Skip to main content

Full text of "Historiae ecclesiasticae compendium, praelectionibus publicis accomodatum. Editio novissima cum additamentis et notis, cura ac studio Bibliothecae Catholicae Scriptorum"

See other formats 


IMPRIMEURS-ftELIEURS 

2  0  FUESTVrVCENT 


Putli^rsittg  af  ®arant0 

The  Estate  of  the  late 
Hon.  V.H.  McGuire 


I 


M,  d  d  McGWRE. 


M,  d  d  McGUJRE. 


M,  d  d  McGUlRE 


HISTORIAE         ^  -^ 

ECCLESIASTIOAE 

COMFENDIVM 


PRAELECTIONIBVS  PVBLICIS  ACCOMMODATVM 

AB 

luMirico   iEuiltclmo   liloiitijrs 


BCCLESIAE  CATHEDR.  LEODIENSIS  CANONICO,  S.  THEOLOGIAE  DOCTORE 
IN  VNIVERSITATE  CATH.  LOVANIENSI  HIST.  ECCL.  PROFESSORE 

EDITIO  NOVISSIMA  CVM  ADDITAMENTIS  ET  NOTIS 

laterroga  patrem  tuum,  et  aimuntiabit 
tibi ;  maiores  tuos,  et  dicent  tibi; 
Devteron.  XXXIII,  7. 


TOMVS  I 


PRAECIPVA  HIST.  ECCLES.  F.ACTA  COMPLECTENS 

a  nativitate  D.  N.  lesv  Christi 

vsqve  ad  Pontificatvrn  s.  Gregorii  VII 


NEAPOLI 

APVD  OFFICINAM  EIVSDEM  BIBLIOTHECAE  CATHOLICAE  SCRIPTORVM 

Via  vulgo  dicta  s.  Giovanni  Maggiore  Pignatelli 
IN  AEDIBVS  FIBRENIANIS 


HVIVS  O^E^PJS  IVS  T^RO^fRIETATIS 
IJN  LEGVM  TVTELA  EST 


SR 

•3  j?  •  v   ^-* 


Neapolis-Typis  Reqiae  scientiarum  Academiae 
apud  Michaislem  de  Rubcrtis 


NEAPOLITANI  CLERI 

ADOLESCENTIBVS 


Eistoriae  Ecclesiasticae  compendium  ab  Eenrico  Woufers  in  Universitafe 
Lovaniensi  professore  elucuhratum,  utvesfro  usui  sit  accommodafius,  en  novis- 
simis  curis  atque  additamentis procudimus.  Maius  enim  emolumcntum  inde  vos 
carj^turos  confidimus ,  si  iis,  quae  eruditus  auctor  de  Hontanorum  Ponfificum 
historia  enarrat,  alia  non  minus  proljata  certaque  facta  adnccteremus ,  quo  pe- 
nitiorem  de  eorum  rehus  gestis  notitiam  habsrefis.  Tum  quae  ad  Ecclesiae  doctri- 
nam,  disciptinam,  liturgiam,  haeresum  varietates,  caeteraque  huiusmodi  per- 
tinent,  maiorem  in  lucem  ponere  curavimus.  Immo,  pro  rei  opportunitate,  recensere 
haud  negJeximus  cpiae  vel  ad  vindicandum  eorumdem  Pontificum  decus,  vel  ad 
aliquod  Ecclesiasficae  Eistoriaepraecipuum  caput  magis  enucJeandum praecJo^ri 
scriptores  nuperrime  ediderunt;  idque,  uhi  opus  fuit,  appositis  quoque  adnofafio- 
nihus  saepenumero praestitimus.  Praeterea  ne  quorumdam  sive  recentiorum,  sive 
veterum  non  infimi  suhseldi  aucforum  nomina  afque  scripta,  quae  in  hac  knL-o'j.=o 
desiderahantur,  vos  omnino  laterenf,  ea  diligenter  accurateque  refulimus.  StyJiim 
quoque,  ut  poJifior  esset,  passim  emendavimus.  Ea  oh  oculos  efiam  liahelntis  ea 
quae  vere  mirandis  Pii  IX  atque  Leonis  XIII,  nunc  feJiciter,  regnantis,  Pontifi- 
cafibus  addidimus  eorumque  nomina  perquam  mirifice  iJJusirant,  condecorant, 
atque  immortaJitafi  commendanf.  In  quihus  omnibus  curis  expJendis  id  nohis  con- 
siJii  fuit,  uf  quo  maiori  vestrae  utiJitati  et  commodo  consulere  sategimus,  eo  aJa- 
criores  in  Eistoriae  EccJesiasticae  studium  incumhatis.  Faxif  Deui,  ut  isti  Ja- 
hores,  quos  ad  vestrum  in  hac  scientiaprofectum  •promovendnm,  et  ad  CathoJi- 
cae  Pomanae  EccJesiae ,  in  cuiiis  spem  succrescitis ,  cmoJumenfum  suscepimus, 
optatum  consequanfur  effecfum.  VaJete. 

Camillus  d'  Amelio 

Bibliolhecae  Catholicae 
Conleclor 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2009  with  funding  from 

Ontario  Council  of  University  Libraries 


http://www.archive.org/details/historiaeecclesi01wout 


INDEX 

CAPITVM  QVAE  IN  IIOC  1  TOMO  EVOLVVNTVK 


INTRODVCTIO  IN  IIISTORIAM  ECCLESIASTICAM 

PAG.  III-XIII 

Historiae  Ecoiesiasticae  Detinitio.  Vtilitas.  Foiites.  Scriptores.  Regulae  Critices.  Ordo  Rerum  et  Tem- 
porum.  Epocharum  Index. 

HISTORIAE  VETERIS  TESTAMENTI  SVMMARIVM  QVO  VIA  PANDITVR 
AD  HISTORIAM  ECGLESIASTICAM 

PAG.  XIV-XX 

Prooemium.— 1  .Religionis  primordia.— 2.  Hominis  lapsus.— 3.  Promissio  Redemptoris.— 4.  Patriarcliae 
antidiiuviani:  Cain,  Abel,  Seth  Adae  filii.— 5.  Corruptio  moralis.— 6.  Diluvium.— 7.  Dispersio  gentium.— 
8.  Idoloiatriue  initia.  —  '.>.  Abraliam.  Populus  electus.  Deus  iniit  novum  foedus  cum  Abraham.  lacob 
tiliis  suis  venturum  Messiam  praenuutiat.—  10.  Historia  lobi.—  11.  Moyses  et  Lex  scripta.  — 12.  Status 
Israelitarum  suh  ludicibus  et  Regibus.— 13.  Templum  Hierosolymitanum.  —  14.  Schisma  decem  tribuum. 
Samaritani.—  15.  Captivitas  Babylonis. —  10.  Prophetarum  series.— 17.  ludaeorum  status  post  captivita- 
tem.— 18.  Persecutio  sub  Antiocho  Epiphane.— 19.  Machabaei.— 20.1udaeorum  status  dilaljitur.— 21.  Ero- 
des  M.  rex  ludaeae.— 22  Reiigiosus  et  moralis  mundi  status.~23.  Religionis  melioris  necessitas. 

EPOCHA  PRIMA,  A  NATIVITATE  lESV  CHRISTI 

VSQVE  AD  OBITVM  S   lOANNIS  APOSTOLI 

AN.  101 

•     PAG.  1-31 

Prooemium. — 1.  lesu  Christi  nativitas. — 2.  loannes  Baptista. — 3.  Praedicatio  Christi. — 4.  Sumraa  do- 
ctrinae  eius.— 5.  Sacramenta  novae  legis.— 6.  Sanctio  legis.— 7.  Christusopus  suum  probavit.— S.  Electio 
Apostolorum.— 9.  lesu  Christi  passio  et  mors.—  10.  Resuri-ectio  Christi. —  II.  Christus  forraata  Ecclesia 
in  coelum  ascendit.  —  12.  Testimouia  proferuntur  de  Christo.  —  1.3.  Ecclesia  Hierosolyfnitana.  Petrus, 
iure  primalus  instructus.  Mathias  in  apostolicum  collegium  adscitus.  De  die  festo  Pentecosteos.  Prima 
Petri  praedicatio. —  14.  Primi  diaconi. — lo.Persecutio  Hierosolyraitana. — 16.  ConversioSauli  seuPauli. — 
17.  Ecclesiae  extra  lerusalem.  —  18.  Apostolorum  Symbolum  et  dispersio.  —  19.  Caligula  imperator  Ro- 
manus.— 20.  Antiochena  Ecclesia.  —  21.  Claudius  imperator  Romanus.  — 22.  Agrippa  persequitur  chri- 
stianos. — 23.Petrus  cathedram  Romae  constituit.  De  suo  itinere  Neapolim.  —  24.  Apostolatus  Sauli  et 
Barnabae.  —  25.  S.  Petri  I  Epistola.  —  26.  Evangelia. — 27.  Scripturae  apocryphae. —  28.  Lis  de  legis 
Mosaicae  ob.servantia.  —  29.  S.  Paulus  Fidem  praedicat  in  Macedonia  et  Graecia.  —  30.  S.  Barnabas. — 
31.  Nero  imperator  Romanus.  —  32.  B.  V.  Mariae  assuraptio.  —  33.  Ecclesiae  in  Occidente.  —  34.  Eccle- 
sia  Alexandrina.  —  35.  Ecclesiae  Asiae  minoris.— .30.  S.  Pauli  epistolae  ad  Tliessalon.,  Galalas,  Corin- 
ihios  et  Romanos.  —  37.  Martyrium  et  epistola  s.Iacobi  minoris. — 38.  Paulus  Romae  captivus.  Epist. 
ad  Philemon.  Philipp.  Coloss.  Ephes.  et  Hebr. — .39.  Actus  Apostolorum. — 40.  Paulus  in  Orientem  redit.— 
Epistola  ad  Timotheum  et  Titum.  —  41.  Diaconissae. — 42.  Persecutio  Neroniana.  —  43.  Petrus  et  Pau- 
lus  Romae.  II  Epistola  s.  Petri.  II  ad  Timotheum.  —  44.  Martyrium  Ss.  Petri  et  Pauli  Romae  eventum.— 
45.  Persecutio  fit  generalis. —  40.  S.  Linus  D.  Petri  successor. — 47.  Epistola  et  martyrium  s.  ludae  apo- 
st. — 48.  Christianorum  status  post  Neronem. —  49.  Ascetae.  —  50.  Hierosolymae  excidium.  ludaeorum 
strages.  —  51.  Haeres.  Gnosticor.  et  ludaizant.  Simon  Magus.  Cerinlhus.  Menander.  Ebionitae.  Naza- 
rei. -Nicolaitae. — 52.  Ss.  Cletus  etClemens  Pontifices.— 53.  Hierarchia  Metropolitana. —  54.  Hermas.  Dio- 
nysius  Areopagita.  — 55.  Persecutio  sub  Domitiano.  —  56.  Ecclesiae  pax  sub  Nerva.  —  57.  S.  loannes  A- 
postolus,— 58.  Canon  S.S.  Librorum.— 59.  Traditio.— 60.  Disciplina  arcani. 


VI  INDEX 

EPOCHA  SECVNDA,  A  MORTE  S.  lOANXI^  APOSTOLI 

YSQVE  AD  C0NVERSIONE.VI  CONSTANTlNI  M. 

AN.  312 

PAG.  32-79 

Prooemium.— 1.  Ecclesiae  status  sub  Traiano.— 2.  3.  S.  Ignatius  Aniiocheuus  et  eius  Epistolae.— 4.  SS. 
Anacletus,  Evaristus,  Alexander,  Pontifices.— 5.Ecclesiae  staius  suh  Hadriano.— 6.  Gnosticorum  sectae. 
7.  ludaeorum  status.— 8.  Marcus  episcopus  Hierosolymitanus.  — 9.  S.  Xistus  Puntifes.— 10.  23.  Quadratus 
et  Aristides,  aliique  Apologistae.— Il.Celsus  philosophus.— 12.14.19.  S.Iustini  initia, Apologia  I,  Opera  — 
13.  Ecclesiae  status  sub  Antonino.  —  15.  Aiitonini  pro  Christianis  rescriptum.  —  16.  Religiouis  propaga- 
tio.  —  17.  Ss.  Thelesphorus,  Hvu'inus,  Pius,  Pontitices.— 18.  Cerdo  et  Marcion  haeresiarchae.— 20.  S.  Po- 
lycarpus  et  Papias.— 21.  39.  Lis"  de  ReLrno  millenario.  De  Paschate.— 22.  Ecclesiae  status  sub  M.  Au- 
relio.  —  24.  27.  50.  54.  55.  64.  74.  80.  92."Martyres:  S.  Ignatius,  et  alii  martyres  sub  Traiano— M  irtyres 
Lugdunenses  et  Viennenses— Martyrium  Ss.  Callisti  et  Urbani  Pontificum— Ss.  Ponlianus,  Anterus,alii- 
que  raartyres  in  persecutione  sub  Masimino— Martyrologia— Martyres  iu  persecutione  sub  Decio— Mar- 
tyrium  Ss.  Cornelii  et  Lucii— Stephanus  Pp  II  el  Xystus  RR  PP.  martyres  sub  Valeriano— Martyres  X*"' 
Persecutionis.  — 25.  Ss.  Anicectus,  Soter,  et  Eleutherus  Pontifices.— 26.  Legio  fulminatris.— 28.__Ecclesiae 
status  sub  Commodo.— 29.  Ecclesia  augetur.  Apollonius  senator.  Britanniae  conversio.— 30.38.  72.  Tatia- 
ni,  Bardesani,  Monlani  haereses.  Haeresis  adversiis  divinitatem  Christi.  Novatiani  schisma  et  haeresis.— 
31.  68.  Blasti  et  Florini  schisma.  Schisma  Felicissimi.— 32.  41.  Scriptores  ecclesiasdci.  Clemens  Alesan- 
drinus.— 33.  S.  Irenaeus.— 34.  Pantaenus.— 35.  Schola  Alexandrina.— 36.  Versio  graeca  V.  Testamenti.— 
37.  S.  Victor  Pontifex.  —  40.  Ecclesiae  status  sub  Severo  Imperatore.  —  42.  Persecutio  V  { an.  197  ).  — 
43.  Terlullianus.  —  44.  52.  58.  Origenes.  Miuutius  Felix.  S.  Hippolytus.  —  45.  Ecclesiae  staius  sub  Cara- 
calla  (an.  211).  — 46.  S.  Zephyrinus  Poutifex.  —  47.  S.  Narcissus  et  Alesander.—  48.  Ecclesiae  status  sub 
HeJiogabalo  et  Alesandro  imperatoribus.  —  49.  Coemeteria  christiana.  Usus  inservieudi  vasa  argen- 
tea  in  sacris  ministeriis  (in  uota). —  51.  lulius  Africanus.  —  53.  Persecutio  sub  Masimino.  —  56.  S.  Fabia- 
nus  Pontifex.  —  57.  Antitrinitarii.  Praxeas  et  Noetus.  Biryllus.  Sabellius.— 59.  EcclesiMe  status  sub  Philip- 
po  (an.  244).— 60.S.Dionysius  Parisiorum,  et  socii.— 61.  S.  Cyprianus.  S.  Gregorius  Thaumaturgus.  S.Dio- 
nysius  Alesandrinus.  —  62.  Status  moralis  Christianorum.  —  63.  Ecclesiae  status  sub  Decio.  —  65.  Lapsi. 
Divina  ultio  in  lapsos.— 66.  Disciplina  poe.iitentiae.  — 67.S.  Cyprianus  defeudit  discipliuam  poenitentiae. — 
69.  Synodi  ia  causa  lapsorum. — 70.  8.  Cornelius  Pontifex. — 71.  Norma  ss.  electionum. — 73.  Ecclesiae  sta- 
tus  sub  Gallo.  —  75.  S.  Stephanus  Pontifex.  —  76.  Pestis.  —  77.  Synodus  Carthaginensis.  Therasius  episco- 
pus, — 78.  Causae  Marciani,  Basilidis,  et  Martiali.s.  —  79.  Lis  de  haereticorum  baptismo  sub  s.  Cypriano.  — 
80.  Persecutio  Vlli  sub  Valeriano.  Martyrium  Siephaui  Pp.  II  et  Xysti  II.  Da  iaitiis  Stationum.— 81.  Ec- 
clesiae  status  sub  Gallieno.  —  82.  Synodus  Roniana.  —  83.  Paulus  Samosatenus.  —  84.  Porphyrius.  Phi- 
lostratus.  Hierocles.  —  85.  Ecclesiae  stalus  exterior.  —86.  S.  Felix  Poutifes.  Missae  supra  Martyrum  se- 
pulcra.  S.  Eutychianus  Pontifex.  De  voce  i>aZmaa'ca.  —  87.  Manes  eiusque  secta.— 83.  S.  Caius  Ponti- 
fex.  — 89.  Ecclesiae  status  sub  Diocletiano.  —90.  S.  Marcellinus  Pontifex.  — 91.  Persecutio  X.  — 93.  Mu- 
tatio  politica  imperii.— 94.  Synodus  Cirtensis  et  Eliberitaua.— 95.  Cultus  SS.  Imaginum  et  Reliquiarum.— 
96.  Coutiuentia  Clericorum.  —  97.  Anachoretae.— 98.  Ss.  Marcelius,  et  Euseblus  Pontifices. 

EPOCHA  TERTIA,  A  CONVERSIONE  CONSTANTINI 

VSQVE  AD  EXCIDIVM  IMPERIl  OCCIDENT. 

AN.  176 

PAG.  80-139 

Prooemium.  —  1.2.  15.  Constantini  conversio.  De  apparitione  crucis.  Religionis  professio  ubique  li- 
V)era  reddita  —  Constantini  M.  obilus.  —  3.  Donaiistarum  schisma.  —  4.  Ss.  Melchiades  et  Silvester  PP. 
De  oblationibus  consecratis  sWe  fermento.Ue  usu  slolae  et  de  Tiara  aliisque  sacr.  Liturgiae  spectaut. — 
5.  Canones  synodorum  Arelatensis,  Ancyranae  et  Neocaesareensis.  De  celebratione  Paschat.  De  epi- 
scopis  et  chorepiscop.  —  6.  Meletianorumschisma.— 7.  9.  18.23.25.  Arianae  haeresis  initia  Arianorum 
factioneset  perseculio. — 8  Concilium  Nicaenum  I,  generalel.De  tmilieribus  subintrodnctis — 10.  S.  He- 
lena  invenlrix  Crucis.—  11.  Constantinopolis  Dodicatio.  —  12.  Arnobius.  Laclantius.  luvencus.  Maternus. 
Eusebius  Caesireensis.  — 13.  Religionis  chrislianae  propagalio.  —  14.  S.  Marcus  Pp.  De  Episcopo  Ostien- 
f;i.  S.  lulius  Ponlifex.  —  K).  Instituta  monastica.  —  17.  Djuatistarum  fala.  —  19.  Christianismi  status  in 
Perside.— 20.  Concilium  Sardicense.— 21.  Synodi  Pliilippopolen.sis  et  Mediolanensis.— 22.  Ecolesiae  status 
Rub  Constantio.— 24.  Sirmienses  fonn ulae."— 26.  Liberius  Pontifex.  — 27.  Liberii  exilium.  — 28.  S.  Hila- 
rius.  Osius.  S.  Athanasius  — 29  ^'''elix  11  Pontifex.  —  30  Liborii  redilus.  —  31.  Conciiium  Ariminense  et 
Selenrianum.— ;!2.  Mor.s  Constantii.— 33.  Macedonii  ct  Apollinaris  haei-eses.— 34.  l'er.secu'.io  luliana.  — 
35.  Synodus  Aiexandrina.  —  36.Schisma  Lucirerianuin  —37.  Ecclosiae  slatus  sub  I  )vian).  —  3S.  Synodi 
(lanjjreiiis  et  Laodiccna.  —  39.1*]cclcsiae  status  sub  Valenliniau  »  ct  \'aleiite.— 40.  Semiariani  Nicaenam  rt- 
(lem  recipiunl  — 41.  Obiltis  Liberii  el  ss.  Hilarii  cl  Eu.seliii.De  primi  Ecclesia  Romae  B.  V.  M.  dicata  — 
42.  DaiiiaHus  Pontifcx.  S.liisma  rr.^icini.— 43.  Valens  catliolicos  pi^rsoquitur.-44.  S.  .\thanasii  obitUH.— 
45.  Ss.  Ba.siliiis.  Grcgorii  Na/.iaiizcniis  ct  Nyssemis.  — 4').  S.  Moyscs  cpisi-opus  Saracenorum.  —  47.  Reli- 
(lionis  statii.s  a[iiid  (iolhos.  -4S  Ecclesiac  .stalus  sul)  Gratiaiio  ci  Th.^)dosio.— 49.  Syno.li  Roinina  ct  A- 
nnileicnsis  —  W.  S.  BaHJIii  obitus.  —  51  Ss.  Ei)hrein,  Cyrillus  Ilierosolymitanus,  /.>non  Vero  leusis,  et 
Uplaliis  Milevitanns.  —  52.  Ss.  Anibrosins,  M.irlinus  ,  ci  nicroiiymus.  —  .53.  Cjncilium  ('piiuui  1 ,  g.>nc- 
ralc  11.  —  54.  Conriliiim  R.^maiium.  —  55,  Aeriani.  Mcssaliani.  Pris.-clliaiii.stac.  —  ,5!)  Siricius  Pouiilex, 
Jnilium  saccnlotii  ainid  m.^nach.js,— 57.  Ss.  Oregorii  Nazinnzcni  ol  Pliilaslrii  obitus  —58.  Ss.  Oreg.)rius 


INDEX  VII 

Xyssenus  et  Aniphilochius,  et  iilii.— 59.  Helvitlius.  Bonosus.  lovinianus.  Vigiliantius.  —  GO.  Stalus  Eccle- 
siae  Ant  ioohenae.  —  61.  Tbeodosii  M.  oliiius.  —  ti2.  EcclesiHe  stalus  sub  Arcadio  et  Honorio. —  63.  Ss.  Vi- 
ctricius,  Nicetas  et  Ninijinus.—  64.  S.  Ambrosii  et  Nectarii  Cp.  obitus. —  65.  ^s.  loannes  Chrysostomus  et 
Auiru.<rinus.— 6t).  Siricii  Fp.  obilus.— 67.  Origenistarum  lumuitus.— 68.  Synodi  Carthaginenses. —  69.  In- 
nocentius  1  Pontifex. —  "0.  S.  loann  s  Chrysostomi  fxilium  et  mors.  —  "1.  9S.— S.  Epiphanius.  S.Chroma- 
tius  et  alii  Scriptores.  Rutinus  Aqnile  ensis.  Theodurus  Wopsuesienus.  Claudianus  Mamerius  et  alii. — 
7?.  Collaiio  Carihapinensis  contra  Donatistas  — 73.  Pelagius  eiusque  haeresis.  —  74.  Zosimus  et  Boni- 
lacius  l\">ntitices.— 75.  Lis  de  appellationibus. —  76.  Religionis  statns  in  Perside.  —  77.  Suppressio  ethnici- 
smi.  Incurs'ones  barbarorum.— 78.  Caelesiinus  IVinlifex.— 79.Ss.  Hieionymi  et  Augustini  obiius.— 80.  In- 
stit.  nionast.  propagatio.  S.  Honoratus.  S.  Roraanus.  Cassianus.  Acoemetae.  Simeon  Stilytes.— 81.  Semi- 
pelagiani.  Cassianu^-.  Vincentius  Lirinensis.  Faustus.  —  82.  1'raedestinatiani.  —  83.92.  Nestorii  haeresis. 
Nestorianoi  um  .«talus.— 84.  Concilium  Ephesinnm,  generaie  111.— 85.  S.  Xyslus  111  Pontifex. —  86.  Perse- 
cutio  Vandalorum.  —  87.  Synodi  Regiensis,  Arausicana  et  Vasensis.— 88.  S.  Leo  1  Pontifex —  89.  Mani- 
chaeorum  dilapsio.  —  90.  S.  fyrilli  AiexaiHlrini  obitus.  —  91.  S.  Isidorus  et  aiii. — '93.  Eutyches  eiusque 
haeresis.— 94.  Concilium  ( halcedonense,  generale  IV. —  95.  Anglo-Saxones  in  Britanuia.  Attila  in  Gallia 
et  Italia.  Gensericus  Romam  depraedatur.  Synodi  Arelatensis  et  Andegavensis. —  96.  Conversio  Hiberno- 
rum  per  s.  Patricium.  S.  {-"everinus  a^ostolus  Noricorum. — 97.  S.  Leonis  M.  obitus.  S.  Hilarius  Pontifex. 
W.  8.  Simplicius  Pontifex. — 100.  Eutichianorum  turbae.  —  101.  Occidentalis  imperii  tinis. 

EPOCHA  QVARTA  A  FINE  IMPERIl  OCCIDENTALIS 
VSQVE  AD  PSEVDO-PROPHETAM  MAHOMET  SEV  AD  ORTVM  ISLAMISMI 

AN.  622 

PAG.   139-166 

Prooemium.  —  1.  Ecclesiae  status  in  Occidente— 2.  10.  14.  57.  Ecclesiae  stalus  in  Orienle. —  3.  Felix  III 
Ponlifex. — 4. Gelasius  I  Pontifex.— 5.  38.47.  Scriptores  Ecclesiaslici. — G.Theodoricusrex  Italiae. — 7.  Clo- 
doveus  rex  Fraucorum.  —  8.  Anastasius  II  Pontifex.  —  9.  Symmachus  Poutifex.  Synodus  Romana. —  11. 
20.  27.  Ecclesiae  status  in  Africa.— 12.  20.  41.  56.  Religionis  status  in  Gallia. — 13.  Hormisdas  Pontifex. — 
15.  Lis  de  uno  e  Trinitate  pa.«so.  —  16.  S.  Ennodius.  Boetius.  S.  Fulgentius.  —  17.  Alamundari  et  Tzathi 
conversio. — IS.  Homerilaruni  persecuiio. — 19.  loannes  I  Pomifex.— 20.40.  50.  56.EcclesiaestalusiuHispa- 
nia.— 21.  Felix  X  Pontifex.— 22.  42.  lustinianus  iraperator  Orientis.  —  lustiniaui  mors.  —  23.  Theodorus. 
Epiphanfus.  Cassiodorus.  Dionysius  Esiguus. —  24.  S.  Benedictus  monachorum  Occidentis  patriarcha. — 
25.  Bonifacius  II  Ponlifex.  — 20.  S.  loannis  II  Pontifex.  —  28.  Coirupticolarum,  Incorrupiicolarum  ,  ef  A- 
irnoetarum  sectae.— 29.  Conversio  Msuron.m,  Aerulorum,  Abasgorum  et  aliorum.— 30.  S.  Agapefus  Pon- 
tifex.— 31.  S.  Silverius  PoDtifex.— 32.  Vigilius  Pontifex.— 33.  Origenistarum  lites.  —  34.  Lisde  tribus  Ca- 
jitulis.  —  35.  Concilium  Cp.  II,  generaleV.— 36.  Schisma  Istriense.  —  37.  Pelagius  I  Pontifex.  —  39.  loan- 
nes  III  Pontifex. — 40.  Suevorum  in  Hispania  conversio. — 43.  lustinus  II  imperator. — 44.  Monophysitarum 
.^talus. —  45.  Longobardi  in  Ifalia.— 46.  BeuQdictus  Pontifex.— 47.  S.  Martinus  Dunriiensis.— 48.  Pelagius  II 
Pontifex.  — 49.  lis  de  nomine  patriarchae  oecvrnenici. —  50.  Leovigildi  persecufio  in  Hispania. — 51.  Vi- 
sigothorum  conversio.  —  52.  S.  Gregorius  M.  Pontifex.  De  eius  monachatu.' —  53.  S.  Eulogius.  S.  Anasta- 
sius.  S.  Columbanus.  Evagrius. — 54.  Anglorum  conversio.  —  55.  Sabiniauus,  Bouifacius  III  et  IV,  s.  Deus- 
dedit ,  Poniitices.  De  usu  campanaruni  in  Ecclesiis.  Festum  diei  omniuni  Sanctorum.  —  56.  Ecclesiae 
status  iu  lialia. 

EPOCHA  QVINTA,  A  PSEVDO-PROPHETA  MAHOMET  SEV  ORTV  ISLAMISMI 

VSQVE  AD  AETATEM  CAROLI  MAGNI 

AN.  771 

PAG.  166-207 

Prooemium.— 1.  Mahomet  eiusque  fecta. —  2.  Bonifacius  V  Pontifex,— 3.  20.  25.  Religionis  christianae 
incrementa  in  Anglia.— 4.  Croafarum  conversio. — 5.  Christiana  religio  in  Siua. —  6.  Honorius  I  Pontifex. 
De  subdiaconis  regionariis. — 7.Monothelitarum  liperesis.— 8.  Honorii  I  epistolaad  Sergiura.  De  damna- 
liune  Honorii  in  Conc.  III  Cp.— 9.  Ecfhesis  Heraclii.  — 10.  Severinus,  loannes  IV,  Pontifices. — 11.  Status 
rerum  in  Italia,  in  Gallia,  in  Hispania,  in  Anglia.  —  12.  Mahometanorum  progressus.  —  13.  Theodorus 
Pontifex. — 14.  Monothelitarum  status. — 15.  S.  Martinus  Pontifex. — 16.  S.  Eugenius  I  Pontifex. — 17.  S.Ma- 
ximus.  —  18.  26.  58.  Eccclesiae  status  in  Gallia.— 19.  32.  Synodi  Toletanae  VIl-XI,  XII-XIV.  —  21.  Lon- 
gobardorum  conversio.  —  22.  S.  Vitalianus  Pontifex. —  23.  Paulicianorum  secta. — 24.  Monothelisrai  fau- 
tores. —  26.67.  Ecclesiae  status  in  Hispania  (vid.  quoque  sub  nn.  19,  32,  37).  —  27.  Adeodafus,  Douus, 
Agatho,  Pontifices. —  28.  S.  Wilfridus  vexatur.  —  29.  Constantinus  Pogonatus  imperator  Orientis. — 
30.  Concilium  Cp.  lll,genera!e  VL— 31.  S.  Leo  II  Ponfifex.— 33.Benedictus  II,  loannes  V,Conon,  Sergiusl, 
Pontilices.  De  Oratione  Agnus  Bei  etc.  in  Missa.  —  35.  Scriptores  Ecclesiastici.  Pipinus  Herislallus. — 
36.8.  Lambertus  et  alii  Sancti. — 37.  Synodi  in  Hispaniaet  Anglia.— 38.  lustiniauus  II  iraperatorGraecus. — 
39.  Synodus  Cp.  Trullana  seu  Quinisexta. — 40.  Saraceni  in  Africa  Fidei  propagalio  in  Helvetia 
eiusque  incrementa  in  Germania,  in  Helvetia,  in  Bavaria  ,  in  Franconia,  iu  Frisia.  —  42.  Finis  schi- 
smatis  Istriensis.  —  43.  Scoti  ritus  romanus  rursus  recipiunt. —  44.  loannes  VI  Pontifex.  — 45.  S.  Wil- 
fridus  rursus  vexatur.— 46.  loannes  VII,  Sisinnius,  Constanfinus,  Pontifices.  —  47.  Interitus  lusiiniani. 
Phiiippicus.  Anastasius.  —  48.  Maronitae.  —  49.  Mauri  occupant  Hispaniam. — 50.  S.  Gregorius  II 
Pontifes.  —  51.  Religionis  christianae  progressus  in  Germania.  S.  Corbinianus.  S.  Bonifacius.  — 
52.  Synodus  Roraana. —  53.  Leo  Isaurus  imperaior  graecus.  —  54.  Iconoclastarura  initia.  —  55.  Leo  impe- 
rator  eicommunicalus.— 56.  Gregorius  III  Pontifex.— 57.  S.  loannes  Daraascenus. —  59.  S.  Bonifacius  ar- 


VIII  INDEX 

chiepiscopus.— 60- Regum  Anglorum  pietas.— 61.  Ecclesiae  status  in  Italia.— 62.  S.  Zacharias  Poutifex.— 
63.  Carolomannus  et  Pipinus  duces  Francorum.— 64.  Synodi  Germanica,  Leptin.  et  Suession.— 65.  Adal- 
bertus  et  Clemens  haeretici.— 66.  Synodus  Romana:  quaestio  de  Baptisrao  et  de  existentia  alterius  mun- 
(li._68.  Synodus  Cloveshoviensis.— 69.  Pipinus  rex  Francorura.— 70.  Synodi  Gallicae.— 71.  Viri  Sancti  et 
Sriptores  ecclesiastici.— 72.  Canonicor.  histitut.— 73.  Stephanus  U  Poniifex.  —74.  Donatio  PipiDi.  —  75.  S. 
Pauius  IPontifex.  —76.  Ecclesiae  orientaUs  status  sub  Constantiuo  Coproaymo. — 77.  p]pistola  synodica 
Patriai-charum  orientaUum.— 78.  Christianorum  status  sub  Arabibus.— 79.  Syuodus  Gentiliaca.— 80.  Ste- 
phanus  111  Pontifex. 

EPOCHA  SEXTA  A  CAROLO  MAGNO 
VSQVE  AD  PONTIFICATVM  S.  GREGORII  VII 
AN.  1703 

PAG.  207-288 

Prooemium.  —  1.  Carolus  M.  rex  Francorum.  — 2.  Hadrianus  I  Pontifex.— 3.  Finis  regni  Longobardo- 
rum.— 4.  Bellum  Saxonicum.  Sa.xonum  Conversio.  —5.  Avarum  conversio.— 6.  18.  26.  33.  94.  117.  Eccle- 
siae  status  in  Orieute.  — 7.  Concilium  Nicaenum  II,  generale  VII.— 8.  Libri  Carolini  et  Synodus  Franco- 
fordiensis.  —  9.  Adoptianorum  haeresi.s.  — 10.  Rerura  stalus  in  Hispania.  —11.  27.  39.  56.  133.  Scriptores 
ecclesiastici.  —  12.  Leo  III  Pontifex.  —  13.  Carohis  M.  Iraperator.  De  Litaniis  Rogalionum.  — 14.  Synodi 
Gallici.  — 15.  Controversia  de  processione  Spiriius  S.  —  16.  S.  Ludgerus  Saxonum  apostolus.  — 17. 
43.  85.  99.  114.  144.  Ecclesiae  status  in  Anglia.  —  19.  Martyres  Bulgari.  —  20.  Christianismi  status 
inter  Saracenos.  —  21.  Caroli  M.  obitus.  —  22.  Ludovicus  Pius  Imperator.  —  23.  Reformatio  eccle- 
siarum  in  Galliis.  —  24.  Stephanus  IV,  Pasclialis  I,  Ponlifices.  —  25.  Dissidiorum  initia  in  Gallia.  —  28. 
Eugenius  II  Pontifex.  —  29.  Disputatio  de  SS.  Imaginibus  in  Galliis.  —  30.  Valentinus,  Gregorius  IV, 
Pontifices.  —  31.  Fides  praedicatur  in  Dania  et  Suecia.  —  32.  45.  77.  144.  Ecclesiae  status  in  Gal- 
lia.— 34,  Sergius  II  Pontifex. —  35.  S.  Leo  IV  Pontifex.  —  36.  Saraceni  et  Normanni  in  Italia  et  Gallia.  — 
37.  Controversia  de  Eucharistia.— 38.  Controversia  de  Praedestinatione.  —  40.  CoUectio  Isidori  Mei'cato- 
ris.— 41.  Benedictus  III  Pontifex.  — 42.  85.  107.Ecclesiae  status  in  Hispania.  —  44.  Ludovicus  II  Impera- 
tor.— 46.  S.  Nicolaus  I  Pontifex. — 47.  Chazarorum,  Bulgarorum  et  Moravorum  conversio.— 48.  Photii  schi- 
smatis  iuitia.— 49.Lolharii  divortium.— 50.  Causa  clericorumRhemensium.— 51.  Hadrianus  II  Pontifex.— 
52.  Concilium  Cp.  IV,  generale  VIII.— 53.  Bulgari  rilum  graecum  suscipiunt.— 54.Ioannes  VIII  Pontifex.— 
55.  Hincmarus  pLhemenses. — 57.  Carolus  Calvus  Iraperator. — 58.  Rerum  status  iu  Italia  et  Gallia. — 59. 
Photius  restituitur.— 60.  Ecclesiae  status  in  Servia,  Dalmatia  et  Moravia. — 61.  Boliemorum  conversio. — 
62.  Fides  praedicatur  in  Russia.— 63.  Marinus,  Hadrianus,  Steplianus  V,  Pontifices.  —  64.  Rerum  status 
in  Occidente.  —  65.  Formosus  Pontifex.  —  66.  Bonifacius  VI,  Stephanus  VI,  Pontifices. — 67.  Romanus, 
Theodorus  II,  loannes  IX,  Pontifices. —  68.  Italiae  et  Romae  status. — 69.  Benedictus  IV  Pontifex. — 70. 
Saeculi  X  conditio. — 71.Leo  V  et  Christophorus  Pontifices. — 72.Sergius  III  Pontifex. — 73.  Ecclesiae  grae- 
cae  status.  —  74.  Ungarorum  excursiones.  —  75.  Anastasius  III,  Landus,  Pontifices.  —  76.  loannes  X 
Pontifex. — 78.  Normannorum  in  Gallia  conversio. — 79.  114.  145.  Ecclesiae  status  in  Germania  —  iu  Ita- 
lia.  —  80.  Leo  VI,Stephanus  VII,  Pontifices.— 81.  loannes  XI  Pontifex. — 82.  Cluuiacensiura  raouachorum 
reformatio.  —  83.  Leo  VII  Pontifex.  —  84.  Otto  M.  rex  Germaniae.—  86.  S.  Odo  Cantuariensis.  —  87.  Ste- 
phanus  VIII  Pontifex.— 88.  Maximus  II  Pontifex.— 89.  Agapeius  II  Pontitex.  —  90.  Religionis  status  apud 
populos  septentrionales.  —  91.  Religionis  slatus  in  .Vsia.  —  92.  \'iri  illustri.  —93.  loannes  XII  Pontifex.— 
95.  Dissidium  inter  imperiura  et  Sacerdotium.  Leo  VII  anlipapa.— 96.  Benedictus  V  Pontifex  —  97.  loan- 
nes  XIII  Pontifex.— 98.  Religionis  christianae  progressus  npud  Slavos — in  Boemia— in  Polonia. — 100.  Be- 
nedictus  VI,DonusII,Pontifices.— lOl.BenedictusVII  Pontifex.— 102.  Otto  II  et  III  imperatoresOccidentis. — 
103.Rerum  status  in  Gallia.— 104.Viri  illustres.— 105.  loaunes  XIV  Pontifex.  — 100. loannes  XV  1'ontifex.— 
106.  Sanctorum  canonizatio. — 108.  Gregorius  V  Pontifex — 109.  Russorum  conversio.—  110.  Htmgarorum 
conversio.— 111.  Religionis  status  iu  Dania.— 112.Silvester  II  Ponlifex.  — 113.  loannes  XVll  et  XVIII  Ponli- 
fices. —  115  Robertus  rex  Angliae.  Aljihonsus  V  rex  Hispaniae.  —  116.  Sergius  IV  Pontifex.  —  117.  Chri- 
stianorum  persecutio  in  Oriente.  —  118.  Benedictus  VIII  1'untifex.  —  119.  Fidei  propagaiio  inter  populos 
septenlriunales  et  Slavo.s. — 120.  loaunes  XIX. — 121.  Conradus  II  imperator  Rouianus.  — 122.  Camaldulen- 
sium  et  Vallumbrosarum  Ordiiies. — 123.  Mauicliaei  Aurelianen.ses.— 124.  Benedicius  IX  Poulifex  —125. 
Trewga  Dei,  — 126.  Religionis  status  jn  Polonia  et  Hungaria.  —  127.  llenricu.^  111  iinperatur  Romanus. — 
128.  S^Eduardus  rex  AiiL'liae. — 129.  Gregorius  VI  Ponlifex. — 130.  Cleiueiis  II  Ponlifex.— 131.  Daiua.sus  II 
Pontifex. — 132.  S.  Leu  IX  Poiiiifex.  —  134.  Nuriuanni  iu  Italia.  —  135.  Ali'icanae  Ecclesiae  stalus.  —  136. 
Bereiigarii  haeresis.— 137.  Michaelis  Caerularii  schisma  graecum. — 138.  Victor  II  Punlifex.— 139.  Synodi 
in  Oallia  et  Hispania.— 140.  Slpphauus  IX  Poulilex. — 141.  Nicolaus  11  Pontifex.— 142.  Alexander  II  Ponti- 
fex. — 143.  Ecclesiae  Graecae  stalus. 


INTRODVCTIO 


IN 


IIISTORIAM  ECCLESIASTICAM 


§  1.  Histonae  Ecclcsiasticae  Definitio 

Ecclesia  est  societas  hominum  inter  se 
coniunctorum  communione  sub  regimine 
legitimorum  pastorum  etpraesertim  unius 
in  terris  vicarii  Christi,  Romani  Pontifi- 
cis.  Huius  Ecclesiae  seu  societatis  origo, 
propagatio  et  conservatio,  varius  eius 
status  sive  interior,  sive  exterior,  fata 
prospera  et.  adversa  constituunt  mate- 
riam  seu  argumentum  historiae  ecclesia- 
sticae;  eorum  narratio  dicitur  historia 
ecclesiastica.  Haec  igitur  definiri  potest: 
Narratio  fide  digna  et  ordinata  rerum 
seu  eventuum  meraorabilium  Ecclesiae  a 
Christo  institutae.  Dicitur  narratio  ficle 
digna,  qua  rerum  eventus  e  monum.en- 
tis  et  testimoniis  authenticis  atque  ido- 
neis  sine  praeconceptis  opinionibus  et  par- 
tium  studio  referentur.  Dicitur  orcUnata, 
qua  eventuum  series  ita  texitur,  ut  eorum 
causae,  sequelae  et  nexus  distincto  or- 
dine  consocientur.  Additur  o^eriim  me- 
morahiliiim ,  qua  e  multitudine  rerum 
in  Ecclesia  gestarum  exliibentur  eae,  e 
quibus  illius  status  accuratius  cognosci- 
tur,  quaeque  ad  eum  immutandum  maxi- 
me  contulerunt. 

§  2.  Historiae  Ecclesiasticae  Vtilitas 

Quod  de  historia  generatim  affirmavit 
Cicero  «  eam  esse  ,  testem  temporura, 
lucem  veritatis,  vitam  raemoriae,  nun- 
ciam  vetustatis,  magistram  vitae  ^  » ,  id 
maxirae  praedicare  hcet  de  historia  ec- 
clesiastica.  Haec  in  primis  eos,  qui  Ec- 
clesiae  adscripti  sunt,  magis  magisque 


'  Dr  nratnrc,  1.  II,  c.  0. 

WOUTERS  I, 


in  constanter  amandis  et  tuendis  sacris 
suis  confirmat;  docet  quippe  apertissime 
divinam  Rehgionis,  quam  profitentur,  o- 
riginem,  mirabilera  eius  propagationera 
et  perpetuam  conservationera.  Aliis ,  qui 
ab  huius  Ecclesiae  gremio  aheni  sunt,  fa- 
cihs  claraque  via  est,  qua  ad  eam  perve- 
niant,  quaque  dignoscere  valeant  Reh- 
gionem  a  Christo  institutam  et  ab  Apo- 
stohs  propagatam.  Exempla  sunt  non  pau- 
ca  eorum,  quos  a  teneris  haeretica  labe 
infectos,  nihil  magis  ad  veritatem  reduxit, 
quam  historiae  ecclesiasticae  perscruta- 
tio.  Omnibus  denique  instituendae  vitae 
sancte  exempla  et  hortamenta  exhibet 
innumera,  ut  beatam  sortem  eorum,  qui 
Rehgionem  christianam  fidehter  serva- 
runt,  assequantur,  et  multiphcia  mala 
eorum,  qui  ab  illa  alieni  fuerunt  aut  il- 
lius  nomine  falso  maleque  gloriati  sunt, 
devitent. 

Sed  maxime  in  formando,  adiuvando 
et  ornando  theologo  historiae  ecclesia- 
sticae  utihtas  atque  necessitas  conspi- 
ciuntur,  utpote  quae  singulas  s.  Theolo- 
giae  partes  mire  illustrat ;  adeo  ut  doct. 
Melchior  Canus  iure  dixerit,  theologo- 
rum  quemquam  historiae  ecclesiasticae 
ignarum,  theologi  nomine  immerito  glo- 
riari  ^ 

In  primis  historia  ecclesiastica  ss.  Scri- 
pturarum  interpreti  Ecclesiae  traditio- 
nem  de  ss.  Librorum  numero,  authentia 
et  canonica  auctoritate,  versionum  ori- 
ginem  et  fata,  legitimum  interpretandi 
magisterium,  regulasque  hermeneuticas 
exhibet. 

Secundo  historia  ecclesiastica  subsi- 


De  locis  theologicis,  I.  II,  c.  11. 


VI 


INTRODVCTIO    IN    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


diurn  maximum  ofFert  ad  acquirendam 
Patrum  notitiam  seu  illam  Tlieologiae 
partem,  in  qua  agitur  de  vita,  scriptis  et 
doctrina  Patrum.  Haec  cognoscere  maxi- 
mi  ponderis  est  theologo,  quum  Patres 
sint  locupletissimi  testes  doctrinae  ,  mo- 
rum  et  institutorum   veteris  Ecclesiae. 

Tertio  historia  ecclesiastica  adfert 
praeclara  adiumenta  ad  Theologiae  dog- 
maticae  et  polemicae  studiumsolide  trac- 
tandum.  IUius  ope  theologus  sacrorum 
dogmatum  historiam,  constantem  Eccle- 
siae  traditionem,  conciUorum  definitio- 
nes  scrutatur;  et  quid  ubique,  semper  et 
ab  omnibus  Christianis  creditum  sit,  ad- 
discit.  Illa  duce  originem  et  fata  errorum 
veterum  ac  recentiorum  detegit;  qua  ra- 
tione  fuerint  propositi,  quibusve  argu- 
mentis  confutati,  indagat.  Denique  ad- 
versus  eos,  qui  Rehgionem  christianam 
ab  humanis  additamentis,  quorum  accu- 
sant  catholicos,  purgandam  et  pristino 
nitori  restituendam  esse  clamitant,  histo- 
riae  ecclesiasticae  ope  invicte  deraon- 
strat,  Ecclesiae  Romano-cathohcae  doc- 
trinam  esse  eamdem  illam ,  quam  Chri- 
stus  Apostolis,  hi  ecclesiis  a  se  fundatis, 
haeque  ad  haec  usque  tempora  legitima 
successione  tradiderunt. 

In  morah  etiam  et  pastoraU  Theologia 
locum  haud  infimum  obtinet  historia  ec- 
clesiastica.  Docet  quippe  qua  ratione  qua- 
vis  aetate  ethices  christianae  praecepta 
fuerint  exercita,  qua  methodo  tradita; 
quae  fuerint  moraUs  corruptionis  prae- 
cipuae  causae,  quae  instaurandae  disci- 
pUnae  rationes  initae. 

Denique  iuris  ecclesiastici  notio,  quae- 
cumque  fuerit,  sine  historiae  ecclesiasti- 
cae  notione  mutila  erit.  Hac  qui  carue- 
rit ,  regiminis  ecclesiastici  formam ,  ap- 
pUcationem  et  cum  civiU  iure  relatio- 
nem  haud  percipiet;  iuris  tam  antiqui 
quam  novi  originem,  indolem  et  fata  igno- 
rabit;  ipsaque  iuris  ecclesiastici  fontium 
qui  post  s.  Scripturam  sunt  traditio,  Pa- 
trum  sententiae,  Pontificum  et  conciUo- 
rum  decreta,  notione  carebit '. 

'  CI'K;iiilenslraiicli,  Prologoin. /hs/«/.  («r.ecc/.  §  165; 
r.odeiiii,  Theol.  moral,  part.  I,  l.  I,  sect.  2;  Mabillon, 
Tractal.  Ue  slutl.  moiuist.  jiart.  II. 


§  3.  Historiae  Ecclesiasticae  Fontes 

Historica  veritas  nititur  testimoniis 
eorum,  qui  facta  referunt.  Sunt  autem 
testes  aUi ,  qui  rationem  ultimam  in  se 
continent,  propter  quam  factum  habea- 
tur  verum,  seu  qui  e  nuUo  alio  anteriori 
adhuc  existente  hauserunt,  et  hi  vulgo 
vocantur  fontes  seu  testes  primi  ordinis. 
AUi  sunt,  qui  notitiam  facti,  quod  perhi- 
bent,  ex  anterioribus  hauserunt,  et  hi 
vocantur  testes  secundi  ordinis;  possunt 
tamen  esse  instar  fontium  in  iis,  quae  ex 
ipsis  fontibus  hauserunt ,  dum  hi  vel  in- 
terierunt  vel  adiri  nequeunt:  taUs  est 
Eusebius  Caesareensis  in  multis  quantum 
ad  tria  priora  Ecclesiae  saecula  attinet. 
Qui  autem  relationi  testium  secundi  or- 
dinis  innituntur,  appellari  possunt  testes 
tertii  ordinis. 

Fontes  historiae  ecclesia^ticae  specta- 
ta  origine  dividuntur  in  divinos  et  huma- 
nos,  habita  ratione  formae  in  pubUcos  et 
privatos,  in  scriptos  et  non  scriptos.  Di- 
vini  sunt,  quorura  auctores  a  Spiritu  S.  fue- 
runt  inspirati ';  reliqui  sunt  humani.  Pu- 
bUci  dicuntur  Ula  monumenta,  quae  ab 
integra  aUqua  societate  confecta  sunt, 
vel  a  privatis  confecta  eidem  probata 
sunt,  V.  g.  acta  concUiorum,  epistolae 
synodales,  decreta  Pontificum,  acta  iudi- 
ciaUa,  diploraata,  matriculae.  Ad  fontes 
privatos  pertinent  omnia  monumenta  , 
quae  a  privatis  dumtaxat  motu  proprio 
confecta  sunt,  v.  g.  testamenta ,  codicil- 
U,  epistolae,  aUaque  scripta  privatorum 
hominum.  Fontes  scripti  sunt,  qui  litte- 
ris  signisve  facta  exhibent,  ut  sunt  scrip- 
ta  quaevis,  hieroglyphica ,  monogram- 
mata.  Ad  fontes  non  scriptos  pertinent 
monumenta  operum,  statuae,  marmora, 
numismata,  sigiUa,  mausolea,  item  tra- 
ditiones  non  scriptae. 

§  4.  Historiae  Ecclesiasticae  Scripiores 
Ad  historiae  ecclesiasticae  studium  plu- 


'  Tales  siint  iitriusqiie  Testamenti  liliri ,  <le  quoriim 
divinM  inspiraliono  el  liislorica  auctoritate  videsis  Hel- 
larminuni,  Cinitrover.iiarum  t.  1,1.  i-i;  Meleii.  Canum, 
Dc  locis  lltroloijiris,  I.  H;  Huel,  Demonslralio  evanqe- 
lica  ;  Hergier,  Traile  liisl.  et  doijimiL,  t.  IV,  V,  VII, 
aliosque. 


INTRODVCTIO    IX    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


VII 


riraum  iuvat  notio  eorum,  qui  res  in  Ec- 
clesia  gestascollegerunt  autillustrarunt. 
Ut  de  his  secuiuhHn  serieui  temporum, 
quibus  floruerunr,  agamus,a  scriptoribus 
Canonicis  exordium  iacimus. 

Historiam  seu  vitam  Salvatoris  nostri 
conscripserunt  quatuor  Evangelistae. 
Primordia  Ecclesiae  a  Christo  institutae 
s.  Lucas  enarravit  in  Actis  Apostolorum. 
Plura  etiam  nascentis  Ecclesiae  raonu- 
inenta  hauriuntur  ex  apostolorum  Petri, 
Pauli,  loannis,  lacobi  et  ludae  epistolis. 

Ab  eo  tempore,  quo  desinunt  scripto- 
res  Canonici  usque  ad  saeculum  IV ,  ne- 
mo,  Hegesippo  excepto  ,  historicam  re- 
rum  christianarum  relationem  scripsisse 
noscitur.  Verumtamen,  post  Acta  mar- 
tyrum,  quae  supersunt,  non  pauca  Eccle- 
siae  huius  temporis  raonumeuta  occur- 
runt  in  epistolis  ss.  Clementis,  Ignatii  et 
Polycarpi;  in  operibus  s.  lustini,  Theo- 
phili,  Athenagorae,  s.  Irenaei,  Tertullia- 
ni,  s.  Cvpriani,  et  aliorum  Patrum;  in  ip- 
sis  etiam  scriptoribus  iudaeis  et  paganis, 
Flavio  losepho,  Philone,  Tacito,  Sueto- 
nio,  Plinio  iuniore,  Hegesippus  autem  flo- 
ruit  saeculo,  scripsitque  Historiae  eccle- 
siasticae  libros  5  a  passione  Christiusque 
ad  sua  tempora;  sed  tantum  supersunt 
quaedam  eorum  fragmenta ,  ab  Eusebio 
in  sua  Historia  ecclesiastica  relata. 

Saeculo  IV  de  historia  Ecclesiae  bene 
meruit  Eusebius,  episcopus  Caesareensis 
in  Palaestina ,  qui  Historiae  ecclesiasti- 
cae  decera  libros  a  Christo  nato  usque  ad 
annura  325  elucubravit.  Scripsit  praete- 
rea  libros  quatuor  de  Vita  Constantini  M.; 
Chronicon  a  mundi  creatione  usque  ad 
annum  post  Christum  natum  326 ;  Iibrum 
de  Martyribus  Palaestinae.  Exeunte  hoc 
saeculo  Ruffinus,  patria  Toranus  et  eccle- 
siae  Aquileiensis  presbyter,  Historiam  ec- 
clesiasticara  Eusebii  e  graeco  in  latinum 
vertit  et  usque  ad  obitum  Theodosii 
M,  (395)  duobus  libris  perduxit;  verum 
in  vertendo  liberior  et  in  referendo  non 
sat  accuratus  fuit. 

Saeculo  V  inter  Graecos  historiae 
ecclesiasticae  adlaborarunt :  Socrates  , 
Cpnus  ,  dictus  Scholasticus,  qui  Histo- 
riam  ecclesiasticam  ab  anno  306  usque 


ad  439  septem  libris  complexus  6st.  Her- 
mias  Sozomenus,  Gazensis,  scripsit  Hi- 
storiae  ecclesiasticae  libros  novemaban- 
no  323  usque  ad  439. — Baronius  aliique 
dicunt,  Socratem,  et  Sozomenura  favisse 
Novatianorum  sectae ;  H.  Valesius  vero 
et  alii  utrumque  ab  hac  accusatione  vin- 
dicant. — Theodoretus,  episcopus  Cyren- 
sis,  Historiam  ecclesiasticara  libris  quin- 
que  continuavit  ab  arianae  haereseos  ini- 
tiis(324)usque  ad  obitura  Theodori  Mop- 
suesteni,  praeceptoris  sui  (428).  Gelasius 
Cyzicenus  scripsit  libros  tres  de  Actis 
concilii  Nicaeni  I.  Philostorgius  Cappa- 
dox  ,  arianus  ,  Historiae    ecclesiasticae 
duodecira  hbros   contexuit  ab  arianae 
haereseos  origine  usque  ad  annura425  \ 
E  Latinis  eodem  saeculo  Sulpicius  Se- 
verus,  domo  Aquitanus  et  presbyter,  Hi- 
storiara  sacrara  a  raundo  condito  usque 
ad  annum  post  Christura  natura  400  duo- 
I  bus  hbris  exaravit  ^  Paulus  Orosius,  pre- 
I  sbyter  Tarraconensis,  dedit  libros  septem 
j  Historiarum  ab  universali  diluvio  usque 
1  ad  annum  aerae  christianae  416;  opus 
I  dograatici  potiusquam  historici  generis^. 
Saeculo  VI  inter  Graecos  Theodorus, 
ecclesiae  Cpnae  lector ,  Historias  eccle- 
siasticas  Socratis,  Sozomeni  et  Theodo- 
reti  redegit  in  compendium ;  praeterea 
Historiarn  Ecclesiae  a  tempore,  quo  eam 
reliquit  Socrates,  continuavit  usque  ad 
principatum  lustini  senioris  (518);  sed 
tantum  supersunt  fragraenta.  Evagrius 
Syrus,  cognoraento  Scholasticus,  Histo- 
riam  ecclesiasticam,  eruditara  atque  ele- 
gantem,  sex  libris  perduxit  ab  an.  431 
usque  ad  594  ^ 

Eodera  saeculo  e  Latinis  laudandi  sunt: 
Epiphanius  Italus  ,  dictus  Scholasticus, 
qui,  hortante  Cassiodoro,  Historias  eccle- 


^  Eoriim  versio  lalina  prodiit  Paris.  1600,  iii-8. — 
Gelasius  Cyzicenus  in  variis  curn  melioribus  historicis 
pugnat.  Quae  adiiuc  e.xtant  operis  Phiiostorgii  frag- 
menta,  potius  Arianorum  encomium,  quara  Ecclesiae 
historiam  continent. 

-  In  Operum  eius  editione  Veron.  1741. 

3Lugd.  Batav.  1738,  in-4. 

^  H.  Valesius  optiraam  notisque  illustratara  curavil 
editionem  graeco-latinam  Historiarum  ecclesiastica- 
rura  Eusebii,  Socratis,  Sozomeni,  Theodoreti,Philostor- 
gii,  Theodori  et  Evagrii;  Paris.  1659,  et  August.  Tau- 
rin.  1746,  3vol.  in-fol. 


VIII 


INTRODVCTIO    IN   HISTORIAM   ECCLESIASTICAM 


siasticas  Sozoraeni  et  Theodoreti  e  grae- , 
co  iii  latinum  vertit,  quas  ita  translatas 
Cassiodorus  in  compendiura  redegit  et 
Historiara  tripartitam  inscripsit  \  S.  Gre- 
goriu^episcopus  Turonensis,cuius  extant 
libri  decem,  quibus  post  comraemorata 
gesta  ab  orbe  condito  usque  ad  iraperium 
Francicum  ,  narravit  res  ecclesiasticas 
praecipue  Francorura  '. 

Ad  monumenta  etiara  historiae  eccle- 
siasticae  e  saecuhs  IV- VI  pertinent  Epi- 
stola  S.  Athanasii  ad  monachos  ^Egypti, 
et  altera  de  sj^nodis  Arirainensi  et  Se- 
leuciensi;  Liber  S.  Hilarii  episcopi  Pic- 
taviensis  de  synodis  seu  fide  Orienta- 
liura ;  Libri  sex  D.  Optati  episcopi  Mile- 
vitani  de  schisraate  Donatistarura ;  Pa- 
nariiim  S.  Epiphanii  seu  hbri  tres  de 
haeresibus;  Liber  Philastrii  episcopi  Bri- 
xiensis  de  haeresibus;  Historia  reUgiosa 
Theodoreti;  Historia  Lausiaca  Palladii; 
Historia  persecutionis  Vandahcae  con- 
scripta  a  Victore  episc.  Vitensi;  Collec- 
tio  Canonum  Concihor.  et  Epistolar.RR. 
PP.  a  Siricio  usque  ad  Anastasiura  II, 
exarata  a  Dionysio  Exiguo. 

SaecuUs  sequentibus  studiura  Histo- 
riae  ecclesiasticae  simul  cum  amore  rae- 
Uorura  litterarum  fuisse  reraissum,  eru- 
ditiamare  queruntur.  Quantacuraque  ta- 
men  his  saeculis  fuerit  rei  htterariae  in- 
feUcitas  ,  non  tamen  penitus  intercidit 
studium  coUigendi  res  ecclesiasticas.  In 
prirais  monachi  Benedictini  historiae  ec- 
clesiasticae  fontes  soUicite  conserva- 
runt  auxeruntque.Notissimi  sunt  labores 
scriptorura  Byzantinorum,  qui  historiae 
orientali  ingentem  Uicem  attulerunt  ^. 
Floruerunt  etiam  chronographi  non  pau- 
ci,  qui  quamvis  magis  generah  rerura  se- 
riei  indicandae  adiaborarint,  taraen  res 
ecclesiasticas  nonnunquam  attigerunt. 
Saeculo  VHI  Paulus  diaconus  Aquileien- 
sis,  aUas  Warnefridus,  scripsit  Ubros  sex 
de  rebus  gestis  Longobardorum  ;  adla- 
boravit  etiam  Historiae  misceUae  *.  Vene- 


'  Opera  Cassiorlori,  Rolhom.'ip.  1079  et  Venet.1729. 
2  l'aris.  I (•.;»;»,  in  fol. 

^  Paris.  If.W,  i7   vol.   in-fol ;  Wnct.  17-27,  22  vol. 
in-fol. 
*  Apufl  Muratori,  J\erum  italicarum  scriplorcs,l.  I. 


rabiUs  Beda,  monachus  Anglus,  reUquit 
Chronicon  ab  orbe  condito  usque  ad  an- 
nura  post  Christum  natum724,  etHisto- 
riam  suae  gentis  usque  ad  an.  731  ^  Sae- 
culo  IX  Haymo,  episcopus  Halbersta- 
diensis,  ex  Eusebio  et  Ruffino  res  chri- 
stianas  commemoravit  usque  ad  Theodo- 
sii  M.  tempora  ^.  Anastasius  presbyter 
et  R.  Ecclesiae  bibUothecarius,  Chrono- 
graphiara  conflavit  e  cronicis  Nicephori 
Cpni,  Georgii  SynceUi  et  Theophanis  ' ; 
coUegit  etiara  Vitas  RR.  Pontificum.  Idem 
Anastasius,  Ado  archiep.  Viennen.,  Flo- 
rus  e  diacono  presbyter  Lugdun.,  Usuar- 
dus  monach.  Parisiens.  et  Notkerus  mo- 
nachus  S.  GaUi  in  Helvetia  exararunt 
Martyrologia.  Saeculo  X  Flodoardus 
scripsit  Historiam  Ecclesiae  Rhemen,  *. 
Eutychius  patriaixha  Alexandrin.  ara- 
bice  conscripsit  Annales  a  mundi  priraor- 
dUs  usque  ad  suam  aetatem  ^.  Saeculo  XI 
Adamus  episc.  Bremens.  scripsit  Histor. 
Ecclesiar.  septentrionaL  praesertim  Bre- 
mensis  ^.  Eodem  saeculo  Chronica  con- 
fecerunt  Hermannus  Contractus  et  Lam- 
bertus  Schafnaburgens.  Saeculo  XII  Or- 
derius  VitaUs,  raonach.  Benedict.  in  Gal- 
lia,  scripsit  Histor.  eccles.  Ubros  I3^Si- 
gebertus  Gerablacensis  raonachus,  Chro- 
nicon  elaboravit  ab  an.  382,  quo  desinit 
Hieronyraiana  ad  chronicon  Eusebianura 
appendix,  usque  ad  an.  1112  ^  Otto  epi- 
scopus  Frisingensis ,  dedit  Chrouicorum 
Ubros  octo  a  mundi  creatione  usque  ad 
annum  114G  ^  Saecuio  XIV  Nicepho- 
rus  CalUstus,  raonachus  graecus,  scripsit 
Historiam  ecclesiasticara  a  Christi  nati- 
vitate  usque  ad  an.  911,  distributara  in 
20  libros,  quorura  5  posteriores  perie- 
runt  '°.  Ptoiomaeus  Lucensis,  seu  Bar- 
tholomaeus  de  Luca,  ep.  TorceUens.  re- 


'  Paris.  1681,  in-t  ;  r.antabrifr.  1722,  in-fol. 

2  llomae  ir.lU,  in-fol.;  Ildmstadir,  1671,  in-i. 

'  Paris,  Kli;),  in-fol. 

*  Paris.  1C.11;  Diiaci  161 7,  in-8. 

''  Arnbice  et  latine  edidil  E.  Pocock,  O.xonii  1659,  2 
vol.  in-l. 

<••  Helmstad.  1670,  in-1 

'  Ap.  DucliAsne,  Script.  vet.  hist.  Norman.  Paris. 
161!»,  in-fol. 

«  Antii.M-p.  1608,  in-8. 

^  Kxtanl  in  (■(illfctionil.us  Pislorii  et  Muratori. 

"^  f;raece  ct  laline,  edil.  Paris.  1630,  2  vol.  in-fol. 


INTRODVCTIO    IN   HISTORIAM   ECCLESIASTICAM 


IX 


liquit  Histor.  eccles.  24  libros  ^  Saecu- 
lo  XV  S.  Antoninus  arcliiep.  Florentin. 
scripsit  Suinmain  historialem  seu  Chro- 
nicon  tripartitum  *. 

AUos  nonnullos  inter  historicos  inedii 
aevi  numerat  Mabillon  ^ ;  nos  vero  ad  re- 
centiores  transimus. 

Saeculo  XVI  et  deinceps  historia  ec- 
clesiastica  accuratius  exculta  fuit,  inaxi- 
me  quum  haeretici  dicti  Protestantes  et 
Retbrmati,  historicis  armis  Cathohcos 
impetere,  falsasque  Ecclesiae  ideas  seu 
notiones  obtrudere  coeperunt,  ut  suis  no- 
vitatibus  umbram  vetustatis  conciharent. 
Omnium  primus  cardinaUs  Baronius,  ut 
Magdeburgensium  haereticorum  Centu- 
rias  convelleret,  incredibiU  labore  con- 
fecit  Annales  ecclesiasticos  usque  ad  ann. 
a  Christo  nato  1198  ■*.  Eos  prosecuti 
suut  Abraham  Bzovius ,  Ord.  P.  Praed. 
usque  ad  ann.  1572  ^;  Odericus  Raynal- 
dus,  presbyter  Oratorii,  usque  ad  1565^; 
lacobus  de  Laderchio,  eiusdem  Oratoni 
presbyter,  ab  anno,  quo  desinit  Raynal- 
dus,  usque  ad  an.  1572  "^;  Henricus  Spon- 
danus,  episc.  Apamiensis,  usque  ad  ann. 
1640  *.  In  abbreviandis  vastissimis  Ba- 
ronii  Annahbus  praeter  alios  operam  na- 
vavit  memoratus  Spondanus  ^  Emenda- 
toribus  vero  Baroniani  operis  palmam 
praeripuit  A.  Pagi,  Ord.  Min.  Convent., 
cuius  Critica  historico  chronologica  ma- 
ximam  lucem  Baronu  AnnaUbus  attuUt  ^°. 

Post  cardinalem  Baronium  conscri- 
bendae  historiae  ecclesiasticae  operam 
dederunt  ex  ItaUs,  C.  Sigonius,  qui  res 
in  Ecclesia  gestas  enarravitusque  ad  ann. 


1  Ap.  Muratori,  Scriptor.  rer.  ital.  t.  II. 
"i  Lugdun.  1517  in-fol. 

3  Tructatus  de  studiis  monasticis,  part.  II,  c.  8. 

4  Komae  1588;  Antverp.  1610,  1'2  vol.  in-fol. 

5  Romae  1616,  9  vol.  in-fol. 
eibid.  1646,  9vol.  in-fol. 

7  1bid.  17-28,  3  vol.in-fol. 

8  Coloniae  1640,  2  vol.  in-fol.  Nuperrirae  autem  Au- 
gustinus  Theiiier,  eliam  Oratorianus,  eosdem  Baronii 
Annales  ab  anno,  in  quo  destitit  Laderchius,  ad  nostra 
usque  lempora  prosequendos  suscepit,  Romae  iam  edi- 
dit  3  vol.  in-fol. 

9  2  vol.  in-fol. 

>o  Antverp.  1727,  4  vol.  in-fol.  Annales  Baronii  cum 
continuatione,  critica  ,  et  observationibus  editi  sunt 
Lucae  1738,  38  vol.  in-fol.  —  In  praesentia,  Barro-Duci 
lypis  Caelestinorura,  novam  prodit  editionem  Aima- 
Uum  Societas  a  s.  Paulo  nuncupata. 


311  *;  I.  A.  Orsi,  R.  E.  cardinaUs,  qui 
historiam  sex  priorum  Ecclesiae  saecu- 
lorum  itaUce  scripsit  -;  quod  opus  usque 
ad  ann.  1587  continuavit  P.  A.  Becchet- 
ti,  Ord.  Praed.  ^  I.  L.  Berti,  Ord.  s.  Au- 
gust.  qui  edidit  Historiam  sive  disserta- 
tiones  quinque  priorum  Ecclesiae  saec.  •* 
et  Breviarium  historiae  ecclesiasticae  ^ ; 
G.  SaccareUi,  presbyter  Oratorii,  cuius 
extat  Historia  ecclesiastica  usque  ad  ann. 
1185,  variis  annotationibus  iUustrata  ^. 
E  GaUis  primus  occurrit  A.  Godeau, 
episcopusVinciensis;  gaUice  dedit  Histo- 
riam  Ecclesiae  a  mundi  primordiis  usque 
ad  finem  saec.  IX  \  Eum  secuti  sunt : 
S.  N.  TUlemont,  scriptor  Portus  regii ; 
gaUice  coUegit  Memoranda  facta  sex 
priorum  Ecclesiae  saeculorum  ^.  I.  B. 
Bossuet,  episcopus  Meldensis;  scripsit 
gaUice  Orationem  egregiam  super  histo- 
riam  universalem  ^  C.  Fleury ,  abbas , 
edidit  gaUice  Historiam  ecclesiasticam  a 
Christo  usque  ad  ann.  1414  ^° ;  cui  pes- 
simam  continuationem  usque  ad  ann. 
1595  adiecit  I.  C.  Le  Fevre,  presbyter 
Oratorii  GaUicani.  In  ipsum  Fleury  me- 
rito  animadverterunt  Honore  de  S^^  Ma- 
rie,  de Housta,  Marchetti, Muzzarelli.  Na- 
taUs  Alexander,  Oi^d.  Praed.scripsit  Hi- 
storiam  ecclesiasticam  V.  et  N.  Testa- 
menti  usque  ad  exitum  saeculi  XVI,  ad- 
iectis  cuique  saeculo  dissertationibus, 
in  nonnuUis  a  C.  Roncaglia,  I.  D.  Mansi 
et  F.  A.  Zaccaria  merito  castigatara  ". 
H.  Amat  de  Graveson,  Ord.  Praed.,  re- 
Uquit  Historiara  ecclesiasticani  coUoquiis 
digestara  usque  ad  ann.  1721,  a  D.  Man- 
si  observationibus  et  continuatione  au- 
ctara  ^^  A.  H.  Berault-Bercastel,  scripsit 
gaUiceHistoriam  Ecclesiae  usque  ad  pri- 


1769, 


1  Mediolan.  173i,  2  vol.  in-8. 

2  Romae  1747-61,  20  vol.  in-4. 
3Ibid.  1770,^24vol. 
•'  August.  VindeL  1761,  4  vol.  in-8;  Bassan. 

in-fol. 

5  Correctum  et  auclum  Gand.  1831,  2  vol.  in-12. 

SRomae  1771-96,  25  vol.  in-4. 

7  Paris.  1653,  3  vol.  in-foL;  ilem  6  vol.  in-12. 

sparis  1693,  16  vol  in-4. 

9  1681  in-4,  et  alibi  saepius  in-8  et  12. 
w  paris  1691,  20  vol.  in-4;  Nimes  1779,  25  voL  in-8. 
11  Lucae  1734;  VeneL  1778,  9  vol.  in-foL;  Bing.1785, 
20  vol.  in-4. 
i^  Venet.  1762 ;  Bassan.  1791,  9  t.  in  3  vol,  in-4. 


INTRODVCTIO    IN   HISTORIAM    E<:'CI,ESI.\STICAM 


mordiasaeculi  XVIII  Sdeinde  aM.Hen- 
rion  castigatu  m ,  et  usque  ad  Gregorii  X  VI 
Pontificatum  continuatam  ^  Rolirbacher 
sacerdos,  in  seminario  Nanciensi  profes- 
sor,  gallice  in  lucem  edidit  Historiam 
universalem  Ecclesiae  catholicae  ^. 

E  Germanis  notissimi  sunt  hi  qui  se- 
quuntur:  I.  Pohl,  S.  L,  deiUt  Manuductio- 
nem  ad  historiam  ecclesiasticam  usque 
ad  saec.  XVIII  ^  C.  Becker,  presbyter 
et  professor  in  Academia  Monasteriensi, 
edidit  Historiam  Ecclesiae  practicam  us- 
que  adsaec.  XVI "'.  A.  F.  Gudenus,  can. 
s,  Severini  Erfurti,  germanice  coUegit 
res  ecclesiasticas  duorum  priorum  sae- 
cul.  '^.  I.  N.  Alber,  cuius  extant  Institu- 
tiones  historiae  ecclesiasticae ,  pUiribus 
dissertationibus  iUustratae  ^.  F.  L.comes 
de  Stolberg,  germanice  pubUcavit  Histo- 
riam  ReUgionis  lesu  Christi  a  mundo 
condito  usque  ad  ann.  430  post  Christum 
uatum^;  eius  opus  prosecutus  est  F.  von 
Kerz.  A.  Klein,  historiae  ecclesiasticae 
in  Universitate  Graecensi  professor,  con- 
cinnavit  historiam  Ecclesiae  christianae 
usque  ad  obitum  Pii  PP.  VII '.  T.  Ka- 
terkamp,  theologicae  facultatis  Monaste- 
riensis  professor,  scripsit  germanice  Hi- 
storiam  ecclesiasticam  usque  ad  ann. 
1153  '°.  I.  Ruttenstock,  Claustroneobur- 
gensis  canoniae  praepositus;  cuius  opera 
editae  sunt  Institutiones  historiae  eccle- 
siasticae  N.  Testamenti  ". 

Praeterea  infinitus  prope  est  numerus 
eorum,  qui  aut  particularium  Ecclesia- 
rum  historias  scripserunt,  aut  certas  fa- 
ctorum  seu  monumentorum  ecclesiastico- 
rum  ciasses  coUegerunt  vel  iUustrarunt. 
Missis  aUis ,  OrientaUs  ecclesiae  monu- 
menta  coUegit  M.  le  Quien  '* ;  ItaUcae  F. 


ip.iris  1778,  21  vol.  in-1'2 

*  PmHs,  1-2  vol.  in-8. 

•>  Paris  181-2,  "20  vnl.  in-8,  nniio  a  Pftro  H.iiiin  con- 
linnat.  usqiie  ad  an.  187(i;  Taiirini  I87'J. 

*  Viennae  I7ri!t,  (i  voi.  iii-8. 
'■>  Monast.  178-2,  7  vol.  in-li. 
c  1783,  -2  vol   in-8. 

'  r.olocae  17'J:),  4  vol.  in-8 

»  180r,,  l.^i  vol   in-8. 

9  Graecii  1828,  i  t.  in  i  vol.  in-8. 
">  Miinster  182:t,  T.  vol.  in-8. 
»<  Viennac  l8;t-2,  3  vol   in-8. 

'■'  Oricns  christiatuts  i»  f/uatitor  patriarchn- 
tut  digestus,  Paris.  3  vol.  in-loi. 


UgheUi  ' ;  GaUicanae  I.  de  Longueval  -, 
Le  Cointe  ^  et  Sammarthani  * ;  Germani- 
cae  M.  Hansizius  '\ 

Vitas  et  res  gestas  RR.  Pontificum 
ediderunt  Anastasius  bibUothecarius  e, 
A.  Ciaconius  \  F.  Pagi  \  A.  Sandini  \ 
Haeresum  etschismatum  historiam,post 
s.  Irenaeum,  TertuUianum,  s.  Epipha- 
nium,  s.  Augustinum,dederunt  inter  aUos 
G.  M.  Travasa  '''  et  F.  A.  Pluquet  ". 
ConciUorum  acta,  canones,  summorum- 
que  Pontificum  decreta  coUegerunt  aut 
illustrarunt  I.  MerUn  12,  P.  Crabbeus  '^ 
L.  Surius  ^\  S.  Binius  ^\  PU.  Labbeus  et 
G.  Cossartius  '\  Chr.  Lupus  ^\  I.  Cabas- 
sutius  '^  loan.  Harduinus  '^  Nic.  Coleti  ^^ 
loan.  Dom.  Man.si  ^i,  p.  Coustant",  L. 
Cherubini  -'.  Sacrorum  dogmatum  et  di- 


»  Italia  sacra,  Venet.  1717-33,  10  vol.  in-fol. 

'i  Histoire  de  rEtjlise gallicane,  coniiniJia  par  les 
PP.  Fonlenav,  Bruniov  et  Bertliier  jusqu'a  Tan  1559, 
Paris  1730,  18  vol.  in-4. 

y  A7inales  ecclesiastici  Francorum  ab  anno  S35 
mque  ad  S35,  8  vol.  iii-fol. 

■1  Gallia  christiana,  Paris.  1725,  13  vol.  in-foi. 

5  Germania  sacra,  3  vol.  iii-fol. 

6  Liber  poiitificalis,  cum  prolegomenis  et  notis 
F.  Bianchini,  Rom.  1718,  4  vol.  in-fol. 

t  Vitae  et  gesta  RR.  Pontificum  et  Cardina- 
lium,  1671),  4  vol.  in-fol.  Opus  continuavit  usque  ad 
Clementem  XII  M.  Guarnacci  1751,  2  vol.  in-fol. 

8  Breviarium  hist.  chronol.  criticum  illustriora 
RR.  Pontificiim  gcsta  complectens.  Anlverp.  1717,  4  vol. 
in-4.  Opus  duohus  voluminibus  continuavit  A.  Pagi. 

9  Vitae  Pontificum  RR.  Ferrar.  1748;  Bamberg. 
1753,  3  vol.  in-12. 

10  Storia  critica  delle  vite  degli  eresiarc.hi,  Ve- 
net.  17.52,  5  vol.  in-8. 

"  Dictionnaire  des  hercsies,  des  erreurs  et  des 
schismes,  Rcsan^on  1827,  2  vol.  in-8. 

1-  Acta  Concilioriim,  Paris.  1532,  2  vol.  in-fol. 

':*  Collectio  Cmiciliorum,  Colon.  1538,  2  vol.,  et 
1551,  3  vol.  iu-fol. 

**  Collectin  Conciliorum,  Colon.  15fi7,  5  t.  in-fol. 

15  Collectio  Conciliorum,  Colon.  1C06,  4  t.,  et  Pa- 
ris.  IfilW,  '.)  t.  in-fol. 

^<^  SacrosanctaConcilia,L\\\.cX.  Paris.  1671,  17  t. 
in-fol.  Addilur  18  siil)  titulo:  Apparatus  alter. 

•''  Commentariiin  synodorumdecreta,  et  cano- 
nes,  Lnvan.  et  Rruxell.  1()65,  167.'!,  5  vol.  in-i. 

1*  Notitia  ecclesiastica  Conciliorum,  Canonum, 
veterinnque  Ecclesiae  riticum,  Lufjdiin.  1685,  in-fol. 

'^  Collectin  Conciliorum,  1715,  12  vol.  in-fol. 

■^o  CollectioConciliorion,  Venet.  1728,25  vol.  in-fol. 
Adiecit  supplemcnta  M).  Mansi,Lucae  1748,  6  t.  in-fol. 

■-'  Sacrorum  Conciliorum  nova  et  amplissima 
collectio,  Florcnl.  1750-85,  28  vol.  in-fol. 

"-^  Epistolar  RR.  Pontificum  a  Clemente  usque 
ad  hinnrrntium  I,  Paris.  1721,  in-fol. 

'^  Ihdlariton  magjnon,a  variis  continuatum  usque 
ad  RenedictMm  XIV,'nomae  17 12,  19  t.  in-fol.—  Con- 
tinuatio  vcro  Bullarii  usquc  ad  Gregorium  XVI  e- 
dila  rst  Prali  0  vol.  in-l,  in  fine  Operura  Beiiedi- 
cti  \IV,  lS:!',l-56. 


INTRODVCTIO    IN    HISTORIAM    ECCLESIASTICA.M 


XI 


sciplinae  ecclesiasticae  historiam  con- 
scripsernnt  Dion.  Petavius  ',  L.  Thomas- 
sinus  *,  L.  Du  Mesnil  ^  Martyruin  acta, 
Sanctorum  vitas.  Ordinumque  monasti- 
corum  initia  et  lata  litteris  tradiderunt 
Th.  Ruinart  \  S.  E.  Assemani  ^ ,  cele- 
bres  Boihindistae  ^  L.  Surius  \  A.  But- 
ler  »,  P.  Heiyot  ^  L  Mabillon  '",  L.  \Va- 
dingus  ".  Edendis  et  illustrandis  sacris 
ritibus  atque  christianis  antiquitatibus 
operam  dederunt  L  S.  Durandus  '^  B. 
Gavantus  '^  L  Bona  ^\  E.  Martene  '^ 
L  M.  Cavalieri  "^ ,  L.  A.  Muratori  '\ 
LL.  Selvagio  '\  Tii.  M.  Mamachi  ''.  De 
editionibus  et  collectionibus  SS.  Patrum 
et  veterum  scriptorum  bene  meruerunt 
M.  de  la  Bigne  et  Ph.  Despont  '°,  A. 


1  De  theologicis  dogmat.  edil.  a  F.  A.Zaccaria,  Ve- 
net.  1757,0  t.  in-fol. 

2  Dogmata  Theolngica,  1680,  3  t.  in-foi.  Item, 
Discipline  ecclesiaslique  sur  les  benefices  et  les 
beyieficiers.  1678,  3  t.  in-fol. 

3  Doctrina  et  disciplina  Ecclesiae  ipsis  verbis 
reterum.  monumentorum  expressa,  Colon.  1740,  4 
t.  in-fol. 

*  Acta  SS.  martyrum  sincera,  Paris.  1689,  in-4; 
Veron  1731,  in-fol. 

5  Acta  martyrum  orietitalium  et  occidentalium, 
Rom.  1748,  t  vol.  in-fol. 

6  .(4cfrt  Sa«c;orz<m,  Anlverpiae  1613,  54  vol.  in-fol. 
Hoc  terapore  opus  Bruxellis  continualur,  et  6  alia  voll. 
in  lucem  prodierunt  cum  7mo  Tabularum. 

"  Vitae  Sanctorum,  Colon.  1617,  6  vol.  in-fol. 

*  Vitas  Sanctorura  ab  Albano  Butler  anglice  con- 
scriplas,  gallice  edidit  I.  F.  Godescard,  Paris  1763  et 
1786, 1"2  vol.  in-8.  Recentius  cura  supplementis  et  no- 
tis  DD.  Rass,  Weis  et  de  Ram,  Louvain  i8'28, 22  vol.  in-8. 

9  Histoire  des  Ordres  monastiqiies ,  religieiix 
et  militaires,  Paris  1714-21,  8  vol.  in-l. 

10  Annales  Ordinis  Benedictini,  Paris.  1 703;  Lu- 
cae  1739,  6  vol.  in-fol. 

n  Annales  Minorum,  Rom.  1731,  18  vol.  in-fol. 

12  De  ritibus  Eccl.  catholicae,  Rom.  1591,  in-fol.; 
Lugd.  1715,  in4. 

1'  Thesaurus  sacrorum  rituum ,  August.  Vin- 
del.  1763,  3  t.  in-fol.  Praefertur  editio  cum  Coramen- 
tariis  C.  M.  Merati,  Taurin.  1736-49,  5  vol.  in-i. 

i^  Rerum  liturgicarum  libri  duo,  Rora.  1671, 
in-4,  et  cura  notis  R.  Sala,  August.  Taurin.  1747-57, 
3  I.  in-fol. 

15  De  antiquis  Ecclesiae  ritibus.  Rhem.  1700,  4 
voj.  in-4;  Antverp.  1763,  4  vol.  in-fol. 

16  Ccnnmentaria  authentica  in  SS.  Rituum  Con- 
gregationis  decreta,  Bresciae  1783,  3  vol.  in-4. 

17  Liturgia  romana  «e?w5,Venet.  1748,  2  vol.  in-fol 

18  Antiquitatum  christianarum  Institutiones , 
Patav.  1780,  3  vol.  in-4. 

•9  Originum  et  antiquitatum  christianarum  li- 
bri  XX,  Rora.  1749,  5  vol.  in-i;  itera,  De'  costumi 
de"  primitivi  cristiani,  Rom.  1753,  3  vol.  in-8. 

20  Bibliotheca  maxima  veterum  Patrum  et  an- 
tiquornm  script.  ecclesiast.  Lugdun.  1677,  27vol. 
in-fol. 


Gallandius  \  L  P.  Migne  \  L.  D'Ache- 
ry  3,  L.  A.  Muratori  \  E.  Martene  %  LS. 
Assemani  ^  Demumdeviris  illustribus  et 
scriptoribus  ecclesiasticis  egerunt,  post 
s.  Hieronymum  et  ahos,  A.  Possevinus  ^ 
card.  BeUarminus  *,  Ph.  Labb^  ^  Nic. 
Nourry  '",  L.  E.  du  Pin  '\  R.  Ceillier  '\ 

§  5.  Regulae  Critioes 

Quum  in  Historia  ecclesiastica  in  pri- 
mis  veritas  sit  investiganda  atque  se- 
ctanda,  haec  autem  idoneis  fontibus  et 
testimoniis  innitatur,  orania  eo  ultimo 
redeimt ,  ut  auctoritatem  et  gravitatem 
fontium  atque  testimoniorum  rite  aesti- 
raeraus.  Hinc  in  Historiae  ecclesiasticae 
studio  maxime  necessaria  est  ars  critica, 
ut  haec  duo  extrema  seu  scopulos  aeque 
viteraus,  sciUcet  nimiara  credulitatem  et 
iraraoderatam  dubitandi  libidinem.  Criti- 
ca  autem  iudicat  de  monuraentis  seu  fon- 
tibus  et  testimoniis  tum  scriptis  tum  non 
scriptis :  quis  sit  eorum  auctor,  quae  ae- 
tas ;  an  sint  genuina  seu  auctori  et  aeta- 
ti,  quibus  adscribuntur,  conveniant;  an 
vero  spuria  seu  supposititia ;  an  sint  in- 
tegra ;  an  vero  additamentis  vel  suppres- 
sionibus  interpolata  autrautilata.  ludicat 


1  Bibliotheca  veterum  PP.antiquorumque  Scri- 
ptor.  ecclesiast.  Venet.  1765,  14  vol.  in-fol. 

2  Patrologiae  cursus  completus,  seii  Bibliothe- 
ca  omnium  SS  Patrum,  doctorum  scriptorumque 
ecclesiasticorum,  sive  Latinorum,  sive  Graecor. 
Lutet.  Paris.  184i,  317  vol.  in-4. 

3  Veterum  aliquot  scriptorum  Spicilegium;  Pa- 
ris.  1665,  13  vol.  in-4;  1723,  4  t.  in-fol. 

^  Anecdota  graeca,  Patav.  1709  ,  in-4;  item,  Anec- 
dota  latina,  Mediolan.  1697,  4  vol.  in-i. 

5  Thesaurus  novus  anecdotorum,  Paris.  1717,  5 
vol.  in-fol.;  item,  Vetemm  scriptorum  et  monu- 
mentorum  amplissima  collcctio,  Paris.  1724,  9  vol. 


in-fol. 


■  \[ 


6  Biblioth.  oriental.  Rora.  1719-28,  4  t.  in-fol. 

"^  Bibliotheca  selecta  ,  Rom.  1593,  in-fol. ;  item, 
Apparatus  sacer  ad  scriptores  V.  et  N.  Testamen- 
ti,  3  vol.  in-fol. 

8  De  scriptoribus  ecclesiasticis,  in-4. 

9  Dissertationes  de  scriptoribus  ecclesiasticis, 
2  vol.  in-8. 

10  Apparatus  ad  Bibliothecam  Patrtim,  Paris. 
1703  et  1715,  2  vol.  in-fol. 

11  Bibliolh.  des  auteurs  eccles.  Paris  1686,  47  t. 
in-8;  Amslerdam  1690,  19  t.  in  4. 

'^'  Histoire  generale  des  auteurs  sacrds  et  ec- 
clesiastiques ,  Paris  1729,  23  vol.  in-4.  —  Praeferenda 
nova  cditioParisiens.,multis  adnotationibus  locupletata, 
anni  IST^S  sqq. 


XII  INTRODVCTIO    IN    HISTORIAM    ECCLKSIASTICAM 

praeterea  critica  de  auctoritate  testimo- 
nii,  inquirendo  scilicet,  an  auctor  seu  te- 
stis  factura,  quod  refert,  sciverit  et  in  eo 
narrando  sit  sincerus.  Ita  enim  sumus 
natura  comparati,  ut  ad  credendum  non 
antea  moveamur,  quara  firraiter  persua- 
si  simus,  narrantem  neque  decipi  neque 
alios  decipere  velle.  Verurntamen  sicut 
ars  critica  necessaria  est  in  Historiae 
ecclesiasticae  studio  ne  singulis  promi- 
scue  et  facile  assentiamur,  ita  etiam  ca- 
vendum  est  a  nimia  credendi  difficultate 
et  dubitandi  temeritate.  Quapropter  in 
recto  critices  usu  observaiidae  sunt  re- 
gulae ,  quas  de  tide  historica  probe  ae- 
stimanda  viri  docti  tradiderunt.  Ex  iis 
regulis  praecipuae  sunt  hae ,  quae  se- 
quuntur : 

aj  Documentum  historicum  tamdiu 
genuinum  habendum  est,  donec  vel  e 
characteribus  internis  vel  testimoniis  ido- 
neis  appareat  esse  supposititium. 

bj  Fontes,  quos  Ecclesia,  quae  est 
columna  veritatis,  genuinos  aut  apocry- 
phos  vel  spurios  declaravit,  ut  tales  ha- 
bendi  sunt.  Sic  Gelasius  PP.  I,  in  Roma- 
na  synodo  anno  494  habita,  post  deflni- 
tos  libros  utriusque  Testamenti,  plura 
scripta  declaravit  apocrypha  ^ 

cj  Liber  aestimatur  apocryphus,  quem 
veteres  iam  olim  ceu  talein  repudia- 
runt;  nisi  momentosa  ratione  contra- 
riura  evincatur  ^. 

d)  Fons,  in  quo  raemorantur  facta, 
personae,  haereses,  aliave  adiuncta,  au- 
ctoris  aetate  posteriora,  habendus  est 
spurius  aut  interpolatus;  nisi  gravis  ra- 
tio  suadeat,  illa  fuisse  adiecta  ab  alio  qui 
illum  continuavit. 

ej  Spurius  vel  interpolatus  censetur 
liber,  si  dogmata  contineat  contraria  iis, 
quae  auctor  aliin  exprosse  tradit;  si  sti- 
lus  sit  diversus  in  eodem  scribendi  ge- 


•  Obscrvandum  esl,  vocahuluni  apocryphnm '.\\\w\ 
veleres  varia  ralion<!  iisiirpari;  alios  lil^ros  ilixfrunl 
a(iocryphos,  f|uotl  non  pcrtinfrenl  ad  ranonem  lihro- 
riim  fiivinoruni  vel  ah  Kci  hsia  non  essenlapprohali  ail 
iisum  puhlicum,  allos,  r|uoil  non  esscnt  proprii  aucloris, 
nii  adscribchantur;  alios,  (juod  conlinerenl  doclrinas 
lalsas. 

''  liinc  plurimum  vaient  iiidiria  s.  Ilieronymi,  Oen- 
nadii,  li>Jdori  llispalensis,  Miotii,  Trithemii.aliorum,  i|ui 
catalugos  scriplurum  ecclesiaKllcorum  concinnarunl. 


nere,  vel  alienus  ab  aevo,  quo  liber  scri- 
ptus  dicitur ;  nisi  legitiraa  ratione  istae 
rnutationes  et  differentiae  concilientur. 

fj  In  aestimanda  fide  monuraento- 
rura  non  scriptorura,  praecipue  inquiren- 
dura  est,  cui  aetati,  cui  auctori  monu- 
mentum  sit  tribuendum,  an  sit  genuinum 
et  integrum,  an  spurium  aut  adulteratura. 

gj  In  iudicandis  traditionibus  even- 
tuum  ecclesiasticorum  inquirendum  est, 
an  per  incultam  tantum  plebera ,  an  per 
Ecclesiae  doctores  et  praepositos  propa- 
gatae  atque  scriptis  quoque  mandatae 
fuerint;  diiigenteretiam  attendendum  ad 
terapus,  quo  priraura  litteris  raandatae 
sunt,  ad  scriptores,  a  quibus  adferuntur, 
et  ad  qualitatera  eventus,  quem  referunt. 

h)  Scriptis  supposititiis,  ex  ignoran- 
tia  auctori  alicui  attributis,  si  tempus 
et  locus,  quibus  composita  sint,  circiter 
definiri  possit,  ea  fides  competit,  quae 
aliis  eiusdem  teraporis  et  loci  testibus. 

ij  E  scriptis  adulteratis  ea  tantum 
loca  ab  historico  suscipienda  sunt,  quae 
incorrupta  esse  constat. 

k)  Testimoniuin  vel  factura  ,  quod 
cum  chronologia  certa  vel  aliis  eventi- 
bus  historice  certis  aut  cum  temporis  ri- 
tibus,  moribus,  aliisve  adiunctis  pugnat 
et  conciliari  nequit,  commentitiura  ha- 
bendum  est. 

IJ  Merito  suspecta  est  narratio  scrip- 
toris  posterioris,  si  aequaies  et  suppa- 
res  omnes,  alioqui  exacti  et  diligentes, 
de  re  sileant,  quam  propter  celebritatem 
scire  et  referre  debuissent. 

mj  Testes  rera  ,  quain  narrant ,  sci- 
visse  aestimantur ,  si  eius  fuerint  aucto- 
res  aut  consiliarii,  vel  ei  praesentes  fue- 
rint,  vel  notitiam  acceperint  ab  eiusdem 
auctoribus,  (■•onsiliariis  aut  tcstibus  ocu- 
latis  vol  auritis,  vol  vixeriiit  loco  et  tem- 
pore  cognoscendae  rei  opportunis. 

n)  Assertio  testis  vel  scriptoris ,  qui 
factum  novisse  aestimatur,  habetur  sin- 
cera,  (|uamdiu  e  ratioiiibus  sufficientibus 
non  vocetur  in  dubium.  Rationes  prae- 
cipuao  hic  perpendendae ,  sunt  affectio- 
nes  amoris,  adulationis  et  odii,  exage- 
rationis  genius,  studia  religionis,  sectac, 
societatis,  patriae. 


INTRODVCTIO    IN   HISTORIAM   ECCLESIASTICAM 


XIII 


oj  In  dissensu  testium ,  caeteris  pa- 
ribus ,  praeferendi  sunt  coaevi  posterio- 
ribus,  domestici  extraneis,  publici  priva- 
tis,  probi,  docti  et  graves  iis,  qui  his  do- 
tibus  carent.  Si  testes  varient  aut  sibi 
contradicant  circa  facti  adiuncta,  raora- 
litatem,  finem,  causam,  non  ideo  ipsum 
factuni  censenduni  est  confictura  '. 

§  6.  Ordo  Reriim  et  Temporum 

Ad  legitimura  modum  pertractandi  Hi- 
storiam  ecclesiasticara  pertinet  rectus  re- 
rura  gestarura  et  teinporuiu  ordo,  tuin  ut 
discentiuin  meinoria  sublevetur,  tum  ut 
res  in  Ecclesia  gestae  faciU  intuitu  iis 
quasi  praesentes  sistantur.  Diversus  vero 
rerum  temporumque  ordo  a  diversis  Hi- 
storiae  ecclesiasticae  scriptoribus  adlii- 
betur.  Alii  res  gestas  in  certas  classes 
distribuunt,  et  per  singula  capita  aguut 
de  Romanis  Pontificibus,  de  conciliis,  de 
haeresibus,  de  scriptoribus  ecclesiasticis, 
de  imperantibus  civilibus,  de  doctrina  et 
disciplina.  Verum  haec  methodus  fre- 
quenti  rerum  repetitioni  et  confusioni  ob- 
nosia  est.  AUi  procedendo  per  annos  res 
referunt  eo  ordine  et  tempore,  quibus 


*  Cf  Honore  de  Ste  Marie,  Reflexions  sur  les  re- 
gles  et  sur  Vv.sage  de  la  critique,  Paris  1713,  3  vol. 
in-i;  opus  latine  redditiim,  3  vel  1  vol.  in-1.— I.  Mabil- 
loD,  Tractatus  de  studiis  monast.  part.  II,  c.  8. 


contigerunt.  Sed  hic  raodus  filum  nar- 
rationis  saepius  abrumpit  et  discentiura 
meinoriam  alfiigit.  Alii  onUnem  chrono- 
logicum  rerura  gestarum  ita  sequuntur, 
ut  simul  earum  completae  narrationi  et 
nexui  causaU  consulant.  Haec  postre- 
ma  methodus  nobis  videtur  praeferenda. 
Quantum  ad  ordinem  teniporum  attinet, 
alii  longam  eorum  seriem,  in  Historiae 
ecclesiasticae  studio  percurrendam,  di- 
vidunt  secundum  saeculorum  numerum. 
Sed  inde  hoc  incomraodum  sequitur,  quod 
cum  fine  cuiusvis  saecuU  narrationem 
rei,  per  phira  saepe  saecula  protractae, 
abrumpere,  nexumque  factorum  dissol- 
vere  cogantur.  Aln  meUus  temporum  se- 
riem  distribuunt  in  certas  epochas,  qua- 
rum  quaeUbet  diversum  a  superiori  Ec- 
clesiae  statum ,  idque  in  raaximis  rebus 
exhibet. 

Epochae  vocantur  celebriora  quaedam 
tempora,  ad  quae  memoriae  causa  cae- 
tera  referuntur;  quemadmodum  in  map- 
pis  geographicis  ad  certas  civitates  cele- 
briores,  quarum  situs  memoriae  faciUus 
inhaeret,  aUa  loca  minus  iUustria  referri 
solent.  Non  easdem  omnes  Historiae  ec- 
clesiasticae  scriptores  epochas  nume- 
rant.  Nos  vero  Historiam  ecclesiasticam 
dividimus  in  IV  epochas  maiores,  hasque 
iterum  dividimus  in  XIII  minores. 


PR1M.\  e.x  epochis  maioribus  contiuet  res  gestas  ab  anno  primo  Christi  usque  ad  converslonem  Con- 

stantini  M.  an.  312. 
SECVKDA  a  conversione  Constantini  usque  ad  aetatem  Caroli  M.,  an.  771. 
TERTIA  ab  aetate  Caroli  M.  usque  ad  initia  pseudo-reformationis,  an.  1517. 
QVARTA  a  pseudo-reformatione  usque  ad  nostram  aetatera. 

P  ex  epochis  minoribus  continet  res  gestas  a  nativitate  lesu  Christi  usqire  ad  obitura  s.  loan- 

nis  Apostoli,  ab  an.  Chr.  1  usque  ad  101. 
IP  ab  obitu  s.  loannis  usque  ad  conversionem  Constantini  M.,  ab  an.  101  usque  ad  31-2. 
liP  a  conversione  Constantini  usque  ad  finem  imperii  occidentalis,  ab  an.  312  usque  ad  476. 
IV'  a  fine  imperii  occidentalis  usque  ad  pseudo-prophetam  Mahoraet,  ab  an.  176  usque  ad  6'2-2. 
y^  a  Mahomete  usque  ad  aetatera  Caroli  M.,  ab  an.  622  usque  ad  771. 
VP  a  Carolo  .M.  usquead  pontificatura  s.  Gregorii  VII,  ab  an.  771  usque  ad  1073. 
yiP  a  s.  Gregorio  VII  usque  ad  pontificatum  Innocentii  III,  ab  an.  1073  usque  ad  1198. 
\III'ab  Innocentio  III  usque  ad  schisma  Occidentis,  ab  an.  1198  usque  ad  1378. 
IX*  a  schismate  Occidentis  usque  ad  finem  imperii  graeci,  ab  an.  1378  usque  ad  1153. 
X*  a  fine  iraperii  graeci  usque  ad  pseudo-reforraationera,  ab  an.  1153  usque  ad  1517. 
XP  a  pseudo-reformatione  usque  ad  lansenismura,  ab  an.  1517  usque  ad  1610. 
XIP  a  lansenismo  usque  ad  publicam  rerum  subversionem  in  Gallia,  ab  an.  1610  usque  ad  1789. 
XllP  a  rerum  subversione  in  Gallia  usque  ad  nostram  aetatem. 

Singulae  hae  epochae  raagna  quadara  |  praeraitteraus  prooemium,  in  quo  earum 


rautatione  sunt  illustres,  facile  raemoriae 
commendantur,  et  bene  notae  maximum 
addiscendae  Historiae  ecclesiasticae  opera 
adferunt.  Praeterea  cuivis  earura  breve 


dera  praecipuas  proprietates  indicabiraus, 
ut  facilius  pateat,  quis  durante  singula 
epocha  fuerit  Ecclesiae  status. 


HISTORIAE  VETERIS  TESTAMENTI 

SmMARIVM 

QVO  VIA  PANDITVR  AD  HISTORIAM  ECCLESIASTICAM 


PROOEMIVM  ! 

Tanta  est  inter  revelationem  primae-  ; 
vam,  Mosaicam  et  Christianam  harmo- 
nia,  tanta  Rehgionis  patriarchicae  et  chri- 
stianae  connexio,  tantaque  figurarum  V. 
Testamenticum  veritateN.  Foederis  con- 1 
cordia,  ut  Religio  christiana  certo  sensu 
ab  ipso  humani  generis  initio  extitisse  . 
dici  possit.  «  Ipsa  res.inquit  s.  Augu- 
stinus,  quae  nuncchristiana  Religio  nuii- 
cupatur,  erat  et  apud  antiquos,  nec  de- 
fuit  ab  initio  generis  humani ,  quousque 
Christus  venerit  in  carnem,  unde  vera 
Rehgio,  quae  iam  erat,  coepit  appellari 
christiana^  ».  Non  nisi  per  fidem  in  Mes- 
siam,  qui  est  Christus  lesus,  iustiflcati  et 
salvati  sunt,  quotquot  a  mundi  exordio 
salutem  consecuti  fuerunt.  Proinde  ut  di- 
vinae  Religionis  status  et  nexus  tum  ante 
tum  post  adventum  Christi  in  carnem,  at- 
que  admiranda  oeconomia,  quasapientis- 
simus  ac  optimus  Deus  revelationumsua- 
rum  lumina  a  mundi  incunabuhs  per  di- 
versas  aetates  humano  generi  dispensa- 
vit,  clariori  in  luce  ponantur,  hoc  V.  Te- 
stamenti  suramarium  Historiae  ecclesia- 
.sticae  praemittendum  duximus. 

1.  Religionis  primordia  —  Religio- 
nera  a  Deo  ipso  huraani  generis  proto- 
parentibus  fuisse  revelatam ,  reperimus 
in  Historia  sacra  V.  Testamenti ,  quae 
veracitatis  notis  quasque  ahas  antecel- 
lit '.  Deus  solus  a  se ,  per  se  et  in  se  ab 
orani  aeternitate  existens ,  in  principio 
temporis  seu  rerura,  orania  creavit.  Re- 
liquarnm  creaturarum  opificio  absoluto, 
horainera  creavit  ad  iniagineni  et  siraili- 

«  Ri-tractX  I,  c.  1.3. 

'  Cf.  Bcllanninuni  el  alios  p   VI  iiidiiJitos. 


tudinem  suam ,  Adam  scilicet  et  Evara 
primos  huraani  generis  parentes  ^  lis 
seipsum  operaque  sua  manifestavit;  quae 
credere,  quaeque  observare  deberent,  ut 
Creatori  suo  placerent  et  beatum  finem, 
ad  quem  creati  erant,  consequerentui', 
ostendit;  eorum,  quae  erant  super  ter- 
ram,  potestatem  dedit;  ad  humani  gene- 
ris  propagationem  coniugii  leges  inter 
eos  sancivit;  atque  felicissimi  status  ,  in 
quo  constituti  erant,  continuationem,  a 
morte  immunitatera,  vitamque  aeternam 
iisdera  promisit,  si  divinis  mandatis  mo- 
rem  gererent  ^ 

2.  Hominis  lapsiis  —  Longa  non  fuit 
hominis  felicitas.  Angeli  apostatae,  qui 
in  Deum  creatorem  suum  rebelles,  in  sup- 
pliciorura  abvssum  fuerant  detrusi,  felici 
hominis  statui  inviderunt.  Daemon  per 
serpentem,  cuius  organo  usus  est,  Evara 
ad  violationem  divini  praecepti  callide 
solhcitavit;  haec  Adamum  coniugem  suum 
illexit;  et  ambo  iustissimara  Dei  legera 
violarunt.  Hac  inobedientia  non  tantura 
ipsiraet  felici  statu,  in  quo  fuerunt  con- 
stituti,  exciderunt,  sed  per  peccatum  suura 
oranes  etiara  posteros  suos  in  statum 
raaxime  miserum  et  infelicem  coniece- 
runt;  acceptara  a  Deo  iustitiara  et  sibi  et 
oranibus  posteris  suis  perdiderunt ;  toti- 
que  per  praevaricationis  ofiensara  secun- 
dura  corpus  et  animam  in  deterius  com- 
mutati ,  non  tantum  mortera  et  poenas 
corporis,  sed  et  peccatura  in  omne  genus 
huraanum  transfuderunt  ^. 

3.  Promissio  Redemptoris  —  Ve- 
rumtamen  cieraentissimus  Deus  homini 

'  Gf^nes.  I. 

2  tJenes.  II:  Eccles.  XVIf. 

^  Genex.  /||.  Cf  Concil.  Triden(.  sess.  V. 


ArPARATVS    AD    IIISTORIAM  EcTLESlASTICAM 


XV 


lapso  statim  promisit  redemptorem,  pro- 
inittens  mulieris  seinen  benedictum,  quod 
caput  serpentis  contereret,  idest  Chri- 
stum  Messiam  e  muliere  nasciturum,  qui 
opera  diaboli  dissolveret,  et  quod  homo 
non  poterat,  divinae  iustitiae ,  peccato 
liominis  laesae,  dignam  satisfactionem 
redderet  '.  «  Deus  omnipotens  et  cle- 
mens ,  ait  s.  Leo ,  cuius  natura  bonitas, 
cuius  voluntas  potentia,  cuius  opus  mi- 
sericordia  est,  statim  ut  nos  diaboHca 
mahgnitas  veneno  suae  mortificavit  in- 
vidiae,  praeparata  renovandis  mortaU- 
bus  suae  pietatis  remedia ,  inter  ipsa 
mundi  primordia  praesignavit;  denun- 
tians  serpenti  futurura  semen  mulieris, 
quod  noxii  capitis  elationem  sua  virtute 
contereret;  Christum  scilicet  in  carne 
venturura  ,  Deura  homineraque  signifi- 
cans ;  qui  natus  ex  virgine ,  violatorem 
humanae  propaginis  incorrupta  nativi- 
tate  damnaret  2  ». 

4.  Patriarchae  antidiluviani — Moy- 
ses  genealogiam  Adae  et  posterorum  eius 
per  Seth,  annosque  vitae  eorura  recen- 
sens,  ab  exordio  huraani  generis  usque 
ad  universale  diluviura  nuraerat  decera 
patriarchas,  Adara,  Seth,  Enos,  Cainan, 
Malaleel,  lared,  Henoch,  Mathusala, 
Lamech  et  Noe.  Horum  vita  speciali  Dei 
ordinatione  ad  plura  saecula  fuit  protrac- 
ta,  quo  efficacius  primaevae  revelationis 
traditio  et  primorura  teraporura  memo- 
ria  conservata  sunt  ^  Cain  primogeni- 
tus  Adae  fiUus  et  Abel  secundo  loco  na- 
tus,  raoribus  diversissimi,  duarum  mysti- 
carum  civitatum,  Dei  sciUcet  et  raundi, 
typi  efi"ecti  sunt.  Cain  irapius  et  crimini- 
bus  deditus,  Abelem  piura  et  iustum  oc- 
cidit;  quo  occiso  Seth,  tertius  Adae  fiUus, 
civitatis  Dei  princeps  fuit.  Utraque  civi- 
tas  in  Caini  et  Sethi  posteris  propagata 
est;  unde  hi  filii  Bei,  iUi  vero  /ilii  homi- 
num  in  Scripturis  dicti. 

5.  Corruptio  moralis — Sincera  pie- 
tas  feUcius  perseveravit  in  famiUis  Seth, 
Enos,Henoch  et  Lamech,  quorum  fi- 
des  et  reUgio  in  Scripturis  commendan- 

^  Genes.  III. 

*  Serm.  2,  De  nativit.  Domin. 

3  Genes.  IV-V. 


tur '.  Verum  post  phn'a  saecula,  cum  mul- 

tipUcatum  esset  genus  humanura,  morum 
pravitas  invahiit.  FiUi  Dei  seu  Sethiani 
ad  fiUos  hominura  seu  Cainitos  accesse- 
runt,  coniugia  contraxerunt,  eorura  pra- 
va  exempla  secuti  sunt,  et  morura  cor- 
ruptio  facta  est  coraraunis:  Corrupta  est 
terra  coram  Beo,  et  repleta  est  iniqui- 
iate.  Omnis  caro  corruperat  viam 
sitam  super  terram  ^.  Quapropter  Deus 
statuit  dihivii  aquis  a  facie  terrae  delere 
oranera  horainera ,  excepta  faraiUa  Noe, 
qui  pius  et  iustus  invenit  gratiara  corara 
Domino. 

Quisquis  inosaicam  primae  mundi  aeta- 
tis  relationem  cum  antiquis  gentium  an- 
nahbus  contulerit  fatebiturultro,  non  ex 
his  sed  ex  Ula  sola  priraorum  temporura 
historiara  certo  hauriri.  huraanique  ge- 
neris  primordia  cognosci  eura  in  raodura, 
qui  cum  ratione  congruit.  Sunt  enim  an- 
tiqui  gentium  annales ,  quantum  ad  pri- 
mahuraanigeneris  teraporapertinet,  raul- 
tis  fabuUs  et  inextricabiUbus  tenebris  ob- 
ducti.  Verumtaraen  primigeniae  traditio- 
nis  deraundi  hominisque  creatione,  de  fe- 
lici  horainis  statu,eiusque  lapsu,  de  homi- 
nis  rederaptore,  de  Dei  cum  primis  homi- 
nibus  comraunicatione,  de  patriarcharura 
antidiluvianorura  longaevitate,  aUisque, 
vestigia  non  pauca  occurrunt  in  vete- 
ribus  Persarum  ,  Indorura  ,  Sinensium, 
-^gyptiorura,  Phoenicura,  Chaldaecrum 
hbris  ^ 

6.  Diluvium  fan.  m.  1656  ant.  C. 
2344).  Postquam  Noe,  divinae  iustitiae 
praeco,  arcae  fabricam  et  aUa  sibi  a  Deo 
mandata,  perfecisset,  Dominus  iramisit  in 
terram  aquas  diluvn,  quibus,  Noe  cum 
famUia  sua  excepto,  universura  genus 
humanum  propter  coraraunera  raorum 
corruptionem  in  terra  deletura  est  *. 

Huius  diluvii  etarcae  raerainerunt  om- 
nes  barbaricae  historiae  scriptores,  in- 
quit  Fh  losephus  '\  Reipsa  raemorandi 


1  Genes.  IV-V. 

2  Ibid.  VI. 

3Cf  Euseb.,  Praeparat.  evangel.  1.  II,  XII-XIII; 
Huet,  Demon5<rat.  evangel.  c.  3;Natal.  Alexand.,fl^i5f, 
eccl.  V.  Testamenti,  t.  I,  c.  1  a  3. 

*  Genes.  VI- VII. 

5  Antiquitat.  iud.  1.  I,  c.  5. 


XVI 


APPARATVS    AD    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


huius  eventus  vestigia  reperiuntur  in  an- 
nalibus  ^Egyptiorura ',  Syrorum^  Clial- 
daeorum  et  Assyriorum  \  Sinensium  *, 
Indorurn  ^, 

Noemum  cum  familia  sua  post  dilu- 
vium  in  avita  religione  et  veri  Dei  cultu 
perseverasse,  e  Geneseos  capitibus  VIII 
et  IX  manifestum  est.  Hoc  sacrum  depo- 
situm  a  patribus  acceptum,  Noe  fideliter 
transmittendum  curavit  novo  orbi ,  qui 
totus  ab  eo  originem  sumebat.  Habuit 
Noe  tres  filios,  Sera,  Cham  et  laphet,  a 
quibus  disseminatiim  est,  inquit  Moyses, 
omne  genus  honiinum  super  univer- 
sam  terram  ^. 

7.  Dispersio  gentium  —  Quum  pro- 
gressu  temporis  rursum  humanum  genus 
esset  multiphcatura,homines  insolescere 
coeperunt.  Dominus  eorum  superbiam  et 
temeritatem  hnguarum  divortio  fregit.  In- 
de  factum  est,  ut  famihae  se  in  varias  or- 
bis  terrae  partes,  prirao  in  vicinas,  deinde 
aucta  horainum  siraul  incolentium  mul- 
titudine,  in  remotiores  diviserint.  Ita  di- 
versi  popuh  exorti  sunt '. 

8.  Idololatriae  initia  —  Decursu  tera- 
poris  sensim  praeteritae  aetatis  memoria 
defecit;  plurimi  raortales  sensibus  etsen- 
sibihum  rerum  iUecebris  immersi,  ab  avi- 
ta  pietate  deflexerunt ;  inorura  improbi- 
tas  invaluit ;  veri  Dei  notitia  obscurata 
est ;  primitivae  revelationis  dogmata  raa- 
le  tradita,  multisque  fabuhs  adulterata. 
Quo  factum  est,  ut  pleraequegentes,  Deo 
patrum  suorum  posthabito,  novos  recen- 
tesque  deos  adorare  coeperint.  Sensim 
poly theismus  et  idololatria,  quorum  ante 
diluvium  et  primis  saecuhs  post  nulla 
usquam  mentio  certa  occurrit,  obtinue- 
runt  *. 

9.  Abraham.  Populus  clectus  (an. 
m.  2083  ant.  C.  1917)— Ne  avita  Reh- 


*  Apud  Diodorum,  Biblioth.  \.  I;  Plalonem,  Ti- 
maeus. 

5  .\[)iid  Lucianum,  De  dea  Syria 
'  A|)U(I  iJerosura  el  Ahydenum. 
••  In  Chou-Kitirj. 
^  In  Kzour-Vedam. 
«  Genrs.  IX,  19. 
'  Ibid.  X-XI. 

*  Sapienl.  Xill-IV.  ('.f  Berfjier,  Traite  hist.  et  dog- 
mat  de  la  rrnie  retiffion,  l.  I;  lluocke,  Rfligionis 
naturalis  et  revelatae princijna. 


gio  penitus  deperiret,  Deus  sibi  elegit 
specialem  populum,  cui  antiquae  revela- 
tionis  et  traditionis  depositum  committe- 
ret.  In  electi  huius  popuh  caput  selegit 
Abrahara,  quem  e  Chaldaea  vocavit  in 
terram  Chanaan  ;  ei  terrae  huius  posses- 
sionem  et  innumerara  posteritatera  pro- 
raisit;  eideraque  revelavit,  ex  eius  poste- 
ritate  nasciturura  huraani  generis  Re- 
demptorera ,  in  quo  omnes  gentes  bene- 
dicerentur,  idest  ad  veri  Dei  sinceram 
cognitionem  cultumque  reducerentur. 
Novum  foedus  cura  eo  iniit,  cuiussignum 
esset  circumcisio,  quae  divina  promissa 
et  Abrahae  fldera  consignaret,  eiusque 
posteros  ab  aliis  gentibus  distingueret  \ 
Eadera  proraissa  Deus  conflrraavit  Isaac 
flho  Abrahae,  et  lacob  fiho  Isaaci  *.  la- 
cob  congregatis  duodecira  fihis  suis,  to- 
tidera  tribuura  patriarchis,  divino  afflatu 
ventura  praenuntians,  Messiae  adven- 
tura  eiusque  terapus  diserte  notavit  his 
verhis :  Nonaufet^etur  sceptrwJi  de  lu- 
da,  et  dux  de  femore  eius,  donec  ve- 
niat  qui  mittendus  est,et  ipse  erit  ex- 
pectatio  gentium  ^. 

Deus  selectum  populum  Israel,  sensim 
multiphcatura ,  pecuiiari  seraper  provi- 
dentia  prosecutus  est.  In  ^gypto  ,  in 
quam  patriarcha  lacob  cum  universa  do- 
mo  sua  descenderat  *,  ducentis  et  ara- 
phus  annis  in  raedio  nationis  pravae  rao- 
rati,  veri  Dei  cultum  et  promissi  Salva- 
toris  fidem  constanter  retinuerunt.  Sin- 
gulari  Dei  munere  et  numero  et  viribus 
imraensura  aucti,  ab  ^Egyptiis  vehemen- 
ter  oppressi  sunt.  Dominus  eorum  ck\- 
raores  exaudivit,  et  post  multa  prodigia, 
quibus  oranipotentiara  suam  yEgyptiis 
manifestam  reddidit ,  ihos  Mose  duce  e 
durissima  servitute  liberavit,  et  trans 
mare  Rubrum,  Pharaone  et  exercitu 
eius  in  eo  consuraptis,  eduxit  ^ 

10.  IHstoria  lobi  —  Ad  hanc  mundi 
aetatem  refertur  historia  lobi  e  terra 
Hus;  qui  septem  fihorum  et  trium  fiha- 
rum  pater;  opibus  inclytus,  inter  Orien- 

«  Geyies.  XII,  XIII  el  XIV. 
2  Ihid.  XXVI  et  XXVIII. 
'  llpi<l.  Xl.iX. 
*  \\)\i\.  XLVI. 
'•>  Exod.  I-XIV. 


APrARATVS    AD    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


XVII 


tales  seu  Arabes  vere  magnus  ac  potens 
fuit.  Quamvis  genere  Idumaeus ,  verara 
Religionem  coluit.  Simplex,  rectus,  Deum 
timens  et  a  malo  recedens,  admirabile 
moderationis  ac  pietatis  in  prosperis  et 
patientiae  ac  humilitatis  in  adversis  prae- 
buit  exemplum  '. 

11.  Moi/scs  et  Lex  scripta  {an.  m. 
2513  ani.  C.  1487)  — Sub  ministerio 
^Mosis  primaevae  Religionis  summa  plu- 
ribus  illustrata  et  evoluta  fuit.  Legi  na- 
turali  et  acceptis  traditionibus  additaest 
lex  scripta;  cultus  divinus  multis  ritibus 
auctus;  diversae  oblationes  et  sacriflcia 
praescripta,  circumcisioni  additus  agnus 
paschalis  ;  sacris  faciendis  destinata  ta- 
bernacula ;  sacerdotes  et  ministri  spe- 
ciaU  ratione  constituti,  hi  e  Levitis,  illi 
e  genere  Aaronico :  nova  de  venturo 
Messia  vaticinia  edita.  Etenim  ne  popu- 
lus  Israel ,  immensum  auctus,  in  mundo 
idololatrico  a  vera  Religione  deficeret, 
gentium  usibus  se  accommodaret  et  di- 
vinorum  promissorum  memoriam  amit- 
teret,  Deus  illum  magno  legum  tum  mo- 
raUum  tum  coeremonialium  et  iudicia- 
Hum,  quas  severis  poenis  sancivit,  appa- 
ratu  circumvaUavit.  Moyses  Dei  inter- 
nuntius,  acceptas  divinitus  leges  et  po- 
pulo  promulgatas ,  in  Ubris  Exodo ,  Le- 
vitico  ,  Numeris  et  Deuteronomio  con- 
scripsit. 

12.  Staius  Israelitarum  suh  ludi- 
cihus  et  Regihus  —  Sed  quamvis  multa 
mirabiUa  perMosen  Deus  inHebraeorura 
gratiam  fecisset,  hi  tamen  non  semel  se 
indignos  tantis  beneficiis  praebuerunt. 
Ideo  per  quadraginta  annos  Deus  eos  in 
deserto  peregrinari  fecit.  Deinde  in  pro- 
missara  a  Deo  patribus  suis  terrara  Cha- 
naan  introducti  sunt  per  losue,  praecla- 
rissiraum  typura  lesu  Christi,  cuius  ope- 
ra  et  raeritis  ex  hac  mortaU  peregrina- 
tione  in  coelestis  patriae  possessionera 
introducendi  sumus. 

IsraeUtae  iam  terrara  promissam  in- 
gressi,  suasque  possessiones  tributim  sor- 
titi,  sub  losue  et  senioribus  in  Fide  et 
ReUgione  perseverarunt.  At  iis  raortuis, 


pedetentim  obUti  sunt  magnaUum  Dei ; 
legisque  eius  imraemores,  gentiura  ope- 
ra  didicerunt.  Propter  praevaricationera 
in  hostiura  manus  traditi,  clamaverunt 
ad  Dominura,  qui  eos  saepe  Uberavit  per 
iudices.  ludices  populum  Israel  guberna- 
runt  a  raorte  losue  usque  ad  Saulem,  pri- 
mum  regem  Israel.  Eorum  gesta  narran- 
tur  in  Ubro  ludicum. 

Ex  quo  Hebraeorum  natio  raonarchi- 
ci  regiminis  forraa  gubernari  coepit,  va- 
rius  fuit  ReUgionis  status  sub  diversis 
eorum  regibus.  Horum  aUi  pii,  aUi  impii 
fuerunt.  ReUgio  mirifice  fioruit  sub  Da- 
vide ,  cui  Deus  venturi  Messiae  prorais- 
sionem  renovavit,  et  pleraque  eius  vitae, 
passionis,  raortis,  resurrectionis,  sacer- 
dotii  adiuncta  revelavit ,  quae  regius 
Psaltes  prophetico  spiritu  posteritati 
commendavit  ^ 

13.  Templ.  Hierosol.  [an.  m.  2992 
ant.  C.  1008)  —  Floruit  etiara  ReUgio 
sub  Salomonis  initia;  qui  rex  pacificus  , 
latius  sapientiae  fama  quam  vi  arraorura 
dorainans,  pacifici  et  sapientissirai  regis 
Christi  iraraensara  potestatera  seu  re- 
gnura  praesignavit.  Anno  regni  sui  quar- 
to  tempU  Hierosolymitani  fundamenta 
posuit,  quod  absolutum  magnis  cum  sol- 
lemnitatibus  dedicavit.  Verum  Saloraon 
muUerum  amore  insaniens,  in  deterius 
imrautatus  est,  pravisque  suis  exempUs 
raultos  ex  Israel  pervertit  ^. 

14.  Schisma  decem  trihuum  —  Sub 
Roboara,  Saloraonis  filio  et  successore, 
regnum  et  Religio  schisma  subierunt. 
Decera  tribus  a  Roboara  defecerunt ;  le- 
roboam  sibiregeraconstituerunt^  erectis- 
que  vituUs  aureis  Dominura  Deura  suum 
postposuerunt  ^.  Multi  tamen  inter  eos 
in  veri  Dei  cultu  perseverarunt  una  cum 
prophetis,  qui  divinaeMaiestatis  praeco- 
nes  et  humanae  pravitatis  correctores  a 
Deo  destinati,  schismaticam  gentem  ad 
Deura,  quera  dereUquerant,  revocare  non 
cessabant.  Perstitit  regnura  Israel ,  seu 
decem  tribuum,  254  annis  sub  viginti  re- 


«  Cf  librum  lob. 


1  Cf  Psalmos  II,  XXI,  LXYIII,  LXXI,  CI ,  CXVII, 
CXXXI. 

2  I-Il  Regum. 
i  III  Reg. 


APPARATVS    AD    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


gibus,  donec  per  Assyrios  deletum  et  de- 
cem  tribus  per  Salmanassarum  in  capti- 
vitatem  abductae  sunt. 

Satno/rilani  —  Ne  autem  Samaria  , 
quae  fuerat  sedes  regni  Israel,  maneret 
deserta,  rex  Assyriorum  misit  illuc  co- 
lonos  Cuthaeos,  qui  dein  dicti  suiit  Sa- 
maritani.  Erant  hi  idolorum  cultores;  po- 
stea  vero  a  sacerdote  ex  Israel,  a  rege 
Assyriorum  ad  eos  destinato,  legem  Mo- 
saicam  et  Pentateuchum  acceperunt  '. 

15.  Capticitas  Babylonis  (an.  m. 
3416  ant.  C584) — Interim  regnum  lu- 
da,  seu  tribus  luda  et  Beniamin ,  in  an- 
tiquae  ReHgionis  professione  persevera- 
vit.  Habuit  tamen  et  sua  desolationum 
et  nebularum  tempora,  praesertim  re- 
gnantibus  Achaz  etManasse.  Regumpo- 
puhque  peccatum  poena  secuta  est.  Na- 
buchodonosor  Babyloniorum  rex,  lu- 
daeam  invasit ;  ludaeos  Babylonem  cap- 
tivos  abduxit;  urbem  et  teraplum  Hiero- 
so]ymitanum  destruxit '. 

16.  Prophetarum  series — Hanc  cap- 
tivitatem  degeneri  populo  praedixerant 
plures  e  prophetis,  qui  trium  circiter  sae- 
culoruin  spatio,  quod  ab  Ozia  rege  usque 
ad  reaedificationern  temph  et  urbis  Hie- 
rosolymitanae  effluxit,  floruerunt.  Hi  di- 
vinae  providentiae  pro  populo  ministri , 
impios  et  Dei  immemores  iugiter  argue- 
bant;  flagitiosos  ad  meliorem  frugera  re- 
vocabant;  iustos  in  virtute  confirmabant; 
futura  praedicebant.  Ex  eorum  vaticiniis 
nonnuUa  adimpleri  vidit  idem  ille  popu- 
lus,  qui  fuerat  praedictionis  testis,  dispo- 
nente  sic  Altissimo,  ut  magis  pateret,  hos 
vates  a  Deo  ipso  qui  solus  futura  contin- 
gentia  novit ,  inspirari ,  hnniorque  fides 
adhiberetur  caeteris  eorum  vaticiniis  , 
quibus  Messias  eiusque  mysteria,  e  vir- 
gine  e  stirpe  Davidica  nativitas,  nativita- 
tis  tempus  et  locus,  vitae  genus,  praedi- 
catio,  miracula,  passio,  mors,  resurrec- 
tio,  regni  eius,  seu  Ecclesiae  per  oranein 
mundura  propagatio ,  gentiuni  ad  eam 
conversio,  finis  antiqui  foederis  eiusque 
sacrificiorum ,  ut  novo  sacrificio  novae- 


IV  Reg.  et  II  Paralipoin. 
IVReg.  XXf:  //  Paral.  XXXIII. 


que  et  perfectiori  legi  locum  darent,  alia- 
que  consignabantur  ^ 

17.  ludaeorum  siatus  post  captivi- 
taterii  —  Providentissiraus  Deus  popu- 
lum  suum  in  captivitate  Babylonica  ge- 
mentem  non  dereliquit;  sed,  sicut  pro- 
phetae  praedixerant  ^,  eum  in  vinculis 
resipiscenteiu  et  emendatum  ,  intra  se- 
ptuaginta  annos  per  Cyrum,  regem  Per- 
saruin,  libertati  restituit^. 

ludaei  captivitatis  experimento  edoc- 
ti,  quam  grave  et  amaruin  sit  dereliquis- 
se  Dominuin,  in  Dei  cultu  constantius 
perseverarunt,  teraplura  instaurarunt  , 
murosque  lerusalem  post  multas  distur- 
bationes  .  a  vicinis  populis  maxirae  a 
Samaritanis  concitatas  ,  reaedificarunt. 
Esdras  legem  populo  praelegit  *.  Tunc 
etiam  Libros  ss.  fuisse  recognitos  et  in 
Canone,  qui  ludaeorum  dictus  est,  cuius- 
que  auctor  communiter  creditur  Esdras, 
conscriptos,  fert  ludaeorura  et  Christia- 
norum  consensio  '". 

Interim  ludaei  Persis  tributarh,  re- 
gem  non  habebant;  suis  tamen  legibus 
utebantur ,  et  a  suinmo  sacerdote  seu 
pontifice  atque  sanhedri,  seu  septuaginta 
duorum  seniorum  concilio  in  modura  rei- 
publicae  regebantur.  Post  annos  circiter 
206  in  eo  statu  transactos,  ab  Alexan- 
dro  M.,  rege  Macedonura,  qui  Asiae  pro- 
vincias  Persis  eripuit,  in  fidem  recepti 
sunt ,  liberumque  legum  suarum  usum 
conservarunt.  Post  mortem  Alexandri 
M.  distractis  Asiae  provinciis,  Ptolo- 
raaeus  Lagi  occupavit  .Egyptum,  Hiero- 
solyraam  dolo  invasit,  ludaeam  sibi  sub- 
iecit  et  tributariam  reddidit,  ingentem- 
que  ludaeorura  multitudinem  in  ^gyp- 
tum  deduxit.  Sub  eius  in  regno  ^gyp- 
tiorum  successore  Ptolomaeo  Philadel- 
pho ,  anno  circiter  273  ante  Christum 
natum,  ludaei,  .Egyptii  vel  Hierosolymi- 

'  t:i  priifcipiie  Um.  K,  VII.  IX,  XI,  XXXV,  XLII,  L, 
I.III,  LX,  I.XVi;  leretn  Wlli,  XXXI;  Kzediiul  XXXIV; 
Daniel  11,  IX;  Osee,  11,  XIII;  Micliaeani,  V;  Appacum,II; 
Zactiar  IX,  XI,  XIII;  .MmImcIi.  I,  II. 

•^  Isai   XLV;  Icrcni.  XXIX-XXX;  Ezcclii.l.  XI.-XLl. 

3  /  Esdrae,  l-II. 

*  I  elll  Esdrae. 

''  S.  Hicron.,  Proloffii.i  galeatui ;  I.  Uonlrerius, 
Proloquia  in  S.  ScriptKram  ;  \*.  Lainy,  Apparatus 
biblicus,  I.  II,  c.  2. 


APrAKATVS    AD    HISTORIAM   ECCLESIASTICAM 


XTX 


tani^  Libros  ss.  ex  hebraeo  verterunt  in 
graecura,  estque  haec  celebris  versio  LXX 
Interpretura  '.  Post  aUquot  annos  lu- 
daeorura  natio  tributa  pependit  regibus 
Syriae;  et  tura  ab  his  tuiu  a  regibus  -.'Egyp- 
ti  raultas  vexationes  perpessa  est. 

Post  Alexandri  M.  inortera  ludaei 
haud  arapUus  se  intra  Palaestinae  Urai- 
tes  continuerunt.  larasub  Ptoloinaeo  La- 
gi  raulti  sedes  tixerunt  in  ^Egypto,  AUi 
deinceps  inaUasregioneslate  diffusi  sunt, 
praesertini  cura  Antiochus  M.  regnura 
Syriae  teneret.  Quo  factuin  est,  ut  veri 
Dei  notio,  cultus  atque  oracula  apud  gen- 
tes  longius  innotescerent ,  mortaUumque 
anirai  ad  Messiae  adventum,  qui  propius 
iiuminebat,  praepararentur. 

18.  Persecutio  siib  Antiocho  Epi- 
pliane  {an.  m.  3836  ant.  C.  164)  —  Sub 
Antiocho  Epiphane,  Antiochi  M.  tiUo,  lu- 
daei  durissirae  habiti  sunt.  Is  summum 
ludaeorum  pontiticatum  venalem  reddi- 
dit,  plura  eorura  miUia  inorte  affecit,  sa- 
cra  templi  vasa  diripuit,  lovis  Olyrapn 
siraulacrum  in  templo  coUocavit,  legem- 
que  dedit ,  qua  prohibitis  sacrificiis  ,  cir- 
cumcisione,  sabbatorum  observantia,  a- 
Uisque  legis  Mosaicae  ritibus,  ludaei  ac 
aUi  subditi  sub  mortis  poena  ad  unum 
eumdemque  deorum  cultum  adigebantur. 
Hinc  saeva  in  ludaeos  persecutio  conci- 
tata  est,  qua  durante  inter  alios  iUustria 
constantiae  exempla  dedere  senex  Eiea- 
zarus  et  septem  iuvenes  Machabaei  cum 
matre  sua,  pro  Deo  et  lege  patria  fortis- 
sime  occumbentes  ^. 

19.  Machahaei —  Afflictis  ludaeorum 
rebus  et  perichtanti  Religioni  opem  tu- 
lit  Deus,  excitatis  ad  eorum  defensionem 
et  liberationem  Asmonaeis  seu  Macha- 
baeis ,  quorum  princeps  fuit  Mathatias 
sacerdos.  Hic  cuncta  privilegia  a  Persis 
accepta  et  ab  Alexandro  confirmata,  pes- 
sumdari,  ipsamque  Religionem  in  extre- 
mum  discrimen  vocari  cernens  et  lugens, 
piorum  exercitum  coUegit ,  et  pro  ReU- 
gionis  ac  populi  defensione  fortiter  cer- 
tavit.  Eum  post  annum  unum  in  ducatu 

1  Calraet,  DJcftonnazVe  de  la  Bible,  art.  Septante; 
Bergier,  Dictionnaire  de  Theologie,  art.  idem. 

•f  LL.  Machabaeorum;  Fl.  loseph.  Antiquit.  iud. 
1  Xll-Xili. 


exceperunt,  alter  post alterum, ludas Ma- 
chabaeus,  lonatas  et  Simon  fiUi  eius;  qui 
saepius  exigua  manu  sed  Dei  auxiUo  fre- 
ti,  hostes  prostraverunt,  populum  a  tri- 
butis  etiugo  extero  vindicarunt,  reipubh- 
cae  suae  libertatem  restituerunt,  purifi- 
cato  templo  divinum  cultum  instaura- 
runt,  et  cuin  Romanis  atque  Spartanis 
foedera  percusserunt.  Quin  imo  Simonis 
in  ducatu  successores  nomen  et  diadema 
regium  acceperunt  '. 

20.  ludaeorum  status  dilahitur  — 
Postquam  ludaei  circiter  80  annis  liber- 
tate  sua  fuissent  potiti,  eorura  res  dila- 
bi,  statusque  pubUcus  pessura  ire  coepit. 
Exortis  inter  Hircanum  et  Aristobulum 
fratres  de  regno  et  pontificatu  dissidiis, 
Pompeius,  qui  tunc  victricia  Romano- 
rum  arma  per  Orientem  circumferebat, 
Hierosolymam  occnpavit,  Utemque  sicdi- 
remit,  ut  Aristobulus  vinctus  Romam  mit- 
teretur;  Hircanus  vero  regnaret,  sed  in 
fide  et  cUentela  popuU  Romani.  Verum 
fiUi  AristobuU  beUum  civile  contra  Hir- 
canum  continuarunt.  Quibus  dissidns  et 
bellis  inde  secutis  Antipater,  natione  Idu- 
maeus ,  pecuniosus  et  factiosus ,  ad  sui 
exaltationem  usus,  ita  se  in  luUi  Caesa- 
ris  gratiam  insinuavit,  ut  ab  eo  ludaeae 
procurator  fuerit  constitutus,  suumque 
fiUum  Herodem  praefecerit  GaUlaeae. 
Bt^evi  post  Antigonus,  filius  Aristobuli, 
Parthorum  ope  Hircanum  et  regno  et 
sacerdotio  deiecit,  eaque  ipse  occupavit. 

21.  Herodes  M.  rex  ludaeae  {an.  m. 
3963  ant.  C.  37)  —  Tunc  Herodes,  Ga- 
hlaeae  tetrarcha,  Romam  properavit,  et 
Antonii  atque  Octaviani  opera  a  senatu 
rex  ludaeae  declaratus  est.  Antigonus  ex 
Asmonaeorum  seu  Machabaeorum  ge- 
nere  rex  ultimus,  ab  Herode  etRomanis 
deiectus  et  interfectus  est,  cum  tribus 
annis  regnasset;  sic  ducatus  cum  scep- 
tro  a  luda  translatus  est  ad  aUenigenam, 
Herodem  nempe,  qui  reUgione  quidem  lu- 
daeus  sed  natione  Idumaeus  erat  ^ 

Advenerat  ergo  plenitudo  temporis,  in 
qua  veniret  Qui  mittendus  erat  ^.  Reip- 


1  Ibid. 

-  Fl.  loseph   i.  cit. 

3  Genes.  XLIX. 


XX 


APPARATVS    AD    HISTORIAM    ECCLESIASTICAM 


sa  regnante  Herode  natus  est  Messias, 
Expectaiio  gentium,  Lux  qiiae  illu- 
minet  omnem  hominem  et  ad  veri  Dei 
cognitionem  cultiimque  reducat. 

22.  Religiosus  et  moralis  mundi sta- 
tus —  Qualis  porro  mundi  status  reli- 
giosus  et  moralis  ad  Christi  Messiae  ad- 
ventum!  Communem  populorum  depra- 
vationem,  tum  religiosam  tum  moralem, 
testantur  eorum  annales.  Graecorum  et 
Romanoram  religio  non  tantum  poly- 
theismo,  sed  vel  maxime  vitiis,  quae  diis 
suis  adscribebant,  erat  foedata,  et  non 
in  virtutis  studio,  quum  ipsos  deos  vitiis 
indulgere  crederent,  sed  in  quibusdam  ri- 
tibus  praecipue  in  sacrificiis  consistebat. 
Caeterorum  etiam  populorum  rehgiones 
falsis  absurdisque  conceptibus  de  natura 
et  voluntate  deorum,  de  futura  hominum 
post  mortem  sorte,  deque  aliis  erant  de- 
pravatae.  «  Tantus  fuit  error ,  ait  Cice- 
ro,  ut  perniciosis  etiam  rebus  non  modo 
deorum  nomen  tribueretur,  sed  etiam  sa- 
cra  constituerentur  '  ».  Philosophi  ipsi 
inter  Graecos  et  Romanos,  qui  saniori- 
bus  de  Deo  rebusque  divinis  conceptibus 
studebant,  veritatem  erroribus  multis  mo- 
rumque  honestati  adversis  permiscebant, 
suisque  sententiis  inter  se  pugnantibus  et 
vivendi  ratione  populorum  impietatem, 
nefandos  ritus,  pravosque  mores  fave- 
bant.  «  Quoties  quisque  philosophorum 
invenitur,  inquit  idem  Cicero,  qui  est  ita 
moratus,  ita  animo  et  vita  constitutus,  ut 
ratio  postulat?  qui  obtemperare  ipse  sibi 
et  decretis  suis  pareat?  Videre  Hcet  tan- 
ta  levitate  et  iactatione,  iis  ut  fuerit  non 
didicisse  melius ;  alios  pecuniae  cupidos, 
gloriae  nonnullos  ,  multos  hbidinum  ser- 
vos;  ut  cum  eorum  vita  mirabihter  pu- 
gnet  oratio  * ». 

Neque  laetus  erat  ludaeorum  status 
religiosus  et  morahs.  li  ipsi  ReHgio- 
nem  humanis  inventis  multum  deforma- 
rant.  Quae  deformatio  a  sectis  rehgio- 
sis,  post  instaurationem  civitatis  inter  il- 
los  ortis,  descendit.  Praecipuae  sectae 
erant  Pharisaeorum,  Sadducaeorum  et 

'  De  natura  Deorv.m,  I.  II. 

^  Quaest.  Tnsr.ul.  \.  |I,  c.  •!;  Cl'  Mamadii,  Origi-  \ 
ncx  rt  avtir/uit.  christ.  1. 1, 1.  2 ;  Hcrgicr,  Traitr  hi.st.  i 
et  dngmat.  (.  II. 


Essenorum.  Pharisaei  legem  superfluis 
absurdisque  traditionibus  enervabant  ; 
rehgionem  in  externo  Dei  cultu  potissi- 
mum  ponebant ;  Messiam  expectabant 
non  tanquam  animarum  hberatorem,  sed 
tanquam  heroem,  qui  ludaeorumgentem 
potentissimam  et  felicissimam  in  orbe 
terrarum  redderet;  morum  praecepta  ve- 
ramque  virtutem  parvi  pendentes,  vitiis 
indulgebant.  Saddacaei  omnem  traditio- 
nem  rehgiosam  reiiciebant ;  ss.  Scriptu- 
rarum  htterae  inhaerebant  ;  angelorum 
existentiam,  animarum  immortahtatem 
et  corporum  resurrectionem  negabant ; 
quibus  opinionibus  agendi  rationem  con- 
formantes,  potius  malas  vitiorum  seque- 
las  quam  ipsa  vitia  evitare  studebant. 
Esseni  austeriori  vitae  disciplina  ab  ahis 
se  secernebant,  repudiato  manuum  labo- 
re,  contemplationi  et  orationi  vacabant, 
sed  faisis  opinionibus  non  carebant '. 

2.3.  Religionis  melioris  necessitas — 
Quum  ergo  apud  ludaeos  et  apud  ethni- 
cos  rehgio  ac  raores  essent  corrupti,  ne- 
cesse  omnino  erat  generi  humano,  utpro- 
missus  Redemptor  tandem  inter  homines 
compareret,  Religionem  hactenus  reve- 
hitam  perflceretj  et  institutum,  quo  per- 
fecta  ad  omnes  gentespropagareturetin- 
tegra  conservaretur,  introduceret.  Prae- 
terea  divina  providentia  eflfectum  erat, 
ut  rerum  adiuncta  novae  Rehgioni  intro- 
ducendae  et  propagandae  essent  oppor- 
tuna.  Quam  phu-imi  enim  ingentem  mo- 
rum  corruptelam  sentiebant,  eorumque 
emendationem  desiderabant;  omnes  fere 
popuh  cultiores  sub  uno  imperio  erant 
coniuncti,  unde  multiplex  inter  eos  com- 
mercium  atque  hber  transitus;  hnguae 
graeca  et  latina  per  omnes  Imperii  ro- 
mani  provincias  propagatae;  pax  atque 
securitas  interna.  Quae  cum  ita  essent 
comparata.  et  tempus,  quo  veniret  pro- 
missus  Rcdemptor,  a  [)rophetis  praedic- 
tum,  adesset,  coaeternus  et  consubstan- 
tiahs  Deo  Patri  Filius  in  terras  descen- 
dit,  humanam  nacuram  assumpsit,  et  re- 
demptionis  opus  auspicatus  est. 

<)  Fl  loscplT.  .intignit.  ind.  I.  XIII,  XV,  elXVin; 
itcin,  Dr  hrllo  ind.  I  ll-lll;  Sorariu.s,  De  tribus  sectis 
indarnrn^i:  Hccaiiiis,  A»alngiaV.ct  N.  Tcstamcnci, 
c.ll;  Jiihtr  ,lr   Vrnrr,  1.  X,  C.  1-2. 


HISTORIAE  EOCLESIASTICAE 

EPOCIIA  PRIMA 

A  NATIVITATE  lESV  CHRISTI  VSQVE  AD  OBITVM 
S.  lOANNIS  APOSTOLI,  AN.  lOI. 


P  R  0  0  E  M  I  V  M 

Prima  haec  Historiae  ecclesiasticae  epo- 
cha  ,  quam  cum  morte  s.  loannis,  qui  Apo- 
stolis  omnibus  superstes  fuit,  claudimus,  no- 
bis  sistit  lesum  Christum  omnibus  promissi 
et  praedicti  Messiae,  coelestis  legati  et  divi- 
ni  doctoris  characteribus  praeditum;  eius 
inter  homines  acta ,  revelatam  ab  eo  Reli- 
gionem  et  institutam  Ecclesiam.  Exhibet 
deinde  Apostolorum  eorumque  discipulorum 
et  primorum  successorum  missionem  ;  pro- 
pagatum  ab  iis  inter  diversas  gentes  Evan- 
gelium ;  formatas  ecclesias  et  constitutam 
disciplinam.  Docet  pios  primorum  Christia- 
norum  mores.  Refert  persecutiones  et  ob- 
stacula,  quae  Apostoli  et  Christiani,  tum  a 
ludaeis  tum  ab  ethnicis,  maxime  imperan- 
tibus  Nerone  et  Domitiano,  experti  sunt. 
Quae  quidem  persecutiones  et  obstacula  ta- 
lia  fuerunt ,  ut  Ecclesia  non  tantum  non 
propagata,  sed  in  ipsis  suis  primordiis  exci- 
sa  fuisset,  nisi  potentissimam  opem  tulisset 
is,  qui  se  ei  usque  ad  consummationem  tem- 
poris  adfuturum  spopondit.  Reipsa  dum  Re- 
ligionischristianae  propagatio  conferturcum 
obstaculis ,  quae  superanda  erant ,  manife- 
stum  fit,  eam  non  ad  humanam  efficaciam 
referri  posse ,  sed  divinae  virtuti  esse  ad- 
scribendam. 

1.  lesu  Christi  nativitas  (an.  I) — Quum 
iam  instaret  tempus ,  quo  secundum  Pro- 
phetarum  vaticinia  Redemptor  venturus  e- 
rat ',  missus  est  angelus  Gabriel  ad  Mariam 
virginem,  e  genere  Davidis,  Nazareth  in 
Galilaea  habitantem  et  desponsatam  losepho 
ex  eodem  genere,  ut  illi  Verbi  Divini,  Mes- 
siae,  conceptionem  annuntiaret.  Maria  eius- 
dem  angeli  verbo  edocta ,  se  sola  Altissimi 
virtute  filium  concepturam,  respondit:  Ecce 
ancilla  Domini^  fiat  mihi  secunchcm  ver- 
bum  tuum.  Eodem  momento  Verbum,  quod 
erat  apud  Deum,  quod  erat  Deus,  in  utero 
Mariae  Virginis  virtute  Spiritus  Sancti  ca- 


»  Genes.  XLIX,  10;  Daniel.  IX,  2i. 

WOUTERS  I, 


ro  factmn  est '.  Post  aliquod  tempus  Ma- 
ria  cum  sponso  suo  losepho  profecta  Beth- 
leem  ludae,  urbem  Palaestinae,  ut  secun- 
dum  edictum  Caesaris  Augusti  census  gra- 
tia  consignarentur,  ibidem,  sicut  praedixe- 
rat  Michaeas  propheta  ^ ,  Messiam ,  lesum 
Christum,  Deum  et  hominem,  saha  virgi- 
nitate,  ut  ait  s.  Leo,  edidit,  quemadmodum 
salva  virginitate  concepit  ^,  Annuntiave- 
runt  angeli  nativitatem  Salvatoris  pastori- 
bus,  greges  suos  prope  Bethleem  custo- 
dientibus,  qui  nato  Domino  pietatis  obse- 
quium  obtulerunt.  Apparuit  stella  in  Orien- 
te,  qua  duce  Magi  Hierosolymam,  inde  Be- 
thleem  venerunt,  ut  recens  nato  Messiae 
munera  ferrent,  eumque  adorarent  ^. 

Vix  natum  et  secundum  legem  Mosaicam 
circumcisum  atque  in  templo  Hierosoljmi- 
tano  Deo  oblatum  Messiam  invidus  Hero- 
des,  rex  ludaeorum,  interimere  constituit. 
In  hunc  finem  omnes  puerulos  Bethleemi- 
ticos,  alterum  aetatis  annum  nondum  egres- 
sos,  occidi  iussit.  Sed  loseph  ab  angelo  prae- 
monitus,  puerum  lesum  cum  Maria  matre 
eius  duxerat  in  ^gyptum.  Herodes  non 
multo  post  tetro  morbo  extinctus  est.  Tunc 
loseph  cum  Maria  eiusque  fllio  reditum  in 
patriam  paravit;  territus  vero  crudelitate 
Archelai,  qui  post  Herodem  regnavit  in  lu- 
daea,  iter  flexit  in  Galilaeam,  Herodi  Anti- 
pae  subditam,  fixitque  domicilium  Nazare- 
thi;  unde  secundum  propheticum  sermonem 
lesus  vocatus  fuit  Nazaraeus^. 

lesus  anno  aetatis  suae  duodecimo  a  pa- 


1  Matth.  I,  18-25;  Luc.  I,  26-38;  loan.  I,  1-14. 
-  V  2. 

3  Epist.  ad  Flavianum.  Nativitas  lesu  Christi,  te- 
ste  s.  Scriptura  (MaUh.  II,  Luc.  JI),  incidit  in  tempus 
Augusti  imperatoris  Romanorura  et  Herodis  M.  regis 
ludaeorum.  De  anno  autem,  quo  Christus  natus  est,  et 
veteres  et  recenliores  inter  se  dissenliunt.  Cura  L.  Berti 
{Hist.  eccl.  diss.  IV),  Natali  Alexandro  (Hist.  eccl. 
saec.  I,  diss.  2),  aliisque  praestantissimis  viris  dicimus, 
Christum  esse  natum  anno  Romae  conditae  7-19,  lulia- 
no  41,  imperii  Augusti  40,  ante  aeram  vulgarera  5  de- 
sinente ,  mundi  creati  4000. 

4  Matth.  II. 

5  Matlh.  II. 


EPOCHA   I.   A   NATIVITATE   lESV    CHRISTI 


rentibus  ad  Paschatis  festum  ductus  Hiero- 
soljmas,  ibique  iis  insciis  in  templo  rema- 
nens,  sapientibus  suis  quaestionibus  et  re- 
sponsis  admirationem  doctorum  legis  exci- 
tavit.  Ab  lioc  tempore  usque  ad  trigesimum 
aetatis  suae  annum  apud  parentes  delituit, 
continenter  proficiens  sapientia,  et  aetate, 
et  gratia  apud  Deum  et  homines  '.  Plura 
de  privata  lesu  vita  Scriptores  Sacri  non 
referunt. 

2.  loannes  Baptista  —  Caesarem  Augu- 
stum  defunctum  in  Romanorum  imperio  ex- 
cepit  Tiberius,  qui  iam  biennio  proconsulare 
imperium  gesserat.  Huius  principatus  anno 
decimo  quinto  s.  loannes  Baptista,  Zacha- 
riae  sacerdotis  et  Elisabethae  filius,  qui  ab 
adolescentia  in  deserto  solitariam  et  auste- 
ram  vitam  egerat ,  venit  in  omnem  regio- 
nem  Iordanis,praedicans  adventum  Messiae; 
omnes  ad  cordis  conversionem  dignosque 
poenitentiae  fructus  hortabatur;  et  assen- 
tientessermonisuo  undis  lordanisbaptizans, 
ad  Evangelii  gratiam  praeparabat.  lesus  ip- 
semet,  cum  esset  triginta  annorura,  ad  lor- 
danem  venil,  ut  baptizaretur  a  loanne;  cum- 
que  baptizatus  prodiret  ex  aquis,  novo  di- 
vini  testimonii  genere  honestatus  est;  aperti 
enim  sunt  coeli,  Spiritus  S.  in  columbae  for- 
ma  in  eum  descendit,  et  vox  Patris  de  coe- 
lis  intonuit:  Ilic  est  filius  meus  dilectus,  in 
quo  mihi  complacui.  Deinde  petens  deser- 
tum,  se  quadraginta  diebus  ieiunio  et  ora- 
tione  ad  ministerium  publicum  praeparavit; 
diaboli ,  ad  diversi  generis  nefas  eum  alli- 
cientis,  tentationes  oppositis  Scripturae  S. 
eloquiis  superavit. 

Intorim  quum  fama  eorum,  quae  a  loan- 
ne  Baptista  fiebant  in  lordane,  pervenisset 
Hierosoljmam,  sacerdotes  et  levitae  lega- 
tos  ad  cum  miserunt  rogantes,  aii  ipsc  es- 
set  Christus  seu  promissus  Messias.  loannes 
eis  respondit,  se  non  esse  Chi'istum,  sed  il- 
lius  praecursorem  ab  Isaia  propheta  prae- 
dictum;  Christum  iam  advenisse  et  inter  eos 
versari.  Altcra  die  vidons  lesura  adventan- 
tem,  inclamavit:  Ecce  Afjnus  Dei;  ecce,qui 
tollit  peccatum  mundi.  Ilic  est,  de  quo  di- 
xi:  post  me  venit  vir ,  qui  ante  me  factus 
est...  Is  ut  m/xnifostetur  in  Isracl,  propte- 
rea  veni  cfjo...  Et  testimonium  jwrhibui , 
quia  hic  est  Filius  Dci^. 

3.  Praedicatio  Christi  {an.  30)  —  Post 
haec  Salvator  noster  impositum  sibi  evan- 
gelizandimunuspalam  adorsusest.Iudaeam, 


<  Luc.  II. 

'•«  Matlh.  III-IV;  Marc.  I;  Luc.  lli-IV;  loaii.  I. 


Galilaeam ,  Samariam  tractusque  vicinos 
docens  peragravit.  Quanta  porro  in  docendo 
maiestas!  quantasapientia!  Dei  eiusque  na- 
turae  et  proprietatum  suggerit  notionem, 
qualem  nulla  unquam  mens  humana  etfor- 
mavit.  In  secretissimum  divinae  sapientiae 
consilium  penetrans,  mjsteria  revelat  au- 
gustissima,  quae  quidem  humana  ratio  non 
capit,  sed  ob  docentis  auctoritatem  firmiter 
ac  recte  credit.  Quanta  simplicitas !  nuUa  in 
sermone  eius  fucataeloquentia,nulla  iactan- 
tia  aut  adulatio ,  nulla  favorum  aut  laudis 
propriae  cupiditas.  Quanta  auctoritas!  prae- 
cipit,  prohibet,  hortatur,  minatur,  sine  cun- 
ctatione  decernit  quae  bona  facienda ,  quae 
mala  vitanda,  erat  docens  sicut potestatem 
habens  ^.  Quanta  humilitas !  ab  omni  ambi- 
tione  alienus,  omnium  se  servum  facit,  me- 
ditantes  eum  constituere  regem  declinat, 
solam  Dei  Patris  gloriam ,  hominisque  de- 
perditi  salutem  quaerit.  Doctrinam  suara 
non  in  systemate  quodam  aut  coniunctim, 
sed  separatim  pro  data  occasione  proposuit. 
Usus  est  sententiis  simplicibus  omniumque 
intellectui  accommodatis,  parabolis  vel  pla- 
na  et  perspicua  locutione,  et  dicendi  gene- 
re  suavi  animos  admodum  movente,  ita  ut 
et  docendi  methodo  altiorem  deseopinionem 
in  auditoribus  excitaret.  Non  solum  in  tem- 
plo  et  in  synagogis,  sed  et  in  domibus  pri- 
vatis  et  sub  dio  populum  docuit ,  occasione 
saepe  desumpta  a  rebus  obviis. 

4.  Summa  doctrinae  eius  —  Omnia  do- 
ctrinae  eius  capita  praescribere ,  haud  sinit 
praestituta  operis  brevitas.  Eorum  tamen 
summam,  quia  divinae  eius  doctrinae,  divi- 
naeque  missionis  clarissimos  characteres  in- 
dicant,  exponere  placuit. 

In  primis  seipsum,  divinamque  suam  mis- 
sionem  rovelavit.  Se  quidem  filium  hominis, 
filium  Abrahae,  sed  simul  filium  Dei,  ab 
orani  aeternitate,  antequam  Abraham  fie- 
ret,  genitum  profitetur  ^.  Docet ,  se  in  hunc 
mundura  venisse,  ut  faciat  voluntatera  Pa- 
tris  sui,  a  quo  missus  erat^;  non  ut  destruat 
mundum ,  seJ  ut  eum  salvet  ^,  ut  homines 
peccato  mortuos,  ad  vitatn  resuscitet  ^ 

Quanta  vero  divinus  Salvator  ingerendae 
mortaliura  anirais  sul)limi  suae  sanctissimae- 
que  doctrinae  impcdimenta  orani  ex  parte 
repererit,  cx  iis,  quac  supra  dc  religioso  et 


<  Mnllli.  VII.  20. 

Mlalili.  XVI,  lf.-18,  XXVI,  63-64;  loan.  VIII,  58, 
XVI.  27-28.  V,  18,  X,  30. 
Moan.  VI,  ;i8-Kl,  XVI,  28. 
^  MaUh.  XVII. 
5  loan.  XVI,  39. 


VSQVE   AD   OBITVM   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


niorali  mundi  statu  ad  Christi  adventum 
breviter  diximus,  lacile  conspicitur.  Conte- 
renda  erat  humanae  mentis  superbia,  mode- 
randa  cupiditas,  corrigendi  affectus,  ever- 
tenda  opinionum  licentia.  Hinc  praesertim 
humilitatcm  ,  mansuetudinem  ,  raunditiem 
cordis  inculcat  '.  Totum  hominem  interio- 
rem  reformans,  beatos  dicit  pauperes  spiri- 
tu,  qui  abiecta  tcmporalium  cupidine,aeter- 
nis  divitiis  inhiant  '\  lis  coelorura  regnum 
paratum  docet,  qui  inordinatos  animi  affe- 
ctus  ac  passiones  raortificant  ^  ;  qui  quae 
mundus  diligit,  evitant,  et  quae  stulta  sunt 
huic  mundo  ,  sectantur  * :  qui  inimicos  dili- 
gunt ,  offensas  remittunt  ^,  adversitates  pa- 
tienter  ferunt ,  pro  iustitia  persecutionem 
patiuntur. 

Porro  doctrina  eius  sublimis  pariter  ac 
sancta  et  rationi  maxime  conformis  est.  Tra- 
dit  tum  quae  credere,  tum  quae  agere  atque 
vitare  oportet,  ut  beati  esse  possimus.  Deum 
ubique  unum  praedicat  ^,  illum  docet  esse 
purissimum  spiritum  '',  priraum  omnium  re- 
rum  auctorem  et  dominum,  oranipotentera, 
sapientissimum,  omnisciura,  veracissimum 
et  perfectissimum  ^,  summe  bonum  ^,  be- 
neficum  '",  providum  ac  iustum,  qui  virtu- 
tem  remunerat,  punitque  peccatura  ".  Do- 
cet ,  ornnes  has  divinas  proprietates  tribus 
unius  et  eiusdem  naturae  personis,  Patri  et 
Filio  et  Spiritui  Sancto,  inesse  '^.  Docet,  hu- 
ius  omnipotentis  Dei  nutu  et  verbo  univer- 
sura  hoc  quaeque  eo  continentur,  e  nihilo 
facta  fuisse,  illiusque  sapientia  et  providen- 
tia  constanter  gubernari  ^^;  horainera  quo- 
que  non  alium  quam  Deura,  qtn  fecit  ex  uno 
omne  genus  hominum  ^^,  habere  auctorera; 
hominem  non  tantum  terreno  et  corruptibili 
corpore,  sed  et  spirituali  ac  imraortali  anima 
constare  '■';  eum  ad  beatitudinem  aeternam 
esse  creatum,  hanc  tamen  non  nisi  bouorum 
operum  merito  vitaeque  sanctiraonia  obten- 
tum  iri '®;  hominem  quidemesseinfirmum  ^^, 


1  Matlh.  V,  8,  XVUI,  3-12. 

2  MaUh.  V,  3. 
3Luc.  IX,  23. 

*  Matlh.  V,  5;Ioan.  XI,  20. 

5  Malth.  V,  44,  XVIII,  35. 

6  Marc.  XII,  29. 

7  loan.  IV,  24. 

8  Matlh.  V,  48. 
^Matth.  M\,  17. 

lOMalth.  VII,  II. 

1'  Mallh.  XVI,  27. 

»2  Matlh.  XVIII,  18-20;  I  loann.  V,  7. 

13  Matth.  VI,  26. 

'<  Acla  Apost.  XVII,  20. 

15  Matlh.  X,  28,  XXV. 

16  Matth.  V;  lacob.  II,  14,  24;  ad  Rom.  II,  13. 
''  loan.  XV,  5. 


sed  summam  esse  Dei  in  omne  genus  homi- 
num  bonitatem  ,  qua  omnes  salvos  fieri 
vult  \  gratiasquo  et  auxilia  ad  consequen- 
dara  boatitudinem  ofieit  *.  Docet,  quae  sit 
malorum  omnium  causa,  quique  fons  com- 
raunis  illius  corruptioiiis,  cuius'quivis  sibi 
intime  conscius  est.  Sed  siraul  revelat  omni 
huraana  expectatione  superiorem  divinicon- 
silii  et  bonitatis  in  praeparata  his  malis  me- 
dehi  oeconomiam  ^. 

Doctrina  eius  raoralis ,  seu  practica  nihil 
nisi  saactum  et  surame  honestum  spirat.  Ea 
homini  exhibet  Deum  ut  verum  et  solum'fi- 
nem  suum  ultimum,  in  quem  omnia  vota 
sua  dirigat.  Deum  eiusque  ordinatissimam 
voluntatem  ut  regulam  vitae  normamque 
perfectionis  proponit  ^  Quidquid  bonum  est 
et  honestum  commendat ;  quidquid  vero  in- 
decens,  quidquid  turpe  est,  prohibet  ^  Do- 
cet  quae  homo  Deo,  quae  sibi  et  quae  pro- 
xirao  suo  debeat.  Dei  cultum  praescribit 
oranium  purissimum ,  internum  simul  et 
externum,  in  spiritic  et  veritate^-^  iUius 
summam  ostendit  positam  esse  in  Dei  super 
orania  amore ",  in  continuo  illi  per  omnia 
phicendi  studio  ac  fideh  mandatorum  eius 
custodia  ^  Deura  solum  timendum  perhi- 
bet;  sed  simul  ut  patrera  optimum  invoca- 
re,  glorificare  atque  ab  ipso  per  Christum 
Redemptorera  omnia  bona  expectare  do- 
cet  ^.  Homini  maxime  inculcat  curam  pro- 
priae  animae,  a  cuius  salute  omnis  hominis 
felicitas  pendet  ^".  Hanc  aniraae  salutera 
quibusque  in  hac  vita  charissirais  praefer- 
re,  et  potius  vitae  quam  illius  iacturam  pati 
iubet  ".  Coramendat  maxime  orationem, 
ieiunium,  et  passionum  carnisque  mortifica- 
tionera  '-.  Inter  ea  autera  quae  horao  debet 
proxirao  suo,  fundamentum  principiumque, 
e  quo  rehqua  promanant,  ponit  communem 
in  omnes  charitatem  '^.  Hanc  dilectionem 
una  cum  charitate  in  Deura  Christus  ut 
summam  legis  "  et  proprium  discipuhs  suis 


1  Matth.  XVIII,  14j  1  adjtm.  II,  4. 

2  Luc.  XI,  9. 

-  Ad  Rom.  V,  XII,  15-25;  adEphes.  I,  4-10. 
i  Matth.  V,  48.  fe^      ■", 

5  Ad  Pliilipp.  IV,  S;  lad  Thessalon.  V,  22. 

6  loan.  IV,  23-24. 
•7  Matth.  XXII,  37. 

8  loan.  XIV,  21 ;  ad  llebr.  XII,  28. 
0  loan.  XVI,  23. 

10  MaUh.  XVI,  26. 

11  Ibid. 

12  Matth.  XXVI,  41,  XXVII,  20;  Marc.  IX,  28,  XIII, 
33;  Luc.  XVII,  1,  XXII,  40;  ad  Rom.  VIU,  12-14;  ad 
Coloss.  III,  5,  IV,  2. 

13  Matth.  XX,  39;  ad  Rom.  XIII,  8. 
n  Ibid. 


EPOCHA    I.    A    NATIVITATE   lESV   CHRISTI 


characterem  constituit^  Ab  ea  ne  inimicos 
quidem  excludi  voluit,  sed  et  hos,  condona- 
tis  offensis,  diligere  et  benevolentia  prose- 
qui  mandat  ^.  Inter  charitatis  opera  primo 
loco  commendat  eleemosynam  ^.  Praeterea 
tam  communia  omnibus,  quam  cuivis  homi- 
num  statui  propria,  iustitiae  et  beneficen- 
tiae  officia  tradit,  quae  subditi  praepositis, 
liberi  parentibus,  servi  dominis,  uxor  mari- 
to,  et  vicissim  quae  maritus  uxori,  domini 
servis,  parentes  liberis  et  praepositi  subdi- 
tis  debeant  ^.  Demum  perfectioris  vitae  cu- 
pidos  voluntariam  paupertatem,  continen- 
tiam,  aliaque  consilia,  quae  dicuntur  Evan- 
gelica,  docet  ^ 

5.  Sacramenta  novae  Legis — Si  vero  di- 
vinus  Magister,  Christus  lesus,  quae  depra- 
vatae  liominis  naturae  dura  videntur,  prae- 
cipiat,  et  quae  eam  delectant,  prohibeat, 
etiam  media  quamplurima  etauxilia  offert, 
quorum  ope  homo  divinae  voluntati  obse- 
quatur,  ad  vitae  sanctitatem  ascendat,  et  in 
eadem  perseveret  ^.  «  Impossibilia  non  iu- 
bet  (ut  Tridentini  concilii  verbis  utar),  sed 
iubendo  monet  et  facere  quod  possumus,  et 
petere  quod  non  possumus;  et  adiuvat,  ut 
possimus  "  ».  Utque  in  nulla  re  huraanae 
infirmitati  defuisse  videretur  mundi  Salva- 
tor,  suasque  gratias  congruis  dispensaret 
homini  modis,  abundantissimos  gratiarum 
fontes,  in  Ecclesia  iugiter  manantes,  insti- 
tuit,  septem  scilicet  Sacramenta ;  ut  liis  sen- 
sibilibus  signis,  quae  Redemptoris  merita  et 
divinae  in  homines  largitatis  opes  continent, 
atquc  sanctitatis  tum  efficiendae  tum  signi- 
ficandae  vim  habent,  homo  coelestia  dona 
degustaret,  perciperetque.  Sic  spiritualiter 
renasci  et  Ecclesiae  membrum  fieri  cupien- 
tibus  Baptismum  aquae  praescripsit  in  no- 
mine  PatrisetFilii  ot  SpiritusSancti  ^.  Com- 
muniendis  ad  profitendam  constanter  Fidem 
susceptam,copiosissima  Spiritus  S.  dona  sa- 
cramento  Confirmationis  adnexuit ".  Ad  re- 
focillandas  animas  crcdentium  ss.  Euchari- 
stiae  sacramentum,  in  quo  propriara  car- 
nem  in  cibum  et  sanguinem  in  potum  lar- 
gitur,  instituit  '".  ^gritudine  animae  labo- 

'  loan.  XIII,  3f5. 

2  Mallh.  V,  11,  XVIII,  2rj. 

^  MaUh.  XXV,  l-2-iG;  Luc.  XI,  il ;  Act  X,  1,  3!. 

*  I  Pclri,  II,  13-18;  ad  Coloss.  III,  18-il  ;  ad  E- 
phes.  VI,  l-!t. 

5  M.iUh.  XIX,  12,  10;  Marc.  X,  17;  Luc.  IX,  23,  VI, 
20,  30,  XVIil.  IH. 

«  Matlh  VII,  7 ;  ad  Hom.  V,  15,  19;  ad  Philip.  II,  13. 

7  Se,s.<t.  VI,  ct  c.  2. 

«  MaUh  XXVIII,  19-20;  loan.  III,  5. 

^  Acl.  VIII,  1.'-,. 
'0  MaUh.  XXVI,  20;  Luc.  XXII,  19;  loan.  VI,  54. 


rantibus  sacramentum  paravit  Poeniten- 
tiae,  Apostolis,  eorumque  legitimis  in  sacer- 
dotio  successoribus  remittendi  peccata  pote- 
state  concessa  ^  lilis  autem,  qui  sacro  mi- 
nisterio  inaugurantur  ^  ,  vel  matrimonii 
vinculo  iunguntur  ^,  vel  cum  morte  vicina 
luctantur  * ,  uberrima  gratiarum  auxilia 
per  Ordinis,  Matrimonii  et  Extremae  Un- 
ctionis  sacramenta  praeparavit  ^ 

6.  Sanctio  Legis  —  Omnem  hanc  doctri- 
nam  seu  legem  Christus  Dominus  et  prae- 
miorum  amplissimorum  promissis  et  poena- 
rum  terribilium  comminationibus  sancivit. 
Legis  suae  sectatoribus  promittit  vitam  sine 
fine  duraturam  ^,  et  beatitudinem  ,  quae 
omnem  sensura  humanum  exsuperat  ";  con- 
tra,  iilius  contemptoribus  aeterna  et  nun- 
quam  intermittenda  supplicia  praemonet 
esse  destinata  ^.  Eaque  praemia  et  suppli- 
cia  animae  et  corpori,  post  generalem  con- 
flagrationem  ad  vitam  resuscitando  ^,  prae- 
parata  docet  ^^. 

En  Testamentum ,  Novumque  Foedus, 
quod  mediator  Christus  Deum  inter  et  ho- 
minem  constituit.  Isthaec  est  societas,  quam 
inter  utrumque  formavit;  cuius  societatis 
membra,  quorum  ipse  caput  est,  unum  cum 
ipso  corpus,  quod  est  Ecclesia ,  efficiunt: 
Oynnes  in  unum  corpus  baptizati  ". 

7.  Christus  opus  suum  prohavit  —  Di- 
vinus  Mediator,  ut  omnem  dubitandi  locum 
animis  nostris  auferret,eosque  in  obsequium 
Fidei  captivaret,  divinitatem  missionis  et 
veritatem  doctrinae  suae  probavit  tum  per 
vitam  quam  duxit  sanctissimam,  tum  per 
miracula  quae  patravit,tum  per  prophetias 
quas  edidit  et  quae  de  se  editae  fuerant. 

Fuit  in  ipso  admirabilis  vitae  integritas, 
ab  omni  specie  mali  alienissima  '^  adeo  ut 
ab  infensissimis  hostibus  quaerere  non  du- 
bitaret:  Quis  ex  vobis  arguet  me  de  ji^cca- 
to?^^  Eminuit  in  eo  summa  in  Deum  Pa- 


i  loan.  XX,  23. 

2  Act.  VI,  XI V, 22 ;  /ad  Tim.  \,\l;ll  ad  Tim.  1, 6-7. 

■■»  Ad  Ephes.  V,  32. 

■>  Marc.  VI,  13;  lacob.  V,  U-15. 

^'  Calholicam  (loclrinam  de  Sacramentis ,  de  divina 
eorum  inslilutione,  eflicacia  etc.  e.\positam  videsis  in 
concilio  Fiorenlino,  Pecret.  ad  ^rmcHios ;  Tridentino 
Sess.  VII;  [ic\\-drm\i\.  I)e  coiilroversiis  hdeichrislianae 
I,  II,  odil.  lnt:olst  ;  Drouin,  Traclalus  de  Sacramenlis, 
Paris.  1775,  9  vol  in-12,  elc. 

fiMalth   XXV,  31. 

7  /IVlri,  II,  i;  I  ad  Cor.  11,9. 

«Mallh.  XXV,  il-iO. 

"  /  ad  Cur.  XV. 

<o  loan.  V,  25-29;  //  ad  Cor.  V,  10. 
>«  ladCor.  XII,  13. 
'»  /  I'etri.  II,  22. 

>;•  loan.  VIII,  i6. 


VSQVE   AD    OKITVM   S.    lOANNIS    APOSTOLI 


trem  pietas,  mira  in  homines  charitas  \  hu- 
railitas,  omnis  ostontationis  ac  proprii  quae- 
stus  ncscia,  obediontia  usque  ad  mortem  ^ ; 
patientia  atque  constantia  phisquam  huma- 
na  ;  verbo  fuit  virtutum  omnium  exemplar 
absolutissimum  ^. 

Non  tantum  vaticiniorum  Veteris  Testa- 
menti  tidc  usus  est,  ut  significaret,  accurate 
evenisso,  quae  de  se  tot  ante  saeculis  per 
vates  ludaeos  fuerant  praenuntiata  ■* ,  scd 
novis  etiam  a  semetipso  editis  prophetiis  o- 
pus  suum  probavit.  Ita  inferendam  sibi  a 
ludaeis  mortem  %  suam  a  mortuis  die  ter- 
tia  resurrectionem  ^,  persecutiones ,  quae 
Apostolos  discipulosque  suos  pro  Evangelii 
veritate  manebant  ",  urbis  et  templi  Hie- 
rosolyraitani  eversionem ,  ludaici  populi  a 
patrio  solo  disiectionem  et  regni  excidium  ^, 
sui  vero  regni ,  idest  Ecclesiae  propagationem 
et  perpetuam  durationem  ^,  distinctissime 
praedixit. 

Miracula  autem  patravit  quampluriraa.  In 
Cana  Galilaeae ,  quum  vinum  in  nuptiis  de- 
ficeret,  aquam  immutavit  in  vinum  ^°  ;  in 
deserto  quinque  panibus  et  piseiculis  paucis 
quinque  hominum  millia  satiavit  ^';  mor- 
tuam  lairi  archisynagogi  filiam  '^ ,  filium 
viduae  Naimitae,  qui  defunctus  efFereba- 
tur  '^,  et  Lazarum  iam  triduo  sepultum  ^* 
ad  vitam  revocavit ;  omnis  generis  morbos 
solius  verbi  imperio  curavit  '^ ,  caecis  vi- 
sum  '",  surdis  auditum  '^,  mutis  loquelam  '*, 
claudis  gressum  ^^  restituit.  Haec  et  alia 
plura  miracula  non  clam  et  in  abscondito  , 
sed  palam  et  coram  turbis  congregatis  fecit. 
Ea  fecit  et  adhibuit  in  confirmationem  mis- 
sionis  suae  atque  doctrinae.  Jpsa  opera,  ait, 
guae  ego  facio,  testimonium  perliihent 
de  me,  quia  Pater  misit  me...Si  mihi  non 
vultis  credere,  operihus  credite  "^°. 

1  Acl.  X,  38. 

2  Ad  Philip.  II,  8. 

3  loan.  XIII,  15. 
*  loan.  V,  39. 

5  MaUh.  X,  XVI,  XVII ;  Luc.  XVII. 
G  Ibid. 

7  Matth.  XXIV. 

8  1bi(l.  etMarc.  XIII;  Luc.  XXI. 

9  Maltb.  XVI,  XXIV,  XXVIII. 
lOloan.II,  Ml. 

"  Matth.  XXIV,  U;  Marc.  VI,  35;  Luc.  IX,   t2; 
loan.  VI,  10 
12  Matih.  IX,  18. 
"Luc.  VII,  11. 
i<  loan.  XI,  1-45. 

15  MaUh.  VII,  IX;  Marc.  I;  Luc.  XIV,  XVII;  loan.  IV. 

16  Matth.  IX,  XII,  XX;  Marc.  VIII.   . 

17  Marc.  VII. 

18  Matlh.  IX,  XII. 
'9  Matth.  XV. 

20  MaUh.  XI;  Luc.  XVII;  loan.  V,  X,  XL 


Divina  itaque  sunt  ac  verissima  Christi- 
lesu  missio,  doctrina  et  Religio,  tot  confir- 
mata  vaticiniis,  totque  probata  miraciilis; 
haec  enim,quum  humanae  natiu\ae  vires 
superont,  et  solius  Dei  virtute  porfici  possint, 
in  confirmationem  erroris  fieri  noqueunt, 
quin  ipsa  Dei  sanctitas ,  bonitas  et  provi- 
dentia  destruantur  *. 

8.  Electio  Apostolorum  —  Interim  Chri- 
stiim  praedicantem  sequebatur  turba  plu- 
rima,  ob  operum  eius  magnitudinera  stupo- 
re  attonita.  Selegit  autem  viros  duodecim , 
quos  nominavit  Apostolos,  Siraonem  nem- 
pe,  quem  vocavit  Cephas  seu  Petrura,  An- 
dream  Simonis  fratrem,  Philippum,  Bartho- 
lomaeum ,  lacobum  et  loannera  filios  Zebe- 
daei ,  Thomam  ,  Matthaeum  ,  lacobum  Al- 
phaei  filium,  Simonem  Chananaeum  cogno- 
mento  Zelotem,  ludam  alias  Thaddaeum  et 
ludara  Iscariotera  -.  Hos  duodecim  de  regno 
suo,  Ecclesia,  peculiariter  instruxit,  eos  u- 
niversi  orbis  doctores  instituit;  ipsis  in  Ec- 
clesia  sua  ministerii,  regiminis  et  magisterii 
potestatem  promisit,  et  postea  contulit;  eos 
praedicationis  suae  individuos  comites  esse 
voluit ,  ut  eorum  quae  docebat  et  agebat, 
omni  terrarum  orbi  testimonium  redderent: 
Eritis  milii  testes  in  lerusalem  et  in  omni 
ludaea  et  Samaria  et  usque  ad  ultimum 
terrae  ^. 

Erant  ii  nulla  generis  claritate  ,  neque 
conditione,  opibus,  scientiis,  artibusve  con- 
spicui,  sed  piscatores  et  publicani.  Ipsos  ta- 
men  in  Apostolos  suos  elegit,  ne,  ut  obser- 
vat  s.  Ambrosius  * ,  traxisse  prudentia,  ne 
redemisse  divitiis,  ne  potentia,  aliisve  simi- 
libus  allexisse  aliquos  ad  gratiam  suam  vi- 
deretur;  ut  veritatis  ratio,  non  disputationis 
causa  praevaleret ;  ut  fructus  eorum  raini- 
sterii  non  humanis  consiliis,  sed  soli  divinae 
virtuti  adscribi  possent.  Praeter  duodecim 
Apostolos  elegit  Dominus  alios  septuaginta 
duos  Discipulos,  quos  per  omnem  ludaeam, 
quo  erat  ipse  venturus ,  mittebat ,  ut  Mes- 
siae  adventum  annuntiarent,  eiusque  prae- 
dicationi  et  Evangelio  viam  pararent  ^ 

9.  lesu  Christipassio  et  mors  {an.  33) — 
ludaeorum  seniores,  sacerdotes ,  Scribae  et 
Pharisaei  ira  in  Christum  perciti,  quod  eo- 
rum  licentiam  et  sanctitatis  simulationem 


1  Cf  Slolberg, Geschichie  der  Religion /.  C,  V  Band; 
Bergier,  Traite  historique  et  dogmaiique  de  la  vraie 
Religion,  t.  VIII. 

2Matth.  X;Marc.  III;Luc.  VI. 

3  Act.  I,  8. 

*  In  c.  \l  Luc. 

SLuc.X. 


6 


EPOCHA   I.    A   NATIVITATE    lESV   CHRISTI 


nonnunquam  nobili  auctoritate  carperet;in- 
vidi  quoque,  quod  confluente  ad  eum  multi- 
tudine,  ipsi  quodammodo  despici  viderentur, 
salutares  praedicationis  eius  fructus  impe- 
dire,  plebemque  in  eum  concitare  multifa- 
riis  modis  studuerunt.-  Eo  demum  ipsorum 
odium  processit,  ut  in  Redemptoris  humani 
generis  destructionem  conspirantes,  consi- 
lium  de  eo  interficiendo  saepius  inierint.Sed 
necdum  venerat  passionis  eius  et  mortis  ho- 
ra,  a  Daniele  propheta  praedicta  ^ 

Haec  ultima  hora  cum  instaret,  Christus 
lesus  cum  Apostolis  suis  Hierosolymas  ad 
festum  Pascbatis  properavit.  Illic  prima  die 
azj-morum,  pridie  mortis  suae,  cum  Aposto- 
lis  agnum  pascbalem  comedit,  ultimaraque 
coenam  sumpsit,  in  qua  adorandum  et  ine- 
narrabile  ss.  Eucharistiae  Sacramentum  in- 
stituit.  Promiserat  quippe  suis,  daturum  se 
eis  in  cibum  et  potum ,  non  quale  olim  I- 
sraelitis  manna  pluerat  in  deserto,  sed  pro- 
priam  carnem  et  sanguinem  ".  Haec  pro- 
missa  in  ultima  coena  implevit.  Accipiens 
enim  panem,  gratias  egit ,  fregit  etdixit: 
Hoc  est  corpus  rneum,  omnem  eodem  mo- 
mento  substantiam  panis  transmutans  in 
propriam  carnem,  quam  sub  speciebus  pa- 
nis  Apostolis  mox  dedit  gustandam.  Simi- 
liter  accepto  calice  ,  omnem  substantiam 
vini  convertit  in  sanguinem  suum,  dicens: 
Ilic  est  sanguis  meus  novi  testamenti...  bi- 
bite  ex  eo  omnes  ^.  Apostolis  suis  idem  fa- 
ciendi,  quod  ipse  fecerat ,  potestate  tradita, 
IIoc  facite  in  meam  commemorationem  ■*, 
ipsos,  eorumque  legitimos  in  sacerdotio  suc- 
cessores,  ss.  Eucharistiae,  sacramenti  simul 
et  iugis  in  Nova  Lege  sacrificii ,  ministros 
constituit  ^ 

Exiit  inde  Christus  cum  Apostolis  in  hor- 
tum  Olivarum.  Hic  eum  orantem  et  passio- 
nis  calicem  de  manu  Patris  ad  nostram  re- 
demptionem  acceptantem ,  tradidit  armatis 
satellitibus  ludas  Iscariotes,  unus  c  duode- 
cim  Apostolis;  qui  sordida  lucri  cupidine 
abreptus,  triginta  argenteis  Divinum  INIagi- 
strum  senioribus  populi  et  sacerdotum  prin- 
cipibus  prodiderat  ^.  lesus  a  militari  co- 


1  Cap.  IX. 

2  1'anis  quem  ego  dabo,  caro  mea  est  pro  muixh 
vila...  Caru  mea  vere  esl  cibns,  et  santjuis  meus  vere 
estpotus;  lo.'tn.  \  I,  -iK-rj!). 

;'  tt  iMallh.  XXVI,  '2(;--J8;  Marc.  XIV,  '2i-U;  Luc. 
XXII,  iy-2();  ladCor.  XI,  2i. 

*  Luc.  XXII,  !!);  I  ad  Cor.W.li. 

'•  Conslanttim  piTpfluanique  Eccicsiac  (loctrinam  nl 
Iraditionem  de  ss.  Kuctiaristia  contra  novatorcs  (iefen- 
dcrunt  card.  Hciiarniin.,  6'o/i/roi'e/.si(i;MHj  t.  II;  auclor 
operis,  La  perpelutte  de  la  lui;  aiii 

«  Mallli.  XXVI 


horte  apprehensus  atque  ligatus ,  primum 
ductus  est  ad  summum  sacerdotem  et  lu- 
daeorum  sanhedrin;  ubi  colaphis  caesus,  op- 
probriis  saturatus,  quasi  seductor  et  blas- 
phemus  accusatus ,  et  mortis  reus  declara- 
tus  est. 

Inde  ad  tribunal  Pontii  Pilati,  Romano- 
rum  nomine  ludaeae,  quae  iam  rege  care- 
bat  etin  provinciamRomanamerat  redacta, 
procuratoris,  perductus,  seditionis  et  laesae 
maiestatis  incusatus  fuit.  Pilatus,  etsi  in- 
nocentiam  eius  probe  novisset  et  palam  pro- 
fiteretur,  nihilominus  populi  clamoribus  per- 
territus,  lesum  flagellis  subiecit,  barbarum- 
que  in  modum  caesum,  excruciatum  et  spi- 
nis  coronatum ,  infami  crucis  supplicio  con- 
demnavit  ^ 

lesus  in  medio  duorum  latronum  crucifixus 
cum  iniquis  et  sceleratis  reputatus,  a  planta 
pedis  usque  ad  verticem  propter  iniquitates 
nostras  vulneratus,  felle  et  aceto  potatus,  e 
ligno  crucis  aeternum  Patrem  pro  nobis  pre- 
catus  est ;  peccata  nostra  sanguine  suo  ex- 
piavit ,  et  pro  eisdem  piacularem  victimam 
se  obtulit.  Opere  demum  ,  ad  quod  missus 
fuerat,  consummato,  spiritum  in  manus  Pa- 
tris  sui,  inclinato  capite,  emisit.  Et  ecce, 
sol  obscuratus  est;  tenebrae  factae  sunt  su- 
per  terram;  terra  mota  est;  velum  templi, 
quod  Sancta  sanctorum  ab  oculis  vulgi  ab- 
scondebat,  in  duas  partes  scissum  est;  mo- 
numenta  aperta  sunt;  mortui  e  sepulcris  e- 
gressi,  multis  apparuerunt;  totaque  natura 
auctoris  sui  passione  commoveri  visa  est  -. 
In  hoc  passionis  tempore  maxime  se  pro- 
diderunt   admirabiles,  prorsusque   divinae 
Ciiristi  virtutes.  Quanta  quippe  in  eo  humi- 
litas!  qui  ventis  et  mari  imperabat,  funibus 
iigatur,  prosternitur,  illuditur,  caeditur,  et 
nulium  querimoniao  signum  edit.  Quanta 
charitas  !  ludam  proditorem  benevolo  ami- 
citiae    osculo   excipit;  pro  crucifigentibus 
aeternum  Patrem  orat:  Pater,  dimitte  il- 
lis:  non  enim  sciunt  quid  faciunt.  Quanta 
mansuetudo  et  animi  fortitudo!  ad  infame 
murtis  supplicium  rapitur,  et  sicut  ovis  ad 
occisionem  vadit,  et  quasi  agnus  corain 
tondenfe  se  obmutescit.  Moritur,  et  morto 
sua  humanum  genus  redimit,  peccati  re- 
gnum  destruit,  et  novum  inter  Deum  et  ho- 
minem  foedus  cft^usione  santruinis  suiferit^. 


*  Loc.  clt. 

*  Matth.  XXVII;  Marc.  XV;  Liic.  XXIII;  loan.XIX. 
■*  E  diversis  senlenliis  de  anno  mortis  Christi  coni- 

munior  et  verisimiiior  ea  cst,  quae  dicit,  Christuni  esse 
mortuuni  anno  aetalis  suac  33,  aerae  vulgaris  2'J,  llo- 
mae  ronditae  782.  Cf  Berli,  flisl.  eccl.  diss.  VI,  n.  41; 
Marc.  XIV;  Luc.  XXII;  loan.  XVIII.i  I.  B.  I'alma,  Praelect.  hist.  eccl.  1. 1,  parL  I,  c.  2. 


VSQVE    AD    OBITMJ   S.    lOANNIS    APOSTOLI 


10.  Restirrectio  Christi — Exanime  Chri- 
sti  corpus,  quum  iam  nullum  superosset  vi- 
tae  signum,  de  cruoe  depositum  et  ante  or- 
tum  sabbati  magni  sepulturae  datum  fuit. 
Ultimum  liunc  defuncto  lionorem  reddidit 
losephus  ab  Arimathaea,  senatorum  unus 
et  clam  lesu  deditus.  Is  a  Pilato  obtinuit , 
ut  corpus  Christi  sindone  munda  involve- 
re  ,  aromatibus  condire  et  in  monumentum 
recens  in  petra  vicina  excisumdeponere  pos- 
set.  Principes  sacerdotum  et  Pharisaei  rae- 
mores,  lesum  non  semel  dixisse,  fore  ut  in- 
tra  trium  dierum  spatium  resurgeret  vivus, 
procuratorem  rogarunt,  ut  lapidera,  ostio 
sepulcri  appositura,  sigillo  muniri,  armata- 
que  manu  custodiri  iuberet,  ne  forte,  in- 
quiunt  ,  discipuli  eius  corpus  subducant  , 
spargantque  in  vulgus,  illum  resurrexisse. 
Verum  quae  tandem  humana  prudentiaest, 
quae  divinis  consiliis  obstet  ?  Quot  apposue- 
re  custodes  ,  tot  habuerunt  resurrectionis 
eius  testes.  Nam  Christus,  sicutpraedixerat, 
tertia  a  morte  die,  quae  fuit  Dominica,  cu- 
stodibus  pavore  perterritis,  resurrexit,  novo 
sic  et  maximo  miraculo  doctrinae,  operisque 
sui  veritatem  confirmans.  Apparuit  piis  mu- 
lieribus,  Apostolis  atque  discipulis,  non  se- 
mel  aut  uni,  sed  pluries  pluribusque  con- 
gregatis,  praebens  seipsumvivummultis  ar- 
gumentis;  cum  ipsis  loquebatur,  cibum  su- 
mebat,  et  palpandum  se  exhibebat,  ut  om- 
nem  dubitationem  ex  eorum  mentibus  exclu- 
deret  ^ 

11.  Christus  forraata  Ecclesia  in  coe- 
lum  ascendit  —  Christus  post  resurrectio- 
nem  suam  quadraginta  diebus  cum  Aposto- 
lis  conversatus,  eos  in  tradita  a  se  doctrina 
et  instituta  Ecclesia  plenius  instruxit,  per 
clies  quadraginta  apparens  eis  et  loquens 
de  regno  Dei'-.  Ipse  Ecclesiam  suam  forma- 
vit,  unam,  sanctam,  catholicam  et  apostoli- 
cam.  Illam  constituit  infallibilem  doctrinae 
suae  custodem,  columnam  et  firmamentum 
veritatis  ^.  Spopondit,  se  ei  praesto  futu- 
rum  usque  ad  consummationem  saeculi,  et 
portas  inferi  adversus  eamdem  non  praeva- 
lituras  *.  Instituit  in  ea  publicum  magiste- 
riura  et  ministeriura,  regimen  perfectissi- 
mum  et  hierarchiara  ordinatissimam.  Tri- 
plicem  hanc  magisterii,  rainisterii  etregirai- 
nis  potestatem  concessit  Apostoliseorumque 


>    Mallh.   XXVII-XXVUI;  Marc.  XV-XVI :  Luc. 
XXIII-IV;  loan.  XIX-XX;  Acl.  Apost.  I. 
■^  Act.  Aposl.  I,  3. 
*Iad  T<m.  III,  15. 
*  Mallh.  XVI,  18,  XXVIII,  20. 


successoribus  ^  Inter  omnes  Petrum  in  fun- 
damentum  et  visibile  caput  Ecclesiae  suae 
selogit  " ;  ei  peculiari  ratione  seorsini  ab 
aliisclaves  regni  coelorum  seu  plenitudinem 
potestatis  concessit  ^ ;  ei  raunus  pascendi  et 
regendi  omnes,  agnos  et  oves,  commisit  "*, 
eique  soli  et  legitimis  eius  successoribus 
sumraura  honoris  et  iurisdictionispriraatum 
in  Ecclesia  sua  dedit  ^. 

Quadragesimo  demum  die  post  suam  re- 
surrectionem  Christus  promisso  Apostolis 
Spiritu  S.,  e  monte  Olivarum  prope  lerusa- 
lera  illis  spectantibusin  coelum  victor  ascen- 
dit^ 

Hic  quatuor  Evangelistaehistoriam  vitae 
et  gestorum  lesu  Christi  terminant.  Ex  iis 
ss.  Matthaeus  et  loannes  fuerunt  testes  ocu- 
lati  et  auriti  actorum  et  dictorum  lesu  Chri- 
sti  ;  ss.  Marcus  et  Lucas,  quia  Apostolorum 
coraites  et  discipuli,  testibus  oculatis  et  au- 
ritis  accensendi  sunt.  Praeterea  omnes  qua- 
tuor  in  scribendo  fuerunt  divinitus  inspi- 
rati  "^. 

12.  Testimonia  proferuntur  de  Chri- 
sio —  Ineptissime  Religionis  christianaead- 
versarii  contra  Historiae  evangelicae  veri- 
tatem  opposuerunt  silentium  veterum  scri- 
ptorum  iudaeorum  et  ethnicorum.  Quamvis 
enim  id  sit  petere  testimonia  a  christiani 
nominis  hostibus,  nihilo  tamen  secius  repe- 
riuntur  in  illorum  scriptis  raonumenta  non 
pauca,  quibus  Evangelicae  Historiae  veritas 
confirmatur.  Non  immoror  vindicandis  Ab- 
gari,  regis,  Edessae  in  Sjria,  ad  Christum 
litteris.  Scribit  quidem  Eusebius,  Abgarum 
audita  miraculorum  Christi  fama,  litteras 
ad  eum  misisse  pro  impetranda  valetudinis 
restitutione  ;  Christum  rescripsisse,  se  mis- 
surum  esse  unum  e  discipulis  suis ;  hacque 
legatione  functun  fuisse  s.  Thaddaeum. 
Utriusque  epistolae  exeraplum  habet  idem 
Eusebius  ^.  Sed  epistolas  illas,  quamvis  a 
quibusdam propter  Eusebii  auctoritatem  pro- 
pugnentur,  apocryphis  esse  adnumerandas, 


1  Matth.  XVIII,  XXVni;  Marc.  XVI;  Luc.  XXII; 
loan.  XX. 

2  Matth.  XVI,  18. 

3  Ibid.  19. 

4  loan.  XXI,  15-17. 

5  De  Ecclesiae  institutione,  proprietatibus ,  hierar- 
chia,  et  Petri  eiusque  successorum  primatu,  cf  Card. 
Bellarmin.,  Conlroversiarum  Fidei  t.  I;  D.  Petav. ,  De 
ecclesiastica  liierarchia,  164-3,  et  1700,  in  fol.;  Mama- 
chi,  Origines  et  antiquitates  christianae,  t.  IV;  Perro- 
ne,  Praelecliones  theologicae,  t.  VIII;  P.  Ballerini,  De 
vi  et  ratione  primalus;  alios. 

6  Marc.  XVI;  Luc.  XXIV;  Act.  I. 

'  Cf  Beliarminum  et  alios  p.  VI  indicatos, 
»Hist.eccl.H,c.  13. 


8 


EPOCHA   I.    A   NATIVITATE   lESV    CHRISTI 


multa  suadent  \  Pariter  Acta  Pilati  seu 
relationem  de  lesu  Christo  ad  Tiberium  im- 
peratorem,  qualia  hodie  leguntur,  esse  sup- 
posititia,  censet  maxima  eruditorum  pars  ; 
quamvis  sincera  Acta  Pilati  quondam  exti- 
tisse,  sed  postea  fuisse  interpolata  et  corru- 
pta,  verisimillimum  sit,  cum  ipsi  Patres  ea 
commemorarint^.  Asserit  Tertullianus,  Ti- 
berium  relatione  Pilati  permotum,  ad  sena- 
tum  retulisse  de  inserendo  Christo  lesu  in- 
ter  deos,  senatum  vero  id  respuisse. 

Celebrius  est  Flavii  losephi  de  Christo  te- 
stimonium:  «  Eodem  tempore  ,  inquit,  fuit 
lesus,  vir  sapiens ,  si  tamen  virum  eum  di- 
cere  fas  est.  Erat  enim  mirabilium  operum 
patrator,et  doctor  eorum  qui  libenter  ve- 
rumaudiunt;multosquetamdeIudaeisquam 
de  gentibus  sectatores  habuit.  Christus  hic 
erat  {alias:  credebatur  hic  Christus),  quem 
accusatum  a  gentis  nostrae  principibus,quum 
Pilatus  crucis  supplicio  addixisset,  nihilo- 
minus  perseverarunt  eum  diligere,  qui  ab 
initio  coeperant.  Apparuit  enim  iis  tertia 
die  redivivus ,  ita  ut  de  eo  vates  hoc  et  alia 
multa  praedixerint ;  et  usque  in  hodiernum 
diem  Christianorum  genus,  ab  eo  denomi- 
natum  non  deficit  ^  ». 

Praeterea  de  apparitione  stellae  novae  et 
adoratione  Magorum  loquitur  Chalcidius  *. 
Caedem  infantium  iussu  Herodis  patratam, 
meminit  Macrobius  ^.  Solis  defectionem  , 
quae  contigit  in  morte  Christi ,  commemo- 
rat  Phlegon  ^.  Christum  imperante  Tiberio 
sub  Pontio  Pilato  gubernatore  ludaeae  fuis- 
se  supplicio  affectum,  refert  Tacitus '.  Alia 
alii  litteris  consignarunt^. 


'  Natal.  Alex. ,  Hist.  eccl.  saec.  1,  diss.  13. 

5  S.  luslin.,  Apolog.  1,  n.  35;  Terlullian.,  Apolog.  c.  5 
et  21 ;  E»&eh.,IIist.  eccl  1.  II,  c.  2.  Cf  Boliand.,ylcf.  SS. 
5  februar.;  item,  Bible  d'Avignon,  tom.  XIII,  p.  513. 

3  Antiquat.  iud.  1.  XVIII,  c.  4.  Hoc  losephi  testimo- 
nium  esse  genuinum  contra  quosdam  recentiores  pro- 
barunt  Natalis  Alexander,  Hist.  eccl.  V.  T.  diss.  X ; 
Pagi,  Critica  in  Baronii  Annales  ad  an.  32;  H.  Va- 
lesius,  Adnotat.  in  Eusebii  Hist  eccl.  1. 1 ;  G.  Caveus, 
Historia  litteraria;  Huet,  Demonstrat.  Evangel. 
prop.  III;  Honoratus  a  s.  Maria,  Regul.  crit.  t.  111  , 
dis.  4;  G.  Daubuz,  Pro  testimonio  Fl.  losephi  de 
lesu  Christo  libri  II,  Londini  1700;!  C.  Dilmarus, 
Dissertatio  hist.  eccl  in  Fl.  losephi  teslimonium 
de  Christo;  D.  Martin,  Dissertatiun  critique  sur  le 
passaije  de  Joseph  touchant  Jesus-Christ,  etc. 

*  Cf/mmentar.  in  Timaeum. 

5  Saturnal  I.  II,  c.  i. 

6  Olympiad.  I   XIII. 

7  Annal.  I  XV,  r.  It. 

*<  Cf  Eusei».  Demnnstratin  evangelica;  Huet,  De- 
mnnstrat.  Erangel  ;  HDUtevillc,  La  rrritr  de  la  re- 
ligion  chretienne  prouvee par  drs  faits;  Bullt^l,  Hi- 
stoire  de  Tdtablissrment  du  Christianismr,  tirec 
des  seuls  aute.nrs  juifs  et  paiens;  Duvoisin,  De- 
monstration  Evungdique. 


13.  Ecclesia  Hierosolym.  —  Quum  lesus 
Cliristus  consummato  redemptionis  opere,  in 
coelum  ascendisset,  discipuli  eius  regressi 
sunt  Hierosolvmam;  et  cum  ss.  Virgine  Ma- 
ria  aliisque  piis  mulieribus  coenaculo  con- 
clusi  (erat  coetus  fere  centum  viginti),  as- 
siduis  precibus  praestolabantur  Paracletum 
promissum.  Petrus  iam  tum  de  commisso 
sibi  ministerio  et  Ecclesiae  regimine  solli- 
citus ,  iure  primatus ,  quo  ab  ipso  Christo 
fuerat  ornatus,  Apostolos  monuit,  ut  in  lo- 
cum  ludae  proditoris,  qui  se  laqueo  eneca- 
verat,  alter  subrogaretur.  Assenserunt  om- 
nes,  et  post  fusas  ad  Deum  preces  Matthias 
in  apostolicum  coUegium  adscitus  fuit.  De- 
cimo  post  lesu  Christi  in  coelum  ascensio- 
nem  die,  ipso  festo  Pentecosteos  ludaeorum, 
Apostoli  acceperunt  Spiritum  Sanctum,  cuius 
adventum  indicabant  sonitus  vehementis 
venti,  totam  domum  implentis,  et  disperti- 
tae  linguae  tanquam  ignis.  Apostoli  virtute 
Spiritus  Sancti,  subito  in  alios  homines  im- 
mutati,  omnem  rerum  divinarum  veritatem 
edocti,  omni  formidine  exuti,  mox  in  publi- 
cum  prodicrunt,  et  diversis  linguis,  sibi  an- 
tea  incognitis,  laudes  Dei  celebrarunt.  A- 
derant  Hierosolymis  ludaei  propter  festum 
Pentecosteos  ex  Asiae ,  Africae  et  Europae 
provinciis;  qui  stupebant  omnes  et  mira- 
bantur,  cum  audirent  Apostolos  loquentes 
linguis,  quae  sibi  singulis  erant  propriae. 
Petrus  vero,  qui  inter  omnes  Apostolos  pri- 
matum  tenebat,  coram  omnibus  ludaeis  le- 
sum,  Messiam  ac  Dominum,  intrepide  prae- 
dicavit,  ad  completa  in  eo  Prophetarum  va- 
ticinia,  ad  eius  miracula  et  resurrectionem 
provocans;  omnes  ad  cordis  conversionem 
et  baptismi  susceptionem  hortatus  est.  Nec 
frustra,  tria  enim  hominum  millia  sermone 
eius  mota,  baptismum  susceperunt;  arctius- 
que  inter  se  et  cum  Apostolis  et  Christi  di- 
scipulis  coniuncta  primam  ecclesiam  Hie- 
rosolymis  constituerunt.  Credentium  nume- 
rus  Apostolorum  sermonibus  ct  miraculis 
continuo  auctus  est.  Cum  quadam  die  Pe- 
trus  virum  ex  utero  raatris  claudum  et  ad 
portara  templi  stipem  ab  introeuntibus  pe- 
tentera,  solius  norainis  lesu  invocatione  cu- 
rasset,  coram  multitudine  eo  miraculo  at- 
tonita,de  lesu  Christo  tanta  efficacia  ser- 
monera  fecit,  ut  nuraerus  credentium  ad 
quinque  virorum  millia  incresceret. 

Petrus  et  loannes  approliensi ,  a  ludaeo- 
rum  sanhodri,  sou  raagno  concilio,  interro- 
gati  sunt,  qua  virtutc  aut  quo  noraine  me- 
raorato  claudo  gressum  tradiderant.  Petrus 
surania  animi  libortate  causam  dixit,  do- 


VSQVE    AD   OniTVM    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


9 


ctrinae  suae  rationem  reddidit,  lesum  Chri- 
stum  eiusque  resuiToctioncm  confessus  est, 
eum  esse  Mcssiain  ot  non  nisi  por  eum  sa- 
lutem  obtineri  posso  affirmavit.  Ad  interdi- 
ctum,  ne  deinceps  losum  praedicarent,  am- 
bo  respondorunt,  Doo  magis"quam  liomini- 
bus  esse  obodiendum.  Post  quae  a  sanhedri 
dimissi  sunt. 

Apostoli  autem  missionem  suam  etdoctri- 
nam  signis  inultis  seu  miraculis  confirma- 
bant ;  ea  palam  faciebant,  erantque  tam  evi- 
dentia,  ut  nec  sacerdotum  ludaeorum  prin- 
cipes  aut  Sadducaei  aut  alii  ea  negare  aude- 
rent.  Non  tantum  Hierosolymitani,  sed  multi 
etiam  e  tinitimis  civitatibus  ad  Apostolos  ac- 
currebant ,  adferentes  secura  infirmos  et  a 
spiritibus  immundis  vexatos,  qui  curabantur 
omnes.  Hinc  factum  est,  ut  credentium  in 
Dominum  multitudo,  virorum  et  mulierum, 
in  dies  augeretur. 

IdprincipumsacerdotumetSadducaeorum 
invidiam  auxit,  iniectisque  in  Apostolos  ma- 
nibus,  eos  in  carcerem  detruserunt.  Apostoli 
noctu  ministerio  angeli  e  carcere  educti,  di- 
luculo  in  templo  docebant.  In  sanhedrim  per- 
ducti ,  eadem  constantia  lesum  Christum  a 
mortuis  resurrexisse,  eumque  esse  hominum 
Salvatorem  confessi  sunt.  Sacerdotes  exaspe- 
rati  de  inferenda  Apostolis  nece  consilium 
inierunt;  sed  Gamalielis  legis  doctoris  con- 
silio  dissuasi,  eos  virgis  caesos  dimiserunt. 
Apostoli  gaudentes,  se  dignos  haberi  pro 
nomine  lesu  contumeliam  pati ,  non  cessa- 
runt  in  templo  et  per  domos  praedicare 
Christum. 

li  vero  qui  crediderant ,  erant  perseve- 
rantes ,  inquit  s.  Lucas ,  in  doctrina  Apo- 
stolorum  et  cornmunicatione  fractionispa- 
nis  ',  et  orationibus.  Tanta  erat  inter  eos 
charitas,  ut  multitudinis  esset  cor  unum  et 
anima  una,  essentque  iis  omnia  communia. 
Qui  domos  aut  agros  possidebant,  eorum 
pretia  Apostolis  oflferebant  dividenda  singu- 
lis  prout  cuique  opus  erat.  Quanta  vero  men- 
tis  sinceritate  in  nova  Ecclesia  Deus  coli 
vellet,  ostendit  terribili  eventu ;  nam  Ana- 
nias  eiusque  coniux  Saphira,cum  partem 
pretii,  quod  Domino  voverant,  sibi  retinuis- 
sent,  repentina  morte  percussi  fuerunt  ^ 

14.  Primi  diaconi — Admirabilis  fidelium 
in  ecclesia  Hierosoljmitana  concordia  et  u- 
nitas  in  periculum  venerunt  per  murmur, 
quod  ortum  est  inter  ludaeos  conversos  ex 
Hebraeis  et  ex  Hellenistis  seu  Graecis.  Que- 


1  Idest  in  participatione  panis  eucharistici,  seu  cor- 
poris  Christi,  ut  explicat  Apostolus,  I  ad  Cor.  X. 

2  Act.  Apost.  I-V. 


rebanturposteriores,quodineleemosynarum 
seu  mensae  partitione  viduae  suae  despice- 
rentur.  Igitur  Apostoli  congregatis  lidelibus 
dixerunt,  ut,  cum  ipsi  docendi  munere  oc- 
cupati,  eleemosynarum  distributioni  praees- 
se  nou  possent ,  eligerent  septem  viros  boni 
testimonii,  plenos  Spiritu  S.  et  sapientia.  E- 
lecti  sunt  Stephanus,  Philippus,  Procliorus, 
Nicanor,  Timon.  Parmenas,  Xicolaus;  quos 
Apostoii  orantes  et  manus  eis  imponentes, 
ordinarunt  diaconos,  non  solum  ut  ministe- 
rio  mensae  et  eleemosjnarum  distributioni 
praeessent,sed  etiam  ut  sacris  officiis  in  Ec- 
clesia  fungerentur,  episcopos  et  sacerdotes 
in  divini  verbi  praedicatione  et  sacramen- 
torum  administratione  adiuvarent^  Quibus 
compositis,  Apostoli  liberius  praedicationi 
institerunt,  numerusque  discipulorum  valde 
multiplicabatur.  Multi  etiam  e  sacerdotali 
Synagogae  ordine,  illorum  sermonibus  et 
prodigiis  persuasi,  christianae  Fidei  obedie- 
bant  -. 

15.  Persecutio  Hierosol. — Tantis  rei  chri- 
stianae  incrementis  irritati  ludaeorum  an- 
tistites,  Pharisaei  et  Sadducaei,  novum  ad- 
versus  Christum  eiusque  Ecclesiara  inierunt 
consilium.  Maxime  eis  invisus  erat  Stepha- 
nus  diaconus,  quod  miracula  plura  faceret 
coram  populo ,  nullusque  sapientiae  eius  et 
sermonibus  resistere  posset.  Quare  eum  vin- 
ctum  duxerunt  in  iudicium.  Is  vero  fidei 
suae  rationem  redditurus,  paucis  percurrit 
gentis  suae  historiam;  pluribus  disseruit  de 
Mose  et  de  Christo;  huncque  novum  Legi- 
slatorem  ac  verum  Mediatorem  inter  Deum 
et  homines  praedicavit.  IUi  vero  furore  per- 
citi,  raptum  extra  urbem  Stephanum  lapi- 
dibus  obrui  iusserunt. 

Ab  hac  protomartyris  nece  persecutio  in 
ecclesiam  Hierosolymitanam  invaluit.  Multi 
in  vincula  coniecti  sunt.  Alii,  Apostolis  Hie- 
rosolymis  manentibus,  se  per  ludaeae  et  Sa- 
mariae  regiones  disperserunt.  Nonnulli  e- 
tiam  Phaeniciam,  Cyprura,  Damascum,  An- 
tiochiam  et  aliorsum  perambularunt.  At  si- 
mul  cum  ipsis  etfundebatur  Evangelii  lu- 
men.  Diffusi  quippe  discipuli  pertransibant 
evangelizantes  verbum  Dei  ^.  A  ludaeis  a- 


1  Primos  diaconos  potissimumad  ministeriumsacrum 
ab  Apostolis  fuisse  ordinatos,  confirmatur  e  requisitis 
in  eisvitae  sanctitate  et  sapieDlia,ex  adiiibitis  in  eisdem 
ordinandis  oratione  et  manus  irapositione,  et  ex  anti- 
quissimorum  Patrum  testimoniis  de  diaconorum  offi- 
ciis.  Cf  Natal.  Alexand.,  Hht.  eccl.  saec.  I,  diss.  7;  I. 
L.  Selvaggi,  Antiquitat.  christian.  1. 1,  part.  II,  c.  2; 
Maraachi,  Dissertatio  de  septem  diaconis, Rom.  1749. 

"  Act.  Apost.  VI. 

3  Act.  Vl-IX. 


10 


EPOCHA    I.    A    NATIVITATE    lESV    CHRISTI 


gitati ,  alius  alio  gentium ,  ait  s.  Gregorius 
Nyssenus,  per  orbem  terrarum  dispersi  sunt, 
undique  per  mvsteriorum  sacrorum  doctri- 
nam  diabolum  exturbantes  ^  Ita,  disponente 
illo,  qui  etiam  e  malis  novit  eruere  bona, 
propediem  non  Hierosolymis  tantum,  sed  et 
in  omni  ludaea,  Galilaea  et  Samaria  cresce- 
bat  Ecclesia  Dei  ^ 

16.  Conversio  Sauli  seu  Pauli — Maxi- 
mus  autem  Hierosolymitanae  ecclesiae  per- 
secutor  extitit  Saulus,  Tarso,  Ciliciae  me- 
tropoli,  oriundus,  et  a  celebri  Gamaliele  lit- 
teris  sacris  iuxta  iudaicum  ritum  institutus. 
Pharisaicorum  rituum  ardentissimus  secta- 
tor  et  christiani  nominis  hostis  infensissi- 
mus,  tantis  ecclesiam  Hierosolymitanam  af- 
flixerat  malis ,  ut  eorum  fama  quaquaver- 
sum  esset  vulgata.  Praeterea  obtinuit  a  sa- 
cerdotum  principe  litteras ,  quibus  ei  pote- 
stas  dabatur  ad  synagogas  Damasci,  quo  plu- 
res  fideles  persecutionis  causa  confugerant, 
ut  quoscumque  illic  reperiretChristicultores, 
vinctos  Hierosolymas  perduceret.  Sed  ecce! 
prope  Damascum  Saulus,  adhuc  spirans 
minarum  et  caedis  in  discipulos  Domini, 
subita  luce  circumfusus,  terraeque  allisus, 
excaecatus,  et  apparentis  Christi  voce  per- 
territus,  repente  se  ad  illum  convertit,  in  ti- 
more  et  tremore  exclamans:  Domine,  quid 
vis  me  facere?  Divino  monitu  in  urbem  ad 
Ananiam  ,  Christi  discipulum  ,  perductus, 
postquo  dies  aliquot  ab  eo  baptizatus,  lucem 
animi  simul  et  oculorum  accepit.  Damasci 
synagogas  ingressus,  eurndem  lesum,  cuius 
discipulos  tantis  furiis  persecutus  fuerat, 
praedicare  coepit,  illum  Christum,  seu  pro- 
missum  a  Deo  Messiam  et  Filium  Dei  esse 
docens  ^. 

17.  Ecclesiae  exAra  lerusalem — Interea 
etiam  extra  lerusalem  per  discipulorum  dis- 
persionem  credentium  numerus  augebatur 
et  ecclesiae  constitutae  sunt.  Ex  istis  prae- 
dicatoribus  prccipuus  fuit  Philippus,  unus  e 
septem  primis  diaconis,  qui  prirao  Saraariae 
tum  verbo  tum  editis  miraculis  niultos  ad 
Evangelium  et  baptismum  suscipiendum  in- 
duxit.  Quod  cura  ad  ecclesiam  Hiero.solymi- 
tanam  esset  perlatura,  apostoli  Petrus  et 
loannes  Samariam  profecti  sunt,  ut  baptiza- 
tos  a  Philippo  conlirmationis  sacramento 
confortarent:  Imponebant  manus  stqicr  il- 
Jos  et  accipiebant  Spiritum  Sanctum*. 


Petrus  et  loannes  confirmatis  Samarita- 
nis,  regressi  suntHierosolymam,  per  omnem 
circa  regionem  evangelizantes.  Philippus  ve- 
ro  angeli  monitu  transiit  Gazam ;  in  via  eu- 
nuchum  Candacis  reginae  ^thiopum,  Hie- 
rosolymis,  quo  religionis  causa  iverat,  erat 
quippe  ludaeorum  proselytus,  in  patriam  re- 
deuntem,  ad  fidem  Christi  convertit  et  ba- 
ptizavit.  Postea  in  urbibus  mari  mediterra- 
neo  propinquioribus ,  Azoto,  loppa,  Lydda, 
Sarona,  postremo  Caesareae  felici  cum  suc- 
cessu  Evangelium  praedicavit  ^ 

Eodem  tempore  etiam  extra  Palaestinam 
in  Phoenicia,  in  insula  Cypro,  Antiochiae 
metropolis  Syriae  ,  nonnulli  discipuli,  qui 
Hierosolymis  aufugerant ,  ludaeis  Evange- 
lium  annuntiabant. 

Sopito  persecutionis  incendio,  Ecclesia 
per  tofam  ludaeam  et  Galilaeam  et  Sa- 
mariam  habebat  pacem ,  et  aedificabatur 
ambulans  in  timore  Domini,  et  consola- 
tione  Sancti  Spiritus  replebatur  ^  Petrus 
quod  muneris  sui  esset  universo  Christi  gre- 
gi  prospicere ,  ea  tranquillitate  usus  est  ad 
invisendas  et  confirmandas  Palaestinae  ec- 
clesias.  Lyddae  ^neam  paralyticum  pro- 
digiose  sanavit;  loppae  Tabitham  ad  vitam 
revocavit;  quo  factum  est,  ut  multi  Lyd- 
dae,  Saronae  et  loppae  ad  Fidem  christia- 
nam  converterentur.  Quum  Petrus  loppae 
ageret,  coelesti  visione  didicit,  gentiles  quo- 
que  ad  Religionem  christianam  esse  admit- 
tendos ;  moxque  Caesaream  Palaestinae  ad 
Cornelium,  centurionem  Romanum,rogatus 
veniens  ,  eum  eiusque  familiam  ad  lesum 
Christum  convertit  et  baptizavit  ^.  Ita  Pe- 
trus,  princeps  apostolici  collegii,  primus  lu- 
daeis  et  gentilibus  Evangelium  annuntiavit: 
Qui  oinnium  pastor  fuit  a  Domino  insti- 
tutus^  inquit  s.  Chrysostomus,  ex  omnibus 
nationibus  cogere  coepit  ores*. 

Quum  fideles  Hierosolymitani  audivis- 
sent,  quod  Petrus  communicasset  cum  gen- 
tibus,  nonnihil  perturbati  sunt;  at  ubi  ab  eo, 
Hierosolymas  reduce,omnem  rem  gestam 
ac  divinum  consilium  de  gentium  vocatione 
didicerunt,^/or?/?care>Mn^  Deum,  dicentes: 
ergo  et gentibus  poenitentiam  dedit  Deus 
ad  vitam  ^. 


*  Sermon.  de  s.  Stcphan. 
2  Act.  IX. 

8  ArA.  IX. 

*  Acl.  VIII,  5-17.  «  Hinc  ccclcsiaruni  consuetudo  ob- 
linuil,  inquit  s.  Hicronynius  [Dial.  adv.  Lucif.),  ul  atl 


eos,  qui  lonfte  in  minoribus  urhihii.s  a  prosbytcro  el 
(liacono  bnptizati  sunt,c|jiscopiis  ad  invocalioncm  Spi- 
riliis  S.  nianiim  imposilurus  e.xcurrat  ». 

1  Act.  Vlil. 

^  Act.  IX. 

'^  Acl.  IX-X. 

"•  llomil.  III  ad  populwn  Antioch.,  et  IV  in  Act. 
Apost. 

'■>  Act.  Xi,  1-1«. 


VSQVE   AD    OBITVM   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


11 


18.  Apostolorum  Symbolum  et  dtsper- 
sio  —  Tunc  Apostoli,  qui  hactenus  solis  lu- 
daeis  Evangelium  praedioarant,in  unnm  con- 
venientes,de  universo  terrarum  orbe  Eccle- 
siae  aggregando  consilium  iniorunt.  Prius- 
quam  se  in  diversas  regiones  dividerent,  Fi- 
dei  symboium  composuerunt ,  quod  praeci- 
pua  christianae  Fidei  capita  continens ,  es- 
set  veluti  tessera  eorum ,  qui  intra  Eccie- 
siae  castra  Christo  nomen  darent  *.  Tum 
secundum  divinum  mandatum :  Euntes  in 
miindum  universum  praedicate  Evange- 
lium  omni  creaturae  -,  ad  disseminandum 
Evangelium  quaquaversum  profecti  sunt, 
primum  quidem  in  terras  ludaeae  conter- 
minas,  dein  in  remotiores  telluris  plagas. 

S.  Petrus,  Apostolorum  princeps,  Antio- 
chiam  Svriae  metropolim  petiit ,  et  Antio- 
chenae  ecclesiae  episcopatum  fundavit,queni 
annis  septem  administravit  ^.  Inde  in  vici- 
nas  provincias  ad  disseminandum  Evange- 
lium,fundandasqueecclesias  pertransiit,do- 
nec,imperanteClaudio,Romamprofectusest. 

De  caeteris  undecim  Apostolis,  in  quas 
regiones  singuli  profecti  sint,  de  eorum  ge- 
stis  et  mortis  genere,  si  s.  lacobi  maioris 
martyrium  excipias,  silet  s.  Lucas  in  Actis 
Apostolorum.  Hic  iis ,  quae  traditio  proba- 
bilior  nobis  conservavit,  acquiescere  debe- 
mus. 

S.  Andream  speciatim  in  Scythia  praedi- 
casse  Evangelium,  ex  Origene  scribit  Eu- 
sebius  *.  Achaiam  addit  s.  Hieronymus  ^ 
Patris  in  Achaia  crucis  supplicio  marty- 
rium  subiisse  dicitur.  Extant  Acta  eius  mar- 
tyrii,  a  presbyteris  et  diaconis  Achaiae  con- 
scripta,  sed  utrum  ea  sint  authentica,  dispu- 
tant  eruditi  ^. 


1  Apostolos  esse  auctores  Symboli,  quod  eorum  no- 
mine  insignitur,  ex  constanli  trarlitione  et  antiquissi- 
raorum  Patrum  testiraoniis  probatur.  Videsis  Nalal. 
Alexand. ,  Hist.  eccl.  saec.  I,  diss.  \t\  1.  L.  Selvaggi, 
Antiquit.  christ.  1. 1,  part.  II,  c.  18;  Cuperus,  De  di- 
visione  Apostolor.,  Acta  SSrimi.  t.  IV  iul.  p.  7  sq  ; 
D.  Ceillier,  Hist.  gener.  des  auteurs  eccl.  t.  I. 

2  Marc.  XVI,  15. 

3  D.  Pelrura  episcopatum  Antiochenae  ecclesiae  fun- 
dasse,  eumque,  annis  circiter  septera  tenuisse,  constat 
e  testimoniis  Origenis,  Homil.  VI  in  Luc;  Eusebii 
Chron.,el  Hist.  eccl.  I.  III,  c.  36;  s.  loannis  Chrysosto- 
mi  Serm.  12,  Opp.  t.V,  p.  163;  s.  Hieronyrai  Catal.  c.  1 
et  16;  s.  Gregorii  M.,  1.  VII  Epist.,  iO;  s.  Leonis  M. 
Epist.  92  ad  Maxim.  Antioch.  Cf  IJaron.,  Adnotat. 
in  Martyrol.  Rom.  ad  18  ian.;  Bolland.,  Acta  SS. 
t.  II,  p.  18'2;  Bianchini,  Vitae  RR.  Pontif.  Diss.  de 
Romana  cathedra,  t.  IV,  p.  150;  A.  Sandini,  Disser- 
tat.  II,  de  Cathedra  Petri  Antiochena. 

*  Hist.  eccl.  1.  III,  c.  1. 
5  Epist.  148  ad  Marcellam. 
^  Tillemont,  Memoires  pour  servir  a  Fhist.  eccl. 
t.  I,  p.  320 ;  Natal.  Alex.  IHst.  eccl.  saec.  I,  c.  XII,  a. 


I  S.  lacobus  dictus  Maior  in  ludaea  et  vi- 
:  cinia  apostolatu  functus  est.  Sub  Herode 
Agrippa,  qui  Caii  Caligulae  et  Claudii  favo- 
re  regnum  ludaoae  acceperat,  gladio  into- 
remptus  fuit.  Eum  in  Hispania  Evangelium 
praedicasse ,  fert  Hispanorum  tivaditio ;  sed 
contradicunt  scriptores  haud  pauci'. 

S.  loannes,  lacobi  frater,  potissimum  in 
Asia  fidem  propagavit;  ubi  Ephesinam  alias- 
que  ecclesias  rexit  -. 

S.  Thomam  Parthis  Evangelium  annun- 
tiasse,  testatur  Origenes  ^.  Eura  in  Indiam 
quoque  pervenisse,  scribunt  ss.  Ambrosius  ■* 
et  Hieronymus  ^ 

S.  Matthaeus  iu  .^Ethiopiam  Christi  fi- 
dem  intulit  secundum  Rufini  ^  et  Socratis  ^ 
testimonia.  Persidem  addit  s.  Ambrosius  ^. 

S.  Bartholomaeum  inter  Indos,  ^thio- 
piae  proximos,  Evangelium  disseminasse, 
Eusebius  ^,  Socrates  '"  et  s.  Hieronymus  " 
tradunt. 

S.  Philippus  in  utramque  Phrygiam  E- 
vangelium  intulit,  et  Hierapoli  martyrium 
passus  est  '-. 

S.  lacobus  dictus  Minor,  Hierosolymita- 
nae  ecclesiae  episcopus  constitutus  fuit  '^. 

S.  Simonem  dictum  Zelotem,  in  ^gypto, 
Cyrene,  Lybia,  Africa  minori,  Numidia  et 
Mesopotamia  Evangelium  annuntiasse ,  tra- 
dunt  Nicephorus  Callistus,  Isidorus,  alii  '■*. 

S.  ludas  Thaddaeus  in  Palaestina,  Idu- 
maea,  Syria,  Mesopotamia  et  Armenia  prae- 
conis  evangelici  otficio  functus  dicitur. 

S.  Matthiam  in  ./Ethiopia  exteriori  seu 
Colchide  Evangelium  propagasse,  tradunt 
s.  Hieronymus^^  et  Nicephorus  Callistus  ^°. 

Apostoiicos  labores  D.  Petri,  Apostolo- 
rum  principis,  et  D.  Pauli,  qui,  ut  scribit  s. 
Clemens  Romanus,  m  Oriente  ac  Oecidente 


10;  Migne,  Patrol.  cursus  complet.  ser.   Graec.  Lut. 
Paris.,  t.  II. 

1  Cf  BoUand.,  Acta  SS.  t.  VI  iul.  p.  69;  Natal.  Alex., 
loc.  cit.  diss.  XV. 

2  S.  Iren.,  I.  III,  c.  3;  Euseb.,  ibid.  c.  23;  s.  Hieron., 
Catalog. 

3  Euseb. ,  ibid.  c.  3. 
i  In  Psalm.  XLV. 

5  Catal.  cit.  —  6  Hist.  eccl.  1.  I,  c.  32. 

■*  Hist.  eccl.  1. 1,  c.  19. 

8  Loc.  cit.  —  9  Hist.  cit.  1.  V,  c.  10. 
10  Ibid.  1.  I,  c.  33. 
^'  Loc.  cit. 

'■-Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  HI,  c.  31;  Theodoret. ,  in 
Psalm.  CXVL 
'3  S.  Hieron.,  Catal. 

14  Nicephor.  CM.,Hist.  eccl.  I.  II,  c.  10.  Cf  Selvaggi, 
Antiquit.  christ.  1. 1,  p.  21,  edit.  Patav.  1780. 

15  Catal. 

^(>  Hist.  eccl.  I.  II,  c.  40.  Cf  Cuper.  De  divisione 
Aposlol.  —  Acta  SSrum,  t.  IV  iul.  p.  7  sq,  et  Pape- 
brocl).  Propylaeum  Aci,  SSrum,  t.  I,  p.  12  sq. 


12 


EPOCHA    I.    A   NATIVITATE   lESV   CHRISTI 


verbi  praeco  factus,  illustrem  fidei  suae 
famam  sortitus  est,  in  iustitia  munchon 
universum  instruens  \  per  decursum  nar- 
rabimus. 

En  apostoiicae  missionis  primordia.  Sed 
quanta  divinae  huic  eorum  missioni  obsta- 
bant!  In  primis  vincenda  erat  durissima 
ludaeorum  obstinatio,  immutandae  eorum 
praeconceptae  de  Messia,  eiusque  regno  o- 
piniones.  Debellanda  gentium  inveterata  i- 
dololatria  etdestruendiimpii  ritus.Corrigen- 
di  perversi  populorum  affectus  ac  pessimi 
mores.  Ingerenda  eorum  animis  Religio , 
terrarumincolis  inaudita,sacrisgentium  in- 
stitutis  adversa,  vigentibus  opinionibus  con- 
traria.  passionibus  inimica;  Religio,  quae 
lesum  crucifixum  humani  generis  Salvato- 
rem,  et  verum  Deum,  verumque  hominem 
praedicabat.  Interim  Apostoli  ad  docendas  u- 
niversas  gentes  proficiscuntur.  Omni  huma- 
no  praesidio  destituti ,  egentes  ,  despecti  , 
nunc  contumeliis,  nunc  vinculis,  nunc  ver- 
beribus  excepti,  Christum  annuntiant,  E- 
vangelium  praedicant.  Et  ipsis  loquentibus, 
ipsis  prodigia  patrantibus,  simulacrorum  et 
idolorum  cultus  corruit,  populi  regeneran- 
tur,  mores  immutantur,  orbis  innovatur,  et 
ad  gloriosum  Crucis  Christi  vexillum  et  Tri- 
bus  et  Linguae  incurvantur.  Utique  a  Do- 
mino  factum  est  istud ,  et  est  mirabile  in 
oculis  nostris  ^. 

19.  Caligula  imperator  Romanus  {an. 
37)  —  Moderabatur  interea  Romanum  im- 
perium  Tiberius,  qui  anno  post  Christura 
natum  37 ,  magno  totius  populi  gaudio  ob 
regiminis  duritiem ,  extinctus  est.  Successit 
ei  Caius  Caligula,  qui  imperii  sui  initio  ma- 
gnam  sui  spem  Romanis  fecit;  at  brevi  post 
eo  sevitiae  ac  dementiae  progressus  est,  ut 
Tiberii  tjrannidem  excesserit,  et  pro  deo 
coli  optans ,  ubique  aedes  sacras  sibi  extrui, 
suamque  statuam  in  tcmplo  Hierosoljmita- 
no  excitari  iusserit.  Is  Pontium  Pilatum, 
iam  sub  Tiberio  Romam  ad  iudicium  evo- 
catum,  Viennam  Galliae  rclegavit,  ubi  ille 
criminis  sui ,  in  mundi  Salvatorem  admissi , 
\index,  seipsum  intererait.  Herodem  Anti- 
pam,  qui  Hcrodiadis  snasu  s.  loannem  Ba- 
ptistam  decollaverat,  Lugdunum  in  Galliis 
relcgavit,  quo  infaustam  eius  sortem  Ilero- 
diades  secuta  ost  ^  Agrippam  Ilerodem.  A- 
ristobuli  filium,  a  Tiberio  in  carcerem  con- 


'  Epist.  I  ad  Corinth.  n.  .'i. 

2  F.talm.  CXVIII,  2.'1.  Admiraliilis  Evangelii  propa- 
gationis  testiraonia  infra  indicaliimu.s. 

3  Fl.  loseph.  Antiqnit.  iud.  I.  XVIII,  c.  2  et  7;  Eu- 
scb.,  Ilist.  cccl.  I.  II,  c.  l  et  7. 


iectum,  vinculis  solvit,  et  catena  aurea  do- 
natum,  ad  regiam  dignitatem  in  Philippi  et 
Lysaniae  tetrarchiis  evexit;  sed  id  penes^^- 
gyptios ,  maxime  Alexandrinos ,  tantam  in- 
vidiara,  furoremque  in  ludaeos  excitavit,  ut 
saxis,  fustibus,  ferro  et  igne  in  ludaeos,  vi- 
ros  ac  mulieres,  parentes  ac  filios,  saevitum 
fuerit  '.  Eodem  tempore  Seleuciae  tanta 
facta  est  in  ludaeos  coniuratio ,  ut  in  ea 
quinquaginta  eorum  millia  aSyrisetGraecis 
interempta  fuisse,  scribat  Fl.  losephus  ^. 
Ita  obstinati  ludaei  tum  Romanorum  pro- 
curatorum  ,  militumque  immanitate  ,  tum 
vicinarum  gentium  odiis,  tum  domesticis  fa- 
ctionibus  oppressi,  ultricem  divinae  iustitiae 
manura  experiebantur,  debitasque  poenas 
pro  commisso  in  Christum  crimine  luebant. 
20.  Antiochena  Ecclesia — ContraEcclesia 
Christi  magis  magisque  propagabatur.  Apo- 
stolus  Petrus,  postquam  Antiochiae  in  Syria 
cathedram  suam  posuisset,  in  Ponto,  Gala- 
tia ,  Cappadocia,  Bithynia  et  Asia  ludaeis 
Evangeiium  annuntiavit  et  ecclesias  insti- 
tuit  ^.  Antiochena  ecclesia  e  conversione 
tum  ethnicorum  tura  ludaeorum  quotidie  au- 
gebatur.  Quod  cum  audivisset  ecclesia  Hie- 
rosolymitana,  Antiochiam  allegavit  s.  Bar- 
nabam,  virum  plenura  Spiritu  S.  et  fide,  ut 
quae  illic  in  conversione  gentilium  felici- 
ter  coepta  fuerant  a  quibusdam  discipulis 
Cypriis  et  Cyrenaeis,  perficeret.  Barnabas 
hanc  missionem  ita  executus  est,  ut  cre- 
dentium  ,  qui  ibi  primura  Christiani  ap- 
pellati  sunt,  numerus  in  dies  cresceret. 
Anno  circiter  38  Barnabas  in  laboris  socium 
Antiochiam  accersivit  Saulum ,  a  Deo  ad 
conversionem  gentium  specialiter  electum. 
Saulus  post  suara  conversionem  in  partibus 
Daraasci  aliquandiu  Christura  praedicarat, 
multosque  ludaeos  ad  Fidem  converterat. 
Dein  ad  declinandas  insidias,  quas  ei  strue- 
bant  obstinati  ludaei ,  confugerat  Hieroso- 
lyraam.  Quum  neque  hic  secure  ageret,  Cae- 
saream,  hincquo  Tarsum  petierat,  et  in  pa- 
trio  solo  verbum  Dei  praedicavit,  donec  a 
s.  Barnaba  vocaretur  Antiochiam.  Eorum 
praedicatione  Antiochcna  ecclesia  brevi  pri- 
mam  post  Hierosolymitanam  celebritatera 
accepit  *. 

21.  Claudius  imperator  Romanus  (an. 
41) —  Quum  imperator  Caius  Caligula  pro- 
pter  suam  saevitiam  Romanorura  odium  in 
se  concitaret,  anno  imperii  sui  IV  a  Chae- 


'  Philo,  iti  Flar.,  el  Lcgat.  ad  Caium. 

2  Antiquit.  1.  XVII,  c.  \± 

^  1 1'elri,  I,  1-2;  Eiiseb.,  Ilist.  eccl.  I.  III,  c.  1. 

*  Act.  IX-XI;  Epist.  ad  Galat.  I. 


VSQVE   AD   OBITVM   S.    lOANNIS   ArOSTOLI 


13 


rea  Cassio,  coliortis  praetoriae  tribuno,  oc- 
cisus  est.  In  oius  locuiu  impcrator  salutatus 
fuitTiberius  Claudius.  Hic  Agrippao  Ilerodis 
regno  addidit  ludaeam  otSamariam;  et  sub 
eius  imporio  ludaei  paululum  respirarunt, 
sed  durissimam  famem  experti  sunt. 

Hanc  calamitatem  praedixerat  Agabus 
propheta,  ideoque  Christiani,  qui  erant  An- 
tiochiae,  ad  succurrendum  egestati  fratrum 
suorum  in  Palaestina,  collecto  aere,  oppor- 
tunissima  subsidia  per  Saulum  etBarnabam 
in  ludaeam  miserunt '. 

22.  Agrtppa  persequitur  christianos — 
Agrippa  rex,  nova  sibi  ab  imperatore  Roma- 
no  facta  fortuna  insolescens,  ut  erat  ludai- 
corum  rituum  studiosissimus  servator,  pro- 
sperum  rerum  christianarum  statum  nova 
persecutione  turbare  coepit.  Venerant  iis 
diebus  lerusalem  Petrus  et  lacobus  dictus 
Maior,  S.  lacobus  egregiam  operam  propa- 
gando  per  ludaeam  Evangelio  navarat.  Ideo 
obstinati  ludaei  ipsum  valde  oderant.  Agrip- 
pa  captare  volens  ludaeorum  gratiam,  san- 
ctum  apostolum  gladio  interemit.  Petrum 
quoque  comprehendit  et  in  carcerem  conie- 
cit,  simiU  supplicio  tollendum.  Sed  fusas  ab 
omni  Ecclesia  pro  corarauni  pastore  preces 
Dominus  exaudivit ,  et  vinctum  non  despe- 
xit:  misit  angelum,  quiPetrum,  solutis  vin- 
culis,  e  carcere  eduxit  '. 

Agrippa  vero  brevi  post  criminis  sui  poe- 
nas  dedit:  profectus  Caesaream,  et  accla- 
mante  populo  in  theatrum  prodiens,  subito 
ab  angelo  percussus  est,  ac  viscerum  dolo- 
ribus ,  corporisque  putredine  excruciatus, 
anno  post  Christum  natum  44  animara  ex- 
halavit.  Ex  quo  tempore  ludaea  rursum  ut 
provincia  imperii  Romani  per  procuratores 
administrata  est  ^. 

23.  Petrus  cathedram  Romae  constituit 
(an.  42)  —  Anno  Claudii  imperatoris  II,  se- 
cundum  Eusebii  et  s.  Hieronymi  computa- 
tionem  ,  Petrus  Apostolorum  princeps  Ro- 
raam  perrexit  *,  etprimam  Ecclesiae  cathe- 
dram  in  ipsam  imperii  Romani  urbem  domi- 


1  Act.  XI;  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  II,  c.  8. 

^  Act.  XII;  Euseb,  1.  II,  c  9. 

3  Act.  ibid.;  Euseb.,  ibid.  c.  10;  Fl.  loseph.,  Anti- 
quit.  iud.  1.  XIX. 

<  Euseb.  Chronicon;  s.  Hieron.,  Catalogus  viro- 
rum  illustriutn.  —  At  Petrum  in  Romano  ilinere  plu- 
res  populos  Evangeiii  praeconio  imbuisse  in  dubium 
revocari  nequit.  luler  eos  extitisse  Neapolitanos  con- 
stans  est  eiusdem  Ecclesiae  traditio,  quara  conlra  lan- 
nnnium  propugnarunt  p.  Biancbius,  t.  III  operis  inscri- 
pli:  Bella  Potestd,  e  Politia  della  Chiesa,  Selvag- 
gius  in  Antiquit.  christian.  Institut.  1.  I,  c.  6,  Sche- 
rillus,De;to  venuta  di  S.  Pietro  Apostolo  nella  citta 
di  Napoli  della  Campania. 


nam  transtulit,  Antiochenae  Ecclesiae  prae- 
fato  Evodio.  «  Beatissimus  Petrus,  inquit 
s.  Leo,  princeps  apostolici  ordinis,  ad  arcem 
Romani  destinatur  imperii:  ut  lux  veritatis, 
quae  in  omuium  gcntium  revelabatur  salu- 
tem,  elhcacius  se  ab  ipso  capite  per  totum 
mundi  corpus  cflunderet  ^  ».  Verum  quanta 
huic  missioni  obstabant!  «  Hic,  pergit  idem 
s.  Leo,  conculcandae  philosophiae  opiniones, 
hic  dissolvendae  erant  terrenae  sapientiae 
vanitates,  hic  confutandus  daemonum  cul- 
tus,  hic  omnium  sacrificiorum  impietas  de- 
struenda,  ubi  diligentissima  superstitione  ha- 
bebatur  coUectum,  quicquid  usquam  fuerat 
variis  erroribus  institutum  2  », 

Interim  Petrus  cathedram  cum  omni  su- 
premi  pontificatus  iure  Romae  constituit.  In 
ea  post  eum  successores  serie  non  interrupta 
sederunt,  et  modo  sedet  ss.  Pontifex  noster 
Leo  XIII.  lam  inde  a  fundata  Romae  a  Pe- 
tro  cathedra  saecula  octodecim  elapsa  sunt, 
generationes  generationibus  successerunt, 
Romanorum  imperium  corruit,  regna  cum 
humaniingenii  institutionibus  susque  deque 
revoluta  et  immutata  sunt ;  Petri  vero  ca- 
thedra  post  persecutionum  tempestates,  post 
barbarorum  incursiones,  post  regnorum  vi- 
cissitudines  inexpugnabilis  stetit.  Utique 
manus  Domini  fecit  hoc  '. 

Porro  e  Romano  Petri  pontificatu  factum 
est,  ut  Romani  pontifices ,  hique  soli  utpote 
Petri  successores,  primatum  honoris  et  iu- 
risdictionis,  a  Christo  Petro  eiusque  succes- 
soribus  collatum ,  in  universam  Ecclesiam 
haberent.  Equidem  saeculo  XVI  quidam  no- 
vatores  asserere  ausi  sunt,  Petrum  nunquam 
Romam  venisse,  saltem  non  fuisse  huius  ur- 
bis  episcopura  *.  Verum  s.  Petrum  Romam 
venisse,  huiusque  Ecclesiae  episcopatum  in- 
stituisse  et  gessisse  usque  ad  martyrium, 
quod  ibi  subiit,  ita  compertum  et  explora- 
tum  est,  ut  nihil  testatius  in  uUa  sive  ro- 
mana  sive  graeca  histoi'ia  reperiatur.  Con- 
firmatur  id  ex  ipsius  Petri  I  epistola  ^,  et 
testimonio  Patrum.primi  et  sequentium  sae- 
culorum ,  ex  omnibus  Romanorum  Pontifi- 


'  Serm.  I  de  ss.  Apost.  Petro  et  Paulo. 

2  Ibid. 

3  Isaias  XLI,  20. 

4  Primus  omnium.teste  card.BeIlarmino,De  R.Pon- 
tif.  1.  II,  c.  1 ,  id  asseruit  Guilielraus  praeceptor  loan- 
nis  Wicleff.  Pust  illum  Ul.  Velenus  in  libro  de  ea  re 
edito;  Illyricus,  Contra  primatum  Papae;  ('alvinus, 
Instit.  l.IV,  c.  6;  Magdeburgenses,  Centur.  I,  lib.  II, 
c.  10;Salmasius,  Apparat.  ad  libros  de  primatu  Pa- 
pae;  Spanhem.,  Dissert.  de  ficta profectione  Petri 
apost.  in  urbem  Romam, 

5  V,  13. 


14 


EPOCHA   I.    A.   NATIVITATE    lESV    CHRISTI 


cum  cafalogis  et  e  constanti  atque  perpetua 
Ecclesiae  traditione  '. 

24.  Apostolatus  Sauli  et  Barnabae  — 
Postquatri  Saulus  et  Barnabas  de  christianae 
rei  augmento  Antiochiae  optime  meruissent, 
monente  Spiritu  S.,  ad  executionem  aposto- 
lici  muneris,  ad  quod  electi  erant,  praemis- 
sis  ieiunio  et  oratione  manuum  impositione 
consecrati  sunt  2.  Quo  facto,  comite  loanne 
Marco  per  provincias  Asiae  minoris  Evan- 
gelium  praedicarunt.  Adierunt  primum  Se- 
leuciam  Svriae;  inde  navigarunt  Cjprum  ; 
cumque  venissent  Salaminam,praedicarunt 
verbum  Dei  in  sj^nagogis  ludaeorum.  Per- 
currentes  totam  insulam  venerunt  Paphum, 
ubi  Saulus  ad  Christi  fidem  convertit  pro- 
consulem  Sergium  Paulum ;  ex  quo  tempo- 
re  ipse  Saulus  nomen  Pauli  assumpsisse  vi- 
detur,  Papho  navigantes  venerunt  Pergen 
Pamphiliae  ,  hincque  Antiochiam  Pisidiae 
metropolim  ,  ubi  complures  ad  Christum 
converterunt.  Post  dies  aliquot  excitato  ab 
obstinatis  ludaeis  tumultu,  petierunt  Ico- 
nium ,  ubi  sermone  et  miraculis  eorum  ma- 
gnus  ludaeorum  et  gentilium  numerus  in 
Christum  credidit  ^.  Ex  horura  numero  fuit 
B.  Thecla,  multis  laudibus  propter  virgini- 
tatis  et  martjrii  palmam  a  Patribus  ce- 
lebrata  ^.  Exorta  in  praecones  Evangelii 
conspiratione,  ii  secesserunt  in  Lycaoniam, 
Ljstrae,  Derbes  et  in  omni  circuitu  evan- 
gelizaverunt.  Quum  Lystrae  Paulus  claudo 
gressum  reddidisset,  Lystrenses  ad  tantam 
rapti  sunt  admirationem,  ut  Paulo  et  Bar- 
nabae  divinos  honores  de  ferre  cogitarent. 
Paulo  post  obstinati  ludaei  tantas  turbas 
concitarunt,  ut  apostolus  Paulus  lapidibus 
appetitus  vix  necem  evaserit.  Quare  aposto- 
lici  viri  inde  digrcssi,  Derben,  Iconium,  An- 
tiochiam  Pisidiae  reviserunt,  neocredentes 
in  Fide  confirmarunt,  constitutisque  per  ci- 
vitates  presbjteris,  cpiscopis  et  sacerdoti- 
bus,  qui  christianorum  coetus  regerent,  An- 


'  Videsis  card.  Rellarmin  ,  Controvers.  de  R.  Pon- 
tif.  I.  II,  c.  1-i;  Iiid  Cocciiis,  Thesaurus  catholicus, 
l.  I,  I.  7,  a.  5;  .Schelslrale,  Antiquit.  Ecclesiae  il- 
lustrat  t.  II,  diss.  3;  Foggini,  De  Romano  s  Petri 
itinere  et  episcopatu  exercitationes  hist.  criticae, 
Florenl.  1711);  \\;{uWi\isi,De  Rotnanarianrerumscri- 
ptorihus,  ).  II,  |i.  1,  c.  S;  Nalai.  Aiexand.,  Hist.  eccl. 
.saec.  I,  diss.  1.3;  Sandini,  IHsputatio  III  de cathedra  | 
B.  Petri  Romana;  I.  H.  Palnia,  Praelcct.  hist.  eccl. 
t.  1,  parl.  I,  c.  0-7. 

«/IrrXHI,  1-3. 

■'  Act.WW. 

^  Tillcmont  ,  Menwires ,  l,  II,  p.  fiO  ;  Hollanil., 
Acta  SS.  t.  VI  scpt  —  Acla  vcro  ss.  Tlieclan  el  l'aiili 
a  viris  cruditis  |iassiiii  adniimerantur  scriplis  apo- 
trj|)liis. 


tiochiam  Svriae,  unde  profecti  fuerant,  re- 
migrarunt.  Eo  reduces  congregatae  eccle- 
siae  narrarunt ,  quanta  Deus  eorum  mini- 
sterio  in  ludaeorum  et  gentium  conversione 
operatus  esset  ^ 

25.  S.  Petri  I  Epistola  —  Petrus  Apo- 
stolorum  princeps  Romae  et  in  finitimis  lo- 
cis  Evangelium  praedicabat  eo  cum  succes- 
su,  ut  plurimi  ad  Christum  converterentur 
tum  e  Romanis  tum  e  ludaeis  illic  commo- 
rantibus.  Memor  eorum,  quos  antequam  Ro- 
mam  tenderet,  in  Asiae  provinciis  e  circum- 
cisione  ad  Christi  fidem  perduxerat,ex  eadem 
urbe,  Roma,  quam  utpote  imperii  et  falso- 
rum  numinum  caput  vocat  Babj^lonem  "^,  ad 
illos  epistolam  scripsit.  In  ea  commendatad- 
mirandum  Dei  consilium  in  mjsterio  incar- 
nationis,  beneficium  redemptionis,  destina- 
tamque  fidelibus  regni  coelestis  haeredita- 
tem;  fideles  hortatur,  ut  sancte  vivant  et 
Deo  fideliter  serviant  in  fide ,  humilitate  et 
patientia;  deinde  disserit  de  officiis  diver- 
sorum  statuum. 

26.  Evangelia — Sub  idem  tempus  s.Mar- 
cus,  D.  Petri  discipulus  et  interpres,  rogan- 
tibus  Romanis  christianis,  ex  iis,  quaea  Pe- 
tro  audiverat,  Evangelium  seu  memorabiha 
lesu  Christi  facta  et  dicta  scripsit ;  quod  Pe- 
trus  auctoritate  sua  approbavit,  ut  in  eccle- 
siis  legeretur  ^.  lam  ante  eums.  Matthaeus, 
priusquam  in  provinciam  sibi  commissam 
praedicaturus  Fidem  abiret ,  Evangelium 
copiosius  scripserat  ^.  Anno  51  secundum 
codices  graecos  vel  53  iuxta  multos  aucto- 
res,  s.  Lucas,  perigrinationum  D.  Pauli  co- 
mes,etiam  scripsit  Evangelium,  tura  ut  non- 
nulla  Salvatoris  facta  eorumve  adiuncta,  a 
Matthaeo  et  Marco  praeterraissa,  suppleret, 
tum  ut  liistorias,  quas  quidam  de  lesu  Chri- 
sto  minus  sincerc  aut  e  falsis  rumoribus 
scripserant ,  corrigeret  ^  Post  hos  tres 
s.  loannes  apostolus,  rogantibus  cpiscopis 
Asiae,  lesu  Cliristi  Evangelium  scripsit,  in 
quo  praetermissis  variis  factis,  ab  illis  nar- 
ratis,  ea  maxime  retulit,  quae  divinitatem 
Christi  spectant  contra  haerescs  Ccrinthia- 
norum  ct  Ebioiiitaruui,  tunc  temporis  ex- 
ortas  ''. 

27.  Scripturae  apocryphae  —  Praeter 
haec  quatuor  Evangelia,  quae  Ecclesia  con- 


1  Act.  XIV. 

^I  Petri  V,  13;  Kuseb.,  Uist.  ecd.  I.  II,  c.  15; 
s.  Hieron.,  Catal. 

3  Kuscl).  el  s   llieron.,  loc.  cit. 

*  i'S  Itaron.,  Annal  ad  an.  41 . 

!■' S.  Iliinni.,  loc.  (•il.  ct  in  Prolegom,  inMatth.; 
s.  Aiipiislin.,  De  consens.  Evang.  c.  8. 

•"'  Uaron.,  ad  an.  IH). 


VSQVE   AD    OBITVM    S.    lOANNIS   APOSTOLl 


15 


stanter  in  canonc  ss.  Librorum  numeravit , 
alia  pseudo-evanjjelia  in  lucem  prodierunt, 
nimirum  Evangelium  XII  Apostolorum , 
Proto-evangelium  s.  lacobi,  Evanjielii  ss. 
Petri,  Thomae,  ludae,  Evanj^elia  socuudum 
llebraeos  et  seoundum  .-Egyptios,  alia.Haec 
vel  ab  imperitis  ohristianis  vel  ab  haereti- 
cis  sunt  oonliota,  ab  Ecclesia  numquam  in 
s.  Canonem  recepta  a  veteribus  Patribus 
oonstanter  reiecta  et  a  Gelasio  Pp.  I  an.  404 
in  Romana  synodo  apoorypha  dcclarata 
sunt '.  Idem  esto  iudicium  de  Actis  ss.  Pe- 
tri  et  Pauli,  loannis,  Philippi ,  Thomae,  de 
Revelationibus  et  Apocalypsi  ss.  Petri,  Pauli 
et  Thomae  -.  Extant  etiam  sub  nomine  Apo- 
stolorum  Petri,  lacobi,  Matthaei,  Marci  li- 
turgiae,  quae  saltem  ut  hodie  corapositae 
sunt,  iis  arrogantur.  Forte  Apostolis  attri- 
butae  sunt,  quod  fuerint  compositae  e  ri- 
tibus,  ab  Apostolis  iis  ecclesiis,  quas  funda- 
runt,  traditis  et  progressu  temporis  locu- 
pletatis.  Liturgia  enim  Apostolorum  aevo 
pro  temporum  oircumstantiis  simplex  erat, 
consistebatque  potissimum  in  ss.  Euchari- 
stiae  seu  sacrificii  oblatione,  consecratione 
etsumptione,in  Sacramentorum  ritibus,in  o- 
rationeDominica,Psalmorumcantu,s.Scrip- 
turaeexpositione,lidei  professione,  obsecra- 
tionibus,  postuhitionibusetgratiarum  actio- 
nibus.  Progressu  teraporis  primaeva  litur- 
gia  variis  caeremoniis  aucta  est,tum  ad maie- 
statemdivinorum  mysteriorum  commendan- 
dam,  tum  ad  fidelium  mentes  ad  eorum  con- 
templationem  excitandas.  Et  quum  in  hac 
re,  exceptis  iis,  quae  ad  sacrificii  et  sacra- 
mentorum  naturam  pertinent,  non  eadem 
fuerit  omnium  ecclesiarura  disciplina,  plu- 
res  et  variae  liturgiae  exortae  sunt  ^. 
:^  28.  Lis  de  legis  Mosaicae  observantia — 
E  controversiis  christianis  antiquissima  est 
ea,  quae  de  observantia  Mosaicae  legis  agi- 
tata  fuit.  Nonnulli  ludaei  conversi  conten- 
debant,  circumcisionis  aliorumque  veterum 
legalium  observantiam  christianis  omnibus 
sive  e  iudaismo  sive  ex  ethnicismo  esse  ne- 
cessariam  ad  consequendam  salutem,  Id 
praecipue  Antiochiae  contenderunt  contra 
christianos  ex  ethnicismo,  qui  circumcisio- 
nis  aliorumque  rituum  V.  Legis  raolestias 
recusabant ;  unde  non  exigua  commotio  in 


1  Cf  I.  A.  Fabric,  Codex apocryph.  N.Testamenti; 
Covarruias,  Oper.  t.  II,  1.  IV.  c.  17. 

2  ibid. 

3  Cf  ^atal.  Alexand.  ,  Ilist.  eccl.  saec.  I,  c.  12,  a.  3; 
Card.  Bona,  Rerum  liturgicarum  lib.  I;  Le  Brun, 
Explication  de  la  Messe;  Keiiaiulot,  Recueil  d'an- 
ciennes  liturgies  orientales. 


occlesia  Antiochena  orta  est.  Quam  cum 
Paulus  et  Barnabas,  pro  libertate  a  V.  Le- 
gis  servitute  cortantes,  sedare  non  possent, 
utrique  parti  i^lacuit,  ut  controvorsia  per 
legatos  defcrretur  Hierosolymas,  ab  Apo- 
stolis  et  prcsbyteris  ibi  morantibus  diri- 
menda. 

Opportunissime  tunc  Hicrosolymis  aderat 
Apostolorum  princeps  Petrus  ,  qui  causa 
Claudiani  edicti,quo  ludaciRoma  pelleban- 
tur,  in  Orientom  reversus  erat.  Ubipriraura 
Paulus  et  Barnabas  et  qui  cura  ipsis  erant, 
Hierosolyraas  venerunt,  causamque  missio- 
nis  suae  exposuerunt,  Apostoli  et  seniores 
anno  50  in  unum  convenerunt,  ut  proposi- 
tam  quaestionem  exarainarent,sollemniquo 
sententia  rera  definirent.  Cura  iam  magna 
facta  esset  de  praesenti  negotio  inquisitio  , 
Petrus  pro  primatus  iure,  primus  de  exi- 
mendisalegaliumobservantia  fidelibus  sen- 
tentiam  dixit,  ostenditque  exemplo  Cornelii 
centurionis,  qui  licet  incircuracisus,  Spiri- 
tura  S.  acceperat,  ludaeos  et  gentiles  iusti- 
ficari  fide,  quae  per  charitatera  operatur,  et 
salvari  per  gratiam  lesu  Christi.  Petri  sen- 
tentiam  confirmarunt  Paulus  et  Barnabas, 
narrantes  quanta  Deus  eorum  ministerio  in 
gentibus  fecisset.  Illis  perdocta  oratione  de 
gentium  vocatione,  Prophetarum  oraculis 
praenuntiata,  consensit  apostolus  lacobus. 
Unde  communi  suffragio,  dirigente  Spiritu 
S.  \  sancitum  est,  conversis  ad  Christi  fi- 
dem  nihil  ultra  oneris  imponendum  praeter 
abstinentiam  ab  iramolatis  siraulacrorum,  a 
sanguine  et  suffocato  atque  fornicatione  -. 
Soluto  concilio,  litterae  per  Paulum,  Bar- 
nabam,  Barsabam  et  Silam  missae  sunt  ad 
Antiochenara,  aliasque  per  SjTiara  et  Cili- 
ciam  ecclesias,  quibus  significabantur  quae 
in  Hierosolyraitano  concilio  fuerant  de- 
creta  ^. 

Ita  Apostoli  conciliis ,  quae  deinceps  in 
Ecclesia  saepius  celebrata  sunt,  formam  de- 
dere;  et  ad  eorum  exemplum  ecclesiarum 
praesules  per  omnia  saecula  convenisse  con- 
spicimus  tum  ad  controversias  dirimendas, 


1  Act.  XV,  28. 

2  Concilii  decretum  chrislianos  ab  observantia  lega- 
liura  solutos  declarat;  haec  qualuor  ipsis  nominalira 
interdicit:  fornicalionera,  quod  eam  minus  gravem  cul- 
para  esse  cogitarent  gentiles;  esura  carnium,  (juae  ido- 
lis  fuerant  immolatae,  atque  suffocatum  ac  sanguinem. 
Tria  posteriora  solura  ad  terapus  inlerdi.xerunl  Apo- 
stoli,  ut  facilius  christianorum  e  iudaisrao  et  ethnicismo 
animi  coalescerent.  ludaei  enim  esum  sanguinis  et  suf- 
focatorum  aversabantur,  et  esura  imraolatorum  idolo- 
latriae  speciem  esse  suspicabantur.  Cf  INatal.  Alexand., 
Ili.ft.  eccl.  saec.  I,  diss.  10. 

3  Act.  XV. 


16 


EPOCHA   I.   A   NATIVITATE  IfiSV   CHRISTI 


sanctasque  disciplinae  regulas  constituen- 
das,  tum  ad  haeresum  et  schismatum  capita 
communi  sententia  conterenda^ 

Petrus  paucis  post  diebus  Hierosolyma 
discessit,  revisitque  ecclesiam  Antiochenam. 
niic  primo  quidem,  neglectis  legalibus,  cum 
gentilibus  conversis  promiscue  cibis  vesce- 
batur;  sed  quum  quidam  Hierosolymitani, 
legalibus  ritibus,  quamvis  ab  eorum  obser- 
vantia  et  ludaeos  et  gentes  exemptos  decla- 
rasset  Hierosolymitana  synodus,  iugiter  ad- 
dicti,  Antiochiam  adventassent,  ne  iis  ofFen- 
diculo  esset,  a  gentilium  convictu  abstinuit. 
Paulus  animadvertens,  hoc  Petri  exemplo 
fideles  passim  et  ipsum  Barnabam  disturlDa- 
ri,  et  ad  victitandum  ritu  iudaico,  iam  abo- 
litoquamvis  nondum  illicito,  induci,  Petrum 
palam  reprehendit.  Petrus  id,  quod  libertate 
charitatis  a  Paulo  utiliter  fiebat,  praeclaris- 
simae  humilitatis  pietate  accepit,  cum  eo 
de  antiquatis  legalibus  consentiens,  licet  ad 
modicum  tempus  ludaeorum  conversorum 
infirmitati  ob  causam  modo  allatam  indul- 
sisset  ^. 

Non  defuerunt  adhuc,  qui  christianis  cir- 
cumcisions  Legisque  V.  necessitatem  obtru- 
dere  pergebant,  unde  saepius  contentiones 
et  motus  in  pluribus  ecclesiis  praesertim 
Galatiae  orti  sunt.  lis  in  primis  apostolus 
Paulus  se  opposuit ,  qui  pro  speciali  sua  ad 
praedicandura  inter  gentes  Evangelium  vo- 
catione,  ore  et  scriptis  huiusmodi  pseudo-do- 
ctores  oppugnavit,  ut  epistolae  cius  praeser- 
tim  ea,  quam  ad  Galatas  scripsit,  testantur, 

29.  S.  Paulus  Fidem  praedicat  in  Ma- 
cedonia  et  Graecia  —  Post  Hierosolymita- 
num  concilium  s.  Paulus  ad  convertendos 
ad  Christum  populos  novum  iter  apostolicum 
suscepit,  cuius  comitem  assumpsit  Silam, 
magnae  auctoritatis  doctorem.  Primo  visi- 
tavit  ecclesias,  iam  in  Syria  et  Cilicia  fun- 
datas.  Lystrae  charissimum  Timotheum,  o- 
ptimae  famae  iuvenem  ,  praedicationis  so- 
cium  sibi  adiunxit;eum  e  matrc  ludaea  con- 
versa  sed  patre  gontili  natum,  ut  gratior  es- 
set  ludaeis,  secundum  antiquatani  legem 
circumcidit.  Inde  transcuntcs  Plirygiam  ot 
Galatiam,  traiecorunt  iri  Mysiam,  do.sccndc- 
runtquc  Troadem.  Ilic  Paulus  in  visione  do- 
ctus,  Evangclium  esse  praedicandura  in  Ma- 

'  De  conciliis  oorumqiie  auctoritaln  cf  Hell.Tnnin., 
Cjontrnvers  l,  I,  part.  II,  i.  1-2;  .Siirdagn.,  Theol. 
dof/niat  polrm   \.  II;  :ilios. 

'ICpi.it.  ad  Galat.  II,  11-21.  Nonnulli  exislimant, 
Opliam,  cui  se  resliti.sse  scnhil  1'aiiliis,  fiii.ssc  divcr- 
Kiim  a    C.eplia  sfii  Pclro  A|iiisl()loriiin  priiicipc.  (If  .S;in- 


cedonia,  in  hanc  profectus  est  comitibus  Si- 
la,  Timotheo  et  Luca  Antiocheno.  In  hac  pro- 
vincia  Philippis  ,  Thessalonicae  et  Beraeae 
lesum  Christum  annuntiarunt;  plures  e  lu- 
daeis  et  ethnicis  ad  Fidem  converterunt  et 
ecclesias  instituerunt;  sed  etiam  obstinato- 
rum  praesertim  ludaeorum  persecutiones 
experti  sunt.  Beraea  Paulus  profectus  est 
Athenas,  quae  erat  Graeciae  civitas  cele- 
berrima ,  sed  prae  caeteris  idolorum  cultui 
eiusque  sequelis  addicta.  Paulus  zelo  pro 
Christo  eiusque  nomine  incitatus,  disputabat 
cum  ludaeis  in  synagoga  et  cum  philosophis 
in  foro.  Introductus  in  Areopagum,  celeberri- 
mum  iudicum  consessum,et  dedoctrina  sua 
interrogatus,  doctissima  oratione  causam  e- 
git.  Initium  faciens  de  Deo  ignoto.,  cui  Athe- 
nienses  aram  erexerant,  dixit,  se  praedicare 
illum  unum  verum  Deum,  rerum  omnium 
creatorem,  conservatorem  et  iudicem ;  dein- 
de  disseruit  de  redemptione  per  lesum  Chri- 
stum,  de  poenitentia  et  animi  emendatione. 
Nec  fructibus  caruit;  inter  alios  enim  Evan- 
gelio  crediderunt  Dionysius  unus  ex  areo- 
pagitis,  et  muUer  nomine  Damaris.  Athenis 
Paulus  se  contulit  Corinthum,  Achaiae  me- 
tropolim,  totius  Graeciae  emporiumceleber- 
rimum.  Ibi  per  annum  cum  dimidio  commo- 
ratus  ,  nihilque  incredulorum  ludaeorum 
adversis  conatibus  territus,  copiosam  ex  lu- 
daeis  et  Graecis  conversis  ecclesiam  collegit. 
Postea  Antiochiam  reversus  est  ^. 

30.  S.  Barnabas  —  Quum  Paulus  comi- 
tante  Sila  discederet  Antiochia,  Barnabas 
cum  loanne  Marco  inde  navigavit  Cyprum. 
Deinceps  nihil  de  s.  Barnaba  in  Actis  Apo- 
stolorum  commemorat  Lucas.  Eum  postea 
venisse  in  Italiam,  et  Mediolani,  Bergomi  et 
Brixiae  instituisse  ecclesias,  tradunt  cccle- 
siastici  harum  civitatum  Annales  ^.  An  quae 
sub  nomino  D.  Barnabae  cxtat  epistola,  sit 
authentica,  non  una  est  criticorum  opinio. 
Certo  cx  eius  argumcnto  et  ex  antiquissimis, 
qui  eam  commemorarunt ,  Patribus  patet, 
illam  esso  aevi  apostolici  et  magnam  mereri 
venerationem  ^. 

31.  Nero  impn-ator  Romanus  {an.^4) — 
Postquam  Claudius  annis  tredccim  imperas- 
sot ,  sumpto  in  boletis  vcneno  extinctus  est 
anno  post  Christum  natum  54.  Tunc  impe- 

>  Act.  XV-\VIII 

*  Uaron.  ad  an.  .'Jl ;  N.  Sormani,  Originc  apostolica 
della  chiesa  Milanense;  I.  A  Sa.xiiis,  Vindiciae  de 
advcntn  Mrdiolanum  s.  liamabae  apnstoli. 

•' Kdila  csl  ciira  II.  Mcnardi  cl  L.  d' Acliery,  Pari- 
siis  lOi,");  (.allaiiili,  Jiildiol.  vet.  Patrum,  Venet.  t.  1; 


dini,  Dis.sert  I  de  Petro  cni  rcstilit  1'aulus;  Berli,  |  iMipnc,  Palrologiac  cursus  completus,  series  Grac- 
Uist.  eccl.  l.  II,  diss.  I,  n.  12.  |  ca,  t.  II 


VSQVE   AD   OBITVM   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


17 


rium  adeptus  cst  Noro,  qui  initio  varia  vir- 
tutis  speciraina  dedit,  ])racceptis  monitisque 
Senecae  obteniperans ;  postea  vero  tcterri- 
luum  crudelitatis  et  omnium  vitiorum  mon- 
strum  evasit.  Matrem,  tVatrem,  uxorem,  a- 
mitam,  Senecam  pracceptorcm  suum,  alios- 
que  interemit.Christianosdirissime  persecu- 
tus  est,  ut  infra  videbimus. 

32.  B.  V.  Mariae  assumpHo  — Eo  impe- 
rante ,  B.  Yirginem  Mariam  obdormivisse , 
complures  eruditi  sentiunt;  an  Ephesi  an 
Hierosoljmis  vivere  desierit,  non  plane  con- 
stat.  Porro  dc  Beatissima  Yirgine  post  Chri- 
sti  ascensionem  hoc  unum  e  Scripturis  sa- 
cris  novimus,  quod  Hierosolymis  cum  xVpo- 
stolis  in  oratione  perscveraret  ^  NuUi  du- 
bium,  quin  s.  loannes  Evangelista ,  cui  Sal- 
vator  e  cruce  matrem  suam  commendarat, 
curam  illius  gesserit.  At  quae  deinceps  vi- 
tae  eius  series,  ubi,  quomodo,  quo  anno  ob- 
ierit ,  certo  non  constat.  S.  Epiphanius,  spe- 
clata  singulari  Mariae  excellentia  et  attento 
Scripturarum  silentio,definire  non  est  ausus, 
fueritne  defuncta  et  sepulta  vel  a  morte 
praeservata  -.  Yerumtamen  «  Ecclesia  ca- 
tholica ,  ait  Baronius ,  nullam  de  obitu  Dei 
Genitricis  dubitationem  admittit;  sed  quam 
novit  humanae  naturae  consortem ,  huma- 
nam  pariter  moriendi  necessitatem  expertam 
affirraat  ^ ». 

Pia  communisque  catholicorum  sententia 
est,  B.  Y.  Mariam  post  obitum  mox  redivi- 
vo  corpore  in  coelum  fuisse  assumptam. 
Multa  quidem  de  eius  assumptione  narran- 
tur  in  libro  «  de  Transitu  Yirginis  » ,  Meli- 
toni  afficto;  sed  librnm  istum  esse  apocrj- 
phum ,  cum  Gelasio  Pp.  I  consentiunt  om- 
nes  periti.  Apocryphus  etiam  est  Sermo  s. 
Hieronymi,  qui  contra  B.  M.  Y.  assumptio- 
nem  adlegatur.  Quamvis  de  corporea  Ma- 
riae  assumptione  sileant  Patres  priorum  Ec- 
clesiae  saeculorum ,  piam  tamen  de  ea  sen- 
tentiam  iam  inde  a  saeculo  YI  in  utraque 
Ecclesia  graeca  et  latina  fuisse  receptani  et 
deinceps  constanter  traditam,  testantur  Pa- 
tres  mediae  et  sequentis  aetatis,  graeci  ac 
latini.  Accedit  utriusque  Ecclesiae  praxis, 
in  qua  iam  inde  ab  annis  1200  et  amplius 
festum  Assumptionis  celebratur.  Accedit 
communis  omnium  insignium  theologorum 
doctrina.  Accedunt  etiam  rationes  congruen- 
tiae.  His  aliisque  rationum  momentis  persua- 
sus  oraniscatholicusorbis  sententiam  de  cor- 
porea  B.  Y.  M.  assumptione  amplexus  est  *. 

1  Act.  I,  \i.  —  -  Uaeres.  l^.—  ^Annal.  ad.  an.  48. 

^Suarez,  Theol.  part.  III,  q.  37,  a.  4,  disput.  21 ; 

Thoinassin,   Tractatus  de  festis,  1.  II,  c.  20;  Benedi- 

WOUTERS,  I. 


Quum  post  medium  saeculi  XYII  loannes 
de  Launoy,  doctor  Parisicnsis,  vir  ultra  mo- 
dum  criticus,  in  Whvo  De  exscribendo  Pa- 
risiensis  ecclesiae  martyrolofjio,  multa  con- 
gessisset,  quibus  corporea  Deiparae  Yifginis 
assumptio  in  dubium  vocaretur,  hanc  egre- 
gie  vindicarunt  loannes  Gaudinus ,  doctor 
Sorbonicus  ',  et  alter  theologus  Sorbonicus 
sub  nomine  anon^-mo  L'  Advocat,  in  docta 
dissertatione.  Anno  1786  P.  I.  Marant ,  in 
Universitate  Lovaniensi  historiae  ecclesia- 
sticae  professor  regius,  in  libro  Discussio 
historica,  an  sit  de  fide  aut  saltem  ita  cer- 
tnm  et  de  mente  Ecclesiae ,  B.  V.  M.  cor- 
pore  in  coelum  assumptam  esse  etc,  quam- 
vis  expressis  verbis  corpoream  assumptio- 
nem  non  negarit,  piam  tamen  Ecclesiae  de 
ea  persuasionem  irapugnavit.  Yerum  Ma- 
rantii  obiectiones  et  difficultates  confutarunt 
I.  A.  Salmon,  in  Univ.  Lovan.  S.  T.  bacca- 
laureus  ^  G.  I.  van  den  Baviere ,  S.  T.  li- 
centiatus^,  prof.  Ig.  van  den  Driesch  ^. 

33.  EccJesiae  in  Occidente  —  Sublato  e 
vivis  Claudio  imperatore,  Petrus  Apostolo- 
rum  princeps  Romam  regressus  est  ^  Cre- 
dentes  in  Fide  corroboravit,  eorumque  nu- 
merum  in  urbe,  locisque  vicinis  auxit.  Non 
in  sola  urbe  consistebat,  sed  relictis  ibi  vi- 
cariis,ad  disseminandam  christianam  Fidem 
in  provincias  excurrebat.  Praeterea  e  disci- 
pulis  suis  delegabat  qui  in  diversis  Occi- 
dentis  provinciis  Evangelium  annuntiarent 
et  Christianorum  coetus  seu  ecclesias  fun- 
darent.  Et  quum  esset  frequens  populorum 
e  provinciis  in  urbem  imperii  dominam  con- 
cursus,  Religio  Romae  a  Petro  annuntiata, 
provinciis  et  civitatibus  imperii  significaba- 
tur.  Ita  factum  est,  ut  non  in  solo  Oriente 
sed  etiam  in  Occidente  ecclesiae  plures  A- 
postolorum  tempore  fuerint  institutae  ^. 


ctiis  XIV,  De  festis  D.  N.  I.  C.  et  B.  M.  V.  part.  11; 
Baron.,  Annal.  ad  an.  48,  et  Adnot.  inMart.  XV  aug.; 
Butler,  Vies  des  SS.  15  Aout.— Inter  recentiores  scri- 
plores  vid-  loan.  de  Luca,  U Assunuone  di  M.  SS.  in 
Eph.  La  Scienza  e  la  Fede,  vol.  Vll-X,  Napoli  1869-70; 
A.  Vaccari,  De  corporea  Deiparae  Assumpt.  in  Coe- 
lum,  Boraae  1869.— Varia  postulala  Concilio  Vaticano 
e.\hil)ita  luere  pro  definitione  dogmatica  B.  M.  V.  As- 
sunipt.  in  Coelum. 

1  Assiimptio  M.  V.  vindicata,  Paris.  1670,  in-18. 

-  Apologeticum  tentamen  pro  communi  Eccle- 
siae  persuasione,  qua  pie  crediiur  B.  V.  M.  cor- 
pus  in  coelis  exisiere,  Gand.  1788. 

3  Re/lexiones  in  librion  cui  titulus :  P.  I.  Ma- 
rant,  Discussio  historica  etc.  Brugis,  in-8. 

*  Discussio  discussionis  historicae  P.  I.  Ma- 
rant  etc.  Gand.  in-18. 

5  De  hoc  secundo  Petri  Romam  adventu  loquitur  La- 
ctantius,  in  libr.  De  mort.  persecutor.  scribens,  Pe- 
trum  Romam  venisse  imperante  Nerone. 

c  Cf.  bchelstrate,  Antiq.  christ.  I.  II,  Diss.  I. 

3 


18 


EPOCHA   I.    A   NATIVITATE   lESV    CHRISTI 


34.  Ecdesia  Alexandrma—  Clrca  idem 
tempus  Petrus  discipulum  suum  et  inter- 
pretem,  Marcura  Evangelistam,misit  in  JE- 
gyptum  ad  propagandum  in  ea  Evange- 
lium.  Is  missioni  suae  ferventer  adlabora- 
vit,  celebremque  ecclesiam  Alexandriae  col- 
legit;  ingentem  virorum  et  mulierum  mul- 
titudinem  ad  Christum  convertit,  qui  ab 
ipso  statim  initio,  inquit  Eusebius,  tam  se- 
veram  institutionemprofessisunt,  ut  eorum 
studia,  coetus,  convivia,  totamque  vivendi 
rationem  scriptis  suiscommemorare  operae 
pretium  duxerit  Philo  ^ 

Reipsa  Philo  ludaeus,  huius  aetatis  scri- 
ptor,  laudat  certum  hominum  genus,  viro- 
rum  quos  Therapeutas  et  feminarum  quas 
Therapeutrias  appellari  dicit,  quod  bonis 
suis  ad  propinquos  transmissis,  extra  civi- 
tates  in  agris  et  hortis  singuli  in  singulis 
domiciliis  orationi ,  contemplationi,  Scriptu- 
rarum  lectioni,  pietatis  et  austeritatis  exer- 
citiis  vacarent.  Addit,  hoc  hominum  genus 
in  variis  orbis  regionibus,  praesertim  in^- 
gypto  et  maxime  circa  Alexandriam  spar- 
suin  reperiri  ^.  Verumtamen  non  consen- 
tiunt  eruditi,  an  per  istud  hominum  genus 
christiani,  an  ludaei  Esseni  sint  intelli- 
gendi  ^. 

S.  Marcus  ecclesiam  Alexandrinam  gu- 
bernavit  usque  ad  an.  62.  Cum  in  dies  mul- 
ti  relicto  idolorum  cultu  ad  novara  religio- 
nem  transirent,  et  quos  antea  coluerant,deos 
palam  spernerent,  irati  ethnici  in  sanctum 
episcopum,  a  quo  christiana  Fides  Alexan- 
driam  fuerat  perlata ,  cura  sacris  operare- 
tur,  irruerunt ,  eumque  ligato  ad  collum 
fune  per  loca  saxis  aspera  rapuerunt,  donec 
animam  redderet  ''•  Post  gloriosura  cius 
martyrium  Alexandrinae  ecclcsiao  episco- 
patum  viginti  duobus  annis  gessit  Anianus  ■'. 

35.  Ecclesiae  Asiae  minoris  —  Interea 
Paulus,  gentium  apostolus,  tertium  itcr  su- 
scepit.  Primum  Phrygiae  ct  Galatiae  inco- 
lis  Christum  praedicavit.  Postea  se  contulit 
Ephesum ,  Asiae  minoris  metropolim,  ubi 
biennio  moratus  est.  Primo  ludacis  in  sy- 
nagoga,  deinde  ethnicis  Evangclium  annun- 

1  Euseh.,  Hist.  eccl.  1.  II,  c.  IG. 

'  De  vita  contftnplativa. 

^  Prius  conkMidunl  Euscb.  ibid.  c.  17;  Baron.  ad  an. 
6i;  Scrarius,  Dc  tribits  ludaeorum  sectis,c.  17;  iiac- 
chinius,  De  originc  hierarchiae  eccl.  p.  210.  Poste- 
rius  defcndiiiil  Val(,'siii.s,  Annotat.  in  Enseh.].  vM  \ 
rolelcrius,  Monmncnta  cccl.  graec.  t.  I.  ji.  78'J;  i*api, 
Critica,'M\  an.  ()-;  M:iniaclii,  Origines  ct  antiquit. 
chr.  1. 1. 

*  Menologia  Graecorum;  Boiiand.,  Acta  SS.  25 
april. 

5  Euseb.,  Hist.  cccl.  1.  II,  c.  21;  I.  III,  c.  M. 


liavit.  Deus  tantis  miraculis  ministerium 
Pauli  confirmabat,  ut  ad  religiosum  suda- 
riorum  eius  et  semicinctiorum  attactum 
aegri  sanarentur  et  daemones  pellerentur. 
Unde  factum  est,  ut  magna  hominum  mul- 
titudo  Ephesi  nomen  Christo  dederit,  et  flo- 
rentissima  ibi  Ecclesia  orta  sit,  quemadmo- 
dum  etiam  in  vicinis  urbibus  Mileto,  Smyr- 
na,  Sardi,  Philadelphia ,  Pergarao  ,  aliisque 
coetus  christianorura  coaluerunt.  Quura 
vero  praedicatione  Pauli  magnae  Dianae 
cultus  coUaberetur,  et  argentarii  artifices, 
qui  aediculas  ad  formara  celeberrimi  templi 
Dianae  conficiebant,  quaestus  sui  detriraen- 
tum  timerent,  tumultum  in  Paulura  eiusque 
socios  excitarunt.  Eo  sedato,  Apostolus,  di- 
scipulo  suo  Timotheo  Ephesiorum  episcopo 
constituto,  traiecit  in  Macedoniam,  qua  pe- 
ragrata,  Achaiam  et  Corinthum  visitavit. 
Deinde  Hierosolymas  pauperibus  christia- 
nis  eleemosj^nas  laturus  petiit.  Quum  pri- 
mum  ludaei  Paulura  in  teraplo  conspexe- 
runt,  eura  contumeliis  et  verberibus  afFece- 
runt,  et  sine  dubio  interfecissent,  nisi  Ly- 
sias  ,  Romanorum  militum  tribunus  ,  illum 
ex  eorum  manibus  ereptum  in  Antonia  ca- 
stra  transtulisset.  Lysias,  audita  coniuratio- 
ne  ludaeorum  contra  Paulum ,  eum  militi- 
bus  stipatum  misit  Caesaream  ad  Felicem, 
ludaeae  pracsidem.  ludaei  Paulum  apud 
praesidem  seditionis  et  inductae  novae  sec- 
tae  accusarunt;  sed  eorum  accusationes 
ille  ita  confutavit,  ut  Felix  accusatores  di- 
miserit;  Paulum  tamen ,  quem  pecunia  se 
redempturura  sperabat,  in  custodia  biennio 
detinuit,  et  successori  suo  Festo  iudicandum 
reliquit.  Quum  Festus,  petentibus  ludaeis, 
Paulum  Hierosolyraas  mittere  mcditaretur, 
ut  eius  causa  a  sinedrio  cognosceretur ,  A- 
postolus  Caesarera  appellavit;  quapropter 
una  cura  s.  Luca  aliisque  a  Festo  Roraam 
missus  fuit '. 

36.  <S'.  Pauli  epistolae  ad  Thessalon.  Ga- 
latas.,  Corinthios  et  Komanos —  lam  ante 
haec  apostolus  Paulus  ad  diversas  ecclesias 
epistolas  scripsit.  Anno  circiter  52  ex  urbe 
Corintho  epistolam  scripsit  ad  Thessaloni- 
censes,  quibus  de  constantia  in  Fide  gratu- 
latur,  hortaturque  eos  ad  perseverantiam ; 
tradit  varia  praecepta  ad  informandos  mores; 
et  suorum  obitu  nimium  tristcs  solatur  cer- 
tissima  spe  resurrectionis.  Quum  vero  qui- 
dam  pseudo-doctores  ea,  quae  Apostolus  dc 
mortuorum  rosurrectione  scripserat ,  male 
interpretati,  Thessalonicensium  animos  ter- 


1  Aet.  XVIII-XXVI. 


VSQVE   AD   OBITVM  S.   lOANNIS   ArOSTOLI 


19 


rorent,  quasi  iam  proximus  essct  mundi  fi- 
nis;  Paulus  anno  soquente  ox  eadem  urbe 
alteram  ad  illos  scripsit  opistolam,  qua  eos 
docet ,  diom  iudioii  nondum  instaro;  prius 
venturum  anticliristum,  cuius  improbos  mo- 
res  describit;  monetque,  ut  sibi  a  pseudo  do- 
ctoribus  caveant,  et  teneant  traditiones  sive 
per  sermonem  sive  per  epistolam  acceptas  '. 

Anno  circiter  55  Epliesi  agens,  quum  au- 
divisset,  quosdara  iudaizantes  doctores  sub- 
intrasse  ecclesiam  (Talatiae,  suadentes  Ga- 
latis  necessitatem  legalium  Mosaicorum  et 
Apostolatum  suum  impugnantes,  scripsit  e- 
pistolam  ad  Galatas,  in  qua  apostolatus  sui 
auctoritatem  vindicat:  Galatarum  in  Fide 
cunctationem  perstringit;  pseudo-doctorum 
errores  refellit;  pluribusque  disserit  de  ope- 
ribus  carnis  et  fructibus  spiritus. 

Ex  eadem  urbe  epistolam  scripsit  ad  Co- 
rinthios ,  cum  audivisset ,  nonnullas  inter 
eos  ortas  esse  divisiones ,  quosdam  ducere 
vitam  christiano  nomine  indignam,  alios  li- 
tibus  esse  deditos ,  et  in  ipsas  agapas  seu 
pia  convivia,  quae  primi  christiani,  dum  ad 
ss.  Eucharistiam  sumendam  conveniebant, 
ad  mutuam  charitatem  fovendam  institue- 
bant,irrepsisse  abusus.  EamalaApostolus  in 
sua  Epistola  corrigit;  Corinthios  ad  melio- 
rem  vitam  compellit;  incestuosum  Corin- 
thium,  donec  resipiscat ,  tradit  satanae ', 
pluraque  docet  de  statu  matrimoniali  et  ex- 
cellentia  virginitatis,  de  ss.  Eucharistiae  in- 
stitutione,  et  scelere  ac  poena  eam  indigne 
sumentis,  de  delectu  ciborum,  de  donis  Spi- 
ritus  S.,  de  excellentia  charitatis ,  aliisque. 
Quum  paulo  post  in  Macedonia  accepisset 
per  adventum  Titi,  discipuli  sui,  Corinthios 
ad  meliorem  mentem  reversos,  alteram  ad 
eos  dedit  epistolam,  in  qua  iis  gratulatur, 
quod  dictis  per  priorem  epistolam  audientes 
fuerint;  resipiscentem  incestuosum  in  gra- 
tiam  recipit,  et  auctoritate  Christi  ei  reli- 
quum  poenitentiae  indulget. 

Deinde  Apostolus  ipse  Corinthum  profec- 
tus  est.  Ex  hac  urbe  anno  57  aut  sequente 
epistolam  scripsit  ad  Ecclesiam  Romanam. 
Etenim  in  ea  contentiones  erant  inter  lu- 
daeos  et  Romanos  conversos  praesertim  de 
vocatione  ad  Fidem  seu  Evangelii  gratiam. 
NonnuUi  etiamobloquebantur  apostoloPau- 
lo,  quod  incircumcisos  et  a  vinculis  V.  Legis 

1  Hinc  observat  cum  aliis  s.  loan.  Chrysostoraus  (Ho- 
mil.  IV  in  II  ad  Thessalon.),  Aposlolos  multa  tra- 
didisse  sine  iitteris,  quae  eadem  fide  digna  sunt  ac  ea, 
quae  scripserunt. 

-  Idest,  e.xcommunicat,  ut  uno  consensu  interpretan- 
lur  I'atres.  Traditis  satanae,  idest  extra  Ecclesiam 
proiectis,  inquit  Tertullianus  (L.  de  Pudicitia,  c.  13). 


liberos  ad  participationem  mjsteriorum  N- 
Legis  admitteret.  Quapropter  Paulus  huius 
contentionis  disceptator  interveniens ,  ad 
Romanos  epistolam  scripsit,  qua  probat , 
neutram  partcm  adversus  alteram  posse 
superbire;  vocationem  ad  Fidem  et  iustifi- 
cationem  esse  gratuitam  et  non  praeceden- 
tibus  legis  meritis  debitam.  Retundit  lu- 
daeos,  quod  Mosaicam,  et  gentiles,  quod  na- 
turalem  legem  violaverint.  Omnes  hortatur 
ad  pacem  et  concordiam,  pkiraque  docet  ad 
informandos  pie  mores. 

37.  Martyrium  et  epistola  s.  lacobi  mi- 
noris  (an.  01)  —  Festo  ludaeae  praeside 
defuncto,  eiusque  successore  Albino  adhuc 
in  vita  agente  ,  ait  Fl.  losephus  ,  Ananias, 
sacerdotum  iudaeorum  pontifex  II,  virferox 
et  audax,  christianos  Hierosolymitanos  ve- 
xavit,  et  praeter  ahos  ipsum  apostolum  la- 
cobum  minorem  Hierosoljmitanae  ecclesiae 
episcopum ,  tradidit  effraenatae  plebi ,  quae 
sanctum  praesulem  tanta  barbarie  enecavit, 
ut  idem  losephus  huic  sceleri  iudaicae  na- 
tionis  ruinam,  urbis  excidium ,  aliasque  ca- 
lamitates  ut  debitas  poeiias  attribuerit  ^ 

Scripsit  s.  lacobus  epistolam  brevem, 
quae  est  e  septem  catholicis.  In  ea  christia- 
nos  in  humilitate  et  modestia  erudit;  a  vana 
confidentia  et  ambitione  deterret;  ad  pa- 
tientiam  in  adversis  et  constantiam  in  peri- 
cuhs  hortatur.  Praeterea  refellit  errores 
eorum,  qui  fidem  sine  operibus  ad  salutem 
sufficere  dicebant ;  agitque  de  extremae  in- 
firmorum  unctionis  sacramento,  de  peccatis 
invicem  confitendis ,  de  efficacia  orationis 
iusti,  etc.  Mirum  non  est,  hanc  epistolam  a 
Luthero  fuisse  canone  ss.  Librorum  eiectam, 
cum  suas  novitates  in  ea  iam  praedamnatas 
cerneret.  Canonica  vero  auctoritas  huius  e- 
pistolae  tum  e  Patribus  tum  e  Conciliis  com- 
probatur  ^. 

38.  Paulus  Romae  captivus  —  Paulus 
apostolus  Romam  ,  ut  vidimus  ,  perductus, 
illucpost  varium  iter  pervenit.  Quum  autem 
neque  a  ludaeis  neque  ab  ahis  ulla  accusa- 
tio  contra  eum  urgeretur,  Burrhus  praefec- 
tus  ei  extra  carcerem  in  hospitio ,  cum  cu- 
stode  tamen  milite,  degere  permisit.  Man- 
sit  illic  biennio  ,  omnibusque  ad  se  conve- 
nientibus  libere  praedicabat  verbum  Dei  ^, 
adeo  ut  in  ipsa  caesaris  aula  discipulos  non 
paucos  haberet  ^. 


1  Antiquit.  iud.  1.  XX,  c.  8;  Euseb. ,  Hist.  eocl. 
1.  II,  c.  13. 

-  Cf  Natal.  Alexandr.,  Hist.  eccl.  saec.  I,  c.  12;  Tille- 
mont,  Memoires,  1. 1;  Bellarmin.,  Controvers.  t.  1, 1. 1. 

3  Act.  XXVII-XXVIII.  —  4  Ad  Philipp.  I,  12;  IV,  22. 


20 


EPOCHA   I.    A   NATIVITATK    lESV   CHRISTI 


Epist.  ad  Philemon.  Philipp.  CoJoss. 
Ejihes.  et  Jlebr.—lhi  etiam  inter  alios  plu- 
res  ad  lesu  Christi  Fidem  convertit  Onesi- 
mum,PhiIenionisColossensiscivisfagitivum 
servum;  quem  ad  dominum  suum  remisit 
cum  epistola  commendatoria,  qua  Philemo- 
nem  hortatur,ut  Onesimo  veniam  concedat, 
et  eum  iam  fratrem  in  Christo  lesu,  in  gra- 
tiam  recipiat. 

Interea  Romam  venit  Epaphroditus,  epi- 
scopus  Philippensium,  tum  ut  Apostolum 
captivum  inviseret,  tum  ut  pecuniarum  sub- 
sidia  ei  perferret.  Ei  redeunti  Paulus  epi- 
stolam  ad  ecclesiam  Philippensium  dedit,  in 
qua  eorum  erga  sebeneficentiae  gratias  red- 
dit  et  constantiam  in  Fide  laudat ;  gaudium 
suum  de  evangelico  fructu  suorum  vinculo- 
rum  ipsis  communicat;  hortatur  eos  ad  mu- 
tuam  dilectionem ,  Dei  timorem ,  humilita- 
tem,  confirraatque  adversus  pseudo-docto- 
res,  quos  crucis  Christi  inimicos  nominat. 

Audivit  etiam,quosdam  pseudo-magistros 
turhare  ecclesias ,  quas  Colossis  et  Laodi- 
caoae  fundaverat  Epaphras  episcopus.  Prae- 
dicabant  ii  inter  alia,  non  Christum,  sed  aa- 
gelos  esse  humanae  salutis  mediatores,  eos- 
que  ut  tales  esse  colendos  et  per  ipsos  solos 
accessum  ad  Deum  obtentum  iri.  Quaprop- 
ter  ad  Colossonses  epistolam  scripsit,  in  qua 
eorum  fidei ,  charitati  et  in  Deum  fiduciae 
gratulatur,  oratque,  ut  in  scientia  Dei ,  bo- 
nisque  oporibus  crescant;  monet  eos,  ut  sibi 
ab  impostoribus  caveant;  docetque  lesum 
Christum  esse  Deum  inter  et  homines  me- 
diatorem,  et  primogenitum  per  quem  omnia 
condita  sunt;  dcin  Colossenses  ad  generalia 
cfiristianae  vitac  praecepta  et  ad  proi)ria 
status  officia  iufurmat;  rogatquc,  ut  episto- 
la  sua  etiam  in  Laodicensium  ecclesia  le- 
gatur. 

Ex  eadem  urbe  (Roma)  epistolam  scripsit 
ad  Ephesios  et  alteram  ad  Hebraeos  seu 
conversos  Palaestinos.  In  priori  praecipua 
christianao  Religionis  mjsteria  explicat ; 
institutos  a  Christo  Domino  in  Ecclesia  or- 
dines,  seu  varia  ministeria  describit;  plu- 
rcsque  institucndae  vitae  reguhxs  tradit.  In 
postcriori  totus  cst,  ut  contra  Mosaicorum 
institutorum  praccones  dcmonstret  supere- 
mincntem  h'gis  Christi,  eiusquc  saccrdotii 
et  sacrificii  dignitatem ;  hisquo  ct  legem  vo- 
terem  ,  eiusque  saccrdotium  ac  sacrificia 
fuisse  abolita. 

39.  Actus  Aposfnlorum  —  Adhacc  usquc 
tcmpora  scu  annum  a  Christo  nato  circiter 
63,  sccundum  ex  quo  apostolus  Paulus  Ro- 
mao  in  libera  custodia  degobat,  so  exten- 


dunt  Apostolorum  Actus,  a  Luca  Evangeli- 
sta  conscripti.  Referuntur  in  iis  praeclaris- 
sima  ac  admiranda  Ecclesiae  primordia,  A- 
postolorum  praedicatio,  constantia,  persecu- 
tio  in  eos  concitata,  prodigia  ab  eis  perpe- 
trata  ,  fervensque  primorum  Christianorum 
pietas  et  sancta  conversatio.  Actus  Aposto- 
lorum,  inquit  s.  Hieronjmus ,  nudam  qui- 
dem  videntur  sonare  historiam  et  nascen- 
tis  Ecclesiae  infantiam  texere;  sed  si  no- 
verimus  scriptorcm  eorum  esse  Lucam 
medicum...  animadvertemus  pariter.,  om- 
nia  verha  illius  animae  languentis  esse 
medicinam  ^. 

40.  Paulus  in  Orientem  redit — Aposto- 
lus  Paulus  post  biennium  libertate  donatus, 
in  Orientem  reversus  est,  ut  ecclesias  invi- 
seret,  novasque  constitueret.  Opinantur  plu- 
res,  eum  priusquam  in  Orientem  pergeret, 
profectum  csse  in  Hispanias,  ut  in  ■peccati 
morte  iacentihus,  inquit  s.  Gregorius  M. , 
aeiernae  vitae gratiamnunciaret'^.  Reipsa 
Paulum  id  consilium  antea  cepisse,  constat 
ex  eius  epistola  ad  Romanos^;  eumque  post 
captivitatem  romanam  conceptumconsilium 
executioni  mandasse,  diserte  scribunt  s.  A- 
thanasius^,  s.  Cyrillus  Hierosolymitanus  ^, 
s.  Epiphanius  ^,  s.  Hieronjmus^,  s.  Grego- 
rius  '^,  alii. 

Epistola  ad  Timotheum  et  Titum  —  In 
Orientem  rediens  charissimum  discipuhun 
et  itinerum  socium ,  Titum  insulae  Cretae 
seu  Candiae  episcopum  ordinavit.  Ipse  in 
Graeciam  navigavit ;  lustratisque  ecclesiis, 
profectus  estin  Macedoniam.  Inde  ad  utrum- 
que  (Uscipulum,  Timotheum  Ephesiorum  et 
Titum  Cretae  cpiscopos ,  epistolas  scripsit : 
Timotheura  dc  pastoralimunere  et  ecclesiae 
rcgimine  plenissimc  instruit;  narratque  ,  se 
Alexandrum  et  Hymenaeum  tradidisse  sa- 
tanac,  idest  Ecclesia  expulisse ,  quod  fidei 
naufragium  fecissent ;  agit  dein  de  cpisco- 
porum,  diaconorum,  viduarum  seu  diaco- 
nissarum  dotibus  ac  ofiiciis.  Eiusdem  fere 
arguracnti  est  cpistoLa  ad  Titum,  quem  pa- 
ritcr  in  pastorali  rauncrc  crudit,  et  de  con- 
stituendis  pcr  civitates  episcopis  ac  presb^'- 
tcris,  deque  dotibus  ad  id  munus  neccssariis 
admonet. 


'  Epist.  103  ad  Paul,  et  iri  Catal. 

^  Moral.  I.  31,  c.  22. 

3  XV,  "11:  Cum  in  Hispaniain  proficisci  coepero, 
spero  qxiod  practericns  vidcam  vos;  28:  Per  vos 
profici.icar  in  Ilispaniam. 

*  Epist.  nd  Dracont. 

5  Catcch.  XVII. 

"  Ilaercs.  -11. 

">  In  Cap.  XI  Isai.  —  *  Loc.  cil. 


VSQVE   AD   OBITVM   S.   lOANMS   APOSTOLI 


21 


41.  Diaconissae  —  Ex  epistola  IX  Pauli 
ad  Tiniotheum  et  ex  eiusdem  cpistola  ad 
Romanos,  in  qua  Phaeben  ministrara  ecclo- 
siae  Cenchreensis  d\a/ovov  appeUat  ^  patet, 
diaconissarum  institutionem  ab  ipsis'Apo- 
stolis  esse  ropotendam.  Apostolus  praecipit 
Tiraotheo,  ut  ad  id  munus  cligantur  vidnao 
uniusviri,  non  rainussexagintaannis  natae, 
in  operibus  bonis  tcstimoniura  habentes  -. 
Hanc  Apostoii  legem  suo  terapore  religiose 
luisse  observatam,  tradunt  Tertullianus  ^et 
s.  Epiphanius^  Saepe  taraen  ad  illud  munus 
electas  esse  vii-gines  perpetuas,  coUigitur  e 
s.  Ignatio  •''•  et  eodem  Epiphanio  *^.  Anno  451 
concilium  Chaloedonense  can.  XV  perraisit, 
ut  diaconissae  eligerentur  quadraginta  an- 
norura.  Earum  oliicia  erant:  Episcopis  et 
sacerdotibus  feminas  baptizantibus  operam 
praestare ;  catechumenas  in  christiana  doc- 
trina  instituere;  ferainis  in  ecclesiis  suura 
locura  assignare;  raartyribus  et  confessori- 
bus  in  carceribns  ministrare  ,  dum  diaconi 
eos  adire  non  poterant.  Addicebantur  his 
rauneribus  ab  episcopo  per  raanuum  irapo- 
sitionera,  quae  non  erat  sacramentura  sed 
simplex  caeremoniainstar  benedictionis.  La- 
bentibus  teraporibus  diaconissarum  munus 
sublatum  est  ^. 

42.  Persecutio  Neroniana{an.  G4) — Fi- 
des  christiana  in  dies  magis  raagisque  in 
urbe  et  orbe  laeta  foecunditate  germinabat, 
quando  scelestissirausimperatorNero  cruen- 
tam  in  innoxios  Christi  sectatores  persecu- 
tionem  excitavit.  Quae  ad  hoc  tempus  chri- 
stianis  sive  a  ludaeis  sive  ab  ethnicis  ad- 
versa  acciderant,  certis  tantura  locis  pro- 
pria  fuerant ;  generalis  vero  contra  Dorai- 
nura  eiusque  Ecclesiam  persecutionis  pri- 
mus  auctor  fuit  Nero  «quo  dedicatore  dam- 
nationis  nostrae  gloriaraur ,  inquit  Tertul- 
lianus,  qui  enim  scit  illura,  inteliigerepotest, 
non  nisi  grande  aliquod  bonura  ab  ipso  dam- 
natum  ^ ». 

Ut  autem  historia  persecutionura,  quas 
Ecclesia  primis  saeculis  sub  imperatoribus 
Romanis  passa  est,  melius  comprehendatur, 


»XVI,1. 

2  V,  9-10. 

^  L.  de  veland.  virginibus,  c.  9. 

*  Exposit.  Fidei,  n.  21. 

■'  Epist.  ad  Smyrn. 

"  Jx>c.  cit. 

'  Cf  cani.  Hona,  Rernm.  liturg.  1.  I,  c.  25;  Morin., 
De  sacris  ordinationibus ,  part.  III;  Raynaud,  De 
sobria  alterius  sexus  frequentia,  c.  8;  l'inius,  Dis- 
sertatio  de  diaconissis  —  Acta  SS.  t.  I  sept.  in  init. 
et  p.  603  sq;  (labassut.  Notitia  eccl.  sacc.  II,  diss.  2. 

8  Apolog.  c.  5. 


attendero  oportet  generales  earum  causas. 
Cicorone  teste ,  e  legum  roraanarura  prae- 
scripto  quaevis  religio  pcregrina  vetaba- 
tur  '.  Christiani  vero  non  tantum  novam  et 
percgrinam  Romanis  reh^gioncm  profiteban- 
tur,  sod  ctiam  quamvis  aliam  ut  falsara  ab- 
liorrebant.  Praeterea  sacrificia,  quae  Roraa- 
ni  pro  reipublicae  et  imperatorura  saluteof- 
ferebant,adversabantur;publicisludisetspe- 
ctaculis,  quae  pro  partis  victoriis  vel  in  ira- 
peratorura  natalitiis  celebrabantur,  adesse, 
perque  imperatoris  vitam  aut  genios  iurare, 
eorum  iraagines  colere,  nefas  habebant.  Undo 
quaravis  integra  esset  christianorura  vita  et 
ordinata  erga  imperatores  etiam  nequiores 
observantia,  ipsa  reiigionis  suae  professione 
in  se  cxcitabant  odium  ethnicorura,  qui  illos 
non  solura  religionis  et  deorum ,  sed  etiam 
reipublicae  et  imperatorum  hostes  et  homi- 
nes  flagitiosos  esse  arbitrabantur.  His  adde- 
re  oportet  praesidura  provinciarum  et  magi- 
stratuura  civitatum  privata  in  christianos 
odia,  atquo  sacrificulorum  invidiam,  quod 
deorum  sacra  e  Religionis  christianae  pro- 
gressu  despicer^ntur.  Accesserunt  infaraes 
caluraniae  contra  christianorum  conventus 
vulgatae.  Hae  fuere  praecipuae  causae , 
propter  quas  ethnici  principes  et  subditi 
orania  sibi  licere  arbitrabantur  in  perse- 
quendis  et  daranandis  christianis. 

Neronianac  persecutionis  originera,  causas 
atque  saevitiara  novimus  non  solum  e  Sul- 
picio  Severo  ^  aliisque  scriptoribus  christia- 
nis,  sed  etiam  e  Tacito^  et  Suetonio^.  Scri- 
bit  Tacitus,  Neronem,  cum  nulla  re  efficere 
posset,  quin  urbis  Romae  incendiura  a  seius- 
sura  crederetur ,  tantum  crimen  coniecisse 
in  christianos  per  flagitia  invisos.  Inde  ergo 
persecutio  in  christianos  excitata  est,  non 
tantum  veluti  in  auctores  incendii,  sed  etiam 
veluti  in  homines  superstitionis  novae  et 
raaleficae  (sic  religionera  cliristianara  ap- 
pellabant  ethnici)  et  odii  inhumanura  genus 
reos.  «  Haud  perinde  in  criraine  incendii, 
inquit  Tacitus,  quara  odio  huraani  generis 
convicti  sunt  ».  Et  Suetonius,  «  afFecti  sup- 
pliciis  cliristiani,  genus  hominum  supersti- 
tionis  novae  et  raaleficae  ».  Primo  quidem, 
teste  Tacito,  correpti  sunt  qui  se  palam  chri- 
stianos  profitebantur;  eorumque  indicio  in- 
gens  raultitudoexquisitissirais  poenis  affecta 
fuit,  alii  crucibus  affixi ,  alii  flammis  usti, 
alii  canura  laniatui  obiecti ,  alii  pice  et  adi- 


1  De  legibiis,  I.  U. 
'2  Ilistoriae  sacrae,  l.  II. 
3  Annal.  I.  XV,  c.  44. 
^  In  Nerone,  c.  16. 


22 


EPOCHA   I.   A.   NATIVITATE   lESV   CHRISTI 


pe  illiniti,  cum  dies  deficiebat,  pro  facibus 
ardere  et  nocturnis  spectaculis  feralem  lucem 
exhibere  iussi  sunt;  adeo  nt  ipsorum  genti- 
lium  miseratio  excitaretur,  tot  homines  non 
in  utilitatem  publicam  sed  in  saevitiam  unius 
absumi  ^ 

Pluriraorura  horum  martyrum,  quos  Ro- 
mana  ecclesia  ante  principum  Apostolorum 
necem  in  coelum  transraisit,  generalem  com- 
memorationem  agit  Martyrologium  Roma- 
num  VIII  kalendas  iulii. 

43.  Petrus  et  Paulus  Romae  —  In  his 
angustiis  Apostolorum  principes  Romam  ac- 
currerunt,  ut  laboranti  Ecclesiae  opem  fer- 
rent  et  anxios  consolarentur.  Persecutionis 
furore  sopito ,  non  solum  afflictos  corrobo- 
rarunt,  sed  ministeria  verbi  ardentius  in- 
stantes,  novos  credentes  Ecclesiae  aggrega- 
runt,  huiusque  detrimenta  maioribus  incre- 
mentis  repararunt. 

//  Epistola  s.  Petri  —  Petrus  divinitus 
monitus  de  proxime  reddendo  pro  Christi 
fide  testimonio  ,  alterum  doctrinae  monu- 
mentum  misit  ad  eosdem ,  ad  quos  priorem 
epistolam  scripserat.  In  hac  secunda  episto- 
la,  propter  diversum  interpretem,  ait  s.  Hie- 
ronymus,  a  stjlo  prioris  aliquantum  discre- 
pante  ^,  hortatur  fideles,  ut  vocationem 
suam  et  electionem  per  bona  opera  certam 
faciant,  peccata  devitent,  acceptam  doctri- 
nam  fideliter  custodiant,  et  ab  errorum  ma- 
gistris  constanter  sibi  caveant.  Hanc  episto- 
lara  a  multis  commemoratam,ab  aliis  in  du- 
bium  vocatam ,  scripsit  Eusebius  ^.  Verum 
eam  esse  gonuinum  D.  Petri  opus,  tum  ex 
eiusdem  characteribus  internis  tum  e  conci- 
liis  et  Patribus  constat  ^. 

//  ad  Timotheum  —  Eodcm  tempore  s. 
Paulus  charissimum  discipulum  suum  Ti- 
motheum,  episcopura  Ephcsiorum,  eorura, 
quae  proxime  acciderent,  certiorom  reddi- 
dit  per  epistolam;  eum  iterum  hortatus  est 
ad  muneris  sui  partes  fidcliter  explcndas; 
adversus  instantes  pcrsecutiones  et  immi- 
nentia  pericula  confirmavit;  dicmque  mor- 
tis  suae  esse  proximara  eidem  significavit. 

44.  Martyrium  ss.  Petri  et  Pauli  {an. 
00) — Rcipsa  iraperator  audiens,  christiano- 
rum  numerum  ministerioapostolorum  I^etri 
ct  Panli  potius  augcri  quam  persccutione 
minui,  et  cx  ipsa  aula  nonnuUos  ad  novara 
supoi-stitionora,  ut  vocabant,  transire,utrura- 
que  apostolum  in  Maniertinum  carcerem 
coniici  iussit.  At  (luoruin  vox  foris  ovange- 
lizare  prohibebatur,  vincula  praedicabant ; 


>  Loc.  rit.  —  "^Einst  \r,0.—  ^  JIi.it.  er.cl.  1.  III,  c.  2:.. 
<  Cf  Nalal.  AIcx.iikI.,  Jlist.  ccd.  sacc.  I,  c.  12. 


et  in  ipsis  carceris  angustiis  Processum  et 
Martinianum  custodum  principes  cum  ahis 
quadraginta  septem  viris  Evangelio  genue- 
runt.  Quare  furore  percitus  imperator,  ara- 
bos  apostolos  poena  capitis  condemnavit ; 
Petrus  cruci  affixus  fuit,  Paulus  vero  ca- 
pite  truncatus.  Sic  duo  Apostolorum  princi- 
pes  cursum  suum  martyrio  consumraarunt, 
et  quara  praedicaverant,  doctrinam  proprii 
sanguinis  fusione  confirmarunt.  Utrumque 
apostolum  Roraae  martyrium  subiisse ,  te- 
stantur  scriptores  antiquissimi ';  eodem  tem- 
pore  ,  addit  s.  Dionysius  episcopus  Corin- 
thiorum  -;  eodem  anno  et  die,  docent  s.  E- 
piphanius  ^,  s.  Hieronymus^,et  synodus  Ro- 
mana  sub  Gelasio  I.  Illud  III  kalendas  iulii 
commeraorant  Martyrologium  Romanura  et 
Menologia  Graeca.  Quo  anno  arabo  apostoli 
passi  sint,  non  una  est  historicorura  senten- 
tia;  nos  id  contigisse  existimamus  anno  Ne- 
ronis  XII,  aerae  vulgaris  66  aut  67  *. 

45.  Persecutio  fit  generalis  —  Tunc  non 
solum  intra  urbis  Romae  ambitum  ,  sed 
etiara  per  imperii  provincias  in  innoxios 
Christi  discipulos  saevitum  est.  Nam  «  cum 
aniraadverteret  (Nero),  inquit  Lactantius , 
non  modo  Romae,  sed  ubique  quotidie  ma- 
gnam  multitudinera  deficere  a  cultu  idolo- 
rum  et  ad  religionera  novam  damnata  vetu- 
state  transire,  ut  erat  execrabilis  ac  nocens 
tyrannus,  prosilivit  ad  exscindendum  coele- 
ste  templum  delendaraque  iustitiam,  et  pri- 
mus  omniura  persecutus  est  Dei  servos  ^  ». 
Orosius:  «Primus  (Nero)  Romae  christia- 
nos  suppliciis  et  raortibus  aflfecit ,  ac  per 
oranes  provincias  pari  persecutione  excru- 
ciari  iraperavit "  ».  Feralia  edicta  in  pro- 
vincias  delatasunt,  quibus  christiani  eo- 
rumque  sacra  proscribebantur.  «  Datis  le- 
gibus,  inquit  Sulpicius  Severus,  Religio  ve- 


1  Dionys.  Corintli.  apiid  Eiiseb.,  Uist.  eccl.  1.  II,  c.  25; 
Tertull.  De  praescript.  c.  36,  et  contra  Marcion. 
1.  IV,  c  .5;  Caiiis,  apiul  Eiisob  ,  loc.  cit.;  s.  Atlianas.,  De 
fuga\  Lactant.,  Institut.  divin.  I.  IV,  c.  1 1 ;  s.  Ilieron., 
Catal.;  Oros.,  Hist.  I.  VII,  c.  i;  alii  apud  Natal.  Ale- 
xand.,  Ilist.  eccl.  saec  I,  Diss.  XIII,  prop.  2. 

-  Loc.  cit.  —  -^  IIaei'es.  27.  —  ^  Catal ,  s.  Paulus. 

*  Nnper  de  lioc  arp;umcnto  fiocte  ac  copiose  disse- 
riiit  perilliistris  S.  1!.  K.  Card.  Dom  Hartolini  in  opere, 
Supra  ranno  LXVil  delV  era  viilgare,  xe  fu.i.ie  quello 
dcl  Marlirid  (U''ijliiriiisi  ['rinciiii  deyli  Apostoli  Pielro 
0  Paolo  etc.  Hoina  1860.  Cf  eti.iin  La  Scienza  e  la  Fede, 
vol.  lAI,  p.:{(n,  Napoli  mn.  Acceditquod  Pins  PP.  IX, 
in  AilDculione,  (|iiain  liabiiit  in  piiblico  Consistorio,  VI 
KmI.  iiilii  IKi;7,  ob  icsliim  sacoulare  martyrii  SS.  Aj^p. 
aiebat:  uAgilur  nl  mruioriam  dici  auspicatisximi  sol- 
Irmni  rilu  rrcolamun,  r/)(0  die  li.  Petrus  et  Coapo- 
stoluf:  eius  Paullus  anlr  annos  mille  octingenlos  il- 
luslri  marhjrio  in  liac  urhe  prrfuncli,  immohilrm  Ca- 
Iholicar  unilatis  arcemsuo  sanguine  consccrarunt ». 

^  De  mortibus  jtersccutorum,  c.  2. 

<■■  llist.  I.  VII,  c.  r>. 


VSQVE   AD   OBITVM   S.    lOANNlS   APOSTOLI 


23 


tabatiir:  palamque  edictis  propositis,  chri- 
stianum  csse  non  licebat '.  Accedit  haec  vetus 
inscriptio  in  Lusitania  reperta:  «  Neroni  Cl. 
Caes.  Aug:.  Pont.  Max.  ob  provinciam  latro- 
nibus  et  his  qui  novam  g:eneri  humano  su- 
perstitionem  inculcabant,  purgatara  •».  Unde 
manifestus  est  error  Henrici  Dodwell,  per- 
secutionem  Neronianam  intra  urbis  Romae 
moenia  coarctantis  ^. 

E  phirimis  qui  in  liac  persecutione  mar- 
tvriumprochristianaFidesubierunt,Romae 
passi  sunt,  praeter  Apostolorum  principes. 
Processus  et  Martii.ianus  cum  quadraginta 
septem  aliis,  Basilissa,  Anastasia,  Herodion, 
Olvrapias;  Mediolani ,  Nazarius  et  Celsus, 
Gervasius  et  Protasius;  Lucae,  Paulinus; 
Pisis,  Torpes;  Antiochiae,  Evodius,  quem  in 
sede  Antiochena  excepit  Ignatius;  alii  in 
aliis  civitatihus,  quorum  nomina  ad  nos  non 
pervenerunt,  sed  in  libro  vitae  scripta  sunt. 
Nero  persecutioncm  in  christianos  conti- 
nuavit  usque  ad  annum  68,  quo  extinctus 
est.  At  tantum  abfuit,  ut  huius  aut  sequen- 
tium  persecutionum  causa  Religio  christia- 
na  tepuerit  aut  aliqua  ex  parte  fuerit  remis- 
sa,  ut  potius  nova  propagatione  sit  adaucta. 
«  Non  minuitur,  ut  recte  dixit  s.  Leo,  per- 
secutionibus  Ecclesia,  sed  augetur;  et  sem- 
per  dominicus  agcr  segete  ditiori  vestitur, 
dura  grana,  quae  singula  cadunt,  multipli- 
cata  nascuntur^. 

46.  S.  Linus  D.  Pefri  successor —  Inte- 
rea  ne  urbis  etorbis  Ecclesia  pastore  etca- 
pite  maneret  orbata,  s.  Petro  in  episcopatu 
Roraano  et  summo  Ecclesiae  primatu  suf- 
fectus  fuit  s.  Linus,  natione  Hetruscus  et 
patria  Volaterranus.  Hunc  fuisse  proximus 
s.  Petri  successorem  constat  e  vetustis  Ro- 
manorum  Pontificum  catalogis  et  antiquis- 
simis  Patribus^  S.  Linum  e  principis  Apo- 


1  Uist.  sacr.  1.  II. 

-  I.  Gruterus,  Inscriptiones  antiquae,  p.  238. 

3  Cf  Pagi,  Critica  acl  an.  6i;  I.  B.  Palma,  Praelect. 
hist.  eccl.  t.  I,  part.  I,  c.  4. 

H.  Dodwell,  Dublinensi.s,  Dissertatione  Cypria- 
na  XF,  sibi  proposuil  (leraonstraiulum,  non  solum  mullo 
minorem,  quam  vulgo  e.xisliraalur,  sed  prorsus  exiguum 
fuisse  nuraerum  martyrura,  qui  tribus  primis  Ecclesiae 
saeculis  Keligionis  causa  e  raedio  sublati  sunt.  Idera 
sibi  proposuit  E.  Gibbon,  anglus,  Historia  de  Romani 
imperii  interilu.  Cuntra  quos  videsis  Th.  Ruinart, 
Praefat.  general.  ad  Acta  SS.  Martyrum;  Th.  Mama- 
chi,  Origines  et  antiquitat.  chr.  t  I,  I.  II,  c.  8;  F.  Lu- 
chinium,  Praefat.  ad  Acta  SS.Martyr.  Th.  Ruinart, 
quae  italice  reddidit;  alios  a  Walchio,  Ilist.  saec.  I, 
c.  4,  citatos 

*  Serm.  I  J)e  aposl.  Petro  et  Paulo. 

5  Cf  P.  Constant,  Bissert.  de  proximis  Petri  suc- 
cessoribus,ia  Collect.Epistolar.  RR.Pontif.;  A.San- 
dini,  Disputat.  IV  de  proximo  successore  D.  Petri. 


stolorum  praecepto  sancivisse,  ut  mulier  ve 
lato  capite  ecclesiam  ingrederetur  \  narra- 
tur  in  Li/j7-o  Po7iti/icali.Praehnt  Ecclesiac 
secundum  vetustiores  catalogos  et  emenda- 
tiores  Libri  Pontificalis  codices  annis  un- 
decim  ^ 

47.  Episiola  et  martyrium  S.  ludae  a- 
post.  —  Sub  eius  pontificatus  initia  aposto- 
lus  ludas,  cognomento  Thaddaeus,  scripsis- 
se  videtur  epistoLam,  quae  est  e  septem  ca- 
tholicis.  Quamvis  olim  nonnuUi  dc  auctori- 
tate  huius  epistolae  dubitarint,  illam  tamen 
esse  authenticam  et  canonicam  ,  e  Patribus 
ac  Conciliis  constat^  Est  ea  argumento  fere 
simiiis  secundae  epistolae  s.  Petri.  Perstrin- 
guntur  in  ea  potissiraum  haeretici  Simonia- 
ni  et  alii,  qui  Fidera  sine  operibus  sutficere 
dicebant.  S.  Thaddaeus  in  Perside  marty- 
rium  passus  dicitur  *. 

48.  Christianorum  status post  Neronem 
{an.  68) — Quum  imperator  Nero  propter 
scelerum  suorum  turpitudinem  omnium 
odium  in  se  concitaret,  Sulpicius  Galba  ab 
Hispaniae  legionibus  iraperator  salutatus 
est.  Nero  a  senatu  hostis  patriae  declara- 
tus  ;  anno  68  se  ipsum  mucrone  confodit. 
Sic  qui  christianorum  sanguinem  fuderat, 
vindice  Dei  manu,  a  suis  despectus  et  e 
throno  deiectus,  proprium  sanguinem  fudit. 
Post  eius  interitum  quietiora  tempora  chri- 
stianis  afFulxerunt.  Etenim  Neronis  succes- 
sores,SulpiciusGalba,  Salvius  Otto,Vitellius, 
Vespasianus  et  Titus,qui  unus  post  alium 
usque  ad  ann.  81  imperarunt,  nullam  contra 


1  Sanctionem  hanc,  ut  Episcopali  cura  rainus  di- 
gnara,  irrident  Centuriatores  Magdeburgenses,  Ceut.  \, 
lib.  2,  cap.  10;  quos  satis  superque  refeileret,  qui  dice- 
ret,  id  antea  praeceptura  etiam  fuisse  a  D.  Paulo  I  ad 
Cor.  XI,  5,  illis  verbis:  Omnis  autem  mulier  orans 
aut  prophetans  non  velato  capite,  deturpat  caput 
suum. 

-  Liber  Pontificalis  continet  bistoriara  RR.  Pontifi- 
cum;  venit  passim  sub  noniine  Anastasiibibliotliecarii, 
qui  magn.ira  partera  in  eo  colligendo  habuit.  A  nonnul- 
lis  attrtbutus  fuit  s.  Damaso  papae  sub  titulo  Chronici 
quantum  spectal  ad  vitas  Pontificum,  qui  anle  s.  Dama- 
sum  sederunt;  sed  huic  opinioni  obstat  tum  barbara 
dictionis  ratio  tiira  silentium  s.  Hieronymi,  in  Catalogo 
scripta  Damasi  recensentis.  Gravissimornm  virorum 
opinio  est,  librum  istum  non  ab  uno,sed  apluribus  suc- 
cessive  scriptoribus  fuisse  exaratum.  Cura  autera  per- 
vetustus  sit  et  confectus  a  scriptoribus,  qui  Pontifici- 
bus,  quorura  vitas  exhibuorunt,  coaevi  vel  suppares 
fuerunt,  magnara  fidera  meretur.  Cf  I.  Ciampini,  Exa- 
men  LibrC Pontificalis ,  Roraae  1688,  in-i;  Schel- 
strate,  Antiquit.  ecc.l.  illustrat.  Prolegom.  ad  Vitas 
RR.  PP.  Anastasio  bibl.  additas  {Scriptor.  rer. 
ital,  t.  III,  p  274).  — Optiraara  editionem  Libri  Ponti- 
ficalis  curavit  F.  Riancliini,Romae  1718-20,4  vol.in-fol. 

^  ^atal.  .\lexand.,  Hist.  eccl.  saec.  I,  c.  12. 

*  Martyrol.  Roman.  V  Kal.  Novembr.;  Fortunat, 
Carm.  I.  Vlll;  Tilleraont,. MemoeVe*,  1. 1, 


24  EPOCHA  I 

christianospersecutionem  excitarunt.  Neque 
Domitianus,  Titi  frater  et  successor,  primis 
annis  imperii  sui  aliquid  iis  adversi  decre- 
vit.  Quamvis  vesationes,  quas  magistratus 
et  plebsproprio  motu  subinde  in  christianos 
exercebant ,  non  penitus  cessarint.  Unde 
factum  est,  ut  christianorum  coetus  tum  Ro> 
mae  tum  in  imperii  provinciis  plurimum  au- 
gerentur,novaeque  ecclesiae  instituerentur. 

Primae  porro  ecclesiae,  ut  ex  Apostolo- 
rum  actis  et  scriptis  patet,  institutae  sunt 
in  civitatibus  maioribus.  lis  praeerant  epi- 
scopi,  hisque  auxiliabantur  presbjteri  et 
diaconi,  qui  episcopi  senatum  et  presbyte- 
rium  constituebant.  Christianorum  numero 
magis  crescente,  in  minoribus  civitatibus 
constituti  sunt  tituli  seu  ecclesiae  minores, 
ad  quas  episcopi  diebus  dominicis  quos- 
dam  e  clero  suo  mittebant,  qui  ibi  sacra 
ministrarent.  In  initio  Christiani,  cum  tem- 
plis  carerent,in  idoneas  aedes  privatas  con- 
veniebant  ad  celebranda  sacra;  persecutio- 
num  tempore  etiam  in  sjdvis,  speluncis  et 
crjptis  subterraneis  sacros  suos  conventus 
agebant.  In  his  s.  Scripturae  legebantur, 
divinum  verbum  exponebatur,  sacrificium 
oflferebatur,  Eucharistia  percipiebatur.  Epi- 
scopi  sicut  Apostoli  christianam  plebem  si- 
bi  commissam  cum  potestate  regebant,  un- 
de  Apostolus  ad  Hebraeos  scribit:  Obedite 
•praepositis  vestris  et  subiacete  eis,  ijisi  e- 
nim  ipervigilant;  quasi  rationem  pro  ani- 
mabus  vestris  reddituri  '.  Poenis  etiam 
nominatim  excommunicatione  in  contuma- 
ces  animadvertebant,  quoraadmodum  Pau- 
lus  se  contra  incestuosum  Corinthium  et 
erga  Hymenaeumet  Alexandrum,  errorum 
magistros,  fccissc  scribit  ad  Tiniotheum  ^ 

49.  Ascetae  —  Quemadmodum  supra  in 
ecclesia  Hierosolj^mitana  sanctos  primorum 
Christianorum  mores  conspeximus  ^ ,  ita  e- 
tiam  in  aliis  ecclesiis,  quamvis  nonnulli  in 
vetitum  ruerent  nefas,Christiani  mores  suos 
praeccptis  cvangelicis  conformabant.  Quin 
imo  ab  ipsis  Ecclesiae  promordiis  fuerunt 
utriusque  sexus  fideles  non  pauci,  qui  non, 
ut  contendit  Mosheimius^fanatica  aut  tristi 
mente  et  Pythagoraeorum  aut  Phitonico- 
rura  excraplo,  sed  Christi  l)omini,s.  loannis 
Baptistac  et  Apostolorum  doctrina  atquo 
exemplisoxcitati,  prae  aliisporfectiusctau- 
stcrius  vitac  genus  scctaltantur;  qui  vitae 
commodis,  bonis,  hominum(iuc  commcrcio 


A  NATIVITATE   lESV   CHRISTI 

rehctis,  oratione,  continentia,  ieiuniis,  aliis- 
quepiis  christianarum  virtutum  exercitiis  ad 
singularem  perfectionem  et  arctiorem  cum 
Deo  communionem  enitebantur ;  qui  non 
tantum  praecepta  evangelica,  sed  et  consi- 
lia,  aSalvatore  et  Apostolomagnopere  com- 
mendata  \  observare  studebant.  Id  et  ve- 
terum  scriptorum  testiraonia  ostendunt,  et 
recentiores  rerum  ecclesiasticarum  scrip- 
tores  comprobant.  li  vero,  qui  hoc  perfec- 
tioris  vitae  genus  profitebantur,  postea  com- 
muni  nomine  appeliati  sunt  Ascetae  vel  A- 
scetriae  a  voce  graeca  oczy.cTi?,  exercitatio ; 
primo  in  civitatibus  cum  aliis  vel  in  domo 
paterna  aut  solivivebant;  postea  nonnuUie 
civitatibus  discedentes,  in  locis  suburbanis 
et  secretioribus  commanere  coeperunt  -. 

50.  Ilierosolymae  excidium  (an.  70)  — 
Quae  autem  Christus  Dominus  de  urbis  et 
ternpli  Hierosolymitani  excidio  praedixe- 
rat  -^,  an.  70  adimpleta  sunt.  Anno  quip- 
pe  67Iudaica  natio,  Gestii  Flori,  procurato- 
risIudaeae.tj-rannidempertaesa^Romanum 
iugum  obstinata  mente  excussit.  Flavius 
Vespasianus  cum  ingenti  cxercitu  in  Gali- 
laeam  irrupit,  pluribusque  praeliis  commis- 
sis,  in  quibus  multa  ludaeorum  raillia  cae- 
sa  sunt,  urbes  arcesque  Galilaeae  cepit.  lu- 
daeam  omnem  mox  subacturus,  sed  post 
Neronis  interitum  imperator  salutatus,  cu- 
ram  coniiciendi  belli  demandavit  Tito  filio 
suo.  Imminentem  ultimam  cladem  iamvisa 
Hierosolyrais  signa  protenderant;  apparue- 
runt  quippe  discurrentes  per  aerera  igneae 
phahanges;  cffulsit  circa  altare  lux  magna; 
aenea  templi  porta  orientalis  sponte  aperta 
est,et  vox  in  templo  tittdita:  Migremus  hinc*. 
Reipsa  Titus  obsidioncm  urbis  lerusalem 
paravit,  castra  in  monte  Oliveti  coUocavit, 
et  copiosissimum  exorcitum  explicavit.  lu- 
daei,  quorum  ingens  multitudo  e  cunctis 
regionibusHierosolymas  convencrat  ad  ce- 
lebrandum  Pascha,  ad  urbis  defensionem 
certatim  conspirarunt.  Contra  ,  Chri  stiani 
memorcs  vaticinii  Salvatoris:  Cum  autem 
videritis  circumdari  ab  exercitu  lerusa- 
lem,  tunc  scitote  quia  ap^jropinquavit  de- 
solatio  cius  -^  cura  antistite  suo  s.  Simeo- 
ne,  qui  s.  lacobo  minori  in  episcopatu  Hie- 


1X111,17. 

»  I  Tim.  I,  20.  Cf  s.  Iuslin.  Apolng.  I;  cl  Epistolam 
ad  Diogne.tem  inl«r  Oper.i  s.  liisliiii. 
3  Vid.  p.  y.  —  ■•  Iliat.  eccl.  s.-icc.  II,  parl.  II,  c.  3. 


1  Matlh.  V,  XIX;  I.iic  \\\  T ad  Cor.yW. 

2  (;f  M.im.iclii,  Origin.  ct  untiqnit.  christ. ,  t.  I; 
Papcbrocli. Cotnment.  in  acta  s.  Pachomii — Acta  SS. 
l.  III  maii,  p.  t\)Ti;  N.  AntonoUi,  Dis.iertatio  dc  asce- 
tis,  Opcra  s.  Iacol)i  Nisiii.  iiom.  17.^)0. 

:'Mattii.  XXIV;  Marc.  XIII;  Luc.  XXI. 
•*  ri.  loscpii.,  Dc  bcllo  iud.  I.  VII;  Tacitus,  Annal. 
1.  XV,  c.  13. 
f'  Liic.  XXI,  20. 


\-SQVE   AD    OBITVTil   S.   lO.VNNIS   APOSTOLl 


S5 


rosoljmitano  successerat,  ex  nrbe  miixra- 
runt,  seilesque  suas  in  oppidum  Pollam 
trans  lordanem  transtulerimt. 

Ubi  Titus  urbem  obsidionem  cinxit,brovi 
tanta  annonae  inopia  civitas  laboravit,  ut 
etiam  matres  natorum  suorum  carnes  co- 
mederent.  Aceesserunt  saevissima  pestilen- 
tia,  feralia  incolarum  in  se  ipsos  odia,  sedi- 
tioRes  et  caedes,  adeo  ut  ipsum  tcniplum 
sanguine  et  abominatione  repleretur.  Tan- 
dem  Titus,  obsessis  ad  deditionem  frustra 
invitatis,  urbem  vi  cepit  expugnavitque; 
iniecto  a  railite  igne  templum  conllagravit, 
totaque  civitas  diruta  ac  deleta  fuit  ^ 

Sic  obstinatissima  natio,  quaesuave  Chri- 
sti  iugum  suscipere  detrectaverat ,  primo 
Romanorumtyrannidera  subiit,  deindequae 
Messiae  sanguinem  fuderat,  et  inclamarat: 
Sanguis  eius  super  nos  et  siiper  fiUos  no- 
stros  -,  proprio  sanguine  mersa  fuit.  Nam 
plus  quam  undecies  centena  millia  ludaeo- 
rum  hac  obsidione  et  expugnatione  perie- 
runt;quibus  si  addanturii,quosbellumantea 
absumpserat,  summa  conficitur  1,337,490. 
Praeterea  ad  97,000  in  captivitatem  abdu- 
cti,  pro  mancipiis  venditi  et  quaquaversum 
dispersi  sunt  ^. 

Quum  primum  ludaeis  datum  fuit,  ad  de- 
structam  urbem  regressi  sunt.  Christiani  e- 
tiam  cum  episcopo  suo  s.  Simeone  illuc  re- 
dierunt;  et,  Deo  favente,  horum  numerus  ex 
illorum  conversione  magnopere  auctus  est. 

hl.Haereses  Gnost.  et  Judaiz.  —  Eccle- 
sia  praeter  belia  externa  seu  persecutiones, 
etiam  interna,  nempe  haereses  et  schisma- 
ta,  a  primordiis  suiset  deinceps  experta  est; 
sed  queraadmodum  ex  illis  ita  etiam  exhis 
victrix  evasit.  Priraarum  haeresum  aucto- 
res  fuerunt  male  conversi  ethnici  vel  iudaei, 
qui  christianae  religionis  dogmata  coniun- 
gere  volentes  cum  religiosis  placitis,  quae 
antea  profitebantur,  in  turpes  errores  lapsi 
sunt.  Priores  Gnosticorum,  posteriores  lu- 
daizantium  sectis  initium  dederunt. 

Gnosticorum  nomine  appellati  sunt,  qui 
YVW71V  seu  veram  Dei  rerumque  divinarum 
scientiara  se  habere  iactabant.  Gnosticismus 
derivatur  a  placitis  religioso-philosophicis, 
iam  ante  Christum  natum  per  Orientem 
propagatis.  Theoretica  illius  doctrina  po- 
tissimum  spectabat  originem  mali  phjsici 
et  moralis  in  hoc  raundo.  Gnostici  sibi  per- 
suadere  non  poterant,  materiam,  quam  ceu 
fontem  omnis  mali  considerabant,  a  Deo 
perfectissimo  ac  benignissimo  fuisse  crea- 


1  Fl.  loseph.,  Op.cil.  1.  VI-VII.— 2  Malth.  XXVII,  25. 
3  Fl.  loseph.,  loc.  cit. 


tam.  Ilinc  eam,  practcr  Deum,  ab  aeterno 
extitisse,  et  postea  ex  eadem  a  spiritibus 
quibusdara  hunc  mundura  visibilem,  iniper- 
fectionibus  raalisque  plenum,  una  cura  ho- 
minibus  conditura  fuisse  statuebant.  ludi- 
cantes,  neque  mundi  vitiosi  efformationem 
spiritibus  perfectis,  neque  spirituura  irapcr- 
fectorum  procreationem  Deo  convenire,  ef- 
finxerunt  seriem  spirituuracoelestium, quos 
aeones  vocabant,  quorum  priores  immedia- 
te  a  Deo  procrcati,  longe  crant  praestantis- 
sirai ;  ex  eorura,  utpote  diversi  sexus,  con- 
cubitu  alii,  sed  iraperfectiores,  prodierant. 
Siraili  raodo  plures  aeonum  generationes, 
posteriores  prioribus  seraper  deteriores,  e- 
natae  fuerant.  Omnibus  istis  aeonibus  in 
iraraenso  aeris  spatio  sedes  assignabant;  et 
ab  uno  aut  pluribus  ex  postremis,  quos  de- 
mi  urgos  norainabant,  ex  raateria  vitiosa  mun- 
dum  visibilem  conditum  fuisse,  dicebant. 
Demiurgus  quoque  secundum  Gnosticorum 
placita  condiderat  homines,  corpore  ex  ea- 
dem  materia  vitiosa  eff^ormato,  et  aniraa  vi- 
vifica  et  sensitiva  iustructos,  quibus  e  sub- 
stantiis  coelestibus  aniraa  rationalis  addita 
fuerat.  Inde  pugna  in  homine,  cum  anima 
rationalis,  coelesti  sua  origine  cognita,  ad 
Deum  oranis  boni  fontem  redire  conetur,  a 
sensualitate  vero  retrahatur  et  in  profundum 
errorumacvitiorum  deraergatur.  Addebant, 
Deum  hominura  conditionis  misertum,  sub- 
inde  viros  excitasse,  qui  eos  viam  ad  Deum 
perveniendi  docerent;  demiurgum  vero  Dei 
eiusque  legatorum  conatibus  semper  resti- 
tisse,  et  suum  in  homines  imperiura  variis 
legibus  et  institutis  firmare  studuisse;  atta- 
men  demiurgi  imperiura  aliquando  destru- 
ctum  iri  per  aeonem  quemdara  praepoten- 
tera,  suo  terapore  ad  homines  mittendura. 

Cum  autem  Christus,  multis  miraculis  a- 
liisque  argumentis  se  hominura  Salvatorem 
ostendisset,  et  daemonia  ex  hominibus  eie- 
cisset,  plures  e  gnosticis  eum  ceu  aeonem,  per 
quem  (lemiurgi  imperium  destruendum  e.s- 
set,  habuerunt,  et  suscepto  baptismo  ei  no- 
raen  dederunt;  sed  cum  nonnulli  principiis 
suis  gnosticis  tenacius  inhaerentes,  ea  cum 
doctrina  christiana  conciliare  vellent,  hanc 
turpiter  perverterunt,  et  tura  hoc,  tum  se- 
quentibus  seculis  haereses,  turpi  composi- 
tione  monstruosas,  protulerunt.  Eae  haere- 
ses,  quamvis  pro  diverso  auctorum  ingenio 
vel  phantasia  essent  diversae,  tamen,  prop- 
ter  coramunia  omnibus  principia,  in  nonnul- 
lis  rebus  omnes  conveniebant.  Sic  omnes 
Christum  esse  verum  Deum  negabant,  di- 
centes  eum  esse  aeonera  praestantissimura, 


26 


EPOCHA.   I.    A   NATIVITATE   IfiSV   CHRISTI 


cui  cura  non  conveniret  huraanum  corpus 
e  materia  vitiosa  forraatum,  eum  corpus  a- 
liquod  aethereum  vel  umbram  tantum  car- 
nis  assumpsisse,  et  proinde  non  revera  pas- 
sum  aut  mortuura  esse  contendebant.  Ex 
eadem  doctrina  carnis  resurrectionem  ne- 
gabant.  Vetus  Testamentum,  quod  in  eo 
mundi  creatio  Deo  adscribebatur,  reiiciebant; 
e  N.  Testamento  libros,  in  quibus  doctri- 
nae  Gnosticismo  contrariae  tradebantur, 
vel  totos  vel  ex  parte  respuebant. 

Contra  has  Gnosticorum  doctrinas  Apo- 
stoli  non  semel  in  scriptis  suis  praemuniunt 
fideles.  Attamen  saeculo  sequente  Gnostico- 
rura  sectae  magis  ecclesias  perturbarunt  '. 
ludaizantes  appcllati  sunt  ii  qui ,  e  ludai- 
smo  ad  Christianismum  conversi ,  non  ob- 
stante  concilii  Hierosolymitani  decreto,  ri- 
tus  Legis  Mosaicae  cum  Lege  Nova  nccas- 
sario  observandos  esse  contendebant. 

Gnosticorum  haereticorum  parens  vulgo 
dicitur  Simon  Magus,  patria  Samaritanus. 
Is  artibus  magicis,  a  quibus  cognomen  ac- 
cepit,  Samaritanos  in  maximam  sui  admira- 
tionemetvenerationeraexcitarat.QuumPhi- 
lippus  diaconus  Saraariae  vcrbum  Dei  an- 
nuntiaret,  Simon  cum  aliis  baptismum  su- 
scepit.  Paulo  post  cernens ,  prodigiosa  Spi- 
ritus  S.  dona  a  Petro  et  loanne  raanuum  im- 
positione  baptizatis  coramunicari,  pecuniam 
eis  obtulit,  ut  sibi  virtutem  eadonaaliiscon- 
ferendi  tribuerent.  Ideo  a  Petro  severe  re- 
prehensus,  ab  Apostolis  et  a  Fide  discessit, 
pravaeque  haereseos  parens  factus  est  ^.  Doc- 
trinae  seu  potius  errorum  suorum  summam 
partim  ex  iis,quae  de  Christianorum  et  lu- 
daeorum  sacris  noverat,  partim  et  praeser- 
tim  e  Platonicorum  phiiosophorum  placitis 
conflavit.Constituit  unum  ens  supreraum  seu 
nuraen,  e  quo  aeones  naturao  sublirais  seu 
angeli  manarant.Ab  his  raundura  fabricatum 
fuisse  et  captivum  teneri  genus  liumanura 
dicebat.  Seipsum  vocabat  primum  et  suprc- 
mum  aeonem,  atque  in  corpore  apparuisse, 
ut  lioraines  a  rebellium  aconum  servitute 
redimeret.  Alterum  aeonom,  ordine  secun- 
dum  et  animarum  humanarum  parentem, 
diccbat  incsso  in  sua  Ilclena  ,  muliercula  e 
Tjro  Pliocnicos,  quam  socuni  ducol)at.  Ad- 
misit  animarum  transmigrationom.  Corpo- 
rum  vero  rosurroctionem  et  bonorum  oporum 
necessitatem  negavit.  Opera  omnia  per  se 
case  indifferentia  cffutiit,  suisquo  sectato- 


'  \)p  r.nosticis  pliira  li.nliontiir  npiid  s.  Irmncum,  I.L. 
CJiulrn  hiirrrs. ;  s.  Kpiplinii.  I'tiii(ir.  hiirrr.s  ■  s.  .\iiniisl., 
Lili.  ailrrrsus  harrrses;  Tlicodoret.  tabulac  liacrel. 

2  Acl.  Ai>osl.  VIII. 


ribus  proraiscue  vivendi  potestatem  fecit  ^ 
Errores  suos  vulgavit  primum  in  Sama- 
ria  et  ludaea,  deinde  in  aliis  locis  et  postre- 
mo  Romae.  In  hac  urbe  praestigiis  suis  tan- 
tam  norainis  celebritatera  assecutus  est,  ut 
ei  divini  honores  sint  decreti  et  statua  e- 
recta  cum  hac  inscriptione:  Simoni  deo  san- 
cto,  ut  testatur  s.  lustinus  martyr  et  post 
eura  s.  Irenaeus,  aliique  ^.  Sed  ubi  divinus 
sermo  a  B.  Petro  Romanis  allatus  est,  Si- 
monis  celebritas  brevi  evanuit^.  Secta  eius, 
raagis  ex  ethnicis  et  ludaeis  religionem  suam 
pertaesis,  quam  e  Christianis  collecta,  post 
unum  aut  alterum  saeculum  extincta  est. 

Siraoni  aequalis  fuit  Cerinthus,  natione 
iudaeus,  qui,  postquam  Alexandriae  in  yE- 
gypto  disciplinis  philosophicis  Chaldaeorum, 
Persarum,  et  ^gyptiorura  operam  contulis- 
set  christianae  Religioni  nomen  dedit.  At  ab 
exordio  turbas  in  Ecclesia  fovit ,  fuitque 
praecipuus  auctor  contentionis,  quae  Antio- 
chiae  de  necessitate  observandae  legis  Mo- 
saicae  concitata  fuit.  Postea  orientalis  phi- 
losophiae  commenta  cum  ritibus  iudaicis  et 
cliristianaeReligionisraysteriiscommiscens, 
nontantumacoelesti  veritate  aberravit,  sed 
in  absurdissiraos  errores  dilapsus  est,  no- 
vamque  religionis  formam  excogitavit.  Er- 
rores  eius  praecipui  fuere:  Mundum  non  a 
Deo,  sed  inscio  Deo,  ab  aeonibus  rebellibus 
conditum  fuisse.  Christum  a  Deo  missum  ad 
aeonum  tyrannidem  deprimendam.Christum 
esso  diversum  a  lesu  ;  hunc  esse  e  coniugio 
loseplii  et  Mariae  genitum,  illum  unum  e 
felicioribus  aeonibus.  Christum  in  lesum  ad 
lordanem  descendisse ,  et  postea,  quum  is 
in  crucem  agebatur,adcoelum  rediisse.  Le- 


'  S.  lustin.,  Apnlog.  II;  s.  Irenaeus,  Adversushaere- 
ses,  I.  I,  c.  20;  s.  Epiplian. ,  llaeres.  21 ;  Tertullian.,  De 
anima,  c.  34,  ct  De  praescript.  c.  33;  Theodoret.,  Hae- 
ret.  fabul.  I.  I. 

-  S.  luslin.,  Apoloq.  I;  s.  Iren.,  ibid.;  Terlull.,  Apo- 
Uuj.  c.  13;  Euscl).,  llisL  eccl.  1.  II,  c.  13-14;  s.  Cyrill. 
Hierosol.,  Calech.  VI;  Thcodorct.,  1.  c;  s.  Augustin., 
Uaeres.  c.  1. 

Non  est  lanicn  una  virorum  erudilorum  de  hac  re 
scntcntia.  Valcsius  (Aiiiiotal.  ud  Kuseb.  I.  II,  c.  1),  Pagi 
{(Jritica  in  Ilarun.  ad  aii.  12 1,  ct  alii  cxistimant,  s.  lu- 
stiniim  fuissc  (lcccpliini,  cl  dc  Simone  mago  rclulissc 
quac  Scmoncm  Sanciim,  Dciim  Sahinoriim,  rcspiciehant. 
Alii  vero,  intcr  quos  Itaroniiis  (Annal.  ad  an.  -ti),  cl  Til- 
\i\n)()\)l(  Mruioirrs  pour  srrvir  a  lliist.  eccl.  t.  II,  p.  482), 
I).  Iiislini  iiariatioiicm  viiidiiarunt. 

■'  Kiiscli.,  I)p.  cil.  c.  I  l-ir)  Aiiclor  Cotistitutionum 
Aposl.  (I.  VI,  c.  !l),  Arnohiiis  {Adversus  ijrnlrs,  I.  II), 
s.  ("-yrill,  llicrosol.  (I.  c),  aliiiiuc  tradiderunt,  Simonem 
majjiim,  iil  NcToncm  imperatorcm  populumqiic  Uoma- 
niim  dcludcrct,  arlc  mapica  volarc  tciitassc,  sed  1).  Pc- 
Iri  oralionc  c  siililimi  liiisse  dcicctimi.  Id  rcipsa  faclum 
cssc  cxislimaiil  l!crti  (llist.  rrrl.  I.  II,  diss,  I,  n.  13),  Ha- 
ron,  cl  Tillcnionl  (I.  c).  Alii  illud  mysticc  dc  cxpujjna- 
lioncSinioiiis  ciusque  Iiaercseos  interpretandum  censcnt. 


VSQVE   AD   OBITV^I  S.   lOANNlS    APOSTOLl 


27 


galium  obscrvantiam  ad  saliiUMn  osso  no- 
cessariam:  Deni^iue  post  jjoneralem  rcsur- 
rectioncm  iustos  annis  mille  in  terra  hac 
renovata  rcgnaturos  in  nuptiarum  festis, 
carnis  cupiditatibus,  et  omnium  voluptatum 
illecebris  '.  Eius  sectatores  dicti  Cerinthia- 
ni,  praecipue  in  Asia  proconsulari  ct  Gala- 
tia  extiterunt. 

Illis  aetatc  coniuncti  fuere  Menandriani, 
Ebionitae,  Nazaraci  et  Nicolaitae. 

Menander — Mcnandrianorum  auctor  fuit 
Mcnander,  Samarita  et  Simonis  magi  disci- 
pulus;  qui  ut  ille  praestigiis  deditus,  praetcr 
impia  magistri  sui  dcliramenta,  semetipsum 
a  Supremo  Ente  ad  humani  gencris  redem- 
ptionem  raissum  cssc,  atquc  eos,  qui  salvari 
cuperent,  in  suo  nomine  baptizandos  dice- 
bat;  quibus  eo  lavacro  tinctis,  immunita- 
tem  a  senio  et  morte  poUicebatur  -. 
<Ebionitae  —  Ebionitae  lesum  Christum 
esse  quidem  Messiam,scd  merum  homincm, 
e  losephi  et  Mariae  coniugio  natum,  conten- 
debant.  Docebant  praeterca,  circuracisio- 
nem  et  Mosaicae  legis  instituta  in  Ecclesia 
esse  retinenda  ^ 

Nazaraei —  Nazaraei,  qui  in  urbe  PcUa, 
in  quam  christiani  ante  Hierosolymorum 
excidium  confugerant,  ab  Ecclesia  schisma 
fecerunt,  etiam  pcrpetuam  legalium  et  cae- 
remonialiura  rituum  V.  L.  observantiam  ad- 
struebant.  lesum  Cliristum  sccundum  ali- 
quos  merum  hominem,  secundum  alios  Dei 
filium  esse  docebant  *. 

Nicolaiiae  —  Nicolaitis  autem  promi- 
scuum  mulierum  usum  et  idolothytorum 
esum  exprobant  veteres  ^  Eorum  auctorem 
fuisse  Nicolaum  Antiochenum,  unum  e  sep- 
tem  primis  ecclesiae  Hierosolymitanae  dia- 
conis,  scribunt  s.  Irenaeus  ^,  Tertullianus  "^, 
s.  Epihanius  *,  Contra,  Clemens  Alexandri- 
nus  ^,  Eusebius  '°,  Theodoretus  n  dicunt, 
quod  sectarii  isti  nomen  suum  mutuati  sint, 
facto  Nicolai  diaconi,  qui  uxorem  suam  di- 
misisse  dicitur,  abusi,  vel  quod  Nicolaum 
sectae  suae  principem  falso  dixerint,  ut  im- 
peritis  fucum  facerent. 


1  S.  Iren.,  I.  I,  c.  3;  Euseb.,  HiKt.  eccl.  1.  III,  c.  28; 
8.  Epiphan.,  Haeres.  28;  s.  Anguslin.,  Delluer.c.  3; 
Theodoret.,  Ilaeret.  falml.  I  II,  c.  3. 

2  S.  lustin.,  Apnlrif/.  II;  s.  Iren.,  1. 1,  c.  21 ;  Tertuliian., 
De  prae.tcript. ,  c.  IG;  s.  Epiphan. ,  ilaeres.  22;  Eusel). 
//«r  eccl.  1.  III,  c.  26. 

^  S.  Iren.,  lib.  cit.  c.  20;  Euseb.,  lib.  cit.  c.  27;  s.  Epi- 
phan.,  Haeres.  27. 

*  S.  Epiphan.,  Haeres.  29;  Theodoret. ,  Op.  cit.  1.  II. 

s  loau.  Apocal.  )1;  s.  Iren.,  lib.  cit.  c.  27;  s.  Epiphau. 
Haeres.  25;  Clera.  Ale.\.,  Strom.  I.  II-III. 

c  L.  c.  —  7  [)e  prae.<icripl.  c.  -40.  —  ^^  l.  c.  —  9  L.  c. 

»0  Hist.  eccl.  1.  III,  c.  29.  —  "  Op.  cil.  I. .  III,  c.  1. 


Ita  antiijuus  hostis,  diabolus,  pracscnticns 
iam,  virtute  Crucis  Christi  cvcrtcnda  simu- 
lacra,  in  quibuscolebatur,  nova  consilia  mo- 
litus  cst;  hacrcscs  ncmpe  ct  schismata  ex- 
citavit,  quibus  Fidom  subverteret,  verita- 
tcm  corrumperct,  unitatem  scinderet,  et 
quos  in  vctcris  viae  caecitate  rctinere  ne- 
quibat,  novi  itineris  errore  deciperet.  Sur- 
genti  et  fulgcnti  ubiquc  Ecclcsiae  Chi^isti 
alias  scctas  ipse  opponere  tcntavit,  ut  in- 
cautos  circumveniret;  quae  tamen,  licct  ali- 
quandiu  membris  suis  crcscere  viderontur, 
brcvi  post  temporc  coHapsae  sunt  ct  exci- 
dcrunt.  Contra,  (juam  Christus  Dominus  in- 
stituit,  Ecclcsia  in  omni  quarumvis  vicissi- 
tudinum,  persecutionum,  subversionum  ca- 
su,  firma  semper  et  invicta  stetit. 

52,  Ss.  Cletus  et  Clemens  Pontifices  — 
Postquam  s.  Linus,  D.  Petri  in  Romano  epi- 
scopatu  et  Ecclesiae  primatu  successor,  an- 
nis  undecim,  ut  supra  diximus,  Ecclesiam 
gubernasset,  coelesti  gloria,  martjTumque 
aureola  donatus  fuit  anno  circiter  77.  Eum 
in  summo  pontificatu  excepit  s.  Cletus,  pa- 
tria  Romanus;  quem  diversum  esse  ab  Ana- 
cleto  et  immediate  sedisse  post  Linum,  pro- 
bant  tum  traditio  Romanae  ccclesiae,  tum 
nominis,  patriae  et  parentum  utriusque  di- 
versitas.  Quod  autem  ex  antiquis  quidam 
meminerint  Cleti,  non  vero  Anacleti,  et  alii 
nonnulli  inter  Pontifices  numerent  Anacle- 
tum,  sileant  autcm  de  Cleto,  factum  vide- 
tur  ex  utriusque  nominis  confusione.  Etenim 
facile  committi  potuit  errorc  amanuensium, 
ut  uterque  Pontifex  ob  nominis  similitudi- 
nem  confunderetur  ^  Cletus  e  praecepto 
D.  Petri,  ut  habetur  in  Libro  Pontificali,  in 
urbe  (Roma)  constituit  vigintiquinque  pres- 
byteros,  quos,  ut  explicat  Pagi  in  Vitahuius 
Pontificis,  totidem  ecclesiis  seu  titulis  prae- 
posuit.  Secundum  communem  computatio- 
nem  pontificatum  gessit  duodecim  annis,  et 


1  A.  Pagi,  Critica  in  Aimal.  Baron.  ad  ann.  C7  et  78 
el  aliquot  alii,  lulciti  auctoritate  D.  Oplati  Milevitani, 
1.  II,  ^  3,  el  s.  Aiigustini  Epist.  53,  alias  165,  post  s.  Li- 
nura  nuraerant  Clementem.  At  e  Romanae  ecclesiae  tra- 
dilione  et  monumentis,  e  potiori  Patrum  testimonio  et 
vetustissimis  RR.  Pontificum  catalogis  evincitur,  pro- 
ximum  s.  Lini  successorem  fuisse  s.  Cletiim.  llunc  Cle- 
tum  esse  unum  et  eumdem  ac  Anacletum,  opinati  sunt 
P.  lIalloi.x,  lllustr.  eccl.  orient.  scriplor.  t.  11,  in  notis 
ad  s.  Irenaeura;  Valesius,  annot.  in  Euseb.  Hist.  eccl. 
1.  III,  c.  13;  Tilleraont,  Memoires,  annot.  5  in  Vilam 
s.  Cleracntis:  Nalal.  Alex. ,  Ilist.  eccl.  saec.  I,  diss.  ti; 
alii.  Sed  (ilelum  esse  distinctum  ab  Anacleto ,  proba- 
runt  Raronius ,  Annal.  ad  an.  G9,  et  in  Notis  in  Marty- 
rol.  liom.  ad  2G  april.;  Henschen.,  Acla  SS.  t.  III,  april. 
ad  eamdem  diem;  Schelstrate,  A)itiquit.  eccl.  illuslrat. 
t.  1,  diss.  'i ;  Sa.n(\m ,  D isputat.  IV;  Orsi,  Storia  eccl.  t.  i, 
1.  2;  alii. 


28  E^OCHA. 

beato  fine  quievit  anno  circiter  90  post  Chri- 
stum  natum  ^ 

Cleto  in  summo  pontificatu  successit  Cle- 
mens,  Romanus,  cuius  meminit  s.  Paulus 
in  epistola  sua  ad  Philippenses  ^.  De  eo  ha- 
betur  in  Libro  Pontificali,  quod  quatuorde- 
cim  urbis  Romae  regiones  diviserit  septem 
notariis,  qui  ss.  Martyrum  gesta  litteris  con- 
signarent  et  in  Ecclesiae  acta  referrent.  Di- 
visionem  in  ecclesia  Corinthiorum  exortam 
composuit.  Tanta  fuerat  quorumdam  Corin- 
thiorum  audacia,  ut  ministros,  officio  sancte 
fungentes,  deposuissent  et  alios  constituis- 
sent.  Quum  vero  meliores  ad  Romanam  ec- 
clesiam,  omnium  matrem  et  dominam,  lit- 
teras  scripsissent,  ut  grassanti  divisioni  op- 
portunam  medelam  adferret,  Clemens  papa 
pro  officio  suo  epistolam  adCorinthios  scrip- 
sit,  qua  eorum  divisiones  correxit,  pacem- 
que  composuit;  monuit  eosdem,  ut  memores 
acceptae  ab  Apostolis  doctrinae  et  discipli- 
nae,  ad  eam,  quam  deseruerant,  vitae  con- 
versationem  reverterentur. 

Extat  etiamnum  haec  s.  Clementis  episto- 
la,  estque  praeclarissimum  doctrinae  et  di- 
sciplinae  primorum  christianorum  monu- 
mentum.  Eam  non  tantum  laudarunt  anti- 
quissimi  Patres,  sed  etiam  in  plerisque  ec- 
clesiis  post  Libros  sacros  lecta  fuit  ^.  Alte- 


1  Marlinus  Polonus  in  Chronico  tradit,  Cletum  formu- 
lam  lianc:  Satutem  et  Apostolicam  Beiiedicliouem,  lit- 
teris  omnium  primum  inscripsisse.  Verum  id  nullo  fre- 
tus  velcrum  testimonio  adserit,  nec  ulla  extat  Cleti  epi- 
stola,  qnae  faciat  eius  rei  fidem.  Nullum  Ponlificem 
verbis  illis  usum  reperimus  ante  loannem  V  et  Ser- 
gium  1,  septimo  Ecclesiae  saeculo  in  finem  vergente, 
quorum  liullas  verbis  iilis  notatas  refert  Mabillonius, 
l)e  re  iJiplomatica,  lib.  Ty  et  (1.  Ante  Leonem  IX  vel  sal- 
tem  (Jregorium  VII,  saeculo  undecimo,  lormulam  istam 
non  luisse  stabili  usu  receptam  censet  Daniel  Papebro- 
chius  in  Conatu  Chronico  Ilistorico  ad  Catatoginn 
Ponlificum  Ihmianorum,  et  loannes  Garnerius ,  Ws- 
sert.  I  ad  Librum  Diurnum  i;onianorum  Pontilicum. 

2  IV,  3. 

3  S.  Iren.,  L  III,  c.  3:  Origen.,  De  principii.t,  I.  II, 
c.  3;  Dionvs.  Corintb.,  apud  Euseb.,  Hisl.  eccl.  I.  IV, 
c.  23;  Clera.  Alexandr.,  Strom.  1.  111,  IV,  VI;  s.  Ilieron. 
Cutal.;  alii. —  *  Nunc  cura  ac  studio  scliismatici  metro- 
politae  Serensis  fin  Macedimiai  Philolliei  l!ryeniiios,  in- 
tegrae  possidentur  Clementis  eiiistolae,  qiiarum  altera 
hodie  fere  universali  eonsensu  isli  Pontitici  nnn  adscri- 
bilur,  quamvis  veliiti  monumenliim  prioriim  Ecclesiae 
saeculoruin  ab  omnibus  balKUiliir.  Intfgruni  textum 
graeciim  liariim  E|iislolariiin  invenit  Itiyennios  in  ma- 
nuscripld  liildiotlicc.ae  monasterii  iialriarclialis  .b-roso- 
lymilani.  et  an.  IX7'>  Conslanlin<ipoli  accurale  edidit. 
V.\  cc.  LVII,  vers.  7  ad  LXIII.quibiis  prima  epislola  au- 
cla  esl,  pluriniuin  crevil  eius  piaeslanlia.  Nam  falenli- 
biis  ipsis  proleslanlibiis  (vid.  Clementis  linmiiiii  nd  Co- 
rinUi.ijuar  dininhir  Epislidar  tr.rlum  ad  fidem  Cudd. 
el  Ale.Taudrin  el  Cpni  iiuper  iiiirnli.  rrrensurrunlrl 
iltuslraverunt  Asrar  dr  Crhhardl,  Ailoljih.  Uarnuck; 
Lipsiac  I.  C.  Hinrichs  IK7('i)  ex  iis  bicnlcnler  eriiiliir  po- 
teslas  EpiscopiRomani  siiper  alias  Ecclesias.  Pirevi  posl 


A   NATIVITATE   lESV   CHRISTI 

ram  ad  eosdem  s.  Clemens  scripsit  episto- 
lam,  quae  et  ipsa,  inquit  Photius ,  institu- 
tionem  achnonitionemciue  vitae  coniinet 
melioris  ^.  Sed  huius  solum  superest  frag- 
mentum,  quod  una  cum  priori  epistola  inte- 
gra  e  bibliotheca  regia  Britannica  anno  1G33 
pubhci  iuris  fecit  Patricius  lunius  -.  Duas 
alias  eiusdem  s.  Clementis  epistolas,  svriace 
scriptas  ad  Fratres  et  Sorores  de  laude  vir- 
ginitatis,  ecodicibus  sj^riacis  ediderunt  Wet- 
stein  ^  et  L  T.  Beelen ,  in  Universitate  ca- 
thohca  Lovaniensi  professor  *.  Reliqua , 
quae  sub  nomine  s.  Clementis  veniunt  scri- 
pta,  eruditorura  iudicio  sunt  supposititia, 
puta,  Recognitionum  libri  decem,  Episto- 
lae  Decretales  quinque,  HomiUae  novem- 
decim,  Constitutionum  Apostolicarum  libri 
octo,  et  Collectio  canonum  apostolicorum, 
qui  sicut  Constitutiones  illae  Apostolis  ut 
auctoribus  et  Clementi  ceu  collectori  falso 
adscripti  sunt.  Existimant  multi,  quod  istae 
collectiones  Constitutionum  et  Canonum  a- 
postolicorum  congestae  fuerint  priori  sae- 
culi  IV  temporc  ex  disciplina  ecclesiastica 
quae  per  tria  priora  saecula  obtinuit;  cura 
enira  haec  disciplina  e  praeceptis  et  regulis 
apostolicae  traditionis  esset  formata,  ideo 
forsan  istae  constitutiones  et  canones  no- 
men  Apostolicum  acceperunt  ^. 

S.  Clemens  Ecclesiam  gubernavit  novem 
annis,  post  quos  immortali  corona  donatus 
est  ^.  De  eius  in  Chersonesura  Thraciae  re- 
legatione,  deque  miraculis  et  mortis  gene- 
re  plurarefertBaronius  ^,  cxcerpta  ex  Actis 
s.  Clementis,  quae  graece  extant ;  sed  haec 
plurium  iudicio  apocrjpha  sunt. 

53.  Ilierarchia  metropolitana  —  Porro 
e  memoratis  nuper  litteris,  quas  Corinthia 
Ecclesia  ad  Romanara  dedit  manifeste  patet, 
Romanam  ccclcsiam  iam  inde  ab  initio  ceu 


inventa  fuit  in  C.allia  anliqua  versio  syriaca  ipsarum 
epistolarum  etiam  integra,  quae  praecise  respondet 
textiii  graeco  cdito  a  Rryennio.  Utriusque  epislolae  nec 
non  alionim  P;itrnin  Aposlolicorum  opernm  accuralam 
eilitionem  pro  calliolicis  dedit  Eranc.  Xav.  Eung,  Tubin- 
gae  1S78. 

'  liitttioth.  Cod.  m. 

-  Apud  Coleler.,  Patrrs  aposlol.  1. 1 ;  C.aland.,  liiblio- 
llieca  vrlerum  Palrum,  t.  I. 

^N.Testamrntum  ijrarcum,  1 752,  in-fol. — Vide  eliam 
Dom  Heniy  Ccillier,  Uisloire  generale  des  Auleurs  sa- 
crrs  rl  ecclesiasttques,  l.  1,1.  III,  c.  X,  arl.  III,  Pa- 
ris  I85S 

■*  S..CIementis  Roni.  Epislol.  hinaede  \'irijinitale,sy- 
riace,cum  notis  et  inliipret.lalin.Lovan.  I8r>('i,  in-t  el8. 

5  Apiid  Colcli'r.,  I.  c;  cl  l,;ildie.  Cinicilior.  l.  I;  Migne, 
Palrol.  cil.ser.  (^raec.l.I  el  II;  Cf  Coleler.  ibid.;  Scliel- 
stiale, /1/i//(/i/i/.  eccl.  illuslral.  jiarl.  II,  diss.  2;  iSatal. 
Alcx  ,  IIlsI.  rrcl.  s:iec.  I,  diss.  18-l'J. 

*■•  Eiiseb.,  Ilisl.  eccl.  I.  III,  c.  30;  s.  Hieron.,  Calal. 

"  AnHiil.  ad  an.  UI()-I(I2. 


VSQVE    AD    ORITVM    S.    lOANNlS    ArOSTOLI 


29 


omnium  Ecclesinrum  matrem  ac  magistram 
agnitam  fuisse.  Iliiius  pi-imatus  documenta 
plurima  nohis  e.xhibet  primorum  Ecclesiae 
saeculorum  liistoria,  ut  i»ei'  eoi-um  ilecursum 
videbimus.  Fraetei'oa  sicut  inter  Romanam 
et  caeteras  ecclesias,  ita  inter  has  ipsas  ab 
iiiitio  certus  hiei-archicusordo  extitit.  Quum 
enim  Apostoli  pleruniiiue  in  civitatibus 
maioribus  seu  metropoliticis  Evangelium 
praedicarint,et  ecclesias  fuiuhivcrint,  a  qui- 
bus  aUae  Fidem  acceperunt,  iihxe  ab  his  ve- 
luti  ecclesiae  matres  habebautur,  et  in  rebus 
dilticilioribus  consulcbantur,  illarumque  e- 
piscopi  caeteris  certa  auctontate  et  lionore 
praestabant.  Unde  fundaraontum  liierar- 
chiae  seu  systematis  metropolitici  plures  o- 
ruditi  ab  ipsis  Apostolis  repetunt.  Inter  ipsos 
metropolitas  episcopos  a  priscis  temporibus 
alii  aliis  honore  iuribusque  superiores  exti- 
terunt.  Inter  omnes  honore  et  privilegiis  e- 
minuerunt  Romanus  in  Occidente,  Alexan- 
drinus  in  ^Egypto,  et  Antiochenus  in  Syria; 
tum  quod  eorum  sedes  essent  in  principibus 
imperii  civitatibus  ,  tum  maxime  quod  ab 
ipso  Petro  Apostolorum  principe  originem 
repeterent.  «  Ipse  enim  (Petrus),  ut  pulcre 
ait  s.  Gregorius  M.,  sublimavit  sedem  (Ro- 
manam),  in  qua  etiam  quiescere  et  praesen- 
tem  vitam  finire  dignatus  est.  Ipse  decora- 
vit  sedem  (Alexandrinam),in  qua  evangeli- 
stam  discipulum  misit.  Ipse  firmavit  sedem 
(Antiochenam ),  in  qua  septem  annis  quam- 
vis  discessurus  sedit '  ».  Secundum  hunc  or- 
dinem  maiorum  sedium  antistites  dicti  sunt 
archiepiscopi,  primates,  exarchae,  et  Roman. 
Alexandr.,  et  Antiochen.  patriarchae.  Haec 
eorum  nomina,  iura  atque  privilegia  pedeten- 
tim  usu  primum  et  consuetudineinducta,de- 
inde  in  conciliis  magis  explicata  atquedefi- 
nita  sunt;  ipsa  vero  res  ex  apostolica  tradi- 
tione  repetitur.Revera  can.4,  6  et  7  Conci- 
lii  Nicaeni  I,  an.  325  celebrati,  patriarchica 
et  metropolitica  iura  non  instituerunt,  sed 
secundum  acceptam  a  Patribus  regulam 
etmores  antiquos  confirmarunt''-. 

54.  Hermas ,  Dionysius  Areopagita  — 
S.  Clementi  Romano  aequalis  fuit  s.  Her- 
nias,  quem  apostolus  Paulus  in  sua  epistola 
ad  Romanos^  salutat.  Sub  eius  nomine  extat 


»  L.  VII  Epist.  40,  alias  37,  quae  est  ad  Eulog.  Ale- 
xandr. 

2  Cf  Thomassin,  Vetus  et  nova  Ecclesiae  disciplina, 
1. 1,  p.  I,  1.  I;  A.  Kianchi,  Della  potesid  e  della  politia 
della  Chiesa,  1.  II,  c.  I,  t.  IV;  Selvaggi ,  Antiquitat. 
christ.  t.  I,  1. 1,  c.  17  el  -20;  Mamachi,  (Jrigines  et  an- 
tiquit.  chr.  t  iV,  1.  4.;  Carolus  a  s.  I>auio,  Geographia 
sacra,  1. 1;  Schclstrate,  Antiquit.  christ. 

3  XVJ,  14. 


liber  inscriptus  Pastor,(im  constat  quatuor 
visionibus,  duodecim  praeceptis ,  et  dooera 
siiiiilitudinibus,  continetque  instructiones  u- 
tilissimas '.  Quidam  hunc  librum  scriptum 
existimant  saeculo  soquente  ab  alio  Horma, 
iVatre  Pii  pp.  I.  Moslieiin,  Bruckerus,  iisque 
siiniles,  quorum  interest  apostolicos  Patres 
exagitare,  Pastorem  Hermae  petulantibus 
censuris  perstrinxerunt.  Contra,  s.  Irenaeus, 
Origenes,  s.  Atlianasius,  aliique  Patres  illum 
summopere  laudarunt,  et  veteres  Christiani 
in  pluribus  ecclesiis  eumdera  post  Libros  ss. 
legebant.  Gelasius  I  in  Romana  synodo  eum 
apocryphisscripturis  adnumeravit,non  quod 
foret  doctrinae  noxiae,  sed  quod  esset  extra 
canouem  Librorum  Divinorum  ,  cui  eum 
([uidara  inserendum  putarant  -. 

In  maxima  vero  disceptatione  positum  est, 
num  genuina  sint  opera,  quae  adscribuntur 
s.  Dion3'sio  Areopagitae.  Hunc  se  ab  apo- 
stolo  Paulo ,  in  areopago  Atheniensi  prae- 
dicante,  ad  christianam  Fidem  conversum 
vidiraus.  Postea  creatus  fuitepiscopus  eccle- 
siae  Atheniensis  ^,  vitamque  martyrio  clau- 
sit.  Eum  diversura  esse  a  s.  Dionysio  Pari- 
siensi ,  hodie  consentiunt  eruditi.  Sub  eius 
nomine  extant  libri,  qui  sequuntur:  De  coe- 
lesti  hierarchia,  De  ecclesiastica  hierar- 
chia,  De  divinis  nominibus,  De  theologia 
mystica,  et  J^pistolae  decem  *.  Quura  iara  a 
VI  saeculo  Patres  horum  operum  memine- 
rint,  sequitur  ea,  si  non  a  s.  Dionysio,  saltem 
IV  aut  V  saeculo  ab  auctore  incerto  fuisse 
conscripta  ^. 

55.  Persecutio  sub  Domitiano  {an,  93) — 
Domitianus  imperator  Romanorura,  primis 
principatus  sui  annis  clementiam  Titi  fratris 
sui  imitari  visus  est.  Postea  ad  taiitara  sae- 
vitiam  descivit,  ut  a  luvenali  Calvus  Nero, 
a  Tacito  Nerone  saevior  fuerit  cognomina- 
tus.  In  cliristianos  cruentam  persecutionem 
excitavit.  «  Cura  iara  multa,  inquit  Euse- 
bius,  in  multos  crudelitatis  suae  speciraina 
edidisset  (Domitianus),  nec  paucos  nobilium 
atque  illustrium  virorum  urbis  Romae  iniu- 
ste  interemisset ,  alios  praeterea  innumera- 
biles  sumraae  dignitatis  viros  licet  insontes 
exilio  et  bonorum  proscriptione  multasset, 


i  Extat  latine  apud  Coteler.,  Patres  Apostol.  t.I;  Mi- 
gne,  Patrol.  cit.  ser.  Graec.  t.  II. 

■^  Cf  N.  de  Nourry,  Apparat.  ad  Biblioth.  Patrum, 
diss.  IV;  Natal.  Ale.x",  Ilist.  eccl.  saec.  J,  c.  1'2,  a.  9;  Til- 
leraont,  Memoires,  t.  II,  p.  12i. 

^  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  III,  c.  4. 

*  Edita  graece  et  latine,  Antv.  1634,  et  Venet.  1757, 
•2  vol.  in-fol.  Item  .Migne,  Patrol.  cit.  t.  III-IV. 

5  Cf  Natal.  Ale.x.,  llist.  ecct.  saec.  J,  diss.  2;  Ronca- 
glia,  Animadfers.,  1.  a;  Berti,  Ilist.  seu  Disseitat.  eccl. 
t.  II,  p.  118. 


30 


EPOCHA    I.    A   NATIVITATE   lESV   CHRISTI 


ad  extremum  Neronianae  impietatis,  belli- 
que  et  odii  adversus  Deum  successorem 
seipsum  professus  est.  Quippe  hic  secundus 
persecutionem  in  nos  concitavit  ^ ».  De  eodem 
imperatore  scribit  Orosius:  «  Per  omnes 
scelerum  gradus  crevit,  ut  confirmatissimam 
toto  orbe  Christi  Ecclesiam ,  datis  ubique 
crudelissiraae  persecutionis  edictis,  convel- 
lere  auderet-i  ».  Eiusdem  persecutionis  te- 
stes  sunt  Lactantius^  et  Sulpicius  Severus^. 
Illius  initium  Eusebius  assignat  anno  93; 
perduravit  vero  usque  ad  Doraitiani  interi- 
tum,  qui  contigit  anno  96  ^ 

Quam  cruenta  fuerit  haec  persecutio,  col- 
ligi  potest  e  saeva  imperatoris  indole  et  stul- 
ta  arrogantia,  qua  sibi  divinos  honores  vin- 
dicavit.Et  non  solum  exilio  et  bonorum  spo- 
liatione ,  sed  etiam  mortibus  in  christianos 
fuisse  animadversum  ,  confirmant  etiam 
scriptores  profani.  Testatur  Dio  Cassius, 
Domitianum  multos  impietatis  in  Deos  cau- 
sa  (id  crimen  ethnici  inferebant  christianis, 
quod  cultum  deorum  spernerent)  damnasse; 
ahos  fuisse  occisos,  alios  facultatibus  suis 
spoliatos;  Acilium  Glabrionem  exconsulem, 
et  Flavium  Clementem ,  virum  consularem 
et  ipsius  Doraitiani  patruelem  ,  eadem  de 
causa  gladio  percussos  ;  Flaviara  Doraitil- 
lam,  Clementis  uxorem,  in  insulam  Padeta- 
riam  relegatam  ^  Testatur  Brutius,  multos 
christianos  anno  Domitiani  14,  qui  est  94 
post  Christum  natura,  raartyrio  subiisse ''. 
Ex  eodem  Brutio  refert  Eusebius,  anno  15 
Domitiani  Fiaviam  DomitiUam,  Clementis  e 
sorore  neptem  ,  cum  aliis  multis  propter 
confessionem  Christi  deportatam  fuisse  in 
insulam  Pontiam  *.  Eiusdem  imperatoris 
iussu  s.  loannemapostohmi  et  evangelistam, 
Romao  inferventis  olei  doHum  fuisseconiec- 
tum,  et  ex  eo  insigni  miraculoliberatum  in 
insulam  Pathmon  relegatum,  tradunt  Tor- 
tullianus »  atque  s.  Hieronymus  "^. 

Ex  iis  patet,  quae  fides  habenda  sit  Dod- 
wello  scribenti,  hanc  persecutionem  vix  uno 
anno  durasse  et  minime  fuisse  cruentam  ". 

Domitianus  vero  Neronis  impietatemimi- 


I  lUst.  eccl.  1.  III,  c.  17.  —  2  Hist.  1.  VII,  c.  10. 

3  l)e  moriibus  persecutor.,  c  3. 

*  Hist.  sacr.  I.  II. 

■'''  Chran.  Cf  I'agi,  Crit.  in  Annal.  Barnn.  ad  ann  00 
ct  9.3;  F)iony.s.  Pelav  ,  Doctrina  tpmpor.  I.  XIII  ;Th. 
liuinart,  F*rai'fat.  aii  Acta  marhjr.  n.  127. 

6  A|)ud  XipFiilin.,  Domitianus. 

1  Apud  Eusel).,  Chronicon. 

»  Ihsl.  eccl.  l.  III,  c.  18. 

^  pp  pracscript.  c.  2C>. 
^^  Coutra  loviniun.,  el  Catal. 
"  Dissertat.  Cijpnan.  XI,  n.  10.  Cf  Ruinarl,  I.  c;  I. 
h.  1'alnia,  I'raelecl.  Iiist.  eccl.  l.  I,  parl.  I,  c  5. 


tatus  ,  parem  ac  ille  sortem  habuit.  Omni- 
bus  odiosus  factus,  anno  15  sui  imperii  ab- 
soluto  a  famiharibus  suis  occisus  est.  Tan- 
tum  erat,  Dione  teste,  civium  in  eum  odium, 
ut  omnes  eius  statuae  sive  aureae  sive  ar- 
genteae  in  massara  fuerint  conflatae  et  no- 
raen  e  lapidibus  rasum. 

56.  Ucclesme  2^^^  sub  Nerva  {an.  96) — 
Sublato  Domitiano  senatus  mihtumque  as- 
sensu  imperium  adeptus  est  Cocceius  Ner- 
va,  qui  ab  anno  96  usque  ad  98  illud  mode- 
ratus  est.  Is  e  senatus  consulto  Domitiani 
acta  rescidit  et  ab  eo  in  exilium  actos  revo- 
cavit.  «Eos,  inquit  Dio  Cassius,  qui  rei  facti 
erant  impietatis  (quo  designabantur  Chri- 
stiani),  ab.solvit,  exulesque  restituit  \». 

57.  S.  loannes  Apostolus  —  Hac  caesa- 
ris  indulgentia  apostolus  loannes  ex  insula 
Pathmo,  in  quam  a  Domitiano  fuerat  rele- 
gatus,  Ephesum  rediit;  ecclesias  Asiaticas, 
tum  persecutione  Domitiana  tura  haeretico- 
rum,  maxirae  Cerinthianorum  et  Ebionita- 
rum,  sermonibus  turbatas,  composuit,  firma- 
vit,  idoneosque  in  eis  ministros  constituit,  et 
usque  ad  exitum  huius  saecuU  vixit  ^ 

loannes  quum  in  Pathmo  exul  esset,  Apo- 
calvpsim  seu  revelationis  librum  conscrip- 
sit.  In  hoc  libro ,  multis  mysteriis  gravido , 
loannes  septem  eeclesias  Asiae  hortatur  et 
instruit;  quorumdam  vivendi  rationem  cor- 
ripit  et  emendat;  de  futuris  Ecclesiae  rebus 
maxime  sub  mundi  finem  multa  vaticina- 
tur  ;  Rehgionis  christianae  de  iudaismo  et 
ethnicismo  triumphum,  coelestisque  lerusa- 
lem  gloriara  sub  nobilissimis  syrabolis  de- 
scribit  ^.  Ab  cxilio  redux  scripsit  Evange- 
lium,  ut  iam  diximus  *.  Scripsit  praeterea 
tres  epistolas.  In  prima  totus  est,  ut  adver- 
sus  memoratos  haereticos  incarnationislesu 
Christi  mysterium,  humanique  gencris  per 
eum  rcdemptionis  oeconomiam  vindicet.  Ei- 
dem  argumento  insistit  in  secunda  ,  scripta 
ad  Electam  dominam  eiusque  filios  ,  quibus 
gratulatur,  quod  rectam  de  lesu  Christo  fi- 
dem  teneant,  hortaturque  eos,  ut  in  eadem 
perseverent,  et  bonis  operibus  maxime  cha- 
ritatis  ac  obedientiae  eam  exornent.  In  ter- 
tia  Caium  magnopcre  laudat,  quod  in  veri- 
tate,  in  recta  fide  et  charitatis  opcribus  am- 
bulet,  hortaturque  ad  perscverantiam. 


'  Apud  XipF)ilin.,  iVe/va;  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  III, 
0.  20;  Laclant.,  loc.  cit. 

■•'S  iren,l.  III,  c  3;  Euseb.,  I.  c  c  23. 

■^  Olim  qiiiditm  Apocalypsim  s.  loanni  apostolo  abiu- 
dicaninl ;  ;il  ill.nn  nl  pcnuinum  eius  opus  iam  a  saecu- 
lo  ii  ct  dcinccps  lauilarunl  poliorcs  Ecclcsiae  l'alres. 
Cf  Nalal.  Alexand.,  Uist.  eccl.  saec  I,  c  XII,  a.  2,  jj  5. 

••  Videsis  p.  14. 


VSQVE   AD    OISITVM   S.    lOANNlS    APOSTOLI 


31 


58.  Canon  Librontm  SS. — Cum  s.  loan- 
ne  clauditur  catalop:us  ss.  Scriptorum,  quo- 
rum  scili''ot  libri  iii  canonom  Divinariun 
Scripturarum  ah  Koclosia  rolati  sunt,  idoo- 
quo  ut  (iiviuitus  inspirati  ct  rogula  Fidei 
sunt  habondi.  Talis  somper  fuit  de  utrius- 
que  Testamonti  libris  Ecclesiae  fidos  atquo 
doctrina.  Primis  quidem  saoculis  do  quibus- 
dara  libris,  qui  deutoro-canonici  dicti  sunt, 
dubitatum  fuit,  sod  non  nisi  quarumdam 
tantum  particularium  Ecclosiarum  dubio  fue- 
runt,  quao  iam  saoculo  V,  ubi  molius  de  ge- 
nerali  ecclosiarum  traditione  hac  in  re  con- 
stitit,  penitus  sublata  fuit.  Quum  vero  sae- 
culo  XVI  haoretici  protestantes  quosdam  li- 
bros  e  s.  Canone  expungore  ausi  essent,  Tri- 
dentini  concilii  Patres  veterem  utriusquc 
Testamenti  canonem  rursus  auetoritate  sua 
confirmarunt,  eosdem  libros  divinos  recen- 
sentes,  quos  perennis  traditio  Ecclesiae  ut 
tales  recepit '. 

59.  Traditio  —  Non  solis  vero  Libris  Ca- 
nonicis  totum  Fidei  christianae  depositum 
continetur,  ut  novatores  contenderunt,  sed 
etiamTraditionibus.  Constat  enira,  Apostolos 
alia  scripto  alia  viva  voce  fidelibus  tradidis- 
se  -.  Unde  omnibus  retro  saeculis  Ecclesia 
duplicem  Fidei  regulam,  Scripturam  et  Tra- 
ditionem,venerata  est.  «Non  omnia  per  epi- 
stolam  tradiderunt  Apostoli,  inquit  s.  loan- 
nes  Chrjsostomus,sed  multa  etiam  sine  lit- 
teris;  eadem  vero  tide  digna  sunt  tam  illa 
quam  ista^».  Et  s.  Irenaeus:  «Quid  autem, 
si  neque  Apostoli  Scripturas  reliquissentno- 
bis,  nonne  oportebat  ordinem  sequi  Tradi- 


1  CrBellarmin.,  Controvers.  t.  1, 1.  1-2;  Melch.  Caii., 
De  hicis.  theol.  1.  II;  Bonfrer.,  Praeloq.  ad  Menoch., 
t.  III,  c.  3;  Bergier,  Traite  hist.  et  dogmat.  t.  IV,  V, 
VIII;  I.  B.  Malou,  La  lecture  de  la  s.  Bible  en  langue 
vulgaire,  t.  II,  c.  8. 

■^  llad  Thess.  U,  li;  1  ad  Cor.Xl. 

3  Homil.  IV  in  II  ad  Thessal. 


tionis,  quam  tradiderunt  iis  ,  quibus  cona- 
mittobant  ecclesias  '  ». 

C)0.  DiscipJina  arcani — A  prima  etiara 
Ecclosiao  aetatc  profecto  est  colebris  disci- 
plina  Arcani,qaae  iii  tradondis  ss.  Mjsteriis 
primitus  sorvabatur;ita  nimirum,ut  qui  ad 
Fidom  christianam  se  convortebant  et  bap- 
tismum  postulabant ,  primo  de  veritatibus 
aportis  et  simplieibus,  ofiiciisquo  christianae 
vitae  instituerontur ;  ditficiliora  vero  et  ab- 
strusiora  dograata ,  mjstoria  et  sacratiores 
sacramentorum  ritus  non  nisi  initiatis  seu 
baptizatis  traderentur.  Ratio  huius  discipli- 
nae  erat,  ut  sic  catechumenorura  pietas  et 
fervor  excitarentur  ad  cognoscenda  et  par- 
ticipanda  sacra  mjsteria;  ut  his  mysteriis  re- 
verentia  conciliaretur;  ut  ea  ludaeorura  aut 
etlmicoruni  ludibrio  non  exponerentur.  Ubi 
autem  ethnica  superstitio  ubique  fere  esset 
sublata,  ista  disciplina  sua  veluti  sponte  de- 
siit,  in  Oriente  labente  saeculo  V,  in  Occi- 
dente  cadente  saeculo  VI.  Hinc  rairum  non 
est,  quod  Patres  apostolici  iisque  proxiraio- 
res  in  scriptis  suis  vel  sileant  vel  non  nisi 
parce  ac  obscure  de  quibusdam  dogmatibus, 
mysteriis  et  sacramentorum  ritibus  loquan- 
tur.  Id  non  eorumdera  dogmatum  aut  rayste- 
riorum  ignorationi,  ut  adversarii  contendunt, 
sed  necessitati  custodiendi  arcani  tribuen- 
dum  est  ^. 


1  L.  III.  Cf  Natal.  Alexandr.,  Uist.  eccl.  saec.  II,  diss. 
16;  Bellarmin.,  Controvers.  1.  IV,  c.  7;  FF.  Walemburg., 
Tract.  IV  De  traditione;  Melch.  Can.  De  locis  theol. 
I.  III;  I.  Perrone,  De  locis  theol.  part.  II,  sect.  "2. 

-  Aposlolicara  huius  disciplinae  originem  et  subie- 
ctara  ei  materiam  inliciati  sunt  G.  E.  Tentzelius,  Exer- 
citat.  select.  pa''t.  II;  Is.  Causabon,  Exercit.  16  in  An- 
nal.  Baron.;  Sam.  Basnage,  Exercit.'  hist.  crit.  adv. 
Baron.  p.  480;  I.  Clericus,  Hist.  eccl.  duor.  prior.  saec. 
ad  an.  1 18.  Eos  confutarunt  E.  Schelstrate,  De  discipli- 
na  Arcani;  Lupus,  Schol.  in  Tertull.  de  Praescript. 
c.  -il ;  A.  Pagi,  Critica  in  Baron.  ad  an.  118;  C.  Char- 
don,  Ilistoire  des  Sacrements,  1. 1;  Azevedo,  De  discipl. 
Arcani  et  Liiurgiis;  Card.  Boiia,  Dereb.  liturg.,  1. 1,  ed. 
Sola;  l.  B.  Palma,  Praelect.  hist.  eccl.  1. 1,  p.  I,  c.  15-18. 


32 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  SECVNDA 

A  MORTE  S.  lOANNIS  APOSTOLI  VSQVE  AD  CONVERSIONEM 
CONSTANTINI  M.  AN.  312. 


PROOEMIVM 

In  praecedenti  epocha  consideravirausEc- 
clesiae  a  Christo  institutae  primordia ,  mi- 
ram  propagationem  ,  statumque  intcrnum 
atque  externum  sub  Apostolis  eorum  dis- 
cipulis.  Nova  haec  epocha  nobis  exhibebit 
admiranda  eiusdem  Ecclesiae  incrementa, 
eiusque  non  tantum  in  omnibus  imperii  Ro- 
mani  provinciis,  sed  in  aliis  etiamregnis  in- 
ter  ipsos  populos  barbaros  extensionem,  ni- 
hil  obstantibus  persecutionibus  contra  eam 
excitatis.  Enimvero  durante  hac  epocha  per- 
secutiones  fuerunt  tam  frequentes,  ut  Eccle- 
sia  vix  quaedam  intervalla,  omni  ex  parte 
quieta,  nacta  sit.  Etiam  sub  iis  ipsis  impe- 
ratoribus,  qui  ceteris  aequiores  et  mansue- 
tiores,  nulla  persecutionis  edicta  promulga- 
verunt,  Christiani  saepius  paganae  plebis, 
per  tumultum  erumpentis,  saevitiam,  magi- 
stratuum  iniquitatem  et  sacrificulorum  in- 
vidiam  experti  sunt.  Nihil  porro  est,  quod 
ad  exscindendam  Ecclesiam  non  tentarint 
persccutores.  Bonorura  proscriptiones,  exi- 
lia,  carceres,  membrorum  abscissiones,  to- 
tius  corporis  mutilationes,  vivorum  combu- 
stiones,  aliaquc  mortis  supphcia,  quae  non 
sinc  horrorc  leguntur,  contra  cos,  qui  Chri- 
sto  lesu  nomen  dabant  eiusque  Religionem 
eiurare  nolebant,  fuerunt  cxercita  ^ 

Cum  persccutoribus  in  Rcligionis  cxpu- 
gnationem  conspirarunt  philosophi  ethnici , 
quorum  alii  in  universum  eo  animum  intcn- 
dcbant,  ut  sophismatis  Religionis  christia- 
nae  dignitatcm  deprimerent,  illam  calum- 
niis  proscinderent,  coelestis  sapientiae  disci- 
plinam  vanitatis  ac  stultitiae  argucrent,  ri- 
•suique  publico  exponerent;  alii,  nempe  hac- 
retici  Gnostici,  placitis  philosopliicis  veram 
Christi  doctrinam  corrumpebant. 

Veruratamen  omnes  has  pcrsecutiones  at- 
que  certamina  ad  maiorcm  Ecclesiao  trium- 
phum  atque  splendorcm  dircxit  divinus  il- 
lius  Institutor.  Persecutoribus  opposuit  con- 
stantiam  martjrum  atque  confessorum;  con- 


1  Vidfsis  A.  Callon ,  De  ss.  martijr.  cruciatibus,  I'a- 
ris.  IGGO,  in-1. 


tra  philosophos  atque  errorum  magistros 
excitavit  apologistas  aliosque  egregios  Reli- 
gionis  christianae  vifldices.  Unde  etfectum 
est,  ut  ipsae  persecutiones  ad  extensionem 
Ecclesiae  contulerint,  et  quo  raagis  ab  Iiosti- 
bus  oppriraerentur  Christiani,  eo  magis  rnul- 
tipliearentur,  ut  testatur  Tertullianus  ^ 

1.  Ecclesiae  status  sub  Traiano  —  Post 
Coccei  Nervae  mortem,  quae  contigit  anno 
aerae  christianae  98,  Romanum  imperium 
accepit  M.  U.  Traianus,  hispanus,  quiimpe- 
ravit  usque  ad  annum  117.  Sub  eius  princi- 
patu  perseculiones  in  Christianos  instaura- 
tae  sunt.  «  Sub  hoc,  inquit  Eusebius,  cuius 
nunc  tempora  comraeraoramus,  Traiano 
particularem  quamdam  per  singulas  civita- 
tes  populari  motu  adversus  nostros  excita- 
tam  esse  persecutionera  accepimus  ^  ».  Tu- 
multuosa  plebs  et  magistratus  christianos, 
quos  oderant ,  tanto  liberius  persequeban- 
tur,  quanto  magis  Traianus  deorum  cultui 
in  omnibus  consultum  cupiens,  Religionis 
christianae  progressionibus  invideret.  Haec 
autera  iara  ita  propagata  erat,  ut  Plinius  II 
ad  Traianura  scriberet,  non  tantum  per  ci- 
vitates,  sed  et  per  vicos  et  agros  omnis  ae- 
tatis,  omnis  ordinis,  utriusque  sexus  raultos 
colere  Christum  ^.  Traianus  ipse,  cum  bellum 
Parthis  illaturus  Antiochiara  venisset,  s.  I- 
gnatium,  huius  urbis  episcopum,  propter 
vitao  sanctitalcm  ct  rcligionis  fervorem  in 
universa  Ecclcsia  celebratissimum,  condem- 
navit,  ut  Romam  duceretur  et  in  amphi- 
theatro  a  leonibus  discerperetur  *. 

Praeter  s.  Ignatium  plures  alios  in  Syria 
christianae  Fidei  causa  fuisse  morte  affec- 
tos,  colligimus  cx  epistola  D.  Poljcarpi  ad 
Smjrnenscs.  In  Palacslina  quaestiones  in- 
stitutas  et  aniraadversum  fuisse  in  Christia- 
nos,  novimus  e  martyrio  s.  Simeonis,  epi- 
scopi  Ilierosol^nnitani,  quod  ex  Hegesippo 
refcrt  Euscbius  ^  Parera  saevitiam  in  Asia 


1  IHures  eflicimur,  infiiiit,  (juolies  a  vobis  metimur; 
Apol. 

2  Hist.  eccl.  1.  III,  c.  32. 
•1  Epist.  '.)7,  1.  X. 

I  Acla  martijrii  s.  Ignatii,  apiui  Usseriura,  Iluinarl, 
Colclier.  —  ^  Loc.  cil. 


VSQVE   AI>   CONVERSIONEM    rONSTANTINI   M. 


33 


proconsulari  oxcrcifam  contrachristianosab 
Arrio  Antonino,  testatnr  Tortullianus  '.  No- 
tae  sunt  Plinii  II,  Bitvniao  proconsulis,  et 
Traiani  iniperatoris  epistolae.  IUe  ad  liunc 
scribcbat,  se  eos,  qui  tanquam  cliristiani  de- 
lati  fuerant,  intcrrogasse,  confitentibussup- 
plicia  minatum,  et  perseverantes  morto  af- 
fecisse;  attamen  post  habitas  quaestiones 
nihil  aliud  do  eorum  sacramentis  comperis- 
se,  quam  quod  praeter  obstinationem  non 
sacrilicandi,  coetus  antelucanos  celebrarent 
ad  canendum  Christo  ut  Deo  et  ad  instituen- 
dam  disciplinam;  lioraicidium,  adulterium, 
fraudera,  perfidiam  et  alia  crimina  prohibe- 
rent;  ideoque  se  iudicassc  de  iis  ad  impera- 
torem  esse  referendum  maxime  propter  mul- 
titudinera  eorum ,  qui  in  periculum  voca- 
bantur  *.  Rescripsit  ad  eura  Traianus,  eius- 
modi  generis  homines  (christianos)  non  esse 
quidem  conquirendos ,  puniendos  tamen,  si 
deferantur  et  in  religionis  suae  confessione 
perseverent  ^.  «  Quo  facto,  inquit  Eusebius, 
persecutionis  incendiura,  quod  nobis  violen- 
tius  incurabebat,  restrictum  quidem  aliqua 
ex  parte  videbatur,  iis  tamen,  qui  nos  mali- 
gne  et  fraudulenter  aggredi  volebant,  non 
minor  opportunitas  suppetebat,  interdum 
populo,  interdura  praesidibus  provinciarum 
adversus  nostros  insidias  comparantibus: 
adeo  ut  si  non  palara  et  publice ,  locales  ta- 
men  in  nonnuUis  provinciis  persecutiones 
exardescerent  et  plurirai  fideles  multiplicis 
martyrii  certamen  subirent  *  ». 

Hinc  Traiani  responsum  merito  suggilla- 
vit  Tertullianus:  «  0  sententiam  necessitate 
confusara  !  negat  inquirendos  ut  innocentes, 
et  mandat  puniendos  ut  nocentes.  Parcit  et 
saevit,  dissimulat  et  animadvertit.  Quid  te- 
metipsura  censura  circumvenis  ?  si  damnas, 
cur  non  inquiris?  si  non  inquiris,  cur  non  et 
absolvis?  ^  » 

2.  S.  Igyiatius  et  alii  martyres  —  E  com- 
pluribus,  qui  in  hac  persecutione  pro  Chri- 
sto  Domino  martyrium  passi  sunt,  maxime 
noti  sunt,  Ignatius  episcopus  Antiochenus; 
Siraeon  episcopus  Hierosolymitanus;  Barsi- 
raaeus  episcopus  Edessae  in  Syria;  Sarbel- 
lius  et  soror  eius  Barbea  ibidera;  Flavia  Do- 
mitilla  virgo,  eiusque  eunuchi  Nereus  et 
Achilleus;  Antistius  Dyrachii  in  Macedonia 
episcopus;  Phocas  episcopus  Synopidis  in 
Ponto  ;  lulianus  presbyter  et  Caesarius  dia- 
conus  Terracinae;  EutropiusepiscopusXan- 

'  Ad  Scapulam,  c.  5. 
2  Plin.  i.  c;  Euseb.  1.  c. 
3Plin.  l.X,  Episl.  98;  Euseb.  1.  c. 
*  Ibid.  —  ^  Apolog.  c.  2. 

WOUTERS,  I. 


tlii;  Yictorinus  episcopus  Amiterni;  Romu- 
lus  aulae  Traiani  praefectus ;  Ilyacinthus, 
Eudocia,  Eustacliius  cum  Theopista  coniuge 
ot  liberis. 

Post  haoc,quao  attuliraus,  facile  intelligi- 
tur,quantus  sit  error  vel  fraus  eorura  scripto- 
rura,qui  dicunt,adraodura  paucos  christianos 
sub  Traiano  martyrium  subiisse.  Praeterea 
dum  legimus  ea,  quae  contra  illos  gesta  sunt 
a  Plinio  et  Arrio  Antonino  ,  iudicare  licet 
de  iis,  quae  in  reliquis  provinciis  cliristiani 
perpessi  sint;  cum  harum  praefecti  Plinio  et 
Antonino  utique  nonessent  aequiores  et  raan- 
suctiores,  neque  ulla  adferri  possit  causa, 
cur  christiani  in  Palaestina,  Bithj^nia  et  A- 
sia,  non  vero  in  caeteris  provinciis  vexa- 
rentur  ^ 

3.  Epistolae  s.  Ignatii  —  Extant  etiam- 
num  s.  Ignatii  Antiocheni  epistolae  sop- 
tem ,  pietatis ,  religionis  studio  et  martyrii 
desideriis  plenissimae  ^.  Earum  F  est  ad 
Ephesios,  IP  ad  Magnesianos,  IIP  ad  Tral- 
lianos,IV^ad  ecclesiam  Romanam,  quam 
erainentiae  supra  caeteras  causa  vocat  san- 
ctificatani,  illuminatam  ^^ier  voluntatem 
Dei,Deo  dignam,  latidandam,  heatifican- 
dam,  spiritu  plenam,  V*  ad  Philadelphien- 
ses,  VP  ad  Smyrnenses,VIP  ad  D.Polycar- 
pura.  Sanctus  praesul  omnes ,  ad  quos  scri- 
bit,  hortatur  ad  concordiam,  ad  mutuum 
amorem,  ad  obedientiam  sacris  ministris 
praecipue  episcopis;  confirraatque  in  doc- 
trina  apostolica  contra  serpentes  haereses. 

Eo  autera  pretiosiora  sunt  haec  ecclesia- 
sticae  antiquitatis  raonumenta,  quod  in  iis 
priraaevae  Ecclesiae  imago  propemodum 
viva  reddatur,  et  non  tantum  res  tunc  ge- 
stae,  sed  et  ecclesiastica  hierarchia,  disci- 
plina  et  apostolicarura  ecclesiarura  traditio- 
nes  veluti  in  tabula  expressa  exhibeantur. 
Nonnulli  quidem  has  s.  Ignatii  epistolas  op- 
pugnare  ausi  sunt;  at  eorum  audaciam  con- 
fregerunt  non  tantum  catholici  ^,  sed  etiam 
sapientiores  heterodoxi  *.  Aliae  octo  episto- 


1  Cf  Ruinart,  Praefat.  ad  Aeta  SS.  martyr.  n.  3;  I. 
B.  Palma,  Praelect.  hist.  eccl.  t.  I,  p.  I,  c.  10. 

2  Edit.  a  Busserio,  Vossio.  Cotelier,  Pa<res  apost.  t.  II; 
Gallandi,  Bibl.  veler.  Patr.l.  l;  Migne,  Patr.  graec.  t.  V. 

3  Nourry,  Apparat.  ad  Bibliolh.  PP.  diss.  VII;  Natal. 
Ale.\.,  Ihst.  eccl.  saec.  I,  diss.  23;  Mamachi,  Origin.  et 
antiquit.  chr.  t.IV.  —  Cf  etiam  Ceillier,  Op.  cit.  ed.  1858, 
cuius  recens  erudilus  editor,  t.  1,  lib.  3,  c.  XI,  art.  2,  lo- 
quens  de  MS.  codice  syriaco,  quem  Cureton  an.  1813 
reperiit,  trium  literarum  D.  Ignatii  raartyris  ad  s.  Poly- 
carpum,  ad  Epbesios  et  ad  Romanos,  multa  addidit  iis, 
quae  iam  auctor  Ceillier  praefiUus  fuerat  de  veritale 
seiilera  epistolarum  eiusdem  Marlyris. 

4  Pearson,  Vindiciae  Iguatianae;  Grabe,  in  not.  ad 
Spicileg.  saec.  II;  item  Vossius,  Usserius. 


34 


EPOCHA   II.    A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


lae,  quae  praeter  septem  memoratas,  sub 
nomine  s.  Ignatii  circumferuntur,  omnium 
consensu  apocryphae  sunt. 

4.  Ss.  Anacleftcs,  Evaristus,  Alexander 
Pontiflces  —  S.  Clemente  anno  circiter  100 
vita  functo,  ad  summum  Ecclesiae  pontifi- 
catum  evectus  fuit  s.  Anacletus,  qui  secun- 
dum  Librum  Pontificalem  annis  novem,  se- 
cundum  alios  annis  duodecim  sedit;  quam 
discrepantiam  tollit  L.  Berti  asserens,  Ana- 
cletum  duobus  annis  sedisse  tanquam  vica- 
rium  s.  Clementis,  anno  98  Traiani  iussu  in 
Chersonesum  Thraciae  deportati  ^ 

Porro  consentiunt  omnes  critici,  chrono- 
logiam  Romanorum  Pontificum,  qui  duobus 
prioribus  Ecclesiae  saeculis  sederunt,  esse 
valde  implicatam.  Verumtamen  isthaec  chro- 
nologorum  discrepantia  de  successionis  or- 
dine  et  accidentibus  non  ofiicit  ipsi  rei  seu 
successioni;  omnes  quippe  consentiunt  de  le- 
gitima  et  non  interrupta  RR.  Pontificura 
successione.  Caeterum  ad  stabiliendam  Pon- 
tificum  seriem  et  chronologiam  cum  Libro 
Pontificali  conferendi  sunt  vetustiores  Pon- 
tificum  catalogi  ^. 

S.Anacletus  Memoriam  B.Petri  constru- 
xit  et  composuit,  teste  auctore  Libri  Pon- 
tificalis,  idest,  ut  esplicat  Altaserra,  ^Edem 
sacram  dicavit  B.  Petro.  Quae  yEdes  nuUo 
unquam  persecutionis  turbine  deiecta,  sed 
raaiore  in  annos  splendore  aucta  in  eam  tan- 
dem  crovit  Templi  amplitudinem,  quae  om- 
nium  admirationcm  in  se  convertit  ^.  S.  Ana- 
cletus  autem,  post  fidelem  ccclesiarum  ad- 
ministrationem,  martyr  occubuit  anno  cir- 
citer  110.  Extant  sub  eius  nomine  tres  epi- 
stolae  dccretales ,  una  ad  episcopos  et  fide- 
les,  altera  ad  episcopos  Italiae,  tertia  ad  om- 
nes  episcopos  et  sacerdotes;  sed  has  aliasque 
RR.  Pontificum  usque  ad  Siricium  epistolas 
decretales,  iis  exceptis,  quas  ss.  Patres  et 
veteres  rerum  ecclesiasticarura  scriptores 
coramemorant,  esse  supposititias,  consen- 
tiunt  pcriti  *. 

Post  s.  Anacletum  Ecclesiae  regimen  de- 
mandatum  fuit  s,  Evaristo,  Bethlemitae, 
qui  60  novem  annis  functus   est.  Ei  acco- 


1  Dmert.  de  RR.  PP.  I el  11  mec. 

'  Celebriores  calalogi  sunl  Liherinmix,  aelale  Libe- 
rii  papae  confectus  ct  a  Rucherio  cfJilMs,  ct  ii,  quos  edi- 
(JcTunl  Hcnsclienius  et  Papebrociiiiis,  ^lc/fiiW.  t.l  april.; 
Schelslralc,  Aiiliquil.  Eccl.  illu.ilral.  l.  F  iii  appeiidice; 
I'af,'i,  Crilica  ail  Harim.  in  Apparal.  chnmol. 

^  Vid.  Haron.  ad  an.  10(),  cl  vilam  lulii  II,  Pontificis, 
apud  Antonium  Sandini,ri<ac  Ponlijicum  Homanurum. 
part.  II. 

■*  liaron.,  ad  an.  Sfi.^i;  Itcllarmin.,  (Jonlrovcr.s.  I.  II  de 
/1. 1'untif.,  c.  1-i;  Bona,  llcr.  lilurij.  1.  I,  c.  3;  alii. 


ptum  refert  Liber  Pontificalis  mandatum, 
ut  septem  diaconi  concionanti  pontifici  ades- 
sent,  tum  ad  muneris  maiestatem  commen- 
dandam,  tum  ut  contra  aemulorum  calum- 
nias  essent  sanae  doctrinae  testes  et  veri- 
tatis  stilum  in  praedicationis  officio  addi- 
scerent  '.  In  eodem  libro  legitur,  hunc  Pon- 
tificem  titulos  in  urbe  distribuisse  presby- 
teris.  Tituli  vero  sunt  aedes  sacrae  seu  ec- 
clesiae,  quibus  certi  presbyteri  et  ministri 
habentur  adscripti.  Qui  autem  in  urbe  Ro- 
ma  his  titulis  erant  praepositi,  presbyteri  et 
diaconi,  in  iis  sacris  ministeriis  fungeban- 
tur,  R.  Pontifici  in  ecclesiarum  regimine 
opem  ferebant,  eius  senatum  constituebant, 
et  postea  Cardinalium  nomen  acceperunt, 
quod  R.  Ecclesiae  ,  omnium  aliarum  cardi- 
ni,  sunt  adstricti  ^.  Praeterea  s.  Evaristum 
esse  primum,  qui  consecrationem  ecclesia- 
rum  in  morem  induxerit,  quorumdam  opi- 
nio  est;  sed  verisimilius  censet  card.  Bona, 
morem  consecrandi  ecclesias  esse  originis 
apostolicae,  et  s.  Evaristum  forsan  istum 
morem  decreto  confirmasse  autcaeteriscae- 
remoniis  hoc  adiunxisse,  ut  ecclesiae  non 
consecrarentur  sine  sacrificio  Missae  ^ 

Post  s.  Evaristi  obitum,  anno  circiter  119, 
Romano  pontificatu  functus  est  s.  Alexan- 
der ,  patria  Romanus.  Hunc  praetermittit 
D.  Optatus  Milevitanus,  post  Evaristum  nu- 
merans  Xystum  ■* ;  quod  vel  Optati  oblivione 
vel  potius  amanuensium  incuria  factum  es- 
se  ,  observat  Sandini  ^;  nam  apud  s.  Ire- 
naeum,  Eusebium,  s.  Epiphanium,  s.  Augu- 
stinum  et  alios  ,  post  Evaristum  numeratur 
Alexander  '^. 

Legitur  in  Libro  Pontificali ,  s.  Alexan- 
drum  esse  auctorem  ritus  aquae  benedicen- 
dae  cum  sale  et  Christianorum  domibus  a- 
spergendae;  sed  card.  Bona'  ct  Baronius* 
cxistimant,  eum  ritum  esse  ex  traditione  a- 
postolica  ortum  ct  ab  Alexandro  confirma- 
tum.  Ad  altiorem  quoque  originem  revocan- 
da  esse,  quae  de  commemorationc  dominicae 
passionis  in  Missae  sacrificio  et  de  aqua  vi- 
no  miscenda  pro  consecratione  calicis  ab  eo- 
dem  Pontifice  instituta  narrantur,  observant 


*  Ciacon.,  Vilae  RR.  Ponlif.;  Bianchini,  Annotat.  ad 
Aiiasl.  t.  II,  p.  78. 

■^  .Mabillon,  Commenl.  in  Ord.  roman.  c.  3;  card.  An- 
lonclli,  Disxert.  de  titulis,  quos  s.  Evaristus  presbijle- 
ris  ilistribuit;  I.  Tamagna,  Origine  e  preroijative  dei 
Cardinali. 

^  Rer.  lilurg.  I.  I,  c.  20. 

•<  Contra  Parmen.  1.  II. 

s  Vilae  Ponlif.  aiinot.  ad  S.  Alexandr. 

"  .'^andini,  ibid. 

7  ()p.cit.\.U,c.  13. 

8  Annal.  ad  an.  57. 


idera  cardin.  Borta  '  et  Sandini  *.  Apud 
quosdani  invenies,  s.  Alexandrura  decrevis- 
se,  ut  ss.  Eucharistia  in  azymo  pano  conlice- 
retur;  sed  nullus  huius  decreti  reperitur  tc- 
stis  praeter  Martinum  Polonum,  qui  unde- 
cim  post  saeculis  vixit.  Yerisimilius  sentiunt 
ii,  qui  usum  panis  azymi  ad  conticiondara 
Eucharistiam  in  Ecclesia  latina  e  traditione 
apostolica  semper  viguissedicunt.  Existiraant 
nonnulli,  ipsara  Ecclesiara  graecaui  priraura 
azyrao,  deinde  fermentato  pane  esso  usara; 
alii  vero  in  ea  usura  fermentati  semper  obti- 
nuisse  defundunt.  Porro  tum  in  azymo  tum 
in  ferraentato  pane  triticeo  Eucharistiara 
vere  contici ,  dednivit  Conciliura  generale 
Florentinura  ^. 

5.  Ecclesiae  staius  sub  Hadriano  {an. 
117)  —  Traianus  irapcrator  raortuus  est  an- 
no  llT.Quae  auteni  de  animae  eius  ab  in- 
feris  liberatione,  quam  aiunt  concessam  D. 
Gregorii  precibus,  navrantur,  fabulis  adnu- 
raeranda  sunt  *.  Successit  ei  ^lius  Hadria- 
nus  ,  gente  Hispanus ,  qui  usque  ad  annum 
138  iraperavit.  Quaravis  hic  nullis  nefastis 
edictis  Christianorura  persecutionem  impe- 
rarit,  sub  eius  taraen  iraperio  persecutiones 
populares,  imperante  Traiano  coeptae,  per- 
durarunt.  Id  evincitur  tum  ex  actis  marty- 
rii  s.  Symphorosae  et  septem  eius  filioi'um, 
tura  ex  apologiis  Quadrati  et  Aristidis  atque 
e  litteris  Serenii  Graniani  proconsulis,  de 
quibus  mox  dicemus  ^.  Etenim  pagana  plebs 
saepe  Christianos  turbulentis  clamoribus  ad 
mortem  deposcebat  ,  eiusque  votis  magi- 
stratus  civitatum  et  praesides  provinciarum 
facile  annuebant,  rati  id  haud  ingratum  fore 
imperatori,  quem  noverant  idololatriae  super- 
stitionibus  addictum.  Quae  autem  Hadriani 
imperatoris  in  Christianos  mens  fuerit,  vel 
ex  hoc  solo  patet,  quod  in  monte  Calvariae 
ubi  Christus  mortuus  est,  Veneris,  et  Beth- 
lehem  ubi  natus  est,  Adonidis  simulacra  e- 
rigi  iusserit. 

Popularibus  his  in  Christianos  persecutio- 
nibus  causam  saepe  dederunt  horrenda  cri- 
mina  seu  calumniae,  quae  auctoribus  lu- 
daeis  de  iis  circuraferebantur ;  nirairum  quod 
non  solum  essent  reipublicae  hostes,  sed  e- 
tiam  in  conventibus  suis  infantes  mactarent 
et  comederent,  luminibusque  extinctis  pro- 


'  Loc.  cit.  —  2  L.  c. 

3  A.  Sandini,  Diss.  X-XI  ad  Vitas  Pontif.;  Natal  A- 
lexand.,  Hist.  Eccl.  diss.  XI  in  saec.  Xl-XII. 

*  Natal.  Alexand. ,  Hist.  eccl.  saec.  II,  diss.  I;  Berti, 
Hist.  eccl.  saec.  II,  diss.  5. 

5  Cf  Ruinart,  Praelat.  ad  Acta  Marlijr.  n.  4;  I.  B.  Pal- 
ma,  Praelect.  hist.  eccl.  1. 1,  part.  II,  c.  II. 


VSQVE  AD   CONVERSIONEM  CONSTANTINI  M.  35 

miscuae  libidini  vacarent ;  quibus  effingen- 
dis  verisirailiter  ansara  praebuerunt  ss.  Eu- 
charistiae  suraptio  et  osculura  pacis.  Has  ca- 
lumnias  non  parum  auxerunt  infaraes  Gno- 
sticorura  haereticorura  sectae,  quae  christia- 
nura  noraen  sibi  usurpantes,  absurdis  doctri- 
nae  suao  portentis  et  infami  suae  vitae  ge- 
nero  Christianos  universos  in  communem 
infamiara  protrahebant,  amplamque  occa- 
sionem  calumniandi  insontes  ct  sinceros 
Christi  cultores  ethnicis  praebebant '.  Vi- 
debimus,quantum  Christianorum  apologistae 
laborarint  ad  refellendas  istas  calumnias. 

G.  Gnosticorum  sectae  —  Gnosticorum 
haeresis  iam  praecedenti  saeculo  in  lucem 
edita^,  hoc  saeculo  maiora  increraenta,  prae- 
sertim  in  Agypto  et  Syria ,  cepit,  pluresque 
et  diversae  eorum  sectae  forraatae  sunt.  Ea- 
rum  auctores  fuere  lii,  qui  sequuntur: 

Saturninus ,  Antiochenus ,  qui  imperante 
Hadriano  errores  suos  vulgavit  in  Syria.  Eo- 
rum  summa  haec  est:  Existere  ab  aeterno 
supremum  Deum,  seu  Ens,  qui  angelos,  vir- 
tutes  et  potestates  creavit.  Septem  infimos 
angelos ,  planetarum  rectores ,  condidisse 
mundum  visibilem,  et  formasse  hominem, 
seintilla  vitae  coelitus  deraissa  aniraatum. 
Dei  regno,  horumque  angelorum  regiraini 
obstitisse  principera  raalum  (satanam) ,  qui 
hominibus  coelesti  vita  praeditis ,  opposuit 
aliud  hominum  genus  natura  pravura.  Chri- 
stum ,  aeonum  principem ,  umbra  tantum 
carnis  praeditura ,  a  suprerao  Ente  missum 
fuisse,  qui  horainibus  contra  satanam  et  ho- 
mines  pravos  opem  et  salutem  adferret.  Nu- 
ptias  et  generationem  veluti  res  a  daemone 
inventas,  esse  evitandas  ^ 

Basilides,  Alexandrinus,  eodera  tempore, 
quo  Saturninus  in  Syria,  errores  suos  disse- 
minavit  in  ^gypto.  Docebat  autera ,  a  su- 
prerao  Deo  prognatos  esse  septera  aeones,  et 
ab  his  angelorum  principes.  A  primis  ange- 
lis  primura  coelum  et  alios  angelos;  ab  his 
secundum  coelum  iterumque  alios  angelos 
esse  genitos,  donec  per  continuas  angelorum 
propagines  365  coetus  gradatim  nati  essent, 
qui  omnes  et  singuli  mystico  vocabulo  A- 
hraxas  insigniebantur.  A  septem  angelis  in- 
fimi  coeli,  praesertim  ab  eorum  primipilo 
Archon,  ludaeorum  deo,  procreatum  fuisse 
hunc  terrarum  orbera.  Ad  animas  humanas 
e  corporeis  vinculis  liberandas  et  in  regnum 


1  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  IV,  c.  7. 

2  Videsis,  p.  25. 

3  S.  Iren.,  1.  I,  c.  22;  Tertullian.,  De  anima,  c.  23;  s. 
Epiphan. ,  Haeres.  23;  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  IV,  c.  7 ; 
Theodorel.,  Haerel.  fabul.  1.  I,  c,  3. 


86 


EPOCHA.   II.   A   MORTE   S.    lOANXIS   APOSTOLI 


lucis  restituendas,  aeonem  Nun  seu  mentem 
se  coniunxisse  cum  homine  lesu,  dum  in 
lordane  baptizabatur;  sed  instante  passionis 
et  mortis  tempore,  derelicto  homine  lesu,  ad 
originem  suam  rediisse  ^ 

Carpocrates,  Alexandrinus,  Saturnino  et 
Basilidi  aequalis.  Is  etiam  mundi  reruraque 
corporearum  creationem  Gnosticorura  more 
exposuit.  lesura  Christum  ,  quem  plerique 
aeonem,  corpore  tantum  aethereo  vel  urabra 
corporis  inter  homines  manifestatum  doce- 
bant,  merum  hominera,  caeteris  tamen  prae- 
stantiorem ,  dixit.  Omne  actionum  externa- 
rum  discrimen  morale  destruens,  cuncta  tur- 
pitudinis  genera  licita  reddidit.  Eius  filius 
Epiphanius,  doctrinae  patris  sui  fervidus 
propagator,  addidit ,  omnia  in  hoc  raundo 
coramunia  esse  debere ,  ne  mulieribus  qui- 
dem  exceptis  *. 

Valentinus  ,  ^gyptius,  Alesandria,  ubi 
Graecorum  disciplinis  et  artibus  studuerat, 
anno  140  profectus  Romam,  anno  160 in  in- 
sulaCjpromortuus,commentusestDeumae- 
ternum,  non  genitum,  nempe  Bythos,  e  quo 
utriusque  sexus  aeones  triginta  successive 
eraanarant  ,  qui  pleroma  seu  divinitatem 
constituebant.  Ab  ultiraa  aeone,  Sophia,  pro- 
creatam  esse  substantiara  informem,  Acha- 
mot;  quae  extra  pleroma  oberrans,  vires  vi- 
tales  communicaverat  raateriae,  cui  praee- 
rat  satan,  unde  eleraenta  spiritualia,  vitalia 
et  materialia  orta  sunt.  Ex  his  elementis  per 
Demiurgura,  filiura  Achamot,  conditum  esse 
hunc  raundum  visibilem  et  procreatos  homi- 
nes.  Ex  omnibus  aeanibus  missum  esse  lesum 
servatorcm,  qui  Acliaraot  et  spirituales  natu- 
ras  in  pleroraa  reduceret.  Hunc  aeonem  in 
baptisrao  apud  lordanem  se  coniunxisse  cum 
messia,  quera  Deraiurgus  naturis  vitalibus 
proraiserat,sicque  homines  seu  naturas  spi- 
rituales  a  satanae  et  vitales  a  Demiurgi  im- 
perio  liberasse.  Praeterea  notantur  Valen- 
tiniani  ab  antiquis  scriptoribus  propter  pra- 
vos  et  corruptos  mores  ^. 

Valentini  commenta  discipuli  varium  in 
modum  evolverunt,  et  tum  a  pseudo-magi- 
stro  suo  tum  inter  se  dissentientes,  diversas 
factiones  seu  sectas  produxerunt,  quarura 
errores  recensent  voteres,s.  Irenaeus,  s.  p]pi- 
phanius,  Theodoretus,  aliique.  Praetermit- 
timus  pariter  errores  Adamitarum,  Sethia- 


»  S.  Iren.,  1.  c,  c.  23;  Clcm.  Alex.,  Strom.  I.  IV;  s. 
Epiphan.,  Ilaercs.  21;  Theo^lon-t.,  loc.  cil  c.  2  et  i. 

■^  S.  Iren.,  loc.  cit.  c.  21;  Clem.  Alcx.,  Strnm.  I.  III; 
Tlicodorel.,  I.  c  c.  5;  s.  Epiphan  ,  Hanres.  27. 

•"i  S.  Iren  ,  lor.  cii.  c.  it;  Cleni.  \l\.  Op  cit.  1.  II; 
Tertullian.,  L.adv.  Valentm.\  s. Epiphan.,i/aere5.31. 


norura,  Cainitarum ,  Ophitarum  ,  tum  quod 
fuerint  obscuri  nominis  sectae,  tum  quod 
oranes  e  Gnostieorum,  praesertim  Valenti- 
nianorum,  scholis  prodierint.  Caeterura  ii 
haeresiarchae  potius  raala  faraa,  quam  pra- 
vis  suis  moribus  apud  ethnicos  de  Christia- 
nis  excitabant,  quam  orthodoxorum  ad  suas 
sectas  traductione  Ecclesiae  nocuisse  vi- 
dentup. 

7.  Ittdaeorum  status  —  Dura  Ecclesia 
christiana ,  nihil  obstantibus  persecutorum 
saevitia,  philosophorum  conviciis ,  ethnico- 
rum  et  ludaeorum  invidia,  haereticorum  per- 
fidia,  magis  raagisque  extendebatur,  ludaeo- 
rum  status  ad  ruinam  properabat.  Anno  116, 
Traiani  imperatoris  18,  ludaei  Alexandriae 
et  per  totara  ^gyptum  ac  Cvrenaioam  ad 
seditionem  proruperunt.  Parem  rebellionem 
excitarunt  in  Cypro.  In  quibus  tumultibus 
non  tantum  magnam  ethnicorum  stragem 
ediderunt,  sed  permultos  etiam  Christianos 
interfecerunt.  Marcus  Turbo,  romani  exerci- 
tus  dux,  consertis  contra  rebelles  praeliis, 
plura  eorura  millia  neci  dedit.  In  Mesopo- 
tamia  Lucius  Quietus  ingentera  eorum  raul- 
titudinem  armis  prostravit.  Quum  Hadria- 
nus  imperator  ludaeos  rursum  rebelles  re- 
pressisset,  circuracisione  interdixisset,  et  in 
loco ,  in  quo  fuerat  templum  lehovae,  aliud 
lovi  Capitolino  sacrum  excitasset ,  ludaei 
exasperati,  duce  Barchocheba,  qui  se  gen- 
tis  liberatorem  et  promissura  messiam  iacti- 
tabat,  atrocius  quara  unquara  in  Romanos 
arma  verterunt;  siraulque  in  Christianos, 
armorum  rebellium  societatem  fugientes , 
crudeliter  saevierunt.At  rebelles  post  plura 
praelia  victi  et  ad  internecionem  caesi  sunt, 
eorura  arces  destructae,  et  qui  reliqui  erant 
ex  omni  circa  lerusalem  regione  eiecti,  pa- 
triuraque  solum  vel  e  longinquo  conspicere 
prohibiti  sunt  ^ 

^.MarcusepiscopusHierosolymitanus — 
Tunc  iuxta  rudera  veteris  urbis  lerusalera 
novam  urbem  excitavit  Hadrianus ,  quam 
^liara  capitolinara  vocavit.  Novis  incolis 
Evangelium  pracdioatum  fuit;  etquura  bre- 
vi  tempore  ibidera  ecclesia  e  gentibus  seu 
ethnicis  conversis  coaluisset,  post  quinde- 
cira  episcopos  e  gencro  iudaico  ,  qui  eccle- 
siara  Hierosolymitanara  rexerant,  Marcus, 
priraus  e  genero  gentili,  illius  suramum  sa- 
cerdotium  suscepit.  Ea  oraiiia  non  absque 
divinae  providentiae  consilio,  et  in  magnum 
Fidei  christianae  bonum  efi"ecta  fuisse,  ob- 


*  Dio  in  Truiann  il  IIadriayin;Enscb.,  Ilist.  eccl. 
I.  IV,  c.  3  ct  6  ;  Sulpic.  Sevcr.,  Ilist.  I.  II. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


37 


servat  Sulpicius  Scverus;  quatcnus  sic  Cliri- 
stiani  a  ludaeoruiii  persecutionibus  fuerunt 
liberati,  et  perieulum  /udai.:(nidi  sub  gra- 
tiae  lege  amotuni  '. 

9.  6'.  Xi/s(us  rontifex — Post  s.  Alexan- 

druni,qui  pontilicatum  decem  annorummar- 

tyrio   coronavit,  Ecclesiae  praeiectus  fuit 

Si.vtus  seu  Xvstus,  patria  Romanus,  qui  se- 

cundum  Eusebium  -,  et  omnes  RR.  Pontifi- 

cum  catalogos  sedit  decem  annis.  De  lioc 

Pontifioe  in  Libro  Pontificali  legitur ,  quod 

decreveril ,  ut  vasa  sacra  tantum  a  sacris 

ministris  tangerentur,  utque  nuUus  episco- 

pus,  Roma  ad  ecclesiam  suam  rediens,  su- 

sciperetur,  nisi  Apostolicae  Sedis  litteras 

formatas  ,  veluti  comraunionis  tesseram  , 

exhiberet.  Eiusmodi  litterae,  a  forma  seu 

sigillo   dictae  formatae,  perantiquae  sunt 

in  Ecclesia,  perque  eas  ecclesiastica  pax  et 

communio,  fideique  seu  doctrinae  unitas  ca- 

pita  inter  et  membra  Ecclesiae  significaban- 

tur  et  fovebantur;  unde  etiam  pacificae  ac 

communicatoriae  dictae  sunt;  et  ne  in  iis- 

dem  fraudi  locus  esset,  earum  ratio  conci- 

liorum  canonibus  ,  unde  etiam  canonicae 

dictae  sunt,  praescripta  fuit  ^. — Trisagion 

Sanctus,  Safictics,  Sanctus,  Missae  sacrifi- 

cio  ab  eo  insertum,  aliqui  tradunt.  Sed  hoc 

solum  esf  in  Libro  Pontificali,  Xystum  con- 

stituisse,ut  Missarum  actionem  *  sacerdote 

incipiente,  pojotdus  hymnum  (seu  Trisa- 

^\on)decantaret,  Sanctus,  Sanctus,  Sanc- 

ius.  Itaque  Baronius  ^ existimat,  eo  duntaxat 

spectasse  Xysti  decretum  ,^ut  huius  hymni 

usus  iam  receptus  custodiretur  sanctius  ^. 

10.  Quadratus  et  Aristides  apologistae — 
Quum  interim  in  multis  provinciis  persecu- 
tiones  populares  adversus  Ecclesiam  saevi- 
rent,  in  quibus,  praeter  Evaristum  et  Ale- 
xandrum  pontifices  aliosque,passisuntFau- 


For- 


1  Op.  cit. 

-  Ilist.  eccl.  1.  IV,  c.  5. 

3  Cf  Baron.,  ad  an.  142;  Du  Cang.  Glossar.,  v 
matae. 

*  Walafridus  Strabo,  Derebus  Ecclesiasticis,  c.  -2, 
l.  XV  Bibl  Patr.  p.  19.3,  ail:  «  Aclio  dicitur  ipse  Ca- 
non,  quia  in  eo  sacramenta  conficiuntur  Dominica;  Ca- 
non,  vero,  eadem  Actio  nominatur,  quia  in  ea  esl  le- 
gitima  et  reguiaris  sacramentorum  confectio  ». 

5  Annal.  ad  an  Mi. 

6  Byranus  hlc  adhibitus  in  sacra  Lilurgia  ex  lacobi 
Apostoli  decreto  legitur  iib.  VIII  Constitut.  Apostolic. 
c.  12.  Bona,  lib.  II  Rer.  Lititrgic  c.  10,subdit:iiDuplex 
est  Trisagion,  istud  nimirum,  de  quo  nunc  agimus,  om- 
nibus  Ecclesiis  commune,  et  illud,  quod  Graeci  quoti- 
die,  Latini  semel  in  anno  graece  simul  et  latine  conci- 
nunt  in  magna  Parasceve,  nempe :  Sanctus  Deus, 
Sanclus  fortis,  Sanctus  immortalis,  miserere  no- 
bis,  cuius  originem  Felix  III  Pontifex  narral  in  Epi- 
stola  ad  Petrum  Cnaphaeum  ». 


stinus  presbyter,  lovita  diaconus,  Sabina 
nobilis  matrona,  Serapia  virgo,Symphorosa 
cum  septem  filiis;  Quadratus ,  Apostolorum 
diseipulus  ct  s.  Publii  martyris  in  Athe- 
niensi  episcopatu  successor ,  mora  ,  quam 
Iladrianus  imperator  Athenis  traxerat,in 
ecclesiarum  commodum  usu.s  est,  et  impera- 
tori  egregiam  Christianorum  eorumque  Fi- 
dei  apologiam  obtulit '.  Paulo  post  Aristides, 
ex  ethnico  philosopho  christianus,  pariter 
Atheniensis,  eidem  imperatori  apologeticam 
orationem  pro  Christianis  obtulit,  in  qua 
ex  ipsorum  philosophorum  sententiis  illorura 
Fidem  vindicavit^. 

Inter  ipsos  gentiles  non  defuerunt,  qui 
Christianorum  causam  contra  iniquos  perse- 
cutiones  defenderent.  Clarissimus  Serenius 
Granianus,  Asiae  proconsul,  ad  Hadrianum 
litteras  dedit,  iniquum  sibi  videri  scribens, 
christianos  ,  nuUo  obiecto  crimine  ,  indicta 
causa,  tumultuosis  vulgi  claraoribus  grati- 
ficandi  studio  occidi  ^. 

Hadrianus  his  oranibus  in  Christianos  fa- 
ctus  propensior,  eos  deinde,  nisi  per  iudicia 
et  legitimara  accusationem    criminis   con- 
victos,  conderanari  aut  plecti  vetuit;  quin 
etiam  in  eorura  calumniatores  animadverti 
iussit.  «  Si  quis  eos  detulerit,  inquit  ad  Mi- 
nucium  Fundanum,  Graniani  successorem  , 
probaveritque  contra  leges  quidquam  agere, 
tu  pro  gravitate  delicti  in  eos  statue.  Sin, 
raehercule,  calumniae  causa  istud  intenderit, 
operam  dabis ,  ut  pro  gravitate  crirainis  in 
illura  aniraadvertas^  ».  Hinc  factum  est,  ut 
concitatae  variis  in  locis  adversusEccIesiam 
persecutiones  deferbuerint. 
^ll.  Celsus iMlosophus — Verum  alterius 
generis  hostes  Ecclesia  experta  est,  philo- 
sophos  ,  scilicet,  quorum  alii,  ut  diximus, 
philosophicis  placitis  sinceram  Christi  doc- 
trinam,  ab  Apostolis  traditam ,  corrurape- 
bant;  alii  in  universum  eo  contendebant,  ut 
fallacibus  conclusiunculis  christianas  disci- 
plinas  vanitatis  ac  stultitiae  arguerent,  ri- 
suique  publico  exponerent.  Ex  his  fait  Cel- 
sus,  philosophus  epicureus,  odio  in  Christia- 
nos  et  calumniis,  quibus  eorum  Religionem 
proscidit,  notissimus.  Talem  quippe  se  pro- 
didit  in  libro,  qui  Sermo  verus  inscriptus 
erat.  Dudum  eius  liber  deperditus  et  solum 
notus  est  e  celeberriraa  illius  refutatiqne, 


1  Euseb.,  Hist  eccl.  1.  IV,  c.  2.—Apologiae  Quadrati 
tanlura  superest  IVagmentura,  ab  Eusebio  relatum,  in 
quo  auctor  disseril  de  miraculis  Christi. 

-  Euseb.,  I.  c.-Oratio  Aristidis  penitus  excidit. 

3  Euseb.  1.  c.  c.  8. 

*  Ibid.;  Sulpic.  Sever.,  Hist.  1.  II;  Oros.  L  VII,  c.  13. 


38 


EPOCHA   II.    A   MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


quam  libris  octo  elaboravit  doctissimus  Ori- 
genes.  Celsus  in  libro  suo,  quantum  ex  eius 
refutatione  coUigi  potest ,  tum  falsis  asser- 
tionibus  tum  calumniis  et  malignis  Scriptu- 
rarum  detorsionibus  oppugnavit  historiam, 
religionem  ,  moresque  ludaeorum  et  Chri- 
stianorum.  Mosem  etChristum  aggressus  est; 
utriusque  doctrinam  contulit  cum  doctrina 
pilosophorum  ,  hanc  illianteponendam  con- 
tendens.  Miracula  Christi  et  eius  discipulo- 
rum  non  negabat,  sed  magiae  tribuebat.  Fa- 
tebatur,  Christum  cum  viveret ,  paucos  ha- 
buisse  discipulos,post  passionem  vero  et  mor- 
tem  habuisse  innumeros,  qui  eum  ut  Deum 
adorabant,ideoque  ad  cruenta  supplicia  fuisse 
damnatos.  Christianos  nullius  criminis  accu- 
sabat,  nisi  quod  contra  imperii  leges  occulte 
convenirent,  deos  spernerent,  simulacra  de- 
testarentur.  Alia  non  pauca,  veritati  chri- 
stianae  Religionis  contra  recentiores,  adver- 
sarios  confirmandae  utilia,  confessus  est  ^ 

12,  S.  lustini  initia — Divina  providen- 
tia,  quae  Ecclesiam  a  multigeneribus  hosti- 
bus  impugnari  permisit,  omni  etiam  actate 
egregios  illius  vindices  excitavit,qui  scriptis 
doctissimis  christianam  Religionem  propu- 
gnarunt,  et  adversariorum  calumnias,  dic- 
toria  et  obiectiones  confutaverunt.  Ex  his 
fuit  s.  lustinus ,  philosophus  et  martyr ;  qui 
Neapoli  in  Samaria  parentibus  clarae  stir- 
pis,  sed  ethnicis  natus ,  post  litterarum  stu- 
dium  assequendae  verae  sjipientiae  seu  phi- 
losophiae  desiderio  omnium  fere  philosopho- 
rum,  Stoicorum,  Peripateticorum,  Pj^thago- 
reorum,  Platonicorum  scholas  delibavit.  De- 
mum  sermonibus  cuiusdam  venerabilis  so- 
nis,  quem  in  solitudine  circa  mare  obvium 
habuit,  ad  nobiliorem  ac  diviniorem  philo- 
sophiam,  christianam  nempe  ,  incensus  ,  et 
christianorum  in  perfercndis  pro  Fide  sup- 
pliciis  miranda  patientia  et  heroica  constan- 
tia  pormotus,  Christo  nomen  dedit,  eiusque 
Fidem,  sinocrissimamentc  amplexus  est.  Ex- 
inde  ardentissimo  animo  et  sacras  Litteras 
perscrutari,  et  carum  magistros,  Apostolo- 
rum  discipulos  et  successores,  audire  coe- 
pit,  ut  ad  exantlandos  Dci  causa  hiborcs  ct 
subeunda  cum  adversariis  cortamina  ido- 
neum  se  pracstaret.  Quanto  autem  animo  ac 
virtute  id  praestiterit ,  per  decursum  pa- 
tebit  2. 

13.  Ecdesiae  status  sub  Antonino  {an. 
138)  —  Hadrianum  anno  138  extinctum  in 


^  ('-{  Origfn.  I.  VIII  contra  Celsutn\  IJergier,  Trai- 
U  hist.  dogmat.  t.  VIII,  Tournay  I8i7. 

*  Cf  P.  Maran,  Vita  s.  lustini,  in  Opcrum  eius  cdi- 
tione. 


imperio  romano  excepit  Antoninus  cogno- 
mine  Pius,  qui  usque  ad  annum  IGl  impe- 
ravit  et  propter  aequitatem  ac  clementiam 
commendatur.  Verumtamen  prioribus  eius 
imperii  annis  christiani  apersecutione,  quam 
privati  et  magistratus  iis  inferebant,  minime 
liberi  fuerunt.  Constat  id  ex  Apologia  a  s. 
lustino  ipsi  Antonino  imperatori  oblata ,  ut 
mox  videbimus;  e  veteri  inscriptione  s.  Ale- 
xandro,  sub  Antonino  martyrium  passo,  po- 
sita  et  in  coemeterio  Callisti  reperta  *;  et  ex 
actis  martjrii  s.  Felicitatis  et  septem  eius 
filiorum ,  qui  iussu  Antonini ,  ab  idolorum 
sacerdotibus  in  Christianos  excitati ,  Fidei 
causa  variis  suppliciis  affecti  fuerunt  ^ 

14.  Apologia  I  s.  lustini — S.  lustinus,  qui 
optime  noverat  pravas  ethnicorum  de  chri- 
stianis  opiniones,  turpes,  quae  contra  sacro- 
sanctam  horum  disciplinam  vulgo  spargeban- 
tur,calumnias,ac  iniquam  condemnandi  chri- 
stianos  ob  solum  nomen  absque  ulla  forma 
legali  rationem,  eorum  causam  palam  defen- 
dit  in  Apologia,  quam  an.  150  ad  impera- 
torem  Antoninum,  eiusque  filios  adoptivos, 
M.  Aurelium  et  L.  Verum,  ad  senatum,  po- 
pulumque  romanum  scripsit.  In  ea  dcpingit 
saevam  iniustitiara  ,  qua  christiani  ,  nulla 
criminis  instituta  cognltione  aut  iudicio, 
solius  nominis  causa  condemnabantur :  illos 
a  vulgaribus  calumniis  praeclare  purgat : 
pluribus  demonstrat  eorum  vitae  innocen- 
tiam,  erga  principes  fidem,  singulare  ca- 
stimoniae  studium,  et  verissimam  in  Deum 
verum,  Patrem ,  Filium  et  Spiritum  S.  pie- 
tatem :  deinde  christianae  Religionis  origi- 
nem,  aequitatom,  sanctitatem  ad  divinita- 
tem  exponit:  utque  christianae  disciplinae 
sanctitas  integre  perspiciatur,  praecipuaRe- 
ligionis  mjsteria,  baptismum,  sacrificium, 
eorumque  ritus  explicat,  quadam  hic  dispen- 
satione  usus  in  celebri  Arcani  disciplina,  ut 
christianos  ab  aflictis  criminibus  vindicaret: 
commcmorato  demum  Hadriani  ad  procon- 
sulem  Asiac  in  christianorum  gratiam  edi- 
cto  ,  concludit  dicens:  «  Hacc  si  rationi  et 
vcritati  vobis  conscntanea  videntur  ,  illis 
honorcm  habetc;  si  pro  nugis  habetis,  con- 
temnite:  neque  tamen  idcirco  adversus  in- 
sontcs,  qui  nihil  in  loges  peccarunt,  capitis 
supplicium  statuatis  ^ ». 


'  \n  hac  inscriplione  legitur:  «  0  tempor.i  infau.sta, 
quibu.s  inler  sacra  ct  vola  ne  in  cavcrnis  quiiicm  sal- 
vari  possumus;  quicl  miserius  vita,  sed  (|uid  miserius 
in  morte,  cum  ai)  aniicis  cl  parcntilius  .sepcliri  ne- 
queant  »  ;  Aringli.  lioma  subterranca,  1.  III,  c.  22. 

2  ituinarl,  Acta  SS.  Martyr. 

3  Opcra  s.  lustiiii  edita  a  Maran. 


VSQVE    AD   CONVEUSIONEM    CONSTANTINI    M. 


39 


15.  Antonini pro  Christinnis  rescriptum 
—  Antoninus  iraperator  hac  christianonim 
defensiono  factus  orcra  eos  bcnignior,  primum 
in  rescripto  ad  Graocos  dato ,  supra  raerao- 
ratura  Hadriani  docretum  observari  iussit. 
Quod  cura  non  sufliceret,  irao  cum  post  ter- 
rae  motura  ,  quo  plures  urbes  eversac  fuc- 
rant,  ethnici  in  Asia  rainori  contra  christia- 
nos  quasi  calaraitatisistius  auctores  propter 
suum  in  deos  odiura,  crudelissirae  saevirent, 
imperator  liorura  supplicatione  perraotus,  ad 
civitates  Asiaticas  scripsit,  ne  quis  christia- 
nos  solius  religionis  causa  vexaret  aut  ad 
iudicera  deferret '.  Ex  quo  tempore  tranquil- 
lior  fuit  Ecclesiae  status. 

16.  Religionis  propagatio  —  Post  Anto- 
nini  iraperatoris  in  favorera  christianorum 
rescripta  magis  magisque  christiana  Fides 
propagata  fuit.  lam  non  tantum  in  imperii 
provinciis  sod  etiam  in  aliis  regnis,  inter 
ipsos  populos  barbaros  Ecclesiara  Christi  vi- 
guisse,  testantur  s.  lustinus  et  s.  Irenaeus , 
qui  hoc  ipso  saeculo,  atque  Tertullianus,  qui 
sub  saeculi  huius  exitum  et  sequentis  initia 
floruerunt.  Secundum  eorum  testimonia 
Christus  colebatur  in  Asia  interPalaestinae, 
Syriae  et  Asiae  minoris  incolas,  inter  Ar- 
menos,  Mesopotauiios,  Parthos,  Medos  et  Ela- 
mitas  seu  Persas ;  in  Africa  inter  ^gyptios, 
Lybios,  Getulos,  Mauros;  in  Europa  inter 
Graeciae  et  Italiae  populos,  inter  Hispanos, 
Gallos  ,  Germanos ,  Britannos ,  Dacos ,  Sar- 
matas,  Scvthas,  Hamaxobios  et  populos  no- 
madicos,  aliosque,  quorum  ne  nomina  qui- 
dem  satis  nota  erant.  Sic  s.  lustinus  dicit: 
«  Ne  unum  quidem  est  genus  raortalium , 
sive  barbarorura ,  sive  graecorum,  sive  e- 
tiam  aliorum  omnium,quocuraque  appellen- 
tur  nomine...  inter  quos  per  nomen  cruci- 
fixi  lesu  supplicationes  et  gratiarum  actio- 
nes  Patri  fabbricatori  rerum  omniura  non 
fianf^ ».  S.  Irenaeus  de  una  eademque  in  om- 
nibus  ecclesiis  Fide,  unaque  omnium  Tradi- 
tione  disserens,  ait:  «  Etsi  in  mundo  loque- 
lae  dissirailes  sunt,tamen  virtus  traditionis 
una  et  eadem  est.  Et  neque  hae  quae  in 
Germania  sunt  fundatao  ecclesiae  ,  aliter 
credunt,  aut  aliter  tradunt,  neque  hae  quae 
in  Iberis  sunt,  neque  hae  quae  in  Celtis,  ne- 
que  hae  quae  in  Oriente,  neque  hae  quae 
in  ^gypto,  neque  hae  quae  in  Lybia,  ne- 
que  hae  quae  in  medio  mundi  sunt  consti- 
tutae^  ».TertulIianus,  «  Hesterni  sumus,  in- 


1  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  IV,  c.  12, 13  el  20;  Ovos.Hist. 
l.VII,  c.  U. 
*  Dialog.  cum  Triphon. 
3  L.  I,  c.  10. 


quit,  et  vestra  omnia  implevimus ,  urbes , 
insuLis,  casteHa,  municipia,  conciliabula,ca- 
stra  ipsa,  tribus,  decurias,  palatiura,  sona- 
tura ,  forura.  Sola  vobis  relinquiraus  tera- 
pla  '  ».  Et  adversus  ludacos  disputans,  «In 
quera  alium,  ait,  universae  gentes  credide- 
runt,nisi  in  Christura  qui  iani  venit  ?  Cui 
enini  et  aliae  gentes  credidcrunt ;  Parthi , 
Medi,  Elaniitae;  et  qui  inhabitant  Mesopo- 
tamiara,  Armeniara,  Phrygiara,  Cappado- 
ciara;etincolentes  Pontum,et  Asiam,et  Pam- 
phyliam ;  immorantes  yEgyptum ,  et  regio- 
nera  Africae  quae  est  trans  Cyrenen  inha- 
bitantes  Roraani  et  incolae;  tunc  et  in  Hie- 
rusalem  ludaei ,  et  caeterae  gontes ,  ut  iam 
Getulorum  varietates ,  et  Maurorum  multi 
fines;  Hispaniarum  omnes  termini,  et  Gal- 
liarum  diversae  nationes ,  et  Britannorum 
inaccessa  Romanis  loca,  Christo  vero  sub- 
dita ;  et  Sarmatarum,  et  Dacorura,  et  Ger- 
manorum,  et  Scytharum,  et  abditarum  mul- 
tarum  gentium  -  ». 

Tara  explorata  erat  omnibus  celeris  per 
orbem  christianae  Religionis  propagatio,  ut 
nemo,  sive  e  ludaeis  sive  e  gentibus,  lusti- 
ni,  Irenaei  aut  TertuUiani  assertiones  frau- 
dis  incusare  ausus  fuerit.  Contra  celerri- 
mam  Religionis  propagationem  confirmant 
ipsi  scriptores  ethnici:  testatur  Tacitus,  ira- 
perante  Nerone,  in  sola  urlje  Roma  ingen- 
tem  fuisse  christianorum  multitudinem  ^  Pli- 
nius  II  ad  Traianum  imperatorem  de  chri- 
stianis  ait :  «  Visa  est  mihi  res  consultatione 
dignissima,  maxime  propter  periclitantium 
numerum;  multi  enim  omnis  aetatis,  omnis 
ordinis,  utriusque  sexus ,  etiam  vocantur  in 
periculum  ;  neque  enim  civitates  tantum , 
sed  vicos  etiam  atque  agros,  superstitionis 
istius  contagio  (ita  christianam  religionem 
appellat )  pervagata  est  ^  ». 

Divinae  certo  providentiae  opus  est,  na- 
scentem  Ecclesiam,  licet  ludaeorum  et  eth- 
nicorum  furiis  agitatam,  philosophorum  dic- 
teriis  ac  haereticorum  perfidiis  oppugnatam, 
foecundiori  semper  propagine  fuisse  diff^u- 
sam.  Contra  ethnicorum  sacra  christianae 
veritatis  aurora  quasi  fulmine  coelitus  de- 
misso  quassata,  et  haereticorum  sectae,  ubi 
nasci  videbantur,  in  diversas  mox  factiones 
interitumque  dilapsae  sunt. 


'  Apolog.  c.  37. 

-  L.  advers.  Iudaeos,  c.  7.  Cf  C.  I.  Ansaldum,  Mid- 
titudo  maxima  eorum  qui  prioribus  Ecclcsiae 
saeculis  christianam  Religionem  professi  sunt, 
Augu&t.  Taurin.  176o;  I.  L.  Selvag.,  Antiquit.  chr.  1. 1, 
c.  2 ;  1.  B.  Palnia,  Praelect.  hist.  eccl.  1. 1,  part.  I,  c.  3. 

^  Anyial.  1.  XV,  c.  4i.. 

*  L.  X  Epist.  97. 


40 


EPOCHA   II.   A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


17.  Ss.  Thelesphorus ,  Hyginus ,  Pius , 
Pontifices — S.  Xjsto  anno  circiter  140  coe- 
lesti  vita  donato  ,  in  summum  pontificatum 
suflfectus  est  s.  Thelesphorus,  Graecus ,  qui 
undecim  annis  et  novem  fere  mensibus  Ec- 
clesiam  administravit.  In  Chronico  Eusebii 
ad  ann.  136  legitur:  «Quadragesimale  ieiu- 
nium  a  Thelesphoro  per  hoc  tempus  institu- 
tum  ac  praeceptum  quidam  scribunt ».  Ve- 
rum  praeter  quam  quod  haec  verba  quidam 
scribunt,  Eusebio  sint  insolita,  observant 
critici,  illud  non  reperiri  in  Mss.  chronicis 
Eusebii  ^  Multique  viri  eruditi  dicunt,  qua- 
dragesimale  seu  antepaschale  iciunium  ex 
apostolica  traditione  repetendum.  «Nos,  in- 
quit  s.  Hieronjmus,  unam  quadragesimam 
secundum  traditionem  apostolicam  toto  anno 
tempore  nobis  congruo  ieiunamus  ^  ». 

Post  s.  Telesphorum,  anno  circiter  152 
e  vivis  sublatum,  supremum  Ecclesiae  re- 
gimen  demandatum  fuit  s.  Hygino,  Athe- 
niensi,  qui  illud  quatuor  annis  gessit.  De  eo 
in  Lih^o  Pontificali  legitur,  quod  clerum 
composuerit  et  gradus  distribuerit  ,  non 
quasi  clericalem  hierarchiam  instituerit,sed 
quod  clericis  certa  officia  assignarit,  ut  ex- 
plicat  F.  Bianchini  ^.  Idem  Pontifex  haere- 
siarcham  Cerdonem,  de  quo  mox  loquemur, 
Ecclesia  eiecit; — itemque  iussit,  virum  sal- 
tem  unum  et  mulierem  unam  tamquam 
patrinos  et  susceptores  ad  Baptismum  prae- 
ter  sacramenti  ministrum  adhiberi.  Quod 
quidem  decretum  quamvis  apud  antiquissi- 
mos  scriptores  non  reperiatur ;  consuetudo 
tamen  adhihendi  susceptores  in  Baptismo 
pervotusta  cst,  et  ab  ipsis  fere  Catholicae 
Ecclesiae  incunabulis  usurpata.  Tertullia- 
nus  ■*  ait:  Quid  enim  necesse  esl,  sponso- 
res  etiam  jpericulo  ingeri? 

S.  Hyginum  in  Petri  cathedra  excepit  s. 
Pius,  Aquileiensis.  Apud  D.  Optatum  qui- 
dem  et  s.  Augustinum  post  Hjginum  legi- 
tur  Anicetus,  sed  errore,  nam  tum  veteres, 
s.  Irenaeus,  Hegesippus,  Eusebius,s.  Epipha- 
nius,  tum  recentiores  post  Hyginum  reccn- 
scnt  Pium^.  HuncPontificem  nonnulli  dicunt 
auctorem  decrcti  dc  celebrando  Paschatc  die 
dominica,  ot  altcrius  dccroti  do  pocnitontia 
subeunda  ab  co ,  cuius  ncgligcntia  aliquid 
sanguinis  cucharistici  effundcretur ;  scd  de 
utroque  decreto  alii  mcrito  dubitant,  quod 

1  A.  Pontaciis,  Annotat.  in  Chron.  Euseb  p.  012. 

2  Epist.  54  ad  Marr.dl.  (.1  A.  l>ontac.,  1.  c;  Natal. 
AlexantJ. ,  llist.  er.rl.  sacc.  II,  tjiss.  \\  Selvag.  Anti- 
quit.  clir.  I.  II,  part.  '1,  c  7. 

:>  Annnt.  in  L  Pontif.  t.  II,  p.  107. 

*  De  Haptismn,  c.  18. 

c  Cf  Sandini,  Vilae  JiR.  Pontif.,  S.  Pius. 


prius  eruatur  ex  epistola  s.  Pii  apocrjpha, 
et  de  posteriori  nulla  sit  apud  veteres  scri- 
ptores  mentio  ^  —  Pio  I  Pontifice  ,  anno 
Christi  164,  quartam,quamvocant  alii  quin- 
tam,  adversus  Ecclesiam  persecutionem  M. 
Aurelius  et  L.  Verus  Imperatores  excita- 
runt  uti  mox  videbimus. 

18.  Cerdo  et  Marcion  haeresiarchae  — 
Haeresiarcha  Cerdo ,  quem  supra  nominavi, 
erat  patria  Syrus.  Gnosticorum  more  doce- 
bat,  duo  esse  rerum  principia  aeterna,  unum 
natura  bonum,  deum  ignotum ;  aliud  natura 
malum,  materiae  dominum:  mundum  a  prin- 
cipio  malo  fuisse  formatum;  Christum  a  Deo 
ignoto  missum  et  in  umbra  carnis  apparuis- 
se  ad  docendos  et  liberandos  homines  ^.  Ro- 
mae  sub  pontificatu  s.  Hygini  errores  suos 
confessus,  aliquandiu  resipiscere  visus  est. 
At  paulo  post  relapsus ,  ab  eodem  Pontifice 
communione  Ecclesiae  exclusus  fuit  ^. 

Cerdone  praeceptore  a  Fide  catholica  ad 
haeresim  deflexit  Marcion  ,  patria  Ponticus, 
filius  episcopi  Sinopensis.  Is  propter  stuprum 
virgini  illatum  a  patre  suo  communione  Ec- 
clesiae  privatus ,  ut  famae  suae  consuleret, 
patrisque  censuram  declinaret,  Romam  con- 
fugit,  sperans  futurum  ut  illic  in  communio- 
nem  Ecclesiae  reciperetur.  A  Romano  pre- 
sbyterio,  Sede  per  obitum  s.  Hygini  vacante, 
repulsam  referens,  ad  partes  Cerdonis  defe- 
cit,  eius  prava  dogmata  suscepit,  latius  evol- 
vit,  novamque  sectam  Marcionitarum  insti- 
tuit.  Is  tria  statuit  principia,  nempe  Deum 
bonum  et  invisibilem,  sataiianl  materiae  do- 
rninum ,  et  demiurgum  quasi  medium  inter 
deum  bonum  et  daemonem.  Demiurgus  se- 
cundum  Marcionem ,  non  quidem  bonus  at- 
tamen  iustus ,  e  materia  creavit  mundum  et 
homines;  hos  propter  legis  suae  violationem 
severis  poenis  subiecit;  dcinde  peculiarem 
populum,  nempe  ludaeos,  sibi  elegit,  ei  le- 
gem  dodit  et  Messiam  promisit.  Deus  bonus, 
hactonus  hominibus  ignotus,  eornm,  rigidis- 
simo  demiurgi  imperio  subditorum,  misertus, 
Cliristum  misit  corporis  umbra  vcstitum;  qui 
lcgem  Mosi.s,  prophetas  et  omnia  demiur- 
gi  opcra  do.^rueret,  atque  dcum  amoris  huc- 
usque  ignotum  hominibus  revelarot.  Chri- 
stus  non  vcro  sed  in  o[)inionc  tantum  homi- 
num,  insidias  ci  struente  demiurgo,  in  cru- 
ccm  actus  et  mortuus  fuit.  Practorea  Mar- 
cion  ex  odio  materiac  resurrectioncm  cor- 
porum  reiiciebat,  esumque  aniraantium  ac 

^  Sandini,  I.  c. 

2  S.  IriMK,  I.  I,  c.  28;  .s.  Epiphan.,  Jlacrcs.  51 ;  Thco- 
doret ,  llaer.  fahul.  1. 1,  c.  24. 

3  Eusob.,  Jlist.  ccd.  1.  IV,  c.  li. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   OONSTANTINI   M. 


41 


matrimonii  usum  suis  prohibobat.  Vetus  Testa- 
mentum  totura  reieoit;  eNovo  taiituiuEvaii- 
gelium  s.  Lucao  et  docem  opistolas  D.  Pauli, 
sed  neque  illud  neque  luis  integras  admisit. 
Episcoporum  et  sacerdotum  bierarchiam  con- 
servavit;  quo  factura  est,  ut  secta  usque  ad 
saec.  VI  pordurarit,  quaravis  doniesticis  dis- 
sensionibus  in  pluros  fiictiones  divisa  ^ 

19.  iS.  lustini  Opera  —  Contra,  s.  lusti- 
nus,  pliilosophus  eximius,  cuius  initia  su- 
pra  vidiraus  *,  non  sohun  in  suscepta  Ileli- 
gione  constanter  perseveravit,  sed  eam  ad- 
versus  ludaeos,  ethnicos  et  haereticos  egre- 
gie  defendit,  atque  moribus  suis  integerrimis 
constanter  comraendavit.  Plura  per  Asiam, 
Graeciara  et  ItaUani  itinera  fecit,  in  quibus 
nullara  occasionem  propugnandi  Christi  doc- 
trinara  praetermisit.  INlultiplicem  eius  eru- 
ditionera,  sacrani,  philosophicam  et  histori- 
cam  testantur  scripta ,  quae  reliquit.  Sunt 
ea  partim  apologetica,  partim  polemica;  ni- 
mirura  duae  Apologiae,  de  priori  iam  dixi- 
mus  ^  de  posteriori  infra  dicemus:  Dialogus 
cum  Triphone  ludaeo ,  in  quo  religionis 
christianae  veritatera  adversus  ludaeos  et 
proinde  maxirae  e  vaticiniis  V.  T.  probavit: 
Exhortatio  ad  gentes  seu  Paraenesis  ad 
Graecos,  qua  docuit,  veram  Religionem  esse 
hauriendam  non  e  philosophorum  aut  poeta- 
rura,  sed  Prophetarura  scriptis,  e  quibus  ipsi 
ethnicidesumserunt  quidquid  de  Deo  rebus- 
que  divinis  rectius  dixerint:  Oratio  ad  Grae- 
cos  seu  gentiles,  qua  causas  exposuit,  quibus 
motus  ab  ethnica  ad  christianam  Religionem 
transierit:  Liber  de  monarchia  seu  de  Dei 
unitate ,  quam  ex  ipsis  Graecorum  scripto- 
ribus  propugnavit:  Epistola  ad  Diognetum 
ethnicura  (quam  tamen  nonnulli  lustino  ab- 
iudicant),  in  qua  ad  illius  quaestiones,  quis 
sit  Deus  christianorum ,  et  quo  amoris  vin- 
culo  hi  coniungantur,  respondit  ^. 
'^'  20.  S.  Polycayyus  ef  Papias  —  Divo  lu- 
stino  aetate  aequales  sunt  s.  Polycarpus ,  s. 
loannis  apostoli  discipulus  et  ab  eo  episco- 
pus  ecclesiae  Srayrnensis  constitutus,  atque 
Papias,  episcopus  Hierapolitanus  in  Phry- 
gia.  E  pluribus  epistolis,  quas  s.  Polycarpus 
de  rebus  Religionis  scripsit ,  unica  superest 
ad  Philippenses  data,in  qua  Christianis,  pro 
status,  sexus  et  aetatis  diversitate,  praecepta 
plura  tradit;  in  haereticos  gnostici  generis 

'  S.  Iren.,  1.  I,  c.  29;  Tertullian.,  L.  adv.  Marcion  ; 
s.  Epiphan.,  Haeres.  48;  Theodoret.,  Op.  cit.  I.  II,  c.  24. 

•■«  Pag.  38. 

3  Ibitl. 

*  Oplimana  editionem  Opcrum  D.  luslini  curavit  Ma- 
ran,  Congr.  s.  Mauri,  Paris.  1742,  in-1'ol.,  in  cuius  Prae- 
falione  idem  agit  de  scriplis  s.  lustino  suppositis. 


invohitur;  ad  pationtiara  ct  constantiara  in 
atlliftionibus,  atque  ad  preces  pro  regibus, 
principibus  et  inimicis  hortatur  '.  Hanc  epi- 
stohuu  esse  genuinam  ,  quidquid  obganniant 
Centuriatores  Magdeburgenses  et  alii,  e  cha- 
racteribus  eius  internis  et  cx  antiquissirao- 
rura  Patrura  testimoniis  probatur  ".  De  1). 
Poiycarpi  cum  Aniceto  papa  colloquio,  eius- 
que  martjrio  infra  dicemus.  Papias  scripsit 
hbros  quinque  De  interpretatione  oraculo- 
ricm  seu  sermonum  Dominicorwn,  in  qui- 
bus  Christi  et  Apostolorum  dicta  et  gesta  ex 
oralibus  senioruni  rehitiouibus  collegit;  sed 
eorum  tantum  quaedam  fragmenta  super- 
sunt  ^. 

21.  Lis  de  Regno  millenario  —  Hic  Pa- 
pias  a  vero  aberravit  in  iis,  quae  scripsit  de 
Chiliasmo  seu  regno  millenario  iustorum  cum 
Christo  iu  terris  post  corporum  resurrectio- 
nem.  Eumdem  errorem  nonnulli  alii  Patres 
admiserunt.  Eius  origo  probabiliter  derivan- 
da  est  e  ludaeo-christianorura  conceptibus 
de  terreno  Messiae  regno,  qui  eflfecerunt,  ut 
loca  Apocalypsis  s.  loannis,  quibus  diabolus 
per  raille  annos  alligandus  et  Sancti  cum 
Christo  regnaturi  dicuntur  ,  ad  litteram  in- 
telligerentur.  Tamen  Papiae  et  aliorum  ali- 
quot  Patrum  hac  in  re  error  longe  diversus 
erat  ab  errore  Cerinthianorum  haereticorum, 
de  quibus  supra  mentionera  fecimus  *.  Hi  e- 
nim  nuptias  et  promiscuas  voluptates  ac  de- 
licias,  illi  vero  nihil  nisi  sanctum  et  maxime 
honestum  in  regno  millenario  admittebant. 
Praeterea  plures  e  Patribus  Chiliasmum 
scripto  confutarunt.  Id  in  primis  versus  fi- 
nem  huius  saeculi  fecit  Caius,  Romanae  ec- 
clesiae  presbyter,  eruditione  et  scriptis  cla- 
rus,  qui  singulari  libro  Chiliasmum  Cerinthi 
confutavit.  Post  eum  Origenes,  qui  Scriptu- 
ristica  loca,  quae  Chiliastae  adferebant,  al- 
legorice  interpretanda  esse  ostendit.  Deinde 
Dionysius,  episcopus  Alexandrinus,  qui  eum- 
dem  errorem,  a  Nepote  episcopo  in  yEgypto 
instauratum,  confutavit  ^ 

De  Paschate  —  Altera  tunc  temporis  e- 
rat  controversia  de  die  legitima  celebrandi 
Pascha.  Ecclesiae  Asiae  minoris  more  lu- 


1  Extat  apud  Colelier,  Patres  aevi  apost.  t.  II;  Hal- 
loix,  Illustr.  eccl.  orient.  scriptor.  l.  I;  Migne,  Pa- 
trol.  graec.  t.  VI. 

2  Cotelieret  Halloi.x,  ibid.;  ^omv^,Apparat.adBibl. 
Patrum,  t  I. 

^  Apud  Grabe,  Spicileg.  Patrum,  saec.  II,  t.  I; 
Routh,  Reliquiae  sacrae,  t.  I;  Migne,  I.  c. 

i  Videsis,  p.  2G-27. 

5  De  veterura  opinionibus  circa  regnum  millenarium 
multa  docte  et  erudite  edisseruerunt  citt.  Epheraerides 
Weapoiitanae,I,a  Scien::fa  ela  Fede.C.{\o\.  XII, p. 437, 
et  vol.  XVI,  p.  G  et  sqq.  Napoli  1846  et  18i8. 


42 


EPOCHA.   II.    A   MORTE   S.   lOANNIS    APOSTOLI 


daeorum  illud  celebrabant  luna  XIV  mensis 
Nisan  seu  martii,  in  quamcumque  hebdoma- 
dis  diem  ea  incideret.  Contra,  Romana  aliae- 
que  ecclesiae  non  alia  quam  dominica  die, 
lunam  XIV  proxime  sequente,  Pascha  cele- 
brabant.  Utraque  pars  se  traditionem  aposto- 
licam  sequi  contendebat,  Asiatici  s.  loannis, 
Romani  ss.  Petri  et  Pauli  auctoritatem  adle- 
gabant.  Diversitas  ritus  inde  oriebatur,  quod 
s.  loannes,  cum  christiani  in  Asia  minori  ple- 
rique  essent  e  circumcisione  seu  ludaei  con- 
versi,  temporanea  dispensatione  cum  iis  u- 
sus  erat,  sinens  Pascha  celebrari  ea  die,  qua 
in  Veteri  Lege  celebrabatur,  quemadmodum 
caeteri  Apostoli  nonnulla  alia  V.  L,  legalia 
ad  tempus  tolerarunt,  ut  sic  ludaei  suaviter 
a  Veteris  Legis  servitute  ad  Christi  iugum 
allicerentur  et  sensim  perfectioribus  institu- 
tis  assuescerent.  Anno  circiter  16G  s.  Poly- 
carpus,  episcopus  Smyrnensis,  de  dirimenda 
hac  controversia  contulit  cum  s,  Aniceto 
R.  Pontiiice.  Quum  autem,  re  nondum  satis 
discussa,  non  convenirent,  dissidentibus  qui- 
dem  sententiis  sed  amicis  animis  discesserunt, 
opinati,  utrumque  ritum  tolerari  posse  donec 
melius  de  genuina  traditione  constaret  ^  — 
Et  Anicetus,  quemadmodum  refert  s.  Ire- 
naeus,  in  Ecclesia  consecrandi  munus  Po- 
lycarpo  honoris  causa  concessit ,  idest ,  in 
publico  oranium  Fidelium  conventu  sui 
loco  Pontificalia  munia  obeundi  ^.  Caete- 
rum,  ut  est  apud  eundem  Irenaeum,  neque 
Anicetus  ,  neque  eius  decessores  Pius,  Hj- 
ginus,  Telesphorus,  Xjstus,  Arianorum  mo- 
rem  umquam  observarunt,  aut  iis,  quicum 
ipsis  erant,  ut  observarent ,  permiserunt. 
Ipsi  tamen  cum  hoc  minime  observarent , 
pacem  nihilominus  colebant  cum  iis,  qui 
ad  se  venissent  ex  Ecclesiis,  in  quibus  id 
observabatur . — At  versus  finem  huius  sac- 
culi  eamdem  litera  acrius  agitatam  fuisse  sub 
Victore  papa  videbimus. 

22.  Ecclesiae  status  sub  M.  Aurelio  (an. 
101) — Antonino  Pio  an.  IGl  mortuo,  Roma- 
norum  imperio  potiti  sunt  Marcus  Aurelius 
et  Lucius  Verus.Posterior  princeps  fuit  mol- 
lis,extinctus  an.  IGO.Marcus  Aurelius  ab  in- 
fantia  gravis  et  in  multis  mansuetus,  sed 


1  S.  Iren.,  I.  III,  c.  3;  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  V,  c.  23-21; 
8.  Ilieroii.  Catal. 

2  Ruinart,  iti  Actis  priraorum  Marlyrum,  Admonitio- 
nc  in  mHrtyrium  .s.  Polycarpi,  g  3.  Idipsum  opinalur  Va- 
lesius  afJnotatione  in  cilatum  KM.seJjii  iorum,  rciicitque 
Franciscum  Fiorentcm,  qui  in  Tractatu  ad  Tilulum 
7  Decretalium,  JJe  Translatione  Episcopi,  conten- 
dil,  Anicelum  porrexisse  duntaxat  Eucharistiam 
Polycarpo,  non  autem  concessisse  illi  ins  sacra  my- 
steria  cclebrandi.  Vjd.  Baron.  ad  an.  40,  n.  13. 


chrlstianis  infensus,  regnavit  usque  ad  an. 
180.  Nihil  obstante  M.  Aurelii  mansuetudi- 
ne,  quam  osores  multitudinis  martyrum  tan- 
topere  commendant,  sub  eius  imperio  chri- 
stianicruentam  persecutionem  perpessi  sunt. 
Constat  id  e  lustini,  Athenagorae,  Melitonis, 
Apollinaris  et  Miltiadis  apologiis,  ex  eccle- 
siarum  Smyrnensis  et  Lugdunensis,atque  s. 
Dionysii  Corinthiorum  episcopi  epistolis,  de 
quibus  mox  dicemus,  et  ex  Eusebii  testimo- 
nio  '.  Nec  mirura;  erat  enim  hic  imperator 
cultus  deorum  studiosissimus ,  ideoque  non 
poterat  non  odisse  christianos,  qui  deos  con- 
teranentes,  quosvis  ab  eorum  cultu  avoca- 
bant,  quorumque  numero  in  dies  crescente, 
sacra  imperii  dilabebantur.  Erat  praeterea 
philosophiae  stoicae  ardens  sectator,  et  phi- 
losophis  familiariter  utebatur;  iam  vero  hi 
Religioni  christianae  ,  quam  ignorabant  , 
maligne  obtrectantes,  eiusque  sectatores  ut 
profanos  et  impios  continuo  insectantes,  in- 
fensum  imperatoris  in  christianos  animum 
augebant. 

Ex  his  philosophis  notissinai  sunt  Lucianus 
Samosatenus  et  Crescens  Cynicus.  Prior  eo- 
dem  irrisionis  et  cavillationis  raodo,  ac  Cel- 
sus,  de  quo  supra  diximus  ^,  contra  christia- 
nos  usus  est,  praecipue  in  Dialogo  suo  de 
morte  Peregrini  Cynici.  Parem  mentis  in- 
dolem,  christianae  rei  inimicam,  prodidit 
Crescens,qui  totus  in  eo  erat,  ut  sophismatis 
et  calumniis  christianos  ceu  irapios,  eorum- 
que  rehgionem  ceu  absurdam  et  conteranen- 
dara  traduceret.  Hicque  infensissimus  chri- 
stianorura  hostis  et  caluraniator,  s.  lustinum, 
celeberrimum  eorum  apologistam,  cum  aliis 
ad  iudicem  detulit. 

23.  Ai^ologi.stae  —  Revera  s.  Iustinus,qui 
sub  Antonino  Pio  christianos  eorumque  re- 
ligionera  et  disciplinam  egrcgie  defenderat, 
sub  M.  Aurelio  alteram  ad  iraperatorera  et 
senatum  scripsit  Apologiam.  In  ea  deraon- 
strat ,  quara  inique  agatur  contra  christia- 
nos,  qui  solius  nominis  causa,  nullo  crimine 
probato,  daranantur;  eorura  sanctam  disci- 
plinam  et  doctrinam  praeclare  propugnat  et 
a  pctulantiura  philosophorum  dicteriis  vin- 
dicat.  At  tam  parum  liac  christianorum  de- 
fensione  profecit,  ut  potius  non  multo  post  a 
Crescente  philosopho  ad  Rusticura  iudicem 
delatus,  cura  aliis  pluribus,  aequali  constan- 
tia  Fid«n  confessis,  capite  plecteretur  ^. 


'  Euseb.,  I.  IV,  c.  1  i,  ir.,  23 ;  1.  V,  in  Prooera.  ct  c.  1-3. 
Cf  Uuinart,  l'rael'.  ad  Acta  SS.  Martyr.;  I.  B.  Palma, 
Praelcct.  hist.  eccl.  l.  I,  part.  I,  c.  13. 

2  Vid.  p.  38. 

3  Vitas.  Justini in  Operum  eius  editione  curaMaran 


VSQVE   AD    CONVERSIONEM    CONSTANTINI   M. 


43 


Quum  paulo  post  persecutionis  furor  ma- 
xirae  in  Asia  cxarsisset,  illic  etiam  viri  eru- 
diti  pro  christianis  apologias  scripsero  ,  in 
quibus  crimina  iis  obiocta  diluerunt,  Reli- 
gionis  cliristianae  indolora  exposuerunt,  et 
ut  secundum  iustitiam  cura  iis  ageretur,  po- 
stulaverunt.  Id  feceruntqui  scquuntur:  Me- 
lito  opiscopus  Sardensis,  qui  pro  christianis 
imperatori  M.  Aurelio  Apologiam  obtulit , 
cuius  solum  superest  fragraentura.In  eo  per- 
stringit  auctor  inauditara  irapudentiara,qua 
contra  innoxios  in  Asia  saeviebatur.  «  Per- 
secutionera  patitur,  inquit,  piorura  horainum 
genus,  novis  por  Asiam  decretis  exagitatum. 
Impudentissirai  naraque  dclatores  et  aliena- 
rum  opura  cupidi,  ex  imperialibus  edictis  oc- 
casionem  nacti,  palam  diu  noctuque  gras- 
santur  spoliantque  horaines  innoxios  ».  Ro- 
gabat  iraporatorera,  ut,  si  ipse  id  iusscrit, 
prius  christianorura  causam  secundum  iuris 
formara  cognoscerct,  videretque,  utrum  sup- 
pliciis  affici  an  securi  vivere  mererentur.De- 
inde  ostendebat,  quomodo  christiana  Religio 
sub  principatu  Augusti  bono  publico  adole- 
visset;  supplicabatque  M.  Aurelium,ut, que- 
madmodura  Hadrianus  et  Antoninus  fece- 
rant,  insontcs  Christi  cultores  contra  iniquas 
opprcssiones  tueri  vellet  ^  Miltiades  et  Apol- 
linaris  episcopus  Hierapolitanus  in  Phrj- 
gia,  etiam  pro  christianis  apologcticos  libros 
scripserunt,  qui  pcnitus  excidcrunt  ^.  Athe- 
nagoras,  Atheniensis  ,  c  philosopho  ethnico 
christianus,  cuius  Apologia  ad  M.  Aurelium 
eiusque  filium  et  imperii  consortem  L.  Com- 
modum  integra  superest.  In  ea  graphice  de- 
pinguntur  iniquae  vexationes  et  persecutio- 
nes,  quae  in  christianos  suscitabantur;  hi- 
que  a  vulgaribus  calumniis  atheismi,  thje- 
stearum  epularum,  incestuosi  concubitus  e- 
gregie  vindicantur  ^. 

Ycrum  quamvis  M.  Aurelius  cas  apologias 
accepcrit  legeritque,  tamen  stoicus  eius  ani- 
mus  nihil  iustis  afflictorum  precibus  fuit  per- 
motus. 

24.  Martyres  —  Pcrsecutione  saevicnte 
christiani  praeclarissiraa  constantiac  excm- 
pla  dcderunt,  quaecumque  potius  supplicia 
pati  quara  Fidem  abnegare  eligentes,  Romac 
praeter  s.  lustinura  eiusque  socios ,  marty- 
rium  perpessi  leguntur  Ptolomaeus  cum  so- 
ciis,  Anicetus  papa  et  alii ;  Spoleti,  Concor- 
dius  presbyter  et  Pontianus ;  Atinac,  lulia- 
nus;  Hcracliae  in  Thracia,Glyceria ;  in  Pon- 


'  Apud  Euseb.,  Uist.  eccl.  1.  IV,  c.  26. 
2  Ibid.;  s.  Hieron.,  Catalog. 
^  Extat  ad  finem  Operum  s.  lustini,  edit.  Maran;  e- 
tiam  graece  et  latine  edita  est  Oxonii,  1682. 


to,  Hormas  railes;  Damasci,  Victor  et  Coro- 
na;  Pergami  in  Asia,  CarpusepiscopusThya- 
tirensis,  Papylus  diaconus  oiusque  soror  A- 
gathonica;  Smyrnae,  Polycarpus  episcopus. 
Scd  pructer  hos,  quorura  noraina  ad  nos  per- 
venerunt,  alios  plurimos  raartyrio  fuissc  af- 
fectos,  tura  c  raeraoratis  apologiis  tum  ex 
aliis  monuracntis  cvincitur  '. 

Extat  hanc  in  rein  praeclarissima  episto- 
la,  quara  christiani  Smyrnaei  ad  alias  ecclo- 
sias  scripserunt^  Narrant  in  ea,  quemadmo- 
dum  christiani  undique  conquisiti  et  Smyr- 
nara  ad  proconsulera  pcrducti,  iraraanissimis 
suppliciis  excruciarentur ,  ad  visccra  usque 
dilacerarentur  vel  in  acutis  testarum  frag- 
mentis  volutarentur.  Quorum  oranium  tan- 
ta  erat  in  pcrferendis  suppliciis  fortitudo  ac 
patientia,  ut  ipsi  tortores  mirarcntur.  Nar- 
rant  deinde,  quomodo  postplurcs  alios  s.  Po- 
lycarpus  cpiscopus  ad  necem  conquisitus  et 
coram  iudiceFidcra  confessus,  in  rogura  fuc- 
rit  inicctus;  cumquc  a  flammis  non  lacde- 
rctur,gladio  confossus  et  in  ignem  conicctus, 
fuerit  creraatus.  Addunt,  se  eius  ossa,  quae 
supererant,  coUegisse,  ct  tanquam  gcmmis 
pretiosissimis  cariora  in  loco  decoro  condi- 
disse,  ubi  raartyrii  cius  meraoriam  celebran- 
do  quotannis  festo  recolcrcnt. 

Ita  Smyrnensis  ecclesia  ad  alias  scripsit 
de  s.  Polycarpi  cxuviis ;  quo  antiquum  ec- 
clesiarum  morem  in  venerandis  martyrura 
reliquiis  ct  celebrandis  eorura  natalibus  do- 
cemur.  Ita  etiam  saeculo  sequente  s.  Cypria- 
nus,  episcopus  Carthagincnsis ,  sibi  a  clero 
suo  sollicite  significari  voluit  dies,  quibus 
raartyres  occubuissent.  «  Ut,  inquit,  cele- 
brentur  hic  a  nobis  oblationes  et  sacrificia 
ob  corameraorationcs  corura  ^  ». 

25.  Ss.  Anicetiis  ,  Soter,  et  Eleutherus 
Pontifices—lnievea.  an.  circiter  165  s.Pium 
in  Romano  pontificatu  excepit  s.  Anicetus  , 
Syrus;  qui  cum  D.  Polycarpo,  ut  dixiraus, 
de  celebrando  Paschate  contulit,  et  anno 
pontificatus  sui  octavo  Roraae  martyr  occu- 
buit. —  Constituit,  ait  Liber  Pontificalis,  ut 
Clericus  comam  non  nutriret ,  secundum 
praeceptum  Apostoli  *. 


1  Ruinart,  Praefat.  ad  Acta  ss.  Mart. 

2  Apud  Euseb.,  lUst.  eccl.  1.  IV,  c.  16;  Cotclier,  Pa- 
tres  aevi  apost. 

3  Epist.  U  et  37. 

4  S.  Damasus  {Epist.  8),  ordinatores  arguens  Maxi- 
mi  Cyrici,  qui  comalus  ab  eis  ordinatus  fuerat,  ait:  Non 
legerant  Apostolum  scribentem:  «  Vir  autem,  si  co- 
mam  nutriat,  ignominia  est  illi  ».  Ubi  generaie  ad  om- 
nes  viros  praeceptum,  specialiter  ad  Clericos  videtur 
referre.  Petrus  Constant,in  s.  Aniceto,t.  I  Epist.  Rom. 
Pont.;  Amalarius  (I.  II  de  Eccl.  off.  c.  5,  ia  t.  XIV  Dibl. 


44 


EPOCHA   H.    A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


In  eius  locum  successit  s.  Soter,  Fundis 
in  Campania  oriundus,  qui  annis  circiter 
quatuor  Ecclesiam  gubernavit.  De  eo  in  Li- 
bro  Pontificali  legitur,  quod  vetuerit,nemu- 
lier,quamvis  Deo  dicata,  pallam  sacram  con- 
tingeret,  aut  incensura  poneret  in  sancta  ec- 
clesia  ^  Eius  beneficentiam  in  christianos, 
ad  metalla  damnatos  aut  in  exilium  eiectos 
aut  peregre  advenientes,  magnopere  com- 
mendavit  s.  Dionysius,  episcopus  Corintliio- 
rum,in  epistola  ad  Romanos,  cuius  fragmen- 
tum  recitat  Eusebius  ^.  Is  quippe  ab  initio 
fuit  ecclesiarum,  praesertim  Romanae,  mos, 
omnibus  in  Christo  fratribus  beneficentiae 
testimonia  praebere,  egentium  inopiam  sub- 
levare,  ecclesiis  pauperibus  subsidia  mini- 
strare  ^ 

Obiit  s.  Soter  anno  circiter  177,  martyris 
lionoribus  auctus.  Ei  successit  s.  Eleuthe- 
rus,  Nicopolitanus,  qui  annis  fere  quinde- 
cim  Ecclesiae  praefuit.  —  Hic  Pontifex  con- 
stituit /ix\(\mi  Liber  Pontificalis,  w#  w«7^a 
esca  usualis,  quae  tamen  rationabilis  et 
humana  est,  quam  Deus  creavit,  a  cliri- 
stianis  maxime  fidelibus  repudiaretur.  E- 
dita  fortasse  est  huiusmodi  constitutio  ad- 
versus  Encratitas,  quorum  haeresis  tempore 
Soteris  sumrai  Pontificis  exordium  habuit 
referente  Eusebio  *.  De  hac  haeresi  mox  ver- 
ba  faciemus. 

26.  Legio  fulminatrix  {an.  174)  —  Anno 
174  Marcus  Aurelius,  post  rehvtam  precibus 
christianorum  militum  de  hostibus  victo- 
riam,  erga  christianos  se  mansuetiorem  ex- 
hibuit.  Quum  enim  adversus  Marcomannos 
et  Quados  bellum  gereret,  contigit ,  ut  Ro- 


Patr.)  refert  quod,  interrogaUis  ab  aliqiiibus  qui  pri- 
mus  tonsus  sit  noslro  more,  ait:  Legi  in  epistola  cidus- 
dam  viri,  Petms.  EatuJem  sententiam  in  iib.  IV,  c.  39, 
Bedae  auctoritate,  conlirmat.  .S.  Oregorius  Turonensis, 
De  (jloria  Martyrum  1. 1,  c.  28  (Bibl.  Patr.  t.  II)  in- 
(juit:  Petriis  Apostoliis,  ad  hiimilitatem  docendam, 
cuput  desuper  tonderi  instituit.  Vide  Daron.  ad  an. 
53,  n.  12-2  et  sqq, 

'  Circa  huiusmodi  rem  niliil  antiquius  tiovimus  ca- 
none  44  Concilii  Laodiceni:  Quod  non  oporteat  tnu- 
lieres  ingredi  ad  Altare.  lV'trus  Constant,  1. 1  Epist. 
Itli.  PP.  iu  Sotero,  {j  3,  n.  G;  Harduinus,  1. 1  Concil. 
p.  78i);  Labbf,  Concil,  1. 1,  p.  ir,U3. 

'■*  Jiist.  eccl.  1.  IV,  c.  23. —  Idem  auctor,  ibidem,  tra- 
dil,  bunc  moretn,  institutianque  Romanorum  ad 
persecutionem  usqtie  sua  aetate  factam  perpetuo 
custoditum,  el  iJaronius  ad  an.  157,  n.  10,  addit, /«;<- 
datissimam  eiusmndi  liomanae  Eccle.nae,sui  ar- 
tu  congenitam.  covsuntudiytem,  non  tantwn  perse- 
verasse  usque  ad  ullimam  (lliocletianeam)  Eusebii 
tempore  excitatam  persecutioncm,  sed  semper  vi- 
ffuisse. 

3  Cf  8.  Leonem,  Serm.  V;  Baron.  ad  an.  Ai;  ubi  a- 
gunt  de  pecunia  ad  id  colligi  solita. 

*  Chron.  ad  an.  173. 


manorum  copiae ,  in  regione  hodierni  comi- 
tatus  Honthensis  vel  Zoliensis  in  Hungaria 
ab  hostibus  interclusae ,  siti  perirent.  Tunc 
christiani  milites,  qui  in  legione  Melitinensi 
stipendia  merebant ,  flexis  in  terram  geni- 
bus  Deum  deprecati  sunt.  Derepente  nubes 
coactae  Romanis  copiosum  irabrem  profu- 
derunt,  in  barbarorum  vero  castra  conges- 
serunt  tanta  fulmina  et  ignes,  ut  eorum  in- 
numeri  caesi,  reliqui  in  fugam  versi  sint. 

Mirabilem  hunc  eventum,  quo  Dei  Chri- 
stianorum  omnipotens  virtus  enituit,  et  ex 
quo  Melitinensis  legio  Fulminatricis  nomen 
accepit ,  testantur  e  christianis  TertuUia- 
nus  ^,  Apollinaris  ^,  Eusebius  ^,  Gregorius 
Nyssenus  ^,  Orosius  ^  ex  ethnicis  Dio  Cas- 
sius  ^,  lulius  Capitolinus  ',  Claudianus*, 
Themistius  ^.  Hi  quidem  prodigii  causam 
vel  diis  suis  vel  magiae  tribuerunt;  illi  vero 
rem  ingenue  ac  simpliciter  litteris  tradide- 
runt.  Addit  Tertullianus,  sua  adhuc  aetate 
in  romanis  archiviis  extitisse  imperatoris 
M.  Aurelii  ad  senatum  litteras,  quibus  te- 
stabatur ,  exercitum  in  Germania  aquae  pe- 
nuria  pressum,  christianorum  militum  pre- 
cibus  fuisse  servatum  '°. 

27.  Martyres  Lugdunenses  et  Viennen- 
ses — Post  memoratam  victoriam  persecutio 
in  christianos  deferbuit.  Verum  paulo  post 
in  variis  locis  recruduit.  Extat  in  hanc  rem 
praeclarissimus  commentarius,  quem  nobi- 
lissimae  in  Gallia  ecclesiae,  Lugdunensis  et 
Viennensis  de  raartyrum  suorummorte  scri- 
pserunt  ad  ecclesias  Asiae  et  Phrygiae.  Re- 
ferunt  in  eo ,  quomodo  primum  plagas ,  bo- 
norum  spoliationes,  lapidum  iactus,  et  quid- 
quid  concitatum  furore  et  rabie  vulgus  ad- 
versus  liostcs  excogitare  solet,  perpcssi  sint. 
Quomodo  comprehensi  et  in  forum  perdu- 
cti,  a  tribuno  railitum  et  civitatis  luagistra- 
tibus  intcrrogarentur.  Quantis  suppliciis  tor- 
querentur,  qui  in  Fide  clu'istiana  erant  con- 
stantes ;  alii  candenti  ferreae  cathcdrae  su- 
perponerentur;  alii  bestiis  obiicerentur ;  alii 
in  obscurissimo  carcere  suffocareutur ;  alii 


'  Apolog.  c.  T>,  et  L.  ad  Scapulam,  c.  4. 

'•^  Ajtud  Euseb.,  Ilist.  eccl.  I.  V,  c.  5. 

;<  Ibid. 

•<  Orat.  II  de  XL  Martyr. 

f'  llist.  I.  VII,  c.  15. 

«  Ai)U(l  Xiphil.  Op.  cit.  p.  270. 

T  M.Aurclc.-li. 

*  C<msHl  IV,  llonor. 

5  Orat.  \\. 

10  Proiligiosnm  bunc  evciiluiu  a  pctuianlium  crilico- 
ruin  oblreclittionibus  vindicaiiitit  Matttiiclti,  Ori(jiii.  et 
aiiliquit.  clir.  t.  I,  I.  2,  c.  7;  Wilsius,  Dialnba  de  leijion. 
fulminal  ;  S{n]\u'\-ff,Oeschichtedrr  rcliijion  I.  C.  l.  VIII, 
p.  IU3-2IJ;  Kitigiiis,  Frickius,  alii. 


VSQVE   AD    CONVERSIONEM    CONSTANTINI   M. 


45 


capito  truncarentur  ant  p:la(lio  contbiloron- 
tur.  Quos  oranes,  inquiunt,  gaudiuni  niar- 
tyrii ,  promissao  boatituiiinis  spes,  oharitas 
erga  Cliristum  et  Spiritus  Dei  l^atris  ita  rc- 
creabant,  ut  laoti  ad  sup[ilicium  propera- 
rent,  suavemquo  Christi  odorom  sparp:orent, 
adeo  ut  nonnuUi  torreno  unguento  eos  de- 
libutos  croderonf.Praeter  alios  pluros  passi 
sunt  Photinus  cpiscopus  Lupdunensis,  cui 
successit  Irenaeus,  Sanctus  diaconus,  Ve- 
tius,  Apagathus,  Maturus,  Ponticus,  Attalus, 
Alexander,  Blandina  "^ 

In  Orientis  provinciis  quoque  recruduisse 
persecutionis  incendium,  plebisque  clamori- 
bus  christianos  ad  mortem  fuisse  petitos, 
compertum  est  ex  Eusebio  ^. 

2S>.Ecdesiae  stafus  subCommodo  (a«.180) 
—  Caeterum  divina  providentia  factum  est, 
ut  Ecclosia  sub  M.  Aurelio  gravi  persecu- 
tione  afflicta ,  sub  Commodo  eius  successore 
pacem  obtineret.  Hic  patri  suo  M.  Aurelio 
an.  180  successit,  imperavitque  usque  ad 
an.  192.  A  paterna  institutione  degenerans, 
morum  foeditate  ac  crudelitate  Neroni  si- 
millimus  fuit.  Eum  patriae  hostem  et  par- 
ricidam ,  senatus  occisorem  atque  carnifi- 
cem,  impurum  gladiatorera  vocant  Dion  He- 
rodianus  et  Marius  Maximus  *.  Verumta- 
men  sub  hoc  impuritatis  ac  crudelitatis  mon- 
stro  persecutionis  contra  Ecclesiam  furor 
sopitus  est.  Dumque  nobiliorum  et  optima- 
tum  quique  sub  eo  vexabantur  ac  necaban- 
tur,  christiani  pace  fruiti  sunt;  adeo  ut  non 
sine  supremi  Numinis  consilio  imperium 
crudeli  viro  commissura  fuisse  videretur,  ut 
qui,  imperante  Aurelio,  in  christianos  sae- 
vierant,  Commodum  christiani  sanguinis  ul- 
torem  experirentur. 

29.  Ecdesia  augetur  —  Sub  huius  itaque 
principatu  Deus  Ecclesiae  ruinas  maioribus 
augmentis  reparavit.  «  Rebus  quidem  no- 
stris ,  inquit  Eusebius  ,  imperium  tenente 
Commodo,in  tranquilliori  statu  versantibus, 
pace  per  Dei  gratiam  cunctas  orbis  terra- 
rum  ecclesias  complexa,  salutaris  Dei  sermo 
quamplurimos  ex  omni  horainum  genere  ad 
religiosum  veri  Numinis  cultum  pertrahe- 
bat.  Multi  ex  iis,  qui  in  Urbe  (Roma)  genere 
et  opibus  eminebant ,  simul  cum  universa 
domo  et  familia,  salutem  consecuturi  ad  Ec- 
clesiam  Christi  veniebant  ^ ». 


1  Apud  Euseb.  Uisi.  eccl.  1.  V,  c.  1-3;  Gregor,  Taron., 
lib.  I  de  Glor.  Mart.,  c.  49. 

■^  Tillemont,  Memoires,  t.  II,  part.  2;  Buller,  Vces  des 
SS.  2  avr. 

3  Op.  cit.  in  Prooem. 

*  Apud  Lamprid.,  Commodus. 

5  Hist.  eccl.  1.  V,  c.  21. 


ApoUomus  senator  —  Hos  intcr  fuit  A- 
pollonius  scnator,  vir  politioris  littcraturae 
ac  philosopliiao  perilia  celebris  ;  qui  paulo 
post  ol)  christianae  Fidei  professionem  ad 
Perennem  praefectum  delatus  et  in  iudi- 
cium  vocatus,  coram  frequentissimo  senatu 
apologcticam  orationera  pro  Fidei  defensio- 
no  rocitavit;  deinde  proptcr  extantes  leges 
ex  sonatus  consulto  capite  plexus,  doctrinae 
christianae  professionera  sanguine  suo  con- 
firraavit '. 

Britanniae  conversio  —  Sub  eadem  tem- 
pora  Lucius,  unus  e  Britanniae  raaioris  re- 
gibus,  Romam  legatos  raisit  ad  Eleutherum 
papam  sacerdotes  postulatum ,  qui  Britan- 
nos  christiana  Fide  erudirent.  Pontifex  prin- 
cipis  votis  lubcns  annuit.  Missique ,  ut  fer- 
tur,  Fugatius  et  Damianus,  tanto  cum  fructu 
ibidera  Evangelium  praedicarunt,  ut  Tertul- 
lianus  testetur ,  iam  sua  aetate  «  Britanno- 
rum  inaccessa  Romanis  loca  Christo  sub- 
(Jita  2 ». 

30.  Tatiani,  Bardesani,  Montani  haere- 
ses  —  Alios  tunc  hostes  experto  est  Eccle- 
sia,  nempe  haeresiarchas,  e  quibus  fuere  Ta- 
tianus,  Bardesanes  et  Montanus. 

Tatianus,  patria  Assyrius,  primum  in  gen- 
tilium  disciplinis  raagna  cum  fama  versatus 
est;  dein  ad  christiana  sacra  perductus,  Ro- 
mae  s.  lustini  auditor  et  in  propugnanda  ad- 
versus  ethnicos  philosophos  christiana  veri- 
tate  adiutor  fuit.  Quanta  eruditione  id  prae- 
stiterit,  sat  patet  ex  ea,  quam  adversus  Grae- 
cos  seu  gentes  edidit,Oratione,in  qua  Grae- 
corum  superbiam,  de  inventis  scientiis  ac 
artibus  falso  gloriantium,  retundit;  christia- 
nam  veritatem  defendit;  et  ethnicas  institu- 
tiones,  philosophorum  contradictiones  ac  er- 
rores  carpit  ^.  Verum  Tatianus  post  s.  lu- 
stini  gloriosum  exitum,  scientia  inflatus,  Fi- 
dei  naufragiura  fecit.  Roraa  in  Orientem  re- 
dux,  in  tetros  errores  dilapsus  est,  novamque 
haeresimcondidit.^onum  systema  commen- 
tus  est  Valentiniano  haud  absimile.  Cum  Sa- 
turnino  nuptias  ceu  stupra  proscripsit,  unde 
sectatores  eius  Encrafitae  seu  continentes 
dicti  sunt.  Usum  animaliura  vinique  prohi- 
bens,  sola  aqua  in  divinis  mysteriis  utendum 
contendebat,  unde  discipuli  eius  Hydropara- 
statae  quoque  appellati  sunt.  Praeterea  ve- 


1  Ibid.,  et  s.  Hieron.  Catal. 

2  L.  adv.  hidaeos,  c.  7.  Legalionem  Lucii  et  Britan- 
nicum  Fugatii  atque  Damiani  apostolatum ,  testantur 
auclor  Libri  Pontific.alis;  Beda  ,  Hist.  Angl.  1.  I,  c. 
3,  alii,  quorum  t(3stimonia  coliegit  Usserius,  De  eccle- 
siar.  Britan  j^rimordiis,  c.  3. 

3  E.Ktat  Tatiani  Oralio  ad  calcem  Operum  s.  lustini 
edil.  Maran,  et  alibi. 


46 


EPOCHA  II.   A   MORTE  S.   lOANNlS  APOSTOLI 


ritatem  carnis  Christi,  primique  hominis  sa- 
lutem  inficiatus  est  '.  Secta  eius  saeculo  ad- 
huc  quarto  inter  Sjros,  apud  quos  praecipue 
nota  fuerat,  existebat. 

Bardesanes,  Edessae  in  Mesopotamia  chri- 
stianis  parentibus  natus,  diu  in  Ecclesia  ce- 
lebris  fuit ;  vir  singularis  eruditionis  de  re 
christiana  bene  disseruit ,  scripsitque;  chri- 
stianam  Religionem  coram  Apollonio,  inter 
philosopbos  stoicos  huius  temporis  principe, 
egregie  defendit;  haereses,  quae  emerse- 
rant,  fere  omnes  confutavit  ^.  Verum  huic 
praeclarae  famae  turpem  maculam  aspersit, 
quia  orientalis  philosophiae  commentis  ni- 
mium  delectatus.  Valentinianas  sententias 
suscepit,  Postea  quidem  eas  improbare  et 
meliora  sapere  visus  est;  sed  vetusti  et  ino- 
leti  erroris  sordes  non  penitus  extersit  ^. 

Montanus,  in  Mysia  prope  Phrjgiam  na- 
tus,  temperamento  melancholico  et  dominan- 
di  cupidine  excitatus,  divinas  inspirationes 
venditare,  nova  et  inaudita  proloqui,  futu- 
raque  praeter  morem  et  institutum  Eccle- 
siae  a  maioribus  traditum,  praedicere  coe- 
pit.  Alii  eum  ceu  fanaticum  et  erroris  spi- 
ritu  actum  indignabundi  obiurgabant,  alii 
veluti  spiritu  Dei  motum  et  prophetam  ve- 
nerabantur.  Inter  hos  primas  partes  obtine- 
bant  duae  fatidicae  mulieres ,  Priscilla  et 
Maximilla.  Cum  his  Montanus  sectam  insti- 
tuit,  falsa  pietate  ac  specioso  rigore  distin- 
ctam.  Praedicabat,  in  se  descendisse  para- 
cletum  Spiritum ,  a  Christo  promissum  ad 
perficiendam  Religionem ,  ab  Apostolis  tra- 
ditam.  Secundas  nuptias  damnabat.  Idolola- 
triae,  homicidii ,  adulterii  reos ,  quantumvis 
poenitentes,  ab  Ecclesia  recipiendos  negabat. 
In  persecutione  fugere  aut  quovis  modo  mar- 
f  jrium  declinare,  illicitum  dicebat.  Praeter 
unam  quadragesimam ,  quam  secundum  A- 
postolorum  traditionem,  inquit  s.  Hieronj- 
mus  *,  Ecclesia  servaVjat,  duas  alias  veluti  ad 
salutem  necessarias  praescribebat. 

Episcopi  Asiatici,  ubi  profana  Montani  o- 
racula  et  nova  dogmata  cognoverunt,  sae- 
pius  convenerunt  in  unum,  ut  pullulantem 
sectam  cohiberent;  sectariis  silentium  indi- 


»  S.  Iren.,  1.  II,  c.  28;  Tertull. ,  De  praescr.  c.  52; 
Clem.  Alex.  Strom.  1.  III;  Euseb.  Ilist.  eccl.  I.  IV,  c.  28; 
s.  Epiphan. ,  Haeres.  4G ;  Theodoret.  Haer.  fab.  I.  I, 
c.  20. 

2  Kuseb  ,  Hist.  eccl.  1.  IV,  c.  30;  s.  Hieron.,  Catal. 
Praetcr  alia  opcra  scripsil  iJardesanes  lilirum  de  Falo, 
cuius  magnam  parlcra,  in  ([ua  auctor  disserit  de  chri- 
stianis  ut  iam  pcr  omnes  orbis  partes  diffasis,  recilat 
Eusebius,  Praep.  Ecang.  1.  VI,  c.  10. 

^Origen. ,  Contra  Marcion.;  s.  Ejiiphan.,  Hae- 
res.  50 

*  Epist.  5i  ad  Marcel. 


xerunt,  eorumque  prophetias  et  doctrinas 
damnarunt,  Quibus  cum  parere  nollent  no- 
vatores,  tanquam  damnatae  doctrinae  secta- 
tores  Ecclesia  eiecti  sunt.  Quamquam  Mon- 
tanus  eiusque  discipuli  severitatem  in  mori- 
bus  profiterentur,  non  desunt  tamen  e  vete- 
ribus,  qui  eos  depravationis  moralis  insimu- 
lant.  Quum  autem  nullo  tempore  inter  ho- 
mines  desint,  qui  ingenio  aut  phantasia  exal- 
tata  praediti  in  severitatem  propendeant  , 
mirum  non  est,  plures  tum  viros  tum  femi- 
nas  ad  Montani  sectam  descivisse.  Hi  ab  au- 
ctore  Montanistae,  et  a  provincia  in  qua  fre- 
quentissimi  erant,  Phrvges  aut  Cataphrjges 
dicti  sunt.Non  tantum  in  Phrjgia,  sed  etiam 
in  Cappadocia,  Galatia,Cilicia,Constantino- 
poli  et  in  Africa  coetus  eiformarunt.  In  po- 
strema  regione  saeculo  IV  cum  Novatianis 
et  Donatistis  coaluerunt ,  in  aliis  usque  ad 
saeculum  V  perdurarunt  ^ 

31.  Blasti  et  Florini  schis7na  —  Infen- 
sissimus  bonorum  omnium  hostis  in  ipsa  ec- 
clesia  Romana,  omnium  aliarum  matre  et 
domina,  schismata  excitare  tentavit.  Roma- 
nam  quippe  ecclesiam  turbarunt  duo  dege- 
neres  presbjteri,  Blastus  et  Florinus,  Prior 
communem  ecclesiarum  ritum  in  celebrando 
Paschate  improbavit,  illudque  celebrandum 
esse  contendit  non  alia  die  quam  lunaXIV 
mensis  primi  seu  Nisan.  Florinus,  Deum  om- 
nium  malorum  etiam  peccati,  auctorem  es- 
se,  blasphemavit ;  postea  ad  Valentinianam 
haeresim  dilapsus  est.  Eleutherus  papa  u- 
trumque  sacerdotii  gradu  deiecit  ^, 

.32.  Sc7'iptores  ecclesiastici  —  Caeterum 
omnipotens  et  providus  Deus,  qui  Ecclesiam 
suam  haereticorum  perfidiis  et  philosopho- 
rum  dicteriis  probari  ct  manifestam  reddi 
permisit,  providit  simul ,  ne  ea  adversario- 
rum  armis  succumberet,  Quamobrem  omni 
aetate  suscitavit  viros ,  ingenio  ac  doctrina 
praestantes,  qui  scriptis  suis  philosophorum 
superbiam  infringerent,  haereticorum  petu- 
lantiam  reprimerent,  avitamque  doctrinam 
contra  profanas  novitates  dcfenderent. 

Ex  his  fuerunt  s.  ApoUinaris  ,  Hierapolis 
in  Phrjgia  cpiscopus,  qui  praeter  apologe- 
ticos  pro  christianis,  de  quibus  verba  feci- 
mus^,  libros,  alios,  quinque  scripsit  adversus 
gcntiles,  duos  contra  Iudaeos,totidem  de  vc- 
ritate,  et  alios  advcrsus  Encratitas  et  Monta- 


*  Tertullian.,  De pudicitia,  el  alibi  passim;  Euseb  , 
Hist.  eccl.  I.  V,  c.  16;  s.  Epiphan.,  Haeres.  4S;  s.  Au- 
puslin  ,  L.  adv.  Ilacrcs. 

-  Tciliilliaii.,  Dc  1'raescript.c.  53;  Euseb.,1.  c.  c.20; 
Tlieodorcl.  llacr.  fabul.  1.  I,  c.  23. 

■'  Vid.  ii.  43. 


VSQVE  AD   rONVERSIONfiM   CONSTANTINl  M. 


47 


nistas '.  Miisaniig,  qui  elegantissimum  librum 
conscripsit  adversus  eosdem  Encratitas,  seu 
potius  ad  quosdam  catholicos,  qui  in  eorum 
haeresim  propendLM^e  videbantur -.  Miltiades, 
qui  apologiam  scripsit  pro  christianis,  uti 
memoravimus  ^,  egrecriura  quoque  opus  ad- 
versus  gentes  et  aliud  coutra  ludaeos,  atque 
singulare  vohimen  adversus  Montanistas  e- 
didlt^  S.  Phihppus,  episcopus  Gortynensis, 
et  Modestus,  qui  haeresiarcham  Marcionera 
confutarunt^S.  DionysiusCorinthiorum  epi- 
scopus,  qui  ecclesiarum  pastores  et  oves  eru- 
ditis  epistolis  docuit  ac  hortatus  est  ^.  Athe- 
nagoras,  qui  praeter  memoratam  supra  apo- 
logiam  ad  M.  Aureliura,Ubrumconscripsitc/e 
Resurrectione  morfuoricm ,  qui  etiamnum 
extat '.  Melito  episcopus  Sardensis,  e  cuius 
scriptis,  Apologia  citata^  minime  excepta, 
ab  Eusebio  et  s.  Hieronymo  laudatis,  nihil 
superest,  praeter  fragmenta,  et  librum  qui 
Clavis  inscribitur  ^.  Melito ,  teste  Euse- 
bio ,  confecit  canonem  ss.  Librorum  Y.  T. , 
qui  omnium  cousensu  erant  recepti  ^'^.  S.  He- 
gesippus,  qui  libris  quinque  Ecclesiae  histo- 
riam  a  Christi  passione  ad  suam  usque  aeta- 
tera  complexus  est  ^'.  S.Tlieophikis ,  episco- 
pus  Antiochenus,  qui  contra  grassantes  hae- 
reses  acriter  depugnavit,  et  adversus  chri- 
stianae  Religionis  obtrectatores  libros  tres , 
qui  sacrae  et  profanae  eruditionis  promptua- 
rium  dici  possunt,  scripsit  ad  Autolycum  ; 
praeterea  Herraogenem,  qui  ex  stoicorum 
doctrinis  materiam  aeternam,  omnisquemali 
causam  dicebat,  et  Marcionem  confutavit  '^. 
Rhodon,  patria  Asiaticus,  qui  praeter  Com- 
mentarium  elegantissimum  in  Hexameron 
seu  opus  creationis,  scripsit  contra  Marcio- 


»  Euseb.,  Uist.  eccl.  1.  IV,  c.  27;  1.  V,  c.  16;  s.  Hle- 
ron.,  Catal.;  Phot.,  Biblioth.  Cod.  14. 
-  Euseb  ,  1.  IV,  c.  28;  s.  Hieron.,  ibid. 
^  Pag.  43.  —  *  Euseb.,  1.  c.  c.  17;  s.  Hieron.,  ibid. 

5  Euseb.,  ibid.  c.  25;  s.  Hieron.,  ibid. 

6  Euseb.,  ibid.  c.  23;  s.  Hieron.,  ibid. 

7  Euseb.,  ibid.  c.  26;  s.  Hieron.,ibid.  Athenagorae  Li- 
ber  de  Resurrectione  el  Apologia  e.xtant  ad  calcem 
Operum  D.  luslini  edit.  P.  Maran,  et  ap.  Migne,  Patro- 
loff.  graec.  t.  VI.  —  «  Vid.  p.  43. 

9  Quae  supersunt  Melitonis  fragmenta  et  librum  qui 
Clavis  dicitur,  vid.  in  Spicilegio^Solesm.  cura  Erai  I. 
B.Pitra,  t.  II,Paris  1855.  Librum  De  Transitu  Virgi- 
nis,  qui  sub  Melitonis  nomine  extat,  esse  apocryphum, 
ex  characteribus  internis,  Eusebii  et  s.  Hieronymi  silen- 
tio,  et  Gelasii  I  decreto  coraprobatur.— Cf  etiam  Nat. 
Alex.  Hist.  Eccl.  saec.  II,  c.  IV,  art.  III,  ?  1. 

»0  Euseb.,  1.  IV,  c.  26. 

"  Euseb ,  IHst.  1.  IV,  c.  8;  s.  Hieron.,  Catal.  Frag- 
raenta  operis  eius  e.xtant  ap.  .Migne,  Patrol.  graec.  t.  VL 

1-  Euseb.,  ibid.  c.  20.  E.\  operilius  Theophili  soli  su- 
persunt  libri  3  ad  Aulolijcitm,  e.vtantque  in  editione 
Operum  s.  lustini  cura  P.  .Maran.  In  eadem  editione  ha- 
belur  celebris  Oralio  Hermiae,  philosjphi  christiani. 


nem  et  Montanistas  '.  ApoUonius,  qui  contra 
eosdemMontanistasinsignevolumenedidit^ 
Serapion,  episcopus  Antiochenus,  qui,  teste 
Eusebio,  multa  ingenii  sui  naonumenta  reh- 
quit,  inter  quao  numeratur  Liber  ad  fideles 
Rhosscnsescontraquoddam  Evangeliura  sub 
noraine  Pctri  apostoli  vulgatura  ,  quod  his 
verbis  proscribit:  «  Nos  quidera,fratres,Pe- 
tri  et  reUquorum  Apostolorum  doctrinam  pe- 
rinde  ac  ipsius  Christi  suscipimus;  sed  quae 
noraen  eorura  falso  inscriptum  praeferunt , 
ea  repudiamus,  qui  compertum  habemus,  ea 
nos  a  maioribus  minirae  accepisse  ^  ». 

Magno  sane  christianae  rei  dispendio  ho- 
rum  scriptorum  opera,  si  pauca  excipias, 
temporis  iniuiia  perierunt.  Attaraen  ex  iis  , 
quae  supersunt,  et  ex  antiquorura  de  cete- 
ris  testimonio  docemur,  quanta  eruditione 
eorum  auctores  fuerint  praediti,  quantoque 
fervore  Fidem  christianam  contra  adversa- 
rios  defenderint. 

33.  S.  Irenaeus  —  Floruit  iisdem  tempo- 
ribus  s.  Irenaeus,  ex  Asia  minori  oriundus, 
D.  Polycarpi  discipulus ,  postea  in  Galliam 
profectus,  ibique  ecclesiae  Lugdunensis  pri- 
raum  prosbyter,  deinde  post  martyrium  s. 
Photini  episcopus  ;  vir  sanctitate  vitae,  zelo 
religionis  et  eruditionis  sacrae  ac  profanae 
copia,diversitate  et  pi^ofunditate  clarus.  Prae- 
ter  alia  scripsit  litteras  ad  supranominatum 
Blastum  de  schi.smafe,ei  ad  Fiorinum  de  Deo 
uno  ac  sancfissimo,  qui  peccati  auctor  esse 
non  possit;  librura  ad  eumdem  Florinum  de 
octonario  seu  octo  aeonibus,  quos  Valenti- 
niani  opifices  mundi  dicebant;  librum  de 
scientia  contra  Gentes,  alium  de  'praedica- 
tione apostolica.Y,  quibus  scriptis  nihilprae- 
ter  paucafragmenta  ad  nos  pervenerunt.  At 
extant  etiamnum  libri  quinque  adversus  hae- 
reses,  opus  eximium,  in  quo  sanctus  praesul 
haereses  a  Simone  mago  usque  ad  Tatianum 
recenset,  et  tum  ss.  Scripturarum  tum  Tra- 
ditionis,  quam  unam  in  omnibus  ubique  ec- 
clesiis  testatur,  auctoritate  confutat.  Anno 
202  imperante  Severo  cum  multis  christia- 
nis  Lugdunensibus  Religionis  causa  gladio 
interfectus  est  ^. 


qui  scita  ac  acri  ratione  philosophorum  petulantiara 
perstrinxit.  Silent  porro  antiqui,  quo  saeculo  floruerit 
hic  Herraias;  eum  II  saeculo  vi.xisse  existimat  Caveus  ; 
antiquum  esse,  recentiorem  taraen  s.  lustino  raartyre,  ex 
eius  Orationis  internis  characteribus  colligunt  critici. 

1  Euseb.,  1.  V,  c.  13;  s.  Hieron.,  l  c.  Fragmenta  edi- 
dit  Migne,  1.  c. 

-  Euseb.,  ibid.  c.  18;  s.  Hieron.,  ibid.  Fragmenta  edi- 
dit  -Migne,  1.  c. 

'^  Euseb.,  ibid.,  c.  19;  1.  IV,  c.  12;  s.  Hieron.,  ibid. 
Fragmenta  edidit  Migne,  1.  c. 

^  Cf  Tillemont,  Memoires,  t.  III;  card.  Orsi,  Storia 


EPOCHA   II.   A   MORTE   S.   lOANNIS   APOSTOLI 


34.  Pantaenus — Per  idemtempusfloruit 
Pantaenus,  vir  eruditionis  fama  et  Fidei  ze- 
lo  spectatissimus.  Is  primum  philosopliiae 
Stoicae  praecepta  ritusque  etlmicos  sectatus, 
deinde  christiana  sacra  professus  est.  In  Di- 
yinis  Scripturis  versatissimus,  Alexandriae 
in  yEgvpto  praefectus  fuit  celebri  ss.  Litte^ 
rarum  scliolae.  Postea  a  Demetrio,  ecclesiae 
Alexandrinae  episcopo,  ad  populos  orienta- 
les  evangelista  destinatus,  ad  Indos  usque 
progressus  est,  ftbi  s.  Matthaei  Evangelium, 
hebraicis  litteris  conscriptum,  reperisse  fer- 
tur  apud  aliquot  Christianos,  quibus  olim  s. 
Bartholomaeus,  ut  fama  est ,  ait  Eusebius  , 
Fidem  praedicaverat  et  exemplum  Evange- 
lii  secundum  Matthaeum  reliquerat.  Pantae- 
nus  post  multa  in  hac  missione  praeclare 
gesta,  Alexandriam  redux,  in  exponendis  di- 
vinorum  dogmatum  thesauris  tum  viva  voce 
tum  scripto  perrexit,  pluresque  illustresdi- 
scipulos,  prae  caeteris  Clementem  Alexan- 
drinum,  habuit.  Scripta  eius  temporis  iniu- 
ria  perierunt^ 

35.  ScholaAlexandrina — Inter  scholas  a 
Christianis  ad  ss.  Litterarura  traditionem  et 
explicationem  antiquitus  institutas,  celeber- 
rimaeratAlexandrina,quam  apriscis  tempo- 
ribus  fundatam  et  a  viris  illustribus  frequen- 
tatam  fuisse  testatur  Eusebius^.  In  ea  non  tan- 
tum  doctrinae  christianae  elementa  tradeban- 
tur,sed  etiam  erudita  et  philosophicamethodo 
ss.  Scripturae  exponebantur,  et  christianae 
Fidei  dogmata  defendebantur.  Utique  planus 
ille  et  simplex  modus ,  a  philosophica  subti- 
litate  et  dialectica  arte  alienus,  proponendi 
Fidei  dogmata  et  morum  praecepta,  qui  aevo 
apostolico  obtinuit,  etiam  hac  actate  conser- 
vatus  est  in  instituendis  Religionis  christia- 
nao  candidatis  et  catcchumenis  ,  in  instru- 
ctionibus,  quas  episcopi  et  presbyteri  ad  po- 
pulum  habebant;  sed  intcr  eruditos  et  in 
scholis  huic  mcthodo  simplici  iam  accessit 
alia,  erudita  ct  philosophica,  qua  Religionis 
institutio  formam  induit  scientiticam  ettheo- 
logia  evasit.Ubi  enim  [)hiIosophi  ethnici  Re- 
ligionem  christianam  oppugnarunt,  plures- 
quo  haereses  cx  immoderata  quorumdam 
philosoi)handi  libidine  ortao  sunt ,  doctores 
christiani  dogmata  Rcligionis  sciontiflcame- 
thodoexplicaroetdofonderecoeperunt.Cum- 


pccl.  t.  II;  J.  Lonpucval,  Uisl.  de  VKijUse  fjaU.,  1. 1, 1. 1. 
Textus  fjrMi-ciis  oiipris  s.  InTiaei  advcrsus  hacreses  in- 
lcrciilit  i)raelcr  (juacdani  Iragnicnta ;  sed  cunscrvata 
fiiit  anlifjua  versio  latina,  et  e.\  liis  novani  vcrsionem 
laliiiain  cdidil  I).  Massucl,  Paris  1710,  in-lol.,  Venel. 
nr.i;  Migne.  I>atr(il.  cit.  I.  VII. 

'  Kiisili ,  Jltnl.  eccl  1  V,  c.  10;  s.  llieron.,  Calalufj. 

2  Loc.  cit. 


que  ex  his  plures  ex  ethnicis  ad  christiana 
sacra  transiissent,  quales  erant  lustinus,  A- 
thenagoras  ,  Theophilus,  Pantaenus,  hi  pro 
philosophica  disserendi  ratione  ,  cui  assueti 
erant,  doctrinas  christianas  terminis  ,  rem 
accurate  exprimentibus,  definire,  exponere, 
adductisque  rationibus  comprobare  et  stabi- 
lire  coeperunt.  Placuit  illis  eclectica  ratio  , 
quae  nulli  philosophorum  sectae  addicta,  ex 
omnibus  deligebat  ea,  quae  rationi  conveni- 
re  videbantur ;  Platoni  tamen  potiores  par- 
tes  tribuebant.  Ea  methodo  in  schola  Alexan- 
drina  usi  sunt  Athenagoras,  Pantaenus,  Cle- 
mens  Alexandrinus,  Origenes. 

Heterodoxi  quidam  scriptores  iniuste  as- 
seruerunt,  nonnulla  Fidei  dogmata  a  Patri- 
bushuiusetsequr^ntis  saeculi  secundum  ideas 
Platonicas  immutata,  aut  varias  doctrinas  e 
philosophia  platonica  in  Religionem  christia- 
nam  illatas,  sicque  hanc  ipsam  corruptam 
fuisse  '.  Patres  enim  nulla  dogmata  a  Plato- 
ne  mutuati  sunt,  neque  illa  huius  ideis  ac- 
commodarunt;  contra  vero  ipsius  Platonis 
eiusque  discipulorum  aberrationes  etcontra- 
dictiones  confutarunt;et  philosophia  eclecti- 
ca  usi  sunt  non  ut  Fidei  criterio  sed  ut  famula 
ad  doctrinao  christianae  expositionem  atque 
defensionem  erga  philosophos  ,  quibuscum 
disputabant  ^. 

30.  Versio  graeca  V.  Testammti — Hoc 
etiam  saeculo  libri  sacri  V.  Testamenti  ver- 
si  sunt  in  linguam  graecam.  Extabat  iam 
versio  graeca  LXX  Interpretum,  diu  ante 
nativitatem  D,  N.  I.  C.  confecta.  Novam  hoc 
saeculo  edidit  Aquila,  Ponticus,  qui  sub  Ha- 
driano  impcratore  Christianorum  consuetu- 
dine,  miraculis  et  pietate  excitatus,  ethnicos 
ritus  abiecit  et  christiana  sacra  professus 
est ;  sod  parum  sibi  con.stans ,  postea  ad  ri- 
tus  iudaicos  deflexit.  Tunc  litteras  hebraicas 
doctus,  libros  V.  T.  cx  hebraeo  in  graecum 
transtulit;  quae  versioabantiquisinaliislau- 
datur,  in  aiiis  vcro,  praesertim  in  iis,  quae 
spectant  ad  Messiam,  roprchenditur  ^.  Post 
Aquilam  eidera  rei  operamdederuntThoodo- 
tion  et  Symmacns.  Prior,  patria  Ephesius, 
primum  fuit  Tatiani,  doinde  Marcionis  se- 
ctator,  postremo  iudaeus  proselytus''.  Poste- 
rior,  genere  Samaritanus,  e  iudaeo  christia- 


1  Moshcim,  d'm.  in  hist.  eccl. ;  Brucker,  Ilisl.  criliq. 
philos. 

'^  1'elav.,  Dogmata  theol.  t.  II,  1.  1 ;  Baltus,  Defense 
des  SS.  Peres  accuses  de  platonisme;  Bergier,  Diction. 
de  theol.  art.  IHainnisme. 

•'  S.  Ircn.,  I.  II,  c.  "21;  s.  Epiphan. ,  L.  de  mensur.  n. 
"Ih;  s.  llicron.,  Praclat.  iu  /(//»,  ct  Epist.  133. 

■*  S.  llicron.,  iMaclat.  in  Dixnicl. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


49 


nus,  postoa  ebionita  factus  est '.  Eorum  si- 
cut  et  Aquilae  vei'siones,  utpote  factao  a  iu- 
daizantibus  et  apostatis,  nunquam  ab  Ecclo- 
sia  publice  susceptae  aut  approbatac  fue- 
runt. 

37.  S.  Vic/or  Poniifex  (an.  192)~Post- 
quam  s.  Eleutherus  annis  circiter  quindecim 
Ecclesiae  praefuissct,  coelesti  gloria  tlona- 
tus  est.  Martyr  ilicitur  in  Martjrologio  Ro- 
mano,  quod  aerumnas  multas  et  labores  pro 
Fidei  causa  pertulit.  Martyris  quippe  no- 
men,  utobservat  Baronius,  non  fuitproprium 
iis  solis,  qui  pro  Christo  lesu  occidebantur, 
sed  etiam  coramune  fuit  iis,  qui  Fidei  causa 
aliquem  cruciatum  gravesque  labores  subio- 
rant,quamvis  eflusionesanguinis  martyrium 
non  consummassent".  In  locum  D.Eleutheri 
subrogatus  fuit  s.  Yictor  ,  Afer,  qui  decem 
annis  Ecclesiam  gubernavit.  Hic  Theodotura 
et  Artemonem,  duces  Pauli  Samosateni,  pro- 
pter  haereticam  doctrinam  Ecclesiae  com- 
munione  eiecit;  Sabellium  quoque  et  Noe- 
tum,qui  de  divinitate  in  tribuspersonissub- 
sistente  contractionem  et  coramixtionem 
personarum  divulgabant.  Excommunicavit 
etiam  Yalentinum,  qui  praeter  caeteras  ine- 
ptias,  asserebat  Christum  coeleste  corpus  ha- 
buisse.  Cum  Asiaticis  de  die  celebrandi  Pa- 
scha  certavit,  ut  mox  videbimus. 

38.  Haeresis  adversus  divinitatem  Chri- 
sti —  Theodotus  ille  a  s.  Yictore  damnatus, 
erat  patria  Bjzantinus  et  arte  coriarius,  lit- 
teris  tamen  imbutus  ;  indigne  ferens  oppro- 
bria,  quod  Christum  in  persecutione  negas- 
set,  prius  Bjzantii,  postea  Romae  sibi  facta, 
asseruit,  Christum  fuisse  merum  hominem, 
modo  tamen  supernaturali  conceptum,  vi- 
rum  sanctum  ac  sapientem,  ipsisque  pro- 
phetis  praestantiorem  ^.  Ex  eius  asseclis,  qui 
a  magistri  sui  nomine  Theodotiani  appeliati 
sunt  et  iam  saeculo  Y  extincti  erant ,  prae- 
cipuus  fuit  alius  Theodotus,  cognomine  tra- 
pezita  seu  argentarius ,  qui  Melchisedechum 
virtutem  quamdam  divinam,ipso  Christo  su- 
periorem,  commentus,  auctor  extitit  Melchi- 
sedechianorum  *.  Arteraon,  alias  Artemas, 
easdem  ac  Theodotus  eoriarius  blasphemias 
tradidit,  nomenque  et  originera  dedit  Arte- 
monitis,  caeterum  paucis  et  mox  ab  aliis  se- 
ctariis  absorptis  ^. 


*  Euseb.,  Hist.  ecclA.  VI,  c.  17;  s.  Epiphan.,  loc.  cit. 
■2  Ad  an.  194,  et  Annot.  in  Martyrol.  Rom. 

3  Tertuliian.,  De  Praescript.  n.  53  et  58;  s.  Epiphan. 
Haeres.  54;  Theodoret.,  Haer.  fabid.  1.  II,  c.  5. 

*  Tertullian.,  ibid.  c.  ult. ;  Euseb.,  1.  c. ;  s.  Epiphan. 
Haeres.  55;  Theodoret.,  ibid.  c.  6, 

5  Theodoret.,  ibid.  c.  4. 

WOUTERS,  I. 


Porro  hi  divinitatis  lesu  Christi  detracto- 
res  non  solum  ab  Ecclesia  reiecti,  sed  etiam, 
teste  Eusebio ,  perdocte  confutati  fuerunt  a 
quodam  anonymo  huius  temporis  scriptore, 
(jui  sacratissimura  dogma  defendit  tum  e 
Scripturis  tum  e  traditione,  quam  in  ipsis 
lidelium  hvmnis  et  Patrum,  lustini,  Melito- 
nis,  Miltiadis,  Irenaei  etc.,  scriptis  ostendit  ^ 

39.  Lis  de  Paschate  —  Altera  controver- 
sia,  quae  non  ad  Fidem ,  sed  ad  disciplinam 
spectabat ,  pontificatura  gerente  s.  Yictore  , 
anno  196  agitata  est,  de  legitima  scilicet  die 
celebrandi  Pascha.  Haec  quaestio,  iam  Ani- 
cetum  papam  inter  et  Polycarpum  Smj^r- 
nensem  pacificis  animis  mota,  ut  vidimus  -, 
sub  Yictore  acrius  agitata  est.  Ecclesiae  A- 
siaticae  hac  in  re  diversum  ritum  seu  tra- 
ditionem  secutae,  Pascha  semper  celebrabant 
luna  XIY  mensis  primi  ,  Nisan  seu  Martii , 
qua  die  praescriptura  erat  Iudaeis,ut  agnum 
paschalem  immolarent ;  eaque luna,  in  quam- 
cumque  diera  hebdomadae  incideret,  ieiu- 
nium  antepaschalesolvebant.Eumdem  ritum 
sectabantur  plerique  Montanistae  ,  et  qui 
schismatico  Blasto  adhaerebant. 

S.  Victor  haud  ultra  tolerandum  censens, 
catholicorum  quemquara  more  ludaeorum 
aut  schismaticorum  Pascha  celebrare,  cura- 
vit,  ut  una  eademque  disciplina  hac  in  re  in 
omnibus  ecclesiis  obtineret.  Synodum  ipse 
Romae  celebravit,  aliasque  in  provinciis  in- 
dici  iussit,  ut  eo  raagis  de  communi  eccle- 
siarum  disciplina  et  sincera  traditione  con- 
staret.  Tum  in  Romana,  tum  in  Palaestina, 
Pontica,  Osroena,  Gallicana,  aliisque  syno- 
dis  decretum  est,  Pascha  non  alia  die  quam 
dominica,lunam  XI Y  mensis  primi  proxime 
sequente,  esse  cebrandum,  neque  ante  hanc 
diem  ieiunia  solvenda.  His  factis  ,  voluit 
Yictor,  ut  Asiatici  se  ad  communem  Eccle- 
siae  catholicae  disciplinam  conformarent. 

Yerum  Polycrates,  Ephesiorum  episcopus, 
aliique  Asiae  minoris  praesules,  propriae  di- 
sciplinae  pertinaciter  inhaerentes,  Yicto- 
ris  decreto  obtemperare  detrectaverunt,  ra- 
ti,  se  receptam  in  ecclesiis  suis  ex  s.  loannis 
traditione,  ut  contendebant,  disciplinam  tu- 
to  sequi  posse.  Id  aegre  ferens  Pontifex,con- 
silium  iniit  obstinatos  ab  Ecclesiae  commu- 
nionesegregandi.Yerumtamen  suasu  ethor- 
tatu  s.  Irenaei  Lugdunensis ,  ne  ob  hanc  ri- 
tus  diversitatem  ecclesias  integras  a  com- 
munione  abscinderet,  animum  mutavit  et  in- 
tra  minas  se  continuit.  Nonnulli  censent , 


•  Hist.  eccl.  1.  V,  c. 
2  Pag.  41-42. 


50 


EPOCHA   II.    A   MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


excommunicationis  sententiam  reipsa  in  A- 
siaticos  latam  fuisse,  sed  s.  Pontificem  Ire- 
naei  consilio  raox  pacem  iis  reddidisse.  Lis 
brevi  post  sopita  est  ob  instauratam  sub  Se- 
vero  persecutionem.  Anno  325  generale  con- 
cilium  Nicaenum  cunctis  ecclesiisRomanum 
morem  praescripsit  ^ 

40.  Ecclesiae  status  sub  Severo  impera- 
fore  — Imperator  Commodus,  ob  saevitiam 
omnibusinvisus,anno  I92,quumpropinatum 
sibi  venenum  evomeret,  a  Narcisso  palestri- 
ta  sufFocatus  est.  Illo  extincto  iraperator  sa- 
lutatus  fuit  Helvius  Pertinax,  annis  natus 
amplius  sexaginta;  sed  a  militibus,  discipli- 
nam  severiorem  aegre  ferentibus,  intra  oc- 
togesimum  octavum  diem  o  medio  sublatus 
est.  Tum  Didius  lulianus  pecuniae  poUicita- 
tione  imperium  a  praetorianis  accepit;  at 
cum  promissum  pretium  solvere  non  posset, 
post  raenses  duos  ab  iisdem  destitutus  est. 
Eodem  tempore  militari  sufFragio  imperato- 
res  salutati  sunt  in  Pannonia  Septimius  Se- 
verus,  in  Britannia  Claudius  Albinus,in  Sj- 
ria  Pescennius  Niger.  Praevaluit  Severus  , 
Romae  a  senatu  populoque  consalutatus.  Is 
Didium  lulianum  occidi  iussit:  reliquos  com- 
petitoresbello  vicitet  oppressit,Pescennium 
Nigrum  anno  194,  Claudium  Albinum  auno 
197,  imperavitque  usque  ad  annum  211. 

Severus  hisce  adversus  competitores  bel- 
lis  distractus,  memor  quoque  tldei Christia- 
norurn  ,  quorum  nulli  aut  Albini  aut  Nigri 
partibus  favere  inventi  sunt^,  forsan  me- 
tuens  corundem  Christianorum,  si  vexaren- 
tur,  a  fide,  quam  ei  servarant,  defectionem 
(iam  enim,  ut  TertuUianus  in  A^pologetico 
scribit,  urbes,  insulas ,  castella  ,  municipia  , 


'  Firniilian.,  Epist.  ad  s.  Cyprian.  75,  erlit.  Pamd.; 
Kuseh. ,  llisl.  eccl.  1.  V,  r.  -lo-^ll;  Socral. ,  Hist.  <;ccl. 
I.  V,  c.  '2'i;  s.  Hieron.  in  CutuL;  s.  Kpii^lian.,  Ilaer.  711, 
elc.  Cl"  Appenil.  ail  Opera  ven  IJeilae,  t.  VI,  p.  :518  ap. 
yi\^ni:,Patrol.ci<r.s-Hs  complet.  Lahoriosae  potiiis  con- 
icclurae  quam  arRumenta  sunt,  qnibus  M.  Molkenliniir 
in  Diss>'rtationihus  suis  criticis  historiani  huins 
I  ontroversiae  inliciari  <.oriatur. 

S.  Victoreni  rcipsa  .\siaticos  e.xcommunicasse,  existi- 
niaul  l'.De  Marca,A>'?  concordia  sacerd.  ct  imper.  I.  III, 
'c.  'J;  l'a};i,  Critica  in  Baron.ml  an.  19G;.Sclielslrate, 
Antiquit.  eccl  illustr.  part.  II,  diss.  I,  c.  3;  alii.  I'on- 
lilicein  intra  minas  se  continuisse,  defeniluiil  Nalal. 
Ale.\anil  ,  Hist.  eccl.  saec.  II,  (liss.  5;  H.  Valesiiis,  An- 
nol.iw  Eusc.b.  Ilist.  eccl.  I.  V,  c.  21;  A.  Sandiui,  Disput. 
hist.  V;  alii. 

Kx  ipsa  huius  controversiae  hisloria  palet,  quae  ra- 
tio  habenda  sit  eoriim  scriplorum,  qiii,  Victorem  papam 
in  hac  re  accusant  inconsiderati,  lemerarii  el  impru- 
denlis  consilii.  Kccte  I.  15.  Palma  {Praelect.  hist.  eccl. 
l.  I,  part.  I,c.  iJU),  aliique  ostendunt,  sanctum  1'oiilificem 
spcundum  causae  gravitalem  fecisse  quod  rauneris  sui 
partes  poscehanl. 

2  Tertullian.  L.  ad  Hcapul.  c.  "1. 


castra,  tribus,  decurias,  palatium,  senatum, 
forum  implebant),  sub  imperii  sui  initia  Ec- 
clesiae  pacem  non  turbavit ;  contra,  non  se- 
mel  furenti  in  Christianos  paganae  plebi  re- 
stitit.«Unde  satis  bono  loco,inquit  Nicepho- 
rus,  res  nostrae  fuere,  in  diesqae  professio 
augmenta  sua  cepit. . .  Idque  in  maximis  po- 
tissimum  ubique  urbibus,  nimirum  Alexan- 
driae,  Antiochiae,^lliae  et  per  Palaestinam 
omnem,  Ephesi ,  Caesareae  ,  et  Occidentem 
versus  Thessalonicae ,  Athenis,  Corinthi,  in 
Galliis,  et  Romae  ;  universae  enim  multitu- 
dines  et  domus  totae  ad  Fidem  accedebant, 
quidvis  facere  et  pati  paratae,  quem  ut  quic- 
quam  contra  Religionem  agerent  aut  no- 
varent  ^  ».  Sed  post  paucos  annos  persecutio 
gravis  contra  Ecclesiam  excitata  est,ut  mox 
dicemus. 

41.  Clemens  Alexandrinus  et  alii  scri- 
ptores  —  Clarebat  tunc  temporis  tum  vitae 
sanctimonia,  tum  eruditione  Clemens  co- 
gnomento  Alexandrinus  ;  qui  e  philosopho 
stoico  christianus  et  presbyter,  Pantaeni  pri- 
mum  discipulus,deindein  Alexandinnascho- 
la  successor,  multa  in  Ecclesiae  bonum  scri- 
pta  edidit.  Plura  ex  iis  teraporum  iniuria  pe- 
i'ierunt ;  sed  extant  Exhortatio  ad  gentes, 
quas  perstrictis  earum  sacris,  ad  christiana 
araplectenda  hortatur;  Paedagogi  Y\hv\  tres 
de  vita  moribusque  christiani  hominis  infor- 
mandis;  Stromatum  libri  octo,  multiplici 
eruditione  referti,  in  quibus  christianos  in 
Religione  sua  confirmare  et  ethnicos  ad  eam- 
dem  suscipiendam  allicere  sibi  proposuit; 
Oratio  de  salute  di^ntis ,  qua,  vectnm  divi- 
tiarum  usum  docet.  Alia  quae  sub  eius  no- 
mine  extant ,  ad  supposititiorum  classem 
ablegantur  ^. 

Eiusdem  aetatis  sunt  scriptores  qui  se- 
quuntur:  Heraclitus,qui  Commentarios  edi- 
dit  in  epistolas  Paulinas.  Candidus,  disce- 
ptator  acutissimus ,  qui  tractatus  composuit 
m  Hexameron.  Appion,qui  in  eodem  argu- 
mento  versatus  est.  Sextus,  qui  librum  edi- 
dit  de  Resurrectione .  Aral)ianus,qui  de  Dog- 
mate  scripsit.  Maximus,  qui  quacstionem  r/e 
origine  mali,  apud  pliilosophos  ct  primos 
haeresiarchas  famosam  ,  insigni  volumino 
exagitavit.  Eorum  vero  opera  ad  nos  non 
pervenerunt  ■'. 

42.  Persecutio  V  {an.  197) — Tranquil- 
litas,  qua  Christiani  sub  Severi  iraperatoris 


1  Hist.  eccl.  I.  V,  c.  2. 

2  Euseb.,  Hist.  eccl.  I.  VI,  c.  13-li;  s.  Hieron.  in  Ca- 
lal.  Opera  (ilem.  Alex.  cdita  snnt  Oxonii  171.5,  el  Ve- 
net.  17.58,  in-fol.  Item,  Mipne,  Patr.  graec  ,  t.  VIII-IX. 

■'  Euseh.,  llist.  eccl.  1.  V,  c.  27;  s.  liieron.  in  Calal. 


initia  potiti  siint,  non  pevJuravit.  Qiunu  e- 
nim  imperator  devictis  competitoribus  ,  in 
Orientem  adversus  Farthos  et  Arabes  esset 
profectus,  in  Occidonte  provinciarum  prae- 
sides  et  exolescentis  deurum  cultus  ministri, 
opportunumtempus  vexandi  Christianos  na- 
cti,  eos  calumniis,  opprobriis,  suppliciis  op- 
primere  in  uuiltis  locis  coeperunt.  Foecun- 
dissima  christianae  Fidei  propagatio  et  de- 
serta  in  dies  iua;;is  deorum  templa  corum 
invidiam  atque  furorem  in  illius  sectsitores 
acrius  accendebant,  adeo  ut  quae  primo  in 
aliquot  proviuciis,  brevi  post  in  oiuui  impo- 
rio  grassata  sit  persecutio. 

In  Africa  dirissime  in  Christianos  saeviit 
Saturninus  proconsul,  sub  quo  praeter  alios 
martvrium  passi  sunt  duodecim  Sciilitani , 
Speratus,  Narzalis,  Cjthinus,  Veturius,  Fe- 
lix,  Acyiiinus,  Letantius  ,  lanuaria  ,  Gene- 
rosa,  Vestina,  Donata  et  Secunda;  qui  post 
heroicara  Christi  confessionem  in  carcerem 
missi,  in  ligiutm  confixi  ,  dein  gladio  decol- 
lati  sunt  ^ 

Anno  202  persecutio  per  omnes  ubique 
provincias  grassari  coepit.  Severus  enim,  re- 
bus  in  Oriente  compositis,Romam  reversus 
est  et  Parthicum  triumplutm  celebravit. 
Quura  autem  Christiani  ab  impuris  et  impiis 
spectaculis  ac  ludis,  quae  in  eiusmodi  festi- 
vitatibus  exhibebantur,  se  subducerent,  uo- 
vi  facinoris  apud  imi)eratorem  ab  hostibus 
incusati  sunt,  quasi  domi  Albiai  interitum 
lugerent,  Severo  purpuram  et  civibus  laeti- 
tiam  inviderent.  Ac,  licet  absurda  et  teme- 
raria  fama,  totus  erga  Ciiristianos  immiita- 
tus  imperator,  edicta  promulgavit,  quibus 
eorum  sacra  ceu  nova  et  Romanis  legibus 
adversa  prohibuit,  et  sub  gravissimis  poenis 
cavit,  ne  quis  ad  ea  transiret  ^. 

«  Cum  Severns  persecutionem  adversus 
ecclesias  excitasset,  inquit  Eusebius,perom- 
nes  quidem  ubi^iue  locorum  ecclesias  ab 
athletis  pro  pietatecertantibus  illustriasunt 
confecta  martyria.Praecipue  tamen  Alexan- 
driae  increbuerunt,cum  ex  universa  ^gy- 
pto  ac  Thebaide  lectissirai  pugiles  eo  tam- 
quam  in  amplissimum  Dei  stadium  deduce- 
rentur,  et  cuiusiiuemodi  tormenta  mortes- 
queinvicto  animoperpessi,immortales  aDeo 
coronas  acciperent^  ».  Tam  atrox  erat  per- 
secutio,  ut  ludas,  huius  temporis  scriptor, 
qui  praeter  Commentarios  in  LXX  Danielis 


VSQVE   AI>   CONVERSIONEM   rONSTANTINI    M.  51 

iiebdonuides,  edidit  Chronologiam  usque  ad 
Severi  decennalia,  Antichristi  adventum  im- 
minere  crederet'.  Exilia,  carceres,  cruces  , 
unguiae,  bestiae,  equulei,  rotae,  aliaque  car- 
niticinai'um  instrumenta  ad  exscindendos 
christiani  nominis  confessorescongestasunt. 
— Huiuspersecutionis  acerbitatem  veluti  sub 
oculos  ponit  Tertullianus  ^,  atque  inter  alia 
Christianorum  etiam  violata  sepulcra  con- 
queritur,  et  Christianos  sarmeniitios  et  se- 
maxios  per  convicium  vocatos  di.\CAi,quodad 
stipitem  dimidii  axis  rer^icti sarmeiitorum 
ambitii  exurerentur.  Eadem  fere  habet  Mi- 
nucius  Felix  in  Dialogo,  cui  noinen  Octatiius 
sub  idem  tempus  Romae  edito,  in  quo  etiam 
Ciu'istianorum  puerorum  puellaruraque  nou 
in  unius  dexterae,  sed  in  totius  corporis  exu- 
stione  iiivictamconstantiam,  et  sine  uUo  eiu- 
latu  patientiam  fucatae  ethnicoruin  fortitu- 
dini  eleganter  opponit. 

Severo  annum  imperii  decimum  (202)  a- 
gente,  subdit  Eusebius,  tanta  immanitate  ac 
furore  in  Chi'istianos  saeviebatur,  ut  innu- 
merabiles  martj/rio  coronarentur  ■^.  Idem 
hoc  ipso  tempore  scripsit  Cleraens  Alexan- 
drinus.  «  Nobis,  inquit,  sunt  quotidie  redun- 
dantes  martyrum  fontes,  qui  nostris  spe- 
ctantur  oculis,  qui  torrentur  et  capite  dam- 
nantur  ^».In  Galliis  tanta,  ait  Gregorius  Tu- 
ronensis,  multitudo  Christianorum  ob  con- 
fessionem  Dominici  uominis  iugulata  est,  ut 
per  plateas  ilumiua  currerent  de  sanguine 
christiano,  quorum  nomina  acnumerum  col- 
ligere  impossibile  erat  '". 

Alexandriae  praetor  alios  passi  sunt  Let)- 
nides,  pater  Origenis,Piutarchus  cum  sociis, 
et  Potamiaena  virgo,  quae  postquam  multa 
certamina  pro  virginitatestrenuetolerasset, 
cum  Marcella  matre  sua  llammis  tradita 
fuit*'.  Carthagine  in  Africa  in  sexu  fragili 
singularisfortitudinis  exempla  dederunt  Per- 
petua  ac  Felicitas,  feris  obiectae;  quibuscum 
itidem  passi  sunt  Revocatus ,  Saturninus  et 
Secundolus  ^.  Lugduni  in  Gallia  cum  s.  Ire- 
naeo  episcopo  christiani  19,000,  ut  in  vetu- 
sto  ecclesiae  s.  Irenaei  Lugdunensis  epita- 
phio  legitur,  martyrio  coronati  sunt*.  Va- 


'  Apud  Baron.,  ad  an.  !202;  Kuinart,  Acta  Marl. 
p.  75;  Bolland.,  Acta  SS.  l.  IV  iul.  p.  201. 

-  Severi  ediclum  e.xlal  apiid  Sparlian. ,  VUa  Seve- 
ri,  c.  17. 

3  Ilist.  eccl.  I.  VJ,  c.  I. 


1  EuseJj.  loc  cit.  c  7. 

2  Tertuliian.,  Apol ;  Cleiii.  Alex.,  Strom.  I.  II;  Eu- 
seb.,  iljid.  c.  1-3;  Oros.,  1.  Vil,  c.  17;  Sulpic.  Sever., 
llist.  sacr.  1.  II,  c.  i5  Cf  Ruiiiart,  Prael'.  ad  Act.  Mart. 

3L.  c,  c.  21. 

4  Loc.  cit. 

5  Hist.  Franc  \.  I,  c.  2'.). 

'5  Eii.>;eb.,  Uist.  eccl.  1    VI,  c.    1-5. 

'i  lliiiiiart,  Act.  Mnrt.;  Tillemont,  Metnoires,  t,  III, 
Butler,  Vies  cle  SS.,1  mars. 

^  Millena  dena  novemrjue.  Ci'l'Memoal,  !oc.  cil. ; 
l\.  1'.  de  Colonia,  llist.  lit.  de  la  ville  de  Lyon,  secl.o. 


52 


EPOCHA   II.    A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


lentiae  Felix  presbyter,  Fortanatus  et  A- 
chilleus  diaconi,  qui  a  s.  Irenaeo  ad  hanc  ur- 
bem  missi,maximam  illius  partem  adFidem 
Christi  converterant,  primum  in  carcerem 
coniecti  sunt,  deinde  verberibus  caesi,  con- 
fractis  cruribus  circa  rotarum  vertiginem 
stricti,  fumura  in  equulei  suspensione  per- 
pessi  et  ad  extremum  gladio  percussi  sunt^ 

Tam  manifesta  sunt  veterum  testimonia 
de  persecutione  Christianorum  sub  Severo, 
utDodwellus  ^  ipse  eam  negare  non  fuerit  au- 
sus ;  sed  ut  martjrum  numerum  minueret , 
illam  intra  biennii  angustias  coarctavit,  ad- 
diditque,  non  tantam  fuisse  martyrum  mul- 
titudinem  ,  quantam  innuit  Eusebius.  At 
confutatur  petulantissimus  scriptor  non  so- 
lius  Eusebii,  sed  etiam  Clementis  Alexandri- 
ni,  Tertulliani,  Gregorii  Turonensis,P.  Oro- 
sii,  Sulpicii  Severi,  aliorumque  testimoniis^. 

43.  Tertullicmus  —  In  his  angustiis  de 
Christianorum  causa  bene  meruit  Tertullia- 
nus,  anno  circiter  160  pati^e  proconsularium 
copiarum  centurione  Carthagine  in  Africa 
natus,  ex  ethnico  christianus  et  presbyter , 
vir  acris  et  vehementis  ingenii ,  omnisque 
littorarum  generis  peritus.  In  primis  Chri- 
stianorum  causam  fortiter  defendit  in  Apo- 
logetico  libro  ad  provinciarum  praesides  ; 
depingit  in  eo  graphice  iniquam  condemnan- 
di  Christianos  formam ;  ostendit,  eos  ab  atfi- 
ctis  irreligionis,  rebeUionis,  incestus  crimini- 
bus  esse  alienissimos;deinde  perstrictis  eth- 
nicis  institutis  ,  docte  disserit  de  Christia- 
norum  doctrina  et  sancta  disciplina.  Eidem 
arguraento  institit  in  libris  duobus  contra 
gentes ;  in  priori  Christianos  iterura  vindicat 
a  pravis  calumniis,  quac  contra  cos  vulga- 
bantur;  in  posteriori  ethnicum  deorum  cul- 
tum  refutat. 

Eodem  tempore,  quo  Religionem  eiusque 
sectatores  defendebat  contra  gentiles ,  eam 
propugnavit  adversus  alios  hostes,  In  libro 
contra  ludaeos  Christum  essc  verura  Mes- 
siam,  et  V.  Foederis  instituta  per  eum  abro- 
gata  demonstravit.  Alios  scripsit  libros  con- 
tra  Valcntinianos,  Marcionem,  Hormoge- 
nem,ct  Praxeara,  de  cuius  hacresi  infra 
dicemus.Adversus  haereses  omnes  ediditexi- 
mium  opus  De  Praescriptionihus,  in  quo 
primum  monet,  mirandum  non  esso,  quod 
emergant  haereses,  quippe  quae  fuerint  prae- 
dictae ;  neque  quibuscumque  earum  aucto- 
ribus  offendendum  esse ,  quum  non  cx  pcr- 


1  Tillemonl,  ihid.  p  97  ct  028. 

2  Diss.  Cyprian.  Xf. 

3  Cf  Uuinart,  Praef.  ad  Act.  Mart. 


sonis  Fides,  sed  ex  Fide  personae  probentur. 
Dein  ostendit  quid  sint  haereses  et  quibus  e 
causis  passim  nascantur.  In  reliquis  adver- 
sus  haereses  earumque  auctores  demonstrat, 
eos  immerito  provocare  Scripturarum  di- 
sputationem  ;  prius  videndum  esse  ,  cui 
Scripturarum,  quae  vaiiae  circumferuntur, 
possessio  et  interpretatio  competant  ;  has 
esse  in  iis  ecclesiis  ,  quas  Apostoli  insti- 
tuerunt,  et  quae  ab  iis  veram  Fidem,  ve- 
ramque  eam  tradendi  disciplinam  accepe- 
runt;  cum  his  apostolicis  ecclesiis  solos  ca- 
tholicos  legitima  episcoporum  successione 
coramunicare;  apud  hos  ergo  esse  verarum 
Scripturarum  possessionem  et  interpretatio- 
nem,omniuraque  traditiouum  veritatem,non 
vero  apud  haereticos,  qui  novi  sunt  et  cum 
apostolicis  ecclesiis  non  communicant. 

Plures  etiara  libros  morales  ad  docendos 
fideles  composuit,  puta,  de  Oratione,  Bapti- 
smo ,  Poen iten tia ,  Mar tyrio  ,  Pa tientia , 
Virginibus,  Spectaculis,  Idololatria. 

Verum  TertuIIianus,  quum  usque  ad  me- 
diam  aetatem  presbjter  Ecclesiae  perman- 
sisset,  inquit  s.  Hieronymus  ^,  magnamque 
norainis  famam  esset  consecutus ,  anno  cir- 
citer  207  ab  avita  et  catholica  Fide  ad  Mon- 
tanistarum  haeresim  deflexit.  Vir  severi  in- 
genii  et  animi  austerioris,  avidius  audivit 
famosum  inter  Montanistas  Proclum^,  cu- 
ius  commercio  adversus  Ecclesiae  discipli- 
nam  praeoccupatus,  ex  asperioris  vitae  cul- 
tu  de  ipsa  Ecclesia  ac  dogmatum  veritate 
iudicium  tulit.  Hac  severioris  disciplinae  spe- 
cie  excitatus,  et  a  Romanae  ecclesiae  clero 
despici  sibi  visus,  ad  Montanistarum  sectam 
transiit  ^ ;  et  qui  antea  tanta  cum  laude  ac 
eruditione  catholica  dogmata  defenderat , 
exhinc  profanas  Montani,  Priscillae,  Maxi- 
raillae  novitates  propugnavit,  ut  libri  eius 
de  Pudicitia,  Monogamia.,  leiuniis,  Exhor- 
tatione  castitatis,  Fuga,  Corona  militis, 
testantur. 

Quis  autem  fuerit  TertuUiani  exitus ,  pa- 
rum  constat.  Scribit  s.  Augustinus,  eum  ut 
a  Catholicis  ita  etiam  postea  a  Montanistis 
defecisse,  novaraque  collegisse  sectam,  cuius 
asseclae  Tcrtullianistae  dicti  suut.Qui  autem 
ex  his  tcmpore  I).  Augustini  supererant,  hu- 
ius  opera  ad  catholicam  unitatcm  redierunt  *. 


^  Catalog. 

-  Hunc  l'rocium  in  (lisceplalione  Romac  liabita  a 
Caio,  viro  in  primis  pio  et  diserlo,  paiam  conviclum, 
damnavil  s.  Zeplivrinus  papa.  Kuseb. ,  Ilist.  eccl.  1.  V, 
c.  28, 1.  Vl,c.  li,cl2U. 

■'  l)e  causis  cius  lapsus  agit  Baronius,  ad  an.  201. 

*  S.  Auguslin.,  Ilaeres.  80.  Opera  Tcrluliiani  cdila 


YSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI    M. 


53 


44.  Origenis  initia  —  lam  etiam  incla- 
rescebat  Origones  ,  intor  scriptores  graecos 
ingonio  ae  eriulitiono  neniini  socundus  ,  qui 
patre  Leonido  anno  185  Aloxanch'iao  natus, 
post  patris  niartyriuui  ali([uaudiu  humanio- 
ros  litteras  tradidit.  Annis  natus  octodocim 
a  Domotrio,  episcopo  Aloxandrino,  in  locum 
Clementis  ss.  Littorarum  scholao  praefoctus 
ost.  Brevi  lantam  nominis  famam  consocu- 
tus  est,  ut  undique  ad  eum  audiendum  plu- 
rimi  convenirent;quibus  liaud  suflicions,  He- 
raclam  discipulnm  magistorii  socium  elegit, 
ipse  maioros  disciplinastradidit.  Multi  etiam 
ethnici,  in  philosophicis  disciplinis  praestan- 
tissimi,  eum  audierunt,  eiusque  opc  ad  chri- 
stianam  Fidom  perducti,  usque  adeo  incla- 
ruerunt ,  ut  quidam  illustribus  martyriis 
eamdem  contirmarint  ^  Caetera  eius  gesta 
infra  indicabimus. 

Mimctiiis  FeJix  —  Roraae  celebris  erat 
Minutius  Felix,  fori  causidicus  et  orator  in- 
signis,  qui  eleganti  stylo  egregiam  compo- 
suit  christianae  Religionis  apologiam  in  for- 
ma  dialogi,  in  quo  cum  Caecilio  etlinico  di- 
sputat  Octavius  christianus  -. 

iS.  HippoJytus  — Eiusdem  aetatis  fuit  D. 
Hippolytus,  Clementis  Alexandrini  discipu- 
lus,  deinde  episcopus  Portuensis.  Is  praeter 
commentarios  in  varios  s.  Scripturae  libros, 
scripsit  plura  alia  diversi  argumenti  opera, 
quorum  alia  perierint,  alia,  inter  quae  Ca- 
non  seu  Cyclus  ^mschalis,  Oratio  de  Anti- 
cJn-isto,  Demonstratio  contra  ludaeos, tra- 
ctatus  adversus  Noetum,  conservata  sunt  ^. 
Martyr  obiit  iuxta  quosdam  sub  imperatore 
Alexandro,  secundum  alios  sub  Decio  *. 

45.  Ecclesiae  status  sub  Caracalla  {an. 
211)  —  Post  duram  sub  Severo  impcratore 
persecutionem,  divina  providentia  tranquil- 
liora  tempora  Ecclesiae  destinavit  sub  Ca- 
racalla,  qui  anno  211  una  cum  fratro  suo 
Geta  patri  Severo  in  imperio  successit.  Ca- 
racalla  consortis  impatiens,  Getam  fratrem 
intererait,  mentemque  ferocem  convertit  in 
omnes  ,  qui  vel  levissime  Getam  coluissent 
aut  solum  nomen  eius  post  mortem  scripsis- 


sunl  studio  Rigalt.  Paris.  lG3i  et  IGil,  atque  Venet. 
1701  in  foi.,  itcra  studio  I.  Parael.,  Anlv.,Parisiis  et  alibi; 
Migne,  Patrol.  latin.  I.  l-III. 

1  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  VI,  c.  2-5  et  18. 

-  iMinulii  Felicis  Dialosus,  inscriptus  Octavhts,  edi- 
lus  est  cura  Rigalt.  1Gi3,  Migne,  loc.  cil.  t.  111. 

3  Operas.  Hippolvti  quae  supersunt,  et  aliorum  frag- 
menla  edidit  Fabricius,  1716,  2  vol,  in-fol.;  Galland., 
Biblioth.  l.  II;  Migne,  Patr.  graec.  t.  X ;  Card.  Mai, 
Scrip.  vet.  t.  I,  p.  30.  De  eius  Vita  et  scriplis  vid.  De 
Magistris,  Acta  Marlyr.  ad  oslia  Tiberina,  Rora.l7'J5. 

*  Euseb.,  llist.  eccl.  1.  VI,  c.  20;  s.  liieron.,  CataL; 
Bolland.,  Acta  SS.  22  aug.;  Dc  Magistris,  Op.  cit. 


sent  vel  pronunciassent:  omnos  morte  mul- 
tari  mandavit ;  e  caesarianis  militibus,  qui 
cum  Geta  fueraat,  viginti  millia,  viros  ac 
mulieros,  plures  quoque  nobiles  aliosque, 
vel  levissime  suspectos,  interimi  iussit  ^ 
«  Sano  dum  tantam  saevitiam  a  truculen- 
to  pfincipo  in  Houianos  ob  solum  Getae  no- 
men  congestam  considero ,  inquit  Baronius, 
et  in  mentem  revoco  quae  ipsi  pauco  ante 
tempore  in  Christianos  ob  solnmChristi  no- 
men  perpctrarunt,  plano  omnia  haec  ulci- 
scente  Numine  illos  passos  esse  dixerim  ^». 

Quod  magis  mirandum  est,  hoc  hominis 
monstrum  grassauti  iu  Christianos  persecu- 
tioni  modum  posuit,  omnesque  exules,  cu- 
iuscumque  i'ei  incusati  ac  quomodocumque 
essent  damnati,  restituit.  Quamvis  in  rerao- 
tioribus  provinciis  aliquaudiu  perdurarit 
persecutio,  uti  e  Tertulliani  libro  ad  Scapu- 
lam,  Africae  proconsularis  praesidem,  con- 
stat,  tamen,  ubi  imperatoris  voluntas  inno- 
tuit,  sopita  est.  Hinc  evangelica  praedicatio, 
post  longam  tempestatem  libertate  donata  , 
tanto  abundantiores  protulit  fructus,quanto 
terrarum  orbis  martyrum  sanguine  erat 
foecundior.  Innocontia,  constantia  ac  patien- 
tia  plus  quam  humana  eorum,  qui  in  perse- 
cutionis  incendio  sanguinem  pro  Christo  fu- 
derant,  christianam  Religionem  quaquaver- 
sum  praedicabant.AIii,qui  persecutionis  cau- 
sa  in  longius  dissitas  terrae  plagas  transie- 
rant,  earum  incolis,  qua  valebant,  arcana 
coelestia  verbis  communicabant,  exemplis 
commendabant;  quo  factum  est,  ut  in  dies 
maior  fieret  ad  Ecclesiam  gentium  accessio. 

46.  S.  Zephyrinus  Pontifex — Summum 
Ecclesiae  pontificatum  tunc  temporis  gere- 
bat  s.  Zephyrinus,  Romanus,  qui  anno  201 
s.  Victori  successit.  Hic  Pontifex  in  commu- 
nionem  recepit  Natalium,  qui  postquam  per- 
secutionis  tempore  Christum  confessus  fuis- 
set,  a  novatoribus  deceptus  ad  Theodoti  se- 
ctatores  deflexerat,  sed  a  clementissimo  Deo 
saepius  correptus,  haeresim  eiuravit  et  co- 
ram  Zephyrino  papa  exomologesim  fecit^. 

Perperam  huic  Pontifici  Montanismi  igno- 
miniam  inurere  quidam  tentarunt,  quod  Ter- 
tuUianus  scribat,  episcopum  Romanum  (alii 
Zephyrinum,  alii  Victorem,  alii  Eleutherum 
a  Tertulliano  notari  putant)  Montani,  Pri- 
scillae  et  Maximillae  prophetias  agnovisse , 
iamque  pacem  Asiae  et  Phrygiae  ecclesiae 
(Montanistis)  inferre  paratum,  a  Praxea 
fuisse  coactum,  ut  litteras  pacis  revocaret 


^  Dio  et  Spart.,  Caracal;  llerodian.,  1.  IV. 

2  Baron.,  Annal.  eccles.  ad  an.  214. 

3  Euseb.,  IHst.  eccl.  1.  V,  c.  28. 


54  EPOrHA    II.    A    MORTE 

et  a  proposito  recipiendorum  charisniatum 
cessaretK  Mirum  non  est,  ita  loqui  Tertul- 
lianum  Montanistam;  semper  enim  novato- 
ribus  solemne  fuit,  ut  errores  suos  Roraano- 
rum  Pontificum  auctoritate  obtegere  cona- 
rentur,  quo  facilius  simplicioribus  fucum  fa- 
ceront.  Id  generis  calumniam  etiam  Artemo- 
nis  sectatores  Victori  papae  importasse,scri- 
bit  Eusebius  ^.  Contra,  notum  est,  Zephyri- 
num  papam  damnasse  Proclum,  famosum 
Mont-auistam  ;  Natalium  post  haeresim  ad 
poenitcntiara  recepisse;  et,  teste  ipsoTertul- 
liano,  mandasse,  ut  etiam  rnoechi  ad  poeni- 
tentiam  reciperentur^;haec  autem  aMonta- 
nistica  doctrina  sunt  alienissima. —  Demum 
si  pacificas  litteras,  ut  scribit  Tertullianus, 
Monf  anistis  Zeplijrinus  concessisset,  id  age- 
re  potuisset  deceptus  sanctioris  vitaespecie, 
quam  illi  prae  se  ferebant,  ac  proinde  non 
cii^ca  fidera ,  sed  circa  'persotiam  errasset , 
ut  docet  Bellarminus  *. 

Idem  Pontifex  constituit  ut  Ordinis  sacra- 
mentufo  publieo  in  Ecclesia  administrare- 
tur,  ut(|ue  Episcopo  sacrificium  facienti  sa- 
cerdotes  omnes  adstarent  ■'. — Coraiter  exce- 
pit  Origenem ,  qui  sub  eius  pontificatu  Ro- 
mam  venit,  ut  omniura  ecclesiarum  Matrem 
coram  vidoret  *'.  Obiit  autem  S.  Zephjrinus 
anno  Heliogabali  imperatoris  I,  post  Cliri- 
stura  natura2I9";  eique  suffectus  fuit  Calli- 
stus,  Romanus. 

•17.  S.  Xarcissus  etA  lexander — Ecclesiarn 
Mierosolymitanam  annis  multis  sanctitate 
vitaeetmiraculisornavit  s.  Narcissus.  Is  de 
falso  crimino  ab  adversariis  accusatus,  in  e- 
renium  clara  secessit;  postea,  caluraniatori- 
bus  divina  ultione  correptis,  quasi  redivivus 
Hierosoh-mas  rediit,  et  a  fratribus  rogatus 
est,  ut  ecclesiae  administrationem  rursum 
susciperet.  Cum  senio  confcctus  oneri  feren- 
do  vix  par  esset,  s.  Alexandcr  ignotae  sedis 
episcopus,qui  Hierosolymam  viscndiTerram 
sanctam  causa  se  contulei'at,divino  monitu 
ei  coadiutor  dalus  est*. 

48.  Ecclesiae  status  sub  Hellopabalo  et 
Alexandro  imperatoribus — Caracalla  impo- 
rator,  ob  feralem  saevitiam  omnil)US  invisus, 
anno  principatus  sui  sexto  (217)  mandato 
Macrini ,  praetorio  praefecti ,  necatus  est. 
Tunc   a  militibus  imperator  salutatus  est 


'  Terlull ,  Ji.  adv.  Praxjum,  e.  I. 

-'  llixt.  rrrl.  I.  V,  ,-.  -28. 

'  I,.  dc.  Pitdirit.  c    I. 

*  Conlrovers.  I.  IV,  dr  I{  Poniif.  r.  8. 

•'•  (;r  TAber  Ponti/ira/is. 

•"'  KuspI»,  lliitt.  errl.  1.  IV.  c.  1.1. 

7|lii(l.  c.  5!l. 

«Eiiseb.  I.  VI,  c.  'J-IO. 


S.    lOANXIS   APOSTOLl  ] 

[  idem  Macrinus,qui  post  adversum  praelium      1 

j  pace  cum  Partbis  coraposita,  se  totum  vo-      1 

j  luptati  dedit,militum  animos  offendit,  et  an- 

I  no  imperii  sui  altero  ab  iisdem  occisus  est. 

!  Eo  sublato,  imperium  obtinuit  Bassianus,di- 

!  ctiis  Heliogabalus,  princeps  moribus  foedis, 

j  qui  ob  infamem  vitam  omnibus  invisus,  an- 

!  no  222  interemptus  et  in  Tiberim  proiectus      j 

j  fuit.  Tum  imperare  coepit  M.  A.  Alexander,      1 

I  princeps  bonus,  domi  railitiaeque  clarus.  * 

I      Tranquillitatera  a  Caracalla  Christianis 

redditam.nequeHeliogabalus  nequeAIexan- 

der  turbavit.  Posterior  non  tantum  illos  to- 

leravit ,   sed    erga  eos  consiliis  Mamaeae 

matris,  vel  christianae  vel  certe  Christianis 

deditae  ,    amico  animo  fuit.  Sub  hoc  prin- 

cipe  magis  firmata  est  pax  EccIesiae,maior- 

que  Christianis  libertas  conveniendi  ad  cele- 

branda  divina  raysteria  contigit.  Tunc,  quod 

antea  ob  ethnicorura  invidiam  et  persecutio- 

nes  haud  licuerat,  Christiani  aedes  sacras 

seu  ecclesias  palamexstruxerunt.  Inter  alios 

Callistus  papa  Romae  trans  Tiberim  eccle- 

siam  in  honorera  partus  Deiparae  Virginis 

Mariae  aedificandam  curavit '.  lam  ab  Apo- 

stolorum  temporibus,  ut  diximus  ^,  Christiani 

ecclesias  seu  aedes  divinorum  mysteriorum 

celebrationi  destinatas  habebant,  sed  priva- 

tas  et  ab  aliis  aedificiis  non  distinctas,  ut  in- 

vidos  hostes  laterent.  Eos  saepius  persecu- 

tionis  causa  in  crj^ptis  conventus  suos  ac  sa- 

cra  celebrasse,  testatissimura  est  ^. 

49.  Coemeteria  christiana  —  Idora  Pon- 
tifex,  ut  habet  Liber  PontificaUs.,  tunc  tem- 
poris  in  via  Appia  instauravit  ampliavitque 
celebre  coemcterium,  quod  Callisti  nomen 
accepit,et  sic  appellatur  usquc  in  hodiernam 
diem:  eiusque  saepe  fit  mentio  in  actis 
Sanctorum,  quorum  corpora  in  illud  illata 
sunt  ■*.  Christiani  enim  omni  tompore  mor- 
tuorum  corpora,  aliquando  resuscitanda,  re- 
ligioso  more  sepelierunt;  in  quo  dilFerebant 
a  paganis,  qui  defunctorum  corpora  crema- 
re,  doin  eorum  cineres  et  ossa  humare  sole- 
bant  ^  Christianos  semper  ad  id  pium  opus 


1  r,f  Liber  Pontificalis. 

■2  Pag.  2i. 

3  1'eliiis  Cliiniacen.,  L.  contraPetrobusianos\Q,-ATA. 
Bona ,  Rer.  litiirg.  I.  I;  Card.  Orsi,  Storia  eccl.  I.  VI, 
JJ  '^^;  Mamaciii,  Origin.  et  antiquit.  chr.  t.  III,  ct 
De'  costwni  de' primitivi  Cristiani,  I.  I,  c.  4-. 

■*  1'.  Arinpliii.s  (/2'>/»a  subterranra,  1.  3,  c.  II,  ^  1) 
liacc  liabet:  (iC.illisliis  Ponlilex  nun  (iui(lem,ut  nonnulli 
|)(^rpcrani  arhilranlur,  CDemclerium  hoc  exlrii.xit ,  sed 
polius  inslaiiravilii;  et  jj  "20  adiiit,  «centiim  septuaginta 
quatuor  millium  Marlyriim,  et  sex  et  quadraginta  Pon- 
tiiicum  oxuviis  nobilitalum  ». 

••  Tcrliillian.,  L  de  rrsurrectiime ,  c.  1 ;  Minut.  Fe- 
lix,  Octavius,  c.  XI. 


VSQVE   AD    CONVERSWNEM    CONSTANTINI   M. 


55 


usos  fuisse  coemeteriis  seu  locis  distinctis  a 
ludaeoruru,  haereticorum  et  ethnicorura  se- 
inilturis,ex  ipsa  reli|;i:ionis  diversitate,  e  stu- 
dio,  quo  coinnuuuonoui  cuni  iis  vitabant,  et 
ex  invidia  odioiiiio  tiuibus  isti  Christianos 
perscquobantur, nianifestum  est.  Haoc  Chri- 
stianorum  coemetoria  uti  eorum  aedes  sa- 
crasilurantibus  ijersocutionis  saeculis  fuisse 
occulta,  por  se  patet.  IUos  Romao  ad  hunc 
usum  elogisse  cryptas  aroiu^xrias,  quae  cata- 
tumbae  seu  catacuinbae  (iictae  sunt,  certis- 
sirae  constat  tum  e  veterura  testiraoniis  tura 
ex  inscriptionibus,liguris,erablomatibus,  va- 
sis  aliisque  monuraentis,  in  iisdem  crj-ptis 
repertis.  Constat  insuper,  sepulcra  sancto- 
rura  raartyrura  fuisso  seraper certis  signis  ab 
aliorum  sepulcris  distincta ,  ad  conservan- 
dara  et  colendam  ooriun  niemoriara  et  ofFe- 
renda  illic  sacriticia.  Eiusraodi  signa  quin- 
que  numerat  Benedictus  XIV,  nempe  inscri- 
ptionem,  instrumenta  raartyrii,  raonogram- 
ma  nominis  Ciu^isti ,  palmam ,  et  vasculum 
sanguiuis.  Quorura  signorura  ope  Ecclesia 
veras  sanctorura  martyrum  reliquias  a  fal- 
sis  et  dubiis  dignovit '. 

50.  Martyrium  Ss.  Callisti  et  Urbani 
Pontificum  —  Quaravis  Alexander  impera- 
tor  in  Christianos  benignus  extiterit,  sub  ip- 
sius  taraen,quemadraodura  sub  eius  deces- 
soris  Heliogabali  imperio,nonnulli  martyiMO 
affecti  leguntur.  Inter  alios  s.  Callistus  Pp. 
pontificatura  quinquo  annorum  martyrio 
consunimavit  *.  S.  Urbanus,  qui  post  Cal- 
listum  ab  an.  224  usque  ad  231  summum 
pontilicatum  gessit,  etiam  capitis  abscis- 
sionem  martyrii  cursum  absolvit  ^.  Hunc 
Pontiticem  s.  Caeciliam,  eiusque  sponsum 
Valerianum,  Tiburtium  fratrem,  ac  Maxi- 


mum  imperatoris  cubiculo  praefectum,  Fi- 
dei  praeceptis  instituisse,  et  ad  obeundura 
pro  Christo  raarlyriura  hortatum  fuisse,  an- 
nales  ecclesiastici  testantur  '.  —  In  Libro 
Pontificali  legitur,  eum  fecisse  ministeria 
omnia  argentea  '-. — Urbano  successit  Pon- 
tianus,  Romanus. 

51.  lulius  Africanus  —  Floruit  sub  his 
Pontiftcibus  lulius  Africanus,  qui  plura  in- 
genii  sui  raonumenta  reliquit ;  praecipua 
sunt:Clu'onologiao  libri  5  a  uuuidi  oxordio 
usquo  ad  an.  221 ;  epistola  ad  Aristidem  de 
apparenti  discrepantia  interss.  Matthaeum 
ot  Lucam  in  genoalogia  Christi,et  altera  e- 
pistola  ad  Origenem  de  Susannae  historia 
apuJ  Danielem,  quara  commeiititiam  esse 
suspicabatur;  sed  errorem  eius  mox  erudita 
epistola  correxit  Origenes  ^. 

52.  Origenes  interpretatur  Scripturas — 
Origenes  tunc  temporis  labore  improbo  in- 
terpretandis  ss.  Scripturis  adlaborabat.  Ad 
hunc  finem  non  tantum  hebraeos  codices, 
sed  etiam  versiones  Graecas  scrutabatur. 
Tanta  erat  ingenii  eius  foecunditas,  ut  se- 
ptem  et  amplius  notarii  seu  amanuenses  ei 
per  vices  assisterent,  qui  quae  ipse  dictabat, 
scribebant.  Praeter  vastissimos  commenta- 
rios  in  utriusque  Scripturae  libros  ,  edidit 
Bibliorum  Tetrapla  et  Hexapla ;  illa  erant 
per  singulas  paginas  distincta  quatuor  co- 
lumnis  ,  quarum  P  versionem  Aquilae,  2^^ 
Symmachi,  3''^  LXX  Interpretum,  4*  Theo- 
dotionis  exhibebat;  Hexapla  volumina  dis- 
tributa  erant  in  sex  columnas ,  quarum  1* 
textum  Hebraeum  litteris  hebraicis,  2*eum- 


1  FSened.  XIV,  De  servorion  Dei  beatificatione  et 
canonizatione,  I.  IV,  p.  II;  P.  Aringh.  Rorna  subter- 
ranea,  1051,  "1  vol.  in-1'ol.;  M.  A.  Bolcletti,  Osserva- 
zioni  sopra  i  cimiteri,  Rom.  1720,  in-fol. ;  Mamachi, 
Oriyines  etc.  t.  III;  Fabretti,  Inscript.  antiquar. 
explicatio ,  Roni.  16'J9  in-fol.;  Mabilion,  Museum 
ital.  t.  I.  —  ^iuum  viri  in  sacrae  Archeologiae  studiis 
valde  periti  adversus  Phialam  sanguineam  utpoteindu- 
bium  Martyrii  signum  deceriasseat,  Pius  PP.  IX  istius- 
modi  difricultates  in  quadam  peculiari  S.  R.  Congrega- 
lione  severo  exaraini  subiici  iussit.  Et  S.  C,  prae  oculis 
liabens  universam  argumentorura  seriem,per  Decretum 
diei  10  decemi)r.  18(5:J,  a  SSmo  approbalum,  declara- 
vit,  alque  sancivil:  Phialas  vitraeas,  aut  figulinas  san- 
guine  tinctas,  quae  ad  loculos  sepultorum  in  ss.  Coeme- 
leriis  vel  iutus  vel  e.xtra  ipsos  reperiuntur,  censeri  de- 
bere  Martyrii  siguum.  Vid.  citt.  La  Sciema  e  La  Fede, 
V.  LII,  p.  -i.j  ?q. 

2  Cf  Riitler,  Vies  d"  SS.  11  oct.;  Sandini,  Vitae  RR. 
PP.,  Callistus.  in  Pontj/Jca^i  ei  tribuitur  decretum 
de  ieiunio  quatuor  leraporum;  in  quam  rem  plura  di- 
spulant  Nalal.  Ale.x.  Diss.  IV  in  saec.  11;  Baron.  ad 
an.  57.  —  *  Martyrol.  Rom.  ad  "25  maii. 


1  Butler,  ibid.  22  oct. ;  Sandin.  ibid.,  Urbamis. 

2  Aduotat  Bona  {Rer.  Liturgic.  1. 1,  c.  25,  g  2),  non 
hinc  infereudum,  ut  quidam  perperara  faciunt,  tunc  pri- 
raum  ex  argento  cusos  calices  fuisse.  Nam  Liber  Pon- 
tiftcalis  refert,  quid  ilie  feceril,  quid  vero  ab  aliis  ante 
ipsum  factum  sit,  et  quibus  vasis  usi  sint,  non  dicit. 
Concilium  Triburiense,  an.  895  celebratum,  can.  18  De 
Consecrat.  distinct.  I,  c.  Vasa  H  (apud  Lab.  t.  IX ,  el 
Harduinum,  t.Vl),haec  habet:  «Fa.ya,  in  quibus  saaro- 
sancta  conficiuntur  Mysteria,  Caliccs  sunt,  et  Pa- 
tenae.  De  qiiibus  Bonifacius  martyr  et  Episcopus 
interrogatus,  si  liceret  iu  vasculis  ligneis  Sacraraenta 
conficere, }'e.5poncZi«:  Quondara  sacerdotes  aurei  ligneis 
calicibus  utebanlur,  nunc  e  contra  lignei  sacerdotes 
aureis  utuntur  calicibus.  Zephyrinus  decimus  sextus 
Romanus  Episcopus  patenis  vitreis  Missas  celebrari 
constituit.  Tum  deinde  Urbanus  decimus  oc.tavus 
Papa  omnia  rainisteria  sacrata  fecit  argentea.  In  hoc 
enim,  sicut  et  in  reliquis  cidtibus,  magis  et  ma- 
gis  per  incrementa  temporum  decus  succrevit  Ec- 
clesiarum  ».  De  vasis  sacris  aliisque  ad  Missae  sacri- 
ficium  celebrandum  necessariis  raulta  loquitur  Benedi- 
ctus  XIV,  De  Sacrificio  Missae,  sect.  I,  n.  23. 

3  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  VI,  31 ;  s.  Hieron.  Catal.  E.\ 
operibus   lulii  Africani  praeter  epistolam  de  historia 
Susannae,  tantum  supersunt  fragmenla,  hinc  inde  ab 
I  Eusebio  et  aliis  collecta. 


56 


EPOCHA   II.    A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


dem  textum  litteris  graecis  exaratum  con- 
tinebat,  3*  versionem  Aquilae,  4^^  Sjmma- 
chi ,  5*  LXX  Interpretum ,  6^  versionem 
Theodotionis  exhibebat ;  quibus  cum  alias 
duas  V.  T.  versiones  graecas  addiderit,He- 
xapla  quandoque  Octapla  dicta  sunt '.  Va- 
stissimum  opus,  50  voluminibus  contentum, 
post  annos  20  absolvit;  in  bibliotheca  Para- 
phili  Alexandriae  repositum,  in  huius  urbis 
per  Saracenos  devastatione  periisse  fertur  ^. 

Ordinatur  presbyter  —  Tanta  erat  Ori- 
genis  fama,  ut  Maraaea  augusta,  Alexandri 
imperatoris  mater,  quum  occasione  belli  Per- 
sici  Antiochiae  ageret,  illum  conventum  vo- 
luerit,  ut  de  religione  eum  disputantem  au- 
diret  ^,  Post  haec  ad  Ecclesias  Achaiae  lega- 
tione  functus,  in  Palaestina  a  Theoctisto  epi- 
scopo  Caesareae,  approbante  Alexandro  Hie- 
rosolymitano  ,  ex  ecclesiasticae  epistolae  , 
quam  ei  dederat  Demetrius  Alexandrinus  , 
testimonio  presbyter  ordinatus  est  ^. 

Damnatur  in  synodo  — Id  tam  graviter 
tulit  Demetrius,  episcopus  Alexandrinus,  ut 
non  tantum  occultam  Origenis  castratio- 
nem  ^  divulgarit,  sed  an.  230  coacta  episco- 
porum  ac  presbyterorum  synodo,  eum,  qiiod 
ab  alieno  episcopo  fuisset  ordinatus ,  et 
errores  plures  in  libris  suis  docuisset ,  Ale- 
xandria  expulerit^.  Tum  Alexandrinae  scho- 
lae  regimen  demandatum  est  HeracUie.  0- 
rigenes  vero  secessit  in  Palaestinam ,  ubi 
ab  episcopis  honorifice  exceptus  est,  iisque 
consentientibus  Caesareae  eodem  docendi 
officio,quo  antea  Alexandriae  functus  esf. 
Id  aegre  ferens  Demetrius  Alexandrinus  , 
alteram  episcoporum  ex  yEgypto  synodura 
collegit,  in  qua  multum  de  Odgene  conque- 
stus  cst,  eumque  annuente  synodo  sacerdo- 
tii  honore  privavit*.  In  eamdem  sententiam 


1  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  VI,  c.  IC;  s.  Kiiipb.  h.Depond. 
et  mensur.  n.  19;  s.  Hieron.  in  c.  II  Epist.  ad  Tit. 

*  In  coliigendis  operis  fragmcnlis  magnam  diligen- 
tiam  posuil  B.  de  Monlfaiicon"  et  qiiae  supersunt,  edila 
ac  notis  iiiustrata  sunt,  Paris.  17 13,  2  vol.  in-1'ol. 

^  Euseb.  llisl.  eccl.  I.  VI,   c.  21. 

Mbid.  C.23. 

5  Hoc  audax  facinus  Origenes  adliuc  iiivcnis  in  seip- 
sura  admiseral,  male  inteliigens  vcrba  Chrisli  apud 
Mattli.  XIX.  de  eiinuchis,  qui  seipsos  castraverunt,  vo- 
lensque  tamam  tutari  a  maledicenlia,  quiini  scliolae  A- 
lexandrinae  praefeclus,  et  viris  el  muiierilius  praeccpla 
Fidei  Iraderel;  scd  iil  facinus  postea  in  Commentariis 
in  s.  Matthacum  improbavit. 

c  S.  Hieron.  Catal.;  l>hot.  Cod.  118;  Baluz.  Supplem. 
Concil.  p.  lo.  —  Origenes  paulo  ante  inter  alios  libros 
ediderat  Pcriarchon,s(;n  liiiros  I  de  prlncipiis  in  ma- 
leria  Ueligionis;  et  in  iiis,  philosophiae  placitis  abre- 
plus,  non  semel  aberravit. 

7  Euseb.,  Ilist.  cccl.  1.  VI,  c.  26-27. 

8  S.  Hieroii.,  Apol.  II  udv.  Ruffin  ;  Ruffin.  Invect.  II. 


consensisse  Romanum  Pontificem ,  aliosque 
antistites,  exceptis  Palaestinae,  Arabiae,  A- 
chaiae  et  Phoenices  episcopis,  scribit  s.  Hie- 
ronymus  ^ 

Origenes,  ut  famao  suae  consuleret ,  ad 
familiares  Alexandrinos  litteras  scripsit,  in 
quibus  sui  apologiamadversusDemetriisen- 
tentiam  fecit;  errorem,  cuius  accusabatur, 
de  daemonum  salute  iraprobavit;  librosque 
suos  ab  haereticis  depravari  questus  est  ^. 

Brevi  post  obiit  Demetrius  postquam  ec- 
clesiam  Alexandrinam  administrasset  an- 
nis  43.  Successit  ei  Heraclas,  quem  in  scho- 
la  Alexandrina  excepit  Dionysius.  Origenes 
vero  Caesareae  in  docendis  litteris  philoso- 
phicis  et  theologicis  perseveravit ;  multique 
etiam  e  remotioinbus  provinciis  discipuli  ad 
eum  confluebant ,  inter  quos  celebrantur 
Theodorus,  alias  Gregorius  Thaumaturgus, 
eiusque  frater  Athenadorus,  quibus  cumphi- 
losophia  christianae  Religionis  dogmata  com- 
raunicavit  ^. 

53.  Persecutio  sub  Maximino  (aw.235) — 
Alexander  imperator ,  celebrato  Parthico 
triumpho  ,  adversus  Gerraanos,  Gallias  de- 
populantes  ,  profectus  est ;  sed  quum  prope 
Moguntiam  venisset,  quorumdam  militum 
conspiratione  una  cum  Mamaea  matre  sua 
interemptus  est  an.  235.  Eo  sublato,  a  mili- 
tibus  imperator  salutatus  fuit  Maximinus  , 
obscuro  loco  in  Thracia  natus,  ex  opilione 
miles ,  ac  demum  tyronum  praefectus.  Hic 
genere  et  indole  barbarus,in  romanos  cives, 
qui  nihil  tristius  umquara  autasperiusquam 
Alexandrinecem  acceperant,  tam  saevus  ex- 
titit,  ut,  teste  lulio  Capitolino,  eum  alii  Cy- 
clopem,  alii  Busiridem,  alii  Scironem,  non- 
nulliPhahirim,multi  Tjphonem  vel  Gygem 
vocarenf*.  Quum  autem  sub  iraperio  Alexan- 
dri,  Christianisminime  infensi,Religiolonge 
latoque  propagata  fuisset,  et  in  ipsaimpera- 
toris  familia  multi  nuracrarentur  christia- 
ni  ^ ;  Maximinus  ex  invidia  in  Alexandri  fa- 
miliam,  Christianos  graviter  odit,  et,  quum 
Gsset  saevus  ac  ferox,  accrbam  persecutio- 
nem  in  eos  excitavit,  quara  toto  imperii  cius 
triennio  perdurasse,  ex  Eusebio  ac  Ruffino 
constat*'.  Ratus  autem,se  christianam  Re- 
ligionera,  por  orane  impcriura  diff^usam,  gla- 
dio  convellere  non  posse,  idque  ipsi  Rcipu- 


1  S.  Hieron.,  Apol  II  adi\  Rufjln. 

2  S.  Hieron.  ct  Hufliii.,  i.  c. 

^  Eiiseb.,  Ilist.  cccl.  1.  VI,  c.  20-27. 
*  liii.  Capilol.  Ma.xiinin. 
5  Euseb.,  Ilist.  cccl.  1.  VI,  c.  28. 
<5  Id  inniiil  Euseb.,1.  c,  diserte  affirraal  Ruimnus,  Hist. 
eccl.  I.  VI,  c.  11). 

Pcriieram  conlendcre  Dodwcllum ,  hanc  pcrseculio- 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


57 


blicae  detrimento  futurum ,  solos  praesules 
seu  ecclesiarum  capita  neci  dari  iussit ,  ut 
sic  paucorum  oxcidio  tota  Ecclesia  corrue- 
ret ,  quemadmodum  convulsis  fundamentis 
univcrsum  coUabitur  aedificium  '. 

54.  iSx.  rontianus,Anh')-us,  aliique  mar- 
lyres  — Ab  ipso  Ecclesiae  capite  persecu- 
tio  initium  sumpsit.  S.  Poivtianus  Pp.  ad  ne- 
cem  usque  fustibus  caesus  est  anno  pontifi- 
catus  sui  IV  (235).  S.  Anterus,  eius  succes- 
sor,  vix  mense  in  summo  pontilicatu  exple- 
to,  martyr  occubuit  -.  Brevi  post  persecutio 
ab  antistitum  nece  coepta,  in  clcricorum  , 
caeterorumciueChristianorum  caedem  eva- 
sit ;  uti  in  Cappadocia  sub  Sereniano  prae- 
side  contigisse,  constat  e  Firmiliani  Caesa- 
reae  episcopi  epistola  ad  s.  Cyprianum^.In- 
ter  alios  plures,  quorum  nomina  et  acta  ad 
nos  non  pervenerunt,  Nicomediae  post  car- 
ceris  duritiem  variaque  tormenta  gladio 
martyrium  consummavit  s.  Barbara  virgo'*. 

Huius  persecutionis  causa  Origenes  exi- 
mium  librum  scripsitde  martyrio,  quoChri- 
stianos  ad  patientiam  ac  constantiam  in  Fi- 
de  hortatus  est  ^. 

Post  acerbam  hanc  tempestatem  providus 
Deus  rursum  sereniorem  diem  Ecclesiae 
reddidit.  Afri  iugum  saevi  Maximini  excus- 
serunt,  et  utrumque  Gordianum ,  patrem  et 
filium  ,  imperatores  salutarunt.  Maximinus 
tunc  bellum  inferebat  Sarmatis.  Senatus  e- 
tiam  tyrannici  imperii  pertaesus,  Afrorum 
exemplo  a  Maximino  defecit,  et  ambos  Gor- 
dianos  augustos  renunciavit.  His  postannum 
extinctis,  imperatores  salutati  sunt  Pupie- 
nus,  Balbinus  et  Gordianus  iuvenis.  Maxi- 
minus  furore  percitus,  Romam  versus  co- 
pias  duxit;  sed  in  Aquileiae  obsidione  a  mi- 
litibus  interemptus  est  an.  238.  Paulo  post 
Pupieno  et  Balbino  a  militibus  trucidatis  , 
solus  imperavit  Gordianus,princeps  bonain- 
dole,  qui  Misithei  soceri  consiliis  usus,  an- 
nis  sex  rempublicam  sapienter  admini- 
slravit. 

Maximino  extincto  Ecclesia  sub  Gordiani 
principatu  pacem  obtinuit,  nullaque  dein- 
ceps  persecutione  usque  ad  Decii  imperium 
perturbata  est. 

55.  Martyrologia  —  De  s.  Antero  Pp.  qui 
8ub  Maximino    imperatore    martyr    occu- 


nem  vix  unico  anno  durasse,  probat  A.  Pagi,  Critica 
ad  an.  235  el  238.  Cf  Ruinart,  Praef.  ad  Act.  Mart. 
p.  1 1 ;  Palma,  Praelect.  hist.  eccl.  1. 1,  p.  1,  c.  24 
'  Euseb.,  1.  c. 

2  Martyrol.  Rwnan.  19  nov.  et  3  ian. 

3  Epist.  75  inter  Cyprian. 

*  Martyrol.  Roman.  i  dec. 
5  Euseb.,  Hist.  eccl.  i.  YI,  c.  28. 


buit,  dicitur ,  quod  acta  martyrum  ,  quae  a 
notariis  excipi  et  scriptis  fidelitcr  mandari 
iusscrat  s.  Clemens,  ab  iisdem  diligenter  ex- 
quisivit  in  Ecclesiae  tabularium  reponi,  ne 
intcrirent  aut  ab  ethnicis  corrumperentur. 
Ab  omni  retro  antiquitateChristiani  magno 
pretio  habuerunt  acta  martyrum,  eaque  in 
convcntibus  suis  legere  solebant.  Haec  acta 
diligonter  conquirebant  litterisque  manda- 
bant,  uti  ex  ecclesiarum  Smyrnensis ,  Lug- 
dunensis  et  Viennensis  epistolis  patet  ^  Sae- 
pe  ea  per  custodes  archivorum  pecunia  ac- 
quirebant.  Nonnunquam  cum  periculo  vitae 
inter  gentiles  iudiciis  et  condemnationibus 
martyrum  adstabant,  ut  horum  gesta  colli- 
gcrent.  Singulas  ecclesias  habuisse  singula 
kalendaria,  quibus  martyres  suos  celebra- 
bant,  testatur  Sozomenus^.  Etiam  s.  Cypria- 
nus,  Carthaginensis  episcopus,clero  suo  spe- 
ciatim  commendasse  legitur,  ut  litteris  con- 
signarent  dies^quibus  martyres  passi  essent, 
ad  celcbrandas  eorum  commemorationes^. 
Omnium  tamen  martyrum  acta  vel  etiam  no- 
mina  conscribere  haud  possibile  fuit ,  quum 
saepe  multi  sine  iudicii  ordine,  indicta  cau- 
sa  et  tumultuantis  vulgi  clamoribus  gratifi- 
candi  studio  turmatim  morti  addicti  fuei^int^. 
Ista  autem  kalendaria  partim  temporum 
iniuria  perierunt,  partim  ab  ethnicis  destru- 
ctafuerunt,proutillisexprobravitArnobius^; 
multa  flammis  consumpta  sunt  in  persecu- 
tione  Diocletiani,  qui,  ut  omnes  norunt, 
non  tantum  christianos  cruente  vexavit,  sed 
etiam  eorum  scripturas  et  codices  comburi 
iussit.  Multi  quidem  eruditi  viri  labentibus 
temporibus  e  calendariorum  veterum  frag- 
mentis  aliisque  monumentis,  quae  supere- 
rant,  conficiendis  raartyrologiis  operam  de- 
derunt;  at  multo  numerosiores  imo  innu- 
meros  fuisse  martyres,  evincitur  tum  ex  eo, 
quod  omnium  nomina  non  fuerint  conscri- 
pta,  et  antiqua  kalendaria  perierint,  tum  e 
veterum  scriptorum  etiam  ethnicorum  te- 
stimoniis,  quae  occasione  persecutionum  at- 
tulimus  et  deinceps  adfei^emus,  quum  de  re- 
liquis  persecutionibus  agemus  ^. 

Haec  observare  placuit  adversus  H.  Dod- 
wellum,  qui  ingenti  martyrum  multitudini 


1  Vid.  supra  p.  44  et  45. 

2  Hist.  eccl.  1.  V,  c.  3. 

3  Epist.  34  et  37.  Cf  Baron.  Annal  ad  an.  238,  et 
Annot.  ad  Martyrol.  Rom.  c.  1 ;  Bolland.  Acta  SS. 
t.  I  apr.  p.  26. 

4  Euseb.,  Op.  cit.  1.  IV,  c.  8';  Greg.  Turon.  Hist. 
Franc.  1. 1,  c.  29. 

5  L.  IV  Adv.  Gentes. 

c  Cf  Riiinart,  Praefat.  ad  Acta  SS.  Martyr. ;  Sandin. 
Disput.  hist.  IX;  Pagi,  Critica  ad  an.  Gl;  Binterim, 


58 


EPOCHA   II.    A.   MORTE   S.   lOANNIS    APOSTOLI 


opposuit  paucitatem  eorum,  quorum  nomi- 
na  in  martjrologiis  commemorantur. 

56.  S.  Fabianus  Pontifex  —  Sumraum 
pontificatum  post  s.  Anterum  an.  236  susce- 
pit  s.  Fabianus,  indicio  columbae,  ut  fertur, 
super  caput  eius  advolantis,  electus  ^  De  eo 
dicitur,  quod  decessoiis  sui  sollicitudini  in 
colligendis  sanctorum  martyrura  actis  insi- 
stens,  septem  urbis  notariis,  qui  ex  avito  in- 
stituto  ea  colligebant,  praefecerit  7  subdia- 
conos,  ut  ita  historiae  martj^rum  magis  fo- 
ret  consultum.  Idem  Pontifex  urbis  regiones, 
quae  secundum  civilem  Augusti  divisionem 
14,  secundum  ecclesiasticam  7  erant,  distri- 
buit  7  diaconis,  qui  curam  pauperum  in  iis 
haberent ,  et  diaconi  regionarii  appellati 
sunt^.  Contra  PrivatumLambesitanum  sen- 
tentiam  synodi  LamWsitanae  confirmavit. 
Is  in  Africa  errores,  nescio  quos,  docuerat,et 
in  episcoporum  synodo  sub  Donato,  primate 
Carthaginensi,  damnatus,  Romam  recurre- 
rat,  ut  communionis  litteras  a  Fabiano  Pp. 
impetraret^.  Ita,  scilicet  iam  ab  eo  tempore, 
Romani  Pontificis  primatus  erat  conspicuus, 
ut  ipsi  novatores  eum  factis  suis  profite- 
rentur. 

57.  Antitrinitarii  —  E  diversitate  hae- 
resum,  quas  iam  recensuimus,  satis  patet, 
quam  longe  a  veritate  aberrent,qui,  spretis 
Ecclesiae  doctrinaettraditione,pro  suo  inge- 
nio  Scripturas  interpretari  volunt.  Nova  hu- 
ius  rei  exempla  hoc  saeculo  praebuerunt  hae- 
retici  Antitrinitarii,  sic  dicti,  quod  ss.  Tri- 
nitatis  mjsteriura  oppugnarint. 

Praxeas  et  Soetits — lis  iani  aduumerari 
possunt  supra  meraorati  Theodoti  et  Arte- 


Dissert.  de  Martyrol.  et  actis Martyr.;  ]^\xi\ev,Vies 
des  SS.  1. 1,  ed.  Bruxell. 

»  Euseb.,  Ilist.  eccl.  1.  VI,  c.  29. 

^  De  regionariis  diaconis  et  eorum  officiis  agit  Ma- 
billon,  Comment.  in  Ordinem  Roman.,  c.  3.  ■ —  i*ri- 
mus  Ordo  Romanus,  apud  Mabillonium,  ab  A.  citat.  (t.  II 
Miisaei  Italici)  haec  relert:  Primo  omnium  obser- 
vanduitTestfSeptetn  esse  regiones  Ecclesiastici  Or- 
dinisUrbisItomae ;  et  unaquaeque  regio  singulos 
habet  Diuconos  regionarios.  Hi  princi])io  septem  tan- 
tummodo  erant  pro  numero  septcm  regionuni  Kcclesia- 
sticarum.  1'ostea  a  lerapure  llonorii  II  luerunl  duodevi- 
ginti,  landem  viginli.  Lx  his  alii  Regionarii  diccban- 
lur  numero  duodecim,  alii  Palatini  numero  sex,  jirae- 
itci\  Regionariis. —  Hinc  Cencius  (in  eodeni  Ordine 
Romano)  decem  et  octo  esse  in  Urb(!  Diaconalus  seu 
Diaconias  scribil.  In  Diaconiis  erant  nosocomia ,  et 
pauperum  diversoiia,  ubi  viduae  aliiijiie  egentes  ale- 
bantur  ecelesiaslica  slipe.  (^uilibet  diversorio  adiuncla 
eral  ecclesia.  Tcmporiini  progressu  in  collegia  cleri- 
coruni  miitalae  siiiit  liiiiusmndi  Diaconiae,  et  reddiliis 
adeo  imniinuli,  ul  niliil  opis  lerant  iiauperibus,  iii  qno- 
ruiii  gratiam  luerunl  primitus  inslitutae.  Nunc  apiiel- 
lantur  tituli  Diaconorum  Cardinalium. 

3  Labbc,  Concil.  l.  I,  p.  050. 


raon  ^  qui  asserentes,  I.  Christum  esse  me- 
rum  hominem,  consequenter  secundam  divi- 
nitatis  personara  negabant.  Alii  expressius 
distinctionem  tfium  divinarura  personarum 
irapugnarunt.  Ex  his  fuere  Praxeas  et  Noe- 
tus ,  docentes ,  Patrem,  Filium  et  Spiritum 
S.  non  esse  tres  personas  distinctas,  sed  tria 
nomina,  uni  eidemque  Deo  pro  diversis  eius 
existendi  et  operandi  modis  propria;  adeout 
idem  ille  unus  Deus  vocaretur  Pater,  quod 
omnia  operaretui%FiIius,quod  humanam  in  I. 
Christo  naturam,  quam  Dei  Filium  nomina- 
bant,  sibi  associarit,  Spiritus  S. ,  quod  pie- 
tatis  sensa  in  animis  hominura  excitaret. 
Quum  proinde  idera  unus  Deus  secundum 
illos  esset  natus,  passus  et  mortuus,  dicti 
sunt  Patripassiani,  alias  Monarchiani.  Pra- 
xeas  ex  Asia  minori  oriundus  et  Fidei  con- 
fessione  antea  clarus,  exeunte  saeculo  II, 
prius  Romae,  deinde  in  Africa  proconsulari 
errorem  suum  disseminavit.  Eum  erudito  li- 
bro  confutavit  TertuUianus  ^.Noetus,  adver- 
sus  quem  mox  librura  scripsit  s.  Hippolytus, 
ut  supra  diximus^,  secundum  s.  Epiphanium 
Ephesius,secundum  Tiieodoretum  Srayrnen- 
sis  ,  priori  huius  saeculi  medietate  in  Asia 
rainori  ein^ores  suos  sparsit,  et  in  iisdem, 
quaravis  saepe  raonitus,  pertinax,Ecclesia  e- 
iectus  fuit  ■*. 

Beryllus  — Aliter  de  Patre,  Filio  etSpi- 
ritu  S.  statuerunt  Bcrjllus  et  Sabellius.Am- 
bo  in  eo  convenerunt,  quod  personalitatem 
Filio  et  Spiritui  S.  abiudicantes,  I.  Christum 
verum  Deum  fuisse  negarent.  Beryilus  Bo- 
strae  in  Arabia  Petraea  episcopus,  munere 
laudal.iiliter  gesto  etscriptisetiam  editiscla- 
rus,contendit,  Filiuin  ante  incarnationem  in 
propriac  personae  ditterentia  non  extitisse  , 
sed  solum  in  intellcctu  et  consilio  divino;  ne- 
quo'  propriam  ex  se  habuisse  divinitatem  , 
sed  tantum  Patris  divinitatcm  in  eo  extitis- 
se.  Quum  vero  Beryllus  ex  illis  paucis  esset, 
qui  potius  ex  errore  intcUectus  quam  ex  a- 
nimi  perversitate  a  veritatis  traraite  delie- 
ctunt,  Origenes  ad  episcoporum  synodum 
contra  illum  coactam  vocatus,  eum  de  fal- 
sitate  sententiao  convicit,et  ad  Ecclesiae  do- 
ctrinam  reduxit,  Hinc  nulla  secta  a  Beryllo 
condita  fuit  ^. 

SabeUiiis  —  Sabellius,  qui  pauUo  postdi- 
midiiira  liuius  saeculi  in  Africana  Pentapo- 


'  Vid.  p.  49. 

■2  Viil.  p.  r)->.  —  3  Pag.  53. 

■•  S.  Kpiphan.,  llaeres.  57;  Theodorel.,  llaer.  fabul. 
I.  III,  c.  3;  Italuz.  Supplem.  Concil.  p.  18. 

■'■•  Kiiseb  .  Uist.  cccl  I.  VI,  c.  20  el  33;  Tillemont,  Me- 
moivcs,  I.  III. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


59 


leos  provincia  vixit ,  et  a  quo  ss.  Triuitatis 
oppngnatores  denominantur  Sabelliani,  con- 
teiulit,  Patreiu  et  Filium  et  Spiritum  S.  non 
csse  personas  distinotas,  sed  appellationes 
quae  designarent  Divinitatis,  son  unitatis 
divinae  emanationes  ac  raanifestationes,  ita 
ut  Divinitas  quatenus  so  manifestavit  mun- 
do,  Pater  dicoretur ;  quatenus  se  uni  vit  Chri- 
sto  pro  redimendis  liominibus,  Filius  voca- 
retur,  et  quatenus  tidelium  sanctiticatio- 
nem  efficit.SpiritusS.appellaretur.  Errorom 
suum  explicabat  similitudine  solis,  in  quo 
habetur  corpus,  quod  conspicitur,  et  discus 
appellatur,  radius  illuminans,  et  vis  cale- 
faciendi. 

Haec  Sabellii  doctrina  in  viciniis  Africae 
etyEirypti  haudpaucosasseclas  nactaest.Ei 
se  potissimum  opposuit  s.  Dionysius,  episco- 
pus  Aloxandrinus,  qui  postquam  novatores 
ad  desorendum  errorem  per  legatos  frustra 
hortatus  fuerat,  ad  diversos  scripsit  episto- 
las,  in  quibus  Sabellianorum  doctrinam  con- 
futavit '. 

A  Sabellii  placitis  non  multum  abfuit  Pau- 
lus  Samosatenus,  de  quo  infra  dicemus.Cum 
autem  ii  omnes  in  eo  convenirent,ut,  subla- 
ta  personarum  trinitate,  personae  unitatem 
assererent,  dicti  sunt  Autitrinitarii  atque  U- 
nitarii. 

58.  Origenes  —  Origenes,  qui  Berjllum 
ab  orrore  ad  veritatem  catholicam  redu- 
xerat,  anno  248  ad  aliam  in  Arabia  episco- 
porum  synodum  evocatus  fuit  contra  non- 
nullos,  qui  animarum  immortalitatem  oppu- 
gnabant,  asserentes,  illas  una  cum  corpori- 
bus  extingui  ac  corrumpi,  rursus  autem  re- 
surrectionis  tempore  cum  iisdem  corporibus 
ad  vitam  redituras.  Origenes  tanta  vi  de 
praesenti  quaestione  disceptavit,  ut  qui  er- 
rorem  sectati  fuerant,  mutata  sententia  ei- 
dem  renuntiarinf^. 

Caesaream  redux,  alium  hostem  debellan- 
dum  suscepit,  nempe  Celsum  philosophum, 
qui  sub  Hadriani  principatu  Religionem 
christianam  multis  sophismatis  impugna- 
verat  ^.  Scripsit  Origenes  adversus  eum  li- 
bros  octo ,  qui  praestantissimam  Religionis 
christianae  apologiam  continent,  et  in  qui- 
bus  divina  I.  Christi  missio,  miracula,  re- 
surrectio,  vaticinia,  mirabilis  Evangelii  pro- 
pagatio,sacra  Christianorum  disciplina,  alia- 
que  a  Celso  impugnata,  magna  eruditione  ,■ 
eleganti  dictione  et  singulari  argumenti  or- 


*  Epiphan.,  llaeres.  02;  Euseb. ,  Uist.  eccl.   1.  VII, 
c.  6  et  20;  Theodoret ,  Op.  cit.  I.  IL  c.  9. 
■^  Euseb.,  ibifl.  c.  37;  Labbe,  Concil.  1. 1,  p.  560. 
■'  Vid.  p.  37-38. 


dine  defenduntur  et  ab  illius  conviciis  vin- 
dicantur. 

Yixit  porro  Origenes  usque  ad  annum  cir- 
citer  254.  Ncmo  certe  tot  scripta  in  lucem 
edidit  quot  ille ' ;  sed  nemo  etiam  tantis  in 
Ecolesia  disceptationibus  occasionem  prae- 
buit,  aliis  alia  do  eius  doctrina  opinantibus. 
In  operibus  cius,  praesertim  in  Periarchon 
seu  libris  quatuor  deprincipiis,  plures  repe- 
riri  errores,  compertum  est.Ingenio  suo  plus 
aequo  indulsit,  et  ecclesiasticas  traditiones 
veterumque  doctrinas  propriis  commentis 
et  philosuphiae  placitis  non  raro  postposuit. 
Ei  tamen  favent  constans  insectandi  haere- 
ses  studium,  servata  semper  cum  catholicis 
Palaestinae  et  Arabiae  episcopis  communio, 
littei^ae  quae  corruptionem  librorum  suorum 
contestantur ,  et  immunitas  a  pertinacia  in 
defendendis  erroribus  contra  Ecclesiae  de- 
creta. 

59.  Ecclesiae  status  sub  Philiiypo  {an. 
244)  —  Postquam  Gordianus  annis  6  impe- 
rasset,  et  Persas,  qui  Antiochia,  aliisque  ur- 
bibus  potiti,  in  ipsa  Italia  timebantur,  extra 
Romani  imperii  tines  remeare  compulisset, 
militari  seditione,  a  Philippo  Arabe,  praeto- 
rii  praefecto,  concitata,  occisus  est.  Hoc  im- 
mani  facinore  parricida  Philippus  imperium 
accepit,  gessitque  usque  ad  an.  249.  Hunc 
principem  fuisse  christianum,et  crimen  poe- 
nitentia  expiasse,  nonnulli  credidorunt,  uti 
scribit  Eusebius:  «  Hunc  utpote  christia- 
num,  ^ama  est,\n  postrema  Paschao  vigilia 
precationum  in  ecciesia  (Antiochena)  parti- 
cipem  simul  cum  reliquo  populo  fieri  voluis- 
se  ;  sed  episcopum  (s.  Babylam)  ,  qui  tunc 
ecclesiae  praeerat,non  prius  illi  aditum  per- 
misisse,  quam  confessionem  scelerumfecis- 
set,  iisque,  qui  humanitus  lapsi  fuerant,  et 
in  poenitentium  ordine  stabant,  seseadiun- 
xisset. . .  Et  imperator  quidem  libenter  ob- 
teraperasse  dicitur  H.  Eadem  fere  leguntur 
apud  s.  Chrysostomum^  s.  Hieronymum^, 
ac  Orosium  ^  Unde  Baronius  ^,  Natalis  Ale- 
xander^  Huetius  *  concludunt ,  Philippum 


1  Solum  supersunt  libri  8  contra  Celsum,  Hortatio 
ad  martyrium,  Tractatus  de  oratione,  Epistola  ad 
lulium  Africanum  de  historia  Susannae,  Periar- 
chon,  frai^menta  llexaplornm  el  Commentariorum; 
quae  omnia  ediderunt  l'P.  Benedictini  G.  et  V.  de  la 
Rue,  Paris.  1733-59,  4  vol.  in-fol.  Nonnulla  edidit  Card. 
.Mai'in  Script  vet.collect.  l.  I,p.30.  Cf  Migne,  Patrol. 
qraec.  t.  \1-XVII 

2  Uist.  eccl.  1.  VL  c.  3i. 
:i  Orat.  de  s.  Babyla. 

■1  Catal,  Origenes. 
s  L.  VlLc.  13.  —  6  Adan.  246. 
"  Uist.  eccl  saec.  III,  c.  ult. 
8  Origenian.,  1. 1,  c.  3. 


60 


EPOCHA   II.    A   MORTE    S.    lOANNIS   APOSTOLI 


imperatorem  christianam  fidem,  sed  occul- 
te,  addit  Huetius,  tenuissc.  Contra  A.  Pagi  \ 
F.Pagi ^,  Sandini  ^  et  alii  famam,  de  qua  Eu- 
sebius  loquitur,  ex  benignitate  liuius  prin- 
cipis  ergaChristianos  potius  quam  ex  ipsius 
Fidei  professione  dicunt  esse  repetendam  , 
contenduntque,Constantinum  Magnum  pri- 
mum  ex  imperatoribus  romanis  Christo  no- 
men  dedisse,tum  quodidemEusebius  in  T7- 
ta  Constantini  hunc  primum  iraperatorem 
christianum  expresse  dicat,  tum  quod  in  re- 
liqua  vita  Philippi  plura  ethnicae  supersti- 
tionis  vestigia  occurrant.  Certum  est,  Phi- 
lippum  imperatorem  ergaChristianos  fuisse 
optime  aflfectum,  eoque  imperante  christia- 
nae  Religionis  professionem  plurimum  au- 
ctam  esse.  «  In  omnem  partem,  scribit  s. 
Gregorius  Njssenus,pervadebat  divina  prae- 
dicatio ;  altaria,  templa,  et  quae  in  eis  fue- 
rant  simulacra  evertebantur;  humana  vita 
ab  idolorum  inquinamentis  expurgabatur; 
cruor  ex  altaribus  et  sordes  caesorum  ani- 
malium  abluebantur;  in  omni  loco  erige- 
bantur  in  nomine  Christi  ecclesiae  et  orato- 
ria;  mjsterium  Christianorum  augebatur  , 
et  per  totum  orbem  terrae  multiplicabatur 
Ecclesia  ^ ». 

Attamen  postremo  Philippi  imperatoris 
anno  Alexandriae  in  yEgypto  gravissima 
contra  Christianos  exarsit  persecutio,  cuius 
auctor  fuit  quidam  liariolus,  incolis  persua- 
dens,  se  extirpatisChristianis  summam  deo- 
rum  gratiam  merituros  fore.  Incolae  igitur 
contra  Christianos  surgentes,  eorum  domos 
depraedabantur,  et  quos  comprehendere  po- 
terant,  interficiebant.  Inter  lios  martjres 
fuit  s.  Apollonia  virgo.  Post  aliquot  menses 
bellum  civile  Alexandrinos  inter  se  ipsos 
coUidens,  Christianis  tranquillitatem  rcd- 
didit  \ 

GO.  S.  Dionysius  Parisiorum,  et  socii — 
Hoc  tempore  in  GalHa  de  Fidei  christianae 
propagationc  optime  meruerunt  sancti  prae- 
sules,qui  sequuntur:  Dionjsius  Parisiorum, 
Paulus  Narbonao,  Martialis  Lemovicorum, 
Saturninus  Tolosanorum  ,  Gratianus  Turo- 
num,  Trophimus  AreL^tis  et  Stremonius  Ar- 
vernorum  cpiscopi.  Isti  anno  circiter  245  a 
s.  Fabiano  Pp.  in  Galliam  missi,  se  in  diver- 
sas  provincias  diviserunt,  Fidem  praedica- 
runt,  ecclesias  iam  institutas  auxerunt,  no- 
vasque  instituerunt  **. 

<  Critica  m\  .in.  2it. 

2  Vitae  RR.  Pontif.,  Fabiamcs. 

3  Dispnt.  ilist.  VI.  —  ■*  Vita  s.  Greg.  Thaumat. 
5  iJionys.  Alcx.,  Hpiid  Kuseb.  Hist.  cccl.  I.  VI,  c.  U. 
<5  riregor.^Tnrijn.  llist.  Franc.  \.  I,  c.  28;  Longucv.tl, 

Hist.  dc  VEgl.  Gall.  l.  I,  I.  1. 


61.  S.  Cyprianus  —  In  Africa  ecclesiam 
Carthaginensem  illustrabat  s.  Cjprianus; 
qui  ibidem  ethnicis  parentibus  natus,  primo 
senator  et  rhetorices  magister,  deinde  opera 
Caecilii  presbjteri  ad  Religionem  christia- 
nam  conversus,  post  paucos  anno^  ecclesiae 
Carthaginensis  presbjter,  et  an.  248  episco- 
pus,  religionis  ardore ,  disciplinae  ecclesia- 
sticae  studio ,  pluribusque  scriptis  apologe- 
tico-polemico-moralibus  claruit.  Inter  scri- 
pta  eius  apologetico-polemica  numerantur 
liber  de  idolorum  vanitate ,  libri  3  testimo- 
niorum  contra  ludaeos,  liber  de  unitate  Ec- 
clesiae;  inter  moralia  referuntur  libri  de 
Oratione,  de  Mortalitate,  de  Bono  patientiae, 
de  Zelo  et  livore,  de  Opere  et  eleemosjnis  , 
de  Habitu  virginum,  de  Lapsis.  Accedunt 
raultae  Epistolae,  quae  varia  continent  ad 
doctrinam  Fidei  et  morum,  ad  historiam  et 
disciplinam  ecclesiasticam  spectantia  ^ 

S.  Gregorius  Thaumaturgics  —  Cum  D. 
Cjpriano  floruerunt  ss.  Gregorius  Neocae- 
sariensis  et  Dionjsius  Alexandrinus.  Grego- 
rius,  antea  vocatus  Theodorus,  ab  Origene 
in  Palaestina  institutus,  postea  Neocaesa- 
reae  episcopus,  eloquentia,  eruditione,  vitae 
sanctitate,religionis  studio,  miraculis,  a  qui- 
bus  dictus  est  Thaumaturgus ,  praestituit. 
Civitatis  Neocaesareae ,  in  qua  solum  erant 
17Christiani,cum  episcopatum  eius  suscipe- 
ret,  incolas  omnes,  praeter  17 ,  ab  idolorum 
cultu  ad  Fidem  Christi  convertit  ^  E  scri- 
ptiseiussupersuntpanegjrisOrigenis,quam 
ei  ex  schola  eius  discedens  dixit,  Expositio 
Fidei  in  ss.  Trinitatem,  quam  eum  in  visio- 
ne  coelesti  didicisse  testatur  s.  Gregorius 
Njssenus^,  Epistola  canonica  de  poeniten- 
tia  subeunda  ab  iis  Christianis,  qui  occasio- 
ne  invasionis  Gothorum  rapinas  aliave  ci'i- 
mina  commiserant^. 

S.  Dionysius  Alexandrinus — Dionj^sius 
AIexandnnus,ex  ethnico  christianus,  Orige- 
nis  discipulus,  post  Heraclam  scholae  Ale- 
xandrinae  praefectus ,  et  an.  248  ecclesiae 
Alexandrinae  episcopus,  vitae  sanctitate,  e- 
ruditione  et  religionis  studio  insignis  fuit  ^ 
Is  Nepotem  ,  episcopum  Arsionitarum ,  qui 
in  \\\)Vo.  Refutatio  Allegoristarum,  Chilias- 


'  Pontins  Diac  Vita  s.  Cypriani.  Opera  eius  posl 
alios  edideriinl  Baluz.  el  Maran,  Paris.  1720  et  Ve- 
net.  1758  in-Col.  Migne,  Patrol.  lat.  I.  IV. 

2  I)  (Irepor.  Nyss.  Vita  s.  Gregorii  Thaumat. 

:<  lliiil. 

•<  Kiliflit  r.alland.  in  niblinth.  t.  III;  0.  Vossins,  Mo- 
punt  ItJOi,  in-i;  Paris.  1(122,  in-1'ol.;  Migne,  Patrol. 
gracc.  t.  \;(;ard.  Mai,  Script.  vet.  t.  VII,  el  Spicileg. 
rom.  t   III  et  VI. 

^  Dulier,  Vics  de  55.,  1 7  nov. 


VSQVE   AD   rONVRRSIONEM   CONSTANTINI   M. 


Gl 


nunn  scu  Millonariorum  errorem  instaura- 
rat,  tluobus  lihris,  Dr  promfssiontbus,  con- 
futavit,  ct  cos,  qui  Nepotis  auctoritatc  er- 
rorem  susccpcrant,  ab  co  rcduxit '.  Confu- 
tavit  etiam  iloctrinam  Sabellii,ut  dixinius-, 
qua  occasionc  ipso  apud  Dionysium  Pp.  ac- 
cusatus  fuit,  ut  infra  videbimus.  E  pluiibus 
eius  scriptis  practer  tVagmcnta  supcrcsttan- 
tum  Epistola  canonica  ad  Basilidem,  episco- 
pum  Pentapolitanum  in  Africa^. 

02.  Sfa(i(s  moralis  Christiayiorum — Do- 
lendum  sanc  est,  Christianos  multos  ,  etiam 
ecclcsiastici  ordinis,  in  diuturna  tranquilli- 
tate,  qua  usi  sunt,  a  sancta  vitae  disciplina 
defecisse.  De  iis  amare  questus  est  s.  Cy- 
prianus  in  libro  De  lapsis.  «  Studebant.,  in- 
quit,  augendo  patrimonio  singuli,  et  obliti , 
quid  credentes  aut  sub  Apostolis  ante  fecis- 
sent  aut  semper  facere  deberent,  insatiabili 
cupiditatis  ardore  ampliandis  cupiditatibus 
incubabant.  Non  in  sacerdotibus  religio  de- 
vota,  non  in  ministris  fides  integra,  non  in 
operibus  misericordia,  non  in  moribus  disci- 
plina.  Corrupta  barba  in  viris,  in  feminis 
forma  fucata...  lungere  cum  infidelibus  vin- 
culum  matrimonii...  Praepositossuperbo  tu- 
more  contemnere...  Odiis  pertinacibus  invi- 
cem  dissidere  :  episcopi  plurimi,quos  et  hor- 
tamento  esse  oportet  caeteris  et  exemplo  , 
divina  procuratione  contempta,  procurato- 
res  rerum  saecularium  fieri,  derelicta  cathe- 
dra,  plebe  deserta,  per  alienas  provincias 
oberrantes  ,  negotiationis  quaestuosae  nun- 
dinas  aucupari,  esurientibus  in  Ecclesia  fra- 
tribus  non  subvenire...  ».  Quapropter  idem 
sanctus  praesul  saevamDeciipersecutionem 
depravatae  in  multis  Christianis  disciplinae 
coelestem  censuram  merito  dixit. 

63.  Ecclesiae status  sub  Decio  («;?.249) — 
Anno  post  Christum  natum  249  Philippum 
in  Romano  imperio  excepit  Decius,  qui  ad- 
versus  rebelles  in  Pannonia  legiones  missus, 
ab  iis  imperator  salutatus  est,  et  Philippo 
patre  et  filio  a  militibus  iugulatis,  purpuram 
induit,  imperavitque  usque  ad  annum  251. 
Decius  saevissimam  persecutionem  contra 
Christianos  excitavit,  quae  passim  Septiraa 
dicitur,  duravitque  usque  ad  eius  interitum. 
Partim  odio  contra  praedecessorem  suum, 
in  Christianos  ab  eo  protectos  translato,  par- 
tim  sollicitudine  de  religione  publica ,  per 
Christianam  diminuta,  motus,  ab  ipso  impe- 


»  Euseb.,  Hisl.  eccl.  1.  Vir,  c.  24. 

*  Vid.  p.  59. 

3  Edidit  quae  supersunl  Gallandus,  Biblioth.  PP.,  t. 
III,  el  copiosius  Simon  de  Magistris,  Romae  1796  in-fol. 
et  Migne,  Patr.  graec.  t.  X. 


rii  sui  initio  crudelia  edicta  contra  Christia- 
nos  ad  provinciarum  praesides  dedit,a  prae- 
ccdcntium  persecutorum  cdictis  in  eo  distin- 
cta,  quod  ipsis  magistratibus  in  eorum  exe- 
cutione  scgnioribus  graves  pocnas  intenta- 
rent,  et  Christianos  non  cito  enecari ,  scd 
lentis  ct  diuturnis  cruciatibus  plecti  iube- 
rcnt.  Indc  proprius  huius  pcrsecutionis  cha- 
racter  fuit,  quod,  ut  scribit  s.  Cjprianus, 
essent  tormenta  sitie  fine  tortoris,sine  exi- 
tu  damnationis,  sine  solatio  mortis,  quae 
lente  ad  coronam  dimittebant,  quae  tam- 
diu  torquebant,  quamdiu  deiiciebant,  nisi 
aliquis  divina  dignatione  subtractus  intra 
tormenta  deficeret,  adeptus  gloriam  sine 
termino  supplicii '. 

Tunc  ethnicorum  furor,  sub  praecedenti- 
hus  imperatoribus  diu  repressus,  veluti  rup- 
tis  aggeribus  in  Christianos  prosiliit  tanto 
irapetu,  ut  s.  Dionj^sio  Alexandrino  adim- 
plenda  videretur  terribilis  sententia ,  qua 
Christus  praedixit,  electos  etiam,  si  fieri  pos- 
set,  fore  seducendos  ^  Magistratus,  postha- 
bitis  reliquis  negotiis ,  toti  in  eo  erant,  ut 
Christianos  conquirerent  et  ad  negandam  Fi- 
dem  omni  tormentorum  genere  compelle- 
rent.  Enses,  ignis,  ferreae  sellae  ignitae,  a- 
liaque  terrihilia  instrumenta  palam  exposi- 
ta,  terrorem  et  perturbationem  generalem 
iniiciebant  ^. 

64.  Martyres  —  Ex  his,  quae  veteres  de 
persecutione  Deciana  scripserunt,  sat  colli- 
gere  est ,  quantus  esse  debuerit  numerus 
Christianorum,  qui  in  ea  martyrium  subie- 
runt.  Praeter  alios  Romae  passi  sunt  Fabia- 
nus  Pp.,  Abdon  et  Sennen  ;  Ravennae,  Tu- 
scia  et  Maura;  Catanae,  Agatha  virgo;  Are- 
tii ,  Pergentinus  et  Laurentius  ;  in  Tuscia  , 
Secundianus,  Marcellianus  et  Verianus  ;  in 
Gallia  ,  Saturninus  episcopus  Tolosanus  ; 
Lampsaci,  Petrus,  Andreas,  Paulus  et  Dio- 
nysia;  Lambesae,  Marianus  et  lacobus;  A- 
lexandriae,  lulianus,  Chronicon,  Dioscorus 
et  Amonarium  virgo  ;  Hierosolymis  ,  Ale- 
xander  episcopus;  Nicomediae,  Lucianus  et 
Marcianus;  Nicaeae,  Tryphon  et  Respicius; 
Antiochiae,  Babylas  episcopus  ^. 

65,  Lapsi  —  Verumtamen  quod  hactenus 
non  fueratyisum,magnus  Christianorum  nu- 
merus  durante  hac  persecutione  a  Fide  de- 
fecit.  Id  quidem  effectum  est  partim  perse- 


1  S.  Cyprian.  De  lapsis. 

2  Apud  Euseb.,  IHst.  eccl.  1.  VI,  c.  il. 

3  S.  Cyprian  ,  ibid.;  Euseb.  ibid.;  D.  Gregor.  Nyss.Vi^a 
s.  Gregor.  Thaumat.;  s.  Hieron.  Vita  D.  Pauli;  Lactant. 
De  mort.  persecut.  c.  4;  Oros.  1.  VII,  c.  21;  Sulpic.  Se- 
ver.  Ilist.  1.  II,  c.  32. 

■*  Marlijrol.  Roman. 


62 


EPOCHA    II.    A    MORTK    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


cutionis  acerbitate,  partim  tepore  religionis 
et  amore  rerum  terrenarum  ,  quibus  multi 
christiani  affecti  erant.  Huiusmodi  degene- 
res  Cliristiani  maxime  Alexandriae  in  ^gy- 
pto  et  Carthagine  in  Africa  visi  sunt,  ubi 
turmatim  defecerunt,  alii  quidem  antequam 
comprehenderentur,  alii  in  carceribus,  alii 
coram  tribunali ,  alii  in  tormentis.  Sed  non 
omnes  eodem  gradu  lapsi  sunt.  Alii  diis  sa- 
orificarunt,  alii  in  eorum  honorem  thus  cre- 
marunt,  alii  a  magistratibus  pecunia  im- 
petrarunt  libellos,  in  quibus  seriptum  erat , 
eos  diis  sacrificando  voluntati  imperatoris 
satisfecisse,  quamvis  reipsa  non  sacrificas- 
sent.  Primi  dicti  sunt  Sacrificati ,  secundi 
Thurificati,  tertii  Libellatici  ^ 

Divina  uliio  in  lapsos —  Confestim  divi- 
na  ultio  in  lapsos  manifestaapparuit,  ut  pau- 
corum  praesenti  correptione  corrigerentur 
caeteri:  unus  qui  sponteCapitolium  ascen- 
derat  et  Cliristum  negarat ,  mox  obmu- 
tuit ;  alia  ab  immundo  spiritu  correpta  ce- 
cidit,  ventrisque  doloribus  et  viscerum  cru- 
ciatu  defecit ;  parvula  filia,  cui  a  nutrice  ad 
magistratum  delatae,  panis  de  immolatione 
traditus  fuerat,  quum  postea  de  sacramento 
calicis  accepisset,mox  singultavit  et  e  vomuit, 
quia  in  corpore  et  ore  pollutis  Eucharistiam 
servare  non  poterat;  quaedam  provectae  iarn 
aetatis,cumpost  lapsum  ad  ss.  Eucharistiam 
accessisset,  delicto  suo  oppressa,  palpitans  et 
tremens  concidit;  alia  cum  arcam,  in  qua 
Sanctnm  Domini  fuerat,  aperire  tentaret , 
igne  inde  erumpente  deterrita  fuit^. 

66.  Disciplina  -poenitentiae  —  Ecclesia 
discessionem  multorum,  qui  in  perseCutione 
Decii  a  Fide  defecerant,  graviter  doluit.  Do- 
lorem  eius  auxit  temeritas  quorumdam  la- 
psorum,instanter  et  sine  mora  reconciliatio- 
nem  poscentium.  Haec  enim  in  Ecclesia  ca- 
tholica  disciplina  obtinebat,  ut  qui  in  gravio- 
ra  crimina,  v.  g.  idololatriam,  homicidium, 
moechiam  lapsi  erant,  non  prius  Ecclesiae 
communionem  consequerentur,  quam  dolo- 
rem  de  dclictis  et  mutatam  in  melius  vitani 
per  poenitentiam  publicam,  idest,  suspiria, 
lacrymas,  aliaquo  rigida  pietatis  exercitia 
significassent  ^.  S.Gregorius  Neocaesariensis 
seu  Tliaumaturgus  meraorat  quatuor  gradus, 
a  publice  poenitentibus  transeundos,  nem- 


^  S.  Cyprian.  De  lapxis;  s.  Dionys.  Alex.  apud  Euseb. 
Hist.  p.ccl.  1.  Vf,  (;  W-ii;  Cf  I>.  Maian,  Vita  s.  Cupr.  n. 
0,  praemis.sa  (•ilitioni  Oper.  s.  Cyjir  ;  'rilltinoiil,  j/cnioi- 
res,  t.  IV,  jJ  14;  Natal  Alex.  Diss.  II  in  sacc.  III. 

*  S.  Cyprian.,  ihid. 

3  Tcrtull.,  l)e  puenUentiu,  c.  IX;  s.  Cyprian,  1.  c.  ad 
finetn. 


pe  Flentium,  qui  ad  fores  ecclesiae  in  squa- 
lore  et  luctu  ingredientium  preces  implora- 
bant;  Audientium,  qui  ecclesiae  narthecem 
ingressi,  s.  Scripturae  lectionem  et  episcopi 
serraonem  audiebant ,  sed  ante  preces  com- 
munes  dimittebantur  ;  Suhstratorum .,  qui 
intra  ecclesiae  ambitum  usque  ad  ambonem 
prostrati,  Scripturarum  lectioni,  concioni  et 
fidelium  precibus  assistebant;  Consisten- 
tium,  qui  simul  cum  fidelibus  propius  ad  al-  1 
tare  consistebant,  oblationibus  et  sacrificio  1 
intererant,sed  nondum  ad  oblationes  aut  ss, 
Eucharistiam  admittebantur  ^  Poenitentes 
a  tertio  gradu  ad  quartum  transeuntes  per 
manuum  impositionem  et  preces  primam  seu 
minorem  reconciliationem  accipiebant,  qua- 
cum  coniuncta  erat  communio  ecclesiastica, 
oblationibus  et  ss.  Eucharistia  exceptis.  Per- 
soluto  autem  quarto  gradu  seu  statione,  im- 
pertiebatur  reconciliatio  maior  seuabsolutio 
solemnis  cum  iure  offerendi  et  ss.  Euchari- 
stiaiB  sumendi.  Monet  s.  Cjprianus^,  ne  ul- 
lus  lapsorum  in  comuiunionem  Ecclesiae  re- 
cipiatur  aut  absolvatur,  nisi  prius  peccato- 
rum  suorum  exomologesim  seu  confessionem 
fecerit.  Haec  confessio  a  quibusdatn  fiebat 
publice,  vel  pro  dati  scandali  reparatione 
vel  aliis  ex  causis,  quas  laudant  Patres  Tri- 
dentini ,  quamvis  nulla  divina  aut  ecclesia- 
stica  lege  confessionis  publicae  necessitas 
esset  imposita.  Absolutio  sacramentalis  se- 
cunduiii  aliquos  in  tertii  secundum  alios  in 
quarti  gradus  fine  impertiebatur.Porro  poe- 
nitentiae  publicae  uti  aliorum  negotiorum 
ecclesiasticorum  moderamen  primitus  ab 
episcoporum  discretione  pendebat;  coram 
ipsis  peccatores  in  communionem  Eccle- 
siae  recipi  cupientes,  se  sistebant,  ut  poeni- 
tentiae  genus  et  terapus  audirent.  Deinde  e- 
piscopi  etiam  presb^-teros,  imo,  urgente  ca- 
su,  diaconos  sibi  adiutores  adsciverunt.  Po- 
stea  constituerunt  presbjteros  poenitentia- 
rios,  qui  poonitentium  confessionem  excipe- 
rent,  et  poenarum  genus  tempusque  defi- 
nirent^. 

67.  S.  Cyprianus  defendit  discipUnam 
poenitentiae — Contra  hanc  disciplinam  Car- 
thagine  nonnulii,  qui  persecutionis  tempore 
a  Fide  dcfeccrant,  quo  citius  se  a  lapsus 
ignominia  lavarent,  at)squo  poenitentia  re- 
conciliationom  instantcr  poscebant;  amar- 


'  EpisL  caniinica,  c  XI. 

-  Ilp  liipsis,  et  iii  l£pishilis,  passim. 

•'  Cf  .Marleiie,  [)e  anliq.  eccl.  ril.  1.  I,  l.  I;  Tourncl., 
Praelecl.  liieoL,  depnenilentia;  Natalis  Alex.  Hisl.  eccl. 
saec.  III,  iliss.  G-9;  Dcvoti,  InstUuL  Canun.  l.  I,  lit.  2, 
secl.  4;  et  alii. 


VSQVE    AD    CONVERSIONEM    CONSTANTINI    M. 


63 


tjribus  et  confessoribus  communionis  libellos 
cxtorqnebant,  quibus  obtciitis,  reconciliatio- 
neni  ut  sibi  tlcbitanisincmorapostiilabaiit'; 
quos  antem  sic,  nulla  praovia  poenitontia 
purjratos  aut  probatos,  quitlamCarthaginon- 
sis  ecclesiae  prosbvteri  in  Ecclesiao  coinmu- 
nionem  recipiebant,  pro  ipsis  olterobant,  ct 
eos  ail  ss.  Eucharistiain  ailmittebant.  S.  Gy- 
prianus,  qui  persecutionis  tempore  ad  sal- 
vandam  vitam  tlagitantibus  fidelilnis  disces- 
serat,  his  abusibus,  qua  potuit,  restitit;  cum- 
que  ad  ecclesiam  suam  necdumrevertipos- 
set,  ad  confessores  et  ad  clernm  suum  litte- 
ras  misit,  in  quibus  memoratos  abusus  gra- 
viterperstringebat,monebatque,utlapsorum 
causa  dilferretur,  donec,  reddita  Ecclesiae 
pace  ,  concilium  celebrari  posset,  in  quo  de 
iis  tractai'otur,  et  cuique  pro  delicti  gravi- 
tate  conveniens  poemtentia  iraponeretur;  ita 
tamen,  ut  iis,  qui  infirmitatis  periculo  labo- 
rarent  et  a  martyribus  libellos  accepissent , 
occurreretur,  et  facta  apud  presbyterum  , 
vel,  eo  deficiente  et  exitu  urgente,  apud  dia- 
conum  delicti  exomologesi,  manus  iis  ad 
communionem  et  pacem  imponeretur^. 

68.  Schisma  Felicissimi — Hancregulam, 
a s.  Cypriano  ad  tempus  praescriptam,  omnes 
genei^atim  Africae  episcopi,  clerusque  Ro- 
manus,  quem,  vacante  Sede,  Cyprianus  de 
toto  negotio  consuluerat,  probarunt^.  Re- 
stitit  protervus  Felicissimus,  qui  cum  pau- 
cis  contendit,  omnes  promiscue  lapsos ,  sine 
raora,  venia  et  communione  esse  donandos. 
Ei  lapsi  multi,  quidam  etiam  confessores  et 
quinque  Cartliaginensis  ecclesiae  presbyte- 
ri  adhaeserunt.  Ex  his  presbyteris  fuit  No- 
vatus,  a  quo  Felicissiraus,  spretis  ecclesia- 
sticis  legibus,  diaconus  constitutus,  s.  Cy- 
priani  communionem  abiecit ,  et  schisma 
Carthagine  excitavit.  Cyprianus,  his  audi- 


'  Erat  ea  martjTuin,  seu  eorura  qiii  pro  Christo  pa- 
tiebanlur,  praerogativa,  ut  lapsos  ad  privatam  oralio- 
num  suarum  comraunionem  admitterent;  iisque,  si  ex- 
pedire  iudicarent,  supplices  libellos  darent  ad  episco- 
pos,  ut  eos  etiam  ad  publicam  orationum  comraunionem 
reciperenl,  parlemqne  poenarum,  quae  adhnc  persol- 
venda  lorel,  ipsis  condonarent  Tertul ,  L.  ad  martyres 
el  L.  de  pudicitia.  c.  22;  s.  Cvprianus ,  Epist.  13-14, 
18-20, 23,  29,  etc.  (if  Natal.  Alexand.  llist.  eccl.  saec.  111, 
diss.  3. 

-  S.  Cyprian.  Epist.  16  et  30.  Verba  s.  Cypriani  de 
facienda  e.xoraologesi  apud  diaconura,  absenle  presby- 
tero,  non  de  Sacramt-ntali,  sed  Caereraoniali,  qua  poe- 
nilens  a  canonicis  poenitentiae  pubiicae  legibus  absol- 
vebatur  et  cum  Ecclesia  conciliabatur,  intelligenda 
esse;  diaconisque  lacullatera  irapertiendae  absolulionis 
sacramentalis  nusquam  esse  concessam,  praeter  alios 
fuse  ostendunt  Natal.  Ale.x. ,  Diss.  4  in  saec.  III;  Bene- 
dict.  XIV,  De  sijnod.  dioeces.  1.  VII,  c.  IG;  card.Blasch. 
Diss  I.  —  3  s.  Cyprian.  Episl.  31. 


tis,  schismatico  Felicissirao  eiusque  fautori- 
bus  excoraraunicationem  inflixit'. 

69.  Si/noiU  >n  causa  lapsoj-um  —  S.  Cy- 
prianus  Carthaginem  redux,  an.  251  syno- 
dum  -12  e[)iscoporum  celobravit,  in  qua  Fe- 
licissimus  schismalicus  ei^iue  adhaerentes  5 
prosb^^teri  excommuiiicationis  sentontiaper- 
culsi  sunt;  et  lapsorum  quoque,  causa  dis- 
cussa,  statutum  fuit  ut  iis,  facto  inter  sacri- 
ficatos,  thurificatos,  et  libellaticos  discrimi- 
ne  ,  condigna  pocnitentia  imponcretur  ex- 
plenda  priusquam  in  communionem  eccle- 
siasticara  reciperontur,  nisi  obstaret  vitae 
periculum.  Haec  ipsa  decreta  Cornelius  Pp., 
ad  quem  una  cum  epistola  synodica  missa 
fuerunt,  in  Romana  66  episcoporum  sjmodo 
approbavit.  Praeterea  in  hac  Romana  sy- 
nodo  constitutum  est,  ut  sacerdotes  lapsi 
post  peractam  poenitentiam  ad  laicam  tan- 
tum  communionem  reciperentur  et  a  sacer- 
dotali  functione  abstinerent  ^. 

Ad  eumdera  finem  s.  Cyprianus  librum 
scripsit  de  lapsis,  in  quo  intempestivam  eo- 
rum  reconciliationem  redarguit,  eosquehor- 
tabatur  ad  sinceram  poenitentiam  et  humi- 
lera  delicti  confessioiiera.  An.  252  idem  prae- 
sul,  divinis  monitis  seu  signis  instaurandae 
persecutionis  sub  Gralloimperatorepraescius, 
oranesque  ad  certamen  confortare  deside- 
rans,  alteram  66  episcoporum  synodum  Car- 
thagine  habuit.  In  hac  statutum  fuit,  ut  iis, 
qui  a  die  lapsus  Dominura  cum  fletu  depre- 
cati  fuerant,  propter  instantem  necessita- 
tem  reliquum  poenitentiae  condonaretur, et 
pacis  gratia  atque  protectio  corporis  ac  san- 
guinis  Domini  concederentur.De  quibus  rur- 
sus  congregati  praesules  synodicam  episto- 
lam  ad  Cornelium  Pp.  dederunt,  eius  appro- 
bationera  exquireiites^. 

70.  S.  Cornelius  Pontifex  {an.  251)  — 
Romae  persecutio  adeo  saevierat ,  ut  post 
martyrium  S.  Fabiani,  quod  contigit  X  ca- 
lendas  martias  an.  250,Apostolica  Sedesam- 
plius  16  mensibus  vacarit.  Quum  primum 
Decius  ab  urbe  adversus  Gothos  dimicatu- 
rus  discessisset,  comitia  ad  eligendum  pon- 
tiflcem  coacta  sunt,  electusque  fait  Corne- 
lius,  Romanus.  «  Factus  est  Cornelius,  epi- 
scopus,  inquit  s.  Cj^prianus,  de  Dei  et  Chri- 
sti  eius  iudicio,  de  clericorum  pene  omniura 
testimonio,  de  plebis  quae  tunc  adfuit,  suf- 
fragio,  et  de  sacerdotum  antiquorum  et  bo- 
norura  virorura  collegio  *  », 


1  Epist.  41-13. 

2Labbe,  Concil  t.  I,  p.  713-14. 

3  Labbe,  Concil.  t.  I,  p.  715. 

4  Epist.  52. 


64 


EPOCHA    II.    A    MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


71.  Norma  ss.electionum  —  Ex  his  s.  Cy- 
priani  verbis  expressum  satis  haberi,  obser- 
vat  Baronius,  quae  ohm  esset  eligendi  R. 
Pontificis  ratio  '.  Nimirum  praemittebantur 
preces  ad  Deum,  plebis  christianae  seu  eo- 
rum,  qui  illius  vices  repraesentabant,  desi- 
derium  et  testimonium  audiebatur,  Romani 
cleri  vota  et  assensus  postulabantur ;  qui- 
bus  auditis  et  expensis  episcopi,  Romae  vi- 
cini  et  alii  qui  in  Urbe  erant ,  in  comitiis 
sutfragia  ferebant. 

Eadem  fere  erat  eligendorum  episcopo- 
rum  ratio.  Conveniebant  nimirum  episcopi 
provinciae,  in  qua  sita  erat  ecclesia  vidua  , 
postulabantur  plebis  christianae  testimonia, 
cleri  vota  et  assensus;  quae  episcopi  iudicio 
suo  vel  confirmabant,  et  electus  a  metropo- 
lita  consecrabatur,  vel  improbabant,  et  ele- 
ctio  repetebatur.  «  Apud  nos  ,  inquit  idem 
s.  Cyprianus,  et  fere  per  provincias  univer- 
sas  tenetur,ut  ad  ordinationes  rite  celebran- 
das,  ad  eam  plebem,  cui  praepositus  ordina- 
tur ,  episcopi  eiusdem  provinciae  proximi 
quique  conveniant,  et  episcopus  eligatur  ple- 
be  praesente,  quae  singulorum  vitam  ple- 
nissime  novit...  ut  de  universae  fraternitatis 
suffragio  et  de  episcoporum  iudicio  episco- 
pus  ei  deferretur^»,  Idem  scripsit  Caelesti- 
nus  Pp.  I  ad  episcopos  provinciae  Viennen- 
sis  et  Narbonensis.  «  Nullus,  ait,  invitis  de- 
tur  episcopus.  Cleri,  plebis  et  ordinis  con- 
sensus  atque  desiderium  requiratur^  ».Haec 
populi  et  cleri  ecclesiae  vacantis  testimonia 
atque  desideria  requirebantur,ut  arcerentur 
indigni,  dignoscerentur  facilius  optimi  qui- 
que  vulgo  probati,  maiorique  cum  profectu 
electifungerentur  suo  ministerio.Posteaau- 
tem  disciplina  hac  in  rc  iustis  ex  causis  fuit 
mutata  *. 

72.  Novatiani  schisma  et  haeresis — Vi- 
dimus,quanta  prudentia  causa  eorumqui  in 
persecutione  Deciana  lapsi  erant,fuerit  dcfi- 
nita.  Verumtamen  nonnullorum  contra  lap- 
sos  severitas,  ab  Ecclesia  merito  reprobata, 
causam  dedit  novae  sectae,  cuius  primus  dux 
fuit  Novatianus,  e  philosopho  ethnico  chri- 
stianus  et  Roraanae  ecclesiae  prosbj^ter,  vir 
doctus  quideraet  cloquens,sed  perlidus,  ara- 
bitiosus  et  turbulentus.  Is  aegerrirae  tulit,  s. 
Corneliura  ad  summum  pontificatum  esse  e- 


<  Ad  an.  251.. 

2  Epist.  67,  alias  68. 

3  Epixl.  2. 

*  Cf  Caerenviniale  eleclionis  R.  Pontilicis;  Mabillon, 
Commentar.  in  Ordinem  Rom.;  I.  L.  Scivag.  Antiqmt. 
chrisl.  I.  I,  c.  22;  L.  Tiiornassin.,  Velus  et  nov.  Eccle- 
siae  disciplina. 


lectura.  Praeterea  excitatus  a  Novato  pres- 
bjtero  Carthaginensi,  schismatis  Felicissimi 
contra  s.  Cjprianum  praecipuo  motore,  qui 
Romam  confugerat,  adversus  s.  Cornelium 
insurrexit,  quod  is  lapsos  ad  poenitentiam  et 
reconciliationem  admittebat.  Ei  non  pauci  e 
laicis,  clericis  et  confessoribus  adhaeserunt, 
Ecclesiae  deuegantes  pote.statem  lapsosadre- 
conciliationem  et  veniam  admittendi,  et  con- 
tendentes,  hos  ad  poenitentiam  internam  et 
ad  postuLandama  solo  Deodelicti  sui  veniam 
esse  demittendos.  Quapropter  Cornelius  Pp. 
an.  251  copiosum  concilium  Romae  habuit, 
in  quoconfirmatumest,lapsos  ad  poeniten- 
tiam,  hacque  peracta  ad  reconciliationem 
cum  Ecclesia  et  veniam  esse  admittendos  ; 
Novatianus  vero  eiusque  asseclae ,  contra- 
rium  asserentes,  excommunicati  sunt.  Id  ip- 
sum  in  synodis  in  Italia,  Africa  et  aliis  locis 
definitum  fuit.Tunc  Novatianus  eiusque  se- 
ctatores  gravissimas  calumnias  contra  Cor- 
nelium  sparserunt;  tros  obscuros  Italiae  e- 
piscopos  Romam  accersito3,qua  vi  qua  frau- 
de  compulerunt  ad  ordinandum  Novatia- 
num  episcopum  seu  pontificem  Romanum  ; 
litterasque  encjclicas  adecclesias  dederunt, 
ut  ab  iisdera  antipapa  Novatianus  agnosce- 
retur.  Sed  Cornelius  Pp.  ecclesias  de  iis  , 
quae  in  Romana  aliisque  synodis  decreta 
fuerant,  certiores  reddidit. 

Etficacissimam  Cornelio  Pp.  o  pem  tule- 
runt  ss.  Dionysius  Alexandrinus  et  Cypria- 
nus  Carthaginensis,  qui  pluribus  litteris  ec- 
clesias  hortati  sunt,  ut  schismatic  orum  cora- 
munionem  vitarent ,  et  unitatis  vinculum 
non  rumperent.  In  eumdem  finem  s.  Cypria- 
nus  scripsit  eximium  librum  de  unitate  Ec- 
clesiae,inquounitatem  tumcorporistum  ca- 
pitis  Ecclcsiae  necessaiMum  demonstrat.  Fa- 
bius  vero,  episcopus  Antiochenus,  Novatia- 
ni  fraudibus  circumventus,  eidem  favebat  , 
sed  acceptis  ss.  Dionysii  etCypriani  litteris, 
ad  rem  melius  examinandam  episcoporum 
synodum  indixit.  Quum  is  priusquam  episco- 
pi  convenissent,  obiis.set,  Demetrius  eiussuc- 
cessor  an.  252  synodum  habuit,  in  qua  No- 
vatianus  daranatus  est. 

Initio  quidem  Novatiani  solis  in  persecu- 
tiono  lap.sis  spem  reconciliationis  ccclesia- 
sticae  ademerunt;  postea  vero  Ecclesiae  de- 
negarunt  potestatem  rcconciliandi  quosvis 
graviorum  pcccatorum  reos  ,  unde  ctiam 
poenitcntiae  discliplinamet  coniunctam  cum 
ea  reconciliationcm  altrogarunt ,  haeresim- 
que  cum  schisraatc  coniunxerunt.  Cum  au- 
tcm  pcr  severiorem  hanc  disciplinam  raaio- 
ris  honestatis  ct  singuUiris  sanctiraoniae  spe- 


VSQVE   AD   CONVERSIONtiM  CONSTANTINI   M. 


65 


ciem  prae  sc  ferrent,  eorum  numerus  ita 
auctus  et  propagatus  est,  ut  Roraae, in  Gal- 
lia,  Hispania,  AlVica,  .^gypto  et  Asia  eo- 
rumdem  coetus  deprehendantur  usque  ad 
V">  et  alibi  usque  ad  VII ">  saeculum  '. 

73.  Ecclesiae  status  siih  Gallo — Post  in- 
teritum  Decii  iraperatoris,  qui  cum  aciem 
contra  Gothos  duceret,  in  paludem  deraersus 
est  aii.  251 ,  imperio  potitus  est  Gallus.  Hic 
quidem  edictura  de  persequendis  Christianis 
non  promulgavit,  veruratamen  persecutio- 
nem  contra  eos  excitavit ;  quod  orta  pesti- 
fera  Ine  an.  252  praeceperit,  ut  ad  placan- 
dam  iram  deorum  ubique  sacriticia  otfer- 
rentur  ab  omnibus  concelebranda.  Cum  au- 
tura  Christiani  propter  reiigionera  suam  par- 
tem  in  iis  habere  non  possent,  variis  modis  a 
gentilibus  afflicti,  plures  etiam  necati  sunt, 
idque  eo  magis,quod  ethnici  publicas  calami- 
tates  Christianis,  quasi  deorum  vindictam 
provocarent,  adscribere  solerent.  Brevis  ta- 
men  fuit  haec  persecutio ,  cum  Gallus  an. 
253 jn  seditione,ab^-Emilianoexercitus  duce 
contra  eum  excitata,  a  propriis  militibus  in- 
terfectus  fuerit  ^. 

74.  Martyrium  Ss.  Cornelii  et  Lucii  — 
In  hac  persecutione  nonnulli,qui  in  Deciana 
lapsi  erant,  praeclara  christianae  constan- 
tiae  exempla  dederunt.  Passi  sunt  in  eadem 
persecutione  duoPontifices,  Cornelius  etLu- 
cius.  Ille  ad  Centumcellas  relegatus,  ibidera 
ore  eius  plumbatis  ^  contuso,  XVIII  cal.  o- 
ctobr.  an.  252  vitae  sanctitate  et  martyrii  glo- 
ria  clarus  obiit.  Ex  eius  epistolis  adhuc  duae 
supersunt,  ad  Fabiura  Antiochenum  datae, 
e  quibus  inter  alia  discimus,  eius  terapore 
clerum  Romanum  constitisse  ea  46presby- 
teris  ,  7  diaconis,  7  subdiaconis,  42  acoly- 
this,  52  exorcistis,  lectoribus  et  ostiariis^ 
S.  Lucius,  Romanus,  vix  in  locum  s.  Corne- 
lii  ordinatus  erat,  quum  una  cum  pluribus 
aliis,  quod  diis  sacrificare  nollent,  in  esi- 
lium  eiectus  fuit.  Paulo  post  in  urbemredux, 
cruciatibus  confectus  vita  excessit  IV  non. 
martii  an.  253.  Eius  studium  adversus  No- 
vatianos  litteris  commendavit  s.  Cyprianus , 


•  Epistolae  ss.  Cornelii  et  Cypriani;  Euseb.,  Hist. 
Ecd.  I.  VI,  c.  i3-i4;  Lablie,  Concil  1. 1,  p.  715;  Pagi, 
Critica,  mcJ  an.2o8:  Orf-\,Bissertatiohistorica,qv.a 
ostendilur,  catholicam  Ecclesiam  tribus  prioribus 
saecvlis  capitalium  criminum  reis,  pacem  et  ab- 
solutionem  neutiqxmm  denegasse. 

-  S.  Cvprian.,  Epist.  58  el  CO;  Euseb.,  Hist.  Eccl. 
1.  VH,  c"l. 

^  Erat  id  genus  tortnentorum  quasi  flagellum 
ex  funiculis,  in  quarvm  s\>mm.itatibv.s  glandes 
erant  impactae.  Baion.  in  Martyrolog.  Rom.  die  6 
iunii;  Galloniiis,  de  Martyrum  cruciatibus. 

*  Exlant  inter  Cijprianicas  46  et  48' 

WOUTERS,  L 


ot  in  Libro  Pontificali  ab  eodem  decretum 
legitur,  ut  duo  presbyteri  tresque.  diaconi 
episcopumcomitarentur  ceutestes  vitae  eius 
contra  calumniatores. 

75.  S.  Stephanus  Pontifex  (an.  253) — 
Post  obitum  s.  Lucii  ad  suraraum  Ecclesiae 
pontificatum  evectus  fuit  s.  Stephanus,  Ro- 
manus,  qui  eo  functus  est  usque  ad  an.257. 
Eius  erga  Christianos  Syriae  et  Arabiae  cari- 
tatem  et  beneficentiara  coramendavit  s.  Dio- 
nysius  Alexandrinus  '.  Refert  Liber  Ponti- 
ficalis,  Stephanum  decrevisse  ut  sacerdotes 
et  Levitae  vestibus  sacris  uterentur  tantum 
inEcclesia. — Subeiusdera  pontificatu  acriter 
agitata  fuit  controversia  de  valore  baptismi 
ab  haereticis  coUati,  ut  mox  videbimus. 

76.  Pestis — Porro  per  omnes  iraperii  pro- 
vincias ,  in  quas ,  ut  observat  Orosius  ^ ,  ad 
profligandas  Dei  ecclesiasedictaDecii  perla- 
ta  fuerant,  pestis  immanis  grassabatur.  E- 
luxit  tunc  mirum  in  modum  caritas  Christia- 
norum,-qui  omnibus  laborantibus,  fratribus 
et  ethnicis  ,  succurrebant ,  et  paratissima 
raente  officia  caritatis,  misericordiae  et  pie- 
tatis  praestabant.  Ad  haec  s.  Cyprianus  Gar- 
thaginenses  tuni  verbo  tum  exemplo  horta- 
batur,  eaque  de  causa  librum  scripsit  de 
mortalitate ,  quo  debiles  ac  timidos  ad  pa- 
tientiam,  humanaeque  vitae  contemptum  a- 
more  ac  desiderio  coelestis  excitaret  ^.  In 
Ponto  eadem  lues  pluribus  ethnicis  conver- 
sionis  ad  Fidem  occasio  fuit :  videntes  enim 
D.  Gregorii  Thaumaturgi  precibus  pestem 
a  domibus  et  familiis  dispelli ,  virtutem  Fi- 
dei  per  opera  cognoverunt,  abiectisque  im- 
piis  sacrificiis,  ad  Religionem  christianam 
transierunt  "*. 

Ad  dirissimam  pestem  accesserunt  barba- 
rorum  incursiones  :  Persae  Orientem,  Gothi 
Europam  populabantur.  Quum  autem  inter 
captivos ,  quos  barbari  e  Numidia  abduxe- 
rant,  plures  essent  Christiani,  episcopi  Nu- 
raidiae  ad  eos  redimendos  pro  subsidio  scrip- 
serunt  ad  ecclesiam  Carthaginensem.  Hac  de 
causa  s.  Cyprianus  librum  de  eleemosyna  et 
bonis  operibus  scripsit,collectasque  pecunias 
ad  episcopos  Numidiae  misit  ^ 

77.  Sy7iodus  Carthaginensis  —  S.  Cy- 
prianus  tum  ad  Fidem  et  catholicam  unita- 
tera  fovendam,  tum  ad  disciplinam  infor- 
mandam,  novam  synodum  Carthagine  indi- 


•  Apud  Euseh.,  ibid.  c.  5. 
"-  IlistJ.  Vil,  c.  21. 

3  Euseb.,  Hist  eccl.  1.  VII,  c.  22;  Pontius,  Fi«a  s.  Cy- 
prian  i. 

*  S.  Gregor.  Nyss.  Vita  s.  Gregor,  Thaumat. 
5  S.  Cvprian.,  Epist.  60. 

6 


66 


EPOCHA    II.    A.    MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


xit.  In  ea  Therapius  episcopus  ,  quod  Victo- 
ri  presbytero,  in  persecutione  lapso,  prae- 
propere  pacem  reddiderat,reprehensus  fuit. 
Geminius  Victor,  quod  moriens  Faustinum 
presbyterum  contra  canones  liberorum  suo- 
rum*tutorem  instituerat,  sacrificiis  et  obla- 
tionibus  fidelium  exciusus  est;  et  sententia 
Fidi  episcopi,  qui  infantium  baptismum  se- 
cundum  legem  circumcisionis  usqueaddiem 
octavam  diff"erendum  esse  opinabatur,  reie- 
cta  est,  quod  nulli  hominum  nato  misericor- 
dia  Dei  ac  gratia  deneganda  sint'. 

78.  Causae  Marciani,  Basilidis  et  Mar- 
tialis  — Tanta  erat  per  omnem  ubique  Ec- 
clesiam  s.  Cypriani  fama,  ut  multi  antisti- 
tes  in  gravioribus  negotiis  consilium  eius 
expeterent,  uti  in  causis  Marciani  Arelaten- 
sis,  Basilidis  Legionensis  et  Martialis  Astu- 
ricensis  conspiciraus.  Marcianus  ,  episcopus 
Arelatensis,  ad  Novatianorum  partes  diia- 
psus,  lapsis  quantumvis  poenitentibus  com- 
munionem  ac  pacem  negabat  etiam-  in  mor- 
tis  periculo.  Basilides  Legionensis  et  Mar- 
tialis  Asturicensis  in  Hispania  episcopi,tem- 
pore  persecutionis  libellaticorum  crimenad- 
miserant.  Hae  causae ,  utpote  maiores  ,  se- 
cundum  avitum  morem  ad  Apostolicam  Se- 
dem  perlatae  sunt.  Stephanus  Pp.,  hortante 
s.  Cypriano,  qui  de  causa  Marciani  Arela- 
tensis  a  Faustino  Lugdunensi  fuerat  inter- 
pellatus,  Marcianum  deposuit,  aliumque  in 
locum  eius  subrogavit^.  Basihdes  et  Mar- 
tialis  a  provinciae  cpiscopis  ad  laicam  com- 
raunionem  redacti  fuerant,  Sabino  ctFelice 
in  eorum  locum  ordinatis.  Sed  Basilides  se 
Romam  contulit ,  et  supplicem  libellum  , 
mendaciis  multis  repletum,  Stepiiano  Fp. 
obtulit,  ut  per  eum  sedi  et  pristino  honori 
restitueretur.  Id  quum  resciverint  episcopi 
Hispani,  Romam  legarunt  Sabinum  ac  Feli- 
cem  ,  iisque,  ut  validius  causam  apud  Apo- 
stolicam  Sedem  propugnarent,  suaserunt, 
utprius  s.Cyprianum  ea  de  re  audirent.  Illi 
Carthaginem  profecti  sunt,  Cyprianum  au- 
dierunt,  eiusquc  testimonio  muniti,  Romara 
adnavigarunt,  ut  libellaticorum  episcoporum 
racndacia  coram  refellerent^. 

79.  Lis  de  haereficorum  hapfismo — Alia 
gravisque  sub  pontificatu  s.  Stcphani  con- 
troversia  agitata  fuit,  au  scilicet  ii,  qui  in 
coetibus  ab  Ecclesia  catholica  seiunctis  ba- 
ptizati ,  ad  hanc  reverterentur  ,  cssent  ite- 
rura  baptizandi  nec  ne.  Generalis  serapor 
fuerat  Ecclesiae  praxis,  ut  eiusraodi  homi- 

«  Apiid  L;il)l)c,  Cnnr.il.  t.  I,  p.  7H. 

2  S  Cyprian.,  Epist  G«.  Cf  B:iion.  a<I  an.^iOH. 

3  S.  Cyprian.,  Epist.  67;  Raion.  loc.  cil. 


nes  non  iterum  baptizarentur  ,  sed  tantum 
manus  impositione  ad  poenitentiam  et  re- 
conciliationem  admitterentur.  Anno  vero 
217  Africani  in  synodo  Carthaginensi  sub 
Agrippino  contra  coramunera  Ecclesiae  re- 
gulam  statuerant,  ut  baptizati  ab  haereti- 
cis,  si  ad  Ecclesiam  reverterentur,  rursum 
baptizarentur.  Idem  paulo  post  constitutum 
fuit  in  Iconiensi  Phrygiae  .  et  Synadensi 
Asiae  synodis.  Anno  autem  255  s.  Cypria- 
nus,episcopusCai'thaginensis  et  AtVicae  pri- 
mas,  ab  episcopis  Numidiae  consultus,  quo- 
modo  revertentes  a  Novatianorum  secta  es- 
sent  suscipiendi,  secundum  receptum  in  A- 
frica  morem  respondit,  illos,  sicut  alios  ex- 
tra  Ecclesiam  baptizatos,  esse  vero  et  unico 
Ecclesiae  catholicae  baptismo  tingendos. 
Idera  constitutum  est  in  synodo  30  episco- 
porum,  quara  s.  Cyprianus  ea  de  causa  Car- 
thagine  indixit.  Cura  taraen  plures  in  Afri- 
ca,  Numidia  et  Mauritania  episcopi  secun- 
dura  priscam  consuetudinem,  redeuntes  ab 
haeresi  sola  manus  impositione  reciperent , 
s.  Cyprianus,  ne  catholica  unitas  ex  hac  di- 
versitate  scinderetur,  libros  scripsit  de  bo- 
no  patientiae,  de  zelo  et  /«t)ore, aliamque  71 
episcoporum  synodum  coegit.  Haec  cum 
prioris  decretum  confirmasset,  Cyprianus 
illud  ad  s.  Stephanura  Pp.  direxit. 

Verum  Stephanus  novitati  Africanorum 
fortiter  restitit;  rescripsitque,  secundum  re- 
ceptam  a  Patribus  regulam,  circa  reverten- 
tem  ab  haeresi,  nihil  esse  innovandum  prae- 
ter  manus  irapositionem  ad  poenitentiam  : 
«Si  quis  a  quacumque  haeresi  veneritad  nos, 
nihil  innovetur,  nisi,  (juod  traditum  est,  ut 
manus  illi  im|)onatur  ad  poenitentiam  ». 

Africani  taraen  errorcm  suum  necdum  de- 
posuerunt.Nova  87  episcoporum  synodus  Car- 
thagine  habita,  in  eamdem  ac  priores  senteu- 
tiam  descendit.  Hanc  acriter  etiam  defendit 
Firrailianus,  episcopus  Caesareae  in  Cappa- 
docia.  Stephanus  Africanis,  morem  suum  de- 
fendentibus,  excomraunieationem  commina- 
tus  est.  Animorum  contentio  utrimque  cre- 
vit,  donec,  excitata  a  Valeriano  imperatore 
persecutione,  sopita  fuit.  Postea  in  concilio, 
quod  s.  Augustinus  plenarium  appellat,  seu 
Arolatensi  seu  Nicacno  I,  controversia  se- 
cundum  s.  Stephani  rescriptum  et  comrau- 
nem  Ecclesiae  regulara  definita  est  ^ 

Quidara  critici  totara  huius  controversiae 
historiam  inficiati  suut,  eamque  ut  Donati- 


'  S.  Cyprian.,  Epist.  70-76;  s.  Aupuslin  ,  Dc  bapti- 
smn;  Vincent.  Lirin  ,  Commonitor.  c.  0;  Labbe,  Con- 
cil.  t.  I,  p.  7tO  seq. 


YSQVE    AI)   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


67 


starum  figmentum  habuerunt  ^  Historica 
eius  veritas  seu  authentia  atlstruitur  non 
tantuiu  e  s.  Cvpriani  et  Firrailianiepistolis, 
quas  illi  perperam  diount  a  Donatistis  con- 
fictas,  sed  etiam  e  s.  Dioiiysii  Alexandrini  , 
Eusebii,  s.  Basilii,  s.  Augustini,  s.  Hierony- 
mi,  Vinc^iitii  Lirinensis  testimoniis^.  Adhuc 
sub  iudico  lis  est.  lis  auteni  non  asscntimur, 
qui  censent,  Africanos  et  Asianos,  baptizan- 
tes  ab  haereticis  baptizatos,  a  Stephano  Pp. 
fuisse  excommunicatos;  nam  si  s.  Cypriani, 
s.  Augustini  et  aliorum  de  hac  ro  scripta 
perpendantur  ,  intelligitur,  comraunionem 
non  fuisse  ruptara,  et  Pontificera  intra  mi- 
nas  se  continuisse  ^.  Longius  a  vero  aber- 
rant,  qui  dicunt,  Stephanum  Pp.  adprobas- 
se  quemcumque  haereticorum  baptismum, 
etiam  despecto  Ecclesiae  ritu  collatum  *. 
Constat  enim  ex  omnibus  huius  controver- 
siae  monumentis,  eam  non  fuisse  agitatam 
de  baptismi  ritu  seu  materia  aut  forma,  sed 
de  sola  baptizantis  fide,  num  scilicet  bapti- 
smus,  unicus  in  Ecclesia,  extra  eara  valide 
conferri  posset  ^.  Denique  ex  hac  ipsa  con- 
troversia  perperara  quis  concluderet,.s.  Cy- 
prianum  et  cura  eo  sentientes  neque  prima- 
tum  R.  Pontificis  neque  eius  infallibilitatem 
in  dirimendis  Fidei  controversiis  agnovisse. 
Nam  praeterquamquod  s.  Cyprianus  in  aliis 
scriptis-  R.  Pontificis  primatum  clare  pro- 
fessus  sit,  ex  oranibus  huius  controversiae 
adiunctis,  ipsoruraque  Cypriani  et  Firmilia- 
ni  epistolis  patet ,  eos  existimasse  ,  hanc 
quaestionem  non  ad  fidem  sed  ad  discipli- 
nam  pertinere,  etesse  ex  earura  genere,  in 
quibus  pro  recepto  in  singulis  regionibus 
raore  episcopis,  salvo  pacis  vinculo,  agere  li- 
ceret  ^.  Concludit  s,  Augustinus,  D.  Cypria- 
num,  si  quid  in  huius  disceptationis  aestu 


'  R.  Missorius  in  libro  edito  Venet.  1733;  M.  Molken- 
buhr,  Dissertation.  critic.  VII  et  XIV;  N.  Alberus, 
Dissert.  in  hist.  eccl.  1. 1 ;  V.  Tizzani,  La  celebre  con- 
tesa  fra  s.  Stefano  e  s.  Cipriano,  Roma  \8(i'2. 

2  I.  G.  Walch.,  Dissertatio  edita  lenae  1738;  I.  H. 
Sbaralea  in  libro  edito  Bonon.  I7il;  P.  L.  Berti,  Di- 
scipl.  theol.  1.  XXXI,  c.  13;  Bolland.,  Acta  SS.  1. 1.  aug. 
*.  Stephanus,  et  t.-  IV  sept.  s.  Cyprian.;  I.  B.  Palraa, 
Prael.  hist.  eccl.  1. 1,  part.  I,  c.  28. 

3  r<atal.  Alex.,  Hifit  eccl  saec.  III,  diss.  XII,  a.  1;  H. 
Vales ,  Annot.  ad  Euseb.  Hist.  eccl.  I.  VII,  c.  5;  I.  B. 
Palma,  loc.  cit. 

*  Launoi.,  1.  VII  Epist.  15;  Dupio,  Biblioth.  1. 1,  p. 
151  et  176. 

5  Cf  Coustant,  Dissertatio  de  rera  Stephani  sen- 
tentia,  in  Epist.  RR.  Pontif  t.  I,  p.  227 ;  Schelstra- 
te,  Antiquit.  eccl.  illustrat.  p.  II,  diss.  I,  c.  5;  Natal. 
Alex.,  1.  c.  diss.  XIV;  Sandini,  Disseri.  hist.  VIII  ;I.  B. 
Palma,  1  c,  c.  29. 

6  Natal.  Alex.,  ibid.  *diss.  XII,  a.  4;  Roncaglia,  Ani- 
niadv.  in  Natal.  Alex.;  I.  B.  Palraa,  ibid. 


huraanitus  adraiserit,  ilhid  martyrio  craen- 
dasse  '. 

80,  Persecittio  VIII  sub  Valeriano  (an. 
257)  —  Post  Galli  interitum  (253)  impera- 
tor  proclaraatus  fuit  ^milianus  ;  quo  etiam 
brevi  post  a  raiiitibus  occiso,  iraperium  ac- 
cepit  Valerianus.  Hic  principatus  sui  initio 
non  tantum  christianis  tranquillitatem  con- 
cessit,  sed  etiam  iis  favit,  raultosque  eorum 
inter  aulicos  suos  habuit.  Verum  an.  257 
Macrinus  railituiu  dux,  qui  Iraperatorem  to- 
tura  sibi  conciliarat,  ethnicae  superstitionis 
raaxirae  studiosus  et  Christianorura  inimicus 
iiifensissimus,  eum  in  hos  adeo  excitavit,  ut 
ille  plures  contra  eosdem  leges  proraulga- 
rit.  Primo  quidem  Christianorura  conven- 
tus  prohibuit,  eorumque  episcopos  et  do- 
ctores  in  exiliura  pelli  iussit,  Deinde  man- 
davit,  ut  omnes  episcopi,  presbyteri  et  dia- 
coni  sine  raora  interficerentur  ;  senatores  , 
equites,  aliique  viri  egregii,  qui  christiani 
essent,  dignitatibus  bonisque  privarentur,et 
si  in  christiana  Religione  perseverarent,  oc- 
ciderentur;  matronae  seu  mulieres  nobiles 
bonis  privatae  inexiliumpellerentur;cai?srt- 
reani.,  seu  qui  quacuraque  ratione  ad  farai- 
liara  imperatoris  pertinerent,  ad  caesarea- 
nas  passiones  seu  durissimam  servitutem 
redigerentur.  Hinc  persecutio  in  Christia- 
nos  instaurata  est.  Et  quamvis  plebeii  legi- 
bus  iraperatoris  non  tangerentur  ,  nihilomi- 
nus  in  multis  provinciis  odiura  raagistra- 
tuum  contra  christianum  noraen  experti 
sunt.  Alii  in  exilium  relegati ,  alii  in  carce- 
res  coniecti,  alii  ad  raetalla  daranati,  alii 
suppliciis  affecti  fuerunt^, 

Inter  multos  alios  qui  in  hac  perseeutione 
martyrium  subierunt,  nuraerantur  sequen- 
tes:  Romae,  Stephanus  Pp.  2aug.  an.  257 
(«/2Y,260),eius  successor  Xystus  II  die  6  au- 
gusti  an.  258  (rtZzY,  261)^,Laurentius  diaco- 
nus  Xysti  II,  Eusebius  presbyter,  Marcellus 
diaconus,  Quartus,  Felicissiraus ,  Agapitus, 


1  Epist.  95  ad  Vincent.  Rogatianum. 

-  Acta  s.  Cypriani,  apud  Ruinart;  Epist.  s.  Cy- 
priani  77  ad  Mart.  et  82  ad  Successum;  Pontius, 
Vita  s.  Cypriani;  Euseb.,  Uist.  eccl.  1.  VII,  c.  10-12; 
Sulpic.  Sever.,  lUst.  sacra,  I.  II;  Orosius,  Hist.  1.  VII. 

3  Hic  Pontifex  corpora  apostolorum  Petri  et  Pauli  ad 
catacumbas  Iranslulisse  dicitur,  ut  ibi  saeviente  perse- 
cutione  stationes  tutius  haberentur.  Pearson,  Annal. 
Cyprian.  ad  an.  258;  Sandini,  Vitae  RR.  Pontif. — 
Ducangius,  in  Glossario  mediae  et  infimae  Latini- 
tatis,  t.  VI,  scribit,  quod  statio  apud  veteres  erat  coetus 
sive  conventus  fidelium  in  Ecclesia,  maxime  is,  qui  Do- 
minico  fiebat  die,  uti  patet  ex  Tertulliano  {De  corona 
militis).  Ita  aulem  vocantur  eiusmodi  conventus,  me- 
taphora  sumpta  a  railitibus,  qui  dum  praesidium  certo 
loco  collocant,  stationem  facere  dicuntur. 


68 


EPOCHA   II.   A   MORTE   S.    lOANNIS   APOSTOLI 


Rufina  et  Secunda  sorores;  in  Galliis,  Dio- 
nysius  episcopus  Parisiensis  et  Florentinus 
Viennensis;  in  Hispania,  Fructuosus  episco- 
pus  Tarraconensis  cum  Augurio  et  Eulogio 
diaconis ;  in  Africa ,  Cyprianus  episcopus 
Carthaginensis ,  Theognes  episcopus  Hippo- 
nensis,  aliis  150,  secundum  alios  300,  in  vi- 
vara  calcem  demersi,  unde  nomen  massae 
cancUdae  acceperunt;  in  Mauritania,  Dona- 
tilla,  Maxima  et  Secunda  virgines;  in  Nurai- 
dia,  Agapius  et  Secundinus  episcopi,  lacobus 
diaconus  cura  sociis ;  Caesareae  in  Palaesti- 
na  ,  Priscus  ,  Malchus  et  Alexander;  Tarsi 
in  Cilicia,  Athanasius  episcopus  et  Anthusa 
nobilis  femina ;  Arttiochiae  in  Syria ,  Nice- 
phorus;  alii  alibi '. 

Brevis  tamen  fuit  persecutio.  Nam  an. 
260  Valerianus  in  bello  a  Persis  captus,  post 
tres  annos  abiectissimae  servitutis  detracta 
cute  miserrime  periit. 

81.  Ecclesiae  status  sub  Gallieno  (an. 
260)  —  Gallienus,  Valeriani  filius  et  succes- 
sor,  dirissima  patris  sorte  multisque  impe- 
rii  periculis  perterritus,  persecutioni  finem 
imposuit;  Christianis  tranquillitatem  resti- 
tuit,  ecclesias  etiam  et  coemeteria  iis  erepta 
reddi  praecepit  ^.  Attamen  sub  eo  nonnulli 
martyrium  passi  leguntur,  quod  provincia- 
rum  praesides  voluntatem  iraperatoris  non 
servabant. 

Tunc  ecclesiarum  praesules  nil  potius  ha- 
buerunt,  quam  ut  dispersos  Christianos  re- 
colligerent  ,  internum  ecclesiarum  statum 
instaurarent,  malisque  illatis  mederentur,  S. 
Dionysius  in  locura  s.Xyxti  II  ad  sumraum 
pontificatum  evectus,  paroecias  in  urbe  Ro- 
raa  iterum  divisit,  liraitibus  distinxit,  singu- 
lisque  coemeteria  adsignavit  ^. 

Interim  preter  exitiosara  pestcra ,  maris 
eflfusiones  et  terrae  raotus,  quibus  urbes  in- 
tegrae  absorptao  vel  eversae  sunt,  praeter 
tyrannos,  qui  in  diversis  provinciis  rebellio- 
nes,  bella,  caedesque  excitarunt,  barbari 
quoque  iraperium  diripuerunt.  Gcrmani  in 
Gallias,  Hispaniam  et  Italiam,  Partlii  in  Me- 
sopotamiam  et  Syriara,  Gothi  in  Thraciara, 
Graeciara  et  Daciara  irruerunt.  Quae  tamen 
incursiones  barbarorum  propagationi  chri- 
stianae  Religionis  catenus  profuerunt,  qua- 
tenus  plurcs  Christiani,  ctiara  sacenlotes,  in 
terras  barbarurura  abduct,i,  his  Chrisluni 
eiusquo  Fidcm  raanifestarunt,quorum  piura 
vitae  genus  barbari  admirari,  deinde  serrao- 


'  Martyrologium  Romanwn. 
*  Kiispt)",  IHsl.  ecd  I.  VII,  c.  I;}. 
3  Libcr  Pontif.;  Baroii ,  ad  an.  '270. 


nem  audire,  sensimque  sacra  amplecti  coe- 
perunt  ^ 

82.  Synodus  Romana  ( an.  263)  — Anno 
263  s.  Dionysius  Pp.  Romae  synodum  coe- 
git  in  causa  s.  Dionysii  Alexandrini.  Hic  san- 
ctus  praesul  scripto  confutavit  errores  Sabel- 
lii,  ut  diximus  ^ ;  cum  vero  usus  esset  qui- 
busdam  dicendi  modis ,  qui  orationis  nexu 
avulsi ,  tollere  videbantur  Filii  divinitatem, 
seu  eius  cum  Patre  consubstantialitatem ,  a 
nonnuUiis  apud  Dionysium  Pp.  accusatus  est. 
Quapropter  Pontifex  synodi  Romanae  sen- 
tentiam  de  trium  divinarum  personarura,in 
una  divina  substantia  seu  essentia ,  distin- 
ctione,  ad  patriarchara  Alexandrinum  misit, 
eumque  monuit,  ut  doctrinam  suam  distin- 
cte  declararet.  Paruit  hic,  et  orthodoxam 
doctrinae  suae  expositionera,  in  4  libros  di- 
stributara,  Dionysio  Pp.  nuncupavit,  eique 
in  omnibus  satisfecit  ^. 

83.  Paulus  Samosatenus — Haeresim  Sa- 
bellianae  siraiiiiraam  hoc  tempore  docuit 
Paulus,  ab  urbe  patria  dictus  Samosatenus, 
Demetrii  in  episcopatu  Antiocheno  succes- 
sor,  vir  astutus,  laudis  et  honorum  cupidus , 
fastu  et  arrogantia  elatus.Docuit  autem,  non 
esse  nisi  unara  personam  divinara ,  quae  in 
ss.  Scripturis  Pater  vocetur;  Verbura  seu 
Filiura  non  esse  personam,  sed  Dei  sapien- 
tiam  seu  rationem,  quae  ita  Deo  insit,  sicut 
ratio  inest  homini;  I.Christum  fuisse  merum 
hominem ,  qui  tum  solum  existere  coepis- 
set,  quum  a  Maria  conceptus  fnit;  ei  in  con- 
ceptione  coniunctara  fuisse  Dei  rationera, 
qua  horaines  salutis  viara  docuisset,  raira- 
cula  patrasset  et  Filius  Dei  seu  etiara  Deus 
iraproprio  sensu  dici  meruisset.  Ubi  haec  au- 
dierunt  praesules  Syri,  an.  264  Antiochiae 
synodumhabuerunt,  in  qua  impietates  supra 
dictas  execruti  sunt;  de  Paulo  vero  ,  cum 
mentem  suam  ambiguis  locutionibus  occul- 
taret,  et  se  catholice  sentire  simularet,  iudi- 
cium  non  tulerunt.  Paulus  in  sententiis  suis 
pravisque  moribus  pertinax  extitit.  Quapro- 
pter  an.  269  in  altera  70  episcoporum  sy- 
nodo  Antiochena  haereseos  convietus,  depo- 
situs  et  excommunicatus  fuit,  atque  in  lo- 
cura  oius  ordinatus  Domnus  ^. 

Fertur  in  hac  synodo  vocera  o-ioBTto;,  seu 

1  Sozomen.,  Uist.  eccl.  I.  II,  c.  6;  Pliilostorg.  1.  H; 
Nicpplior.  I.  VIII. 

■i  W  50  elfil. 

•' S.  Alhanas  ,  Be  .'^ententia  Dijonis.  .Ale.vandr.; 
Ku.scb.,  Ilist.  eccl.  I.  Vil;  \.:y\)\)i\-Concil.  t.  I,  p.  830. 

*  nionv.'^.  Alexaiiil.,  Epist.  ad  Paul.  Samosat.  in 
mblioth  PP.  i.  XI,  p.  -27:!;  iMiseb.,  llist.  eccl.  I.  VII, 
c.  '27  .se(|.;  S.  Epiphan. ,  Ilaeres,  15;  Labhe ,  Concil. 
t.  I,  p  K1.3el  893. 


VSQVE    AD    CONVERSIONEM   CONSTANTINl    M. 


69 


consuhsfanfialts,  a  Patribus  fuisse  reiectam, 
eo  quod  Paulus  Saraosatenus  eam  male  ex- 
plicarct,  suaque  explicatione  ad  alios  dcci- 
piendos  abuteretur.  Sed  illud  gravibus  de 
causis  negant  plures  viri  eruditi  '. 

Paulus  vero,  quamvis  in  synodo  deposi- 
tus,  fultus  praesidio  reginae  Zenobiae,  quae 
tunc  temporis  Syria  potiebatur,  neque  dorao 
episcopali  excessit  neque  functionibus  epi- 
scopalibus  abstinuit.  At  paulo  post  Aurelia- 
nus  iraperator,  devicta  Zenobia,  et  a  Chri- 
stianis  interpellatus,  locum  adiudicavit  illi , 
quocum  episcopi  Itali  et  in  primis  Romanus 
communicarent.  Tunc  PaulusDomno  cedere 
coactus  fuit  *.  Eius  autem  soctatoribns,  dic- 
tis  Saraosatenianis  et  Paulianistis,  praeter 
memoratos  errores,  crimini  vertir.ur,  quod 
corrupta  baptismi  forma,  non  baptizarent  in 
nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  S.  Ideo 
concilium  Nicaenum  I,  can.  9,  Paulianistas 
ad  Ecclesiam  venientes,  rursus  baptizandos 
esse  constituit '. 

84.  Porphyrius ,  Philost7'atus ,  Hiero- 
cles  —  Hoc  ipso  tempore  etiam  a  nonnullis 
philosophis  ethnicis  religio  christiana  impu- 
gnata  fuit.  Ex  his  erat  Porphjrius,  Tjri  in 
Phoenicia  natus,qui  ab  Origene  ad  christia- 
na  sacra  perductus,  deinde  eadem  deseruit, 
Romamque  profectus,  Plotino  in  addiscenda 
philosophia  magistro  usus  est.  Scripsit  ad- 
versus  Christianos  libros  15,  qui  postea  Chri- 
stianorum  imperatorum  legibus  proscripti, 
perierunt,  praeter  aliquot  fragmenta  ab  Eu- 
sebio,  s.  Hieronvmo  aliisque  conservata.  Ex 
iis  patet,  auctorem  in  primis  eo  tetendisse  , 
ut  s.  Scripturae  auctoritatem  convelleret. 
Quocirca  ostendere  conatus  est,multas  in  ea 
contineri  contradictiones,  librumque  Danie- 
lis  nonnisi  Antiochi  Epiphanis  tempore  fuis- 
se  conscriptum.Praetereascripsit  vitam  Py- 
thagorae  eo  consilio,ut  03tenderet,inter  phi- 
losophos  etiam  extitisse  mirabilium  patra- 
tores,  qualia  de  Christo  et  Apostolis  praedi- 
cabant  Christiani.  At  quae  de  Pjthagora  re- 
fert  Porphjrius,  non  tantum  carent  internis 
miraculorum  characteribus,sed  multa  etiam 
sunt  absurda ,  omnia  vero  testibus  idoneis 
destituta. 

Eodem  consilio,  non  diu  ante  eum,  Philo- 
stratus,  Atheniensis,  scripsit  vitam  ApoUo- 
nii  Tyanaei,  qui  post  medium  primi  saeculi 
vixit,  et  a  Philostrato  exhibetur  tanquam 


1  P.  Maran,  Divinitas  D  N.  I.  C.  ynanifestata  in 
Scripturis  et  traditione,  1.  IV,  c.  29;  1.  B.  Palma, 
Praelect.  Hist.  eccl.  t.  I,  par.  I,  c.  30. 

*  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  VII,  c.  30. 

3  S.  Augustin  ,  De  haeres.  c.  Ai. 


vir,  qui  vitae  suae  ratione  hominum  admi- 
rationem  captavisset  et  natura  huraanam 
supcrante  praeditus  fuisset.  Contra,  scri- 
ptores  coaevi  vel  penitus  de  ApoUonio  silent 
vel  do  eodem  velut  impostore  loquuntur. 

Post  aliquot  anno.s,sub  Diocletiano  impe- 
ratore,  Hieroles,  prius  Bithjniae,  deinde 
Alexandriae  praefectus,infensissimus  hostis 
Christianorum ,  quos  horrendis  tormentis 
subiecit,  in  duobus  libris  virulentis  contra 
Christianos  scriptis,  ApoUoniura  Tyanaeum 
Christo  aequiparavit,imo  praetulit,asserens, 
Apostolos  et  Evangelistas,  qui  Christi  gesta 
conscripserunt,  fuisse  homines  rudes  et  de- 
ceptores ;  Apollonii  vero  historiam  a  viris , 
philosophiae  et  veritatis  amore  claris ,  esse 
litteris  mandatam;  aliaque  plura  impuden- 
ter  effutiit. 

Porphyrii  calumnias  fal.sasque  ratiocina- 
tiones  scripto  conf  utavit  s.  Methodius ,  hac 
ipsa  aetate  episcopus  Tyri  auctorque  plu- 
rium  librorum,  sed  qui  magna  ex  parte  de- 
perditi  sunt'.  Hieroclis  mendacia  atque  blas- 
phemias  peculiari  libro  confutavit  Eusebius, 
episcopus  Caesareensis. 

85.  Ecclesiae  status  exterior — Gallie- 
num,  patris  sui  Valeriani  an.  260  in  imperio 
successorera,Christianis  tranquillitatem  red- 
didisse  vidimus.Quum  vero  reprimendisbar- 
baroruminvasionibus  etinternis  seditionibus 
irapar  esset,  an.268  interfectus  fuit,  et  suc- 
cessorem  habuit  Claudium  II.  Hic  Germanos 
subegit,Gothos  ingenti  strage  ad  Martinopo- 
lim  concidit,  nihil  Christianis  adversi  decre- 
vit,  imperavitque  usque  ad  an.  270.  Tunc 
imperium  adeptus  est  Aurelianus,  gessitque 
usque  ad  an.  275.  Is  etiam  Gothos  vicit;  Mar- 
coraannos,  Vandalos  et  Sarmatas  debellavit; 
Zenobiam  Palmyrenorum  reginam  in  Orien- 
te  superavit,  imperiumque  ad  pristinos  fines 
perduxit.Anno  vero  sui  regiminis  IVedictum 
de  persequendis  Christianis  promulgavit,  at 
non  multo  post  Mnestei  liberti  fraude  interfe- 
ctus  est.  «  Processu  temporis  aliter  de  nobis 
sentiens,  inquitEusebiu,s,  quorumdam  consi- 
liis  coepitimpelli,  utpersecutionem  adversus 
nostros  commoveret.  lamque  ea  de  re  mul- 
tus  ubique  rumor  spargebatur.  Sed  eum  pa- 
ratum  iam  et  compositis  contra  nos  edictis, 
ut  ita  dixerim,  subscribentem,  ulta  est  divi- 
na  iu.stitia,  quasi  constricto  gladio  conatum 
eius  repriniens,  simulque  omnibus  apertissi- 
me  ostendens,  nihil  unquam  huiusmodi  prin- 


1  S.  Hieron.,  Catal;  Phot.,  Biblioth.  cod.  224  et  237. 
Quae  e  scriptis  s.  Methodii  siipersunt,  coUegit  edidit- 
que  F.  Combetis,  Paris.  I61i,  in-fol.;  Migne,  Patrol. 
graec.  t.  XVIII. 


70 


EPOCHA    II.    A    MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


cipibus  adversus  Christi  ecclesias  licere,  ni- 
si  propugnatrix  Dei  dextera  arcano  quodam 
ac  coelesti  iudicio  ad  castigationem  et  emen- 
dationem  nostram,quibus  ipsi  visumesttem- 
poribus,  id  fieri  permiserit '  ».  Haec  perse- 
cutio  non  tantum  intenta,  quod  aftirmat  Dod- 
wellus,  sed  variis  in  provinciis  exercita  fuit  ^. 

Post  septem  mensiura  ab  interitu  Aure- 
liani  interregnum  imperator  creatus  est  Ta- 
citus,  qui  post  septem  menses  moriens ,  im- 
perium  reliquit  fratri  suo  Floriano ;  at  ele- 
cto  a  militibus  Probo,  Florianus  secundo 
imperii  sui  raense  sibi  mortem  intulit.  Pro- 
bus  an.  282  a  seditiosis  militibus  occisus  , 
successorem  habuit  M.  Aurelium  Carum,qui 
proximo  anno  extinctus,  imperium  reliquit 
duobus  filiis  suis,  Carino  et  Numeriano,  qui- 
bus  uno  post  alterum  interfectis,  an.  284 
imperium  adeptus  est  Diocletianus. 

Porro  ab  imperio  Gallieni  usque  ad  initia 
Diocletiani,  si  brevem  sub  Aureiiano  perse- 
cutionem  excipias,  Ecclesia  tranquillitatem 
nacta  est,  multumque  aucta. 

86.  S.  Felix  Poniifex  {an.  269)— Prae- 
ter  alios  sub  Aureliano  imperatore  martj- 
rium  passi  leguntur:  Ancyrae  in  Asia,  Phi- 
lomenus ;  Iconii  in  Isauria,  Conon  eiusque  fi- 
lius ;  in  Pamphilia  ,  Heliodorus  cum  aliis  ; 
Caesareae  in  Cappadocia,  Mamans;  Augu- 
stoduni,  Reverianus  episcopus,  Paulus  pre- 
sbyter  cum  aliis  decem ;  Romae,  Felix  Pp. 
P.  Hic  pontifex  an.  269  successerat  s.  Dio- 
nysio.  Scripsit  adversus  Sabellii  et  PauliSa- 
mosateni  haereses  doctam  epistolam  ad  Ma- 
ximum,  successorem  Dionysii  patriarchae 
Alexandrini ,  in  qua  catholicam  doctrinam 
de  una  in  tribus  personis  divinis  substantia 
seu  natura,  et  de  unione  utriusque  naturae 
divinae  et  humanae  in  Christo  exposuit'*. — 
Eidem  ritum  faciendi  sacrificia  supra  sepul- 
cra  aut  memorias  ^  martyrum  acceptum  re- 
fert  Liber  Ponfificalis  *'.  —  Martyr  deces- 
sit  III  calendas  iunii  an.  275. 


^  Euseb.,  Hist.  eccl.  1.  VII,  c.  30;  Laclant ,  Bemort. 
persecut.;  s.  Hieron.,  Chronicon;  Oros.,  Ilist.  I.  VII, 
c.  23. 
*  2  Cf  Pagi,  Crit.  ad  an.  271 

3  Cf  Martyrol.  Rom.;  Ruinart.  Praef.  ad  Acta 
Martyr. 

*  K.xstat  illius  fragmenliim  in  Aclis  concilii  P^pliesini 
et  in  Apologeticn  s.  (lyrilli,  Mpud  Lablie,  Concil.  t.  III, 
p.  r>l2,«r)l,(!l  apud  (:ouslanl,Ej)j.s«oZ.  RR.  Pontif.l.  I. 

^>  «  Sepulcra  vel  oh  inscripliones  et  sipna  martyrii, 
ve!  ob  ossa  marlyrum  ibidem  posila  vocantur  Memo- 
riae  Martyrum  ».  Ita  Schelstratus,  t.  1  Antiquitai. 
illustrat. 

fi  Dc  Kelice  f  summo  F>ontifice  sic  scribit  Anaslasius: 
fl  Ilic  constituit  .supra  sepulcra  aut  memorias  martyrum 
Missas  celebrari  » ;  «  quia  fortassis,  subdit  (^ardinalis 
BouH  {Rcr.  Liturgicar.  c.  1'J,  ^  r>),  de  boc  legem  edi- 


S.  Eiitychiajius  Pontifex  —  Post  eum 
Ecclesiam  usque  ad  an.  283  gubernavit  s. 
Eut3'chianus  ,  Lunensis  Hetruscus.  —  De  eo 
in  Libro  Pontificali  legitur,  constituisse  ut 
fpuges,  fabae  et  uvae  super  Altaria  bene- 
dicerentur,  non  quod  id  ante  non  fieret,  sed 
quod  nondumid  esset  sanctione  decretum.In 
eodem  Libro  Pontiftcali.,  et  Martyrologio 
Romano  VI  idus  decembris  refertur  ,  quod 
ipse  plus  quam  300  martyres  tumularit, 
mandaritque,  ut  deinceps  martyrum  corpo- 
ra  sepelirentur  cum  colobio  aut  dalmatica 
purpurea  \  quae  forent  eorum  martyrii  in- 
dicia,  ut  explicat  Bianchini ,  cum  antea 
Christ^ani  sacramartyrum  corpora  sepelire 
consuevissent  cum  linteis  eorum  sanguine 
respersis  •. 

87.  Manes.,  eiusque  secia — Per  haec  ipsa 
tempora  famosissimam  et  late  diuque  pro- 
pagatam  sectam  condidit  Manes  seu  Mani- 
chaeus,  Persa.  Is  doctrinam  Zoroastris  cum 
doctrina  Christianorum  maxime  Gnostico- 
rum  conferens,  ex  utraque  religionis  syste- 
raa  confecit.  Propter  novam  religionem  , 
magorum  regumque  Persarura  odiura  ex- 
pertus  et  ad  necem  quaesitus,  confugit  in 
Mesopotamiam.  Hic  cum  s.  Ai'chelao,  Casca- 
rorum  episcopo,  congressus,  impietatis  con- 
victus  tantoque  pudore  suft\isus  est,  ut  me- 
tuens  in  lucem  amplius  prodire  ,  Persidem 
repetierit.  Tandera  iussu  regis  captus  etpel- 
le  vivus  exutus,  feris  obiectus  est. 

Manetis  doctrina  theoretica  ad  haec  ca- 
pita  reducitur:  Duo  ab  aeterno  extiterunt 
principia,  unura  natura  sua  bonura,  quod 
dicitur  Deus,  regni  lucis  dominus,  lux  pu- 
rissima,  non  sensibus  sed  ratione  tantum 
percipienda,  per  totura  suura  regnum  diffu- 
sa  ;  alterum  natura  sua  malum  et  e  prava 


dit,  ne  aliter  fieri  posset".  Idem  scntit  etiam  Tillemon- 
tius.  Baronius  quoque,  liac  de  re  disserens,  ad  an.275, 
n.  2,  in  eandem  venit  sentenliam:  Eiusmodi  institu- 
tionem  longe  ante  Felicis  Papae  tempora  Ecclesia 

sibi  vindicat Felicis  ergo  decretum  stabilivisse 

videtur,  quod  absque  scripto  canone,  traditione 
tantum  simpliciter  servarctiir.  Quare  ad  an.  57, 
n.  105,  inquit:  Cum  .Altaria  essent  sepulcra  mar- 
tyrum,  itbicumque  esset  tnartyr  conditus,  illic 
Altare  erigi  consuevit. 

1  Colobia  et  dalmaticae  erant  tunicae  talares.  Hoc 
autem  dislabant  dalmaticae  a  tunicis  et  colobiis  ,  quod 
dalmaticis  amplae  frant  manieae,  tunicis  strictae,  co- 
lobiis  vei  nullae,  vt'i  brcvioros.  De  voce  dahnatica  iu- 
vat  licic  animadverlcrc,  qiiod  est  antiquissima  el  a  Dal- 
matia  orta,  ubi  primnni  eiusmodi  veslis  adhibita.  Pon- 
tius  in  Vita  s.  Cypriani  sub  finem  ail:  «  Et  cum  se 
dalmalica  expoliasset  el  Diaconibus  tradidisset,  in  linea 
stetil  ».  V.  Opp.  s.  Cypriani,  edit.  relli. 

-  Hiancbini ,  Annolal.  in  Anastas,  liiblioth.  t.  II, 
p.  II,  p.  2i.l.. 


VSQVE   AD    CONVERSIONEM    CONSTANTINl   M. 


71 


materia  constans,  quod  vocatur  hyle  vel  sa- 
tanas,  regni  tenehrarum  dominus,  aliosque 
depravaiiiii  cupidns.  Utrumque  principiura 
naturas  sibi  similes  produxit,  et  per  regnum 
suum  distribuit.  Incolae  utrius^iuo  regni,  in- 
vidia  excitati,  sibi  beilum  intnlerunt,  cuius 
occasione  daemones  multas  lucis  animatae 
particulas,seu  animas  bonasetrationales,e 
regno  luois  rapuerunt;  has  autem  princeps 
daemonum  in  unum  collectas,  uxori  suae 
communicavit  per  concubitum,  e  quo  natus 
est  Adamus,  omnium  liominum  futurorum 
animas  in  se  continens.  Qui  cum  percopiam 
lucis  in  se  contentae,  rationis  dictamini  ob- 
sequeretur,  satanas  ei  filiam  suam  Evam,  e 
lucis  particulis  fere  nihil  iam  habentem,  ad- 
didit  eo  consilio,  ut  eum  ad  concnbitum  al- 
liceret,  quo  facto,ob  pravaemateriaepropa- 
gationem  lucis  ablatae  restitutio  retardata 
est.  Deiis,  ut  luci  a  materia  prava  liberan- 
dae  medium  praeberet,  per  spiritum  vivum, 
ducem  exercitus,  quem  daemonibus  oppo- 
suerat,  mundum  construi  curavit,  ita  quidem 
ut  sol  et  luna  e  materia  bona,  reliqua  astra 
et  aer  e  materia  minus  infecta,  globus  ter- 
raqueus  e  materia  maxime  infecta  pararen- 
tur;  in  hoc  coUocarentur  homines,  qui  tri- 
bus  constant  partibus,  nimirum  corpore  e 
materia  prava  confecto,  anima  sentiente  , 
pravis  cupiditatibus  plena  et  a  diabolo  nata, 
et  anima  rationali  e  luce  divina  oriunda  , 
quae  semper  bonum  vult,  et  non  uisi  pravis 
auimae  sentientis  cupiditatibus  assentiendo 
peccat.  Per  solis  calorem  particulae  lucis  e 
prava  materia  eliciuntur,  sursum  elevantur, 
et  in  luna  et  sple  purgatae,  in  patriam.  suam 
reducuntur.  Daemones  a  spiritu  vivo  devicti 
et  astris  affixi,  terapestates  et  alias  calami- 
tates  excitant.  Reliqui  daemones  hominibus 
aut  falsas  religiones,  velut  ludaicam  ,  sug- 
gerunt,  aut  per  animam  sentientem  a  pieta- 
te  abstrahunt.  Deus,  ut  hominibus  succur- 
reret,  ad  eos  raisit  Christum  filium  suum, 
quera  una  cum  Spiritu  S.  post  mundum  con- 
ditum  procreaverat.  Christus  est  quaedam 
luminis  coelesti  substantia  in  sole  residens. 
Spiritus  S.  etiam  coelestis  substantia,sed  Fi- 
lio  rainor,  in  bono  aere  habitat,  et  in  terre- 
stria  corpora  salubriter  influit.  Christus  in 
terram  descendit,  umbram  corporis  assum- 
psit,  ad  speciem  tantum  cruci  aftixus  est,  ut 
homines  ad  verum  Deum  adduceret,  doce- 
retque,  qua  ratione  ad  regnum  lucis  perve- 
nire  possent.  Manes  est  paracletus,  a  Chri- 
sto  promissus  et  immediate  ab  eo  missus  ad 
homines,ut  eis  omnemdoctrinaethesaurum, 
neque  a  Christo  neque  ab  Apostolis  totiina 


traditum,  commuuicaret.  Post  mortem  ani- 
mae  electorum,se\x  perfectorum,  per  lunam 
et  solem  transeunt,et  ponitus  purgatae  in  re- 
gnum  lucis  recipiuntur;  an\mixoaudit07'wn, 
seu  catechumenorum,  in  alia,  sive  hominum 
sive  animalium  ,  corpora  tamdiu  migrant , 
donec  reddantur  perfectae ;  reliquorum  ani- 
mae  in  igne  malo,  attamen  purgativo  ,  ali- 
quantliu  cruciantur,  deinde  in  alia  corpora 
detruduntur,  et  si  ne  tunc  quidem  doctri- 
nae  Manetis  conformiter  vixerint,  in  eodem 
igne  asservantur  usque  ad  mundi  finem. 
Mundus  igno  peribit,  quando  orania  elemen- 
ta  e  regno  lucis  ablata.eidem  fuerint  restitu- 
ta.  Nulla  futuraest  carnis  resurrectio.  Dae- 
mones  in  pristinum  statum  suum  reverten- 
tur,  et  ne  novam  in  regnum  lucis  irruptio- 
nem  facere  possint,  animae,  quas  ne  ignis 
quidem  emendavit,  in  illius  regni  limitibus 
custodes  constituentur. 

Quantum  ad  practicam  Manichaeorum  do- 
ctrinam  spectat,  ea  speciatim  corpus,  tan- 
quam  e  materia  prava  formatum,  dure  tra- 
ctandum  mandabat.  Praescribebat  crebro 
ieiunandum;  abstinendum  ab  omnibus  bla- 
sphemiis,  inter  quas  referebant  cunctos  ser- 
mones,  doctrinae  suae  contrarios;  vitandam 
prolis  procreationem ;  nulla  animalia  esse 
occidenda.  Haec  omnibus,  etiam  auditoribus 
seu  catechumenis,  erant  interdicta.  Electis, 
seu  perfectis,  praeterea  abstinendum  erat  a 
vino  et  ab  omni  cibo  e  regno  animali,  ab 
omni  concubitu  et  matrimonio,  a  manuum 
labore  ,  magistratus  muneribus  ,  bonorum 
possessione ,  aliis.  At  quomodo  ea  observa- 
rint,  coUigitur  e  vitiis,  quorum  arguuntur. 

Manes  ad  exemplum  Christi  12  magistros 
sibi  familiares  elegerat.  Eius  secta  habebat 
unum  supremum  ducera,  qui  Chrislum  re- 
praesentaret,  12  magistros  velut  apostolos, 
et,  ad  similitudinem  72  discipulorura  Chri- 
sii,  totidem  episcopos,  quibus  presbji:eri  et 
diaconi  suberant.  Eos  omnes  e  nurnero  ele- 
ctorum  esse  oportebat.  Publicus  Dei  cultus 
inter  eos  simplex  erat,  consistens  precibus, 
canticis  et  praelectionibus  sacris  .  Sacrificiis, 
altaribus,  iraaginibus,  templis  carebant,con- 
ventus  sacros  in  aedibus  communibus  cele- 
brantes.  Diem  solis,  parasceven  in  merao- 
riam  Christi ,  ad  speciem  raortui  ,  dieraque 
anniversariam  mortis  Manetis  celebrabant. 
Ss.  Eucharistiam  seu  coenam  soli  electi, 
■sed  sine  usu  vini,  sumebant.  Alii  erant  e- 
lectorum  ritus  secreti,  variorum  iudicio  in- 
faraes. 

Manichaeorum  secta  non  tantum  in  Per- 
side,  sed  etiam  per  Romanum  imperium  la- 


72 


EPOCHA   II.    A   MORTE   S.  lOANNIS   APOSTOLI 


te  propagata  fuit ,  pluribusque  saeculis  in 
christiani  nominis  probrum  percrebuit  ^ 

88.  S.  Caius  Pontifex  {an.  283)  — Post 
s.  Eutychianum,  qui  VI  idus  dec.  an.  283 
obiit,  in  Petri  cathedram  evectus  est  Caius, 
Dalmata  Salonitanus,  qui  in  eadem  sanctis- 
sime  sedit  usque  ad  an.  296,  et  tristia  aeque 
ac  difficilia  tempora  propter  persecutionem 
tunc  excitatam  expertus  est. — Ab  eo  confir- 
matum  dicitur  vetus  Ecclesiae  institutum  , 
ut  Clerici  per  septem  Ordinum  gradus  pe- 
detentim  initiarentur^ 

89.  Ecclesiae  status  dub  Biocletiano  — 
Anno  284  Caro  et  Numeriano  extinctis,  im- 
perium  adeptus  est  Diocletianus ,  obscuro 
loco  Dalmatiae  oriundus ,  sed  rei  bellicae 
laude  clarus.  A  primo  eius  imperii  annoini- 
tium  ducit  aera  Diocletiana,  quae  et  aera 
martyrum  dicitur  et  etiamnum  Coptis  usi- 
tata  est.  Quum  autem  in  Oriente  et  in  Oc- 
cidente  imperium  periclitaretur,  Diocletia- 
nus  an.  286  Maximianum  Herculium  impe- 
rii  collegam  creavit.  Praeterea  an.  292  Ma- 
ximianum  Galerium  et  Constantium  Chlo- 
rum,  in  filios  sibi  adoptatos,  creavit  caesa- 
res,  et  imperium  ita  distribuit,  ut  Constan- 
tio  Galliam  et  Britaniiiam,  Herculio  Hispa- 
niam,  Italiam  et  Africara,  Galerio  IUyricum 
et  Thraciam  committeret;  sibi  vero  praeter 
supremam  potestatem  reservaret  Asiam,  Ro- 
manis  subiectara,  et  ^gjptum,  sede  sua 
Nicomediae  in  Bithynia  constituta. 


*  Acta  disputationis  s.  Archelai  Cascarorian  ep. 
cum  Manete,  aputl  Zacap;ni,  Monumenta  vet.  EccL 
t.  I;  et  apud  Migne,  Patrol.  graeca,  t.  X;  s.  Aupust., 
LL.  contra  Faust.  Fortunat.  elc;  9.  Epiphan.,  Hae- 
res.  66;  Tlieodoiet. ,  Haer.  fab  I.  (,  c.  "26;  Tillemont, 
Memoires,  l.  IV;  Berti,  Disscrt.  III  in  saec.  III;  L. 
Alticotli  S.  I.,  Viss.  hist.  crit.  de  antiq.  et  nov.  Ma- 
nichaeis,  Roin.  1763,  in-l. 

2  iSeptem  Ordinum  numerus  est  in  memorata  Epistola 
Cornelii  fontificis  adFubium  .Antiochensis Ecclesiae 
Praesulem  (vifl.  p.  05)  et  apud  Eiisebium,  1.  VI  Hist. 
Eccl.  c.  43,  nec  non  I5ona,  lier.  Liturgicar.  lib.  1,  c. 
25,  §  16,  17  ;  Mabillon,  Comment.  in  Ordinem  Ro- 
manum,  c.  3.  Horum  Ordinum  muneribus  lunctum  esse 
eundem  Cornelium  Ponlincera,  indicat  s.  Cyprlanus,  E- 
pist  52,  ul)i  de  ipso  scribit:  «  Non  iste  ad  Episcopatum 
subito  pervenit,  sed  pcr  omnia  Ecclesiaslica  officia  pro- 
moliis,  et  in  divinis  administralionibus  Dominum  sae- 
pe  proinerilus,  ad  saccrdolii  sublime  fasligiura  cunclis 
religionis  gradibus  ascendit ».  E.\  nuinero  Presbylero- 
rura  se.x  et  quadraginla,  quos  Romae  fiiisse  dicit  Cor- 
nelius  Pontifex  in  sua  Epislola,  totidem  fuisse  Rasili- 
cas  colligit  Valesius,  in  adnotat  ad  eundem  locum,  af- 
firmans  singulos  1'resbyteros  singulis  praefuisse  Rasi- 
licis.  Equidt-ra  s.  Oplalus  {De  schismate  Donalista- 
rum  lib.  II,  c.  i)  testatur  sub  Diocleliano  Roraae  qua- 
draginla  et  araplius  extilisse  ecclesias.  Non  cnim,  in- 
quit,  grex,  aut  populus  appellandi  fuerant  pauci 
Donalislae,  qui,  inter  r/uadraginta,  ct  quod  excur- 
rit,busilicas  locum,ubi  colligerent,  non  habebant. 


Ecclesia  iam  annis  pluribus  a  persecutio- 
ne  libera,  ita  aucta  erat,  ut  spatiosiora  tem- 
pla  in  singulis  urbibus  aedificarentur.Chri- 
stiani  iam  ad  publica  munera,  ad  provincia- 
rum  praefecturas,  promovebantur,  in  ipsa 
imperatorum  aula  sacra  sua  libere  profite- 
bantur,  episcopis  specialis  honor  defereba- 
tur.  Hic  felix  Ecclesiae  status  primis  im- 
perii  Diocletiani  annis  perduravit,  qui  etiam 
Christianos,  muneribus  publicis  fungentes, 
ab  otficio  peragendi  ritusethnicoseximebat, 
Christianos  multos  in  aula  sua  habebat ,  et 
inter  eos  Dorotheum  et  Gorgonium  eximia 
dignitate  honorabat '.  Postea  vero  illum  a- 
trocem  eorum  persecutorem  factum  esse  vi- 
debimus. 

Quamquam  Diocletianus  Christianis  fa- 
veret,  ipseque  Herculius  augustus,  avaritia, 
libidine  et  ferocia  infamis,  contra  illos  nul- 
lam  persecutionem  imperasset,  tamen  indi- 
viduis  seu  particularibus  vexalionibus  et 
caedibus  etiam  hoc  tempore  Christiani  li- 
beri  non  erant,  sive  quod  provinciarumma- 
gistratus  antiquis  legibus  contra  eos  latis, 
insisterent,  sivequod  eorumdera  religio  cum 
publicae  religionis  officiis  saepe  collidere- 
tur.  Unde  in  variis  provinciis  ante  indictam 
a  principibus  persecutionem  multi  marty- 
res  passi  leguntur. 

Celeberrimum  est  martyrium  legionis 
Thebaeae.  Quum  enim  Herculius  an.  286 
copias  in  Galliara  adversus  hostes  duceret, 
et  superatis  Alpibus  ad  partes  Valesiae  pro- 
pe  lacum  Lemannum  consisteret,  pro  pro- 
spero  belli  successu  sacrificia  offerri  et  om- 
nes  copias  ad  aras  deorum  iurareiussit.The- 
baca  legio,  quae  tota  christiana  erat,  neim- 
piorum  rituum  societate  se  contaminaret , 
principis  mandatis  restitit.  Herculius  id  in- 
digne  ferens,  Thebaeos  milites  in  castra  ad 
sacrificia  revocavit.  Illi  autem  cum  duce 
suo  Mauritio  responderunt,  sc  ad  pugnan- 
dum  pro  imperatore  adversus  hostes  esse 
paratissimos,sed  religione  impediti,quomi- 
nus  sacrificiis  interessent.  Herculius  ira  per- 
citus,  bis  deciraura  quemque  ex  ca  legione 
militem  interfici  iussit,  et  cura  eorum  ,  qui 
occisi  erant,  exemplo  constantipres  cerneret 
reliquos,  totatn  legionem,  imraisso  contra 
eara  exercitu,  trucidari  praecepit*. 


'  Eiisel).,  Ilist.  eccl.  1.  VIII,  c.  1. 

'i  Acla  marlyrii  ss.  Mauritii  et  sociorum,  ab  Euclierio 
Lugdunensi  episcopo  conscripla,  exlant  apud  Th.  Rui- 
nart,/tcta  SSrum  Martyrum,  p.  237.  Ilistoriain  huius 
raarlyrii  e  Prolestantibiis  iinpugiiaruiil  Dubourdieu, 
Diiscrtatio  histovica. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM    CONSTANTINI   M. 


73 


Sat  colligero  est,  sub  tali  principe  pro- 
vinciarum  praesiiles,  Christianis  iufensos , 
secure  hos  vexasse.  Novimus,  quanto  furo- 
re  in  Galliis  Rictiovarus  praesos  in  Christia- 
nos  saevierit ,  ubi  praet(M'  alios  martyrium 
perpessi  sunt:  Ambiaiii,  Firminus  episcopus, 
Victorinus,  Fuscianus  et  Gentianus;  Augu- 
stae  Veromanduorum,  Quintinus;  Suessio- 
ne,Crispinus  otCrispinianus;Agenni,Capra- 
sius;  in  territorio  Agathensi,  Tiberius,  Mo- 
destus  et  Florentia;  Arelatae,  Gencsius;  E- 
breduni,  Vincentius,  Orosius,  Victor;  Bel- 
lovaci ,  lustus;  in  agro  Rhemensi  ,  Rufus  , 
Valerius  et  Magra  virgo;  Tornaci,  Piaton, 
Tornacensium  apostolus  ^ 

Paulo  post  ipsius  Diocletiani  animus  er- 
ga  Christianos  immutatus  est.  Quum  secu- 
ritas,  quam  pluribus  annis  ii  experiebantur, 
multis  occasio  esset  deficiendi  a  sincera  pie- 
tate  et  sancta  vitae  disciplina,  ut  scribit  Eu- 
sebius  ,  divina  ultio  levi  brachio  ,  ut  solet , 
sensim  in  eos  animadvertere  coepit,  ut  ca- 
stigati  ad  veram  pietatem  et  sanctiorem  di~ 
sciplinam  reverterentur-.  Haruspices  enira 
Diocletiano,  pecudum  exta  consulenti,  affir- 
marunt,  consueta  indicia  non  exhiberi  prop- 
ter  adstantes  profanos,  scilicetChristianos; 
ideo  princeps  superstitiosus  excandescens, 
omnes  in  pahUio  degentes  sacrifieare  et  re- 
nuentes  flagris  caedi  iussit.  Praeterea  mili- 
tum  ducibus  mandavit,  ut  omnes  milites  ad 
sacrificia  cogerent  et  recusantes  ex  exercitu 
turpiter  pellerent.  Cernere  tunc  erat  com- 
plures,  qui  Christiani  nominis  confessionem 
mundanae  gloriae  praeferebant  ^.  NonnuUi 
militum  duces  non  tantum  exercitu  pepule- 
runt  milites,  sacrificia  recusantes,  sed  plu- 
res  etiam  interfecerunt. 

Haud  quietiorem  fuisse  Christianorum 
militum  conditionem  in  exercitibus  Herculii 
et  Galerii,  satis  coUigitur  e  saeva  et  Chri- 
stianis  infensa  utriusque  indole.  Contra  in 
Gallia  et  Britannia  Constantius  Chlorus  cae- 
sar  Christianis  patrocinatus  est.Quinimo,  coii- 
vocatis  quondam  palatinis  christianis,  prae- 
cepit :  ut  ii,  qui  diis  sacrificarent,  in  palatio 


critica,  Amslelodami  1705,  aliique.  Eorura  conatus 
magna  erudilione  confutarunt,  pluribusque  argumentis 
hisioricam  veritatem  huius  martyrii  vindicarunt  Bollan- 
distae,  Acta  SS.  ad  diem  22  sept. ;  los.  de  Flsle,  De- 
fense  de  la  verite  du  martyre  de  la  legion  The- 
beenne,  1737,  in-8;  De  Rivaz,  Eclaircissements  sur 
le  martyre  de  la  legion  Tkebeenne,  1799,  in-8;  A. 
Zaccaria,  Dissert.  X,  t.  II,  Rom  1780. 

1  Martyrol.  Roman.;  Ruinart,  Acta  SS.  martyr.; 
Longuevai,  Hist.  de  1'EgUse  gall.  t.  I,  1.  1. 

^  Hist.  eccl.l  VIH,  c.  1. 

3  Enseb.,  ibid.  c.  4,  et  in  Chron.;  Lactant.,  Demort. 
persecut.  c.  9-10. 


degere  et  consuetis  honoribus  frui  possent; 
qui  vero  renuissent,  ab  eius  aditu  et  fami- 
liaritate  exclusi,  discederent.  Quidam  ex  il- 
lis,  principis  iram  metuentes,  se  ad  sacri- 
ficandum  paratos  exhibuerunt;  alii  vero  re- 
sponderunt,  Deo  magis  quam  hominibus  esse 
obediendum.  Constantius  hos  propter  devo- 
tam  Numini  conscientiam  magnopere  lau- 
davit,et  regiae  p7'otectores  constituit;  illorum 
vero  timiditatem  condemnavit,  eosque  ceu 
Dei  proditores  et  principis  obsequio  indi- 
gnos,  abiecit  ^ 

90.  S.  Marcellinus  Pontifex  {an.  296)— 
Priusquam  genera^js  persecutio  contra  Chri- 
stianos  esset  indicta,  s.  Caius  Pp.  X°  calen- 
das  maias  an.  296  aeternam  gloriam  conse- 
cutus  est.  In  eius  locum  subrogatus  fuit  s. 
Marcellinus,  Romanus  ,  martyrium  adeptus 
VF  caiendas  maias  an.  304.  Eius  marty- 
rium,  quod  nonnulli  in  dubium  revocant, 
comprobant  vetusta  Martyrologia  et  Ro- 
manae  ecclesiae  traditio.  Dicitur  tamen, 
hunc  Pontificem  saeviente  persecutione  mor- 
tis  metu  adactum,  idolis  thura  incendisse,  et 
in  Sinuessano  300  episcoporum  concilio ,  ea 
de  causa  coacto,  lapsum  suum  confessum 
poenitentiam  egisse.At  Marcellini  lapsum  et 
Sinuessanum  concilium  esse  commentitia,  a 
Donatistis  conficta,  consentiunt  iam  eruditi, 
1°  quia  eorum  nullus  veterum  scriptorum 
merainit,  et  primus  ea  obiecit  Petilianus  do- 
natista,  cuius  temeritatem  explosit  s.  Augu- 
stinus  ^;  2°  quia  incredibile  videtur,  300  e- 
piscopos  tempore  persecutionis  convenire 
potuisse  haud  procui  ab  urbe  Roma;  3°  quia 
concilii  istius  acta  stilo  tam  barbaro  rebus- 
que  tam  inusitatis  contexta  sunt,  ut  cuivis 
legenti  suspecta  videantur ;  4°  quia  Theo- 
doretus  scribit,  Marcellinum  tempore  perse- 
cutionis  inclaruisse  ^. 

91.  Persecutio  X{an.  303)  — Persecutio, 
quam  in  milites  christianos  aliosque  coeptam 
vidimus ,  post  paucos  annos  generalis  facta 
est.  Quum  excitatara,  inquit  Eusebius  *,  Dei 
iram  placare  negligeremus,  eamque  novis 
delictis  quotidie  excitaremus,  cum  pastores 
nostri  mutuis  inter  se  contentionibus  decer- 
tarent,  tunc  secundum  lereraiae  effatura,  ob- 
scuravit  Dominus  in  ira  sua  flliam  Sion 
et  deiecit  de  coelo  gloriani  Israel. 


1  Euseb.,  Vila  Constantini,  I.  I,  c.  16. 

2  De  baplismo  adv.  Petilianum,  c.  16. 

3  Hist.  eccl.  1.  I,  c.  3.  Gf  Bolland.,  Acia  SS.  t.  8  maii, 
p  42;  Natal.  Ale.x  ,  Hist.  eccl.  saec.  III,  diss.  20;  Pagi, 
Critica  ad  an.  302  et  304;  De  Noris,  Uist.  Donalist. 
p.  I,  c.  7;  — Sandini,  Vilae  Romanoriim  Ponlificum; 
Marcellinus . 

■i  lUsl.ecct.].  YIII.c.  1. 


74 


EPOCHA   II.   A   MORTE   S.    IOA.NNIS   APOSTOLI 


Primarius  persecutionis  auctor  fuit  Gale- 
rius  caesar,  vir  omnibus  qui  fuerimt,  ma- 
lis  pe/or,  inquit  Lactantius  ^  Is  princeps  fe- 
rocia  et  barbarie  nuUi  secun(lus,initio  a  per- 
sequendis  Christianis  se  tenuerat,  non  pro- 
pria  humanitate,  sedDiocletiani  auctoritate. 
Postea  vero  tum  proprio  in  Christianos  odio, 
tum  a  matre,  femina  superstitiosissima ,  in- 
stigatus,  Diocletiano  imperatori,  qui  eum,de- 
victis  Persis  elatum  et  auctoritate  apud  mi- 
lites  pollentem ,  iam  pertimescebat,  tamdiu 
institit,  donec  an.  303  edictum  contra  Chri- 
stianos  ab  eo  impetraret.  Eo  edicto  praeci- 
piebatur,  utChristiani  omnibus  dignitatibus 
et  honoribus  privarentur,  quique  essent  li- 
berti  rursus  in  servitutem  redigerentur,  ec- 
clesiae  diruerentur,libri  sacri  combureren- 
tur.  Confestim  in  Diocletiani  et  Galerii  pro- 
vinciis  ecclesiae  destructae,  altaria  eversa  , 
libri  sacri,  ecclesiastica  scripta  et  martyrum 
acta  concremata,  multi  Christiani,  qui  libros 
sacros  magistratibus  comburendos  haud  tra- 
dere  sibi  religioni  ducebant,  tormentis  et  ne- 
ce  affecti  sunt.  Qui  vero,  poenarum  metu 
fracti,  libros  sacros  aliasve  ecclesiarum  res 
magistratibus  prodebant,  appellati  sunt  tra- 
ditores,  et  a  fratribus  ceu  Religionis  deser- 
tores  habiti,quales  haud  paucifuerunt,etiam 
inter  clericos,  praesertim  in  Numidia. 

Cum  paulo  post  Nicomediae  palatium  cae- 
sareum  flammis  fuisset  dirutum,  Galerius  , 
quo  auctore  id  factum  fuisse,  haud  vana  est 
suspicio,cum  sanguinolento  eius  in  Christia- 
nos  odio  memoratum  edictum  non  sulficeret, 
hos  ipsos  apud  Diocletianum  incendii  et  con- 
spirationis  in  vitam  imperatoris  accusavit , 
effecitque,  ut  is  oranes  urbis  Christianos  si- 
ne  conditionis  atque  aetatis  discrimine  ca- 
tervatim  iugulari,  comburi  et  aquis  mergi 
iuberet.  Eodem  tempore  seditionis  in  Arme- 
nia  minori  et  Siria  exortae  Christiani  per 
summam  calumniara  accusati  sunt;  qua- 
propter  episcopi ,  presbyteri  caeterique  cle- 
rici,  utpote  Christianorum  duces,  ubique  in 
carceres  coniecti  sunt,  et  brevi  post  fuit 
mandatum,  ut  qui  ex  iis  sacrificare  renuis- 
sent,  exquisitis  tormentis  aflieerentur.  Tan- 
dem  an.304  hocipsum  mandatura  ad  omnes 
indiscriminatim  Christianos  extensum  fuit. 

Sic  enata  est  persecutio,  oranium  quot- 
quot  hactenus  fuerunt ,  crudelissiraa  ,  sive 
eius  diuturnitatem  et  extensionera,sive  sup- 
pliciorura  atrocitatera  et  raartyrum  nume- 
rum  spectes.  Non  tantum  in  Asia,  -^gypto, 
IUirico  et  Thracia,  quibus  imperabant  Dio- 


'  De  morl.  persccul.  c  9. 


cletianus  et  Galerius,  persecutio  in  Christia- 
nos  exarsit;  sed  cum  isti  principes  fera  sua 
edicta  cum  Herculio,  cui  Italia,  Hispania  et 
Africa,  et  cum  Constantio  Chloro,  cui  Gallia 
et  Britannia  subiectae  erant,  communicas- 
sent,  confestim  Herculius  ea  in  toto  suo  im- 
perio  executioni  mandari  iussit.  Constantius 
vero,  melius  erga  Christianos  affectus,  eccle- 
sias  quidem  eorum  dirui  passus  est,  ne  ma- 
iorum  suorum  praeceptis  dissentire  videre- 
tur ,  sed  verura  Dei  templum,  quod  est  in 
horainibus,  ait  Lactantius,  idest  Christianae 
Fidei  confessionem  non  divexavit.  «  Vexa- 
batur  universa  terra,  subdit  idem  Lactan- 
tius,  et  praeter  Gallias  ab  Oriente  usque  ad 
Occidentem  tres  acerbissimae  bestiae  sae- 
viebant  ».  Eo  cruentior  fuit  haec  persecutio, 
quod  magistratibus  esset  mandatum,  ut  non 
solum  consuetis  tormentis  Christianos  ,  ad 
sacrificandum  cogerent,  sed  nova  etiam  sup- 
pliciorum  genera  adhiberent.  Alii  igitur  e 
Christianis  ,  capite  truncati  sunt ,  adeo  ut , 
Eusebio  teste,  gladii  hebetarentur ;  alii  gre- 
gatim  circumdato  igne  combusti  aut  ligatis 
ad  coUum  lapidibus  in  aquas  coniecti;  alii 
ungulis  ferreis  usque  ad  ossa  et  viscera  di- 
laniati,  et  non  tantura  in  lateribus  et  dorso 
sed  in  ventre  etiam  etgeuis  lacerati;  alii  can- 
dentibus  laminis  aut  facibus  admotis  ustu- 
lati ;  aliorum  vulnera  immisso  aceto  et  sale 
exacerbata ;  alii  in  craticulis  prunis  suppo- 
sitis  assati ;  alii  recenter  vulnerati  in  testa- 
rum  acutarum  fragminibus  volutati ;  aliorum 
capitibus  in  terrara  conversis  pedibusque 
sursumelevatis  lentus  ignis  supponitur;alio- 
rum  unguibus  aculei  aut  acutissimae  arun- 
dines  infixae;  aliorura  crura  distantium  ar- 
borum  rami  vi  sibi  invicem  admotis  et  de- 
inde  in  naturalem  situm  dimissis  alligata  , 
unde  misere  discerpebantur.  Nec  eo  gradu 
talia  torraenta  adhibebantur,  ut  confessores 
brevi  extinguerentur,  sed  ut  multi  vivi  iis 
emergere  et  ad  novos  cruciatus  reservari 
pOssent;  nam  non  tam  mors  Christianorum, 
quam  eorum  a  Religione  defectio  a  persecu- 
toribus  intendebatur '. 

92.  Martyrcs  —  Quamvis  non  solum  diu- 
turna,  sed  et  admodura  saeva  fuerit  haec 
pcrsecutio,  tamen  pauci  fuerunt  Christiani, 
qui  fidem  Christo  datara  violarint;  confes- 
sorum  vero  et  martyrum  ingens  fuit  nume- 
rus.  Eusebius,  testis  oculatus,  scriliit :  «  Di- 
ci  non  potest,  quot  et  quantos  Christi  mar- 

1  Eiiselt.,  Hist.  eccl.  1  Vlir;  item  De  Martyribus 
Palestinae  et  in  Chron.;  Lactant.,  Dc  mort.  perss- 
cutor  ;  Oros.,  Hist.  I.  VII;  Sulpio.  Sever.,  Hist.  sacr 
I.  II,  c  3-2;  Thooilorel.,  Hist  eccl.  1.  V. 


VSQVE   AD   CONVERSIONEM   CONSTANTINI   M. 


75 


tyres  in  omnibus  locis  atque  urbibus  passim 
cernere  licuerit'  ».  In  Martyrologio  Roma- 
no  iegitiir,  tantam  fuisso  persecutionem,  ut 
intra  unum  mensem  17,000  Christianorum 
martyrio  coronarentur-.  E\  his  aliisque  ve- 
terum  de  liac  persecutione  testimoniis  pa-^ 
tet ,  quid  sit  sentiendum  de  H.  Dodwello  , 
qui  petulanter  aftirmat,  illam  neque  valde 
crudelem  fuisse,  neque  maguum  Chi-istiano- 
rum  numerum  sustulisse  ^.  Ex  innumeris 
martyribus  celebriores  et  frequentius  nomi- 
nantur:  Antiochiao  in  Syria,  liomanus  dia- 
conus  et  Barylas  puer  septennis ;  Ancyrae 
in  Galatia,  Theodotus;  Tarsi ,  lulitta  cum 
trimulo  filio  Cytico;  Caesareae  in  Palaesti- 
na,  Procopius  lector;  in  ^gypto,  Phileas 
episcopus  Thonitanus,  Philoromus  senator  , 
Theodora  virgo  nobilis  et  Dydiraus;  Abys- 
sinae  in  Africa,  Dativus  senator,Saturninus 
presbyter  et  47  alii;  Adrianopoli,  Philippus 
episcopus  Heracleensis,  Severus  presbyter 
et  Hermes  diaconus;  Thessalonicae  ,  Deme- 
trius;  Sirmii,  Irenaeus  episcopus;  Syracusis 
in  Sicilia,Lucia  virgo;Romae,Genesius,Se- 
bastianus  miles,  Pancratius  iuvenis,  Agnes 
virgo,Anastasiamatrona;Bononiae,  Agricola 
eiusque  servus ;  Mediolani,  Nazarius,Celsus, 
Gervasius  et  Protasius;  Aquileiae,  Chryso- 
gonus,  Cantius,  Cantianus  et  Cantianilla  eo- 
rum  soror;  in  Hispania,  Valerius  episcopus 
Caesaraugustanus,  Vincentiusdiaconus,  En- 
cratia  virgo,  lustus,  Pastor,  Leocadia  virgo; 
in  Lusitania,  Eulalia  virgo ;  Augustae  Vin- 
delicorum,  Afra^. 

93.  Mutatio  politica  imperii — Anno  305 
ecclesiis  in  Occidente  tranquillitas  rediit  per 
mutationes  politicas,  quae  in  imperio  acci- 
derunt.  EtenimGalerius,  quatuor  principum 
violentissimus  simul  et  dominandi  cupidis- 
simus,  efi^ecit,  ut  Diocletianus  et  Herculius 
se  imperio  abdicarent ,  hicque  in  Campa- 
niam,  ille  in  Dalmatiam  se  ad  vitam  priva- 
tam  conferret.  Quo  facto  Galerius  et  Con- 
stantius  Chlorus  augusti  proclamati  sunt. 
Cum  Constantius  sponte  sua  Gallia,  Britan- 
nia  et  Hispania  esset  contentus,  Galerius 
duos  creavit  caesares,  nempe  Severum,  cui 
Italiam  et  Africam,  et  Maximinum,  cui  0- 
rientem  commisit;  Iliyricum  vero,  Thraciam 
et  Asiam  minorem  sibi  reservavit.  Tunc  non 


1  llist.  eccl.  1.  VIII,  c.  i. 

2  Vl  kai.  maii. 

3  Cf  Piuinart,  Praefat.  ad  Acta  martyr.;  Tiilemont, 
Memoires ,  t.  IV;  ^amaciii ,  Origin.  et  antiquit. 
christ ,  t.  1, 1.  2,  c.  8;  I.  B.  Pairaa,  Praelect.  hist.  eccl. 
t.  I,  p  II,  c.  2. 

*  Martyrol.  Roman. 


tantum  in  Gallia,  Britannia  et  Hispania  sub 
Constantio  ecclesiae  pace  potitae  sunt,  sed 
in  Italia  etiam  et  Africa  sub  Severo  caesare 
persecutio  remisit.  In  Illyrico,  Thracia  et 
Asia  minori  Galerius  augustus  persecutio- 
nem  in  Christianos  continuavit.  In  Oriente 
sub  Maximino  cacsare ,  qui  Galerio  ferocia 
et  superstitionis  etlmicae  studio  miuime  co- 
debat,  persecutio  efferbuit,  dataeque  sunt  ad 
provinciarum  rectores  litterae,  quibus  Chri- 
stiani  sine  diserimine  ad  sacrificia  ethnica 
adigi  iubebantur.  Hinc  saevissima  omnis  ge- 
neris  tormenta  contra  eos  continuata  sunt. 
«  Viri  ignem  ac  ferrum ,  inquit  Eusebius, 
clavorum  suffixiones,  bestias,  profundos  ma- 
ris  gurgites,membrorum  abscissiones  acper- 
ustiones,  confixiones,  et  elFossiones  oculo- 
rum ,  totius  denique  corporis  mutilationes; 
ad  haec  faraem,  metalla,  vincula  perpessi... 
Mulieres,  doctrina  verae  Fidei  non  minus 
quam  viri  roboratae,  aliae  eadem ,  quae  vi- 
ri,  certamina  subierunt  et  aequalia  virtutis 
adeptae  sunt  praemia;  aliae  cum  raperentur 
ad  stuprum ,  vitam  potius  quam  pudorem 
corporis  sui  prodere  sustinuerunt  ^  ».  Mira- 
bilis  fuit  Cliristianorum  in  his  omnibus  for- 
titudo,  vei  potius  mirabilis  Deus,  qui  hanc 
fortitudinem  suis  largitus  est. 

Anno  306  Constantio  Chloro  Eboraci  de- 
functo,  Constantinus,  eius  ex  Helena  filius, 
suprema  patris  voluntate  et  militura  sutfra- 
gio  augustus  salutatus  est.  Is  subditis  suis 
Christianis  eamdem ,  quam  pater,  religionis 
libertatem  concessit.  Eodem  anno  Maxen- 
tius,  filius  kerculii  quondam  augusti,  Ro- ■ 
mae  imperator  renunciatus  est ,  qui  Severo 
devicto  atque  occiso,  et  Galerio,qui  cum 
exercitu  urbi  appropinquabat,  Italia  eiecto, 
Italiam  et  Africam  sibi  subiecit.  Maxentius, 
rationibus  politicis  motus,  primis  imperii  sui 
annis  tranquillitatem,  qua  Christiani  in  Ita- 
lia  et  Africa  iam  fruebantur,  nou  turbavit; 
postea  vero  ita  immutatus  est,  ut  Eusebius 
eum  Maximino  in  omnibus  simillimum  ap- 
pellarit  ^,  et  Lucifer  Calaritanus  eum  cum 
Nerone  coniungere  non  dubitarit  ^. 

Verumcrudeles  religionis  christianae  per- 
secutores  vindicem  Dei  manum  experti  sunt. 
Nam  Herculius,  qui  in  Galliam  confugerat, 
suaraque  filiam  Faustam  Constantino  in  con- 
iugem  dederat,  conspirationis  in  vitam  gene- 
ri  sui  convictus,  an.  310  se  ipsura  laqueo 
occidit.  Diocletianus  ignobili  morte  extinctus 
est  an.  313.  Galerius  foedo  et  doloroso  mor- 


1  Hist  eccl.  1.  VIII,  c.  14. 

2  Ibid. 

3  L.  I  p7'o  s.  Athanasio. 


76 


EPOCHA.   II.    A   MORTE    S.    lOANNIS    APOSTOLI 


bo  percussus  est,  ita  ut  totum  eius  corpus 
in  putredinem  dissolveretur  et  omnes  in- 
tolerabili  foetore  a  se  propulsaret.  Tunc 
recordatus  malorum,  quae  Christianis  intu- 
lerat,  edictum  in  eorum  favorem  promulga- 
vit,  et  brevi  post  (an.  311)  mortem  sibi  con- 
scivit.  Successorem  suum  nominaverat  Lici- 
nium  exercitus  ducem,  qui  post  eum  in  11- 
lyrico  et  Thracia  imperavit;  Asiam  vero  ce- 
dere  coactus  est  Maximino,  qui  se  in  Oriente 
augustum  dixit.  Posterior  persecutionem 
contra  Christianos  continuavit  usque  ad  an- 
num  313. 

94.  Synodus  Cirtensis  et  Eliberitana — 
Interea  anno  305  ,  remissa  iam  sub  Severo 
caesare  in  Africa  persecutione ,  12  episcopi 
synodum  celebrarunt  apudCirtam,Numidiae 
civitatem,  ut  in  locum  defuncti  huius  civita- 
tis  episcopi  alium  ordinarent.  In  hac  sjnodo 
etiam  actum  est  de  traditoribus,  qui  suppli- 
ciorum  metu  sacros  libros  aliasve  ecclesia- 
rum  res  magistratibus  tradiderant.Postquam 
Secundus,  episcopus  Tigisitanus,  omnes  fere 
qui  aderant  episcopos  istius  criminis  convi- 
cisset,  ipse  etiam  eiusdem  accusatus  est  a 
Purpurio,  episcopo  Lametensi.  Unde  omni- 
bus  satius  visum  est,  causae  iudicium  relin- 
quere  soli  Deo  ^ 

Circa  idem  tempus  19  episcopi,  inter  quos 
eminebat  Osius  Cordubensis,  convenerunt 
Eliberim  seu  IUiberim  in  Boetica  Hispa- 
niae  provincia.  Condiderunt  81  canones,  in 
quibus  multa  sanciuntur  de  poenitentia  eo- 
rum,  qui  in  gravia  crimina  lapsi  essent;  de 
■  continentiaciericorum,aquorum  etiamcon- 
tubernio  mulieres  extraneae  praeter  soro- 
rem  aut  virginem  Deo  dicatam  arcentur; 
de  usu  Sanctorum  imaginum  seu  pictura- 
rum  in  ecclesiis;  de  aliis  ad  disciplinam  et 
cultum  divinum  spectantibus^.  Quum  autem 
horum  canonum  nonnuUi  gravinrum  crimi- 
num  reis  communionem  etiam  in  exitu  vi- 
tae  denegandara  dicant ,  sicque  Novatianis 
favere  videantur,  et  canon  30  picturas  in 
ecclesiis  prohibeat;  nonnullis  suspecta  est 
synodi  huius  auctoritas.  Verum  alii  obser- 
vant,  per  communionem,  (juae  in  istis  cano- 
nibus  etiam  in  exitu  vitae  quibusdam  ncga- 
tur  ,  non  sacramentalcm  absolutionem  aut 
reconciliationem  cum  Ecclesia,  sed  ss.  Eu- 
charistiae  viaticum  esso  intelligcndum;  sal- 
tera  iilara  non  negari  in  sensu  Novatiano- 
rum,  sed  ut  fideles  durioris  disciplinac  fre- 
no  ab  istis  criminibus  arcerentur;  canoneau- 


tem  .36  vel  solas  prohiberi  picturas  Dei ,  ne 
quis  Deum  corporalem  suspicaretur  aut  eas 
adoraret,  vel  prohiberi  picturas  in  parieti- 
bus  ecclesiarum,  ne  fugientibus  propter  per- 
secutiones  Christianis,  eae  ethnicorum  lu- 
dibrio  expositae  relinquerentur  ^ 

95,  Cultus  ss.  hnaginum  et  Reliquia- 
rum  —  Quamvis  tribus  prioribus  Ecclesiae 
saeculis  rarior  fuerit  Sanctorum  imaginum 
usus,tum  propter  continuas  persecutiones, 
tum  etiam  ne  Christiani  eas  instar  ethnicorum 
ut  idola  colere  viderentur,  et  ne  ludaei,  a  si- 
mulacris  et  imaginibus  abhorrentes,  a  su- 
s^^ipienda  christiana  Fide  removerentur;  ta- 
men  et  tunc  temporis  apud  Christianosfuis- 
se  certum  Sanctorum  imaginum  usum,  con- 
stat  e  Tertulliano ,  qui  meminit  imaginis 
Christi  sub  habitu  pastoris  depingi  solitae  ^, 
ex  Eusebio,  qui  testatur,  se  Caesareae  Phi- 
lippi  seu  Peneade  vidisse  statuam  aeneam 
Christo  erectam  ^  e  vasculis  testaceis  et  vi- 
treis,  saxis  sepulcralibus  et  tabellis  lapideis, 
Christi,  B.  V.  Mariae  et  Apostolorum  effigiem ' 
exhibentibus,  quae  Romae  in  catacilmbis  et 
cryptis  et  alibi  inventa  sunt  ^.  Quo  propius 
ad  tempora  ecclesiasticae  pacis  accedimus, 
eo  frequentiorem  reperimus  Sanctorum  ima- 
ginum  usum,  huncque  saec.  IV  et  deinceps, 
fuisse  frequentissimum,  e  Patrum  aequa- 
lium  testimoniis  novimus.  Ex  eorumdem 
Patrum  testimonio  docemur ,  Christianos , 
maxime  post  persecutionum  tempora,  San- 
ctorum  imagines  cultu  debito  seu  relativo 
fuisse  veneratos  ,  non  quod  iis  aliquam  di- 
vinitatem  autvirtutem  inessecrederent,  sed 
quoniara  honos,  imaginibus  exhibitus,  refer- 
tur  ad  prototypa,  quae  illae  repraesentant ; 
«  ita  ut  perimagines,  inquit  Concilium  Tri- 
dentinum,  quas  osculamur,  et  corara  quibus 
caput  aperiraus  et  procurabimus,  Christum 
adoreraus,  ot  Sanctos,  quorum  illae  simili- 
tudinem  gerunt,  veneremur  ^  ». 

Potiori  ratione  Christiani  omni  tempore 
Sanctorum  reliquias  venerati  sunt.  Legimus 
in  ActibusApostolorum,  fideles  Epliesiossu- 
daria  atque  semicinctia  s.  Pauli  religiose 
adhibuisso  ad  sanandos  aegrotos  etpellendos 
daemones  ^.  Testatur  Eusebius,  fideles  Hie- 


1  LRlil.e.  Cnncil  t.  I,  p.  930. 

2  Ibid.  p.  %7. 


^  Natal.  Alexand.,  Hist.  eccl.  saec.  III,  diss.  21;Ferd. 
de  Mondoza,  De  confirmando  concilio  llliberitano, 
Madhti,  I.V.Il. 

2  Depudicit.c.  7  et  10. 

■^  Hist.  eccl.  1.  VII,  c.  18. 

*  Aringlii,  Ilnma  subterranea,  I.  IV,  c.  37,  13,  17; 
Mamaclii,  Orifjin.  et  nntiquil.  christ.  t.  I,  p.  3"2"2. 

^  Sess.  X\V.  (",r  IU'llarniin.,  Coutrurers.  t.  I,  p.  II, 
c.  8  seq.;  .Natal.  Alc.x.,  llist.  eccl.  saec.  VIII,  diss.  (j, 

c  Acl.  XIX. 


VSQVE    AD    CONVERSIONEM   CONSTANTINI    M. 


77 


rosolymitanos  magna  sempor  reverentia 
prosecutos  fuisse  cathedram  s.  lacobi ,  apo- 
stoli  et  episcopi  Ilierosolymitani  '.  Vidimus 
supra,  quanto  honore  Smyrnenses  christiani 
habuerint  ossa  s.  Polycarpi,  episcopi  et  mar- 
tyris -.  Pontius  in  ]'ita  s.  Cypriani,  epi- 
scopi  Carthaginensis,  refert,  Christianos  ex- 
pansishnteis  eiussaniruinemexcepisse.  Inde 
etiam  persecutionum  tempore  ethnicorum 
studium  sacras  martyrum  exuviashucilluc 
dispergendi  et  perdendi ,  ne  a  Christianis 
exciperentur.  A  Constantini  M.  temporibus 
Sanctorum  rehquias  maiori  seu  sollemniori 
honore  habitas,  ex  aliis  in  alia  loca  transla- 
*tas,  in  ecclesiis  publicae  venerationi  expo- 
sitas,  et  Vigilantium  aliosque,  qui  eas  pie 
et  utiliter  a  Christianis  coli  negabant  .  ab 
Ecclesia  pro  haereticis  habitos  fuisse,  monu- 
menta  ecclesiastica  testantur  ^. 

96.  Continentia  Clericorum — Supra  me- 
moratum  concilium  Eliberitanum ,  can.  33, 
episcopis,  presbyteris,diaconis,aliisque  cle- 
ricis  in  ministerio  positis,  continentiam  ab 
uxoribus,  ante  susceptos  Ordines  ductis, 
praecipit  sub  poena  depositionis.  Quamvis 
enim  Christus  aut  ApostoH  nulla  lege  coeli- 
batumclericis  imperarint,  quum  tamen  eius 
possibilitatem,  excellentiam  et  meritum  ver- 
bo  et  exemplo  docuerint,  ab  ipsis  Ecclesiae 
initiis  consuetudo  mosque  obtinuerunt,  ut 
clerici  in  sacris  Ordinibus  constituti  (epi- 
scopi,  presbyteri  et  diaconi)  caeJibem  aut 
continentem  vitam  colerent;  adeo  ut  non  so- 
lum  post  susceptos  Ordines  sacros  usores  non 
ducerent,  sed  etiam  ab  usu  earura,  quas  an- 
tea  duxerant,  abstinerent.  De  hac  disciplina 
tanquam  usu  reeepta  diserte  loquuntur  0- 
rigenes  ^,  Eusebius  ^  s.  Epiphanius,  qui 
eamdem  ex  apostolica  institutione  repetit  ^, 
s.  Hieronymus  "^ .  aliique  Patres.  Narrant 
quidem  Socrates  ^,  et  Sozomenus  ^,  Patres 
concihi  Nicaeni  I,  quod  an.  325  celebratum 
est,  consilio  Paphnutii  episcopi  a  sancienda 
lege,  ut  clerici  maiores  se  continerent  ab 
uxoribus,  ante  sacram  Ordinationem  ductis, 
abstinuisse,  satisque  esse  iudicasse,  ut  qui 
in  clerum  fuissent  adscripti ,  secundum  ve- 
terem  Ecclesiae  traditionem  deinceps  uxores 


>  Wxsl.  ecd.  I.  VII,  c.  19. 

2  Vid.  p  43. 

■'  Cf  Bellarmin.,  Op.  et  loc.  cil.,  c.  3  ;   Selvag.  An- 
liqnil.  chrisl.  1  II,  p  II,  c.  10. 
■•  llomil.  -23  in  L.  A'«mer. 
5  Demonslrat.  evanqel.  1. 1,  c.  9. 
'''  Exposil.  fulei,  n.  21 ;  Ilaeres  40  et  59. 
"  L.  conlra  Vigilanl.  et  Episl.  48.  ad  Pammach. 
»  Hisl.eccl.  1.  I,  c.  11. 

3  Hist.  eccL  1.  I,  c.  23. 


non  ducerent.  AtBaronius,Valesius,  Bellar- 
minus,Sandinus,aliiqueSocratis  et  Sozome- 
ni  narrationera  gravibus  de  causis  sublestae 
fidei  liabent  *. 

lam  saec.  IV  prisca  disciplina  de  maio- 
rum  clericorura  continentia  tura  RR.  Pon- 
titicura  tum  Conciliorum  legibus  sancita  fuit^. 
Quod  ad  clericos  diaconis  inferiores  spectat, 
quum  olim  ne  subdiaconatus  ([uidem  inter 
maiores  ordines  nuraeraretur,varia  primum 
fuitecclesiarum  disciplina.Supradictum  con- 
ciliumEliberitanum  omnes  clericos  in  mini- 
sterio  positos  continentiae  lege  obstrinxit. 
Subdiaconos  etiam  eademlege  adstrictos  es- 
se  ,  scribit  s.  Epiphanius'^  S.  Hieronymus 
solos  episcopos,  presbyteros  et  diaconos  me- 
morat  *.  S.  Leo  M.,  qui  ab  an.  440  usque  ad 
461  summum  pontificatum  gessit,  ad  Ana- 
stasium  Thessalonicensem  scribit,  ne  sub- 
diaconis  quidem  concedi  uxorem  ducere  aut 
antea  ducta  uti.  Anno  538  synodus  Aure- 
lianensis  III,  can.  2,  sub  poena  depositionis 
prohibuit,  quominus  ullus  clericus,  incipien- 
do  a  subdiaconis  ,  uxorera  duceret  aut  ante 
ductae  se  raisceret.  «  Quod  si  fecerit,  subdit 
synodus,  laica  coramunione  contentus,  iuxta 
priorura  canonum  statuta  ab  officio  depona- 
tur  ».  Quum  haec  disciphna  in  Sicilia  non 
observaretur,  Pelagius  Pp.  II ,  creatus  an. 
578,  mandavit ,  ut  subdiaconi  Siculi  secun- 
dum  morem  R.  Ecclesiae  se  ab  uxoribus  an- 
tea  ductiscontinerent.  Quod  decretums.Gre- 
gorius  M.,  eius  successor  ,  temperavit  qui- 
dem  in  gratiam  eorum  subdiaconorum ,  qui 
iam  ante  illud  uxores  duxerant  et  ordinati 
fuerant,  sed  ea  lege,  ut  ad  altiores  Ordines 
non  ascenderent,  et  deinceps  episcopi  nul- 
lum  ordinarent  subdiaconura,  nisi  qui  caeli- 
bem  vitam  agere  vellet^.  Eamdem  legem 
urget  idem  Pontifex  in  epistola  sua  ad  Leo- 
nem  Catanensern  et  in  alia  ad  Bonifacium 
Rhegiensem  episcopum^.Ex  quo  tempore  lex 
de  continentia  subdiaconorum  a  Romana  ad 


1  Baron.  ad  an.  58  et  3'25;  Vales.,  .\nnot.  in  SocraL 
et  Sozomen.;  Bellarmin.,  Controvers. — de  ConciL  1.  J, 
c.  18,  et  de  Clericis,  1.  I,  c.  20;  Sandini ,  Disput.  hisl. 
XIII;  Stilling,  Acta  SS.  t.  III  Sept.  S.  Paphnut.—De 
continenliaClericorum  appositum  opus  composuit  Fran- 
ciscus  Antonius  Zaccarla  ,  iuscriptum:  Storia  pole- 
mica  del  celibaio  sacro,  Roma  1774,  et  Napoli  1852, 
in  quo  ipse  apostolicara  huius  disciplinae  originem  do- 
cle  eruditeque  tuetur. 

-  Siricius  Pp.  Epist.  I  ad  Himer.  Thessalon. ;  In- 
nocent.  I  Epist.  ad  Victriciion  et  Exs-tcper.  Tolosan.; 
Leo  M.  Epist.  ad  Rustic.  Narbon.;  Concilium  Elibe- 
ritanum,  Carlhagiiiense  II  an.  390,  Taurinensa  an.  397, 
Carthaginense  V  an.  398,  Toletanura  an.  400,  alia. 

3  Loc.  cit.  —  *  Loc.  cit. 

5  L.  I  Epist.  44. 

«  L.  WlEpist.Zieih. 


78 


EPOCHA    II.     A.    MORTE    S.    lOANNIS    AF^OSTOLI 


caeteras  ecclesias  fransmissa  est,et  labenti- 
bus  temporibus  eorum  ordo  in  ecclesiaLati- 
na  sacris  adnumeratus  est. 

Graeci  vero  sub  exitum  saec.  VII  vete- 
rem  disciplinam  hac  in  re  relaxare  coepe- 
runt.  Anno  692  in  concilio  Trullano  seu  Qui- 
nisexto,  quamvis  can.  6  ratam  tirmamque 
habuerint  legem,  qua  clerici  maiores  prohi- 
bebantur  nuptias  inire,  tamen  can.13  subdia- 
conis,diaconis  et  presbyteris,  non  item  episco- 
pis,permiserunt  usum  uxorum,  quas  ante  Or- 
dines  susceptos  duxerint,  modo  ad  peragen- 
da  ss.  Mysteria  accessuri  abstinerent.  Hunc 
canonem  RR.  Pontifices,  non  obstantibus 
imperatorum  Graecorum  pollicitationibuset 
minis  ,  nunquam  probarunt ;  postea  tamen 
tolerandum  censuerunt,  ut  causam  schisma- 
tis,  ad  quod  Graecorum  animi  propensiores 
erant,  praeciderent  ^ 

Quisquis  autem  perpenderit  status  cleri- 
calis  naturam  ,  sanctitatem ,  oiticia  ,  atque 
gravissimas  difiicultates  et  incommoda,  quae 
in  statu  coniugali  rite  obeundis  muniis  sa- 
cerdotalibus  obsisterent,  facile  deprehendit, 
legem  caelibatus  convenientissime  et  iustis- 
sime  ab  Ecclesia  Ordinibus  sacris  esse  an- 
nexam  ^. 

97.  Anachoretae —  Vitae  continentiam 
cum  austeritate  et  singulari  perfectionis 
christianae  studio  coniungebant  ascetae  et 
anachoretae.  De  ascetis  utriusque  sexus  su- 
pra  diximus  ^.  Anachoretae  dicti  sunt,  qui  e 
simili  ascetico  studio  vitam  sol.itariam  in  lo- 
cis  desertis  seu  eremis  agebant.  Hanc  vitae 
solitariae  rationem  alii  elegerunt,  ut,  ab  ho- 
minum  societate  remoti,  et  a  rerum  tempo- 
ralium  curis  liberi,  pietatis  aliarumque  vir- 
tutum  exercitiis  melius  vacarent.  Aliis  eli- 
gendae  eiusmodi  vitae  occasionem  dederunt 
persecutiones,  ita  ut  ad  has  declinandas  loca 
deserta  peterent,  et  in  his  vitam  asceticam 
vel  instituerent,  vel  si  iam  antea  egissent, 
continuarent. 

Inter  primos  anachoretas  notissimi  sunt 
D,  Paulus  et  D.  Antonius,  quorum  priorem 
s.  Hieronjraus  anachoreticae  vitae  aucto- 
rem,  posteriorem  vero  illustratorem  vocat  ■*. 
I).  Paulus  in  inferiori  Thebaide  natus,  an. 
250  sub  persecutione  Deciana  in  eremum  se- 
cessit  et  reliquum  vitae  tempus  usque  ad 
an.  342  in  continuis  pietatis,  austeritatis. 


<  Benedict.  XIV  Constit.  5fi,  n.  26;  nullar.  1. 1. 

2  Cf  F.  A.  ZaccTriM,  Storia  polemica  dd  celibato 
sacro,  cit,  Napoli  185'2;  Niwva  giustificazione  del 
celibato  sacro,  Foligno  1 785. 

3  P.  2i. 

*  Epist.  22  ad  Eustoch. 


aliarumque  virtutura  exercitiis  esegit,  spe- 
lunca  pro  habitaculo,  pahnae  fructibus  pro 
cibo,  eius  foliis  pro  vestitu  et  fotitis  aqua 
pro  potu  utens  '.  D.  Antonius  an.  251  in  su- 
periori  yEgypto  illustri  stirpe  natus,  his 
Christi  verbis:  Si  vis  perfectus  esse.,  vade, 
vende  quae  habes ,  et  da  pauperibus,  per- 
motus,  anno  aetatis  suae  circiter  vigesimo, 
anaplum  patrimonium  pauperibus  distribuit, 
et  non  procul  a  domo  sua  vitam  asceticam 
instituil.  Deinde  secessit  in  sepulcrum  a  vi- 
co  suo  remotius,  hincque  circa  an.  285  pro- 
gressus  in  montem,  ibidem  in  castello  de- 
serto  annis  prope  vigniti  ascesim  egit.  Anno 
356  supremum  diem  obiit  '^. 

Ipsorum  exemplis  et  consiliis  innumeri  alii 
anachoreticae  vitae  disciplinam  in  locis  de- 
sertis  seu  eremo  professi  sunt;  qui,  ut  prae- 
cepta'  evangelica  magis  observarent ,  homi- 
num  commercia  vitabant,  rerum  divinarum 
meditationi  frequentius  vacabant,  a  rebus 
sensui  incundis  abstinebant,  difiicilibus  se 
subiiciebant,  ad  maiorem  perfectionem  eni- 
tebantur,  consilia  evangelica  observabant. 

98.  Ss.  Marcellus,  et  Eusebius  Pontifi- 
ces  —  Post  s.  Marcellini  martyrium ,  quod 
contigit  VI°  calendas  maias  anno  304 ,  ad 
summum  pontificatum  evectus  est  s.  Mar- 
cellus,  Romanus.  Hunc  nonnuUi  cum  Euse- 
bio  propter  nominis  similitudinem  confun- 
dunt  cum  Marcellino.  At  utruraque  fuisse 
pontificem  et  alterum  ab  altero  distinctum, 
tum  e  D.  Augustino  ^  et  D.  Optato  Milevita- 
no  ^ ,  tum  e  tabulis  ecclesiasticis  constat  ^. 
Sedit  s.  Marcellus  usque  ad  an.  309,  quo 
obiit  inedia  et  loci  squalore  confectus  in  do- 
mo  Lucinae,  quam  ipse  in  ecclesiam,  Ma- 
xentius  imperatorinstabulum  converterat^ 
—  Marcelli  constantiam  in  servanda  poeni- 
tentiae  disciplina  celebratDamasus,  ob  eam- 
que  addit  a  Maxentio  pulsum  in  exilium.  De 
eodem  legimus  iwLibro  PontificaU,  25  titulos 
seu  Paroecias  Roraae  instituisse  adBaptismi 
et  Poenitentiae  administrationem,  atque  ad 
sepulturas  Martyrum  eorumque  oranium  , 
qui  ex  ethnicis  nomen  Christo  dedissent '. 

Tunc  summum  sacerdotium  delatum  est 


1  Vitara  D.  Pauli  scripsit  s.  Hieronyraus. 
-  Vitam  1).  Antonii  scripsil  s.  Athanasius. 

3  Epist.  53,  alias  165. 

4  L.  II,  g  .3. 

■"'  Haron.  ad  an.  206. 

"  Haron.  et  Papi,  ad  an.  309. 

■^  Mabillonius,  Coynmeni.  in  Ordinem  Bomanum, 
C!ip.  3,  inquil:  Non  omnes  forte  tituli  erant  paroe- 
ciales  Ecclesiae;  sed  quidam  institiiti  fuerunt,nt 
sepydturis  Martyrum  honor  haberetur.  Unde  in 
Concilio  Chalcedonensi  martyria,  id  est  basilicae 


VSQVE    AD   CONVERSIONEM   CONSTANTlNl    M. 


79 


s.  Eusebio,  natione  Graeco,  qui  eo  functus 
est  usque  ad  an.3ll.— Is  Stephani  I  decre- 
tum  confirmans,  liaereticos  in  Urbe  Roraa 
inventos  sula  manum  impositione  reconcilia- 
vit,  uti  narrat  Lib''r  Pontificalis. — Eo  an- 
tem  maxime  laudatur  '  quod  integre  serva- 

tnartt/rion,  inter  tttulos  reccnsentur.  Adverlit  Tho- 
niassinus  \I)c  vfti'ri  et  nova  Ecclesiae  disciplina, 
parl   I,  iib  '1,  c;ip.  '2\,^  \\):  Td observandion  in  com 


ret  foedera  pacts  hoc  est  legem  a  Corneiio  et 
Lucio  decessoribus  suis  latam,  qua  poeniten- 
tiara  subire  Lapsi  iubebantur,  ut  Ecclesia- 
sticae  comraunioni  et  paci  restituerentur  ^ — 
Successorera  habuit  s.  Melchiadem  sive  Mil- 
tiadem,  genere  AtVum.— Huic  Constantinus 
M.  imperator  Lateranas  Aedes  concessit,  et 
sub  eius  pontificatu  Deus  Christianis  suffi- 
cienter  probatis,  firmiorem,  quam  hactenus 
pendiosissimis  illis  veterumPonti/icum  Vitis,qiv\e  \  experti  erant,  pacem  paravit  per  conversio 


sant  in  memorato  Liltro  Pontilitali,  Presbyteros  ordi- 
nari perpaucos,  Episcopos  vero  nonnumquam  plu- 
res.  Cuius  rei  ratio  in  promptu  est.  Soli  enim 
Urbi  presbijteros  Rotnani  Pontifices,  Episcopos 
vero  Provinciis  compluribits  ardinabant. 

1  Epigramnia  de  lioc  Ponlilice  apud  Petrum  Coustanl, 
1. 1  Epist.  RR.  PP.,  et  apud  Barou.  ad  an.  357,  n.  87. 


nem  ipsius  Constantini  M.  a  qua  novam  e- 
pocham  inchoamus. 


'  vS.  Cyprianus  e.vlrerna  Epist.  67,  et  apud  eundem 
Coustant. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  TERTIA 

A  CONVERSIONE  CONSTANTINI  M.  YSQVE  AD  EXCIDIVM 
IMPERII  OCCIDENTALIS,  AN.  476. 


P  R  0  0  E  M  I  V  M 

Postquam  Religio  christiana  ludaeorum 
invidiam  et  ethnicorum  furorem  vicisset, 
cunctisque  tempestatibus  fortior  extitisset, 
divina  providentia  meliora  tempora  Eccle- 
siae  destinavit;  eam  non  modo  acruentis 
persecutionibus  ,  quas  praecedenti  epocha 
perpessa  erat,  liberavit,  sed  gloriose  etiam 
exaltavit.  Constantinum  elegit ,  qui  chri- 
stiana  sacra  amplexus,  Ecclesiam  in  liber- 
tatem  vindicavit,  eique,  hostibus  eius  vexil- 
lo  crucis  debellatis,  pacem  et  splendorem 
conciliavit.  Ab  eo  inde  tempore  Ecclesia^pro- 
fligatis  hostibus,  quasi  super  colles  eleva- 
ta  totoque  orbe  conspicua  atque  resplen- 
dens,  omnes  populos  ad  se  evocabat,  qui  cer- 
tatim  accurrerunt,  ut  vias  Domini  discerent 
et  ambularent  in  semitis  eius.  Tunc  deorum 
fana  in  veri  Numinis  templa  conversa  et 
crucis  tropaeo  decorata  sunt.  Tunc  crux  il- 
la,  antea  ludaeis  scandalum  et  gentibus  stul- 
titia,infrontibusregumvisaest,purpurasque 
et  ardentes  diadematum  gemmas  decoravit. 
Orbis  se  domitum  agnovit  non  ferro  sed  li- 
gQo.  Fides  cliristiana  tam  intra  quam  extra 
imperium  latissime  propagata  fuit,  exterior 
Ecclesiae  status  maiorem  splendorem  acce- 
pit,  Rehgionis  decor  magis  cvolutus  est. 

Verumtamen  durante  hac  ij^sa  epocha, 
Ecclesia  multiplicis  generis  certamina  susti- 
nuit.  Eius  exterminium  machinatus  est  lu- 
lianus  imperator  apostata.  Eiden),  praeter 
reges  Persarum ,  persccutiones  intulerunt 
barbari,  qui  Romani  imperii  provincias  in- 
vaserunt.  Interiori  eius  tranquillitati  obste- 
terunt  nova  schismata  et  haercsos,  antiquis 
eo  periculosiora ,  quo  subtilioribus  verbis 
essent  proposita,  forraisque  fallacioribus  or- 
nata.  Nulla  fuit  deterior  haeresis  quam  A- 
riana  ,  cuius  propugnatores  ,  quamvis  post 
Nicacnum  concilium  de  sola  vocc  consuh- 
stantialis  disoeptaro  viderentur,  rcvera  ta- 
men  ipsum  Religionis  christianae  funda- 
mentura,  divinitatem  scilicct  Filii,  evcrte- 


bant.  Nulla  latius  serpsit  quam  illa  maiora- 
que  detrimenta  ,•  praesertim  imperantibus 
Constantio  et  Valente,  Ecclesiae  intulit.  At 
in  his  omnibus  rursum  divina  providentia 
circa  Ecclesiam  singulariter  emicuit.  Haec 
enim  instar  arcis  inexpugnabilis  semper  fir- 
ma,  una  et  eadem  stetit.  Ipsi  eius  hostes  pe- 
detentim  ad  eam  transierunt.  Schismatici 
vero  et  haeretici  in  diversas  factiones  abie- 
runt,  quae,  ubi  temporalium  principum  pa- 
trocinio  orbatae  sunt,  corruerunt. 

1.  Constantini  conversio  (an.  312) — Ro- 
manum  imperium  hoc  tempore ,  ut  vidimus, 
inter  Constantinum,  Maxentium  ,  Maximi- 
num  et  Licinium  erat  divisum  ^  Maxentius, 
qui  in  Italia  et  Africa  imperabat,  exactioni- 
bus,  crudelitatibus  et  libidinibus  suis  subdi- 
torum  odium  incurrit,  adeo  ut  Romani  iam 
Constantinum,ut  tyrannum  exturbaret,  clam 
evocaverint.At  Maxentius  ipse  militum  suo- 
rura  viribus  nimium  confisus  ,  Constantino 
beilum  indixit,  quasi  patris  sui  Herculii  ne- 
cem  ulturus.  Constantinus,  ut  procacem  Ma- 
xentium  reprimeret,  et  Roraanos  ab  eius 
tjrannide  vindicaret,  exercitum  in  Italiam 
duxit;  primas  adversarii  copias  ad  Veronam 
fudit,  victorque  propius  ad  urbera  Roraam 
properavit.Verum,  propter  praepotentesMa- 
xentii  copias  se  altiori  auxilio  indigere  sen- 
tiens,  simulque  perpendons  tristem  exitum 
principura,  qui  iis,  qui  vulgo  dii  credeban- 
tur,  confisi  fuerant,  aninium  convertit  ad  il- 
lum  unicum  Deura,  cuius  protectioni  patris 
sui  prospera  fata  adscribebat,  precans,  ut  se 
ei  raanifestaret,  eunique  signo  aliquo  de  au- 
xilio  certiorem  redderet.  Eo  deprecante,  cum 
sol  ad  occasum  vergeret,  signum  crucis  in 
coelo  apparuit ,  cui  crat  inscript  ura  : //ac 
vince.  Obstupuit  iraperator,  obstupuerunt 
niilites  ostenti  huius  spectatores.  Sequenti 
nocte  Christus  ipse  cura  simili  signo  dor- 
mienti  iraperatori  apparuit,  eumque  monuit, 
ut  crucis  signum,  quod  in  firraamento  vide- 

'  vid  p.  7r)-7(;. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMrERII    OCCIDENTALIS 


81 


rat,  in  scutis  notaret,  formatoquo  ad  illius 
imaginoiu  railitari  vexillo,  illo  tamquam  sa- 
lutaii  [iracsidio  in  boUo  utoretur.  Altera  die 
Constantinus  vexilhnn  confici  iussit,con?tans 
ox  hasta  oblong:a,  per  stipitem  transversum,  i 
e  quo  pannus  purpureus  auro  intextus  pen- 
debat,  crucis  (iguram  referens,  et  in  summi-  j 
tate  ornatum  monogrammate.,  idest  duobus  | 
nominis  Cliristi  initialibus  litteris  graeci  cha-  | 
racteris  sibi  invicem  insertis.  Idem  mono- 
gramma  Constantinus  suae  galcae  suorum-  : 
que  militum  clypeis  applicari  iussit,  His  fac-  I 
tis,  versus  tinem  an.  312  exercitus  pari  fron-  j 
te  concurrerunt,  praelioque  ad  pontem  Mil- 
vium  commisso,  Maxentius  devictus  et  iu 
Tiberim,  quem   traiicere  conabatur,  lap- 
sus  pei'iit.  Constantinus  urbem  ingressus,  ab 
omnibus,  tum  e  civium  tum  e  seiiatorum  et 
equestrium  ordine,  faustis  acclamationibus 
exceptusest,suoque  imperio  Italiam  et  Afri- 
cam  adiunxit. 

Constantinus  felicem  belli  exitum  accep- 
tum  referens  illi ,  cuius  auxilio  vicerat,  su- 
blimem  hastam  ad  imaginem  vexilli  crucis, 
quo  in  praeho  usus  fuerat,  in  celeberrimo 
urbis  loco  collocavit.  Sacerdotes  accersivit, 
a  quibus  christianae  Religionis  mysteriis  et 
praeceptis  erudiretur,  et  deinceps  eamdem 
sincero  atque  constanti  animo  professus  est  ^ 

Quidam  petulantes  critici  relationem  de 
visione,  quae  Constantino  obtigit,  fabulis  ad- 
numerarunt  ^.  Alii  istud  phaenomenon  ad 
causas  naturales  referunt^.  At  Constantinus 
ipse  rei  veritatem  iureiurando  confirmavit 
Eusebio,  ut  hic  testatur,  et  insuper  ad  testi- 
monium  totius  exercitus,  qui  idem  signum 
viderat,  provocavit.  NuUa  invenitur  causa, 
propter  quam  imperator  totam  rem  contin- 
xisset;  qui  enim  dicuat,  eum  militibus  suis 
hacratione  animos  addere  voluisse,  non  per- 
pendunt,plerosque  eorum  fuisseethnicos.  Eu- 
sebii  relationem  contirmant  Lactantius,  So- 
crates,Sozomenusaliique  scriptores.  Ex  ipsis 
ethnicis  scriptoribus  Nazarius  testatur,  Con- 
stantino  coeleste  phaenomenon  apparuisse*. 
Istam  visionem  non  fuisse  phaenomenon  a- 
liquod  naturale,  ex  omnibus  illius  adiunctis 
manifestum  est  ^  Nonnulli  dixerunt,  Con- 


»  Euseb.  Vila  Constantini,  1.  I,  c.  28-29;  Laclanl. 
De  mort.  persecutor.,  c.  41;  Socrat ,  Hist.  eccl.  I.  I,  c 
i;  Sozomen.  1.  I,  c.  3;  Philostorg.  1. 1,  c.  6;  Nicephor. 
1.  Vli,  c.  20. 

- 1  Oisel,  Thesaurus  numi.smat.  p.  463;  1.  Toll.  An- 
notat  ad  Lactant.  de  Mort.  persecut.  p.  267 ;  I.  Cleri- 
cus,  Bibliolh.  t.  III,  p.  3r,l. 

'■'  I.  .K.  Fabric,  Biblioth.  qraec.  t.  VI,  1.  5,  c.  3;  I.  A. 
Schmid,  De  luna  in  cruce  visa.  —  *  Panegyr. 

'-  I.  Gretser.,  De  cruce,  1.  II,  c.  36;  I».  F.  CLilHet,  De 

WOUTERS,  I. 


stantinum  non  sincero  animo,  sed  e  rationi- 
bus  politicis  Religionem  christianam  esse 
professum  '.  Verum  sinceram  Constantini 
conversionem  extra  omnem  dubitationem 
ponunt  modus,  quo  conversus  est;  tota  eius 
deinceps  agendi  ratio,  nuUa  simulatae  reli- 
gionis  vestigia  prodens,  consilia  etiam  leges- 
que  ad  propagandam  Religionem  christia- 
uam  ct  ad  abrogiinda  deorum  sacriticia  et 
cultum.  Praeterea,si  Constantinus  c  ratione 
politica  ad  lirmandum  et  ampliticandum  ira- 
perium  suum  aliquam  religionem  protite- 
ri  intendissct,  ethnicam  potius  eligero  de- 
buisset,  utpote  cui  maxima  pars,  et  in  impe- 
rio  et  in  senatu  et  in  exercitu,  adhuc  adhae- 
rebat.  Actiones  vero  iraprobandae,  quas  post 
suam  conversionem  admisit,  eius  sinceritati 
in  profitendo  Christianismo  ita  non  obstant, 
quemadmodum  nec  aliorum  Christianorum 
naevi  eorum  fidem  in  dubium  vocant  ^. 

2.  Ecdesiae  Ubertas  —  Divina  providen- 
tia  mox  post  conversionem  Constantini  in 
caeteris  etiam  imperii  partibus  libertatem 
Ecclesiae  procuravit.  Etenim  Constantinus 
una  cum  Licinio ,  cui  sororem  suam  Con- 
stantiam  uxorem  dederat,  an.  312  Romae 
et  anno  sequenti  Mediolani  edictum  promul- 
gavit,  quo  christianae  Religionis  professio 
ubique  libera  reddebatur,  omnibus  cuiusvis 
ordinis  aut  conditionis  eam  suscipiendi  po- 
tegtas  fiebat.  coemeteria,  ecclesiae  et  bona, 
Christianis  durante  persecutione  erepta,  iis 
restituebantur.  Legis  huius  exemplum  una 
cura  nuncio  partae  de  Maxentio  victoriae 
transmiserunt  principes  ad  Maximinum,  0- 
rientis  imperatorem,  qui  Christianos  dirissi- 
me  persequebatur.  Hic  vero  provincias  Li- 
cinii  arraata  manu  invasit,  votumque  de  de- 
lendo  per  orbem  christiano  noraine,  si  victor 
extitisset,  emisit.  At  quaravis  militum  nu- 
mero  Licinium  duplo  superaret,  apud  Adria- 
nopolim  ad  internecionera  victus  ,  confugit 
in  Asiam  rainorem;  et  brevi  post  foedissirao 
raorbo  e  surapto  veneno  correptus,  per  qua- 
tuor  dies  vehementissimis  doloribus  exci^u- 
ciatus,  an.  313  extinctus  est.  Eius  imperium 
Licinius  victor  suo  adiunxit. 

Tunc  exstinctis  persecutoribus  dies  sere- 
niores  Ecclesiae  illuxeruat  per  totum  impe- 
rium.  Scd  laetam  Christianot^um  spem  paulo 
post  turbavitLicinius.  Hic  iara  ditionis  am- 
plitudine  Constantinum  superans,  elato  ani- 


conversione  Constantini;  Duvoisin,  Disserlalion  hist. 
sur  la  vision  de  Constanlin;  I.  C.  Wolf,  Disserlatio  de 
visione  crucis  Conslantino  .M  oblatae. 

1  G.  Arnold,  Hisl.  eccl.  t.  1, 1.  IV,  c.  2. 

-  I.  B.  Paima,  Praekcl.  hist.  eccl.  t.  I,  p.  II,  c.  5. 

7 


82  EPOCHA 

mo  ei  bellum  suscitavit ;  sed  petnlantiae 
suae  poenas  luit.  Apud  Cihalem  ad  Savum  a 
Constantino  iiiirenti  praelio  victus,  pacem 
petiit  impetravitque,  relictis  Constantino  om- 
nibus  provinciisEuropaeis.  Crevitexinde  eius 
in  Constantinum  invidia.  Quum  autem  Lic 
Christianis  faveret,  Licinius  multifciriis  mo- 
dis  eos  vexare  et  exagitare  coepit;  episco- 
pos  inter  se  communicare  aut  concilia  cele- 
brare  prohibuit;  feminas  in  easdem  cum 
viris  ecclesias  ad  divina  officia  convenire 
vetuit;  milites  et  praetorum  ministros,  qui 
diis  sacrificare  nolebant ,  exauctoravit  et 
muneribus  privavit;  oranes  Christianos  pa- 
latio  suo  expulit;  servossuos,  qui  Christiani 
erant,  aut  exilio  multavit  aut  bonis  spolia- 
vit.  Quod  imperatoris  in  Christianos  odium 
quum  innotuisset,  provinciarum  rectoribus, 
qui  Christianis  infensi  erant,animum  adde- 
bat,  ut  iterum  tormentis  et  suppliciis  in  eos 
animadverterent.  Id  praecipuc  factura  est 
in  Ponto  et  Armenia  minori ,  ubi  ecclesiae 
aliae  destructae,  aliae  clausae,  plures  epi- 
scopi  occisi,  quos  inter  Blasius  Sebastenus, 
et  40  milites  sub  praofecto  Agricolao  in  sta- 
gnum  gelu  concretum  coniecti  sunt. 

Talis  agendi  ratio  erga  Christianos,in  qui- 
bus  Constantinus  ipsc  despici  videbatur,  a- 
liaque  a  Licinio  contra  pacis  supra  initae 
conditiones  attentata,  an.  323  inter  utrum- 
que  rursus  bellum  excitarunt.  Constantinus 
crucis  vexillo  in  omni  certamine  usus,  Lici- 
nium  tribus  rnagnis  praeliis  vicit,  eum  Ni- 
comediao  inclusum  ad  deditionem  compulit, 
et  i)urpuraexutum  Thessalonicam  ad  vitam 
privatam  relegavit.  Tandeni  anno  sequenti 
novas  insidias  molientem ,  capite  plecti  ius- 
sit^ 

Tunc  solo  iraperantc  Constantino,  Eccle- 
sia  per  totum  imperium  Romanum  accepit 
principatum.  Constantinus  cnim  ad  promo- 
vendam  Religionem  christianam  et  suppri- 
mendam  cthnicam  varia  decrevit.  Nemincm 
tamen  ethnicorum  ad  Christianismum  com- 
pelhindum  aut  })ropter  ctlmicismum  aliqua 
iniuria  afficiendum  csse  ,  exprcsse  statuit. 
Auguria  ot  sacrificia  ethnica  prohibuit;  deo- 
rum  statuas  deiici  et  destrui  iussit  praeter 
eas,  quae  insignioris  artificii  essent  specimi- 
na;  templa  partim  claudi  partim  in  veri  Dei 
ccclesias  converti  mandavit;  provinciarum 
praesides  et  praetorii  praefectos  plerumque 
constituit  Christianos,  vel  si  cthnici  essent. 


III.    A    CONVERSIONE   CONSTANTINl   M. 


»  Eiisel).,  IlisL  eccl.  1.  IX-X,  ct  VUa  Conslanliu.].  I; 
L.Tctant.,  I)e  mort.  pnrspcnlor.  c.  18-1'.);  Socrat.  I  I, 
c.  3;  Sozomen.  I.  I,  c.  7;  Tlieodorel.  I.  I,  c.  0. 


iis  sacrificare  nullo  modo  licebat;  iis  qui  re- 
licto  ethnicismo  Fidem  christianam  susci- 
piebant ,  favores  et  praerogativas  largitus 
est;  pauperibus  aes  donavit;  oppidis  aut  ur- 
bibus  quae  integra  convertebantur,  ius  civi- 
tatis  Romauae  vel  immunitatem  a  tributis 
conccssit.  Undo  factum  est ,  ut  per  totum 
imperium  quamplurimi  e  deorum  cultori- 
bus,  non  tantum  singuli,  sed  integrae  etiam 
urbes  simul  ad  christiana  sacra  transirent. 
Praeterea  eccle.sias  earumque  ministros  seu 
clericos  variis  praerogativis  et  immunitati- 
bus  ornavit ;  patrimonia  ecclesiastica  auxit; 
cunctis  subditis  e  bonis  quod  vellent,  eccle- 
siis  legandi  potestatem  fecit ;  aliaque  ad  au- 
gendam  Religionis  christiauae  maiestatem 
constituit '. 

3.  Donatistarum  scMsma  —  Partis  ubi- 
que  pace  ettranquillitate,  bonorum  omnium 
liostis  alias  in  Ecclesia  tempestates  excita- 
vit,  sciliect  schismata  et  haereses.  In  Africa 
tetro  schismati  ansam  dedit  electio  Caeci- 
liani  arcliidiaconi  ad  epis-^opaturaCarthagi- 
nensem.  Huic  electioni,  quaravis  unaniraiter 
factae,  adversati  sunt  duo  presbyteri ,  Bo- 
trus  et  Celeusius,  quod  ipsi  episcopatum  cu- 
piebant.  lis  se  mox  adiunxerunt  quidam  alii 
presbyteri ,  a  Caeciliano  ad  reddenda  vasa 
sacra  ,  sibi  persecutionis  tempore  depositi 
loco  credita,  adacti.  lisdem  se  iunxit  femina 
quaedam  Lucilla,  nobilitato  et  divitiis  prae- 
potens,  Caeciliano  infensa,  quod  ossa  cuius- 
dara  hominis,  do  cuius  martjrio  non  con- 
stabat,  ante  sacram  synaxim  osculari  solita, 
ab  eo  fuerat  reprehensa.  Illi  igitur  an.  311 
Caecilianum  ;  ccusarunt,  quod  durante  per- 
secutione  cum  esset  diaconus,  confessoribus 
in  carcere  cibum  denegasset,  qnodque  et 
ipse  traditor  et  ab  episcopo  traditore  ordi- 
natus  fuisset.  Secundus,  episcopus  Tigisita- 
nus,  et  aliquot  alii,  qui  synodo  Cirtensi  in- 
terfuerant  ^,  e  Numidia  a  factiosis  Cartha- 
ginem  vocati,  reprobata  electione  Caeciliani 
in  eius  locum  ordinarunt  Maiorinum  lecto- 
retn,  Lucillae  domesticum.  Inde  dissensio  et 
initium  schismatis  in  ccclesia  Carthaginen- 
si,  et  paulo  post  in  omni  Africa  proconsula- 
ri,  in  Nuraidia  ct  ALauritania,  aliis  cum  Cac- 
ciliano,  aliis  cum  Maiorino  communicanti- 
bus.  Maiorino,  an.  313  mortuo,suttectus  fuit 
Donatus,  a  quo  sicut  ab  altero  Donato,  epi- 
scoi)o  Casarum  nigrarum,  schismatici  appel- 
lati  sunt  Donatistae. 


»  Euseb.,  Vila  CnnstanUn.  1.  II-III;  Socral.,  Ilist. 
pccl.  I.  I,  c.  1);  Sozomcn.  I.  I,  c.  0, 1.  V,  c.  5;  Theodorel. 
I.  I,  c   1.^.;  Cudex  Tkeudus.  1.  X,  XI,  XVI. 

2  Viil.  p.  70. 


VSQVE    AD    EXCiniVM    IMrERH    OCCIDENTALIS 


83 


Schismatici  rati,  sibimaximeprofutiirum 
iraperatoris  patrociniuni ,  ad  cum  liboUum 
miserunt,  quo  adversus  Caecilianum  iudi- 
cium  postulabant.  Constantinus  «non  ausns 
de  causa  opiscopi  iudicare,  inquit  s.  Auiru- 
stinus,  oam  discutiendam  atquc  tiniendam 
episcopis  delegavit  '  ».  Anno  313  Melchia- 
des  Pp.  Romae  concilium  indixit,  cui,  prae- 
ter  episcopos  Italos,  e  Galliis  interfuerunt 
Maternus  Agrippinensis ,  Rheticius  Aup;u- 
stodunensis  et  Marinus  Arelatensis.  Ade- 
rant  ex  utraque  parte,  Caeciliani  et  adver- 
sariorura  eius,  episcopi  deni.  Postquam  per 
triduum  causa  fuisset  discussa,  Caecilia- 
nus  a  concilio  innoxius  declaratus  est;  Do- 
natus  episcopus  Casarum  nigrarum,  totius 
raali  instigator,  damnatus;  episcopis,  qui 
factioni  assenserant,  in  pristino  honore  ma- 
nere  concessum  ea  lege,  ut  cura  Caecilia- 
no  communicarent,  Verum  schismatici  sen- 
tentiamRomani  concilii  contemnentes,  apud 
imperatoreqi  questi  sunt,quod  in  eonon  ple- 
ne  et  a  paucis  tantura  episcopis  auditi  fuis- 
sent.  Constantinus  eorum  pervicaciaraaegre 
tulit,  attaraen  ut  multorum  interventu  cau- 
safinem  acciperet,et  perduellibus  os  penitus 
obstrueretur,  an.  314  copiosius  concilium  ex 
orani  Occidente  indixit  Arelate  in  Gallia. 
Silvestrum  Pp.,  qui  paulo  antea  s.  Melchiadi 
successerat,  huius  concilii  celebrationi  as- 
sensisse,  vel  ex  eo  patet,  quod  eidem  per  le- 
gatos  suos  praesederit. 

Interfuerunt  concUio  Arelatensi  circiter 
200  episcopi.  Praesederunt  vice  Pontiticis 
Claudius  et  Vitus  presbyteri,  Eugenius  et 
Cyrianus  diaconi.  Donatistae  in  eo  Caecilia- 
nura  eorumdem  ac  in  Romano  concilio  cri- 
ininura  accusarunt;  at  cum  nullus  accusandi 
raodus,  nullaque  probatio  conveniret,  iterum 
sententia  dicta  est  pro  Caeciliano,  illi  vero 
damnati  sunt  '^  Tunc  multi  ad  communio- 
nem  Caeciliani  transierunt.  Alii  a  concilii 
sententia  ad  imperatorem  appellare  ausi 
sunt.  Const-mtinus  prirao  iratus,  deinde  de 
priori  sua  indignatione  remittens,  eos  an. 
310  Mediolani  audivit;sed  conciliorum  sen- 
tentias  secutus,  Caecilianum  innoxium  de- 
claravit,  adversarios  ceu  improbos  calum- 
niatores  repulit. 

Quum  tot  iudiciis  damnati  schismatici 
iiondum  acquiescerent,  sed  Catholicosoppri- 

»  Episl.  162. 

2  Contra  eos,  qui  dicunt,  patres  Arelatenses  suo  fa- 
cto  probasse,  R.  Pontificis  sententiam  esse  reforraabi- 
iem  et  ab  ea  ad  concilium  generale  appcllari  posse,  vi- 
dcsis  card.  Orsi,  I)e  irrejorrnabili  iudicio  R.  Ponlificis 
tn  defuiiendis  Fidei  conlruversiis,  t.  II,  1.  3,  c.  10;I. 
B.  Palma,  Praelect.  Iiisl.  eccl.  t.  I,  p.  II,  c.  7. 


raerent,  ipsumque  imperatorcm  reprehen- 
dorent,  Constantinus  eorum  pervicaciaepoc- 
nas  opponendas  ratus,  iis  ecclosias  eripi  et 
eorum  primarios  in  exilium  migrare  iussit. 
At  nec  his  schismaticorum  audacia  IVacta 
est,  contra,  saepenumero  vi  armisquo  impe- 
ratoris  legibus  restiterunt.  Constantinns  in- 
dignabundus,  eos,  tamquam  homines  qui  ad 
frugem  corrigi  non  possent,  an,  321 ,  revo- 
catis  legibus  suis,  soli  divinae  vindictae  re- 
liquit.  Undo  factum  est,  ut  Donatistae,  adhi- 
bitis  etiam  contra  Catholicos  violentiis,  latis- 
sime  se  per  Africc^mpropagarint.  Extra  Afri- 
cam  vero  omnes  ecclesiac  cum  Caeciliano 
comraunicabant.  Hinc  schisraatici  assorue- 
runt,  veram  Ecclesiam  ubique  traditorum 
communione  defecisse,  et  apud  so  tantum 
perdurasse;  ac  proinde  ab  alienis  baptizatos, 
contirmatos  aut  ordinatos  si  clerici  essent, 
rursus  baptizabant,  contirraabant  et  ordina- 
bant.  Sic  Donatistao  cum  schisraate  haeresim 
coniunxerunt'.  Ulteriora  eorum  fata  postea 
referemus. 

4,  Ss.  Melchiades  et  Silvester ,  Pon  tifi- 
ces  —  S.  Melchiades  Pp.  an.  311  in  locum 
s.  Eusebii  suffoctus,  Ecclesiara  gubernavit 
duobus  annis  totidemque  mensibus.Obiit  IV 
idus  dec.  an.  313. — Referente  Libro  Ponti- 
fic al i  hic  Pontifex  constituit,  ut  oblationes 
consecratae  2^er  Ecclesias  ex  consecratii  E- 
piscopidirigerentur,quod  declaratur  fer- 
mentum^ .  Sirailiter  decrevisse,  ut  duo  sal- 


'  D.  Optat.  Milevitan.,  LL.  contra  Parmen. ;  s.  Augu- 
stin.,  Brevicul.  coLlut.;  card.  ^oris,  Historia  Donati- 
starum;  H.  Valesius,  Dissert.  de  schismaie  Donatist.; 
Sclielstrat.,  Eccles.  African  ,  Dissert.  III. 

-  Huic  decreto  similia  sunt  illa  Siricii  et  Innocentii  I. 
Siricius  enira,  ut  est  iu  Libro  Pontificali  (ap.  Lab- 
be,  t.  II  Concil.),  constituit,  ut  nullus  presbyter 
niissas  celebraret  per  omnem  hebdomadam,  nisi 
consecratum  Episcopi  loci  designati  susciperet 
declaratum,  quod  nominatur  fermentum.  inno- 
centius  I  aulera,  in  Epistola  ad  Decentium  c.  5  (apud 
eiindem  Labbe),  De  ferniento,  inquit,  quod  die  Domi- 
nica  per  tituios  mittimus,  superfltie  nos  consulere 
voluisti,  cum  omnes  Ecclesiae  nostrae  intra  Civita- 
tem  sint  constitutae.  Quarumpresbijteri,quia  die  ipsa 
propterplebem  sibi  creditam  nobiscum  convenire  non 
possunt,  idcirco  fermentum  a  nnbis  confeclum  per 
AcoUjthos  accipiunt,  ut  se  a  nostra  communione,  ma- 
xime  illa  die,  non  ludicent  separalos.  Quod  per  pa- 
roecias  fieri  debere  non  puto,quia  nec  lungeportanda 
sunt  Sacramenta,  nec  nos  per  coemeteria  diversa  con  - 
stitutis  Presbyteris  destinamus,  et  Presbyteri  eorum 
conficiendorum  ius  habent  atque  licentiam.  At  de  sen- 
su  atqiie  intelligenlia  borum  trium  decretorum  Mel- 
chiadis,  Siricii  atque  Innocentii  surama  estinter  Scrip- 
tores  dissensio.  Sunt,  quibus  videatur  fermenti  voce 
designari  Euciiaristiam,  ut  Claudio  Espencaeo  (De  udo- 
ratione  Eucharistiae,  1.  II,  c.  4),  Sirmondo  (in  Disqin- 
sit.  De  azymo.  c.  f)),  loan.  Card.  Dunae  (Rer.  Lituryic. 
1.  I,  c.  23,  g  10),  ubi  tamen  fermentum  sumit  pro  fer- 


84  EPOCHA    III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


tem  candelabra  essent  in  Altari,  dumMissae 
sacrificium  celebratur ,  quidam  auctores 
sunt:  sed  unde  hoc  hauserint,  minime  com- 
pertum  est.  lam  inde  ab  Apostolicistempori- 
bus  candelabra  fuisse  adhibita  in  actu  sacri- 
ficii  Missae,eruitur  ex  Actorvm  Apostolico- 
rum  c.  XX,ubi  narratur  quod  dum  Troade 
D.  Paulus  sacrificiura  otferret,  larapades  e- 
rant  accensae. — Post  Eusebii  obitum,  pridie 
calend.  februarias  an.  314,  summus  pontifi- 
catus  dehatus  fuit  s.  Silvestro,  Romano,  qui 
eo  functus  est  usque  ad  annum  335. — Varia 
in  Libro  Pontificali  memorantur  Silvestri 
decreta:  Chrisma  a  solo  Episcopo  conficien- 
dum;  baptizati  verticem  summum  chrismate 
ungenduma  presbjtero  •propter  occasionem 
transitus  mortis\  sacrificiurn  noninserico, 
neque  in  panno  tincto,  sed  tantum  in  lineo 
faciendum  ^  Dalraaticas  a  Diaconis  adlii- 
bendas  in  Ecclesia,  laevamque  eorum  tegen- 
dam  palla  linostima,  quae  ex  sententia  Car- 
dinalis  Bona  ^  asseri  potest  esse  stola  dia- 
conalis,  quae  in  humero  sinistro  ab  ipsis  dc- 
fertur  ad  differentiam  sacerdotalis  a  coUo 
ante  pectus  pendentis  ^.  S.  Silvester  primus 


raentalo,  dissentiens  a  Sirmondo,  qui  scribit,  Enchari- 
stiam  Fermentum  ex  eo  dictarn,  non  qnod  ex  paiie 
esset  fermentato,  sed  qnod  ipsa  quocirmqiie  ex  pane 
(ieret,  luxlesiis,  ad  qvas  iniltebatur,  fermenti  vtcem 
praestaret.  eisque  vnionis  inter  se  vinculum  esset  si- 
cut  fermentum  massue,  cui  commiscetur.  Sirmondo 
prorsus  .accedit  Christianus  Lupus  (in  Dissert.  De  S. 
Leimis  IX  Actis  ,  c.  ^),  TlHimasslnus  {Vetus  et  nova 
Ecctesiue  disciplina,  part.  I,  I.  II,  c.  "21,  g  0,  9,  se([q.). 
Accedit  et  Mabillonius  in  Dissert.  Ue  Ammo  (c.  10),  sed 
vult  alia  de  causa  Eucharistiam  appcllatam  fermenti 
vocabulo,  nimirum  vt  nomine  obscuro  profanis  cela- 
retur  tantiim  mijstermm.  C.uius  sentenliae  est  eliani 
Schelslratus,  Dc  disciplina  Arcuni,  c.  7,  art.  5.  Non 
pauci  arbitranlur,  Fermentum  illud  esse  Eulugias,  seu 
panem  benediclum.  In  liis  est  Anselmus  Ejiiscopus  Ha- 
velberpensis  (I.  III  hialog.c.  15).  Consentiunt  IJaron  ad 
an.  31  :i,  n.  iO,  Nicolaus  Card.  (^usanus,  Binius,  Theo- 
philus  Itaynaudus,  Franciscus  Macedo,  Antonius  Dadi- 
nus  Allaserra,  et  loannes  Cabasulius.  Horum  scriplo- 
I  uni  testimoiiia  recitat  loannes  Ciampinus,  De  perpe- 
tuo  anjmorum  vsv  in  Ecclesia  Latina.  c.  4.  Kandeni 
.«enlentiam  seculus  est  etiam  Petrus  (x)iistant,  1. 1  Epist. 
lili.  I'I>.  in  Melchiude,l  5,  n.  28.  ClSandini,  Op.  sae- 
piiis  cil.,  ii)  Melchiade. 

'  Veliim  hoc  iinenm  in  Oriline  Romann,  ct  s.  Grepo- 
rii  M.  Sacramentano,  Palla  corporalis  appidlaliir,  vul- 
f,'o  autfni  Corporale,  si\'c  qiiod  repraesenlat  memoriani 
Sindonis,  qiia  corpus  Chrisli  involiitum  riiil,  sive  (juod 
ipsiim  (;hristi  corpus  ei  superponitiir  in  Missae  sacri- 
iiciii. 

2  Her.  liturg.  I.  II,  c.  U,  'i  G. 

3  Dicitiir  autem  hiiiusmodi  palla  seu  stola  linostima, 
vel  potiiis  liiiostemu,  qiiia  lino  et  lana  conlexla,  in  sla- 
mine  linum,  in  tran)a  lanam  habet.  Alqiie  hic  non  in- 
confrriiiirn  duciiniis  anini;idverlere,  qiiod  stolae  lit  mrn- 
lio  Mib  noniini',  Orarii  iii  can.  '1'1  vX  'l'.i  coiicilii  Laodi- 
ceni  habili  h'ni|iore  eiusdem  Silvestri,  a  (|uo  concilio 
prohibitum  fuil  Subdiaconis  el  Lectoribus,  ne  Orariis 


oranium  Romanorum  Pontificum  pingitur 
Tiara  coronatus  ^ 

5.  Canones  synodorum  Arelatensis,  An- 
cyranae  et  Neocaesareensis  —  Porro  epi- 
scopi  in  commemorata  synodo  Arelatensi 
post  definitara  Caeciliani  Carthaginensis  et 
Donatistarum  causam,  contulerunt  etiam  de 
disciplina  ecelesiastica,  edideruntque  22  ca- 
nones.  Praecipui  sunt  qui  sequuntur:  V  ca- 
none  mandatur,  ut  Pascha  eodem  tempore 
et  die  ubique  celebretur ;  2"  et  21**,  ut  cle- 
rici  permaneant  in  ecclesiis,  pro  quibus  or- 
dinati  sunt;  8",  ut  baptismus  ab  haereticis 
cum  debita  forma  et  materia  collatus,  non 
repetatur;  10°,  ut  matrimonium  ne  adulte- 
rii  quidem  causa  solvatur  ;  13**,  ut  tracli- 
tores,  de  quibus  ex  actis  publicis  constet, 
ab  ordine  cleri  amoveantur;  20°,  ut  episco- 
pus  a  tribus  saltem  episco[)is  consecretur. 
Praeterea  episcopi  congregati ,  priusqnam 
synodumabsolverent,honorificam  epistolam 
scinpserunt  ad  Silvestrum  Pp.,  qua  Concilii 
canonumque  confirmationem  penes  eum  esse 
professi,  postulabant,  ut  quaeinsjnodo  fue- 
rant  decreta,  rata  haberct  totique  Ecclesiae 
proponeret  servanda  ^. 

In  aliis  etiam  provinciis  praesules  eccle- 
siarum,  pace  et  tranquillitate  bene  usi,  nihil 
prius  habuerunt,  quam  ut  ecclesias  perse- 
cutionibus  dissipatas  colligerent,  raalis  illa- 
tis  mederentur,  collapsamque  disciplinam 
instaurarent.  Pastoralis  huius  sollicitudinis 
monumenta  sunt  canones  sj^nodorum  Ancj- 
ranae  et  Neocaesareensis.  Ancyram  Gala- 
tiaemetropolim  an.  314  convenerunt  18  epi- 
scopi,  qui,  praeside  Vitali  Antiochono,  con- 
diderunt  24  canones.  In  his  canonibus,  prae- 
ter  alia,  statuitur:  in  Canone  1°  ct  '2^,  ut  pre- 
sbyteri  et  diaconi  qui,  idolis  sacrificaverint, 
si  poenitentiara  egerint,  ad  honoris  quidem 


utanlur.  Ex  quo  iure  infertur,  ante  mille  el  quingentos 
annos  usuni  slolae  iii  Ecclesia  invaluisse. 

1  Papebrochius,  iii  Conatu  ad  s.  Silveslrum,  n.  5,  in- 
quit:  Omissis  fabulis  dici  posse  videtvr,  qvod  consti- 
tuta  per  Conslanlinvm  Ecclesiastica  pace,  Silvester 
vel  propria  electione,vel  ipsius  maiidato  1'ileum  sum- 
seril,  Homano  more  Sijmbolum  liberlatis;  eumque 
aureo  phrijgio,  seu  diademate  oniatum  inferne,  qua 
cuput  taiigit,  ud  signilicuiulum  liegale  Sacerdotium 
siicerdotum  omnium  1'rincipi  collatum  a  Christo:  cui 
lionifacius  Vlll  alteram  coronam  imposuit,  exprimi 
eo  volens  utriusijue  liegni  curporalis  ac  spirilualis 
praerogaliram  Pontijici  competentem.  Triplicis  de- 
nique  coronamenti  Tiaram  assumsisse  legitur  llrba- 
iiiis  V  numeri  miistici  forsitan  causa.  Vid.  lo.  Alber- 
tiim  Eabriciiim,  ilibliothecae  Graecae  vol.  VI;  citalum 
l>apebrocliium  in  Conatu  ad  Stejihanum  III,  n.  "2;  Nal. 
Alex.  Dissert.  XV  in  Hist.  eccl.  saec.  IV;  Thoniassin., 
Vetus  ct  nova  Ecclesiae  disciplina,  1. 1,  part.  I,  c.  5, 
gll. 

'^  Labbe,  Concil.  l.  I,  p.  I  i^l. 


VSQVE    AD    EXCIDIVM    IMPERII    OCCIDENTALIS 


85 


graduni,  non  vero  ad  functionossacras  admit- 
terentur;  3*^  et  sequontibus  usquc  ad  9'",  lap- 
sis  poenitentiao  publioae  modus  et  tempus 
constituuntur ;  10'\  iis,  qui  postquam  prote- 
stati  essent ,  quod  uxorem  ducere  intende- 
rent,  ab  episcopo  ad  diactinatum  fuerint  as- 
sumpti,  si  postca  uxorem  duxerint,  in  mini- 
sterio  manere  conceditur;  alii  vei'o,  si  id  fe- 
cerint,  ediaconatu  deponunturj  12°,choroi)i- 
scopis  presbyterorum  et  diaconorum  ordi- 
nationes  probibentur;  7",  dig-nitate  et  oili- 
cio  privantur  episcopi,  qui  e  sedibus  suis 
pulsi,  alienas  invaserint  ^  Paulo  post  iidem 
fere  episcopi  convenerunt  Ncecaesaream 
Cappadociae ,  ubi  14  canones  ediderunt: 
liorum  1*  depositionis  poena  plectit  presby- 
teros,  qui  uxores  duxerint;  2''  animadvertit 
in  mulierem,  quae  duobus  fratribus  nupse- 
rit,  et  in  virum,  qui  duas  sorores  sibi  iunxe- 
rit ;  8^  in  clerum  admitti  vetat  eum*,  cuius 
uxor  adulterii  convicta  est ;  IT  prohibet,  ne 
quis  ante  30  annum  presbyter  ordinetur  ^. 

Chorepiscopi,  de  quibus  can.  12synodi  An- 
cyranae  tit  mentio,  dicebantur  episcoporum 
vicarii  rure  constituti.  Quum  enim  his  tem- 
poribus  episcopi  ipsi  fere  omnes  functiones 
sacras  peragerent,nunc  vero  oranibus  totius 
dioecesisnegotiis,praesertiramaiorismomen- 
ti,administrandis  non  sufficerent,negotiorum 
partem  commiserunt  vicariis  rure  constitu- 
tis,  suprema  potestate,  et  inspectione  sibi  re- 
servatis.  Isti  vicarii  inde  dicti  sunt  chorepi- 
scopi;  quamvis  plerumque  charactere  epi- 
scopali  non  essent  insigniti,  non  numquam 
tamen  inter  eos  fuerunt  veri  nominis  episco- 
pi,  sive  quod  proprius  episcopus  alium,  e 
sede  sua  pulsum ,  in  suum  cliorepiscopum 
assumeret,  sive  quod  presbyterum,  cui  par- 
temdioeceseos  erat  commissurus,episcopatus 
ordine  insigniret.  Cum,  progressu  temporis, 
chorepiscopi  sibi  plura  arrogarcnt  quam  quae 
ab  episcopis  essent  concessa,  neque  synodo- 
rum  decretis  compesci  possent,  eorum  mu- 
nus  in  utraque  ecclesia  orientali  et  occiden- 
tali  abrogatum  fuit  ^. 

Praesules  ecclesiarum  praeter  chorepisco- 
pos,  alium  tum  e  presbyteris  tum  e  diaconis 
adi  utorem  assumebant  .Qui  e  presby  teris  erat, 
archipresbyter  dicebatur ,  et  episcopo  suppe- 
tias  ferebatgeneratira  in  omnibus  functioni- 
bus,  quas  presbyteri  vi  ordinis  sui  peragere 
valent.  Hoc  archipresbyteri  munus  in  histo- 


'  Labbe,  Concil.  t.  I,  p.  lioo. 

Mbid.  p.  147!). 

•'  Selvag.,  Antiquit.  christian.  1.  I,  p.  I,  c.  15;  Tho- 
massin,  Vetus  ct  nova  Ecclesiae  disciplina,  l.  I,  J.  II, 
c.  1--2. 


riahuius  ipsius  saeculi  iam  occurrit,  eratque 
dignitate  primum  post  episcopalem.  Anti- 
quius  est  otiicium  archidiaconi,  qui,  sicut  ar- 
cliiprcsbyter  in  functionibus  spiritualibus,  in 
negotiis  ecclesiastico-oeconomicis,  litui-gicis 
et  disciplinaribus  episcopum  adiuvabat.  Ar- 
cliichaconorum  auctoritas  progressu  tempo- 
ris  ita  accrevit,  ut  supra  presbyteros,  robus 
mere  spiritualibus  occupatos,  extollercntur. 
Quapropter  arcliidiaconatum,  qui  ab  initio 
proprius  crat  diaconorum,  etiam  pctiverunt 
acceperuntque  presbyteri  ^ 

0.  Mcleiianorum  schisma — Eodem  tem- 
pore,  quo  Donatistae  in  Africa,  Meletiani  in 
^■Egypto  ecclesias  schismate  perturbarunt 
ac  diviserunt.  Huius  schismatis  auctor  fuit 
Meletius,  episcopus  Lycopolitanus  in  The- 
baide,  qui,  i^ropter  negatum  in  pei^secutione 
GalerianaChristum  et  aliacriraina,insynodo 
Alexandrina  aPetropatriarcha  depositus  ct 
excommunicatus  est.  Spreta  synodi  senten- 
tia,  Meletius  episcopales  functiones  exercere 
perrexit;  ipsa  iura  patriarchica,  quae  a  pri- 
scis  temporibus  in  ^gypto,  Lybia  et  Pen- 
tapoli  episcopi  Alexandrini  propria  erant, 
usurpavit;  presbyteros  et  episcopos  instituil, 
atque  tetrum  schisma  ,  cuius  asseclae  dicti 
sunt  Meletiani,  creavit.  De  liis  schismaticis 
actum  fuit  an.  325  in  concilio  Nicaeno  1.  In 
00  iura  patriarchica  secundura  antiquum 
morem  patriarchae  Alexandrino  confirmata 
sunt,  et  de  Meletio  eiusque  sectariis  consti- 
tutum,  ut  is,  solo  episcopi  nomine  retento, 
sine  ulla  episcopali  functione  maneretLyco- 
poli ,  et  qui  ab  eo  sacris  Ordinibus  fuissent 
initiati,  sub  potestate  forent  patriarchae 
Alexandrini  ^.  Qui  posthaec  in  schismate 
perseverarunt,  brevi  post  se  coniunxerunt 
haereticis  Arianis. 

7.  Arianae  haeresis  initia — Haeresim  ve- 
ro,  quae  principalem  Religionis  christianae 
doctrinam  tangebat ,  eiusque  fundamentum 
destruebat,  Alexandriae  in  yEgypto  protulit 
Arius.  Is  adhuc  diaconusaPetro  patriarcha 
propter  favorem  erga  schismaticos  Meletia- 
nos,  ad  quos  pertinuerat,  a  communione  ec- 
clesiastica  separatus,  sub  Achilla,  Petri  suc- 
cessore,in  communionem  receptus  et  ad  pre- 
sbyteratus  gradum  admissus  fuerat.  ^gre 
ferens,  Alexandrum  post  Achillae  obitum  ad 
patriarchatum  Alexandrinum,  quem  ipse  af- 
fectabat,  evectum,  eius  doctrinam  impugnare 
coepit.  Alexander  in  presbyterorum  et  cle- 


1  .Selvag.  ibid.  c.  1-2;  Thomassiii.  ibid.  c.  3-6, 17-20. 

2  Epist.  PP.  NicacHorum,  apud  Theodoret.  Ilist.eccl. 
I.  I,  c.  t);  s.  Alhanas.,  Apologia  //;  Labbe,  Concil.  t.  I, 
p.  955. 


86 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


ricorum  consessu  orationemhabuerat  de  ss. 
Trinitate.  Ai^ius  eam  oppugnans  contendit , 
Yerbum  seu  Filium  nou  esse  e  Patris  sub- 
stantia  genitum,  sed  libera  Patris  voluntate 
e  nihilo  procreatum;  anteomnes  res  creatas 
fuisse  productum,  nontamen  aeternum;  non 
esse  veri  nominis  Deum,  sedcreaturam  cae- 
teris  praestantiorem ;  vocari  Filium  Dei , 
quatenus  in  Dei  creatione  opifex  et  divinae 
omnipotentiae  instrumentum,  ad  specialem 
divinae  gratiae  et  gloriae  participationem 
seu  consortium  elevatus  fuerit.  Hinc  patet, 
quantum  a  vero  aberrent  qui  dicunt,  con- 
troversiam  inter  Arium  eiusque  fautores  et 
Catholicos  solum  constitisse  in  subtili  qua- 
dam  rerum  expositioneetterminorum  usur- 
patione;  cum  tamen  quaereretur  de  ipsa 
Verbi  et  Christi  lesu  divinitate,  adeoque  de 
religionis  christianae  fundamento.  Arius  , 
qui  cum  externa  honestate  et  suavitate  mo- 
rum  cruditionem ,  facundiam  et  artem  dia- 
lecticam  haud  vulgarem  coniungebat,  suas- 
que  sententias  sermone  et  scriptis,  inter 
quae  celebre  est  TAato,  commendabat,  non 
paucos  asseclasincleroetpopulo  nactus  est. 

Alexander  patriarcha,  postquam  Arium 
adsanioremmentem  revocare  frustra  tentas- 
set,  an.  .320  Alexandriae  sjnodum  100  fere 
episcoporum  ex  ^gypto  et  Lybia  indixit, 
in  qua  Arius  damnatus,  depositus  et  cum 
omnibus  suis  asseclis  excommunicatus  est. 
Tunc  Arius  in  Pahiestinam,  deinde  in  Asiam 
minorem  se  contulit,  ubi  pravis  artibus  et 
ambiguis  fidei  confessionibus  plures  sibi  epi- 
scopos  cbnciliavit,interquos  praecipuuseius 
patronus  fuit  Eusobius,  episcopus  Nicome- 
diensis  in  Bithjnia.  Undo  factum  est,  ut  hac 
controversia  onmes  fere  Orientis  ecclesiae 
se  implicarent ;  et  non  tantum  clerici,  sed 
etiam  in  urljibus  et  pagis  laici  tanto  cum 
aestu  de  materia  controversa  disputarent , 
ut  Religio  christiana  a  gentilibusintheatris 
risui  publico  exponeretur  '. 

Quae  cum  rescivissent  s.  Silvester  Pp.  et 
Constantinus  imperator,  de  componendis  dis- 
sidiis  contulcrunt.  Convenit  inter  cos,  ut 
Osins,  eiiiscopus  Cordubensis  in  Hispania, 
cuius  auctoritati  in  rebus  ecclesiasticis  tunc 
temporis  multum  deferebatur,  Alexan(h'iain 
iegarotur.  Is  an.  .324  copiosam  citiscoporum 
yEgyptiorum  sjnodum  coegit  Alcxandriae. 
Cum  vero  acta  huius  synodiexci(Ierint,liaud 
plono  constat,  quae  in  ea  gcsta  sint.  Scribit 
s.  Athanasius,  CoUuthum  presbyterum  Alo- 


'  S.  Alhanas. ,  Orat.  II  CDutra  Ariati.;  s.  K|)ipli;m., 
Haeres.  G9;  Theodoret.,  Ilaer.  falnil.  1.  I,  ct  Ili.st.  eccl. 
.  I,  c.  3-1;  Sozoraen.,  Ilist.  ecci  1. 1,  c.  1 1-. 


xandrinum,  qui  Deum  neque  malorum  natu- 
rae  neque  poenae  auctorem  esse  contende- 
bat,  et,  Alexandri  patriarchae  communione 
abiecta,  episcopalia  muuia  usurpare  et  sa- 
cerdotes  ordinare  audebat,  fuisse  in  ordinem 
coactum  et  ordinatos  ab  eo  in  statum  laico- 
rum  repositos  ^  Narrat  Socrates,  in  eadera 
synodo  damnatum  esse  errorem  Sabellii , 
quem  Arii  fautores  per  calumniam  impinge- 
bant  Alexandro,  patriarchae  Alexandrino  ^. 

8.  Concilium  Nicaenum  /,  gencrale  I 
{an.  325) — Quum  vero  animorum  aestus  in 
Oriente  minime  defervesceret,  necesse  vi- 
sum  est  convocare  geueraie  concilium ,  ut 
totius  Ecclesiae  iudicio  veritas  definiretur. 
Quapropter  auctoritates.  Silvestri  Pp.,cuius, 
utpote  summam  in  universam  Ecclesiam  po- 
testatem  habentis,  erat  concilium  generalo 
iudicerc,  concilium  oecumenicum  Nicaeae 
in  Bithynia  celebrandum  decretum  est.  Con- 
stantinus  imperator  hac  de  re  tam  bene  me- 
ruit,  ut  ab  antiquis  rerum  ecclesiasticarum 
scriptoribus  passim  dicatur  hoc  concilium 
convocasse ;  is  enim  urbem  Nicaeam  conci- 
lio  celebrando  coramodam  concessit,  episco- 
pos  litteris  honorificis  ad  illud  invitavit,  iis 
annonam  aliaque  subsidia  subministravit, 
concilium  sua  praesentia  illustravit,  prote- 
xit,  eiusque  decreta  auctoritate  sua  robora- 
vit,  ut  promptius  executioni  mandarentur 
et  rebelles  in  officio  continerentur.  Hac  ipsa 
etiam  ratione  alii  deinceps  imperatores  chri- 
stiani  concilia  convocasse  et  confirmasse  le- 
guntur. 

Habitum  est  concilium  an.  325.  Interfue- 
runt  ei  318  episcopi  pluriraique  presbyteri 
et  diaconi:  hi  quidera  iure  suffragii  non  gau- 
debant,  sed  consilio  et  doctrina  sua  episco- 
pis  in  pertractandis  controversiis  opem  fere- 
bant.  Praesedit  Silvester  Pp.  per  legatos 
suos,  nerape  Osium  episcopum  Cordubensem, 
Vitum  et  Vincentium  R.  E.  presbyteros.Tres 
causae  tractatac  sunt,  nimirum  haeresis  A- 
riana,schismaMeletianum,et  controversia de 
die  celebrandi  Pascha.  In  primis  lectasunt 
Arii  dogmata,  ad  quie  cohorruere  episcopi, 
eaque  exsecrati  sunt.Lectae  etiam  sunt  litte- 
rae  Eusebii  episcopi  Nicoraediensis,  et  pro- 
pter  blaspliemias,  quas continebant,  dilacera- 
tae.  Arius  et  eius  patroni  invitati,ut  senten- 
tiassuas  earum(jue  rationes  in  racdiura  ad- 
ducorent,  primum  haesitarunt,  deinde  ad  al- 
tercationeset  fallaces  fidei  forraulasprogres- 
si  sunt.Prae  aliis  s.Athanasius  diaconus,  qui 

'  Apolog.  II;  s.  Augustin.,  De  haeres.  c.  03;  IMiiloslr  , 
I)p  haeres.,  c.  31. 
2  Hist.  eccL  I.  III,  c.  5. 


VSQVE    AD    EXnniVM    IMPERII    OCCIDENTALIS 


87 


Alexandrura  patriarchara  AloxanJrinura  ad 
conciliuni  comitatus  erat,  Arianas  sententias 
(loctissimo  confutavit.  Deinile  Arius  cum  sua 
hacfesi  damnatus  est  et  SCTiaens  FiJoi  sym- 
bolum  cunJitum:  «CreJimus  in  unum  Deum, 
Patrem  omnipotentem,  omnium  visibiliuui 
et  invisibilium  creatorem.  Et  in  uuum  Do- 
minura  losuui  Christum,  Filium  Dei,  geni- 
tum  ex  Patre  Unigenitum,  hoc  est  ex  sub- 
stiintia  Patris,  Deum  Je  Deo,  lumen  Je  lu- 
mine,  Deum  verura  Je  Deo  vero,  genitum 
non  factum  ,  consubstantialem  Patri ,  per 
quem  omnia  facta  sunt,  quae  in  coelo  sunt 
et  in  terra.  Qui  propter  nos  homines  et  prop- 
ter  nostram  salutem  descendit,  et  incarna- 
tus,  et  homo  factus  est,  et  passus,  et  tertia 
die  resurrexit,  et  ascenJit  aJ  coelos,  unJe 
venturus  est  iuJicare  vivos  et  mortuos.  Et 
in  Spiritum  Sanctum.  Eos  autem,  qui  Ji- 
cunt:  fuit  aliquauJo  tempus  quanJo  non 
erat,  et  antequam  nasceretur,  non  erat,  vel 
quod  de  non  existentibus  factus  est;  aut  ex 
alia  substantia  vel  essentia  esse  Jicunt,  aut 
creatum,  aui  conversioni  et  mutationi  obno- 
xium,  anathematizat  sancta  cathoiica  et  apo- 
stolica  Ecclesia  ». 

Arii  fautores  huic  sjmbolo  subscribere 
noluerunt,  sub  praetextu ,  quod  vox  6y.oH- 
o-to;,  consuhstantialis ,  in  s.  Scriptura  non 
reperiretur  ,  et  quamJam  emanationem 
seu  partem  essentiae  Jivinae  in Jicaret ;  seJ 
postquam  Catholici  sensum  eius  exposuis- 
sent,  tergiversari  hauJ  amplius  potuerunt, 
et  una  cum  his  subscripserunt,  cxceptis  Juo- 
bus,  nimirum  Theona  Marmaricae  et  Se- 
cunJo  Ptolemaidis  episcopis.Quibus  factis, 
Constantinus  imperator  Arium,  Theonam  et 
SecunJum  episcopos  in  exili  im  ablegavit, 
eorumque  scripta  ,  praesertim  Thaliam 
Arii  ,  in  concilio  Jamnata  ,  ubique  flatumis 
traJi  imperavit. 

QuiJ  vero  in  causa  Meletiaai  schismatis 
constitutum  fuerit,  iam  supra  diximus  '. 
Quantum  ad  controversiam  Je  celebranJo 
Paschate  spectat,  decretum  est,  ut  illud  ab 
oranibus  ubique  ecclesiis  uno  et  eodem  die 
secunJum  R.  Ecclesiae  morem  celebraretur. 

Praetcr  haec  Nicaeni  Patres  conJiJerunt 
20  canones,  aJ  hierarchiam  et  Jisciplinam 
ecclesiasticam  spectantes.  Can.  l°manJatur, 
ut  eunuchi,  qui  scipsos  sponte  castraverunt, 
a  sanctis  OrJinibus  et  a  susceptorura  fun- 
ctionibus  arceantur;  2^\  ut  aJ  OrJiues  sacros 
non  aJinittantur  neopliyti ;  3**,  ut  a  clerico- 
rum  contubernio  arceantur  mulicres  subin- 


*  Vid.  p.  85. 


troductao ' ;  4*^,  ut  episcopi  eligantur  ab  epi- 
scopis  provinciao  vel  saltera  a  tribus  Je  cae- 
terorum  consensu,  ius  autem  confirmationis 
habeat  in  unaquaque  provincia  metropolita; 
~o^^  ut  oxcommunicatus  ab  uno  episcopo  non 
recipiatur  ab  aliis;  0'\  ut  secunJum  antiquam 
consuetuJinom  opiscopus  AlexanJrinus  iura 
patriarchica  haboat  in  yEg3'pto,  Lybia  et 
Pentapoli ,  sicut  Romanus  in  OcciJente  et 
Antiochenus  in  Oriente^;  7*^,  ut  quartura  ho- 
noris  graJum  habeat  cpiscopus  Ilierosot  jmi- 
tanus;  Can.  8''  praescribitur  moJus  recipiendi 
Novatianos  ad  Ecclesiam  redeuntes;  9'^  et  10" 
animadvertitur  in  cloricos  certorum  crimi- 
num  reos;  IP,  12o,  13o  et  14*^  agitur  de  di- 
sciplina  erga  lapsos  servanda;  15°  et  16" 
prohibetur,  quominus  ne  opiscopi,  presbyte- 
ri,  aliive  clerici  ab  una  ecclesia  ad  aliam 
transeant;  17"  clerici  usurarii  a  sacro  miui- 
sterio  arcentur;  18o  diaconorum  fastus  coer- 
cetur;  19°  Paulianistae  aJ  Ecclesiam  ve- 
nientes  baptizari  iubentur;  20"  statuitur,  ut 
Jiebus  dominicis  a  Paschate  usque  aJ  Pen- 
tecosten  stanJo  oretur. 

Alios  canones,  qui  praeter  20  commemo- 
ratos  a  Turriano  et  Abrahamo  Echellensi 
sub  nomine  Nicaenorum  eJiti  sunt  ,  suppo- 
sititios  esse,  probatur  ex  eo  quod  eorum 
nullus  veterum  meminerit,  quodque  in  iis 
habeantur  nonnulla,  quae  cum  antiqua  tra- 
ditione  et  ipso  concilio  Nicaeno  pugnant  ^. 

Post  haec  Patres  synodicam  epistolam 
scripserunt  ad  ecclesias  in  yEgypto,  Lybia 
et  Pentapoli  constitutas,  quas  certiores  red- 
diderunt  Je  omnibus  quae  in  concilio  fue- 
rant  Jefinita  et  Jecreta.  Constantinus  im- 
perator  etiam  litteras  scripsit  aJ  omnes  ubi- 
que  ecclesias,  quas  ad  observanda  Nicaena 
decreta  liortatus  est,  ea  maxime  ratione, 
quod  quae  tot  episcopi  a  Spiritu  S.  directi 
definierunt,  ipsius  Dei  eftata  censenda  sint. 
Reipsaconcilii  Nicaeni  decreta  ubique,etiam 
ab  iilis  ecclesiis,  quae  neminera  aJ  illuJ  Je- 
putarant,  suscepta  sunt:  illudquo  semper  ab 
omnibus  Catholicis  tanquam  oecumenicum 
seu  universale  Ecclesiae  concilium  habi- 
tum  est  ^ 


1  Stibintroductae  appellabaiitiir  inulieres  illae  quae 
in  duraoclericoruni  erant  seu  caiitate,seuquod  eis  inser- 
viebant.  Canon  vero  a  sua  ordinalione  excipit  matrem, 
sororem,  amitam  vel  materleram,  et  omnes  alias  quae 
propttr  agnationcm  se  omni  suspicione  exsolverent. 

-  Cf  de  hoc  canone  L.  Allal.  Eccl.  orient.  et  occident. 
consens.  1.  I,  c.  l'i;  C.  Lupura,  Ad  can.  6  Nicaen.  t.  I; 
iNalal.  Alexand..  Ilist.  eccl.  saec.  IV,  diss.  20;  E.  Schel- 
strat.,  Antkjiiit.  Eccl.  illustrat.  l.  II,  diss.  6. 

"  Ct'E.  Sclielstrat ,  Up.  cit.  diss.  11 ;  Pagi,  Grilica  in 
Annal.  Daron.  ad  an.  325. 

*  S.  Athanas.,  Epist.  de  decret.  Nicaen.;  Euseb.,Fifa 


88 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


9,  Arianorum  status  usque  acl  mortem 
Constantini  —  Quamvis  nunc  sollemni  et 
infallibili  Ecclesiae  iudicio  Ariana  haeresis 
esset  damnata  et  Fidei  dogma  deflnitum,  lis 
tamen  paulo  post  reciniduit.  Eusebius  Nico- 
raediensis  et  Tlieognis  Nicaenus  episcopi 
nonnullos  arianos  ad  communionem  cccle- 
siasticamadraiserunt,contravocabulum6ao8- 
(7105  reclaraarunt,  suasque  subscriptiones, 
quas  fraudulento  animo  et  ex  imperatoris 
metu  dederant,  revocarunt;  quapropter  oo- 
dem  anno  325  a  Constantino  in  Galliam  re- 
legati  sunt.  Verum  post  annos  3  sedibussuis 
restituti  fuerunt,  quia  in  litteris  ad  praeci- 
puos  episcopos  datis ,  consueta  simulatione 
asseruerant,  se  subscriptiones  suas  non  alia 
ex  causa  revocasse,  quam  quod  Ariura  erro- 
rum,ei  a  concilio  adscriptorura,  minime 
reum  et  proinde  anathemate  haud  dignum 
iudicarant;  interim  se,  ne  haereseos  habe- 
rentur  suspecti,  oranibus  concilii  decretis 
plene  consentire.  Arius  ipsequuraassereret, 
se  non  tencre  errores  a  concilio  Nicaeno 
damnatos,  atque  ad  hoc  persuadendum  im- 
peratori  subdolam  fidei  professionem  tradi- 
disset,  ab  exilio  rovocatus  est.Ariani  prospe- 
ra  hac  fortuna  mox  usisuntadsectamsuara 
augendam.  Rati  vero  dissimulandum  esse 
quamdiu  viveretConstantinus,qui  neminem 
Nicaenae  fidei  aperte  rcfragari  patiebatur  , 
obliquis  artibus  illam  oppugnarunt,  conten- 
dentes,  Ariura  nusquam  ducuisse  errores,  a 
Nicaeno  concilio  dainnatos,  vocem  consub- 
stantialis  non  csse  necessariam,  satisque 
esse  fidera  de  Filio  Dei  profiteri  verbis  s. 
Scripturae.  Subinde  orania  tentarunt ,  ut 
praocipuos  Nicaonao  fidei  defensores  e  sedi- 
bus  episcopalibus  deiicorent,  easque  ipsi  in- 
vaderent.  In  primis  quidem  an.  331  Euse- 
bius  Nicoraediensis,  adiunctis  sibi  Eusebio 
Cacsarcensi,  Patrophilo  Scytopohs,  Aetio 
Lyddae,  Theodoto  Laodicaeae,  aliisque  Atii 
patronis,  Antiochiae  conciliabulura  coegit, 
in  quo  D.  Eustatliium  patriarcham  Antio- 
chcnum  ceu  Sal)ellianismi  et  fornicationis 
reum  deposucrunt,  et  a  Constantino  impe- 
ratorc,  cui  veritatem  criminum  pcrsuase- 
runt,  in  Thraciam  relegandum  curarunt. 
Pari  fraude  dcposuerunt  Euti'opium  Adria- 
nopolitanura,  Asclepaai  Gazenseni  aliosquo, 
in  quurura  sicut  in  1).  l!]ustatliii  sedes  in- 
truserunt  suac  factionis  viros. 

NuUura  vero  raagis  odorant  (luam  Atha- 
nasium,qui  post  mortem  Alexandri  an.  320 

Ciimtantini,  I.  III,  r.  G-ii.T;  Socrat.,  Ilist.  eccl.  1.  I, 
0.  8-!);  Sozomon.  I.  I,  <:  17,  1'.)-;2r»;  Tlicodorcl.  1.  I,  c. 
7-1(1;  L;ibbf,  CoitcU.  t.  II,  i..  l  scf]. 


factus  patriarcha  Alexandrinus  ,  factio- 
sorum  prava  studia  constanter  debella- 
bat,  et  neque  iussis  neque  minis  Constan- 
tini,  quem  factio J*  multis  fraudibus  circura- 
venerant,  permoveri  poterat  ad  Ariura  in 
ecclesiara  Alexandrinam  recipiendum.  IUi 
autemadiunctis  sibi  schismaticisMeletianis, 
sanctumpraesulem  apud  imperatorem  accu- 
sarunt  stupri,  necis  Arsenii  episcopi,  extorsi 
abAlexan(irinistributi,alioruraque,  aquibus 
Athanasius  erat  alienissimus.  Constantinus, 
qui  ab  an.  330  Constantinopoli  sedem  fixe- 
rat,  assiduis  Eusebianorum  (ita  ab  Eusebio 
Nicomediensi  dicti  sunt  Arii  fautores)  cla- 
moribus  irapulsus,  an.  335  in  causa  Athana- 
sii  synodum  indixit  Tyri.  In  ea  Athanasius, 
quamvis  sole  clarius  se  a  calumniis  ad- 
versariorura  vindicasset,  excoramunicatus 
atquo  depositus  fuit.  Iniquam  sententiam 
raeritosprevit  Athanasius,  et  in  Alexandrina 
ecclesia  permansit.  Eusebiani  Tyro  profecti 
sunt  Hierosolymas  ad  solemnem  dedicatio- 
nem  basilicae,  curis  Constantini  extructae. 
Ibi  peractafestivitate,  nuvum  conciliabulum 
habuerunt,  in  quo  Ariuspostfidei  i^rofossio- 
nem,  specie  quidem  catholicam  sed  revera 
ambiguam,quaenec  errorem  excludebat  nec 
Filium  Patri  consubstantialem  aut  verum 
Deum  dicebat,  in  coramunionera  receptus  et 
cum  synodica  epistola  ad  ecclesiam  Alexan- 
drinam  remissus  est.  At  Athanasius  eorum 
simulationes  optimenoscens,  Ariura  minirae 
recepit.  Quapropter  illi  novis  calumniis  A- 
thanasium  aj^ud  iraperatorera  accusarunt, 
quod  irapediret,  ne  frumentura  Alexandria 
Constantinopolim  veheretur.  Unde  elfectum 
est,  ut  Coristantinus  an.  336  Athanasium 
Treviros  in  Galliis  relegarit. 

Eodem  anno  Arius  miserrime  oxtinctus 
est.  Ab  ecclesia  Alexandrina,  quae  in  com- 
munione  cum  exulo  praosulcconstanterper- 
severavit,  repulsara  passus,otab  Eusebianis 
Constantinopolim  vocatus,  dura  sollemni  cuni 
porapa  ad  ecclesiam,  roclamante  licet  Alc- 
xandro  e[)iscop(),  ducoretur,  niedio  in  itinere 
subita  naturae  nece.ssitate  locuni  secretum 
petiit,  ubi  disrupto  ventre  chlapsisque  visco- 
ribus  aniraaui  periurara  emisit  '. 

NonnuUis  Constantini  imperatoris  fides 
suspocta  visa  ost,  quod  cum  Eusebio  Nieo- 
mcdionsi  aliisque  Arii  patronis  comraunica- 
rit,  Athanasiura  voro  et  alios  Nicaenae  iidci 
defensores  in  exilium  miscrit.  Vcrum  Euse- 
bius  aliiquc,  quamdiu  vixit  Constantinus , 


^  S.  Allian.,  Apolog.  adv.  Arian.,  et  L.  de  sijnod., 
Socrat.,  Ilist.  eccl.  I.  I,  c.  !),  18;  Sozomcn.  1.  II,  c.  19; 
25-527;  Thcodorcl.  1.  I,  c  21,  20;  Uurfiii.  1.  I,  c.  11. 


VSQVE    AD    EXCIDIVM    IMrERII    OCCIDENTALIS 


89 


nihil  aperte  adversns  Nicaenara  ficlcm  lo- 
(luehantur,  contra,  so  eamdcm  toncre  et  ca- 
tholioos  omnino  esse  contendobant ;  Arius 
ijiso  perlidis  professionibus  ab  haeresi,  eniiis 
acousabatur,  se  alienum  simnlabat;  undc 
Constantino  ,  cuius  animus  ad  credcntlum 
erat  levior,  facile  fuoum  feoerunt;  hic  autem 
Atlianasiiim  et  alios  rcleg"avit,  non  quod  Ni- 
caenam  lidem  defendebant,  sed  quod  prop- 
ter  alia  crimina,  quorum  veritatem  Ariaiii 
ei  persuaserant,  in  sjnodis  fuerant  depositi 
et  excomnuinioati.  Testatur  praeterea  Con- 
stantinus  iunior,  patrem  suum  misisse  Atlia- 
nasium  Treviros,  quod  vita  eius  inter  inten- 
sissimos  hostes  non  erat  in  tuto;  undeetiara 
non  indulsit  Constantinus,  ut  in  locum  cxulis 
Athanasii  alter  episcopus  subrogaretur  '. 

10.  S.  Ilelena  inventrix  Crucis  — Con- 
stantinus  christianam  Religionem  amplexus, 
ad  eamdeui  pcrdiixerat  matrem  suam  He- 
lenara.  Haec  pio  desiderio  visendi  Terram 
sanctam  ardens,  an.  326  in  Palaestinam  pe- 
rogrinationem  instituit.  Imperator  ei  pote- 
statem  et  litteras  ad  Macariura  episcopum 
Hierosolvmitanum  et  ad  provinciarum  rec- 
tores  dedit  de  expurgandis  locis,  quae  prae- 
cipuis  redemptionis  Immanae  mvsteriis  san- 
ctificata  fuerant,et  deexstruendis  in  iisbasi- 
licis.  Haec  enim  sacra  loca  imperante  Ha- 
driano  ipsius  Veneris  et  Adonidis  statuis 
templisque  fuerant  profanata.  Confestim  sub 
potentissimis  religiosae  Helenae  auspiciis 
manus  operi  admota  est.  Templo  et  statua 
Veneris  deiectis;  terra  ruderibusqueexpor- 
tatis,  sacrum  Salvatoris  sepulcrum  detectum 
est.  Prope  illud  etiam  repertae  sunt  tres  cru- 
ces,  titulus  seu  inscriptio,  quae  cruci  Salva- 
torisfuerat  afSxa,et  clavi,quibus  corpuseius 
fuerat  perfossum.  Dubitationemquae  existe- 
bat,  cui  e  tribus  crucibus  Christus  fuisset 
affixus,  Deus  dissipavit  insigni  miraculo, 
dura  raulier  mortali  morbo  aflfecta,  per  illius 
tactum  subito  sanata  est  ^.  Helena  partem 
s.Crucis  misit  adConstantinumfilium  suum, 
rcliquam,  argentea  theca  inclusam,  tradidit 
Macario  episcopo  conservandam  in  amplis- 
sima  basilica,quae  Constantini  iussu  ad  s.  Se- 
pulcrum  exstructa  fuit.  Ab  hac  aetate  fre- 
quentes  fuerunt  piae  Christianorum  in  Ter- 
ram  sanctara  peregrinationes,  quarum  occa- 


'  Vid.  Nalal.  Alexand.,  lUst.  eccl.  saec.  IV,  diss.  2i; 
alios. 

^  S.  Cviill.  Hierosol.,  Epist.  ad  Cunstant.;  s.  Ambros. 
Orat.  de  obitu  Theodos. ;  Rufnn.,  Ilist.  eccl.  1. 1,  c.  7-8; 
Suipic.  Sever.,  Hist.  sacr.  1.  II;  s.  1'aulin.,  Epist.  II  ad 
Sever.;  Socrat.,  Ilist.  eccl.  I.  I,  c.  17;  Sozomen.  I.  II, 
c.  1 ;  Theodoret.,  1.  I,  c.  18. 


sione  plures  s.  Crucis  particulae  ad  alias  di- 
versarum  regionum  ecclesias  delatae  sunt. 
Constantinus  pretiosissiraas  reli^iuias  a  raa- 
tre  acceptas  in  urbc  Constantinopoli  exal- 
tari  curavit,  et  partem  earumdem  Roraam 
misit;  tum  huc  tum  illuc  raagnus  erat  Chri- 
stianorum  ad  venerandam  s.  Cruccm  con- 
cursus  '. 

S.  Helena  Romam  redux,  paulo  postobiit. 
Eius  moraoria  in  ccclesia  Latina  XV  calend. 
septcml)ris,  in  Graeca  20  iunii  cclebratur  ^. 

1 1 .  Constan tinopolis  Dedicatio  {an.  330) 
—  Quum  autem  senatus  Roraanus,  raaxima 
ex  parte  adhuc  ethnicus,  aegre  ferret  pro- 
pensura  Constantini  studium  in  christianae 
Religionis  propagationem,hicimperii  sedem 
alio  transferendi  consilium  iniit.  Selegit  in 
hunc  finem  Bjzantium  urbem  Thraciae, 
quam  multis  sr)lendidisque  aedificiis,  eccle- 
siis  et  amplissima  senatorum  curia  auxit,  et 
an.  330  suo  nomine  Constantinopolim  dedi- 
cavit.  Eara  ex  integro  reddidit  chrdstianam, 
omnibus  religionis  ethnicao  exercitiis  ibidem 
interdictis,  templisque  idolorum  in  christia- 
na  conversis.  Ex  quo  tempore  Constantino- 
polis  quasi  altera  Roraa  effecta  est. 

12.  Arnobius — Claruit  interea  Arnobius 
cognomine  Afer,  qui  sub  Diocletiano  irape- 
ratore  Siccae  in  Numidia  rhetoricam  pro- 
fessus,  christianam  Religionem  acriter  im- 
pugnarat,donec, immissis  divinitus  soraniis, 
ad  eamdem  araplectendara  stiraularetur. 
Anno  circiter  300,  ut  ab  episcopis  in  nurae- 
rum  catechumenorum  et  ad  baptismum  ad- 
raitteretur  ,  libros  7  adversus  Gentes  con- 
scripsit,  in  quibus  ethnicam  religionem  im- 
pugnavit  et  christianamdefendit^.Monet  au- 
tem  s.  Hieronjnnus,  in  iis  quaedam  esseca- 
venda  ^;  nec  mirum,  cum  auctor  adhuc  ca- 
techumenus  et  christianae  Religionismyste- 
ria  needum  plene  edoctus  esset. 

Lactantius — Arnobii  auditor  fuit  Lactan- 
tius,aFirmio  Italiae  urbe ,  qua  oriundus 
erat,  cognorainatus  Firmianus,  Nicomediae 
in  Bithj^nia  aliquandiu  rhetorices  magister, 
inde  in  Gallias  a  Constantino  imperatore 
evocatus,  ut  Crispum  caesarem,  Constantini 
e  Minervina  filium,  latinas  litteras  docei^et. 
Obiisse  videtur  circa  an.  330.  Vir  fuit  gran- 
dis  eruditionis  et  propter  singularem  elo- 
quentiara   dictus  Cicero  christianus.   Inter 


1  Cf  Grelser.,  Tractatus  de  Criice;  Dolland  ,  Acta  SS. 
18  aiig. 

2  Bolland  ,  loc.  cit. 

3  l'>om.  1542,  Lugd.  Batav.  IC5I ;  Migno,  Patrol.  la- 
tin.  t.  V. 

•*  Epist.  70  ad  Tranquill, 


90 


EPOCHA    III.    A    CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


scripta  eius  potiora  sunt,  Institutionum  di- 
vinarum  libri  7 ,  et  De  mortibus  jjersecu- 
torum  liber  1.  In  priori  opere  religionem  et 
philosopiiiam  etlinicam  refutat,  christianam 
vero  commendat,  in  posteriori  agit  de  tristi 
et  misero  vitae  fine  imperatorum,  qui  Chri- 
stianos  persecuti  sunt,  concluditque,  Deum, 
eis  haec  mala  instar  poenae  immittendo,  te- 
stimonium  de  veritate  Religionischristianae 
dedisse.  Felicior  tamen  fuit  in  expugnanda 
ethnica  superstitione  quam  in  defendenda 
christiana  Religione.  Unde  Gelasius  Pp.  in 
Romana  sjnodo  an.  495  opera  eius,  propter 
errores  in  iis  contentos,  in  apocrjphorum 
classem  reposuit  ', 

luvencus^  Maternus  —  Lactantio  aequa- 
les  fuerunt  Caius  luvencus  et  lulius  Mater- 
nus.  luvencus  Hispanus,  presbjter  et  insi- 
gnis  \)oeta.,historiam  lesuChristi  secundum 
quatuor  Erangelistas  libris  4  carminum 
hexametrorum  exposuit  et  Constantino  AI. 
nuncupavit  ^.  Maternus  natione  Siculus,  et 
e  gentiii  cliristianus,  circa  an.  339  ad  Con- 
stantium  et  Constantem,  Constantini  M.  fi- 
lios,  librum  scripsit  de  errore  profanarum 
religionum  ^. 

Eusehius  Caesareensis  —  Floruit  eodem 
tempore  Eusebius,  natus  in  Palaestina,  an. 
814  episcopus  Caesareensis,  mortuus  an.  340. 
Fuit  is  aevi  sui  eruditissimus,  sed  Ariano- 
rum  factioni  studuit,  in  eorum  conciliabulis 
contra  x\thanasium  magnas  partes  habuit, 
multorumque  iudicio  eorumdem  doctrinac 
assensit;  quod  e  pluribus  loquendi  formulis, 
quae  in  nonnuliis  eius  scriptis  reperiuntur, 
03tendunt.Plurima,ad  diversas  scientias  per- 
tinentia,  scripsit,  quorum  varia  perierunt. 
Ex  iis  quao  supersunt  praecipua  sunt:  Prae- 
paratio  evangclica  in  15  libros  divisa;  De- 
monstratio  evangelica  in  20  libros  distri- 
buta,  quorum  tantum  10  priores  supersunt; 
\\}iiQv  adversus  IIieroclem\  libri  5  contra 
Marcellum  Ancgranum  ci  deecclcsiastica 
theologia;  Commentarii  in  Psahnos;  Ono- 
masticon  urbium  ct  locorums.  Scripturne; 
Canones  10  deConsonantia quatuor  Evan- 
gelistarum;  CJironicon  anativitaie Ahra- 
hae  usque  ad  annum  aerae  cliristianae 
32G;  IHstoriae  ecclcsiasticae  Vihri  lOa  Chri- 
sti  adventu  usque  ad  an.  325;  cfc  vita  Con- 
stantini  M.  libri  4  *. 


'  Opera  eiiis  c<Iil:t  siinl  Rom.  lO^O,  Paris.  17i8,  ol 
alihi.  KiliiJil  oliam  .Mifjiic.  i.  c.  1.  Vi-Vli. 

■■*  i;.\lat  iii  lilhlii,ili.  PP.  Liigilun.  t  iV;  ol  seorsim 
eilila  osl  l,i|t.siae  1710. 

•' Ai-Rentoral.  ir,f,-2,  in-8. 

*  Siiigula  liaec  Euscbii  opera  sacpius  cilila  suiit,  Kdi- 


13.  Religionis  christianae  propagatio — 
De  ratione,  qua  Constantinusimperator  con- 
tulit  ad  prupagandam  per  universum  impe- 
rium  christianam  Religionem,  iam  mentio- 
nem  fecimus.  Opem  etiam  tulit  illius  extra 
imperium  propagationi. 

In  partibus  inferioris  Germaniae  Evan- 
gelium  magno  cum  successu  praedicavit  s. 
Maternus,  episcopus  Coloniae  Agrippinae, 
qui  una  cum  ss.  Eucherio  et  Valerio  ab  A- 
postolica  Sede  in  GalUam  et  Germaniam  de- 
stinatus,  apud  Trevirenses,  Agrippinenses , 
Tungros  et  vicinos  populos  ecclesias  plures 
condidit,  a  quibus  magna  semper  veneratio- 
ne  tamquam  apustolus ,  a  quo  christianam 
Fidem  acceperunt,  honoratus  est,  IUum  tanti 
faciebat  Constantinus  imperator,  uteum  an, 
313  adsynodum  Romanam  sub  s.  Meichiade 
et  anno  sequenti  ad  Arelatensem  contra  Do- 
natistas  destinarit  '. 

Sub  saeculi  huius  initia  Armenia  universa 
christianam  fidem  suscepit.  In  ea  iam  per 
Apostolos  Evangelium  praedicatura  fuerat , 
et  dudum  ante  haec  tempora  Christianos 
multos  in  ea  extitisse,  constat  ex  epistola 
Dionjsii  Alexandrini  ad  Armenos,  quorum 
episcopus  tunc  temporis  erat  Meruzanes  -, 
et  e  Martjrologiis,  in  quibus  nonnulli  Ar- 
meni  sub  Decio  et  Diocletiano  martjrium 
passi  leguntur.  Ineunte  hoc  saeculo  rex  ipse 
Tiridas  per  miraculum  in  palatio  suo  patra- 
tum^  ad  Fidem  Christi  conversus,  suo  exem- 
plo  subilitos  ad  eamdeiu  pertraxit.  Praeci- 
puus  huius  convcrsionis  auctor  fuit  s.  Gre- 
gorius,  Armcnurum  episcopus,  quem  ii  post 
ludam  Thaddaoum  ut  apostolum  suum  co- 
lunt,  et  a  propagato  apud  se  Evangelii  lu- 
mine  Illuminatorem  appellant  ^, 

In  Mesopotainia  Religio  christiana  hoc 
temporc  facta  est  universalis  potissimum 
opera  s,  lacobi,  episcopi  Nisibensis,  qui  tuin 
vitae  sanctitate  tum  miraculoruin  dono  Ma- 
gni  cognomen  consecutus  cst  ■*, 

Sirailitcr  in  Perside  christiana  Religio 
continuo  aucta  cst  praesertim  in  provinciis 
occidentaIil)U!:,  ubi  plures  et  copiosi  crant 
Christianoruni  cootus.  Ad  propagandam  ibi 
Fidem  haud  parum  contulit  tum  comraer- 
cium  cum  contorininis  provinciis  christianis 
tuni  Constantinus  imperator,  qui  icto  foe- 

(lit  MiRiie,  Patrolog.  graec.  t.  \IX-XXIV;  card.  M.ii , 
Scriptnr.  i^ct.  t.  VIII. 

'  CAirsqukn'. ,  Acta  SS.  Belc/ii  .•tclccta,  I.  I;  f.ran- 
(lidicr,  llist.  dc  l'K(jlise  de  Slrasbourg. 

2  Kiiscl,.,  liist.  eccl  I.  VI,  c.  411. 

■^  So/.onicn.,  Ilist  ecc.l.  I.  II,  c.  8;  Bolland.,  Acta  SS. 
30  scpt.;  Lc  Qiiicii,  Oriens  christianns,  t.  I. 

■*  Holland.  ibid.  ir>  iul.;  Lc  (^uicn,  ibid. 


VSQVE    AD    EXCiniVM 

dero  ciim  Saporo  Persarum  rege,  in  litte- 
ris  ad  eiim  datis  Kvanirolii  praestantiam  plu- 
rimum  laudarat,  eiusque  protectioni  Chri- 
stianos  commendaverat  '. 

Ad  Iberorum  gentera,  quae  in  hodierna 
Gcorgia  sedem  suara  habebat,  Ecclesiae  ag- 
gregandam  divina  Providentia  circa  an.  32(,) 
usa  est  tomina  christiana  apud  eos  captiva, 
quae  tum  vitae  sanctimonia  tum  morbis  in- 
vocato  lesu  nomine  curatis  gentis  admira- 
tiouem  excitavit.  Paulo  post  rogina  Ibero- 
rum  precibus  eius  a  gravi  morbo  liberata  et 
ab  eadem  dc  uno  summo  Deo  eiusquo  fi- 
lio  I.  Christo  edocta,  maritum  hortabatur, 
ut  reiectis  idolis,  hunc  solum  colcret.  Rex 
brevi  post  o  certo  periculo  post  factum  co- 
lendi  Christum  votum  liberatus,populum  con- 
vocavit,  eiquc  beneficiis ,  quae  sibi  et  uxori 
a  Christianorum  Deo  obtigerant,  expositis, 
liunc  solum,reiectis  idolis,  colendum  pronun- 
ciavit.  Confestim  ecclesiam  extrui  et  subdi- 
tos  per  feminam  captivam  in  cliristiana  Re- 
ligione  instituicuravit,deinde  missisadCon- 
stantinum  imperaturem  legatis,  episcopos  et 
Fidei  praecones  impetravit,  quorum  opera 
Iberorum  ad  Chri^itum  conversio  perfecta 
est  ^ 

Eodera  circiter  tempore  ex  eventu  non 
minus  fortuito,  quem  Deus  ad  hominum  sa- 
lutem  direxit,  enata  est  conversio  yEthio- 
pum  in  hodierna  Ab3'ssinia.Meropius,philo- 
sophus  christianus,  Tyro  oriundus,  cum  duo- 
bus  adolescentibus  fratribus  in  ^thiopiam 
ad  eam  accuratius  cognoscendam  profectus, 
in  reditu  a  feris  incolis  occisus  fuerat;  duo 
vero  adolescentes  ad  regem  Auxumae  re- 
sidentem  ducti  sunt.  Rex,  cui  iuvenes  pla- 
cuerunt ,  eis  munia  in  aula  sua  detulit , 
et  natu  maiorem  Frumentium  tabulario  et 
secretis  praefecit.  Rege  mortuo ,  regina , 
cui  regnum,  cum  filius  adhuc  puer  csset, 
administrandum  erat ,  Frumentium  in  re- 
giminis  societatem  adscivit.  Is  auctoritate 
sua  effecit,  ut  Christiani,ex  imperio  Romano 
mercaturae  causa  illuc  venientes,  primo  in 
privatis  aedibus,  deinde  in  peculiaribus  ec- 
clesiis,Deum  christiano  morecolerepossent. 
Ipse  exemplo  suo  et  sermone  indigenas  quo- 
que  ad  eorum  sacra  frequentanda  hortaba- 
tur.Rege  adultoFrumentius  cum  fratre  suo 
in  patriam  regressus  est.Alexandriam  trans- 
iens,  huius  urbis  patriarchae  D.  Athanasio 


IMrERII    OrCIDENTALIS  91 

narravit  quao  Deus  in  ^thiopia  ad  dila- 
tandam  Ecclesiam  opcratus  esset,  quaeque 
adhuc  el'fici  possent ,  si  Religionis  doctorcs 
illuu  mittei"entur.  Athanasius  neminem  Fru- 
montioaptiorem  ad  huc  esse  iniolligens,  eum 
an.  320  episcopum  consecravit  et  cum  plu- 
ribns  presbyteris  in  y^Eihiupiam  rcmisit. 
Frumentius  raagna  cum  laetitia  ab  /Ethio- 
pibus  rocei)tus,  tanto  cum  successu  Evan- 
gelium  praedicavit,  ut  rox  Aizan  et  subditi 
passim  Fidom  susccperint,  oranisque  regio 
Ecclesiae  Christi  aggregata  sit.  Ipse  autcm 
coelestem  coronam  consecutus  est '. 

Conversio  Gothorum,  qui  inter  Tanaim  et 
Tibiscum  ad  littora  septentrionalia  Ponti 
Enxini  et  Danubii  latissime  erant  difi^usi  , 
iam  inde  ab  an.  260  ropetenda  est,quoirrup- 
tiune  in  Asiam  minorem  facta,  cum  magna 
praeda  etiam  captivos  secum  abduxerant. 
Erant  inter  hos  clerici,  qui  vitae  severitate 
ac  pietate,prodigiosis  infirmorum  sanationi- 
bus,  multorum  Gothorum  animos  Religioni 
christianae  conciiiarunt,et  ecclesiam  funda- 
runt.  Haec  iam  an.  325  proprium  habebat 
episcopum  noniine  Theophilum,  ut  in  acto- 
rum  cuncilii  Nicacni  subscriptione  legitur. 
Circa  dimidium  huius  saeculiChristianorum 
numerus  inter  Gothos  insignitor  auctus  est 
opera  potissimum  Ulphilae;  qui  inter  eos  na- 
tus  et  postea  eorumdem  episcopus  ordina- 
tus,  non  tantum  muneris  sui  partes  solerter 
explevit,  sed  otiam  inventis  propriis  littera- 
rumcharacteribus,adlinguae  gothicae  sonos 
accommodatis,  utriusque  Testamenti  Scrip- 
turam  in  hanc  linguam  transtuht,  atque  ita 
legendi  gnaros  reddidit  idoneos,  ut  se  ipsos 
et  audientes  in  divina  salutis  doctrina  insti- 
tuereut  vel  confirmarent'. 

Paulo  serius,  iraperante  iam  Constantio, 
Constantini  AI.  filio,  illi  Arabiae  felicis  in- 
colae,  qui  Homoritao  dicebantur,  iidemque 
cum  Sabaeis  oxistimantur,  ad  Christum  per- 
ducti  sunt,  quem  tamcn  non  recte  cognove- 
runt,  utpoteabArianis  instiiuti.EtenimCon- 
stantius  imperator,  iam  Arianis  addictu.s,  ad 
regem  Homeritarum  legatos  cummuneribus 
misit,  qui  peterent,  ut  in  sua  ditione  eccle- 
sias  christianas  extrui  permitteret  in  usum 
tum  Romanorum,  mercaturae  causa  eo  ve- 
nientium,  tum  eorum,  qui  e  subditis  fidera 
christianam  essent  suscepturi.  Rex  legato- 
rum  petitioni  assensit ,  Fidei  praecones  ab 


'  Emeh.,Vita  Constant.  I.  IV, c.  19;Sozomen  ,Hist. 
eccl.  I.  II,  c.  8  el  15;  Theodoret.,  1. 1,  c.  -2a:  Le  Quien, 
ibid. 

2  Socrat.,  Hist.  eccl.  1. 1,  c.  20;  Sozomen.  1.  II  c  7  ■ 
Theodoret.  1. 1,  c.  21;  Rufnn.  1. 1,  c.  9. 


1  Socrat.,  Ili.^t.  lib.  cit.  c.  19;  Sozomen.  ibid.  c.  21; 
Tbeddoret.  ibid.  c.  23;  Ruffln.  ibid.;  Ludolf.  Ilistoria 
jEthiopiim,  J.  III. 

•^  Socrat.  Hist.  eccl.  1.  IV,  c.  33;  Sozom.  I.  II,  c.  G; 
Theodoret.  1.  IV,  c.  37;  Piiiiost ,  Hist.  eccl.  I.  II,  c.  5. 


92 


arianis  missos  suscepit,  baptismum  adrriisit, 
maximamque  subditorum  partem  ad  idem 
faciendum  permovit  ^ 

14.  Ss.  Marcus  et  lulius ,  Pontifices  — 
S.  Silvester  Pp.  exeunte  anno  335  ad  coele- 
stem  vitam  evocatus  est.  Summum  sacerdo- 
tium  delatum  est  s.  Marco,  Romano,  qui 
post  8  menses,  an.  330,  aeterna  gloria  dona- 
tus  fuit.  — Ab  eo  institutum,  ut  Episcopus 
Ostiensis,  qui  consecrat  Episcopuni  Urbis, 
pallio  uteretur  ^,  tradit  Liber  Pontifica- 
lis. —  Huic  successit  lulius,  Romanus,  quem 
causam  Nicaenae  fidei  eiusque  defensorum 
adversus  arianorum  conamina  fortiter  ges- 
sisse  videbimus.  Sedit  usque  ad  an.  352. 

15.  Constantini  M.  ohitiis  [an.  337)  — 
Constantinus  M.  iam  trigesimum  primum 
imperii  annum  agebat,  quura  inlirmari  coe- 
pit:  ad  suburbana  Niconiediae  digressus,  ab 
accitis  cpiscopis  regenerationis  Sacramen- 
tum  postulavit,  contestatus,  sibi  semper  fuis- 
se  in  votis,  ut  in  tlumine  lordane  baptiza- 
retur,  et  ad  illud  usque  tempus  a  voti  exe- 
cutione  fuisse  praepeditum.  Illic  soliemni 
ritu  baptizatus^  dispertitoque  tribusfiliis  im- 
perio,  e  vivis  excessit  an.  337 ;  relalis  de  lio- 
stibus  iraperii  victoriis  et  egregiis  in  Eccle- 
siam  meritis  vere  Magnus.  Constantinum  in 
fine  vitae  in  suburbio  Nicomediae  fuisse  bap- 
tizatum,  EusebiusCaesareensis,aliique  vete- 
res  testantur  ^.  Acta  vero  s.  Silvestri,  in 
quibus  Constantinus  ab  hoc  Pontifice  bapti- 
zatus,  et  a  lepra  mundatus  legitur,  a  ple- 
risque  criticis  liabcntur  apocrjpha^.  Idem 
osto  iudiciura  de  donatione  Constantiniana, 
qua  liic  Imperator  Silvestro  Pp.  Romae  to- 
tiusque  Iialiac  et  Occidcntis  dominium  con- 
tulisset  ^ 

Post  eius  obitum  tres  filii  imperium  pa- 
ternum  ita  partiti  sunt,  utConstantinus  Gal- 


EPOCHA   III.    h.    CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 

liam,  Britanniam  et 


'  Philostorg.  Hist.  cit.  1.  III,  c.  -i  seq. 

-  Ilao  (le  re  verl);i  Cucieiis  Itaroiiius.  ad  an.  H3G,  ^  03, 
infjiiit:  1'rimo  hic  mcntio  in  rcbits  gestis  Ilomano- 
rum  Pontificum  habetnr  de  Pullio,  summi  liono- 
ris  et  potestatis  plcniticdinis  indice. 

3  EiJ.s(!l). ,  Vita  Constantini  M.  I.  IV,  c.  01-0-2;  So- 
craL,  llist.  eccl.  1.  I,  c.  3'J;  Sozonien.  I.  II,  c.  31;  Tlieo- 
(loret.  I.  I,  c.  3:2;  s.  Hieron  ,  Chron.;  s.  Ambros.,  Orat. 
funchr.  Theodos.  M. 

*  Natai.  Alexaml.,  Ilist.  eccl.  (iiss.  23  in  saec.  IV; 
Sanilini,  Disputat.  hist.  XII;  Papebrocli.  Acta  SS. 
l.  V  maii;  l.ambec,  liiblioth.  Caesar.  t.  V.— De  aiiclo- 
ritate  Actorum  s.  Silrcslri,  ot  ile  Ha|)lisnio  iiiipcra- 
tori  (lon.slanlino  ISomae  vcl  Mcomeiliac  collalo  cilissc- 
riicrunt  KplK^m.  Ncapoi.  La  Scirnza  e  la  Fcdc ,  \o\. 
XLIV,  p.  y.VJ,  ct  203,  ac  vol.  lAXVIII,  p.  201  seiiq.  Ibi 
videre  esl,  qiiai!  liiiic  iinle  aircruiilur  rationum  momenta 
pni  iilraipic  scnlciilia. 

■"  I.  A.  r:ibri(v,  liibliolh.  graec.  I.  V,  c.  .3,  t.  VI;  Lab- 
be,  Cvncil.  t.  I,  p.  I53i;  I.  L.  Uerti,  Dissert.hist.cccl. 
I.  III,  diss.  I,  c.  1 1. 


Hispaniam,  Constans 
Italiam,  Africam  et  llljt^icum,  Constantius 
Asiam  et  ^gyptura  haberet.  Patris  pieta- 
tem  imitati  niliil  intermiserunt  quod  ad  au- 
gendam  rem  christianam  conducere  existi- 
mabant.  Episcopos  catliolicos  sub  patre  ini- 
quisarianorumartibus  relegatos,  nominatim 
s.  Athanasium  ,  ecclesiis  suis  restituerunt. 
Constantinus ,  qui  an.  340  in  bello  contra 
fratrem  suum  Constantem  occubuit,  et  Con- 
stans,  qui  usque  ad  an.  350  iraperavit,  in  ca- 
tholica  Fide  constanter  perseverarunt.  Con- 
stantius  vero  ad  arianos  deflexit,  iisirapense 
favit,et  CathoIicos,praesertira  post  fratris  sui 
Constantis  mortem,  graviter  persecutus  est. 

16.  Institutamonastica — Quantum  porro 
hac  aetate  pluriraorumCliristianorum  fuerit 
studium  assequendi  moralem  perfectionem, 
satis  ostendunt  instituta  monastica  ab  huius 
saeculi  initiis  et  deinceps  longe  latequepro- 
pagata. 

Multi  quidera  scriptores  monasticae  vi- 
tae  initia  ad  liaec  ipsa  tempora  referunt. 
At,  quum  vita  monacliorum  et  monialium  , 
quoad  substantiam ,  conveniat  cum  ratione 
vivendi  ascetarumetanachoretarum  \  scrip- 
tores  non  vulgares  vitam  monasticam  ac  re- 
ligiosamabipsis  Ecclesiae  exordiis  derivant. 
Certis  praeterea  documentis  constat,  ante 
quartum  saeculura  monachorum  coetus  et 
monialium  coenobia  exstitisse,  saltem  in  0- 
riente  ^.  Saeculo  vero  IV  et  sequenti  mona- 
sticum  institutum  mire  autem  atij^ue  propa- 
gatum  fuit. 

In  prirais  circa  annum  305  raulti  ad  s. 
Antonium  in  vetusto  et  deserto  castello 
degentem,  accurrcrunt,  eius  ascesim  imi- 
tari  cupientos.  Antonius  illis  vitara  soli- 
tariam  persuasit,  efiecitqucutetianiinmon- 
tibus  erigercntur  monasteria,et  orcmus  ha- 
bitaretur  a  nionachis,  inquit  s.  Atlianasius, 
qui  hactenus  passim  propo  habitata  ab  ho- 
minibus  loca  solitarie  vivcbant  ^. 

Quod  s.  Antonius  in  cremo  Aegypti ,  id 
s.  Hilarion  in  Palaestina  offecit.  Is  quippo  a 
s.  Antonio  asceticao  seu  monasticao  vitae 
rationeinstitutus,  et  anno  circiter  307  in  Pa- 
laestinam ,  0  qua  orat  oriundus,  rovorsus, 
[)ossessioiies  suas  paupcribus  distribuit,  at- 
f|uo  in  (loserto  vitam  admodura  austoram 
duxit. Multi  eius  sanctitato  et  miraculis  ex- 
citati,eius  ascesim  imitati  sunt,  plurimaque 


'  Vid.  p.  21  cl  78. 

'■^  Cf  F.  A.  Mondclli ,  Diss    sopra  le  sagre  vcrgini, 
apiid  Zaccar.  liaccolta  di  Di.is.  t.  IV,  |).  !i05;  A.  I.  Iliii- 
lerim,  Kpist.  cathol.  de  probat.  theol.  p.  l'Ji',  Dciik- 
wur(li(]lcritcn,  W.  1,  T.  2,  K.  S). 
•' iS.  Athanas.,  Vita  s.  Antonii. 


VSQUE  AD  EXCiniVM  IMPERII  OCCIDENTALIS 


93 


in  desertis  Palaestinae  monasteria  fnorunt 
constructa  '. 

S.  Paclioniius  in  Thebaide  natus  circa  an- 
num  292,  quum  ilesortis  ritibus  cthnicis 
atque  militia,  christianam  lidem  ot  vitam 
ascetioam  susceporat,  in  insulaTabonna  di- 
scipulos  multos  congrogavit  et  in  contuber- 
nia  distribuit ;  iis  roii-uhim  praescripsit;  oeco- 
nomos  et  praofeotos  horumque  secnndos  de- 
signavit,  qui  spiritalem  et  corporalem  tVa- 
trum  curam,sub  uno  omnium  praoposito, 
gererent;  deindeeamdem  disciplinam  ad  sex 
alias  mansionos  extendit  tanto  cum  succes- 
su,  ut  ante  obitum  suum,  qui  contigit  anno 
348,  tria  monachorum  millia  videritsub  suo 
moderamine  constituta  -.  A  S.  Pachomio  in 
Aefrypto  monachorum  forma  magno  plausu 
ordinata,  propter  innumeras  suas  utilita- 
tes,  inter  monaclios  recepta  fuit,  et  labcnte 
tempore  tam  in  Oriente  quam  in  Occidente 
passim  ab  omnibus  frequentata. 

In  montibusNitriensibus  et  adiacente  de- 
serto  Scetico  monasticum  institutum  insi- 
gniter  propagavit  s.  Ammon  ,  e  nobili  yE- 
gypti  familia  natus  circa  annum  286  ^.  Ahi 
deinceps  in  aliis  regionibus  monasticam  vi- 
tam  aut  introduxerunt  aut  propagaverunt. 

Depromovendo  etiam  instituto  monastico 
insigniter  meruerunt  celeberrimi  Ecclesiae 
doctores,  qui,  non  minus  sanctitatis  quam 
eruditionis  laude  tlorentes,  vitam  monasti- 
cam  tamquam  perfectionis  christianae  api- 
cem  summis  laudibus  celebrabant,  alios  ad 
eam  suscipiendam  hortabantur,  ipse  vel  in 
eremo,  vel  ad  episcopatum  evecti,  in  civita- 
tibus  vitam  admodum  austeram,  monasticae 
similem,  vivebant,  summique  monachorum 
patroni  et  fautores  erant.  Tales  fuerunt 
s.  Athanasius,  s.  Basilius,  qui  etiam  regu- 
las  conscripsit  pro  monachis,  quas  hi  in  0- 
riente  passim  susceperunt,  unde  etiam  po- 
stea  Basiliani  appellati  sunt,  s.  Gregorius 
Nazianzenus,  s.  Ephrem  Syrus,  s.  loannes 
Chrysostomus. 

Quum  anno  340  nonnulli  monaclii  cum 
s.  Athanasio  venissent  Romam,  eorum  vi- 
vendi  disciplina  Romanis  ita  placuit,  ut  mox 
plures  illam  susceperint,et  tum  Romaetum 
in  locis  vicinis  et  deinde  in  reliqua  Italia  mo- 
nasteria  constructa  sint. 

Monasticum  institutum  in  Italia  plurimum 
promoverunt  s.  Eusebius  episcopus  Vercel- 
lensis,  s.  AmbrosiusMediolanensis,et  s.  Hie- 
ronymus,  qui  nobilissimas  matronas  Roma- 

*  S.  Hieron.,  Vita  S.  Uilarionis. 

2  Bolland.,  Acta  SS.  14  maii. 

^TJJIetnonl,  MetnoiresJ.  IV,  p.  153,cclil.  Paris.l70G. 


nas,  Marcellam,  Fabiolam,  Paulam  eiusquo 
hliam  Eustochium  ad  suscipiendam  vitara 
monasticam  perduxit.  Idom  institutum  in 
Africa  promovit  s.  Augustinus ,  qui  illud 
inter  cloricos  in  tantum  introduxit,  ut  eos  ad 
communo  habitacuhim,  communem  mensam 
et  communia  pietatis  exercitia  in  sua  domo 
sub  sua  directione  collegerit.  In  (>allia  mo- 
nasticum  institutum  propagarunt  auxerunt- 
que  s.  Martinus  episcopus  Turonensis,  loan- 
nes  Cassianus,  qui  pro  utroque  soxu  mona- 
steria  extruxit  in  vicinia  Massiliae,  s.  Ho- 
noratus  episcopus  Arelatensis,  fundator  ce- 
lebris  monasterii  Lirinensis,  s.  Romanus, 
auctor  monastcriorum  in  monte  lura. 

Virorum  monasteriis  aetate  aequaliasunt 
monasteria  virginum  seu  sanctimonialium. 
lam  a  primis  Ecclesiae  temporibus  plures 
fuisse  virgines  et  viduas,  quae  maioris  per- 
fectionis  studio  castimoniae,  pietatis  et  poe- 
nitentiae  exercitiis  vacabant,  seque  totas 
Christo  virgini  devovebant,  Patrum  scripta 
testantur.  Illao  primitus  in  suis  parentumve 
aedibus  degebant;  coram  episcopo  castitatem 
profitebantur;  ex  eius  manu  specialem  ha- 
bitum  recipiebant,  et  clericorum  more  ec- 
clesiarum  matriculis  inscribebantur,  unde 
ecclesiasticae,  et  canomcae.,  sicuti  ab  exer- 
citiis  ascetriae,  dictae  sunt  ^  Nonnullas  ex 
eis  iam  ante  saeculum  IV  ad  monachorum 
exeraplum  insocietatem  ad  vitam  asceticam 
coivisse,  constat  ex  Actis  s.  Bonifacii  mar- 
tyris  -,  et  s.  Febroniae  ^  Harum  exempla 
aliae  secutae  sunt,  earumque  numerus  brevi 
ita  auctus  est,  ut  exeunte  saeculo  IV  in 
Oriente  et  Occidente  plura  essent  sanctimo- 
nialium  millia  ^. 

17.  Donatistarum  fata — Postquam  Con- 
stantinus  M.  pervicaces  Donatistas  divinae 
vindictae  reliquisset  ^  hi  se  latissime  per  A- 
fricam  propagarunt,  et  mala  gravissima  Ca- 
tholicis  intulerunt.  Erat  inter  eos  genus  ho- 
minum  summopere  fanaticorum,  qui  origine 
rustici,  desertis  laboribus  suis,  rure  circum 
tuguria  aut  cellas  reliquorum  rusticorumca- 
tervatim  vagabantur,  ideoque  circumcel- 
liones  dicebantur.  HiCatholicorum  praeser- 
tim  clerieorum  domos  diripiebant,  iis  ver- 
bera,  vulnera  et  necem  infiigebant,  etinsa- 


1  Cf  p.  24. 

•^  Ruinart,  Acta  Mart,  p.  291,  ed.  Anistel. 

3  Dolland.,  Acta  SS.  25  iun. 

*  Cassian.,  De  coenobior.  institutis;  Pallad.,  Hi~ 
storia  Lausiaca;  Tlieodorel ,  Historia  religiosa; 
Martene,  De  antic/uis  monachorum  ritibus;  Hol- 
sten.,  Codex  reffularimi  monasticarum  ;  lielyot,  Hi- 
stoire  des  Ordres  religieux. 

5  Vid.  p.  83. 


94 


EPOCHA   III.    A    CONVERSIONE    CONSTANTINI    M. 


no  quodam  atque  inaudito  martyrii  desiderio 
excitati,  aut  ipsi  sibi  violentas  manus  infe- 
rebant  aut  alios,  violentias  eis  inferendo  vel 
minitando,  ad  se  enecandos  adigebant.  Con- 
stans,  Constantini  M.  fllius,  cui  post  patris 
obitum  Africa  obtigerat,  a  Grato  episcopo 
Carthaginensi  contra  Donatistarum  violen- 
tias  interpellatus,  clarissimos  viros  Paulum 
et  Macarium  in  Africam  misit,  qui  pecunia 
et  beneficiis  dissidentes  ad  pacem  et  concor- 
diam  cum  Catholicis  allicerent.  Verum  Do- 
natistarum  duces,  praesertim  Donatus  pseu- 
do-episcopus  Carthagincnsis,  omnia  concor- 
diae  consilia  reiecerunt,  turbas  excitarunt , 
armatosque  circumcelliones  legatis  caesareis 
opponere  ausi  sunt.  At  vero  circumeelliones 
ab  exercitu  caesareo  fugati,  magnaque  stra- 
ge  affecti  sunt,  rebellium  duces  capite  ple- 
xi,  Donatistarum  episcopi  relegati,  eorum 
ecclesiaeCatholicis  traditae,  omniaqne  reli- 
gionis  exercitia  iis  adempta  fuerint.  Hoc  in 
statu  Donatistarum  res  permanserunt  sub 
Constante  et  Constantio  usque  ad  imperium 
luliani  apostatae,qui  an.  361  Costantino  suc- 
cessit '. 

Interea  Gratus  episcopus  Carthaginensis 
an.348  synodum  episcoporum  coegit,  in  qua 
ad  restituendam  disciplinam  ecclesiasticam 
editi  sunt  14  canones^, 

18.  Arianismi  statiis  2^ost  Constantimim 
M.  —  Supra  perpendiraus  Arianismi  statura 
usque  ad  mortem  Constantini  M.  ^.  Mox  se- 
ctarii  omnia  tentarunt,  ut  Constantium  im- 
peratorem  Orientis  in  partes  suas  pertrahe- 
rent.  Prirao  quidem  eius  aulicis,  deinde  ei 
ipsi  persuaserunt,  propter  solum  vocabulum 
optoBTioca  Scriptura  sancta  alienum,  Christia- 
nos  adeo  dissentire.  Conciliato  sibi  impera- 
tore,  Catholicis  praevalere  et  praecipuas  se- 
des  episcopales  viris  suac  factionis  compa- 
rare  nisi  sunt.  In  primis  I).  Paulum  episco- 
]»um  Cpnum  apud  imperatorem  accusarunt, 
quod  practer  eius  ct  Theudori  metropoli- 
tae  Heracleensis  consensum  fuisset  ordina- 
tus,  et  propter  pravam  vitam  episcopatus 
honore  cssct  indignus.  Quibus  factis  anno 
339  Paulum  doposuerunt,  et  in  eius  locum 
intruserunt  Euse])ium  Nicomedicnsera,  A- 
rianorura  caput,  a  quo  hi  Eusebiani  etiara 
diccbantur.  At  continuo  odio  potissinie  pro- 
sequobantur  s.  Atlianasium  patriarcham  A- 
lexandrinum,  invictissimum  Nicaenae  fidei 
propugnatorera.  Quam  fidem,  stantc  illa  co- 


'  Card.  Noris,  Historia  Donatistarnm;  11.  Vale- 
siiis,  Dissertat.  rlc  srhisiii.atc  Donalist. 
«LhI.Iu-,  Concil.  l  II,  i).  71  i. 
a  Vid.  p.  88. 


lumna,  vix  obrui  posse  censentes,  iterum  A- 
thanasio  varia  crimina,  quibus  Constantio 
invisus  redderetur,  atfinxerunt,  nirairum 
quod  eius  ad  ecclesiam  Alexandrinam  redi- 
tus  magni  moeroris  graviumque  turbarum 
in  urbe  causa  fuisset ;  quod  reditus  et  fru- 
menta,  a  Constantino  M.  clericis  et  viduis 
destinata,  in  propriosususconverteret;  quod- 
que  a  svnodo  (conciliabulo  Tjriensi)  depo- 
situs,  sine  novo  episcoporum  iudicio  ad  se- 
dem  suam  rediisset.  Accusationura  capita  ad 
ipsum  lulium  Romanum  pontificem  per  le- 
gatos  detulerunt,  postulantes,  ut  Athanasii 
causam  in  sjnodo  iudicaret.  Episcopi  vero 
^gjpti  et  Ljbiae,eoiem  an.  339magno  nu- 
mero  Alexandriae  congregati ,  Athanasium 
ab  affictiseicriminibusalienum  declararunt, 
litterasque  innocentiae  eius  testes  ad  lulium 
Pp.  miserunt.  Pontifex  auditis  utriusque 
partis  legatis,  an.  340  Romae  sjnodum  in- 
dixit ,  ad  quam  arabas  partes  evocavit.  Pa- 
ruit  Athanasius  ,  Roraamque  ad  dicendam 
causam  suam  profectus  est,  Eusebiani  vero, 
desperantes,  se  Romae  finem  suura  consecu- 
turos,  variis  quaesitis  praetextibus  ad  sjno- 
dum,  quam  ipsi  postularant ,  venire  detre- 
ctarunt. 

Anno  341  episcopi  circitcr  90  Constantii 
imperatoris  iussu  convenerunt  Antiochiam 
ad  soUemnera  dedicationem  augustissimi 
templi,  a  Constantino  M.  coepti  et  Constan- 
tii  curis  absoluti.  Peracta  dedicatione  sjno- 
dum  ibidem  celebrarunt.  Ex  his  episcopis 
36,  secundum  alios  40,  crant  ariani,  qui  cura 
se  Arii  sectatores  palam  negarent,  et  since- 
ros  fidei  et  morum  vindices  se  profiteren- 
tur,  mirum  non  est,  episcopos  catholicos  cum 
iis  in  sacris  encaeniorum  soUemnitatibus 
comraunicasse  atque  in  sjnodum  coiisse. 
Extant  sub  huius  sjnodi  noraine  25canones, 
in  (luibus  multa,  disciplinae  ecclesiasticae 
utihssima,  statuuntur,  quosque  Chalcedo- 
nensis  concilii  patres  ^ZachariasPp.^  etLoo 
IV  ■'  comracndarunt.  Veruiu  eruditi  critici 
existiraant,  cos  canones  non  in  hac  sed  in 
alia  sjnodo  Antiochena,  anno  circitcr  332 
habita,  fuisse  conditos;  atque  praescntem  sj- 
nodura  non  Catholicoruraconciliumsed  Aria- 
norura  conciliabulum,  tum  proptor  dcpo- 
situra  in  ea  Athanasium,  tum  proptcr  editas 
Fidei  formulas,  appellant  *.  Clarissimus  Pa- 
gi  rem  conciliare  conatur  asserendo,  sjno- 


*  Act.  IV. 

-  Epist ,  ad  Pipin. 
■'  .^f/nod.  lionian. 

*  Tilleinonl,  /l;(7io<.  20  ;ul  Uist.  .\rian.;VV.  Balleri- 
ni,  Append.  ad  Opera  s.  Leonis  M.  l.  111. 


VSQVE  AD   EXCIDIVM    IMPERII   OCCIDENTALIS 


95 


dum  Antiochcnara  fuisse  bene  incepiam,  scd 
roale  absoliitani;  in  oius  primordiis  canones 
illos  sunnua  oonsonsionc  csse  conditos,  de- 
inde  alia  a  solis  arianis  tcntata  '.  Enimvcro 
90  cpiscopis,  «lui  Antiochiae  convcncrant, 
tiintum  30  episcoporum  sullragiis  Grego- 
rium  Cappadocem  in  locum  D.  Atbanasii 
fuisse  intrusum,  scribit  lulins  Pp.  in  sua  ad 
episcopos  oi'icutalcs  epistola  *.  Reipsa  in  bac 
synodo  luiscbiani,  inipcratoris  auxilio  freti, 
Atbanasii  causnni  in  mcdium  proferentes , 
eum  itcrum  dcposucrunt ,  et  in  eiusdem  lo- 
cum  ordinarunt  Gregorium  Cappadocem. 
Deinde  paucorum  mensium  spatio  quatuor 
Fidei  formulas,  aliam  ex  alia,cdiderunt;  quae 
forraulae  quaravis  liaercsim  arianam  non 
cxprimercnt,  cam  tamen  non  excludebant. 
Filium  quidem  e  Patre  genitum,ante  omnia 
saecula  existentem  ,  Deum  de  Deo  Ycrbura 
dicebant,  sed  vocem  6uo87toc,  scu  consub- 
stantiaUs,vo\\Qe\)i\x\i\\\x\Ae  quamvis  catbo- 
lico  sensu  explicari  possent,  aliud  tamen  si- 
gnificabant  seciindum  mentem  suorum  au- 
ctorum.  Porro  baec  ipsa  arianorura  in  con- 
dendis  et  mutandis  Fidei  formulis  mobilitas 
eos  erroris  et  perfldiae  arguit. 

Quum  iam  18  mensibus  Atbanasius  ac^u- 
satorura  suorum  Romam  adventum  expe- 
ctasset,  lulius  Pp.  anno  342  synodum  Ro- 
mae  cura  50  episcopis  habuit.  In  ea  Athana- 
sii,  atque  Marcelli  Ancyrani,  Asclepae  Ga- 
zensis  et  Lucii  Hadrianopolitani,  qui  et  ipsi 
contra  arianorum  sententiasad  Apostolicam 
Sedera  confugerant,  causae  discussae  sunt, 
omnesque  praedicti  praesulcs  in  communio- 
ne  Ecclesiae  suisque  sedibus,  quibus  ab  a- 
rianis  eiecti  fuerant,synodi  sententia  reten- 
ti  sunt.  Quo  facto  Pontifex  ad  7  priraarios 
arianae  factionis  episcopos  eorumque  fau- 
tores  epistolam  scripsit,  in  qua  eos  incre- 
puit,  quod  Nicaenam  fidem  clanculum  inno- 
varent,  quod  vocati  ad  Romanam  synodum 
venire  noluerint ,  quod  contra  ius  Athana- 
sium  aliosque  primarium  sedium  antistites 
deposuerint,  quorum,  etiam  si  rei  depreben- 
si  fuissent,  causae  secundum  ecclesiasticum 
canonem  et  morem  eis  notum  ad  Apostoli- 
cam  Sedem  erant  deferendae  ^. 

Ariani  spretis  R.  Pontificis  monitis  atque 
sententiis,  in  male  coeptis  perrexerunt.  Eu- 
sebio  Nicomediensi,  qui  pulso  Paulo  sedem 
Cp.  invaserat,  anno  342  ad  divinum  iudicium 
evocato,  Cp.  populus  Paulum  repetiit.  Aria- 


1  Critica  ad  an  3tl. 

2  Ss.  Athanas.  et  Hilar.  LL   de  Synodis;  Labbe, 
Concil.  t  H,  p.  m. 

3  Labbe,  loc.  cil. 


ni  vero  in  Eusebii  locum  ordinarunt  Mace- 
doninra  ,  virum  e  sua  factione  ,  quem  Con- 
stantius,  rcsistente  poi^nlo,  per  railites  in  ec- 
clesiara  introduci  iupsit;  undc  tantus  exor- 
tus  cst  tumultus,  ut  ultra  3,000  bominum 
fuerint  trucidata.Item  imperator  Grcgorium 
Cappadocem,  iam  in  locura  I).  Atbanasii  e- 
lectum,  Alcxnndrinis  et  caetcris  yEgyptiis 
inter  multas  violontias  cacdesquo  obtrusit ; 
et  vix  credi  potest,  quanta  immanitate  Grc- 
gorius  in  clericos,  virgines  aliosque,  secum 
communicare  nolentes,  saevierit.  Interea  s. 
Athanasius  Roraae  exulabat  ^ 

Tunc  Episcopi  ariani,  imperatoris  patro- 
cinio  audaciores,  orania  tentarunt,  ut  ortbo- 
doxos  praesules  perducerent  ad  supprimen- 
dam  vocom  oyos^iog^  consubsfantial/s,  et  ad 
supprimendam  cum  ea  fidem  Nicaenam.  In 
hunc  finem  an.344  rursumconvenientes  An- 
tiochiam,aIiam  fidei  formulam,  caeterispro- 
lixiorem,ediderunt.  Deinde  Eudoxium,  Mar- 
tyrium  et  Maccdonium  in  Occidentem  lega- 
runt,  qui  episcopos  Occidentales  ad  eamdom 
forraulam  probandam  adducerent.  Yerum  in 
hac  formula  Arianae  haereseos  venenum, 
quamvis  sub  verbis  aequivocis  latens,  facile 
detegebatur.  Dicebatur  quidem  in  ea  Filius 
similis  Patri ,  at  vox  substantia  et  essentia 
reticebatur.  Quapropter  episcopi  Occidenta- 
les,  an.  345  Mediolani  congregati,  istam  for- 
mulam  reiecerunt  ^. 

19.  Christianismi  status  in  Persicle  — 
In  Perside  ampla  Evangelii  propagatio  sa- 
cerdotum  ethnicorum ,  qui  magi  vocaban- 
tur,  et  ludaeorum,  nativorum  christiani  no- 
minis  inimicorum,  invidiam  excitavit.  Isti, 
exorto  Persas  inter  et  Romanos  bello,  Chri- 
stianos  apud  Saporem  regem  falso  accusa- 
runt,  quod  Romanis,  sibi  religione  iunctis , 
faverent,  et  in  regni  detrimentum  cum  eis 
clam  communicarent.  Rex  iratus,  anno  343 
omnes  subditos  christianos  primo  gravis- 
simis  tributis  oppressit,  ut  facultatuni  sua- 
rum  penuria  et  exactorum  saevitia  obtriti , 
Religionem  desererent.  Quum  hac  i'atione 
nil  proficeret,  Christianorumclericos  inquiri 
et  gladio  occidi ,  ecclesias  fimditus  everti, 
earuraque  vasa  et  instrumenta  ad  fisci  usum 
converti  iussit.  Vi  huius  mandati  Simeon , 
metropolita  Seleuciae  et  Ctesiphontis,  post 
constantem  Fidei  confessionemcapite  plexus 
est.Cum  eo  occisi  sunt  alii  100,  episf>opi,pre- 
sbyteri  et  diversorum  ordinum  clerici.  Anno 
sequente  persecutio  extensa  fuit  ad  laicos 


1  Socrat.,  Uist.  eccl  \.  11;  Sozoraen.,  L  \\\. 
i  Labbe,  t.  Ii;  p.  607-611 


96 


EPOCHA   III,    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


per  generale  edictum,  quo  rex  praecipiebat, 
ut  oiunes,  qui  se  Christianos  profiterentur , 
mortis  siipplicio  afficerentur.  Cum  autem 
maiii  per  singulas  urbes  et  vicos  studiose 
Ciiristianos  inquirerent,  pluresque  ex  bis  se 
ultro  manifestarent,  ne  Religionem  dissimu- 
lare  viderentur,  ingens  Christianorum  nu- 
raerusgladio  occisus  est^  Duravit  haec  per- 
secutio  prope  viginti  annis.  Ita,  quemad- 
modum  inRomano  imperio  factum  vidimus, 
apud  alias  etiam  gentes  religionis  cliristia- 
nae  propagatio  persecutiones  experta  est. 

20.  Concilium  Sardicense  {an.  347)  — 
Quum  episcopi  arianae  factioni  devoti,  tur- 
bas  et  dissensiones  augerent,  atque  s.  Atlia- 
nasium  et  alios,  quamvis  sententia  lulii  Pp. 
restitutos  et  absolutos,in  sedes  suas  recipere 
detrectarent,  inter  luliumPp.  et  utrumque 
imperatorem  ,  Constantem  et  Constantium , 
convenit  de  cogendo  Sardicae  inllljrico  ge- 
nerali  concilio,  ut  soUemni  totius  Ecclesiae 
iudicio  turbae  atque  dissidiacomponerentur. 
Concilium  ex  utroque  orbe  cliristiano,Orien- 
tali  et  Occidentali ,  couvocatum ,  anno  347 
celebratum  est.  Convenerunt  secundum 
Theodoretum  episcopi  250,secundumSocra- 
tem  300,  secundum  Sozomenura  300  ex  Oc- 
cidente  et  76  ex  Oriente  -.  Praesederunt 
vice  lulii  Pp.  Osius,  episcopus  Cordubensis, 
Archidamus  et  Philoxenus  R.  E.  presbyte- 
ri.  Episcopi  ex  ariana  factione  numero  fere 
80,  causae  suae  ditfidentes,  ab  ipso  concilii 
initio  tergiversari  coeperunt.  Deinde  facto 
divortio  ct  relicta  clam  Sardica,  transierunt 
Pl)ilippopoUm  urbem  Thraciae.  Verumta- 
men  caeteri  episcopi  de  causis,  propter  quas 
convocati  fuerant,  contulerunt:  Athanasium 
Alexandrinum,  Marcellura  Ancjranum,  A- 
sclepamGazensemaliosquea!)Arianisiniuste 
depositos,  sedibus  suis  restituerunt;  Ursa- 
cium  vero  Singiduni,  Valentem  Mursiae, 
Georgium  Laodiceae,Menophantum  Ephesi, 
Basilium  Ancyrae,  Gregorium  Alexandriac, 
Acacium  Caesareae,  Narcissum  Neroniadis 
et  Thoodorum  Heracleao,  arianae  factionis 
principes,  deposuerunt. 

Posthaec  congregati  praesulcs  pro  instau- 
randa  disciplina  condiderunt  20,  secundum 
alios  21,  canoncs.  Canonc  P  et  2"  damnantur 
migrationes  episcoporum  ab  ccclesia  minuri 
ad  maiorem  avaritiae  aut  ambitionis  causa; 
'6'^  4°,  et  T  ius  accipiendarum  appellationum 


1  Sozomen.,  ilist.  eccl.  I  II,  c.  9-1 1;  s  llieron.,  Chro- 
nicon;  P.  A.  As.sematii,  I»raefat  ad  Acta  Mart.;  Bol- 
laiid  ,  Acta  SS.  'iO  lel)r. 

■■«  Socral. ,  Jlist.  cccl  I.  II,  c.  20;  Sozomeii.  1  111,  c 
1-2;  Tli(.'Oilorel.  I.  II,  c.  7. 


a  quovis  episcoporum  iudicio  confirmatur 
Romano  Pontifici;  5°  statuitur,  ut  episcopus 
ordinetur  a  vicinae  provinciae  episcopis,  si 
episcopus  provinciae  eum  ordinare  et  populi 
desiderio  satisfacere  neglexerit ;  6°  prohibe- 
tur,  ne  pro  vico  aut  modica  civitate  ordi- 
netur  episcopus  ;  8°  et  sequentibus  perstrin- 
guntur  episcopi,  frequentius  et  citra  legiti- 
mam  causam  ad  imperatoris  aulam  prope- 
rantes,  uti  Ariani  faciebant;  14*' et  15*^  pro- 
hibetur,  ne  episcopus  ultra  tres  hebdomades 
a  sua  ecclesia  absit;  17**  presbyteris  et  cle- 
ricis  minoribus  ,  qui  se  iniuste  ab  episcopo 
suo  damnatos  esse  quererentur,  datur  pote- 
stas  interpellandi  episcopos  finitimos;  IS^^et 
19'^  vetatur,  ne  alieni  clerici  soUicitentur  aut 
ordinentur  absque  proprii  eorum  episcopi 
consensu;  20'^  presbjteris  et  diaconis  ia  alie- 
nis  regionibus  et  ecclesiis  morari  inhibetur 
ultratempuspro  episcopis  supra  definitum^ 

His  factis  ,  [)atres  Sardicenses  epistolam 
scripserunt  ad  lulium  Pp.  qua  eum  de  cun- 
ctisconciliiactiscertioremreddiderunt.«Hoc 
enim,  inquiunt,  optimum  et  valde  congruen- 
tissimum  esse  videbitur,  si  ad  caput ,  idest 
ad  Petri  apostoli  sedem,  de  singulis  quibus- 
que  provinciis  Domini  referant  sacerdotes  ». 
Rogabant  dein  Pontificem,  ut  episcopis  Si- 
ciliae,  Italiae  et  aliis,  qui  concilio  non  inter- 
fuerant,  praescriberet,  ne  eorum,  qui  a  con- 
ciUo  fuerant  damnati  et  depositi,  communi- 
catorias  litteras  acciperent.  Alteram  episto- 
lam  scripserunt  ad  clerum  et  populumeccle- 
siae  Alexandrinae,  ut  Gregorii  et  aliorum 
arianorum  consortium  vitantes,  in  commu- 
nione  cum  Athanasio  et  orthodoxis  perse- 
verarent.  Tertiam  denique  eiusdem  fere  ar- 
gumenti  epistolam  scripserunt  adomnes  epi- 
scopos  ^ 

ContenditPctrusdeMarca,  conciliuraSar- 
dicense  convocatione  quidera,  non  vero  celo- 
bratione  et  exitu,  fuisse  oecuraenicum  seu 
generale  ^.  Verumillud  omni  ox  parte  oecu- 
raenicum  esse  ,  extra  controversiam  est.  E 
veterura  enim  testimoniis  constat,  auctori- 
tate  R.  Pontificis  cpiscopos  cx  omni  orbe 
christiano  fuisse  convocatos  et  convenisse  , 
qui  una  cuin  lcgatis  R.  Pontificis  decreta 
condiderunt,  et  gencraleEcclesiaeconcilium 
constituerunt.  Praeterea  illius  canones  ab 
universa  Ecclesia,  graeca  ac  latina,  recepti 
sunt.  Nec  obstat,  episcopos  circiter  80  ab  eo 


1  Labbc,  Concil.  l.  11,  p.  027;  C.  Liipus,  Drcret.  et 
cannn.  synod.  parl.  I. 
-  Lal)l)t.',  loc.  LJl.  p.  0(50. 
^  De  concordia  sacerdotii  et  imperii,  i.  VII,  c.  3. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMPERII   OCCIDENTALIS 


97 


(liscessisse;  ii  quippe  aut  ariani  aut  arianis 
partilnis  dediti  erant.  Insuper  una  cum  Oc- 
cidentalibus  in  concilio  permanserunt  epi- 
scopi  eTliracia,  Palaestina,  Arabia,  ^jjypto, 
aliunde,  ut  probat  inscriptio  epistolae  syno- 
dicae  ad  ecciesiam  Alexandnnam.  Ideo  au- 
tem  Sardicense  concilium  inter  oecuraenica 
proprio  noniine  appellatum  non  est,  quod 
nullam  peculiarem  haeresim  damnavit,quod- 
que  cum  totum  fuerit  in  Arii  fautoribus  per- 
strinjrendis,  veluti  appendix  Nicaeni  conci- 
lii  habitum  fuit  ', 

Idem  Petrus  deMarca  male  interpretatus 
estcanones  huiusconciliide  appellationibus, 
contendens,  P  his  canonibus  R.  Pontilici 
tantuiu  fuisse  assertum  ius  concedendi  cau- 
sae  revisionem  seu  retractationem,  non  vero 
potestatera  iudicii;  2*^  istos  canones  intro- 
duxisse  ius  novum;  3°  usum  appellationum 
episcopalium  tardius  invaluisse,  in  ecclesia 
Orientali  ad  terapora  concilii  TruUani,  in 
Occidentali  ad  saec,  VIII  ^.  Simili  fere  modo 
Sardicenses  canones  exposuerunt  L.  E.  Du- 
pin  ^  Quesnell  ■*,  I.  Febronius  ^  At  ius  ap- 
pellationum  non  per  canones  conciliorum 
institutum  fuit,  sed  ex  ipsa  primatus  institu- 
tione  est  RR.  Pontificura  proprium,  estque 
appendix  primatus.D.  Petro  eiusque  succes- 
soribus  a  Christo  collati.  Ex  ipsis  canonibus 
Sardicensibus  patet,  per  eos  non  tantum  ius 
concedendi  causae  retractionem,  sed  iudi- 
candi  appellationes  R.  Pontifici  confirmari. 
Facta  plurima  comprobant,frequentem  fuis- 
se  appellationum  usum  in  utraque  Ecclesia 
iam  ante  conciliumTrullanumetsaec.VIII*. 

21.  Synodi  Phihppopolemis  et  Mediola- 
nensis — Eusebiani ,  qui  clam  discesserant 
Sardica,  convenerunt  Philippopolira.  Illic 
rursum  Athanasium  Alexandrinum,Marcel- 
lum  Ancyranum,Asclepara  Gazensem  et  Pau- 
lum  Cpnum  proscripserunt,  atque  Osium 
Cordubensem  et  alios  praecipuos  Athanasii 
patronos,  ipsumque  lulium  Pp.  excomrauni- 
carunt ',  Haec  constant  ex  epistola,  quam  e 


1  Cf  Nslal.  Alex.,  IHst.  eccl  saec.  IV,  diss.  26;  Card. 
Noris,  Ilist.  Pelagian.  \.  I,  c  17;  FF.  Ballerini,  De 
antig.  collect.  Canon.  p.  I,  c.  7. 

'■^  Lib.  cil.  —  3  Dq  antiq.  Eccl.  discipl.  diss.  II. 

*  Diss.  V,  in  edit.  Oper.  s.  Leonis. 

^Depraesenti  statu  Ecclesiae  liber  singnlaris, 
c.  6,  l  6. 

6  Cf  Natal.  Alex  ,  I.  c.  diss.  28;  Ballerini,  Annot.  in 
Diss.  V  Quesnelli,  Opera  s.  Leonis;  F.  A.  Zaccaria, 
Anti-Febroniiis ,  I.  III,  p.  2,  c.  3;  MarcbuUi,  L' auto- 
ritd  suprema  del  Romano  Ponlefice  dimoslrata 
da  un  solo  fatto,  Kom.  1789;  I.  B.  Palma,  Praelect. 
histor.  ecclesiast.  t.  I,  p.  /I,  c.  10. 

■^  Hac  de  re  loquens  Baronius,  ad  an.347,  n.65,  scri- 
bil,  quod  in  hoc  conventu  primum  furor  haereticae 

WOUTERS,  I. 


pseudosynodo  Philippopolensi,  ab  ipsis,  ut 
fucum  aliis  facerent,  Sardicensis  concihi  no- 
mine  exornata,  scripserunt  '. 

Multi  vero  episcopi,  qui  Sardicensi  con- 
cilio  interfuorant,  eo  soluto,  cum  Apostoli- 
cae  Sedis  legatis  profecti  sunt  Mediolanura, 
tum  utdoctrinamPhotini,  episcopi  Sirraien- 
sis  excuterent,  tum  ut  cum  Constante  im- 
peratore  agerent  pro  restituendis  episcopis, 
ab  Arianis  in  iraperio  Constantii  eiectis.  IUic 
PhotinuspropterinstauratatnSabellii  et  Pau- 
li  Saraosateni  haeresira  damnatus  est;  Ursa- 
cius  Singiduni  et  Valens  Mursiae  episcopi, 
in  concilioSardicensi  acoraraunione  suspen- 
si,  postquam  eorum  omnium,  quae  contra 
Nicaenura  conciliuraet  Athanasium  egerant, 
veniam  postulassent,  et  Ario  eiusque  sec- 
tariis  anathema  dixissent,  in  gratiam  recepti 
sunt,  Praeterea  missa  fuit  legatio  in  0- 
rientem  ad  Constantium,  ut  relegatis  prae- 
sulibus  ad  ecclesias  suas  reverti  concede- 
retl 

Legati  vero  Antiochiae,  ubi  degebat  im- 
perator,  multis  iniuriis  ab  arianis  affecti  sunt. 
Veruratamen  Constantius,  fratris  sui  minas 
rnetuens,  maxime  quod  assiduo  cum  rege 
Persarum  bello  esset  implicitus,  meliora  sa- 
pere  visus  est;  s.  Athanasium,  cuius  adver- 
sarius  Gregorius  Cappadox  obierat,  perho- 
norificis  litteris  ex  Occidente  evocavit  et  ad 
Alexandrinara  ecclesiam  remisit ;  omnes  cle- 
ricos,communioniscumAthanasiocausaexu- 
les,  revocavit,  vetuitque,  ne  quis,  quod  cum 
Athanasio  communicabat,  vexaretur.  Atha- 
nasius  inenarrabili  cum  laetitia  ab  Alexan- 
drinis  exceptus  est.  Eodem  tempore  D.  Pau- 
lus  ad  ecclesiam  Cpnam,  Marcellus  ad  An- 
cyranara,  Asclepas  ad  Gazensem  redierunt  ^. 
Sed  brevi  post,  extincto  Constante  impera- 
tore,  omnia  in  peius  mutata  sunt. 

22.  Ecclesiae  status  sub  Constantio  (an. 
350)  — Anno  350  Constans,  imperator  Occi- 
dentis,  a  Magnentio  legionum  praefecto  oc- 
cisus  est.  Tunc  idem  Magnentius  et  Vetra- 
nio,  raagister  militum,  itnperium  arripuere. 
At  hic  armis  victus,  ad  privafcum  otium  re- 


pravitatis  terminos  omnes praesumptae  ab  aliis 
temeritatis  excessit.  Ausa  enim  est  Ariana  pro- 
cacia  illud  nefas,quod  vel  attingere  quaelibet  exe- 
cranda  haeresis  hactenus  sibi  inconccssutn  puta- 
vit,  ausa  est  in  Iidiuni  Papam  aeque  ac  alios  ca- 
tholicae  communionis  Episcopos  sententiam  ex- 
communicationis  inferre. 

1  Labljc,  t.  II,  p.  098;  Baron.,  ad  an.  317. 

2  S  Alhan.,  Epist.  ad  solitar.;  s.  Hilar.  in  Fragm.; 
Theodoret.,  Ilist.  eccl  1.  II,  c.  8;  Labbe,  loc.  cit.  p.  721 
et  729. 

3  S.  Athan.  in  Apolog.  et  Epist.  ad  solitur. ;  Socrat. 
I.  II,  c.  22-24. 


98 


EPOCHA   III.    A    CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


dactus  est;  ille  etiam  profligatus,  sibi  mor- 
tem  conscivit.  Constantius  autem  totam  im- 
perii  summam  in  Occidente  ac  in  Oriente  so- 
lus  accepit, 

Tunc  Arianis  spes  crevit,maiorique  auda- 
pia  Nicaenam  fidem  impugnarunt  et  ortlio- 
doxos  praesules  insectati  sunt,  Constantio  im- 
peratore  iis  in  omnibus  impense  favente.  Sj- 
nodi  plures  coactae  sunt,  in  quibus,  catholica 
doctrinade  consubstantialitateVerbi  negata, 
illius  defensores  damnati  fuerunt;  orthodoxi 
praesules  ipseque  R.  Pontifex  Liberius  depo- 
siti,  variae  et  fallaces  fidei  formulae  conscri- 
ptae,  quibus  incauti  deciperentur,  Nicaena 
fides  abrogaretur,  et  ariana  haeresis  stabi- 
liretur. 

23.  Arianorum  factiones  —  In  maximo 
hoc  Ecclesiae  discrimine  opportune  accidit, 
ut  inter  ipsos  arianos  orirentur  contentiones, 
et  ex  his  diversae  factiones,  quae  progressu 
temporis  sibi  invicem  exitium  intulerunt. 
Praecipuae  arianorum  factioneshae  tres  fue- 
runt:  Anomaeorum,  qui  Filium  Patri  dissi- 
milem,avdu.otov,  esse  contendebant.  Huiusfa- 
ctionis  antesignanus  fuit  Aetius,  quem  Eu- 
nomius,  Euzoius  aliique  secuti  sunt.  Semia- 
rianorum,qui  Filium  Patri  inomnibusetiam 
natura  similcm,  oy.otBciov,  non  tamen  consub- 
stantialem  profitebantur.  Inter  lios  celebres 
erant  Basilius  Ancyranus,  Georgius  Laodi- 
cenus,  Eustathius  Sebastenus.  Acacianorum, 
qui  sic  dicti  ab  Acacio  Caesareae  in  Palae- 
stina  episcopo,  eorum  auctore,  Filium  Patri 
simpliciter  similem,  6aotov,praedicabant,  quo 
modo  effigics  est  similis  prototypo  suo^ 

Anomaeos  et  Acacianos  fuisse  plane  liae- 
reticos,  nemo  catholicorum  dubitat.  Semia- 
rianos  vcro,  qui  Filium  Patri  in  omnibus  e- 
tiam  natura  similem,  op.ots^tov,  dicebant,  et 
soluin  vocabulum  oty.o87tov  supprimendum  vo- 
lel)ant,multi  praesertim  recontiores  scripto- 
res  ab  Iiacresi  absolvunt  -. 

24.  Sirmienses  formulae  —  E  Semiaria- 
norum  factione  erant  cpiscopi ,  qui  a  Con- 
stantio  imperatore  ex  Oriente  Sirmium  con- 
tra  Photinum ,  qui  iani  damnatus  ,  novos 
iudices  ab  imperatorc  pctierat,  cvocati,  illic 
anno  351  synodum  celebrarunt ;  Pliotinum 
ei)iscopatu  Sirmiensi  deposucrunt;  fideique 
fnrmulam,  quae  cst  Sirmicnsis  prima,  cum 
25  anathematisinis  cdidcrunt.  llanc  formu- 
lam  D.  Ililarius  exponit  ceu  catholicam ;  con- 
tra,  s.  Athanasius  eam  perinde  ac  reliquas 
ab  arianis  exaratas,  condemnat  ct  reiicit. 

1  ^atal.  Alex.,  Ilist  Eccl.  sacc.  IV,  c.  3,  a.  3. 
«  Gf  Nal.  Alex.,  llist.  Eccl.  diss.  XV  in  saec.  IV;  h-- 
lav.  De  Trinil.  I.  I,  c.  i) ;  Tourncl.,  De  Trinit.  q.  edil. 


Quamvis  enim  ista  formula,  si  in  se  specta- 
batur  ,  non  esset  haeretica,  nec  aliquid  ca- 
tholicae  doctrinae  de  Verbi  divinitate  repu- 
gnans  enuntiaret,  tamen  arianam  haeresim 
non  excludebat,  et  \ox  consubsfatitialis , 
quae  catholicae  professionis  tessera  erat,  in 
ea  desiderabatur  K 

Anno  vero  357  altera  fidei  formula  edita 
est  apud  Sirmium,  quae  est  Sirmiensis  se- 
cunda.  Haec  erat  plane  ariana  ,  nam  voces 
consubstantialis  et  similis  substantia  in  ea 
proscribebantur  tanquam  a  Scriptura  S.  a- 
lienae;  Pater  Filio  et  honore  et  dignitate  et 
deitate  maior,Filiusque  Patri,  cura  omnibus 
quae  illi  Pater  subiecit,  subiectus  diceba- 
tur^  Unde  haec  formula  in  ipsis  arianorum 
castris  dissidiorum  seminarium  fuit.  Eudo- 
xius  ,  qui,  defuncto  Leontio,  Antiochenam 
sedem  invasit,  an.  358  collecto  Arianorum 
rigidorum  conciliabulo,  eam  confirmavit,  om- 
nesque  illi  refragantes  Antiochena  ecclesia 
repulit^.  Contra,  Basiiius  Ancyranus  alii- 
que  Semiariani,  eodem  anno  convenientes 
Ancyram,  illam  proscripserunt ,  Filiumque 
Patri  substantia  similem  dixerunt^. 

Ut  inter  utramque  partem  transigeretur, 
pauci  episcopi,  qui  erant  in  comitatu  impc- 
ratoris,  an.  359  Sirmii  quasi  mediam  formu- 
lam  ediderunt,  quae  est  Sirmiensis  tertia. 
Haec  vocabulum  substantiae.,(\Vio6.  in  Scrip- 
turis  non  esset  positum  et  popuio  scandalum 
pareret,  interdicebat ,  Filiumque  Patri  per 
omnia  similem  praedicabat.  «  Vocabulum 
porro  substantiae,  inquit,  quia  simplicius  a 
Patribus  positum  est,  et  a  populis  ignoratur, 
et  scandalum  affert,  eo  quod  in  Sci'ipturis 
non  contineatur  ,  piacuit  ut  de  medio  toUe- 
retur,  et  nullam  posthac  de  Dei  substantia 
mentionem  esse  faciendam,  eo  quod  ss.  Scri- 
l)turae  nusquam  memincre  substantiae  Pa- 
tris  et  Filii.  Filium  autem  Patri  per  omnia 
similem  dicimus,  (]uemadmodura  ss.  Literae 
dicunt  et  docont  •'  ». 

Tanta  porro  arianorum  in  immutandis  fi- 
dei  formulis  levitas  ipsa  por  sc  eorura  cau- 
sae  iniustitiam  et  doctrinae  falsitatcm  pro- 
dit, confirmatque  communom  novatorum  ab 
Ecclesia  dis.sidentium  morera,  ut  legitima, 
quam  scquantur,  auctoritate  relicta,  iiiter 
se  scindantur  et  in  novos  errores  impingant. 

25.  Persecutio  ariana — Quamvis  autem 


1  Ss.  Atlian.  el  Hilar.,  LL.  de  Synod.;  Socrat.  I.  II, 
c.  2'.)-30. 

'"i  Ss.  Atlian.  et  liilar.,  Socrat. ,  ibid. ;  Sozomcn.,  I.  IV, 
cap.  G. 

•'  Soznmon.  ii)id.  c.  12. 

*  S.  Iliiar ,  L.  dc  Synod. 

^  S.  Atlian.,  ibid. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMrERII    OCCIDENTALIS 


99 


in  condendis  doctrinac  formulis  discordes 
cssent  ariani,  omnes  tamen  Nicaenam  fidom 
eiiis<iiie  defensores  odorant.Hinc  protegonte 
eos  Constantio  iraperatore  maiorifurore  per- 
se(iuebantur  ortliodoxos  praesules,  pri\eser- 
tim  eos,  qui  prae  aliis  Nicaeni  concilii  defi- 
nitionem  defendebant  et  illorum  perfidiam 
manifestam  reddebant.  In  primis  ariauum 
furorem  expertus  est  D.  Paulus  Cp.,  quem 
Constantius  imperator,  subrogato  in  eius  lo- 
cura  Macedonio,inexiliumeiecit,in  quo  san- 
ctus  praesul  ab  arianis  strangulatus,  mar- 
tjr  pro  Fidei  defensione  occubuit  ^  Tunc 
supra  omnem  modum  desaevierunt  in  Atha- 
nasium  Alexandrinum.  Novis  adversus  san-, 
ctUm  patriarcham  prolatis  calumniis  ,  eum 
apud  Constantium  accusarunt,  quod  impe- 
ratori  apud  Constantem  fratrem  fuisset  ob- 
locutus,  deinde  Magnentio  imperii  hosti  fa- 
visset.  Constantius  ab  iis  excitatus,  episco- 
pos  tum  in  Occidente  tum  in  Oriente  ad  con- 
demnanJum  Athanasium  et  abiiciendam  fi- 
dem  de  consub:>tantialitate  Verbi  compelle- 
re  coepit  quovis  raodo,  vi,  fraude,  exilio,  ut 
videbimus. 

26.  Liherius  Pontifex  {an.  352)  —  Sum- 
mura  Ecclesiae  pontificatum  tunc  gerebat 
Liberius,  qui  an.  352  defuncto  s.  lulio  suffe- 
ctus  est  -.  Is  ab  initio  pontificatus  sui  ab  aria- 
nis  ad  condemnandum  Athanasium  teutatus, 
eorura  cousiliis  restitit.  Ad  cognoscendam 
vero  illius  et  eius  adversariorum  causam 
concilium  indixit,  quod  an.  353  Arelate,  ubi 
tunc  agebat  Constantius,  habitura  est.  Sed 
tanta  in  hoc  conventu  fuit  imperatoris  et  a- 
rianorum  episcoporum  fraus  tantaque  vis  , 
ut  Vincentius  Capuanus  ,  Liberii  legatus  , 
minis  perterritus,  cum  aliis  Athanasii  dam- 
nationi  subscripserit ;  et  s.  Paulinus  Trevi- 
rensis,  qui  Athanasii  innocentiam  fortiter 
propugnarat,in  Phrygiam  relegatus  fuerit^. 
Idera  fuit  exitus  conciiii  Mediolaneiisis,quod, 
postulante  Liberio  Pp.,  de  eadera  causa  an- 
no  355  habitum  est.  In  eo  pariter  nuUa  fuit 
episcopis  libertas,  tantaque  Constantii  tj- 
rannis,  ut  in  causa  Athanasii  voluntatera 
suam  pro  canone  habendam  esse ,  episcopis 
reponeret,  et  qui  pravis  eius  in  Athanasium 
consiliis  subscribere  nolebant,  mox  in  exi- 
liura  pellerentur,  inter  quos  fuerunt  Luci- 
fer  Calaritanus,  Pancratius  R.  E.  presby ter. 


^  S.  Athan  ,  Epist.  ad  solitar. 

-  Baron.  et  Pagi,  ad  an.  35"2  E.xfant  etiaranura  duae 
epistolae  s.  lulii  Pp..  una  ad  Orientaie.s,  allera  ad  Ale- 
xandrino.s;  Mi^ne,  Patrol.  latin.  t.  VIII. 

3  Liber  ,  Epist.  ad  Constant  ;  s.  Athan.,  Apolog.  I; 
s.  Hilar.  in  Fragment. 


Hilarius  diaconus,  Eusebius  Vercellensis, 
Liberii  legati ,  atque  Dionysius  Mediola- 
nensis  *. 

Liberius  Pp.,  infausto  utriusque  concilii 
exitu  audito,  raultura  ingemuit;  exules  con- 
fessores  encj-clicis  litteris  consolatus  et  de 
constantia  gratulatus  est,  seque  eorura  pre- 
cibus  commendavit.  «  Ut  supervenientes  im- 
petus,  inquit,  qui  de  die  in  diem,  cum  an- 
nuntiantur,  graviora  vulnera  infligunt,  to- 
lerabiliter  ferre  possimus,  ut  inviolata  fide, 
salvo  statu  Ecclesiaecatholicae,praemiaiio- 
bis  Dominus  diguetur  afferre  "^  ». 

27.  Liberii  exilium  —  Reipsa  Constan- 
tius  imperator,  ab  arianis  incitatus ,  turbas 
in  Ecclesia  magis  magisque  auxit;  per  om- 
nes  provincias  raandata  dedit,quibus  episco- 
pi  contra  Athanasium  subscribere  et  cum 
arianis  communicare  vel  exilii  poenas  subi- 
re  cogebantur.  At  generosi  Fidei  athletao 
nec  caesaris  rainas  verebantur,  neque  ob  stri- 
ctos  enses  veritatera  prodiderunt,  quidvis 
potius  pati,  quam  suo  deesse  ofiicio  parati^. 

In  primis  singularis  constantiae  specimi- 
na  dedit  Liberius  Pp.  Eum  Constantius  pri- 
mo  per  Eusebium  eunuchum  muneribus  mi- 
nisque  ad  condemnandum  Athanasiumet  ad 
communicandum  cum  Arianis  flectere  ten- 
tavit;  deinde  Mediolanum  ad  se  pertrahi 
iussit.  Sed  Liberius  coram  imperatore  ea- 
dem,  qua  Romae  coram  Eusebio,  dicendi  li- 
bertate  usus,  ad  Constantium  dixit :  «  Desi- 
ne  persequi  Christianos...  Ad  omnia  potius 
sustinenda  parati  sumus,  quam  nos  chri.stia- 
ni  eo  deveniamus,  ut  ariani  appellemur  ». 
Imperatori  exilium  rainitanti ,  respondit  : 
«  Leges  ecclesiasticas  observare  pluris  fa- 
ciendum  censeo,  quam  Romae  domicilium 
habere^  ».  Tunc  Constantinus  Pontificem, 
quem  nullis  modis  flecterepoterat,Beraeam 
Thraciae  relegavit  an.  355. 

28.  S.  Hilarius,  Osius,  s.  Athanasius — 
Inter  alios  quoque  exilii  poenas  pro  Fidei  de- 
fensione  subierunt  D.  Hilarius  episcopus 
Pictaviensis,  egregius  Nicaenae  fidei  propu- 
gnator  et  tirianae  perfidiae  debellator;  Rlio- 
danus  episcopus  Tolosanus,  et  Osius  Cordu- 
bensis.  0.sium  toto  orbe  christiano  celebrem, 
Constantius  omni  mudo  ad  condemnandum 
Athanasium  et  communicandum  cum  aria- 


1  S.  Athan.,  Epist  ad  solitar.;  Socrat.,  Hist.  eccl. 
1.  II,  c.  36;  Suzomen.,  I.  IV,  c.  9;  Theodoret.,  1.  II,  c.  15. 

2  L\her..Epist.  IV. 

3  S.  Athan  ,  Apolog.  II,  et  Epist.  ad  solitar. 

•4  S.  Alhanas.,  Epist.  ad  solitar.  E.xtat  dialopjus  Li- 
berii  cum  Constantin  apud  Theodoret.,  llist.  eccl.  1.  II, 
c.  IG;  Labbe,  Concil.  t.  II,  p.  775. 


100 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


nis  tentavit ;  cumque  nihil  proficeret,  exilii 
vice  Sirmii  captivum  detineri  iussit.  At 
Osius,  summis  huc  usque  meritis  pro  Fidei 
defensione  clarus,  annis,terrore  et  exilii  ma- 
lis  fractus  est,  et  formulae  Sirmiensi  secun- 
dae,  quae  plane  ariana  erat,  subscripsit  ^ 
Eum  tamen  ante  obitum  facti  sui  poenituisse 
et  arianam  haeresim  damnasse,  satis  clare 
indicat  D.  Athanasius  -. 

Athanasius  an.356,  iubente  imperatore,  a 
militari  cohorte  in  ecclesia  impetitus,  sed  a  fi- 
delibus  eorum  manibus  ereptus,  ad  monacbos 
in  ^gypti  eremis  degentes  confugit,  inter 
quos  usque  ad  Constantii  mortem  delituit. 
Ibi  duas  sui  Apologias  edidit,  quarum  una  ad 
Constantium^  altera  Be  fuga  inscripta  est. 
Post  eius  discessum  Georgius  Cappadox,  vir 
arianus  et  flagitiosus,  Alexandrinis  patriar- 
cha  datus  est,  qui  tj-ranni  magis  quam  epi- 
scopi  munus  gessit.  Eo  agente  episcopi  or- 
thodoxi  per  totam  /Egjptum  depositi,  et  in 
eorum  loca  ariani  intrusi  sunt.  Cum  horum 
communionem  vitarent  Catholici ,  multi  u- 
triusque  sexus,  presbjteri  et  diaconi  vexati, 
cruciati,  necati  sunt  ^. 

29.  Felix  n  Pontifex  {an.  355)  —  Libe- 
rio  Pp.  a  Constantio  in  exilium  eiecto,  suf- 
fectus  est  Felix  II,  qui  usque  ad  illius  ab 
exilio  reditum  pontificatum  gessit.  De  Feli- 
cis  huius  pontificatu  admodum  diversa  sunt 
eruditorum  iudicia.  Tillemont  ^Natalis  Ale- 
xander  %  C.  Lupus,  Card.  Orsi,  I.  B.  Palma® 
aliique  censent,  Felicom  inter  legitimos  Pon- 
tifices  haberi  non  posse:  1°,  quia  unum  est 
Ecclesiae  caput,  unus  Christi  vicarius  ,  et 
Liberius  nusquam  se  pontificatu  abdicasse 
legitur;  2°,  quia  s.  Athanasius  ',  Rulfinus  *, 
Socrates  '  rcferunt,  Feliccm  ab  arianis  fuis- 
se  ordinatum;  3",  quia  I).  Optatus  Milcvita- 
nus^^et  s.  Augustinus",  RR.  Pontificum  se- 
riem  recensentes,  nulhim  huius  Felicis  men- 
tionem  faciunt;  4°,  quia  Romanos  assiduis 
clamoribus  Liberii  reditum  postulasse,  eum 
redeuntem  summa  cum  laetitia  excepisse,  et 
Felicem  urbe  eiecisse,  legitur  apud  Socra- 


tem  ',  Sozomenum^  Faustinum  et  Marcel- 
linum  ^.  Contra,  Baronius  ^,  Bellarminus^ 
Schelstrate^,SolleriusBollandianus^,  et  alii, 
Felicem  legitimis  Pontificibus  adnumeran- 
dum  esse  arbitrantur:  1°,  quod  Felix  de  con- 
sensu  Liberii  electus  videatur  cum  in  Lihro 
Pontificali  legatur:  «  Congregatos  sacer- 
dotes  et  cum  consilio  eorum  Liberium  (seu 
consilio  Liberii,  vel  procurante  Liberio,  ut 
legit  Baronius)  ordinasse  in  eius  locum  Fe- 
lieem  »  ;  2°,  quod  Theodoretus  laudet  Felicis 
fidem,solam  eius  cum  arianis  communionem 
culpat,  narratque  simpliciter:  «  Successum 
esse  Liberio  a  fideli  quodam  illius  diacono 
•nomine  Felice  *  » ;  3**,  quod  Felicis  orthodo- 
xiae  quoque  favent  Socrates^  et  Sozomenus'"; 
4**,quodFelicis  memoria  recolaturin  Sacra- 
mentario  s.  Gregorii,  in  Martyrologiis  U- 
suardi,  Adonis,  Bedae,  et  Romano,  in  quo  IV 
calend.  august.  legitur:  «Romae  via  Aurelia 
s.  Felicis  Pp.  etMart.,  qui  a  Constantio  im- 
peratore  ariano  ob  catholicae  fidei  defensio- 
nem,  e  sede  sua  deiectus,  Cerae  in  Tuscia 
occulte  gladio  necatus,  gloriose  occubuit»; 
5*^,  quod  anno  1582  Gregorio  XIII  pontifice 
repertus  fuerit  hic  titulus,  humato  Felici  ad- 
hibitus:  «  Hic  iacetcorpus  s.  Felicis  Pp.  et 
Martyris,  qui  Constantium  haereticum  dam- 
navit  ».  Alii  eum  non  ut  pontificem  sed  ut 
Liberii  vicarium  sedisse,  existimant.  Nos 
autem  cura  oruditissimo  P.  Lazzari  '^  et  M. 
I.  Maceda  '^  iudicamus,  rem  esse  dubiam, 
neque  aliquid  cerfi  de  ea  pronunciari  posse. 
30.  Liberii  reditus  (an.  358) — Elapso  ab 
exilio  Liberii  Pp.  biennio,  Constantius  im- 
perator  Romam  venit.  Eum  soUemni  cum 
ornatu  et  cultu  adierunt  praestantissimae 
mulieres  romanae,  senatorum  et  nobiliorum 
virorum  coniuges,  viris  id  praestare  rae- 
tuentibus,  suppliciterque  ab  eo  petierunt,  ut 
urbis ,  pastore  orbatae  et  luporum  insidiis 
expositae,  misereretur'^.  Populus  otiam  cre- 
bris  acclamationibus  eum  pro  Liberio  inter- 
pellare  non  destitit,  ut  sibi  restitueretur '^, 


'  S.  Hilar.,  De  synod.;  Socrat.  1.  II,  c.  31 ;  Sozoraen. 
1.  IV,  c.  C. 

2  Epist.  ad  solitar.  Cf  Natal.  Alex.,  Diss.  32  iti 
saec.  /F,  a.  2. 

3  S.  Alliana.s. ,  Epist.  ad  solit.\  Theodoret. ,  Ilist. 
eccl.  1.  II,  c.  11;  Haron.  ad  an.  356. 

*  Annot.  00  iyi  llist.  arian.  t.  VI. 
5  Dissert.  cit.  a.  .'5. 

c  Praelect.  hist  cccl.  t.  I,  p.  II,  c.  1  i. 
'  Epist.  ad  solitar. 
8  Ilist.  eccl.  I.  X,  c.  22. 
«  Hist.  eccl.  I  II,  c.  37. 
'"  L.  II  contra  Parmen. 
1'  Epist.  53,  Oper.  l.  II,  edit.  Anlv. 


»  Ilist.  eccl.  1.  II,  c.  37. 

2  Uist  eccl.  I.  IV,  c.  II. 

■'  Libell.  precum  ad  imperat.,  apud  Sirniond.  l  I, 
p.  137,  edil.  Vcnel. 

*  Ad  an.  3.^7. 

r>  I)c  R  Pontif.  1  IV,  c.  9. 

<5  Antiquit.  ilhistr.  t.  I,  di.ss.  II,  c.  9. 

1  Acta  Ss.  t.  VII  iul.  ad  dicm  29. 

R  llist.  eccl.  1.  II,  c.  16. 

5  Loc.  cit. 
'0  Loc.  cit. 

''  Di.is.  de  duohus  catalogis  RR.  Pontific. 
'■^  L.  Ilosius  vere  Hosius. 
'T  Thcodoret ,  llist.  eccl.  1.  II,  c.  17. 
•<  bozoiueii.  L  IV,  c.  11. 


VSQVE    AD    EXCIDIVM    IMPERH    OCCIDENTALIS 


101 


factaque  seditione,  Felicera  ecclesia  oxpu- 
lit  '.  His  floxus  Constantius  licct  invitus , 
iiiquit  Socrates,  Liborio  Pp.  rodeundi  in  ur- 
bom  potostatem  focit.  Imporator  conatus  Fo- 
licera  Liberio  in  pontilicatu  collegam  adiun- 
goro,  populi  clamoribus  ab  hoc  consilio  do- 
sistere  coactus  est.  Liborius  an.  358  in  ur- 
bera  redux,  summa  cuni  laetitia  a  Romanis 
exceptus  est;  Folix  vero  reccdens,  ad  aliam 
urbem  so  contulit  *. 

Hic  porro  Liberii  sub  Constantio  in  urbem 
reditus  antiquao  de  Pontificis  huius  lapsu 
querelae  occasionem  dedit.  Blondellus  ^, 
Basnagius  ■*,  de  Potter  ^,  alii(|ue  Apostolicae 
Sedis  inimici,  dicunt,  Liberium  fuisse  a  Con- 
stantio  restitutum,  quod  exilii  taedio  fra- 
ctus,  subscripserit  formulae  Sirmiensi  H^", 
quae  arianam  haeresim  manifoste  tradebat. 
Bossuet ,  seu  auctor  Defensionis  Declara- 
tionis  GaUicanae  ^,  card.  De  la  Luzerne  ", 
aliique  RR.  Pontificum  infallibilitati  adver- 
santes,  Liberii  lapsumextollunt,  coutendunt- 
que,  ilium  primae  Sirmiensi  formulae  sub- 
scripsisse  et  in  haeresim  arianam  incidisse. 
D.  Coustant  ^,  Natalis  Alexander  ^,  plures- 
que  alii,  Liberium  quidem  ab  ariana  haeresi 
vindicant,  sed  ex  eis  quae  apud  ss.  Athana- 
sium  '°,  Hilarium'^  atque  Hieronymum  '-, 
de  Liberii  lapsu  et  subscriptione  leguntur, 
Pontificem  hunc  reprehendunt,  quod  Atha- 
nasii  damnationi  et  primae  Sirmiensi  formu- 
lae  subscripserit,  et  communionem  cum  Eu- 
sebianis  inierit.  P.  Corgneus  '^,  card.  Orsi  ^^, 
P.  Ballerinius  '%  L  Stiltingius  '^  F.  A.  Zac- 
caria  '^,  Liberium  ab  Athanasii  damnatione, 
a  communione  cum  Eusebianis,  et  ab  omni 
Sirmiensiura  formukirum  subscriptione  vin- 
dicant,  contenduntquo  Pontificis  huius  lap- 
sum  esse  merura  arianorum  commentum,  a 
Catholicis  quibusdam  creditum ,  ab  aliis  in 


1  .Socrat.  1.  II,  c.  37;  Sulpic.  Sever.  Hist.  sacr.  1.  II, 
p.  il2,  edit.  Batav. 

■-  (If  Sociat.,  Sozoraen.,  et  Theodoret.,  1.  c. 

^  De  primatu  Papae. 

*  De  eversa  Ecclesiae  unitate,  visibilitate  et 
auctoritate.  , 

5  Lesj)rit  de  VEglise,  1. 1,  c.  10. 

cparl.  II,  I.  U,  c.  .35. 

'  Sur  la  Declaration  de  V assemblee  du  Clerge  de 
France. 

8  In  notis  ail  Opera  s.  Hilar. 

3  Diss.  3:2  in  saec.  IV. 

'"  Epist.  ad  solitar. 

"  Fragment. 

^-  In  Chron.,  et  in  Catal. 

''  Diss.  crit.  et  hist.  sur  le  pape  Libere. 

'^  Storia  eccL  t.  YI,  I.  XIV,  n.  1± 

^'■'  De  vi  ac  ralione primatus  RR  Pontif.  c.15,  ^  8 

'"  Comment.  hist.m  Actis  SS.  t.  VI  sept.  ad  diera  iJ3 

'"  Diss.  de  commentitio  Liberii  lapsu. 


dubium  vocatura,  ab  aliis  reiectum.  Horum 
cruditorum  virorum  argumenta,  quae  hic 
adforre  non  possuraus,  sed  in  indicalis  infra 
iocis  vidoro  est,  tam  gravia  sunt,  ut  si  non 
cortam ,  valde  saltem  probabilcm  reddant 
Liberii  innocentiam.  Id  exploratum  est, 
Imnc  Pontificoin  in  arianara  haercsira  non 
incidisso  '. 

31.  Co7iciUuni  Ariminense  et  Scleucia- 
num  (an.  359) — Cura  autera  Arianorura  in 
condendis  et  immutandis  fidei  formulis  incon- 
stantia  bene  uterentur,  orthodoxae  fidei  de- 
fensores  ad  oxplodendam  eorum  haeresim 
atqueperfidiam,cumquediversaoArianorura 
factiones  dissensionibus  domesticis  rautuis- 
que  excoramunicationibus  inter  se  dimica- 
ront,et  totum  imperiura  dissidiis  ac  discepta- 
tionibus  Catholicos  inter  et  arianos  ,  ho- 
rumque  diversas  sectas  arderet;  Constan- 
tius  imperatoradcomponenda  dissidia  etsta- 
biliendam  ubiquedoctrinam  Semiarianorum, 
an.  359  episcopos  occidentales  Ariminum  in 
yEmilia,  orientalesSeleuciam  in  Isauriacon- 
venire  iussit.  Convenerunt  Ariminura  epi- 
scopi  400,  inter  quos,  Sulpicii  Severi  com- 
putatione,  erant  80  ariani  ^.  In  primis  atuani 
postularunt,  ut  abrogatis  cunctis  fidei  for- 
mulis  ante  editis,  retineretur  formula  Sir- 
miensis  III,  ab  imperatore  Constantio  appro- 
bata,  in  qua  Filius  Patri  per  omnia  similis 
dicebatur.  Verum  cum  in  hac  formula  voces 
substantia  et  consubstantialis  essent  sup- 
pressae,  episcopi  catholici  illara  recipere  no- 
luerunt;sed]Nicaenumfideisymbolumconfir- 
mantes,  arianam  haeresim,  eiusque  secta- 
tores  iterum  damnarunt.  His  absolutis,  ad 
imperatorem  legatos  raiserunt,  qui  ei  res  in 
concilio  gestas  renunciarent,  etsilwredeundi 
ad  ecclesias  suas  potestatem  ab  eodem  pe- 
terent. 

Legatorum  tamen  apud  Constantium  ad- 
ventum  praevenerunt  Ursacius,  Valens  et 
alii  ariani,quorum  consilio  imperator  lega- 
tos  abiecit,  et  episcopos  catliolicos  Arimini 
detineri  iussit.  Interea  ariani  tum  vi  tum 
fraude  catholicorum  antistitum  constantiam 
tentarunt,  ut  mutata  sententia,  vocis  sub- 
stantiae  praetermissioni  assentirent.  In  liunc 
finem  contestati  sunt,  se  non  esse  arianos, 
contra,  ab  horum  blasphemiis  abhorrere; 
Fidem  in  tuto  esse  positam  absque  substan- 
tiae  vocabulo,  satis  esse  illam  profiteri  Scri- 
pturae  S.  verbis ;  vocera  istara  ecclesiarura 


»  Cf  Natal.  Ale.x.,  Couslant,  1.  c;  I.  B.  Palraa,  Prae- 
lect.  Hist.  eccL  t.  I,  p.  II,  c.  11, 12. 
2  Hist.  sacr.  1.  II,  p.  421. 


102 


EPOCHA   III.    A    CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


pacem  turbareet  unitatem  scindere.  His  aliis- 
quefraudibus  circumventi  catholici  antisti- 
tes,nihilque  mali  suspicati,  oblatae  sibi  a  Va- 
lente,  Ursacio,  aUisque  eiusdem  ingenii  vi- 
ris,  formulae  subscripserunt.  Haec  formula, 
spectatis  solis  verbis  et  iuxta  obvium  sen- 
sura  ,  haeresim  non  continebat,  sed  ortho- 
doxa  et  catholica  apparebat,  Filium  Dei 
ante  omnia  saecula  et  ante  omne  principium 
ex  Deo  natum,  Deum  ex  Deo,  similem  geni- 
tori  suo  Patri  secundum  Scripturas  dice- 
bat  ^  Nequaquam  igitur  Ariminenses  epi- 
scopi,  huic  forraulae  subscribentes,  in  aria- 
nam  haeresim  lapsi  sunt.  Equidem  vocum 
suhstantiae  et  consuhstantialis  praetermis- 
sioni  assenserunt  ob  memoratas  rationes  ab 
Ursacio  et  Valente  propositas,  sed  non  in 
sensu  Arianorum.  Hinc  paulo  post  mirati, 
quod  ab  arianis,  qui  vocum  istarum  suppres- 
sionead  evertendam  Nicaenam  fidem  etpro- 
pugnandam  haeresim  utebantur,  tamquam 
Nicaenae  fidei  adversarii  traducerentur,  de- 
tectis  arianorum  fraudibus,  quod  incauti  fe- 
cerant,  correxerunt,  et  Nicaenam  fidem  ma- 
iori  quam  unquara  animo  propugnantes,  lu- 
culenter  ostcnderunt  quantopere  ab  arianis 
erroribus  abhorrerent  ^. 

Liberius  Pp.,  cognitis  iis  omnibus ,  quao 
Arimini  gesta  fuerant,  cuncta  conciliabuli 
illius  acta  rcscidit  et  irrita  declaravit;  man- 
davitque  episcopis,  qui  Ariminensi  formulae 
subscripserant,  ut  illam  condemnarent,  Ni- 
caenae  fidei  subscril)erent,  et  omnem  cum 
arianis  communionem  abiicerent  ^. 

Eodom  tempore,  quo  ista  agebantur  Ari- 
mini,  Selcuciam  Constantii  iussu  convene- 
rant  Orientales  episcopi  100.  Sed  illicinter 
diversas  arianorum  factioncs  tam  accrrime 
disccptatum  est,  ut  Leonas  comes,  concilio 
praefectus,  illud  dissolvere  coactus  sit. 

Tunc  disscnsiones  inter  ipsos  arianos  au- 
ctae  sunt.  Somiariani  Acacium  Caesareen- 
sem,  Eudoxium  Antiochenura  ,  Georgiura 
Alcxandrinum  aliosquc,  vocalnila  similis 
suhstantia  reprobantes,  dcposucrunt  et  cx- 
communicarunt.  Acacius  vero  aliiquo  con- 
venientcs  Constantinopolira  ,  Macedonium 
Cp.,  Basiliunt  Ancyranum,  aliosquo  Scmia- 
rianos  doposuerunt,  ct,  proscriptis  vocibus 


^  S.  Alhanns.  L.  de  synod.;  s.  Hilar.  Fragment.; 
s.  llicron.,  Dialorj.  adv.  Ltic.ifcr.;  Socrat.  I.  jl,  c.  .'57; 
Sozornf-n.  I.  IV,  c.  17;  Thfodoret.  I.  II,  c  1«--2I  ;  .Sul- 
pic.  Sever.,  Hist.  sacr.  I.  II. 

*  (;f  Natai.  Alcx.,  Di.^^s.  tn  saec.  IV;  P.  (lorpncus, 
Dissrrtatio  rrit.  et  llieol.  de  coiirHio  .■iriminensi; 
1.  H.  I'alma,  Praelect.  Ilist  ec.rl.,  t   1,  p.  II,  c.  !.■]. 

^  Siric.  Pp.,  Kpist.  ad  Ilinier.  Tarracon.;  Damas. 
Pp.  Epist.  ad  episcop.  lUyr.;  Baron.  ad  an.  359. 


suhstaniia  et  suhsistentia ,  Ariminensem 
formulam  confirmarunt.  Eudoxius,  detur- 
bato  Macedonio,  invasit  sedem  Cpnam,  An- 
tiochenam  accepit  Meletius,  quo  brevi  post 
ob  catholicae  fidei  professionem  eiecto,  eam 
invasit  Euzoius  arianus  ^ 

32.  Mor^s  Constantii  {an.  361)  —  Con- 
stantius  imperator,  qui  pravis  arianorum 
consiliis  obsecutus,  Ecclesiamtristem  in  sta- 
tum  coniecerat,  anno  imperii  sui  30,  cum 
lulianum,  ab  exercitu  in  Galliis  augustum 
salutatum,  bello  aggredi  cogitaret,  propo 
Tarsum  febri  extinctus  est. 

33.  Macedonii et  Apollinaris  haereses — 
Magnam  arianae  sectae  cladera  intulit  mor.^ 
Constantii.  In  Occidente  ,  opera  praesertim 
Liberii  Pp.  et  s.  Hilarii  Pictaviensis,  ad  ec- 
clesiam  suam  reducis,  catholica  veritas  cla- 
rior  eluxit,et  detriraenta,quae  ei  Arimini  il- 
lata  videbantur,  correcta  ac  reparata  sunt. 
In  Oriente  quoque  s.  Athanasius,  aliique  or- 
thodoxi  praesules  maiori  ardore  restituen- 
dae  catholicae  fidei  institerunt.  Sod  nova 
certamina  novaque  pericula  Ecclesiam  ma- 
nebant. 

In  primis  Macedonius ,  Semiarianorum 
princcps,  qui  in  sedem  Cpnam  an.  350,eiecto 
D.  Paulo,  militari  manu  ct  non  sino  multo- 
rum  catholicorum  caede  fucrat  intrusus,  po- 
stea  Constantii  imperatoris  iussu  et  ipse  eie- 
ctus,  ex  invidia  in  Catholicos  et  Arianos  di- 
vinitatem  Spiritus  S.  impugnavit.  lisdem, 
ac  ariani  contra  divinitatera  Verbi ,  argu- 
montis  usus,  asserebat,  Spiritum  S.  non  esse 
Patri  et  B^ilio  coaeternum  aut  aefiualem,  ne- 
que  eiusdem  cum  Patre  et  Filio  honoris  par- 
ticipem,  sod  utriusque  ministrum.  Errorem 
suum  pluribus,  praesertim  semiarianis,  per- 
suasit.  Non  tamen  eaedem  fuerunt  omnium 
Macedonianorura  de  Spiritu  S.  sententiae, 
alii  illum  non  porsonam  sed  ipsam  Patris  et 
Filii  deitatem,  alii  vim  seu  virtutem  divi- 
naiii ,  alii  croaturam  altioris  ordinis  dice- 
bant  -. 

Eodem  temporeinerrorem  absurdum  con- 
tra  catholicam  doctrinam  dehumana  Cliristi 
natura  irapegit  Apollinaris,  c  lectore  cccle- 
siao  Laodicoiiae  opiscopus;  qui  politiori  lit- 
toratura  excultus  ,  scd  nimium  Platonicis 
placitis  deditus ,  a  vero  doflexit.  Primo  do- 
cuit,  Christum  sumpsisso  quidora  cx  Maria 
corpus  humanum,  scJ  siuc  anima;  deindc, 


<  Ss.  Alhanas.  et  Ililar.,  1.  c. ;  Socral.  I.  II,  c.  :i9-ll; 
So/.omon.  1.  IV,  c.  'i'i-ti;  Theodorct.  I.  II,  c.  :27  cl  31 ; 
Sulpic.  Scvcr.  l.  II. 

'■2  S.  Kpiphan.,  llarres.  7.3-71-;  Socrat.  1.  c.  c.  ir);  So- 
zomen.  1.  c.  c.  27;  Thcodorct.,  Uaer.  fabul.  1.  V,  c.  7. 


VSQVE    A.D   EXCIDIVM    IMPERII   OCCIDENTALIS 


103 


prioremscntentiara  emoUiens,  assoruit,  Chri- 
stiini  assunipsisso  etiam  linraanam  animam, 
sed  nionto  carontom,  l)iviiium([no  Vorbum 
ci  montis  et  intoUoctus  loco  fuisse  \  Mace- 
donii  ot  Apolliiiaris  oiToros  in  conciliis  dam- 
nati,  ot  al)  Athanasio,  Basilio,  Epiphanio,aliis- 
que  Patribus  confutati  sunt'. 

Apollinaristao  froquontes  fucrunt  Antio- 
chiao,  in  aliis  otiam  Syriae  urbibus,in  Phoe- 
nicia,  in  Asia  minori  ot  Cpnli  coetus  colle- 
gorunt.  Sed  ab  Ecclosia  damnati  ot  impera- 
torum  legibus  proscripti,  ita  decreverunt, 
ut  eorum  secta  prioribus  saoculi  V  annis 
fuorit  exstincta.  Eadem  sors  fuit  Macedo- 
nianorum,  qui  in  Thracia  praesertira,  in  Hel- 
lesponto  et  Bithynia  cootus  suos  habebant. 

34.  Persecufio  hiJiana  —  Constantio  ex- 
tincto,imperium  accepit  lulianus  cognomine 
apostata,  quod  eiurata  christiana  tide,  ad 
ethnicorum  rituum  professionem  palam  de- 
scivit.  Is  tum  odio  in  familiamConstantinia- 
nam,  tum  irapiis  philosophorumethnicorum, 
Maximi,  lamblici  et  Libanii  consiliis  inci- 
tatus,  totus  in  eo  fuit  ut  christianam  reli- 
gionem,  latissime  perimperiumpropagatam, 
exscinderet,et  collapsos  ethnicos  ritus  resti- 
tueret.  Hinc  patet,  quo  loco  habendae  sint 
magnificae  illae  landes ,  quibus  hic  impera- 
tor  ab  adversariis  christianae  religionis  pas- 
sim  cohonestatur. 

lulianus  probe  sciens ,  cruentis  priorum 
saeculorum  persecutionibus  remchristianam 
potius  auctam  quam  excisam  esse,  alias  per- 
sequendi  Christianos  vias  iniit;  lenta  et  oc- 
culta  magis  quam  aperta  oxcidia  iis  struxit. 
In  primis  deorum  templa  aperiri  et  sacrifi- 
cia  restitui  iussit;  eos,  qui  ethnicos  ritus  as- 
sumebant.  iuribus  et  privilegiis  auxit;  Chri- 
stianos,  quos  per  contemptum  Galilaeos  vo- 
cabat,  otticiis  publicis,  foro  et  iudicio  exclu- 
sit;  eis  littcrarum  studia  interdixit,  ut  pau- 
latirn  Ecclesia  viris  eruditis  et  facundis  de- 
stitueretur;  leges  a  Constantino  M.  in  gra- 
tiam  clericorum,  viduarum  et  virginum  la- 
tas,  rescidit;  episcopos,  catholicos  et  arianos, 
sub  Constantio  exules,  ad  ecclesias  revoca- 
vit,  ut  eorura  inter  se  discordiis  et  conten- 
tionibus  Ecclesiae  excidium  acceleraretur; 
alios  sexcontos  persequendi  Christianos  mo- 
dos,  dicteria,  irrisiones,  calumnias  adhi- 
buit  3. 

Eadem  de  causa  in  ^Lfrica  Donatistas  re- 


*  S.  Athan.,  De  incarnat.;  s.  Kpiphan.,  Haer.  77. 

2  Cf  Natal.  Wiix.Hist.  eccl.  saec.  IV,  c.  .3. 

3  Socrat.  1.  III,  c.  11  seq. ;  Sozomen.  1.  V,  c.  3;  Thco- 
rloret.  1.  III,  c.  1 ;  Aramian.  Marceil. ,  scriplor  elhnicus, 
Hisl.  I.  XX,  c.  5. 


stituit  et  plena  libertate  donavit.  Hi  autem 
violontias  gravissimas  in  Catholicos  oxer- 
cuorunt,  basilicas  armata  vi  occuparunt,  et, 
ijuod  aniraus  dicererefugit,  ss.  Eucharistiam, 
a  Catholicis  consecratam ,  canibus  obiece- 
runt,  chrisma  per  fonestras  proiocerunt,  al- 
toria  ot  calices  fregerunt,  alia  plura  in  ec- 
closiae  Africanae  detrimentum  pcrpetra- 
runt  \ 

Ex  eodem  in  christianum  nomen  odio  im- 
pius  lulianus  ludaeis,  infensissirais  illius  ho- 
stibus,  gratiara  praestitit.  Ut  ipsum  Christum 
Dominum  mendacem  traduceret,  atquo  ina- 
nia  esse  ostenderet  illius  do  templo  llieroso- 
lymitano  vaticinia,  ludaeos  ad  novam  tcmpli 
aedificationom  evocavit  et  sumptibus  iuvit, 
Sed  divinitus  factum  est ,  ut  impii  impera- 
toris  conatus  frangerentur;erumpente  quip- 
pe  e  fundamentis  igne,  terrae  motu,  ignitis 
globis,  aliisque  miris  signis  disiecta  sunt 
omnia  ,  quae  ad  novi  templi  aedificationem 
erant  comparata.  ludaei  ab  incepto  opere 
deterriti,  sedes  suas  ropetierunt ,  multique 
eorum  hoc  prodigiosoeventu  veritatem  chri- 
stianae  religionis  cegnoscentes ,  eam  susce- 
perunt  ^ 

Edidit  idem  imperator  adversus  Religio- 
nem  christianam  libros  3,  dicteriis,  obtre- 
ctationibus,  mendaciis,  et  sosphismatis  ple- 
nos,  quos  s.  Cyrillus  Alexandrinus  libris  10 
solide  confutavit. 

Quamvis  ipse  lulianus  Christianos  non  af- 
ficeret  suppliciis,  cum  tamen  eorura  hostibus 
et  persecutoribus  veniam  indulgeret,  impu- 
ne  in  illos  saeviebatur.  Multi ,  durante  hac 
persecutione,  martyrium  passileguntur;  in- 
ter  quos  ^milianus  Dorostori  in  Mysia ;  Ma- 
cedonius,  Theodulus  et  Tatianus  Meri  in 
Phrygia;  Basilius  presbyter  Ancyrae  ;  Ar- 
temius,  luventinus  et  Maxiraus  Antiochiae; 
Eusebius,  Nestabus,  Zeno  ct  Nestor  Gazae 
in  Palaestina ;  Dorotheus  presbyter  Tyri ; 
Eupsychius  Caesareae  in  Cappadocia ;  Ro- 
mae  Gordianus,  loannes  et  Paulus  fratres, 
Bibiana  virgo,  alii  ^. 

At  intra  breve  tempus  lulianus,  supremo 


1  S.  Auguslin.  Epi^st.  68;  s.  Oplat.  Milevit.  I.  II. 

2  S.  loan.  Chrysost.,  Orat.  II  adu.  Itidaeos,  Oper.  1. 1; 
s.  Gregor.  Naz.  Orat.  IV'  contra  hdian.;  s.  Ambros., 
Epi.st.U  ad  Tlieodos.;  Aramian.  Marcell.  1.  XXIII,  c.  1 ; 
Socrat.  1.  III,  c.  20;  Sozomen.  1.  V,  c.  22;  Theodorel. 
!.  III,  c.  20.  Non  obstantibus  liis  veternm  testimoniis, 
nasnagins,  Hist.  Iridaeor.  1.  VI,  veritatem  huius  facti 
oppugnare  ausus  est;  quem  refellit  G.  Warburton,  cuius 
hac  (le  re  ilissertatio  an.  1751  gallice  edila  est  a  Mar- 
zea  presbytero.  Cf  I.  B.  Palma,  Praelect.Hist.  eccl.  1. 1, 
p.  II,  c.  3. 

3  Cf  Mariyrol.  Rom. 


104 


EPOCHA    III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


Numine  impietatis  eius  poenas  exigente,  in 
bellico  cum  Persis  conflictu  telo  confossus  , 
inter  blaspliemiae  voces  periit  an.  363. 

35.  Synodiis  Alexmidrina  {an.  362)  — 
Interea,  quum  orthodoxi  episcopi  aeque  ac 
ariani  sub  luliano  imperatore  ad  ecclesias 
suas  rediissent ,  illi  nihil  magis  curarunt, 
quam  ut  illatis  ariana  persecutione  sub  Con- 
stantio  malis  mederentur,  et  eos,  quos  aria- 
norum  vis  aut  fallaciae  ad  tempus  seduxe- 
rant,  ad  meliorem  sententiam  revocarent. 
Prae  caeteris  s.  Athanasius,  Alexandriam  re- 
dux  episcoporum  20  synodum  coegit,in  qua 
primo  constitutum  est,  ut  episcopi,  qui  sive 
Arimini  sive  alibi,  aut  vi  aut  ignorantia  vel 
simplicitate,  arianis  consensissent,  si  eos  fa- 
cti  poeniterel  et  Nicaenam  lidem  profiteren- 
tur,  in  pristinae  dignitatis  gradu  conserva- 
rentur;  secundo,  controversia  inter  Catholi- 
cos  exorta  de  una  aut  tribus  in  Trinitate  hy- 
postasibus,  explicata  et  composita  est ,  cum 
hypostasis  vocabulo  alii  essentiam,  alii  per- 
sonam  intetligerent;tertio,  contra  emergen- 
tes  Macedonii  et  ApoUinaris  haereses  fides 
de  ss,  Trinitatis  mysterio  et  Divini  Verbi  in- 
carnatione  exposita  fuit  K 

36.  Schisma  Luciferkmum — Synodi  hu- 
ius  decretum  de  recipiendis  episcopis,  ab  a- 
rianorum  et  semiarianorum  partibus  sincero 
animo  reversis,  Liberius  Pp.  confirmavit  in 
epistola  ad  episcopos  Italiae  probavitque 
universim  Ecclesia.  Nonnullis  vero,  nempe 
Luciferianis ,  excitandi  schismatis  occasio 
fuit.  Hi  schismatici  nomen  acceperunt  a  Lu- 
cifero  Calaritano  in  Sardinia  episcopo  ,  qui 
una  cum  Eusebio  Vercellensi  a  Liberio  Pp. 
an.  355  ad  Mediolanense  concilium  legatus, 
cum  eodem  Eusebio  a  Constantio  imperato- 
re  in  Orientem  relegatus  fuerat ,  et  fidem 
catholicam  atque  causam  D.  Athanasii  ad- 
versus  arianos  ct  imperatorcm  Constantium 
magna  cum  libcrtate  defendorat  ^.  Mortuo 
Constantio,  Lucifer  et  Eusebius  exilio  libe- 
rati,Oriontis  ecclesiis,  arianorimi  perfidia  et 
tyrannideperturbatis,  praesentissimum  sub- 
sidium  attulerunt,  Jvcl  ex  auctoritato  Apo- 
stolicao  Sodis,  cuius  erant  lcgali,  vel  ex  le- 
gc  caritatis.  Anno  362  Eusebio  ad  Alexan- 
drinam  synodum  pergento,  Lucifer  divertit 
Antiocliiam,  quam  arianos  inter  ct  Mcletia- 
nos  atque  Eustathianos  divisam  invenit.  E- 
tcnim  an.  361,  cum  famosus  Eudoxius  a  sc- 
dc  Antiochena  ad  Cpnam  transiisset,  Mclc- 


<  Apiiil  Lal)l)o,  Concil.  t.  II,  p.  808;  Baluz.  Concil 
.Siippl.  p.  7t, 

•i  ()|)it;i  oiiis  edidoriinl  I.  Tillius,  r.iris  IfiOS,  FF.  Co- 
leli,  Venot.  177«,  iii-ful.,  Migiie,  Valrul.  lalin.  t.  XIII. 


tius  antea  episcopus  Sebastae,  ad  Antioche- 
num  patriarchatum  evectus  est.  At  quum  id 
de  assensu  ipsorura  arianorum,quiMeletium 
doctrinae  suae  participem  putabant,  factum 
esset,  multi  Catholici,  dicti  Eustathiani,Me- 
letii  communionem  vitabant.  Brevi  post  Me- 
letius  fidei  catholicae  causa  a  Constantio  in 
exilium  eiectus  fuit,  sedemque  Antiochenam 
invasit  Euzoius  arianus.  Interim  divisio  in- 
ter  Eustathianos  et  Meletianos,  quamvis  in 
fide  concordes,  perdurabat.  Lucifer  Calari- 
tanus  ad  reconciliandos  Catholicos  opportu- 
num  iudicans,  ut  novus  iis  daretur  episco- 
pus,  ordinavit  Paulinum.  Id  tamen  potius 
auxit  dissidium,  Eustathianis  cum  Paulino, 
Meletianis  cum  Meletio  ab  exilio  reduce 
communicantibus.  Quum  autem  Eusebius 
Vercellensis,  Antiocliiam  veniens  ,  Luciferi 
factum  haud  probaret,  hic  Eusebium  avei^- 
satus  est.  Praeconceptam  animi  eius  acerbi- 
tatem  Alexandrinae  synodi  decreta  de  reci- 
piendis  in  pristinos  gradus  episcopis,  qui  a- 
rianis  consensissent,  ita  auxerunt,  ut  neque 
cum  episcopis  istis  ,  neque  cum  iis,  qui  eos 
reciperent ,  communicandum  esse  ratus  , 
schismati  locum  et  nomen  dederit.  An  ante 
obitum  suum  schismati  renunciarit,  incer- 
tura  est. 

Nonnulli  viri  eruditi  asserunt,  Luciferura 
non  solum  in  communione  catholica  obiisse, 
sed  numquam  se  ab  ea  separasse,  quamvis 
duriore  iugenio  Alexandrinae  synodi  decre- 
ta  improbarit,et  revertentes  ab  ariana  com- 
munione  clericos  ad  pristinos  honores  reci- 
pere  recusarit;  unde  factum  esset,  ut  qui- 
dam  eius  discipuli  post  magistri  mortem,no- 
mine  et  auctoritate  eius  abusi,  schisma  ct 
brevi  post  haeresim  confecerint,  contenden- 
tes,  baptizatos  et  ordinatos  ab  haeroticis,  es- 
se  iterum  baptizandos  ct  ordinandos  '. 

Luciforianos  egregio  confutavit  s.  Hiero- 
nymus  in  Dialogo  contra  eos  scripto. 

37.  Ecclesiae  siatussuh  loviano  (rtw.363) 
—  luliano  extincto  mox  ab  exercitu  in  Per- 
side  imperator  salutatus  cst  lovianus.  Qui 
cum  respondissct,  se  utpote  cliristianum  im- 
perare  non  possc  ethnicis ,  milites  una  voce 
clamavcrunt ,  se  quoque  esse  cliristianos. 
Erat  lovianus  animi  pietate  et  christianae 
religionis  studio  insignis.  Quum  composita 


'  Pro  Lucifcro  scripsornnl  Pnpebrorliius,  Arla  SS. 
t.  IV  m.iii  ad  diem  "20;  Thomassinus,  Disa.  V  de  Concil. 
Arimin.  n.  2ri;  Macliiniis,  Drfcnsio  .tanclit.  B.  Liicifcri; 
alii.  C.milra  vcro  piignariint  Haronius,  Annal.  ad  an. 
:\()'l;  ^atal.  Alc.xander,  JIisl.  cccl.  saec.  IV,  e.  3,  a.  13; 
Tillcmont,  il/t'/noires,  t.  VIII,  n.  4,  p.  7(')t,  edit.  Ven. 
1732,  alii. 


VSQUE  AD  EXCIDIVM  IMPERII  OCCIDENTALIS 


105 


cana  Persis  paco  in  Orientem  advenirct,  di- 
vorsae  aiianorum  lactiones  eius  benevolen- 
tiam  captaro  conatae  sunt.  Ipse  vero,  ne  in 
Fide  cireumveniretur,  ut  Constantio  obti- 
gerat,  litteras  dciiit  ad  magnum  Athana- 
sium,  rcctam  catbolicae  tidei  expositionem 
postulans.  Quapropter  s.  Atlianasius  coacta 
Alexanilriaeepiscoporum  synodo,opistolam, 
orthodoxam  tidem  ct  Nicaenum  symbolum 
continontem,  ad  imperatorem  dedit. 

Eodem  tempore  Macedoniani  seu  Seniia- 
riani,  qui,  quamvis  vocem  consubstantialis 
necdum  admittei*ent,  tamen  Filium  secun- 
duni  substantiam  Patri  similem  protiteban- 
tur,  loviano  libeUnm  obtulerunt,  quo  postu- 
labant,  ut  ii  qui  Filium  Patri  dissimilem  di- 
cerent,  ex  ecclesiis  pellerentur,  ipsi  auteni 
eas  acciperent.  Imperator  illos  reiecit  cum 
hoc  responso :  «  Ego  contentionem  odio  pro- 
sequor;  eos  qui  concordiae  dediti  sunt,com- 
plector  amore  venerorque  ». 

Acacius  Caesareensis  et  qui  cum  eo  sen- 
tiebant,  metuentes,  ne,  quod  ipsi  antea  Ca- 
tholicis  fecerant,  ecclesiis  suis  eiicerentur,  a 
Meletio  patriarcha  Antiocheno,  quem  ab  im- 
peratore,  tum  in  urbe  ista  agenie,  summo 
in  pretio  haberi  noverant,  synodum  postu- 
larunt.  In  ea  Acacius  et  alii  25  episcopi  eius 
sequaces  una  cum  Meletio  synocli  praeside, 
voce  consubstantialis  et  Nicaena  fide  ad- 
missis  ,  unionem  cum  Catholicis  inierunt  ^ 
Unde  manifestum  est ,  quantopere  sectarii 
ad  nutum  ob  sententiam  eorura,  qui  rerum 
potiebantur,  semper  se  flectere  soliii  sint. 

Praeterea  lovianus  iliata  a  luliano  reli- 
gioni  christianae  mala  resarcivit ;  leges  iu 
illius  favorem  latas  et  ab  eo  abrcgatas,  re- 
stituit;  illos  qui  Fidei  causa  in  exilium  fue- 
rant  eiecti,  revocavit;  pacem  Ecclesiae  red- 
didit.  Id  vero  dolendum,  quod  hic  impera- 
tor,  cum  Antiochia  transiret  Constantino- 
polim ,  praematura  morte  sublatus  fuerit 
an.  364. 

38.  Synodi  Gangrensis  et  Ladiocena  — 
Ad  haec  circitertempora  referuntur  a  pluri- 
bus  synodi  Gangrensis  in  Paphlagonia  et 
Laodicena  in  Phrygia  Pacatiana,  utriusque 
tamen  annus  incertus  est.  Prior  coacta  fuit 
adversus  Eustathium  quemdam,  seu  Eutac- 
tum,  ut  eum  vocat  Baronius  -.  IUe  nuptia- 
rum  honestatcm,  bonorum  tcmporalium  pos- 
sessionem,  recepta  in  Ecclesia  ieiunia,  con- 
ventus  et  oblationes,  quae   ad  sanctorum 


'  S.  Alhanas.  L.  de  Fide  ad  lovian.;  Socrat.  1.  III, 
c.  24-25 ;  Sozomen.  1.  VI,  c.  4-5. 
«  Ad  an.  319. 


martyrum  raeraorias  celebrabantur,  aliaquo 
impugnabat.  Conditi  sunt  in  liac  synodo  ca- 
nones  20,  quibus  avita  ct  recta  doctrina  con- 
firmata,  et  novitates  ei  oppositae  damnatae 
sunt  '. 

In  Laodicena  synodo  sanciti  sunt  canoncs 
GO, quibus  phira  utiliter  statuta  fuere de mo- 
do  recipiendi  redeuntes  ab  hacretica  pravi- 
tate,  de  sacris  Ordinationibus,  de  Christia- 
norum  coniugiis,  de  clcricorum  moribus,  de 
divinis  ofiiciis  aliisque-.  Canon  ultimuscon- 
tinet  ss.  Librorum  indicem  ,  in  quo  e  V.  T. 
ii  tantum  numerantur ,  qui  in  Hebraeorum 
canone  esse  i^ntabantur ;  e  N.  T.  iidem  re- 
censentur,  quos  Tridentinnm  concilium  nu- 
merat,  excepto  libro  Apocalypseos ;  ratio 
est,  quod  de  istis  libris,  in  lioc  indice  prae- 
termissis,  in  quibusdam  ecclesiis  adhuc  ex- 
taret  aliqua  dubitatio,  quae  postea,  ubi  me- 
lius  hac  in  re  de  Ecclesiae  traditione  con- 
stitit,  sublata  fuit. 

39.  Ecclesiae  status  sub  Valentiniano  et 
Valente  {an.  3G4)  —  Exstincto  loviano  im- 
perium  rursus  divisum  fuit.  Yalentinianus 
in  Occidente  ,  Valens  frater  eius  in  Oriente 
imperavit;  hic  Constantinopoli ,  ille  Medio- 
lani  imperii  sedem  posuit.  Ambo  imperato- 
res  et  religione  et  moribus  erant  dissimiles. 
Valentinianus  catholicae  fidei  professione 
claruit;  pacifica  tamen  aliorum  cultuum  e- 
xercitia  toleravit.Ab  episcopis  interpellatus, 
num  sibi  ad  dirimendas  Fidei  controversias 
convenire  liceret,  rectissime  respondit:  «Mi- 
hi  quidem  in  laicorumordine  constituto,  fas 
non  est  huiusmodi  negotia  curiosius  scruta- 
ri.  Sacerdotes  vero,quibus  idcurae  est,seor- 
sum  ubicumque  voluerint,  conveniant  ^». 
Quapropter  in  Occidente,  catholicae  fidei  de- 
fensione  ab  omnibus  vexationibus  libera- 
ta,  arianismus  pene  extinctus  est.  Contra,  in 
Oriente  Vaiens,  a  coniuge  sua  ariana  et  ab 
Eudoxio  episcopoCp.circumventus,  ab  initio 
favit  Arianis  etquidem  Anomaeis,  quiFilium 
Patri  dissimilem  dicebant ,  aliter  vero  sen- 
tientes,  maxime  Catholicos,  graviter  perse- 
cutus  est. 

40.  Semiariani  JSlicaenam  fidem  reci- 
piunt  —  Diximus,  Acacium  aliosque  vocem 
consubstantialis  et  Nicaenam  fidem  admi- 
sisse,atque  ad  unionem  cum  catholicis  trans- 
iisse.  Eorum  exemplum  sub  principatu  Va- 
lentis  secuti  sunt  Semiariani.  Quum  enim 


1  Labbe,  Concil.  t.  It,  p.  41 1. 

2  Ibid.  t.  I,  p.  1  W5.  Jlanc  synodum  ante  Nicaenam 
fuisse  celebratam,  falso  asserunt  Daronius  etBinius. 

3  Sozomen  ,  1.  VI,  c.  .7. 


106 


EPOCHA    III.    A    CONYERSIONE    CONSTANTINI   M. 


imperator  eos  ad  communicandum  cum  Ano- 
maeis  compelleret,  eorumque  ecclesias  liis 
traderet  \  illi  sic  vexati,  per  singulas  civi- 
tates  legatos  inter  se  miserunt,  significantes, 
satius  esse  ad  Liberium  PP.  et  ad  Valen- 
tiniauumOccidentis  imperatorem  confugere 
eorumque  fidem  et  communionem  amplecti, 
quam  cum  Yalente  et  Eudoxio  communica- 
re.  Quapropter  Eustathium  Sebastenum,  Sil- 
vanum  Tarsensem  et  Tlieopliilum  Gastaba- 
lorum  episcopos,  in  Occidentem  legarunt,  ut 
cumRomanaEcclesia  communionem  inirent 
et  doctrinae  de  consubstantialitate  Filii 
cum  Patre  assentirent. 

Liberius  Pp.,  lectis  eorum  litteris ,  eos, 
postquam  sacrosanctae  fidei  in  Nicaenocon- 
cilio  definitao  subscripsissent,  in  communio- 
nem  recepit,  litterisque  communicatoriis 
ad  episcopos  Orientales  munivit  -.  lili  Roma 
digressi,  in  Sicilia  coram  congregatis  epi- 
sco])is  similiter  Nicaenam  fidem  professi 
sunt,  et  ab  iis  etiam  communionis  litteras 
acceperunt.  In  Orientem  reduces,  episcopo- 
rum,  qui  iam  sub  principatu  loviani,  ut  su- 
pra  vidimus,  corara  Meletio  Antiocheno  Fi- 
lium  Patri  consubstantialem  erant  professi, 
synodo  Tyanae  congregatae  litteras  Liberii 
Pp.  et  episcoporum  Siculorum  exhibuerunt. 
Praesules  Tyanenses  magno  gaudio  affecti, 
rem  omnibus  Orientis  ecclesiis  significarunt, 
easque  ad  earadem  cum  R.  Ecclesiaunionem 
ineundam  liortati  sunt.  At  Valens  impera- 
tor,  Eudoxius  Cp.  aliique  rigidi  ariani  omni- 
bus  viribus  unioni  resliterunt,  graviusque 
Catholicos  vexarunt  ^. 

41.  Obitus  Liberiiet  ss.  Ililarii  et  Euse- 
hii  —  An.  360  obiit  Liberius  Pp.  quum  se- 
disset  annos  14  et  araplius.  Euni  beatae  me- 
raoriae  virum,  admirabilem,  beatissimum 
laudarunt  ss.  Basilius,  Epiphanius,  Ambro- 
sius,  Siricius  papa,  et  Theodoretus  ^.  Eum 
Bcda  aliique  raartyrologiis  suis  inscripse- 
runt.  Unde  patet,  hunc  Pontificem,  si  ali- 
quando,  ut  multi  contcndunt,  Immanitus 
lapsus  sit,  errorcm  corrcxissc.  —  Liberio 
Pontifice  conditum  traditur  in  colle  Exqui- 
lino  B.  Mariae  templum,  aostivae  nivis  mi- 
raculo  insigne  ^ 

^  Sozomcn.,  loc.  cit. 

2  Socrat., //i\f.  I.  IV,  c.  12;  Sozom.,  I.  VI,  c.  10-11. 

^  Socrat.,  I.  c;  Sozomen.,  I.  c.  c.  I'^. 

<  liHsil.  K]mt.  7i;  Kpiiiti.  lladr.  75;  Ambros.  1.  III 
ile  \ir(].\  Sjric.  /i'/)i.v<  (id  llimer.;  Thcodorct  llifit.  cccl. 
1.  II,  c!  17. 

■'•  Ulrum  hacc,  an  Transtybcrina  a  CalMslo  I  acdifica- 
ta  ecclcsia,  prinia  IJomac  li.  V.  l\Iaria(!  dicata  Aicrit,  di 
squiril  Florc-nliniiis  iii  MarliirnliHj.  Ilirronijin.  Kxcrci- 
tat.  12,  alquc  in  line  antiiiuiurem  Libcriana  Basilica 
Transtyberinam  agnoscit. 


Anno  sequenti  vita  quoque  excessit  s.  Hi- 
larius  Pictavorura  episcopus,  et  anno  370 
s.  Eusebius  Vercellensis  qui  ambo  fidem 
Nicaenara  adversus  arianos  acerrime  defen- 
derant.  Inter  opera  s.  Hilarii  celebrantur 
Commentarii  in  Psalmos  et  s.  Matthaeum, 
libri  12  de  Triuitate,  liber  de  Synodis,  li- 
bri  ad  Constantium  imperatorem,  et  contra 
Auxentium  MedioLanensem  '.  S.  Eusebius 
Vercellensis  scripsit  epistolas  ad  Constan- 
tiura  augustum  et  alios,  deditque  versionem 
latinam  Coraraentariorum ,  quos  Eusebius 
Caesareensis  scripserat  in  Psalmos,  Mat- 
tliaeum  et  Marcum  -.  De  eodera  sancto  prae- 
sule  commeraorat  D.  Arabrosius,  quod  ex 
Oriente  primus  in  Occidentem  invexerit 
sanctura  vivendi  genus ,  quod  clerici  cura 
episcopo  ducebant,  in  eadera  ecclesia  cleri- 
cali  vitae  raonasticara  formam  iungentes  ^. 

42.  Damasus  Pontifex  (an.  366) — Post 
obitum  Liberii  legitimis  suftragiis  pontifex 
electus  est  et  ordinatus  Damasus,  Hispanus, 
vir  omni  virtutum  genere  ornatus,  ut  ait 
Theodoretus  ^. 

Schisma  Ursicini — Eius  electionem  fu- 
nesto  schismate  turbavit  Ursicinus,  R.  ec- 
clesiae  diaconus,  qui  a  quadam  cleri  et  po- 
puli  factione  electus  et  in  basilica  Sicini  or- 
dinatus,  turbas  gravissimas  in  urbe  excita- 
vit;  sed  rebus  ad  Valentinianum  iraperato- 
rera  delatis,  Ursicinus  cura  praecipuis  suis 
fautoribus  urbe  exulare  iussus  est  ^ 

Damasus  non  tantura  abrogando  sclii- 
smati,  sed  tollendis  quoque,  quae  adhuc  in 
Occidente  extabant,  arianismi  reliquiis  adla- 
boravit.  Anno  368  Roraae  plurium  episco- 
porum  synodura  celebravit,  in  qua  Valens 
et  Ursacius,  quondara  in  Illyrico  cpiscopi, 
paucorura  qui  in  Occidente  supererant,  aria- 
norura  coryphaei,  daranati  sunt,  et  uti  tales 
universo  ciiristiano  orbi  denuntiati  ^.  Anno 
370,  acceptis  ab  Athanasio  Alexandrino  lit- 
teris,  aliam  93  ex  Italia  ct  Galiia  episcopo- 
rum  synodum  Romae  celebravit  contra  Au- 


^  Opera  eiiis  oiliderunt  P.  r.oiistant,  Paris.  1691^  in- 
fol.,  et  Scip.  Matrei,  Vcron.  1730  ,  2  vol.  in-fol— Piiis 
PP.  I\  titulum  Doctoris  «luo  iaiii  priilem  apiiil  nonniil- 
las  (ialliariim  ccclesias  gauilcbal,  III  iiliis  maii  ISol 
s.  Hilario  (•onlirniavit. 

■i  C.f  liiitier,  Vien  de  Sh.  15  dec.  Opera  s.  Knseb.  Vcr- 
cell.  cdidil  m^w,  fiilrol.  lalin.  t.  \II. 

•'  S.  Ambros.  Kpnit.  82  ;  Cf  Tliomassin,  Velns  et  nnn. 
Eccl.  (lisciplin.,  p.  I,  I.  III ;  Devoli,  In.ilit.  can.  1. 1,  til. 
!),  'i  l,  not.  3. 

'  //isf.  eccl.  1.  11  c.  17. 

^'  Socrat.  I  IV,  c.  20;  Sozomen,  I.  IV  ,  c.  23 ;  nulTin. 
I.  II,  c.  10. 

'"'  S.  Athan.  Epist.  ad  Afr.;  Pagi  ,  ad  an.  3G9;  Lab- 
bc,  ConcU.  t.  II,  p.  880. 


VSQVE   AP    EXCIDIVM    IMrERII    OCCIDENTALIS 


107 


xentium,  qui  mentem  arianam  sub  catliolici 
nominis  larva  occultans,  sodem  Mediolanen- 
soni  iuiritor  oocupabat,  plures  in  errorom  per- 
trahebat,  ipsi  Valontiniano  iniporatoi'i  impo- 
nebat,  et  opisooi»is  Illyriois  Ariniinonsom  li- 
dom  suadore  tontarat.  In  hac  sviiodo  Aiixon- 
tius  Modiohin«nsis  daninatus  fuit,  Ariminen- 
sisconoilii  acta  irritadooIarata,Nicaoiia  fides 
confirmata,otdofinitum,ratroni  ot  Filium  et 
SpiritumS.  esseunius  deitatis,virtutisctsub- 
stantiae  '.  Acceptis  quoque  littoris  ab  episco- 
pisOriontalibus  doApollinariLaodiceno,eius- 
que  discipulo  Timotheo,  et  eorum  orroribus, 
an.  373  tertiam  Romae  synodum  coegit, 
in  qua  Apollinaris  et  Timotheus  depositi 
sunt  corumque  haeresis  damnata.  Extat  hac 
de  re  epistola  s.  Damasi  ad  episcopos  Orien- 
tales,  in  qua  horum  erga  Apostolicam  Se- 
dem,  ad  quam  secundum  avitura  morera  re- 
currerant,  observantia  laudatur  ^. 

Praefait  s.  Dauiasus  Ecclesiae  annis  17, 
obiitque  an.  384.  Eius  in  componendis  ver- 
sibus  ingenium  et  opuscula  laudat  s.  Hiero- 
nymus^.  —  Alternum  cantum  a  divo  Am- 
brosio  exemplo  orientalium  in  Occidcntali 
Ecclesia  institutum,  Damasus  decreto  con- 
firmavit  *. 

43.  ^'alens  catholicos  persequitur  —  In 
Oriente  Yalens  Catholicos  graviter  persecu- 
tus  est  secundum  iusiurandum,  quod  anno 
367,  cum  ante  bellum  baptismatis  lavacrum 
susciperet,  coram  Eudoxio  Cp.  fecerat.  Hic 
enim  in  ipso  baptismo  imperatorem  iura- 
mento  obstrinxerat ,  ut  in  ariana  doctrina 
perseveraret  et  contra  sentientes  omnibus 
locis  expelleret.  Valens,  ea,  quae  sub  iuris- 
iurandi  fide  promiserat,  executioni  raanda- 
vit.  Eodcm  anno  provinciarum  reetoribus 
praecepit,  ut  episcopos,  qui  Constantii  tem- 
poribus  depositi,  regnante  luliano  sedes  suas 
recuperarant,  ecclesiis  expellerent;  omni- 
bus  praesidibus  eoruraque  officialibus  et  de- 
curionibus  poenas  minasque  intentavit,  nisi 
imperata  fecissent.  Huius  iussionis  efiectum 
mox  expertus  est  s.  Athanasius;  sed  cum 
populus  Alexandrinus  ad  seditionem  usque 
pastoris  sui,  qui  clam  se  subduxerat,  re- 
stitutionem  peteret,  rescripsit  imperator, 
ut  Athanasius  ad  ecclesiam  suara  secure 
rediret.  An.  370  sublato  e  vivis  Eudoxio,  qui 


»  Apud  Labhc,  t.  II,.  p.  888. 

2  Ibid.  p.  896,  et  apiid  Theodoret.  IlisL  eccl.  1.  V, 
c.  10. 

3  Calal.  Opera  et  res  gestas  s.  Damasi  edidit  A.  Me- 
renda,  Romae  ITrii.  Hunc  Pontificem  non  esse  auctorem 
Chronici  seu  Libri  Poutificalis  ,  modo  couvenit  inter 
peritos. 

*  Bona,  De  Divina  Psalmodia,  c.  IG,  g  10. 


annis  11  Cpnam  sedem  occupaverat,  ariani 
ad  hanc  sedem  ordinarunt  Demophilura ;  Ca- 
tholici  vero  sibi  dologeruut  et  ordinandum 
ourarunt  Evagrium.  Ai'iani  ad  seditionem 
comnioti,  fautoros  Evagrii  acerbe  persequi 
cocperunt.  Valens  electionem  Demophili  ra- 
tam  habuit;  Evagrium  vero  atque  Eusta- 
thium,  qui  oum  ordinaverat,  in  exiliura  eie- 
cit.  Quare  ariani  audaciores  facti,  Catholicos 
multo  acerbius  vexarunt ,  omnia  malorum 
gencra  eis  inferentes.  Catholici  sic  oppressi, 
80  viros  ecclesiastici  ordinis  cum  libello 
supplici  legarunt  Nicomediam  ad  Valentem 
imperatorem.  Hic  vero  non  tantum  sprevit 
iustasCatholicorum  expostulationes,  sedcru- 
deli  l.>arbarie  eorum  legatos  in  mare  clam 
demergendos  tradidit  Mode.sto  praefecto.  In 
cunctis  civitatibus,  per  quas  iraperator  stipa- 
tus  arianis  epi.?copis  tran.sibat,catholicos  epi- 
scopos  eiecit,eorum  ecclesias  arianis  tradidit, 
et  eos,  qui  cum  his  communicare  nolebant, 
dire  vesavit.  Quum  an.  372  venis.set  Antio- 
chiara,  Meletium  patriarcliara  exilio  darana- 
vit;Paulino,vitae  eius  sanctimoniaraveritus, 
pepercit;  eos  autera,  qui  cum  intruso  Euzoio 
coraraunicare  recusabant,  tanto  furore  in- 
sectatus  est,  ut  alii  pecuniis  mulctati,  alii  in 
Orontem  fluvium  coniecti,aliisuppliciis  afTe- 
cti  sint. 

Pari  persecutioni  Catholici  in  aliis  iraperii 
oriontalis  provinciis  subiecti  erant.  In  JEgj- 
pto  post  obitum  s,  Athanasii  (373)  tristem 
in  modum  Ecclesia  divexata  fuit.  Petrus  II, 
qui  cleri  et  populi  votis  I).  Athanasio  in  pa- 
triarchatu  Alexandrino  sutFectus  fuerat,  Va- 
lentis  iussu  eiectus  cst,  inque  eius  locum 
militari  manu  intrusus  Lucius.  Huius  cora- 
munionem  cura  clerus  et  populus  vitarent, 
per  omnem  ^gvptum  in  Catholicos  fiagris, 
caedibus,  exilio  et  omni  iniuriarum  genere 
saeviebatur.  Pseudo-patriarcha  ratus ,  sibi 
admodura  profuturum,si  raonachos  in  partes 
suas  traheret,  militarem  expeditionem  ad 
pios  deserti  incolas  misit.  Primo  quidera 
verbis  suavibus ,  deinde  comminationibus 
eorum  fides  tentata  fuit,  et  cum  nuUo  modo 
eorum  constantia  flecteretur,  vis  fuit  adhi- 
bita,  alii  flagris  caesi,  alii  lapidati,  alii  gla- 
dii  occisi,  alii  in  exilium  amandati  sunt  ^ 

Idem  imperator,  qui  usque  ad  ann.  378 
summa  rerura  potitus  est,  etiam  Gothos  ad 
arianam  haeresim  perduxit,  ut  infra  vide- 
bimus. 


1  Socrat.  3i.it.  eccl.  I.  IV,  c.  13-24;  Soznmen.  I.  VI, 
<:.  f-^-tiO;  Theodoret.  1.  IV,  c.  li-^ii;  Martijrol.  Ro- 
man.  V  scpt. 


108 


EPOCHA    III.    A   COXVERSIONE   CONSTA.NTINI  M. 


Tristissimus  itaque  fuit  sub  Valente  0- 
rientalis  ecclesiae  status.  «  Hic  laborat,  in- 
quit  s.  Basilius,  et  defatigata  est  frequenti 
adversariorum  insultu  Ecclesia....  Patrum 
dogmata  contemnuntur ;  apostolicae  tradi- 
tiones  nullo  numero  habentur;  recentiprum 
hominum  inventa  in  ecclesiis  dominantur  ; 
homines  artificiose  disputant,  non  theologos 
agunt...  Pastores  abiguntur;  lupi  graves  in- 
troducuntur,  qui  Christi  gregem  discerpunt; 
domus  oratoriae  deseruntur  ab  ecclesiastico 
coetu,  solitudines  refertae  sunt  plorantibus ; 
seniores  ingemiscunt,  dum  vetera  praesenti- 
bus  comparant  ^ 

44.  S.  Athanasii  ohitus — Magnus  aria- 
nae  haereseos  debellator,  s.  Atbanasius,  post 
laboriosum  4G  annorum  episcopatum,  post 
multiplicia  pericula  et  egregia  pro  defensio- 
ne  Fidei  certamina  ,  anno,  ut  iam  diximus, 
373,  ad  meliorem  vitam  transiit  ^.  Plura  at- 
que  egregia  scripta  reliquit,  quibus  catholi- 
cam  fidem  exposuit,  defenditque,  et  Aria- 
nos,  Macedonianos,  ApoUinaristas  eorum- 
que  haereses  debellavit  ^. 

45.  Ss.  Basilius^  Gregorii  Nazianzenus 
et  Nyssenus  —  Cum  S.  Athanasio  veritatis 
cathoiicae  vindices  ab  omnipotenti  Deo,  qui 
se  Ecclesiae  semper  adfuturum  spopondit, 
destinati  erant  ss.  Basilius,  Gregorius  Na- 
zianzenus  et  Gregorius  Nyssenus;  qui  ad- 
versus  Valentis  et  arianorum  conatus,  con- 
tra  haereticorum  studia  et  persecutiones 
bona  certamina  pro  Fide  certarunt. 

Basiiius,  illustri  genere  Caesareae  in  Cap- 
padocia  natus  ,  litterarum  studiis  absolutis, 
vitam  monasticam  in  Pontica  regione  pro- 
fessus  est.  Valente  catholicos  persequente, 
Basilius,  ex  eremo  evocatus,  laboranti  Ec- 
clesiae  suppetias  tulit.  An.  370  Caesareae 
in  Cappadocia  episcopus  creatus,  doctrinae 
et  sanctitatis  laude,  Fidei  et  disciplinae  zelo 
claruit;  tantaque  animi  constantia  pravis  a- 
rianorura  macliinationibus  et  violentiis  re- 
stitit,  ut  cam  nullo  modo  llectere  potuerit 
Valens  imperator  ^ 

Gregorius  patria  Nazianzenus,  individuus 
s.  Basilii  primo  Athenis  in  studiis,  deinde 


1  Episl.  01. 

5  Cf  G.  Hfrm.inl,  V'i>  (Ip  s.  Athanaxp,  2  vol.  in-i. 

^  Opera  I).  Atlianasii  curis  I?.  MonlfMiicoii  cdila  siint 
Parisiis  ir.ljX,  ?,  vol.  in  fol.  C.fCard  }i\:\i,  Script.  vpI. 
t.  I ;  Spicil.Rom.  l  VI;  S„v.  Hihl.  /'/'.I.VI;  Mifjnc,  Pa- 
trol  ijraec.  t.  XWI-VIII.  IMnini  Symlioliim,  qiiod  siib 
nomine  s.  Alhanasii  c.xlat,  ei  adscrilicndiim  sil,  dispii- 
lant  crnditi ;  aftirmanl  Itaron.  ad  an.  .3U),  Hcljarmin. 
L.  f/fi  Scriplor  eccl  ,  I'ctav.'  Animailn.  in  .f.  Epiph. 
Haer.  7-2;  neganl  Natalls  Alcx.,  sacc.  iV,  c.  C»,  Oudin., 
Supplem.  de  Script.  ccci.  Muralor.  Anecdot.  II,  p.^il!,). 

*  Cf  C.  iiermaat,  Vie  de  s.  Basile,  in-4. 


in  vita  solitaria  socius,  cum  eo  ex  eremo  ad 
defensionem  Ecclesiae  convolavit.  An.  372 
Sasimorum  episcopus  ordinatus,  sed  a  patre 
sene,Nazianzenae  ecclesiae  episcopo,  in  par- 
tes  laboris  adscitus,  relictis  Sasimis,  patrem 
in  ecclesiastico  regiraine  adiuvit  ^ 

Gregorius  Njssenus,  fratei*s.  Basilii ,  an. 
372  Njssae  in  Cappadocia  episcopus  ordina- 
tus  est.  Is  pariter  apostolica  constantia  ti- 
dera  catholicam  defendit  tantoque  animo 
arianis  restitit,  ut  a  Valente  imperatore  in 
exilium  eiectus  fuerit  ^. 

46.  S.  Moyses  episcopus^Saracenorum — 
Apud  Saracenos  seu  Arabes  illos,  qui  Palae- 
stinam  inter  et  Euphratem  habitabant,  cir- 
ca  haec  tempora  christianae  Fidei  professio 
magna  incrementa  cepit  opera  D.  Mojsis  e- 
pi.scopi.  lam  christiana  religio  huic  populo 
innotuerat  colioquiis  monachorura  et  ana- 
choretarura,  qui  finitiraa  deserta  incolentes, 
vitae  sanctitate  atque  prodigiis  veneratio- 
nem  et  amorem  ei'ga  religionera  christia- 
nara  Saracenis  instillarant.  Sub  Valente  im- 
peratore  Mavia  Saracenorum  regina,pace 
cura  Romanis  inita,  pro  populi  sui  conver- 
sione  postulavit  irapetravitque  episcopum  D. 
Mojsem,  unum  ex  iisdem  eremicolis,  qui 
totam  pene  gentem  ad  Christi  DominiFidera 
convertit  ^ 

47.  Religionis  status  apucl  Gothos  — ■ 
Apud  Gothos  christiana  religio  ingentia  in- 
creraenta  ceperat  opera  praesertira  Ulphilae 
episcopi  ■*,  sed  post  huius  saeculi  dimidium 
Athanaricus,  eorum  rex,  ofiensus  multitudi- 
ne  eorum,  qui  cultum  idolorura  deserebant, 
persecutioncm  contra  Christianos  excitavit. 
Praeter  alia  supplicia,  quae  illi  heroica  for- 
titudine  substiucbant,  tectis  eorum,  qui  ido- 
lum  curru  circumvectum  adorare  detrecta- 
bant,flamraas  subiici  iussit,  quibus  plures 
consumpti  sunt.  Eodem  mortis  genere  pe- 
rierunt  alii,  qui,  ut  ignis  supplicium  evade- 
rent,  confugerant  in  ecclesiara,  nani  et  hacc 
iussu  regis  succensa  est.  E  Gothorum  mar- 
fyribus  prae  ceteris  illustre  nomen  conse- 
cuti  sunt  Nicethas  et  Sabas.  Cuin  tainon  ipsi 
inter  Gothos  ethnici  idoloLatriae  non  adeo  es- 
sent  studiosi,  nec  proinde  Cln'istianis  vahle 
infensi,eiusmodi  in  lios  crudelitates  non  fue- 
runt  diu  a  populo  continuatae.  Atlianaricus 
pluribus  porro  christianis  e  ditione  sua.  re- 
legatis,  a  persecutione  abstinuit. 

'  Herraanl,  Vie  de  s.  Gregoire  de  Naziame.  in-1. 

2  Cf  Tillcmont,  .Meinoires,  t.  IX  ;  Bolland  ,  Acta  SS. 
'.I  mart. 

3  Cf  Holland.  .i.cta  55.  7  febr. 
^  Vid.  p.  01. 


VSQVE   AD   fiXCIDIVM   IMrERII   OCCIDENTALIS 


109 


Verutn  paulo  post  Gothi  c  sua  regionc  ab 
Hunnis  oiecti,  ad  iniperatorom  Valcntcm  le- 
gatos  niisoriint,  ut  sibi  a^ri  Thraciao  ad  in- 
colendum  darontur.  Assensit  imperator  oa 
lege,  ut  Gotlii  arianam  doctrinam  et  com- 
munionem  suscipcrcnt,  quod  proh  dolor!  Ul- 
philas  corum  opiscopus  otrecit.  Postca  a  Go- 
this  idom  dogma  transmissum  fuit  ad  Van- 
daios  ct  Suevos '. 

48.  Bcdesiae  sfatus  siih  Gratiano  et 
Theodosio  {an.  378)  —  Tanta  Valentis  per- 
tidia  haud  inulta  mansit.  lidem  Gothi  paulo 
post  Romani  iugi  propter  ducura  duritiem 
pcrtaesi,  seditionem  excitarunt,  et  romanas 
copias  Tlu'acia  eiecerunt.  Valens  inito  cum 
iis  apud  Adrianopolim  certamine,  sagitta 
confossus  et  in  tugurio,  in  quod  confugerat, 
corabustus  cst  an.  378.  Ex  quo  tempore  fe- 
licius  sidus  Ecclesiae  illuxit. 

lara  ab  an.  375  in  Occidente  post  obitum 
Valentiniani  iraperabat  Gratianus,  eius  ti- 
lius,  cum  iuniori  Valentiniano  fratre  suo. 
Gratianus  princeps  erat  catholicae  religio- 
nis  studio,  morumque  gravitate  et  castimo- 
nia  clarus.  Idolorum  cultum  depressit,  nul- 
lam  tamen  ethnicis  ad  suscipiendam  reli- 
gionem  christianara  vira  intulit.  Lites  de  ne- 
gotiis  sacris  ab  episcopo  aut  provinciae  sy- 
nodo  diriraendas  esse  edixit.  Alias  plures  ie- 
ges  in  Ecclesiae  favorem  tulit.  Post  interi- 
tum  Valentispatrui  sui,etiamimperio  orien- 
tali  potitus,  confestim  omnibus,  qui  ab  illo 
Religionis  causa  fuerant  relegati,  reditum 
concessit.  Cunctis  liberura  religionis  exer- 
citiura  indulsit,  exceptis  Manichaeis,  Photi- 
nianis  et  Eunoraaeis  seu  Anomaeis,  horum- 
que  ecclesias  tradi  iussitiis,  qui  cum  Damaso 
Pp.  communicarent.  An.  379  Theodosium  , 
nobilem  Hispanum ,  in  imperii  consortium 
pro  Oriente  selegit. 

Theodosius  et  ipse  catholicae  Fidei  addic- 
tissimus,quura  barbarispartim  eiectispartim 
subactis,  venisset  Thessalonicara,  et  ab  A- 
scholio  didicisset,  ecclesias  in  Illyrico  et  u- 
sque  ad  Macedoniara  in  fide  seu  dogmate 
ss.  Trinitatis  consentire,  reliquas  vero  pro- 
vincias  versus  Orientem  ,  praecipue  civita- 
tem  Constantinopolim,variis  sectis  esse  dis- 
tractas,  an.  380  Thessalonicae  legem  dedit 
Cunc/os  populos,  Gratiani,  Valentiniani  et 
Theodosii  noraine  inscriptam.  Mandabatur 
hac  lege,  ut  per  totum  imperium  ea  obtine- 
ret  Religio  ,  quam  Apostolorum  princeps 
Petrus  ab  initio  tradiderat  Romanis,  quara- 


1  Socrat.  Hist.  eccl.  I.  !V,  c.  33 ;  Sozomen.  1.  VI,  c. 
37;  TheodoreL  I.  IV,  c.  37;  s.  llicioii.  Chron.  ad  an. 
370;Oros.  Hist.l.  VII.  c.  7. 


que  Damasus  pontifex  Romanus  et  Petrus 
Patriarcha  Alexandrinus  sorvabant;  ut  co- 
runi  dumtaxat  Ecclesia  noniinaretur  catho- 
lica,  qui  tros  divinas  personas  aequali  lio- 
noro  colcrent;  qui  vcro  aliter  sentirent,  liac- 
rotici  dicercntur,  infanies  essentj  scirontque 
se  poenis  alhciendos.  Eodem  anno,  cum  ve- 
nisset  Constantinopolim,  Domopliilum,  ob- 
stinatum  arianae  sectae  episcopum,  ciusque 
sequaces  eiecit,  et  corum  ecclesias  tradidit 
Catholicis '. 

Interea  Petrus  Alexandrinus ,  Meletius 
Antioclienus  ,  Cyrillus  Hicrosolymitanus  , 
Gregorius  Nyssenus,  aliique  pro  Eide  exu- 
les  episcopi ,  ad  sedes  suas  reversi  sunt,  et 
colligendis  ecclesiis,  Arianorum  tyrannide 
dispersis,  malisque  sive  Fidei  sive  discipli- 
nae  illatis  reparandis,  indefessam  operam 
navarunt. 

Tunc  etiam  dissidium  ecclesiae  Antioche- 
nae  compositum  fuit,  ea  conditione,  ut  Mele- 
tius  et  Paulinus  Antiochiae  ecclesias  siraul 
adrainistrarent,  et  alterutro  mortuo,  qui  su- 
perstes  esset,  solus  eas  regeret^.  Sed  condi- 
tionem  post  mortem  Meletii  non  fuisse  ser- 
vatam,  postea  videbimus. 

Nulli  ecclesiae  maiora  raala  intulerant 
ariani  quam  Constantinopolitanae.  Ad  illius 
ruinas  reparandas  raultorum  episcoporum 
precibus  evocatus  fuit  s.  Gregorius  Nazian- 
zenus,  qui  Constantinopolim  profectus,  ser- 
monibus  et  exemplis  collapsara  prope  Fidera 
et  pietatem  restituit,  invicto  animo  catholi- 
cam  veritatem  adversus  Arianos,  Macedo- 
nianos  et  Apollinaristas  propugnavit,  sacras 
Litteras  docuit,  et  inter  alios  auditorera  ha- 
buit  s.  Hieronymum  ^. 

49.  Synodi  Romana  et  Aquileiensis  — 
In  Occidente  post  Valentiniani  senioris  obi- 
tum,  Ursicinus  antipapa  eiusque  sectatores, 
novos  tumultus  excitarunt.  Is  rursus  Roma- 
nam  sedem  invadere  molitus  est;  eius  con- 
sortes,  et  in  schismate  ordinati  episcopi,  li- 
cet  catholicorum  episcoporum sententia dam- 
nati  et  exauctorati,  ecclesias,  quas  invase- 
rant,  impudenter  retinebant.  Quapropter  e- 
piscopi  multi,  anno  378  Roraae  sub  s.  Da- 
maso  adunati,  Gratianura  et  Valentinianura 
imperatores  epistola  intorpellarunt,  ut  schi- 
sraaticorura  audaciam  reprimerent,  et  prae- 
ciperent,  ut  omnes,  a  Daraaso  Pp.  et  catho- 
licis  episcopis  damnati ,  horum  iudicio  ac- 


1  Socrat.  llist.  Eccl.  1.  V,c.  2;  Sozomen.  1.  VII,  c.1-5; 
Theodoret.  1.  V,  c.  2. 

2  Socrat.  1.  c. ,  c.  5;  Sozoraen.  1  c.,  c.  3.  Cf  p.  101. 
■^Socrat.  1.  c,  c.  6;  Sozonien.  1.  c,  c.  5;  lUitlin.  1  II, 

c.  9. 


110 


EPOCHA   111.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINl   M. 


quiescerent;  quicumque  vero  a  sacerdotali 
iudicio  vocatus,  adesse  contumaciter  renue- 
ret,  a  praefectis  praetorio  Italiae  vel  vicario 
urbis  Roraae  ad  R.  Pontificis  tribunal,  aut 
si  extra  Italiam  quaestio  mota  fuisset,  ad 
metropolitani  iudicium,  et  si  de  metropoli- 
tani  causa  ageretur  ,  ad  R.  Pontificem  vel 
designatos  ab  eo  iudices  se  sistere  cogere- 
tur  K 

Synodi  votis  annuit  Gratianus  augustus, 
datoque  ad  Aquilinum  urbis  vicarium  rescri- 
pto,  supra  dictum  iudiciorium  ecclesiastico- 
rum  ordinem  servari  iussit  -. 

Eosdem  imperatores,  Gratianum,  Valen- 
tinianum  et  Theodosium ,  adversus  Ursici- 
num  antipapam,  qui  Mediolani  cum  arianis 
coniunctus  novas  turbas  meditabatur,et  con- 
tra  Palladium  et  Secundianum ,  episcopos 
in  Illvrico,  litteris  interpellavit  synodus  A- 
quileiensis  an.  381 ,  in  qua  Palladius  et  Se- 
cundianus,  qui  neque  Arium  eiusque  haere- 
sim  damnare,  neque  Filium  Dei  verum  Deum 
profiteri  volehant,  sed  modo  concilium  ge- 
nerale,  modo  iudices  saeculares  temere  po- 
stulabant,  sacerdotio  depositi  sunt  ^. 

50.  S.  Basilii  obitus  {an.  379)  —  Inte- 
rim  s.  Basilius,  episcopus  Caesareensis  in 
Cappadocia,  qui  Valentis  tempore  Ecclesiam 
adversus  arianos  invicta  constantia  defen- 
derat,  ad  immortalem  vitam  transiit  *.  Mul- 
ta  reliquit  eruditionis  suae  monumenta,  in- 
ter  quae  eminent  Homiliae  in  Hexameron  et 
Psalmos,  Commentarii  in  Isaiam,  libri  5  ad- 
versus  Eunomium,  liber  de  Spiritu  S. ,  libri 
2  de  Baptismo,  Liturgia,  libri  morales  et  a- 
scetici,  pluresque  epistolae  ^ 

51.  Ss.  Ephrem,  Cyrillus  Hierosolymi- 
tanus,  Zenon  Veronensis  ,  et  Optaius  Mi- 
lcvitanus — Basilio  aetate  aequales  fuerunt 
s.  Ephrem  Syrus,  Edessenae  ecclesiae  diaco- 
nus,  qui  an.  378  obiit",  et  sermones  [dures, 
commentarios  in  Scripturam  S.,  aliaque  tum 


«Labbe,  ConcilA.  II,  p.  1001. 

2  Ibid.  p.  lOOi.  Natalis  .Mcx.  JlifiL  eccl.  saec.rV,c.l  I, 
cx  hoc  latto  coiicludit,  ati  impcratorcs  perlinere  ut  fe- 
ranl  lcpes,Ecclesiae  p:icem  ttecclesiasticorum  iiidicio- 
rum  ordinem  spcctanles;  de  causis  clericoruni  decer- 
nant,  modo  non  sint  racre  ecclesiasticae,  sed  mixtae; 
imo  carum  cognilionem  post  episcoporum  iudiciimi,  ti- 
lulo  pairocinii  iiire  suo  sustipiant.  .Sed  lianc  ^alaljs 
propositioiiem  aiiimadversionibus  correxit  C.  Ron- 
cafjlia  in  edilione  llint.  eccl.  Natal.  Alex.,  quam  ipse 
tiiravil. 

:•  I.ai.be,  ibid.  p.  979;  Baron.  ad  an.  .381,  n.  8|. 

*  (,|  llcrmant,  Vie  d''.  s.  Banilp. 

•i  f.iira  I»l).  r.arnirr  ct  Maranl,  1'aii.s.  I72l-!7:!l),  :! 
tom.  in-fol.  Cf  Card.  .Mai,  Scrij^t.  vet.  l.  1. 

«Bolland.  Acla  SS.  19  iul. 


ligata  cum  soluta  oratione  seripsit  * ;  s.  Cj- 
rillus,  episcopus  Hierosolymitaaus ,  qui  ab 
arianis  sede  sua  ter  deiectus,  sub  Theodosio 
restitutus,  usque  ad  an.  386  ecclesiam  suam 
sanctissime  gubernavit  ^,  et  reliquit  Cate- 
cheses  18 ,  Mystagogicas  5,  et  epistolam  ad 
Constantium  imperatorem  de  signo  crucis, 
quod  an.  351  Hierosolymis  .visum  fuerat  ^ ; 
s.  Zenon,  episcopus  Veronensis,  egregius  Fi- 
dei  praedicator  et  adversus  arianos  defensor, 
qui  an.  380  vita  excessit  ^,  pluresque  sermo- 
nes  reliquit^;  s.Optatus  Milevitanus,  in  Nu- 
midia  episcopus,  acerrimus  oppugnator  Do- 
natistarum  ^,  de  quorum  schismate  libros  7 
edidit  adversus  Parmenianum'''. 

52.  Ss.  Ambrosius ,  Martinus  et  Hiero- 
nymus  —  Hoc  ipso  tempore  praeter  alios 
tum  vitae  sanctitate  tum  fidei  et  verae  pie- 
tatis  zelo  maxime  celebres  erant  Ambrosius, 
Martinus  et  Hieronymus.  S.  Ambrosius, 
praefecti  praetorio  in  Galliis  filius,  primo  fo- 
rensium  causarum  patronus,  deinde  Ligu- 
riae  et  ^railiae  praefectus  fuit.  An.  374 
missus  Mediolanum  ad  componendas  turbas, 
de  crcando  epi.5Copo  post  mortera  Auxentii 
ortas,  ipse  quantumvis  invitus,  Mediolanen- 
sis  archiepiscopus  electus  est.  Hac  dignitate 
insignitus  ,  nihil  quidquam  neglexit  eorum, 
quae  ad  rectam  muneris  adrainistrationem 
et  ad  Ecclesiae  bonum  pertinebant.  Sanae 
doctrinae  cultor  eximius,  durae  et  poeni- 
tentis  vitae  studiosus,  litterarum  sanctio- 
rura  araantissimus,  pauperum  miseriis  sub- 
levandis  intentus  extitit.  Arianos  aliosque 
huius  aetatis  haereticos  imperterrite  oppu- 
gnavit;  arianis  studiis  lustinae  augustae, 
matris  Valcntiniani,  constantia  vere  sacer- 
dotali  restitit,  nullisque  artibus  fiecti  potuit, 
ut,  quod  illa  mandabat,  arianis  basilicam 
concederet.  Symmachi  Romae  praefecti,  qui 
[lost  Gratiani  raortem  ethnicos  ritus  instau- 
rare  tentabat,  conatus  repressit  ^ 

S.Martinus  primo  railitiam,dein  monasti- 
camvitam  professus,anno  circiter371  vel375 
ad  episcopatura  ecclesiae  Turononsis  evectus 
est.  Factus  episcopus,  nihil  do  vitae  discipli- 
na  reraisit;  ciiristianae  rehgionis  professio- 
nem  in  orani  late  regiono  propagavit  stabi- 


•  Optima  o[)erum  cius  edilioest  Romana  an.  I73"2,  6 
vol.  in-fol. 

2  Holland.,  ibid    IS  marl. 

:<  Opera  eius  edila  siinl  Paris.  17-.'0  et  Vcnet.  17G3. 

<  lioliand.  ibid.  Vl  april. 

•'■>  .Sfiinones  seu  Tractalus  Zenonis  cdiderunt  Balle- 
rini,  Veioii    17:1'.),  in-i. 

'■•  llolland.  Acla  SS.  t  iun. 

"'  l'aris  171)0,  ct  Antwerp.l70i,  in-fol ;  Migne,  loc.  cil. 

■^  Cf  (;.  Hcrmant,  \ie  de  s.  Ambruise,  iu-4. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM  IMPERII   OCCIDENTALIS 


111 


livitque,  etqiiae  adhuc  extabant  idololatriae 
roliquias,  aras  et  tcr.iiila  sustulit;  lidcmca- 
tholicam  adversus  soctarios  propugnavit; 
voram  pictatem  tum  exomplo  tum  sermone 
docuit,  et  quemadmodum  s.  Ambrosius  pe- 
iios  Modiolaucnsos  ,  ipso  apud  Turones  ot 
Pictavos  monasticum  institutum  ,  conditis 
coenobiis,  proniovit '. 

S.  Hieronymus  Stridone  in  Dahiiatia  na- 
tus,  latine,  graece  et  hebraice  doctus,  varia 
aggressus  itinera,deinde  in  Syriae  sohtudi- 
no  annis  4  vitam  anachoreticam  dusit;  a 
Pauhno  Antiochono  presbjter  ordinatus , 
Romam  venit,  ubi  s.  Damaso  a  secretis  fuit. 
Huius  Pontificis  mandato  vetorem  ss.  Libro- 
rum  vorsionem  h^tinam,  dictam  Italatn, cor- 
rexit  et  secundum  textum  graecum  in  inte- 
grum  rostituit.  Post  s.  Damasi  obitum  an. 
384,  plurium  etiam  e  clero,  quorum  vitia  a- 
cerbe  perstringebat,  invidiam  expertus  ,  in 
Orientem  regressus  est;  et  perlustratis  sa- 
cris  Pahaestinae  locis  et  ^gjpti  monaste- 
riis,  rehquam  vitam  in  secessu  Bethlemitico 
usque  ad  ann.  420  inter  continua  pietatis, 
poenitentiae  etUtterarum  exercitiaperegit  ^. 

53.  Concilmm  Cpnum I,  generale  II{an. 
381)  —  Theodosius  imperator  Orientis,  ec- 
clesiarum  paci  consultum  cupiens,  anno  381 
episcopos  imperii  sui  Constantinopohm  ad 
concilium  evocavit,  ut  detrimenta,  Religioni 
sub  Constantio,  luhano  et  Valente  imperato- 
ribus  illata,  resarcirentur;  cathohcae  fidei 
veritas  contra  Arianos,  Macedonianos  et  A- 
polhnaristas  assereretur,  et  ecclesiae  Cp., 
q^uam  contra  vota  cathoUcorum,  Gregorium 
Nazianzenum  poscentium  ,  invaserat  Maxi- 
mus  ejnicus,  episcopus  daretur.  Convene- 
runt  150  episcopi  cathohci  et  36  macedonia- 
ni  vel  semiariani,  omnes  ex  Oriente.  Mace- 
donianos  vel  semiariauos  etiam  ad  concihum 
vocaverat  imperator,ut  hac  via  inducerentur 
ad  recipiendam  Nicaenam  fidem,  quam  sub 
Liberio  Pp.  fuerant  professi,  sed  post  Valen- 
tis  imperatoris  obitum  rursus  deseruerant  ^. 
Quis  autem  huic  conciho  ,  quod  per  plures 
menses  protractum  est ,  praesederit ,  certo 
atfirraari  nequit.  Multi  dicunt,  primo  prae- 
sedisse  Meletium  Antiochenum,  post  eius  o- 
bitum  Grogorium  Nazianzenum,  post  huius 
discessum  Timotheum  Alexandrinum ,  et 
tandem  Nectarium,  qui  Gregorio  Nazianze- 
no  in  Cpna  sede  suflfectus  est.  In  primis  de- 


^  Sulpic.  Sever.  Vila  s.  Martim;'!:^.  Gcrwaise,  Hist.de 
s.  Martin,  Toiirs  I6C9,  in-t. 

-  J.  Marlianav,  Vie  de  s.  Jeruine,  iii-4;  Bolland.,  Acla 
SS.  t.  VIlsepl.'p.4l8. 

^Socrat.  1.  V,  c.  4;  Sozoraen.  1.  VII,  c.  2. 


iecto  invasore  Maximo,  Gregorius  Nazian- 
zenus  cuius  merita  iam  hiudavimus',  sum- 
mo  concilii  apphiiisu  ad  C[tnam  sedem  e- 
vectus  est.  PusL  dios  paucos  obiit  Meletius 
Antiochenus.  Quaro  nonnuUi  cpiscopi,  prae- 
sortim  iuniores,  aUum-  iu  eius  locum  onh- 
nandum  proposuerunt.  Rostitit  vero  Grcgo- 
rius  Nazianzcnus,  quod  id  initae  oUm  Mole- 
tium  inter  et  Paulinum  concordiae  adver- 
sarctur  et  Antiochonae  ecclesiae  divisioncm 
foveret.  Inde  turbae  graves  in  concilio  exci- 
tatae  sunt.  Prioribus  pi*aevalontibus ,  in  lo- 
cum  Meletii  ordinatus  est  FKavianus.  Cum 
autem  huic  ordinationiconsentire  nollotGre- 
gorius,  multorum  invidiam  in  se  concitavit. 
Quapropter,  ne  dissensioscandalum  pareret, 
pacis  studio  et  conciUo  ot  episcopatui  Cp. 
nuncium  remisit.  In  eius  locum  ordina- 
tus  fuit  Ncctarius,  ex  ordine  senatorio  et 
adhuc  catechumenus.  Quantum  ad  causam 
Fidei  spoctat  Macedoniani  interpeUati,  ne 
Fidem,  quam  coram  Liberio  per  legatos  pro- 
fessi  fuerant,  subverterent,  respouderunt,  se 
maUe  Arianam  quam  Nicaenam  doctrinam 
sectari ;  et  CostantinopoU  discesserunt  ^.  E- 
piscopi  vero  cathoUci,  Arianorum  ,  Mace- 
donianorum  et  ApoUinaristarum  erroribus 
damnatis,  Nicaenum  sjrabolum  confirma- 
runt,  additis  nonnuUis  verbis,  quae  cathoU- 
cam  praesertim  de  Spiritu  S.  doctrinam 
expUcarent  et  Macedonianorum  ahorumque 
errores  everterent.  Editi  sunt  canones  3  : 
Canone  l°confirmatur  Nicaena  fides,  omnis- 
que  haeresis  speciatim  Arianorum ,  Mace- 
donianorum,  SabeUianorum,  Photinianorum 
et  ApoUinaristarum  damnatur;  2°  praocipi- 
tur,  ut  sua  quaeque  ecclcsiae  servent  iura 
et  privilegia  sibi  per  Nicaenos  canones  as- 
serta,  et  episcopi  suas  ita  gubernent  eccle- 
sias,  ut  non  accedant  ad  aUas ;  3°  can.  primao 
lionoris  partes  post  R.  Pontificem  tribuun- 
tur  episcopo  Cp.,  eo  quod  Costantinopolis  sit 
nova  Roma.  Praeter  hos  tres  canones  non- 
nuUi  numerant  ahos  quatuor,  quibus:  4°  de- 
claratur  Maximum  Cjnicum  ncc  esse,  nec 
fuisse  unquam  episcopum;  5°  confirmatur 
libeUusOccidentaUum,quo  Antiocheni  unam 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  S.  deitatem  profi- 
tentes,  suscipiuntur ;  6°  haeretici,  excom- 
municati,  criminis  rei  et  infames  ab  accu- 
sandis  episcopis  et  clericis  arcentur ;  7"  prae- 
scribitur  modus  haereticos  in  Ecclesiae  gre- 
mium  recipiendi.  His  absolutis  episcopi  per 
epistolara  sjnodicam  ad  imperatorem  Theo- 


1  Vid.  pp.  108  et  109. 

-  Socrat.  1.  V,  c.  8 ;  Sozomen.  1.  VII,  c.  7. 


112 


EPOCHA   in.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


dosium  retulerunt  de  iis,  quae  pro  Fide  et 
disciplina  decreverant  \  Imperator  ea,  ut  ab 
omnibus  servarentur,  secundum  episcopo- 
rum  preces  auctoritate  sua  munivit,  legem- 
que  dedit,  ut  fides  Nicaena  custodiretur,  et 
in  omnibus  locis  ecclesiae  traderentur  iis, 
qui  unam  deitatem  in  trium  personarum, 
Patris,  Filii  et  Spiritus  S.,  honore  et  pote- 
state  aequalium ,  subsistentia  confiterentur, 
et  cum  Nectario  Cp.,  Timotheo  Alexandrino 
aliisque  quos  nominat,  episcopis  communi- 
carent  ^. 

Hoc  quidem  concilium  vi  convocationis  et 
celebrationis  non  fuit  oecumenicum,  seu  ge- 
nerale,  sed  Orientis,  cum  neque  episcopi  Oc- 
cidentis  ad  illud  fuerint  convocati ,  neque 
Damasus  Pp.  ei  praesederit.  Verumtamen, 
RR.Pontificibus  et  Occidentis  episcopis  cum 
Orientalibus  in  eadem  Fidei  expositione  et 
haeresum  damnatione  consentientibus,  po- 
stea  illud  concihum  ab  universa  Ecclesia 
oecumenicis  adnumeratum  est  ^  Eius  vero 
canonem  3"\  quo  honoris  primatus  post  R. 
Pontificem  conceditur  episcopo  Cp.,  utpote 
novumet  avitisconfirmatisque  Alexandrinae 
et  Antiochenae  ecclesiarum  iuribus  ac  privi- 
legiis  oppositum,  neque  Damasus  Pp.  neque 
eius  successores  receperunt.  Et  quum  anno 
451  concilium  Chalcedonense  secundum 
praedictum  canonem  episcopo  Cp.  patriar- 
chica  iura  in  Asiaticam,  Ponticam  et  Thra- 
cicam  dioeceses  asseruisset,  non  tantum  re- 
clamarunt  Apostolicae  Sedis  legati,  sed  s.  Leo 
Pp.  eiusque  successores  diu  contra  ea,  quae 
sive  in  Cp.  sivc  in  Chalcedonensi  concilio 
hac  de  re  fuerant  constituti ,  pugnarunt. 
Lapsu  vero  teraporis  et  non  ampHus  contra- 
dicentibus  RR.  Pontificibus,  episcopi  Cp. 
secundum  honoris  locum  et  patriarchicaiura 
in  praedictas  dioecesos  acceperunt;  quod 
demum  an.  1215  in  conciHo  Lateranensi  IV, 
can.  V,  legitima  auctoritate  confirmatum 
est^ 

54.  Concilium  liomanum  {an.  382)  — 
Damasus  Pp.  auditis  iis,  (piae  in  concilio  Cp. 
circa  ordinationem  Flaviani  Antiocheni  et 
Nectarii  Cp.  acta  fuerant,  litteras  ad  im- 
peratorcm  Theodosium  scripsit ,  ut  de  iis, 
aliisque  ccclesiarum  negotiis  generale  con- 
cilium  Roraae  celebraretur.  Pluros  cx  toto 
Occidente    episcopi    Roraam   convenerunt. 


1  Ubbe,  Concil.\.\\,\)  01  i. 

^So/.omen.,  I.  VII,  v..  'J. 

■'  Cf  Lu|(us,  Diss.  tle  Siinoito  Cpnn  I,  t.  I;  Tillemont, 
Memoirp.s,  t  IX,  p  21!  ;  \V.  15;illcrini,  Aiipvnd.  ;i(l  0- 
prra  x.  Leonis,  t.  III. 

*  CfP.M.  L'i  yuicii,  (Jrwns  chri..slianus,  t.  1. 


Orientales,  Costantinopoli  consistentes,  le- 
gatos  miserunt  cum  litteris  ad  Damasum 
Pp.  et  congregatos  Romae  episcopos,  quibus 
moram  suam  in  Oriente  necessariam  excu- 
sarunt ;  ea  quae  in  concilio  adversus  haere- 
ticos  pro  Fide  decreverant,  significarunt, 
rogaruntque  Occidentales ,  ut  ordinationes 
Flaviani  et  Nectarii,  quas  dicebant  secun- 
dum  canones  factas ,  comprobarent .  Quae 
autem  in  Romano  concilio  gesta  sint,  non 
constat,  cum  acta  eius  exciderint  ^ 

55.  Aeriani — Quum  iam  ariana  secta, 
caesareae  potestatis  patrocinio  privata,  tum 
in  Oriente  tum  in  Occidente  colhabebatur  et 
penes  solosGothos  latibulum  obtinebat,  Ae- 
rius  prcsbyter  semiarianus,  aegre  ferens, 
Eustathium  amicum  suum  anno  355  in  epi- 
scopatu  Sebasteno  Armeniae  minoris  sibi 
fuisse  praelatum,  ab  eo  secessit,  magnum 
plebis  numerum  ab  Ecclesia  abstraxit,  et  se- 
ctam  quae  Aerianorum  nomen  accepit,  insti- 
tuit.  Illius  errores  praecipui,ab  haeresiarchis 
saec.  XVI  instaurati,  fuere  sequentes:  Asse- 
rebat,  nullam  esse  episcopos  inter  etpresby- 
teros  distinctionem  ;  orationes  et  bona  opera 
vivorum  defunctis  non  prodesse;  spernenda 
esse  ieiunia  inEcclesia  instituta.  Cum  Aeria- 
ni  nusquem  tolerarentur,  et  in  carapis,  sylvis 
ac  speluncis  morari  cogerentur,  non  diu 
videntur  durasse.  Eorum  errores  confutarunt 
s.  Epiphanius  et  s.  Augustinus  ". 

Messaliatii —  Peior  fuit  Messalianorum 
secta,  in  Syria  orta.  Illi  orationem  solam 
ad  salutem  assequendam  sufficere  contende- 
bant;  ea  pravura  daemonem,  quocura,  iuxta 
ipsos,  quisque  nascebatur  et  ad  malum  im- 
pellebatur,  fugari,  Spiritura  S.  recipi,  homi- 
nemque  ad  corporalem  ipsius  ss.  Trinitatis 
visionem  elevan.  Alii  (luibusvis  operibusbo- 
nis,  immo  ipsis  Sacramentis  neglectis,  soli 
orationi  vacabant,qua  absoluta,  tempus  otio 
et  somno  terebant;  unde  magna  morum  cor- 
ruptela  inter  eos  secuta  est'*.  Cum  autem  er- 
rores  suos  soUicite  celarent  negarent(|ue,  eo- 
rura  raysteria  non  sine  arte  et  industriaFla- 
vianus,  episcopus  Antiochenus,  ab  Adelphio 
sectae  duce  didicit.  Tunc  sectarii  Syria  e- 
iecti ,  digressi  sunt  in  Pamphyliara  ;  et  an. 
.383  ab  Amijhiiochio  ,  episcopo  Iconiensi ,  in 
synodo  Sj^densi  damnati,  discesserunt  in 
Armeniam,  ubi  eps  compcscuit  Letoius  epi- 
sco[tus  iNIelitinensis. 

'  Tlicodoiol  Jlist.  eccl.  I.  V,  c.  8-9;  Labbe,  Concil.  t. 
II,  l».  %0.a  1()t)K. 

-  S.  K|ii|ili.iii.  Ilaer.  ir>;s.  Aiii;iistin.  Flucr.  '»!). 

•'  S.  i;|ii|(lian.  Ilaer.  80;  s.  An}!;iistiii.  Haer.  57;  Theo- 
(lona.  llaeret.  fab.  1.  IV,  c.  II;  Baron.  ad  an.  383,  ii. 
3U;Labbc,  Conctl.  t.  II,  [>.  1015. 


VSQVE    AD    EXCIDIVM   IMPERII   OCCIDRNTALIS 


113 


Prisdllianisfae  —  Iii  Histpania  veterum 
Gnosticofuiu  ,  Manicliaeoruiu  aliorunKjue 
haereses ,  iaiu  pene  exolotas,  instauiarunt 
Priscillianistae,  sic  vocati  a  Priscilliano,  uo- 
bilitate,  lacundia  et  externa  liuiuilitatis  ac 
devotionis  specie  cons[iicuo.  Is  a  quodam 
Marco  ^i/^-ryptio  erroribus  infectus,eos  uuil- 
tis  utriusque  sexus  ouuiist[ue  ordinis,  etiaui 
duobus  episco[iis,  Instantio  et  Salviano,  per- 
suasit.  Priscillianistae  corporuiucreationem 
non  Deo  sed  daeiuoni  e  niateria  prava  tri- 
buebant.  Realein  distinctionera  tiium  divi- 
narum  personaruru,  verain  Christi  incarna- 
tioneiu,  matrimonii  honestatem  ,  corporum- 
que  resurrectioneiu  negabant.  Vetus  tigmen- 
tum  de  emanationibus  divinis  seu  aeonibus 
renovabant.  Animas  in  peccati  poenam  cor- 
poribus  iaclusas,  easque,  uti  et  corpora  ho- 
miuuiu,  latalibus  stellis  obnoxias  esse  asse- 
rebant.  Scripturas  apocryphas  obtendebant, 
quibus  commenta  sua  confirmare  studebant. 
Ad  sectae  suae  arcana  occultanda  meuda- 
cium  et  periurium  licita  esse  dicebant.Accu- 
santur  praeterea  vitae  turpis  '. 

Quum  iam  in  dies  sectarii  numero  auge- 
rentur,  post  plura  cum  iis  coUoquia  et  disce- 
ptationes ,  an.  380  Caesaraugustae  synodus 
indicta  est.  In  ea,  accusatoribus  Idacio  et  I- 
thacio  episcopis,  Priscillianus ,  Instantius, 
Sal vianus, aliique  Ecclesiae  communione  ex- 
clusi,  et  prava  eorum  dogmata  canonibus  8 
damnata  sunt  ^.  IUi  vero  contumaciores  et 
audaciores  Priscillianum  in  oppido  Abu- 
lensi  episcopum  crearunt,  maioresque  tur- 
bas  in  Hispania  excitarunt.  Gratianus  im- 
perator  ab  Idacio  et  Ithacio  inter[jellatus, 
rescriptum  dedit,  quo  Priscillianistae  eccle- 
siis  et  urbibus  pellebantur;  sed  illud  consi- 
lio  Macedonii  officiorum  magistri,  cuius  ope 
Priscillianistae  sibi  aditum  ad  imperatorem 
fecerant,  paulo  post  rescidit  ^.  Anno  383 
post  Gratiani  interitum  Ithacius,  acerrimus 
Priscillianistarum  insectator,  adversus  eos 
libellura  obtulit  Maximo,  qui  imperium  u- 
surparat.  Hic  praecipuos  e  sectariis  ad  sy- 
nodum,  an.  385  Burdigalae  convocatam,  ad- 
duci  iussit.  Instantius  iii  synodo  erroris  con- 
victus,  sede  sua  depositus  est.  Priscillianus 
vero  synodi  sententiam  declinans,  ad  impe- 
ratorem  provocavit  *.  Eum  cum  sociis  Tre- 
viros  ad  imperatorem  adductum,  secuti  sunt 
Idacius  et  Ithacius  accusatores.  Demum  Ma- 


*  Sulpic.  Sever.  Hist.  xacr.  1.  IF;  s.  Leo  M.  Epist.  ad 
Turibium;  s.  August.  Ilaer.  70. 

2  Labbe,  Cuncil.  t.  II,  p.  1009 ;  Mansi,  t.  III,  p.  G33. 

3  Sul|)ic.  Sever.  loc.  cit. 

*  Lal.be,  ioc.  cil ,  p.  1033. 

WOUTERS,  I. 


ximus  Priscillianum,  duplici  iudicio  ab  Evo- 
dio,  praetorio  praefecto,  auditum  et  non  dif- 
titentem,  obscoenis  se  studuisse  doctrinis, 
eiusque  socios  capite  plecti  iussit  '.  Hac  ta- 
men  in  re  s.  Martinum  Turonensem  et  sa- 
nioreiu  episcoporum  partem  agendirationera 
Idacii  et  Ithacii  improbasse,  scribit  Sulpi- 
cius  Severus,  quod  haereticorum  causam  a- 
pud  imperatorem  ad  uecem  usque,  praeter 
Ecclesiae  morem  et  christianae  caritatis  le- 
ges,  fuissent  persecuti. 

Caeterum  sublato  Priscilliano,  secta  ex- 
stincta  non  est;  denuo  in  Toletana  an.  400  et 
Bracarensi  an.560  synodis  damnata  fuit.Sed 
ab  hoc  tempore  coUapsa,  inter  hostiles  Sa- 
racenorum  seu  Maurorum  incursiones  plane 
pessum  ivit. 

56.  Siricius  Pontifex — Post  s.  Damasum 
an.  384  Ecclesiae  regimen  demandatura  fuit 
Siricio,  Romano,  qui  illud  gessit  usque  ad 
an.398.  Exstant  huius  Pontificis  4  epistolae 
decretales.  Prima  celeberrima  etdisciplinae 
ecclesiasticae  instauratrix  est  ad  Himerium 
Tarraconensem  episcopura  ,  in  qua  vetat 
Pontifex,  ne  ariani  rebaptizentur;  ne  bapti- 
smus,  excepto  necessitatis  casu,  extra  Pa- 
scha  et  Pentecosten  celebretur;  ne  despon- 
sata  uni,  nubat  alteri;  sacerdotum  et  diaco- 
norum  continentiam,  ab  Apostolicistempori- 
bus  observatam,  lege  sancit;  3""  Nicaeni  con- 
cilii  canonem  de  arcendis  feminis  a  clerico- 
rum  domibus  renovat;  monachos,  quos  mo- 
rum  gravitas,  et  fidei  ac  vitae  institutio  san- 
cta  commendat,  ad  clericorum  oflicia  ad- 
mitti  optat  ^;  interstitia  inter  Ordines  sacros, 
quique  ad  hos  admittendi  non  sint,  explicat. 
Secunda  epistola  est^d  episcopos  Africanos, 
in  qua  eadem  fere  decreta  inculcat  Ponti- 
fex,  prohibetque  insuper,  quominus  episco- 
pi  inconsulto  primate  aut  ab  uno  tantum 
episcopo  consecrentur,  quominus  episcopi  a- 
lienae  dioeceseos  clericum  ordinent,  aut  ab 
aliis  episcopis  abiectum  admittant.  Tertia 
est  ad  episcopos  universos,  in  qua  vetat,  ne 
ignari  et  neophyti  ad  Ordines  sacros,  neque 
indigniadepiscopatum  promoveantur.  Quar- 
ta  est  ad  Anysium  Thessalonicensem  et  epi- 
scopos  Illyrici  contra  Bonosum  haeresiar- 
cham,  de  quo  infra  dicemus. 


1  Sulpic.  Sever.  loc.  cil.,  et  Dialog.  1.  III,  c.  11-13; 
Baron.  ad  an.  385. 

2  Monaclii  sacro  Presbyteratus  Ordine  initiari  coepti 
sunt  quarto  Ecclesiae  saeculo.  Primus  omniura  s.  Atha- 
iiasius  Ciero  Ale.xandrino  sacerdoles  ex  raonacliis  dedit. 
Eius  vesligiis  iii  partibus  Occidenlis  priraus  institil  s. 
Eusebius  Vercellensis  Episcopus,  teste  D.  Ambrosio  (£^- 
pis<.G3,  ^  66).  Siricius  monachis  eliam  ad  Episcopatura 
aditura  patefecil. 

9 


114 


EPOCHA   II r.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


De  eodem  Pontifice  in  Pontificali  Libro 
legitur  ,  quod  Manichaeos  damnarit ,  urbe 
pepulerit,  et  ab  eorum  partibus  ad  Eccle- 
siam  redeuntes  perpetuae  poenitentiae  in 
monasteriis  subiecerit,  tantum  in  exitu  vi- 
tae  ad  participationem  ss,  Eucharistiae  ad- 
mittendos  ^ 

57.  Ss.  Gregorii  Nazianzeni  et  Phila- 
strii  ohitus  —  Pontificatum  gerente  Siricio, 
ad  immortalem  vitam  evocati  sunt  ss.  Phi- 
lastrius,  episcopus  Brixiensis  in  Itaha,  et 
Gregorius  Nazianzenus.  Hic,  abdicato  epi- 
scopatu  Cp. ,  Nazianzi  privatam  vitam  egit, 
et  anno  389  obiit  "^..  Inter  eius  opera,  quae 
insigni  eruditionis  et  eloquentiae  laude  cele- 
brantur,  celebriora  sunt  Orationes  de  dog- 
mate,  et  contra  Arianos,  Macedonianos,  A- 
pollinaristas  aliosque  haereticos,  Epistolae 
pluriraae  etCarmina  varii  arguraenti  ^.  Phi- 
lastrius,  qui  et  ipse  catholicae  Fidei  adver- 
sus  haereticos  praesertim  Arianos,  a  quibus 
multa  passus  est,  strenuus  defensor  extitit, 
obiit  an.  386 ,  reliquitque  librum  de  haere- 
sibus  "*. 

58.  Ss.  Gregorius  Nyssenus  et  Amphilo- 
chius,  et  alii — Cum  iis  floruerunt  in  Orien- 
te  s.  Gregorius  episcopus  Nyssenus  ^,  s.  Ara- 
philochius  episcopus  Iconiensis  ^,  ambo  ss. 
Macarii  monachi  celeberrimi  "^ ,  et  Didj- 
mus  Alexandrinus;  in  Occidente  s.Pacianus, 
episcopus  Barcinonensis  ^,  et  Marius  Victo- 
rinus. 

Grcgorius  Njssenus  plura  scripta  reli- 
quit,  e  quibus  eminent  Hexameron,  liber  de 
ojnficio  hominis,  Hbri  contra  Eunoraium  et 
Apollinaristas,  Oratio  de  deitatePilii  et  Spi- 
ritus  S.,  Ilomiliae  plures,  Epistolae,  et  libri 
Morales  ^  Multa  quoque  scripsit  Amphilo- 
chius,  sed  pleraque  exciderunf^.Macarii  se- 


1  «  Hinc  duo  conseqmintur,  inquit  Scheistrale  (Anli- 
qvil.  iltuslr.  part.  1,  p.-lGS),  et  monasteria  ante  Siricium 
inOccidente  exstilisse,  ct  graviorihus  deiiclis  poenilen- 
tiam  perpetuam  inipositam  luisse,  cum  Iioc  tamen  mo- 
deramine,  quod  in  ullimo  consliliitis  Viaticura  conce- 
deretur  » . 

2  G.  Hermant,  Vie  des.  Gregoirede  Naz.,  in-t. 

3  Paris.  1C0'J  et  1630.  i  vol.  in-fol.;  et  1778-1839; 
Mifjne,  Patrol.  graec.  t.  XXXV-Vlll.  Fragmenla  edidit 
caid.  Mai  in  Spicil.  Hom.  t.  VI. 

*  liolland.  Acla  SS.  18  iul.  Liber  s.  I>hilastrii  editus 
csl  Hamhurpi  17'21 ,  Bri.xiae  1738  ,  et  a  iMigne  in  /'u- 
trol.  lat.  t.  XH. 

5  Bolland.  Acta  SS.  9  mart. 

«  Rutier,  Vics  de  SS.  23  nov. 

'Bollan.l.  ihid.  i  el  1G  ian. 

«  Ihiil  9  mart. 

•J  Paris.  1fiir,-ir,!8,  i  vol.  in-fol.,  et  1(J38,  3  vol.  in 
fol.;  Migne,  Pafrol.  tjraec.  t.  XLIV-VI. 

'"  Varia  suh  s.  Amphilochii  nomine  collegit  Combe- 
fis,  1'aris.  16ii,  in-fol.;  Migne,  ibid.  l.  XXXIX. 


nioris  eruditionera  satis  produnt,  quae  sub 
eius  nomine  extant,  Homiliae  50  et  plura  o- 
puscula  ascetica  ^  Macarius  iunior  reliquit 
Regulam  monasticam,in  capituLi  SOdivisam, 
Sermonem  de  exitu  animae  iustorum  et  pec- 
catorum,  et  Epistolam  ad  monachos  ^.  E 
pluribus  scriptis  Didymi  Alexandrini  tan- 
tum  supersunt  liber  de  Spiritu  S.,  Enarratio- 
nes  breves  in  epistolas  canonicas,  Uber  con- 
tra  Manichaeos,  sed  non  integer  ^  Paciani 
adhuc  extant  Epistolae  tres  ad  Sympronia- 
num  contraNovatianos,  Exhortatio  ad  poe- 
nitentiam  et  liber  de  Ba[)tismo  ad  catechu- 
menos  *.  Marius  Victorinus,  praeter  alia, 
scripsit  libros  4  de  ss.  Trinitate  contra  A- 
rianos  ^ 

59.  Helvidius — Catholicas  vero  traditio- 
nes  avitamque  doctrinam  oppugnarunt  Hel- 
vidius,  Bonosus,  lovinianus  et  Vigilantius. 
Helvidius  Auxentii,  quondam  Mediolanensis 
episcopi  ariani,  discipulus,  vir  rudis  atque 
obscurus ,  edito  Romae  libello  perpetuam 
Deiparae  Mariae  virginitatem  impugnavit, 
effutiens,eam,  postquam  Christum  Dominum 
virtute  Spiritus  S.  conceptum  virgo  pepe- 
risset,  alios  e  losepho  coniuge  liberos  ge- 
nuisse  ^.  Eum  eiusque  blasphemias  pcculiari 
libro  anno  383  confutavit  s.  Hieronjmus, 
tum  Romae  praesens  ', 

Bonosus  — Bonosus,  episcopus  Sardicen- 
sis  in  Illjrico,  cum  Ebionitis  et  Photino  di- 
vinitatem  Christi,  et  cum  Helvidio  perpe- 
tuam  Deiparae  virginitatem  oppugnavit.  De 
eo  actum  est  in  sjnodo  Capuana  an.  389, 
ciusque  causae  cognitio  a  sjnodo  demanda- 
ta  fuit  Anjsio  Thessalonicensi  caeterisque 
Illjrici  episcopis.  Anjsius,  Apostolicae  Se- 
dis  in  IUjrico  vicarius,  aliique  episcopi  II- 
Ijrici  sententiam  Siricii  Pp.  de  hac  re  sci- 
scitati  sunt ;  et  acceptis  aJ)  eo  litteris ,  in 
quibus  Siricius  errorem  Bonosi  perstringe- 
bat,  et  episcopos,  ut  causam  eius  cognosce- 
rent,monebat,  Bonosum  liaereticum  damna- 
runt  *. 

lovinianus  —  Iovinianus,monachus  Me- 
diolanensis,  anno  382  e  monasterio  egressus 


^  Edita  a  P.  Possin  in  Thesaur.  Ascet.  ,  el  a  I  G. 
Prit.  Lips.  1699,  in-8. 

•n'.:\\\Ana.,Bibl.  PP.  t.  VII;  Migne,  Patrol.  graec. 
l.  XXXIV. 

3  Edit.  Colon.,  Helmstad.  et  mBibl.PP.;  Migne,t6id. 
t.  XXXIX. 

-•  (;:illand.  loc.  cit.;  Migne,  Patrol.  lat.  l.  XIII. 

5  Galland.  t.  VIII. 

'■'  S.  Ilieron.,  L.  adu.  Ilelvidium;  s.  August.,  Ilaer.  61. 

7  Ihid. 

8  Lahhe,  Concil.  t.  II,  p.  1033-1039;  Innocent.  Pp. 
Ejpist.  2-2. 


VSQVE   AD   EXCIPIVM   IMrERII   OCflDENTALIS 


115 


ad  vitam  tam  niolknn  descivit,  ut  eum  chri- 
stianorum  epicurcum  vocet  s.  Hierony- 
miis.  Is,  B.  Mariam  viririnitatem  snam  in 
partii  Mi^ssiae  dopordidisso,  assernit.  Conten- 
dit  praeterea,  nnptias  et  virginifatem  esse 
eiusdem  meriti;  abstinentiam  non  mapis  pro- 
desse  quam  cibi  sumptionem  cum  gratiarum 
actione;  liominem  baptizatum  non  posse  in 
peccatum  labi;  omnium,  (jni  baptismum  ser- 
vaverint,  parem  fore  in  coelo  remuneratio- 
nem  seu  gloriam  '.  Qunra  lios  errores  lovi- 
nianusRomaespargeret,  Sirioius  Pp.  an.390 
sjnodum  coegit,  inqua  illum  eiusque  secta- 
tores  daranavit,  litterasque  ea  de  re  dedit 
Mediolanum,  quo  liaeresiarcha  migraverat. 
S.  Ambrosius  Mediolanensis,  acceptis  Pon- 
tificis  litteris,  synodum  convocavit,  in  qua 
pariter  lovinianus  eiusque  sectatores  dam- 
nati  sunt  *. 

loviniani  errores  scriptis  confutarunt  s, 
Hieronymus  ^,  s.  Ambrosius  ^,  et  s.  Augusti- 
nus  ^.  lovinianistas  etiam  legibus  insectati 
sunt  imperatores  Theodosius  ^,  et  Honorius, 
qni  lovinianura  in  insularaBoam  relegavit'. 

Vigilantius — Post  aliquot  annos  lovinia- 
ni  errores  instauravit  Yigilantius  presbyter, 
natione  Gallus,  quem  per  iocum  D.  Hierony- 
mus  Dormitantium  appellat,  Is  an.404  edito 
libro  impugnavit  sacrarum  reliquiarum  cul- 
tura,  Ssrum  invocationera ,  vitam  caelibem, 
institutum  monasticum.  Illura  etiam  confu- 
tavit  s,  Hieronymus  ^, 

60.  Siaiiis  Ecclesiae  Anfiochenae  —  In 
Oriente  divisioinecclesiaAntioehena,  aMe- 
letii  temporibus  coepta,  post  eius  obitura, 
ob  ordinationem  Flaviani  contra  pacta  inter 
Meletiura  et  Paulinum  composita  factam, 
revixit  ^,  Alii  communicabant  cura  Paulino 
episcopo,  alii  cum  Flaviano  Meletii  succes- 
sore;  oranes  tamen  in  doctrina  Fidei  erant 
concordes.  An.388  Paulinus,  paulo  antequani 
moreretur,  Evagrium  sibi  successorem  or- 
dinavit,  Episcopi  orientales  passim  coramu- 
nicabant  cura  Flaviano,  quemadraodum  cum 
Meletio  fecerant,  Pontifex  vero  et  Occiden- 
tales  cum  Evagrio,  sicuti  cum  eius  decesso- 
re  Paulino;  catholica  tamen  communio  inter 
eos  rupta  non  erat,  neque  altera  pars  se  ab 
altera  absciderat.  Cum  vero  ex  eiusmodi  di- 


1  S.  Hieron.  LL.  adv.  lovinian.;  s.  Auguslin.,De  haeres. 

2  Lal.be,  Cmcil.  t.  II,  p.  1040. 

3  Libri  II  adv.  lovinian. 

*  Epist.  26  ad  Eccl.  Vercell. 

5  LL,  De  bono  coninijali  et  de  s.  Virginilate. 

6  Cod  Tlieodos.  l.  I  de  monach. 

7  Ibid.  1.  LIII  de  haeres. 

8  L.  contra  Vigilant.,  et  Epist.  ad  Riparium. 

9  Vid.  p.  104  et  111. 


visionemala  graviora  et  schismata  sequi  po- 
tuissent,  de  ea  actum  est  an.  389  in  synodo 
Capuana,  quae  causae  illiuscognitionem  de- 
legavit  Theopliik),  patriarchae  Alexandri- 
no,  tum  ([uod  dignioris  in  Oriente  sedis  esset 
episcopus,  tnm  quod  neutri  parti  addictus , 
una  cum  ^Egypti  episcopis  dissidia  facilius 
coraponere  posset.  Siricius  Pp,  de  eadem  re 
interpeUavit  Theodosiura  iraperatorera.  Ve- 
ruratamen  divisio  non  fuit  coraposita  ^  An. 
392,  defuncto  Evagrio,  solus  Flavianus  per- 
raansit  episcopus ;  sed  Antiocheni,  qui  ab 
Evagriosteterant,privatira  conveniebant;  et 
cum  Flaviano  non  comraunicabant.  An,  398 
Flavianus  adconciliandam  concordiamlega- 
tos  misit  ad  ApostolicamSedem,  Anastasius, 
qui  hoc  anno  SiricioPp.  successerat,  Flavia- 
ni  ordinationem  ratam  habuit,eique  comrau- 
nionis  litteras  concessit;  unde  concordia  in- 
ter  episcopos  restituta  fuit.  Demum  Alexan- 
der ,  qui  an.  413  patriarcha  Antiochenus 
creatus  fuit,  omnes  Eustathianos  blanda 
verborum  persuasione  ad  unam  eamdemque 
cum  aliis  communionera  perduxit  ^, 

61,  Theodosii  M.  ohitus  —  In  Occidente 
Gratiano  imperatore  an,  383  interfecto,  im- 
perium  in  Gallia,  Britannia  et  Hispania  ar- 
ripuit  Maximus.  Reliquas  iraperii  Occiden- 
talis  provincias  tenebat  Valentinianus  IL 
Hic  invasionem  et  arma  Maximi  metuens, 
ad  eum  legavit  s,  Ambrosium ,  archiepisc, 
Mediolanensem;  quo  mediatore  pax  inter 
Maximum,  Valentinianum  et  Theodosium 
composita  est,  At  postea  pacis  initae  poeni- 
tuit  Maximum ;  qui  totius  Occidentis  impe- 
rium  atfectans,  arraa  adversus  Valentinia- 
nura  paravit.  S.  Ambrosius  nova  legatione 
ad  Maximum  functus,  re  infecta  rediit.  Sed 
Theodosius  imperator  Orientis ,  a  Valenti- 
niano  evocatus,  an.  388  truculentum  Maxi- 
mum  apud  Aquileiam  debellavit ,  pacatum- 
que  imperiura  Valentiniano  restituit.  Anno 
vero  392  interfecto  Valentiniano,  iraperium 
usurpavit  Eugenius  tyrannus.  Verum  Theo- 
dosius  cum  exercitu  in  Occidentera  profe- 
ctus,  an.  394  Eugenium  debellavit,  et  solus 
utroque  imperio  potitus  est, 

Theodosius  quinto  post  devictum  Euge- 
nium  mense  anno  395  Mediolani  vita  deces- 
sit,  propter  res  praeclare  gestas  et  sinceram 
in  Deum  pietatem  cognoraen  Magni  conse- 
cutus,  Utique  in  Thessalonicensium  caede, 
quara  ad  castigandos  seditiosos  imperave- 
rat,  iustitiae  limites  transgressus  est,  sed  s, 
Ambrosii  mandato  palam  poenitentiam  egit, 

1  Theodoret.  1.  V,  c.  23;  Labbe,  Concil  t.  II,  p.  1039. 

2  Theodoret.  ibid.  c.  23  et  35. 


116 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE    CONSTANTINI  M. 

Barbarorum  invasionibus  accesserunt  in- 
testinae  tyrannorum  rebelliones.  In  Africa 
tyrannidem  exercuit  Gildo,  qui  a  Mascezel 
duce  debellatus,  rebus  desperatis  anno  398 
sibi  mortem  adscivit.  Postea  illic  rebellio- 
nem  excitavit  Heraclianus  comes,  qui  in- 
structa  potentissima  classe,  in  Italiam  con- 
tra  Honorium  transfretavit;  sed  a  Marino  co- 
mite  superatus ,  an.  413  iugulatus  est.  In 
Britannia  post  Gratianum,  rebellavit  Con- 
stantinus,  qui  a  legionibus  Britannicis  im- 
perator  salutatus,  Galliam  invasit,  inito- 
que  cum  barbaris  pacto,  in  Britannia,  Gal- 
lia  et  Hispania  imperium  occupavit  usque 
ad  an.  411;  quo  a  Constantio  Honorii  duce 
debellatus  est. 

Interea  Alaricus  Visigothorum  rex  Ro- 
mam  properavit.  An.  408  urbem  obsedit , 
civesque  ad  redimendam  magno  auri  et  ar- 
genti,  pondere  pacem  coegit;  Honorio,  Ra- 
vennae  commoranti,  pacis  conditiones  obtu- 
lit,  quas  cum  reiecisset  imperator,  Alaricus 
anno  sequente  Romam  expugnavit  et  mili- 
tum  direptioni  dedit,  basilicas  tamen  et  eos, 
qui  in  illas  confugerant,  incolumes  servari 
iussit:  Placidia  autem,  Honorii  soror,  capta 
est.  Alarico,  brevi  post  mortuo,  successit  A- 
thaulphus,  qui  relicta  Italia,  transiit  in  Gal- 
liam,  cui  clades  multas  intulit;  Placidiam 
Honorii  sororem  coniugem  duxit,  sedemque 
fixit  Narbone;  anno  415  a  Constantio  duce 
victus ,  relicta  Gallia  transiit  in  Hispanias, 
ubi  eodera  anno  occisus  est.  Ei  successit 
Wallia ,  qui  cum  Honorio  pacem  pepigit, 
Placidiam  ei  reddidit,  quam  Honorius  Coa- 
stantio  duci  coniugem  dedit,  et  bellum  in- 
tulit  Suevis,  Vandalis  et  Alanis,  qui  Hispa- 
niae  provincias  occuparant. 

Ex  his  breviter  delibatis  sat  colligere  est, 
admodum  turbatum  fuisse  his  temporibus 
Ecclesiarum  statum  malaque  innumera  iis 
illata  '. 

63.  Ss.  Victricius^  Nicetas  et  Ninianus — 
Sanctorum  virorum  laboribus  ac  sudoribus 
populi  nonnulli  ad  christianam  fldem  hoc 
tempore  conversi  sunt.Hac  de  re  praeter  alios 
praeclare  meruit  s.  Victricius  ,  episcopus 
Rothomagensis,  qui  ad  Morinos  et  Nervios, 
Gallo-Belgii  partem  incolentes,  profectus, 
tanto  cum  successu  iis  christianam  fidcm 
annuntiavit,  ut  brevi  terapore  idolorum  arae 
essent  eversae,  vero  Deo  ecclesiae  crectae, 
utriusque  sexus  monasteria  constructa ,  et 


62.  Ecclesiae  status  suh  Arcadio  et  Ho- 
norio  {an.  395)— Mortuo  Theodosio  M,  suc- 
cesserunt  duo  eius  filii ,  Arcadius  in  Orien- 
tis,  Honorius  in  Occidentis  imperio.  Cum  es- 
sent  ambo  moderandis  rebus  inepti,  regimi- 
nis  summa  penes  ministros  fuit.  Attamen 
a  teneris  pie  instituti,  varias  leges  in  Ec- 
clesiae  favorem  tulerunt,  tum  ad  augen- 
dam  et  defendendam  christianae  religionis 
professionem,  tum  ad  exscindendas  ethnicae 
superstitionis  reliquias,  et  compescendam 
haereticorum  petulantiam  ^  Hinc  orthodo- 
xae  fidei  professio  magis  aucta  est ;  catho- 
lica  veritas  in  omni  imperio  praevaluit;  A- 
rianorum  vero  sectae ,  quae  tanta  olim  in- 
commoda  Ecclesiae  intulerant ,  principum 
protectione  orbatae,  et  intestinis  discordiis 
divulsae,  in  dies  pessum  ibant. 

Verum  Ecclesiae  status  plurimum  turba- 
tus  fuit  barbarorum  in  imperium  incursio- 
nibus.  Theodosius  moriens  filios  suos  et  im- 
perium  commendarat  Stiliconi,  probatae  fi- 
dei  viro  et  utriusque  imperii  militiae  magi- 
stro.  Rufinus,  Arcadii  minister,  aegre  ferens 
Stiliconem  sibi  praelatum,et  Arcadium,  non 
filiam  ipsius,  sed  Eudoxiam  duxisse  uxo- 
rem,  Alaricum  Gothorum  ducem  in  impe- 
rium  evocavit.  Hic  Macedoniam',  Graeciam 
et  Illjricum  invasit,  omnia,  per  quae  trans- 
ibat,  ferro  et  igne  devastans.  Verumtamen 
Alaricus  a  Gaina  duce  bellicoso  repressus 
fuit,  et  Rufinus  a  militibus  trucidatus  perfi- 
diae  suae  poenas  luit.  Gainas  etiam  brevi 
post  in  Arcadium  perfidus  extitit,  imperium 
aff^ectavit,  et  una  cum  Tribigildo,  militum 
tribuno  in  Phrjgia,  Arcadio  imperatori  insi- 
dias  struxit;  sed  a  Fravito  duce  debellatus 
et  in  Thraciam  profugus,  anno  400  interfe- 
ctus  est.  Imperavit  Arcadius  usque  ad  an.408, 

In  Occidente  sub  Honorio,  iraperatore  i- 
nerti  et  a  re  bellica  alieno,  foedissimus  erat 
imperii  status,  internis  pariter  ac  externis 
raotibus  assiduis  perturbatus.  Alaricus,  a 
Visigothis  rex  salutatus,  cum  exercitu  in- 
genti  in  Italiam  irrupit;  sed  an.  403  a  Sti- 
licone  ,  ei  cum  romanis  copiis  occurrente, 
Pollentiae  in  Liguria  profiigatus  est.  Eodem 
tempore  Vandali,  Alani,  et  Suevi,  traiecto 
Rheno,  in  Gallias  ac  Belgium  irruerunt,  ur- 
besque  et  agros  ferro  et  igne  tristcm  in 
raodum  populati  sunt;  eadem  deindc  com- 
miserunt  in  Hispania.  Stilico  apud  impera- 
torem  incusatus,  quod  barbaros  in  imperium 
evocasset,  Honorii  mandato  an.  408  inter- 
fectus  fuit. 


1  Cod.  Theodos.  I.  XXV. 


'  Oros.  Ilist.  I.  VII;  Gregor.  Turon.  //i,s«.  Frauc.].  II; 
Socrat.  I.  VI;  Sozomen.  I.  VII;  Claudian.  I.  II  in  lUilin.; 
lordan.  De  rebus  Celicis. 


VSQVE    AD   EXCIDIVM   IMPERII   OCCIDENTALIS 


117 


christiana  religio  peromnem  late  regionem 
propagata  '. 

S.  Nicetas,  Romatianae  in  Dacia  episco- 
pus,  non  tantum  inter  utriusque  Daciae  po- 
pulos  Evangelium  propagavit,  sed  etiam  pe- 
nes  Gothos.  Scvthas  et  Bossos  usque  ati  mon- 
tes  Rhipaeos  apostolicas  missiones  ingenti 
cum  tructu  obivit*. 

S.  Ninianus,  illustri  loco  in  Scotia  meri- 
dionali  oriundus,  Royiae  litteris  institutus 
et  episcopus  ordinatus,  dein  in  patriam  re- 
dux,  Evangelium  inter  Pictos  sou  Scotos 
meridionales,  latissime  propagavit,  sedem- 
que  episcopalem  constituit  in  urbe  Casa-Can- 
dida,  hodie  Whitorne  ^. 

Marcomanni  etiam,  qui  in  hodierna  Bohe- 
mia,  Moravia  et  Austria  Transdanubiana 
habitabant,  praeeunte  regina  sua  Fritigildi, 
fidem  Christi  susceperunt.  Etenim  Fritigil- 
des  s.  Ambrosii  fama  quaquaversum  ditfu- 
sa,  ad  suscipiendam  religionem  christianam 
incitata,  ad  sanctura  praesulem  legatos  mi- 
sit,  ut  ab  eo  doceretur,  quae  essent  creden- 
da.  S.  Ambrosius  ad  eam  litteras  dedit,  quae 
christianae  doctrinae  summam  contine- 
bant  *. 

64.  S.  Ambrosn  et  Nectarn  Qj.  obitus 
{an.  397)  —  S.  Ambrosius  vitae  sanctitate, 
eruditione,  fidei  catholicae  defensione  et  di- 
sciplinae  ecclesiasticae  instauratione  specta- 
tissimus^obiit  an.  397^Scripsit  libros  mui- 
tos,  de  patriarchis  V.  Testamenti,  de  myste- 
riis  et  sacramentis  N.  Foederis,  de  Fide,  de 
Spiritu  S. ,  de  officiis  ministrorum,  de  vir- 
ginibus  et  virginitate  ;  commentarios  in 
Psalmos  et  in  Evangelium  s.  Lucae ,  plu- 
resque  diversi  argumenti  Epistolas  et  Ora- 
tiones '. 

Obiit  eodem  anno  Nectarius  episcopus  Cp. 
De  eo  Socrates^  et  Sozomenus^  narrant, 
quod  munus  presbyteri  poenitentiarii  abro- 
garit  ob  grande  scandalum,  ortum  e  confes- 
sione  mulieris ,  quae  poenitentiae  publicae 

»  S.  Paulin.  Bpist.  26;  Ghesquiere,  ^c/a  SS.  Belgii 
selecta,  1. 1. 

*  S.  iSicetae  vita  el  opu.scw/a,  opera  P.  Braidae,  Utin. 
1810  in-4;  Boliand.,  Acla  SS.  7  ian. 

3  Beda,  Hist.  1.  III,  c.  4;  Alford.,  Annal.  Britan.  ad 
an.  43-2. 

*  Paulin.  Vita  s.  Ambrosii,  n.  36. 
5Cf  p.  110. 

6  G.  Hermant,  Vie  de  s.  Ambroise,  in-4. 

'  Edit.  cura  Benedictin  ,J.Frisch.  et  N.  leNourry.Pa- 
ris.  1686,  2  vol.in-fol.;  Mipne,  Patrolog.  latin,  t.  XIV- 
VIII;  card.  Mai,  Scriptor.  vet.  t.  VIII  —  Opera  omnia 
huius  s.  Doctoris  cura  Paul.  Aug.  Ballerini  Patr.  Ale- 
xandr.  latini  rilus,  et  ad  raediolanenses  codices  pressius 
exacta,  prodeunt  in-fol,  Mediol.  t.  I,  1875;  t.  II,  1876 
(edit.  nondum  complela). 

8L.  V,  c.  19. -9  L.  VII,  c.    16. 


exercitiisvacans,  cum  diaconostuprum  com- 
miserat.  Perperam  hoc  facto  gloriantur  Cal- 
vinus,  caeterique,  qui  divinam  confessionis 
sacramentalis  institutionem  impugnant,  ia- 
ctitantes,  ipsam  confessionem  sacramenta- 
lem,quam  a  Christo  Domino  institutam,  om- 
nibus  post  baptisinum  lapsis  iure  divino  ne- 
cessariam,  et  ab  initio  Ecclesiae  semper  in 
usu  fuisse ,  definivit  concilium  Tridenti- 
num  \  a  Nectario  fuisse  abrogatam  ,  ac 
proinde  eam  non  divinae,  sed  humanae  esse 
institutionis,  hominum  auctoritate  usurpari 
coeptam ,  hominumque  decreto  sublatam. 
Verum  neque  Socrates,  neque  Sozomenus 
dicit,  confessionem  sacramentalem  a  Necta- 
rio  fuisse  abrogatam ,  sed  solum  sublatura 
presbyterum  poenitentiarium,  cuius  ofiicium 
erat ,  imponere  et  moderari  poenitentiam 
publicam.  Quo  officio  suppresso,  Nectarius, 
abrogavit  non  sacramentalem  peccatorum 
confessionem  aut  poenitentiam  secretara,  sed 
vel  solemnem  poenitentiam  ,  cui  quorum- 
dam  graviorum  deiictorum  rei  erant  obno- 
xii,  vel  publicam  confessionem,  quae  a  non- 
nuliis  sive  in  scelerum  suorum  vindictam 
vel  ad  scandali  reparationem,  sive  ex  humi- 
litate  aut  propter  aliorum  exemplum  ad 
Ecclesiae  offensae  aedificationem  flebat.  Id 
manifestum  reddit  utriusque,  Socratis  et  So- 
zomeni ,  narratio.  Praeterea  confessionem 
et  poenitentiam  arcanam  post  aetatem  Nec- 
tarii  sicuti  ante  in  Cpna  ac  in  tota  ecclesia 
Graeca  perpetuo  obtinuisse  ,  e  s.  loannis 
Chrysostomi»,  qui  Nectario  in  sede  Cp.  suc- 
cessit,  loannis  leiunatoris,  qui  eamdem  oc- 
cupavit,  testimoniis,  aliisque  plurimis  mo- 
numentis  constat  ^. 

65.  Ss.  loannes  Chrysostomus  et  Augu- 
stinus  —  Defuncto  Nectario,  magna  cleri, 
populi  et  imperatoris  Arcadii  consensione 
ad  sedem  Cp.  evectus  est  s.  loannes,  propter 
auream  eloquentiam  dictus  Chrysostomus  ; 
qui  an.  344  Antiochiae  natus,  primo  foren- 
sium  causarum  patronus  fuit,  deinde  in  ere- 
mo  pietatis  exercitiis  et  Scripturarum  lec- 
tioni  vacavit,  postea  in  patriam  redux,  An- 
tiochiae  diaconi  et  presbyteri  olBcio  functus 
est,  et  an.  397  Nectario  succesit^. 

Ecclesiam  Hipponensem  in  Numidia  illu- 


1  Sess.  XIV,  de  Poenit.  c.  5. 

-  Cf  H  Vales.  Annot.  in  Socrat.;  I.  Morin.  Com- 
ment.  hist.  de  sacramento  Poenit.;  F.  A.  Zaccaria, 
Dissert.  de  poenitent.  a  Nectario  snblata;  Natal. 
Alex.,  Hist.  eccl.  saec.  XIII-XIV,  diss.  14;  I.  B.  Paima, 
Praelect.  hist.  eccl.  t.  I,  p.  II,  c.  14. 

3  B.  de  Montfaucon,  Vita  s.  loan.  Chrysost.  in  0- 
pervm  eius  edit.  t.  XIII;  Stilting.,  Acta  55.  t.  XLI, 
p.  4U1-709. 


118 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


strabat  s.  Augustinus.  Is  an.  354  Tagastae 
in  Numidia  natus,  magno  ingenio  praeditus, 
litteris  doctrinisque  variis  imbutus,  sed  iu- 
venili  ardore  in  vitia  abreptus,  Manichaeo- 
rum  errores  suscepit.  Artis  oratoriae  peri- 
tissimus,  Carthagine,  Romae,  deinde  Medio- 
lani,  rhetoricam  docuit.  Hoc  munere  Medio- 
lani  fungehs,  s.  Ambrosii  serraonibus  incita- 
tus,  manichaeos  errores  abiuravit,  et  bapti- 
zatus  in  patriam  rediit,  ubi  3  circiter  anno- 
rum  spatio  litterarum  studiis  et  pietatis  e- 
xercitiis  vacavit.  An.391quaravis  reluctans, 
presbjter  ordinatus  est  a  Valerio  episcopo 
Hipponensi:  qui  paulo  post  metuens,  ne  Au- 
gustinus  alii  ecclesiae  regendae  praeficere- 
tur,eum  sibi  in  episcopatu  Hipponensi  coad- 
iutorem  et  post  mortem  successorem  petiit 
ac  impetravit.  Augustinus  anno  395  episco- 
pus  consecratus,  commissam  sibi  ecclesiam 
annis  .36  gubernavit,  vitae  sanctitate,  eru- 
ditione  relatisque  de  haeresi  victoriis  toto 
orbe  celeberrimus  ^ 

66.  Siricii  Pp.  obitus  (an.  398)  —  Post- 
quam  Siricius  Pp.  annis  13  Ecclesiam  san- 
cte  gubernasset,  an.  398  decessit^.  Eius  no- 
men  Romano  Martjrologio  inscribendum 
censuit  Benedictus  XIV  ^.  —  Baronio  quae- 
dam  Siricii  sanctitatem  obscurare  visa  sunt, 
quod  periclitanti  propter  Origenistas  Ec- 
clesiae  non  statim  occurrerit,  sed  potius 
communicatorias  litteras  Rufino  ,  acerrimo 
Origenis  defensori,  concesserit;  quod  exem- 
plo  decessoris  sui  Damasi  in  conscribendis 
epistolis  opera  s.  Hieronymi  «sus  non  sit, 
neque  ei,  ut  par  erat,  faverit.  Verum  haec 
minime  Siricii  sanctitati  obesse  debent;  nam 


1  Possid.,  Vita  s.  Aiigustini;  Tillemont,  Memoires, 
t.  XIII;  Bolland.  Acta  SS.  t.  VI  aufju.sli. 

'■*  Papt-broctiius,  in  Conatu  Chronico  Historico  ad 
Siricium,  n.  9,  inquit:  Hactenus  Romani  Pontifices 
Episcopos  sese  simpliciter  scripserant  in  genui- 
nis,  quae  quidem  inveniuntur  cpistolis;  primus 
fquod  quidem  sciaturj  Papae  nomen  sibi  tribuit 
Siricius  Papa,  Orthodoxis  per  diversas  provincias 
scribens. —  Quod  quidcra  iam  antea  observaverat  Pe- 
Irus  (^antelius  in  sua  Metropolitarum  llrbium  Hi- 
storia,  1. 1,  part.  2,  disserl.  1,  c.  2.  Hic  idera  aiiclor  in 
citata  Dissert.  part.  I,  c.  1 ,  scribif,  saeculo  sexto  En- 
nodium  Ticinensem,  Cassiodorum,  et  Liberatum  vocare 
consucvisse  Komaniim  Kpiscopura  Papam.  Antisliles 
vero  aliarum  Ecclesiarum  Episcopos;  postea  sensim 
obtinuisse,  ut  nono  saeculo  exeiinte,  vel  decirao  ineun- 
te,  Papae  nomen  uni  llomano  Ponlifici  tribuerelur.  — 
I)e  origine  et  nolione  nominis  fa^^a  luse  dispulant  HdI- 
landiani  in  Historia  Chronologica  Patriarchurum 
AlexfLndrinorum  praemissa  l.  V  iunii,  et  Benedictus 
XIV,  De  Synodo  Dioecesana,  I.  I,  c.  3,  ^  l. 

^  Vid.  Henedict.  XIV,  De  Servorum  Dei  Jieati ficat . 
et  lieator.  Canoniz.  1  IV,  parl.  II,  c.  .'>,  n.  t,  et  in  K- 
pist.  jiraemissa  Martyrolngio  Romano,'^,h\  etseqq.. 
ubi  rutionera  reddit,  cur  ila  ccnsueril. 


quando  Pontifex  communicatorias  litteras 
dedit  Rufino,hic  bene  audiebat,  Origenistae 
vero  tumultuati  sunt  post  Siricii  mortera  ; 
quia  post  Daraasi  obitura  s.  Hieronjmus  Ro- 
mae  multorum,etiara  e  clero,  odium  et  invi- 
diam  subiit;  hiiic  Siricius  ad  sedandos  tu- 
multus  illura  Roraae  non  retinuit,  sed  San- 
ctorumh)Corum  et  studiorura  ardore  inflam- 
matum  Hierosolyraas  regredi  permisit  ^ 

Anastasius  Ponti(^ex  —  Siricio  in  sum- 
mo  pontificatu  successit  Anastasius,  Roma- 
nus,  qui  anriis  4  Ecclesiam  gubernavit. — Is, 
ut  est  in  Libro  Pontificali ,  constituit  ut 
quotiescumque  sancta  Evangelia  recita- 
rentur.,  sacerdotes  non  sederent,  sed  curm 
starent  ^,  ut  videlicet  humilitatcm,  quae  a 
Domino  docetur ,  etiam  corpore  clemon- 
strarent. 

67.  Orif/enistaricm  tumultus  —  Pontifi- 
catum  gerente  Anastasio ,  graves  in  Eccle- 
sia  tumultus  excitarunt  Origenistae.  De  0- 
rigenis  doctrina  et  orthodoxia  tum  ante, 
tura  post  eius  mortem,  disceptatum  fuit.  Ve- 
hementius  de  iisdem  actum  est,  quum  aria- 
ni  ad  haereseos  suae  defensionem  multa  e 
scriptis  eius  mutuarentur.  Erant  autera  0- 
rigenistarura  (sic  enira  dicti  sunt  Origenis 
defensores)  duae  classes.  Alii  quidem  Ori- 
genem,  eiusque  auctoritatem  acriter  tue- 
bantur,  eius  in  rem  christianam  merita  lau- 
dabant,  inepte  ab  eo  scripta  non  probabant, 
sed  benigne  interpretabantur,  eiusque  libros 
ab  haereticis  corruptos  dicebant.  Alii  tanta 
veneratione  illum  prosequebantur,  ut  etiam, 
qui  in  scriptis  eius  occurrobant,  errores  a- 
cerrime  defenderent. 

Origenianas  partes  acrius  propugnabant 
monachi  Nitrienses  in  yEgypto ;  qui  fatcban- 
tur ,  libris  Origenis  errores  inesse,  sed  Ori- 
genem  ab  illis  immunem  ,  eosque  ab  haere- 


1  Cf  Florentin.  Exercit.\\'\  in  Martyrol.  Hieron. 
arl  VI  calend.  decerabr.;  Noris,  Diss  de  sanctit.  Siri- 
cii,  Oper.  t.  IV,  p.  7-21;  Benedict  XIV,  De  beatif.  et 
canoniz.,  I.  IV,  p.  II,  c.  5;  Pajji,  Crit.  ad  an.  3'J8. 

2  Bitus  est  antiquissimus  in  Ecclesia,  duni  legitur  E- 
vangelium  omnes  assurgcre,  ul  tanquam  servi  ante  Do- 
minimi  se  proinlos  et  paratos  ostendant  ad  exeqiienda 
maiKJala  Dei,  qiiae  in  Evangelio  promiilgantiir.  Videsis 
Cardiiial.  Bona,  Rer.  Liturgicar.  I.  II,  c.  7,  ^  3.  Cur 
autem  lioc  decretum  Anaslasius  conderet.causam  prae- 
buit  conlentio  Bomae  presbyleros  inter  ct  diaconos  ob- 
orla.  Diaconi  enim,  iil  relert  Baroniiis  ad  an.  iO-,  n.  Xi, 
res  Ecclesiae  administranles  siipercilio  elati  jiresbyte- 
ros  spernebant.  Ili  aiitem  in  diaconos  insiirrexere,  at- 
qiie  conlendebant  iit  ex  consueludinis  Bomanae  Eccle- 
siae  praescripto,  ipsis  sedenlibns,  illi  erecli  slarenl.  Sed 
eo  usqiie  progressa  est  contentio,  iit  cum  slantes  Dia- 
coni  Evangeliura  in  Ecdesia  lcgorenl,  Piesbyteri  raini- 
me  a  sessione  consurgerent,  qiiod  Anastasius  Pajia  ap- 
posito  dccreto  emcndandum  putavit. 


VSQVE  AD   EXCIDIVM  IMPERII  OCCIDENTALIS 


119 


ticis  in  oius  libros  insertos  csse  dicebant ; 
hinc  nuUo  raodo  forobant  ut  Origenis  libri 
damnarentur  '. 

Hiorosolymis  Orijxonis  fautores  extiterunt 
loannos  urbis  huius  opiscopus,  et  Rufinus 
prcsbyter  Aquilcionsis,  qui  ad  D.  Hieronymi 
exoraplura  in  Terram  sanctam  transierat. 
Cum  utroque  ea  de  causa  simultatem  non 
levora  liabuerunt  s.  Epiphanius  et  s.  Hiero- 
nymus  -. 

Rutinus  an.  397  ex  Oriente  Romara  re- 
dux,  apologiara  Origenis,  ab  Eusebio  Caesa- 
reensi  graece  scriptam,  ut  opus  D.  Pamphili 
latine  reddidit.  E  graeco  pariter  in  latinum 
vertit  Periarchon  Origenis,  sou  libros  de 
principiis,  contestatus ,  se  intacta  Origenis 
doctrina,  expunxisse  errores  ab  haereticis 
insertos.  His  artibus  Rutinus  Romae  plures 
in  Origenianas  partes  pertraxit,  litesque  in 
Oriente  coeptas  transvexit  in  Occidentem. 

S.  Hieronymus,  his  auditis,opistolam  scri- 
psit  ad  Pammachium  et  Oceanum,  in  quaRu- 
finianamlibrorura  periarchon  interpretatio- 
nem  coarguit.  Alteram  de  eadem  re  epistolam 
scripsit  ad  ipsum  Rufinum.  Hic  vero  ira  per- 
citus,  e  vestigio  libros  2  Invectivarum  scri- 
psit,  in  quibus  non  tantum  s.  Hieronymi  epi- 
stolam,  sed  et  alia  eius  scripta  aculeatis  cen- 
suris  perstrinxit;  sed  Rufini  censuras  dua- 
bus  apologiis  dispulit  s.  Hieronymus. 

Dum  haec  agebantur  Hieronymum  inter 
et  Rufinum,  Theophilus  patriarcha  Alexan- 
drinus,  episcoporum  yEgypti  et  Lybiae  sy- 
nodum  an.  399  convocavit.  In  ea  Origenes 
eiusque  sectatores  damnati  sunt,  et  ad  Ana- 
stasium  Pp.  omnesque  catholici  orbis  epi- 
scopos  synodica  epistola  de  re  gesta  scripta 
est  ^.  Idem  Theophilus  ab  imperatore  Arca- 
dio  edictum  impetravit ,  quo  monaclii ,  qui 
Origenem  sectabantur  et  pertinaciter  defen- 
debant,  Nitriensibus  asceteriis  expulsi  sunt. 
Eodera  anno  s.  Epiphanius,episc.  Salaminae 
in  Cypro,  episcoporum  Cypriorum  synodum 
collegit,  quae  omnibus  Cypri  christianis  li- 
brorum  Origenis  lectionem  prohibuit^. 

Origenistae  monachi  ex  ^gypto  pulsi, 
Constantinopolim  ad  loannem  Chrysosto- 
mum  confugerunt,  multumque  questi  sunt 
de  iniuriis  sibi  a  Theophilo  illatis.  Cum  se 
calumniam  passos  esse  dicerent,  speciem- 
que  pietatis  prae  se  ferrent,  sanctus  praesul 


*  S.  Epiphan.  Haer.  C4. 

2  S.  Epiphan.  Epist.  ad  loan.  Hierosol.  'mi&v  Hie- 
ron.  GO;  s.  Hieron.,  Epist  91  ad  Pammach. 

3  S.  Hieron.  Epist.  G7,70  et  71;  Socrat.  I.  Vf,c.  10-12; 
Sozomen.  1.  VIII,  c.  12-1  i;  Labbe,  Concil.  t.  II,  p.  1220. 

••  Socrat.  et  Sozora.  ibitl. 


eos  humanitor  exccpit;  quod  ei  apud  s.  E- 
piplianium,  s.  Hioronymum,ot  maximc  apud 
Tlioopliiluiu  Aloxandrinum  invidiam  pepe- 
rit  '. 

Quura  contentiones  efi^ervescerent,  et  0- 
rientales  et  Occidentales  in  diversas  partes 
distraherentur,  Anastasius  Pp.  Origenis  er- 
rores  condemnavit,  et  RufinuraAquileia  Ro- 
mam  ad  diccndam  causam  vocavit.  Is  veni- 
re  detrectans,  fidoi  suae  apologiam  ad  Ana- 
stasium  misit.  Pontifex  agendi  rationem  Ru- 
fini,  factamque  ab  eo  librorura  Origenis  ver- 
sionem  graviter  iraprobavit,  uti  legere  est 
in  epistola  Anastasii  ad  loannem  Hierosoly- 
mitanum^. 

Origenistis  auctoritate  Anastasii  repres- 
sis,  animorum  aestus  deferbuit;  et  superve- 
nientibus  paulo  post  Pelagianorum  ,  Nesto- 
rianorum  et  Eutj^chianorumcontentionibus, 
Origenianae  lites  usque  ad  saec.  VI  sopitae 
sunt^. 

68.  Synodi  Carthaginenses  —  Sub  sae- 
culi  IV  exitum  et  V  initia  Carthagine  in  A- 
frica  plures  synodi  ad  instaurandam  disci- 
plinam  ecclesiasticam  celebratae  sunt,  qua- 
rum  canones  Apostolicae  Sedis  consensu  et 
auctoritate  ita  recepti  fuerunt ,  ut  partem 
fecerint  veteris  CoUectionis  canonura,  quae 
incipit  a  concilio  Carthaginensi  III,  celebra- 
to  an.  397,  Huic  synodo  ,  praeside  Aurelio 
Carthaginensi ,  interfuerunt  episcopi  44,  et 
postquam  in  ea  lectum  et  confirmatum  fuis- 
set  breviarium  canonum,  quos  an.  893  edi- 
derat  synodus  Hipponensis,  co^diti  sunt  ca- 
nones  50,  quorum  quadragesimus  septimus 
continet  indicem  ss.  Librorum  utriusque  Te- 
stamenti,  eumdem  cum  eo,  quem  Innocen- 
tius  I  in  epistola  ad  Exuperium  ,  Gelasius  I 
in  concilio  Romano,  et  Tridentinae  synodi 
Patres  conscripserunt^. 

Anno  sequente,  praeside  eodem  Aurelio, 
Carthaginem  convenerunt  episcopi  214,  ca- 
nonesque  104  condiderunt.  In  liis  multa  de- 
cernuntur  de  sacris  ordinationibus',  de  vita 
et  moribus  episcoporum  ,  presbyterorum  et 
clericorum,  de  disciplina  poenitentiali,  de 
catechumenis ,  neophytis  ,  viduis  et  sancti- 
monialibus  ^ 

Post  menses  paucos  idem  Aurelius  73  e- 
piscoporum  synodum  coegit,  quae  ratione 
temporis  est  Carthaginensis  3^,nomine5^.E- 


1)  Ll.  cc.  —  2)  Labbe,  t.  II,  p.  1193. 

3)  Cf  Card.  Noris,  Z)i5f.  hist.  de  synodo  V  oecumen.; 
Baron.  ad  an.  398-400. 

^)  Labbe,  ibid.  p.  1180;  Nalal.Ale.\.,//«s£.  ecc/.  saec. 
IV,  c.  i,  a.  9. 

5)Labbe,  ibid.p.l196". 


120 


EPOCHA   III.    A    CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


diti  in  ea  sunt  canones  15.  Canon  l"*  vetat, 
ne  persona  ecclesiastiei  ordinis  cogatur  ad 
dicendum  testimonium;  2*  episcopis,  presby- 
teris  et  diaconis  secundurn  priora  statuta 
continentiara  etiara  ab  uxoribus  ,  quas  antea 
duxerint,  sub  poena  depositionis  inculcat; 
4*  prohibet,  ne  quis  rem  Ecclesiae  vendat: 
in  casu  vero  necessitatis  prius  audiatur  pri- 
matis  provinciae  iudicium;  6"^  praecipit,  ut 
infantes,  de  quorum  baptismo  non  constite- 
rit,  baptizentur  ^ 

In  Hispania  an.  400  episcopi  19  convene- 
runt  Tolctum,  et  ad  restituendam  discipli- 
nam  ecclesiasticam  ediderunt  canones  20  de 
clericorum  continentia  aliisque  ad  discipli- 
nam  spectantibus.  Praeterea  composuerunt 
fidei  regulam  contra  errores  Priscillianista- 
rura,  et  duo  episcopi  Priscillianistae,  Sjra- 
phosius  et  Dictinius,  haeresi  eiurata,  ut  in 
sedibus  suis  permanerent,  obtinuerunt,  su- 
spensa  tamen  communione  qnousque  Roma- 
ni  Pontificis  et  Mediolanensis  episcopi  com- 
municatorias  litteras  exhiberent  ^. 

69.  Innocentms  I  Pontifex  {an.  402)  — 
Postquam  s.  Anastasius  annis  4  Ecclesiam 
administrasset,  vita  excessit  ^.  Successit  ei 
Innocentius  I,  Albanus.  Hic  Pontifex  plures 
scripsit  epistolas,  quae  veteris  sanctioris  di- 
sciplinae  veluti  promptuaria  sunt.  In  Epi- 
stola  ad  Decentium,  episcopum  Eugubinum, 
agit  de  conservandis  in  Occidente  R.  Eccle- 
siae  ritibus  :  atque  inter  alia  emendavit  a- 
busum,  qui  irrepserat,  ut  contra  Romanae 
Ecclesiae  morem  pax  alicubi  ante  confecta 
mysteria  traderetur,  cura  necessario  indi- 
cenda  sit  post  consecrationem,  ut  pacis  o- 
sculo  demonstretur  ,  populum  ad  omnia , 
quae  in  mysteriis  aguntur,  atque  in  Eccle- 
sia  celebrantur,praebuisse  consensum — tum 
ut  populus  fidelis  iramediate  ante  coramu- 
nionem,  qua  Christo  unitur,  mutuae  acfra- 
ternae  charitatis  signura  exhibeat. — Insuper 
ieiunium  Sabbati  probavit  iampridem  Ro- 
raae  receptum;  traditionem,  ex  qua  Eccle- 
sia  die  Parasceves  et  Sabbato  ante  Pascha 
abstinetasacrosanctoMissaesacrificioratam 
fecit  *.  Disciplinara  arcani  hoc  saeculo  adhuc 


1  Labbe,  1.  c.  p.  1215. 

*  Ibid.  p.  122-2.  In  h;ic  .«synodo  episcopi  .t  Sympho.sio 
et  Dictinio  coninmnicatorias  litteras  II.  Ponlificis  el  Mc- 
(Jiolancnsis  episcopi  pctunl,  non  qiiod  par  esset  Pon- 
lificis  et  episcopi  .Mediolanensis  polestas,  sed  quod  liic 
eiusniodi  lilteras,  catholicae  conimiinioiiis  testes,  darfl 
deleRalione,  Ponlif-ix  vero  iure  ordinario.  Cl'  Baron.,  ad 
.nn.  i0.j. 

^  Itaron.  cl  Pagi,  ad  ann.  402. 

*  llgo  Menardiis  (in  notis  ad  Sacramditariiim  s  f.re- 
gorii  t.  Illj,  inquit:  In  1'ara.iceve  Maivris  Jlcbdomudis 


vigere  quodammodo  indicavit  in  Epistola 
ad  Concilium  Milevitanum  '.  Praeterea  E- 
pistola  ad  Victricium  Rothomagensem  do- 
cet,  causas  minores  ab  episcopis  provinciae 
esse  cognoscendas,  raaiores  vero  secundum 
morem  ad  Apostolicara  Sedera  deferendas, 
inculcatque  clericorum  continentiam  et  mo- 
res  sancTOs.  Epistola  ad  Exuperium  Tolosa- 
nuin  continet  indicem  Librorum  Divinorum, 
eumdem  cum  eo,  quem  ediderunt  Patres 
Tridentini.Epistola  ad  Felicem  Nucerianum 
docet,  qui  in  clerum  non  sint  admittendi. 

70.  S.  lonnnis  Chrysostomi  exilium  et 
mors  —  Innocentio  I  negotium  grave  fuit 
cum  Theophilo  Alexandrino  et  episcopis 
Orientalibus  in  causa  s.  loannis  Chrysosto- 
rai.  Hic  sanctus  praesul  ad  Cp.  sedem  eve- 
ctus,  ita  munere  suo  fungebatur,  ut  Eccle- 
siae  ornaraento  bonisque  omnibus  utilitati 
et  laetitiae  esset.  Eius  sollicitudo  non  tan- 
tum  in  dioecesi  Byzantina  se  continuit,  sed 
alias  etiam  regiones,  prout  Religionis  causa 
requirebat,  complexa  est.  Sanctitatis  et  sa- 
pientiae  fama  ubique  celeher,  anno  401  ab 
episcopis  provinciae  Ephesinae  in  Asiam  ac- 
citus  fuit ,  ut  ecclesiarum  necessitatibus  in 
ea  regione  prospiceret.  IUic  sex  episcopos, 
simoniace  electos  ab  Antonino  Ephesino, 
qui  anno  praecedente  obierat,  episcopatu 
privavit.  Hoc  a  Chrysostomo  non  ambitione, 
sed  extraordinario  iure  factum  fuisse,  prae- 
ter  alios  scriptores  M.  Le  Quien  ostendit  -. 


non  consecratur  corpiat  Christi ;  sed  sacerdos  in 
Missa  ulitnr  Sraesanctificatis ,  id  e.st  liostiis  antea 
cirnsecratis  tiim  pru  se,  tiim  pro  omni  populo.  Quod 
per  totam  Quadrariesimam  ohservant  Graeci ,  exce- 
piis  Uominicis,  Sabbatis,  et  Festo  Annunliationis ,in 
qitibus  peragunt  Corporis  et  Sanguinis  Domini  sa~ 
crificium  ex  antiquo  niore,qunv  reperire  est  in  can. 
52  Synodi  Quinisexiae  seii  Tiullanae  (  apud  Labbe, 
Concilior.  t.  VI).  De  Missa  Sraesanctificatoritm,hene 
advertit  Card.  IJona  {Rer.  Liturgicar.  1.  I,  c.  15,  §  5), 
quod  aequivoce  dicitur  Missa,  cum  careat  consecra- 
lione  Cu.-poris  el  Sanguinis  lesu  Christi.  Adde  quod 
Missa  Sabbali  S.  ad  noctem  insequentem  pertinel.  Di- 
sputant  vero  erudili  in  as  signanda  causa,  ob  quam  so- 
lemne  sacrificium  in  Parasceve  el  Sabbatosubseqiien- 
ti  sit  praeterniissum.  Quainplurimi  rituum  Ecclesiasti- 
corum  e.xpositores  moralem  cawsani  alTerre  sol?iit,nem- 
|)e  qiiia  in  bac  die  Duniiiiiis  seipsiim  obtulit,et  ipsa  obla- 
tio  sutTicit  ad  salulem  credentium.  Innoceiitiiis  I  aliam 
ralionem  indicat,  scilicet  quod  islo  biduo  Aposloli  in 
moerore  constiluli,ieiiinii  pernianserinl.adeo  ul  ob  hanc 
causam  traditio  Ecclesiae  sit.liisce  duobiisdiebiis  Sacra- 
meiila  peiiitiis  non  celebrari.  Ilinc  lactuin  est ,  ut  primi 
r.hristiani  Apostolos,  imitandi  sliidio,  ab  omni  cibo  hoc 
bidiio  abslinueriiil ,  aliiue  .ib  ipsa  Sacrificii  oblatione  ; 
et  fortasse  eliam  coiiiiiiiiiiioiwni  e.\  Praesanctificatis  , 
illos  omisisse.  Videsis  .M:diilloiiiiim  Comment.  in  Or- 
dinem  Romanum,  I.  II  Miisaei  Italici,  Pro.tem.  c.  11. 

'  Ap.  Couslanl  hJpisl.  liom.  Ponl.  l.  I,  p.  8'Jf),  n.  2. 

'^  Oriens  cliristiunus,  t.  I,  c.  i. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMPERII   OCCIDENTAUS 


121 


Setl  cimi  vigilantissimi  pastoris  partesonines 
cxploret,  in  reformationem  clcri  diligenter 
incuniheret,  snuimaqiie  eloquentiae  vi  iu 
depravatos  mores  invehcret ,  multorum, 
pracsertim  Eudoxiae  augustae  et  aulicorum, 
invidiani  in  se  commovit.  Demum  res  eo 
devenit,  ut  Theophilus  patriarcha  Alcxan- 
drinus,  Chrysostomo  etiam  infensus,  quod 
is  raonachos  Nitrienses,  ^gypto  pulsos, 
exceperat,  ab  Eudoxia  Constantinopolim 
adversus  sanctum  praesulera  evocaretur. 
Theophilus  an.  403  episcoporum,  Chryso- 
stomo  inimicorum,  conciliabulum  coegit  ad 
Quercura  in  suburbio  prope  Chalcedonera, 
in  quo  contra  Chrysostomura  absentem  iudi- 
ciura  institutum  est.  Multis  accusationibus 
falso  allatis,  Chrysostoraus  episcopatu  Cp. 
depositus  et  ab  imperatore  Arcadio  exilii 
poena  mulctatus  fuit.  Sed  excitato  a  populo 
ob  episcopi  sui  eiectionem  gravi  tumultu, 
Arcadius  Chrysostomum  revocavit. 

Yerura  post  menses  circiter  8  persecutio 
in  s.  Chrysostomum  recruduit.  Ab  adversa- 
riis  accusatus,  quod  in  sj^nodo  (conciliabulo 
ad  Quercura)  depositus,  absque  novo  epi- 
scoporura  concilio  episcopalera  sedera  con- 
scendisset,  iterum  damnatus  est  an.  404,  et 
Arcadii  imperatoris  iussu  Cucusum  in  Ar- 
menia  minori  relegatus.  In  eius  vero  locum 
intrusus  fuit  Arsacius. 

Chrysostomus  sede  sua  deiectus,  Innocen- 
tiura  Pp.  contra  iniquam  sententiam  appel- 
lavit ,  missis  Romam  legatis  cum  litteris. 
Theophilus  quoque  legatos  ad  Innocentium 
misit,  qui  latum  in  Chrysostomura  iudicium 
defenderent.  Pontifex  appellationem  Chry- 
sostomi  suscepit,  sententiam  in  eum  latam 
rescidit  legatosque  Constantinopolim  misit, 
qui  causam  Chrysostomi  in  legitima  synodo 
cognoscerent.  At  legati  re  infecta,  multas- 
que  iniurias  perpessi,  Romam  reversi  sunt. 

Arsacio,  sub  exitum  an.  405  defuncto, 
suifectus  fuit  Atticus.  Plerique  tamen  Cpni 
et  episcopi  Orientales  neque  cum  hoc  neque 
cum  illo  communicabant,  contra  imperatoris 
mandatum;  unde  factum  est,  ut  fideles  mul- 
ti  iniurias  graves  et  episcopi  plures  exiiium 
subierint  '. 

S.  Chrysostomus  Cucusi  multa  perpessus, 
translatus  est  Arabissura,deinde  Pityuntem, 
quo  cum  pergeret,  a  railitibus  raultum  ve- 
xatus  et  aerumnis  confectus  an.  407  Coma- 
nis  occubuit  ^.  Quantum  doctrinae  lumen 


'  Pallad.  Vita  s.Chryxontomi ;  Socral.  l.V(,c.  18-20; 
Sozoraeii.,  1.  Vllf,  c.  17-t!8;  Theodoret.  1.  V,  c.  Si. 

^  Cf  Vitam  s.  Chrjsost.  in  Operum  eius  edit.  cura 
r>.  de  .Montfaucon,  et  apud  Stilting.  Acia  SS.  t.  XLl,  p. 
401-709. 


fuerit  s.  loannes  Chrysostomus,  quanta  in- 
genii  eius  porspicuitas,  quanta  dicendi  co- 
pia,  sat  probant  opcra,  quae  reliquit '. 

Innocentius  Pp.,  qui  [)raosto  fuit  Chryso- 
stomo  vivo,  non  defuit  defuncto.  Cum  Atti- 
co,  qui  post  Arsacium  ad  Cp.  sedem  evectus 
est,  et  cum  Oriontalibus  epi.scopis,  qui  nomen 
Chrysostomi  e  sacris  diptycliis  expunxerant, 
coramunicare  recusavit,  donec  nomen  sancti 
praesulis  in  illa  restituerent,  iisque  expun- 
gerent  nomen  Arsacii  usurpatoris  ^ 

Inter  praeclara  episcoporum  ad  Apostoli- 
cam  Sedem  appellationum  exempla  celebro 
est  illud  s.  lo.  Chrysostomi.  Chrysostomus, 
qui  R.  Pontificis  auctoritatem  requisivit, 
erat  vir  magnae  sanctitatis  et  doctrinae, 
episcopus  illius  ecclesiae  ,  quae  iam  tura 
coeperat  gradum  Alexandrinae  et  Antioche- 
nae  superiorem  postulare;  appellavit  itaque 
a  sententiaConcilii,inquo  omnia  patriarchao 
Alexandrini  nutu  gesta  fuerant;  deinde,  R. 
Pontifex  sententiam  illara  rescidit.  Tale  igi- 
tur  est  appellationis  s.  Chrysostomi  factum, 
ut  splendidum  adferat  Apostolicae  Sedis  in 
universam  Ecclesiam,  in  ipsas  etiam  patriar- 
chicas  sedes,  potestatis  testimonium.  Mirura 
ergo  non  est,  istud  exemplum  displicuisse 
P.  de  Marca  ^,  Dupinio  ^,  Febronio  ^.  At  illud 
ab  eorum  dicteriis  egregie  vindicarunt  Na- 
talis  Alexander  ^,  C.  Lupus  ^  F.  A.  Zacca- 
ria  *,  alii  ^. 

71.  S.  Epiphanius  —  Annis  prope  4  ante 
lO.  Chrysostoraum  ad  iramortalem  gloriam 
transiit  quoque  s.  Epiphanius,  e  monacho 
episcopus  Constantiae  seu  Salaminae  in  Cy- 


1  Opera  s.  loan.  Chrysost.;  edidit  B.  de  Montfaucon  , 
Paris.  1718-1738,131.  in-fol.  Migne,  Pa/ro/og.ffraec.t. 
XLVII-LXIV.  Praecipua  sunt  Homiliae  plures  in  s.  Scri- 
pturam  et  de  aliis  argumentis;  libri  6  de  Sacerdotio  ; 
Orationes  contra  Eunomeos,  Manichaeos,  aliosque;  li- 
bri  contra  ludaeos  et  Gentiles;  libri  de  Providentia 
Dei,  de  Virginitate,  aliique;  Epistolae  complures. 

■^  Diptycha  erant  tabulae,  quibus  in  singiilis  eccle- 
siis  vivorum  et  mortuorum  nomina  inscribebantur.  Eo- 
rum  autem  tria  genera  erant :  Im  particulare  erat  epi- 
scoporum,  eorum  praesertira,  qui  ecciesiara  illam  gu- 
bernarant ;  '2m  erat  iJlorum,  qui  adhuc  viventes,  digni- 
tate  aliqua  vel  beneficio  ecclesiae  collato  conspicui  aut 
alio  tilulo  bene  meriti  erant;  3m  erat  mortuorum,  qui, 
in  comraunione  catholica  decesserant.  Cf  Card.  Bona  , 
Rer.  lilnrg  I.  II,  c.  8  et  1-2. 

3  De  concord.  sacerd.  et  imper.  c.  9. 

*  De  antiq.  Eccl.  dtscipl.  diss.  II,  c.  2. 

5  De  praesenti  slatu  Ecclesiae  lib.  singul.  g.  V,  g8. 

6  Ilist.  eccl  saec  IV,  diss.  28,  prop.  3. 
■?  Diss.  I.  de  appellal. 

iAntifebron.  I.  II,  c.  i.Cf  1.  B.  Palma,  Praelect.hist. 
Eccles.  t.  I,  part.  II,  c.  17. 

9  Cf  D.  Gervaise,  Vie  de  s.  Epiphane,  Pnns  1738,  ia- 
•i;  1i[\emont,Mem(iires,  t. IX.  Opera  s.  Epiphanii  grae- 
ce  et  latine  edidit  Petavius,  Parls.  1022,  2  vol.  in-fol., 
Migne,  Patrolog.  graec,  t.  XLI-lIl. 


1^2 


EPOCHA   III.   A.   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


pro,  qui  monasticum  institutum,  quod  ipse 
colebat,  plurimum  propagavit,  et  hebraice, 
syriace,  graece  ac  latine  doctus,  inter  alia 
scripsit  Anchoratum  seu  expositionem  fi- 
dei  catliolicae  contra  haereses  de  ss.  Trini- 
tate;  Panarium,  sive  opus  de  haeresibus,  in 
quo  non  tantum  historicum,  sed  etiam  disce- 
ptatorem  egit;  librum  de  ponderibus  et 
mensu?^is,  quae  in  ss.  Scripturis  commemo- 
rantur. 

S.  Chromatius  et  alii  Scriptores —  Flo- 
rebant  autem  hoc  tempore,  s.  Chromatius, 
episcopus  Aquileiensis ,  pietate  et  litteris 
clarissimus,  qui  elegantissima  commentaria 
edidit  in  s.  Matthaeum  ^ ;  s.  Gaudentius,  epi- 
scopus  Brixiensis,  qui  scripsit  Vitam  s.  Plii- 
lastrii  et  tractatus  seu  sermones  17  de  va- 
riis  argumentis  ^;  Aurelius  Prudentius,  Cae- 
saraugustanus,  poeta  christianus,  qui  vario 
metrorum  genere  poemata  multa  compo- 
suit  ^;  s.  Paulinus,  Burdegalensis,  ex  ere- 
mita  presbjter,  deinde  episcopus  Nolanus, 
cuius  extant  adhuc  epistolae  et  poemata 
multa  ^;  Sulpicius  Severus,  Primuliacensis 
in  Aquitania  presbyter,  ob  politum  scriben- 
di  genus  christianus Sallustius  vocatus,  qui 
ediditHistoriaesacrae  compendium  a  mundi 
exordio  usque  ad  annum  post  Christum  na- 
tum400,  Vitam  s.  Martini  Turonensis,  Epi- 
stolas  .3  et  Dialogos  3,  quorum  unus  est  de 
virtutibus  monachorum  orientalium,  et  duo 
de  virtutibus  s,  Martini  ^ ;  Synesius  Penta- 
politanus,  primum  ethnicus  et  philosophiae 
platonicae  sectator,  deinde  christianus  et  an- 
no  410  episcopus  Ptolemaidis,  praeter  alia 
scripsit  plures  epistolas  et  orationes  ^. 

Rufinus  Aquileiensis  —  Rufinus  autera, 
cuius  simultates  cum  s.  Hieronymo  supravi- 
dimus,  an.  410  obiit.  Eum  iustissime  a  s.  Hie- 
ronymo  vapulasseetAnastasii  Pp.censuram 
meruisse  ,  quod  Origeni  eiusquc  libris  esset 
addictissimus,  et  multorum  dissidiorum  cau- 
sam  excitasset,  convenit  inter  pcritos.  Di- 
sputant  vcro,  an  is  sit  ille  Rufinus,  a  quo 
Pelagius  et  Caelestius  errorem  suum  de  ori- 


*  Bolland.,  Acla  SS.  ad  17  aiip;.  Opera  eius  edita 
sunt  Ulini,  18IG  et  18-23;  Migne,  fatrnlog.  lat.  t.  XX. 

2  liuller,  Vies  de  SS.  if)  oct. ;  Opera  cius  exlant  in 
Dihlioth  PP.  I.V,et  specialim  edilasunt  Urixiae,173G; 
Mipine,  loc.  cit.  t.XXII. 

•i  Tdlemont,  Memdirps  ,  t.  X,  p.  560.  Opera  eius  edi- 
ta  sunt  llanov.  1013,  in-8,  Amslel.  16G7,  in-t2,  Paris. 
1687,  in-i;Mif;nel.  c.  I.  LIX-LX. 

•'  liuller,  VjV.v  des  SS.  "i-Jjiiin;  Tiilemonl,  ]l/^r;moim<, 
I.  XIV.  Scripta  eius  edidit  .j.  Lc  linin,  Paris.  1685,  et 
liaimondi,  Neap.  175'J,  in-lol.  Mifjne,  l.c.  t.  LXL 

^  Kdit.  Veronae  1741-51,  -1  tom.  in-i,  Migue,  loc.  cit. 
t.  XIX-XX. 

'■■  Opera  eius  graece  et  latine  edidit  Petavius,  1'aris. 
1633,  iii-fol.  Migne,  Vatrol.  (jraec.y  t.  LXVI. 


ginali  peccato  acceperunt.  Plures  censent, 
Rufinum  postea  coram  Innocentio  I  corre- 
xisse  errorum  suspicionem,  qua  apud  Anasta- 
sium  laborarat  '.  Multa  is  e  graeco  in  lati- 
num  vertit  Rufinus  ,  praeter  alia  libros  10 
Recognitionum,  quae  s.  Clementi  Pp.  tri- 
buuntur ,  apologiam  Origenis  eiusque  Pe- 
riarchon^oiteva  Fl.Iosephi,  Historiara  eccle- 
siasticam  Eusebii.  Proprio  autem  ingenio 
lucubravit  libros  2,  quibus  historiara  eccle- 
siasticam  Eusebii  continuavit  usque  ad  obi- 
tum  Theodosii  M. ,  libros  2  Invectivarum 
contra  s.  Hieronyniium,  expositionem  Sym- 
boli,  commentaria  in  quosdam  s.  Scripturae 
libros,  et  doctrinae  suae  apologiam  ad  Ana- 
stasium  Pp.  ^. 

Theodorus  Mopsuestenus  —  Maioribus 
etiam,quam  Rufinus,  contentionibus  causam 
praebuit  Theodorus,  Mopsuestenus  in  Cili- 
cia  episcopus  ab  anno  circiter  391  usque  ad 
428,  quo  mortuus  est.  Is  ingenio  haud  vul- 
gari  praeditus,  pluresin  Scripturaoa  ss.  com- 
mentarios,et  polemica  opera  contra  Arianos, 
Apollinaristas  aliosque  haereticos  scripsit. 
Sed  ingenio  suo  plus  iusto  indulgens  et  an- 
tiquiores  semitas  fastidiens,  in  absurdissimos 
errores  impegit,  Pelagianae  et  Nestorianae 
liaeresibus  praelusit,  et  gravissimis  in  Eccle- 
sia  disceptationibus  causam  dedit;  unde  me- 
rito  opera  eius  in  concilio  oecumenico  V 
damnata  sunt  ^ 

72.  Collatio  Carthaginensis  conira  Do- 
natistas  {an.  411)  —  In  Africa  Donatistae , 
Valentiniani  et  Gratiani  legibus  repressi,  a 
vexandisCatholicisabstinueruntusque  ad  re- 
bellionem  Gildonis,  qui  an.  397  in  Africa  ty- 
rannide  adeptus,  iis  concessit,  ut  Catholicos 
impune  vexarent.  Brcvi  taraen  post  extincto 
Gildone  ,  Honorius  iraperator  eos  a  Catholi- 
corura  caede  et  vexatione  prohibuit.  Idem 
imperator,  petentibus  Catholicis  et  consen- 
tientibus  Donatistis,  an.  411  disceplationem 
inter  utramque  partem  de  rebus  controver- 
sis  indixit  Carthagine  coram  Marcellino 
tribuno.  Celeberrimae  huius  Collaiionis  acta 
posterorum  raeraoriae  prodidit  s.  Augusti- 
nus,  qui  conventus  particeps  fuit  *.  Conve- 
ncrunt  ad  eam  episcopi  Catholici  286,  Dona. 


1  Card.  Noris,  Uist.  Pelagian.  1. 1,  c.  3;  Mansi,  An- 
not.  in  Natal.  Alex.  saec.  IV,  c.  6,  a.  33. 

2  Kdit.  Paris.  1580,  in-fol.,  et  Veronae  1745;  Migne, 
Patrol.  lut.,  t.  XXI. 

•'  Ct  Card.  Noris,  Diss.  de  synndo  qenerali  V.  Theo- 
dori  Mopsiiesleni  Commentarios  in  XH  l'rophetas 
ct  alia  edidit  Card.  Mai,  Scriptorum  i^etcrum  nova 
Collectio,  et  Spicileijium  iio»iaHJ<»i ;  Migne,  Pafro/. 
graec ,  t.  LXVI. 

i  Brcvicul,  Collation. 


VSQVE    AT)   EXCIDIVM    IMPERII    OCCIDENTALIS 


123 


tistae  159.  Post  triduanam  disceptationem 
Marcollinus,  cunctis  ultro  citvoijuo  auditis 
et  cognitis,  pro  Catliolicis  sentcutiam  dixit, 
Donatistas  ad  uuitatem  cvocavit,  eorum 
couventus  pt-ohibuit  et  ecelesias  Catholicis 
adiiixit.  Multi  (inidein  tactionem  sclusmati- 
cam  desei'uei'uni;  sed  maior  pars  in  ea  per- 
severavit  et  ad  imperatoreiu  provocavit. 
Honorius  vero  imperator  Marcelliui  senten- 
tiam  contirmavif.  Quum  his  omnibus  schis- 
matici  tierent  acerbiores  in  Catliolicos,  Ho- 
norius  severis  legibus,  bouorum  contiscatio- 
ne  si  laici,  exilio  si  clorici  essent,  contuma- 
ces  compescuit  '.  Posthaec  plures  ad  Eccle- 
siae  unitatem  reversi  sunt,  alii  patriis  terris 
exierunt,  alii  leges  contemnentes  in  schi- 
smate  et  haereresi  persevei^arunt.S.G-regorii 
M.  temporibus  multos  Donatistas  in  Africa 
superfuisse,  constat  ex  eius  epistolis  ■.  Nec, 
nisi  cum  ipsius  religionis  christianae  in  A- 
frica  depressione,  saec.  VH  per  Saracenos 
elFecta,  pervicax  factio  extirpata  fuisse  vi- 
detur. 

Yiolenti  quidem  raodi  ab  imperatoribus 
contra  Donatistas  adhibiti  sunt.  At  nemo 
non  novit,  eos  non  solum  fuisse  haereticos, 
schismaticos,  rebelles  in  Ecclesiam,  sed  et 
turbulentos,  factiosos,  saevos  in  Catholicos, 
pacis  et  boni  publici  seu  societatis  perturba- 
tores  '. 

73.  Pelagius,  eiusque  haeresis — Emersit 
iisdem  temporibus  Pelagianorum  haeresis, 
cuius  auctor  fuit  Pelagius  ,  e  Britannia  o- 
riundus  et  professione  monachus.  Is  Romae 
aliquandiu  moratus,  cum  Caelestio  discipulo 
catholicam  doctrinam  de  peccato  originali 
et  gratia  Christiimpugnare  coepit.  Errorum 
eius  summa  haec  fuit:  Adam  et  Evam  a  Deo 
mortales  fuisse  creatos ,  suoque  peccato  sibi 
solis  et  non  posteris  nocuisse;  mortem  et 
concupiscentiam  esse  conditiones  humanae 
naturae  ingenitas;  naturam  humanam  non 
esse  vitiatam,  propriisque  viribus  sine  gra- 
tiae  auxilio  sufficere  tum  ad  boni  et  praemio 
digni  operis  principium,  tum  ad  progredien- 
dum  et  perseverandum  in  eo.  Postea  quidem 
Pelagius  gratiae  necessitatem  admittere  vi- 
sus  est,  sed  gratiae  nomine  naturae  vires, 
Dei  legem,  Christi  doctrinam  intelligebat. 
Quod  si  quando  gratiam  interiorem  ad  faci- 
lius  operandumbonum  admiserit,absoIutam 
tamen  eius  necessitatem  negabat ,  eamque 


*  Cod  Tlieodos.  I.  LII  de  Haeret. 
8  L.  III  Epist.  32;  1.  V  Epist.3G;  \.  VI  Epist.  G3. 
3  Muratori ,  De  ingeniorum  moderatione ,  I.  II; 
Muzzarelli,  Opuscoli,  n.  10.  de  Inquisitione. 


non  gratuito,  sed  pro  hominis  meritis  dari 
docebat  '. 

•  Pclagius  et  Caelestius  ante  Gothicam  ur- 
bis  Romao  dire[)tioncin  transierunt  in  Sici- 
liara,  inde  in  Africani.  Pelagius  ex  Africa 
transiit  in  Palaestinam.  Caelestius  vero  Car- 
tiiagine  consistens,  pseudo-niagistri  sui  dog- 
mata  praodicare  coepit.  An.  412  in  sjnodo 
Carthaginensi  excommunicatus,  ad  Aposto- 
licam  Sedem  provocavit;  sed  quum  causae 
suae  ditfideret ,  neglecta  a|)peIIatione ,  E- 
phesum  confugit  '. 

In  Palaestina  Pelagius  doctrinam  suam 
pluribus  atflaverat,  quum  Orosins  presbjter 
Hispanus,  a  s.  Augustino  ad  D.  Hieronjmum 
legatus ,  illum  apud  loannem ,  episcopum 
Hierosolymitanura,  pravae  doctrinae  accu- 
savit.  loannes  an.  415  utrumque,  Pelagium 
et  Oro.sium,  ad  sjnodum  vocavit;  sed  cum 
illi  se  invicera  haereseos  incusarent,  loannes 
causae  cognitionem  ad  lunocentium  Pp.  de- 
tulit  3. 

Brevi  post  adversusPelagium  libellus  de- 
latus  est  ad  Eulogium,  episcopum  Caesa- 
reensem,  Palaestinae  primatera,  qui  eodem 
anno  sjnodum  14  episcoporum  indixit  Dio- 
spoli.  In  ea  Pelagius  alia ,  quorura  accusa- 
batur,  negavit,  aha  aequivocis  et  subdolis 
verbis  interpretatus  est ;  ac  proinde  ab  epi- 
scopis,  latini  sermonis  parum  gnaris,  abso- 
lutus  fuit  *. 

Haec  quum  ab  Orosio  presbjtero  accepis- 
set  Aurelius,  Carthaginensis  in  Africa  epi- 
scopus,  an.  416  sjnodum  68  episcoporum 
coegit ,  in  qua  Pelagii  et  Caelestii  errores 
condemnati  sunt,  et  ambo,  ut  haereticae  do- 
ctrinae  auctores,  ad  Innocentium  I  delati  ^. 
Eodera  anno  Milevitana  61  episcoporum  sj- 
nodus  sub  Silvano,  Numidiae  primate,  Pe- 
lagii  et  Caelestii  errores  damnavit ,  episto- 
lamque  dehac  causaadlnnocentium  Iscrip- 
sit.  Augustinus  quoque  de  tota  re  litteras,  a 
pluribus  episcopis  subscriptas,  adPontificem 
dedit  \ 

Innocentius  I  Pelagii  et  Caelestii  errores 
damnavit,  et  utrumque,  donec  resipiscerent, 


1  S.  Augustin.,  L.  de  natura  et  gratia,  et  alibi;  Na- 
tal.  Ale.x.,  Hist.  eccl.  saec.  V,  c.  3,  a.  3;  Pluquet,  Dtc- 
tion.  des  Heres. 

-  S.  Augustin.,  L.  I  de  peccat.  et  merit.  c.  1 ;  L.  de 
gest.  Pelag.c  11  et  35;  Oros.  Apol.  adv.  Pelag.;  Card. 
iNoris,  Uist.  Pelagian.  1. 1,  c.  3;  Labbe,  Concil.  t.  II, 
p.  1510. 

3  Oros.  ibid.;  Labbe,  ibid.  p.  1525. 

■*  S.  Augustin.  L.  I  contra  lulian.  c.  5;  Labbe,  ibid. 
p.  1529. 

SLabbe,  ibid.  p.  1533. 

e  Labbe,  ibid.  p.  1537-. 


124  EPOCHA   III 

comraunione  Ecclesiae  exclusit.  Unde  so- 
lemne  illud  s.  Augustini  effatum:  Rescripta 
Roma  venerimt ,  causa  finita  est,  utinam 
finiatur  et  error  '. 

Reipsa  taraen  error  finitus  non  est.  Inno- 
centiolpaulopost,  an.417,mortuo,Caelestius 
Roraara  properavit  ad  Zosiraum,  Innocentii 
successorem  ;  ei  modis  omnibus  persuadere 
conatus  est,  se  et  Pelagium  esse  cathoiicos; 
pluriraum  de  praecipiti  Africanorum  in  se 
iudicio  conquestus,  et  muita  ad  fidem  ca- 
tholicara  ,  sed  non  ad  causara  praesentera  , 
spectantia  professus,  addidit,  se  caeteroqui 
daranaturum,  quae  Apostolica  Sedesdamna- 
ret.  Praeterea  Zosimo  oblatus  est  libellus, 
sed  raendaciis  plenus ,  cura  litteris  com- 
mendatitiis  Prayli,  episcopi  Hierosolymi- 
tani.  Pontifex  his  artibus  deceptus,  Pela- 
giura  et  Caelestium  catholicos  esse  existi- 
mavit  ;  datis  ad  Africanos  episcopos  lit- 
teris,  eos  corripuit,  quod  Pelagium  et  Cae- 
lestium  daranassent  ob  doctrinara,  a  qua  eos 
alienos  errore  facti  putabat ;  Africanos  rao- 
nuit,  ut  Romara  raitterent  qui  Pelagiura  et 
Caelestiura  aliter  sentire  probarent,  quam 
hi  litteris  et  verbis  professi  erant;  nihil  ta- 
men  imrautavit  circa  iudicium  et  sententiam 
Innocentii  I,  decessoris  sui  ^. 

Verum  Africanorum  opera  mox  fraudes 
detectae  sunt.  Illi  enira  coacta  anno  418  Car- 
thagine  synodo,  litteras  ad  Zosiraura  dede- 
runt,  quibus  totius  rei  seriera,  oranes  Pela- 
gii  et  Caelestii  fraudes,  et  cuncta  quae  in 
eorura  causa  egerant,  Pontificiexposuerunt. 
Zosimus,  Africanorum  litteris  acceptis,  con- 
festim  Caelestiura  ad  pleniorem  audientiam 
vocavit;  sed  is  iara  Roma  fugerat.  Quapro- 
pter  Pontifex  Pelagium  et  Caelestium,  om- 
neraque  eorum  doctrinam,  in  synodis  Afri- 
canis  et  ab  Innocentio  I  proscriptam,  dara- 
navit,  deditque  ea  de  re  ad  universos  chri- 
stiani  orbis  episcopos  epistolara  ,  quam  Ma- 
rius  Mercator  Tractoriam  seu  Tractato- 
riam  appellat  ^. 

Tractoriae  Zosimi  epistolae  de  haereseos 
Pelagianae  damnatione  oranes  ubique  epi- 


A.   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


'  S.  Augiislin.  Sermon.  2;  MMnsi ,  Concil.  l.  III, 
p.  1071,  ell.  IV,  p.  1'21. 

J^  S.  Augustin  ,L.II  dr.peccat.origin.,(t\.\Ahde.gra- 
tia;  M;ir.  Mercat.  Commonitorinm,  c.  1;  GMrnier, 
Dis.'}.  II  de  synod.  in  cansa  1'elag. 

3  S.  Aufjustin.,  L.  II  ad  lionif ;  Mwr.  Mcrcat.  Com- 
moMif.— gu.im  ni;ileii,  qui  r,.i'oritirK,i>m,  ilum  e.x  caliic- 
(ira  (!e  rciiiis  lidei  aiil  morum  l(i(|iilliir,  iiiralliliileni  esse 
m-fjalianl,  in  sententiae  siiae  arfjiimfuliim  advocando 
fadum  Zo.Mmi  in  causa  Pelapii  el  Caelislii,  e  sola  taeli 
rel.alioni;  palel.  Cr  Tard.  Orsi,  De  irreformahili  R. 
P.  in  definiendis  fidei  controversiis  iudicio.l.  II. 
p.  1.'{-J. 


scopi  subscripserunt,  exceptis  18,  inter  quos 
praecipuus  fuit  lulianus  Eclanensis.  Hi  ad 
plenarii  concilii  audientiam  pertinaciter  pro- 
vocantes  ,  non  tantum  ecclesiastico  iudicio 
damnati,  sed  ab  imperatoribus  exilii  etiam 
poena  mulctati  sunt. 

An.  424  Caelestius  iterura  Roraara  venit, 
etaCaelestinotuncteraporisPontificenovam 
causae  suae ,  quasi  nondum  finitae ,  discus- 
sionem  petiit.  At  pontifex  —  sciens  condera- 
natis  non  exaraen  iudicii ,  sed  solura  poeni- 
tentiae  remedium  esse  praestandum — ,  con- 
turaacera  novatorera  totius  Italiae  finibus 
expelli  curavit.  Tunc  is  una  cura  luliano  E- 
clanensi  aliisque  Pelagii  asseclis  confugit 
Constantinopolim.  Eos  quidem  excepit  Ne- 
storius  patriarcha;  sed  Theodosius  imperator 
II,  agente  Mario  Mercatore,  eosdera  ad  de- 
serendara  urbera  corapulit.  In  BritanniaPela- 
gianara  haeresira  disserainavit  quidam  Agri- 
cola ;  at  brevi  post  ibidem  eversa  est  opera 
s.  Germani,  episcopi  Antisiodorensis,  ab  epi- 
scopis  Galliae,  approbante  Caelestino  Pp.  et 
postulantibus  Catholicis  Britanniae,  in  hanc 
insulam  legati.  Sic  ista  haeresis,  a  RR.  Pon- 
tificibus  synodisque  damnata,  a  viris  doctis, 
s.  Hieronymo  ,  Orosio  ,  Mario  Mercatore  , 
praecipue  a  s.  Augustino  confutata,  a  civili 
etiam  potestate  proscripta,tandera  concidit'. 

74.  Zosimus  et  Bonifacius  Pontifices 
(an.  417-423)  —  Interira  s.  Innocentius  I, 
annis  15  et  mensibus  2  sumrao  pontificatu 
functus,  an.  417  obierat  ^.  Eum  exceperat 
s.  Zosimus,  Graecus,  cuius  gesta  in  causa  Pe- 
lagianorum  vidiraus.  Quae  autem  egerit  in 
causa  Apiarii  de  appellationibus,  infra  dice- 
raus.  An.  418  vita  excessit  ^.  De  ipso  narrat 
Liber  PontificaUs  quod  Paroeciis  conces- 
sit  licentiam  benedicendi  cereum  Pascha- 
lem'*. 


*  Mar.  Mercat.,  Card.  Noris,  Garnier,  loc.  cit. 

2/lctaiVS'.  t.  Vliul.  p.  5i8. 

3  Baron.  ct  Pagi,  ad  an.  -118. 

<  I5ene  animadvertit  IJaronius  ad  an.  418,  g  7G,  per- 
peram  nonnullos  opiiiari  Cerei  Paschalis  usum  a  Zosi- 
mo  primiim  iuventum  1'uisse.  Ipsc  enim  tantummodo  in- 
sliluil,  ut  idem  Cereus,  qui  iu  maioribus  Basilicis  solum 
incendi  solerel,  singiilis  Paroeciis  aeque  concederetur. 
De  anliquitate  Cerei  Paschalis  edisserit  Martenc ,  De 
antiqua  Ecclesiae  disciplina  in  divinis  celebran- 
dis  offir.iis,  c.  21,  el  Mabilloniiis,  De  Liturgia  Gal- 
licana,  I.  II.  In  Missali  Ciolhico-C.a!licano  occurril  be- 
nedictio  cerae  beali  Aiifiusliui  episcopi,  quam  adhuc 
Di;iconus  edidit  el  ceciiiit  lioc  exordio:  Exultet  iam 
Angelica  turba  Coelorum  etc.  ul  modo  h;ibetur  in 
usu.  Immo  s.  Aufjustiuus  ipse  (l)c  Civitate  Hei,  I.  XV, 
c.  -"2)  quosdam  versiis  rereil,  qiios  iii  laude  qttadam 
Cerei  scripsit.  Fiilcles,  rcrfrcnle  !•  niioilio ,  ex  cereo 
lieneilicto  soliti  riierunt  parliculae  (lecerpere  contra 
procellas.  Hinc  Agnorum  Dei  cereorum  origo.  Suntqui 


VSQYE    AD    EXCIDIVM   IMrERII    OCCIDENTALIS 


125 


Post  eius  obitum  a  maiori  cleri  partc  cle- 
ctus  est  Bonifaciiis,  Romanus,  vir  morum 
integritate  ot  tloctrinaoonspicuus.  Pcrpauci 
vero  ,  Symiuaclii  urbis  i)ra''tV>cti  patrocinio 
nixi,  eletrerunt  Eulalium  archidiaconum.Ho- 
norius  imperator,  mendaci  Symmachi  rcla- 
tionecircumventus,utrumque  Ravennam  ac- 
cersiri  iussit,  (.ionec  causa  in  episcoporum  sy- 
nodo  cognosceretur.  Sed  dum  convocabatur 
synodus,  Eulalius,  spreto  imperatoris  man- 
dato,  Urbem  ingressus  est;  quapropter  Ho- 
norius,  pulso  Eulalio,  Bonifacium  Sedi  Ro- 
manae  restitui  iussit  '. 

Bouifacius  Ecclesiae  regimen  adeptus,  in 
eo  incubuit,  ut  extincto  schismate,  Ecclesiae 
paci  non  tantum  in  praesens,  sed  in  futurum 
etiam  prospiceret.  Hac  de  re  cum  Honorio 
imperatore  agens,edicto  sanciendum  curavit, 
utinUrbcRomanuUusunquamperambitum 
pontifex  ordinaretur;  si  vero  duo  contra  fas 
temerecertantes,fuissentordinati,neuteres- 
set  pontifex;  sed  ille  solusin  Apostolica  Sede 
permaneret,quem  e  numeroclericorumnova 
ordinatione  divinum  iudiciura  et  universita- 
tis  consensus  elegisset^.IdemPontifexdeces- 
soris  sui  Tractoriae  contra  Pelagianos  in- 
haesit,  etcontra  inimicos  gratiae  non  tantum 
apostolicis,  sed  etiam  regiis  edictis  usus  est, 
inquit  D.  Prosper  ^.  Magna  quoque  constan- 
tia  defendit  Apostolicae  Sedis  iura  in  eccle- 
sias  IUyrici ,  quae  ab  antiquis  temporibus 
Romano  patriarchatui  obediebant;  et  Theo- 
dosium  II,  Orientis  imperatorem,  qui  quo- 
rumdam  episcoporum  IUyrici  et  Attici  Cp. 
consilio  circumvenlus,  iura  ,  quae  episcopi 
Thessalonicenses ,  utpote  Sedis  Apostolicae 
vicarii,  in  ecclesias  IUyrici  habebant,  trans- 
tulerat  ad  episcopum  Cp. ,  ad  rescindendum 
edictum  suum  compulit  ^, 

75.  Lis  de  appellationibus  —  Celebris  est 
controversia,  quae  hoc  tempore  inter  Zosi- 
mum,  Bonifacium  et  Caelestinum,  PP.,  et 
episcopos  Africanos  agitata  fuit  de  appella- 
tionibus.  lus  appellationum  esse  RR.  Ponti- 
ficum  proprium  ex  divino  eorum  primatu, 
illudque  in  concilio  Sardicensi  non  fuisse 
institutum,  sed  confirmatum,  eiusque  ratio- 


cerei  benediclionem  Gregorio  M.  Iribuunt,  a  quo  et  mu- 
sicis  tonis  ornatam  ferunt.  Qui  plura  cupit,  Hiero- 
nynaura  Gigli  consulat  in  Episl.  s.  Calharinae  Seneiisis, 
part.  II,  Epist.  87,  et  Benediclum  XIV  De  Feslis  lesu 
Christi.  etc.  part.  I,  §  39-1,  et  Instilul.  39. 

1  Raron.  et  Pagi,"ll.  cc.  Observat  hic  Pagi,  hoc  Bo- 
nifacium  inter  et  Eulalium  dissidio  factum  esse,  utpri- 
raura  Honorius,  deinde  Italiae  reges,  aiii  aliis  terapori- 
bus,  se  sensira  RR.  Pontificum  electioni  iramiscuerint. 

2  Labbe,  Concil.  t.  II,  p.  1582. 

3  L.  adv.  Collalorem. 

*  Cf  Pagi,  Critica  ad  an.  401-422. 


nem  explicatam,  supra  diximus  '.  In  Africa 
vero  nios  receptus  erat,  ut  presbyteri  aliique 
clerici  inferiores  ad  Apostolicara  Sedcm  non 
appellarcnt,  non  quod  R.  Pontifex  non  ha- 
beret  ius  eorum  appellationes  suscipiendi 
et  iudicandi,  scd  quod  eiusiTiodi  appellatio- 
nes  propter  loci  distantiam  aliasque  causas 
subessent  periculo  fraudis,  et  quod  discipli- 
nae  conservandae  congruum  duceretur,  ut 
clericorum  causae  intra  regionem  defini- 
rentur.  Ad  hanc  rem  an.  4IG  synodus  Mile- 
vitana  can.  22  sancierat:  «  Placuit,  ut  pre- 
sbyteri,  diaconi  vel  caeteri  clerici  inferiores 
in  causis,  quas  habuerint,  si  de  iudiciis  epi- 
scoporum  suorura  questi  fuerint,  vicini  epi- 
scopi  eos  audiant,  et  inter  eos  quidquid  est 
finiant  adhibiti  ab  eis  ex  consensu  episco- 
porum  suorum.  Quod  si  ab  eis  provocandum 
putaverint,  non  provocent  nisi  ad  Africana 
concilia  vel  ad  primates  provinciarum  sua- 
rum.  Ad  Transmarina  autem  qui  putaverit 
appellandura,  a  nuUo  intra  Africam  in  com- 
munionem  suscipiatur  ».  Verumtamen  Apia- 
rius,  presbyter  ecclesiae  Siccensis,  ab  Ur- 
bano  episcopo  suo  excommunicatus  et  de- 
positus,  Zosiraum  Pp.  appellavit,  et  Romam 
profectus  est.  Zosimus  appellationem  Apiarii 
suscepit,  legatosque  in  Africam  misit,  qui 
cum  episcopis  finitimis  causam  eius  cogno- 
scerent.  Africani  episcopi  id  aegre  tuleruht, 
non  quod  aliquid  R.  Pontificis  iuribus  de- 
tractum  vellent,  sed  quod  Apiarii  appellatio 
moribus  et  disciplinae  Africanae  ecclesiae 
adversaretur.  Apostolici  legati  in  Carthagi- 
nensis  217  episcoporum  concilio  an.  419  in- 
terrogati ,  quae  ferrent  Aposlolicae  Sedis 
mandata,  protulerunt  Commonitorium  Zo- 
simiPp.,  cuius  1™  caput  erat  de  appellatio- 
nibus  episcoporum  ad  R.  Pontificem;  2™  de 
importunis  episcoporum  ad  comitatum  seu 
aulam  accessibus ;  3™  de  tractandis  presby- 
terorum  et  diaconorum  causis  apud  finiti- 
mos  episcopos,  si  a  suis  fuissent  perperam 
excommunicati;  4™  de  excoramunicando  vel 
etiam  Romam  evocando  Urbano  episcopo, 
nisi  ea  quae  in  causa  Apiarii  erant  corri- 
genda,  corrigeret.  Difficultatem  moverunt 
Africani  ,  quod  Zosimus   in    memorato    de 
appellationibus  commonitorio  custodiendos 
mandaret  canones  Nicaenos;  ipsi  vero  eos 
in  suis  Nicaeni  concilii   exemplaribus  non 
reperirent.Reipsa  canones  isti  non  in  Nicae- 
no,  sed  in  Sardicensi  Concilio  editi  fuerant. 
Zosimus  eos  appellarat  Nicaenos,  quod  ita 
in  codicibus  Romanae  ecclesiae  inscripti  le- 
gebantur,  et  concilium  Sardicense  Iiabeba- 

1  Vid.  p.  96. 


12G 


EPOCHA    III.    A    CONVERSIONfi    CONSTANTINI    M. 


tur  veluti  Nicaeni  appendix.  Miserunt  igitur 
Africani  Constantinopolim,  Alesandriam  et 
.Antiochiam  legatos,  qui  in  harum  ecclesia- 
rum  codicibus  in  authenticos  canonesNicae- 
nos  inquirerent.  Interea,  ut  suam  erga  R, 
Pontificem   observantiam    ostenderent,  ad 
Bonifacium  I,  qui  Zosimo  successerat ,  lit- 
teras  scripserunt,  quibus  significabant,  se 
Apiarium  de  omnibus  veniara  petentem,  re- 
cepisse  in  communionem  et  in   pristinum 
gradum,  eique  concessisse,  ut  amotus  ab  ec- 
clesia  Siccensi,  ubi  vellet,  presbjteri  mu- 
nere  fungeretur;  Urbanum  episcopum  id  in 
quo  peccaverat,  sine  ulla  dubitatione  cor- 
rexisse;  se  etiam  conservaturos  canones  Ni- 
caenos,sibi  a  Zosimo  missos,  donec  aliter  per 
authentica   exemplaria  de  iis  constitisset  '. 
Rebus  sic  compositis,  missisque  in  Orien- 
tem  legatis,  qui  Nicaenos  canones  inquire- 
rent,  contigit,  ut  idem  Apiarius  novorura 
crirainura  reus,ab  eccIesiaTabracenaexcom- 
municatus  et  depositus  fuerit.  Is  rursumRo- 
mam  confugit,  et  Caelestino  I,  qui  tunc  sum- 
mum  pontificatum  gerebat,  ita  imposuit,  ut 
Pontifex  Apiarium  innoxium  credens,  eum 
in  Africam  remiserit  uiia  cum  Faustino  epi- 
scopo  Potentino,  qui  eum  restituendum  cu- 
raret.  Verum  Aurelius  Carthaginensis   et 
alii  episcopi,  Carthagine  convenientes,  Apia- 
rium  tot  criminum  a  Tabracenis  accusa- 
tum  reperierunt,  ut  Faustinus,  sicuti  ipsi 
scribunt  in  epistola  sua  synodica  ad  Caele- 
stinum,  eum  purgarenonposset,quamvispro 
virili  id  efficere  tentasset.  Deraum  Apiarius 
scelerum  suorum  conscientia  compulsus,  in 
synodo  se  reura  confessus   est  criminum, 
propter  quae  fuerat  condemnatus,  et  mini- 
sterio  sacro  privatus  mansit.  Ita  rem  refe- 
runt  episcopi  in  epistolasuaad  Caelestinum 
Pp.,  quem  deprocantur,  ne  deinceps  venien- 
tibus  ex  Africa  aures  facilius  praebeat,  nec  in 
communionem  ultra  vellet  cxcipere  eos,  qui 
ab  ipsis  fuisscnt  excommunicati,  sicuti  etiam 
in  Concilio  Nicaeno  erat  constitutum,  ut  e 
clero  aut  e  laico  ordine  ab  cpiscopo  suo  ex- 
communicatus  ab  aliis  episcopis  non  suscipe- 
retur.  Rogant  Pontificcm,  ut  presbjterorum 
et  inferiorum  clericorum  improl^a  refugia, 
quiapropterloci  distantiamct  testiumabson- 
tiam  fraudibus  obnoxia,  reiiciat;  nec  dein- 
ceps,  quibusque  petentibus,  executores  lega- 
tos  raitteret,  quod  nulla  concilii  definitione 
Africanae  ccclesiae  disoiplinae  de  tcrminan- 
dis  clericorum  causis  dcrogaturn  esset,  cuni 

1  Apufl  Couslnnt,  Epist.  fm.  Pnntif.  p.  1012  el  101 1; 
Labbe,  Concit.  I.  II,  p.  1 580  el  1670 ;  Mansi,  l.  IV,  p.  451 . 


transmissi  ad  se  canones  Nicaeni  neque  in 
Alexandrinae  neque  in  Cp.  ecclesiae  codici- 
bus  fuissent  reperti  ^  Verumtamen  RR.  Pon- 
tifices  deinceps,  uti  antea,  iure  primatus  sui 
proprio,  recipiendi  ex  Africa  appellationes 
usi  sunt. 

Existimat  Natalis  Alexander  ,  Africanos 
episcopos,  errore  facti  circa  canones  Sardi- 
censes  deceptos,  ipsum  ius  appellationumad 
R.  Pontificem  aliquandiu  impugnasse,  sed 
non  multo  post  ab  errore  liberatos  ,  illud 
agnovisse  et  veneratos  esse  ^.  Baronius  cum 
aliis  contendit,  Africanos  solum  improbasse 
modum  prosequendi  appellationes  ,  sive  ni- 
miam  RR.  Pontificum  facilitatera  quasvis  ap- 
pellationes  suscipiendi  et  appellantes  in  com- 
munionem  restituendi  ^.  Legendi  sunt  de 
hac  re  FF.  Ballerinii,  qui  ex  ipsis  Africano- 
rum  sjnodis  et  epistolis  ostendunt ,  illos 
non  negasse  in  R.  Pontifice  ius  excipiendi 
appellationes,  sed  propter  fraudum  pericula 
de  frequentibus  ac  promiscuis  appellationi- 
bus  esse  conquestos  et  nonnulla  ob  eamdera 
causam  decrevisse,  quae  impediendis  eius- 
modi  appellationibus  necessaria  putabant  *. 

76.  ReUgionis  status  in  Perside  —  In 
Perside  gravis  adversus  Christianos  perse- 
cutio  excitata  est  an.  414.  Conciliata  inde 
a  morte  luliani  Persas  inter  et  Romanos 
pace^  christianae  religionis  professio  ,  non 
obstante  magorum  invidia,  in  Perside  plu- 
rimum  aucta  erat.  Verum  an.  414  Abdas,  Su- 
sae  episcopus,  immoderato  zelo  auctor  exti- 
tit,  ut  Pjreum,  seu  aram  a  Persis  igni  di- 
catam,  conflagraret.  Quapropter  Isdegerdes, 
Persarum  rex  ,  furore  percitus ,  in  omnes 
per  totam  Persidera  Christianos  persecutio- 
nem  cruentam  indixit,  qua  durante,  prae- 
ter  Abdam  episcopum,  alii  plurimi  Christia- 
ni  suppliciis  affecti  sunt,  eorumque  eccle- 
siae  eversae.  Ad  restituendam  pacem  multum 
contulit  Acacius  ,  episcopus  Amidae,  a  Ro- 
manisin  Persas  pro  concilianda  pace  legatus. 
Ad  eamdera  rem  contulit  Marathas,  Mai- 
phcrcatae  episcopus,  qui  a  Theodosio  II  ad 
Isdegerdem  legatus,  sua  pietate,  religionis 
christianae  comraendatione  et  detectis  ma- 
gorum  fraudibus,  a  rege  obtinuit,  ut  chri- 
stiana  sacra  libere  exerceri  et  ecclesiae  ex- 
trui  possent.Unde  christiana  religio  amplio- 

1  Labbe,  I.  II,  p.  1fi74. 

2  //i.sf.  eccl.  saec.  IV,  diss.  28,  prop.  3. 
•'  Aniiat  ad  an.  419. 

'<  Oli.ierrat.  in  Part.  I  Dixs.  V  Qttexnplli,  Oper.  s. 
Lrnn.  t.  H.  Cf  etiam  C.  Liipus,  Diss.  de  Afriran.  Eccl. 
appplliil.;  K.  Sclielstrat. ,  /)(.m.  I,  c.  7  in  Eccl.  Afr  ;  V. 
.\.  Zaccaria,  Antifcbrnn.  I.  III ,  I.  3,  c.  4;  I.  B.  1'alma, 
Praelccl.  Uist.  eccl.  t.  I,  p.  II,  c.  19-20. 


VSQVE    AD    EXCIDIVM    IMPERII    OCCIDENTALIS 


127 


res  illic  progressus  fecit.  Verumtamen  anno 
420  Isdegerdi  in  Persarura  regno  successit 
Vararanes  filius,  tjui  suasu  magorum  et  oilio 
Romanorum,  quibuscum  bollum  gerebat ,  a- 
cerrimaraperseoutioneui  inChristianos  exer- 
cuit.  At  an.  422  aRomanissuperatus, pacem 
coraponere  coactus  ost.Tunc  Christiani  quie- 
tiores  dies  nacti  sunt.  Verumtaraen  eorura 
status  in  Pereide  vicissitudini  erat  obnoxius; 
nam  quoties  Persae  et  Romani  inter  se  di- 
micabant,  toties  Christiani,  quasi  Romanis 
faverent,  raultis  modis  vexabantur  ^ 

77.  Suppi't'ssio  ethnicismi  —  In  imperio 
romano  ethnicisraus  magis  magisque  depe- 
ribat.  Quura  post  lulianum  nullus  impera- 
torum  religionem  ethnicam  fuisset  professus, 
haec  ubique  christianae  Religionis  praedi- 
cationi  atque  virtuti  cedebat.  Maxime  ethni- 
corum  numerus  decrevit  sub  imperatoribus 
Gratiano,  Valentiniano  II,  Theodosio  M., 
eorumque  successoribus,  Arcadio,  Honorio 
et  Theodosio  II ;  ita  ut  ethnici  iam  ad  pagos 
potissimum  restringerentur,unde  paganoiHira 
nomen  iis  tributum.  jMemorati  principes  plu- 
ribus  legibus  deorura  sacrificia  et  ethni- 
cos  ritus  proscripserunt,  terapla,  sacella  et 
simulacra  deiici  lusserunt.  Quamvis  impe- 
ratores  isti  ethnicos  ad  suscipienda  Christia- 
norum  sacra  non  cogerent ,  neque  eorum 
personis  aut  fortunae  bonis  sub  religionis 
praetextu  iniuriara  inferrent,  hi  tamen  prin- 
cipura  exeraplis  excitati  et  deorum  suorum 
impotentia  intellecta,  passim  ad  veri  Dei 
cultum  transibant. 

Incursiones  barbarorum — At  in  imperio 
Occidentali  Ecclesia  tempestatibus  gravibus 
concussa  fuit,  in  iis  nempe  provinciis,  quas 
barbari  occuparunt.  De  Visigothorum,  Zue- 
vorum,  Vandalorum  et  aliorura  in  Italiam, 
Galliara  et  Hispaniam  incursionibus  supra 
diximus  ^.  An.4l5Wallia  Visigothorum  rex, 
inito  cum  Honorio  imperatore  foedere,  ad- 
versus  Suevos,  Vandalos,  Alanos  in  Hispa- 
nia  prospero  raarte  dimicavit,  res  Romano- 
rura  iUic  restituit,  omnem  regionem  inter 
Garumnam,  Pirenaeos  et  mare  ab  Honorio 
accepit,  regnique  sui  sedem  constituit  Tolo- 
sae  an.  419.  Eodem  tempore  Burgundiones 
Burgundiam  et  Franci  provincias  Galliae 
septentrionales  occuparunt.  An.  429  Gense- 
ricus  cum  80,000  Vandalorum  exercitu  ex 
Hispania  transiit  in  Africam,  quam  subegit, 
regnique  Vandalici  sedera  posuit  Carthagine 
anno  439.  Isti  autera  populi  pro  ferocia  et 


furore  bellico  fere  ubique  locorum,  per  quae 
transibant,  igne  ferroque  saevierunt ,  urbes 
et  pagos  destruxerunt,  terapla  et  raonaste- 
ria  incenderunt,  clericos  et  laicos  raultos  in- 
terfecerunt,raalaque  ingentiaecclesiis,  prae- 
sertim  in  Norico,  Vindelicia,  Rhaetia,  Ger- 
mania  romana  etc.  iiitulerunt.  De  Vandalica 
persecutione  in  Christianos  Afncae  infra  di- 
cemus. 

Interea  Arcadio  imperatori  Orientis  an. 
408  defuncto,  successit  Theodosius  II  filius , 
regnavitque  usque  ad  an.  450;  princeps  ve- 
re  christianus,  plures  leges  Ecclesiae  et  im- 
perii  bono  tulit.  In  Occidente  post  Honoriura 
an.  423  defunctum ,  tjrannidem  arripuit 
loannes;  sed  hic  a  Theodosii  II  ducibus  pro- 
fligatus  est,  et  Occidentis  imperium  accepit 
Valentinianus  III,  qui  usque  ad  annura  455 
regnavit. 

78.  Caelestinus  Pontifex  (aw.423) — S.Bo- 
nifacio,  quum  annis  fere  5  Ecclesiam  rexis- 
set,  ad  vitam  immortalem  evocato,  pacifica 
electione  subrogatus  est  Caelestinus,  Roma- 
nus,  qui  usque  ad  an.  432  Ecclesiae  prae- 
fuit.  Hic  Pontifex  decessorumsuorum  decre- 
ta  contra  Pelagianos  inviolabiliter  servari 
mandavit  ^  Nestoriura  haeresiarcham  et 
Semipelagianos,  de  quibus  infra  dicemus, 
compescuit.  Novatianis  ecclesias ,  quas  Ro- 
mae  occupabant,  ademit,  adeo  ut  Rustico- 
la ,  eorum  episcopus  ,  plebem  suam  extra 
privatas  aedes  colligere  non  posset  ^.  S.  Pal- 
ladium  ad  Scotos  destinavit  episcopum  et 
Evangelii  praeconem. 

79.  Ss.  Hieronymi  et  Augustini  obitus — 
Interea  s.  Hieronvmus  in  Bethlemitico  seces- 
su  inter  pietatis  et  studiorum  exercitia  an. 
420  prope  nonagenarius  obiit.  Non  tantum 
vitae  sanctitate,  sed  omni  etiam  eruditionis 
genere  spectatissimus  erat,  adeo  ut  s.  Augu- 
stinus,  s.  Paulinus,s.  Chromatius,aliique  viri 
docti  eum  in  difficilioribus  quaestionibus 
consulerent.  In  primis  mandato  s.  Damasi 
Pp.,  ut  diximus,  veterem  ss.  Librorum  ver- 
sionem  latinam,  dictam  Italam,  secundum 
textum  Graecum  correxit.  Postea  V.  Testa- 
raentum  quoad  maximam  partem  e  textu 
Hebraeo  latine  vertit,  Novum  vero  secun- 
dum  textum  Graecum  emendavit,  unde  Vul- 
gata  nostra  descendit.  Edidit  praeterea  di- 
versi  generis  opera,  exegetica,  polemica, 
historica  et  epistolas;  Libros  sacros  doctissi- 
mis  coraraentariis  interpretatus  est ;  haere- 
ticos  et  novatores  sui  temporis,  Helvidium, 


1  Socrat.,  1.  VIF,  c.  18;  Theodoret. ,  1.  V,  c.  39  ;  Pagi, 
Critica  ad  an.  420. 

2  Vid.  p.  116. 


1  S.  Prosper ,  L.  advers.  Collator,  c.  41  ,  et  Chron. 
ad  an.  4'29. 
«Socrat.  1.  VII,  c.  11. 


128 


EPOCHA.    III.    A    CONVERSIONE    CONSTANTINI    M. 


lovinianum,  Vigilantium ,  Pelagianos,  Ori- 
genistas,  Luciferianos  confutavit,  ut  vidi- 
mus  K 

Decem  annis  post  obitum  s.  Hieronjmi 
(430)  ad  immortalem  vitam  transiit  s.  Au- 
gustinus,  qui  ethnicos,  Manicliaeos,  Donati- 
stas,  Pelagianos  debellavit  libris,  doctrina 
et  argumentorum  pondereadmirandis.  Prae- 
ter  liaec  scripTa  polemica  reliquit  alia  plura 
diversi  argumenti,  exegetica,  dogmatica, 
moralia,  variasque  epistolas,  in  quibus  om- 
nibus  singularis  ingenii  vis  et  industria  e- 
lucent  ^. 

80.  Institut.  monast.  'propagatio  —  Dixi- 
mus  supra,  monasticum  institutum  in  Oc- 
cidente  plurimum  fuisse  promotum  opera 
ss.  Eusebii  Vercellensis ,  Ambrosii  Mediola- 
nensis,  Hieronjmi,  Martini  Turonensis  et 
AugustiniHipponensis;  in  Oriente  autem  stu- 
dio  ss.  Basilii,  Gregorii  Nazianzeni,  Ephrem 
Syri  et  loannis  Chrjsostomi  ^.  Idem  insti- 
tutum  his  temporibus  in  Gallia  propaga- 
runt  s.  Honoratus,  loannes  Cassianus,  et 
s.  Romanus,  Sequanus. 

S.  Honoratus — Sub  tine  regni  Constantii 
in  regione  inter  Campaniara  et  Lotharin- 
giam  ortum  suum  habuit  Honoratus.  Bonis 
suis  pauperibus  distributis,  solitariam  vi- 
tam  vivere  coepit.  Piures  post  peregrina- 
tiones,  in  quibus  eius  frater,  s.  Venantius, 
obiit,  anno  391  in  insula  Lerina,  orae  Gal- 
liae  Narbonensis,  sese  sistit,  ubi  coenobium 
ab  eo  conditum  annos  33  rexit.  Attamen, 
an.  426  ad  episcopatum  Arelaten.,  se  invito, 
promotus,  3  annis  vix  quidem  elapsis,  e  vita 
excessit.  Eius  reliquiae  supcrsunt  in  eadem 
insula  quae  s.  Honoraii  quoque  nomen  ha- 
buit.  Regula  suis  raonachis  relicta,  una  cum 
Horailiis  et  litteris,  deperdita  est  *. 

S.  Romanus  —  Monasteriorum  in  monte 
lura  fundator,  Burgundiae  Coraitatus  an.390 
Roraanus  natus  est.  Nonnulla  coenobia  in- 
stituit  etiam  in  Germania:  quod  nunc  ^S." 
Claudii  nuncupatur,  celeberrimum  est.San- 
cte  obiit  III  kalendas  raartii  an.  460,  in  mo- 
nasterio  Candaten  ^ 

Cassianus  —  loan.  Cassianus  monasticam 
vitam  annis  multis  in  Oriente  profossus,po- 
stea  in  Gallia  sc  contulit  et  Massiliae  con- 


1  S.  Hipron.  opora  cdidil  Martiaiiaoiis,  1'aris.  1G93,  .5 
tom.  in-fol  ,  acciiratiiis  \o.io  Doni.  Vajlar.si,  Veron.  17l]i, 
11  vol.  in-fol ;  Vcnct  1700,  11  vol.  in-1;  Migne, /'a- 
trohid.  laliu.  1.  XXII-XXX. 

2  Kflita  fiieriint  .s.  Aiifjiistini  opera  a  Renedictinis , 
Paris.  1070-1700,  11  tom.  in-fol.;  Migne  , /oc.  ciV.  t. 
XXXIII-XLVll.  —  3  Vid.  p.  'J3. 

■•  Holland  ,  Acla  SS.  10  ian. 
5  Bolland.,  ad  27  febr. 


sedit.  De  loco  ortus  eius  non  oranes  conve- 
niunt ;  nonnulli  in  ^gjpto,  alii  in  Scjthia, 
in  Gallia  alii  ,  anno  360  circiter,  eum  e.sse 
natum  contendunt.  Ordinatus  (an.  403)  dia- 
conus  a  s.  loanne  Chr  jsostomo,  pro  utroque 
sexu  monasteria  in  vicinia  Massiiiae  extru- 
xit  ^  In  coenobio  s.  Victoris  ab  ipso  condito, 
Cassiani  festum  X  lcalendas  sexiilis  colitur; 
ubi,  fertur,  eius  reliquias  extitisse.  Sunt  qui 
ponunt  raortem  ipsius  sub  imperio  Theodo- 
sii  et  Valentiniani,  et  qui  ann.  448  ei  adtri- 
buunt. 

Acoemetae — In  Oriente  novum  monacho- 
rura  genus  hoc  tempore  instituit  s.  Alexan- 
der,  scilicet  Acoemetarura  seu  non  dorraien- 
tium,  quo  nomine  dicebantur  quod  per  cho- 
ros  divisi  die  ac  noctu  laudes  Dei  psalle- 
bant  2. 

Simeon  Stilytes — Aliud  vitae  genus  egit 
s.  Simeon  Stjlites,  quern  Theodoretus  ma- 
gnum  orbis  terrarum  miraculum  vocat.  Is 
e  vico  Susan  in  tinibus  Cilicum  oriundus, 
cui^  multis  annis  raonasticara  vitara  fuisset 
professus,  30  annos  in  vertice  columnae  per- 
egit ;  vitae  austeritate ,  sacris  concionibus 
et  miraculis  ubique  notus,  innumeros  pecca- 
tores  ad  poenitentiam,  haereticos  ad  Fidem, 
et  infideles  ad  veri  Dei  cultum  convertit  ^. 

81.  Semipelagiani — Interim  Pelagiana 
haeresi  RR.  Pontificura  auctoritate ,  erudi- 
torura  virorum  scriptis  et  imperatorum  le- 
gibus  repressa,  disceptationes  turbasque  ex- 
citarunt  Semipelagiani.Hi,  quaravis  pleraque 
Pelagianorum  placita  iniprobarent,  errores 
tamen  iis  valde  affines  defenderunt.  Conten- 
debant  enim,  ad  initium  fidei  et  boni  operis 
gratiam  interiorem  non  esse  necessariara, 
sed  sufficere  vires  liberi  arbitrii;  finalein 
in  bono  perseverantiara  non  esse  singulare 
Dei  donura  seu  gratiara,  sed  esso  in  pote- 
state  cuiusvis  perseverare,  si  velit;  praede- 
stinationem  electorum  fieri  e  praevisis  rae- 
ritis,  solo  arbitrio  sine  gratiae  auxiliocompa- 
ratis;  Deum  ita  velle  omniura  hominura  sa- 
lutem  ,  et  Cliristum  pro  omnibus  ita  esse 
mortuum,  ut  omnes  salvari  possint,  si  ve- 
lint,  quam  voluntatera  non  gratiae  praeve- 
nienti,  sed  naturae  viribus  tribuebant  *. 

Errorum  illoruni  initia  haec  fucrunt.  Non- 
nulli  huius  temporis  viri,  caeterura  pii  ct  e- 


^  Gregor.  Tnron.,  Uist.  1.  X,  c.  29;  Bolland.,  Acta  SS. 
l.  V  iul.  p.  458. 

2Bolland.  ad  ^''^ian. 

^  Thcodoret.,  Hist.  Relig.  c.  2G;  Bolland.,  Acta  SS. 
ad  T)  iaii. 

■<  8.  Augnstin.  Epist.  22o-2G;  D.Prospcr.,  Evist.  ad 
Auijustin.,  Carnten  de  ingratis,  el  L.  adv.Collator. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMPERII   OCCIDENTALIS 


129 


ruditi,  in  s.  Augustini  operibus,  in  quibus 
de  pratiae  necessitate  et  gratuita  praedesti- 
natione  absque  ullo  ad  honiinis  voluntatcm 
respectu,  contra  Pelagianos  disputatur,  re- 
prehenderunt  quasdain  assertiones,  quibus 
liberum  hominis  arbitrium  everti  et  fatalem 
necessitatem  induci  putabant.  Quapropter 
ad  conciliandam  gratiam  cum  libera  homi- 
nis  voluntate,  contenderunt,  naturam  huma- 
nam  Adami  peccato  non  adeo  esse  dcprava- 
tam,  ut  non  possit  homo  propriis  et  nativis 
viribus  velle  ac  petere  salutem;  proinde  ho- 
minera  posse  per  se  sine  gratia  habei*e  ini- 
tium  lidei  et  in  hac  accepta  perseverantiam 
usque  in  finem.  Ex  hoc  fundamentali  eri*ore 
caeteri  protluebant. 

In  primis  doctrinam  s.  Augustini  repre- 
henderunt  monachi  Adrumetenses  in  Bjza- 
cena  Africae  provincia.  Contra  hos  sanctus 
praesul  in  Libro  de  gratia  et  libero  arbitrio, 
non  minus  hoc  quam  illam  vindicavit;  et  in 
Libro  de  correctione  et  gratia  ostendit,  eam 
non  tantum  iustam,  sed  etiam  efBcacem  ess.e 
ad  animura  hominis  pro  hac  disponendum. 
Praecipue  vero  Massiliae  in  Gallia  multi  e 
cleroet  raonachis  semipelagianam  doctrinam 
propugnabant.  Inter  eos  celebriores  erant 
loan.  Cassianus,  Yincent.  Lirinensis,  Fau- 
stus  episc.  Regiensis  S.  Augustinus  eo- 
rum  sententias  a  Prospero  Aquitano  doctus, 
ilhs  opposuit  libros  2  de  Praedestinatione 
SSruni  et  de  Dono  perseverantiae.  Post 
eius  mortem  Prosper  Aquitanus  Semipe- 
lagianorum  senfentias  oppugnavit  in  Libro 
de  gi-atiacontra  CoUatorem  (Cassianum)  et 
in  Responsionibus  ad  obiectiones  Vincentia- 
nas  atque  capitula  Gallorum  K  Cum  hisnihil 
proficeret  Prosper,  Romam  profectus,  anno 
431  a  Caelestino  Pp.  litteras  impetravit  ad 
episcopos  Galliae,  quibus  Pontifex  oppugna- 
torum  doctrinae  s.  Augustini  audaciam  et 
disceptationes  coercuit,  atque  sancti  prae- 
sulis  iam  defuncti  memoriam  vindicavit  ^. 
Yerumtamen  lis  haud  finita  est.  An.  494  Ge- 
lasius  Pp.  in  Romana  synodolibros  Cassiani 
et  Fausti  Regiensis  reiecit  ^.  An.  520  Hor- 
misdas  Pp.  in  epistola  ad  Possessorem  de- 
claravit ,  doctrinam  Fausti  de  gratia  et  li- 
beroarbitrio  ab  Ecclesia  nonrecipi  *.  Demum 
an.  529  synodus  Arausicana  II,  editis  25  ca- 
nonibus,  semipelagianos  errores  damnavit, 
quos  canones  cum  Bonifacius  Pp.  II  an.  531 


'  Opera  D.  Prosperi  edidit  Mangeant,  Paris.  1711  in- 
fol.;  Migne,  Patrolog.  latin.  t.  LI. 
2Labbe,  Concil.  t.  II,  p.  1612. 
3  Ihid.t.  IV,  p.  1260. 
*  Ibid.  p.  1530. 

WOUTERS,  I. 


apostolica  auctoritate  confirmasset,finis  con- 
stitutus  est  controversiae  inter  Catholicos 
multis  annis  agitatae  '. 

Cassianus,  Vincentius  Lirinensis ,  Fau- 
stus  —  Attamen  loan.  Cassianus  et  qui  illi 
conscntiebant,non  sunt  incusandi  haereseos, 
quum  semipelagiani  errores  nondum  essent 
decretorio  Ecclesiae  iudicio  damnati.  Nec 
oranes  etiara,  qui  in  praesenti  quaestione  a 
D.  Augustino  dissentiebant,cunctos  Semipe- 
lagianorum  errorcs  admisere ,  sed  ahi  aliis 
gravius  errarunt. 

Ioan.Cassianus,eruditus  pariter  ac  pius^, 
reliquit  libros  12  de InstitutisCoenobiorum, 
24  Collationes  Patrum  et  libros  7  delncar- 
natione  contra  Nestorium  ^.  — Yinccntius, 
monachusLirinensis,  ediditCommonitorium, 
maxime  commendandum,adversus  profanas 
haereticorumnovitates*. —  Faustus,  episco- 
pus  Regiensis,  scripsit  libros  2  de  gratia, 
nnnmDe  libero  arbitrio.,  Epistolam  ad  Lu- 
cidum  presbyterum,  aliaque  ^. 

82.  Praedestinatiani — E  commemoratis 
pelagianisetsemipelagianishtibusalia,Prae- 
destinatianorum,  haeresis  orta  est.  Hi  gra- 
tiam  eiusque  operationem  ita  extollebant,  ut 
liberum  liominis  arbitrium  supprimerent;  ho- 
minum  salutem  et  perditionein  fatali  neces- 
sitati  subiicerent,  adderentque,  Christum  non 
esse  mortuum  pro  omnium  hominum  salute, 
Deum  improbos  non  tantum  ad  aeternas 
poenas,  sed  etiam  ad  culpam  et  peccata  prae- 
destinasse,  ac  propterea  hominum  actiones 
bonas  aeque  ac  malas  non  esse  liberas  ,  sed 
inevitabili  necessitate  ab  aeterno  divinitus 
determinatas.  Cum  hos  errores  in  Gallia 
praeter  alios  doceret  Lucidus  presbyter,  eos 
anno  circiter  475  Arelatensis  et  Lugdunen- 
sis  synodi  proscripserunt,  et,  de  mandato 
utriusque  synodi,  scripto  confutavit  Faustus 
Regiensis  ^. 

C.  lansenius  Iprensis  ',  G.  Mauguin  *,  I. 
Basnage  ^  et  nonnulli  alii  contenderunt, 
haeresim  praedestinatianam  numquam  exsti- 


1  Labbe,  ibid.  p.  1666  et  1687.  —  2  Vid.  p.  128. 

3  Edita  sunt  Duaci,  1616,  2  tom.  in-8;  Atrebat.  1628 
in-fol.;  Migne,  Palrolog.  latin.  t.  XLIX-L. 

i  Editura  Parisiis,  1669  et  1681,  Roraae  1731,  et  Mi- 
gne,  loc.  cit.  t.  L.  Nonnulli  sentiunt,Vincenlium  semipe- 
lagiannm  esse  diversum  ab  auclore  Commonitorii.Con- 
tra  dicunt  card.  Noris,  Hist.  Pelag.  l.  II,  c.  11 ,  el  Natal. 
Ale.\.  Ilist.  eccl.  saec.  V,  c.  3,  a.  7. 

5  Exslant  in  Bibliolh.max.  PP.  Lugdun.  t.  VIII;  apud 
Migne,  loc.  cit.  t.  LVllI. 

6  Epist.  ad  Lucid. ,  et  LL.  de  gratia  et  libero  ar- 
bilrio. 

'  Augustin.L.  Vlll  de  Haeresi  Pelag.  c.  23. 

8  Fahula praedestinatian. 

9  Annot.  ad  Chron.  Prosperi,  el  Praefat.  ad  Faust. 
Reg. 

10 


130 


EPOCHA.   III.    A   CONVERSIONE    CONSTANTINI   M. 


tisse,  At  eos  confutarunt,  praeter  alios,  card. 
Noris  \  Sirmondus  ^,  Natalis  Alexander  ^. 

83.  Xestorii  haeresis  — In  Oriente  hae- 
resim,  quae  catholicam  de  Divini  Verbi  in- 
carnationis  mysterio  doctrinam  funditus 
evertebat,  induxit  Nestorius,  Germanicia 
Syriae  oriundus,  e  monacho  presbyter  An- 
tiochenus,  et  an.  428  episcopus  Cpnus  crea- 
tus.  Brevi  post  explicanspravam  doctrinam, 
quam  aTheodoroMopsuesteno,  magistro  suo, 
acceperat,  contendit,  ex  duplici  in  Christo 
natura  necessario  sequi  duplicem  in  Chri- 
sto  esse  personam;  naturara  humanam  non 
physice  et  h vpostatice,  sed  moraliter  esse  di- 
vinae  unitara;  hominem,  in  utero  B.  M.  V. 
formatum,  esse  distinctum  a  persona  Verbi; 
incarnationem  esse  quandam  copulationem 
Divini  Verbi  cum  homine  iam  integre  etper- 
fecte  formato  in  utero  B.M.V.,  et  propterea 
B.  V.  Mariam  non  Deiparam,  0ioTo/.ov,  sed 
Christiparam ,  K&ittotozov,  esse  appellan- 
dam  *.  Blasphemias  has  praedicante  Nesto- 
rio,  clerus,  monachi  et  populus  Cp,  exhor- 
ruerunt.eiusque  communionem  vitarunt.IUe 
vero  non  tantum  Constantinopoli,  sed  etiam 
in  .^gypto  doctrinam  suam  propagare  co- 
natus  est.  Confestim  s.  Cjrillus ,  patriarcha 
Alexandrinus,  catholicae  doctrinae  adver- 
sus  Nestorium  viudexdestinatus,impiaseius 
novitates  confutavitin  epistolaad  monachos 
yEgypti;  Nestorium,  data  ad  eum  epistola, 
ad  meliorem  mentem  revocare  conatus  est, 
et  pertinacem  in  prava  doctrina  ad  Caelesti- 
num  Pp.  detulit, 

Caelestinus  acceptis  Cyrilli  litteris  ,  an. 
430  Romae  synodum  coegit,  in  qua,  post  ma- 
turam  rei  discussionem,  impia  Nestorii  doc- 
trinadamnata  est,  etexcommunicatio  ineum 
lata,  nisi  intra  10  a  denuntiatione  dies  erro- 
res  suos  retractaret ,  et  de  Christo  Domino 
praedicaret  quac  Romana,  Alexandrina  et 
universalis  Ecclesia  docebat  ^.  Pontifexsen- 
tentiae  executionem  demandavit  Cyrillo  Ale- 
xandrino.Litteras  quoque  scripsit  tum  ad  Ne- 
storium,  ut  reprobata]  novitate,  ad  avitam 
doctrinam  redirct,  cum  ad  clerum  populum- 


'  Histor.  Pelagian.  I.  II,  c.  15. 

2  Histor.  praedestin. 

3  Hist.  eccl.  saec.  V,  diss.  5, 

*  S.  Prosper.  Ckron.;  Socrat ,  Hist.  eccl.  I.  VII,  c.  3'2; 
I.  Garnicr,  Diss.  in  Part.  IJ  Commonit.  Mar.  Mer- 
cator.;  I.  S.  Assernani,  Biblioth  orient.  t.  III,  |)arl.  i. 
Errant  profecto  qiii  diciint,  Nestorium  in  hoc  tantnrn 
offendisse,  quod  vocem  Ocoto/ov  Deiparam  reieceril  et 
communicalionem  idiomatiim  .seii  [)ro|)rielatum  (liiarnm 
naturarum  in  Chri."«lo  negaverit.  Cf  Pelav.  Doijmata 
theol.  t.  V,  I.  f),  de  Incarnat.;  Natal.  Alex.  Ilist.  eccl. 
cliss.  T)  i?i  saec.  V. 

5  Labbe,  Concil.  l.II,  p.  1623  el  1688,  t.  III,  p.  340-49. 


que  Cp.,  ut  in  ea  perseverarent  Fide,  quam 
s.  loan.  Chrysostomus,  Atticus  et  Sisinnius 
iis  praedicarant  ^ 

Cyrillus  Alexandrinus ,  coacta  episcopo- 
rum  yEgypti  synodo,  alteram  epistolam  ad 
Nestorium  scripsit,  qua  ei  Romanae  synodi 
sententiam  significavit,  addiditque  12  ana- 
theynatismos,  quorum  comprobatione  et  sub- 
scriptione  Nestorius  erroressuos  damnaret^. 
Verum  Nestorius  omnia  sprevit;  Cyrillum 
Alexandrinum  haereseos  Apollinaristarum 
accusavit;  loannem  patriarcham  Antioche- 
num,  Andream  Samosatenum,Theodoretum 
Cyrensem  aliosque  aliquot  episcopos  sibi  de- 
vicit  ,  et  imperatorem  Theodosium  II  in 
patriarcham  Alexandrinum  commovit. 

84.  Concilium  Ephesinum  generale  III 
(an.  431) — Quum  autem  disceptationes  li- 
tesque  augerentur,  Theodosius  de  Caelestini 
Pp.  assensu,  episcopos  Ephesum  ad  genera- 
le  concilium  vocavit.  Convenerunt  episcopi 
circiter  200,  Pontifex  eo  legavit  Arcadium 
et  Proiectum  episcopos  ,  atque  Philippum 
presbyterum,  qui  una  cum  Cyrillo  Alexan- 
drino,  Apostolicae  Sedis  in  praesenti  nego- 
tio  vicario,concilio  praesiderent,  iisque  man- 
davit ,  ut  in  causa  Nestorii  secundum  Ro- 
manae  synodi  sententiam  ageretur.  Quum 
iam  congregati  patres  per  dies  15  adventum 
loannis  patriarchae  Antiocheni  expectassent, 
isque,  Nestorii  personae  favens,  nunc  moras 
nectendo,  nunc  inducias  rogando  atque  iti- 
neris  difficultatem  causando,  adventumsuum 
consulto  retardaret,  concilmm  coeptum  est. 
In  primis  Nestorius  ter  invitatus,  ad  conci- 
liumveniredetrectavit,  nihilque  praeter  con- 
vicia  reddidit.  Deinde  lectasunt  quae  adver- 
sus  Nestorium  fuerant  suggesta,  ss.  Scrip- 
turarum  Patrumque  testinionia  de  SS.  In- 
carnationis  mysterio  recitata,  Conciliorum 
praecedentium  symbola  prolata ,  s.  Cyrilli 
anatheraatismi  adversus  Nestorium  confir- 
mati.  Deraum  secundum  Caelestini  Pp.  sen- 
tentiam,  quam  patres  Ephesini  ut  regulam 
secuti  sunt,Nestorius  damnatus  at([ue  Cpna 
sede  depositus  fuit,  eius  errores  proscripti, 
etdefinitum,  unam  esse  in  Christo  perso- 
nara,  nempe  divinam,  coque  nomine  B,  V. 
M.  vere  dici  etesse  Deiparara,  P)coto/.ov.  Quae 
omnia  Concilium  imperatori  Theodosio,  cle- 
ro  et  populo  Cpno,ipsique  Nestorio  signifi- 
cavit. 

CumiaradicsS,  ex  quo  causa  Nestorii 
fuerat  iudicata,  essent  elapsi,  Ephesum  ve- 
nit  cum  30  episcopis  loannes  Antiochenus. 

Mbid.  t.  III,  p.  nr.net  303. 

2  Ibid.  l.  II,  p.  108S,  t.  III,  p.  305, 


VSQVK   AD   fiXClDlVM   IMPERII   OCCIDRNTALIS 


131 


Hic  aegre  ferens,  Nestorium,  cui  studebat , 
esse  daHiimtum  suamque  praesentiam  haud 
diutius  oxpootatam,  ad  oonoilium  venire  no- 
luit;  sod  oum  suis  30  opiscopis  ot  aliis  13 
Nestorio  addiotis  oonciliabulum  habuit,  in 
quo  s.  Cyrillum  Aloxandrinum  ac  Momno- 
nem  Euliosinum  do[)Osuit,  ct  univorso  Con- 
cilio  contumoliam  intulit. 

Nihilo  tamon  sooius  Concilium  leg:itiraum 
2'"  sessionom  colobravit.  In  ea  lcgati  Pon- 
titicis,  Arcadius,  Proiectus  et  Philippus,  qui 
1'"*®  sossioni  snb  Cyrillo  pracside  non  inter- 
fuerant,  petiorunt  ut  sibi  exhiberentur  ea, 
quae  in  causa  Nostorii  fuerant  decrota  ,  ut 
viderent,  utrum  secundum  Calaestini  Pp. 
sententiam  causa  esset  iudicata.  In  '3^  ses- 
sione  legati  damnationi  et  depositioni  Ne- 
storii ,  aliisque  a  concilio  actis  adstipulati 
sunt.  In  sessione  4*  et  5^  loan.  Antiochenus 
eiusque  complices  episcopi,  ter  ad  conciUum 
vocati  et  venire  spernentes,  Ecclesiae  com- 
munione  privati  sunt,etirritadeclarataquae 
in  eorum  conciliabulo  contra  Cyrillum  et 
Memnonem  fuerant  statuta.  In  6'^  sess.  Fidei 
definitio,  a  symbolo  Nicaeno  ineipiens,  lecta 
est  et  Concilii  actis  inserta.  In  7^^  et  ultima 
sess.  discussae  et  decisae  sunt  quaedam  con- 
troversiae  privatae,  conditique  canones  6 
contraNestorium,PelagianosetMessalianos. 

Verum  cura  haec  agerentur,  Theodosius 
imperator,  loannis  Antiocheni  etCandidiani 
coraitis,  qui  imperatoris  vicesin  concilio  ge- 
rebat,  fraudibus  circumventus,  patribus  E- 
phesinis  ita  iratus  est,  ut  Cyrillum  Alexan- 
drinum  atque  Memnonem  Ephesinura  cu- 
stodiae  tradiiusserit.  Sed  brevi  postdetectis 
fraudibus,  conciliabuli  gesta  reprobavit,  E- 
phesini  concilii  acta  suscepit,  et  Nestorium 
in  monasterium  Antiochenura  relegavit,  in 
cuius  locum  ad  Cp.  sedemevectuSfuitMaxi- 
mianus  ^ 

ConciliiEphesini  decreta  a  Caelestino  Pp. 
fuisse  confirmata,  constat  ex  eius  ad  patres 
Ephesinos,  Theodosium  imperatorem,  cle- 
rum  populumque  Cp.  litteris  ^;  fuitque  hoc 


•  Socrat.  Hisl.  eccl.  1.  VII,  c.  3f ;  Evagr.  1.  I,  c.  -2-3; 
Liberal.  Dreviar.  c.  5-6;  Labbe,  Concil.  t.  III;  Mansi, 
Concil.  t.  IV. 

-  Labbe  et  Mansi,  ii)icl.;  Baluz.  Concil.  Supplem. 
p.  383  — Nataiis  Ale.x.  (Diss.  IV  insaec.  XVetXVl), 
Auclor  Defens.  Declarat.  Cleri  Gall.  (parl.  3, 1.  3), 
Card.  Luzerne  [Sur  la  ddclaration  clu  clerge  de 
France),  e\  iis,  quae  conciliura  Ephesiaum  in  causa 
Neslorii  egil  post  Coeleslini  Pp.  et  Romanae  synodi  iu- 
dicium,  inferre  conantur,  RR.  Pontifices  esse  inferiores 
Concilio  generali,  eorunique  iudicia  in  dirimendisFidei 
negotiis  non  esse  irrefragabilia  et  irreformabilia.  Ve- 
rum  ex  ipsis  Concilii  actis  et  totahuius  rei  historia  op- 
positum   confirmatur,  uti  fuse  oslenderunt  Card.  Orsi, 


concilium  in  utraquo  Ecclesia,  graeca  et  la- 
tina,  conciliis  occumonicis  scraper  adnume- 
rafiun. 

Cyrillum  Alexandrinuin  inter  et  loannem 
Antiochenum,  urgonte  Theodosio,  an.  433 
pax  composita  ost.  loannes  sj^nodum  coegit, 
inqua  concordiam  cum  Alexandrinopatriar- 
cha  iniit,  nestorianae  hacresi  anathcmadi- 
xit,et  Nestorii  depositioni  ac  Maximiani  or- 
dinationi  assensit.  Iluic  concordiae  subscri- 
pseruat  plei'ique  episcopi  Orientis;  alii  vero 
illam  reiecerunt,  partim  quia  Cyrilli  fidem 
adhuc  suspectara  habercnt,  partira  quodNe- 
storium  orthodoxum  ideoque  iniuste  darana- 
tura,  arbitrabantur.  Brevi  taraen  post  impe- 
ratoris  legibus  perterriti ,  paucis  exceptis, 
cum  Cyrillo  Alexandrino  et  loanne  Antio- 
cheno  consenserunt. 

Quum  Nestorius  has  divisiones  foveret, 
iussu  iraperatoris  relegatus  est  in  ^gyp- 
tura,  ubi  an.  440,  exesa  vermibus  lingua 
corporisque  putredine  extinctus  est,  ut  scri- 
bunt  Evagrius  '  et  Theodorus  Lector  ^.  Cum 
eo  taraen  secta  extincta  non  est,  ut  infra  vi- 
debimus. 

85.  S.  Xtjstus  III  Pontifex  {an.  432)  — 
S.  Caelestino,  quura  annis  8  et  raensibus  5 
sedisset,defuncto,  suffectus  est  s.  Xystus  III, 
Roraanus,  qui  usque  ad  an.  440  pontifica- 
tum  gessit.  Illum  adhuc  presbyterum  ,  Zo- 
simo  pontifice,  omnium  primura  coram  fre- 
quentissimo  populo  anathema  dixisse  Pela- 
gianis,  scribit  s.  Augustinus  ^.  Pontifex  fac- 
tus,  lulianum,  inter  Pelagianos  famosura, 
quifallaceracorrectionis  spemprae  seferens, 
in  communionem  Ecclesiae  et  sedem  Ecla- 
nensem,  quibus  privatus  erat,  irrepero  ten- 
tabat,  compescuit  atque  reiecit  ^.  Concilii 
Ephesini  acta  confirmavit,  et  ad  ipsum  Ne- 
storiura  ac  episcopos  Orientis  adversus  eius 
haeresim  sententias  dedit  ^ 

86.  Persecutio  Vandalorum — In  Africa 
Catholici  dirissimam  persecutionem  subie- 
runt  post  invasionem  Vandalorum.  Hi  enim 
Genserico  duce,  an.  429,  ex  Hispania  in  A- 
fricam  transierunt,  eamque  post  cruentissi- 
mara  civium  caedem,  urbium  et  agrorum  va- 
stationem  subegerunt.  Religione  ariani  ca- 
tholicis  infensissimos  se  exhibuerunt,  eorum 


L.  de  irreformabili  R.  P.  iudicio;  A.  Muzzarelli,  De 
auctorit.  R.  P.  t.  II,  c.  7;  I.  B.  Pairaa,  Prael.  Hist. 
eccl.  t.  I,  p.  2,  c.  22. 

1  Hist.  eccl.  1.  I,  c.  7. 

2  Hist.  eccl.  1.  II,  c.  38. 

3  Epist.  194. 

^  S.  Prosper.  Chron.  ad  an.  439. 
5  Geniiad.,  L.  de  Scriptor.  Eccl.  c.  5t,  et  apud  Lab- 
be,  Concil.  t.  III,  p.  1260. 


132 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI   M. 


basilicas  occuparunt,  bonaecclesiarumcom- 
pilarunt,  et  praecipue  in  ecclesiasticos  etho- 
noratiores  viros  multis  modis   saevierunt. 
An.  4.39  occupata  Carthagine,  tanto  furore 
in  Catholicos  debacchati  sunt,  ut  de  eorum 
Relio-ione  in  Africa  conclamatum  videretur. 
PossWius  episcopus  Calamensis  ,  rerumque 
testis  oculatus,  de  persecutionis  saevitia  lo- 
quens  scribit :  «  Vandalorum  gentem  omni 
saevientem  crudelitate  et  atrocitate,  caedi- 
bus,aliisque  innumerabilibus  et  infandisma- 
lis  depopulatam  esse;  nulli  sexui,  nulli  par- 
centem  aetati,  nec  ipsis  Dei  sacerdotibus  et 
ministris,  nec  ipsis  ecclesiarum  ornamentis 
vel  aedificiis:  ecclesias  sacerdotibus  et  mini- 
strisdestitutas,  virginesque  sacrasetquosque 
continentes  ubique  dissipatos;  et  in  his  alios 
defecisse  tormentis,  alios  gladio  peremptos 
esse,  alios  in  captivitate ,  perdita   animi  et 
corporis  integritate  et  fidei ,  malo  more  et 
durohostibus  deservire  :  hjmnos  et  laudes 
de  ecclesiis  deperiisse,  et  aedificia  ecclesia- 
rum  quamplurimis  in  locis  igne  concremata 
esse'  ».  Addit  Victor  Vitensis,  tantam  fuisse 
Vandalorum  impietatem,  ut  Catholicorum 
ecclesias  ingressi,  quo  tempore  sacramenta 
populo  administrabantur,  Corpus  et  San- 
guinem  Christi  pavimentis  spargerent ,  pe- 
dibus  calcarent  '^. 

Grandem  itaque  tempestatem,  magnaque 
pericula  ecclesia  Africana  hisce  temporibus 
subiit.  Id  tamen  boni  ex  hac  persecutione 
secutum  est,  quod  multi  sacerdotes  Fidei 
causa  in  exilium  eiecti  et  navibus  impositi, 
in  alias  regiones  dissitas  pervenerint,  ibique 
christianam  religionem  propagarint  ^. 

87.  Synodi  Regiensis,  Arausicana  et 
Vasensis  —  Post  Vandalorum  invasionem 
Africani  episcopi  consuetas  sjnodos,  in  qui- 
bus  tot  sacras  leges  pro  disciplina  et  eccle- 
siastico  regimine  condiderunt,  intermittere 
coacti  sunt.  In  Galliis  an.  4.39  episcopi  13, 
praeside  s.  Hilario  Arelatensi,  convenerunt 
Regium  in  provincia  Narbonensi  pro  causa 
Armentarii,  qui  contra  canones  episcopus 
Ebredunensis  fuerat  ordinatus.  Editi  sunt  in 
hac  synodo  canones  8,  quorum  1'  duos  epi- 
scopos,  qui  Armentarium  ordinarant,  conci- 
liis  ordinariis  interesse  vetat;  2'  ordinatio- 
nem  Arraentarii  irritam  declarat;  6*  ct  7' 
proiiibent,  ne  quis  clericorum  ad  ecclesiam 
modo  vacantem  accedat  praeter  episcopum 


vicinum,  qui  defuncti  antistitis  exequias  cu- 
ret,  bonorum  ecclesiae  indicem  cpnficiat , 
deinde  ad  ecclesiam  suam  revertatur,  donec 
ad  novi  episcopi  electionem  metropolitani 
litteris  evocetur  ^ 

Anno  441  idem  Hilarius  synodum  cele- 
bravit  Arausione,  in  qua  editi  sunt  canones 
30.  In  his  inter  alia  statuitur,  ne  deinceps 
diaconissae  ordinarentur  ^.  In  synodo  Vasen- 
si,  quae  anno  sequenti  coacta  fuit,  conditi 
sunt  canones  10  ^. 

88.  S.  Leo  I  Pontifex  {an.  440)  — Sum- 
mum  Ecclesiae  pontificatum  tunc  gerebat  s. 
Leo  I,  qui  anno  440  Xysto  III  defuncto  suc- 
cessit   annisque  20  Ecclesiam  sanctissime 
rexit.  Hic  pontifex  Rusticum ,   episcopum 
Narbonensem,  se  episcopatu  abdicare  cogi- 
tantem,  ad  perseverandum  in  suscepto  la- 
bore  hortatus  est,  et  ad  eius  consultationes 
de  maiorum  clericorum  continentia  et  poe- 
nitentia,  de  votis  et  professione  castitatis,  de 
publica  poenitentia  aliisque  respondit  ^.  Pe- 
lagianara  haeresim,  in  provincia  Venetica 
repullulantem,  exscidit  *.  Priscillianistarum 
audaciara  in  Hispania  repressit  ^  An.  445 
synodum  Romae  celebravit  in  causa  s.  Hi- 
larii,  episcopi  A.relatensis,  qui  iuribus  me- 
tropoliticis  in  Viennensi  et  Narbonensi  pro- 
vinciis,  quondam  a  Zosimo  Pp.  Arelatensi 
episcopo  concessis,sed  postearevocatis,usus, 
Celidonium  episcopum  deposuerat,  et  in  lo- 
cum  Proiecti,  episcopi  aegrotantis,  alium  or- 
dinarat.  Cum  Celidonius  raanifesta  testium 
depositione  sese  purgasset,  etHilarius,  causa 
coram  synodo  pendente,  clam  Roma  disces- 
sisset,  Pontifex  Celidonium  absolvit,  Proiec- 
tum  in  sede  sua  permanere  iussit,  et  Hila- 
rium  ob  usurpata  iura  increpavit^.  S.  Hila- 
rius  se  tanta  cum  humilitate  Romanae  sy- 
nodi  sententiae  submisit,  et  quidquid  hac  in 
re  humanitus  admiserat,  ita  correxit,  ut  s. 
Leo  postea  in  litteris  suis  ad  episcopos  pro- 
vinciae  Arelatensis  eum  nominarit  sanctae 
memoriae  virum  '. — Vetuit  s.  Leo  christia- 
nos  peccata  sua  palam  confiteri  *;  decrevit- 


'  Vita  s.  Augustini,  c.  28;  Baron.,  ad  an.  137;  Biii- 
narl,  Ilist.  persecut.  Vandal.  I.  I. 
"^  De  perser.ut  Vandal.\.\. 
^  Martyrol.  Rom.  1  sept. 
<  Lahbe,  Concil.  t.  III,  p.  128i. 


1  Labbe,  ibiiL  p.  U46. 

«Ibid.  p.  1456. 

^  Epist.  2. 

i  Epist.  G  et  7. 

5  Epist.  15—6  Labbe,  Coyicil.  t.  III,  p.  1 163. 

"  Epist.  96.  —  P.  Quesnellus  in  iis,  quae  prapmisil 
editioni  Opprum  s.  Leonis,  in  causa  Celiilonii  Hilario 
omnia  laiidi,  Leoni  vero  vitupt^rio  verlit.  Contra  quem 
viilesis  \Y.  HalltTinios  in  edilione  Operum  s.  Leonis; 
Mansi  in  .'Vnimadversion.  ad  Natal.  Alex.  saec.  V, 
c  5,  a.  8. 

*  En  verba  s.  Leonis  excerpta  ex  Epistola  136,  alias 
80,  c.  2 :  n  lllam  etiam  contra  Apostolicam  regulam 
praesumplionem,  quam  nuper  agnovi  a  quibusilam  illi- 


VSQVE   AD    EXCIDIVM   IMPERII    OCCIDENTALIS 


133 


que,  sicuti  legitiir  in  Libro  Pontificali,  ut 
intra  actionem  Sacrificii  diceretur  «  san- 
ctuni  Saeriliciuni,  immacolatam  hostiam  '». 
89.  Manichaeorum  dilapsio — Idem  Pon- 
tifex  niultos  Manichaeos,  qui  ex  AlVica  Ro- 
niam  confugerant,  ad  eiurandam  haeresim 
perduxit  Manichaeorum  secta  ,  faventibus 
Donatistarum  et  Arianoruni  turbis,  priori 
saeculi  IV  paite  Uitissime  se  per  Romanum 
imperium  propagaverat,  adeo  ut  in  Mesopo- 
tamia,  Svria,  Palaestina,  Aegjpto,  Africa , 
Italia,  Gallia  et  Hispania,  durante  hac  epocha, 
Manichaeorum  coetus  existerent.  Anno  372 
Valentinianus  I  iraperator  Occidentis  aliique 
deinceps  imperatores  adversus  Manichaeo- 
rum  sectam,  cuius  placita  et  flagitia  reipu- 
blicae  tam  civili  quam  ecclesiasticae  erant 
perniciosa ,  severas  leges  ediderunt.  Multi 
praetereascriptoresecclesiastici,MariusVic- 
torinus,  Titus  episcopus  Bostrensis,  Didyraus 
Alexandi'inus,  praesertim  s.  Augustinus  alii- 
que,  Manichaeorum  doctnnas  confutarunt. 
Per  haec  omnia  effectum  est,  ut  sectariorum 
numcrus  passim  minueretur.  Vandalis  Afri- 
cam  occupantibus ,  Manichaei  inde  aufuge- 
runt:  multi,  Romae  praesertim,  haeresim 
abiuravunt;  et  cum  reliqui  in  imperio  secun- 
dum  pri.icipum  leges  reprimerentur,  secta 
ita  diminiita  est ,  ut  circa  finem  saeculi  VI 
dilapsa  sit.  Postea  rursus,  ut  videbimus, 
cum  placitis  diversimode  mutatis  et  sub  no- 
vis  nominibus,  in  lucem  emersit  ^. 

90.  S.  C]ji'iUi  Alexandrini  ohitus  (an. 
444) — S.  Leone  pontificatum  gerente,  an. 
444  ad  immortalem  vitam  transiit  s.  Cyril- 
lus ,  patriarcha  Alexandrinus,  vir  sanctus 
simul  et  eruditus,  catholicae  fidei  defensor 
egregius,  et  haeresum,  praecipue  nestoria- 
nae,  debellator  acerrimus  ^.  Plura   reliquit 


opera  homiletica,  exegetica,  dograatica  et 
polemica,  inter  quae  praecipua  sunt,  Com- 
mentarii  in  s.  Scripturam,  Homiliae  ,  trac- 
tatus  de  ss.  Trinitate  contra  Arianos,  trac- 
tatus  de  Incarnatione  et  Anathematismi  con- 
tra  Nestorium,  atque  libri  10  adversus  lu- 
lianum  apostatam  '. 

91.  S.  Isidorus  etdlii — Cum  s.  Cyrillo  flo, 
ruerunt  s.  Isidorus  Pelusiota,  monachus- 
cuius  supersunt  libri  5  Epistolarum  ^;  s. 
Petrus,  propter  eloquentiae  praestantiam  dic- 
tus  Chrjsologus,  episcopus  Ravennatensis, 
qui  scripsit  Sermones  176  et  Epistolam  ad 
haeresiarcham  Eutychetera,  qua  hunc  ad 
meliorem  mentem  revocare  conatus  est  ^; 
s.  Eucherius,  e  monacho  Lerinensi  episcopus 
Lugdunensis  ,  qui  praeter  libros  de  mundi 
contemptu,et  eremi  laude,  quaedam  scripta 
exegetica  reliquit  ■* ;  s.  Hilarius,  episcopus 
Arelatensis,  qui  praeter  vitam  s.  Honorati 
scripsitHomilias  varias,  expositionem  Sym- 
boli,  Epistolas  et  Carmina  ^;  s.  Maximus, 
episcopusTaurinensis,  plures  elegantes  Ho- 
milias  composuit  ^;  PaulusOrosius,  presby- 
ter  Tarraconensis ,  praeter  libros  de  Pri- 
scillianistarum  et  Origenistarum  erroribus 
et  de  libero  arbitrio  contra  Pelagianos,  edi- 
dit  Historiarum  libros  7  a  mundo  condito 
usque  ad  annum  post  Christum  natum  416 '^; 
Marius  Mercator,  qui  contra  Caelestium  et 
lulianum  pelagianos ,  et  contra  Nestorium 
scripto  certavit  *;  Socrates,  patriaCp.,dictus 
Scholasticus,  scripsitHistoriae  ecclesiasticae 
lil^ros  7  ab  an.  306  usque  ad  439;  Hermias 
Sozomenus,  Gazensis,  Historiam  ecclesiasti- 
cam  adornavit  ab  an.  323  usque  ad  439; 
Theodoretus,  episcopus  Cyrensis,  qui  ali- 
quandiu   Nestorio  patrocinatus,  deinde  ei 


cita  usurpatione  coiDmitli,  modis  omnibus  conslituo 
subraoveri,  ne  videlicet  de  singulorura  peccatorum  ge- 
nere,  libello  scripta  professio  publicetur:  cujn  reatus 
conscientiarian sufficiat  solis  sacerdotibus  indica- 
re  confessioiie  secreta  ».  Ex  quo  patet  talsum  protMri 
eos,  qui  asserunt  primis  quatuor  Ecclesiae  saeculis  con- 
suevisse  fideies  confessione  publica  manilestari  peccata 
mortaiia  eliam  occulla;  siquidem  s.  Leo  huiusmodi  cou- 
fessionem  non  abrogasset,  ut  praesumptionem  Apo- 
stolicae  regulae  contrariam,  si  primis  rei  Christianae 
saeculis  in  usu  fuisset. 

1  Recle  advertit  Card.  Bona,  Rer.  Liturg.  1.  II,  c.  13, 
§  3,  non  lolam  oralionem  sed  tanlum  poslreraa  illa  ver- 
\>A  s.  Leonera  Canoni  addidisse.  Nam  Auclor  Quaestio- 
num  utriv.sque  Testamenti,  qui  fuit  s.  Leone  anti- 
quior,  ipsius  orationis  mentionera  fecit  Quod  si  resci- 
visset  Pamelius  anceps  haud  fuisset  Liturgicorum 
t.  I,  in  definiendo  utrum  ea  sola  verba,  an  integram 
oralionem  Leo  canoni  addiderit. 

2  Tillemont,  Memoires,  t.  IV;  L.  Alticotti,  Diss,  de 
antiq.  el  nov.  Manich.  P.omae  1763,  in-i. 

3  Yid.p.  130etl3l. 


1  Bolland.,  Acta  SS.  28  ian.;  Tillemont,  Meinoires, 
t.  XIV.  Opera  s  Cyrilli  graece  et  latine  edidit  I.  Aubert, 
Paris.  1638,  6  t.  in-fot. ;  card.  Mai  ,  Scriptor.  vet. 
t.  VII,  IX,  Spicil.  Roman.  t.  IV,  V,  VI,  Cta.ss.  aiict.  t.  X; 
Migne,  Patrolop.  g^-aec.  t.  LXVII-LXXVII. 

-  Bolland.,  Acta  SS.  4  febr. ;  Tillemont,  Memoires, 
t.  XV.  Epistolae  eius  prodierimt  graece  et  latine,  Paris. 
1038;  Migne,  loc.  cit.  t.  LXXVIII. 

3  Butler,  Vies  de  SS.  i  dec;  Ceillier,  Biblioth. 
t.  XIV,  p.  11.  Opera  s.  Petri  Chrysol.  edita  sunt  Venet. 
1750,  et  August.  Vind.  1758,  in-fol.;  Migne ,  Patrol. 
latin.,  t.  LII. 

■*  Butler,  ibid.  10  nov.;  Tillemont,  ibid.  Exstant  Opera 
eius  in  5/W.Ma.r.PP.Lugdun.t.VI;  Migne,  loc.cit.t.  L. 

5  Bolland.,  Acta  SS.  5  mai.  Opera  eius  edita  sunt  Ro- 
mae  1731,  in-8;  Migne,  loc.  cit. 

G  Bolland.,  ibid.  25  iun.  Opera  eius  edita  sunt  Roni. 
1781,  in-fol.;  Migue,  loc.  cit.  t.  LVII. 

7  Lugd.  Balav.  1738,  et  in  Bibl.  Max.  PP.  Lugdun. 
t.  VI;  Migne,  loc.  cit.  t.  XXXL 

8  Opera  eius  edidit  R.  P.  Garnier,  Paris.  1673,  in-fol.; 
Galland..  Bibl.  PP.  L  VIII;  Migne,  loc.  cit.  t.  XLVIII. 


134 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI  M. 


anathema  dixit ,  praeter  plures  commenta- 
rios  in  S.  Scripturam,  et  scripta  polemica, 
reliquit  Historiam  ecclesiasticam  ab  an.  324 
usque  ad  428,  Historiam  religiosam  seu  vi- 
tam  triginta  eremitarum  et  haereticarum 
fabularum  libros  5  ^ ;  Philostorgius ,  patria 
Cappadox  et  religione  arianus  ,  contexuit 
Historiae  ecclesiasticae  libros  12  ab  origine 
arianae  haereseos  usque  ad  ann.  425  ^. 

92.  Nestorianorum  status — Nestorii  fau- 
tores  ecclesiasticara  unitatem  in  Oriente  gra- 
viter  turbare  pergebant.  Concordiae  inter 
loannem  Antiochenum  et  CjTillum  Alexan- 
drinum  initae^,   praeter   alios,  restiterunt 
Theodoretus  Cvrensis,  qui  ab  initio  scripserat 
contra  12  anathematismos  s.  Cvrilli,  Euthe- 
rius  Tjanensis  et  Helladius  Tarsensis  qui  ap- 
pellarunt  Xystum  HI.  At  Pontifex  eorum 
appellationem  reiecit,  et  loanni  acCjrillo  de 
concordia  gratulatus  est.  An.  434  Theodosius 
imperator  mandavit,  ut  Theodoretus  et  cae- 
teri  refragantes  ad  communionem  cum  loan- 
ne  Antiocheno  redirent  vel  sedes  suas  dese- 
rerent.TumTheodoretus  etpleriquealii  con- 
cordiae  inter  Antiochenum  et  Alexandrinum 
patriarchas  initae  atque  decretis  Ephesini 
concilii  assenserunt.  Meletius  Mopsuestenus, 
AlexanderHierapolitanus  etaliipaucicontu- 
maces  e  sedibus  suis  pulsi  sunt.  An.  435  Theo- 
dosius  legem  dedit,  qua  edixit,  ut  Nestorii 
libri  undequaque  conquisiti  iiammis  trade- 
rentur,  Nestoriani  nusquam  convenirent,  et 
non  Christiani  sed  Simoniani   vocarentur. 
Tunc  Nestoriani  libros  Theodori  Mopsue- 
steni,quondam  episcopi  etNestorii  magistri, 
qui  huius  erroribus  praeluserat,  in  varias 
linguas  versos  quaquaversum  divulgarunt. 
His  propagandae  haereseos  artibus  restito- 
runt   Theodorus  Ancjranus ,  Acacius   Me- 
litinensis  et  Rabulas  Edessenus;  qui  etiam 
ad  episcopos  Armeniae  scripserunt,  ne  Theo- 
dori  Mopsuestoni  libros  reciperent.  Proclus, 
qui  an.  434  Maximiano  in  sede  Cp.  succes- 
serat,  ab  Armenis  de  doctrina  Theodori  in- 
terrogatus,  ad  eos  dedit  ojiistolam,  Tomum 
inscriptam  ,  in  qua  pravas  Nestorianorum 
artes   refellit,  rectamque  de  raysteriis  ss. 
Trinitatis  et  Incarnationis  doctrinam  expo- 
suit^ 


1  Paris.  1612,  i  vol.  in-fol.  quibiis  1081  .additiim  5 
vol.;  Mipne,  Palrolnfj.  f/rafc.  l.  LXXX-IV. 

'■*  Socrati.s,  .S(jzomtni ,  Tlniodoreli  et  l'liilostorpii  lli- 
Rloria.s  graece  et  iMtine  ediilit  11.  Valesius.  Cf  p.  VII. 

:»  Vid.  p.  i:j|. 

*  l)e  vita  et  rebus  Rostis  s.  Procli  Cp.  pntriarcli.ie 
recens  scripsittJcillier, //i.i(/.  f/cv  anleurii  eccleH.  t  XIII, 
p.  <t7'2  sqq.  Opera  onmia  s.  Procli  edid.  Iloniae  V.  Ilic- 
cardi  an.  lOOO. 


Nestoriani  in  imperio  Romano  repressi , 
transieruut  in  Persidem.  Eorum  dux  et  an- 
tesignanus  fuit  Barsumas,  quem  Nisibis  epi- 
scopum  ordinarunt.  Inter  Christianos  Persi- 
dis  haeresim  suam  propagarunt  eo  succes- 
su,  ut  versus  finem  huius  saeculi  ipsum  ar- 
chiepiscopatum  Seleuciensem  possiderent. 
Profuit  iis  Persarum  in  Graecos  odium,  quo 
Persae  sibi  magis  devinctos  fore  putabant 
Christianos  suae  regionis,  si  hi  religione  e- 
tiam  a  Graecis  dissentirent.  Sequentibus  sae- 
culis  pestifera  haeresis  e  Perside  in  Indiam 
orientalem  ,  Arabiam  meridionalem  et  in 
provincias  a  Persis  vel  Mahometanis  impe- 
rio  Graeco  ereptas,in  ipsas  Sinas  delataest '. 

93.  Eutyches  eiusque  haeresis  —  Vix 
condemnata  erat  haeresis  Nestoriana,  quum 
nova  exorta  est,  nempe  Eutvchiana  ,  quam 
protulit  Eutyches,  celeberrimi  in  urbe  Con- 
stantinopoli  monasterii  archimandrita.  Is, 
cum  nestorianos  errores  nimio  ardore  oppu- 
gnaret,  et  nonnulla  s.  Cyrilli  verba  male  in- 
telligeret,  ex  unitate  personae  in  Christo 
conclusit,  unam  tantum  in  eo  esse  naturam 
post  Incarnationem.  Interrogatus  enim  in 
synodo  Cpno  respondit:  «  Confiteor  ex  dua- 
bus  naturis  fuisse  Dominum  nostrum  ante 
unitionem  ;  post  unitioncm  vero  unam  na- 
turam  confiteor  ».  —  Unde  consequebatur , 
vel  unam  Christi  naturam  e  duabus  compo- 
sitam  vel  humanam  post  unionem  a  divina 
absorptam  fuisse  ". 

Eutyches  a  Flaviano  episcopo  Cp.  an.  448 
in  synodo  32  episcoporum  propter  pertina- 
ciam  in  errore  sacerdotii  munere  et  mcna- 
sterii  praefectura  privatus  ^,  provocavit  ad 
R.  Pontificem.  At  s.  Leo ,  acceptis  Flaviani 
litteris ,  non  solum  non  detulit  Eutychetis 
appellationi,  sed  ad  evertendam  nascentem 
haeresira  ,  celeberrimam  ad  Flavianum  de- 
dit  epistolam  ^,  in  qua  catholicam  doctrinara 
de  incarnatione  Christi  Domini  exposuit,  et 
cui  postea  in  generali  concilio  Chalcedonen- 
si  unanimi  omnium  voce  acclamatum  est : 
Petrus  per  Leonem  locutus  est. 

Eutyches  vidcns ,  rem  sibi  Romae  male 
cessisse,  opera  Chrysaphii,  potentissimi  in 

*  Liberat.  Breviar  c.  10;  Baronius  et  P.igi ,  ad  an. 
133-3.');  Tillemont,  Hlemoires,  t.  XIV;  Assemani  Bi- 
hlinlh  orieiil.  t.  III,  [tart.  "2,. 

'^  S.  Leo,  S''rin.  '11 ;  s.  Prosper.  Chron. 

^'  L:.l)be,  Coiicil.  I,  III,  p.  1 107. 

■'  S.  riregoriiis  (lib  III  Episl.  "2).  tii  qiii.<;,  scrihil,... 
Cimtra  ,v  m.  Lriinis  l'p.  toniiim  alqiie  flejiiutinuem 
aliqiiiil  iinqiKiin  luqm  praesuniil,  anathcnia  sit;  inlel- 
li^^ciis  tiiini  noniiiu;  meiiioralam  s.  Leoiiis  ad  l-btviaiium 
epistolHin.  Eiilycliiani  Leoneni  dc  lioc  verbo  irriscrunt, 
sed  s.  Kpbrem  Palriarcba  eos  rctVllil,  uti  videri  polcst 
in  Uibliotheca  Pbotii,  Cod.  '2-2'J,  p.  8"23. 


VSQVE   AD    EXCIDIVM    IJrTERII   OCCIDENTALIS 


135 


Theodosii  aula  eunnchi ,  imperatorera  frau- 
dibus  circumvenit.  Hic  an.  419  Ephcsi  sj- 
nodum  imlixit,  quac  est  famosum  concilia- 
bulum  Ephesinum,  vulgo  Latrociniitni  vo- 
catum,  cum  illic  cuncta  fi-audibus  et  vi  per- 
acta  sint.  Convonerunt  episcopi  130.  Spretis 
legatorum  Pontiticis  iuribus,  praesedit  pcr- 
ditissimus  Dioscorus,  episcopus  Alexandri- 
nus.  Eutyches,  obhita  fidei  confessione,falsi- 
tatis  et  ambiguitatisplena,  in  pristinum  sta- 
tum  restitutus  est.  Flavianus  Cp.  et  Eusebius 
Doryleensis  aliique  episcopi  damnati  sunt. 
Legati  Pontilicis  et  quotquotconciliabuli  acti 
subscribere  recusabant,pessime  accepti  sunt, 
adeo  ut  fuga  salutem  quaerere  fuerint  coa- 
cti ;  et  Flavianus,  quod  R.  Pontificem  ap- 
pellaverat,  ita  pugnis  et  calcibus  sit  caesus, 
ut  triduo  post  vita  excesserit  *.  S.Leo  Pp.,  his 
auditis,  eodem  anno  Romae  synodum  coegit, 
in  qua  Ephesini  conciliabuli  gesta  rescidit, 
Dioscorum  damnavit,  et  Flaviani  memoriam 
in  honorem  restituit.  Deinde  apud  Theodo- 
sium  II  et  Valentinianum  III  augustos  egit, 
ut  generale  concilium  celebraretur ,  in  quo 
tanta  mala  solemniter  reformarentur.  At 
restitit  Theodosius  imperator  ^. 

Brevi  post,  an.  450  Theodosio  sine  haere- 
de  defuncto  ^,  imperii  summa  rediit  ad  Pul- 
cheriam  Theodosii  sororem ,  quae  Marcia- 
num  coniugem  et  imperii  consortem  as- 
sumpsit. 

94.  Conciliuni  Chalcedonense  generale 
IV  (an.  451)  —  Tunc  s,  Leo,  quod  frustra  a 
Theodosio  postularat,  consecutus  est.  Conci- 
lium  generale  indictum  fuit  Nicaeae,  sed 
inde  mox  translatum  est  Chalcedonera.  Con- 
venerunt  episcopi  ex  universo  orbe  christia- 
no  circiter  600.  Praesederunt  s.  Leonis  le- 
gati,  Paschasius  et  Lucentius  episcopi,  Bo- 
nifacius  et  Basihus  presbvteri;  fuitque  ab- 
solutum  16  sessionibus.  In  primis  secundum 
s.  Leonis  ad  Flavianum  epistolam,quam  Pa- 
tres  ut  irreformabilem  doctrinae  regulamse- 
cuti  sunt,  eut^^chiana  haeresis  daranata  est, 
et  definitura,  quod  Christus  unus  et  idem  sit 
in  duabus  naturis  inconfuse,  immutabili- 
ter ,  indivise  et  inseparabiliter.  Eutyches 
et  Dioscorus  cum  toto  latrocinio  Ephesino 


damnati  sunt,et  episcopi  ab  eutjchianis  par- 
tibus  rcdeuntes,  in  pristinos  gradus  recepti. 
Posthaec  quaedamcausaeparticulares  com- 
positae  fuerunt.  Sess.  XV,  absentibus  lega- 
tis  Pontificis,  cditi  sunt  canones  28,  secun- 
dura  codices  graecos  30.  1*  antiquos  canones 
confirmat;  2*  simoniacas  ordinationes  dam- 
nat;  3^  prohibet  clericis  negotiorum  saecu- 
lariura  procurationera  ;  4'  raonachos  subii- 
cit  episcopo  loci ;  6*  vetat,  ne  quis  ordinetur, 
quin  alicuius  Ecclesiae  ministcrio  dcpute- 
tur;  9*,  ne  clerici  inter  se  litigantes  ad  sae- 
cularia  iudicia  convolent;  13\  ne  clerici  pe- 
regrini  absque   proprii  episcopi  litteris  ad 
ministerium  admittantur ;  26*,  ne  monachus 
aut  virgo  Deo  consecrata,  transeat  ad  nu- 
ptias;  2T  excoramunicat  raptores;  28'  con- 
firmat  episcopo  Cp.  primas  honoris  partes 
post  R.  Pontificem,  eique  ius  patriarcliicura 
seu  ordinationes  metropolitarum  tribuit  in 
Pontica ,  Asiatica  et  Thracica  dioecesibus. 
Sess.  XVI  et  ultiraa  legati  Pontificis  contra 
praedictum  canonem  28'"  reclaraarunt  con- 
stantia  flecti  nescia  '.  His  absolutis,  quae  in 
coneilio  acta  fuerant  significata  fuerunt  s. 
Leoni  Papae.  Pontifex  ea,  quae  pro  Fidei 
definitione  contra  eutychianam  haeresim  et 
pseudos3'nodum  Ephesinara  secundura  lega- 
torum  instructiones  decreta  fuerant,  confir- 
mavit;  sed  quae  canone28°constitutaerant, 
tanquam  nova  et  concilii  Nicaeni  decretis 
etecclesiarum  Alexandrinae  acAntiochenae 
privilegiis  contraria  reiecit^. 

Imperator  Marcianus  quoque  legem  edi- 
dit,  qua  Concilii  decreta  ab  omnibus  servari 
raandavit.  Verumtamen  haeresis  extincta 
non  est.  Illius  sectatores,  qui  ab  auctore  Eu- 
tychiani  et  ab  errore  suo  Monophysitae  dicti 
sunt,  quaravis  paulo  post  inter  se  divisi, 
turbas  gravissimas  in  Oriente  excitarunt, 
et  quaquaversum  ,  praesertim  Zenone  et 
Anastasio  imperantibus,  prava  dograata  pro- 
pagare  conati  sunt,  ut  infra  videbimus. 
95.  Anglo-Saxones  in  Britannia — Dum 


<  S.  Leo,  jEptsf.  93;  Liberat.,  Breviar.  c.  12  ;  Nice- 
phor.,  IHst.  eccl.  1.  XIV,  c.  i7 ;  Evagr.  I.  II  ,c.i;  Lab- 
be.  loc.  cit.  p.  1i7'2. 

2  S.  Leo,  Epist.  2i-30;  Labbe,  ibid.  p.  Ii75. 

3  Theocliisins  II  variHS  leges  in.favorem  Ecclesiae  fu- 
lit,  rern  litterariam  fovit,  RR.  principum  leges  per  cla- 
rissimos  iurisconsultos  in  unum  corpus  quod  Codex 
Theodoxianus  dictum  est ,  collegit,  alia  plura  bene 
gessit;  sed  sub  exituni  vitae  in  Eulyclietis  partes  pro- 
pensior  fuit. 


1  Labbe,  Concil.  t.  IV. 

2S.  Leo,  Episl.  5i,  55,  61 ,  62;  Labbe.  ibid.;  Cf  p. 
112-113.  Conciliura  Chalcedonense,  dum  epistolara  s. 
Leonis  veluti  de  ore  s.  Petri  prolatam  celebravit  et  ut 
Fidei  regulara  secutum  est,  egregiura  dedit  testimonium 
de  infailibilitate  RR  Poiitificura  in  dirimendis  Fidei 
morumque  controversiis.  Atlamen  Febronius  (L.  de  sta- 
tu  Eccl.  c.  6)  et  defensores  Declaralionis  cleri  Galli- 
cani  ex  hoc  ipso  concilio  adversus  eamdem  RR.  Ponti- 
ticum  infallibilitalem  argumenla  deprompserunl.  Con- 
tra  quos  videsis  F.  A.  Zaccar. ,  Anlifebron.  part.  II,  1. 
4,  c.  3  ;  P.  Ballerin.,  De  vi  el  ratione  primatus,  c.  15, 
§13;  Card.  Orsi ,  De  iirefonnabdi  R.  P.  iudicio,  1.  I; 
Muzzarelli,  De  auctorilate  II  P.  t.  II,  c.  8;  Palraa, 
Prael.  llist.  Eccl.  1. 1,  p.  II,  c.  21. 


136 


EPOCHA   III.    A   COm^ERSIONE   CONSTANTINI  M. 


sic  in  Oriente  dissensiones,  turbasque  exci- 
tabant  haeretici  Nestoriani  et  Eutjchiani , 
in  Occidente  ecclesiarum  pax  et  prosperitas 
turbabantur  barbarorum  incursionibus,  bel- 
lis  ac  direptionibus.  Angli  et  Saxones  inva- 
serunt  insulas  Britannicas,  et  eiectis  post 
plura  certamina  incolis,  sedes  illic  fixerimt. 
Quum  isti  populi  essent  indole  feroces  et  re- 
ligione  ethnici,  cuncta  ferro  et  igne  vasta- 
runt;  Britannos,  praesertim  episcopos  et  sa- 
cerdotes,  immaniter  trucidarunt  totamque 
pene  religionem  christianam  illic  deleve- 
runt.  Britanni  e  caedibus  superstites,  partim 
intraWalliae  montes  se  receperunt,ubi  suam 
contra  Anglo-Saxones  libertatem  defende- 
runt,  partim  confugerunt  in  Galliam  et  con- 
sederuut  intra  fines  Armoricae,  quae  inde 
Britannia  minor  dicta  est. 

Attila  in  Gallia  et  Italia  —  An.  451  At- 
tila,  Hunnorum  rex,cognomento  Flagellum 
Dei ,  cum  exercitu  irruit  in  Gallias,  earum- 
que  urbes  nobilissimas,  Metas,  Treviros, 
Tongros,  Rhemos,  vastavit.  Verumtaraen  ab 
Aetio  Romanorum  duce  in  campis  Catalau- 
nicis  profligatus,  iterura  Rhenum  traiicere 
coactus  est.  Anno  sequente,  viribus  resum- 
ptis,  Alpes  perrupit ,  Aquileiam,  Ticinum, 
Mediolanum  vastavit,  omnique  Italiae  ter- 
rorem  iniecit.  S.  Leo  Pp.,  Valentiniano  III 
populoque  efflagitante,  Attilae  ad  confluentes 
Mincii  et  Padi  occurrens,  ita  atrocem  ani- 
mum  permulsit,  tantumque  auctoritate  pa- 
tuit,  divinaque  valuit  eloquentia,  ut  ex  Ita- 
lia  obedienter  imperata  faciens  ,  exercitum 
trans  Danubium  reduxerit  ^ 

Gensericus  Romam  depraedatur  (an. 
455) — Vix  Ilunni  Italia  erant  egressi,  quum 
in  eam  irruerunt  Vandali.  Anno  enim  455, 
intcrempto  Valentiniano  III,  imperiura  Oc- 
cidentis  arripuit  Petronius  Maxiraus.  Gen- 
sericus  Vandalorum  rex,  ab  Eudoxia,  Va- 
lentiniani  vidua,  adversus  Maximum  ex  A- 
frica  evocatus,  in  Italiara  exercitura  traie- 
cit;  victor  Romam  usque  progressus,  urbem 
cepit  ac  depraedatus  est ;  attamen  s.  Leonis 
oratione  lenitus,  a  caede  et  incendio  absti- 
nuit.  Maxiraus  a  suis  interfectus  esteodem 
anno  ,  et  Gensericus  in  Africam  remea- 
vit^. 

Synodi Arelatensis  etAndegavensis (an. 
452-453)  —  Quum  hisbarbarorum  incui'.sio- 
nibus  ccclesiasticae  rei  ct  disciplinae  cladcs 
non  modicae  essent  ilhitae,  episcopi,  ut  iis 


*  Prosp.  Chron.;  GrcRor.  Tiiron.,  Ili.il.  Fraiic.  1.  II, 
C.  6  el  'J;  lonlaii.  I)e  rrbiis  Geticis,  c.  ;!i-l'2. 

'  Prosf)  Chrnn.;  Kv;iKr.,  llisl.  eccl.  I.  II,  c.  7;  I'ro- 
cop.,  Uc  belto  Vandal.  I.  I. 


mederentur  ,  quam  primum  licuit,  sjnodos 
coegerunt.  Extant  in  hanc  rem  canones  56 
sjnodi  Arelaten.sis  II,  an.  452  celebratae,  qui 
potissimura  extracti  sunt  e  conciliis  Nicae- 
no  et  Arelatensi ,  et  canones  12  Andega- 
vensis  sjnodi,  quam  an.  453  celebravit  Leo 
Bituricensis  *. 

96.  Conversio  Hibernorum  per  s.  Patri- 
cium  —  Romanorum  imperio  in  Occidente 
adfinem  properante,  novi  populi  regnoChri- 
sti  idest  Ecclesiae  adgregabantur.  In  Hiber- 
nia  Evangelii  praedicatio  uberrimos  fructus 
tulit.  Insulam  istam  occupabant  Scoti,  ho- 
mines  admodum  feri.  lam  a  longiori  terapo- 
re   aliqua  christianae  Religionis  semina  e 
vicina  Britannia  et  Gallia  inter  eos  sparsa 
fuerant.  Anno  431  Caelestinus  Pp.  ad  eos 
episcopum  et  Evangelii  praeconem  ablega- 
vit  s.  Palladiura,  antea  Roraanae  ecclesiae 
diaconum.   Hic  primo  in   Hibernia   deinde 
Scotis  qui  ex  ea  in  Britanniam  septentrio- 
nalem  ,    hodiernam    Scotiam  ,  transierant, 
Evangelium  praedicavit^.  Brevi  post  in  Hi- 
berniam  venit  s.  Patricius.  Hic  in  Britannia 
septentrionali  haud  procul  a  Glascua  natus 
an.  377,adhuc  iuvenis  a  piratis  inHiberniam 
abductus  est.  Post  plures  annos  e  captivita- 
te  liberatus,   in  Galliam  et  Italiam  venit. 
Progressu  temporis  presbjter  et  tandem  a 
Caelestino  Pp. ,  qui  eura  convertendis  Hi- 
bernis  prae  caeteris  aptum  iudicabat,  epi- 
scopus  pro  iisdem  ordinatus  est.  Patricius 
demandatum  sibi  munus  ardenti  religionis 
zelo  et  pia  in  Deura  fiducia  aggressus  est,  et 
exhortatione  indefessa,  labore  iraprobo  et 
prodigiis,  tandem  gentis  ferociara,  magna- 
tum   resistentiam    et  sacrificulorum  mall- 
gnitatem  devicit,  et  universam  pene  insu- 
lam    ad    christianam  religionem  perduxit. 
Quam  ut  firmaret,  episcopatus  erexit,  inter 
quos    Armacanum  primarium  ipse  gessit , 
presbjteros  aliosque  clericos  ordinavit,  mo- 
nasteria   virorum   et  feminarum  fundavit. 
Postquam  annis  circiter  30  inter  continuos 
labores  et  itinera  apostolica,  inter  maximas 
molestias  et  vitae  pericula,  pietatem  plan- 
tasset  moresque  correxisset,  laborum  suo- 
rura  praeraia  aeterna  consecutus  est,  Hiber- 
norum  apostolus  iure  meritoque  appellatus^. 
S.  Severinus  apostolus  Noricorum — In 
antiquo  Norico,  quod  hodiernam  Austriam, 
Stiriam,  Carinthiara  et  Bavariara  coraple- 


<  Labbc,  Coiicil.  t.  IV,  p.  1010  el  10-20. 

•^  Us.siM-.  Antiquit.  eccl.  Dritann.;  Tillcmont,  Memoi- 
res,  l.  XVI;  Holianii. /lcfa  i'S  G  iiil. 

'  Usser.  et  Tillemonl,  loc.  cil. ;  UMimti.  Acta  SS.  17 
ni:irl. 


VSQVE   AD   EXCIDIVM   IMPERII    OCCIDENTALIS 


137 


ctebatur,s.  Severinus  tanto  cum  tVuctu  Chri- 
stum  Dominum  praedicavit,  ut  Noricorum 
apostoliis  vulgo  cognominatus  sit.  lara  du- 
dum  anto  haec  tempora  Evangelium  illic 
fuerat  praedioatum  et  ecclesiae  institutae  ; 
sed  Hunnoruni,  llerulorum,  Turcelingorum 
et  aliorum  barbarorum  invasionibus  gran- 
des  tempestaies  subierant. 

Ante  medium  huius  saeculi  s.  Yalentinus, 
a  s.  Leone  Pp.  I  ordinatus  episcopus  ,  in 
Castris  Batavis,  circa  Passaviam,  in  Rlietia 
et  Tyroli  Evangelium  praedicavit  tura  infi- 
delibus,  tum  arianis,  et  sacerdotes  consti- 
tuit'.Eius  vestigia  secutus  est  s.  Severinus 
qui  a  Deo  excitatus,  ad  l)arbaros  Norici  in- 
colas  profectus  est,  iis  poenitentiam  et  chri- 
stianam  doctrinam  praedicavit,  totusque  in- 
cubuit,  ut  efferatos  incolarum  mores  eraol- 
liret,  eorumque  mentes  verbo  et  exemplo  ad 
coelestia  appetenda  erigeret.  Splendor  san- 
ctitatis  ,  qua  praefulgebat,  miraculorum  re- 
rumque  gestarum  celebritas  tantam  illi  fi- 
duciam  acvenerationemconciliarunt,  ut  ipsi 
Herulorum  etRugiorum  reges  eum  impense 
colerent  ^.  Obiit  s.  Severinus  anno  482. 

97.  S.  Leonis  M.  obitus  (rtn.461) — Quum 
s.  Leo  20  annis  summum  pontificatum  ges- 
sisset,  ad  coelestem  patriam  migravit,  vitae 
sanctitate,  eloquentia,  Fidei  defensione,  a- 
liisque  rebus  gestis  vere  Magnus.  Reliquit 
plures  Epistolas,  disciplinam  et  historiam  ec- 
clesiasticam  huius  aevi  praeclare  illustran- 
tes,  inter  quas  celeberrima  estepistola  ad  Fla- 
vianum  Cp.^,  Homilias  seu  Sermones  multos^. 

S.  Hilarius  Pontifex — In  locum  s.  Leo- 
nis  subrogatus  ests.  Hilarius^  sardus,  R.  E. 
diaconus  ,  qui  sedit  usque  ad  an.  467.  Hic 
memor  quanti  Pontificis  esset  successor,  ve- 
stigiis  eius  inhaesit.  Concilia  Nicaenum,  E- 
phesinum  et  Chalcedonense  ac  s.  Leonis  ad 
Flavianum Cp.  epistolam  auctoritate  sua  con- 
firmavit,  et  in  Nestorium  ac  Eutychetem , 
eorumque  sectatores  anathema  renovavit  ^. 
Contra  Anthemii,  imperatoris  Occidentis, 
studium ,  qui  Macedonianos  secum  Romam 
adduxerat,eisque  conveniendi  potestatem  in 
Urbe  postulabat,  invictus  stetit,et  a  proposi- 
to  eum  deterruit".  An.  465  Romae  48  episco- 
porum  synodum  celebravit,  in  qua  editi  sunt 
canones  5:  in  his  praecipitur  ut  canones  Ni- 
caeni  et  Apostolicae  Sedis  decreta  serventur 


*  Bolland.  ibid.  7  i.in.;  Butler,  Vies  des  SS.  7  janv. 

2  Bolland.  ibid.  8  ian. 

3  Edid.  FF.  Ballerin.,  Venet.  1753,  3  vol.  in-fol;  Mi- 
gne,  Patrol.  latin.  I.  LIV-VJ. 

*  Vid.p.  134.— 5Appellatureliam//i/ar«s  elHilarion. 
8  Baron.  ad  an.  461. 

"  Gelas.  I  Epist.  13. 


bigami,  viduarura  mariti,  illiterati,  mutili 
et  poenitentes  a  suscipiendis  Ordinibus  sa- 
cris  arcentur;  prohibetur,  ne  quis  episcopus 
sibi  successorem  designet '. 

98.  Claudianus  Mamertus,  aliique  scri- 
pto7-es  —  Inter  scriptores  ecclesiasticos  hoc 
tempore  floruerunt:  Claudianus  Mamertus , 
Viennensis  ecclesiae  presbjter,  qui  varii  ge- 
neris  litteris,  sacris  et  profanis ,  excultus, 
scripsit  libros  3  de  statu  seu  natura  animae, 
et  Carmen  contra  vanos  poetas  ^;  Victorius 
Aquitanus,qui  rebus  matliomaticis  perquam 
exercitatus,Canonem  paschalera  usque  ad  an. 
532  composuit  ^;  Salvianus  presbyter  Mas- 
siliensis ,  qui  divinis  humanisque  iitteris  e- 
ruditus,  scripsit  libros  8  de  Dei  providentia 
et  gubernatione,  4  contra  avaritiam,  et  ali- 
quot  epistolas  * ;  Gelasius  Cyzicenus,  Caesa- 
reae  in  Palaestina  episcopus,  qui  edidit  Hi- 
storiam  actorum  Concilii  Nicaeni^. 

99.  S.  Simplicius  Pontifeoc  {an.  467) — • 
S.  Hilariumpostpontiflcatus  annos  fere  6  de- 
functum,  excepit  s.  Simplicius,  Tiburtinus, 
qui  usque  ad  an.  483  Ecclesiam  cum  magna 
sanctitatis  et  prudentiae  laude  gubernavit. 
Eum  sub  pontificatus  initia  tentavit  Leo,  im- 
perator  Orientis,  ut  Cp.  episcopo  patriarchi- 
ca  iura  in  Pontica,  AsiaticaetThracica  dioe- 
cesibus  conflrmaret,  sed  Simplicius  decesso- 
rum  suorum,  s.  Leonis  et  s.  Hilarii,  exem- 
plo  insistens,  imperatoris  consiliis  restitit  ^. 
Pari  constantia  Eutychianorum,  praesertim 
Petri  Moggi  et  Petri  Fullonis,  audaciae  et 
pravisartibus  eum  restitisse  videbimus.Gau- 
dentium  episcopum  Autiniensem,  propter  il- 
licitasab  eo  factas  Ordinationes  potestate  or- 
dinandi  privavit,  et  solum  quartam  partem 
reddituum Ecclesiae  et  oblationum  ei  conces- 
sit,  mandans,  ut  partes  duae  ecclesiasticis 
fabricis  et  peregrinorum  atquepauperumsu- 
stentationi  prodessent,  tertia  autem  clericis 
secundum  singulorum  merita  divideretur ''. 


1  Labbe,  Coiicil.  t.  IV,  p.  1060.  —  Fuit  olim  in  more 
posilum,  ut  Episcopi  sibi  successorem  designarent.  Eo 
iure  recte  ac  sapienler  usi  sunt  coraplures  Antistites, 
ciwi  (ul  prodit  Baronius  ad  an.  426,  n.  13)  quos  sanc- 
tissimos  scirent,  eos  ad  Episcopale  munus  delige- 
rent.  Id,  cura  secus  fieri  coepisset,  interdi.xit  Nicaena  I 
synodus.  ISon  incongruura  est  meraorare  quod  D.  Au- 
gustinus  de  sei|)so  accidisse  narrat  {Episl.  213,  alias 
1 10,  §  4) :  Adhitc  in  corpore posito  beatae  memoriae 
Patre  et  Episcopo  meo  sene  Valerio,  Episcopus 
ordinatus  sum,  et  sedi  cum  illo,  quod  Concilio  Ni- 
caeno  prohibitum  esse  nesciebam,  nec  ipse  sciebat. 

2  Libri  de  statu  animae  edili  sunl  Antw.  1617,  et  t.  VI 
Bibl.  maxim.  Pl\;  Mis;ne,  Patrol.  latin.  t.  LUI. 

3  EdiL  ab  ^g.  Bucherio,  Anlw.  1633. 

*  Galland.  Biblioth.  PP.  l.  X;  Migne,  loc.  cit. 

5  Harduin.  Concil.  l.  I.  Vide  annoL  1  p.  VII. 

6  Gelas.  I  Epist.  13. 

1  Epist.d  ad  Florent.  apud  Labbe,  Concil.  t.  IV, 


138 


EPOCHA   III.    A   CONVERSIONE   CONSTANTINI    M. 


Initio  Ecclesiae  cura  bonorum  ac  reddituum 
ecclesiasticorum  erat  apud  episcopos,  qui 
eam  oeconomo  vel  arcliidiacono  committe- 
bant.  Ex  his  bonis  episcopi  et  clerici  aleban- 
tur,  egentibus  et  ecclesiarum  impensis  seu 
fabricis  succurrebatur.  Postea  vero  RR. 
Pontifices,  Gelasius  I,  Gregorius  M.  aliique, 
et  concilia  coustituerunt ,  ut  ecclesiastica 
bona  in  quatuor  partis  dividerentur,  qua- 
rum  una  episcopo,  altera  clericis  ecclesiae 
addictis,  tertia  fabricae  ecclesiae,  quarta 
pauperibus  attribueretur  ^ — Ordinis  sacra- 
mentum  mense  decembri  conferri  solitum  , 
mense  februario  administravit  ^. 

100.  EutycManorum  turhae — Postquam 
eutjchiana  haeresis  in  concilio  Chalcedo- 
nensi  solemniter  esset  damnata,  illius  secta- 
tores  omni  via  hoc  concilium  et  defensores 
eius  oppugnarunt ,  gravesque  turbas  in  0- 
riente  excitarunt.  An.  452  in  Palaestina 
Theodosius ,  nomine  potius  quam  vita  mo- 
nachus ,  multos  monachos  concitavit  contra 
Chalcedonense  concilium ,  perinde  ac  si  in 
eo  Fides  fuisset  prodita.  Hi  excitata  plebe 
Hierosolj^mam  armis  occuparunt,  atque  in 
locum  luvenalis  memoratum  Theodosium 
Hierosoljmorum  episcopum  ordinarunt.  A- 
liis  etiam  Palaestinae  episcopis,  partim  oc- 
cisis  partim  fugatis,  Eutjcltianos  subroga- 
runt.  In  omnes,  qui  Chalcedonensi  concilio 
et  Leoni  Pp.  anathema  dicere  nolebant,  im- 
maniter  saevierunt.  An.  453  turbis  militari 
manu  finis  impositus  est.  luvenalis  sedi  suae 
restitutus,  non  multo  post  in  svnodo  fidem 
Chalcedonensis  concilii  explicavit,  multos- 
que  rebelles  monachos  ad  unionem  cumEc- 
clesia  reduxit. 

Verum  in  ^gjpto,  quae  principalis  eo- 
rum  sedes  erat,  Eutjchiani  longe  diuturnio- 
res  turbas  excitarunt.  Dioscorus  Alexandri- 
nus,  ut  et  Eutjches,  ab  iraperatore  in  exi- 


p.  1009,  et  apiul  Gratianiim  \t,  qiiaest.  2,  cap.  Dered- 
ditibus  Ecclesiae  28.  (^f  Launoiura,  I)e  cura  Eccle- 
siae  pro  miseris  et  pauperibus,  l.  II,  part.  2. 

'  (;i'Tlioma.ssin.,  \elus  et  nova  Eccl.  disciplina, 
part.  III,  1.2,  e  13-14. 

'^  Amalariii.s,litj. II  dciTcc/.  0/^ct/*,c.  \,'m  Biblioth. 
Patr.  l.  XIV,  scribit:  «  Priini  Apostolici  semper  in 
Decembrio  mense,\x\  qnoNalivilas  D.  K.  I.C.  ceieijra- 
liir,  consecraliones  minislraliant  nsque  ad  Simpjicium, 
qiii  fuil  a  beato  Pclro  quailragesimus  nonus.  Ipsc  [iri- 
mus  sacravil  in  Februario.  K.\  Poiilificibus,  qiii  usque 
ad  e.xiliim  saeculi  IX  Oidiiiis  sacramentiim  adminislra- 
runl,  iinus  Leo  II,  mcnse  maio,  vel  ut  aliis  visum  esl, 
iunio,  el  semel  mense  septembri  (Ireporius  M.  adinini- 
slravil.  Alii  post  Sini[ilicium  omnes  vel  decembri,  vel 
hebdiimada  ((iiadrapcsimae  prima,  vel  mcdianu,  qiiae 
proxime  sequilur  Dominicam  qiiarlam  Quadragesimae: 
nulli  Sabbato  antc  l'ascba  ».  Cf  Mabillonium ,  Com- 
ment.  Ord.  Jiom.,  c.  10  et  19. 


lium  eiectus  fuerat,  in  quo  ambo  obierunt. 
Eorum  asseclae  contra  Proterium  patriar- 
cham  Alexandrinum  excitarunt  seditionem 
caedibus  plenam.  Marcianus  imperator  se- 
ditiosos  armis  repressit.  Nihilominus  plu- 
res  episcopi  et  monaclii  cum  Proterio  com- 
municare  nolebant.  Factionis  capita  erant 
TimotheusyEluruspresbjter  etPetrusMon- 
gus  diaconus.  An.  457  defuncto  Marciano 
imperatore,  Timotheus  ^lurus,  multis  mo- 
nachis  et  plebeiis  stipatus,  ecclesiam  A- 
lexandrinam  invasit,  atque  ab  episcopis  fa- 
ctionis  suae  patriarcha  ordinatus  fuit;  Pro- 
terius  vero  intra  baptisterium  occisus  est. 
Confestim  pseudo-patriarcha  conciliabulum 
coegit,in  quo  Chaleedonensiconcilioeiusque 
patronis,  nominatim  Leoni  Pp.  et  Anatolio 
Cp.  anatliema  dixit.  Leo  imperator,  Marcia- 
ni  successor,  a  s.  Leone  Pp.  et  episcopis  ca- 
tholicis  interpellatus,  an.  460  Timotheum 
relegavit  Chersonesum,  et  ad  sedem  Ale- 
xandrinam  eligendum  curavit  Timotheum 
Solophaciolum.  Ita  turbae  in  yEgjpto  sopi- 
tae  sunt  usque  ad  an,  475. 

In  Sjria  propagandae  haeresi  operam  na- 
vavit  Barsumas  abbas,  qui  in  conciliabulo 
Ephesino  saevissimus  extiterat  in  Flavia- 
num  Cp.  episcopum.  Magis  eam  illic  propa- 
gavit;  Petrus  cognomine  Gnaphaeus  seu 
Fullo.  Hic  Acoemetarum  monasterio ,  de- 
inde  ecclesia  Chalcedonensi  propter  hae- 
resim  eiectus,  venit  Antiochiam ,  ubi  favo- 
rem  Zenonis  patritii  et  copiarum  orientalium 
ducis,  consecutus  est.  Anno  471  excitata  con- 
tra  Martjrium  patriarcham  Antiochenum 
seditione,  sedera  eius  invasit,  furoremagno 
contra  Chalcedonense  concilium  invectus 
est,et  quo  magis  eutjchianam  haeresim  pro- 
pagaret,  stabiliretque,  celebri  trisagio,  San- 
ctus  Deus,  Sanctus  fortis,  Sanctus  immor- 
talis.,SiM\  iussit  has  voces:  Qui crucifixus 
espro  nobis.  Quae  formula  cuin  significare  vi- 
deretur,  omnes  tres  personas  divinas  in  cru- 
cem  actas,  eius  defensores  dicti  sunt  Theo- 
paschitae.  Leo  imperator  contra  Petruai 
Fullonera  interpeliatus,eura  Oasim  in -^gy- 
pto  relegavit.  Ad  Atitiochenara  sedem  evec- 
tus  fuit  lulianus  et  trancpillitas  restituta 
usquo  ad  ann.  475  '. 

101.  OccidentaUs  imperii  finis  {an.  476) 
— In  Occidente  barbarorura  invasionibusro- 
raanura  imiierium  corruit.  Post  Valentinia- 
ni  III  interitura  (455)  innperatores  successive 
dicti  suntMaxiraus,  Avitus,Maioranus,  Seve- 


'  Fvagr.  lliiil.  eccl.  1.  II-III;  Liberal.  Dreviar. 
ir)-H);  Assemani  lUhliotli.  oneiil.,l.  II. 


c.i, 


VSQVE  AD  EXCIDIVM  IMPERII  OCCIDENTALIS  139 

rus,  Anthemius,  Anicius,  Olibrius,  Flavius  1  47t5  Odoacer,dux  Herulorura  ctTurcelingo- 
Gljcerius,  lulius  Nepos,  et  an.  475Roniulus  runi  qui  in  castris  Ronianorum  stipendia  me- 
Augustulus.  Qui  omnes  potius  reges  Italiae  \  rebant,  rebellavit,  Romulum  Augustulura , 
fuerunt  quara  iraperatores  Occidentis;  nara  iniperio  exutura,in  Campaniam  relegavit,  et 
Vandali,  Africara,  Visigotlii  et  Sucvi  Ilispa-  Itaiiam  annis  17  gubernavit.Sic  in  Romulo 
niara,  Anglo-Saxones  Britanniam,  Bnrgun-  ,  Augustulo  impcrium  romanum  extinctum 
diones  et  Franci  Gallias  occuparunt.  Anno  '  est. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  QVARTA 

A  FINE  IMPERII  OCCIDENTALIS 

VSQVE  AD  PSEVDO-PROPHETAM  MAHOMET 

SEV  AD  ORTVM  ISLAMISMI,  AN.  022. 


PROOEMIVM 

Postquam  religio  christiana  per  univer- 
sum  iraperiumRomanum  iam  esset  propaga- 
ta,  factum  est,  ut  populi  barbari  e  septen- 
trione  in  Occidentalis  imperii  provincias  ir- 
ruerint,  eas  occuparint,  et  deleto  Roraano- 
rum  iraperio,  nova  in  iisdem  regna  institue- 
rint.  His  barbarorum  invasionibus  bellisque 
inde  secutis  clades  magnae  ecclesiis  illatae 
sunt,  ut  in  praecedenti  epocha  notavimus.  In 
praesenti  vero  epocha  videbimus,  quantura 
bonura  inde  elicuerit  divina  Providentia.  E- 
tenim  iidem  illi  populi  barbari,  antea  aut 
ethnici  aut  semichristiani  seu  ariani,  incul- 
ti,  feroces,  Christo  nomina  dederunt,  super- 
stitionera  et  errores  abiecerunt ,  veritatem 
amplexati  sunt,  et  secundum  religionis  chri- 
stianae  praecepta  incultam  saevamque  vi- 
vendi  licentiam  cum  urbana  humaniorique 
vita  commutarunt.  Unde  effectum  est,  ut  ve- 
teri  imperio  eiusque  institutis  abrogatis,  sen- 
sim  successerintcivitates  seu  status  christia- 
ni,  quarura  forma  seu  constitutio  in  ipsa  re- 
ligione,  quam  reges  et  subditi  profitebantur, 
erat  fundata.Hae  novae  civitates,quaemedia 
aetate  in  Occidente  obtinuerunt,  cum  socie- 
tate  religiosa  seu  Ecclesia  ita  erant  coniun- 
ctae,  ut  qui  huic  praeerant  RR.  Pontifices, 
illis  pariter  praesiderent ,  supremo  arbitrio 
discordias  principes  inter  et  subditos  compo- 
nerent ,  horum  obedientiam  illorumque  do- 
minationem  moderarentur. 


Attamen  quemadmodum  religio  christia- 
na  olim  in  sua  per  romanum  imperium  pro- 
pagatione  obstacula  multigena  experta  est, 
ita  etiam  in  convertendis  novis  his  populis 
discrimina  varia  subiit;  sed  ut  olim,ita  nunc 
etiam  divina  sua  efficacia  hostes  convertit 
in  subditos.  In  primis  Franci  sub  principe 
suo  Clodoveo  abiectis  ritibus  ethnicis,  se  ad 
veri  Dei  cultum  converterunt,,  et  superba 
coUa  religionis  christianae  iugo  submise- 
runt.  Eorum  exemplum  secuti  sunt  Angli  et 
Saxones  in  Britannia.  In  Gallia  itidem  Bur- 
gundiones  sub  Sigismundo  rege,  et  in  Hi- 
spania  Suevi  sub  Theodomiro  ac  Visigothi 
sub  Reccaredo,  eiurata  haeresi  ariana,  ca- 
tholicam  doctrinara  amplexi  sunt. 

Praeterea  apud  Erulos,  Abasgos  et  Mau- 
ros  Africanos  chiistianae  fidei  professio  au- 
cta  est ;  in  Italia  vero  et  Africa  sub  Gothis 
et  Vandalis  persecutionem  subiit;  in  impe- 
rio  Orientali  graviter  perturbata  fuit  Euty- 
chianorum  haereticorum  tumultibus. 

1.  Ecclesiae  status  in  Occidente  —  De- 
structo  in  Occidente  Romano  imperio,  Ec- 
clesia  magno  discrimini  fuit  obnoxia,  e  quo 
tamen  victrix  evasit, 

In  Gallia,  cuius  partem  septentrionalem 
Franci  ethnici,  meridionalem  Visigothi  aria- 
ni,  orientalem  Burgundiones  pariter  ariani, 
occuparunt,  religio  catholica  inter  veteres 
incolas  conservata  fuit ;  sed  cum  isti  populi 
essent  vel  ethnici  vel  semichristiani,  barbari 
bellisque  fere  continuis  inter  se  implicati, 


140 


EPOCHA   IV.    A   FINE   IMPERII   OCCIDENTALIS 


sub  ecrum  imperio  ecclesiarum  status  fuit 
conturbatus. 

In  Hispania  praeter  Visigothos  regnabant 
Suevi  ariani.  Inter  veteres  quidem  incolas 
religio  catholica,  quemadmodum  in  Gallia , 
conservata  fuit.  Enricus  vero  rex  Visigotho- 
rum,  omni  via  Catholicos  ad  Arianismum 
adducere  conatus  est,  grandem  persecutio- 
nem  contra  eos  excitavit,  episcopos  partim 
in  exilium  pelli  partim  interfici  iussit  ^  Re- 
gnavit  is  ab  anno  446  usque  ad  484.  Ala- 
ricus  II,  illius  filius  et  in  regno  successor, 
persecutioni  finem  constituit,  et  episcopis 
eiectis  potestatem  redeundi  ad  ecclesias, 
etiam  synodos  celebrandi,  dedit. 

In  Anglia  seu  antiqua  Britannia,  ab  Anglis 
et  Saxonibus  occupata,  religio  christiana  de- 
periit,ecclesiaedestructae  vel  in  deorum  fana 
conversae  sunt.  Britanni  vero,  qui  se  in  re- 
giones  Walliae  receperunt,  in  catholica  fide 
perseverarunt. 

In  Italia  Odoacer,  qui  regnavit  usque  ad 
annum  493  a  vexandisCatholicis  abstinuit. 
In  Afnca  vero,  in  qua  regnabant  Vandali 
ariani,Catholici  saevam  persecutionem  per- 
pessi  sunt  sub  Genserico  rege,  ut  in  praece- 
denti  epocha  vidimus  ^.  Hunnericus,  Gense- 
rici  filius  et  anno  477  in  regno  successor, 
qui  regnavit  usque  ad  annum  484,  Catholi- 
cos  adhuc  vehementius  persecutus  est,  prae- 
cipue  posterioribus   regni  sui  annis.  Tunc 
omnes  ecclesiae  Catholicis  sunt  aderaptae,  ii 
honoribus  et  muneribus  publicis    privati, 
clerici,  praesertim  episcopi,  in  Sardiniam  et 
Corsicam  relegati ,  multi  utriusque  sexus, 
oranis  conditionis  et  aetatis,calaraitatibus  et 
cruciatibus   affecti.  Sed   Guntabundus  seu 
Guntamundus,  qui  regnavit  ab  anno  484 
usque  ad  496,  persecutioncm  repressit,  exu- 
les  episcopos  et  clericos  revocavit ,  Catho- 
licis  facultatem  exerccndi  suam  religionem 
concessit  ^. 

2.  Ecclesiae status  in  Orien te  sub  Zenone 
tmjJej'.  {an.  475-491)  —  In  Oriente  post 
mortem  Leonis  (474) ,  sub  quo,  ut  vidiraus, 
Catholici  praevaluerunt  Eutychianis,  impe- 
rium  occupavit  Zeno;  sed  anno  sequenti  de- 
iectus  fuit  a  Basilisco,  qui,  ut  haereticorura 
gratiam  sibi  compararet,  eorum  coryphaeos, 
Timotheum^lurumetPetrumFullonem  ab 
exilio  revocavit,  omnibusque  episcopis  et cle- 
ricis  sub  poenadepositionis,  monachis  et  lai- 


'  Sidonius,   L.  VII  Epist.  6;  Gregor.  Turon.  1.  II, 


2  Viile  p.  131  sq. 
^  Viclor  Vilensis,  De  persecut. 
l)e  bello  Vandal.  I.  I,  c.  8. 


Vamlai;  Procopius, 


cis  sub  poena  exilii  praescripsit,  ut  epistolae 
s.  Leonis  ad  Flavianum  et  ConciUo Chalcedo- 
nensi  anathema  dicerent.  Episcopi  magno  nu- 
mero,metu  ducti,Basilisci  edicto  subscripse- 
runt;  sed  Acacius  episcopus  Cpnus,  cum  cle- 
ro  et  populo  suo  pravis  illius  conatibus  con- 
stanter  restitit.  Basiliscus  resistentiaCpno- 
rum  et  adventu  Zenonis,  qui  cum  exercitu 
ad  urbem  appropinquabat,  perterritus,  hae- 
reticum  suum  edictum  revocavit,  et  brevi 
post  (477),  a  Zenone  superatus,  imperium 
amisit. 

Zeno,  recuperato  imperio  ,  secundum  s. 
Simplicii  Pp.  mandata  et  Acacii  Cpni  con- 
silia,  Basilisci  acta  abrogavit,  PetrumFul- 
lonem  e  sede  Antiochena,  PetrumMongum, 
ab  Eutjchianis  in  locum  Timothin  .^luri 
raortui  intrusum,  ex  Alexandrina,  alios  in- 
trusos  ex  aliis  sedibus  pepulit,  et  eas  Ca- 
tholicis  reddidit.  Tunc  Alexandrinam  sedem 
recepit  Timotheus  Solophaciolus  ,  ad  Antio- 
chenam  ordinatus  fuitStephanus,  ct  qui  su- 
pra  Basilisci  decreto  assenserant,  subscri- 
ptionem  suam  revocarunt. 

Verum  Acacius  Cp.,  qui  de  catholicae  fi- 
i  dei  defensione  et  ecclesiasticae  pacis  resti- 
tutione  bene  meruerat ,  postea  ambitionis 
aestu   incalescens,  graves   turbas  et  schi- 
sma  in  Ecclesia  excitavit.  Quum  enira  post 
mortem  Tiraothei  Solophacioli  patriarchae 
Alexandrini,  anno  481  vel  482,  ab  episcopis, 
clericis  et  monachis  catholicis  electus  fuis- 
set  loannes  Talaia,  Acacius  tanta  incaluit 
invidia,  ut  Zenonem  imperatorem  commo- 
verit   ad   reiiciendum   loannem   Talaiam , 
quem  plurium  criminum  accusabat,  et  ad  re- 
stituendum  Petrum  Mongum,  quem  antea, 
ut  haereticum,  eiiciendum  curaverat.  Brevi 
post  (482),  non  obstantibus  Simplicii  Pp.  ad- 
raonitionibus,  praetextu  uniendi  Monophy- 
sitas  seu  Eutjchianos  cum  Catholicis,  Ze- 
noni  auctor  fuit ,  ut  fraudulentum  de  Fide 
edictum  {Henoticon)  promulgaret,  \uod  dis- 
cordias  in  ccclcsia  Orientalipluriraumauxit, 
et  tum  Catholicos  turn  Monophysitas  inter 
se  divisit.  Huicedicto,  quod,  quamvis  haere- 
sim  non  exprimeret,  eara  tamen  non  con- 
deranabat,  nequo  satis  dogma  catholicum 
tutabatur,  subscripserunt  Acacius,  Petrus 
Mongus,  qui,  reiccto  Talaia,  sedera  Alexan- 
drinara  rccepit,  aliiquo  e  Catholicis  et  Mono- 
physitis.  Qui  vero  inter  Catholicos  iusto  Fi- 
dei  studio  erant  animati,  huic  edicto  sub- 
scribcre  recusarunt.  IUud  etiam  roiecerunt 
fervidiores  intcr  Monophysitas  ,  qiiia  in  eo 
concilium  Chalccdononse  non  exprosse  dam- 
nabat  ur,  et  hi  so  a  communionc  Pctri  Mongi 


VSQVE  AD  ORTVM  ISLAMISMI 


141 


separantes,  dicti  sunt  Acephali ,  idest  sine 
capito. 

Acacius,  quamvis  a  s.  Simplicio  Pp.  eius- 
que  sufcessore  Felice  III  adnionitus,  non 
tantum  nou  resipuit,  sed  Felicis  Pp.  legatos, 
a  Zenoue  carceri  mancipatos,  ad  transgre- 
dienda  Pontiticis  mandata,ad  comraunican- 
duui  cum  Petro  Mongo  eique  confirmandam 
sedem  Alexandrinam  compulit.  Quapropter 
Felix  III  an.  484  in  Romana  svnodo  Acacium 
et  legatos  suos  praevaricatorescommunione 
Ecclesiae  et  episcopatus  honoreprivavit.Aca- 
rius  vcro,  imperatoris  patrocinio  fretus,  no- 
men  Pontificis  e  sacris  diptjchis  rasit ,  epi- 
scopos  ad  suscipiendum  Henoticon  Zenonis 
et  ad  communicandum  cum  Petro  Mongo 
compulit,  plures,  inter  alios  Calendionem 
Antiorhenum,  in  cuiuslocum  restitutus  fuit 
Petrus  FuUo,  deponendos  curavit,  et  schisma 
in  Ecidesia  introduxit,  quod  35  fere  annos 
perduravit.Quumenimmulti  episcopi  Orien- 
tales,  quamvis  ab  eutychiana  haeresi  alie- 
ni,  sive  metu  imperatoris  sive  alia  de  causa 
cum  Acacio  communicarent,  eiusque  nomen 
in  sacris  diptychis  conservarent,  RR.  Pon- 
tifices  communionem  cumillis  suspenderunt, 
quae  communionis  suspensio  duravit  usque 
ad  an.  519. 

Ani  0  489  Acacio,  in  excommunicatione 
mortuo,  subrogatus  fuit  Fravita  seu  Flavita, 
vir  dubiae  saltem  fidei,  quem  post  tres  epi- 
scopatus  menses  defunctum,  excepit  Euphe- 
mius.llic  couimunionera  cum  haeretico  Pe- 
tro  Mongo  abiecit,  concilium  Chalcedonense 
defendit,  nomen  Felicis  Pp.  III  in  sacra 
diptycha  restituit ,  et  litteras  sjnodicas  ad 
eum  dodit.  Pontifex  Euphemio,  ut  viro  or- 
thodoxo,  litteras  reddidit,  sed  eum,quod 
nomen  Acacii  e  diptychis  non  expunxerat , 
in  couimunionem  non  admisit.  Euphemius 
autem  noraen  Acacii  e  diptjchis  delere  me- 
tuebat ,  uti  scripsit  ad  Gelasiura  Pp. ,  ne 
turbae  et  gravius  schisma  in  ecclesia  et  urbe 
Cpna  oxcitarentur. 

Post  mortem  Petri  Fullonis  (488)  sedem 
Antiochenam  usque  ad  498  occupavit  Palla- 
dius  hiereticus;  Alexandrinam  post  obitum 
Petri  Mongi  (490)  usque  ad  496  tenuit  Ana- 
stasius  haereticus.  Zenonem  vero  imperato- 
rem,  anno  491  miserrime  exstinctura,  exce- 
pit  Auastasius  '. 

3.  Felix  lU  Pontifex  (an.  483)— Interea 
S.  Simplicius  Pp.  postridie  kalend.  raartii 
an,483obiit,Comitiis  pro  eligendo  novo  Pon- 


tifice  congregatis,  Basilius  praetorio  praefe- 
ctus  et  Odoacris  regis  vices  gerens,  duas  con- 
stitutiones  edidit ;  unam,  ne  sine  consulta- 
tione  regis  Italiae  electio  Pontificis  fieret;  al- 
teram  ,  ne  electus  bona  Ecclesiae  alienaret. 
Utraraque  constitutionem  postea  (502)  irri- 
tam  dixit  sj^nodus  Romana,  quod  prior  sa- 
cris  canonibus  ropugnaret ,  et  posterior  a 
principe  laico  sine  ulla  pontificis  subscriptio- 
ne  esset  profecta.  In  locum  s.  Simphcii  ele- 
ctus  fuit  Felix  III,  Roraanus.Supra  vidiraus 
quae  hicPontifex  egerit  in  causa  schismatis 
Acaciani.  Interrogatus  ab  episcopis  Africa- 
nis,quid  statuendura  esset  de  iis,  qui  tempo- 
re  persecutionis  Vandalicae  ab  hfereticis 
fuerant  baptizati  vel  rebaptizati ,  et,  resti- 
tuta  tranquillitate,  veniam  postulabant,  an- 
no  487  sjnodum  Roniae  coegit,  et  sex  regu- 
las  de  recipiendis  lapsis  in  ea  editas,  ad  A- 
fricanos  dedit  ^  ObiitFelix  III  sexto  kalen- 
das  martii  an.  492. 

4.  Gelasius  1  Pontifex  {an.  492) — Post 
Felicis  obitum ,  Ecclesiae  regimen  postridie 
kalendas  martii  suscepit  s.  Gelasiusl,  Afer. 
Is  ad  decessoris  sui  exemplum  Euphemio 
Cpno  aliisque  episcopisOrientalibus,  qui  no- 
men  Acacii  in  sacris  diptjchis  conservabant, 
communionis  litteras  negavit.  Ad  imperato- 
rem  Anastasium  elegantissimam  epistolam 
dedit,  in  qua  prfeclare  disseruit  de  utraque 
potestate,  pontificia  et  regia ,  imperatorem 
cum  reverentia  ei  debita,  sed  siraul  cum  apo- 
stolica  libertate  ad  Ecclesije  obsequium  et 
ad  reddendam  eccle.siis  pacem  excitavit  *. 

Idem  Pontifex  Manichaeos  in  urbe  detec- 
tos  expulit,pelagianam  haeresim,  inDalma- 
tia  et  Piceno  reviviscentem,  daranavit  et 
scriptis  confutavit;  ad  restituendam  collap- 
sam  disciplinam  ad  episcoposperLucaniam, 
Brutios  et  Siciliam  constitutos  insignem  de- 
cretalera  epistolam  scripsit^.  An.  494,habita 
70  episcoporumsjnodo,  ediditcelebre  decre- 
tum,  in  quo  utriusque  Testamenti  libri  ca- 
nonici  definiti,  et  veterum  Patrum  libri,  ab 
Ecclesia  recepti  quique  inofi"enso  pede  per- 
curri  poterant,  ab  apocr jphis  et  caute  legen- 
dis  discreti  sunt  *,  — Codicem  de  Missarum 
solemniis  edidit  ^,  Eundem  fuisse  auctorem 


*  Evagr.  J?t5(.  eccl.  1.  III;  Liberat.  Breviar.c.  16-25; 
Lequien,  Oriens  christ.  t.  I. 


1  Labbe,  t.  IV,  p.  1149. 

'  Vide  epislolas  huius  Pontif.  apud  Labbe,  t.  IV. 

3  Epist.  5-10,  apud  Labbe,  loc.  cit. 

4  Labbe,  ibid.  p.  t"260.  Cf  de  hoc  Geiasii  decreto  San- 
dini,  Vitae  RR.  Pontif.  annot.  3  in  Gelas. ;  Pagi, 
Critica,  ad  an.  493. 

3  Id  eruimus  e.\  lo.  Diacono,  qui  in  Vita  s.  Gregorii 
M.  1.  II,  c.  17,  id  de  ipso  testatur :  «  Gelasianum  codi- 
cem  de  Missarum  soleraniis,  multa  subtrahens,  pauca 
convertens,  rionnuila  vero  supradiicens  pro  exponendis 


142 


EPOCHA    IV.    A    FINE    IMPERII    OCCIDENTALIS 


Praefationum  et  CoUectarum,  quibus  uti- 
mur  in  sacrosancto  Missaesacrificio,quiclam 
iva.&\iniexie?>i\momoLibriPontificalis^. — 
His  aliisque  praeclare  gestis  s.  Gelasius  vita 
excessit  an.  496  ^. 

5.  Scriptores  ecclesiastici  —  Hac  aetate 
floruerunt  scriptores,qui  sequuntur:  Victor, 
episcopus  Vitensis  in  provincia  Bjzacena, 
vitae  sanctitate  et  Fidei  confessione  clarus, 
scripsit  historiarn  persecutionis  Vandalicae^; 
Gennadius,  ecclesiae  Massiliensis  presbjter, 
eruditione  haud  vulgari  praeditus,  sed  mul- 
torum  iudicio  erroribus  Semipelagianorum 
infectus,  composuit  catalogum  virorum  il- 
lustrium  ab  eo  terapore,  quo  desiit  s.  Hiero- 
nymus,usque  ad  an. 495,et  librum  de  Fide 
seu  dogmatis  ecclesiasticis';  Arnobius,  dictus 
lunior,  natione  Gallus,  edidit  Commentarios 
in  Psalmos  ^;  ^neas  Gazaeus,  e  disertissi- 
mo  scholae  platonicae  philosopho  christia- 
nus,  coniposuit  insignem  diaiogum,  qui  in- 
scribitur  Theophrastus  ^  de  animarum  im- 
mortalitate  et  resurrectione  corporum  ^ 

6.  Theodoricus  rex  Italiae  —  Regnabat 
tunc  temporis  in  Italia  Theodoricus  Gothus, 
qui  cum  Ostrogothis  in  Italiam  irruerat  eam- 
que  post  triennale  bellum,  deiecto  Odoacre, 
anno  493  sceptro  suo  subiecerat.  Is  quam- 
vis  religione  arianus ,  religionis  catholicae 
libertatem  non  turbavit ;  Sjmmacho  Pp. 
contra  schisraaticos  Laurentianos  auxilium 
praestitit,  ut  infra  videbimus;  sed  in  fine 
regni  sui  saevus  extitit  in  loannem  Pp.  I, 
et  iniquum  edictum,  quo  omnes  ecclesiae 
Catholicis  adimerentur  paravit,  at  ante  iliius 
cxecutionem  an.  526  mortuusest. 

7.  Clodoveus  rex  Francoriim — In  Gal- 
lia  regni  Francorum  limites  quaquaversura, 
a  Rheno  usque  trans  Ligerira,  protulit  Clo- 
doveus.  Is  an.  493  uxorem  duxit  Clotil- 
dera,  regia  Burgundionum  prosapia  natam, 


Evangelicis  lectionibus  in  unius  libri  volumine  coarcta- 
vit  » ;  Cf  Thomasii  Praefal.  ad  Codices  Sacramen- 
torum, 

1  Card.  Bona,  Rer.  Liturgic.  lib.  II,  c.  10,  conce- 
dil,  quod  plures  Praefationcs  ediderit  s.  Gelasius;  o- 
stendit  tamen  in  ipsis  Ecclesiae  primordiis  iam  usiim 
1'raefationitm  extitisse,  earumqut!  ins(itutionem  vel 
Apostolis,  vel  Aposlolicis  viris  tribuendam. 

2  .Supersunt  s.  Gelasii  epistolae  plures,  liber  contra 
Pelagianos,  tractalus  contra  Lupercalia ,  liber  de  vin- 
culo  anathematis,  Sacramentarium ,  liber  de  dualius 
in  Christo  naturis — liunc  tamcn  quidam  Gelasio  P|),  abiu- 
dicant.  Videsis  Ceillier,  Hisl.  des  auleurs  e.ccles.,  t.  XV, 
p.  288;  Migne,  Palrolog.  latin.  t.  LIX. 

■^  Edidil  Cbifflet,  Divione  ICOl-,  et  T.  Ruinart,  Paris. 
10!)  l,  in-8;  Migne,  loc.  cit  t.  LVIII. 
*  Ceillier,  t.  XV,  p.  i73;  Migne,  loc.  cil. 
5  Colon.  150r,,  et  in  HthlinUi.  ma.T.  PP.  t.  VIII. 
'■'  Lipsiac  lOr^S,  et  in  liibliolli.  max.  PP.  ibid. 


et  in  catholica  fide  institutam.  A  coniuge 
sua  saepius  incitatus  ad  abiiciendos  ethni- 
cos  ritus  et  ad  amplectendam  Christi  fidem, 
tandem  an.  496  insigni  victoria  contra  Ale- 
mannos  apud  Tolbiacum  potitus,  iuxta  vo- 
tum  ,  quod  antea  fecerat,  i^eligionem  chti- 
stianam  suscepit,  et  a  s.  Remigio,  episcopo 
Rhemensi,  baptizatus  est.  Eius  exemplum 
plura  Francorum  millia  secuta  sunt. 

Clodoveus  non  tantum  in  suscepta  Reli- 
gione  constanter  perseveravit,sed  eidem  in- 
ter  suos  propagandae  opem  tulit;  caeteras 
quoque  Francorum  stirpes  in  hodiernaFlan- 
dria,  Artesia  et  Germania  ab  idolorum  cul- 
tu  ad  fidem  christianam  perducere  conatus 
est.  S.  Remigio  aliisque  episcopis  et  sacer- 
dotibus  hac  in  re  auxilium  praestitit;  eorura 
consilio  multa  constituit  Ecclesiae  utilia, 
antiquos  episcopatus  restituit ,  novosque  e- 
rexit,  monasteria  fundavit,  ecclesiis  amplio- 
rem  dotem  contulit,  legas  ab  episcopis  ad 
tollendos  abusus  et  emendandos  mores  la- 
tas,  regia  auctoritate  sancivit  ^ 

8.  Anastasius  II  Pontifex  («w.496) — S. 
Gelasio  Pp.,  an.  496  xi°  kalend.  decembris 
defunctOj  iv°  kalend.  decerabr.  eiusdem  anni 
sufi^ectus  fuit  Anastasius  II ,  Romanus.  Is 
Clodoveo  Francorum  regi  ob  susceptani 
Christi  fidem  et  baptismum  litteris  gratu- 
latus  est^;  ad  conciliandam  concordiam  in- 
ter  Romanam  et  Orientales  ecclesias  lega- 
tos  misit  ad  Anastasium  imperatorem  Orien- 
tis  cum  epistola,  in  qua  enixe  postulabat,  ut 
nomen  Acacii  ediptjchis  deleretur,  iubebat- 
que,  rata  haberi  sacramenta  Baptismi  et 
Ordinis  ab  eodem  Acacio  coUata  ^.  At  legati 
re  infecta  Romam  regressi  sunt.  Obiit  hic 
Pontifex  xvi°  kalend.  decembris  annoChri- 
sti  498.  Narratur  de  eo  '\xiLibro  Pontificali., 
quod  clerici  et  presbjteri  se  ab  eius  coramu- 
nione  separarint,  quia  cum  Photino ,  eccle- 
siae  Thessalonicensis  diacono  et  Acacii  fau- 
tore,  comraunicasset,et  ipsum  Acaciura  oc- 
culte  revocare  studuisset,  ideoque  divino 
nutu  percussus  fuisset.  Verura  haec  a  schi- 
smaticis  Laurentianis  esse  conficta,  obser- 
vant  Baronius  et  alii  ^. 

9.  Symniachus  Pontifex  («w.  498)  — 
Post  Anastasii  II  obitum  ad  summum  ponti- 
flcatura  electus  fuit  Sjmmachus,  patria  Sar- 


'  Gregor.  Turon  ,  Hist.  Francor.  1.  II,  c.  29-30 ;  FIo- 
doard.  Ilist.  I.  1,  c.  13-li;  Fredegar.,  Epitome  hist. 
c.  21-2-2. 

-^  l.abbc,  Concil.  t.  IV,  p.  1282. 

•'  Ibid.  p.  1278. 

■<  r.aron.  ad  an.  4!)7;  Sandini,  Viiae  HR.  Poulif.  an- 
not.  i  ad  .hia.vfai".  11. 


VSyVE  AD  ORTVM  ISLAMISMI 


143 


dus  et  Romanae  ecclesiae  diaconus.  At  Fe- 
stus,  senator  ronianus,  qui  anno  praeccdenti 
pro  Tiieodorico  retre  legatione  ad  Anasta- 
sium  iraperatorem  functus,  huie  promiserat, 
se  effecturum,  ut  Zenonis  Ilcnoficon  nPon- 
titice  contirmarotur,  ditlidens,  se  id  a  Sym- 
maclio  impetratnrum  ,  nonnullos  e  clero  et 
populo  pecunia  corrupit,  et  cl  gendum  cura- 
vit  Laurentium  archipresbjterum.  Hinc,  a- 
liis  in  alia  studia  distractis,  schisma,  tumul- 
tus,  rixae  et  caedes  in  Urbe.  Maxima  tamen 
cleri  et  populi  pars  Symmacho  adhaesit.  Res 
Ravennam  ad  Theodoricum  ,  ItaUae  regem, 
delatafuit,  quiaOdoacer  rex,sicuti  diximus, 
constituerat,  ut  Pontificis  electio  non  fieret 
sine  regis  Italiae  consensu.  Theodoricus  au- 
tem  pro  Symmacho,  utpote  prius  et  a  pluri- 
bus  electo,  sententiam  dixit  K 

Laurentio  amoto,  Symmachus  an.  409 
Roraae  72  episcoporum  synodum  coegit,  in 
qua  ad  praecludendam  schis  nati  et  conten- 
tionibus  viam,  cuiusvis  ordinis  clericis  se- 
vere  prohibitum  est,  vivente  adhuc  Pontifi- 
ce,  suffragium  alicui  promittere  aut  de  f.:- 
turi  Pontificis  electione  in  privatis  conven- 
tibus  deliberare;  secundo  decretum  est,  ut 
post  Ppntificis  obitum,  ille  ordinaretur,  qui 
totius  ecclesiastici  ordinis  suff^ragiis  ,  aut, 
his  divisis,pIurimorum  sententia  fuisset  ele- 
ctus  *. 

Synodus  Romana  (an.  50IJ — Sed  Lau- 
rentianum  schisma,  vix  compressum,  recru- 
duit.  Nonnulli  e  clero  et  senatu,  Symmacho 
off^ensi,  Laurentium,  qui,  ne  Ecclesiam  ultra 
turbaret ,  Nuceriae  episcopus  constitutus 
fuerat,  clam  Romam  revocarunt;  Symma- 
chum  Pp.  apud  Theodoricum  regem  falso- 
rum  criminum  accusarunt,ettemeritatehuc- 
usque  non  visa,  visitatorem ,  qui  de  iis  co- 
gnosceret,  postularunt.  Petrus  episcopus  Al- 
tinensis,  Romam  legatus,  ad  Laurentianos 
digressus  est,  remque  magis  turbavit.  Quare 
ad  coraponendas  turbas,  Theodoricus,  pe- 
tente  Symmacho  Pp. ,  Romae  episcoporum 
synodum,  dictam  Palmarem,  indixit  anno 
501.  Sed  episcopi  scientes,  se  non  posse  iu- 
dicare  pontificem,  synodum  incipere  nolue- 
runt,  priusquam  certi  essent,  illam  auctore 
Symmacho  fuisse  indictam,  eumque  aucto- 
ritatem  de  causa  sua  cognoscendi  ad  sjmo- 
dum  detulisse.  Sic  de  consensu  Pontificis 
congregati,  Symmachum  ab  afiictis  crimini- 
bus  innocentem  declararunt;  clericis  autem, 
quiad  schismaticas  partes  desciverant,post- 


1  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  498. 

2  Ildera,  ad  an.  499;  et  Labbe,  t.  IV,  p.  1312. 


quara  Pontifici  satisfecissent ,  honorem  pri- 
stinum  cum  venia  reddiderunt '.  Laurentius 
vero  in  exilium  amandaius  est. 

Scdato  tumultu,  Symmachus  anno  se- 
quenti  80  episcoporum  sjMiodum  Romae  ce- 
lebravit,  in  qua  supra  dictae  Odoacris  re- 
gis  constitutiones  do  Pontificis  electione 
et  de  bonis  ecclesiasticis  abrogatae  sunt  ^ 
Deinde  constitutum  est,  ne  Pontifex  aut  ul- 
lus  titulorum  urbis  Romae  presbyter  rusti- 
ca  ecclesiarum  praedia  sub  perpetua  aliena- 
tione  aut  commutatione  ad  cuiu^ibet  iura 
transferret  vel  in  usufructuario  iure  alicui 
daret,  nisi  clericis ,  captivis  atque  peregri- 
nis;  in  aliis  per  provincias  ecclesiis  harum 
rectores  morem  receptum  secundum  con- 
scientiae  dictamen  servarent  ^. 

Idem  Pontifex  in  epistola  ad  Caesarium 
Arelatensem  praecepit,  ut  ecclesiarum  pos- 
sessiones  nullo  titulo  alienarentur;  conces- 
sit  tamen,  ut  clericis  de  Ecclesia  bene  meri- 
tis  dari  possent  donec  vixerint  ^.  Unde  Ba- 
ronius^  aliique  beneficiorum  ecclesiastico- 
rum  originem  deducunt. 

10.  Status  ecclesiae  Orientalis  —  In  0- 
rienteEccIesiae  tristem  in  modum  erant  di- 
visae,  in  aliis  concilium  Chalcedonense  pa- 
lam  praedicabatur,  in  aliis  damnabatur,  in 
aliis  neque  praedicabatur  neque  damnaba- 
tur;  harum  autem  antistites^e^zo^f^coZeno- 
nis  inhaerebant,  quamvis  inter  se  de  una 
aut  duabus  in  Christo  naturis  dissentirent. 

Zenone  an.  491  exstincto,  imperium  con- 
secutus  est  Anastasius ,  qui  ante  suam  inau- 
gurationem  coram  Euphemio  patriarchaCp. 
iureiurando  spopondit,se  fidem  catholicam  il- 
libatam  custoditurum,nec  quicquam  novi  in 
Ecclesiam  Dei  invecturum.  Verum  promis- 
sis  non  stetit.  Prioribus  imperii  sui  annis 
decessoris  sui  Henoticon  secutus  est,  et  tum 
illos  episcopos,  qui  Chalcedonense  concilium 
praedicabant,  tum  eos,  qui  illud  damnabant, 
exturbabat.  Anno  494  Gelasius  Pp.  ele- 
gantissimam  epistolam  ad  imperatorem 
scripsit,  in  qua  eum  excitabat,  ut  Sedi  Apo- 
stolicae  obtemperaret,  Acacii  nomen  e  di- 
ptychis  deleri  et  ecclesiarum  concordiam 
restitui  curaret  ^.  Verum  Anastasius  consi- 
lia  et  monita  Pontificis  sprevit ;  quinimo 
anno  495  Euphemium  patriarcham,  falsis 


1  Ennod.,  Apolog.  pro  Symmacho;  Labbe,  Concil. 
t.  IV,  p.  1322. 

2  Vid.  p.  1-il. 

3  Labbe,  loc.  cit.  p.  1334. 
i  Ibid.  p.  1298. 

5  Ad  an.  502. 

G  Labbe,  loc.  cil.,  p.  1181. 


144 


EPOCHA   IV.    A   FINE   IIIPERII   OCCIDENTALIS 


criminibus  oppressnm,  ab  episcopis  Constan- 
tinopoli  congregatis,  deponi  iussit  et  exilio 
damnavit.  Inlocum  Euphemii  ordinatus  fuit 
Macedonius,  et  ipse  orthodoxae  fidei sectator, 
a  RR.  tamen  Pontificibus  in  communionem 
non  admissus,  quod  nomen  Acacii  in  dipt  jchis 
conservabat.  In  sede  Antiochena  an.  498 
Palladio  successit  Flavianus  orthodoxus;  in 
Alexandrina  vero  an.  496  Anastasium  hae- 
reticum  excepit  loannes  Mela  haereticus. 

Anno  497  Anastasius  Pp.  II  novos  lega- 
tos  cum  litteris  Constantinopolim  destinavit 
pro  restituenda  Ecclesiarum  concordia,  sed 
nihil  efi^ectum  est.  Imperator,  factus  petu- 
lantior ,  anno  503  contra  Symmachum  Pp. 
vulgavit  libellum  conviciis  plenum,  a  qui- 
bus  Pontifex  se  vindicavit  apologetica  ad 
imperatorem  epistola.  Is  vero  composito  an- 
no  505  cum  Persis  bello,  ubique  concilium 
Chalcedonense  abrogare  tentavit.  Impera- 
tori  potentem  opem  praestabat  loannes  Ni- 
ceotes,  an.  505  factus  patriarcha  Alexan- 
drinus;  resistebat  vero  Macedonius  patriar- 
cha  Cp.,  quem  ideo  imperator  anno  511  in 
exilium  misit,  et  in  eius  locum  ordinari 
iussit  Tiraotheum,  infensum  Chalcedonen- 
sis  conciUi  hostem.  Cum  anno  sequente  im- 
perator  trisagio  addi  mandasset  Qui  cruci- 
fixus  es pro  7iobis^,  Constantinopoli  caedi- 
bus  et  incendiis  causam  praebuit.  Eodem 
anno,  relegato  Flaviano,  in  sedem  Antio- 
chenam  intrusit  impium  Severum  propter 
haeresim  suam  monasterio  eiectum ,  qui 
cruento  modo  Catholicos  praesertim  mona- 
chos  insectatus  est.  Eliam  quoque  Hieroso- 
l3'mitanura,  aliosque  antistites  ,  concilium 
Chalcedonense  damnare  nolentes,  deiecit; 
unde  gravissimae  turbae  et  caedes  in  mul- 
tis  locis  secutae  sunt. 

Quum  anno  514  Vitalianus  magister  mi- 
litum,  ad  vindicandos  Catholicos  rebellio- 
nem  excitasset,  Anastasius  perterritus,  iu- 
reiurando  spopondit,se  pxules  episcopos  re- 
vocaturum  et  convocaturum  concilium  ge- 
nerale,  in  quo,  praeside  R.  Pontifice ,  causa 
Fidei  et  concordia  ecclcsiarum  restitueren- 
tur.  Reipsa  litteras  ad  Hormisdam  Pp. 
scripsit,  et  aliquandiu  cum  Pontifice  de 
concordia  tractare  visus  est.  At  perfidus  im- 
perator  moras  traxit,  amotisque  periculis, 
pacis  tractationem  abiecit,  cuncta,  quae  an- 
tea  promiserat,  sprevit,  et  ad  niortem  usque 
(518)  catholicae  fidei  et  Chaloedonensis  con- 
cilii  se  hostem  professus  est  ^. 


1  Vid.  p.  138.—  2  Evagr.  Uist.  eccl.  1.  III ;  Theodor. 
I.  II;  Liibbe,  t.  IV,  p.  li-21-26. 


11.  Ecclesiae  stdtus  in  Africa  — In  Afri- 
ca  pax,  quam  an.  484  Guntabundus,  Vanda- 
lorum  rex,  Catholicis  reddiderat  \  an.  496 
rursus  perturbata  fuit.  Trasamundus  enim, 
Guntabundi  successor,  totus  incubuit  in  abo- 
lendam  fidera  catholicam;  promissis  honori- 
bus ,  aliisque  artibus  Catholicos  ad  arianas 
partes  pertrahere  tentavit ;  vetuit  etiam,  ne 
pro  vacantibus  Catholicorum  ecclesiis  novi 
antistites  ordinarentur.  Quum  autem  ini- 
quam  hanc  legem  episcopi  catholici  non  ser- 
varent,  rex  s.  Fulgentium  Ruspensem  et  a- 
lios  amplius  200  episcopos  in  Sardiniam, 
relegavit  eorumque  ecclesias  claudi  aut  a- 
rianis  dari  iussit.  Duravit  haec  persecutio 
usque  ad  annum  523  ^. 

12.  Religionis  status  in  Gallia — In  Gal- 
lia  ad  Clodovei  regis  exemplum  Franci  pas- 
sim,  abiecto  idolorum  cultu,  christiana  sacra 
suscipiebant,  et  in  unam  cum  antiquis  inco- 
lis  nationem  coalescebant.  Episcopi  catholi- 
ci,  inter  quos  s.  Avitus  Viennensis  et  s.  Ste- 
phanus  Lugdunensis  ,  convertendis  etiam 
Burgundiouibus  arianis,  qui  partera  Galliae 
orientalem  occupabant.operam  navarunt.  In 
hunc  finem  a  Gundebaldo  eorum  rege  petie- 
runt  publicam  de  doctrina  controversadisce- 
ptationem  cum  Burgundionum  episcopis. 
Haec  disceptatio  anno  501  habita  est  in  aula 
Gundebaldi.  In  ea  s.  Avitus  tam  praeclaris 
testimoniis  dogma  catholicum  asseruit  et  a- 
rianorum  obiectiones  refellit ,  ut  hi  devicti 
et  confusi,  non  haberent  qui  responderent. 
Gundebaldus  rex  de  veritate  convictus  vi- 
debatur,  sed  e  metu  politico  eam  non  est 
amplexus.  Multi  tamen  Burgundiones,  abie- 
cta  haeresi ,  catholicam  fidem  susceperunt. 
Ipsius  Gundebaldi  filius  Sigismundus  hae- 
resim  palam  abiuravit  et  catholicam  fidem 
professus  est,  patrisque  sui  anno  516  in  re- 
gno  successor,  magnura  subditorum  nume- 
rum  ab  haeresi  adEcclesiam  perduxit.  Post 
aliquot  annos  Burgundiones  venerunt  sub 
potestatem  regum  Francorum,  et  tum  aria- 
nismus  intereos  penitus  extinctus  est'. 

13.  Hormisdas  Pontifex  {an.  514) — In- 
terim  xiv  kal.  sextilis  an.  514  s.  S;>'mmachus 
Pp.  ad  coelestem  vitam  transiit.  Successit  ei 
Hormisdas  diaconus,  patria  Campanus,  qui 
sedit  annis  noveni.  Hic  Pontifex,  ut  diximus 
supra,  plurimum  laboravit  ad  conciliandam 


1  Vid  p.  liO. 

2  Paul.  (liacon.  Uist.  miscell.;  Gregor.  Turon. //(.<!/. 
1.  II,  c.  3. 

:<  r.rofror.  Tiiron.  Uist.  1. 111,  c.  5;  Labbe,  t.  IV,  p.  1318; 
Longueval,  Uist.  de  l'E<jlise  gall.  I.  V, 


YSQVE  A.D  OUTVM  ISLAMISMI 


145 


Ecclcsiai-nm  concordiam;  sed  obstitit  Ana- 
stasii  im|toratoris  itcrlidia.  Laetiora  ai"cepit 
ab  episccpis  Eitiri.l^iirdaniae  et  IUvrici,  ([ui 
omni  cum  haereticis  et  sehismaticis  cunimu- 
nioiie  abiecta,  ad  Fontilicem  scripserunt,  ut 
quae  vitanda  quaeque  i>ervanda  e!>sent,doce- 
reniur.  Ilurmisdas  eorum  relig^ionem  et  er^a 
Apostoliram  Sedem  cbservantiam  laudavit, 
Fideique  libellum,  cui  subscribercnt,  ad  eos 
misit.  Extant  etiamnum  episcopurura  veteris 
Epiri  lilterae  ad  Hormisdam  Pp.  huiusque 
ad  illos  responsiones'.  Alias  litteras  accepit 
Ilurmisdas  a  200  etamplius  archimandriiis 
ac  monachis  Syriae  subscriptas.  Scribebant 
ii,  se  mulia  pro  iide  catholica  passos  ab  Eut  j- 
chianis;  quumque  ab  imperatore  non  essent 
auditi,  R.  Pontilicem  tanquam  patrem  com- 
munem  interpellare.  Litterarum  inscriptio 
haec  erat :  «  Sanctissimo  et  boatissimo  uni- 
versae  orbis  terrae  patriarchae  Horuiisdae, 
continenti  Sedem  principis  Apostoloruui  Pe- 
tri,  deprecatio  et  supplicatio  minimorum  ar- 
chimandritarum  et  caeterorum  monachorum 
secundae  Sjriae  proviuciae  ».  Respondens 
Pontifex  eos  solatus  est  hortatusque,  ut  in 
fide  catholica  perseverarent  ^ 

Idem  Pontifex  ad  redintegrandam  et  con- 
servauilam  disciplinam  ecclesiasticam  inHi- 
spania,  Salustio  episcopo  Hispalensi  pro  Boe- 
lica  et  Lusitania,  et  loauni  Tarraconensi  pro 
reliquis  provinciis,  vices  suas  gerendas  com- 
misit,  servatis  metropolitarum  privilegiis. 
In  epistola  ad  universos  Hispaniae  episcopos 
data,  mandat,  ut  sacerdotes  non  e  laicis,  sed 
e  clericis  diuturna  conversatione  probatis, 
assumantur;  utOrdinationes  sacraenon  ven- 
dantur  aut  emantur,  utque  bis  vel  saltem 
semelin  anno  svnodi  provinciales  coganiur^. 

14.  Ecclesiae  orientalis  status  sub  lusti- 
no  —  Demum  in  Oriente  eutychianae  in  Ca- 
tholicos  persecutioni  finem  constituit  mors 
Anastasii  imperat(^'is,  an.  518  e  vivis  subla- 
ti.  Ei  successit  lustinus,  natione  Thrax,  quo 
imperante,  catholica  fides  de  hostibus  trium- 
phavit.  Etenim  loannes  episcopus  Cp.,  qui 
anno  praecedentihaereticoTimotheo  succes- 
serat,  confestimpost  Anastasii  interitum,po- 
stulante  populo,  concilium  Chalcedonense  ex 
ambone  praedicavit,  Severo  Antiocheno,  Mo- 
noph3'sitarura  coryphaeo ,  anathema  dixit, 
praefatum  concilium,et  s.  Leonis  Pp.noraen 
sacris  diptychis  restituit.  Deinde  Constanti- 
nopoli  40  episcoporum  sjnodum  coegit ,  in 


<  Labbe,  Concil.  t.  IV,  p.  1438-44. 
2Ibid.  p.  1461. 
3  1bid.  p.  1465-68. 

WOUTERS,  I. 


qua  pariter  s.  Leonis  noraen  ac  4  concilia 
oecuraenica,  Nicaenura,  Cpnuni,  Epljesinura 
et  Chalcedonense ,  sacris  diptychis  inserta 
sunt,  Severo  Antioclieno  anatheraa  dictum, 
et  depositi  ab  haereticis  episcopi,  sedibus 
suis  restituti.  Eadeni  hoc  ipso  anno  518  con- 
firmata  sunt  iii  sjnodo  Hierosoljmitana  sub 
loanne  Hierosolvniorum  antistite,  et  in  Tj- 
riensi  sub  Epi[thanio  liuius  urbis  episcopo. 
Plures  alii  episeopi  liiteris  contestati  sunt,se 
Chalcedonense  concilium  suscipere.  lustinus 
iraperator  non  solum  exules  pro  Fide  epi- 
scopos  ad  ecclesias  suas  revocavit,sed  etiam 
Chalcedonense  concilium  ubique  sacris  di- 
ptjchis  inscribi  mandavit.  Tunc  haereticus  - 
Severus  confugit  in  ^gjptum  et  ad  patriar- 
chatum  Antiochenura  evectus  fuit  Paulus 
catholicus,  quera  anno  521  excepit  Eu- 
phrasius. 

Sic  ubique  in  imperio  Catholici  praeva- 
luerunt  Monoplijsitis,  si  ^gjptum  exci- 
pias,  ubi  hi  tanto  erant  nuraero,  ut  impera- 
tor  eosdem  tolerandos  censuerit;  unde  fa- 
ctum  est,  ut  utraque  pars  patriarchara  Ale- 
xandriae  liaberet.  Monophjsitae  anno  519 
in  locura  Dioscori  lunioris  ordinarunt  Timo- 
theum;  Cathtdicorum  autem  patriarcha  an- 
no  521  creatus  fuit  Asterius,  quem  anno  538 
excepit  Paulus.  Multi  tamen  patriarchatum 
Asterii  apocrjphum  iudicant,  dicuntque, 
Monophjsitas  solos  patriarchatum  Alexan- 
drinum  occupasse  usque  ad  annum  538^. 

Tunc  etiara  Acacianura  schisraa,quod  sub 
Zenone  imperatore  ortum  vidiraus  ^,  exstin- 
ctum  est.  Hormisdas  in  hunc  finem  Germa- 
nura  et  loannem  episcopos,  Blandura  pre- 
sbjterum,  Felicem  et  Dioscorum  diaconos, 
Constantinopolim  legavit,  eisque  Fidei  li- 
bellum,  cui  episcopi  subscriberent,  dedit.  In 
eo  haereses  et  haeretici  eorumque  sectato- 
res  condemnabantur,  Acacio  anathema  di- 
cebatur,  eius  ac  Zenonis  et  Anastasii  impe- 
ratorum,  atque  ipsorura  Euphemii  et  Mace- 
donii  episcoporura  Cp.,quia  nomen  Acacii  in 
diptjchis  conservaverant,  nomina  ex  his  radi 
praecipiebatur.  loannes  Cpnus  et  quotquot  in 
urbe  regia  erant  episcopi,  Fidei  libello  sub- 
scripserunt,  magnisque  gaudiis  an.  519  con- 
cordia  celebrata  fuit  ^. 

15.  Lis  de  uno  e  Trinitate  passo — Con- 


1  Labbe,  Concil.  l.IV,p.  1 586-1 588,  et  t.  V,  p.  158-94; 
Baronius  et  Pagi,  ad  an.  518-21 ;  Assemani,  Biblioth. 
oriental.  t.  I,"p.  382;  BoUand.  Acta  SS.  t.  V  iun.,  p. 
56-59. 

2  Vide  p.  140. 

3Labbe,  t.  IV,  p.  1496-1572;  Baronius  et  Pagi  , 
loc.  cit. 

11 


146 


EPOCHA    IV.    A   FINE    IMPERII   OCCIDENTALIS 


ciliata  concordia  Orientalium  ecclesiarum 
cum  Romana  ,  lis  nova  inter  ipsos  Catho- 
licos  orta  est  de  hac  propositione  :  Uniis 
e  Trinitate  -passus  est  in  carne.  Hanc  pro- 
positionem  acriter  defendebant  monachi  in 
Scjthia  europaea,  et  ad  sensura  catholicum 
a  nestoriana  haeresi  accurate  distinguen- 
dum,  ab  omnibus  adhibendam  esse  conten- 
debant.  An.  520  Constantinopolim  ad  Pon- 
tificis  legatos  properarunt  iisque  libellum 
obtulerunt,  in  quo  se  catholicam  doctrinam 
de  Incarnationis  mysterio  profiteri  affirma- 
bant;  quatuor  concilia  oecumenica  et  epi- 
stolam  s.  Leonis  recipiebant;  haereticos  , 
praesertim  Nestorium  et  Eutychetem  ,  eo- 
ruraque  errores  damnabant ,  suamque  pro- 
positionem  de  uno  e  Trinitate  passo  in  car- 
ne  approbandara  proponebant  ^  Legati  ad 
cognoscendam  eiusmodi  causam  minime  rais- 
si,  et  metuentes,  ne  ea  novas  lites  et  dissen- 
siones  crearet ,  Scytharum  propositionem 
probare  noluerunt,  sed  responderunt:^a;/rfl 
synodos  quatuor,  extra  epistolas  Pp.  Leo- 
nis  nec  clicimus  nec  admittimus ;  quidquid 
non  continetur  in  praedictis  synodis  aut 
quod  non  est  scriptum  a  Leone,  non  susci- 
pimus. 

Hanc  repulsam  aegre  ferentes  Scythae , 
legatos  miserunt  Roraam  ad  Pontificem.Hor- 
misdas  causae  eorum  cognitionem  distulit 
usque  ad  legatorum  suorum  ex  Oriente  re- 
ditura.  Verura  monachi  Sc^-thae  iamdiu  Ro- 
mae  morati,  et  Legatorum  Pontificis,  quos 
sibi  Constantinopoli  adversos  experti  fue- 
rant,  adventum  metuentes,  clam  Roma  di- 
gressi  sunt.  Hac  agendi  ratione  oflensus  Hor- 
misdas  Pp.,  eos  ceu  superbos,  veterum  au- 
ctoritatum  contemptores,  novarumque  quae- 
stionum  studiosos,  coarguit;  eorum  proposi- 
tionem  probare  noluit,  tum  quia  nova  erat, 
tum  ne  ob  quamdaia  cum  haeresi  Petri  Ful- 
lonis  alBnitatem,a  quibusdam  in  malam  par- 
tem  verti  potuisset. 

Verum  post  aliquot  annos  quum  monachi 
Cp.,  dicti  Acoemetae  seu  insoranes,istam  pro- 
positionem  impugnantes,  proderent  sensum 
nestorianum,contenderentque,Christumnon 
posse  dici  unum  e  Trinitatc,  neque  B.  V.  M. 
vocari  posse  Deiparam,Ioanncs  Pp.H,abim- 
peratore  lustiniano  intcrpenatus ,  an.  534 
meraoratam  supra  propositionem  approba- 


1  Monachos  Scyllias  reipsa  fiiissc  oiilychiana  haere- 
81  infectos,  existimavit  iiaroniiis,  ad  an.  51!),  n.  yj.Sed 
eos  al>  iila  vinijicaninl  (laril.  Noris,  Apolog.  mona- 
chor.  Scyth.,  et  Hist.  Pelag.  \.  II,  c.  18;  Natalis  Ale.x. 
Hist.  eccl.  saec.  IV,  diss.  t. 


vit ,  et  monachos  Acoemetas  aliter  sentien- 
tes  daranavit. 

Falsum  vero  est  id ,  quod  contendit  For- 
besius',  nempe  Hormisilae  et  loannis  II  sen- 
tentias  in  causa  monachorum  Scytharum 
inter  se  pugnare.  Horraisdas  enira  eorum 
popositionem  non  damnavit,  sed  approbare 
noluit,  ne  Eutychiani  ea  abuterentur,  lites- 
que  augerentur.  Postea  vero,  mutatis  tem- 
porum  adiunctis,  loannes  II  illam  propo.si- 
tionem  secundura  sensum  catholicum  appro- 
bavit,  ne  Nestoriani  silentium  Sedis  Aposto- 
licae  male  interpretarentur  ^. 

IG.  S.  Ennodius,  Boetius,  s.  Fulgen- 
tius  —  Floruerunt  his  teraporibus  scripto- 
res  sequentes  :  S.  Ennodius,  Arelatensis,  ec- 
clesiae  Ticinensis  prirao  diaconus,  deinde  ab 
an.  490  episcopus,  sanctitate  et  eruditione 
clarus;  qui  causam  Sjmmachi  Pp.  contra 
fautores  schismatis  Laurentiani  furtiter  de- 
fendit ;  sub  Hormisda  Pp.  legatione  functus 
est  ad  Anastasium  iraperatorera  ad  corapo- 
nendara  ecclesiarum  orientalium  cura  Ro- 
mana  concordiam ;  obiitque  an.  521  ^.  Prae- 
ter  varia  poemata  et  epigrammata  reliquit 
apologeticum  librum  pro  Symmacho  Pp.,  et 
epistolar.  libros  9  *.  Boetius,  illustri  genere 
natus,  pietatis  ac  eruditionis  amantissimus, 
sub  Theodorico  Italiae  rege  priraum  consul, 
deinde  raagister  palatii  fuit:  an.  525  coniu- 
rationis  cum  lustiiio  iinperatore  adversus 
■  Gothos  ab  adversariis  accusatus,  Theodorici 
iussu  in  carcerem  coniectus  et  capite  plexus 
est.  Plura  raetro  et  soluta  oratione  scripsit, 
e  quibus  palmam  sibi  vindicant  libri  5  de 
Consolaiione  philosophiae.,  liber  de  duabus 
naturis  et  una  persona  in  Christo,  et  liber 
de  Trinitate  ^.  S.  Fulgentius,  episcopus  Ru- 
spensis,  inter  scriptores  Africanos  hac  aeta- 
te  celeberrimus,  Arianorura,  Pelagianorum 
et  Semipehagianorura  debellator;  qui  prae- 
ter  libros,  quibus  advejsus  eoruni  errores 
catliolicam  veritatem  defendit,  reliquit  epi- 
stolas  plures,  dograaticas,  morales  et  de  a- 
liis  argumentis^. 

17.  Alamundari  et  Tzathi  conversio  — • 
Ut  praecedenti ,  ita  decurrente  hoc  quoque 

1  Instruct.  hist.  theoL,  I.  III,  c.  16. 

2  Baron.  ad  an.  .533;  Card.  Noris,  Apol.  monach. 
Scifth.,  ct  Hist.  Pelag.  t.  II,  c.  "20. 

3  Bolland.  Acta  SSA.  IV  iul.  p.  271. 

4  DMiolh.  [>P.  Liigd.t.  XI;  Migne,  Patrolog.  latin. 
t.  LXIII. 

5  ricrvaise,  Vie  de  Boece  avec  Vanalyse  de  sesou- 
vraijes;  Migne,  loc.  cit.  t.  LXIII-IV;  Card.  Mai,  Class. 
aiict.  t.  III. 

^  Bollaiid.  Acta  SS.  1  ian.  Opera  eius  ediderunt  Sir- 
mond.,  Paris.  1623,  etMangeant,  ibid.  1681-,  \x\-\°;  Mi- 
gne,  loc.  cit.,  t.  LXV. 


VSQVE  AD  ORTVM  ISLAMISMI 


147 


chos  ct  nioniales  in  llammas  coniici,  Aretem, 
urbis  i)i'aelbo<iuii  imilU)sque  cives  interfici 


saeculo   in  Orienfe   plures  popnli  gentiles 

ad  christianam  lidem  perducti  sunt,  prae- 

serlim  imperante  lusfiniano,  ut  infra  vi- |  iussit.  Verum  h:iesl)aan ,  ^lhiopum  Auxu- 

debimus.  Anno  513  Alamundarus  princeps    mitarum  rex  ehiistianus,  caeso  Dunaan, 

Saracenorum,  qui  resjni  Persioi  linibus  con-    Ilomeritis  Abraamium  regem  christianura 

tinebantur,  postquam  subditam  Oraccis  A- 1  praefecit ;  et  s.  Gregentius,  ab  Asterio  pa- 

rabiam  et  Palaestinam  praedabundus  per-  i  triarcha  Alexandrino  episcopus  Homerita- 


vasisset,  multos  monachos  aliosque  propter 
christianam  fidem  interfecisset  \  sanctorum 
solitariorum  virtutibus  et  miraculis  coin- 
motus,  in  Christum  credidit,  et  reiectis  Eu- 
tychianis,  qni  eum  ad  partes  suas  trahero 
tentarant.  a  Catholicis  baptismum  suscepit-. 

Anno  522  Tzathus  rex  Lazorum,  qui  in 
Colchide  trans  Phasim  habitabant  ,  venit 
Constantinopolim,  et  lustino  imperatori  vo- 
tum  suscipiendi  baptismum  et  ex  eius  potius 
qnam  e  reg^is  Persarum  manu  retiiam  coro- 
nam  accipiendi  signiticavit.  lustinus  Tza- 
thum  baptizatum  coronavit  retremLazorum. 
Regis  exemplo  multi  subditorum  baptismum 
susceperunt  ^. 

18.  Homerifarumpersecutw  —  lam  sub 
imperio  Constantii  Homeritas  in  Arabia  felici 
a  sacerdotibus  arianis  ad  christiana  sacra 
perductos  vidimus  *.  Deinde  christiana  fides 
inter  tribus  Arabicas  propagata  fuit  a  piis 
monachis,  in  finibus  Palaestinae  commo- 
rantibus.  Ita  s.  Euthjmius  presbjter  et  ab- 
bas  saeculo  Y  Ashbetum  principem  Sara- 
cenum  ad  Christum  convertit  baptizavitque 
sub  nomine  Petri ,  quem  postea  luvenalis 
patriarcha  Hierosolymitanns  consecravit  e- 
piscopum  Saracenorum,  qui  magno  numero 
eius  exemplo  baptismura  susceperunt.  Ita 
etiam  s.  Simeon  Stylites  suis  exhortationi- 
bus  multos  e  Saracenis,  quemadmodum  e 
Persis  ,  Armenis  et  Iberis,  ad  illum  accur- 
rentibus,  ab  idolorum  cultu  ad  christianam 
fidem  convertit^.  Quum  vero  in  Homerita- 
rura  gente  numerosiessent  ludaei,  nonnum- 
quam  horum  aliquis  regno  potiebatur.  Hi 
reges  iudaei  a  persequendis  Christianis  non 
abstinebant.  Sic  speciatim  Dunaan  rex  an- 
no  523  saevam  persecutionem  excitavit, 
raultos  Christianos,  praesertim  sacerdotes, 
interfici,  eorum  ecclesias  in  synagogas  con- 
verti,  et  capta  urbe  Nagara,  cuius  incolae 
oranes  erant  christiani,  presbyteros,  mona- 


'  Eonini  peneralem  commemorationem  facit  Marty- 
rologium  Rom.  die  19  febr. 

"  Theodor.  Lector,  1.  II;  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  509 
el513. 

3  Theophan.  Chronograph.;  Baron.  et  Paq;i,  ad  an. 
522. 
"<  Vid.  p.  91. 

^  Boliand.,  Vita  x.  Euthymii,  Acta  SS.  20  ian.  et 
Vita  s.  Simeonis,  ibid.  5  ian. 


rum  ordinatus,  rem  christianam  inter  eos 
restituit  et  propagavit*. 

Inter  yElhiopes  in  hodierna  Abyssinia , 
quos  saeculo  IV  a  s.  Frumentio  ad  Chri- 
stum  conversos  vidiraus  ^,  regnante  supra 
dicto  Elesbaan,  res  christiana  plurimum  au- 
cta  est.  Hic  rex  tantae  fuit  pietatis,  ut  de- 
posito  missoque  Hierosolymas  diademate  , 
vitam  monasticam  professus  sit,eiusque  me- 
moria  in  Martyrologio  Romano  fiat  vi°  ka- 
lend.  novembris.  Illi  in  regno  successit  Hel- 
lesthaeus  filius,  egregius  pariter  Religionis 
christianae  cultor,  qui  patris  ludaeos  rur- 
sum  in  Homeritide  rebelles  corapescuit  ^. 

19.  loannes  I  Pontifex  {an.  523) — Cum 
s.  Hormisdas  annis  9  Ecclesiam  gubernas- 
set,  viii°  idus  augusti  523  ad  immortalem 
vitam  transiit.  Successit  ei  s.  loannes,  He- 
truscus.  Is,  excepto  Clemente  in  Chersone- 
sum  Tauricam  relegato,  primus  Romanorum 
Pontificum  exiit  ab  Urbe.  Huic  Pontifici 
Theodoricus,  rex  Italiae,legationem  ad  lu- 
stinum  imperatorem  Constantinopolim  im- 
posuit,  iubens  petere  liaec  tria:  scilicet  1"  ut 
Ariani  catholicam  communionem  amplexi, 
ad  sectam  redire  possent;2°iisque  ecclesiae 
ablatae  in  partibus  Orientis  restituerentur, 
et3°,  ne  quis  in  posterum  cogeretur  eiurare 
sectam  Arianorum.  Quae  si  non  concederet 
lustinus,  Theodoricus  eadem,quae  is  contra 
Arianos  in  Oriente  decreverat,  se  in  Italia 
contra  Catholicos  effecturum  minatus  est. 
loannes  perhonorifice  a  lustino  imperatore 
exceptus  est.  Quid  vero  cum  imperatore  ege- 
rit  in  causa  Arianorum,  haud  certo  constat ; 
quidam  scribunt,  lustinum,  postulante  Pon- 
tifice,  ne  Catholici  Itali  in  discrimen  voca- 
rentur,  Arianis  ecclesias  reddidisse;  alii  con- 
gruentius  tradunt,Pontificem  nihil  pro  Aria- 
nis  egisse  ^.  Id  certum  est,  loannem  Con- 
stantinopoli  reducem,  a  Theodorico  fuisse 
coniectum  in  cacerem,  in  quo  aerumnis  con- 


1  Assemani,  Biblioth.  orient.  1. 1,  p.  365;  Baron.  et 
Pagi  ad  an.  522-5'23. 

2  Vid.  p.  91.  —  3  Baron.  et  Pagi,  loc.  cit. 

4  Dum  Constantinopoli  degeret  loannes  Romano  rilu 
est  iisus,  atque  in  ipsis  sacris  lustinum,  a  quo  susce- 
ptus  miro  honore  fuerat,  magna  coereraonia  insignibus 
Augustalibus,  novo  atque  in  posterum  memorando  e- 
xemplo,decoravit.Nam  antea  ab  episcopis  Imperatores 
insignia  Imperii  acceperant. 


148 


EPOCHA    IV.    A    FINE   IMPERII    OCCIDENTALIS 


fectus  \f  kalendas  iunii  an.  526  beato  fine 
quievit  ^ 

20.  Ecclesiae  statics  in  Africa,  Hispania 
et  Gallia  —  In  Africa  et  Hispania,  quanivis 
earum  reges  essent  ariani,  res  catholicoruna 
satis  bene  se  habebant.  Hihlericus  an.  523 
Transamundi  in  regno  Africano  successor  , 
persecutioni  ab  eoexcitataefinemconstituit, 
exules  episcopos  revocavit,  et  Catholicis  ec- 
clesias  liberumque  religionis  suae  exercitium 
reddidit.  An.  525  Bonifacius  episcopus  Car- 
thaginensis,  ex  omnibus  provinciis  synodum 
coegit.  In  ea,  praemissa  ISicaenae  fidei  pro- 
fessione  ,  prisca  conciliorum  [vtatuta  de  ec- 
clesiastica  politia  confirmata  sunt,  secun- 
dum  quae  proconsularis  provincia  ,  cuius 
raeti'opolis  erat  Carthago,  primum  locum 
obtinebat,  Numidia  secLindum  ,  Byzacena 
tertium  et  Mauritania  quartum  ^.  In  Hispa- 
nia  anno  524  episcopi  9  convenerunt  Iler- 
dam,  canonesque  ediderunt  16  ^.  Eodem  an- 
no  episcopi  sex  sjnodum  celebrarunt  Valen- 
tiae,  in  qua  6  canones  conditi  sunt  ■*. 

In  Gallia  Clodoveus  rex,  postquara  regni 
sui  fines  latissime  protendisset,  an.  511  oc- 
cubuit.  Post  cius  mortera  quatuor  filii  pater- 
num  regnum  inter  se  partiti  suiit :  Theodo- 
ricus  fuit  rex  Austrasiae  seu  Metensis,  Clo- 
domerus  rex  Aurelianensis,  Childebertus  rex 
Parisiensis,  Clotarius  rex  Suessionum.Haec 
regni  divisio  multarum  deinceps  dissensio- 
num  et  beHorum  civilium,  quibus  Gallia  per 
saeculum  integrum  quassata  est,  origo  fuit. 
Istae  principum  dissensionesprosperitati  rei 
ecclesiasticae  in  Galliis  plurimum  obstite- 
runt.  Clodomerus,  Childebertus  et  Clotarius 
bellum  indixerunt  Sigismundo  Burgundio- 
num  regi.  Sigismundusacie  victus,  Aurelia- 
ni  in  carcerem  coniectus  est,  et  an.  524  Clo- 
domeri  iussu  in  puteum  domersus  periit.  Si- 
gismundus  post  obitum  miraculis  claruit  et 
Ssrum  niimero  adscriptus  est:  culpam  ve- 
ro,  quam  in  nece  Segorici  filii ,  a  noverca 
perduellionis  accusati,  admisit,  poenitens 
expiavit^.  Clodomerus  brevi  post  sceleris  sui 
poenas  luit;  nam  in  praelio  contra  Burgun- 
diones  sub  Godoraaro,  Sigismundi  fratre, 
interfectus  est.  Eius  ditionem  inter  se  par- 
titi  sunt  Cliildebertus  rex  Parisiensis  et  Clo- 
tarius  rex  Suessionensis ;  qui  paritcr,  fugato 


'  Raronius  el  Pagi,  ad  an.  526;  HollMnd.  Acta  SS.  l. 
VI  m;iii. 

2  I.Mbbe,  ConcAl.  l.  IV,  p.  1628. 

:•  Ibid.  p.  KiKl. 

-•  Ibid.  p.  1617. 

5  r.regor.  Turon.,  llist.  1.  III,  c.  5-6;  Bolland. ,  Acta 
SS.  1  maii. 


Godomaro,  regnum  Burgundicum  inter  se 
diviserunt  an.  534. 

21.  Felix  IV  Pontifex  (an.  526)  — Post 
obitum  s.  loannis  Pp.  (526),  Theodoricus 
rex  Italiae  ,  qui  quamdiu  Boetii  et  Cas- 
siodori  consiliis  usus  fuerat ,  sapienter  re- 
gnarat,  deinde  violentns  extitit,  sibi  usur- 
pare  ausus  est  ius  designandi  R.Pontificem, 
designavitque  Felicem ,  patria  Samnitem. 
Huic  usui^pationi ,  quaravis  Felix  esset  vir 
spectatissinius,  clerus  senatusque  Roraanus 
restiterunt;  deinde  schismatis  vitandi  causa, 
in  Felicem  consenserunt,  eaque  lege  res  fuit 
composita,  ut  deinceps  more  pristino  clerus 
R.  Pontificem  eligeret,  quem  rex  suo  assen- 
su  confirmaret ,  certa  pecuniae  summa  pro 
confirmatione  impetrata'.  Felix  Pp.  huius 
nominis  IV,  Ecclesiam  rexit  usque  ad  an. 
530:  excessit  iv°  idus  octobris.  A  s.  Caesario 
episcopo  Arelatensi,  adversus  semipelagianos 
interpellatus,  nonnulla  capitula,  e  s.  Augu- 
stini  sententiis  excerpta,  ad  Arelatensem 
praesulem  misit;  aedificandis  et  ornandis 
martjrura  basilicis  operara  dedit^,  simplici- 
tate,  animi  demissione  et  eximia  in  paupe- 
res  munificentia  claruit^. 

22.  lustinianns  im'pe7^ator  Orientis  —  In 
Oriente  lustinum  imperatorem,  an.  527  mor- 
bo  et  senio  cunfectum,  excepit  lustinianus. 
Hic  equidem  multura  in  Ecclesiae  et  iraperii 
bonum  contulit;  sed  quum,  instigante  Theo- 
dora  augusta,  femina  imperiosissima  et  eu- 
tychianis  partibus  dedita,  potestatis  suae  li- 
mites  nonnunquam  transiliret,  et  ecclesia- 
sticis  quaestionibus  se  immisceret,  a  recta 
via  non  semel  deflexit. 

23.  Theodorus ,  Eipiphanius ,  Cassiodo- 
rus,  Dionysius  Exiguus  —  Floruerunt  in- 
terim  scriptores  sequentes :  Theodorus ,  Cp. 
ecclesiae  lector;  Historias  ecclesiasticas  So- 
cratis,  Sozomeni  et  Theodoreti  in  compcn- 


1  Baron.  ct  Pagi ,  ad  an.  526 ,  |  21  et  g  8.  Haec  eli- 
gendi  Ponlificis  ralio  (ani(b"ii  oblinuit ,  quamdiii  slelil 
r.othorum  rcgnum  in  Itaiia.  Post  Gothos  ius  confirman- 
di  eJcctionem  ['outiticis  sibi  arrogarunt  Orientis  Impe- 
ratores. 

■^  Inter  alias  iuvat  recolcre  quae  ss.  Marlyribus  Co- 
smae  et  Damiano  Romae  dicata  est. — Cardinaiis  Bona 
{Rer  Liturffic.l.  Il,c.l2,^3)inquit,a'ta  fiiisse paria 
Sanctorum  eiusdem  numinis  Cosmae  et  Damiani. 
Umtm  Martyrinn  in  Arabia,  ulterum  Covfesso- 
rum  in  Asia,  tertium  Martyruw,qui  Romae  mor- 
tem  subierunt ;  omncs  tuisse  proressioue  medicos,  el 
anargyros  dictos,  quod  sine  praelio  aegrotos  curarent; 
Feliccm  IV  Cosmae  el  Damiano  Marlyribus  Romanis, 
non  Arabibus,  aedem  aedificasse  ,  eosque  in  Canone 
Missae  memorari.  lileui  leslatur  Florenlinius  in  adno- 
tat.  Martyrolog.  Hieronymian.  \°  kalend.  octobr. 
p.  879. 

3  Baron.  cl  Pagi,  ad  an.  530. 


VSQVE   AD   ORTVM   ISI.AMISMI 


149 


diiim  redegit,  librisque  2  Socratem  iiroso- 
cutus  estusque  ad  initia  lustini  imperatoris. 
Epilihanius  Italus  ;  Historias  ecclosiasticas 
Socratis  ,  Sozomeni  et  Theodoreti  e  graeco 
transtulit  in  laiinum.  Cassiodorus,  post  am- 
plissima  munia  snb  Theodorico  aliisque  I- 
taliae  rogibus  Ecclesiae  atque  reipuldicae 
bono  gesta,  monasticae  vitae  sectator;Histo- 
rias  ecclesiasticas,  a  laudato  Epiphanio  la- 
tine  reJditas.  in  unum  coi'pus  rodegit;  prae- 
teroa  scripsit  Chronicon  a  mundi  exordio 
iisquead  an.Christi  519,historiae  Gotliorum 
libros  12,  Epistolarum  libros  12,Commenta- 
rios  in  aliquot  s.  Scripturae  libros,  alia  ^ 
Dionysiuscognomento  Exiguus,nationc  Scj- 
tha  et  professione  monachus,  auctor  est  yE- 
rae  christianae,  Cycli  paschalis  97  annorum, 
et  collectionis  Canonum  atijue  Decretalium 
RR.  Pontilicum  a  Siricio  usque  ad  Anasta- 
sium  II '. 

24.  S.  Benedictus  monachorum  Occiden- 
tis  patriarcha  —  His  ipsis  temporibus  cele- 
berrimus  erat  s.  Benedictus,  qui  instituto 
monastico,  iam  dudura  per  Occidentem  pro- 
pagato,  sed  barbarorum  incursionibus  gran- 
de  detrimentum  perpesso,  novam  et  plane 
egregiani  formam  indidit.  Is  anno  480  Nur- 
siae  in  Umbria  nobili  Aniciorum  familia  na- 
tus,  litterisque  Roraae  institutus,  clam  se- 
cessit  Sublacum,  ubi  in  spelunca  vitam  a- 
sceticam  et  eremitieara  triennio  ignotus  du- 
xit.  Sanctitatis  eius  fama  increbrescente, 
multi  spreto  mundi  commercio,  ei  se  insti- 
tuendos  et  regendos  commiserunt.  Quapro- 
pter  in  vicinia  12  monasteria  seu  raagnas 
cellas  extruxit,  in  quarum  singulis  12  mo- 
nachos  cum  praeposito  coUocavit,  suprema 
inspectione  et  directione  sibi  reservatis.  Ve- 
rumtamen  an.  528  quorumdam  invidiam  et 
vexationem  expertus,  illam  regionem  re- 
liquit  et  cura  paucis  raonachis  se  contulit 
Cassinum  in  territorio  Neapolitano,  ubi  in 
monte  extruxit  monasterium,  quod  progres- 
su  teraporis  celeberrimum  evasit. 

Regula  quara  Benedictns  praescripsit  , 
quamvis  sat  severa,  erat  Europaeorum  in- 
doli,  indigentiis  et  temperiei  accommodata. 
Sine  distinctione  conditionis  admittebat  po- 
stulantes,  parvulos  etiam  e  parentum  obla- 
tione.  Adulti,  qui  suscipi  desiderabant,  per 
annum  probabantur;  quo  elapso,  si  in  pro- 
posito  perseverabant,  in  oratorio  coram  tota 
congregatione  stabilitatem  in  suscepto  vitae 
genere,  quocum   continentia  et  paupertas 

*  Edidit  Giirel.  Rolhomag.  1679,  et  Venet.  1720,  2 
vol.  in  fol.;  Migne,  Patrolog.  latin.  1.  LXIX. 
2  Migne,  loc.  cit.  t.  XVII. 


alioqui  coniuncta  erant,  raorura  emenda- 
tionem  et  obedientiara  promittebant.  Secun- 
dum  earadem  reguiam  monachi  contem- 
piationi,nu\nuum  labori,  sacrae  lectioni  par- 
tim  publicae  partim  privatae,  et  recitationi 
divini  ofiicii,  e  psalmis ,  sacris  lectionibus 
et  precibus  constantis,  horis,  ut  vocantur,  ca- 
nonicis  nocturnis  et  diurnis  vacabant;  ab  esu 
carnium  abstinebant;  silentiura  magnopere 
observabant;  nihil  proprium  liabebant,  ni- 
hiique  sino  abbatis  permissione  accipere,  ne- 
que  extra  monasterii  septa  egredi  poterant. 
Inobedientia  erga  praepositos  et  regulae 
transgressiones  pro  gravitate  et  frequentia 
puniebantur  privata  admonitione  ,  publica 
correctione,exclusione  ab  oratione  aut  men- 
sa  coramuni,  ieiuniis,  verberibus,  expulsio- 
ne.  Supreraum  monasterii  regiraen  abbati 
erat  commissum,  qui  ab  oranibus  vel  a  ma- 
iori  parte  erat  eligendus,et  ab  episcopo  vel 
aliis  abbatibus  ordinabatur.  Is  accuratae  in 
primis  regulae  observationi  invigilare,  et  in 
causis  monasterii  singulorum  quidem  consi- 
lia  exquirere  debebat,  sed  ea  quae  sibi  me- 
liora  videbanfur,  ipse  decernere  poterat.  I- 
dem  sibi  in  adiutoriura  constituebat  prae- 
positum  et  decanos,  sic  appellatos,  quod  10 
monachis  praeerant. 

Quura  haec  regula  et  a  Romanis  Pontifi- 
cibus  et  ab  episcopis  probaretur,  in  multis 
monasteriis  mox  fuit  acceptata.  Vivente  ad- 
huc  Bonedicto,  eamdem  regulam  in  Siciliam 
introduxit  Placidus  et  in  Galliara  Maurus. 
Deinde  in  alias  Occidentis  regiones  eam  in- 
troduxerunt  alii;  adeo  ut  sensim  pleraque 
monasteria  in  Occidente  per  communem  s. 
Benedicti  regulam  consociarentur  '. 

25.  Bonifacius  II  Pontifex  (an.  530)  — 
Felice  IV  an.  530  defuncto,  in  Petri  cathe- 
dram  legitirae  evectus  fuit  Bonifacius  II, 
Romanus.Quaedam  cleri  factio  inaedeCon- 
stantiniana  pontificem  salutavit  Dioscorum  , 
sed  eo  paucis  post  diebus  vita  functo,  schi- 
sma  exstinctura  est.  Bonifacius  auctoritate 
apostolica  confirmavit  decreta  synodi  Arau- 
sicanae  II ,  an.  529  celebratae  ;  quibus  se- 
cundum  capitula,  supra  a  Felice  IV,  ut  di- 
xiraus,  ad  Caesarium  Arelatensem  transmis- 
sa ,  errores  Semipelagianorum  condemna- 
bantur  ,  et  vera  doctrina  exponebatur  ^  ; 
et  ad  assequendam  perfectiorem  divinae 
gratiae  intelligentiam ,  prae  caeteris,s.  Au- 
gustinum   tamquam  magistrum  opiimum 


1  Cf  Dora  Mege,  Vie  des.  Benoil;  ^nhillon,  Amial . 
Ord.  s  Benedicti,  t.  I. 

2  Lal)be,  Concil.  t.  IV,  p-  IG87.  Cf  p.  128-129. 


150 


EPOCHA   IV.    A   FINE   IMPERII    OCCIDENTALIS 


proposuit  laudaviique  *.  Romae  syno- 
dum  coegit,  in  qua,  ut  Gothorum  regum 
in  RR.  Pontificum  electione  licentiae  occur- 
reret,  successorem  sibi  designavit  Vigilium 
diaconum,  clero  assentiente  et  consensum 
praestitum  iureiurando  confirmante.At  pau- 
lo  post  res  ista,  canonibus  et  comitiorum  li- 
bertati  opposita,clero  et  Bonifacio  ita  dis- 
plicuit,  ut  altera  concta  sjnodo,  successio- 
nis  deoretum  rescissum  et  flammis  traditum 
fuerit^.  An.  531  Bonifacius  II  3™  synodum 
Romae  celebravit  in  causa  Stephani,  episco- 
pi  Larissensis  et  Thessaliae  in  Illjrico  me- 
tropolitae.  Hunc  quorumdam  invidia  accu- 
satum,  Epiphanius  episcopus  Cp.  deposuerat 
vi  privilegiorum,  quae  concilium  Chalcedo- 
nense  tribuerat  episcopo  Cp.,  sed  quae  RR. 
Pontifices  rainime  probaverant,  Stephanus, 
tum  ante  tum  post  Epiphanii  sententiara,Se- 
dem  Apostolicam  appellaverat.  In  hac  Ro- 
mana  synodo  e  pluribus  monumentis  proba- 
tum  fuit,  ecclesias  Illjrici  a  priscis  tempo- 
ribus  adRomanum  patriarchatumpcrtinuis- 
se,  proindesententiam  Epiphanii  contraSte- 
phanum  non  esse  legitimam  ^.  Obiit  autem 
Bonifacius  Ilpostridie  idusoctobris  an.532. 
26.  loannes  II  Pontifex  {an.  532) — Post 
eius  obitum  electus  fuit  loannes  II,  Roma- 
nus,  qui  sedit  usque  ad  an.  535.  Is  omnem 
curam  intendit  arcendo  ab  episcoporum  et 
pontificum  electionibus  simoniae  vitio.  Istud 
tantopere  invaluerat,  ut  Pontifex  adversus 
simoniacos  auctoritatem  Athalarici  regis  Ita- 
liae  interpellarit,  eo  scilicet  consilio,ut  quos 
non  compescerent  sacri  canones,terreretre- 
gia  potestas,  et  qui  nec  Kei  timore  nec  ec- 
clesiastica  censura  corrigerentur, poenis  sae- 
culi  comprimerentur.  Athalaricus  data  ad 
loannem  Pp.  et  ad  patriarclias  seu  metropo- 
litas  epistola,  servari  iussit  senatus  consul- 
tum  sedente  Bonifacio  II  sancitum,  ut  nomo 
sive  per  se  sive  per  alium,  proraissione  epi- 
scopatum  acciperet,  promissio  si  factafuerit, 
nuUius  esset  valoris,  et  acccptum  restituere- 
tur.  Addidit  Athalaricus,  ut  pro  executione 
chartarum  officiales  regii  acciperent  3,000 
solidos,  si  de  R.Pontificis,et  2,000, si  de  me- 
tropolitarum  consecrationo  fuisset  contentio 
ad  aulara  delata  ,  pro  episcoporura  autem 
consecratione  500  solidi  distribuerentur  te- 
nui  plebi  *.  Hao  vero  clausulae  gravibus  ma- 
lis  viam  pandebant,  quum  ecclcsias  grava- 


'  Card.  Noris,  Uht.  Pdag.  1. 1,  1.  2,c.  23. 

*■*  Labbe,  loc.  cit.  p.  1fJ89;  Baron.  et  Pagi.ad  an.531. 

3Labbe,  ibiil.  p.  1090. 

■*  Cassiodor.  I.  IX  Epist.  ir)-l(;;  Haron.  ad  an.  533. 


rent  et  oificialibus  perturbandarum  sacra- 
rum  electionum  animum  praeberent. 

21  .Ecclesiae  status  in  Africa — In  Africa 
et  Italia  magna  facta  est  rerum  mutatio. 
Quum  enim  Hildericus  rex  invidiam  Van- 
dalorum  subiisset,quiaCatholicis  pacemred- 
diderat,  Gelimer,  excitata  in  castris  seditio- 
ne,  illum  an.  530  deiecit  regnumque  usur- 
pavit.  Contra  hunc  usurpatorem  lustinianus, 
imperator  Orientis,  cum  forti  exercitu  an. 
533  destinavit.  Belisarium,  qui  Africanorum 
piuriumque  Vandalorum  auxilio  adiutus, 
Gelimerem  acie  vicit ,  intra  3  menses  Van- 
dalicura  regnum  in  Africa  evertit,  Iiancque 
ad  imperium  revocavit. 

Cuni  Vandalica  dominatione  Arianismus 
quoque  in  Africa  deperiit.  lustinianus  im- 
perator  ecclesias  earumque  bona  Catholicis 
restitui  iussit;  Arianis  vero,  Donatistis,  aliis- 
que  sectariis  prohibuit,  ne  eccle.siasticos 
coetus  celebrarent,aut  clericosvel  episcopos 
ordinarent  '.  Unde  factum  est,  utplurimi,  e- 
tiam  episcopi,  relicta  haeresi,  ad  catholicam 
unionem  redirent,  fidesque  Nicaena  ubique 
reciperetur. 

Episcopi  Africani  ab  ariano  iugo  liberi , 
nihil  priushabuerunt,quamut  mala  ecclesiis 
illata  repararent  et  disciplinam  restituerent. 
Hac  de  causa  an.  535  Reparatus,  episcopus 
Carthaginensis,  sjnodum  217  episcoporum 
ex  omni  Africa  coegit.  Quaesitum  in  ea  fuit, 
utruni  episcopi  et  sacerdotes  ab  haeresi  re- 
vertentes,in  pristinos  gradus,an  vero  ad  lai- 
cam  solumcommunionemessentadraittendi; 
item  an  infantes  baptizati  ab  Arianis,in  cle- 
rum  admittipossent.Sjnodusconsultura  du- 
xit,deiis  interrogare  Sedem  Apostolicam,Ie- 
gatosque  Romara  misit.  Hos  excepit  Agapo- 
tus  Pp.,  loannis  II  successor,  qui  respondit, 
sacerdotes  ab  ariana  secta  ad  Ecclesiam  re- 
deuntes,  esse  suscipiendos,sed  non  in  pristi- 
nis  ofiSciis  et  honoribus;  ab  Arianis  baptiza- 
tos  ad  nuUam  in  clero  dignitatem  esse  ad- 
mittendos,  In  eadem  sjnodo  Carthaginensi 
actum  fuit  de  monasteriorura  statii,  et  con- 
firraatum  est  id,  quod  iam  in  Carthaginensi 
sjnodo  sub  Bonitacio  fuerat  constitutum  , 
ut  nenipe  episcopus  nullura  onus  monachis 
iraponeret;  hi  essent  sub  potestate  abba- 
tura  ;  abbates  eligorentur  a  monachis ;  hicjue 
dc  consilio  abbatura  ab  episcopo  accipcrent 
sacram  ordinationcm  ^. 

In  Italia  regnum  Gothorum  post  Theodo- 
rici  mortem  (520)  declinavit.  lustinianus 
imperator  Orientis,  subacta  Africa,  illis  bel- 

»  Novell.31. 

2  Labbe,  Concil.  I.  IV,  j..  I7rir.-I79l. 


VSQVE   AD   ORTVM   ISL.VMISMI 


151 


lura  intulit  an.  535.  Bellum  sub  Graecoruin 
ducibus  contra  Gothos  vario  martc  conti- 
nuatum  est  usqueadan.  553,  quo,  exstincta 
dominatione  Gothica,  Italia  subdita  fiiit  im- 
peratori  Graeco.  Tunc  etiara  iu  Italia,  si- 
cut  in  AtVica,  Arianismus  corruit. 

28.  Corrupticolarum ,  Incorrupticola- 
rum,  et  Acjnoi-tarum  sectae  —  In  Oriente 
iam  a  lustini  imperatoris  initiis  magisque 
sub  lustiniano,  qui  ei  an.  527  successit,  Ca- 
tholici  Monophysitis  seu  Eutychianis  prae- 
valuerunt '.  lustinianus,  fervidus  concilii 
Chalcedonensis  defeusor,  plures  vias  redu- 
cendi  Monophjsitas  ad  uuitatem  catholicara 
tentavit.  An.  532,  ad  constituendum  finera 
dissidiis  religiosis,  Constantinopoli  coUatio- 
nem  Catholicosinter  et  Monophjsitas  indi- 
xit,  convocatis  ex  utraque  parte  sex  Epis- 
copis.  Collationis  huius  elfectus  fuit,ut  plu- 
res  clerici  et  monachi  eutvchiani,  qui  epis- 
copos  suos  Constantinopolim  coraitati  fue- 
rant,  veritati  catholicae  assenserint;  ex  e- 
piscopis  vero  solus  Philoxenus  Dulichiensis 
errorem  abiecit  ^. 

lustiniani  ad  deprimendam  Monophjsita- 
rum  sectam  conatibus  continuo  contraibat 
Theodora  augusta,  haereticorum  partibus 
clam  addicta.Haecipsa  effecit,ut  an.535,post 
mortem  Epiphanii,  patriarchatum  Cp.  con- 
secutus  fuerit  Anthimus ,  antea  episcopus 
Trapezuntinus  ,  sicut  Theodora,  eutychia- 
nae  haeresi  deditus.  At  an.  536  s.  Agapetus 
Pp.,  qui  iussu  Theodati ,  regis  Italiae  lega- 
tionem  ad  lustinianura  susceperat,  Anthi- 
mum  haereseos  convictum  ,  sacerdotio  et 
communionefidelium  privavit,  et  in  eiuslo- 
.  cum  ordinavit  Mennam ,  fidei  integritate 
et  SS.  Scripturarura  peritia  clarum  ;  quae 
omnia  confirraata  fuerunt  in  synodo  55  epi- 
scoporum,  eodera  anno,  Constantinopoli  sub 
Menna  patriarcha  habita.  Eadem  confirma- 
vit  lustinianus  iraperator,  et  Anthiraum  ex 
urbe  relegavit.  Verumtaraen  pravis  Theo- 
dorae  artibus  eftectum  est,  ut  Monophysi- 
tae  in  Aegypto  consisterent  ^. 

Interim  more  oraniura  sectarum,  ab  uni- 
tate  catholicae  veritatis  aberrantiura,  Eu- 
tliychiani  in  diversas  sententias  et  factiones 
abierunt.  lam  an.  519  inter  eos  quaesitum 
est,  an  Corpus  Christi  in  his  terris  perinde 
ac  nostrum  fuerit  obnoxium  detrimentis  seu 
indigentiis,  siti,  fami,  doloribus:  alii  cum  Se- 
vero  ,  quondam  pseudo-patriarcha  Antio- 
cheno ,  affirmativam  sententiam  defende- 
runt,hique  «Phtartolatrarum»  seu  Corrupti- 

1  Vi(J.  p.  145.  —  2  LMbbe,  loc.  cit.  p.  17G3. 

3  Liberalus,  Brev.  Cil ;  Labbe,  t.  V,  par.  I,  p.  47,263. 


colarum  factionem  constitucrunt ;  appellati 
etiam  sunt  «Tlieodosiani»  aTheodosio  pa- 
triarcha  suo:  alii  cum  luliano,  quondara  e- 
piscopo  Ilalicarnassensi,  sententiam  negati- 
vam propugnarunt,et appellati  sunt«Aphtar- 
todocetae  »  seu  Incorrupticolae  «  Phantatas- 
tae»  item  «Gaianitae»  a  patriarcha  suo  Gaia- 
no;nam  quaeque  factio  an.  537,  post  mortem 
Tiraothei,proprinmsibi  patriarcham  consti- 
tuit.  Paulo  post  Tliemistius  diaconus  novam 
inter  Corrupticolas  factionem  introduxit, 
nempe  Agnoetarum,  qui  docebant,  Christum 
in  hac  vita  fuisse  ignorantiae  obnoxium. 
Post  medium  huius  saeculi  loannes  Ascus- 
nagcs  et  loannes  Philoponus  inter  Mono- 
physitas  initium  dederunt  sectae  Trilheita- 
rura,  qui  docebant,sicut  tres  hypostases  ita 
tres  eiusdem  speciei  seu  generis  esse  natu- 
i^as  in  SS.  Trinitate.  DeniqueStephanusNio- 
bes  permixtionem  duarum  Christi  natura- 
rum  et  transmutationem  in  tertiam  quan- 
dam  novam  adstruxit,  eiusque  asseclae  di- 
cti  sunt  Niobitae  \ 

29.  Conversio  Maurormn  ,  Herulorum, 
Abasgorum  et  aliorum  —  lisdem  tempori- 
bus  nonuulli  populi  barbari  se  ad  Ecclesiam 
converterunt.  An.  528  Gretes,  rex  Herulo- 
rura,  qui  Istrum  transgressi,  ab  Anastasio 
iraperatore  oras  Danubii  incolendas  acce- 
perant,  venit  Constantinopolira,  foedus  iniit 
cum  lustiniano,  huiusque  suasu  baptismum 
suscepit  cum  tota  dorao  sua.  Regis  exera- 
plum  secuti  sunt  subditi.  Eodera  tempore  lu- 
st'nianus  imperator  Zanes,  gentem  ferocem 
montis  Tauri,  per  duces  suos  subegit,  et  ad 
christianam  Religionem  suscipiendam  per- 
duxit.  Gordas  etiam  rex  Hunnorum,  qui  ha- 
bitabant  in  Chersoneso  Taurica,  Constanti- 
nopolim  venit,  et  ibidem  baptizatus,  cum  lu- 
stiniano  foedus  iniit;  sed  cum  ad  suos  redux, 
violentius  forsan  in  cultum  deorum  invehe- 
ret,  arebellibus  necatus  est.  Abasgi  quoque, 
inter  Pontum  Euxinum  et  raontem  Cauca- 
sum  habitantes,  christianam  Religionem  am- 
plexi  sunt ;  apud  quos  lustinianus  ecclesiam 
in  honorem  B.  V.  M.  aedificandam  et  sacer- 
dotes  constituendos  curavit.  Praeterea  acco- 
lae  Tanais  a  lustiniano  episcopum,  qui  eos 
doceret,  postularunt,  quorum  precibus  im- 
perator  lubens  annuit.  Postquam  idem  im- 
perator  Africam  recepisset,  procuravitetiam, 
ut  Mauri  ethnicos  ritus  relinquerent  et  Chri- 
stianos  susciperent  ^. 


*  Liberat.  ihid.  c.  20;  Nicephor.  Hist.  eccl.  1.  XVII, 
c.  20, 1.  XVIII,  c.  50. 

-  Procop.  Orat.Sdeaedif.  histiii.  et  De  Bello  Goth. 
Theopban.  C/»-o/i. ;  Evagr.  Hist.  eccl.  1.  IV,  c.  20-23.; 


152 


EPOCHA   IV.    A   FINE   IMPERII    OCCIDENTALIS 


30.  S.  Agajjetus  Pontifex  {an.  535)  — 
loanni  Pp.  II,  an.  535  defuncto,  successits. 
Agapetus,  Roraanus.  Hunc  ad  Africanorum 
dubitationes  respondisse  vidimus  ^  Theoda- 
ti  regis  Italiae  iussuConstantinopolim  ad  lu- 
stinianum  imperatorem  profectus  est.  Quum 
enim  Belisarius,  restituta  in  Africa  Graeco- 
rum  dorainatione,  exercitum  duceret  in  Ita- 
liam  contra  G-othos,  Theodatus  caedem  im- 
manem  minabatur  Romanis,  nisi  lustinia- 
nus  copias  ex  Itaiia  revocaret.  Ubi  s.  Aga- 
petus  Constantinopolim  venit,  ea  de  re  cum 
imperatore  contulit ;  sed  quod  postulavit,  a 
lustiniano  non  impetravit.  Hinc  curas  ad 
alia  negotia  convertit  et,  nt  iara  dixiraus^, 
Anthimum  patriai^cham  Cpnum  deposuit,  et 
in  eius  locura  ordinavit  Mennara.  Paulo  post 
nimirumxv°  kalend.maiian.536,S.Pontifex 
Constantinopoli  obiit  ^.  Eius  corpus  inlocu- 
lo  plurabeo  Romam  translatum ,  in  ^de  s. 
Petri  tumulatum  est  ■*. 

31.  S.   Silverius  Poniifex  {an.  536)  — 
Post  obitum  s.  Agapeti  summum  ecclesia- 
rum  regimen  demandatum  est  Silverio,Hor- 
misdae  quondam  Pontiticis  filio  ^.  Theodora 
augusta  ad  Silveriura  litteras  dedit,  ut  An- 
thimum  ahosque  ab  Agapeto  depositos,  in 
pristinum  honorera  restitueret  et  Chalcedo- 
nensis  concilii  decreta  contra  Eutjchianos 
abrogaret.  Quod  cum  denegaret  Silverius, 
Theodorae  indignationem  incurrit.  Haec  Vi- 
gilio ,  Romanae  ecclesiae  diacono  et  Ponti- 
ficis  apud  imperatorem  legato,  pontifieatum 
pollicita   est,  si  pontifex  factus,  ea  ageret 
quae  a  Silverio  impetrare  ipsa  non  potue- 
rat.  Vigilius  iniquisTheodorae  consiliis  as- 
sensit.  Aderat  occasio  opportuna,  quura  Be- 
lisarius  Graecorum  dux,  pulsis  Gothis,  ur- 
bem  Romam    magnamq  ue  Italiae   partem 
occuparet.  Vigilius  cum  Theodorae  litteris 
ad  Belisarium  venit,  quibus  hic  Silveriura 
pontificatu  deponere  ct  Vigilium  in  eius  lo- 
cum  subrogare  iubebatur.  Bclisarius,  ut  spe- 
cioso  praetextuSilverium  amoveret,eum  ac- 
cusavit  proditionis,  quasi  do  tradenda  urbe 
Gothis  egis3et,et  pontificatu  spoliatum  re- 
legavit  Pataram  in  Lycia,  inque  eius  locum 
intrusit  Vigilium.  Silverius  e  Patara  in  in- 
sulam  Palraariam  deportatus,  ibi  xii°  kal, 
iulii  an.  538  secundura  alios  inedia,  secun- 
dum  alios  gladio  martjr  occubuit^ 

1  Cfp.  1507—  2  Vi.].  p.  151. 

3  Bolland.  Acta  SS.  i.  VI  sept.  p.  103. 

*  Sandini,  Vtt.  Pf>.  /{/{.,  in  5.  Agupfl.  1. 

^  Nalus  e  legilirno  rnaliimonio.aiitequara  Hormisdas 
sacris  Oidinihus  cssel  initiatus.  Ct  Baron. ,  ad  an.  530. 
Lege  eumdem  ibiiJem  contra  id,  quod  Anastasius  scri- 
psit  de  simoniaca  Silverii  clcclione. 

e  Bolland.,  Acla  SS-  20  iun. 


32.  Vigilius  Pontifex  —  Post  mortem  s. 
Silverii  clerus  romanus  ,  schismatis  vitandi 
causa  et  Belisarii  potentia  perraotus,  Vigilii 
electioni  assensit,  qui  sic  ex  usurpatore  fa- 
ctus  est  legitiraus  Pontifex.  Tunc  Vigilius  , 
operante  in  eo  Spiritus  S.  gratia ,  in  alium 
virum  imrautatus,  Tlieodorae  et  aliorum  in 
deiiciendo  Silverio  consilia  inania  i^eddidit ; 
cuncta  quae  antea  contra  concilium  Chal- 
cedonense  Theodorae  proraiserat  aut  scri- 
pserat,  solemni  Fidei  professione  revocavit, 
delevitque  :  quatuor  concilia  oecumenica,  s. 
Leonis  et  aliorum  decessorum  suorum  epi- 
stolas  se  recipere  et  secundum  eas  credere, 
affirmavit;  anathema  in  Eutjchianos  et  A- 
cephalos  renovavit,  pravisque  Theodorae 
studiis  fortiter  restitit.  «  Fuit  ista,  inquit 
Baronius,  plane  mutatio  dexterae  Excelsi  et 
insigne  miraculum,  quo  perspicuum  factum 
est,  Dei  providentia  R.  Ecclesiam  soUicitius 
gubernari,  ut  in  quovis  periculo  constituta, 
sit  penitus  liberanda^  ».  Quae  vero  Vigilius 
Pp.  egerit  in  causa  Trium  Capilulorum  in- 
fra  videbimus. 

33.  Origenistarum  lites  — Sub  haec  tem- 
pora  (an.  542j  lites  Origenisticae,sub  saec. 
IV  exitum  auctoritate  Anastasii  Pp.  repres- 
sae',  in  Oriente  iterura  efferbuerunt.  In  Pa- 
laestina  nonnulli  monachi  utriusque  Laurae, 
praesertim  Nonnus  et  Leontius,  non  tantum 
Origenem  sed  quosdam  etiam  eius  errores, 
speciatimde  praeexistentia  animarum,acri- 
ter  defendebant,  et  per  omnera  Palaestinam 
contentiones  turbasque  excitabant.  lustinia- 
nus  imperator,  a  sanioris  partis  monachis,  a 
Pelagio  Sedis  Apostolicae  apocrisiario  ^,  et 
a  Menna  Cp.  interpellatus,  an.  543  edictum 
tulit,  quo  Origenes  pluresque  errores,e  libris 
eius  excerpti,  condemnabantur.  Imperatoris 
edicto  subscripserunt  Mennas  Cp.  et  quot- 
quot  in  urbe  erant  episcopi,  Zoilus  patriar- 
cha  Alexandrinus  ,  Ephrem  Antiochenus  et 
Petrus  Hierosoljmitanus ;  idemque  proba- 
vit  Vigilius  Pp.    Atque   ita,  Origenistarum 


1  Ad  an.  510. 

2  Vid.  p.  118  sq. 

3  In  suo  ilinere  Constantinopoli  liabito,  s.  Agapetus 
Pp.  I  constituit  Pelagiuni  Apocrisinriiim  Eccle.iiae 
sxi.ac  apnd  lusliiiianiiiu  impfralorem.  «  Apocrisiarii 
muniis  olilimiit  pra('ci|)iie  post  lustiiiiani  lempora  » 
scrihil  P.  de  Marca,  Di-  Cimcord.  Saccrd.  et  hnper.  c. 
10,  jJ  1;  et,  il)id.  JJ  5  subdil:  «Quo  munere  non  est  iili 
exercendae  iurisrliclioiiis  coilata  facultas,  sed  tautuin 
moncndi,  interpcllaiidi  Piiiicipis,  siipgeslionis,  non  a- 
clionis  1).  --  (I  Lcpalos  liiiius  generis  Afdcrisiariitx  o.l 
Respnnnales  diclos  esse  al»  illius  saeculi  Scriptoribus, 
quod  i'csponsa  scu  inandata  eorum  exseqiierentur  ,  a 
quibusmissi  eranl.  A'7i6/.ot7i;  cnim  responsio  esl  »  ; 
ibid.  g  2. 


VSQVE   AD   ORTVM   ISLAMISMI 


153 


aliis  ad  sanam  doctrinam  redeuntibus,  aliis 
eieetis,  pax  in  monasteriis  atque  Ecclesiis 
Palaestinae  resiituta  fiiit '. 

34.  Lix  de  Tribus  CapituUs  —  Verum 
Theodorus,  Caesareensis  in  Cappadocia  epi- 
scopus,  Origonistarum  et  Aceplialorum  fau- 
tor,  studio  vindictae  in  Pelagium  apocrisia- 
rium  et  in  defensores  Chalcedonensis  con- 
cilii,  novam  litera  ,  nimirum  de  Trihus  Ca- 
pitulis,  excitavit.  Isquippe  lustiniano  irape- 
ratori  suasit ,  pacem  Eutychianos  inter  et 
Catholicos  facile  componi  posse,  modo  con- 
demnarentur  haec  tria:  1°  Theodorus  olim 
episcopus  Mopsuestenus  eiusque  libri,in  qui- 
bus  nestorianae  haeresi  praeluserat ;  2°  epi- 
stola  Ibae  Edesseni  ad  jMarim  Persam ,  in 
qua  Theodorus  Mopsuestenus  laudabatur, 
Cvrillus  vero  Alexandrinusperstringebatur; 
3°  scripta  Theodoreti  Cyrensis  contra  ana- 
thematismos  Cyrilli  Alexandrini.  Tribushis 
capitulis  condemnandis  operam  navabat  va- 
fer  Theodorus  Caesareensis,  ut  ita  ipsum 
concilium  Chalcedonense  proscriptum  vide- 
retur,  in  quo  Ibas  Edessenus  et  Theodore- 
tus  Cyrensis  ,  postquam  Nestorio  eiusque 
haeresi  anathema  dixissent  atque  concilii 
Ephesini  decreta  et  Fidei  definitionem  su- 
scepissent,  fuSirant  recepti  et  in  sedes  suas 
restituti.  A  veritate  prorsus  alienum  est, 
quod  Liberatus  diaconus  (Trium  Capitulo- 
rum  defensor,ideoque  caute  de  iis  legendus) 
scribit,  Chalcedonense  conciliura  Ibae  epi- 
stolam  et  laudes  de  Theodoro  Mopsuesteno 
probasse.  Concilium  enim  de  solis  personis 
pronunciavit,  scripta  non  discussit,  neque 
approbavit  aut  condemnavit  ^. 

Imperator  Theodori  Caesareensis  consiliis 
annuens,  an.  544  edictum  tulit  in  quo  Tria 
Capitula  proscribebantur.Patriarchae  orien- 
tales,  sive  volentes  sive  inviti ,  imperatoris 
edicto  subscripserunt.  Stephanus  vero,  post 
Pelagium,  Pontificis  apud  imperatorera  apo- 
crisiarius,  palam  huic  edicto  restitit.Restite- 
runt  quoque  Yigilius  Pp.  et  Occidentales  e- 
piscopi  passim.  Tria  quidem  Capitula  iure 
damnari  poterant;  nam  Theodorus  Mopsue- 
stenus  in  scriptis  suis  errores  irapios  tradi- 
derat,  quos  nunquam  correxit;  in  scriptis 
Theodoreti  s.  Cyrillus  ut  haereticus  per- 
stringebatur,Nestorius  vero  magnoperelau- 
dabatur  ac  veluti  orthodoxus  commendaba- 
tur;  pariter  in  epistola  Ibae  s.  Cyrillus,hae- 
reseos  ApoUinaristarura  accusabatur,  eius- 
que   doctrina  ut   haeretica   traducebatur; 


■  Liberat.,  Breviar.  c.  23;  Labbe,  Conc.  t,  V. 
'  Cf  Cartl.  Noris,  Diss.  de  synodo  V;  Petav. ,  Theol. 
Dogm.t.  IV,  1.  1. 


verum  timebant  Occidentales,  ne  condemna- 
tione  istorum  Capitulorum  auctoritas  Chal- 
cedonensis  concilii  detrimentum  pateretur'. 
lustinianus  his  perturbatus,  ac  plane  sen- 
tiens,  se  absque  Apostolicae  Sedis  auctori- 
tate  nihil  quicquam  in  lioc  negotio  efiectu- 
rum,  ConstantinopoU  concilium  indixit,  ad 
quod  in  primis  Yigiliura  Pp.  et  patriarchas 
vocavit,  specie  quidem  reducendi  Acephalos 
ad  Ecclesiae  unit.:item,re  vera,ut  Trium  Ca- 
pitulorum  condemnationem   consequeretur. 

Vigilius,quamvis  invitus,  se  Con.stantino- 
polim  contulit,  ubi  an.  547  honorifice  exce- 
ptus  est.  Interpellatus  a  Theodora  augusta 
de  Acephalorum  restitutione  et  a  lustinia- 
no  imperatore  de  condemnatione  Trium  Ca- 
pitulorum,neutri  paruit;  sed  Acephalos  rur- 
sum  damnavit,  et  Mennam  Cp.,  quod  plures 
episcopos  ad  subscribendum  lustiniani  edi- 
cto  contra  Tria  Capitula  compulerat,  men- 
sibus  5  coraraunione  sua  privavit.  Tlieodora 
e  vivis  sublata,  magis  magisque  Vigilium 
pressit  imperator,  ut  ab  eo  Trium  Capitu- 
lorum  damnationem  extorqueret,  mirisque 
eum  raodis  vexavit  ^.  Quare  an.  548  Yigi- 
lius  consensit,  ut  causa  de  Tribus  Capitulis 
in  synodo  70  episcoporura,  qui  Constantino- 
polim  convenerant,  cognosceretur. 

Quum  vero  ex  episcopis  alii  alia  sentirent, 
singulorum  sententias  ad  se  deferri  voluit 
Pontifex;deinde,ratusfamosaCapituladam- 
nari  posse  absque  Ch  alcedonensis  concilii  de- 
trimento  ,  decretum,  vulgo  ludicatum,  ad 
Mennara  Cp.  dedit,  in  quo  Tria  Capitula 
damnabat  salva  in  omnihus  reverentia  sy- 
nodi  Chalcedonensis  ^.  Credidit,  se  ita  utri- 
que  parti  satisfecisse:  Graecis,  quod  dam- 
nasset  Tria  Capitula.,  Latinis,  quod  id  fe- 
cisset  salvo  Chalcedonensi  Concilio.  Sedcon- 
tra  quam  crediderat,  evenit. 

Nam  Yigilii  ludicatum  in  Occidente  gra- 
vibus  turbis  occasionem  dedit;  quia  vere- 
bantur  multi,  Chalcedonensis  concilii  aucto- 
ritatem  reapse  esse  depressam.  Episcopi  II- 
lyrici  illud  recipere  noluerunt.  Facundus  , 
episcopus  Herraianensis  in  Africa,  Pontificis 
coraraunionem  palam  abiecit,  eum  proditio- 
nis  accusavit ,  librosque  12  pro  defensione 
Trium  Capitulorum  scripsit.  Quin  imo  epi- 
scopi  Africani  eo  audaciae  devenerunt,  ut 
in  Vigilium  ipsumanathemaproferrent.  Ru- 


1  Facund.  Herni.  I.  IV,  c.  4;  Labbe,  loc.  cit. 

2  1(1  eruitiir  e.K  Epistoia  Ciericorum  Italiae  ad  Lega- 
tos  Francorum  proficiscenles  Constantinopolim,  apud 
Labbe,  Cnncil.  t.  V,  p.  407. 

3  Mansi,  Concil.  t.  IX,  p.  194;  Baron.  et  Pagi,  ad  an. 
5i7;  Card.  Noris,  loc.  cit. 


154 


EPOCHA   IV.    A.   FINE   IMPERII   OCCIDENTALIS 


sticus  quoque  et  Sebastianus,  R.  E.  diaconi, 
se  a  Vigilii  commuaione  separarunt,  scri- 
ptisque  quaquaversum  litteris  Chalcedo- 
nense  conciiium  a  Vigilio  proditum  quere- 
bantur. 

Vigilius  ad  componenda  dissidia  et  ad  a- 
movendum  Occidentalium  metum  et  dubita- 
tionem,  cum  imperatore  egit  de  convocando 
Constantinopoli  generali  concilio.  Interim 
ludicatiim  suura  sibi  a  Menna  reddi  iussit, 
et  sub  anathematis  poena  omnem  discepta- 
tionera  de  Tribus  Capitulis,  donec  concilium 
haberetur,  prohibuit'. 

Piures  episcopi  Graeci  Constantinopolim 
convenerunt,  pauci  vero  Latini.  Cum  autera 
praecipue  in  gratiam  Occidentalium  Ponti- 
fexconciliumindixisset,illud  cum  solisG-rae- 
cis  inchoare  noluit.  lustinianus  morae  im- 
patiens  et  aTheodoro  Caesareensi  excitatus, 
anno  551  alterum  contra  Tria  Capitula  edi- 
ctum  promulgavit.  Vigilius  id  aegre  ferens, 
episcopis  excommunicationem  comminatus 
est,  si  imperatoris  edicto  assentirent ;  qua- 
propter  tantam  imperatoris  indignationem 
in  se  convertit,  ut  clam  Chalcedonem  in  ba- 
silicam  s.  Euphemiae  confugere  fuerit  coa- 
ctus.  lustinianus  Pontificis  constantia  victus, 
edictum  suum  sustulit,  et  integram  causae 
cognitionem  futuro  concilioreliquit.  Vigilius 
Constantinopolim  regressus,  concilii  gene- 
ralis  celebrationi  assensit  ea  lege,  ut  tot  ei 
interessent  episcopi  Latini  quot  Graeci  ^. 

35.  ConciUum  Cp.  II,  generale  V  {an. 
553) — lustinianus,  licet  pauci  adessent  epi- 
scopi  Latini.iv"  nonas  maii  an.  553  concilium 
inchoandum  voluit.  Interfuerunt  circiter  165 
episcopi,  praeseditqueEutjchius  Cp.,  Mennae 
successor.  Vigilius  enim,  ob  non  adimpletam 
de  aequali  Latinorum  et  Graecorum  episco- 
porum  numero  conditionem,concilio  interes- 
se  recusavit.  Habitae  sunt  octo  sessiones:  1* 
et  2*  honorifica  legatio  ad  Pontificem  missa 
fuit,  ut  praesens  esse  concilio  dignaretur ; 
3*  Fides  ab  Apostolis  tradita  et  a  quatuor 
conciliis  definita,  confirmata  est,  et  haeretici 
ab  iisdem  conciliis  damnati,  novo  anathe- 
raate  percussi  sunt;  4*,  5^  et  G*  discussa 
sunt  Tria  Capitula,  et  probatura,  mortuos 
quoque  anathemate  plecti  posse  ;  7*  et  8* 
lectis  iis,  quae  Vigilius  ipse  contra  Tria  Ca- 
pitula  scripserat  et  egerat,  concilium  defini- 
tivam  sententiam  contra  Tria  Capitula  tu- 
lit,  ct  14  Anatheraatismos  odidit,  in  (^uibus 
Theodorus  Mopsuestenus  eiusque  scripta , 


*  Lal)he,  Concil.  t.  V. 

'  Labbc,  ibid. ;  IJaron.  el  Pagi,  ad  an.  55:2-553. 


Theodoreti  libri  contra  Cyrillum  et  Ibae  e- 
pistola  ad  Marim,  Arius,Eunomius,Macedo- 
nius,  Apollinaris,  Nestorius,  Eutjches,  Ori- 
genes,  damnati  sunt  et  anathematizati  ^ 

Interea  Pontifex  ad  iraperatorem  dederat 
scriptum,  Constitutum  appeliatum,  in  quo 
querebatur,  conditionem  concilii  celebratio- 
ni  appositara,  non  fuisse  irapletara  ;  quae 
in  Theodori  Mopsuesteni  scriptis,  in  Ibae  e- 
pistola  et  Theodoretilibris,  Evangelii,  Apo- 
stolorum,  conciliorum  et  Apostolicae  Sedis 
doctrinis  essent  contraria,  damnabat;  Theo- 
dori  tamen,  quia  diu  mortui  et  in  vita  sua 
non  conderanati ,  noraini  parcendura,  nihil- 
que  in  causa  Theodoreti  et  Ibae  innovan- 
dura  decernebat,  quia  Tlieodoretus  et  Ibas 
in  magno  concilio  Chalcedonensi  restituti , 
novae  inquisitioni  non  erant  subiiciendi  ^. 
Hoc  Constitutum  iraperator  ad  concilium 
non  detulit,  utrura  ex  industria,  ne  Trium 
Capitulorum  damnatio  irapediretur,  an  vero 
quia  illud  non  nisi  post  concilium  accepe- 
rit,  res  dubia  est. 

Quamvis  autem  Vigilius  concilio  interesse 
recusasset,  cum  tamen  Tria  Capitula  merito 
et  absque  Chalcedonensis  concilii  iniuria  in 
eo  essent  damnata,  eodem  anno  concilium 
hoc  confirmavit  ^.  IUud  quonue  confirma- 
runt  Pelagius,  Gregorius  M.;  aliique  Ponti- 
fices,  et  tanquam  oecumenicum  ab  universa 
Ecclesia  receptum  est  *. 

36.  Schisma  Istriense  — Episcopi  plures 
in  Occidente  concilium  V  recipere  metue- 
runt,  ne  quam  iniuriam  Chalcedonensi  infer- 
rent.  Quum  tamen  illud  non  impugnarent 
procaciter,  neque  cum  R.  Pontifice  aliisque 
conciiium  V  suscipientibus,  communionem 
ruraperent,  sed  unitatis  vinculura  servarent, 
quura  insuper  in  concilio  V  non  de  Fidei, 
sed  de  personarum  causa  actum  esset,  RR. 
Pontifices  cura  illis  episcopis  oeconoraica  seu 
prudentiali  quadara  agendi  ratione  usi  sunt, 
donec  errorem  facti,  in  quo  versabantur, 

1  Labbe,  Concil.  t.  V. 

-  Labbe,  ibiiL 

^  Anaslasius,  el  post  eum  pbires  alii  scripserunt,  Vi- 
piliuni  initio  noluisse  confirmare  Conciiium  V,  ideoque 
in  exilium  amandatum  a  lustiniano;  demura  exilii  lae- 
dio  el  repelendae  urbis  studio  ad  illiid  proliandum  luis- 
se  adducliim  Sed  Card.  Noris  (Diss.  de  sijnndo  V ,  c, 
8)  oslendil,  hanc  de  Vigilii  exilio  narrationem  esse  cora- 
mentitiam. 

■*  Concilium  Cp.  II,  generale  V,  esse  vere  oecuraeni- 
cum  Pt  ab  ilci.jesia  iit  tMle  receptum,  Tria  Capitula  es- 
se  iusle  ct  absque  Chalcedonensis  concilii  iniuria  dam- 
nata,  et  Vipilium  l'p.  in  ea  controversia  neque  erroris 
neqiie  turpis  iuconstantiae  accusari  posse,  inler  alios 
oslend.Tiinl  Nalalis  Alex. ,  liist..  eccl.  Diss.  3  i>i  saec. 
VJ ;  Card.  Noris,  Diss.  de  Sijnodo  V;  L  B.  Palraa, 
Pruelect.  Ilist.  cccl.  t.  II,  par.  I,  c.  1-7. 


VSQVE  AD  ORTVM  ISI-AMISMI 


155 


inspicerent.  Reipsa  postea  rom  melius  edoc- 
ti,  concilium  V  sicut  reliiiua  concilia  oecu- 
menica  suscepei'unt.  Veruui  Venetiarum  et 
Istriae  episcopi  in  contumaci  Trium  Capitu- 
lorum  defensione  perseverarunt.  Eos  frustra 
monuit  Pelagius  I,  Vigilii  successor.  IUi  non 
tantum  non  roceperunt,  sed  reiecerunt  con- 
cilium  V,  ab  Ecclesia  soliisma  fecerunt,  etan. 
557,  incitatore  Paulino  Aquileiensi,  syiio- 
duui  coegerunt,  in  qua  definierunt,  Tria  Ca- 
pitula  damnari  non  posse  citra  Chalcedo- 
nensis  concilii  iniuriam.  Idem  definierunt 
in  altera  sjnodo,  an.  579  sub  Elia  Gradonsi 
liabita.  Pelagius  Pp.  II  ad  Eliam  Graden- 
sem  et  episcopos  Istriae  graves  simul  et  eru- 
ditas  litterasdedit,  quibuseis  ostendit,  quam 
grave  malum  esset  schisma,  et  quam  iuste 
Tria  Capitula  sine  Chalcedonensis  concilii 
iniuria  in  sjnodo  V  fuissent  daranata.  Se- 
dulamquoque  operamextinguendo  schismati 
navavit  s.  Gregorius  M.  Neque  irriti  fue- 
runt  Gregorii  conatus;  nam  eius  prudentia 
Theodelinda,  Longobardorum  in  Italia  re- 
gina,  quam  schismatici  in  partes  suas  per- 
trahere  conati  erant,  in  comraunione  catho- 
lica  retenta  fuit;  Prudentius  et  Petrus  epi- 
scopi  Istriae  atque  Firminus  Tergestinus, 
schismate  abiecto,  ad  Ecclesiae  unitatem  re- 
dierunt.  In  fine  autera  saeculi  VII  hoc  schi- 
sma  penitus  exstinctum  fuit  K 

37.  Pelagius  I  Pontifex  {an.  555) — Vi- 
gilius  Pp.,  confirmato  concilio  V,  Constan- 
tinopoli  Romam  rediit,  sed  in  Sicilia  cal- 
culi  morbo  correptus  decessit  iv''  idus  ia- 
nuarii  an.  555  ^.  Defuncto  Vigilio,  iii°  idus 
aprii.  electus  est  Pelagius  I,  R.  Ecclesiae 
diaconus  et  Vigilii  apud  imperatorera  a- 
pocrisiarius  ,  eiusque  eleetionem  confir- 
mavitlustinianus  imperator.  Ex  quo  enim 
tempore  lustinianus,  debellato  an.  553  Teia 
regum  Gothorum  uitimo,  Italiam  ad  impe- 
riura  suum  reduxit.  Ipse  eiusquein  imperio 
successores,  quemadraodum  antea  reges  Go- 
thi,  sibi  vindicarunt  ius  confirmandi  Ponti- 
ficis  electionem  et  exigendi  pro  ea  certam 
pecuniae  summam;  unde  factum  est,  ut  post 
Pontificura  obitura  quandoque  plures  men- 
ses  sedes  pontificia  vacaverit,  quu  tempore, 
Ecclesiae  negotia  committi  solebant  archi- 


'  Pelac  I  Epittt.  -2-0;  Pel.ig.  II  Epial.  5,  6 ;  Gregor. 
M.  I.  I  Epist.  16,  I.  IV  Epist.  30,  1.  XII  Epist.  33.  Cf 
Baron.  et  Pagi,  ad  an.  559  et  586;  Card.  Noris,  Diss.  de 
iijnodo  V,  c.  9;  liiibens ,  Htst.  ecclesiae  Aquil.  c.  23 
sq;  Bolland.  Acla  S.S'.  l.  VIII  octohr.  p.  90i;  Pape- 
broch.  Propijleium  Maii,  Vita  Vigilii  Pp. 

'^  Baron.  el  Pagi,  ad  an.  556. 


presbjtero,    archidiacono  et  primicerio  no- 
tariofum  '. 

Polagius  I  gravera  multorum  invidiam 
subiit,  quod  iniuriarum,  quas  Vigilius  Con- 
stantinopoli  cxpertuserat,  auctor  dicebatur- 
sed  pravam  suspicionem  dispulit,  coram  ro; 
luano  populo  ex  ambone  iureiurando  conte- 
status,  se  nihil  quic^juam  in  Vigilii  Pp,  aut 
Chalcedonensis  concilii  detrimeatum  moli- 
tura  fuisse.  Litteras  dodit  ad  universam  Ec- 
clesiara,  in  quibus  inter  alia  professus  est, 
se  inviolabiliter  tenere  ac  venerari  quatuor 
concilia  oecumenica,  canones  Apostolicae 
Sedis  et  epistolas  decessorum  suorum,prae- 
sertim  s.  Leouis.  In  epistola  ad  Childeber- 
tum  regem  Fi\ancorum,  post  fideisuae  pro- 
fessionem,  anatheraa  dixit  iis,  qui  de  Fide 
aliter  sentirent  quara  in  epistolis  s.  Leonis 
et  in  concilio  Chalcedonensi  fuerat  defini- 
tum.  Concilium  oecumenicum  V  et  Trium 
Capitulorum  condemnationem  confirmavit; 
tantaque  prudentia  simul  et  constantia  usus 
est,  ut  episcopiItali,Africani  et  Illjrici,  pau- 
cis  exceptis,  Trium  Capitulorum  condera- 
nationi  assenserint  ^. 

38.  Scriptores  ecclesiastici  — Floruerunt 
his  teraporibus  scriptores  sequentes:  Priraa- 
sius  Adrumetinae  ecclesiae  in  Bjzacena  pro- 
vincia  episcopus,  Trium  Capitulorum  ali- 
quandiu  defensor ,  postea  oppugnator;  eius 
extant  commentaria  in  Epistolas  D.  Pauli 
et  in  Apocaljpsin  -K  Vigilius  Tapsensis  in 
Bjzacena  provincia  episcopus;  plures  libros 
adversus  haereticos  sub  veterum  Patrum 
nominibus  scripsit,  et  a  nonnullis  auctor 
creditur  sjmboli,  Quicumque  vult  salvus 
esse,  quod  sub  D.  Athanasii  nomine  extat  *. 
Liberatus  ecclesiae  Carthaginensis  diaconus, 
Trium  Capitulorum  defensor  acerrimus;  exa- 
ravit  Broviarium  seu  historiam  nestorianae 
et  eutjchianae  haeresum  ^.  Victor  episcopus 
Tunonensis  in  Africa,  pertinacissimus  Triura 
Capitulorum  propugnator;  Chronicon  edidit 
usque  ad  initia  lustini  iunioris  '^.  Ferrandus 
Carthaginensis  ecclesiae  diaconus,  qui  pari- 
ter  Tria  Capitula  defendit ;  praeter  vitam 
s.  Fulgentii  etaliquot  epistolas,  reliquit  Bre- 


1  Anast.  ia  Vita  Agathonis;  Mabillon,  Commentar. 
in  Ord.  Rom.  c.  17. 

2  Apud  Labbe,  t.  V ;  Baron.  et  Pagi,  ad  an.  556. 

3  Lugdun.  1543,  et  in  Bibl.  PP.  Lugd.  t.  X;  Migne, 
Patrol.  latin.  t.  LXVIII. 

■i  Divione  1664,  in-4". 

5  Cura  I.  Garnier,  Paris.  1675,  in  8°;  Migne,  loc.  cit. 

6  Edit.  ab  H.  Caiiisio,  Ingolstadii  16U0  ;  I.  Scaliger. 
in  Tliesaur.  lemporum,  Lugd.  Batavor.  1606  ;  Migne  , 
loc.  cit. 


156 


EPOCHA    IV.    A    FIXE    IMPERII    OCCIDENTALIS 


viarium  canonum,  ex  Africanis  potissimum 
conciliis  excerptorum  K 

39.  loannes  III  Pontifex  {an.  560) — Pe- 
lagius  I,  post  pontificatus  annos  4  et  menses 
10,  vitaexcessit  vi°  nonasmartii  560.1n  eius 
locum  suffectus  est  loannes  III,  Romanus, 
qui  sedit  usque  ad  an.  573.  Gesta  eius  pene 
ienota  sunt,  praeterqnamquod  episcoporum 
Salonii  Ebredunensis  et  Sagittarii  Vapin- 
censis,  qui  in  Lugdunensi  synodo  an.567  da- 
mnati  et  depositi,  ad  Apostolicam  Sedem 
pro vocarant,  appellatione  suscepta,  e  os,  post- 
quam  currectionem  promisissent,restituerit"^. 
Strenuus  fuit  Synodi  quintaedefensor,eam- 
que  ratam  fecit  auctoritate  sua.  Exstat  sub 
eius  nomine  epistola  ad  episcopos  Germa- 
niae  et  Galliae,  sed  eam  Baronius  omnesque 
eruditi  supposititiam  esse  fatentur. 

40.  Suevoriim  in  Hispania  conversio  — 
Sub  loannis  III  initia  Suevi,  qui  in  Hispa- 
niis  Gallaeciam  partemque  Lusitaniae  in- 
colebant ,  ad  Theodemiri  regis  sui  exemplum 
abiecta  ariana  haeresi,  ad  eatholicam  veri- 
tatem  transierunt.  Egregiam  operam  eorum 
conversioni  navavit  s.  Martinus,  gente  Pan- 
nonius,  vitae  sanctimonia  et  eruditione  cla- 
rus;  qui  visitatis  sacris  Palaestinae  locis,  in 
Gallaeciam  venit,  et  primum  Dumiensis  epi- 
scopus,  deinde  Bracarensis  archiepiscopus 
creatus  est  ^.  Ad  roborandam  Suevorum 
conversionem  et  ordinandum  ecclesiarum 
statum,  anno  562  sjnodus  coacta  fuit  in  ci- 
vitate  Luco,  in  qua,  praeter  alia,  sedes  Lu- 
censis  aucta  fuit  dignitate  metropolitica, 
quum  sola  Bracarensis  metropolis  non  suffi- 
ceret,  novaeque  sedes  episcopales  creatae 
sunt,  In  altera  synodo,  anno  563  Bracarae 
habita,  relectis  et  confirmatis  litteris  s.  Leo- 
nis  Pp.  et  decretis  synodorum  contra  Pri- 
scillianistarum  haeresim,  pro  compononda 
disciplinae  et  liturgiae  unitate  editi  fuerunt 
22  canones.  Anno  572  s.  Martinus  ,  e  Du- 
miensi  ad  Bracarensera  sedem  translatus, 
ex  utraque  provincia  synodum  habuit  Bra- 
carae,  in  qua  pro  constituenda  disciplina 
conditi  sunt  10  canones  "'. 

Al.Ecclesiae  siatusin  GaUia — In  Gallia 
Theodoricum  regem  Austrasiae  anno  531 
excepit  Theodebertus  eius  filius,  cui  anno 
548  successitTheodebaldus.  Post  huius  mor- 


1  Edidit  P.  F.  Chifflef,  Divion.  1Ci9,  in-i»;  cird.  Mai, 
Script.  vet.  t.  ill. 

2  (Jregor.  Turon.,  Hist.  1.  V,  c.  20,  L;tljbe,C(JrtC.  l.  V, 
p  817  el850. 

^  FJaron.  et  Pagi,  ad  an.  500 ;  Butler,  Vies  des  SS.  20 
niars. 
*  Lai(i)e,  Cuncil.  t.  V. 


tem  anno  555  regnum  Austrasiae  accepit 
Clotarius  rex  Suessionum,  qui,  defuncto  an- 
no  558  Childeberto  rege  Neustriae,  tota  mo- 
narchia  Francica  solus  potitus  est.  Erant 
omnes  isti  principes  religione  catholici,  sed 
non  aeque  moribus  casti.  Clotarius  vitam 
ducebat  tam  luxuriosam,  ut  a  s.  Nicetio  , 
episcopo  Trevirensi,  communione  fidelium 
fuerit  exclusus.  Haec  prava  quorumdam  re- 
gum  exempla  eoruraque  inter  se  ipsos  et 
contra  populos  vicinos  bella  pluriraum  ob- 
stabant  perficiendae  in  populo  morum  re- 
formationi  et  coraponendae  disciplinae  ec- 
clesiasticae. 

Quanta  autem  fuerit  hac  in  re  episcopo- 
rura  Gallorura  sollicitudo,  testantur  synodi, 
quae  per  haec  terapora  in  Galliis  celebratae 
sunt,  puta  Arvernensis  anno  535.,  Aurelia- 
nenses  anno  538,  541  et  549,  Parisiensis 
anno  553,  Arelatensis  anno  554 ,  in  quibus 
multa  tum  de  discipiina  tum  de  iuribus  Ec- 
clesiae  fuerunt  sancita  '.  Videre  erat  tunc 
teraporis  in  Galliis  episeopos  multos,  vitae 
sanctitate  spectatissimos,  inter  quos  s.  Gal- 
lus  Arvernensis,  s.  Nicetius  Trevirensis, 
s,  Domitianus  Tungrensis  apud  Traiectum, 
s,  Medardus  Noviodunensis  et  Tornacensis, 
s,  Agricola  Cabilonensis,  s,  Firrainus  Uce- 
tiensis,  s.  Eleutherius  Antisiodorensis,  s.  Ger- 
manus  Parisiensis  ^. 

Clotarius  regnavit  solus  usque  ad  annum 
561.  Tunc  rursum  monarchia  Francica  in- 
ter  quatuor  Clotarii  filios  divisa  fuit,  et  con- 
festim  dissensio  beilumque  civile  secutum. 
Ex  hoc  terapore  usque  ad  annura  614  bella 
civilia  fuere  pene  continua,  res  civiles  et 
ecclesiasticae,  praesertim  posterioribus  sae- 
culi  VI  annis,  sub  imperio  Brunichiidis  et 
Fredegundae,  tristera  in  statum  coniectae, 
ecclesiarum  iura  despecta,  disciplina  col- 
lapsa,  mores  in  clero  et  populo  depravati. 
Plures  quidem  synodi  coactae  snnt  tum  ad 
conciliandaminter  principes  concordiam  tum 
ad  emendandos  abusus  et  corrigendos  cleri, 
monachorum  ac  populi  mores,  sed  inter  bel- 
lorum  strepitus  illarum  statuta  parum  fue- 
runt  observata  ^. 

42.  lustiniani  mors — lustinianus  impe- 
rator,  quem  ecclesiasticis  quaestionibus  de- 
lectatum  vidiraus,  sub  vitae  exitum  in  /n- 
corritpticolarum  errorem  lapsus  est,  eum- 
que  edita  lege  omnibus  ecclesiis  obtrudere 
tentavit.  Pravis  eius  consiliis  invicta  con- 


'  Labbe,  Coucil.  I.  IV-V. 

}  Cregor.  Tiiron.  lUst.  I.  III-VI;  Longueval,  llist.  de 
1'Kglis.  qall.  I.  V-VI. 
■^  Cregor.Turon.  llisil  IV-IX;  Labbe,  t.  V,p.  950  sq. 


stantia  obstiterunt  in  priniis  Eut ychius  pa- 
triarchaCp.etAnastasiusAiitiochenus,  mul- 
tisque  cohortationibus  ad  revocandum  ab 
errore  imperatorem  usi,  ostenderuut,  eius- 
modi  doctrinam  Scripturarum,  Apostolorum 
Patrumque  testimoniis  adversari.  lustinia- 
nus  his  oltonsus,Eutychium  Cp.  deposuit  et 
releijavit.  Cum  vero  eamikMU  sententiam 
contra  Anastasium  Antiodienum  et  alios 
dictaret,an.  5(35  morte  sublatus  est  ^  Eum 
priusquam  moreretur,  ab  errore  resipuisse, 
credit  Baronius  -. 

lustinianus  plurimum  contulit  iuris  in- 
staurationi.Opera  enim  selectorum  decem  iu- 
risperiiorum,  quibus  praeerat  Tribonianus, 
Romanorum  principum  leges  in  unum  cor- 
pus,  Codicem  lustinianewn,  collegit;  iudi- 
cum,  et  magistratuum  veterum  responsa  et 
decreta  iu  libros  50  congessit,  quae  Dige- 
sta  seu  Pandectae  nominantur;  in  usum 
studiosae  iuventutis  libros  4  Institutiomim 
edidit,  legesque  a  se  ei\\i:is, NoveUas^ei  Au- 
thenticas,  in  unum  volumen  redegit. 

43.  lustinus  II  imperator  (an.  565). — 
lustiniano  vita  functo,  imperium  adeptus  est 
lustinus  II,  Vigilantiae  lustiniani  sororis 
lilius,qui  usque  ad  annum  578  imperavit. 
Fuit  is  lide  catholious,  sed  moribus  foedus; 
pacem  ecclesiis  conciliare  conatus  est;  exu- 
les  episcopos  revocavit;  ad  universos  impe- 
rii  sui  Christianos  edictum  dedit,  quo  fidem 
suam  contra  haereses  professus,  omnes  hor- 
tatus  est,  ut  ad  Fidei  et  Ecclesiae  unitatem 
convenirent.  Imperio  moderando  ineptus  et 
dementiae  per  intervalla  obnoxius,  an.  574 
Tiberium  imperii  collegam  adscivit.  Bello 
gravissimo  impetitus  fuit  a  Chosroe  rege 
Persarum,  qui  iara  a  lustiniani  teraporibus 
bellum  Graecis  intulerat  et  civitates  Syriae 
et  Mesopotamiae  depraedabatur.  Saepius 
quideminter  reges  Persarum  et  lustinianum 
huiusque  in  imperio  successores  pax  aut  in- 
duciae  initae  sunt,  sed  Persae  continuo  fl- 
dem  fregerunt ,  et  Graecorum  provincias , 
praesertim  Syriacas,  tristem  in  modum  de- 
vastarunt. 

44.  Monophysitarum  status  — Haec  qui- 
demPer.sas  inter  et  Graecos  bella  haereticis 
Monophysitis  occasionem  praebuerunt  sec- 
tam  suam,  imperatorum  Graecorum  legibus 
depressam,  in  Syria  et  Mesopotamia  instau- 
randi.  In  hunc  finera  Severus ,  quondam 
pseudo-patriarcha  Antiochenus  aliique  la- 
cobum  cognomine  Baradaeum  seu  Zanza- 


VSQVE    AD    ORTVM    ISLAMISMI  157 

lum,  monachum  Syrum,  anno  541  ordina- 
runt  episcopum  Edessenum  et  universalem 
Monophysitarum  metropolitam.  Is  autem 
huc  illuc  dispersos  Monophysitarum  coetus 
visitavit  collegitque,  episcopos,  presbyteros 
et  diaconos,  quibus  iam  carere  coeperant, 
ubi que  ordinavit,  diversa  sentientes  ad  mu- 
tuam  saltem  pacem  permovit,  nexum  ar- 
ctiorem  inter  omnes  induxit  et  meliorem 
ordinem  ecclesiasticum  nonnuUis  coetibus 
invexit.  Quae  cum  praecipue  in  Syria  et  Me- 
sopotamia  praestitissct,  Monophysitae  in  il- 
Hs  terris  e  grata  erga  eum  memoria  se  la- 
cobitas  dixerunt,  iis,  qui  in  .^^gypto  erant, 
Coptis  appellatis. 

lisdem  temporibus  Armcni,  qui  a  tempo- 
re  s.  Gregorii  Illuminatoris  in  fide  catholi- 
ca  constanter  perseverarant  ^  cufychianos 
errores  susceperunt.  Anno  536  Nierses,  eo- 
rum  patriarcha,  conciliabulum  10  episcopo- 
rum  coegit  in  urbe  Trevi ,  in  quo  decre- 
tum  est,  unam  in  Christo  esse  naturam. 
Haeresis  eo  magis  inter  Armenospropagata 
est,  quod  reges  Persarum,  sub  quorum  po- 
testatem  illi  venerant,  e  causis  politicis,  ut 
nempe  communionem  inter  Armenos  et 
Graecos  rumperent,  haereticis  faverent,  Ca- 
tholicos  vero  opprimerent. 

In  yEgypto  Monophj-sitae,  sub  Coptorum 
nomine,  non  obstantibus  imperatorum  Grae- 
corum  reducendi  eos  ad  Ecclesiam  catholi- 
cam  conatibus,  se  magis  magisque  ab  ea  a- 
lienarunt,  sectam  suam  propagarunt,  et  ad 
eamdem  Homeritas  et  ^-Etliiopes  in  hodier- 
na  Nubia  et  Abyssinia  perduxerunt  ^. 

45.  Longobardi  in  Italia  —  In  Italia  de- 
leta  Gothorum  dominatione  ^,  res  publicas 
pro  imperatore  Graeco  moderabatur  Nar- 
ses  dux,  sed  aemulorura  invidiara  subiit,  et 
an.  567  a  lustino  II  ex  Italia  evocatus  fuit. 
Tunc  Longobardi,  natura  saevi  et  religione 
ariani,  multorum  iudicio  a  Narsete  e  Pan- 
nonia  arcessiti,  an.  568  in  Italiam  irruerunt. 
Alboinus,  eorum  dux,  Mediolanum  ingres- 
sus,  rex  Italiae  proclamatus  est.  Deinde  ce- 
leri  victoriarum  cursu  oranem  fere  Italiam, 
Roma,  Ravenna  et  aliquot  locis  maritimis 
exceptis,  subegit,  regnique  sedem  Ticini  col- 
locavit.  Sic  rursus  barbarum  et  arianum 
iugum  subiit  Italia.  An.574  exstincto  Alboi- 
no  successit  Clephis,  qui  saevus  exstitit  in 
Italos,  praesertim  in  nobiles  et  divites;  suis 
etiam  invisus  post  18  menses  necatus  fuit. 


>  Evagr. //is/.ecc/.  1.  IV,c.39;  Nlcephor.  1.  XVII,  c.  29. 
2  Baron.  ad  an.565. 


1  Vid.  p.  90. 

2  Assemani,  Biblioth.  oriental  t.  1-IF;  Renaudot,  Wf- 
stor.  patriarch.  Alexand. 

3  Vid.  p.  150. 


158 


EPOCHA    IV.    A    FINE    IMPERII    OCCIDENTALIS 


Tunc  decem  annis  res  publicas  in  provin- 
ciis  moderati  sunt  36  duces  ,  sub  quorum 
principatu  dura  fuit  Italorum  conditio,  ur- 
bes  depraedatae,  agri  vastati ,.  ecclesiae  in- 
censae,  monasteria  destructa,  sacerdotes  oc- 
cisi  sunt,  Postea  sedatis  bellis,  rerum  ordo 
quodamraodo  compositus  fuit.  An.  585  a  du- 
cibus  rex  creatus  est  Autharis,  qui  uxorem 
duxit  Theodelindam ,  catholicae  religionis 
studio  insignem.  Sub  eo  melior  efFecta  est 
Catholicorura  conditio. 

Interim  Graeci  solum  conservarunt  Ro- 
mam,  Ravennam,  Pentapolim,  Genuam,  Li- 
guriam  in  quibus  imperatorum  Graecorum 
vices  gerebant  exarclii ,  qui  Ravennae  ius 
dicebant  ^ 

46.  Benedicius  Vontifex  (an.  574)— De- 
functo  an.  573  loanne  III,  Apostolica  Sedes 
anno  fere  integro  vacavit,  Longobardis  om- 
nem  Italiam  perturbantibus.  Demum  iii°  no- 
nas  iunii  an.574  electus  est  Benedictus,Ro- 
manus,  a  Graecis  dicins  Bonosus. — Is,  teste 
Paulo  Diacono  ^,  cernens  virtutum  gradibus 
Gregorium,  qui  postea  Pelagio  II  successit, 
ad  alta  conscendere,  eura  a  monasterio  abla- 
tum  Ecclesiastici  Ordinis  officio  sublimavit, 
Levitamque  septimum  ad  suum  adiutorium 
adscivit^.  Alia  eius  gesta  ad  posteros  non  per- 
venere.  —  Ecclesiam  gubernavit  usque  ad 
an.  578,  quo  obiit  ante  diem  tertium  kalend. 
augusti.  Eum,  decessorum  suorum  exemplo , 
comprobasse  concilium  oecumenicum  V,  do- 
cet  Card.  Noris  *. 

41.  S.  Martinus  Dumiensis,  aliique  Scri- 
ptores  —  Floruerunt  hac  aetate  scriptores 
sequentes:  S.  Martinus  e  Dumiensi  episco- 
pus  Bracarensis ;  coraposuit  Collectionem  ca- 
nonum,  Formulam  honestao  vitae,  librum- 
que  de  Moribus  ^.  Ferreolus  episcopus  Uce- 
tiensis;  reliquit  Regulam  monasticam  ^.  Gil- 
das  Britannus,  Rujensis  cenobii  in  Armo- 
rica  abbas;  libellos  duos  conscripsit  de  Ex- 
cidio  Britanniae  et  Castigatione  clori  "^.  S. 
Grcgorius  Arvernus,  e  monacho  cpiscopus 
Turoncnsis;  ex  eius  scriptis  sui)ersunt  Histo- 
riarum  libri  10,  2  de  Gloria  martyrum,4  de 


1  Paul.  Diacon.seu  Warnefrif]./yw<.  Lnnrjubard.X.  \-% 

'^  In  Vita  S.  Gregorii  I,  c.  7,  cf  t.  IV  Opp.  eiu.sdom 
s.  Grpgorii  cdil.  Maurin. 

3  De  seplem  Diaconis  Ecciesiae  Romanae  scripsit  ,s. 
Cornelius  Pp.  contra  Novalum  ap.  Eusebium,  lijj.  VI 
lUxl.  Eccles.  c.  1-3.  Vid.  quoque  p.  72. 

*  Diss.  de  Stjnodo  V,  c.  ',). 

s  r,f  de  Operilius  s.  Marlini  flard.  Aguirre,  Ntitil'.  Cnn- 
cil.  iUsjmn.  p.  ()'2;  iMifine,  Patiolog.  latin.  l.  LXXII. 

"  Apud  llulslen.  (jod.  reqular. 

7  Ap.  Cai.  Scriptor.  Brilau.  t.  III,  et  in  liihl.  PP.  t. 
V.parl.  3,  edil.  Coion.;  Migne,  loc.  cil.  t.  LXIX. 


Miraculis  s.  Martini,  1  de  Gloria  Confesso- 
rum,  liberque  de  vitis  Patrum  ^S.  Lean- 
der,  e  monacho  episcopus  Hispalensis;  prae- 
ter  Regulam  de  Institutione  virginum,  alia 
scripsit  contra  haereticorum  dogmata  et  A- 
rianorum  instituta  ^.  S.  loannes  Climacus, 
monachorum  montis  Sinae  abbas,  edidit  Sca- 
lam  paradisi.,  seu  librum  de  triginta  gradi- 
bus  religiosae  perfectionis  ^.  Venantius  For- 
tunatus,  episcopus  Pictavorum,  inter  alia 
scripsit  Poematum  libros  II,  de  Vita  s.  Mar- 
tini  libros  4,  et  Expo.sitionem  orationis  Do- 
minicae  ac  symboli  Apostolorum  *. 

48.  Pelagius  IlPontifex  {an.  578) — Post 
obitum  Benedicti  Pp.  (578)  ad  D.  Petri  ca- 
thedram  evectus  est  Pelagius  II,  Romanus, 
qui  sedit  annis  II  et  mensibus  2.  Eum,  non 
postulato  imperatoris  consensu,  fuisse  ordi- 
natum,  quod,  Longobardis  Roraam  obsiden- 
tibus,  aula  adiri  non  posset,  scribunt  Anasta- 
sius  bibliothecarius  '^  et  Paulus  diaconus  *^. 
Caeterum  consensus  iste,  quem  post  reges 
Gothos  usurparunt  imperatores  Graeci,pro 
legitima  Pontificis  ordinatione  profecto  non 
requirebatur.  Quapropter  Romani  Pontifi- 
ces  aliquando  etiam  sine  consensu  Imperato- 
ris  aut  Exarchi  sunt  inaugurati'. 

Pelagius  II  plurimum  laboravit  in  exstin- 
guendo  Istriae  schismate.  Eliae  Aquileien- 
si,  inter  christianae  rei  hostes  haud  tuto  a- 
genti ,  concessit ,  ut  metropoliticam  sedeni 
transferret  Gradum,  sperans,fore  ut  hoc 
indulto  schismaticorum  ducem  ad  unitatem 
revocaret,  sed  Elias  in  schismate  perseve- 
ravit^.  Siciliae  subdiaconis  legem  continen- 
tiae  iuxta  R.  Ecclesiae  moretii  indixit,  ut 
non  solum  uxores  non  ducerent,  sed  ab  ea- 
rum  etiara,quasanteOrdinem  duxerant,  usu 
abstinerent  ^.  Litteras  scripsit  ad  Aunacha- 
rium,  episcopum  Antisiodorensem,  utFran- 
corum  reges  a  foedere  cum  Longobardis  do- 
terreret,  eisque  suaderet,  ut  Urbi  et  Italiac 
adversus  hostes  succurrerent.  Idem  manda- 
vit  Gregorio  diacono,  suo  apud  Tiberium 
Constantinum ,  Orientis  iraperatorem,  apo- 


'  Cf  Hnllcr,  \ies  des  SS.  17  nov.  Opera  eius  edidit  T. 
liniiiarl,  Paris,  16G9,  in  fol.;  Migno,  loc.cil.  I.  LXXI. 

-  .S.  Isidor.  Hispal.  L.  dn  ScrijH.  eccl.  c.  28;  Ceiliier, 
Ilisl.  des  avtevrs  eccl.  t.  XVII ;  Migne,  loc.  cil.  t.  LXXII; 
Ihillor,  27  fevr. 

•'  Hutler,  30  mars.  Sc«/a»i  eius  graece  et  latine  edi- 
dil  M.  Kader,  Paris.  IG33,  in-fol. 

'  Moiriint.  1003;  Romae  1786,  2  vol.  in-t;  e.xtanlquc 
in  liihl.  rr.  Lugd.  l.  X  ;  Migne,  loc.cil.  t.  LXXXVIII 

^  In  Vilu  Pelaqii  II. 

c  7//.S-/.  Louijobard.  I,  III,  c.  20. 

7  .Sandini,  Vil.  lUi.  PP.  m  Pelagio  II. 

"  Card.  Noris,  Diss.  de  Synodo  K,  c.  9. 

"  8.  Cregor.  M.  I.  I  Episl.  U. 


VSQVE    AD    ORT\M    ISLAMISMI 


159 


crisiario ;  sed  imperator  bello  Pcrsico,  Fran- 
coriim  vero  reges  intestinis  discordiis  dis- 
tracti,  oponi  nontulerunt.  loannera  patriar- 
cham  Cp.,  cognomeiito  leiunatorem,  qui  ti- 
tulum  oecttmenici  seu  iiniversalis  patriar- 
chae  nsurparat,  corripuit,  et  hanc  appella- 
tionem  relinquei'e  iussit.  Omnium  Ponti- 
ficum  primus  tempora  per  Indictiones  in  e- 
pistolis  notavit.Tanta  fuit  in  pauperes  prae- 
sertim  senes  liberalitate,  ut  eos  domo  sua  in 
xenodoehium  conversa  exciperet. 

49.  Lis  de  nomine  patriarchae  oecume- 
nici — NonnuUi  scriptores  de  controversia, 
quae  sub  Pelagio  II  et  praecipue  sub  Gre- 
gorio  M.  pertractata  fuit  de  ecumcnici  pa- 
triai-chae  api)ellatione,  ita  locuti  sunt,  ac  si 
illa  orta  esset  ex  male  intellecta  vocis  signi- 
ficatione  ,  et  res  tanti  momenti  non  esset, 
quantum  RR.  Pontitlcum,Pelagii  et  Grego- 
rii,  agendi  ratio  signiflcare  videtur.  Verum 
rem  se  aliter  habuisse,  et  Pontifices  merito 
^iscoporum  Cp.  arrogantiae  restitisse ,  ex 
ipsa  huius  controversiae  historia  manifestum 
est.  Nemo  nescit ,  quanta  esset  Graecorum 
arabitio  in  vindicandis  episcopo  Cp.  ,  quasi 
novae  Romae  antistiti,  iisdem  privilegiis, 
quibus  in  Occidente  gaudebat  veteris  Ro- 
mae  pontifex.  Haec  Graecorum  ambitio  sae- 
pius  simultatum  inter  eos  et  Apostolicam 
Sedem  ac  demum  teterrimi  schismatis  causa 
exstitit.Iam  in  Cpno  et  Chalcedonensi  conci- 
liis,  reclamantibus  RR.  Pontificibus,  episco- 
po  Cp.  honoris  primatus  post  R.  Pontiflcera 
et  patriarchica  iura  fuerant  asserta.  Eadem 
ratione  episcopi  Cp.  titulum  universalis  seu 
oecumenici  sibi  usurparunt,  quod  ea  appel- 
latione  Pontifex  R.  in  Chalcedonensi  conci- 
lio  fuisset  honoratus.  Neque  merum  hoiioris 
titulum  episcopi  Cp.  hoc  nomine  sibi  arroga- 
bant,  sed  etiam  potestatem  in  omnes  Orien- 
tis  ecclesias,  Alexandrina  quoque  et  Antio- 
chena  minime  exceptis,  existimantes,  se  per 
Orientales  provincias  ea  omnia  posse,  quae 
Romanus  Pontifex,  seu  veteris  Romae  epi- 
scopus,  faceret  in  Occidentalibus.Id  patet  ex 
agendi  ratione  loannis  leiunatoris ,  qui  an. 
588  in  causa  Gregorii  patriarchae  Antioche- 
ni ,  falsi  criminis  accusati ,  Constantinopoli 
Orientalium  synodum  indixit,  et  in  convo- 
cationis  litteris  oecumenici  patriarchae  ti- 
tulum  usurpavit.  Tantae  arrogantiae ,  qua 
episcopi  Cp.  univcrsam  ecclesiam  Orienta- 
lem  sibi  subiicere  velle  videbantur ,  RR. 
Pontifices  merito  restiterunt. 

Pelagius  II,  datis  ad  episcopos ,  qui  Con- 
stantinopolim  convenerant,  litteris  ,  pluri- 
mum  questus  est  de  sjnodi  praedictae  cele- 


bratione  et  usurpata  a  loanne  appellatione; 
synodi  acta  ,  excepta  Gregorii  Antiocheni 
absolutione,  irrita  dixit,  ct  Laurentio  suo 
apud  imperatorem  apocrisiario  proliibuit, 
quorainus  cum  loanne  raissarura  solcrania 
celebraret ,  priusquara  is  a  novo  et  temera- 
rio  noraine  abstineret.Quum  vero  post  Pela- 
gii  II  obitum,  loannes  Cp.in  proposito  usur- 
pandi  oecumenici  patriarchae  norainis  per- 
severaret,  s.  Gregorius  M.,  Pelagii  succes- 
sor,  ad  loannera  et  ad  Mauritiura  iraperato- 
rera  litteras  scripsit,in  quibusostendit,  quara 
absonum  esset,  usurpare  huiusmodi  nomen, 
quod  caeterorum  patriarcharum  dignitati 
adversabatur,  quodque  ipsi  RR.  Poutifices 
non  adhibebant,  quamvis  primatus  sui  iure 
et  Chalcedonensis  concilii  exemplo  id  facere 
possent.  Mandavit  loanni,  ut  ab  usurpando 
hoc  nomine  abstineret,  et  Sabiniano  apocri- 
siario  suo  prohibuit,  quominus  cum  loanne, 
donec  hic  paruerit,  in  missarum  solemniis 
communicaret.  At  nihil  impetravit  Grego- 
rius.  Cum  Cyriacus,  loannis  in  Cp.  sede  suc- 
cessor,  pariter  se  patriarchara  universalem 
scriberet,  eum  rursus  monuit  Gregorius,  ut 
a  superba  appellatione  abstineret ;  ut  vero 
episcoporum  Cp.  arrogantiam  retunderet, 
omnesque  doceret,  se  hac  in  re  non  excitari 
amore  in  caeteros  dominandi ,  Universalis 
Papae  titulum  ,  quem  ei  Eulogius  Alexan- 
drinus  in  litteris  tribuerat,  dedignatus  est, 
atque  ex  animi  demissione  seipsum  Servum 
Servorum  Dei  inscripsit. 

Deraum  anno  606,  petente  Bonifacio  Pp. 
III,  Phocas  iraperator,  anno  602  in  locum 
Mauritii  sufi^ectus  ,  lege  vetuit ,  ne  episcopi 
Cp.  nomine  oecumenici  uterentur.  Falsum 
autem  est,  quod  scripserunt  Magdeburgen- 
ses  Centuriatores,  Bonifaciura  III  iraportu- 
nis  precibus  et  contentionibus  corapulisse 
Phocara  imperatorem ,  ut  sanciret ,  Roraa- 
nam  ecclesiam  omnium  aliarum  caput,  eius- 
que  Pontificem  episcopum  oecumenicumdici 
et  haberi  debere  ^ 

50.  Leovigildi  persecutio  in  Hispania — 
In  Hispaniis  Suevi,  quorum  conversionem 
supra  vidimus'^  una  cum  antiquis  incolis  ca- 
tholicam  fidem  profitebantur.  Visigothi  ve- 
ro,  qui  magnam  Hispaniae  partem  cum  Se- 
ptimania  et  provincia  Narbonensi  occupa- 
bant,  arianae  haeresi  erant  addicti;  Catho- 
lici  taraen  suara  religionem  in  eorum  terris 
libere  exercebant;  quin  etiam  Leovigildus 


1  Cf  Le  Quien,  Oriens  Chrislian.  t.I,  c.  13;  I.  B.  Pal- 
m;i,  Praelect.  Hisi.  eccl.  t.  II,  p.  I,  c.  8;  Dande,  Ilist. 
univers.  t.  III,  p.  593. 

2  Pac;.  155. 


160 


EPOCHA    IV.    A    FINE    IMPERII    OCCIDENTALIS 


rex  uxorem  duxit  catholicam ,  nimirum 
Theodosiam,  s.  Leandri  episcopi  Hispalensis 
sororem.  Verum  post  coniugis  suae  mortem, 
Leovigildus  duxit  Gosuintham  arianam ,  et 
anno  580  graridem  persecutionem  contra 
Catholicos  excitavit.  Etenim,  ut  duobus  suis 
e  Theodosia  filiis,  Hermenigildo  et  Reccare- 
do,  regnum  assereret,  utrumque  creavit  re- 
gni  consortem,  priori  Hispalim,  posteriori 
Reccopolim  regiam  designavit ,  ipse  vero 
sedem  suam  constituit  Toleti.  Hermenigil- 
dus  uxorem  duxit  catholicam ,  nempe  Inde- 
gundam  ,  Sigeberti  regis  Austrasiae  filiam; 
uxoris  suae  et  s.  Leandri  Hispalensis  con- 
siliis  anno  580  arianam  haeresim  abiuravit 
fldemque  catholicam  professus  est.  Id  Leo- 
vigildi  regis,  et  praesertim  Gosuinthae  re- 
ginae,  furorem  et  persecutionem  in  Catho- 
licos  excitavit;  multi  ex  his  relegati  vel  bo- 
nis  spoliati,  alii  verberibus,  cai'cere,  suppli- 
ciis  affecti  sunt;multi  aut  minis  aut  pro- 
missis  regiis  victi ,  a  fide  defecerunt.  Her- 
menigildus,  pro  iurium  suorum  et  religionis 
defensione,  patris  sui  armis  arma  opposuit. 
Leovigildus  ubique  victor,  an.  584  Hispa- 
lim  cepit,  Hermenigildum,  qui  primo  Cor- 
dubam,  deinde  Ossetum  confugerat ,  contra 
datam  fidem  in  carcerem  coniecit,  et  in  ca- 
tholica  fide  perseverantem  an.  585  securi 
percuti  iussit  ^ 

Eodem  anno  Leovigildus  occupata  Gal- 
laecia,  Suevos  etiam  ad  arianismum  redu- 
cere  tentavit,  multique  persecutoris  minis 
cesserunt.  Verum,  dum  sic  religio  catholica 
per  omnem  Hispaniam  in  maximum  discri- 
men  ducebatur,  Leovigildus  anno  586  mor- 
tuus  est. 

51.  Visigothorumconversio — Leovigildus 
ante  obitum  suura  necem  filio  suo  illatam 
doluit,  s.  Leandrum  Hispalensem,  quem  an- 
tea  persecutus  fuerat ,  ad  se  vocavit  roga- 
vitque,  ut  quod  pro  Hermenigildo  is  fecerat, 
id  etiam  pro  Reccaredo  faceret.  Reipsa  Rec- 
caredus,  qui  patri  suo  in  Visigolhorum  et 
Suevorum  regno  successit,  s.  Hermenigildi 
exemplum  ct  s.  Leandri  consilia  secutus, 
haeresim  abiuravit ,  catholieam  fidem  pro- 
fessus  est,  omnemque  Visigothorum  gentem 
in  Hispania  et  Septiraania  ad  catholicam  ve- 
ritatem  perduxit. 

Ut  autcm  sublata  haeresi,  catholica  fides 
in  universo  regno  stabiliretur,  disciplina  ec- 
clcsiarum  componeretur  et  pravae  consue- 
tudines  extirparentur,  Reccaredus  rex  anno 
589   generalem   episcoporum   et  procerura 


conventum  seu  concilium  coegit  Toleti ,  in 
quo,  postquam  rex  et  conversi  ab  haeresi  e- 
piscopi,  clerici  et  proceres,  catholicae  fidei 
professionem  edidissent  et  erroribus  arianis 
eorumque  defensoribus,  secundum  praescri- 
ptam  formulam,  anathema  dixissent,  conditi 
sunt  23  canones,  et  inter  alia  praescriptum,  j 
ut  conversi  episeopi,  sacerdotes  et  diaconi  se 
continerent  ab  uxoribus  antea  ductis.  Eo- 
dem  anno  episcopi  Narbonensis  provinciae 
convenientes  Narbonam,  condiderunt  15  ca- 
nones  de  disciplina  ^ 

Ex  hoc  tempore  veteres  et  novi  incolae, 
Hispani,  Suevi  et  Visigothi,  in  unam  monar- 
chiam,  religionem  et  populum  coaluerunt. 

52.  S.  Gregoriiis  Magnus  Pontifex  (an. 
590)  —  Pelagio  II,  an.  590  defuncto,  sum- 
mo  omnium  gaudio  pontifex  creatus  est 
s.  Gregorius,  sanctitate,  doctrina,  rerumquc 
gestarum  amplitudine  vere  Magnus.  Pa- 
trem  habuit  Gordianum  senatorii  generis, 
an.  540  Romae  natus,  a  lustiuo  II  urbis 
praefeetus  constitutusest;  sed  hac  dignitate 
deinde  dimissa,  monasticum  institutum  se- 
cundum  alios  sub  regula  s.  Benedicti,  iuxta 
alios  sub  regula  s.  Equitii  in  monasterio 
s.  Andreae,  quod  in  aedibus  suis  extruxe- 
rat,  professus  est  ^.  A  Pelagio  II  R.  E.  dia- 
conus  ordinatus,  Constantinopolim  apocri- 


'  Bolland.  Acta  SS.  1.3  apnl. 


1  Isidor.  Hispal.  Chronicon ;  Grestor.  Tiiron.  Hist. 
I.  VI-IX  et  DiahHj.  I.  III ;  Lahbe,  t.  V,  p.  997  et  127. 

2  De  Monacliatu  s.  Grejiorii  tji'avi.s  quaestio  est  jnter 
erudilos.  Mabillonius,  in  Dissert.  De  niona.sttca  vilu 
Gregoni  et  in  Praffalione  ad  saec.  I  Denedicl. '!^  8  , 
illura  Familiae  suae  Benediclinae  adiudicat.  At  Baro- 
nius,  ad  an  581,  g  8,  Hensctienius  et  Papebrochius,  in 
Cortmientario  ad  vitam  s.  Gregorii  fi  3,  in  Actis  San- 
ctoruni  t.  II  mart.,  el  Basnapius  ipse,  etsi  Baronii  ad- 
versarius,  ad  an.  581,  g  8,  tuenliir  s.  P^quilii  regulac 
Gregoriura  fuisse  professuni  Thomassinus  autem, 
Velitn  el  nova  Ecclesiae  Disciplina,  pait.  I,  I.  III,  c. 
24,  contendit  iiullius  peculiaris  Ordiiiis  regulae  Grego- 
riura  fuisse  addiclum,  Sandinius,  in  sua  Dispul.  Histo- 
rica,  De  Monnslico  In.stilulo  s.  Gregorii  Magni,  asse- 
rit  eiim  ,  anlequam  Pontifex  tieret,  inonaclium  fuisse  , 
cuius  autem  Inslituti  non  definit ,  sed  e.xposilis  utrius- 
que  sentenliae  argumeiitis  aliorum  iudicio  definien- 
d;im  rem  relinquit.  (I)e  nionasterio  s.  Gregorii,  Roraae 
degcnti,  sermo  quoipie  liMbetur  in  Disqiiisil.  Delle 
Messe  Gregonane  elc.  in  ephem.  neapol.  La  Sciema 
e  La  Fede,  vol.  CXI,  p.  211,  cdila.) 

De  Pontificum  Benedictinorum  numero  non  parva 
esl  inter  llisloricos  coiitroversia.  Qiiidam  namque,  qiii 
recliiis  senserunt,  iiqiie  potiores,  teste  Arnoldo  Yion 
in  argumenl.  lib.  2  lAgni  vitae,  viginli  qualuor  aul  vi- 
ginti  qiiinque,  vel  viginti  se.\  fuisse,  recte  anirniarunt. 
Alii  scriptores  maiorcs  numero  eos  fuisse  senserunt. 
Angeliis  de  Nuce,  Disserl.  De  Pontijicibus  Benedicti- 
uis,  ait  eos  fiiisse  complures,  ostenditque  \°  consuc- 
visse  olim  Ponlificem  eligi  ex  Clero  Bomano  usque  ad 
saeculi  iKiiii  lincin.quo  i'orinosus  Episcojius  Portuensis 
factiis  est  siiniimis  Ponlifcx;2°  eundcm  Glcrura  magiia 
ex  parte  fuisse  Benedictinura.  Ex  (luibus  concludil, 
Ponlilicem  cx  Henediclinis  eligi  saepe  consucvisse. 


VSQVE   AD    ORTVM    ISLAMISMI 


161 


siarii  miuiero  (>niatn,s  missus  est;  uln  intcr 
aliu  [ti-aeclare  facta  lCiitvcliiuin  patriarcliaiu 
Cpnmn  a  irravi  ciica  carnis  resurroctionis 
(lotrnia  ciToro  rcvocarit ;  ipsiquo  Pclaiiio  in 
scribcndis  cinstolis  adiutor  fuit,  ut  fuorat 
llioroiiyiuus  s.  I>amai;o,Prospor  s.  Looni '. — 
l*ost  Polai::ii  obitnm  commuiii  clori  Romani 
suirrafrio,scnatns  iiopuliquc  acclamationihus, 
ut  ut  invitus,  an.  rvJO,  iii"  nonas  sopteml>r. 
I>i>ntifcx  inaucruratus  ost  -.  Quantus  autcm 
in  pontiticatu  fuorit,  vix  dici  potost;nihil 
enini  fuit  in  gravissirao  Pontificis  munore, 
quod  sanctissime  ac  sapientissime  non  im- 
l^loverit. 

In  primis  deccssorura  suorum  more  sjno- 
dicam  epistolam  ad  patriarchas  misit,  in 
qiia  fidoi  suae  professionem  edidit,  et  inter 
alia  contestatus  ost,  sc  quatuor  concih'a  oe- 
curaenica,  Nicaenum,  Cpnum,  Ephesinum  et 
Chalcedonense,  itorinde  ac  4  Evangeliilibros 
suscipere,  et  V'"  conciHum,  in  quo  Tria  Ca- 
pituhi  damnata  sunt,  pariter  vcnerari.  Om- 
ncm  curam  adhibuit,  ut  schismaticos  Trium 
Capitulorum  dofcnsoros  ad  unitatem  revo- 
caret.  Contra  Donatistas,  in  Africa  adhuc 
cervices  erigentes,  Numidiae  episcopos  et 
exarcham  Africae  excitavit.  Prohibuit,  ne 
ludaci  vi  compellerentur  ad  suscipiendam 
Religionem  christianam.  A  s.  Leandro  Hispa- 
lensi  de  una  trinavo  in  baptisrao  immer- 
sione  consultus,  Hispanis  unam  permisit, 
quod  Ariani  trina  ad  dividendam  ss.  Trini- 
tatem  erant  abusi.  Decessoris  sui  ad  Sici- 
liae  subdiaconos  decretumde  continentia  ra- 
tum  habuit  cum  hoc  temperamento,  ut  qui 
iam  cssent  matrimonio  iuncti,  uxores  reti- 
nere  possent,  sed  sacris  Ordinibus  non  ini- 
tiarentur,  ct  deinceps  nuUus  ordinaretur 
subdiaconus,  nisi  qui  vitam  coelibem  agere 
veliet.  Sardiniae  presbjteris,  quum  e[)iscopi 
deessent,  Sacramenti  Confirmationis  admi- 
nistrationem  indulsit.  Quum  in  Sardinia  ad- 
huc  csset  maornus  numerus  rusticorum  seu 


1  Vila  s.  Grcgorii  1. 1,  c.  0,  §  "2,  iu  t.  iV,  Ojip.  s.  Gre- 
gorii  edit.  Maurin. 

-  joannes  Diaconus,  in  Vila  s.  Gregorii,  1. 1,  c.  39,  10, 
li,  narrat  Gregoriiim,  licet  totis  viriljiis  reiiilentem, 
Clerum,  .Senatum,  populumque  Ilunianum  unaniiniler 
(lelegisse  Ponlilicem  .  eiim([uu  conaUim  persuadere 
per  lilteras  .Mauiilium  Imperatorera ,  cuius  filiura  e.\ 
sacro  lavacro  siisceperat,  iie  suam  eleclionera  ratam 
haberet.  At  contra  Imperator  suum  slalim  praebuit 
assensum;  quare  Gregorius  latebras  quaesivil.  Sed  in- 
dicio  fulgidae  columnae  siiperipsum  a  coelo  pendenlis 
manifestatus  ,  et  in  Divi  Petri  templo  Pontife.x  con- 
secralus  fiiit.  Divus  Petius  Oamianus,  Opuscul.  4  ait  : 
Quod  autem  II.  Greijurio  Ipijitur  udhibuisse  Mauri- 
lius  hnperalor  asseitsum,  el  perpanci  alii  frincipes 
nliis  promoveiidis ,  hoc  diclavit  perlurbatio  tempo- 
rum,  el  tempestas  horrenda  bellorum. 

WOUTERS,  I. 


plobeiorum  ethnicorum,(ini  Ihirhnric/ni  (W- 
cobantur,  illiic  misit  Foliconi  episcDpum  et 
Cjriacum  abliatom,  ut  in  procuraiuUi  ilio- 
rum  conversione  cpiscoporum  Sardiniao  nc- 
jjligontiam  supplcrent.  Missis  in  Anpliam 
D.  Augustino  aliisque  monachis,  Fidem  in- 
ter  Aiiglos  propap-an^him  curavit.  Theode- 
lindam  Lonpobardorum  ropMnam  in  catho- 
lica  communione  rctinuit,  eiusquc  ope  ip- 
sum  regem  Apihiliihum  ad  o:'thodoxam  fi- 
dem  perduxit.  Pacem  iiiter  Long-obardos  ct 
Graecos  conciliavit.  Disciplinae  ecclcsiasti- 
cae  sumrao  cum  studio  invigilavit,  eamque 
non  rainus  iiitrepide  quam  modesto,  etiam 
contra  summos  impcrantes,tuitus  cst.  Scdu- 
lo  curavit,  ut  ad  episcopatus  otbcnoficia  eli-- 
gerentur  digniores.  Ad  extirpandam  simo- 
niam,  quao  praesertimin  Galliis  sacras  elec- 
tiones  infaraabat,  littoras  gravissiraas  ad  opi- 
seopos  regosquc  Francorum  dodit.  loanncm 
Chalccdoncnsis  ecclesiae  presbjterum,  qui 
a  loanne  Cp.  tanquam  haereticus  iniuste 
damnatus,  ad  Apostolicam  Sedem  provoca- 
rat,  a  loannis  sententia  absolvit.  Pios  doc- 
tosquc  monachos  impense  coluit ;  disciplinara 
raonasticara  in  coenoljiis  observandara  cura- 
vit;  monachos  contra  adversarios,  qui  eos  a 
sacerdotali  olflcio  arcere  volebant,  defendit, 
eosque  in  Romana  .s^^nodo  an.  GOl  a  gra- 
vaminibus  quorumdam  episcoporum  leva- 
vit.  loannem  leiunatorem  Episcopura  Cp., 
i.y\iiAsuperstitiosu'in  Universalisy  0Q,?i}^v\\x\i\ 
insolenter  sibi  usurparet,  acriter  reprehen- 
dit,  eiusque  audaciam  ac  temeritatem  non 
solum  scripto,  sed  etiara  exeinplo  increpa- 
vit.  Naraque  primus  omniura  se  in  princi- 
pio  Epistolarum  suarum  Servus  Servo- 
■rum  Dei  scribi  satis  humiliter  definivit  K 
Mauritium  imperatorem  ad  teraperandara 
legem,  qua  publicis  rationibus  obnoxios  ad 
clerum,  militesque  ad  monasticam  profes- 
sionem  adinitti  vetuerat,  compulit.  Vidua- 
rum,  pupillorum,  omniumque  oppressoruin 
et  pauperuiu  pator  fuit  et  protector,  suis- 
que  apocrisiariis  et  coopiscopis  eorum  pa- 
trocinium,  quavis  data  occasione,  commen- 
davit.  —  Litaniis,  supplicationibusquc  insti- 
tutis  depulit  pestilentiam,  qua  Urbs  vexa- 
batur,  ao  tc.stis  placati  Nurainis  in  sunima 
Hadriani  mole  gladium  vagina  condens  con- 
spectus  est  Angolus,  qui  celebrearci  noracn 
ad  posteros  dedit  ^.  Festum  s.  Pauli  post 


1  loan.  Diacon.  in  Vita^.  Greg.  I>p.  I.  II,  c.  1;  vid.  s. 
Gregor.  Einst.  18  el '20,  I.  V. 

'^  Mierulogus  ,  FJe  Ecclesiuslicis  Observationibvs  , 
V.  57,  in  t.  XVIII,  iii7//io//i.  Patr.,  inquit :  «  Maior  Lita- 
iiia  (quae  in  Festo  die  s.  Marci  celebralur)  a  B.  Grego- 

12 


162 


EPOCHA    IV.    A   FINfi    IMPERII   OCCIDENTALIS 


festum  ?.  Petri  voluit  celebrari'.Officiorura 
ecclesiasticoriim  ordincm  ,  cantr.ra  ,  quem 
ab  eo  diciraus  Gregorianum ,  ritusque  in 
raeliorem  formam  redegit,  ex[tlicavitque.  In 
Canone  Missae  apposuit :  diesque  nosh-os 
in  iuapace  disiwne,  atqueah  aeterna  dam- 
natione  nos  eripi,  et  in  electorurii  tuorum 
iubeas  grege  numerari\  nec  non  catalogum 
MartjTum  in  codem  Canone  ampliavitadiec- 
tis  Felicitate ,  Perpeiua,  Agatlia,  Lucia. 
Remotis  a  suo  cubiculo  saecularibus,  cleri- 
corumsibi  prudentissimos,  monacliorum  vero 
sanctissimos  consiliarios  familiaresijue  de- 
legit. — Phocara,  qiii  occiso  cum  filiis  Mauri- 
tio,  iraperium  adeptus  erat,  litteris  obser- 
vantiae  plenis  hortatus  cst,ut  illud  cliristianc 
et  modeste  gereret. 

His  aliisque  praeclare  gestis  Gregorius 
non  solum  Magni  cognomen  ,  sed  teste  s.  II- 
dephonso  Toletano,Antonii  sanclitatem,Cy- 
priani  eloquentiam ,  Augustini  sapientiam 
assecutus  est  ^.  Piuribus  etiam  scriptis  cla- 
ruit,  inter  quae  eminent  Homiliae  in  s.  Scri- 
pturam,  Moralium  in  lo/j  libri  35,  Pasto- 
ralis,  Dialogorum  libri  4,  Episiolarum  li- 
l)ri  12,  Aniipthonarium  et  Sacramenta- 
rium  '.  Hunc  Pontificem  exiraiae  pietatis, 
eruditionis  et  prudentiae  laude  claruisse,  i- 
psi  cordatiores  protestantium  scriptores  fa- 
tentur.  Nonnulli  tamen  Apostolicae  Sedis  ob- 
trectatores  tanti  Pontitlcis  meraoriam  per 
suraraam  iniuriam  dilacerarunt;  iactantes, 
Gregoriura  M.  Bibliothecara  Palatinam  in- 
cendisse,  praeclara  et  vetera  urbis  signa,  si- 
mulacra  aliaquc  ornaraenta  dcstruxisse,  ma- 
thematicos  et  liuraaniorum  littcrarum  stu- 
diosos  essc  persecutum,  fuissc  imbecillem 
crudelis  Phocae  assentatorem  ^,  et  recenter 
conversis  Anglis  permisissc,  ut  diebus  fcstis 
immolarent  Sanctis  victimas,  quas  antoa 
diis  suis  iraraolabant  ^.  Huiusraodi  accusa- 
tionibus,  quac  nullis  veterum  tcstiraoniis 
nituntur,  contra  cum  iis  nianifestc  pugnant, 
refellcndis  non  immoraraur,  cum  eas  satis 
superque  confutarint  alii  scriptores  '^. 


rio  Pp.  I,  pro  pcslilenlia  ipsius  tcmporis  insliliila  esl, 
fpii  i-t  loanni  FLpiscopo  Ravcniiati  scriiicns  (Jicm  Lil.i- 
ni;ie  tempiis  cineris  el  cilicii  appellat ».  Videsis  lioiia , 
l)e  divina  l'salmt)din,c.  \l,  J!  l,  ct  Mcratura  iii  suis  ad 
Gavanlum  additiotiihus,  l.  II,  pait.  2. 

'  Micrologus,  Oj>.  cil.  c.  12. 

2  L.  de  Scripliir.  cccl.  c.  1.  Cf  Dionys.  a  s.  Marlti. 
V'(>  de  s.  Grihjoirp,  liouen  IG97. 

•'  Ldidit  Dionys.  a  s.  Marlli.  1'aris.  1705,  i  voL  in- 
rol.  et  I.  Galliccioli,  Venct.  17G8,  17  tom.  10-1°;  Mignc. 
Pulnd.  lalin.  t.  LXXV-IX. 

••  lirucker,  llisl.  cril.  piiiliisoph.  I.  III. 

^  .Moslieim,  llisl.  cccl.  saec.  VI,  p.  I,  c.  1. 

•5 1.  II.  Gradonici,  6'.  Grcgorius  M.  P.  l^-  a  crimina- 


53.  S.  Eulogius,  s.  Anasiasius,  s.  Co- 
lumbanus,  Eragrius—^wmmum.  pontifica- 
tura  gerente  Gregorio  M.,  tioruerunt  scri- 
ptores,  qui  sequuntur:  S.  Eulogius,  patriar- 
cha  Alexandrinus;  qui  adversus  Novatio- 
nos,  Eutjchianos,  aliosque  haereticos  plura 
scripsit;  .sed  opera  eius,  exceptis  ([uibusdam 
fragmentis,  perierunt  '.  S.  Anastasius,  mo- 
nachus  raontis  Sinae,  praeter  alia  edidit  li- 
bruni  inscri^itum  :  Z)?<j';  viae  adversus  A- 
cephalos.,\\\>voA  II  Anagogicarum  contem- 
plationum  in  Hexaraeron ,  et  5  Orationes 
dograaticas  ^.EvagriusScholasticus,  Epipha- 
nia  Syriac  oriundus,  Ecclesiae  historiain  ab 
an.  431  usque  ad  594  libris  G  complexus 
est  ^.  S.  Columbanus,  patria  Hibernus,  qui 
an.  585  cum  aliis  12  monachis  transfretavit 
in  Galliam;  ubi  rcstituendae  pietati ,  quae 
illic  permagna  ex  parte  erat  collapsa,  egre- 
giara  operam  dedit,  varia  coenobia  exstru- 
xit,  regulamque  raonasticam  composuit  ^. 

54.  Anglorum  conrersio  —  In  Anglia  I). 
Augustinus  monaclius  eiusque  socii ,  a  s. 
Gregorio  M.  ad  Anglorura  conversionem 
missi,  laeto  cum  successu  Evangelium  prae- 
dicabant.  Religio  christiana  a  primis  Eccle- 
siae  saeculis  in  Britanniam  invecta,  in  ea 
floruit  usque  ad  Anglorum  et  Saxonum  in- 
vasionem.  Hi,antiquis  incolis  eiectis,deorum 
cultum  et  paganos  ritus  in  Britanniam  ,  e- 
xinde  dictam  Angliam,  intulerunt,  et  occu- 
patas  provincias  in  septem  principatus  seu 
regna  diviserunt,  ut  in  praecedenti  epoclia 
vidimus  ^  D.  Augustinus  cum  40  monachis 
sociis  anno  507  pervenit  in  rcgnum  Cantii, 
quod  tunc  tcmporis  tenebat  Ethelbertus, 
qui  uxorem  duxcrat  christianani,  nempe 
Ijcrtham,  rcgio  Francorum  sanguino  oriun- 
dam.  Honorilice  a  rcgc  excepti,  in  regni  rae- 
tropoli  Doroverna,  locisquc  finitirais  Evan- 
gelinm  libere  praedicarunt,  regera  ipsuni, 
raultosque  proceres  et  subditos  ad  christia- 
nam  fidem  converterunt.  Tanta  erathorum 
aviditas  suscipiondi  baptismum,  ut  codem 
an.  507  in  festo  Nativitatis  Domini,  D.  Au- 
gustinus  rcdux  ex  Gallia,  ubi  ex  auctoritate 


lionilius  Oudini  vindicalus,  Romae  1753,  in-S";  I.  15. 
1'alMia,  1'riiplpcl.  ilist.  pcii.  I.  II,  p.  I,  c.  8. 

'  I'iiot.  Ilibliulh.  cod.  IK2;  liolland. /lc/a.S.V.  |.3sepL 

2  Bolland.,  Acla  SS.  t.  II  april.  p.  «50;  Gcillier,  IIisl. 
des  anlpurs-cccl  t.  XVII,  p.  130.  Opera  eius  e.xtant  in 
llibl.  I'l'.  Liipd.  t.  I\  ;  Gard.  Mai,  Scripl.  vel.  I.  VII, 
l,\.  Ouam  imnieiilo  liaeretici  Sacramentaiii  Anasta- 
siuni  in  partes  suas  pertrahere  tentarinl,ostendunl  Na- 
lalis  Alev.  Uisl.  eccl.  saec.  VI,  c.  13  ;  Arnald.  La  per- 
ppluili'  iIp  la  Fui. 

•'  Kdidit  pracec  et  laline  H  Valesins. 

■•  Ilrlvol,  llisl.  cit.  L  V,  p.G5;  Geiilier.t.  XVII, p.  162. 

•">  I'ag.  135-13G. 


R.  Pontificis  a  Vii-gilio  Arelatensi  consecra- 

tns  fuorat  Angloriini  opisoopus ,  ampliiis 
qnani  1(\(H)()  Ani^loruni  l>ai)tizavit.  Grego- 
rius  M.  (le  folici  Evangolii  in  Anp^lia  propa- 
gatione  certior  factns,  novos  o.x  (.^rdine  nio- 
nastico  praeconos  illuc  tlostinavit ,  inter 
«[uos  praocipui  erant  JMoUitiis,  lustus,  Pau- 
linus  et  Rufinianus.  Idem  Pontifex  litteras 
1,'i'atulatorias  scripsit  ad  Anfj:ustiiuiin,  ad  E- 
tlielbeitum  rogom  Cantii  ot  ad  Bertham  re- 
ginam  ;  .Vuirustino  pallium  dodit  cum  poto- 
stale  conslituendi  l'*  episcopos  ei  subiectos, 
monuitque,  ut  episcopum  mitteret  ad  civi- 
tatem  Eboracum,  qui,  si  liaec  civitas  cum 
tinitimis  locis  Fidem  suscepisset,  metropoli- 
tani  honore  ganderet,  et  12  etiam  opiscopos 
ordinandi  facultatem  haberet;  hos  autem  ac 
reliquos  omnes  Britanniae  episcopos  Ponti- 
fex  voluit  subiectos  esse  D.  Augustino,  cui 
priraatum  etiam  in  anti(|uos  Britaunos  con- 
cessit;  praeterea  ad  propositas  a  D.  Augu- 
stino  diflicnltates  rosponsa  dedit  '. 

S.  Augustinus  sedem  suara  constituit  Do- 
rovernae,  quae  postea  Cantuaria  dicta  cst; 
secundum  Pontificis  litteras,  faiia  deorum , 
idolis  destructis,  veri  Dei  cultui  consecra- 
vit,  et  ecclesias  ethnicis  ritibus  pollutas 
christianis  sacris  restituit.  Ethelbertus  rex 
plures  ecclesias  aedificavit,  et  amplis  reddi- 
tibus  instruxit.  Brevi  post  s.  Mellitus  missus 
ab  Augustino  in  regnura  Estsaxiae  seuSaxo- 
nuni  orientalium,Saberethura  regem  multos- 
que  subditos  baptizavit,  et  episcopus  Lon- 
dinensis  ordinatus  fuit. 

Augustinus,  ex  potestate  sibi  a  Cfregorio 
Pp.  facta,  adlaboravit  quoque  corrigendis 
abusibus,  qui  apud  antiquos  Britannos  in- 
valuerant.  Hi  quidem  in  catholica  tide  per- 
severarant,  sed  in  celebratione  Paschatis, 
in  adrainistratione  baptismi  et  in  quibusdam 
aliis  disciplinae  capitibus  a  Roraano  et  com- 
muni  Ecclesiae  more  desciverant.  Augusti- 
nus  habito  cum  eorum  episcopis  et  doctori- 
bus  colloquio,  eos  hortatus  est  ad  suscipien- 
dam  coramunera  ecclesiarum  disciplinam  et 
ad  opom  conferendam  Anglorum  et  Saxo- 
num  conversioni.  Illi  vero  neutrum  praesta- 
re  voluerunt.  Obiit  D.  Augustinus  an.  604, 
eique  in  scde  Cantuariensi  successit  s.  Lau- 
rentius. 

In  utroque  regno,  Cantii  et  Estsaxiae,sulj 
Ethelberto  et  Saberetho  regibus  christianae 
religionis  professio  aucta  est  et  floruit,  sed 
post  mortem  eorum  grandem  tempestatem 
subiit.  Obiit  Ethelbertus  an.  616,  et  inter 


VSQVE   AD   ORTVM    ISLAMISMI  163 

Sanctos  colitur.  Eadobaldns,  eius  filius  ot  in 
regno  successor, roligione  cthnicus  et  mori- 
bus  corruptus,  multis  subditis  apostasiae  oc- 
casionem  praobuit.  Postea  voro  s.  Lauren- 
tii  oloquentia  victus,  christianam  fidem  et 
ba[itisraum  suscepit ,  rebus(iuo  Ecclesiae, 
(inantum  potuit,  ct)nsuluit.  Anno  619  deces- 
sits.  Laurentius,  eum({ue  in  sede  Cantua- 
riensi  excopit  s.  Mellitus  ,  antea  episcopus 
Londinensis,  scd  ab  ecclosia  sua  exul. 

Eodem  enim  tompore  quo  s.  Ethelbertus, 
raortuusestctiam  Saberethus  rex  Estsaxiae, 
cui  successerunt  tres  filii,qui  idola  palam 
colentes,  subditos  suos  ad  idololatriam  et  vi- 
tia  revocarunt,ets.  Mellitum  episcopumcius- 
que  socios  regno  expuleruiit,  Brevi  post  isti 
principes  in  bello  cum  Gevissis  perierunt; 
verumtamen  populus  ad  vitia  excitatus,  s. 
Mellitum  reciperenoluit.  In  sequenti  epocha 
tum  hi  tum  ahi  Saxones  et  Angli  in  veteri 
Britannia  christianam  fldemsusceperunt,  ut 
suis  locis  narral)imus  •. 

55.  Sabinianus,  Bonifacius  III ct  IV,  S. 
Deusdedit,  Pontifices  (an.  604-618).  —  In- 
terea  s.  Gregorius  M.  iv^idus  martii  an.604 
ad  Deum  migravit.  Ei  in  summo  pontificatu 
idibus  septombris  successit  Sabinianus,  Vo- 
laterranus,diaconus  et  s.  Gregorii  apud  Mau- 
ritium  iraperatorem  apocrisiarius  ,  qui  Ec- 
clesiam  rexit  usque  ad  viii'"  kalend.  martii 
an.  6()6  ^.  Hunc  Pontificem  laudat  Anasta- 
sius  Bibliothecarius  propter  auctum  cleri 
nuraerum,  propter  divini  cultus  curara,  et, 
ut  raeliora  passim  habent  eiusdem  Anastasii 
exemplaria ,  propter  exercitam  liberali- 
tatem.  Eum  propter  avaritiam  a  s.  Gre- 
gorii  spiritu  fuisse  in  capite  percussum  fa- 
bula  est  ^. 

Brevior  fuit  pontificatus  Bonifacii  III,  qui 
in  locum  Sabiniani  electus,  et  xi°  kalend. 
mart.  an.  607  ordinatus,  obiit  iv°  idus  no- 
vembris  eiusdem  anni.  Is,  ut  supra  notavi- 
mus,  ab  iraperatore  Plioca  impetravit,  ut 


«  L.  XI,  Episl.  6i,  05,  70. 


'  Beda,  Ilist.  angl.].  I-II;  Bolland./lc/fl  SS.  20  maii, 
2  febr.  et  24  april ;  Lingard,  Ilisl.  d'Anglel.  t.  I. 

2  Sabinianum  campananim  usum  invenisse  quidam 
affirmant.  Vid.  Polydorus  Virgilius,  De  rerum  inven- 
tnribn.'),  I.  VI,  c.  12;  Gencbrardus,  Chronicon  ad  an. 
COi;  Panvinius,  Epitofne  Romanonnn  Pontificiim.  Alii 
vero  tenent,  campanas  a  s.  Paulino,  Nolano  Episcopo, 
qui  initio  saeculi  V  lloruit  Noiae,  primum  inventas  ac 
usurpatas  fuisse.  Id  tamen  constat  campaiias  ante  sae- 
cuJum  VI  in  EcclesiaOccidentali  adhibitas  fuisse.  Nam 
ex  Vita  s.  Columbae  Abatis,  (piae  saeculo  VI  exarata 
fuit,  et  a  Mabillonio  in  Annalis  Benediclinis  in  lu- 
cem  edita,  deprebenditur  campanas  tunc  temporis  in 
usum  fuisse.  CfBenedictumXIVy)is<!«M/.20;  Card.Bona, 
Rer.  litnrg.  I.  I,  c.  22. 

^  Cf  Papebroch.  Conalus  ad  Acla  SS.  t.  VIII  raaii, 
pag.  92. 


164 


EPOCHA    IV.    A    FINE   IMPERII   OCCIDENTAIJS 


episcopus  Cp.  abstineret  ab  appellatione  Ex^i- 
scopi  oecumcnici,  seu  tmiversalis^  uni  et 
soli  Pontifici  Roniano  proprio  '. 

Quum  Sedes  Apostolica  vacasset  uKra  no- 
vem  monses,  viii"  kalend.  septembris  an- 
ni  G08  in  eam  evectus  fuit  s.  Bunifacius  IV, 
e  Valeria  Marsorum  civitate  oriundus.  Is, 
annuente  Phoca  imperatore,  Pantlieon,  Ro- 
mae  in  deorum  omnium  cultum  a  M.  Ag^rip- 
pa,  Augusti  genero,  aedificatum,  ab  exole- 
tae  idololatriae  sordibus  expurgavit,  et  vero 
Deo  in  Iionorem  B.  V.  Mariae  omniumque 
Christi  Martyrum  consecravit^,  ut  ubi  quon- 
dam  non  Deorum,  seuDemonum  cultus  erat, 
ibi  deinceps  omnium  fieret  memoria  San- 
ctorum  ^. 

Anno  610  Romae  synodum  celebravit  de 
quibusdam  rebus  ad  ecclesiam  in  Anglia 
spectantibus,  in  qua  etiam  compescuit  eos, 
qui  monachos,  licet  sacerdotio  initiatos,  a 
sacramentorum  administratione  arcendos 
contendebant  ^.  E  vita  decessit  nonis  maii 
an.  615. 

Post  eius  obitum,  xiv°  kalend.  novem- 
bris  ad  summum  pontificatum  evectus  est 
s.  Deusdedit,  Romanus.  Ab  Auctore  Libri 
Ponti ficalis  laudatur  eius  in  Clerum  amor 
et  beneficentia ,  diciturque  secundam  Mis- 


'  Vide  p.  159.  Menliuntur  vero  Ma£;(li;liuriTpnses  Cen- 
turialures  ,  ilum  tlicunl ,  liunc  Poiitilicem  importunis 
precibus  et  contenlioiiibus  compulisso  Phocam  impe- 
ralorcm,  iil  sanciret,  R.  Kcclesiam  oiiinium  ecclesiarum 
caput,  eiusrpie  l'onlilicem  episco|)um  oecumenicum  dici 
et  haberi  debere.  E.\  omni  eiiim  tradilioiie  conslal,  R. 
Ecclesiam  in  omnes  scmper  oiiliiiiiissc  |iriinatiim. 

"^  Anaslas.  Vilaa  l'onlif,}iiinifac.  IV\  I'.  Wariielried, 
lliHt.  Lonfiohnrd.]  IV,  c.  ;]7. 

^  Anast.  in  Vita  lionifacii  IV;  Paul.  Wariieliied,  Ili- 
st.  Lonijoh.,  loc.  cil.  Ecclesia  haec  nunc  rpiocpie  Ilo- 
mae  visilur  ,  el  diciliir  liiisilira  -t.  Muriae  ud  Mur- 
lijrcs,  viilgo  .V.  Muriu  Ilolunilae  »\>  forinam  edilicii. 
liaroiiius  ,  in  Murlip^olof/.  liom.  kal.  novembr.  inrpiit: 
i(  Ut  omuium  simiil  Marlyrum  una  cadeiiHpie  die  cele- 
brilas  ageretur,  e.\  l{onira(.'ii  1'apae  inslilulione  riomae 
est  sumptum  exordiiim.  IVislmodum  vero,  rpiod  Komae 
lantiim  peculiariler  agebatur ,  Gregorius  1'p.  IV,  cae- 
leris  Occidentalis  Orbis  Kcclesiis  faciendiim  praece|)iti). 
Sic  celebrari  coepit  in  Ecclesia  festum  diem  omnium 
Sanclorum.  Quod  el  testatiir  llonoriiis  Augiistodunen- 
sis,  rpii  ait:  «  restivilatem  oniniiim  Sancloriim  (Irego- 
riiis  I'p.  iunior  inslituit ,  (piam  |)rius  Itoiiiracius  l'p. 
in  iKindiem  s.  Mariae,  et  omiiiiim  .Marlyriini  servand:im 
censuit  ».  Meraliis,  in  uilililionihus  ad  Gavanliim  I.  II, 
p.art.  I ,  allirmat,  Commemoratioiiis  omiiiuin  liibdiiim 
defunctoriim  ritiim  Iribiii  coinmunitcr  Odiloni  Abbati 
Oliiiiiaceiisi,  et  aiicloritate  aposlollca  in  totiim  orbcni 
diHiisum  esse.  M.  l'(donus  aliifpie  doceiit  liunc  riliim 
iiidiclum  foisse  miilto  anle  Odilonis  aelalcm  :i  Itonila- 
cio  IV,  elsi  qiiidani  (•oiiliariiim  scnliiuil.  Vid.  Mciiedict. 
XIV,  in  co  opere  (|iiod  iiiscrdiiliir:  Trullalii  sopra  ijli 
ulli  (li  alctini  Sanli,  dc' iinuli  si  fu  fUffizio  in  UoUt- 
(jna,  c.  '22. 

<L:djbe,  t.  V,  p.  1018. 


sam  in  Clero  constituisse  '.  Mortuus  est 
v°  idus  novembris  an.  618. 

56.  Eccl.  status  in  Italia.,  Gallia  et  Ili- 
spania  —  Ecclesiasticae  ac  civilis  rei  pro- 
speritati  et  tranquillitati  in  Italia  maximo 
obstiteruntcontinua  bellaLongobardos  inter 
et  Graecos.  An.  591  post  Autharis  regis  Lon- 
gobardorum  mortem ,  Tlieodelinda  regina 
vidua  e  procerum  consensu  in  coniugem  re- 
gera  elegit  Agilulphum,  ducem  Taurinen- 
sem,  et  quod  a  priori  suo  coniuge  impetrare 
non  potuit,  nimirum  ut,  abiecta  liaeresi  a- 
riana,  catholicam  fidem  susciperet,  id  ab 
Agilulphd  impetravit,  et  ab  hoc  tera^iore  o- 
pera  [iraesertim  reginae,  quam  s.  Gregorius 
M.  consiliis  suis  dirigebat,  Longobardi  se  ad 
catholicam  fidem convertere coeperunt.Eius- 
dem  Pontificis  industria  bellis  inter  Lon- 
gobardos  et  Graecos  finis  constitutus  et  pax 
coiifecta  est.  Anuo  616  Agilul[iho  successit 
Ailehvaldus,  eius  filius,  sub  quo,  et  sub  eius 
successore  Ariovaldo,  qui  regnavit  al)  anno 
626  usque  ad  638,  pax  intei'  Longobardos 
et  Graecos  conservata,  illoruinque  ad  ca- 
tholicam  fidem  conversio  continuata  fuit. 

In  Galliis—h\  Galliis  post  diuturna  inter 
principes  dissidia  et  bella  civilia,  quibus  res 
ecclesiasticae  et  civiles  in  tristem  statum 
coniectae  sunt,  pacatior  aurora  illuxit  an- 
no  614,  quo  Clotarius  II  universo  Franco- 
rum  regno  solus  potitus  est.  Is  anno  614  vel 
615  ad  componendum  publicnm  rerum  or- 
dinem  episcopos  et  proceres  cx  omni  regno 
convocavit  Parisios.  Convenerunt  70  epi- 
scopi.  Adfuit  etiam  rex.  Eiiiscopi  condide- 
runt  15  canones,  in  (luibus  praeter  alia  con- 
stiUitum  est,  ut  secundum  canonum  statuta 
episcopus  a  metropolita  cum  provincialibus, 
clero  et  populo  civitatis  gratis  eligcrelur; 
nuUus  episcopus  eligoret  sibi  successorem; 
clerici  contra  episcopos  suos  non  quaererent 
patrocinia  potentiorum;  nuilus  iudex  saecu- 
laris  clericos  sine  episcopi  consonsu  appre- 
henderet  aut  damnaret;  litcs  inter  episcoiios 
non  a  iudice  publico,  scd  a  metropolita  co- 
gnoscerentur;  monachi  et  moniales  vagi  ab 
episcopo  ad  monastoria  redire  compelh-rcn- 
tur  et  reluctantes  excomraunicarentur  ;  vi- 
duae  et  iiuellae,  quae  reiecto  religionis  ha- 
liitu  contra  votum  nu[itias  iniisseiit,  a  com- 
munione  segregarentur  usque  ad  cmendatio- 


'  Miilto  ante  bunc  1'onliliccm  ilerari  consuevisse 
Missa(;  sacririciiim  lr;idil  Leo  Magniis^y^J/ir.v/.  1 1,  uliusHl 
ad  Dioscor.  Alexanilr.  c. -)  vid.  iii  ciiis  Vitu.  n  Eoitiisse 
(piod  Leo  nccessitato  urgenle  ,  id  Deiisdedit  ricri  per- 
iiiisit  caiLssa  pielatis  iii  Dcum  » ;  ita  Saiulini,  in  not.  ud 
s.  Deusdcdil. 


VSQVK  AD  ORTVM  ISLAMISMI 

nem ;  idemquo  servaretur  contra  incesta 
coniii<:ia.  In  oodoni  convenfu  Clotai-ius  rex 
Conslitutionoin  eilidit,  ut  cpiscoporum  ca- 
nnncs  uliiiiuo  observarentur  '.  Cuniquc  Clo- 
tarins  11  in  omnibus  uterotnr  consiliis  s.  Ar- 
nuli»iii  opisoopi  Metensis  et  Pipini  soniuris 
niaiorisdomus  iii  Austrasia,  una  cuni  disci- 
plina  ccclosiaslica  puWifUS  societatis  ordo 
ivstitutus  fnit.  RcgnavitClotarius  usquc  ad 
anniini  (»l?S. 

In  Il/spania — In  Ilispania  regnantoRec- 
carcdo  pacilicus  ac  pros[»or  fuit  occlosiarum 
et  reipublicae  status.  1'lures  svnodi  celebra- 
tao  sunt  :  Tolotana  aii.  597  ,  Osconsis  an. 
r/JS,  Barcinonensis  an.  599,  in  quibus  varii 
canones  de  sacrorum  ministrorum  continen- 
tia  ,  de  sacris  Ordinationil>ns  aliisque  ad  di- 
sci[>linam  ecclosiasticara  spectantd>us  editi 
sunt  -.  AnnoOOl  Reccaredum  regcm  excepit 
Liuva  tilius,  patri  religione  et  moribus  liaud 
impar.  Is  intra  biennium  Witterici  prodi- 
tione  periit.  Tunc  Wittericus  [)arricida  re- 
gnura  occupavit,  qui,  cum  arianam  soctam 
restituere  moliretur,  [>ravisque  moribus  et 
vexationibus  in  Catliolicos  multornra  odium 
incurrisset,  an.OlO  interfectus  fuit.  Post  eurn 
rex  salutatus  est  Gundemarus  ,  qui  Graeco- 
rum  copiis  prolligatis  etVasconuin  tiimulti- 
bus  comprossis,  obiit  an.  012,  et  succcssorom 
liabuit  Siselratum.  Hic  religionis  studio  insi- 
gnis,  domi  ac  n)ilitiae  clarus  regnavit  usquo 
ad  an.  020.  Primo  regnantis  Gundemari 
anno  episcopi  15  proviiiciae  Cartliaginis  no- 
vae  convenerunt  Toletum,  et  archiepiscopo 
Toletano  metropoliticam  dignitatem,  a  qui- 
busdam  impugnatam»,  secundum  priscum 
morem  asseruerunt,  Eorum  dccretura  Gun- 
demarus  regia  constitntioae  confirraavit  ^. 
Anno  019  s.  Isidorus  Hispalensis  cura  non- 
nullis  aliis  episcopis ,  adstante  clcricorum 
coetu,  in  urbe  sua  sjnoduin  celel)ravit,  in 
qua  varia  pro  variis  causis  constituta  fue- 
runt  *. 

Hic  s.  Isidorus  erat  inter  episcopos  Hispa- 
nos  spectatissimus,  s.  Leandri  frater  et  in 
Hispalensi  episcopatu  successor ,  vitae  san- 
ctitate  ct  eruditione  clarus.  Ex  scriptis  eius 
praecipue  laudantur  clironica  Gotliorum, 
Vandalorum  et  Suevorum  ,  chronicon  a 
mun.li  exordio  usque  ad  annum  aerae  vul- 
garis  020,  commentaria  in  s.  Scriptnram, 
Originum  scu  etjmologiarum  libri  20, de  of- 


165 


1  Labbe,  Cmcil.  t.  V,  p.  1019. 
^lbid.  p.  1 003-5. 
3  Ibid.  p.  lG-20. 
<  Ibid.  p.  ICGt. 


ficiis  ecclcsiasticis  libri  2,  ct  1  dc  scripto- 
rihus  cccfesiasiicis  '. 

57.  Eccles.  oriental.  status — In  Oricnte, 
ubi  ccclesias  dissidiis  religiosis,  [>rae.sertim 
progressibus  Monophjsitarum ,  [>erturbatas 
vidinius-,  ccclesiasticao  ac  civili  rei  detri- 
menta  gravia  illata  sunt  Persarum  in  irapo- 
riuin  iiicursionibiis  ot  bellis.  Tiberius  Con- 
stantinus,  (|ui  [lost  lustinum  II  ab  anno  578 
usque  ad  582  impcravit,  Persarum  copias 
duol)us  praoliis  fudit.  Mauritius  cius  succes- 
sor  adver.sus  cosdom  bollum  foliciter  gessit; 
contra  Avares,  qui  plurcs  imperii  provincias 
devastabant,  vario  marte  certavit,  donec 
exercitus  eius  avaritiae  et  iracundiae  impa- 
tiens  ,  duce  Phoca  rebellavit,  Phocas  a  re- 
lielli  cxeroitu  iraperator  salutatus,  anno  002 
Mauritium  ciusquc  coniugem  ot  infantes 
occidi  iussit,  ct  iraperio  potitus,  se  tantae 
ignaviae  et  libidini  dedit,  ut  Cliosroes  Per- 
sarum  rex  facile  expugnaverit  Clialcedo- 
nem,  e  regione  Constantinopolis  sitam.  He- 
raclius  a  civibus  Cpnis  contra  Phocam  ex 
AiVica  vocatus,  cum  ingcnti  exercitu  Con- 
stantinopoliru  venit,  an.  010  Phocam  dciecit, 
omniumquo  consensu  imperator  salutatus 
fuit. 

Verum  res  imperii  valde  collapsao  orant : 
Persaeplures  provincias  invaserant;  Avares 
Thraciam  et  Macedoniam  devastabant.  He- 
raclius  saepius  Persarum  regem  ad  confi- 
ciendam  pacem  sollicitavit,  sed  Chosroes 
victoriissuis  elatus,  omnem  pacis  tractatura 
reiecit,  nisi  imperator  cum  suis,  abiecta  rc- 
ligione  christiana,  ethnicos  Persarum  ritus 
am[)lecteretur.  Persae  anno  011  Antiocliiam 
occuparunt;  aniio  014  expugnaverunt  Ilic- 
rosoljmas,  et  magna  clericorum,  monaclio- 
rum,  virginum  et  civium  strage  edita,  sacro 
sepulcro  et  noliilissirais  tem[)lis  vastatis,  Za- 
chariam  patriarchain  aliosque  multos  fide- 
les,  cum  s.  Crucc  e  qua  Salvator  mundi  pe- 
penderat, captivos abduxeruiit,  quorum  raul- 
ti  ludaeis  venditi ,  ab  his  irainaniter  occisi 
sunt.  Posthacc  Porsae  >^gjptum  et  Ljdjiam 
diripuerunt. 

Heraclius  imperator,  coiifecta  cura  Ava- 
ribus  pace,  et  Deo  bene  confisus,  anno  022 
bellum  contra  Persas  instauravit,  eos  [iluri- 
bus  praeliis  vicit,  provinciiseiecit,  et  tandera 
anno  027  ex  orani  im[3erio  pulsos  usquo  in 
Persidera  insectatus  est.  Chosroes  a  proprio 
filio  suo  Siroe  deturbatus  tetroque  carceri 


1  Madrit.  1778,  2  vol.  in-fol.,  et  Romae  1707-1803, 
7  vol.  iii-l";  Migne,  Palrol.  latin.  l.  LXXXI-IV;  Card. 
Mai,  Scripl.  vel.  t.  ill  et  VI. 

2  Viile  p.  157. 


166 


inclusus ,  spiculis  confossus  fuit  anno  628. 
Siroes  pacem  iniit  cum  Heraclio;  Zacliariara 
patriarcliam  aliosque  captivos  et  sacrosan- 
ctamCrucerarestituit,quaeanno629sunima 
cum  pompa  in  prioriloco  reconclita  fuit.  Eo- 
dem  anno  Heraclius  iussit,  ut  ludaei  omnes 
Hierosolvmis  discederent,  nec  auderent  iliuc 
ad  tria  railliaria  accedere;  praeterea  impe- 
ravit,  ut  ecclesiae,  quas  Chosroes  in  Sjria 


Catholicis  redderen- 


EPOCHA   V.    A   PSEVDOPROPHETA  MAHOMET 

haereticis  tradiderat . 
tur  \ 

Yerum  hoc  ipso  tempore  Mahomet  teter- 
rimam  sectam  instituit,  quae  magnam  rerum 
subversionem  et  confusionem  produxit. 


^  Clironicon  Alexandr.,  Tlieophan.,  Chronograph.; 
Baron.  el  Pagi,  ad  an.  G14-29. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  QVINTA 

A  PSEVDOPROPHETA  MAHOMET  SEV  ORTV  ISLAMISMI 
VSQVE  AD  AETATEM  CAROLI  M.  AN.  771. 


P  R  0  O  K  M  I  A'  M 

Quintam  lianc  epocliam  inclioamus  ab 
exitiali  bello,  quod  cliristianae  Religioni  in- 
tulit  pseudo-proi)lieta  Maliomet,  quodijuc 
eius  successores  tam  feliciterprosecuti  snnt, 
ut  labentibus  temporihus  malioraeticae  reli- 
gionis  sectatorc*  ea  ipsa  loca  obtinuerint,  in 
quibus  Religio  cliristiana  antea  maxime  llo- 
ruerat.  Non  solum  Arabia,  sed  et  Perside, 
S3'ria,  Pahiestina,  yEgjpto,  Africa  ipsisque 
Hispaniis  Saraccni  liac  epocha  potiti  sunt , 
raaximasque  clades  Ecclcsiae  ac  reipnblicae 
intulerunt. 

Qui  autcm  aninium  attcnderit  ad  dissen- 
siones,  scliismata  et  haerescs,  quil)us  in  0- 
riente,  faventibus  plerumqueimperatoribus, 
Ecdesia  fuit  vexata  atque  concussa,  fafile 
intelliget,mafrnani  istam  rerum  mutalionem 
ac  subversionem  a  Mahometanis  fuisse  efle- 
clam,  pormittente  supremo  rorum  omninni 
Moderatoro,  (pii  mntdt  temjtovd.,  ct  actates., 
transfert  retjna,  at^iite  constitnil  '. 

Insuper  durante  hac  epocha  Ecclesiae  lu- 


<  Daniel.  H,  21. 


ctandum  fuit  adversus  Monothelitarum,  Ico- 
noclastarum  ,  aliorumque  obscurioris  nomi- 
nis  haereticas  sectas.  Monothelitis  favit  He- 
raclius,  magisquo  faverunt  Con.stans  atque 
Philippicus  imperatores,  orthodoxae  fidei 
defonsores  acorrime  insectando  ,  omniaque 
moliendo  ,  ut  haeresim  ubique  stabilirent. 
Iconoclastarum  impietatem  sectatus  est  im- 
perator  Leo  Isaurus,  sacrarum  in)aginum 
eversor,  ac  persecutor  eorum,  qui  illarum 
cultum  defendebant.  Eius  vestigia  presse- 
runt  Constantinus  Copronymus  et  Leo  IV, 
qui  adversus  orthodoxos  immaniter  sae- 
vierunt. 

Vcrumtamen  divina  Providentia  Eccle- 
siae  opem  tulit.  Utraque  haeresis,  Monothe- 
litarum  et  Iconoclastarum  ,  a  scriptoribus 
ecclesiasticis  fuit  confutata  et  in  Conciliis, 
Cp.  III  ac  Nicacno  II,  solemniter  damnata. 
Detrimenta  vero  quac  sub  mahometica  tj- 
rannide  et  imperatorihus  hacrcticis  catho- 
licao  lidei  i^rofessio  subiit,  novis  populorum 
convei'sionii)US  resarcita  fuere. 

Durantcenim  hac  opocha  christianam  ro- 
ligionem  amplexi  sunt,  pi-aeter  Anglos  et  Sa- 
xoncs,  qui  in  insulis  Britannicis  sedes  fixe- 


VSQVE   AD    AETATEM   CAROLI   M. 


167 


runt,  Croatae,  Frisii,  Bavari,  Sucvi  aliique 
Gornianiao  iiopuli,  apud  quos,  siiuul  cuni 
christianae  lidei  protessione,  adolevit  llo- 
ruitque  institutuin  inonasticuni. 

In  multis  quiileai  [irovinoiis  pietatis  et  di- 
sciplinae  vijror,  litterarum  ac  scientiarum 
anior  ac  cultura  ob  adversa  temporum  ad- 
iuncta  lanfruerunt  ac  deperierunt;  vorura- 
tamen  videbimus  plures  iii  Ecclesia  lloruisse 
viros,  sanctitato  ac  eruditione  claros,  RR. 
Pontitices  et  ecclesiarum  antistites  instau- 
randae  disciplinae  ac  emendandis  moribus 
sollicite  adlaborasse,  pluresque  synodos  ad 
id  fuisse  celebratas. 

1.  Mahomet  eiiisque  secia  (an,  622)  — 
Maht)met  seu  Muhamedes  an.  571  Meccae 
in  Arabia  patre  gentili  et  matre  iudaea  na- 
tus  est.  Litterarum  expers,  sed  ingenio  fer- 
vido,  phantasia  exaltata,  animo  bellicoso  et 
fallaci  facundia  praeditus  erat.  Yafer  inge- 
nio  et  facundus  natura,  quamvis  litterarum 
rudis,  gratiam  iniit  apud  praedivitem  vi- 
duam  (nomine  Rhadidjah)  cuius  dein  nu- 
ptias  divitiasque  consecutus  est.  Post  mer- 
caturam  aliquandiu  exercitara  ,  consilium 
iniit  instaurandae  inter  suos  populares  reli- 
gionis.  Erat  illo  tempore  res  religiosa  inter 
Arabes  seu  Saracenos  admodum  prostrata  : 
alii  ethnicos,  alii  iudaicos,  alii  christianos 
ritus  sectabantur.  Tempus  inter  labores  et 
contemplationes,  seu  potius  fanatica  somnia 
dividere,  et  quotannis  in  locis  montanis  Mec- 
cae  Mahomet  delitescere  solebat,donec  anno 
612,  aetatis  suae  40,  se  ad  docendam  homi- 
nes  veram  religionem  a  Deo  ipso  prophetam 
excitatum  venditavit,  divinasque  revelatio- 
nes  et  apparitiones,  praesertim  Gabrielis  ar- 
changeli,  sibi  obvenire  finxit;  multos  Mec- 
censes,  praecipue  rudes  et  ignaros,  in  partes 
suas  traxit;  maxima  tamen  pars  ei  adversa- 
batur,  adeo  ut  Mahomet  haud  tuto  Meccae 
agens,  an.  622  confugerit  in  urbem  Yathi-e- 
bam,  postea  Medinam  appellatam  ;  quam  fu- 
gam  Mahometani  aerae  suae,  Hegyrae  (an- 
nus  primus),  initium  constituerunt.  Yathre- 
benses,  iara  antea  Meccensibus  infensi,  mox 
Mahometis  partes  susceperunt. 

Ex  hoc  tempore  Mahomet,  a  sequacibus 
suis  tanquam  propheta  Dei  et  princeps  no- 
vao  lcgis  religioso-politicae  habitus,Meccen- 
sibus  aliisque  Arabibus  sibi  resistentibusbel- 
lum  intulit;  plures  civitates  et  an.  630  Mec- 
cam  ipsam  occupavit;  quo  facto  non  tantum 
huius  urbis  incolae  imperium  eius  et  reli- 
gioncm  dictam /s/rt/n  admiserunt,  sed  etiam 
reliquae  stirpes  Arabiae,  nondum  subiuga- 
tae ,  ad  idem  faciendum  vi  armorum  com- 


pulsae  sunt;  adeo  ut,  Mahomete  an.  632  Me- 
dinae  moriente,  religio  ab  eo  introducta  ot 
imperium  huic  superstructum,  por  univer- 
sam  Arabiam  essent  propagata. 

Religio  vero,  quam  Mahomet  introduxit, 
e  doctrinis  etlinica,  iudaica  etchristianaerat 
confecta.  Eius  capita  haoc  sunt:  Unicura 
osse  Deum,  qui  angelos,  homines  et  reliqua 
creavit:  Diabolum  esse  angelum  rebellem 
et  auctorem  lapsus  protoparentum :  Deum  , 
ad  restituendam  veram  religionem,  diversis 
temporibus  misisse  legatos  et  prophetas,  ni- 
mirura  Noe,  Abrahara,  Mosem,  lesum  Chri- 
stum,et  recentius  Mahometem:  lesura  Chri- 
stura  fuisse  verum  Dei  legatura,  in  Lege  et 
prophetis  promissum  et  e  Maria  virgine  na- 
tum;  scd  non  esse  Doum  :  Omnia  inelucta- 
bilis  fati  legibus  esse  subiecta :  Homines  om- 
nes  resurrecturos  et  Dei  iudicium  subituros; 
electos  subtilissimum  pontem  ,  super  vastas 
inferni  loca  structum,festinanter  traiecturos 
in  paradisum  ,  omni  deliciarum  genere  re- 
pletuni;  malos  vero  et  incredulos  ex  hoc 
ponte  deiiciendos  in  infernura  et  suppliciis 
perpetuis  addicendos  fore.  Quod  pertinetad 
agenda:  Praecipitur  oratio  quotidie  quin- 
quies  facienda,  vultu  ad  Meccam  converso 
et  praemissa  corporis  lotione,  ieiunium  in 
mense  Ramadan,  eleemosynarum  studiura, 
una  saltem  in  vita  Meccam  peregrinatio, 
circumcisio,  bellum  gerendum  contra  infi- 
deles,  idest  eos,  qui  a  religione  mahomedana 
dissiderent;  prohibetur  esus  carnis  porci- 
nae,  suffocati  et  sanguinis,  usus  vini,  periu- 
rium,  sortilegiura,  usura;  sed  permittitur  di- 
vortium,  poljgamia,  rapina,  et  quidquid  ar- 
morum  vis  suadet.Haecaliaque  aMahoraete 
tradita  comprehendit  liber  Alcoranus,  post 
illius  mortem  sub  Abubccre  califa  editus  '. 

Mahometani,  secundum  pseudo-prophetae 
sui  exeraphim  et  rnandatura,  Graecis,  Per- 
sis,  Africanis  aliisque  bellum  intulerunt,  et 
hoc  ipso  saeculo  imperium  suum  et  cum  eo 
Islamismum  per  Sjriam,  Palaestinam,  M- 
gjptum,  Persidem  et  AfVicam  romanara  vi 
armorum  propagarunt.  Perperam  vero  chri- 
stianae  religionis  hostes  e  celeri  raahorae- 
ticae  superstitiouis  propagatione  extenuare 
conati  sunt  summam  gravitatem  argumenti, 
quod  ad  evincendam  christianae  religionis  di- 


*  M;»racci,  Alcorani  lexlux  nniversm,  arabice  el  la- 
line,pMtav.  ICOS,  2  vol.  in-fol ;  Gagnier,  Vila  Hlalio- 
metia,  arabice  et  laline,  Oxon.  17-2.3  in-i";  D'Herbelot, 
Biblinlli.  nvienlal.;  Nalal.  .Alex.  Htst.  eccl.  saec.  VII, 
c.  2,  a.  2.  Adiiiloreni  liabuit  .Maliomet  Sergiuin  raona- 
cluim  nestorianum,  vel  arianum,  iit  alii  putant,  cnius 
ope  doclrinam  suam  litteris  tradidit,  unde  postea  col- 
lectus  est  Alcoranus. 


168 


EPOCHA.   V.   A   PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


vinitatem  a  mirabili  eius  propagatione  de- 
sumitur.  Si  enim  considerentur  religionis 
christianae  natura  ,  dogmata  et  praccepta, 
hominiscorruptanatura,  moralismundi  sta- 
tus  Christi  Domini  et  Apostolorum  tempo- 
ribus,  media  quibus  Apostoli  eorumque  suc- 
cessores  ad  propagandum  Evangelium  usi 
sunt,  persecutiones  aliaque  propagandae  re- 
ligionis  christianae  multiplicia  obstacula, 
luculenter  constat,  mirabilem  Evangelii  pro- 
pagationem  divinae  potestati  esse  adscri- 
bendam.  Qui  vero  perpenderit,  quantopere 
mahometica  religio  liumanae  natui^ae  cupi- 
ditatibus  faveat,  ot  quanta  fraus  ac  vis  ad 
illam  propagandam  fuerint  adhibitac  ,  nihil 
singulare  autmirumin  mahometanae  sectae 
incrementis  contineri  perspiciet  ^ 

2.  Bonifacius  V  Poniifex — Interea  san- 
clus  Deusdedit  an,  018  v°  idus  novembr. 
defuncto,in  summo  pontificatu  successit  Bo- 
nifacius  Y,  Neapolitanus,qui  sedit  aban.GlO 
x°  kal.  ianuar.  et  mortuus  est  an.  025  ante 
dicm  xi'"kalend.  novembris.  Hicin  Teinplis, 
Arisque  asyla  reis  aperuit,  renovans  anti- 
quos  canones  atque  decreta  praedecesso- 
rum  -.  Immerito  a'j  aliquibus  reprchensus, 
quod  in  epistola  ad  Eduinum,  Northumbro- 
rum  regem,  dixerit,  Christum  redemisse  ge- 
nus  huraauum  a  solo  peccato  originali ;  nam 
praeterquam  quod  vox  soJo  m  ipsa  epistola 
non  reperitur,  verba  Pontificis  intelligenda 
suntde  peccato  omnibus  hominibus  commu- 
ni,  uti  hacc  verba  loannis  c.  1 :  Ecce  qui 
toUit  peccatuin  mtindi^. 

3.  Kelir/ionis  christianae  incrementa  in 
Anglia — In  Anglia  christianae  fidei  profes- 
sio  nova  incrementa  cepit.  S.  McUito,  Can- 
tuariensi  archiepiscopo,  an.  024  defuncto, 
successit  s.  lustus,  antea  episcopus  Roffeasis, 
qui  a  Bonifacio  V  pallio  cum  potestate  or- 
dinandi  episcopos  accepto,  Romanum  con- 
sliluit  episcopum  Roilensem,  et  an.  025  s. 
Paulinum  ordinavit  episcopum  Northum- 
briae.  Elcnim  Eduinus  rex  Nt)rlhumbrorum 


'  Bergier,  Diclion.  tltiinl.  ail.  Mahometisme;  Ma- 
r;\n:\,  Prodrom.  Alcoran. 

'^  liaron.  ad  ai).  G-o,  jJ  Ifi. 

3  Viilesis  liollariiiiii.  Coiilrovers  1.  IV  dc  liom 
I'oiilif,  c.  lU.  II  Vo.x  illa  etiani  si  e.xlana,  siilMlili) 
in  loc.  cil  l;iu(ialiis  snriiilor,  neijo  csse  re|)rt;lieiulen- 
(Iflm.  Qiiod  eriin)  llonilaciiis  iiicniincril  soliiis  ori{^in:i- 
li.s  |iei-c;iii,  non  alioriim  ]>eccalum,cuii.ssa  fiiit,(iuia 
prccalum  orojiiiale  esl  jiriiicipale,  et  jirojitcr  quod 
ilclciiilurn  priiicipaHlrr  Ciirislus  morhius  esl.  Unde 
loan  I,  i'J,  lcginiiis  :  Kcce  Aiiiius  Dei ,  ecce  (jui  loltit 
peccalum  mundi,  ^rccit  ~w  ay.apTiav  tH  v.rjn^M,  idcst 
peccalum  illud  muiidi,  lioc  est  peccatiini  orip[inale, 
qiiod  soliini  est  commuiie  tuli  miindo.  NaJfl  pluriini  nul- 
liini  aliud  liahent,  ut  omnes  pueri  ». 


uxorem  duxerat  piam,  Edilbergam,Eadebaldi 
regis  Cantii  sororem,  cuius  consiliis  et  s. 
Paulini  instructionibus  persuasus,  chrlstia- 
nam  fidem  suscepit,  et  an.  027  in  festo  Pa- 
schatis  una  cum  regni  proceribus  et  magno 
populi  numero  baptizatus  est.  Honorius  Pp. 
s.  Paulinura,  cuius  opera  potissimum  eftV'Cta 
fuit  NGrthumbrorum  conversio,  archiepisco- 
pum  Eboracensem  creavit  et  pallium  ei  con- 
cessit. 

Eduinus  rex  non  tantumpraeclaramopem 
tulit  s.  Paulino  in  propaganda  Fide,  sed  e- 
tiam  Carpualdo  Estangliae,  seu  Anglorum 
orientaliura  regi ,  christianae  religionis  ve- 
ritatera  persuasit.  Verum  Carpualdus  l)revi 
post  susceptam  Fidera  occisus  est.  Post 
bienniura  (029)  regnura  Estangliae  consecu- 
tus  est  Sigbertus  Carpualdi  frater.  Hic  ali- 
quandiu  in  Gallia  exul,  ibidera  a  s.  Felice 
baptizatus  fuerat;  ad  solium  Estangliae  eve- 
ctus,  Religionem  christianara  per  totura  re- 
gnum  suum  propagandam  curavit  opera 
eiusdem  s.  Felicis,  quem  Honorius  Cantua- 
riensis  archiepiscopus,  s.  lusti  successor,  in 
Estangliam  episcopura  destinaverat. 

An.  035  etiam  occidentales  Saxoncs  chri- 
stianam  fidem  susceperunt,  praedicante  illis 
verbum  Dci  s.  Birino  episcopo.  Hic  ab  Hono- 
rio  Pp.  ad  infedeles  Angliae  incolas  destina- 
tus,  venit  in  regnum  Westsaxiae,  seu  occi- 
dentalium  Saxonum,Cvnigilsura  regem  ma- 
gnamque  populi  partera  ad  Fidem  convertit; 
sedem  episcopalem  constituit  Dorcinae  seu 
Dorcestriae,  et  ecclesias   multas  fundavit. 

In  regno  Northurabriae,  an.  033,  chri- 
stiana  religio  ia  maximum  discrimen  addu- 
cta  est.  Cedwalla  enim  rex  Britouum,  norai- 
ne  sed  non  vita  cliristianus,  cum  Pcnda 
Merciorum  rego  pagano  contra  E<luinum 
regem  Northurabroruniconspiravit.  Conser- 
to  praclio  Eduiuus  occisus  est,  in  Menolugio 
Flori  et  Calendariis  anglicanis  martyris  ti- 
tulo  honoratus.  Regnura  eius  inter  sc  divi- 
serunt  U.sricus  et  EaniVidus,  qui  se  priscis 
idololatriac  sordibus  polluorunt.  S.  Pauli- 
nus  arciiiopiscopus  Eboraconsis  cum  Edil- 
berga  regina  vidua  fugit  in  regnum  Cantii, 
ubi  ccclesiam  Rollen.scra,  obitu  Romani  va- 
cantem,  administrandara  suscepit.  An.  031 
(>sricus  et  Eanfridus  a  Cedwalla,  rege  Bri- 
tonura,  interfecti  sunt.  Eodem  anno  pius  Os- 
waldus,  Eduini  nepos,  cum  exiguo  exercitu, 
scd  diviiiae  opi  confisus,  Cedwallara  eiusque 
copias  dclevit,  et  regno  Northumliriae  poti- 
tus  est.  Ad  iirDpagandam  per  umnem  ditio- 
nem  suaiu  Religionora  christianam,  s.  Aida- 
num  episcopum  e  Scotia,  in  qua  ipsc  olim 


VSQVE   AD    AETATEM    CAKOLI    M. 

oxul  baplismuni  susceperat,  vocavit.  Aida- 
nus  chfistianam  fulom  per  totum  roj^iuuu 
Northuuibriao  i>ropai;avit,  scilcm  episcopa- 
lom  coiistituit  Lindistaruae,  ct,  rogc  opom 
forciito,  eoclosias  pliirosct  monasteria  fun- 
(hnit. 

Iu  rogno  ctiam  Estangliao  roligio  chri- 
stiana  teinpestatem  gravem  subiit.  Quum 
enim  Sigbcrtus  rox,  an.  GlM,  rogno  commen- 
(hito  fratri  suo  Egerico  ,  moiiasticam  rlisci- 
plinani  esset  professus,  saevissimus  Penchx, 
rox  Morcioriim,  Estangliam  invasit,  Egcri- 
cum  ctSigbertum  occidit,  ct  roligioni  iiigon- 
tcni  chidom  intulit.  Vcruratamen  subAnna, 
Egerici  successorc,  mahx  reh'gioni  illata  re- 
stitnta  sunt  '. 

4.  Croatarum  conversio — Per  eadem  tem- 
pora  Croatac,  sou  Clirobati,  incoleutes  [lar- 
tes  Dalmatiae  iuxta  orain  maritimam  ad  I- 
striae  montana,  falsurum  uuminum  cultum 
abiecerunt,  et  christianam  fidem  amplexi 
sunt.  De  eorum  conversione  bene  meruit 
Ilcraclius  imperator,  a  quo  rogatus  Ponti- 
fox  Romauus  sacerdotes  ad  istum  populum 
misit,  qui  ciini  doctrina  christiana  instituo- 
riint  et  baptizarunt  ^. 

5.  Chrisliana  religio  In  Siaa  —  in  va- 
stissimum  ctiam  Sinarum  imperiura  religio 
christiana  illata  est  hoc  saeculo.  Nonnulli 
credunt,  iamduduni  ante  haec  terapora  chri- 
stianae  reiigionis  notionera  in  Sinam  dela- 
tam  fuisse  e  commercio,  quod  Sincnses,  fi- 
iiibus  suis  usque  ad  mare  Caspiura  extensis, 
cum  Persis  et  Romanis  orientalibus  inive- 
rant.  Sunt  qui  existimant,  I).  Thomam  apo- 
stolum  in  Sina  praedicasseEvangeliuin.  Hoc 
vero  saeculo  Christianisraum  in  Sina  fuisse 
praedicatum  et  late  propagatura,  constat  e 
celebri  raonumento,  an.  1G25  in  Sina  dete- 
cto,  et  a  civitate,  in  qua  repertura  est,  ap- 
pelhito  Siganfou  seu  Si-ngan-fu.  Huic  mo- 
numento,  quod  crat  tabula  marraorea,  con- 
fecto  an.  781  vcl  soquenti,  praeter  figurain 
Crncis  insculpta  crat  summa  doctrinae  chri- 
stianae  et  in  eodera  legebatnr,  an.  030  in 
Sina  venisse  presbyterura  noraine  Olopue- 
num  e  regione  ad  Occidentem  sita,  et  e  con- 
sensu  imperatoris  Thai-tsoung  christianam 
religionem  praodicasse  atque  ecclesiam  e- 
rexisse;  confestim  alios  plures  venisse  pre- 
sbyteros,  quorum  opera  nova  religio  per 
pkires  provincias  fucrat  propagata;  Olopue- 
num  ordinatum  fuisse  pontilicem,  an.  090 
sub  imperio  Tchoung-soung  honzios  contra 


*  Be(l.i,  Ihsl.  eccl  Angl.  I.  II-III. 
^Pagi  Crilica,  ad  aii.CSO. 


169 

Christianos  excitasse  persecutionem ,  quam 
an.  718  inhibuit  imperator  Iliouan-tsoung, 
reddita  Christianis  liboriate;  novisquo  adve- 
nientibus  prosbjteris  ,  religionem  christia- 
nam  inagnas  deincepse  fecisse  progrcs- 
siones. 

Ex  eodom  raonumento  liabetur,  Olopue- 
nura  alios([uo  presbvteros,  in  eo  coramerao- 
ratos,  fuissc  patria  Sjros  et  e  secta  Nesto- 
rianoruin,  quae  sccta  rcipsa  [icr  Syriam, 
Persidom,  Indias  et  Asiam  su[)eriorem  pro- 
pagata  fuit.  Undo  Christianisraus,  his  tem- 
poribus  in  Sina  propagatus,  nestoriano  er- 
rore  erat  infeotus  '. 

0.  Honorius  I  Pontifex  —  Bonifacio  V  , 
an.  025,  vi"  kalcnd.  noverabr.  suffectus  est 
Honorius  I,  natione  Carapanus,  qui  sedit  us- 
que  ad  an.  038.  Hic  Pontifex  Fortunatum 
patriarchara  Gradensera,  haereticura  et  i^ei- 
publicae  proditorera,  deposuit  ot  in  eius  lo- 
cum  subrogavitPrimogeniuni  Subdiaconura 
regionarium'^.  Ad  Eduinuin  regem  Northum- 
briae  in  Anglia,  qui  cum  gente  sua  christia- 
nam  rideinsusceperat,  gratulatorias  litteras 
dedit,  enmque  ad  perseverantiara  hortatus 
est.  De  Anglorum  orientaliura  et  Saxonum 
occidentalium  conversione  etiara  sollicitus 
fuit.  Litteras  quoque  scripsit  ad  Scotos,  ut 
eos  ad  celebrandum  Pascha  secundum  Ni- 
caeni  concilii  decretum  reduceret.Alia  laude 
digna  fecit.  Sed  spectatissiino  huic  Pontifici 
haud  felicitor  cessit  ratio,  qua  erga  emer- 
gentem  Monothelitarum  haeresim  usus  est. 

7.  Monothelitarum  liaeresis — Monothe- 
litica  haeresis,  qua  una  tantum  in  Christo 
naturalis  voluntas  et  operatio  admitteba- 
tur  ,  erat  eutjchianae  haereseos  surculus. 
Quemadraodum  enim  e  doctrina  catholica  de 
duabus  in  Christo  naturis  inconfusis,  indi- 
visis  et  inseparabilibus,  sequitur,  duas  esse 
in  Christo  voluntatos  et  oporationes,  ita  ex 
eutjchiano  dogmate  de  una  in  Christo  na- 
tura  sequitur,  unam  tautum  ei  inesse  volun- 
tatem  et  operationem. 


^  Ct'  Kircher,  Prodromus  Copliis  seti  /Efjijptiacits, 
cl  Cliina  illimtrala,  p.  53;  1.  S.  Assemani  Bibliollieca 
orienlalis,  t.  II-III;  Renainlot,  IVdalions  anciennes  des 
Iiides  et  de  la  Clilne,  p.  "Hii-ll,  1'aris  1718  in-8";  Re- 
vne  Calhnlique  de  Louvain,  1816  Nov.  et  Diiccmltre, 
1859  Sept. 

2  Quemadmodum  eraiit  Nolarii  et  Diaconi  Regionarii 
spplem,  ita  seplem  pariter  erant  Subdiaeoni  Regiona- 
rii.  Qui  aiitem  Regionarii  dignitale  et  nomine  aiigei)an- 
tur,  eisdem  paleliat  adiliis,  ut  ad  sacra  siniiil  cuiu  Pon- 
lifice  convenirent.  Vid.  Daron.  ad  an.  598,  Ji  16.  K.\  e- 
pistola  Ilonorii  I  ad  Episco|)os  Veneliae  et  Islriae  illud 
eti.iin  palel,  Vinietam  Rempublicam  iam  imle  a  lempo- 
ribus  illis  Ckrislianissitnae  titulo  decoratam  a  Ponlifi- 
cibus  Romanis. 


170 


EPOCHA.    V.    A   PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


Contendebant  Monothelitae  ,  humanam 
Christi  natiiram  ita  Verbo  esse  unitam ,  ut 
propriaagendi  vi  etoperationecareret,unde 
asserebant ,  unam  tantum  in  Cliristo  esse 
voluntatem  et  operationera,quam  jsavrj^pr/av, 
Deivirilern,  appellabant.  Hanc  doctrinam  in 
prirais  adoptarunt  Sergius  patriarcha  Cp.  et 
Tlieodorus  episcopus  Pharanitanus  in  Ara- 
bia  petraea.  Etiam  Heraclius  imperator  e 
coUoquio  an.  C29  liabito  cum  Athanasio  la- 
cobitarum  patriarcha,  sed  praecipue  e  con- 
silio  Sergii  Cp.  eamdera  doctrinam  suscepit, 
credens,  eius  ope  Monophj^sitas  facile  unien- 
dos  cum  Catholicis.  Paulo  post  Sergius  eam- 
dem  doctrinara  persuasit  Cjro  episcopoPha- 
sidisapud  Lazos.Res  tenuiter  coepta,an.G33 
magnas  turl^as  excitavit,  quum  Cjrus,  anno 
630  ad  patriarchatura  Alexandrinura  pro- 
motus,  in  svnodo  pro  unione  Monoi^hjsita- 
rum  habita  ,  ope  doctrinae  de  una  Cliristi 
operatione  Theandrica  seu  Deivirili',  quara 
septirao  inter  novem  anathematismos  illic 
edictos  ,  diserte  tradidit,  illos  ad  unionem 
cum  Catholicis  admisit.  Huic  Cyri  agendi 
rationi  et  doctrinae  publice  restitit  Sophro- 
nius  monachus  Palaestinus,  tunc  Alexan- 
driae  commorans,  et  cum  abrogationem  sep- 
timi  anathematisrai,  quo  Eutychianismum 
resuscitari  iure  metuebat,  a  Cyro  IVustra 
postulasset,  querelas  suas  detulit  ad  Sergium 
patriarcham  Cp.  Veriira  Sergius  anathema- 
tismos  agendique  rationem  Cjri  approbavit. 
Sophronius  an.  634  ad  sedem  Hierosolymi- 
tanara  evectus,  pro  raore  sjnodicam  episto- 
lam  ad  patriarohas  scripsit,  in  qua,  praeter 
alia,  orthodoxam  doctrinam  de  incarnationis 
mysterio  doctc  exposuit.  Sergius  vero  me- 
tucns,  ne  apud  R.  Pontificem  a  Sophronio 
praeveniretur,  ad  Honorium  Pp.  litteras  de- 
dit  ollicii  plenas,  in  quibus  maligna  inter- 
pretatione  controversiam  inter  Cjrum  Ale- 
xandrinum  et  Sophronium  Hierosolymita- 
num  agitatam,  exposuit;  multum  questus 
cst  dc  Soplironio,  quasi  duas  in  Christo  vo- 
lunlatessibi  contrarias,  quales  in  nobis  expe- 
riraur,  csse  contenderet,  suasitque  Pontili- 
ci,  aljstinondum  fure  tum  ab  unius  tura  a 
duarum  voluntatum  etoperationum  vocibu^, 
ne  0  litibus  do  liis  vocibus  scaudaluni  et 
scliisn)a  orirentur,  unioqueMonopbjsitarum 
praepcdiretur  '. 

<S.  Ilonorii  I  epiatoln  ad  Sergium — Ho- 
noriusI,consilium  Sergii  inqirovide  secutns, 
ad  eum  rescripsit,  I.  Christum,  mediatorem 


Dei  et  liominum,  operatum  divina  et  liuma- 
na;  a  recens  inductis  vocibus  unius  aut  gemi- 
nae  operationis,  quod  simplicibusscandalum 
generare  possent;,  esse  abstinendura,  et  tide 
orthodoxa  atque  unitate  catliolica  praedi- 
candum,  «Dominum  I.  Cliristum  Filium  Dei 
vivi,  Deum  verJssimum  ,  in  duabus  naturis 
operatura  divinitusatque  humanitus»,Quum 
autem  brevi  post  Honorius  de  eadem  re  ac- 
cepisset  litteras  Sophronii  episcopi  Hiero- 
soljmitani ,  alteram  ad  Sergium,  Cjrura  et 
Sophronium  dedit  epistolam,  in  qua  rursus 
scripsit,  a  vocibus  uuius  etgeminaeoperatio- 
nis  esse  abstinendum  propter  earum  novi- 
tatem  etscandalum  simplicium;  sed  confiteri, 
oportere,  «  utrasque  naturas  in  uno  Christo 
unitatenaturali  copulatas  cum  alterius  com- 
munione  operantes  atque  operatrices,  et  di- 
vinam  quidem  quae  Dei  sunt,  operantem,  et 
humanam  quae  carnis  sunt,exequentem,  non 
divise  nequo  confuse  aut  convertibiliter  Dei 
naturam  in  liominem  et  humanam  in  Deum 
conversam  edocentes,  sed  naturarura  diffe- 
rentias  integras  confitentes  ». 

Quamvis  igitur  Honorius  I  propter  peri- 
cula  scandali  a  vocabulis  unius  et  geminae 
operationis  abstinendum  censuerit,  ipsum 
tamen  dogma  de  duabus  Christi  operationi- 
bus  diserte  explicavit.  Quapropter  immerito 
nonnulli  fidem  eius  indubiura  vocarunt.  Quo 
autem  sensu  in  priori  epistola  ad  Sergium 
dixerit,  Unam  vohmtatem  fatemur  Domi- 
ni  Nosiri,  ex  ipsius  epistolae  contextu  atque 
ex  loannis  Pp.  IV  et  s.  Maximi  testimoniis 
novimus,  nimirura  de  exclusione  duaruni 
voluntatum  inter  se  pugnantium,  spiritus  et 
carnis  quales  in  vitiata  nostra  natura  expe- 
rimur  \  Verum  est,  Honorium  Pp.  in  con- 


1  PeUvius,  Dogmal.  tlipnlng.  l.  V,  de  lncarnalione; 
Concil.  gen.  VI,  act.  (J,  H,  i:{. 


1  Miiltis  niodis ,  praesertim  lempore  r.oncilii  Vatica- 
ni,  defensa  fuit  causa  llonorii  1.  Ex  omnilius  in  cnmpcr- 
to  est  liuiiis  l>ontilicis  ortliodoxia,  uti  in  i)i'iniis  patel 
e.x  defensioue  quam  de  eo  suscepit  loannes  IV,  fjiii  fini 
mugna  admii^alioue  legisset  in  cpislola  Imperatoris 
Conslantini  Palriarcliam  l'yrrliiim  dicere  llonorium 
scripsisse  Sorpio  epislolam  siiac  docfrinae  conscnlicn- 
lem  ,  rescripsit :  c  Omnes  Occideutis  parteit  .icandali- 
zalae  lurliaiitiir,  fratie  nostro  Pyrrlio  Patriarclia  per 
litteras  suas  liiic  alque  illuc  transmissas,  nova  quae- 
dam  ct  praelcr  repulas  fidei  praedicantc,  ct  ad  pro- 
priiim  sensiim  qiiasi  sanclae  nipmnriae  ilonorium  Pa- 
pam  decessorem  noslrum  allraliere  fcslinaiite,  qiiod  a 
uienle  catliolici  Palris  crat  i)eiiitus  alieiiiim  ».  Unile 
paulo  post  s.  .Mailiiuis  Pj).  I  marlyr  in  lilleris  encycli- 
cis  ad  iiniversiim  niliem  dalis  ciiin  cnnscusii  Concilii 
Latcranensis  scriliere  potiiit:  «  Anlecesxore-!  noslri  non 
dcslitucruut  adinoiicutcs  (1'iilriarclias  (;p.)ct  conlcslan- 
tes  reciMlcrc  ;i  siia  liiiiusiiii)di  liaercisi,  cl  s.inam  do- 
ctrinaiii  .'iinplcclin .  Kt  l'()iilili.'x  Agallio  lani  in  Kpistola 
dojrmalica  ad  (^oucilium  Occiimcniciim  VI,  in  qiio  dani- 
naiida  erat  liaeivsis  monollielitica,  (|uam  in  litleris  ad 
Imperatorem ,   duin   cxpresse    imponil    damnationem 


VSQVE   AD 

oilio  gcncrali  VI  ciim  Monothclitis  fiiisso 
(laninatuni,  at  k\  factiini  cst,  non  quod  eorum 
haei-esi  ailhaeserit,  scd  quod  Scrgium  caotc- 
rosque  Monothclitas  non  reprcsserit,  ut  dc- 
cebat  auctoritatom  apostohcam,et  quod  sua 
conniventia  liacreticornm  consilia  iuvasse 
visus  sit'.  Obiit  Honorius  I  iv"  idus  octobi^is 
an.  G38. 


AETATEM    CAllOLl   M. 


qujiliior  P.itrinrcliaruni  C.p.,  ni.ignificani  oxiiibel  protc- 
slalioneni  Intalliliiiilalis  Honianaf  Sodis  allirnians  «  ex 
quo  novilaUni  liaorelicani  in  Chrisli  imniaculalam  Ec- 
tiesiam  Ci».  Ecclesiae  praesulos  introducere  conaban- 
lur,  nnnquam  nc£;le.\erunl  eos  liorlari  alque  obsecran- 
•lo  commonere,  ut  a  pravi  ciogniatis  liaeretico  errore 
saltem  tacendo  tlesisleronl  ».  Qnilius  poslremis  ver- 
liis  ad  niodum  ab  Honorio  adhibilum  ad  sedandum 
errorem  clare  s.  Pontife.x  aliiidil.  Quae  epislola  lecla  el 
acclamala  fuil  in  V  Scssione  Coneilii  Oecumenici  VI. 

'  .Mijine,  Palrol.  lalin.  t.  LXXX;  C.Arnov.,  Disx. -2 

ad  L.  diiirn.  Rli.  l'ontif.:  I.  15.  Tamagnin.  llist.  Mono- 

Ihelit.:  I.  .\.  Orsi,  de  H.Por.lif.  infairibilitate,  l.  I,  p.  I, 

1.  I;  Mnzzarelli,  J)e  auctorihile  RR.  Vontif.  t.  II;  I.  15. 

I'alma,  Pralecl.  Hisl.  eccl  t.  II,  p.  I,  c.  1 1.— Circa  banc 

damnationem  llonorii  in  Conc.  III,  Cp.  siu  gen.  VI,  scri- 

ptores  in  diversas  abeunt  seiitentias.  Quidani  a  Sess.  XI 

in  postorum  Synodum  retineiil  illegilimam  ,  cum  iuxta 

Anastasium  Bibliothecariiim  undecim  tuerint  Sess.  il- 

lius;  quapro])ter  nulla  liabenda  esse  anatheraala  in  Ho- 

noriiim,qui  post  illam  Sessionem  dnninalus  fueril  Qui- 

dara  anlem  gravibus  rationibiis  innixi  relinent  coirii- 

pla  acta  eiusdem  Synodi  a  Tbeodoro  Cp.,iiti  inler  alios, 

IJaronius  in  ri"(/(C.  HoHor.  tenet;  quam  vero  senten- 

liam  aliqui  infirniant  (cf  Combefis,  i/(s/o/.  3/o;(o//ie/. 

Act.Synod.  VII;  C.  Lupum,  DelVSynod.  ad  Act.  XVIII; 

Nalal.  Alex.  Diss.  2  in  sacc.VII;  Pagi,  Cr(7ic.).Id  profe- 

clo  roinime  ollicil  iiienarrantiae  pontificali,  sicuti  ob- 

trectatores  S.  Sedis  contendunt;  nam  Concilii  anatbe- 

mata  recipienda  sunl  quo  niodo  fuerunt  a  R.  P.  appro- 

bala,  et  ea  iuxta  epistolas  s.  Leoiiis  II  admissa  fuere, 

qualenus  llonoriusi<flammani  haeretici  dogmatis  negli- 

genler  confodisset>i.P.  Colombier  S.I.  extraordinariuni 

inlervenlum  adnolavit  Ecclesiae  Romanae  in  actis  Con- 

eilii  poslXVI  Sessioni-m.ArcbiepiscopusThessalonicen- 

sis,  ut  eiuilur  ex  definilione  lidei  et  seimone  linali  ad 

Imperalorem,  ex  tunc  assunipsit  vices  et  legalionera  A- 

poslolicae  Sedis,  qnani  siraul  habuit  cuni  Episcopis  Co- 

rinlbi  et  f.ortinae  Cretensis.  Quae  mulatio  fieri  non  po- 

luil  nisi  ab  Aposlolica  Sede.  His  adde  quod  Syuodus  per 

quatuor  menses  suspensa  fuil;quod  tempus  func  neces- 

sarium  erat  ad  legalionem  Piomam  niiltcndam  et  inde 

responsum  recipiendum.Si  igitur  iudicatafuit  causa  llo- 

norii,  ex  permissioue  Sedis  Apostolicae  Iioc  praestitit 

Concilium,  nli  affirmavit  Pp.  Adiianus  II,  in  sua  Allocii- 

lione  ad  Conciliuni  Occumenicum  VIII,  quae  permissio 

forsilan  data  fuit  ad  animos  conciliandos  Graecorum 

Episcoporum,  cuius  maxima  pars  paulo  ante  ab  baere- 

si  conversa  erat.  Ex  qua  animadversione  conlirmalur 

veritas  liislorica  alTirmationis  Adriani  II,  qiiae  a  iiiiiri- 

bus  impugnabatiir,  autbentiam  Epistolae  Leonis  II,  in 

qua  legitur  missos  a  Sede  Apostolica  ad  Concilium  Cp. 

aliquos    Archiepi.scopos ,   dum   certum  est   Pp.   Aga- 

llionem  misisse  Ires  Episcopos,  duospresbytcroset  dia- 

conum;  et  intelligilur  etiam  quomodo  Paires  Concilii 

ad  damnatos  ab  Agatlione  a(jiunxissent  Honorium  el 

in  Epistola  Synodali  eum,   uti  siipra   innuimiis,   adnu- 

merassenl  inier  damnatos  ab  Aposlolica  Sede.Vide/s/)/- 

des  relitjieuses  elc.,IV  Ser.,  I.  V,  p.  392-!)6,  Paris  1871. 

Deiiiqiie  lantum  abest  nt  factum  Honorii  infallibilitatem 

R.  Pontificis  inficiet,ut  ex  Monotbelitarum  bisloria  ine- 

luctabilia  argumenta  cruanlur  ad    oam   evinciendam. 


171 

9.  Fcthesis  Jlvrachi  {an.  639)  — Initio 
anni  sequcntis,  Apostolica  Sedc  adhuc  va- 
cantc,  impcrator  IIei\aclius  auctore  Sergio 
promulgavit  famosum  cdietum,  quod  Ecthe- 
sis  sou  expositio  appenatum  est.  In  co,  prae- 
missa  doctrina  de  ss.  Tiiiiitate,  de  Yerbi  in- 
carnatione,  de  Christi  pcrsona  et  duabus  na- 
turis,  prohibebatur,  ne  quii  unamautduas  in 
ChiMsto  operationes  doceret,  sed  unum  eum- 
deniqucDominum  I.C.  divinacthumaiiaope- 
rari;  doctrina  vero  de  duabus  Cliristi  opera- 
tionibus  veluti  nestoriana  detcrior  tra(iuce- 
batur;  oa vero,  quae  unam  Christi  Domini  vo- 
luntatem  confitebatur,  sanctis  Patribus  pro- 
pria  dicebatur  '.  Sergius  hoc  edictum,  quod 
catholicam  doctiinara  subdole  opprimebat, 
monotheliticam  verofavebat,coacto  moxsy- 
nodo,  approbavit,  et  omnibus  e[)iscopis  qui- 
dem,  presbyteris,  diaconis,caeterisque  cleri- 
cis  sub  poena  suspensionis,  monachis  vero 
aliisque  sub  excommunicationis  periculo  pro- 
liibuit,  quominus  unam  vcl  duas  in  Cliristo 
operationes  dicerent.  Sergii  vestigia  secutus 
est  PyiThus,qui  ei,hoc  ipsoan.G39  mortuo, 
in  sede  Cp.  successit.Ecthesin  etiam  laetus 
suscepit  Cyrus  patriarclia  Alexandrinus. 

10.  Seferrnus,Ioannes  IV,Pontifices  — 
Post  Honoiii  obitum  (G38)  electus  fuit  Seve- 
rinus,  sed  nominatoruiii  et  aliorura  Monothe- 
litarum  consilio  electionemconfirmare  noluit 
imperator,  nisi  Pontifex  Ectliesi  subscribere 
spopondisset.  Unde  Sedes  ApostoUca  vaca- 
vit  ultra  annum  et  menses  septem.  Demum, 
quum  legati  Romani,  ea  de  causa  Constan- 
tinopolira  raissi,  respondissent  se  de  hac  re 
cum  novo  Pontifice  acturos,  Heraclius  ele- 
ctioni  eius  assensit,et  Severinus  v°  kahiunii 
an.  G40  consecrati;s  fuit.  Sed  tantum  abfuit, 
utSeverinus  monotheliticam  liaeresim  admi- 
sisset,  ut  contra  illara  anatlieraate  confixerit, 
et  Ecthesin  approbare  nokierit-.Quarc,  sive 
Ileraclii  impulsu,  ut.  iniuriara  sibi  iUatam 
ulcisceretui%  sive  ministrorum  eius  nequitia 
factum  est,  ut  Lateranensis  Ecclesiae  the- 
saurus  ad  eam  diera  sanctissiraus  ab  Isacio 
cxarcho  ct  INIauritio  chartulario  diriperetur. 
Exinde  Severinus  ab  Heraclii  ministris  ve- 
xatus,  vix  altero  pontificatusmense  expleto, 

Omnes  episcopi  cleri  et  populi  tum  Occidentis  tum 
Orienlis  ab  Aposlolica  Sede  expostulabanl  supre- 
mum  cius  iudicium,  uli  ex  innuraeris  docunienlis  con- 
slat,  ad  compriraendura  crrorera  quod  certoinnuit  iner- 
rHiiliam  poiitificalem.  Videsis  plura  ex  his  documenlis  iii 
Ellem.  La  Scienza  e  la  Fcde,  \ol.  LXXVIII ,  p.  392  sqq., 
ISeapoli  1871,  nec  non  Civilla  Callolica,  Ser.  VII, 
vol.  IX,  pp.  "wO  sqq. 

1  Ap.  Lalibe,  Concil.  l.  VI,  p.  195. 

-  S.  .Marlin.  Pp.  in  Concil.  Lateran.  apiul  Labbe,  ibid. 
p.  210;  Pagi  Critica,  ad  an.  fiiO, 


172 


EPOCHA.    V.    A   PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


ex  animi  aeGrritudine  obiit  kalend.  angust. 
an.  G40. 

In  eius  locum  electus  et  post  menses  5, 
pridie  dieni  Natalem  Clunsti,  consecratus 
est  loannes  lY,  Dalmata,  qui  sedit  anno  1 
et  mensibus  fere  10.  Is  nondum  Pontifex 
consecratus,  ad  epistolam,  quara  episcopi 
et  presbyteri  Scoti  ad  Severinum  scripse- 
rant,  respondens,  quosdam  in  Scotia  con- 
tra  legitimum  ritiira  Pascha  celebrantes,  re- 
darguit,  et  reviviscentera  illic  Pelagianam 
haoresimdiligenter  cavendam  esse  raonuit'. 

Idem  Pontifex  ,  aliam  scripsit  epistolam 
ad  Isaac  episcopura  Syracusanum,  qua  litem 
clericos  inter  et  monachos  componens,  de- 
crevit,  ut  ecclesiae  monachis  ab  episcopo 
traditae,  a  raonachis  seu  sacerdotibus  ab  iis 
constitutis  regerentur  '.  DecessoHs  sui  ve- 
stigiis  insistens,  Roraae  s3'nodura  celebravit, 
in  qua  Monolhelitarura  eiTorem,  eique  fa- 
ventera  Heraclii  Ectliesin  proscripsit  ^. 

Heraclio  an.  041  ex  hjdropis  raorbo  extin 


deraconversioni,quae  exeunte  saeculoprae- 
cedenti  subTheodelindafelicitercoepta  erat, 
obstitit.  Post  obitum  Rotharis  vero  Longo- 
bardi  passim  ad  catholica  sacra  transierunt, 
et  Arianismus  in  Italia  deperiit  '. 

In  Gallia  —  In  Gallia  autem  ecclesiasti- 
cas  ac  civiles  res  instauratas  vidimus  sub 
Clotario  rege  II  ^.  Eura  an.  628  defunctura 
excepit  Dagobertus  tilius ,  iara  rex  Austra- 
siae,  regnavitque  usque  ad  an.  638.  Hunc 
magno  reipublicae  bono  consiliis  iuvarunt 
s.  Cunibertus  Coloniensis  et  s.  Arnulphus 
MetensisepiscopiatquePipinusmaiordomus. 
AHquandiu  Dagobertus  iustistiae  et  terape- 
rantiae  leges,  ad  quas  inforraatus  fuerat , 
turpiter  neglexit.  Veruratamen  resipuisse, 
piisque  operibus  culpam  diluisse  videtur. 

Eorum  principura,  qui  post^Dagoberti  mor- 
tem  (638)  proxime  regnarunt,  pietas  et  mu- 
nificentia  in  extruendis  monasteriis  aliisque 
operibus  commendantur.  Atpostmortem  Da- 
goberti  auctoritas  regia  declinavit,  et  maio- 


1 


cto,  successit  Constantinus  tilius,  princeps  i  resdomus,  sub  specie  adrainistrationis  pala- 


pius  et  catholicus.  Ad  ipsura  litteras  dedit 
loonnes  Pp.,  in  quibus  novum  iraperatorem 
hortatus  est,  ut  patris  Ecthesin  aboleret. 
In  iisdera  litteris  doctrinara  Honorii  Pp.  I, 
cuius  epistolisMonothelitaead  defendendara 
haeresim  suam  abutebantur,  ab  erroris  su- 
spicione  purgavit  ^. 

Verum  priusquam  hae  litter^ae  Constanti- 
nopolim  essent  perlatae,  extinctus  erat  Con- 
stantinus  veneno,  quod  ipsi  propinarat  Mar- 
tina  noverca,  ut  Heracleonas  filius  suus  re- 
gnaret.  Heracleonas  post  menses  6  senatus- 
consulto  deiectus,  cum  ISIartina  matre  rele- 
gatus  est.  Tunc  imperiura  delatum  fuit  Con- 
stanti,  Constantini  filio,  qui  Monotlielitarura 
errorera  sectatus  est,  turbasque  graves  exci- 
tavit,  ut  infra  diceraus. 

II.  Status  rerum  in  Italia  —  Tunc  tem- 
poris  Longobardorum  in  Italia  regno  potie- 
batur  Rotliaris,  qui  ab  an.  638  usque  ad652 
regnavit.  Is  arianum  dogma  secutus  est  et 
episcopos  arianos  iterum  rcstituit ,  sicque 
integrae  Longobartlorum  ad  catholicam  fi- 


^  Not;i,  electo  F*ontilici  nihi!  iiiris  fiiissc  aii  res  Eccle- 
siae  perendas,  (ionec  ordinarctiir,  nisi  iinus  essel  ex 
iis,  quihus  vacante  Sedc  Vfl  absente  ['onlilice  cura  I». 
Ecclesiae  committi  solcbal.  ili  erant  .•ircliipresbyter,  nr- 
chirliaconus  el  priniiccrius  Notarioruni;  iiiter  qiios  c- 
lectus  locuni  suiim  servabat,  donec  cssel  cousecratiis. 
Unde  etiam  loaiines  in  praedicta  ejiistola  secundo  loco 
sul)scripsit  iiiter  .■ircbipresbyterum  et  priniicerium.  C.f 
Papi  Critica,  ail  an.  i^M);  ('.aVncr.,  Ad  Itli.  dinrn.  Hli. 
Pniilif.  til.  I;  Mabillon.  tii  (Ird.  lioman.  c.  17. 

2  l,abbe,  Coticil.  L  V,  p.  177'2. 

^  IJaron.  et  Pagi,  ad  an  (JiO. 

<  Labbe,  ibirl.  p.  I7r,0. 


tii,  ipsum  regnum  administrare  coeperunt, 
unde  haud  levia  detriraenta  bono  publico 
advenerunt. 

Anno  650  episcopi  38  et  aliorum  legati  6 
convenerunt  Cabilonem,  et  ad  corrigenda 
ea  quae,  aut  negligentia  aut  ignorantia,  con- 
tra  ecclesiastica  statuta  irrepserant,  edide- 
riint  20  canones  ^.  Floruerunt  hac  aetate  in 
Gallia  episcopi  plures,  vitae  sanctitate  con- 
spicui,  inter  quos  coraraemorandi  sunt  Cuni- 
bertus  Coloniensis,  Arnulphus  Metensis,Sul- 
picius  Bituricensis,  Modoaldus  Trevirensis, 
Donatus  Vesontiensis,  Landericus  Parisicn- 
sis,  cui  Marculfus  raonachus  duos  libros 
FormuJarum  antiquarum  nuncupavit, Ni- 
vardus  Rheraensis,  Araandus  Traiectensis 
eiusque  successor  Reraaclus ,  Eligius  No- 
viomensis. 

Celeberriraus  erat  s.  Amandus,  illustri 
loco  in  Aquitania  natus,  qui  prirao  monasti- 
cum  institutum  professus,  deinde  an.  628 
opiscopus  sinc  corta  sede  consecratus ,  in 
praedicandura  infidelibus  ?]vangeliura  totus 
incubuit.  yEthnicis  Gaudavensis  teiTitorii 
in  Flandria  incolis  raulta  perpessus  est;  at 
in  labore  constans  tum  sorraone  tum  mira- 
culis  ingentcmpopuli  nuraeruin  ab  idolorum 
cultu  ad  veram  Fidom  convertit,  ecclesias 
plures  construxit,  duoquc  monasteria  Gan- 
davi  oxtruxit.  Post  hacc  profectus  in  Gcr- 


'  Paul.  Diacon.  seu  Warnefried ,  Hisl.  l.oiigobard. 
IV. 

••2  viriop.  ir.i. 

:'  Labbe,  t.  VI,  p.  ;187. 


VSQVE    AD    AET 

mnnia,  Sclavis  ciroa  Danubiuni  Fidcm  i>rae- 
dicavit;  scd  cum  liic  populus  Kvaiigelii  gra- 
tiam  si»criicret,  Amandus  in  Oalliam  rcdiit, 
et  an.  ()47  crcatus  cst  episcopus  Traiccton- 
sis.  Hanc  ccclosiam  pcr  triennium  roxit; 
deindo  sodo  abdicata,  rursum  ad  praodican- 
dam  inlidolibus  Fidem  se  contulit  K  Ki  in 
sedo  Traiectonsi  successit  s.  Romaclus,  ct 
ipso  nDltilis  Aquitanus  et  monachus,  qui 
praoter  alia  praeclaro  gosta  tundavit  cclo- 
bria  monasteria  Malmundarium  ot  Stabu- 
laum  *. 

Quae  autem  pro  conversiono  Gandaven- 
sium  fcliciter  incoperat  s.  Amandus,  pari 
fervore  prosocutus  ost  s.  Eligius  ,  an.  ()40 
creatus  episcopus  Noviomagonsis.  Is  profe- 
ctus  ad  incultos  et  barbaros  incolas  Antwer- 
piae,  Gandavi,  Cortraci  ot  finitimorura  lo- 
corum,  quae  tunc  teraporis  ad  dioocesira  No- 
vioraagensom  pertinebant,  labore  improbo 
multisque  cura  periculis  Fidera  praedicavit, 
et  plurimos  ad  idoloiura  cultu  ad  christia- 
nae  religionis  profossionem  convertit  ^.  Eo- 
dem  tempore  s.  Trudo  presbyter  ,  annuente 
s.  Reraaolo  Traiectensi,  Evangeliura  prae- 
dicabat  in  Hasbania,  et  paganismura  ex  ea 
penitus  profligavit  ■*. 

In  Hispania — In  Hispania  an.  620  Sise- 
butura  regem  excepit  Reccaredus  filius,  quo 
post  paucos  raenses  defuncto  ,  electus  est 
Suinthila.  Hic  Graocos  cunctis  Hispaniae  fi- 
nibus  expulit ;  at  quura  contra  Gothorura 
mores  et  regni  iura  Ricimerum  filium  sibi 
adscivisset  coliegam,  ut  farailiae  suae  regni 
possessionem  assereret,  an.  631  solio  deie- 
ctus  fuit.  Tunc  regnura  Hispaniae  accepit 
Sisenandus,  qui  ut  imperium  sibi  magiscon- 
firmaret,  an.  633  Toleti  nationalem  svno- 
dum,  inter  Toletanas  quartam,  indixit.  In- 
terfuerunt  episcopi  62  et  aliorum  7  legati. 
Editi  sunt  canones  75,  quorum  l''  continet 
fidei  professionem  de  ss.  Trinitatis  et  Incar- 
nationis  mysteriis,  in  qua  Spiritus  S.  a  Pa- 
tre  ct  Filio  procedore  expresse  dicitur;  in 
aliis  canonibusannua  synodorum  celebratio, 
earumque  forma  commendantur  ,  unus  or- 
do  in  ministeriis  et  olticiis  sacris  praescri- 
bitur,  sacrcirum  Scripturarum  ot  canonura 
peritia  sacerdotibus  inculcatur,  potestas  e- 
piscoporura  in  monasteriis  oxplicatur,  alia- 
que  plura  de  disciplina  et  ncgotiis  ecclesia- 
sticis,  de  ludaeis  et  Ecclesiao  Ubertis  decer- 
nuntur;  canone  ultimo  pro  regum  et  populi 


ATEM    CAKOLI   M.  173 

securitate  sancitur,  ut  post  regis  obitum  suc- 
cessor  eius  communi  consilio  a  cleri  ct  po- 
puli  proccribus  oligatur,  omnes  rcgi  legiti- 
me  constituto  fideni  servent;  si  quis  vero  e 
rcgibus  coiitra  logum  rovcrentiam  supcrba 
dorainationo  in  llagitiis  etfacinore  crudelis- 
siniam  potcstatom  in  populura  oxcercucrit, 
anathomatis  sentcntia  coiidoumetur  '. 

An.  636  defuncto  Sisenando  rcge,  electus 
fuit  Chintila,  cuius  rogni  an.  P  celebrata 
est  sjnodus  Tolotana  V.  Convoiierunt  ad 
eam  episcopi  24;  adfuit  etiam  rex  cum  op- 
timatibus  ct  senioribus  palatii  sui.  Editi 
sunt  canoncs  9,  qui  potissiinum  spectant  ad 
regis  eiusqiie  potestatis  securitatom  et  sta- 
bilitatem  ^  An.  638  regnante  eodem  Cliin- 
tila  habita  estsynodus  Toletana  VI,  ad  quam 
ex  universo  regno  cojjvenerunt  opiscopi  47 
et  aliorura  5  legati.  Conditi  fuerunt  canones 
19,  quibus  praecedentiura  synodorum  statu- 
ta  confirmata  sunt;  regi  gratulatum  fuit, 
quod  pertinaces  ludaeos  e  regno  relegarit, 
et  prai^ter  alia  e  regis  et  procerum  assensu 
decretum ,  ut  deinceps  rex  legitirais  sulfra- 
giis  electus,  priusquam  solium  conscende- 
ret,  inter  reliquas  conditiones  sacraraento 
proraitteret,  non  passurum  se  catholicam 
fidem  violari  aut  aliquem  in  regno  degere 
qui  non  sit  catholicus  ^. 

In  Anglia  —  In  Anglia  christianos  prin- 
cipes  bellis  multis  impetivit  saevissimus  ot 
impius  Penda  rex  Merciorum.  Eius  armis, 
utsupra  diximus  •*,  occubuerunt  piiEduinus 
et  OsAvaldus  reges  Northumbrorum  ,  atque 
Sigbertus,  Egericus  et  Anna  i^eges  Estan- 
gliae.  Demura  an.  655  crudelis  cliristianae 
religionis  hoslisab  OswioNorthumbriae  rege 
debeUatus  caesusque  est,  et  cum  eo  ethnici- 
smus  in  Anglia  corruit,  ut  infra  videbimus, 

12.  Mahometanorwn  'progressus — In  0- 
riente  res  christianae  deplorando  oraut  in 
statu.  Occulto  et  iusto  iudicio  Dei,  continuis 
Orientalium  dissensioiiibus ,  schismalis  et 
haeresibus  oftc-nsi,  factum  est,  ut  omnia  Sa- 
racenorum  seu  Alahometanoruin  arrais  co- 
derent.  Mahoracte  an.  632  JNIedinae  defun- 
cto,  rerum  summa  potitus  est  Abubachar 
ut  califa  seu  prophetae  viccs  gerens.  Is 
scliedas  seu  chartas,  pseudo-prophetae  do- 
ctrinam  continentcs,  in  iibrum,  Alcoranum 
dictum,  collegit  ^,  01)iit  an.  634,  euraque 
excepit  Oraar,  qui  usquo   ad   an.  644  cali- 


'  Bollan(].,  Ac«o  SS.  G  fchr. 

2  Ibid.  3  sept. 

3  Ghesquiere,  Acta  SS.  Belgii,  t.  111,  p.  19 i  sq. 
*  Ibid.  t.  V,  p.  1-69. 


•  Labbe,  Concil.  t.  V,  p.  1700. 
2Ibi(lp.  17-2.'). 
3  Ibid.  p.  1710. 
i  Vi.l.  p.  1(5!). 

^AIcoraiii  editionein  et  refiitalioncin  procuravil  Liid. 
.Maracci,  Patavii  16'J8,  2  voL  in-ful. 


174 


EPOCHA   V.    A    PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


fatu  functus  est.  Imperante  Omaro  Saraceni 
omnem  Syriam,  Palaestinam,  ^gjptum, 
magnamque  partem  Persidis  occuparunt, 
Omaro  successit  Othmanus,  qui  usque  ad 
an,  050  rerum  potitus  est,  Sub  eo  Saraceni 
irruerunt  an,  G17  in  Africam,  eamque  sibi 
vectigalem  reddiderunt,  A  nno  sequenti  om- 
nem  insulam  Cyprum  occuparunt,  et  an.  651 
deleto  regno  persico  universam  Persidem 
subegerunt  ',  Tam  prosper  armorum  suc- 
cessus  adscribendus  est,  partim  perturbato 
ct  viribus  exhausto  imperii  Graeci  et  regni 
Persici  statui,  partim  religioso  Mahometa- 
norum  enthusiasrao,  excitato  per  pseudo- 
proplietae  exemplum  ,  expressum  Alcorani 
praeceptum,  et  promissam  iis,  qui  in  bello 
occubuissent,  felicitatem  magis  vero  magis- 
que  accenso  per  victorias  ,  quas  tanquara 
signa  divinae  approbationis  considerabant, 
Profuerunt  etiam  illis  religiosae  Cliristia- 
norura  orientalium  divisiones,  eo  vol  magis 
quod  Nestoriani  et  Monophysitae  sperarent, 
futurum  ut  liberius  sub  Saracenorum  quam 
sub  imperatorum  dominatione  agerent, 

Cuni  imperio  etiam  religio  mahometica, 
seuIsIaraismus,longe  lateque  propagataest, 
Multi  enira  e  subactis  populis  mahonieti- 
cos  ritus  susceperunt;  alii  ut  persecutionera 
evitarent  aut  gratiam  consequerentur ;  alii 
ut  naturae  voluptatibus  et  liberioris  vitao 
cupiditalibus,  quibus  pseudo-prophetae  doc- 
trina  favebat,  indulgerent,  Christiana  vero 
religio  in  terris  a  Saracenis  occupatus  decli- 
navit ,  sub  variis  califis  persecutioni  fuit 
obnoxia,  in  quibusdam  regionibus,  in  quibus 
sola  antea  tlorebat,  ut  in  Africa  romana,  de- 
periit,  in  aliis  valde  coarctata  fuit,  Cura  re- 
ligione  christiana  in  iisdem  terris  deperie- 
runt  jitterarum,  scientiarura,artiumquestu- 
dia  et  cuItura,morura  intcgritas  atque  huma- 
nitas.  Attamen  sicuti  in  aliis  sectiscontigit, 
etiam  in  mahometica  non  tantum  politica 
sed  etreligiosaunitas  dissidiis  gravibusrup- 
ta  est,  Posteriore  medio  saeculi  YII  rupta 
unitatc  politica,  ortae  sunt  duao  factiones 
maiores  ,  Scliiitarum  nempe  et  Sonnita- 
rum;  hi  Alcorano  adiungebant  legera  ex 
ore  Malioraotis  exceptam  et  traditionc  pro- 
pagatam;  illis  solius  Alcorani  litterae  inhac- 
rebant,  Praeter  has  duas  fantiones  maiores, 
quae  non  raodo  opinionibus  et  institutis,  scd 
ctiara  capitali  odio  ab  invicera  dissidentes, 
bellorumgravi.ssiniorum  intor  Mahoractanos 
sacpenuracro  causa  fuorunt,  plures  aliao  or-- 
tac  sunt,  quao  dc  variis  religionis  capitibus 
inter  se  graviter  certarunt ', 

'  Ockley,  Conquele  de  la  Sijrie,  de  la  Perse  el  de 


13,  Theodorus Pontifex  (flw,642) — loan- 
nem  Pp,  IV  v*'  idus  octobr,  an.  642  defun- 
ctum,  excepit  Theodorus,  Hyerosolimitanus, 
qui  contra  Monothelitarum  studia  causam 
Fidei  fortiter  gessit,  seditque  usque  ad  an- 
num  649, 

14,  MonotheUfariim  status  —  Constans 
imperator  ,  qui  ab  an,  641  imperio  graeco 
potitus  est,  Monothelitis  deditus,  potius  ad 
stabiliendam  haeresim  et  vexandos  catholi- 
cos  quam  ad  repriraendos  Saracenorum  pro- 
gressus  incubuit.  Pjrrhus,  qui  in  sede  Cp. 
Sergio  successerat,  eiusque  vestigia  seque- 
batur,  an,  641,  quod  cum  Martina  in  necem 
Constantini  imperatorisconspirassevulgo  di- 
ceretur,  clam  Constantinopoli  aufugit  in  A- 
fricam,  Hic  pravum  dograa  propagare  ten- 
tavit ,  sed  obstiterunt  ei  pracsules  Africani. 
Eodera  terapore  s.  Maximus  se  in  Africam 
contulerat,  qui  o  primo  Heraclii  imperatoris 
notario  abbas  Chrysopolitanus  prope  Chal- 
cedonem,  magna  eruditiono  [irofanaacsacra 
et  ingenii  acuraine  praeditus,  an.  645  coram 
(Tregorio  patricio  Africao  praefecto,  adstan- 
tibus  multis  episcopis  ct  nobilibus  viris  ,  pa- 
lam  cum  Pjrrho  disceptavit,  et  tam  lucu- 
lcntcr  monotholiticam  haeresim  confutavit, 
ut  Pjrrhus  se  victum  fassus  sit ,  et  cum 
s,  Maximo  Romam  profoctus,  corara  Theo- 
doro  Pp,  pravum  dogma  abiurarit,  Pontifex 
oum  incomraunionera  recepit,  Atvaferrinius 
Pyrrhus,  Roma  relicta,  ad  pristinum  orro- 
rera  rediit,  Quapropter  Theodorus  oum  in 
Romana  sjnodo  deposuit  et  anatheraate 
daranavit  K 

Quantura  automx  Africani  pracsules  resti- 
terint  monotheliticae  liacresi,  quara  illuc  in- 
ferre  tentarat  Pjrrhus,  sat  Ii([uet  o  synodis 
ea  do  causa  in  provincia  Proconsulari,  Byza- 
cona,  Numidia  ot  Mauritania  coactis,  ct  ex 
epistolis  inde  ad  Theodorura  Pp,  ad  Pau- 
lura  Cp,  et  ad  Constantera  imperatoreni 
scripsit  ^, 

IntereaP.vrrhoprofugo,  ad  patriarchatuiu 
Cp,  evectus  fuit  Paulus,  antea  ecclesiao  ma- 
ioris  oeconomus,  Hic  pariter  raonothelitica 


V  Kiiypin  par  les  Sarraftins,\\ms  1718;  D^Herbelot, 
nibliiUheiiue  orienl.,  arl,  Oniar  cl  Othman. 

'  Theoi)han.  (Ihronmjraph;  Lal)he,  Cnncil.  I.  V, 
p.  178i.  — II  I'|).Th(!0(lorus,  scrihil  Tbeophaii.  iii  Chm- 
nngrajih.  p.  ^IO,  imivcr.so  Kcclesiae  couvenlu  coiivo- 
cato,  ail  C.oriphaei  .\posloloriini  sepiilcnim  astans,  ca- 
lice  ailVrri  iii.<so,  ex  vivilico  Ghrisli  sangninc  slilhun 
cxciiliiMis,  Phyrihi  ci!ti'roriimf|iic  qiii  ciiin  co  coniinii- 
nicareiil,  ahrogalionem  ct  condcninalioiicm  propria 
niaiiii  cxar.ivit «.  Iii  eiHlern  (ioncilio  Theodorus  damna- 
vit  cliam  1'aiihim  Kp.  Cp.  pro  Tijpo,  co  insligante,  a 
Coiislantc  jiromiilpato. 
■■!  Lahhc,  ihid.  p.  1835,  ct  1,  VI,  p.  1'28,  133  el  137. 


Iiaeresi  infectus,  initio  se  catholicuni  simu- 
hi\  it  iii  littoris  ad  Tliooihiruni  Pp.  chitis  Pon- 
tilfx  rauluni  ot  ei>i.scopo:?,  qui  oum  ortlina- 
1  unt,  littoiis  hcirt;xtu.s  ost,  nionuitquo,  ut  llc- 
raclii  Ecthesin  ot  quao  ryrrlius  coutra  or- 
tho(hixam  doctrinam  .sustinuerat,  abiicoront, 
oainquo  soctarontur  Fiih>m  ,  (luam  Apostoli 
praoilicarant  ot  l*atrcs  in  5  conciliis  conlir- 
marant.  At  Paukis  Pontiticis  con.^jilia  ot  mo- 
nita  sprovit.Thoo^iorus  a  Sergio  metropolita 
insulao  Cypri,  a  Stophano  opiscopo  Dorcnsi 
at([UO  al)  opiscoiiis  AtVicauis  contra  prava 
Pauli  C[».  studia  intorpelhitus,  tum  pcr  lit- 
teras  tum  [«cr  apocrisiarios  suos  iihun  com- 
pulit,  ut  ti(.loi  suae  profossionem  Romam  mit- 
tcrct.  Paulus  scripta  ad  Pontiticem  cpistola, 
liaeresim,  quam  diu  dissimularat,  prodidit, 
ad  exem[)lum  Sergii  unara  Christi  volunta- 
tom  diserte  asserens,  sub  specle  excluden- 
dae  in  Christo  voluntatum  contrarietatis. 
Theodorus,  quura  Paulum  frustra  ab  errore 
i-evocare  tentasset,  eum  deposuit  et  anathe- 
mate  perculit.  Paulus  in  furoremactus,  Apo- 
slolicae  Sedis  apocrisiarios  eorumque  ami- 
cos  persecutus  est,  alios  exilio,  alios  verbe- 
ribus  aut  carceribus  allici  iussit.  Ei  in  orani- 
bus  obsequobatur  Constans  imperator. 

Idera  Paulus,  ut  siniplicioribus  iraponeret 
et  pacis  araans  videretur,  Constanti  irapera- 
tori  suasit ,  ut  abrogata  Ecthesi ,  novum 
edictum  de  praesenti  controversia  sanciret. 
Imperator  consiliura  Pauli  secutus  an.  648 
edidit  Typum,  quo  post  expositum  contro- 
versiae  et  dissensionis  statum  et  abrogatam 
Heraclii  Ecthesin,  utrique  parti  sub  gravi- 
bus  poenis  de  una  aut  duabus  Christi  volun- 
tatibus  et  o[)erationibus  silentium  praescri- 
bebatur  '.  Hoc  edictura  merito  a  catholicis 
reprobatum  fuit,  quod  imperatoris  non  esset 
de  Pidei  dogmatis  decernere,  quodque  per 
istud  edictum  veritati  vis  inferretur  et  ca- 
tholicum  dogma  eadem  ac  Iiaereticum  sorte 
involveretur. 

15.  «S".  Martimis  Pontifex  {an.  049)  — 
Interim  Theodorus  Pp.  an.  649,  pontificatus 
sui  VII ,  obiit.  In  eius  locum  suifectus  est 
s.  Martinus,  e  Tudcrtina  civitate  oriundus, 
(|ui  consecratus  videtur  haud  expectato  Ira- 
pcratoris  consensu  ^.  Hic  post  menses  4  in 
aede  Lateranensi  concilium  105  episcopo- 
rum  habuit,  in  quo  monothelitica  haercsis, 
eiusque  praecipui  auctoreset  fautores,  Theo- 
dorus  Pharanitanus,  Cyrus  Alexandrinus, 


VSQVE  Al>  AETATEM  CAROLI  M.  175 

Sergius,  Paulus,  Pyrrhus,  Cp.  Patriarchae, 
una  cura  Ecthesi  Heraclii  ct  Typo  Constan- 
tis  daranati  sunt'.  Pontilbx  concihi  decrota 
in  utrius([uo  orbis  provinciis  promulganda 
curavit,  littcris([ue  oncyclicis  oranes  tidclcs 
monuit,  ut  sibi  a  dainnata  doctrina  cavc- 
ront  *. 

Ubi  liacc  cognovit  Constans  imperator, 
raandavit  Calliopao  Ravcnnatis  exarcho,  ut 
Martinum  Constantinopolim  [)orducoret.  Is 
cum  militari  manu  Constantinianara  aedem 
ingressus,  sanctum  Pontiticcm  inde  abstra- 
xit,  navique  impositum  in  insulam  Naxum 
abduxit,  ubi  Martinns,  continua  aegritudino 
alllictus,  anno  solido  detentus  est.  Constan- 
tinopolim  [jorductus  ,  in  vincula  coniectus 
fuit.  Dein  in  ius  raptus  et  laesae  maiestatis 
falso  accusatus,  orani  calamitatis  et  contu- 
meliae  genere  aftectus  est.  Denique  opc  Pauli 
Cp.,  quem  utut  raonothelitam  Pontificis  mi- 
serebat,  necis  periculo  creptus,  in  Cherso- 
nesum  Thraciae  relegatus  fuit ,  ubi  Ecclc- 
siae  periclitantis  dolose  et  aerumnis  confec- 
tus  an.  655  xvi°  lcalend.  octobr.  e  vita  exiit  ^. 

16.  S.  Eugenius  I  Pontifex — Clerus  ro- 
manus  ad  eligendum  alium  pontificem  in  lo- 
cum  exulantis  Martini  a  Calliopa  compul- 
sus,  metuens  ne  ipsis  invitis  daretur  mono- 
thelitae  summum  Ecclesiae  rcgiraen,  quod, 
absente  vel  defuncto  Pontiflce,  archipresby- 
ter,  arcliidiaconus  et  priraicerius  gerebant, 
delegavit  Eugenio,  inscio  primura,  sed  mox 
consentiente  Martino^Dignusfuitqui  s.  Mar- 
tini  locum  occuparet,  s.  Eugenius  I,  ab  in- 
cunabulis  romano  Clero  adscriptus  '^;  sed  an- 
no  secundo  post  D.  Martini  obitum  nondum 


>  LHbbe,  Co«ct7.  t.  }'I,  \,.t?>\. 

-  Deinde  accusalus,  ([uod  irregulariler  et  siiie  lege 
Epixcopatum  surripuisset.  Vid.  eius  Epist.  15  ap.  Lab- 
be,  Concil.  t.  VI,  p.  65. 


'  Hoc  interest  inter  Eclhesiii  Heraclii ,  ac  Tijpnm 
Conslantis,  quod  Eclhesis  tani  unam,  quani  duas  iii 
Clirislo  operalioiies  dici  velat,  voluntatem  tamen  unam 
proliletur:  r»//)»."(  vero  nec  voluntalem  nec  operalio- 
nem  unam  aul  duas  in  Chrislo  nominari  palitur.  Vid. 
Pelavius,  tom.  IV  Tlieolog.  Doijinat.  lil>.  I  de  Iiicania- 
tione,  c.  "21. 

2  Labbe,  t.  VI,  p.  6-38"2. 

3  Cr  Butler,  Vies  dcs  SS.  12  nov. 

4  Quod  s.  Martinus  in  initio  Eugenii  electionem  igno- 
rarit,  patet  ex  eius  Epistola  XV.  Sed  ubi  audivit  quae 
Cierus  romanus  de  necessitate  egerat,  Eugenii  electio- 
ni  assensit,  ut  constat  e.K  eius  Epistoia  XVIL  Hinc  non- 
nulli  colligunt,  Eugenium,  eliam  vivente  Martino,  ut 
pontificeni  Ecciesiae  praeliiisse ;  alii  e.xistimant,  Eugc- 
nium  s.  Marlino  vivente,  vicaria  tantum  polestate  Ec- 
clesiam  rexisse,  et  post  morlem  s.  Martini,  novo  cleri 
consensn  accedente,  ponlilicem  factum  esse.  Cl'  Raron. 
ad  an.6o2  et  651;  Sundiai, V'(7ae  RR.  Pontif.  \ns.  Engen. 

•"  Edmiindiis  Martene,  De  antiquis  Ecclesiae  rititnis, 
1.  l ,  c.  8,  a.  3  ,  n.  2  ,  inquit:  «  Minores  Ordines  intan- 
tibus  ipsis  conferri  potuisse ,  testantur  Siricii  I'p.  epi- 
slola  I  et  Zosirai  item  Pp.  epistola  I.  Revera  autem  col- 
latos  fuisse  conslat  ex  Libro  Pontificali,  in  quo  Euge- 
nius  Pp.  I  ciericus  a  cunabulis  legilur  ». 


176 


EPOCHA   V.    A   rSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


expleto,  vita  excessit ,  raercedem  aeternara 
pro  egregiis  virtutibus,  quas  coluerat,  a  Do- 
mino  consecuturus  ^ 

17.  S.  Maxrmi(s—^ln\ta  quoque  pro  ca- 
tholicae  fidei  defensione  perpessus  est  s.  Ma- 
ximus  abbas.  Eius  disceptationera  cura  Pjr- 
rhosupra  retulimus-.Quum  invicta  constan- 
tia  monothelitas  oppugnaret,  imperatoris 
iussu  Constantinopolira  perductus,  prirao  in 
carcerera  coniectus  fuit;  dein  in  iudiciura 
raptus  perduellionis  ac  proditionisaccusatus 
est;  sed  afficta  crimina  egregie  diluit.  Con- 
stantis  Tijjio  subscribere  nolens,  relegatus 
fuit  Bizjam  Thraciae,  ubi  celebrem  de  dog- 
mate  catholico  contra  raonothelitas  discep- 
tationem  habuit  cum  Theodosio ,  Caesareae 
in  Bithynia  episcopo.  Iterum  Constantino- 
polira  reductus,  et  in  vera  doctrina  seraper 
constans,  post  plurima  opprobria,  Hngua  et 
dextera  praecisis,  in  Cliersonosum  relegafus 
est,  ubi  an.  G62  spiritura  Deo  roddidit  ^. 

Plura  scripta  reliquit  s.  Maxiraus;  prae- 
cipua  sunt  comraentaria  raystico-allegorica 
in  s.  Scripturam,  Tractatus  poleraici  contra 
monothelitas,  et  ascetica  ^. 

Post  Paulura,  anno  654  mortuura,  se- 
dem  recepit  Pjrrhus,  quem  anno  sequenti 
excepit  Petrus,  eadera  ac  illi  baeresi  infec- 
tus;  qui  taraen,  ut  se  cum  Romana  Eccle- 
sia  communione  coniunctum  fingeret,  svno- 
dicara  epistolara,  sed  adraodum  obscuram  et 
ambagibus  obvolutam,  dedit  ad  Eugeniura  I 
Pp.,  s.  Martini  successorera;  at  Pontifex  il- 
lara  merito  reiecit.  Constans  vero  iraperator 
ob  suam  haercsira  et  in  defensionescatliolicac 
fidei  saevitiara  Constantinopolitanis  invisus, 
ac  bellis  Saracenorum  lacessitus,  petiit  Ita- 
liam.  Vitalianus  (jui  tunc  Petri  cathedram 
occupabat,  ut  imperatorera  Ecclesiae  bene- 
volum  redderet,  eum  Romae  honorifico  ex- 
cepit.  Sed  iraperator  se  Italis  tam  exosum 
reddidit,  ut  anno  6G8  Sjracusis  in  balneo 
fucrit  necatus.  Post  cius  mortera  ecclesia- 
rum  concordia  fuit  restituta ,  ut  suo  loco 
rcfereraus. 

18.  Ecclesiae  status  in  GaUia — In  Occi- 
dcnte  pacatior  erat  Ecclesiarum  status.  Rc- 
ges  a  fovendis  controversiis  religionis  absti- 
nebant,  orthodoxam  doctrinam  sectabantnr, 
ct  una  cnm  praesulibus  ecclesiarum  adlabo- 
rabant  infurmanflis  sccundum  sacrosanctam 
Evangelii  discij^Iinam  regni  legibus  et  po- 
puli  moribus. 


•  nnron.  cl  P.ipi,  ad  an.  (»35  —  2  I>;)g   |7l. 

•'  Fiolland.,  Acla  lSN.  11}  aug. ;  Comhelis,  Oi^rrum  s. 
Miixi)in,  l.  I. 

*  i;<li(lit  V.  CombLlis,  Paiis.  1075,  2  vo!   in-fol. 


An.  638  Dagoberto  I  defuncto,  successit 
in  Neustriae  et  Burgundiae  regnis  Clodo- 
veus  II,  filius  eius.  In  Austrasia  regnavit 
Sigibertus,  frater  Clodovei.  ytriusqne  prin- 
cipis  pietas  et  munificentia  in  sublevandis 
egenis  et  extruendis  monasteriis  c.)mmen- 
dantur.  Anno  656  post  obitura  Sigiberti 
etiamregnura  Austrasiae  accepit  Clodoveus; 
sed  et  hic  eodera  anno  obiit.  Tunc  univer-  • 
sum  regnum  Francicura  obtigit  ClotarioIII, 
filio  quinquenni  Clodovei,  in  cuius  minori 
aetate  regni  administratio  fuit  apud  Bathii- 
dem  matrem,  pietate,  prudentia,  caritate 
aliisque  virtutibus  insignem.  An.  660  Au- 
strasiis  petentibus  regera ,  qui  soli  Austra- 
siae  imperaret,  Bathildes  iis  dedit  Cliilde- 
ricum  II ,  altcrum  suum  filiura  et  fratrem 
Clotarii.  Sub  Cliiiderico  raaioraturadomus 
accepit  Wulfoaldus.  In  regno  Clotarii  eadem 
dignitate  potitus  est  Ebroinus,  propter  cru- 
delitatem  suara  et  perfidiam  notissimus. 
Anno  665  Batliildes  reruni  publicarura  re- 
gimine  abdicato,  secessit  in  monasteriura 
Kalense,  in  quo  an.  680  obiit  vitae  sancti- 
tate  et  miraculorura  gloria  illustris.  p]x  quo 
terapore  s.  Batliildes  saeculo  nuncium  remi- 
sit.  Ebroinus  maiordomus  tjrannidem  libe- 
rius  exercuit,  omniaque  sacra  et  civica  per- 
turbavit,  ut  infra  dicemus. 

19.  Synodi  Toletanae  F//-X— In  Hispa- 
nia  an.  640  post  raortera  Chintilae  regnura 
accepit  Tulga,  eius  filias,  quo  postannum 
regirainis  vel  defuncto  vel,  ut  alii  dicunt, 
deposito,  regnura  capessivit  Chindasuintus, 
Hic  ad  repriraendam  procerum  potentiara  et 
ambitionem  severitate  usus  est.  Eadem  de 
causa  an.  646  episcopos  cx  universo  regno 
convocavit  Toletum,  de  his,  quae  ad  reli- 
gionem  et  rempublicam  pertinebant,  raatu- 
ro  consilio  deliberaturos.  In  hac  sjnodo, 
quae  est  Tolctana  VII,  editi  sunt  6  canoncs, 
(juibus  subscripserunt  28  episcopi  et  11  a- 
liorum  legati.  1"  Canone  conspirantes  in  re- 
gis  aut  patriae  perniciem  perpetuo  ana- 
themate  damnantur;  2°  praecipitur,  ut  sa- 
cerdote,  dum  Sacrum  celebrat,  infirmitate 
correpto,  alter  coeptum  sacrificium  com- 
plcat ;  5'^  monaclii  vagi ,  ignavi  aut  pravis 
raoribus  corriguntur  '.  Anno  652  defuncto 
Cliindasuinto  successit  Recesuintus  filius  , 
iam  ante  a  patreconsors  regni  factus,  regna- 
vitque  usquc  ad  an.  672.  Hic  princcps  anno 
653  convocavit  sjnodum  Tolotanam  VIII 
cui  interfuerunt  52  cpiscopi,  10  abbatcs,  rex 
ct  plures  procores.  Etcnim  hae  Toletanae 


1  Lal,l..>,  CoHC/7.  l.  V,  1».  183G. 


VSQVE   AD   AETATEM   CAROH   M 

synodi  erant  veluti  regni  coraitia,  in  quibus 
non  tantum  de  Religione,  sed  etiam  de  re- 
publica  oiunium  communi  consensu  delibe- 
rabatur.  Postquam  rex  oblato  scripto  tidera 
esset  professus,  patres  etiam  tidei  professio- 
nem  ediderunt.  l)einde  sancitisunt  llcano- 
nes,  in  quibus  praeter  alia  statutum,  ut  rex 
non  conspirationo  paucorum  aut  seditioso 
plebis  tuinultu,  sed  ab  episcopis  et  proceri- 
bus  eligeretur  in  urbe  regia  vel  ubi  deces- 
sor  obiit ;  ut  electus  iuraret,  se  catholicam 
fidem  a  ludaeorum  et  liaereticorum  iniuria 
esse  defeusurum  ,  novaque  vectigalia  aut 
exactiones  suliditis  non  impositurum;  ut  si- 
monia  a  sacris  Ordinationibus  arceretur, 
huius([ue  criminis  rei  deponerentur;  ut  in- 
continentes  clerici ,  a  subdiaconis  et  supra, 
poenis  canonicis  subderentur;  ut  sacris  Ordi- 
nibusnoninitiarentur  nisi  quosmorum  inno- 
centia  et  scientia  commendabant  '.  An.  655 
habita  est  synodus  Toletana  IX.  Interfue- 
runt  10  episcopi,  qui  ediderunt  17  canones. 
Pertinent  hi  potissimum  ad  bonorum  eccle- 
siasticorum  administrationem  et  clericorum 
continentiam  '^.  Sequente  anno  20  episcopi 
convenerunt  Toletum  et  sancierunt  7  cano- 
nes,  quorum  2°  clerici  aut  monachi,  qui  sa- 
cramentum  pro  salute  regis  autpatriae  prae- 
stitum  violarint,  honore  suo  exuuntur,  con- 
cessaregi  potestate  canonicam  hanc  poenam 
moderandi;  5°  viduae  et  virgines,  quae  vo- 
tum  suum  viohaverint,  excommunicatione 
et  arduapoenitentia  plectuntur;  Q°  statutum 
est,  ut  infantes  a  parentibus  religiosae  vitae 
per  tonsuram  aut  vestem  monasticara  devo- 
ti,  manerent  obedientiae  iugo  addicti;  sed 
parentes  tantum  haberent  potestatem  devo- 
vendi  filios  suos  religiosae  vitae  usque  ad 
decimum  aetatis  annum  ^. 

Tunc  temporis  in  Hispania  sanctitatislau- 
de  floruerunt  Eugenius  episcopusToletanus; 
Braulius  Caesaraugustanus;  Fructuosus  ex 
abbate  Complutensi  e[)iscopus  Dumiensis, 
dcin  Bracarensis,  qui  monasticum  institu- 
tum  plurimum  promovit,  geminamque  re- 
gulam  pro  monachis  composuit;  Ildephonsus 
s.  Eugenii  in  sede  Toletana  succossor,  qui 
praeter  alia  scripsit  Tractatum  de  illibata 
s.  Mariae  virginitate  et  appendicem  seu  con- 
tinuationem  libri  s.  Isidori  Hispalensis,  de 
Scriptoribus  ecclesiasticis  seu  viris  illustri- 
bus ;  Irene  virgo  Lusitana ,  quae  ab  insano 
amatore  Britaldo,  cuius  nuptias  contempse- 


177 


»  Labbe,  Concil.  t.  VI,  p.  394. 
2  76jd.  p.  451. 
3i6irf.  p.  459. 

WOUTERS,  I. 


rat,  interfecta,  virginitatis  gloriam  martj- 
rii  palnia  cumulavit. 

20.  Reli(jionis  j^irogressus  in  Anglia  — 
In  Anglia  religio  christiana,  quao  iam  in 
Cantii,  Northumbriae  ,  Estangliae  et  West- 
saxiae  regnis  dominiibatur,  nova  incremen- 
ta  cepit.  An.  652  Penda  iunior,  rex  Midde- 
hinglorum,  ;id  suscii^iendam  christianam  Re- 
ligionem  excitatus  ab  Oswio  rege  Nortlium- 
briae,a  s.FinanoepiscopoLindistarnensi  bap- 
tizatus  est,  et  pro  subditoruni  suorum  con- 
versione  sacerdotes  arcessivit.  His  praedi- 
cantibus  passim  proceres  et  plebeii  deorum 
cultum  abiecerunt,  baptismum  postularunt 
et  christianam  fidem  professi  sunt.Anno655 
Oswius  rex  Northumbriae,  debellato  Pen- 
da  seniore  ,  saevissimo  Merciorum  rege,  e- 
iusque  regno  potitus,  in  primis  curavit,  ut 
Mercii  ad  Religionem  christianam  conver- 
terentur.  Optime  de  eorum  conversione  me- 
ruit  Diuma,  primus  illorum  episcopus.  Eius- 
dem  Oswii  hortatu  Sigebertus  rex  Saxonum 
orientalium,  quorum  metropolis  erat  Lon- 
dinum,  deorum  cultum  abiecit,  subditos  ad 
christianam  fidem  revocavit  opera  s.  Cead- 
dae, quemFinanus  Lindisfarnensis  consecra- 
vit  episcopum  Londinensem.  lam  sub  prae- 
cedentis  saeculi  exitum  Saxones  orientales 
sub  Saberetho  rege  Fidem  susceperant,  ut 
vidimus ,  sed  sub  impiis  eius  filiis  ad  vitia 
et  idololatriam  relapsi,  s.Mellitum  episcopum 
Londinensem  eiecerant  ^  Sic  christianae 
Religionis  professio  ubique  in  novis  Angliae 
regnis  obtinuit.  Supererat  adhuc  Sudsaxiae 
seu  Saxonum  australium  conversio ,  quam 
anno  681  operatus  est  s.  Wilfridus  ^. 

21.  Loyigohardorum  conversio  —  In  Ita- 
lia  post  obitum  Rotharis  (652)  Longobar- 
dorum  regno  potitus  est  Rodoaldus  filius, 
quo  post  aliquot  menses  interfecto,  regnum 
delatum  fuit  Arii^erto,  qui  usque  ad  an.  662 
regnavit. Hicprinceps  fuit catliolicus  etpius, 
eoque  regnante ,  Longobardorum  ad  fidera 
catliolicam  conversio ,  ad  exitum  saeculi 
praecedentis  sub  Theodelinda  coepta,  sed 
sub  Rothari  ariano  remissa  ,  rapidos  pro- 
gressus  fecit.  Ariberto  mortuo,  regnarunt 
simul  duo  filiieius,  Bertharidis  Mediolani 
et  Gundebertus  Ticini.  Brevi  post  Grimoal- 
dus  dux  Beneventanus,  usus  bello  civili  in- 
ter  roges  fratres  exorto,  Gundeberto  occiso 
ct  Bertliaridi  in  exilium  pulso,  regnum  oc- 
cupavit,  tenuitque  usque  ad  an.  671.  Sub  Gri- 
raoaldo,  primura  ariano  deinde  catholico  , 


1  Vid.  p.  162-163. 

2  Beda,  UUl.  1.  III. 


13 


178 


EPOCHA   V.    A   PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


Longobardorum  conversio  completa  fuit,  et 
ariana  haeresis  ubique  intercidit  K 

22.  S.  Vitalianus  Pontifex  {an.  G57)  — 
Summum  pontificatum  tunc  gerebat  s.  Vi- 
talianus,  Signiae  in  Campania  natus,  qui  an, 
657  s.  Eugenio  suffectus,  sedit  usque  ad  an. 
672.  Hic  Pontifex  Constantinopolim  ad  Con- 
stantem  imperatorem  et  Consf antinum  filium 
imperii  coliegam  legatos  cum  litteris  mi- 
sit,  quibus  electionera  suam  significavit,  et 
Constantem  a  fovenda  Monothelitarum  se- 
cta  revocare  conatus  est.  Imperator  ut  se 
catholicum  et  cum  R.  Ecclesia  comniunione 
iunctum  flngeret,  per  eosdem  legatos  dono 
misit  D.  Petro  librum  Evangeliorum  auro 
gemmisque  ornatum  ;  sed  Monothelitarum 
partes  minime  reliquit.  Idem  Pontifex  sin- 
gularem  sollicitudinem  extendit  ad  eccle- 
sias  Angliae,  ut  infra  videbimus.  loannem 
cpiscopum  Lappensem  in  insula  Creta,  con- 
tra  sententiam  Pauli  metropolitae  Creten- 
sis ,  qui  euui  in  pruvinciali  synodo  depo- 
suerat,  ad  Apostolicau)  Sedem  appellantem 
suscepit;  cumque  reperisset,  loannem  non 
fuisse  legitime  depositum  ,  eum  sedi  suae 
restituit,  et  Paulum  metropolitam  Creten- 
sem  increpuit,  quod  canones  iu  causa  loan- 
nis  violasset,  eique  se  Romam  conferendi 
potestatem  negasset  -. 

23.  Paulicianorum  secta — In  Oriente  dis- 
sensiones  religiosae  magis  et  magis  auge- 
Vjantur  novisque  Mahometanorum,Nestoria- 
norum ,  Eutjchianorum  et  Monothelitarum 
doctrinis  avita  atque  catholica  dogmata  ob- 
scurabantur.  Praeterea  quidam  Paulus  an- 
no  circiter  653  in  Armenia  exsuscitavit 
haeresim  Manichaeorum,  et  Paulicianorum 
sectae  fundamenta  iecit.  Pauliciani  ^  cum 
antiquis  Gnosticis  ct  Manichaeis  duo  re- 
rum  principia  admittebant;  corpus  huma- 
num  a  principio  malo,  animam  vero  a  bo- 
no  procreatam  docebant ;  vetus  Testamen- 
tum  reiiciebant;  realcm  Chfisti  incarnatio- 
nem  et  passionem  inficiabantur  ;  Eucliari- 
stiam ,  Baptismum,  matrimonium  respue- 
bant;  ad  dissimulandas  suas  doctrinasmen- 
dacium  licitum  asserebant;  redarguuntur  e- 
tiam  reiecti  matrimonii  ac  promiscuac  libi- 
dinis.  Magni  inter  Paulicianos  nominis  fuit 
ConstantinusArmenius,  qui,  inqierantc  Con- 
stantino  Pogonato,  scctae  novam  forraam 
novumque  robur  indidit. 


^  Paul.  diacon.  seii  Wafnefrid,  De  nesl.  Loiigobard. 
I.  IV. 

2Labbe,  Concil.  l  VI,  p.  111-18. 

^  De  PauIianisli.<,Sarnosatetiianis  quoque  diclis,  saec. 
III.  sectaloribus,  vidcsis  p.  08. 


Imperatores  graeci  Constantinus  Pogona- 
tus  et  lustinianusll  contra  nefariam  sectam 
severas  leges  sancierunt;  ad  has  evadendas 
sectarii  alii  ex  Arraenia  se  contulerunt  in 
terras  vicinas,  Arabibus  subiectas,  alii  in 
Phrygiam,etPisidiam  profecti  sunt,  et  tum 
hic,  tum  illic  numerum  suum  auxerunt.Sae- 
culo  IX  in  ip.so  imperio  sul)  Nicephoro  (802- 
11)  secure  egerunt;  sed  sub  eius  successori- 
bus  rursum  repi^essi,  magnonumerofugerunt 
in  Armeniam  secundam,  Saracenis  subie- 
ctam,  etmodo  soli  modo  Arabibus  iuncti,  te- 
tra  bella  Graecis  intulerunt '. 

24.  Monothelisnii  fautores —  Quamvisin 
imperio  graeco  lites  monothelitas  inter  et 
catholicos  essent  sopitae ,  serpebat  tamen 
haeresis  ^  in  tenebris,  eique  iugiter  favebant 
et  addicti  eraut  imperator  Constans  et  pa- 
triarchae  Cpni.  An.  654,  Paulo  mortuo,  pa- 
triarchatum  Cp.  rursum  accepit  Pjrrhus 
condemnatione  et  relapsu  suo  celebris,  qui 
sequenti  anno  morte  sublatus  est.  Tunc  pa- 
triarcha  creatus  est  Petrus,  eadem  haeresi 
infectus.  Is,  ut  se  cum  R.  Ecclesia  coramu- 
nione  coniunctum  fingeret,  ad  Eugenium 
Pp.  I  epistolam  synodicam  sed  admodumob- 
scuram  et  ambagibus  invohitam  dedit,quam 
Pontifex  cum  clero  Romano  merito  reiecit. 

Ex  his  ipsis  artibus,  quibus  imperator  et 
patriarchae  se  catholicos  esse  et  cum  R.  Ec- 
clesia  communicare  finxerunt,  et  ex  invidia 
in  quam  Constans  propter  persecutionem  in 
s.  Martinum,  s.  Maximum,  aliosque  catho- 
licae  doctrinae  defensores ,  apud  cives  Cp. 
incurrit,  patct,  haeresim  parum  inter  popu- 
lum  fuisse  propagatam. 

Constans  imperator  Saracenorum  bellis 
lacessitus,  et  Constantinopolitanis  tum  ob 
haeresim  tum  ob  necem  tVatris  sui  Theodo- 
sii,  quem  ex  invidia  diaconum  prius  ordina- 
ri  iusserat,  deinde  interfecit,  invisus,  mu- 
tandi  sedem  consilium  iniit.  Fratris  imagi- 
ne,  quae  sibi  perpctuo  obversabatur,  perter- 
ritus  ,  anno  662  relicta  Constantinopoli  Sy- 
racusas  Siciliao  petiit;  at  sceleris  conscien- 
tia  ubique  eum  cruciabat.  Anno  sequente 
Romam  venit.  Vitalianus  Pp.,  ut  imperato- 
rem  Ecclesiae  bcnevolum  redderet ,  cum 
perhonorifice  excepit.  Constans  vero  muni- 
ficura  et  rapacem  simul  so  exhibuit,  multa 
basilicis  obtulit,  sed  etiam  multa  Urbis  or- 
namenta  rapuit.  Post  dies  12  Siciliam  repe- 
tiit,  et  Sjracusis  scdem  constituit.  llic  idera 
fuit  ac  Constantinopoli.  Cum  Longobardis 


'  Pliolius,  Contra  Manichaeoa  I.  I;  Pelrus  Siculus,  l)e 
(irtu,  pnxjressu  et  occasu  Manicliaeoruni;  Cedrenus, 
Cumpend.  Ilisl.  —  -  Vid.  p.  10'.»,  I7i. 


VSQVE   AD    AETATEM   CAROLI   M. 


179 


adversa  forhina  certavit :  populos  Siciliae,  \  dorurn,  monaclium  graecum,  moribus  into- 
Sardiniae,  aliosquo  taui  dui'o  vexavit,  ut  om-  gruiu,  ac  divinis  et  humanis  litteris  tum  la- 
nibus  exosus  an.  LU)8  Svracusis  in  balneo  ,  tine  tum  graece  institutuui. 
necatus  fuerit.  Post  eius  mortein  Ecclesiae  |  In  locum  autem  ColmaniNorthumbrorum 
et  Catholicis  omnibus  spes  pacis  ct  concor-  |  episcopus  croatus  fuit  Tuda;  quo  codem  an- 
diae  refulsit.  Etenim  Constantinus  Fogona-  |  no  (GG4)  defuncto,  electus  fuit  s.  Wilfridus. 
tus,  Constautis  tilius  et  successor,  so  liaere- 1  Sed  cum  hic  in  Galliam  profectus,  ut  sacram 
tiois  infonsum  et  erga  R.  Ecclesiam  bene- 
volum  praestitit. 

25.  Ecclesiae  sfatus  in  AngUa  —  In  An- 
glia  christianae  Religionis  professio  nova 
semper  incremonta  novumque  splendorem 
capiebat.  Scoti  seu  Hiberni,  Britones,  An- 
glo-Saxones  passim,  exceptis  Saxonibus  au- 
stralibus ,  eamdem  tidem  catholicam  secta- 
bantur.  Disceptabatur  inter  eos  de  ritu  ce- 
lebrandi  Paschatis.  Scoti  cum  Britonibus  ro- 
manura  et  communcm  ecclesiarum  morem 
sequebantur  in  hoc ,  quod  Pascha  celebra- 
rent  die  Dominica :  dissentiebant  vero  in  eo, 
quod,  dum  luna  XIV  incidebat  in  Domini- 
cam  diem,  hac  ipsa  die  Pascha  celebrarent, 
non  vero  Dominica  proxima.  Haec  diversi- 
tas  apud  ipsos  recens  conversos  Anglos , 
praesertim  apud  Northumbros  obtinuit,quod 
varii  sacerdotes  Scoti  ad  illos  adventassent. 
Quum  autem  disceptatio  magis  magisque 
augeretur,  an.  664  sjnodus  seu  coUatio  de 
ea  re  habita  est  in  monasterio,  quod  Sh-ea- 
neshalch  seu  sinus  Phari  dictum  est.  Col- 
manus  episcopus  Northurabrorum,  genere 
Scotus,  perraulta  dixit  pro  ritu  Scotorura. 
At  s.  Wilfridus  abbas,  qui  a  teneris  in  Lin- 
disfarnensi  monasterio  pietate  et  litteris  in- 
stitutus,  dein  in  ipsa  urbe  Roma  ritus  eccle- 
siasticos  perfectius  didicerat ,  romanara  et 
comraunera  ecclesiarura  disciplinam  tam 
praeclare  propugnavit,  ut  omnes  ei  assense- 
rint,  excepto  Cohiiano,  qui  sedem  suara  re- 
hnquere  et  in  Scotiara  redire  maluit  '. 

Posthaec  Oswius  Northurabriae  etEcber- 
tus  Cantii  reges,  de  episcoporum  consilio 
Vighardum  pr-esbyterum  cura  donis  et  litte- 
ris  Romam  ad  Vitalianum  Pp.  miserunt;  ro- 
garunt(iue  Pontificem,  ut  pro  utiliori  eccle- 
siae  Anglicanae  regimine  Vighardum  archie- 
piscopum  Cantuariensem  et  totius  Angliae 
primatem  instituere  dignaretur. 

Vitalianus  redditis  ad  Oswiura  litteris,  ei 
pietatem  et  felicem  Anglicanae  ecclesiae  sta- 
tura  gratulatus  est.  Curaque  Vighardus  Ro- 
raae  morbo  correptus  obiisset,  Pontifex  an. 
668  ecclesiae  Cantuariensis  archiepiscopura 
et  totius  Angliae  priraatera  constituit  Tlieo- 


'  LRbbe,  Concil.  t.  VI,  p.  i'Jl;  Maljillon,  1'raef.  ad 
Acta  Denedict. 


Ordinationem  perciperet,  prolixiorem  illic 
morara  traheret ,  Oswius  rex  s.  Ceaddam 
presbyterum  ,  Nortliumbrorura  episcopura 
ordinandum  curavit.  Wilfridus  vero  in  An- 
gliam  redux ,  ecclesiae  adrainistrationem 
Ceaddae  ultro  reliquit,  et  iu  pristinura  suum 
monasterium  secessit  usque  ad  annum  669, 
quo  s.  Ceadda  ad  Lichtfildensem  ecclesiam 
apud  Mercios  translato,  in  Eboracensera  se- 
dem  evectus  fuit '. 

Theodorus  Cantuariensis  archiepiscopus 
et  totius  Angliae  primas  a  s.  Vitaliano  con- 
stitutns,ordinandae  disciplinae  rebusque  ec- 
clesiae  Anglicanae  coraponendis  alhibora- 
vit.  Anno  673  totius  Angliae  synodum  cele- 
bravit  Herudfordiae,in  qua  10  capitula  san- 
cita  sunt :  1°  raandatum  est,  ut  Pascha  ubi- 
que  celebraretur  semper  dorainica  die  post 
lunam  XIV  mensis  primi;  2°  cautum  est,  ne 
ullus  episcopus  alterius  parochiam  invade- 
ret;  3°  ne  episcopus  inferret  gravamina  mo- 
nasteriis;  5**  ne  clerici  vagarentur  extra 
dioecesim  sine  episcopi  licentia ;  6°  ne  epi- 
scopi  vel  clerici  peregrini  exercerent  sacer- 
dotale  officiura  absque  consensu  episcopi  lo- 
ci;  10°  ne  quis  coniugem  dimitteret  nisi  for- 
nicationis  causa,  ea  lege  tamen,  ut  alteram 
non  duceret ,  sed  continens  perraaneret  vel 
cura  uxore  sua  reconciliaretur^. 

26.  Ecclesiae  status  'in  Hispania  et  Gal- 
lia  — In  Hispania  an.  675  episcopi  17,  vica- 
rii  2  et  abbates  6  convenerunt  Toletum ;  et 
praeraissa  fidei  professione  ,  pro  ordinanda 
disciplina  condiderunt  canones  16.  His  inter 
alia  raandatur,  ut  singulae  ecclesiae,  etiam 
monasteria  in  officiis  publicis ,  ordinem  ac 
ritum  metropolitanae  ecclesiae  sequantur; 
prohibetur,  ne  sacerdotes  ferant  sententiam 
capitalem  aut  membrorura  mutilationes  fa- 
ciant;  ne  raoribundis,  si  eos  poeniteat,  re- 
conciliatio  diff"eratur  ^.  Eodera  anno  episcopi 
SconveneruntBracaram,  in  Lusitania,  et  ca- 
pitula  10  condiderunt,  quibus  post  fidei  pro- 
fessionem  quosdara  abusus  ad  synodura  de- 
latos,  correxerunt,  puta,  ne  ss.  Eucharistia 
vino  madida  populo  porrigeretur,  ne  lac  aut 

1  Beda,  Hist.  1.  111;  Labbe,  ComU.  t.  VI,  p.  4tt. 

2  Labbe,  Cvmil  t.  VI,  p.  449,  491,  537;  Beda,  llisl. 
cit.  1.  V;  Mabillon,  Praef.  ad  \ct.  Bemd. 

3  Ibid.  p.  539. 


180 


EPOCHA   V.    A    PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


uvae  non  expressae  in  sacrifitio  offerrentur, 
sed  panis  tantum  et  calix  vino  et  aqua 
mixtus  ^ 

Regnabat  tunctemporisin  HispaniaWam- 
ba,  princeps  genere  et  bellicae  rei  laude  in- 
signis,  qui  adversus  pcixluelles  Vascon  feli- 
citer  pugnavit,  Saracenorum  classem,Hispa- 
nis  metum  afferentem,  destruxit,  et  optimas 
leges  ad  instaurandam  disciplinam  milita- 
rem  tulit. 

In  Gallia  rerum  publicarum  prosperitas 
deperibat.  Etenim  post  Dagoberti  I  obitum 
(638)  plerisque  regibus  in  puerili  aetate  ad 
solium  evectis,  maioresdomus  sub  specie  ad- 
ministrationis  palatii  regnura  ipsum  adniini- 
strarunt,  et  nudo  regio  nomine  pueris  princi- 
pibus  relicto,  sumraam  rerura  et  potestatem 
regalem  occuparunt  ^.  Sic  sub  Clotario  HI 
Ebroinus  maiordomus  in  Neustriae  ct  Bur- 
gundiae  regnis  omnia  pro  arbitrio  gessit,  res 
sacras  et  civiles  perturbavit,  ecclesiarum  et 
magnatum  bona  occupavit,  plures  episcopos, 
sacerdotes  et  proceres  exilio  aut  morte  affi- 
ci  iussit,  dignitates  ecclesiasticas  vendidit. 
Idera  ipse,  Clotario  an.  670  defuncto,iunio- 
rem  Theodoricum  III,  Clotarii  fratrem  ,  re- 
gem  creavit ;  at  Neustriae  et  Burgundiae 
proceres,  armis  collectis  et  iraplorato  auxi- 
lio  AVulfoaldi  maiorisdomusin  Austrasia  sub 
rege  Cliilderico  II,  Ebroinura  et  Theodori- 
cum  deiectos  tonsosque  in  raonasterium  de- 
truserunt,  et  Childericum  II  totius  Franciae 
regem  salutarunt. 

Childericus  II  rempublicam  prudenter  gu- 
bernavit  quamdiu  consiliis  s.  Leodegarii  Au- 
gustodunensis  usus  est;  sed  ubi  aulicorum 
consilio  dcpravatus,  sanctum  episcopum  re- 
legavit,  oranium  odium  subiit,  et  an.  673  a 
coniuratis  occisus  est. 

Tunc  Neustriae  et  Burgundiae  regnum 
recepit  Thcodoricus  III.  Rcgnum  Austra- 
siae  obtinuit  Dagoberiiis  II.  Ebroinus  quo- 
que  monasterio  egressus  est,  et  recuperato 
maioratudomus,  saevam  tyrannidera  exer- 
cuit,  proceres  ac  episcopos  in  exilium  misit, 
alios  occidit,  ecclcsiarum  tlicsauros  diripuit, 
monasteria  vastavit  ac  raonachos  et  raoniales 
pepulit,  iamque,  interfecto  an.679  Dagober- 
to  n,  toti  Franciac  tjrannidcm  illaturus  vi- 
debntur,  scd  anno6(SI  et  ipso  nccatus  fuit. 

Et)roini  tjrannidem  praeter  alios  exporti 
sunt  s.  Leodegarius  Augustodunensis,  qui 
praccisa  lingua  in  monastcriura  coiiioctus  , 
dein  neci  traditus  fuit  ^ ,  et  s.  Lambertus 


1  L:tl)be,  il)i(J.,  p.  riOi.  —  2  Vid.  p.  17G. 
■'  Of  Hulicr,  Vies  drs  SS.  2  ocl. ;  Glicsquiere,  Acla 
SS.  BeUjii  selecla,  l.  IV,  p.  10-107. 


Traiectensis,  qui  annis  7  in  coenobio  Stabu- 
lai  exulavit,  intruso  in  eius  locum  Phara- 
mundo  ^ 

27.  Acleodatus,  Doniis,  AgatJw,  Pontifi- 
ces — An.  672,  vi°  kal.  febr.,  s.  Vitaliano  Pp. 
ad  aeternam  vitam  evocato,  summum  sacer- 
dotium  demandatura  fuitx°kal.  maiasAdeo- 
dato,patriaRomano  et  professione  monacho, 
cuius  atfabilitatem  et  beneficentiam  erga  pe- 
regrinos  commendat  Anastasius.  Obiit  vi" 
kal.  iulii  an.  676. 

Kalondis  novembr.  an.  676  Pontificatum 
excepit  Donus,  etiam  Romanus.  Sub  hoc  Pon- 
tificeReparatus  archiepiscopus  Ravennaten- 
sis,  denuo  ergaApostolicamSedem  professus 
est  obedientiam ,  quam  Maurus,  proximus 
eius  decessor,  exarchorum  potentia  fretus, 
escusserat.  Brevis  fuitpontificatusDoni,  post 
annum  unum  cum  dimidio  defuncti. 

In  eius  locura  v"  kal.  iulii  an.  678  suff"e- 
ctus  est  s.  Agatho ,  natione  siculus  et  pro- 
fessione  monachus  ,  qui  sedit  usque  ad  an. 
682.  Is  virtutibus  et  moritis  claruit;  contra 
monotheliticam  haeresim  multum  egit,  ut 
infra  videbimus;  eius  precibus  Constantinus 
imperator,  cognomine  Pogonatus,  remisit 
pecuniae  suraraara,  aPontificibus  recensele- 
ctis  pendi  solitara  ad  obtincndara  electionis 
confirmationem  -. 

28.  S.  Wilfridus  vexatur  {an.  678) —  Sub 
huius  pontificatus  initia  Romam  advenit  s. 
Wilfridus  ,  episcopus  Eboracensis  ^.  Etenim 
s.  Ediltrudes,  quam  Ecfridus,  ab  an.  670  rex 
Northumbriae,  uxorem  duxerat,  servata  in 
coniugio  virginitate  et  post  raultas  preces 
accepto  regis  consensu  ,  in  inonasterio  san- 
ctimonialinm  velamen  e  manu  s.  Wilfi'i<li 
susceperat.  Paulo  post  Ecfridus  in  sanctum 
praesulcm  iratus,  ot  consiliis  Ilmiraburgae, 
quara  post  secessura  s.  Ediltrudis  duxerat , 
excitatus ,  illum  sede  Eboraccnsi  deiicere 
constituerat.  Qua  de  causa  Theodoro,  archie- 
piscopo  Cantuariensi  et  Angliae  primati,  per- 
suasit,  ut  dioecesira  Eboracenscm  scinderet 
novosquein  ea  episcopatus  institucret.  Re- 
stitit  huic  innovationi  s.  Wilfridus.  Nihilo- 
rainus  Theodorus  Cantuariensis  ,  speciosis 
regis  rationibus  captus,  in  locum  Wilfridi 
orth'navit  Bosam  Hagulstaldi  pro  Deioruni , 
Ea'lhodura  pro  Lindisfarnorum  et  Eatara  E- 
boraci   pro  Bcrniciorura  provincia.  Interim 

1  Cf  BoII.  AclaSS.  t.  V  sept.  p.518;I5uller,ibid.l7  scpt. 

2  P.  (IcM.irc»,  lil).  VIII,  dc.  Concord.  sacerd.  c.  fl, 
2  10,  liacc  liahcl:  «  (lonslanliiuis  posl  C.oncilimn  VI  in- 
(liilsit  pclilioiiihas  lo.iiiiiis  Episc.  l'oi'tucii.  iil  libcra  cs- 
scl  Kcclcsia  Koiiian.i  a  solulioiie  i|iiaiititatis,  qiiac  sol- 
venda  cr.al  pro  coiiliriualione  Poiitiricis  Uoniani  ». 

3  Vid.  p.  177. 


VSQVE    AD    AETATEM    CAROLI    M. 


181 


Wilfriilus  Apostolicara  Sedem  appellavit, 
Roraamque  prolectus  est. 

Ex  Angliu  solvens  venit  in  Frisiara,  ubi  a 
rege  Algiso  bene  exceptus  ,  liieniem  exegit. 
Frisiis  acihuc  etiinicis  tanto  cura  successu 
Evanirelium  praetlicavit ,  ut  plerosque  viros 
principes  et  niairnum  vulgi  nuraerum  bapti- 
zarit.  Quum  pervenisset  Romara,  s.  Agatho 
Pp.  an.  071)  synodura  50  episcopurura  et 
presbyterorura  coegit ,  in  qua  s.  WiliVidi 
causa  discussa,  is  in  scdem  suani  restitutus, 
et  alia  nonnulla  pro  recta  ecclesiarum  in  An- 
glia  administratione  constituta  sunt '.  Ve- 
rurataraen  s.  Wilfridus  in  Angliam  redux, 
sedera  suara  non  recepit,quippe  quod  adver- 
sarii  eius  rcgi  persuaserant,  Romanac  syno- 
di  iudicium  fuisse  pecunia  cxtortum.  Qua- 
propter  sanctus  praesul  divcrtit  ad  Saxones 
australes,  adhuc  paganis  ritibus  implicatos  ; 
ab  eorura  rege  Edilvachio,  qui  paulo  ante 
baptismura  susceperat,  optime  exceptus,  E- 
vangelium  libere  annuntiavir,  signisque  ser- 
monera  confirmans,australiuraSaxonum  gen- 
tem  ad  christianam  religionem  convertit. 

Sic  religio  christiana  hoc  saeculo  in  tota 
Angliae  heptarcliia  suscepta  fuit  floruitque. 

Interim  Ecfridus  Northumbriae  rex  obiit, 
eique  successit  Alcfridus,  sub  quo  an.  686 
s.  Wilfridus  Eboracensi  ecclesiae  redditus 
fuit.  Ipse  Theodorus  Cantuariensis  litteras 
pro  Wilfridi  restitutione  ad  regera  dede- 
rat,  et  eorum,  quae  in  sanctum  praesulera 
antea  egerat,  veniam  deprecatus  est^. 

29.  Constantmus  Pogonatus  imperator 
Orienfis  —  In  Oriente,  interfecto  an.  668 
Constante,  imperium  obtinuit  Constantinus 
filius,  cognomine  Pogonatus.  Hic  religione 
moribusque  a  patre  diversus,  nihil  magis 
cordi  habebat,  quam  ut  sublatis  dissidiis,  a 
Monothelitis  excitatis,  pacem  Ecclesiae  red- 
deret;  sed  Saracenorum  et  Bulgarorum  bel- 
lis  praepeditus,  ditferre  coactus  est  quod 
maxime  habebat  in  votis.  Tandem  Saraceni 
tum  Graecorum  tum  Maronitarum,  qui  raon- 
tera  Libanura  incolebant,  armis  lacessiti , 
pacem  cum  imperatore  pepigerunt.  Durio- 
ri  lege  Constantinus  coactus  fuit  ad  compo- 
nendum  bellum  cura  Bulgaris,  qui  torrentis 
instar  ex  Sarraatiae  finibus  in  Thraciam  ir- 
ruebant,  urbes  et  oppida  diruentes;  iis  enira 
praeter  annuura  tributura  concessit  Mysiara 
in  Asia,  postea  Bulgariam  dictara. 

30.  Concilium  Cp.  III,  generale  VI  {an. 
680)  —  Tunc   Constantinus  iraperator  ani- 


'  Labbe,  Concil  t.  VI,  p.  579. 
2  Beda, //isM.  IV;  Eddi  Stephani,  \Ha  s.  Wilfricli , 
apud  Mabillon,  Saec.  IV  Benediclin. 


raura  applicavit  coniponendis  rebus  ecclesia- 
sticis.  In  hunc  finem  an.678  litteras  scripsit 
ad  Donum  Pp.,  postulans,  ut  Pontifex  ali- 
quot  viros  eruditos  et  necessaria  auctori- 
tate  munitos,  Constantinopolim  dirigeret,  qui 
eum  eiusque  synodum  repraesentantes,  una 
cura  episco[)is  Orientalibus  dissidia,  e  litibus 
monotheliticis  inter  Apostolicani  Sedera  ct 
ecclesias  Orientales  exorta,  coraponerent. 
Priusquara  illae  litterae  Roraara  essent  ad- 
latae,  obierat  Donus  Pp.  —  Agatho  eius  suc- 
cessor,  piaConstantini  iraporatoris  vota  cum 
Occidentalibus  episcopis  communicavit,  eo- 
ruraque  sententias  in  Iioc  negotio  postulavit. 
Confestira  in  Italia,  Gallia  et  Anglia  epi- 
scopi  convenerunt,  et  de  condemnanda  hae- 
resi  monotlielitica  consentientes,  suos  lega- 
tos  ad  Romanara  synodum  miserunt.  Aga- 
tho  Pp.  an.  679  Romae  synodum  coegit  125 
episcoporum,  in  qua  omnes  consenserunt  de 
conderanando  errore  monothelitico  ,  dc  ex- 
ponenda  doctrina  catholica  et  mittendis  Con- 
stantinopolim  legatis.  Selecti  fuerunt  Theo- 
dorus  et  Georgius  presbyteri  cum  loanne 
diacono,  qui  Agathonis  Pp.,  et  loannes  epi- 
scopus  Portuensis,  Abundantius  Paternen- 
sis  et  loannes  Regiensis,  qui  Romanae  sy- 
nodi  vicibus  fungerentur.  Datae  fuerunt  le- 
gatis  duae  epistolae  ad  Constantinum  impe- 
ratorem  eiusque  fratres  augustos,  Heraclium 
et  Tiberium ;  illarum  prior  nomine  Agatho- 
nis  Pp.,  altera  eiusdem  Pontificis  et  Roraa- 
nae  synodi  nomine  scripta  erat.  In  utraque 
epistola  doctrina  de  duabus  Christi  volunta. 
tibus  et  operationibus  exponebatur ,  et  e  S- 
Scripturae  Patruraque  testimoniis  probaba- 
tur:  error  vero  ei  oppositus  confutabatur; 
deinde  imperator  interpellabatur,  ut  eidem 
doctrinae,  de  qua  omnes  Occidentis  ecclesiae 
consentiebant,  in  omnibus  Orientis  ecclesiis 
stabiliendae  et  extirpandis  erroribus  operam 
daret'. 

Legati  Constantinopolim  pervenerunt  i\° 
idus  sept.  an.  680.  Eadem  die  imperator 
raandavit  Georgio  patriarchae  Cpno,  ut  sub- 
iectos  sibi  metropolitas  et  episcopos  in  urbe 
congregaret,idemque  mandatum  significaret 
Macario  patriarchae  Antiocheno,  tunc  Con- 
stantinopoli  agenti.  Concilium  inchoatura  est 
vii°  idus  noverabris  an.  680  et  18  actionibus 
absolutum  xvi°  kal.  octobr.  681.  Numerus 
episcoporum,  qui  ei  interfuerunt,  haud  cer- 
tus  est,  alii  289,  alii  170  aut  150  numerant, 
subscriptiones  vero  166  exhibent.  Inter  illos 
erant  patriarchae  Cp.  et  Antiochenus,  Ale- 


Labbe,  t.  VI,  p.  576-677. 


182 


EPOCHA    V.    A    PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


xandrini  etHierosolj^mitani  legati.Praesede- 
runt  legati  Agathonis  Pp. ,  ut  ex  universis 
concilii  actis  manifestum  est.  Causam  Mo- 
nothelitarum  in  primis  gessit  Macarius  pa- 
triarcha  Antiochenus,  sed,  cum  doctrinam 
de  una  Christi  voiuntate  e  Patrum  et  prae- 
cedentium  conciliorum  testimoniis  proban- 
dam  suscepisset,  eorum  eftata  aut  corrupis- 
se  aut  iniuste  applicasse  a  legatis  Pontificis 
convictus  fuit.  lidem  iegati  exhibuerunt  col- 
lectionem  genuinorum  locorum  Patrum,qai- 
bus  doctrina  de  duabus  Christi  voluntatibus 
et  operationibus  probabatur.  Pi-aelectae  e- 
tiam  sunt  litterae  Agathonis  Pp.  et  synodi 
Romanae.  Quihus  omnibus  permotus  Geor- 
gius  Cp,,se  doctrinam  de  duabus  Christi  vo- 
luntatibus  et  operationibus  amplecti  profes- 
susest.Eius  exemplum  caeteri  episcopi  imi- 
tati  sunt.  Macarius  vero  Antiochenus  in  er- 
rore  pertinax,depositus  fuit,et  in  locum  eius 
suffectus  Theophanes  abbas.  Deinde  actum 
est  de  haereseos  auctoribus  et  fautoribus 
eorumque  scriptis,  et  tum  haec  tum  illi 
damnati,  nominatim  Sergius,  Pjrrhus,  Pau- 
lus  et  Petrus ,  quondam  episcopi  Cpni ,  Cy- 
rus  Alexandrinus ,  Theodorus  Pharanita- 
nus,  Macarius  Antiochenus  eiusque  discipu- 
lus  Stephanus,  et  cum  illis  Honorius  Pp.  ^ 
Postremo,damnata  haeresi,  secundum  Aga- 
thonis  Pp.  et  Romanae  synodi  litteras  defi- 
nitum  fuit,  esse  «  duas  naturales  voluntates 
in  eo  [Christo]  etduas  naturales  operationes 
indivise ,  inconvertibiliter ,  insoparabiliter , 
inconfuse,  secundum  sanctorum  Patrum  do- 
ctrinam  adaeque  praedicandas;  et  duas  na- 
turales  voluntates  non  contrarias,  absit,  iu- 
xta  quod  impii  asserucrunt  liaeretici,  sed  se- 
quentem  eius  humanam  voluntatem,  et  non 
resistentem  vel  reluctantem,  sed  potius  et 
subiectam  divinae  eius  atque  omnipotenti 
voluntati  ».  Ita  Orientales  episcopi  cum  Oc- 
cidentalibus  in  eamdem  Fidei  dcfinitionem 
consenserunt. 

His  absolutisPatres  synodicam  relationem 
ad  Agathonem  miserunt,  quam  pro  obtinon- 
da  Concilii  confirniationc  his  verbis  conclu- 
dunt:  «  Tibi,  ut  primac  Scdis  antistiti  uni- 
versalis  Ecclesiac ,  quid  agendum  sit  relin- 
quimus...  Orthodoxae  fidei  splondidam  luccm 
vobiscum  clare  praedicaviraus;  quam  ut  ite- 
rum  per  honorabilia  vestra  rescripta  confir- 
metis,  Vestram  oramus  paternam  Sanctita- 
tem  ».  Imperator,  postuhantibus  episcopis , 
edicto  suo  Concilii  decrcta  ubique  observan- 
da  iussit,  poenasquG  in  transgressores  san- 

'  Qiia  anlptn  ilc  caiis.i  Hoiioriiis  F  in  actis  liuius  Con- 
cilii  damnatus  iegatur,  diximus  p.  170-171. 


civit.  Agatho  Pp.  concilium  confirmare 
morte  impeditus  est ;  sed  Leo  II,  eius  succes- 
sor,  illud  confirmavit  et  aliis  quinque  oecu- 
menicis  conciliis  digne  connumerari,  tan- 
quam  una  et  aequali  Dei  gratia  congrega- 
tum,  decrevit,  ut  constat  ex  eius  epistolis  ad 
imperatoremConstantinura,  ad  regem  Ervi- 
gium  et  episcopos  Hispaniae  '. 

Quis  fuerit  deinde  Monothelitarum  status, 
infra  dicemus. 

Sl.  S.  Leo  II  Pontifex  (an.  682)— Defun- 
cto  iv°  idus  ianuar.  an.  682  s.  Agathone  Pp., 
sedes  vacavit  7  mensibus,  post  quos  electus 
fuit  Leo  II,  siculus,  vir  sanctitate  vitae,  elo- 
quentia  ac  Divinarum  Scripturarum  peritia 
clarus,  graece  et  hitine  doctus,  sibi  parcus  et 
de  aliorum  sublevanda  inopia  sollicitus.  Ab 
eo  concilium  generale  VI  confirmatura  fuis- 
se  diximus.  Ad  coelum  migravit  v°  nonas 
iulii  an.  683. 

32.  Si/nodi  Toletanae  XII,  XIII et  XIV 
—  In  Hispania  rex  Wamba  artibus  Ervigii 
solio  deiectus,  reliquum  vitae  in  monasterio 
traduxit.  Ervigius  regnum  consecutus,  an- 
no  681  episcopos  et  proceres  ex  omni  ditio- 
ne  Toletum  convocavit.  Illic  praeter  alia  Er- 
vigii  electio  confirmata  est ;  iis  qui  in  extre- 
mis  tonsurara  et  religionis  habitum  accepe- 
rint,  eumdera  postea  abiicere  et  ad  saeculum 
redire  prohibitum,  et  archiepiscopo  Toleta- 
no  ius  concessum  ordinandi  ubi([ue  episcopos, 
quos  rex  nominarit  -. 

Eiusdem  regis  evocatione,  an.  683,  Tole- 
tum  convenerunt  episcopi  38,  cpiscoporura 
vicarii  26,  pluresque  abbates  et  proceres.  In 
liac  synodo  vectigalia  regia  diminuta  et  fisco 
debita  condonata  sunt;  reginis  viduis  secun- 
dae  nuptiae  prohibitae;  quique  clericos  alie- 
nos  et  monachos  fugitivos  exceperint,  ex- 
communicationi  vel  annuae  poenitentiae  sub- 
diti  \ 

Absoluta  liac  synodo  ad  regem  ot  episco- 
pos  perlatae  sunt  litterae  Leonis  II  cum  Ac- 
tis  concilii  VI.  Idco  anno  sequente  altera 
coacta  fuit  synodus,  in  qua  ooncilii  VI  de- 
creta  recepta  suut  ■*. 

Praesedit  his  tribus  synodis  lulianus  ar- 
chiepiscopus  Toletanus,  vir  vitae  sanctilate 


'  liabbc,  1.  VI,  p.  r)87  sq.  Ka  vero,  quae  Nalaiis  Aie- 
xander,  lUsl.  eccl.  Diss.  IV  iii  saec.  W-WI,  n.  "2."),  cl 
Hossiiel,  Drfivts.  declarat.  parl.  11,  1.  1"2,  c.  "21,  e  Conci- 
lii  VI  aclis  opposiierunt  R.  1'ontifiris  infallibiiitati  et  sii- 
pra  conciliiini  generale  auctorilatl,  refularunt  Roncaf;Iia, 
Animadvrrs.  m  !^'alal.  Alex  saec.  VII,  Diss.  I,  el  Muz- 
zareili,  l)e  auctorilate  R.  Ponlif.  t.  11,  p.  202,  sq. 

•■'  Lililie,  ^;o;ic(7.  l.  Vi,  p,  12-21. 

:'  Ilml.  p.  12.^.''). 

4  Ibid.  p.  127'J. 


VSQVE  AD  AETATEM  CAROLI  M. 


183 


et  eruditione  celebris,  qiii,  inter  alia  quae 
scripsit  opera,  librura  de  rebus  gestis  regis 
Wanibae  condidit  '. 

33.  Benedicfux  II,  loannes  V.  Conon, 
Sergius  I ,  Pontifices  —  S.  Leoni  II  post  10 
pontiticatusraensesdefuncto,subrogatusfuit 
s.  Benedictus  II,  Romanus,  vi°  kal.  iul.  684. 
Hunc  Pontiticera  tanti  fecit  Constantinus 
imperator,  ut  ei  tanquani  parenti  tilios  suos 
lustinianum  et  Heracliura  coraraendarit,  et, 
queraadmoduni  iara  s.  Agathoni  condonarat 
pecuniara  a  Pontificibus  modo  electis  pro  e- 
lectionis  contirmatione  pendi  solitam,  s.  Be- 
nedicto  gratia  concessit^,  ut  Pontificis  ele- 
cti  consecratio  sine  mora  perageretur,  nec 
expectaretur  iraperatoris  assensus  ^; — quod 
locum  habuit  in  electione  loannis. 

Brevis  fuit  s.  Benedicti  pontificatus ,  qui 
post  menses  10  ad  meliorem  vitara  trans- 
iit  •*.  Eius  successor  loannes  V,  x°  lcal.  aug. 
685,  pontifex  creatus  fuit  et  sedit  anno  1  et 
diebusO^Fuit  is  nationeSjrus,patriaAntio- 
chenus,  et  ab  Agathone  ad  synodura  Oecu- 
menicam  YI  Legati  munere  missus  fuerat. 
Commendantur  eius  pietas,  eruditio  et  in  re- 
bus  gercndis  prudentia.  Diutino  morbo  la- 
borato,  ineunte  mense  augusto  an.  686,  su- 
premum  diem  obiit. 

Post  obitum  loannis  Y  vacavit  Apostolica 
Sedes  mensibus  fere  3  ob  contentionem  de 
successore  ortam.  Clerus  enim  suffragabatur 
Petro  archipresbytero,  populus  vero  Theo- 
doro  presbytero.  Demum  pacis  studio  a  cle- 
ro  electiis  fuit  Conon,  genere  Trax,  in  Sici- 
lia  educatus,  et  R.  Eccl.  presbyter.  Vir  ae- 
tate,  moribus  et  eruditione  spectatissimus, 
cuius  eiectioni  post  dies  paucos  etiam  altera 
pars  assensif^.  Is  raensibus  tantum  11  Eccle- 


«  Extat  in  Bibl.  PP.  Lugdiin  ,  t.  XII. 

2  Vid.  p.  180. 

3  Anast.  in  Vil.  s.  Benedicli  II,  et  Toannis  V.  Quum 
tamen  postea  Cononis  electio  mi.^sa  fueril  ad  e.xarchum 
Theodonim,  cb.^servat  Pelrus  de  Marca  {De  concord.  1. 
VIII,  c.  9),  vel  luslinianum  II  decretum  palris  negle- 
xisse,  vel  eleclionem  semper  confirmandHm  fuisse  ab 
exarchis,  ita  ut,  libertati  fuissent  Romani  ab  onere  rail- 
tendi  decreli  Constantinopolin),  sed  obnoxii  fuissent  e- 
xarchorum  examini.  Ast  Baronius  (nd  an.  686,  g  3) 
scribit:  «  rj/ncenira  tantum  coepta  vel  innovala  ea 
estconsueludo,  ut  non  crearelur  Pontifex  absque  exar- 
chi  consensu,  dum  scilicet  per  railitares  copias  ipse  fa- 
ceret,  ut  non  alius,  quam  qui  sibi  cordi  esset,  Romanus 
Pontifex  crearetur  n. 

*  Butier,  Vies  des  SS.  26  iuin. 

5  « Is,  inexpcctata  Cpni  Imperatoris  auctoritate,  in 
Romanum  Ponlificem  consecratus  est »  scribit  Binius, 
ap.  Labbe  t.  VI  ConciL,  p.  1-286. 

fi  Baron.  et  Pagi,  ad  an.  68G.  De  Cononis  electione 
haec  commemorat  .Anastasius:  euni  nempe  a  sacerdoli- 
bus  et  Ciero  unaniraiter  apud  i.ateranum  elcctum  fuis- 
se;  mox  omnes  iudices  una  cura  priraatibus  exercitus, 


siae  regiraen  gessit,  et  post  eius  obitura  rur- 
sus  in  populo  lis  orta  cst,  aliis  suramura  sa- 
cerdotium  Theodoro  presbytero,  aliis  Pa- 
schali  archidiacono  deferendum  petentibus. 
Ut  autera  schisraati  obviara  iretur,  cleri  et 
procerum  consensione  electus  fuit  Sergius  I, 
genero  Antiochcnus,  sed  Panormi  in  Sicilia 
educatus  '  ,  qui  an.  687 ,  xvin*'  kal.  ian. 
Pontifex  inauguratus  est.  Is  lustiniani  mi- 
nis  restitit;  EpiscoporHispan.explanationes 
a  Benedicto  II  reclamatas  coraprobavit,  et 
schisraati  Istriensi  finem  posuit,  ut  suis  locis 
videbimus.  Instituit  pariter,  terapore  confra- 
ctionis  Dominici  corporis,  Agnus  Dei,  qui 
ioUis  peccata  mundi,  miserere  nobis ,  a 
clero  et  populo  caneretur^. 

34.  Scriptores EccJesiastici — Eruditionis 
laude,praetcr  iam  coramendatos  ss.Isidorum 
episcopum  Hispalensem  ,  Fructuo  sura  Bra- 
carensem,  Ildephonsum  Toletanura,  Sophro- 
nium  Hierosolymitanum  ^,  hoc  saeculo  fio- 
ruerunt  sequentes:  S.  Maximus,  cuius  gesta 
supra  retuliraus  ^,  reliquit  plura  opera,  inter 
quae  praecipua  diximus  esse  Commentaria 
mystico  allegorica  in  plures  s.  Scripturae  li- 


ad  eius  salutationera  venientes,  in  eius  laudes  accla- 
masse.  Exercitura  vero  Cleri  et  populi  unanimitate  per- 
spectas  electioni  factae  conseiisisse,  atque  eius  decreto 
cum  iisdem  subscripsisse:  deinde  una  cum  Clero  et  po- 
pulo  raissos  suos  ad  exarchum  direxisse.  Ex  quo  infert 
Mabillonius  {Comment.  in  Ord.Rom.  c.  18,  t.  2,  Mu- 
saei  Italici),  quod  electio  primo  fiebat  per  Clerura,  dein- 
de  salutatio  el  acclaraatio  per  ludices  et  Primates ;  se- 
quebatur  consensus  exercitus:  omnium  denique  suh- 
scriptio  in  Decreto ,  quod  ad  exarchura  miitebatur. 
Quaenam  fueril  novo  Pontifici  facta  saiutatio  elncet  ex 
Valenlini  electione  in  Palatio  Lateranensi  implet^.  Ele- 
ctus  condignis  gloriae  lauilibus  et  honoris  amplitudine 
ad  Lateranense  Patriarchium  (ieductus  fuit ,  et  in  Pon- 
tillcali  Ihrono  eius  pedes  omnis  Romanorum  Senatus 
osculatus  est;  quod  etiam  in  Leone  IV  servatum  iuxta 
morem  antiquum. 
'  Baron.  ad  an.  G87. 

2  Walfridus  Strabo,  de  rebus  Eccl.  c.22  ,in  BibJiolh. 
Palr.X.  XV  inquil:  «  Agnus  Dei  in  confractione  Corpo- 
ris  Domini  a  Clero  el  populo  decanlari  Sergius  consti- 
tuit,  ut  dum  praeparalur  ad  dispensandimi  Corpus  Do- 
minicum  rogent  accepluri,  quatenus  ille,  qui  pro  eis 
obiatus  est  innocens,  faciat  eos  sulubriter  pignora  sa- 
lutis  aeternae  percipere  ». — hom,Rer.titurgic.  l.II,  c. 
16,  g  5,  adverlit:  «  Sergius  quidem  insliluit  ter  dici  Mi- 
serere  nobis,  sed  multis  postea  ingruentihus  Ecclesiae 
adversitalibus,  ut  ait  Innocentius  (1.  VI  De  Mijsteriis 
Missaec.  6),sive  ad  tollendura  schisma,  utalii  scribunt, 
statulura  fuit,  ut  in  terlio  diceretur  Bona  nobis  pacem; 
qui  ritus  ubique  receptusest,  excepta  BHsilica  Latera- 
nensi,in  qua  servari  visa  est  antiqua  forma  dicendi  ter 
Miserere  nobis.  In  antiquis  Missalibus  ante  annura  mil- 
lesiraum  scriptis  haec  oratio  tertio  reperitnr  cum  cla- 
sula:  Miserere  nobis;  ex  quo  apparet  praedietam  mu- 
tationem  post  eura  annum  conligi.sse  ». 

3  Vide  p.  165,  17U,  177.  Opera  Sophronii  edidernnt 
Card.  Mai  in  Scnpt.  veler.  collecl.  t.  III,  p.  202,  et  Mi- 
gne,  Palrol.  qraec.  t.  LXXVII. 

4  Videp.  176. 


184 


EPOCHA    V,    A   PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


bros,tractatus  polemici  contra  Monothelitas 
et  libri  ascetici.Paterius  discipulus  s.  Grego- 
riiM.,  explanavit  difficiliora  s.  Scripturae  lo- 
ca.  S.Iulianus  ep.Toletanus,iam  laudatus,eru- 
ditione  ac  sanctitate  celebris,  scripsit  com- 
mentariuminNahumprophetam,libros2Pu- 
gnantium  in  specie  utriusqueTestamenti  lo- 
corum,  libros  3  de  Demonstratione  sextae  ae- 
tatis  contra  ludaeos,  et  Prognosticorum  lib- 
ros  3 ,  sive  de  origine  mortis  humanae ,  de 
futuro  saeculo  et  de  futurae  vitae  contempla- 
tione  '.  S.  Theodorus,archiepiscopus  Cantua- 
riensis,  cuius  extat  liber  Poenitentialis,  seu 
summa  canonum  graeco-latinorum  de  poe- 
nitentia  ,  opus  ,  sicuti  modo  est ,  secundum 
raultorum  peritorum  iudicium  interpola- 
tum  ^  Cresconius,  episcopus  Africanus,  con- 
cinnavit  Breviarium  et  Concordiam  seu  li- 
brum  canonum  ^.  Marculfus,  monachus  Pa- 
risiensis,  coUegit  2  libros  Formularum  an- 
tiquarura,  ad  Francicas  et  Germanicas  anti- 
quitates  illustrandas  valde  utiles  *. 

35.  Pqnnus  Heristallus  —  In  Gallia,  ex- 
stincto  an.  681  Ebroino  tj-ranno,  res  publi- 
cas  meliorem  in  statum  restituitPipinusHe- 
ristallus.  Neustriae  atque  Burgundiae  rex 
tunc  temporis  erat  Theodoricus  III.  Austra- 
sii  a  morte  Dagoberti  II  (679)  rege  care- 
bant ;  eorum  dux  vel  rex,  si  titulum  demas, 
fuit  Pipinus,  qui  an.  687  de  Theodorico  III 
seu  potiusdo  Berthari  Neustriae  et  Burgun- 
diae  maioredomus  relata  insigni  victoria,  in 
universa  ditione  Francica  maioratudomus 
potitus  est.  Theodorico  an.  691  defuncto  suc- 
cessit  Clodoveus  III  filius.  Hunc  anno  695 
excepit  Childebertus  III,  eius  frater,  qui  re- 
gnavit  usque  ad  an.  711.  Omnes  isti  princi- 
pes  solo  regis  titulo  gaudebant,  nam  summa 
rerum  administratio  erat  apud  Pipinum,qui 
eas  usque  ad  annum  714  moderatus  est.  Hic 
interiorem  regni  statum,  Ebroini  tjrannide 
perturbatum ,  restituit,  episcopos  ab  eo  ex- 
pulsos  ecclesiis  reddidit,  intrusosque  eiecit, 
contra  Germanos  bellum  fortiter  gessit. 

3(i.  S.  Lambertus  et  alii  Sancti  —  Tunc 
praeter  ulios  ad  sedem  suam  rediit  s.  Lam- 
bertus  Traiectensis,  qui  primo  laxatam  exi- 
lio  suo  disciplinam  ecclesiasticam  roforraa- 
vit;  dein  ad  Taxandros  seu  Campiniac  inco- 
las ,  Brabantos  eisque  finitimos  populos  di- 
gressus,  eos  continua  praedicatione  et  admi- 


»  riihliolh.PP.  Lugdiin.  t.  \II;  .Migne, Pflfro/.  lalin. 
t.  XCIX. 

2  Fflidil  I.  Pclit,  I'Hris  lf.77,  2  vol.  in-T. 

3  Kdidenint  Voellu.s  et  histellus  ,  Bibliolh.  lur.  can. 
t.  I;  Migne,  loc.  cit.  t.  I.XXXVIII. 

■•  .\[jiid  Bniiiz.  Capitularia  reg.  Francor.  t.  lI;Mi- 
gne,  loc.  cit.  t.  LXXXVII. 


rabili  patientia  ad  fidem  Christi  convertit. 
Anno  autem  709  diu  optatum  martvrium 
Legiae  seu  Leodii  passus  est,  a  Dodone 
eiusque  consortibus  hasta  transfixus,  quod 
Pipinum  ad  abiiciendam  Alpaidem,  Dodonis 
sororem,  et  ad  recipiendam  Plectrudem,  le- 
gitimam  coniugera,  compelleret  *. 

Cum  s.  Lamberto  vitae  sanctitate  florue- 
runt  s.  Ansbertus  e  monacho  Fontanellensi 
archiepiscopus  Rothomagensis,  s.  Amatus 
episcopus  Senonensis,  aliique. 

37.  Synodi  in  Hispania  et  Anglia  —  In 
Hispania  defuncto  an.  687  Ervigio,  regnavit 
Egica  usque  ad  an.  701.  Eo  imperante  ce- 
lebratae  sunt  sjnodi ,  quae  sequuntur :  To- 
letana  XV  an.  688,  in  qua  explanatione  qua- 
rumdam  vocum,  quibus  Hispani  episcopi  in 
litteris  ad  Benedictum  II,  hunc  Pontificem 
otfenderant,  Sergio  I  satisfecerunt  ^;  Caesa- 
raugustana  III  an.  691,  in  qua  conditi  sunt 
canones  5,  praecipientes  inter  alia,  ut  eccle- 
siae  consecrarentur  diebus  dominicis,  et  ut 
episcopi  tempus  celebrandi  Paschatis  a  suo 
metropolitano  inquirerent  ^ ;  Toletana  XVI 
an.  693,  in  qua  praemissa  Fidei  professione, 
disciplina  instaurata  fuit  canonibus  *;  Tole- 
tana  XVII  an.  694  ,  in  qua  8  canones  editi 
sunt  ^ 

Ex  harum  sjnodorum,  presertim  Toleta- 
nae  XVI,  actis  coUigere  est,  quantopere  sin- 
cera  pietas  et  disciplina  moralis  in  populo 
atque  in  magna  parte  procerum  et  cleri 
praesertim  secundi  ordinis  deferbuissent. 

In  Anglia  sanctitatis  fama  claruerunt  e- 
piscopi,  qui  sequuntur:  S.  Theodorus  Can- 
tuariensis,  qui  reliquit  Poenitentiale ,  ab 
eruditis  habitum  uti  interpolatum ;  s.  Cut- 
bertus  Lindisfarnensis;  s.  "Wilfridus  Ebo- 
racensis  ;  s.  Hedda  Wintoniensis  ;  s.  Er- 
convaldus  Londinensis.  Inter  reges  etiam 
fuerunt  nonnulli,  sincera  pietate  conspicui , 
qui  episcopis  opem  tulerunt  ad  promoven- 
dum  Religionis  splendorem.  An.  692  Ina 
rex  Saxonum  occidentalium  ex  cpiscopo- 
rum  ,  senatorum  ct  sapientum  regni  sui 
consilio  varias  leges,  reipublicac  ctReligio- 
ni  utiles,  sancivit  ^.  An.  694  Bertlnvaldus, 
archiepiscopus  Cantuaronsis ,  cum  Tobia 
cpiscopo  Roftensi ,  pluribusquo  presbjteris, 
diaconis,  abbatibus,  et  abbatissis  convcnit 
Becanceldum.  Assederunt  ctiam  Withredus 
rex  Cantiijducesetsatrapae. Inhocconventu 


'  Rolland.,  Acla  HS.  t.  V  sept.  p.  518. 

'■i  L:il.l.e,  Cnncil.  t.  VI,  p.  121)1. 

Ml.id.  p.   i:il-2. 

Mliid.  p.  13-27. 

5  Ibid.p.  1361.  — *=  Labbe,  loc.  cil.  p.  1324. 


VSQVE   AD    AETATEM    CAROLI    M. 


185 


"Withrodus  rex  edictum  sancivit  pro  eccle- 
siastica  imnuinitate,  in  quo  intor  alia  statuit, 
ut  nemo  umquam  usurparo  audorot  ros  oc- 
clesiao  aut  monastorio  a  rogibus  in  porpo- 
tuura  traditas;  ut  episcopus,  abbas  aut  abba- 
tissa  non  eligorentur  absque  consensu  ar- 
chiepiscopi;  et  occlosiao  liborae  ossent  ab 
omni  saeculari  servitute,  debito  ac  pensione 
regalium  tributorum  '. 

Similis  conventus  coactus  fuit  an.  097 
Bergamstedae,in  quo  praeside  eodemBertli- 
waldo,  adstantibus  Gubmundo  episcopo  Rof- 
fensi  aliisque  occlosiastici  ac  civilis  ordinis 
viris,  plura  statuta  sunt  pro  ecclesiarum 
libertate  regisque  salute  ^. 

38.  lustinianus  II imperator  Graccus — 
la  Oriente  defuncto  anno  G85  Constantino 
imperatori  successit  lustinianus  II ,  eius 
filius,  cognomine  Rhinotmetus.  Hic  prin- 
ceps  imprudentissimus  omnia,  quae  a  patre 
de  pace  ac  reliqua  reipublicae  ordinatione 
constituta  fuerant,  subvertit,  totumque  im- 
perium  in  maximum  discrimen  adduxit. 
Pacem  cum  Saracenis  composuit,  imperio 
valde  probrosam  ac  perniciosam,  qua  Maro- 
nitarum  12,000  e  monte  Libano  detraxit, 
sicque  aeneura  raurum ,  quo  retinebantur 
Saraceni,  destruxit.  Concordiam  cum  Bul- 
garis  a  patre  initam  disrupit ,  primo  certa- 
mine  eos  superavit,  sed  dein  gravem  ab 
eisdem  cladem  passus  est.  Slavorum  auxilio 
fretus,  anno  691  Saracenis  bellura  intulit , 
sed  Slavi  ad  hostium  partes  transierunt,  et 
imperatoris  copiae  turpiter  fugatae  sunt. 
Ex  eo  tempore  Saraceni  Armeniam  occupa- 
runt,  finesque  imperii  impune  vastarunt. 
lustinianus  avaritia  sua  et  saevitia  omnium 
odium  in  se  excitavit,  et  anno  695  a  Leon- 
tio  deiectus  nasoque  mutilatus ,  unde  Rlii- 
notmetus  appellatus  est,  in  Chersonesum  re- 
legatus  fuit.  Eo  amoto  imperium  arripuit 
Leontius,  qui  imperavit  usque  ad  annum  698, 
adversus  Saracenos,  omnem  Africara  subiu- 
gantes,ingentemclasseminstruxit;sedGrae- 
corum  copiae,aSaracenis  reiectae,  a  Leontio 
defecerunt ,  et  Absimarum  Tiberium  irape- 
ratorem  salutarunt.  Leontius  autem,  etiam 
naso  mutilatus,  custodiae  traditus  fuit.  An- 
no  705  Iustinianus,occiso  AbsimaroTiberio, 
imperium  recuperavit. 

39.  Synodus  Cp.  TritUana  seu  Quini- 
sexta  (rt/z.  692)  —  lustinianus  imperator  ea- 
dera,  qua  ante  levitate  turbas  excitavit.  Eo 
quippe  auctore,  an.  692,Constantinopoli  epi- 


1  Lal.be,  loc.  cit.  p.  1356. 

2  Ibid.  p.  1377. 


scopi  Graeci  synodura  celobrarunt ,  quae 
turbis  gravibus  causara  praebuit.  Dicta  est 
sjnodus  Tndlana  a  loco  palatii  Tricllo,  in 
quo  habita  fuit.  Incertus  est  numerus  epi- 
scoporura,qui  huic  sj-nodo  interfuerunt. Se- 
cundum  Balsamonera  et  Zonarara  217  epi- 
scopi ,  in  subscriptionibus  vero  nuraerantur 
211.  Praesedit  Paulus  patriarcha  Cp.  —  E- 
diti  sunt  202  canones,  inter  quos  plures  re- 
periuntur  laude  digni  et  ad  morum  refor- 
raationem  perutiles ;  sed.rhabentur  etiam 
nonnulli,qui  ecclesiasticam  disciplinam  per- 
turbant,  catholicam  doctrinam  oftendunt  et 
Apostolicae  Sedis  sacra  iura  laedunt.  Tales 
sunt  canones  qui  sequuntur:  2\  quo  85  cano- 
nes,  dicti  Apostolorum,  decernuntur  obser- 
vandi;  13',  quo  subdiaconis,  diaconis  et  pre- 
sbyteris  permittitur  usus  uxorum,  quas  ante 
Ordines  sacros  duxerint,  contra  avitam  ip- 
sius  ecclesiae  Graecae  disciplinara';  16*,quo 
primis  7  diaconis,  de  quibus  in  Actis  fit  ser- 
mo,  non  sacrorum,  sed  sola  mensarum  admi- 
nistratio  tribuitur;  36*,  quo  patriarchae  Cp. 
confirmantur  aequalia  privilegia  cum  Ro- 
mano  ;  55'',  quo  usus  Romanae  Ecclesiae 
ieiunandi  diebus  sabbati  in  quadragesiraa 
reprobatur,  iisque  diebus,  excepto  sabbato 
sancto,  ieiunium  cunctis  interdicitur,  cle- 
ricis  sub  depositionis,laicis  sub  excommu- 
nicationis  poena;  67"^,  quo  severepraecipitur 
abstinentia  a  sanguine  et  sufFocato  veluti  ex 
Divinae  Scripturae  mandato  obligans;  82\ 
quo  prohibetur,  ne  Christus  Salvator  pinga- 
tur  in  imagine  agni  ^. 

His  canonibus  subscripserunt  primo  loco 
lustinianus  imperator,  post  eum  4  patriar- 
chae  orientales,  aliique  episcopi,  omnes  Grae- 
ci.  TesteAnastasio  bibliothecario  etiam  lega- 
ti  Sedis  Apost.  interfuerunt  huic  synodo ,  et 
decepti  subscripserunt  ^;  verum  eorum  sub- 
scriptiones  inter  caeteras  minime  reperiun- 
tur;  solus  Basilius  Gortynensis  subscripsis- 
se  legitur  tamquam  locum  tenens  totius  sy- 
nodi  s.  Ecclesiae  Romanae.  De  eo  itaque  vel 
de  apocrisiariis  Sedis  Apostolicae  apud  im- 
peratorera  intelligendura  est ,  quod  scripsit 
Anastasius.  Inde  tamen  nihil  quidquara  ro- 
boris  accepit  ista  synodus,  quum  neque  Ba- 
silius,  etsi  Apostolicae  Sedis  in  insula  Creta 
vicarius  ,  neque  ipsi  apocrisiarii  ullo  man- 
dato  aut  delegatione  a  Sergio  Pp.  fuerint 
instructi,  ut  concilio  adessent^. 


1  Cfsupra,p.  77. 

2  Labbe,  loc.  cit.  p.  112!.. 

3  Vitae  RR.  PP.  in  Sergio  I. 

*  Baronius,  ad  an.  692;  Binius,  apud  Labbe,  Concil. 
t.  VI,  p.  1124-  et  131G;  Petrus  de  Marca,  Concord.  sa* 
cerd.  et  imper.  1.  V,  c.  18. 


186 


EPOCHA   V.    A.   PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


Venerabilis  Beda  concilium  Trullannm 
appellat  Erraticum  \  Balsaraon  vero  ^  et 
alii  Graeci  illud  appellant  Quinisextura,seu 
appendicem  et  supplementura  conciliorum 
V  et  VI,  in  qnibus  nulli  canones  de  discipli- 
na  fuerant  editi,  eique  attribunnt  auctori- 
tatem  oecumenicam.Verumtamen  concilium 
istud  a  solis  Graecis  fuit  celebratum ,  Ro- 
manusPontifex  neque  illud  convocavit,  ne- 
que  ei  per  se  vel  per  legatos  suos  praesedit, 
nec  umquam  a^  Ecclesia  susceptum  est. 
Contra,  quum  lustinianus  sjnodi  canones  ad 
Sergium  Pp.  transmisisset  ab  eo  confirman- 
dos,  Pontifex  invicta  constantia  restitit,  ca- 
nones  istos  abiecit,  et  mori  potius  quam  eos 
confirmare  elegit^.  Imperator  ira  percitus, 
Zachariam  protospatarium  Romam  raisit,  ut 
Sergium  Constantinopolim  perduceret.  Sed 
militia  Ravennatis  et  ducatus  Pentapolitani 
prodefensione  Pontificis  arma  sumpsit,  Ro- 
mam  accurrit,  etZachariam  cum  contume- 
iia  urbe  pepulit  *. 

Postea  Constantinus  et  Hadrianus ,  RR. 
PP. ,  eos  solos  e  TruUanis  canonibus  pro 
ecclesia  Graeca  probarunt  seu  tolerarunt,  qui 
ecclesiasticis  regulis  non  adversabantur  ^ 

40.  Saraceni  m  Africa  —  Mahometano- 
rum  armorum  progressu,  anno  G98  Sarace- 
ni,  uti  diximus^,  iamdiu  Carthaginem  om- 
nemque  Africam  usque  ad  Oceanum  atlanti- 
cum  occupabant.  Quapropter  religio  christia- 
na  inAfrica,in  qua  olira  tantoperefloruerat, 
deperire  coepit.  Cura  ea  etiara  vidimus  ibi 
deperiissent  litterarura,  scientiarum,  bona- 
rumque  artium  studia  et  cultura.  Attamen 
ista  Religionis  detrimenta  resarcivit  divina 
providentia  novorura  populorum  ad  eam  ac- 
cessionibus  in  Germania. 

41.  Fidei  propagatio  in  Helvetia  eius- 
que  incrementa  in  Germania  —  Hoc  et  se- 
quenti  saeculo  religio  christiana  ingentia 
incrementa  cepit  inGerraaniaopera  piorum 
missionariorum,  qui  dilatandi  in  terris  re- 
gnum  Christi  et  promovendi  salutem  ani- 
marura  studio  ducti,  labores  improbos  et  ad- 
versa  quaeque  subire  erant  parati.  lam  a  II 
et  III  saeculo  christiana  fides  perlata  fuerat 
in  regiones  cireaI)anubium,inHeIvetiam,  in 
Noricura,  in  Rhetiam,  in  tcrras  Rhenofini- 
timas  ;  sed  barbarorum  invasionibus  eccle- 


'  De  sex  aetalihns  muiuii,  p.  116. 

■2  Ciirnmenlar.  Ni)mncanonis. 

^  Atiusl.  iii  VitaSergii  I. 

■•  Anasl.,  il)i(J. 

■'■  IJiiroii  ad  .TP.  <)0'2;  C.  Liipus  ,  Diss.  de  stjnodo 
Tnill.  (.  III;  I.  B.  PalniH,  Praelect.  Ilisl.  eccl.  t.  II,  p.  I, 
c.  1i. 

Gpag.  I7i. 


siae  ac  civitates  illic  magna  ex  parte  cor- 
ruerant. 

In  Helvetia  ab  antiquo  tempore  episcopa- 
lis  sedes  erecta  fuerat  Vindonissae ,  quam 
anno  517  occupabat  Bubulcus,  ut  constat  e 
subscriptionibus  synodiEpaonensis,  eo  anno 
habitae.  Circa  medium  saeculi  VI  Maximus 
episcopus  Vindonissensis,  sedem  suam  trans- 
tulit  Constantiam.  S.  Columbanus,Luxovien- 
sis  in  Gallia  coenobii  fundator  ' ,  an.  609  a 
Theodorico  Burgundiae  rege  eiusque  avia 
Brunichilde  e  monasterio  suo  pulsus,  venit 
in  Helvetiam,  et  annis  3  Evangelium  pi^ae- 
dicavit  infidelibus  apud  lacum  Tigurinum 
[Zuricli)  et  'Qv\s,M\i\x\\\m  {Bregentz)  ,mn\- 
tosque  convertit.  S.  Gallus  D.  Columbani  di- 
scipulus  et  socius ,  post  magistri  sui  in  Ita- 
liam  discessum  ,  celebris  monasterii ,  quod 
ab  eius  nomine  appellatum  est,  fundamenta 
posuit  ad  lacum  Acronium,  in  dioecesi  Con- 
stantiensi ,  magnoque  cum  fervore  incolis 
feris  sed  iam  aliqua  ex  parte  christianis 
Evangelium  praedicavit.  Mortuo  Gaudentio, 
episcopo  Constantiensi ,  oblatum  sibi  epi- 
scopatum  ex  humilitate  recusavit,  et  ad 
eum  promotus  fuit  loannes,  eius  discipulus, 
Obiit  sanctus  abbas  Gallus  an.  646  ^. 

In  Bavaria  —  In  antiquo  Norico,  prae- 
sertim  in  regionibus  Viennae  et  Passoviae 
finitimis,  saeculo  V,  ut  vidimus,  Evangelium 
maximo  cum  successu  praedicavit  s.  Seve- 
rinus  ^.  Deinde  ecclesiae  cum  sedibus  episco- 
palibus  excitatae  sunt  luvaviae  nunc  Salis- 
burgi,  Regini  nunc  Ratisbonae  ,  Quintanae 
nunc  Passoviae,  sed  novis  barbarorum  in- 
vasionibus  corruerunt  ■*.  Circa  finera  saeculi 
VI  Garibaldus,  dux  Baioariae  seu  Bavai'iae, 
christianam  fidem  profitebatur  •''\  Anno  cir- 
citer  617  s.  Eustasius,  s.  Columbani  in  re- 
gimine  Luxoviensis  monasterii  successor  , 
fidem  christianam  praedicavit  inter  Baioa- 
rios,  magna  parte  riiibus  etlinicis  vel  pho- 
tiniana  seu  ariana  haeresi  infectos  °.  Quod 
is  inceperat,  maiori  cuiu  fructu  prosecutus 
est  s.  Emmeranus,  Pictaviensis  vel  alterius 
ecclesiae  in  Gallia  episcopus,  qui  circa  me- 
dium  huius  saeculi  ad  convertendos  Ava- 
res  Pannoniae  profoctus,  in  Bavaria,  postu- 
lante  Theodone  ducc,  substitit,  Ratisbonae 
aliisquo  in  locis  Fidcm  apostolico  ardore 
praedicavit,  ingentem  numerum  ad  eam  con- 


1  Viii.  supra  p.  10-2. 

MVallViil.  SlraJK),  \Ha  s.  Ga//j;  Mabillon,  Acta  De- 
neilicl.  t.  II,  p  2:!(). 
:'  Vidc  p.  i:?(i. 
•'  llansiz,  Germania  sacra. 
•'•  Papi,  drilica,  ad.  an.  ^irii"*. 
G  BoUaiid.  Acla  Sb.  29  mart. 


YSQVE    AD    AETATEM    CAUOLI    M. 


187 


vertit,  et  post  tricnnium,  anni>  nenipe  G52, 
martyr  occubiiit  '.  Anno  G9G  Kmmerani  ve- 
stigia  prosecutus  ost  s.  Rupertus  episcopus 
Wormatiensis,  qui  aTheodone  II  duce  evo- 
catus,  iu  Bavariam  profectus  est,  ipsum  du- 
cem  totamquo  cius  familiam  baptizavit  , 
maximo  cum  tVuctu  superstitionis  cthnioao 
et  haereseos  reliquias  debeUavit,  exstructis 
e  veteris  luvaviae  ruderibus  eoclesia  atque 
monasterio  virixinum,  episcopatus  et  civita- 
tis  SalisburiTcMisis  fundamenta  posuit,  obiit- 
que  secunduni  alios  an.  718,  seoundum  alios 
aliquot  annis  post '^.  Defuncto  s.  Ruperto, 
apostolica  missione  in  Bavaria  functus  est 
s.  Corbinianus,  Carnotensis  monachus,  qui 
ad  extirpandum  e  Bavaria  ethnicismum  et 
stabiliendam  in  ca  tidem  christianara  plu- 
rimum  contulit  ,  uti  mox  dicemus. 

In  Franconia — In  Franconia,  seu  Fran- 
cia  orientali,  Fidem  praedicavit  s.  Kilianus, 
natione  Hibernu^  et  professione  monachus; 
qui  propagandi  Evangelii  studio  tiagrans, 
cum  Koloraanno  presbytero  et  Totmanno 
diacono  ex  Hibernia  venit  in  regionera  Her- 
bipolensera  seu  Wirceburgensem,  ubi  regna- 
bat  Gosbertus  dux,  qui  una  cum  subdito  sibi 
populo  idolacolebat.Kilianuscum  sociisRo- 
mam  profectus  est,  ubi  a  Conone  Pp.  prae- 
dicandiEvangelium  interFrancos  orientales 
potestate  instructus  ,  Herbipolim  rediit , 
ipsum  ducera  Gosbertum  et  subditos  magna 
ex  parte  ad  veri  Dei  cultum  convertit.  An- 
no  vero  689,  quum  ducera  de  solvendo  con- 
iugio  cum  Geilana,  fratris  sui  vidua  inito, 
monuisset,  huius  ferainae  insidiis,  duce  ab- 
sente ,  s.  Kilianus  cura  sociis  suis  clam  in- 
terfectus  est  ^. 

In  Frisia  —  Illorumin  propagandoEvan- 
gelio  studium  aemulatus  est  s.  AVillibror- 
dus,  Frisiorum  apostolus;  qui  patria  Nor- 
thumber  et  professione  monachus  ac  pre- 
sbyter,  anno  690,  cum  11  monachis  sociis 
ex  Hibernia  transiit  in  Frisiam,  utquae  an- 
tea  s.  Wilfridus  pro  Frisiorum  conversione 
inceperat  ^,  perficeret.  Frisii  tunc  univer- 
sam  Bataviam  incolebant.  Pipinus  Heristal- 
lus,  Francoruradux  et  maiordomus,  quipau- 
lo  ante  Rathbodo  Frisiorum  duci  partem 
Frisiae  citeriorem,  positam  Rhenum  inter 
et  Mosam,  armis  eripuerat,s.  AVillibrordum 
et  socios  eius  optime  excepit,  et  in  subiecta 
sibi  FrisiaEvangelium  praedicaturos  in  suam 
fidem  recepit.  Brevi  tempore  maximus  eth- 
nicorum  numerus  Ecclesiae  Christi  adscriptus 


1  Bolland.  Acl.  SS.  22  sept. 

2  Ibid.  27  martii. 

3  1bid.  8iul.  —  i  Vid.  p.  179. 


est.  Pro  his  s.  Suitl)ertus,  unus  e  duodecira 
illis  Fidei  praeconibus,  episcopus  ordinatus 
fuit;  qui  tamen  propagandi  ulterius  Fidem 
desiderio  incensus,  se  contulit  ad  Boruc- 
tuarios,  ripam  orientalem  Rheni  interColo- 
niam  et  Hassiam  incolentes,  multosque  eo- 
rum  convertit.  At  paulo  post  Boructuariis  e 
sodibus  suis  a  Saxonibus  eiectis,  s.  Suit- 
bertus  se  recepit  in  monasterium,  quod  in 
Caesarea  (Kaisersicerfh)  Rheni  insula  con- 
didit,  ibique  an.  713  beato  fine  quievit  ', 

Interea  Willibrordus  cum  reliquis  sociis 
conversionera  Frisiorum  impigre  et  feliciter 
continuavit.  Romam  profectus  an.  696  a 
Sergio  Pp.  archiepiscopus  Frisiorum  con- 
secratus  et  pallio  insignitus  fuit.  In  Frisiam 
redux,  sedem  suam  fixit  Ultraiecti,  unde 
per  50  circiter  praedicationis  suae  annos  fe- 
re  oranes  Frisiae  incolas,  Francis  subiectos, 
ad  fidem  christianam  perduxit  ^,  et  ubi  per- 
mansit  usque  ad  obitura  suura  (738). 

Rathbodus  vero  eiusque  subditi,  in  quo- 
rum  terras  etiam  transiit  s.  Willibrordus, 
praedicationi  eius  aures  clauserunt.  Simili- 
ter  Ungendus  rex  Danorura,  ad  quos  pariter 
se  contulit  sanctus  praeco ,  veritatera  evan- 
gelicam  respuit.  At  s.  Wulfrannus,  episcopus 
Senonensis  in  Gallia,  qui  s.  Wiliibrordi  fa- 
ma  excitatus  sedi  suae  renunciavit  et  in 
ditionemRathbodi  ducisEvangelium  praedi- 
caturus  abiit,  meliorera  successura  habuit; 
nam  Rathbodi  filiura  aliosque  multos  con- 
vertit  et  baptizavit:  post  annos  vero  quin- 
que  s.  Wulfrannus  in  Galh'am  redux,  in  rao- 
nasterio  Fontanellensi  obiit  an.  720  ^.  Rath- 
bodo  duce,  qui  divini  verbi  praedicationi  re- 
stitit,  an.  719  exstincto,  christiana  fides  per 
omnem  Frisiara  libere  propagata  fuit  *. 

42.  Finis  scliismatislsfriensis  (aw.698) — 
Interea  Sergii  Pp.  industria  atque  pruden- 
tia  Istriense  schisma  exstinctum  est',  etec- 
clesia  Aquileiensis,  quae  Trium  Capitulo- 
rum  et  Concilii  V  causa  ab  annis  fere  150  a 
Roraana  aliisque  ecclesiis  se  dissociarat,  ad 
pristinam  cum  iisdem  comraunionerarediit^. 

43.  Scoti  ritus  romanos  reeipiunt  —  Cir- 
ca  idem  tempus  Hiberni  et  Picti  seu  Scoti 
ritus  romanos  receperunt  '^.  Illi  quippein  ce- 
lebrando  Paschate,  in  aedificandis  ecclesiis 


1  BoUand.  Acla  SS.  1  raartii. 

-  Alcuin.  Vita  s.  WiUibrordi;  Mabillon,  Acla.  Bene- 
dict.  sess.  III,  part.  I;  et  Annales  Denedict.  t.  I,  I.  18. 

^  Bolland. ,  Acla  55.  20  mart. 

■<  Alcuin.  VUa  S.  WUlibrord. ;  Mabilion  ,  Acla  SS. 
0.  S.  D.  sect.  III,  part.  I. 

5  Vid.  p.  154-155. 

6  Noris,  Diss.  de  sijnodo  V,  c.  9;  Pagi,  Crilica  ad  an. 
698.  — 7Vid.  p.  179. 


188 


EPOCHA   V.    A   PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


et  in  tonsura  clericali  morem  ritumque  sec- 
tabantur  a  Romanae  aliarumque  ecclesia- 
rum  ritu  diversum,  quem,  licet  saepius  mo- 
niti,  dimittere  detrectarimt  donec,  praedi- 
cantibus  potissimum  Adamnono  et  Geolfrido 
abbatibus,  romanos  ritus  susceperunt  ^ 

44.  loannes  VI  Pontifex  {an.  701)  —  S. 
Sergio  Pp.  1,  post  pontificatus  annos  13  et 
menses  fere  9,  yii°  idus  sept.701  vitafuncto, 
v"  kal.  nov,  eiusdem  anni  suffectus  fuit  loan- 
nes  YI,  Graecus,  qui  sedit  3  annis  et  3  fere 
mensibus, 

Ubi  autem  Tiberius  Absimarus,  impera- 
tor  graecus,  loannis  electionem  cognovit , 
Theophylactum  exarchum  Romam  misit , 
ut  Pontifici  negotium  facesseret;  quam  vero 
ob  causam,  scriptores  non  tradiderunt.  Ve- 
rum  exercitus  Italiae,  qui  in  simili  casu 
sub  lustiniano  defenderat  Sergium  I,  pari- 
ter  defendit  loannem  VI,  ita  ut  necesse  fue- 
rit,  Pontificis  iussu  milites  excludi,  ne  quod 
facinus  in  exarchum  committerent.  Itapra- 
vis  ipsorurn  imperatorum  studiis  et  machi- 
nationibus  contigit,  ut  eorura  etexarcliorum 
auctoritas  viresque  in  Italia  magis  magis- 
que  deperirent;  RR,  vero  Pontificum  aucto- 
ritas  augeretur,  ita  ut  milites  mallent  pro 
salute  Pontificum  indiscrimen  adduci,  quam 
eos  indefensos  Graecorum  manibus  relinque- 
re.  At  his  favoribus  Pontifices  se  non  extu- 
lerunt,  sed  saepius  milites  perterruerunt,  ne 
quidinimperatoresautesarchosmolirentur'^. 

Idem  Pontifex  apostolicam  caritatem  ex- 
plicuit  in  redimendis  captivis,  quos  Gisul- 
phus  dux  Beneventanus,  in  Campaniam  in- 
cursans,  abduxerat.  Idem  s.  WiltVidum,  ite- 
rum  Eboracensi  sede  eiectum,  restituit. 

45.  S.  Wilfrklus  rursus  vexatur  —  S. 
Wilfridus  an.  686  in  Eboracensem  sedem 
restitutus,  post  annos  5  rursum  ea  privatus 
est.  Alcfridus,  Northumbriae  rex,  ab  adver- 
sariis  sancti  praesulis  excitatus ,  constitue- 
rat,  ut  monasterium  Ripense  possessio- 
nibus  et  territoriis  suis  privaretur,  et  in  e- 
piscopalem  sedem  transmutaretur,  utque  ea, 
quae  supra,  tempore  dissidii  inter  Ecfndum 
et  Wilfridum,  a  Theodoro  Cantuariensi  fue- 
rantdecreta,executioni  mandarentur^.Quum 
his  assentire  nollet  Wilfridus,  anno  691 
iterum  e  sede  sua  pulsus,  secessit  ad  Ethel- 
redum  regem  Merciorura ,  a  quo  honorificc 
exceptus  fuit,  An,  702  Alcfridus  rex  Berth- 
waldum  archiepiscopum  Cantuariensem  a- 


1  Beda,  IliHl.  1.  V;  Baron  ad  an.  r,'Ji». 
'•^  Anastas.  \'il.  lUi.  PP. ,  in  loan.  ^V;  Baron.  ad  an. 
701. 
3Cfp.  180, 


liosque  episcopos  convocavit  Nesterfieldam. 
Rogatus  etiam  ad  synodum  fuit  Wilfridus, 
eique  promissum,  causam  eius  secundum 
canones  dirimendam  fore.  At  secus  factum 
est.  Praesulis  adversarii  ei  multa  obiece- 
runt,  quae  is  fortiter  confutavit;  cumque 
sententia  contra  eum  postularetur ,  is  Se- 
dem  Apostolicam  appellavit,  et  conventus 
solutus  est.  Ubi  s.  Wilfridus  eiusque  adver- 
sariorum  legati  Romam  venerunt ,  loannes 
Pp.  VI  synodum  coegit,  in  qua  utraque  par- 
te  audita,  sententiam  secundum  Wilfridum 
dixit ,  eum  ab  omnibus  ,  quorum  incusaba- 
tur,  absolvit,  Eboracensi  sedi  restituit,  lit- 
terisque  commendatitiis  ad  Alcfridum  Nor- 
thumbrorum  et  Etlielredum  Merciorum  re- 
ges  munivit.  Apostolicae  Sedis  sententia  an, 
705  in  synodo  Niddana  fuit  executioni  man- 
data  et  concordia  firmata.  Obiit  s,  Wilfri- 
dus  an.  709  ^ 

46.  loannes  VII,  Sisinhius.,  Constanti- 
nus,  Pontifices  — loanne  VI,  v°  idus  ian. 
705  defuncto,  ad  Ecclesiae  pontificatum  e- 
vectus  est  loannes  VII,  Graecus,  qui  kal. 
mart.  huius  anni  Pontifex  factus,  Petri  ca- 
thedram,  occupavit  2  annis  et  7  mensibus. 

Ad  hunc  Pontificem  lustinianus  impera- 
tor,  an.  705  ope  Tribelli  Bulgarorum  regis, 
in  solium  restitutus,  duos  metropolitanos  le- 
gavit  postulatum,  ut  coacta  synodo  canones 
Trullanos  recognosceret,  et  iis ,  quos  Eccle- 
siae  doctrinae  aut  disciplinae  adversos  re- 
perisset,  reiectis  ,  caeteros  auctoritate  sua 
confirmaret.  At  loannes  VII  rem  infectam 
reliquit,  canonesque  istos  neque  approbatos 
neque  improbatos,  per  eosdem  legatos  ad 
iraperatorem  remisit.  Qua  in  re  Pontifiex 
ab  Anastasio  bibliothecario  infirmi  seu  timi- 
di  animi  arguitur ,  quod  canones  istos  non 
improbarit  aut  saltem  illegitimos  a  legitimis 
non  dispunxerit  ^. 

Sub  eodem  Pontifice  Aripertus,  rex  Lon- 
gobardorum,  patrimonium  Alpium  Cottia- 
rum,  quibus  Genua  et  tota  eius  ora  mariti- 
ma  usque  ad  fines  Galliae  continebantur,  et 
quae  quondam  ad  ius  Apostolicae  Sedis  per- 
tinucrant,  sed  a  Longobardis  fuerant  abla- 
tae,  ei  rcstituit,  haiicquc  rcstitutionera  au- 
reis  scriptara  littcris  ,  Romam  direxit  ^ 

Huiusmodi  patrimonia  seu  possessiones 
Romana  ccclcsia,  non  tantum  in  Italia,  scd 
in  omnibus  fere  christiani  orbis  partibus  ha- 


'  Vita  x.Wilfridi,  apiid  Mahillon,  5rt^f .  IV Benedicl. 
part.  I;  l*agi,  Crilica  ad  an.  (W:2,  7()"2  et  705. 

-  ('..  LiipLis,  Di.s.i.  desynudo  Trull ;  Baron.  ad  an.705. 

>'  Beda,  Chron.  ad.  an.  708  ;  Paul.  Diacon.  llist.  Lon- 
gobard.  I.  VI,  c.  28, 


VSQVE    AD    AETATEM   CAROLI    M. 


180 


bebat.  lam  terapore  s.  Gregorii  M.  Romana 
ecclesia  talia  possidebat  in  Italia,  Dalmatia, 
Sicilia,  Sardinia,  Corsica,  Hispania,  Gallia, 
Africa,ot  in  aliisrogionibiis,uti  ex  huius  Pon- 
tificis  littoris  constat.  Aliao  ctiam  ecclosiae, 
praescrtim  patriarcliicae  ,  similia  patrimo- 
nia  seu  bona  immobilia,  quorum  redditus  ad 
illas  pertinebant ,  possidebant.  Provonie- 
bant  ea  tum  e  donationibus  christianorum 
imperatorum  et  principum,  a  tempore  Con- 
staiitini  M.  et  doincops:,  tum  e  piis  fidclium 
legafis  et  obL-\tionibiis.  Ex  istis  patriraoniis 
seu  proventibus  non  tantum  ecclosiarum  in- 
staurationi  et  splendori  atque  sacrorum  mi- 
nistrorum  sustentationi,  sed  panperum  e- 
tiam,  viduarum,  pupiilorum,  peregrinorum 
indigentiis  consulel>atiir,  uti  confirmatur  e 
tot  ptochotrophiis ,  xenodochiis ,  nosocomiis 
et  orphanotrophiis,  a  priscis  temporibus  pro 
varia  egenorum  necessitudini  institutis  *. 

Ad  obitum  loannis  VII,qui  decessitxvi° 
kal.  nov.  an.  707,  Sedes  Apostolica  vaca- 
vit  tribus  raensibus,  post  quos  xv^  kal.  febr. 
an.  708  Pontifex  factus  fuit  Sisinnius,  Sj- 
rus,  cui  post  viginti  dies,  cum  de  Urbis  moe- 
nibus  ac  templis  reficiendis  cogitaret,  dira 
arthritide  subhxto,  viii°kal.  aprilis,  successit 
Constantinus,  pariter  Syrus,  qui  sedit  usque 
ad  an.  715. 

«  Incredibiles  perspicias  fuisse  Graeco- 
rum  artes,  inquit  Baronius,  quibus  (impera- 
tores)  nisi  sunt  sibi  subiicere  (si  licuisset) 
Romanam  ecclesiam...  Agentes  nimirura , 
ut  in  coUegium  S.  R.  E.  cardinaliura  alle- 
gerentur  Orientales,  qui  etiam,  opera  exar- 
chorum  annitente,  crearentur  Romani  Pon- 
tifices.  Hinc  videas  post  Benedictum,  loan- 
nem  V  Syrura,  Cononem  Thracem,  Sergium 
Syrum,  loannera  VI  et  loannera  VII  Grae- 
cos,  Sisinnium  et  Constantinum  Sjros....  Sed 
quid  accidit  ?  Utique  tanquam  rairaculum  a 
Deo,  ut  in  collegiuin  iidem  cooptati  S.  R.  E. 
cardinaliura,  et  creati  Pontifices  Apostoli- 
cae  Sedis  ,  spiritum  haereditarint  apostoli- 
cum ,  steterintque  adversus  omnes  conatus 
imperatorum  etOrientalium  episcoporum-». 

lustinianus  imperator,  audita  Constantini 
electione,  eum  rogavit  ut  Constantinopolim 
se  conferret  actum  do  negotiis  ecclesiasticis. 
Pontifox  quamvis  de  exitu  itineris  anxius  , 
tamen  Deo  bene  confisus,  Constantinopolim 
profectus  est.  IUic  a  Tiberio  lustiniani  filio, 


1  Thomassin,  Vel.  et  iiova  Eccl.  discipl.  part.  III,  1. 
I,  c.  27;  Zaccaria,  Dis.s.  X  in  opere :  De  rebus  ad  liisl. 
el  anliquit  Eccl.  pertineitlibus  disserlaliones,  Fiilgi- 
niae  1781,  2  voL  in-i." 

'  Baron.  ad  an.  705. 


a  Cyro  patriarcha,  a  senatu  populoque  hono- 
rifice  exceptus  est.  lustinianus,  qui  Nicome- 
diae  agebat,  pari  vonoratione  cum  excepit, 
et  Constantino  obviam  procedons  ,  capite 
diadema  gestions,  podes  oius  osoiilatus  est. 
Pontifox  robus  cum  imperatore  compositis, 
Roraara  reversus  est  '.  Quid  autera  inter 
utrumque  actura  sit,  haud  certo  scitur.  Ba- 
ronius'cuni  Christiano  Lupo  aliisquc  existi- 
mat,  actum  fuisse  do  canonibus  synodi  Trul- 
lanae  seuQuinisextae,  etConstantinura  pro- 
basse  eos  canones,  qui  rectae  Fidei,  Aposto- 
licae  Sedis  iuribus  et  disciplinae  non  adver- 
sabantur  ^. 

47.  Inieritus  lustiniani  (an.  711) — Bre- 
vi  post  lustinianus  II  giadio  rebelliura  pe- 
riit.  Graeci  enim,  maxime  milites,  lustinia- 
ni  saevitia  pertaesi ,  iugum  eius  excusse- 
runt,et  PhilippicumBardanem  imperatorem 
salutarunt,  qui  Constantinopoli  sine  pugna 
potitus  ,  lustinianum  eiusque  filiura  occidit. 

Philippicus  — Philippicus  raale  parta  di- 
gnitate  pessirae  usus  est:  Monothelitas  hae- 
reticos,  concilio  generali  VI  attritos  ,  resti- 
tuit;  imaginem  concilii  VI  in  vestibulo  pa- 
latii  positam  deiecit;  coacto  Constantinopoli 
pseudo-concilio,  concilium  oecumenicura  VI 
abrogavit;  Sergii  Cp.  aliorumque  raonothe- 
litarum  nomina  sacris  dyptychis  inscribi 
iussit;Cyrum  patriarcham  Cp.  deiecit,  omnes- 
que  praesules,  qui  pseudo-eoncilio  Cp.  sub- 
scribere  et  concilium  generale  VI  damnare 
recusabant,  insectatus  est.  Haereticum  ani- 
mum  minime  celavit  Constantinum  Pp.  in 
litteris,  quas  Romam  misit ;  sed  Pontifex 
imperatoris  litteras  ac  haereticam  fidei  pro- 
fessionem  cum  execratione  reiecit  ^. 

Anastasius  —  Philippicus  haud  diu  ca- 
tholicam  fidem  persecutus  est.  An.  713  viri 
patricii,  tyrannidis  eius  pertaesi,  eum  dura 
sub  meridiem  somno  indulgeret,  apprehen- 
sum ,  erutis  oculis  in  vincula  coniecerunt. 
Altera  die  imperator  salutatus  est  Arthe- 
mius  Anastasius,  princeps  ingenio  et  religio- 
nis  studio  commendandus,  qui  Catliolicis  pa- 
cem  reddidit ,  concilium  VI,  acclamantiltus 
episcopis,  clero  et  populo,  restituit,  et  Mo- 
noihelitas  repressit  *. 

48.  Maronitae  —  Scripserunt  nonnulli  , 
monotheliticae  haereseos  fautores,  ab  impe- 
ratoribus  profligatos  ,  confugisse  in  raontes 
Libani  et  Antilibani,  Iiorum  incolas  ad  suum 


1  Anast.  Yilae  RR.  Poiitif. —  Constanliiius. 
ZHaron. ,  ad  an.  710;  Clir.  Lup.  Diss.   de  synodo 
Trullana. 
3  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  711-712. 
i  Idem,  ad.  an.  713. 


190  EPOCHA   V.    A   PSEYDCPROPHETA  MAHOMET 

errorem  perduxisse,  atqiiecumiismonotheli- 
ticam  ecclesiam  seu  sectam  formasse.  At  hos 
scriptores  testimoniis  Eutychii  Alexandrini, 
qui  saeculo  X,  et  Guilielmi  Tyrii,  qui  XII 
vixit,fuisse  deceptos  ostenderuat  Faustus 
IS'airo  \  Mich.  Le  Quien-,  L  S.  Assemani  ^. 
Maronitarum  sane  gens  nomen  suum  acce- 
pit  a  s.  Marone  monacho,  qui  sub  exitum 
saeculi  IV  et  initia  Y  tloruit.  Ex  eo  primo 
istud  nomen  susceperunt  monachi  celebris 
coenobii  prope  flumen  Orontem  inter  Apa- 
meam  et  Emessam,  ab  ipso  s.  Marone  aut 
eius  discipulis  fundati.  Dein  eodem  Maro- 
nitarum  nomine  designati  sunt  quicumque 
in  monte  Libano  et  Antilibano  cum  praedi- 
ctis  monachis  catholicam  fidem  protiteban- 
tur,  et  Nestorianorum  ,  lacobitarum  alio- 
rumquehaereticorumsectasvitabant.Quum, 
Saracenis  Syriam  invadentibus,  Christiaui 
e  diversis  urbibus  in  territorium  montis  Li- 
bani  confugerent ,  Maronitarum  gens  ad 
multa  millia  aucta  est,  et,  selectis  sibi  Ibrtis- 
simis  ducibus,  non  solum  Saracenos  e  monte 
Libano  eiecerunt ,  sed  etiam  ad  componen- 
dam  cum  imperatore  Constantino  Pogonato 
pacem  an.  678  adegerunt.  Primus  eorum 
patriarcha  fuisse  dicitur  loannes  Maro  emo- 
nasterio  s.  Maronis,  qui  lacobitas  seu  Euty- 
chianos  scriptis  et  concionibus  confutavit , 
multosque  ad  Fidei  unitatem  reduxit.  Ma- 
ronitae  tam  addicti  erant  catholicae  doctri- 
nae,  ut  haereticos  in  territorio  suo  degere 
non  sinerent.  Eos  autem  a  monothelitica 
secta  seraper  abhorruisse,  confirmatur  ve- 
tustissimis  eorum  calendariis,  in  quibus  con- 
cilii  generalis  \i  et  sanctorum  virorum,  qui 
Monothelitis  vehementius  restiterunt,  So- 
phronii  Hierosolymitani,  Andreae  Canono- 
graphi,  Maximi,  Martini,  memoria  celebra- 
lur,  nullus  vero  Monothelitarum  patronus 
recensetur  *. 

49.  Mauri  occupant  Ilispaniam  (  an. 
712)  —  la  Hispania  grandis  rerum  rauta- 
tio  facta  est.  A  pluribus  iam  annis  sincera 
pietas  et  disciplina  morum  in  populo  et 
clero  Hispaniae  langucbant.  Malum  auctura 
est  rognante  Vitiza.  Ilic  an.  701  regnum  a- 
deptus,  initio  iustus  et  bonus,  postca  depra- 
vatus,  omniljus  Iuxuriae,et  impietatis  vitiis 
se  dedit;  concubinas  multas  loco  legitiraae 
uxoris  habuit,  Prava  cius  exerapla  multi  e 
proceribus,  e  populo  et  clero  secuti  sunt. 


'  Dhs.  de ori(jinr,  numine  ac  religinne  MarDHtlarum, 
Rotn.  167'.). 

'■i  I)m.  tlc  eccl.  Maronil.,  in  l.  III  Orienl.  chri.sl. 
^  Bthliolli.  iirienlal.  I.  II,  p.  -2'y.l 
^bcriptorcs  cil.,el  l'agi,  ail  nn.  635  el  676. 


cumque  seniores  et  digniores  in  clero  huius- 
modi  licentiam  reprehenderent,  rex  omni- 
bus  clericis,  non  tantum  permisit,  sed  impe- 
ravit,  ut,  spretis  Ecclesiae  legibus ,  uxores 
et  concubiuas  haberent;  R.  Pontificis  au- 
ctoritatem  et  leges  per  orane  regnum  sub 
mortis  poena  abrogavit;  ludaeos  in  Hispa- 
niam  revocavit,  iisque  amplissima  privilegia 
concessit;  episeopos  vel  alios,  qui  turpitudi- 
nem  et  impietatem  eius  improbabant,  insec- 
tatus  est.  Hinc  ecclesiarum  officia  et  sacra- 
menta  despecta  sunt,  ecclesiasticae  ac  divi- 
nae  leges  contemptae,  et  ingens  morum  de- 
pravatio  secuta  est.  Hicrerum  statusperdu- 
ravit  sub  Roderico,  qui  anno  710  Hispaniae 
regnum  capessivit.  At  paulopostirruentibus 
in  Hispaniam  Mauris,  Hispani  divinam  vin- 
dictam  experti  sunt.  Etenim  lulianus  co- 
mes,  Ceutae  praefectus,  Roderico  regi  in- 
fensus,  Musam,  qui  Saracenorum  numine 
Africam  gubernabat,  in  Hispaniam  e  vocavit. 
Is  an.  711  plura  Maurorum  millia  in  Hispa- 
niara  misit.  Eorum  invasioni  resistere  ten- 
tavit  Rodericus ,  sed  eius  exercitus  fugatus, 
et  ipse  cum  innumeris  aliis  interfectus  est. 
Mauri  arces  ac  munitissimas  urbes  cepe- 
runt,  ferro  et  igne  agros,  oppida,  civesque 
vastarunt  atque  deleverunt,  et  destructo 
Gothico  regno  principem  duminationis  suae 
sedem  collocarunt  Cordubae  in  provincia 
Boetica.  Cum  illis  etiara  mahometica  reli- 
gio  per  omnem  Hispaniara,  excepta  Asturia, 
propagata  est  '. 

Multi  Hispani  in  Asturiam  se  receperunt, 
Pelagium  regio  sanguine  ortum,  sibi  regem 
crearunt,  tantaque  virtute  Maurorum  im- 
petus  repulerunt ,  ut  non  tantum  Asturiam 
conservarint ,  sed  etiam  temporis  decursu 
regni  sui  limites,  novis  de  Mauris  relatis 
victoriis,  protulerint.  Isti  tideliter  iu  chri- 
stiana  religione  perseverarunt.  Neque  iu 
aliisHispaniae  partibus,  Maurico  iugo  sub- 
ditis,  religio  christiana,  licet  saepius  vexata 
ac  oppressa,  deperiit.  Cura(|ue  hi  Christia- 
ni  cura  Mauris  degerent  proraiscue  cunfusi, 
dieti  sunt  Muzai-abes  seu  mixti  Arabes,  un- 
de  etiam  liturgia,  apud  eos  usitata,  Moza- 
rabica  appellata  fuit  ^. 

50.  -S'.  G7'e<joriusII  Po7iiifex  {an.  715) — 
Postquam  Constantinus  Pp.  septemannis  Ec- 
clesiara  rexisset,  vita  excessit  vi'^  idus  april. 
an.715.  In  eius  locum  xn"  kal.  iun.  ordinatus 
fuitGregorius  II,  Ruraanus,  R.  E.  Diaconus 


*  Baroniiis  et  Pagi,  h.I  an.  701,  710-71:]. 
-  Uoilciicus,  lier.  Ilispan.  I.  ll-lll  ;   Baroii.  cl  l'agi 
adan.  710-713. 


VSQVE  AD  AETATEM   OAUOLI   M. 


191 


et  Bibliothecarius,  sanctitate,  doctrina,  con- 
stantia  et  propagandae  Fidei  studio  spectatis- 
sinuis,  quisedit.  usqneadan.TlU.Pontificalus 
initio  consilium  cepit  demoenibus  Urbis  ro- 
staurandis ;  sed  impedimenfo  operi  fuere 
Longobardi,  qui  Cumanum  oppidum  occu- 
parunt.  Totam  enim  curam  in  eius  recupe- 
rationem  intendit,  iiludque  Ducis  ac  populi 
Neapolitani  auxilio  recepit.  Contra  Longo- 
bardos  silji  intestosopem  iiu[)loravit  Caroli 
Martelli  Praefecti  domus  regiaeFrancorum. 
Interim  Luitprandus  Longobardorum  rex, 
icto  foedere  cum  Eutychio  exarcho,  iunctis 
copiis  decrevit  etRomam  capere  et  ipsum  de 
medio  toUere.  Utrique  cum  cxorcitu  ad  Ur- 
bem  properanti  obviam  factus,  ita  Longo- 
bardum  sua  auctoritate  tlexit,  ut  ad  pe- 
des  eius  provolutus,  arma  et  coronam  au- 
ream,  crucemque  argenteam  D.  Petro  con- 
secraret.  Inde  factum  est,  ut  Luitpraudi  ro- 
gatu  Gregorius  etiam  cum  exarcho  pacem 
haberet.  Ad  res  sacras  quod  attinet,  prae- 
cepit,  ut  tempore  Quadragesimae  qualibet 
feria  quinta  ieiunium,  lioc  est  Statio  et  Sa- 
crificium  lieret  ^ 

51.  Relitjionis  christianae  jirogressus 
in  Germania  —  Hic  Pontifex  in  primis  sol- 
licitus  de  componendo  ecclesiarum  statu  in 
Bavaria,  ubi  Evangelii  praedicatio  ingentes 
fructus  tuleral,  an.  71(3illucdestinavitMar- 
tianum  episcopum,Georgium  presbyterum  et 
Dorotheumsubdiaconum.lis  capitulare  dedit 
inquocertaeregulaepraescribebanturdepro- 
bandis  ac  ordinandis  ecclesiarum  ministris, 
de  erigendis  episcopatibus,  de  administran- 
dis  et  dividendis  in  quatuor  partes  fidelium 
oblationibus  et  ecclesiarum  redditibus,  de- 
que  aliis  ^ 

S.  Corbinianus  —  S.  Rupertus  episcopus 
Salisburgensis,qui  preclarissime  de  Fidei  pro- 
pagatione  in  Bavaria  meruit  ^,  obiit  an.718. 
Posteum  ad  extirpandas  illic  idololatriae  reli- 
quias  et  firmandam  fidera  inChristum  Domi- 


1  In  Quadragesiraa  caruil  officio  Missae  feria  quinta 
usque  ad  Gregorium  II,  de  quo  ait  Liber  Pontificalis: 
«  liic  QuadrMgesimaii  lenipore,  ot  in  quinta  feria  ieiu- 
nium,  alque  Missarum  celebritas  tierel  in  Ecclesiis.quod 
non  agebalur,  inslituit».  Mabillouius,  Comrnent.  in 
Ord.  Rom.  c.  r>,iiiam  Anastasii  vocem  ieiu/(ij  surait 
pro  statione,  ila  ut  Grogorius  li  staliones  assignaverit 
etiam  feiiis  quinlis  Quadiagesimae.  Micrologus,  de  Ec- 
clesiaslicis  Observalionibiis,  c.  50,  liaec  habet :  «  Gre- 
gorius  iunior  slatuit  quintam  feriam  infra  Quadragesi- 
mam  esse  solemnem  ofticiis  undequaque  collectis,  et 
maxirae  e.\  aeslivalibus  Duiiiinicis;  unde  et  Aiiliplionae 
ex  Domiiiicalibus  Evangeiiis  quinlis  Feriis  adliuc  ad- 
scriptae  reperiuntur,  ut  ex  Evangelio,  Homo  quidam 
erat  dives,  et  Ibat  lesiis  n. 

^Labbe,  Concil.  t.  VI,  p.  1452. 

3Vid.  p.  187. 


num  plurimum  contulit,  uti  diximus,  s.  Cor- 
binianus,Francus,primo  monachus,deinde  ab 
ipso  Gregorio  Pp.  II  episcopus  regionarius 
ordinatus,  pallioque  et  potostate  praedi- 
candi  per  universum  mundum  decoratus. 
Qui  Roraa  revertens  per  Bavariam,  postu- 
lante  Griraoaldo  provinciae  huius  duce,  in. 
ea  perraansit,  credentes  in  Fide  confirraavit, 
multos  convertit ,  ecclesias  et  monasteria 
erexit,  sedemquo  episcopalem  constituit  Fri- 
singae,  ubi  an.  730  sancto  fine  quievit  ^ 

S.  Bonifacius  —  Prae  caeteris  Germa- 
niae  apostoius  vocari  raeruit  s.  Bonifacius, 
antea  appellatus  WintVidus,  an.  (380  in  An- 
glia  nobili  genere  natus,  monachus  et  pre- 
sbyter.  Is  postquam  vitae  sanctitate  et  scien- 
tiis  theologicis  maximam  nominis  famam  ia 
patria  sibi  coraparasset,  ad  convertendos 
Germanos  animum  adiecit.  Pro  more  alio- 
rum  e  gente  sua  Fidei  praeconura,  an,  718 
Romam  profectus  est,  summi  Pontificis  be- 
nedictionem  et  approbationem  petiturus. 
Gregorius  II  eum  benigne  excepit  atque  e- 
vangelicam  missionem  ad  Germaniae  popu- 
los  ei  credidit.  Winfridus  seu  BonifaciusRo- 
ma  digressus,  primo  Bavariam  ac  Thurin- 
giam  praedicando  peragravit ;  dein  profectus 
in  Frisiara,  una  cum  s.  Willibrordo,  archie- 
piscopo  Ultraiectensi ,  erudiendis  ad  Fidera 
Fri.-^iis  triennium  consumpsit.Posthaectrans- 
iit  in  Ha.ssiam,  ubi  ingentera  numerum  ad 
veri  Dei  cultum  convertit,  alios  qui  iam  cre- 
diderant,  a  superstitiosis  ritibus  ad  quos  di- 
lapsi  fuerant,  reduxit.  An.  723  iterum  Ro- 
raam  tetendit.  Gregorius  II,  qui  viri  raerita 
noverat,  eura,  indito  Bonifacii  nomine,  epi- 
scopum  consecravit  et  solemne  sacramen- 
tum  ab  eo  exegit  de  conservanda  et  praedi- 
canda  Fidei  integritate,  Ecclesiae  unitate  et 
perpetua  Apostolicae  Sedi  obedientia.  Boni- 
facius  accepto  a  Pontifice  selectorurn  cano- 
num  codice ,  munitusque  coraraendatitiis 
littoris  ad  Carolum  Martellum,  Francorum 
ducem,  ad  episcopos,  clericos  et  laicos,  in 
Germaniam  regressus  est.  Prirao  invisit 
Hassiam,  deinde  Thuringiam,  ac  in  utra(|ue 
regione  idololatriae  reliquias  destruxit,  chri- 
stianae  fidei  professionem  ac  splendorem 
promovit,  veram  pietatem  restituit ,  abusus 
correxit,  ecclesias  excitavit,  acmonasteria, 
quae  essent  virtutum  asjla  et  sacrorum  mi- 
nistrorum  seminaria,  instituit -,  Alia  eius 
gesta  suo  loco  referemus. 

1  Mabillon,  Acla  Denedict.  l.  III,  p.  500 ;  Boiland. 
Acla  SS.  t.  III  sepl.  p.  281. 

-  Bolland. ,  Act.  SS.  5  iun, ;  Butler,  Vies  des  SS. 
5  juin. 


192 


EPOCHA   V.    A    PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


52.  Synodus  Romana  (a«.  721) — Ex  iis 
quae  antea  diximus,  videre  licet,  quanta 
fuerit  s.  Gregorii  Pp.  II  sollicitudo  atque 
studium  de  Germanoram  conversione.  Alias 
tamen  ministerii  sui  partes  minime  neglexit 
Pontifex.  In  pi*imis  anno  721  Romae  22 
episcoporum  s^^nodum  celebravit  ad  pro- 
scribendam  turpem  licentiam ,  qua  Chri- 
stianorum  coniugia  dehonestabantur.  In  hac 
synodo  edita  sunt  capitula  17 ,  in  quibus  a- 
nathemate  feriuntur  qui  presbjteri  vel  dia- 
coni  viduam  (idest  quam  illi  ante  Ordines  sa- 
cros  duxissent),  monialem,  commatrem  spi- 
ritualem ,  fratris  relictam ,  neptem ,  nover- 
cam  ,  nurum  ,  consobrinam,  vel  aliquam  ex 
cognatis  suis,  aut  affinem,  uxorem  duxerint; 
item  qui  viduam  aut  virginem  rapuerint,  et 
qui  ariolos,  aruspices  aut  incantatores  consu- 
luerint  ^  A  s.  Bonifacio  Germaniae  apostolo 
de  variis  capitibus  consuItus,an.726per  epi- 
stolam,Z)es2VZer«(^zVewi,quam  Gratianus  falso 
tribuit  Gregorio  III,  ad  singula  respondit  ^. 

53.  Leo  Isaurus  imperator  graecus  — 
In  Oriente  Ecclesiae  status  multum  decli- 
nabat,  arrogantia  praesertim  imperatorum, 
qui  negotiis  religiosis  continuo  se  immiscen- 
tes,  turbas  graves,  schismata  et  haereses 
excitabant  aut  fovebant.  Cum  in  imperio 
graeco  milites  abAnastasio^  rebellassent  an, 
715  et  imperatorem  salutassent  Theodo- 
siura  exactorem  vectigalium,  Anastasius  mo- 
nasticum  liabitum  suscepit.  Theodo.sius,  uti 
Anastasius,  catholicae  fidei  erat  addictus, 
sed  uno  tantum  anno  imperavit.  Quum  e- 
nim  audisset,  Leonem ,  dictum  Isaurum,  ab 
exercitu  fuisse  imperatorem  salutatum , 
sponte  cessit  imperio  et  monasticum  insti- 
tutura  amplexus  est.  Exinde  ab  anno  717 
usque  ad  an.741  imperavit  Leo  III ,  humili 
loco  inlsauria  natus.  Assiduis  his  contra  im- 
peratores  coniurationibus  factum  est,  ut  im- 
perii  et  reipublicae  status  in  deterius  prola- 
beretur,  littcrarum  studia  interciderent,  ct 
Saraconi  seu  Arabcs  audacius  provincias 
imperii  invaderent.  Ili  quidera  ingenti  cura 
classG  ad  Constantinopolim  us(jue  voncrunt, 
et  an.  717  urbem  regiam  obsedcrunt;  sed 
classc  corura  igne  et  tempestatibus  attrita, 
Lco  imperator  hostes  ingenti  cum  clade  fu- 
gavit.  Hoc  gravitor  fcrens  Omar  seu  Unuu' 
califa  ,  vindictani  sumpsit  in  christianos 
Syriae;  cos  ad  dcscrcndam  Fidem  adegit, 
apostatis  gratias  concessit,  in  resistentes 
saeviit,  pluresque  martyrio  afFecit  *. 

>  I.:il.l)e,  CAmcii  t.  VI,  p.  I  i55. 
Mhid.  p.  |.il8.  —  ^  Vid.  p.  189. 
■*  Theophan.  Cliron.;  1'agi ,  Crilica  ad  aii.  716-718. 


Leo  Isaurus  imperium  a  mahometica  ty- 
rannide  conser  vavit ;  verum  ubi  ad  exem- 
plum  plurium  e  suis  decessoribus  Religio- 
nis  negotiis  se  immiscuit,haeresim  iconocla- 
sticam  suscepit,  gravesque  turbas  excitavit. 

54.  Iconoclastarum  initia — Christianos 
a  primis  Ecclesiae  saeculis  ,  primo  parcius , 
deinde  explicitius  et  frequentius,  sacris  ima- 
ginibus  usos  easque  convenienti  cultu  ve- 
neratos  fuisse ,  supra  vidimus  ^  Hactenus 
Christiani  nullam  vexationem  propter  ea- 
rum  cultum  passi  fuerant ,  quum  repente 
Leo  Isaurus  imperator,  cum  ludaeis  et  Ma- 
hometanis  potius  quam  cum  Christianis  de ss. 
Imaginum  cultu  sentiens,  illum  quasi  ido- 
lolatricum  abrogare  statuit.  An.  726  edi- 
ctum  promulgavit,  quo  ss.  Imagines,  in  ec- 
clesiis  locisque  publicis  fidelium  venera- 
tioni  expositas,  ubique  deiici  et  deleri  iussit. 
Edictum  istud  tantura  in  urbe  Constantino- 
poli  tumultura  excitavit,ut  iraperator  sibi 
metuens, sacrilegum  consiliuni  dissimularit, 
quasi  solos  abusus  in  colendis  Imaginibus 
impedire  intenderet.  Interim  bellum  contra 
ipsas  imagines  prosequel^atur. 

Leonis  impietati  qua  potuit  constantia, 
obstitit  s.  Germanus,  patriarcha  Cp.,  omnia- 
que  tentavit,  ut  eum  a  male  coeptis  revoca- 
ret;  ei  Eeclesiae  usum  et  traditionem  de  ss. 
Imaginum  cultu  obiecit,  et  in  memoriam  re- 
vocavit  solemnia  promissa  ,  quae,  dura  im- 
perator  inauguratus  fuerat  ,  emiserat  de 
non  convellendis  Ecclesiae  ritibus.  At  nil 
proraovit  sanctus  patriarcha  ^.  Idem  prae- 
sul  ad  diversos  cpiscopos,  praecipue  ad  loan- 
nom  Synadensem  et  Thomam  Claudiopolen- 
sera,quorum  aliqui  impio  imperatori  assen- 
tabantur,  litteras  scripsit,  in  quibus  ss.  Iraa- 
ginura  cultum  docte  defendit^. 

Gregorius  Pp.  II,  as.  Germano  do  tota 
re  certior  factus,  ad  iraperatorera  cpistolara 
dedit,  ut  a  convellendis  Ecclesiae  dograati- 
bus  abstineret  •*.  Aliam  cpistolam  dedit  ad 
s.  Gorraanura  Ci).  in  qua  ei  do  constantia  in 
defendenda  Ecclesiac  doctrina  gratulatus , 
doctrinara  catliolicara  de  ss.  Iraaginuin  cul- 
tu  fuse  doctequc  tra<lidit  ac  vindicavit  ^ 

Quam  sincera  et  vivida  essct  christiano- 
rum  fides  de  rcligioso  sacrarum  Inuiginuni 
cultu,  vel  e  solis  turbis,  quas  imperatoris  c- 
dictum  ubiqueexcitavitjConspicitur.  Incolae 


<  Pag.  76. 

2  Theophan.,  Cliroiiogr. 

:'  I.ahhc,  Coiicil.  t.  VII,  p.  290-298.  Lil.riim  s.  f.cr- 
mani,  Dc  siinodis  et  haeresibus  gracce  et  laline  cdi- 
dil  canl.  Mai,  Sincileg.  Roman.,  l.  VII. 

■*  Theophan.  ibid. 

5  Lahbc,  ibid.  p.  28-2-290. 


VSQVE   AD   AETATEM   CAROLI   M. 


193 


Graeciaectinsularum  Cvcladum  iraperatoris 
impietate  irritati,  ab  eo  rcbellarunt ,  Cos- 
raam  imperatorem  salutarunt,  parataraque 
ingentem  classem  Constantinopolim  desti- 
narunt ;  sed  commisso  praelio,  classis  at- 
trita,  multi  submersi  ducesque  occisi  sunt 
an.  727.  Ex  quo  impii  Leonis  sectariorura- 
que  eius  raalitia  oppido  crevit,  inquit  Tlieo- 
phanes  ',  adeo  ut  susceptum  adversus  pie- 
tatem  bellum  latius  proraoverint.  Itali  quo- 
que  trraecis  subiecti ,  imperatoris  nequitia 
ad  apertam  seditionem  concitati ,  consilium 
eligendi  novum  imperatorem  inierunt;  sed 
restitit  huic  consilio  Gregorius  Pp. ,  mitiori 
via  se  principem  correcturum  conlidens.  Ni- 
hilominus  irapius  imperator  s.  Pontificem, 
quod  eius  decreta  reprobaret,  interficere 
aut  coraprehendere  per  exarchos  aliosque 
ministros  saepius  tentavit  ;at  Romani,  Lon- 
gobardi  et  Itali  passim  Pontificem  ab  illo- 
rum  dolis  et  insultibus  defendendum  susce- 
perunt  ^ 

Anno  730  imperator  persecutionem  con- 
tra  sacras  iraagines  earumque  defensores 
auxit.Arcessitum  s.  Germanum  patriarcham, 
quem  nulla  via  ad  subscrtbendum  impiis  de- 
cretis  perducere  poterat,  ad  abdicandum  pa- 
triarchatum  Cp.  coegit,  et  in  eius  locum  in- 
trusit  Anastasium  syncellum,  ss.  Imaginum 
hostem.  Imaginem  Redemptoris  vetusta  re- 
ligione  celebrem,  quae  super  magnam  palatii 
caesarei  portam  collocata  erat ,  destrui  ius- 
sit;  qua  occasione  grandis  tumultus  in  urbe 
regia  excitatus  est ,  in  quo  multi,  inter  quos 
etiam  nonnullae  mulieres,  occisi  aut  vulne- 
rati,alii  flagris  caesi,  alii  bonis  suis  privati, 
alii  relegati  sunt.  Et  quod  maiorem  excitat 
horrorem,  saevus  imperator  12  imperialis  col- 
legii  professores  cum  oecumenico  magistro, 
qui  eis  praesidebat ,  viros  pietate  et  erudi- 
tione  conspicuos ,  quum  in  haeresim  suam 
pertrahere  eos  non  posset,  immisso  in  colle- 
gium  igne,  vivos  comburi  iussit  ^. 

55.  Leo  imperator  excommunicatus  • — 
Gregorius  Pp.  II ,  acceptis  iis,  quae  ad  ever- 
tendum  Imaginum  cultum  a  Leone  impera- 
tore  fuerant  perpetrata ,  epistolam  ad  eum 
dedit,  in  qua  rursum  ss.  Imaginum  cul- 
tum  vindicavit,  imperatorem  propter  bellum 
iis  illatum  redarguit ,  et  audaciam  eius  in 
sacra  dogmata  perstrinxit  dicens  :  «  Scis , 
imperator ,  sanctae  Ecclesiae  dograata  non 


'  Chronograpli. 

2  Anastas.  Vitae  RR.  Ponlif.,  Gregorius  II;  Zonar. 
Annal.].  XV. 

3  Theophan.  Chronogr.;  Zonar.  Annal.  I.  XV;  Cedren. 
Compend.  hisl. 

WOUTERS,  I. 


imperatorum  esse,  sed  Pontificum,  quae  toto 
debent  dograatizari.  Idcirco  ecclesiis  prae- 
positi  sunt  Pontifices  a  reipublicae  negotiis 
abstinentes ;  et  imperatores  ergo  similiter 
ab  ecclesiasticis  abstineant ,  et  quae  sibi 
coramissasunt,  capessant».  Posthaec  impe- 
ratorera  adhortatus  est,  ut  ab  oppugnandis 
Fide  eiusque  dcfensoribus  abstineret,  et  Ec- 
clesiae  pacem  redderet  '. 

Paulo  post  alterara  eiusdem  fere  argu- 
menti  epistolam  ad  imperatorem  scripsit,  in 
qua  inter  alia  haec  Leoni  significavit:  «  Per- 
sequeris  nos  et  tj^^rannice  vexas  militari  car- 
nalique  manu.  Nos  inermes  ac  nudi,  qui  ter- 
renos  et  carnales  exercitus  non  hal^emus, 
invocamus  principem  exercitus  omnis  crea- 
turae  sedentem  in  coelis ,  Christum ,  qui  est 
super  omnes  exercitus  supernarum  virtu- 
tum,  ut  immittat  tibi  daemonem,  sicut  ait 
Apostolus :  Tradere  huiusmodi  satanae  in 
interitum  carnis,  utspiritus  salvus  sit^ ». 

Ex  his  verbis  et  ex  epistola  Hadriani  I  ad 
Carolum  M.  ^,  ex  Libello  synodico  *  et  ex 
Zonara  ^  indubium  videtur,  Leonem  impe- 
ratorem  in  Romana  synodo  a  Gregorio  II 
fuisse  Ecclesiae  communione  exclusum ,  et 
ss.  Imaginum  cultum,  damnata  haeresi,  in 
eadem  synodo  confirmatum.  At  non  aeque 
certum  est,  eumdem  Pontificem  Italos  ab 
obedientia  impii  Leonis  et  pendendis  ei  vec- 
tigalibus  absolvisse.  Affirmat  id  Teophanes 
abbas ,  qui  hoc  ipso  saeculo  floruit  ^  Idem 
post  eum  affirmant  e  Graecis  Cedrenus  ^ 
Zonaras^,  Michael  Glycas';eLatinis  Sige- 
bertus  Gemblacensis  **',  Otho  Frisingensis  ". 
Platina  '^,  aliique;  quorum  testimoniise  re- 
centioribus  adhaerent  Baronius  '^,  Bellar- 
minus  '^,  Sigonius  '%  Sfondratus  '^  Sandi- 
ni  ''.Oppositum  defendunt  A.Pagi  '^  Natalis 


'  Labbe,  Concil.  t.  VII,  p.  7. 
-  Ibid.  p.  23. 
^lbid.  t.  VI,  p.  1460. 
*  Ibid.  p.  1161. 
^  Annal.  I.  XV. 
^  Chronograph.  p.  272. 
■^  Comp.  hixt.  p.  360. 
s  Annal.  1.  XV. 
^  Annal. 

'0  Chro7i.  ad  an.  731 . 
1'  Chron.  I.  V,  c.  18. 
'-  Vitae  Pontif.,  Gregor.  II. 

13  Annal  ad  an.  7'26  et  730.  —  Qui  eliam  ait,  Grego- 
rium  sic  digiium  posteris  reliquisse  exemplum,  ne  in 
Ecciesia  Christi  regnare  sinerentur  haeretici  principes, 
si  saepe  moniti  in  errore  persislere  obstinato  anirao  in- 
venireutur. 

14  De  R.  Pontif  I.  V,  c.  8;  et  De  potest  R.  Pontif 
in  rebus  tempor.  c.  4. 

15  Hist.  Ital.  ad  an.  7-26. 

1«  Gall.  vindicat.  Diss.  2,  §  2. 

17  Diss.  Wll.  —  18  Critica.  ad  an.  730. 

14 


194 


EPOCHA    V.    A    PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


Alexander  ',  et  alii;  maxime  quod  nil  hac  de 
re  dicant  Anastasius  et  Paulus  diaconus ,  et 
Gregorius  II  Italos  impedierit,  uti  diximus, 
ne  Leonis  imperium  excuterent.  Accedit, 
quod  narratio  Theophanis  pugnare  videa- 
tur  cum  utraque  epistola,  quara  Gregorius 
II  an.  730  aut  sequenti  ad  Leonem  scripsit, 
et  cum  agendi  ratione,  qua  proximus  Gre- 
gorii  II  successor  erga  eumdem  imperato- 
rem  usus  est^  Id  certum  est,  ex  hoc  tem- 
pore  Graecorum  auctoritatem  propter  ini- 
quas  imperatorum  in  Ecclesiam  et  Ponti- 
fices  machinationes  in  Italia  magis  magis- 
que  deperiisse,  Romanos,  Pentapolitanos  at- 
que  Ravennatenses  potius  RR.  Pontificura, 
quam  exarchorum  ducumque  graecorum 
auctoritati  paruisse,  Pontifices  negotiis  pu- 
blicis  consuluisse,  hostes  ope  christianorum 
principum  propulsasse,  foedera  sancivisse, 
et  iam  re,  quamvis  necdum  nomine,  princi- 
patum  temporalem  gessisse  ^. 

56.  Gregorius  III Pontifex  {an.  731)  — 
S.Gregorio  II  anno  731,  pontificatus  decimo 
quinto,  mense  octavo,  die  quarto  et  vigesi- 
mo,  111°  idus  februarii  ad  aeternam  vitam  vo- 
cato ,  summus  pontificatus  delatus  est  Gre- 
gorio  III,  xv°  kal.  april.  731.  Is  patria  S^-rus, 
vitae  sanctitate  et  catholicae  doctrinae  stu- 
dio  decessore  suo  haud  impari,  a  defensione 
ss.  Imaginum  Pontificatum  ordiens ,  tum 
litteris  tum  legationibus  Leonem  impera- 
torem  ab  haeresi  et  impietate  revocare  stu- 
duit.  Itali  etiam  unanimes  supplicationum 
libellos  pro  restituendis  imaginibus  ad  im- 
peratorem  direxerunt.  Quum  vero  impe- 
rator  in  persequendis  iraaginibus  earum- 
que  defensoribus  pergeret ,  Gregorius  III 
an.  732  synodum  93  episcoporum  Romae 
coegit,  in  qua  antiquae  PP.  traditiones  de 
cultu  ss.  Imaginum  ronfirmatae  suntetcom- 
raunione  Ecclesiac  privati,  qui  ss.  Imagines 
profanarint  aut  destruxerint  *.  —  Nec  satis 


'  Diss.  I  in  saec.  Vlll. 

2  Cf  etiam  P.  de  Mwrca,  De  Concord  sacerd.  el  imper. 
I.  III,  c.  2;  Thomnssin,  Vet.  el  nnv.  Ecclex.  discipl.  I. 
III,  1.  I,  c.  27  el  29;  Orsi,  DeWoriginc  del  doininiu  de' 
lUi.  Pontejici,  c.  1;  Gosselin,  Pouvoir  du  Pape  au  mo- 
ypn  tiije,  t.  I,  c.  1. 

•'  r,|'  L.  Thomassin  ,  Velus  el  nova  Eccles.  discipl.  t. 
III,  1. 1,  c.  29;.Sandini,  Vilae  Rll  Ponlif. ,  Paschalis  I,  an- 
nol.  '.i;  Card.  Orsi,  DeWoriijine  del  dominio  ec.dcRR. 
Ponlef.  Baroniiis ,  ad  an.726,  jiGl,  infinil:  «iic\i\s,Da- 
.si7ju);i,  Ducum  illoruni,  (|ui  ah  Inipcralorihns  Rornan) 
mitli  solorcnl  ad  curandam  Urhcm,  et  ad  eam  spcctan- 
tes  civilales,  luisse  novissimum,dcsiissequc  pcriitus  du- 
ccs  Urhis,  cnranK|ue  omnium  iu  omnihus  rccidissc  in 
summum  Pontiliccm  ». 

4  Anast.  Vitae  lUi.  PP.  ,  Grcfjor.  III;  Labbe,  Con- 
cil.  t.  VI,  p.  1  i85. 


habuit  scriptis  atque  decretis  haeresira  op- 
pugnare,  factis  etiara  delere  conatus  est.  I- 
magines  enim  Salvatoris  et  Apostolorum  in 
altera  parte  Basilicae  s.  Petri,Deiparae  vero 
et  ss.  Virginum  in  altera  collocavit.  Eodera 
in  templo  aediculam  construxit,  in  qua  sa- 
cras  reliquias  undique  conquisitas  condidit 
ad  cultum  K 

At  Leo  iraperator  his  omnibus  nihilo  me- 
lior  effectus,  sed  maiori  ira  percitus,  Ponti- 
ficios  legatos  pessime  habuit;  antiquissima 
Rora.  Ecclesiae  patrimonia  in  Sicilia  et  Ca- 
labria  in  publicum  aerarium  conferri  ius- 
sit  -  ;  dioeceses  IUyricianas  a  patriarchatu 
Roraano  tyrannice  distraxit  et  patriarchae 
Cp.  tribuit;  ingentem  classem  adversus  Ro- 
manum  Pontificem  ac  Italos  paravit,  quae 
iusto  Dei  iudicio  in  mari  Adriatico  naufra- 
gium  fecit. 

Hic,  et  usque  ad  mortem  suam,  destruc- 
tionem  sacrarum  imaginum  et  persecutio- 
nem  contra  earum  cultores  in  subiectis  sibi 
pi-ovinciis  continuavit,  multosque,  praeser- 
tim  clericos  et  monachos ,  exilio ,  carcere 
flagris  et  cruciatibus  afl^ecit^.  Anuo  vero741 
exstinctus  est. 

S.  Gregorius  III  Romanorum  et  Ravenna- 
tensium  res  adversus  Longobardorum  impe- 
tus  defendit,  ut  suo  loco  videbimus;  s.  Bo- 
nifacium,  Germaniae  apostolura,  archiepi- 
scopali  dignitate  et  pallio  auctum  ,  Aposto- 
licae  Sedis  vicarium  in  Germania  seu  Fran- 
cia  orientali  constituit ;  Ecclesiam  guberna- 
vit  usque  ad  annum  741. 

57.  S.  loannes  Damciscenus  —  In  tantis 
Ecclesiae  angustiis  divina  providentia  egrc- 
gium  catholicae  fidei  defensorem  excitavit, 
scilicet  s.  loannera  a  patria  ui'be  Damasce- 
num  cognominatum.  Is  nobiiibusac  christia- 
nis  parentibus  in  Syria  natus,  pietatc  si- 
mul  ac  graccis  disciplinisinstitutus,  aliquan- 
diu  Saracenorum  chalifae  consiliarius  et  rai- 

'  Rona,  Rer.  Liturgic.  1.  II,  c.  11,^  2. 

-  Theophan.  in  Chrnnographia ,  «  Patrimonia  vero, 
scrihit,  quae  diciintur  Sanctorum  ct  Goryphaeorum  A- 
postolorum,  qui  in  veteri  IJoma  cohintur,  Iria  nimirum 
cnm  medio  aiiri  lalcnta,  eorum  Ecclesiis  ah  anti(pjo 
assignata  et  pensa,  in  puhlicuin  aerarium  conferii  ius- 
sit  ».  llaec  tria  cum  diniidio  auri  talenta ,  ad  nosti-am 
ralioncm  conllciiint  siimmam  tripinta  quinqiie  millium 
aureDiiim  in  annos  singulos  ,  ut  Nicolaiis  Alemanniis 
(de  Lnteran.  pariel.  c.  I.'»)  nolat.  1'clrus  ilc  Marca, 
De  Concordia  sucerdolii  el  impe7'ii,  I.  III,  c.  11,^1, 
suhiuni,'it:  «  Sciiint  oranes,  patrimonia  illa  (".alabriac  et 
.Siciliac  latiliindia  fuisse,  qiiac  pcr  Dcfensores  co  missos 
sumnii  Ponliliccs  ciirahaiil,  ut  patet  c.\  variis  epistolis 
(;ri'(;orii  .Magni,  vel,  iit  loquitiir  Nicolaus,  disponeiido 
pcr  familiarcs  siios  rcgcre  stiidci^ant ». 

■*  Anasl.  Op.  cit.;  Tbcophan.  in  Chronogr.;  Ccdi-en., 
Compendium  hisl. 


VSQVE    AD    AETATEM   CAROLI   M. 


195 


nister  et  Damasci  praofcctas  fuit.  Deinde 
omnihus  nuntium  rcmittens  ,  nionasticum 
institutum  in  Laura  s.  Sabao  professus  ot 
presbytoratu  initiatus  est.  Ubi  loonoclasta- 
rumhacrosis  orta  est,oam  omni  ratiunum,  ot 
argumontorum  vi  in  sormonibus  ot  scriptis 
oppuirnavit ;  unHe  ab  haorcticis  imperatori- 
bus,  Lcone  ot  Constantino,  saepius  in  cxi- 
lium  relegatus  et  in  vincula  coniectus  ost. 
Monothelitarum  etiam  et  caeterarum  fere 
omnium  haereticarura  sectarum  errores  con- 
futavit,  pluraque  scripta  reliquit,  e  quibus 
compertum  est,  eum  fuisse  ingenio  aeutissi- 
mo  ac  copiosa  eruditione  praoditum,  in  dis- 
serendo  perquam  subtilem  et  in  defendenda 
Fide  raaxime  strenuum  '. 

58.  Ecclesiae  status  in  Gallia  —  In  Gal- 
liis  defuncto  an.  714  Pipino  Heristallo,  res 
ecclesiasticae  ac  civicae  in  grande  discrimen 
perductae  sunt.  Bella  civilia  inter  ipsos  Fran- 
cos,  Austrasios  et  Neustrasios,  exorta  sunt. 
Alemanni,  Bavari,  Frisii  etSaxones  adver- 
sus  Francos  arma  verterunt.  Saraceni  seu 
Mauri  ingenti  numero  ex  Hispania  in  Gal- 
liam  irruerunt,  et  omni  Occidenti  terrorera 
iniecerunt.  At  omnia  vicit  bellicosus  Caro- 
lus  Martellus,  Pipini  Heristalli  ex  Alpaide 
iilius  ;  qui  an.7I5  ab  Austrasiis  maiordoraus, 
seu  dux  constitutus ,  Neustrasios  duobus 
praeliis  (aa.717et719)superavit,  et  ex  hoc 
tempore  usque  ad  annum  741  totius  Fran- 
ciae  maiordomus  seu  potius  supremus  irape- 
rans  extitit;  naniTheodoricusIV,  qui  ab  an- 
no  720  usque  ad  737  Francorura  regno 
praefuit,  solo  regis  titulo  potitus  est.  Caro- 
lus  Martellus  pari  virtute  etfelicitate  con- 
tra  Aleraannos,  Bavaros,  Frisios  et  Saxo- 
nes  bella  gessit.  Maxima  vero  bellicosi  sui 
anirai  argumenta  praebuit  in  repellendis 
Mauris  seu  Saracenis. 

Anno  721  Saraceni,  duceZama,exHispa- 
nia  in  Narbonensera  provinciara  irruerant, 
et  capta  Narbona  cives  gladio  peremerant. 
Deinde  Tolosam  obsederant,  sod  illic  ab  Eu- 
done  Aquitaniae  duce  profligati  sunt.  An. 
725  rursum  in  Galliara  irruentes,  duce  Am- 
biza,  Carcassonam,  Neraausum  aliasque  ci- 
vitates  ceperunt;  at  iterum  ab  Eudone  vic- 
ti  sunt.  Post  annos  paucos  Abdel-Rhaman 
seu  Abderam  exercitum  Saracenorum  copio- 
sissimum  in  Galliam  duxit.Hac  vice  Saraceni 
ubique  Eudonem  et  Aquitanos  vicerunt,  ur- 
bes  plurimas  ceperunt  atque  devastarunt, 
ecclesias  et  monastcria  incenderunt,  aliaque 


'  Cf  Bollanfi.,  Acla€S.  6  mai.  Opcra  eius  edita  sunl 
Paris.  171-2,  iL  voi.  in-lol.,  et  Vcnet.  1718. 


horrcnda  perpetrarunt.  Carolus  Martellus, 
coactis  undique  copiis,  advorsus  Abderam 
progressus  est.  An.  732  acerriraura  prae- 
liura  coraniissum  est  ad  Pictavos,  in  quo  Ab- 
deram  ipsc  cum  plurimis  Maurorum  railli- 
bus  periit.  Carolus  reliquis  in  fugam  actis, 
omnes  urbes,  quas  illi  in  Galliis  occuparant, 
recepit.  AUas  adhuc  irruptioncs  in  Galliam 
tentarunt  Saraceni,  sed  ab  codem  Carolo 
reiecti  fuerunt. 

His  tum  internis  tum  externis  belli  fac- 
tum  est,  ut  disciplina  ecclesiastica  in  Gal- 
lia  et  Germania  Francis  subdita  deperiret, 
moresque  corrumperentur.  Nullae  sjnodi  co- 
gebantur;  episcopi  multi,  exquotemporeco- 
mitatibus  et  principatibus  aucti  regum  feu- 
datarii  evaserunt,  bellicis  expeditionibus 
magis  quam  ecclesiarum  regimini  erant  in- 
tenti;  dignitates  ecclesiasticae  ab  indignis 
occupabantur ;  episcopatus  et  abbatiae  seu 
eorum  oblationes ,  decimae  et  alii  redditus 
laicis  conferebantur;  in  clero  vitae  integri- 
tas,  in  monasteriis,  pietatis  fervor  deside- 
rabantur  '. 

59.  S.  Bonifacius  archiepiscopus  —  In- 
terea  s.  Bonifacius  in  Gerraania,  praesertim 
in  Hassia  et  Thuringia,  extirpandis  pagani- 
smi  reliquiis,  convertendis  infidelibus,  corri- 
gendis  fidelium  moribus  et  restituendae  cle- 
ri  disciplinae  praeclaram  operam  navabat. 
Propter  tanta  raerita  an.  732  a  s.  Gregorio 
Pp.  III  archiepiscopali  dignitate,  cura  pallio 
et  postestate  instituendi,  ubi  id  necesse  fo- 
ret,  episcopos,  decoratus  fuit  ^.  Bonifacius 
duahus  ecclesiis  cum  totidera  monasteriis 
Amoenoburgi  et  Fritzlariae  in  Hassia  ex- 
tructis,  an.  734  profectus  est  in  Bavariam, 
uhi  porversos  religionis  ministros  ac  errorum 
doctores  deiecit  et  disciplinam  restituit.  An- 
no  738  iterumRomam  profectus  est,  ut  cum 
Pontifice  de  componendis  ecclesiarum  in 
Germania  rebus  et  reformanda  disciplina 
conferret.  GregoriusIII  eum  optime  excepit; 
eique  redeunti  in  Gerraania  varia  dedit 
munera,  sacras  reliquias,  tresque  epistolas, 
unam  ad  episcopos,  presbvteros  et  abbates 
provinciarum  Germaniae,  alteram  ad  op- 
timates  et  populum,  tertiara  ad  episcopos 
in  Bavaria,  et  Alemannia  constitutos ;  quos 
oranes  Pontifex  hortatur,  ut  Bonifacio  Apo- 
stoUcae  Sedis  vicario,  obscquium  ot  opem 
praostent  ^. 


1  S.  Honifacius,  Episl.  ad  Zacliar.  PP.  apud  Labbe, 
Concil.  t.  VI,  p.  1i9i;  Hincraarus,  Epist.  IV;  Pagi,  Cri- 
lica -.ul  nn.  71!);  Longueval, //(s<.  de  V  Eglise  GalH. 
IV,  1.  \l,  edit.  in-1 

■-!  Labbe,  I.  c.  p.  Ii68.  -  -  Ibid.  p.  1469-71 


196 


EPOCHA    V.    A    PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


Bonifacius  anno  739  in  Bavariam  redux, 
eam,  consentiente  Odilone  duce,  in  4  dioe- 
ceses,  nempe  Salisburgensem,  Frisingensem, 
Ratisbonensem  et  Passaviensem  distribuit. 
Anno  740  aut  sequente  3  alios  episcopatus 
erexit ,  nimirum  Wirceburgensem  seu  Her- 
bipolensem  in  Franconia,  Buraburgensem 
in  Hassia  et  Erfordiensem  in  Thuringia, 
quos  discipulis  suis  et  laborum  sociiscontu- 
lit  1™  Burchardo ,  2'"  Wittae  seu  Albuino, 
3'"  Adelario  K 

Eodem  fervore,  quo  s.  Bonifacius  in  Ger- 
mania  seu  Francia  orientali  propagandae 
Fidei  et  instaurandae  disciplinae  adlabora- 
vit,  eum  brevi  post  in  Francia  occidentali 
seu  Gallia  reformandis  moribus  intentum 
videbimus. 

60.  Reguin  Anglorum pietas — In  Anglia 
et  episcoporum  et  regum,  quorum  multi  vir- 
tutibus  vere  christianis  claruerunt,  opera 
et  exemplis  sincera  pietas  diu  conservata 
est.  Tanta  erat  Anglo-Saxonum  erga  Ro- 
manam  ecclesiam  religio,  ut  multi  ex  omni 
conditione  et  sexu,  magnates,  duces  et  re- 
ges  pias  peregrinationes  in  urbem  Romam 
instituerent.  Praeter  alios  Coenredus,  rex 
Merciorum,  quum  annis  5  sapientissime  re- 
gnasset,  an.  709  solio  abdicato  Romam  pro- 
fectus  est,  ubi  tonsura  et  monastico  habitu 
susceptis,  reliquum  vitae  ad  liraina  Aposto- 
lorum  in  precibus  ieiuniis  aliisque  piis  ope- 
ribus  exegit.  Cum  eo  Romara  tetendit  Otia, 
Sigheri  regis  Est-Saxiae  filiiis,  qui  et  ipse 
tonsuram  et  habitum  monasticum  susce- 
pit^.  Ina  rex  occidentalium  Saxonum,  West- 
Saxiae,  tanta  fuit  erga  Apostolicam  Sedera 
pietate,  ut  regnum  suum  R.  Pontifici  vecti- 
gale  reddiderit ,  imposito  singulis  domibus 
denario,B.  Petro  idest  Apostolicae  Sedi  pen- 
dcndo  •'.  Deinde  an.  726  deposito  sceptro,  ad 
Beatorum  Apostolorum  limina  profectus 
est  *.  Quod  idem  et  alii  principes  praesti- 
terunt. 

61.  Ecclesiae  status  in  Italia — In  Italia 
Longobardicum  regnum  moderatus  est  Luit- 
prandus  ab  anno  712  usque  ad  annum 
744.  Is  non  tantum  catliolicam  fidem  secta- 
tus  est,  sed  oranes  paganismi  roliiiuias  su- 
stulit,  et  interiorom  regni  tranquillitatera 
restituit.  Verum    augendac    dominationis 


'  Clregor.  III  Ejmt.  VII  ad  Boiiif.,  apud  Labbc,  I.  c. 
p.  1479;  Bonif.  Kpisl.  ad  Zachar.,  ibid  p.  1-491;  Wiili- 
bald.,  Vila  s.  Ihmifacii;  Holland.  AclaSS.  5  iun. 

2  Heda,  Hixl.  \.  V,  <•.  20  cr2.'J. 

•'  Poiydor.  Virgil.,  llisl.Ann.  j.  IV;  Arnulnii.  Ccslren- 
sis,  1.  V,  0.24. 

*  Deda,  ibid.  c.  7. 


suae  cupidus,  an.  740  Ravennatensem  exar- 
chatum  et  ducatum  Romanum  armata  ma- 
nu  invasit,  Ecclesiae  patrimonia  depraeda- 
tus  est,  urbemque  Romam  obsedit,  specie 
quidem  compescendi  duces  Trasamundum 
Spoletanum  et  Godeschalcum  Beneventa- 
num  ,  qui  eius  usurpationibus  opem  feri'e 
nolentes  ,  ad  Pontificem  confugerant ,  re 
vera  ad  subiiciendam  sceptro  suo  omnem 
Italiam. 

In  his  angustiis  Gregorius  Pp.  III  Fran- 
corum  auxilium  iraploravit.  Legatos  et  lit- 
teras  misit  ad  Carolum  Martellum  Franco- 
rura  ducem,  eumque  deprecatus  est,  ut  Ec- 
clesiae  et  populo  Romano  opem  ferret.«Hor- 
tamur  tuam  bonitatem,  inquit,  coram  Do- 
mino  et  eius  terribili  iudicio,  christianissi- 
me  fili,  ut  propter  Deum  et  animae  tuae  sa- 
lutem  subvenias  Ecclesiae  s.  Petri  et  eius 
peculiari  populo...  Coniuro  te  per  Deum  vi- 
vura  et  verum  et  per  ipsas  sacratissiraas  cla- 
ves  confessionis  B.  Petri,  quas  vobis  ad  re- 
gnum  direximus,  ut  non  praeponas  amici- 
tiam  regura  Longobardorum  araori  princi- 
pis  Apostolorura  '».AdduntFredegarii  con- 
tinuator  et  Annalium  Metensium  auctor, 
Pontificera ,  quo  magis  Carolum  Martellum 
ad  defensionem  Ecclesiae  et  urbis  excitaret, 
e  Romanorum  consensu  ei  patriciatum  ro- 
manum  obtulisse  ^. 

Carolus  Martellus,  Longobardis  contra  Sa- 
racenorum  incursiones  confederatus,  a  di- 
rjgendis  adversus  Liutprandum  armis  absti- 
nuit,  sed  legatione  rem  intcr  Pontificem  et 
regem  componere  conatus  est;  verum  brevi 
post  ipse  et  Pontifex  decesserunt.  Simultas 


1  Labbe,  Concil.  t.  VI,  p.  U72-74.  In  hac  Epistola, 
qiiae  est  etiam  apud  P.aronium,  ad  an.740,§  20,  Grego- 
rius  Caroluni  Marlellum  appeilat  Christianissitnum. 
yueni  titulum  ut  haereditarinm  Heguni  Francorum  a- 
gnoscit  Pius  II,  Eptst.  385  ad  Carolum  VIl,  licel  eum 
in  Epislolae  inscriptione  illustrem  dicat  veteri  more. 
Ilaque  faliitur  Mariana  (l.XXVI,c  t2)et  Raynaldus,  scri- 
bens  ad  an  1496,  g  25  :  «  Chri.tlianissimi  nomen  Lu- 
dovico  XI  cum  Pragmalicam  sanctionem  convulsisset, 
a  Pio  II  indihim  ».  Vid.  quoque  Mabillonius  (De  re  di- 
plomatica,  I.  II,  c.  3,  n.  5,  ct  1.  V  ,  tab  22) ;  Papebro- 
chius,  in  Conalu  ad  liunc  Ponlificem.  —  Panvinius,in 
adnotat.ad  Platinam  p.  83  inquit:  (cCregoriusIII,  Orien- 
lalibus  destitutus  auxiliis ,  primus  ad  lYancorura  opcs 
longe  laleqiie  patenles  confugit  ». 

*^  Chron.  Kredegar.  Contin.  n.  110;  Annal.  Metens. 
an.  711;  Pagi,  Critica  ad  an.  740.  Patriciatiis  romanus, 
qiio  reges  Francoium  a  lUi  Ponlilicibus  invesliti  fuere, 
illis  non  conferchal  dominium  aiit  veram  potestatem  in 
urbem  Uomam  aiit  alias  ditionis  Pontiticiae  civitates; 
sed  soluni  erat  honorariiis  ,  (|uatenus  per  id  speciali 
modo  n.  Ecclcsiae  et  urhis  defensores  atqiie  i)roteclo- 
rcs  constitiierentiir,  et  peculiari  prae  caelcris  princi|M'- 
hus  dignitale  gaudercnt.  Vid.  Octav.  Centil. ,  I)e  palri- 
ciorum  ge.iirre,  I.  5;  I  B.  Palma,  Praelecl.  Ilisl.  cccl. 
l.  il,  p.  II,  c.  7. 


VSQVE  AD  AETATEM   CAROLI    M. 


197 


composita  fuit  sub  Zachavia  Gregorii  III  suc- ' 
cessore  '.  I 

C2.  iS.  Zacharias  Poatifex  (an.  741)  — 
Obiit  s.  Greporius  III  iv°  kal,  decembris  an- 
no  741,  quum  10  annos  ot  8  raenses  sumrao 
pontificatu  functus  esset.  Successit  ei  Za- 
charias  natione  graecus,  qui  pridie  kal,  de- 
cerabris  eiusdem  anni  Pontifex  inauguratus 
est  -,  et  usque  ad  an.  752  Petri  cathedram 
occupavit.  Fuit  is  vitae  sanctitate  et  do- 
ctrina  darus. 

Mox  cura  Luitprando  Longobardorum  re- 
ge  de  restituenda  pace  egit;  suaque  pruden- 
tia  et  eloquentia  animum  eius  ita  llexit,  ut 
rex  4  civitates,  quas  in  Romano  ducatu  oc- 
cuparat,  nempe  Araeriara  ,  Hortara,  Poli- 
raartiura  et  Blerara  R.  Pontifici  reddiderit, 
Sabinense  aliaque  R.  Ecclesiae  patriraonia 
restituerit  et  cura  ducatu  Roraano  pacera  in 
annos  20  conlirraaverit^.  Brevi  post  Luit- 
prandus  arma  paravit  ad  occupandura  exar- 
chatura  Ravennatensem,  Eutjchius  exar- 
chus,  loannes  archiepiscopus,  civesque  Ra- 
vennae,  Pentapolis'*  et  yEmiiiae  coramuni- 
bus  precibus  Zachariae  Pp.  auxiliura  iraplo- 
rarunt ,  ut  afflictis  rebus  suppetias  ferret. 
Pontifex  rursus  Luitprandum  coavenit,  eum- 
que  precibus  et  rationibus  ab  occupando 
exarchatu  deterruit  ^  Illustriorera  adhuc 
victoriara  retulit  de  Racliisio,  qui  an.  744 
Longobardorum  rex  eleclus,  pacera  vicen- 
nalem,  a  Luitprando  cum  Roraanis  sanci- 
tara,  infregit,  Pentapolim  praedabundus  in- 
vasit  et  Perusiara  obsidione  cinxit.  Eura 
adiit  Zacharias  Pp, ,  et  non  tantum  ad  sol- 
vendara  obsidionem  et  reddendas  urbes,  quas 
occuparat,  perduxit,  sed  sacris  adhortatio- 
nibus  tantura  rerura  terrenarum  fastidium 
inspiravit,  ut  Racliisius  anno  749  regno  ab- 
dicato,  cum  uxore  Thesia  et  filia  Ratrudo 
monasticum  s.  Benedicti  institutum  profes- 
sus  sit ,  ille  in  Casinensi  monasterio,  hae  in 
virginum  coenobio,  quod  non  procul  a  Casi- 
no  sumptibussuis  extruxerunt''.  Idem  Pon- 
tifex  hbros  Dialogorum  S.  Gregorii  M.  e 
latino  in  graecum  convertit,  scribit  loann. 


1  Sandini,  Vitae  RR.  Pontificum,  Gregorius  lll. 

-  Brevissimumhoc  interregnum  ostendi(,nec  petitara, 
nec  expectalani  ab  exarcho  Ravennate  confirmationem 
Pontificiae  eiectionis,  et  Komanam  Ecclesiam  deraum 
vindicalam  in  libertatem.  Cuius  rei  indicio  siint  ele- 
cliones  quoque  eorum,  qui  Pontifices  fuerunt  post  Za- 
chariam. 

3  Anast.  Vilae  RR.  Pontif.,  Zacharias. 

*  Peatapolis  Italicae  Urbes  dictae  sunt  Arirainum , 
Pisaurum,  Fanura,  Auximum,  et  Ancona. 

5  Anast.  V'j7.  cit. 

6  Ibidera. 


Diaconus'.  Indulsit  quoque  Casinense  mona- 
steriura  cuni  oranibus  cellis  sibi  pertinenti- 
bus,  ubicuraque  terrarum  constructis,  ab 
oraniura  Episcoporura  ditione  esse  liberum; 
ita  ut  nuUius  iuri  subiaceret,  nisi  solius  Ro- 
raani  Pontificis  ^, 

Sanctus  Pontifex  de  restituenda  discipli- 
na  ecclesiastica  sollicitus,  an.  743  Roraae 
synodum  celebravit,  cui  interfuerunt  40  e- 
piscopi,  multisque  praesbyteris  et  diaconis. 
Edita  in  ea  sunt  15  capitula,  in  quibus  prae- 
ter  alia  instauratur  canon  Nicaenus  de  ar- 
cendis  mulieribus  subintroductis  a  clerico- 
rum  contuberniis ;  episcopis,  presbjteris  et 
diaconis  interdicitur  habitus  saecularis  ; 
graviter  inhibetur,  ne  quisconiugera  ducat 
presbyterara,  diaconara,  raonacham,  comma- 
trem  spiritualera,  consobrinam,  neptem,  no* 
vercara,  fratris  viduara  aut  aliara  e  sua  co- 
gnatione^. 

Alias  huius  Pontificis  gesta  suis  locis  in- 
dicabiraus. 

63.  CaroJomannus  et  Pipinus  duces 
Francorum — In  GalliisCarolo  Martello  an. 
741  defuncto,  duo  eius  filii,  Carolomannus 
et  Pipinus,  Francorum  res  raoderati  sunt ; 
hic  in  Neustria  seu  Francia  occidua,  ille  in 
Austrasia  seu  Francia  orientali.  Ambo  prin- 
cipes  de  republica  Francorum  bene  merue- 
runt,  opemque  praeclaram  contulerunt  re- 
stituendae  disciplinae  ecclesiasticae,  quae  in 
Francorura  regno  erat  collapsa. 

64.  Synodi  Germanica,  Leptin.,  et  Sues- 
sion.  —  In  primis  Carolomannus  maiordo- 
mus  Austrasiae ,  ad  reformandara  discipli- 
nam  ecclesiasticam  arcessivit  s.  Bonifaciura, 
archiepiscopura  et  Apostolicae  Sedis  in  Ger- 
raania  vicariura,  Bonifacius  ante  orania  de 
ea  re  consuluit  s,  Zachariara  Pp,,  siraulque 
certiorera  reddidit  de  statu  Religionis  in 
Germania  et  de  coUapsa  disciplina  ecclesia- 
stica  in  Francia  ^,  Pontifex  ad  Bonifaciura 
rescribens,  ei  de  Religionis  christianae  in 
Gerraania  increraentis  gratulatus  est,  insti- 
tutos  ab  eo  episcopatus  confirmavit,  illius 
et  Carolomanni  consilium  de  cogenda  syno- 
do  probavit ,  et  ad  propositas  a  Bonifacio 
quaestiones  respondit^.  An  742  in  incerto 
Germaniae  loco  synodus  episcoporum,  pre- 


1  In  Vila  S.  Gregorii  lib.  IV,  c.  75. 

-  Leo  Ostiensis,  Chronicon  Casinense,  1.  F,  c.  i,  et  8; 
1.1,  c.  9G.  Victor  il  Friderico  Abbati  Casinensi  usura 
sandaliorum ,  ceterorumque  insignium  ,  iuxla  quod 
sanctus  Papa  Leo  dudum  concesserat  Abbati  Richerio, 
eadem  auctoritale  concessil. 

3Labbe,  Concil.l  VI,  p.  1546. 

i  Labbe,  ibid.  p.  U94. 

5  Labbe,  ihid.  p.  1497. 


198 


EPOCHA    V.    A   PSEVDOPROPHETA  MAHOMET 


sbyterorum  et  optimatum  celebrata  fuit. 
Praesedit  s.  Bonifacius  et  interfuerunt  Bur- 
chardus  Wirceburgensis ,  Wintanus  Bura- 
burgensis,  Willibaldus  seu  W^itbaldus  Eich- 
stadiensis,  Regenfridus  Coloniensis  ,  Edda- 
nus  Argentoratensis ,  Dadanus  aliique  cura 
suis  presbjteris.  Conditi  sunt  7  canones,  qui- 
bus  praeter  alia  decretura  fuit,  ut  annis  sin- 
gulis  sjnodus  congregaretur ;  res  ecclesiis 
ablatae  restituerentur;  presbyteri  falsi  et 
diaconi  clericique  incontinentes,  depositi 
poenitentiae  subderentur;  ministri  sacri  a 
venationibus  et  sylvaticis  vagationibus  cum 
canibus  abstinerent,  neque  arma  tractarent 
vel  exercitum  contra  hostes  comitarentur, 
iis  tantum  exceptis,qni  ad  divina  ministran- 
da  essent  necessarii;  presbyter  proprio  suo 
episcopo  subiectus  esset ;  et  quotannis  in 
quadragesima  ei  ministerii  sui  rationem 
redderet;  ignoti  episcopi  vel  presbyteri  ad 
sacrum  ministerium  non  adraitterentur  ante 
probationera  synodicam;  clerici,  monachi  ac 
moniales,  in  carnis  peccatum  lapsi,  ad  poe- 
nitentiam  cogerentur;  sacerdotes  vel  diaco- 
ni  non  permitterent  in  domo  sua  habitare 
mulieres  ;  monachi  et  moniales  coenobia 
gubernarent  et  vivere  studerent  secundum 
regulam  s.  Benedicti  '.  Anno  sequente  alia, 
praeside  s.  Bonifacio,  episcoporum,  presby- 
terorum  et  procerum  synodus  coacta  est 
apud  Leptinas.  In  hac  praedictae  synodi  de- 
creta  eenovata  sunt'.  Zacharias  Pp.  a  s.  Bo- 
nifacio  de  iis,  quae  constituta  erant,  certior 
redditus  ,  ad  oranes  episcopos,  clericos,  ab- 
bates  ,  duces  et  comites  Franciae  epistolam 
gratulatoriam  scripsit,  omnes  hortatus  est, 
ut  Bonifacii  monitis  obtemperarent  ^. 

Quemadmodum  Carolomannus  in  Austra- 
sia,  ita  Pipinus  in  Francia  occidua  seu  Gal- 
lia  restituendae  disciplinae  ecclesiasticae 
operam  contulit.  An.  744  Suessione  23  epi- 
scoporumsynodum  coegit,  cui  praeseditidem 
s.  Bonifacius,  a  Zacharia  Pp.  ,uti  vidimus,  per 
omnem  GaUiam  Apostolicae  Sedis  vicarius 
constitutus.  In  hac  synudo  decreta  superio- 
ris  synodi  Germanicae  10  canonibus  reno- 
vata  et  confirmata  sunt.  Pipinus  ex  episco- 
porum  et  procerum  assensu  legitimos  epi- 
scopos  per  civitates  ordinari  iussit, et  2  ar- 
chiepiscopos ,  Abelem  Rhemensem  et  Ardo- 
bertumSenonensem  super  eosconstituit,  qui 
de  negotiis  ecclesiasticis  ius  dicerent.  In 
eadem  synodo  damnatus  fuit  Adalbertus 
haereticus  *. 


'  Labbe,  ibid.  p.  ^'3. 

nbid.  |).  ir,:}7. 

^Ibi<l.  1».  \',ir,.  -  ■«  ibid. 


ir,r, 


G5.  Adalbertus  et  Clemens  haeretici  — 
Hic  Adalbertus,  natione  Gallus ,  asserebat, 
sibi  ab  angelo  allatas  fuisse  sacras  reliquias, 
quarum  virtute  quaecumque  a  Deo  posce- 
ret,  impetrare  posset;  magnum  pravarum 
muliercularum  et  rusticorum  numerurase- 
duxit,  qui  eura  ut  virum  apostolicae  sancti- 
tatis  et  niiraculorum  patratorem  venera- 
bantur;  ab  indoctis  episcopis,  quos  pecunia 
corruperat,  episcopus  ordinatus,  plebera  a 
communione  legitiraorura  pastorum  abstra- 
xit,  et  in  privatis  oratoriis,  sibi  ipsi  velut 
apostolo  dedicatis,divinacelebrabat;  eos  qui 
peccata  sua  confiteri  cupiebant,  non  audita 
confessione,  quod  sibiomnia  nota  esse  dice- 
ret,  absolutos  et  securos  dimittebat ;  episto- 
lara  a  lesu  Christo  scriptam  et  ab  archan- 
gelo  Michaele  sibi  coramunicatam ,  circum- 
ferebat;  aliaque  falsa  sectariis  suis  obtru- 
debat '. 

Alter  seductor  ,  nempe  Clemens,  patria 
Scotus,  eodemterapore  in  Gallia  turbas  exci- 
tabat,  pleberaque  clunstianara  seduxit.  Is  Ec- 
clesiae  canones,Patrumque  scriptareiiciens, 
docebat,matrimoniura  cum  vidua  fratrisde- 
functi  e.sse  licitum:  seque,  quamvis  duo  filii 
sibi  ex  adulterio  natiessent,  episcopum  esse 
posse  asserebat ;  Christum  suo  ad  inferos 
descensu  oranes ,  veri  Dei  et  idolorum  cul- 
tores,  ex  inferni  carcere  libcrasse,  alia  mul- 
ta  horribilia  de  praedestinatione  docebat  ^. 

Quum  Adalbertus  et  Clemens,  non  tan- 
tum  multos  plebeios,  sed  etiam  clericos 
seduxissent,  Carolomannus  an.  745  e  con- 
silio  s.  Bonifacii  synodum  coegit  in  qua 
ambo  impostores  cum  suis  sectariis  daranati 
sunt.  In  eadem  synodo  dopositus  fuit  Ger- 
vilio,  episcopus  Moguntinus,  quod  contra 
canones  venationi  vacaret,  et  in  bello  contra 
Saxones  hominem  occidisset.  Tunc  sedesMo- 
guntina  a  Francorura  principibus  e  consen- 
su  R.  Pontificis  s.  Bonifacio,  qui  hactenus 
sedem  fixam  non  habebat,  coUata  et  ad  di- 
gnitatem  metropoliticam  evecta  fuit  ^. 

GG.  Synodus  Romana  —  Zacharias  Pp. 
litteris  s.  Bonifacii  de  Adalberto  et  Clemente 
haereticis  certior  factus,  utrumque  damna- 
vit  in  synodo ,  an.  745  Romao  habita  *.  In- 
terrogatus  etiam  a  s.  Bonifacio  do  baptismo 
coUato  cura  luic  forma:  Baptizo  te  in  nomi- 
ne  Patria  et  Filia  et  Spiritu  Sancta,  ro- 
spondit,  valere  baptismum,si  id  non  ex  ani- 


1  S.  r.onif.  Epist.  135  ad  Zachar.  Pp.  uinid  I.abbe, 
luc.  cit.  p.  iri57. 

2  Ibidern. 

:'ibid.  p.  1527  et  1555. 
<  litid.  p.  1550. 


VSQVR  AD  AETA.TEM  CAROLI  M. 


199 


mo  liaeretico  sed  ex  ignorantia  linguae  la- 
tinae  evenerit  '.  RosiKMulit  postoa  ad  alia 
cliibia  ab  eodera  Bonitacio  proposita.Do  Viriri- 
lio  autenr  prosl)vtoro,  de  quo  s.  Bonifacius 
(luerebatur,  quod  discordias  excitarot,  erro- 
neasque  doctrinas  tradorot  de  alio  mundo, 
rescripsit,ut  si  Vigilius  in  synodo  fuoritcon- 
victus  docero,  «  esse  sub  terra  alium  mun- 
dum,  alios  liomines,  seu  aiium  solem  et  lu- 
naii  »,  sacerdotio  privatus  ab  Ecclesia  pol- 
leietur  -. 

A.nno  747  Pipinus,  totius  Franciae  maior- 
do:nus,  cum  hoc  anno  Carolomannus  saecu- 
lo  renunciasset,  ut  monasticam  vitam  profi- 
teietur,  ex  episcoporum  et  procerum  consi- 
lio  Apostolicam  Sedem  consuluit  de  variis 
capitulis,  praecipue  circa  disciplinam  Ordi- 
nis  sacerdotalis,  circa  poenitentiam  liomici- 
dis  imponendara  etcirca  illicitas  coniunctio- 
nes.  Responsio  Pontificis  constat  27  articu- 
lis,  qui  generatira  ex  antiquis  canonibus  de- 
sumpti  sunt  ^. 

iM.CJi  r  is  tianorums  tatus  in  Hispan  ia — 
In  Hispania  religio  christiana  tempestates 
gravessubiit  invasione  Maurorum  seu  Ara- 
bum  *.  Christiani,  qui  confugeraut  in  Astu- 
riam,  non  tantum  in  vera  Religione  perseve- 
rarunt,  sed  suam  libertatem  sub  rege  Pela- 
gio  adversus  Maurorum  impetus  egregie  de- 
fenderunt.  An.  737  Pelagium  defunctum  in 
regno  Asturia  j  excepit  Fafila ;  cui  post  bien- 
nium  mortuo  successit  Alplionsus  cogno- 
mento  Catholicus .,  qui  regnavit  usque  ad 
an.  757.  Hic  plures  victorias  de  Arabibus, 
bello  francico  attritis,  retulit,  multas  civita- 
tes  ab  eorum  iugo  liberavit,  regni  sui  limi- 
tes  protulit,  et  mala  ecclesiis  a  Mauris  iila- 
ta  reparanda  curavit.  In  reliquis  Hispaniae 
partibus,  in  quibus  dorainabantur  Mauri,  du- 
rior  erat  christianorum  conditio.  Equidem 
Religionem  suam  profiteri  poterant ;  episco- 
pos,  ecclesias  et  monasteria  habebant ;  sed 
eorum  libertas  erat  limitibus  certis  circum- 
scripta,  quam  praeterea  tributis  gravibus 
redimere  cogebantur  ^. 

68.  Synodus  Cloveshoviensis  —  In  An- 


1  Labbe,  I.  c.  p.  1505. 

2  Labbe,  I.  c,  p.  15"21.  D'Alerabert  (Dictiun.  encij- 
cloped.,  art.  Anlipodes) ,  et  alii  nonnulli  Aposlolicae 
Sedis  bostes  iniuria  arguerunt  Bonifacium  et  Zacha- 
riam,  quasi  sententiam  de  existentia  antipodum  di.xis- 
sent  haereUcam.  Qiiaerebatur  enim  de  e.xistentia  alte- 
rius  mundi  seu  hominura  qui  abo  soie  et  iuna  ilbistra- 
rentur,  et  proinde  ab  Adamo  originem  non  haberent. 
Cf  E.  de  Vitry,  Disserlation  sui'  ies  anlipodes,  in  Me- 
moires  de  Trevoiix,  ianw  1708. 

-Labbe,  l.c.  p.  1506. 

*  Vid.  p.  190. 

^  Sandoval,  Ilist.  p.  87. 


glia  etiam  his  teraporibus  tepuerat  pietatis 
spiritus,  quia  antea  occlesias  huius  regionis 
illustrarat.  Questus  est  ea  de  re  s.  Bonifa- 
cius  in  epistola  ad  Cutlibortum,  archiepisco- 
pum  Cantuariensera,  praesertim  do  episco- 
pis,  sobrietatis  leges  turpitor  calcantibus,  de 
laicis  monasteriorum  regimen  et  bona  usur- 
pantibus,  de  oppressione  monacliorura,  qui 
ad  opera  publica  corapellebantur  \  Cutliber- 
tus  consilia  s.  Bonifacii  secutus,  cura  Ethel- 
baklo  rege  de  cogenda  ex  omni  Anglia  s^^no- 
do  egit.  Haec  synodus  celebrata  fuit  Clove- 
shoviae  an.  747.  Interfuerunt  praeter  Cuth- 
bertum  Cantuariensera,  episcopi  11,  rex  E- 
thelbaldus  regnique  proceres.  In  prirais  lec- 
tae  sunt  Zachainae  Pp.  litterae  de  reforma- 
tione  raorum,  recitata  etiara  sunt  Patrura 
decreta  ad  earadera  rera  spectantia,  deinde 
editi  sunt  canones  30,  in  quibus  episcopo- 
rura,  presbyterorura  ac  monacliorura  ofiicia 
explicantur;  episcopis  commendatur,  ut  non 
saecularibus  negotiis,  sed  pastorali  ministe- 
rio  incurabant,  ut  quotannis  dioeceses  suas 
lustrent,  omnesque  pie  vivere  doceant;  raan- 
datur,  ut  in  ecclesiis  cathedralibus  et  mo- 
nasteriis  scholae  erigantur,  in  quibus  iunio- 
res  clerici  ac  monachi  instituantur;  dierura 
festivorum  ac  ieiunii  quatuor  temporum  d\i- 
servantia  ordinatur  inculcaturque  ^. 

(39.  Pipinus  rex  Francorum  (an.  752) 
— In  Galliis  post  Theodorici  II  mortem  (an. 
737)  interregnum  fuit  annorura  G  circiter 
paiatii  praefectis,  Carolo  Martello,  eius- 
que  filiis  Carolomanno  et  Pipino  rempubli- 
cam  raoderantibus.  An.  743  rex  creatus  est 
Chiidericus  III,  Merovingorum  stirpis  ulti- 
raus.  An.  747  post  Carolomanni  in  monaste- 
rium  discessum,  Pipinus,  ob  parvam  statu- 
ram  dictus  Brevis,  solus  in  omni  Franco- 
rum  ditione  maiordomus  fuit.  Quum  autem 
Childericus  III  princeps  esset  omnino  stu- 
pidus,  regnique  impos,  et  iam  abhinc  annis 
raultis  surama  rerum  esset  penes  maiores- 
doraus,  adeo  ut  non  nisi  vacuum  regis  no- 
men  vel  titulum  ei  inesset,  Francorum  pro- 
ceres  consilium  inierunt  abdicandi  Cliilderi- 
cum  et  transferendi  regni  ad  Pipinum,  apud 
quem  iam  summa  roipublicae  rorum  erat. 
Roraara  ad  Pontificem  utpote  praecipuum, 
inquit  Fenelon  ^,  in  maioribus  raoralis  disci- 
plinae  causis  Ecclesiae  directorem  et  docto- 
rera,res  delata  est  per  lcgatos,s.Burchardum 
episcopum  Wirceburgensem  et  Folradum 
presbyterum  capellanura.Hi  Francorum  no- 

^  Labbe,  loc.  cit.  p.  1 5C5. 

2  Ibid. 

3  Dissertatio  de  auctoritale  Stmmi  Ponlificis. 


200 


EPOCHA    V.    A.   PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


mine  Pontificem  interrogarunt,numabclica- 
toineptissimo  principe  Childerico,  regem  sa- 
lutare  liceret  Pipinum,  apudquem  eratsum- 
ma  rerum  administratio.ZachariasPp.omni- 
bus  perpensis  ,  optimeque  sciens,  quantum 
detrimentum  et  respublica  et  Religio  ob 
Childerici  eiusque  decessorum  inertiam  sub- 
iissent,  illorum  precibus  annuit.  Hinc  lega- 
tis  in  Gallias  reducibus,  Pipinus  Francorum 
sufifragiis  et  Zachariae  Pp.  auctoritate  Fran- 
corum  rex  salutatus  et  a  s.  Bonifacio  unctus 
est  in  civitate  Suessionensi  secundum  pri- 
scum  morem  anno  752,  fuitque  Carolingo- 
rum  stirpis  rex  primus.  Childericus  vero  ton- 
so  capite  in  monasterium  missus  est  '. 

Pipinus  se  Francorum  regno  dignum  prae- 
buit.  Interiorem  regnistatum  composuit,  pa- 
cemque  firmavit;  Mauros  seuSaracenos  om- 
nibus  Galliae  finibus  eiecit,  toti  Franciae 
qua  longe  lateque  patebat,  Neustriae,  Septi- 
maniae,  Vasconiae,  Aquitaniae,  Provinciae, 
Burgundiae,  Austrasiae,  Bavariae  impera- 
vit;  episcopis  ad  corrigendos  abusus  et  com- 
ponendam  disciplinam  ecclesiasticam  auxi- 
lium  praestitit,  uti  videbimus.  R.  Pontifici, 
Stephano  II,contra  Longobardos  opein  tiilit. 

70.  Synodi  Gallicae  —  Anno  753  epi- 
scopi  multi  convenerunt  Vermerias  in  dioe- 
cesi  Suessionensi,  canonesque  ediderunt  21, 
in  quibus  pro  diversoconsanguineitatis  gra- 
du  impedimenta  impedientia  et  dirimentia 
matrimoniumexplicarunt^.  Eademfere  acta 
sunt  ann.  756  in  synodo  Compendiensi  eius- 
dem  dioecesis,  cuius  extant  canones  18  ^. 
An.  755  ex  universa  Gallia  episcopi  convo- 
cati  sunt  in  palatium  Verum,  ut  quae  tem- 
porum  iniuria  de  canonicis  institutis  collap- 
sa  erant,  restituerent.  Editi  sunt  in  hac  sy- 
iiodo  canones  25,  in  quibus  episcopis  com- 
mendantur  obedientia  erga  metropolitas  ac 
sollicitudo  de  rectaclericorum  etregularium 
vita,  in  dioecesi;  decernitur,  ut  bis  in  anno 
synodus  cogatur;  prohibetur,  ne  abbatissa 
duobus  monasteriis  praesit,  neque  extra  mo- 
nasterium   vagetur  sine  episcopi  licentia; 

'  Kgiiiliard.  Vila  Caroli  M.;  Aiinal.  ad  an.  7i9-r)0, 
ft  Vdleres  Annalistae,  passim  CtSfondral.,  Gallia  vin- 
(licaia,  Diss.  II,  et  Sandini,  Diss.  XVil  (/<?  translatione 
regni  Franc.  —  Keliarminus  (de  lUm.  Pontifice,  1.  II, 
f.  17|ait:  «  Quod  Zaeharias  iuste  ae  iegitinie  (lepo- 
suerit  (lliildericuni  regem,  et  oreari  iusseril  I'i|»iniiin 
atfirniant  omnes  (|uolquot  lianc  historiam  seriijnnt  tam 
Ciraeci,  quam  Latini,  exceptis  .Magdeburpensiiius  et 
Calvino».  Vid.  quoque  Serrar.  lier.  Mogunlin.  I.  V; 
liossuet,  llefensio  declarat.  I.  Il,c.  .3i;IVn(51on,  Disserl. 
de  auctorit  Summi  Poutific;  Cliateauliriand,  Elu- 
des  kist.  t  III;  De  St-Victor,  Tableau  litsi.  et  pill.  de 
1'aris,  l.  1. 

•^  l.abbe,  Concil.  t  VI,  p.  1G5C.  —  3  Ibid.  p.  WH. 


mandatur,  ut  nuptiae  publice  celebrentur; 
ne  defuncto  episcopo,  ecclesia  ultra  menses3 
sine  pastore  relinquatur;  praecipitur  de- 
mum,  ut  ecclesiarum  immunitates  obser- 
ventur  '. 

71.  Viri  sancti  et  Scriptores  ecclesiasti- 
C2— Interim  praeter  ss.Lambertum  episcopum 
Traiectensem ,  Willibrordum  archiep.  Ul- 
traiectensem,  Germanum  patriarcham  Cp. 
aliosque,  quos  suis  locis  laudaviraus,  etplu- 
res  aiios ,  quos  necessarii  huius  operis  limi- 
tes  commemorare  non  sinunt,hoc  saeculo 
sanctitatis  fama  claruerunt  qui  sequuntur: 
S.  Hubertus ,  genere  Aquitanus,  s.  Lamberti 
discipulus  et  in  episcopatu  Traiectensi  siic- 
cessor,  tum  apud  barbaros  Arduennae  inco- 
las  tum  apud  Taxandros  et  Brabantos  Pi- 
dem  praedicavit,  et  corpus  decessoris  sui 
Traiecto  transtulit  Leodium ,  ubi  is  marty- 
rium  passus  erat;  in  eamdem  urbem  trans- 
tulisse  traditur  sedem  episcopalem,  quae 
post  vastationem  Tungrorum  fuerat  Tra- 
iecti  ad  IVIosam ;  obiit  an.  727  ^.  S.  loannes 
Damascenus ,  egregius  sacrarum  imaginum 
defensor,  sub  imperatoribus  icononiachis, 
Leone  et  Constantino,  carceres,exiiiiim  alia- 
que  perpessus  est  ^.  S.  Virgilius,  patria  Hi- 
bernus,  sub  maioratudomus  Pipini  in  Fran- 
ciam  venit,et  propterpraeclara  meritacrea- 
tus  episcopus  Salisburgensis,  non  solum  ve- 
ram  pietatem  in  sua  dioecesi  stabilivit,  sed 
apud  Carinthios  etiam  et  Styrios,  tum  per 
se  tum  per  missionarios  christianam  fidem 
propagavit;  obiit  an.  780^.  S.  Rumoldus, 
et  ipse  Hibernus,  in  Brabantia,  praesertim 
Mechliniae,  tanto  cum  successu  Evangelium 
praedicavit,  ut  merito  Mechliniensium  apo- 
stolus  dicatur;  martyr  decessit  an.  775  ^ 
S.  Chrodegangus ,  ab  an.  742episcopus  Me- 
tensis,  insignis  canonicae  vitae  promotor 
fuit,  ut  mox  videbimus  ^. 

Quantura  ad  scriptores  ecclesiasticos  hu- 
ius  saeculi  spectat,  eorum  paucitatem  nerao 
mirabitur,  qui  consideret ,  quantis  tempe- 
statibus  cliristianus  orbis  fuerit  quassatus. 
In  Oriente  tres  patriarcliatus ,  Alexandri- 
nus,  Antiochenus  ot  Hierosolymitanus,  a 
Saracenis,  omnia  sus  deque  vertentibus, 
erant  occupati.  In  imperio  Graeco  littora- 
rum  studium  elanguit.  In  Africa  sub  Sara- 
conorum  imperio  ipsa  religio  cliristiana  de- 


I2i;  Paquot,  Memoires, 


1  Labbe,  l.  eit.,  p.  16C4. 
'■^  Foiillon,  Hist.  Leod.  p. 
V,  p.  ;!55. 

'  Holland.  AclaSS.  G  maii.— Videsis,  p.  191. 
*  Butler,  Vies  des  SS.,  '■11  novemb. 
■'  Itolland.  Acta  SS.  1  iiil.  —  "^  Ibid.  C  mart. 


VSQVB    AD    AETATEM   CAROLI    M. 


201 


peribat.  Hispania  iisdem  Saracenis  crat  sub- 
iecta.  Iu  Italia  Longobanlonim  bella,  et 
in  Gallia  internae  tiirbae  litterarum  prospe- 
ritati  obfuerunt.  Inter  scriptores  Graecos 
comniendantur,  supra  laudati,  s.  loannes  Da- 
mascenus  et  s.  Germanus  patriarcha  Cp. ; 
s.  loannes,  praeter  alia  plura,  scripsit  libros 
IV  de  Orthodoxa  fide ,  in  quibus  omnium 
primus  theologiam  universani  dialectica  me- 
thodo  exposuit,  Oraiiones  III  pro  sacris  ima- 
ginibus ,  libros  de  haeresibus  et  de  duabus 
Christi  naturis  \  Hymnos  sex,  Commen- 
tarium  historicum  de  s.  Artemio,  et  Testi- 
monium  de processione  Spirifus  S. '.  S.  Ger- 
manus  reliquit  tres  epistolas  de  cultu  sacra- 
rum  Imaginum,  aliquot  Orationes,  et  secun- 
dum  multos  tractatum  de  sex  synodis  oecu- 
menicis  ^.  Accedunt  Georgius,  abbas  et  circa 
finem  huius  saeculi  sjncellus  Tharasii ,  pa- 
triarchae  Cp.,  qui  eruditione  clarus,  Chro- 
nicon  exaravit  ab  Adamo  usque  ad  Diocle- 
tianum  imperatorem  ■•;  et  Theophanes,  il- 
lustri  genere  Constantinopoli  natus,  mona- 
chus  et  abbas,  sacrarum  Imaginum  defen- 
sor,  qui  dedit  Chronograpihiam  ab  initiis 
Diocletiani  imperatoris  usque  ad  an.  813  '". 
Inter  scriptoresLatinos  numerantur  sequen- 
tes:  Adhelmus  ex  abbate  Malmesburiensi 
episcopus  Schireburnensis  in  Anglia,  vir 
undequaque  doctus,  e  cuius  scriptis  com- 
memorari  merentur  liber  de  Paschate  con- 
tra  errorem  Britonum,  liber  de  laudibus  vir- 
ginitatis ,  liber  de  octo  vitiis ,  ^nigmata 
et  plures  Epistolae  ^  Beda  cognomento  Ve- 
nerabilis,  Anglus  et  Ordinis  s.  Benedicti  so- 
cius,  vitae  sanctimonia  et  omnigena  erudi- 
tione  conspicuus ,  multa  reliquit  scripta 
grammatico-philologico-philosophica ,  ma- 
thematica,  historica  et  theologica '^;  maxi- 
me  laudantur  Historia  ecclesiastica  gentis 
Anglorum  et  Chronicon  de  sex  mundi  aeta- 
^/iJ-Ms.Fredegarius,  professione  Scholasticus, 
adornavit  excerpta  Chronica  seu  epitomen 
Historiae  Francorum ,  a  Gregorio  Turonen- 
si  editae,  et  Chronicon  a  mundi  primordiis 
usque  ad  annum  aerae  vulgaris641,  ab  ahis 
usque  ad  an.  768  continuatum.  Alcuinus  An- 
glus,  Ecclesiae  Eboracensis  diaconus,  an. 
781  a  Carolo  Magno  in  GalUam  accitus,  vir 
linguarum  et  scientiarura  sacro  profanarum 

<  Paris.  1712  el  Venet.  1718,  2  vol.  in-fol.;  Migne, 
Patrol.  graec.  l.  XCIV-VI. 

^  Edidil  card.  Mai  in  Spicileg.  Romaii.  t.  IX,  p.  713. 

3Vid.  not.  3,  p.  192,  coi.  2. 

*  Paris.  16.52  in-fol.  —  5  Paris.  1G55  in-fol. 

c  Londini  1663. 

'  Colon.  1688,  4  vol.  in-fol. ;  Miffne,  Palrol.  laiin. 
t.  XC-V. 


peritissimus ,  Carolo  Magno  in  instaurandis 
in  Gallia  litteris  et  scientiis  potentissimara 
opem  tulit ,  scripsitque  expositiones  et  com- 
mentaria  in  s.  Scripturam,  libros  de  ss.  Tri- 
nitate ,  alios  contra  Felicem  et  EHpandum, 
de  quorum  erroribus  in  sequenti  epocha  lo- 
quemur,  et  Epistolas  plurimas  '.  S.  Pauli- 
nus,  episcopus  Aquileiensis,  scripsit  de  ss. 
Trinitate  contra  eosdem  Felicem  et  Eh'pan- 
dum  ^.  Paulus  Warnefridus,  ecclesiae  Aqui- 
leiensis  diacomis,  praeter  alia  in  lucem  de- 
dit  Historiam  Longobardorum  ^ 

Prodierunt  etiam  hoc  ipso  saeculo  aucto- 
ribus»incertis  liber  Diurnus  RR,  Pontificura, 
ad  historiam  ecclesiasticam  illustrandam 
valde  utilis,  et  Oj-do  Romanus  de  divinis 
officiis  et  mysteriis. 

72.  Canonicor.Institut. — Diximusin  prae- 
cedenti  numero ,  s.  Chrodegangum  insigni- 
ter  promovisse  canonicae  vitae  institutum. 
Antiquitus,  saltem  in  Ecclesia  graeca,  om- 
nesclerici  sunt  canonici,  quod  eorum  nomi- 
na  in  ecclesiarum  canonem  seu  matriculam 
erant  relata.  Quia  vero  xavov  regulam  etiam 
denotabat,  in  Ecelesia  occidentah  nomen 
canonicorum  inditum  est  iis  clericis,  qui  sta- 
bilem  communemque  vivendi  regulam  se- 
quebantur,  a  monachis  tamen  dilFerebant. 
Huiusmodi  vivendi  rationem,  seu  vitae  cle- 
ricalis  cum  monastica  coniunctionem,  iam 
saeculo  IV  s.  Eusebius  episcopus  Vercelleur 
sis  inter  clericos  suos  introduxisse  perhibe- 
tur  *.  Idem  eff^ecisse  legitur  s.  Augustinus 
episcopus  Hipponensis  ^.  Prae  aliis  autem 
institutum  hoc  promovit  s.  Chrodegangus, 
an.  742  episcopus  Metensis.  Hic  enim  cleri- 
cos  ecclesiae  suae  cathedralis  in  domo  epi- 
scopali  collegit  et  ad  vitam  communem  se- 
cundum  regulam,  a  se  compositam,  perdu- 
xit.Fundamentalia  huius  regulae  praescripta 
erant,  commune  habitaculum,  communis 
mensa,  commune  dormitorium  et  preces  ho- 
ris  canonicis  una  persolvendae;  manuum  la- 
bor,  tempore  a  precibus,  lectionibus  et  fun- 
ctionibus  sacris  residuo,  peragendus;  poenae 
pro  delictis  statutae,  erant  correptiones  pri- 
vatae  et  publicae,  ieiunia,  verbera,  carce- 
res,  a  corflmunitate  exclusio  *^. 


'  Ratisbon.  1777,2  vol.  in-fol.;  Commentar.  iuApo- 
cal.  1.  V,  edidit  card.  Mai  in  Scriptor.  vet.  collectione, 
t.  IX,  p.  257;  Migne,  loc.  cit.  t.  Cl. 

2  Venet.  1737,  in-fol.;  Migne,  loc.  cit.,  t.  XCIX. 

3  .\p.  Muratori,  Scriptor.  rer.  Ital.  t.  I ;  Migne,  loc. 
cil.  t.  XCV. 

4  S.  Arabros.  Epist.  82  adEccl.  Vercell. 
^  Possidius,  Vita  s.  Augustini,  c.  25. 

e  E.xstat  baec  regula  apud  Labbe,  t.  VU,  p.  1444;  Mi- 
gne,  Palrol.  latin.  t.  LXXXIX. 


202 


EPOCHA    V.    A   P^EVDOPROPHETA    MAHOMET 


Quum  huiusraodi  vitae  ratio  formandae 
et  coRservandae  in  clero  pietati  morumque 
honestati  esset  utilissima,  permulti  episcopi, 
tum  extra  tura  intra  Galliam,  institutum 
s.  Chrodegangi  apud  clernm  suum  cathedra- 
lem  introduxerunt;  summi  etiam  imperan- 
tes,  Carolus  Magnus  et  Ludovicus  Pius,  il- 
lud  peculiari  favore  prosecuti  sunt ;  synodi 
idem  commendarunt,  quo  elfectum  est,  ut 
huiusmodi  coUegia  clericorum,  quia  regu- 
la,  quam  observabant,  canonici  appellaban- 
tur,  per  Ecclesiam  latinam  latissime  propa- 
garentur  ^ 

73.  Stephanus  II  Pontifecc  —  S.  Zacha- 
ria  Pp.  an.752  pridie  idus  martias  ad  coele- 
stem  gloriam  vocato,  electus  estStephanus 
presbyter,  qui  cum  tertio  post  die  nondum 
consecratus  obierit,  in  Pontificum  catalogo 
non  recensetur.  Tunc  ad  summum  poatifi- 
catum  vii°  kal.  april.  an.  752  evectus  fait 
Stephanus  II,  Romanus,  R.  Ecclesiae  Dia- 
conus,  qui  sedit  usque  ad  annum  757. 

74.  Donatio  Pipini  (ati.  755)  —  Sub  Ste- 
phani  II  pontificatu  Roraana  Ecclesia  ple- 
nura  ac  prorsus  independens  dominium  Ro- 
mae  et  exarchatus  consecuta  est ;  et  Ponti- 
fex,  divino  iure  universae  Ecclesiae  prin- 
ceps  et  caput,  civilis  principatus  iura  flrma 
rataque  habuit,  quo  tutius  atque  liberius  su- 
premi  sacerdotii  muneribus  fungeretur.  lam 
supra  vidimus,  quomodo  imperatorum  grae- 
corum,  praesertim  Leonis  Isauri,  contra  or- 
thodoxae  fidei  defensores  et  adversus  RR. 
Pontiflces  persecutionibus  et  iniquis  cona- 
tibus  factum  sit,  ut  eorum  auctoritas  in  Ita- 
lia  deperiret.  Vidimus,  quomodo  Romani  et 
Ravennatenses  contra  Longobardorum  in- 
vasiones  implorarint  auxilium  RR.  Pontifi- 
cum,  Gregorii  II  et  III  et  Zachariae,  quorum 
opera  ducatus  Romanus  et  exarchatus  Ra- 
vennatensis  a  dominatione  Longobardica 
conservati  sunt  ^.  Verum  Aistulphus ,  qui 
fratri  suo  Rachisio  an.  749  in  Longobardo- 
rum  regno  successit ,  pacem  a  decessoribus 
suis  cum  Zacharia  initam  infregit^,  Raven- 
natensem  exarchatum  etPentapolim  armata 
manu  invasit.  Eutj^chius,  exarchorum  ulti- 
mus,  illi  resistere  non  valens,  confugit  Nea- 
polim.  Aistulphus,  subacto  exarchatu,  arma 
sua  convortit  ad  occupandum  dLicatimi  Ro- 
manum,  Romanos  sicuti  Pentapolitanos  et 
Ravcnnatonses  imperiosuo  subdituros.  Ste- 
phanus  Pp.  II  eum  ad  componcndam  paccm 
frustra  hortatus  est.  Frustra  etiam  littcras 


>  Tliomassiii.,  Vel.  et  nov.  eccl.  discipl.  par.  I,  I.  3. 
'■*  Vid.  p.  19:;. 
'  Vii)  p  1',»7. 


scripsit  ad  Constantinum  Copronymum,  qui 
anno  741  patri  suo  Leoni  in  iraperio  graeco 
et  in  iconoclastica  impietate  successerat ,  ut 
provincias  Italicas  ab  occupatione  Longobar- 
dorum  defenderet'.  Imperator  s-s.  Iraagini- 
bus  earumque  defensoribus,  quam  Longobar- 
dis  bellum  indicere  maluit.  Quapropter  Pon- 
tifex  Francorum  opem  imploravit  datis  ad 
Pipinum  regemlitteris.  Brevi  post  (an.753), 
ut  refert  Liber  Pontificalis,  Chi^isto  jJfcisvio-, 
ipse  in  CTalliam  iter  suscepit,  ut  cum  Pipi- 
no  eadem  de  re  ageret^.  Pipinus  honorifice 
Pontificem  excepit,  seque  in  conventu  Ca- 
risiaci,  habito  ad  Iserara  prope  Noviodunum 
in  monasterio  Britauiaco,  ad  defendendam 
B.  Petri  et  Romani  populi  causam  contra 
Longobardorura  arma  iureiurando  obstrin- 
xit.  Stephanus  vicissim  Pipinum  eiusque  fi- 
lios,  Carolum  et  Carolomannum,  reges  inun- 
xit,  et  Pipinum  eiusque  successores,  colla- 
ta  iis  patriciatus  romani  dignitate,  R.  Ec-_ 
clesiae  et  urbis  defensores  instituit  *.  Prae- 
terea  ad  diversa  disciplinae  ecclesiasticae 
capita,  de  matrimonio ,  baptismo  et  clero 
sibi  proposita,  respondit  ^. 

Anno  754  Pipinus ,  cum  Aistulphum  per 
legatos  frustra  interpellasset ,  ut  quaecum- 
que  in  exarchatu  atque  Pentapoli  occupas- 


1  «  Dilucidum  hic  est  plane  ,  scribit  Thomassinus, 
penes  Papam  fuisse  suraraam  administralionem  Romae 
et  Exarchalus,  ipsum  pacis  foedera  sanxisse,  bellis  ob- 
viasse,  urbes  defendisse  ac  recuperasse,  hostes  pro- 
pulsasse,  auctoritale  apud  Iraperalores  ac  Reges  cir- 
curaiacentes  pluriraum  vaiuisse.  Ita  iam  re,  necdum  no- 
mine  Principatus  penes  illum  erat,  moderante  his  om- 
nibus  iNuminis  providentia  intertantas  bellorum  tempe- 
states  »  ;  Vet.  el  nova  Eccles.  Discipl.,  t.  III,  1. 1,  c. 
29,  g  G. 

2  P.aronius,  ad  an.  753,  g  9,  inquit:  o  Quod  audisli 
ab  Anastasio  dicium,  previo  Clirislo,  profectum  Ste- 
plianum  Papam,  allusisse  eura  pulanuis  ad  ritum  illum 
Roraanae  Ecclesiae,  quo  soieret  peregrinantes  Roma- 
nos  Pontifices  praecedere  sacratissima  Eucharistia». 

;'  ((  .Vntequam  in  Gallias  pergeret  Pontifex,  Legalis 
Imperatoris  et  Regis  Pipini  cinctus  ad  regem  Longo- 
bardorum  Papiam  profoclus  est,  ab  eoque  repetiit  Ra- 
vennalium  civitatera,  et  exarchatum,  et  reliqua  Reipu- 
blicae  loca,  quae  ipse  vel  eius  praedecessorcs  Longo- 
bardorum  reges  invaserant...Petiit  ut  Dominicas,  quas 
abslulerat,  redderet  oves,  et  propria  propriis  restitue- 
ret,  ut  ail  Anastasius  in  Steplumo  II  (  p.  -O^,  n.  iSO- 
ilO,  1. 1).  ilas  urbes  repetebat  Ponlifex  et  provincias,  ut 
ad  Ronianura  iam  Pontiticem  pertinentes,  qui  patrem 
illis  se  el  Palronuni  spiiitalem  ,  temporalemque  exhi- 
bebat  iaradiu  ,  qui  iaradiu  regebat  et  tuebalur,  qui 
earum  saluti  thesauros  suos  tolies  iinpenderat,  vitam 
impendere  loties  praesto  fueral,  qiii  Longobardorum 
lyiannicae  dominationi  lulies  subduxerat,  qiii  unus  gu- 
liernacula  traciaverat,  ex  tpio  Iraperatores  his  se  Italiae 
cuiis  penilus  exiiissent  »;  Tliomassinus,  loc.  cil.,  g  7. 

^  Anasl.  Vilae  /{/{.  Pontif.,  Stepkanus  II;  el  Annules 
Metenses. 

^-  Labbe,  Concil.  t  VI,  p.  1G51). 


VSQVE   AD    AETATEM    CAROLI    M. 


203 


set,  redderet,  cum  exercitu  in  Italiam  mo- 
vit,  Aistulphi  copias  protligavit,  oumque  Ti- 
cini  obsedit.  Tuuc  Aistulphus  pacem  petiit 
accepitquoea  lege,  ut  Ravennam  aliasque  ci- 
vitatcs  et  Pentapolim,  quorum  administra- 
tio  iam  ante  ad  RR.  Pontidces  dovoluta  e- 
rat,  restituei'et  R.  Ecclesiae  ,  cui  has  pro- 
vincias  cum  summo  in  easdem  iure  Pipiuus 
donavit.  (Juibus  peractis,  Pipinus  Pontiii- 
cem  cum  honoritieo  comitatu  multisque  mu- 
neribus  Romam  remisit;  ipse  vero  in  Gal- 
liam  rediit  '. 

Verum  Aistulphus,  spreto  iuramento  suo, 
nihil  restituit,  quin  etiam  Romanis  bellum 
intulit,  agrum  Romanum  vastavit,ne  ec- 
clesiis  quidem  parcens,  urbemque  Romam 
obsedit.  Pipinus  literis  Stephani  Pp.  evoca- 
tus,  an.  755  secundo  exercitum  in  Italiam 
duxit.  Quum  prope  Ticinum  ageret,  ad  eum 
venerunt  legati  imperatoris  Graeci ,  postu- 
lantes,  ut  exarchaium  Ravennatensem  et 
Pentapolim  redderet  imperatori;  respondit 
vero  sub  iureiurando  Pipinus,  se  pro  solo 
amore  B.  Petri  certamen  suscepisse,  nuUa- 
que  ratione  passurum,  ut  praedictae  civita- 
tes,  quas  B.  Petro  obtulerat,  a  iure  Roma- 
nae  ecclesiae  vel  Pontificis  Sedis  Apostoli- 
cae  auferrentur.  Interim  Aistulphus  iterum 
victus  et  Ticini  in  arcta  obsidione  constitu- 
tus,  se  Pipino  dedidit,  et  per  scriptam  pagi- 
nam,  «  quae  usque  hactenus,  inquit  Anasta- 
sius ,  in  archivo  S.  Ecclesiae  recondita  te- 
netur  »  omnes  civitates,  quas  occupaverat, 
B.  Petro  et  Romanae  ecclesiae  seu  eius  Pon- 
tificibus  in  perpetuum  possidendas  dona- 
vit-.  Pipinus  inGalliam  rediens,  in  Italia  re- 


1  Anast.  Vit.  RR.  PP.  loc.  cH. 
•  -  Anast.  Ibid.  «  Pipinus  ,  scribit ,  novo  soUemnique 
Iraclatu  Ravennatensem  exarchatum  et  Pei]tapolim,qui- 
bus  i-2  civitates  inter  Comacium  et  Senogaliam  conti- 
nebaiilur  ,  R.  Ecclesiae  in  perpetuum  donavit  ».  Vid. 
quoque  Paul.  Warnefr.,  De  gest.  Longobard.  De  ple- 
na  in  rebus  civilibus  administratione  a  Pontificibus 
tam  Pioraae,  quam  in  e.xarcliatu  Ravennatensi  ab  hoc 
lempore  exercita,  adde,  quod  quando  Stephanus  II  in 
suis  litteris  de  Aistulpho  Longobardorum  rege,  et  de 
vexatione  Urbis  Romae  sermonem  habet  ,  nusquam 
meminit  Imperatoris,  Roraanosque  popuium  suum  ap- 
pellat,  ut  videre  est  in  eius  Episloli.i  3  ,  4  et  G  ad  Pipi- 
nura  regem.  Eodera  modo  loquitur  Paulus,  Stephani  suc- 
cessor,  et  Hadrianus  I,  ille  in  Epistolis  2  et  7  ad  Pipi- 
num.  hic  Epistola  i  ad  Carolum  Magntim,  scripta  an. 
775.  Frustra  vero  el  sine  causa  laborat  Caietanus  Cenni 
(Praefat.  in  tom.  IV  Anastasii  Bibliolhecarii,^21  et2'2, 
ut  oslendat  contra  Pagium),  arapliGcatum  a  Pipino,  non 
institutum  Romanae  Ecclesiae  Principatura.  Est  enim 
Pagius  in  eadera  ipsa  senlentia  ad  an.  75.5,  g  G,  quera 
locum  Cennius  ipse  memorat.  Ibi  enim,  ait,  ab  hoc  tem- 
pore  plenam  non  novam  el  insolitam,  in  rebus  civili- 
Lus  administrationera  Pontifices  tara  Roniae,  quam  iti 
exarchatu  Pvavennatensi  exercuisse.  Antea  igitur  ali- 


liquit  Folradum  abbatem  s.  Dionysii,  qui 
cuntentas  in  pacto  civitates  ab  Aistulpho  re- 
ciperet  receptasque  mox  in  potestatem  R. 
Pontiticis  transferret  '. 

Sic  Pipinus  principatura  temporalem, 
quem  RR.  PP.  iam  antea  super  civitates  e- 
xarcliatus  et  ducatus  Roraani  e  libera  inco- 
larum,  a  prioril)us  suis  dorainis  desertorum, 
electione  exercebant ,  Apostolicae  Sedi  as- 
seruit.  Ab  hoc  tempore  RR.  PP.  plenam  et 
independentem  in  rebus  civiiibus  admini- 
strationem  tam  Romae  quam  in  exarchatu 
possederunt.  Consulatus  vero  seu  patricia- 
tus  Romanus,  quo  reges  Francorum  hac  ae- 
tate  decorati  fuerunt,  iis  dominium  seu  ve- 
ram  potestatem  in  Urbem  aut  provincias 
Romanae  ecclesiae  non  contulit,  sed  tantura 
iurisdictionis  usum  ex  consensu  Pontificis,  a 
quo  isti  principes  peculiari  ratione  Romanae 
ecclesiae  et  Urbis  defensores  erant  consti- 
tuti.  Manifestum  etiara  est  ex  omnibus  mo- 
numentis,  ad  raagnara  hanc  rerum  in  Itaiia 
mutationempertinentibus,  principatum  tem- 
poralem  ,  quo  Sedes  Apostolica  tam  Roraae 
quam  in  reliqua  Romanae  ecclesiae  ditione 
potitur,  iustissiraae  possessionis  titulis  inni- 
ti.  Peculiarem  divinae  providentiae  disposi- 
tionera  in  hoc  quisque  perspiciet,  qui  atten- 
derit,  quanti  ad  liberara  Ecclesiae  admini- 
strationem  referat,  ut  eius  Pontifex  nullius 
inter  tot  diversos  orbis  principes  dominatio- 
ni  sit  obnoxius  -. 

75.  S.  Paulus  I  Pontifex  (an.lbl) — An- 
no  757,  viii°  kal.  maii,  Stephanus  II  obiit, 
cum  Pontificem  se  gessisset  annos  5,  et  dies 
29.  In  eiuslocum  iv'*  kal.  iunii  consecratus 
fuit  Paulus  I,  illius  frater,  qui  sedit  usque 
ad  an.  767. 

Is  inito  pontificatu,  epistolam  dedit  ad  Pi- 
pinum  Francorum  regem,  qua  ei  suara  ele- 
ctionem  significavit ,  petiitque,  ut  in  defen- 
denda  Ecclesia  perseveraret,  spoponditque. 


quam  e.vercebant.  Pagius  itaque  facit  Pipinura  arapiifi- 
catorem  non  institutorem  Civilis  Principatus  Pontifi- 
cum;  praesertim  cura  restitutiones  ante  donationera 
Pipinianam  Ecclesiae  factas ,  quas  tantopere  adversus 
Pagiura  Cennius  urget,  Pagius  ipse  agnoscat  et  narret 
ad^^an.  10),  ^  2,  ad'an.  741,  ^  lU,  et  ad  an.  755,  g  5. 

1  Anast.  et  Warnefrid.  luc.  cit. 

^  C{  Cenm,  Monum.  dominat.  Pontif.  Rom.  1761,  2 
vol.  in-^" ;  Orsi,  Della  Origine  del  dominio  e  della  so- 
vranita  dei  RR.  PP  Rom.  1789;  Pagi,  Critica  ad  an. 
751-55  et  79G;  De  Maistre,  Du  Pape,  I.  II;  Muzzarelli, 
Dissert.  Sul  governo  temporale  de  Rom.  Ponlefici ; 
Gosselin  ,  Pouvoir  du  Pape  au  moyen  age  ,  p.  I , 
c.  1-2.  Dupanloup,  La  souverainete  du  Pape  ;  Pavy, 
Esquisse  d'  un  Traite  sur  la  souverainete  temporelle 
du  Pape;  Brunengo,  Le  Origini  detla  Sovranitd  tem- 
porale  dePapi;  De  la  Tour,  Del  polere  temporale  de 
Papi. 


204 


EPOCHA    V.    A    PSEVDOPROPHETA    MAHOMET 


secum  populo  suo  permansnrum  in  ea  con- 
cordia.  quam  decessor  cum  Pipino  inierat  '. 
Pipinus  Pontifiei  gratulatorias  litteras  red- 
didit,  promisitque,  se  numquam  R.  Ecclesiae 
patrocinio  defuturum,  ut  brevi  post  patuit. 

Etenim  cum  Desiderius,  qui  Aistulpho  an. 
756  mortuo  successerat,  civitates  secundum 
sui  praedecessoris  cum  Pipino  pactum  non 
restitueret,  quin  imo,  immeraor  se  Pontifici 
regnum  debere,  provinciam  Pentapoleos  ar- 
mata  manu  vastaret,  Spoletanum  et  Bene- 
ventanum  ducesdeiecerit,pactumque  iniisset 
cum  Graecis;  Pipinus  rex  Francorum  Ponti- 
ficis  litteris  interpellatus,  an.  760  fratrem 
suum  Remigium,  archiepiscopum  Rothoma- 
gensem,  et  Autcharium  ducein  ad  Deside- 
rium  legavit,  ut  eum  ad  iraplenda  pacta  com- 
pellerent.  Desiderius  his  perterritus ,  urbes 
et  patriraonia  ex  parte  restituit ,  alteram- 
que  partem  se  intra  breve  tempus  redditu- 
rum  spopondit  ^. 

Idem  Pontifex  tura  legationibus  tum  lit- 
teris  Constantinum  Copronymura  ,  Graeco- 
rum  imperatorem  ,  ab  Iconoclastarum  im- 
pietate  et  persecutione  in  Catholicos  revo- 
care  conatus  est ,  sed  frustra.  Quum  autem 
multi  raonachi ,  ut  persecutionem  declina- 
rent,  e  Graecia  in  Itaham  confugerent,  Pau- 
lus  I,  eos  Romae  paterno  atfectu  collegit, 
monasteriura  pro  iis  extruxit  dotavitque,  in 
quo  illi  idera  institutum  ac  in  Oriente  pro- 
fiterentur,  proprioque  ritu  sacris  operaren- 
tur  ^.  —  Multa  Sanctorum  corpora  e  coeme- 
teriis  ,  quae  Longobardorum  incursionibus 
exposita  multas  fecerant  ruinas,  transtulit 
in  Urbem,  et  in  locis  decentioribns  colloca- 
vit.  In  his  etiam  corpus  s.  Petronillae  filiae 
B.  Petri  \ 

76.  Ecclesiae  orientalis  status  sub  Con- 
stantino  Copronymo  —  In  Oriente  Leone 
Isauro  ss.  Imaginum  earumqtte  defensorem 
persecutore  ,  an.  741  extincto  ,  imperiura 
consecutus  est  Constantinus  fiHus,  cognomi- 
ne  Copronvraus.  Hic  non  minor  ac  pater  ss. 
Imaginum  hostis,  praetcrea  crudelis  et  im- 
pudicus,  raultorum  odium  subiit.  Hi  adhae- 
serunt  Artabasdo  Constantini,  sororis  mari- 
to,  illius  in  Asia  belligerantis  absentia  usi, 
qui  Constantinopoli  a  plerisque  imperator 
proclamatus  fuit  et  cum  laetitia  exceptus. 


^  Epislola  illa  apud  Labbe,  Concil.  t.  VI,  prima  <lici- 
tur,  in  Cndice  autem  Carolino  est  terlia  decima. 

■^  EpisiVAuW  I,  apud  Labbc,  Concil.  t.  Vf,  p.  l67D-7y 
el  in  Codice  Carolin. 

3  Anast.  Vitue  /{/{.  Pontif.,Paulus  I. 

*  Vid  Sandini,  Hisloria  ApnsloHra .  ulti  de  Aposto- 
lis  in  iiniversum,  adnol.   IX 


Artabasdus  mox  imagines  Constantinopoli 
restituit.  Sed  an.  744  Constantinus  compe- 
titorem  suum  deiecit ,  eique  oculos  erui  ius- 
sit.  Deinde  dissidiis  belhsque  internis  inter 
Saracenos  seu  Arabes  exortis  usus,  contra 
illos  in  Syria  prospere  diraicavit ,  pluresque 
civitates  recuperavit.  Firmato  sic  solio  suo, 
omnera  operara  irapendit  exturbandis  sacris 
imaginibus  et  picturis.  Ne  vero  rem  ex  ar- 
bitrio  agere  videretur,  an.  754  Constantino- 
poli  concilium,  seu  potius  conciliabulum, 
338  episcoporum  sibi  addictorum  congrega- 
vit.  Nullus  adfuit  patriarcha;  nam  Cpnus 
obierat,  Romanus,  Alexandrinus,  Antioche- 
nus ,  Hierosolymitanus  et  subiecti  eis  epi- 
scopi,  conciliabulo  rainime  interfuerunt,  ideo 
praesedit  Theodosius  metropoUta  Ephesi- 
nus.  Congregati  episcopi,  non  secundum  Ec- 
clesiae  traditionem,  sed  secundum  mentem 
imperatoris  agentes,  in  primis  quidem  sa- 
crarura  Iraaginum  cultui  opposuerunt,  ilhim 
esse  idololatricum ,  et  favere  Arii ,  Nestorii 
et  Eutychetis  blaspheraiis,  Mosen  omnium 
rerum ,  coelestium  et  terrestrium,  delinea- 
tionera  prohibuisse,  Christum  beatos  prae- 
dicare  non  vidente.s  et  taraen  credentes,  Pa- 
tres  etiam  imaginibus  adversari.  Deinde  ex 
huiusmodi  absurdis  rationibus  decreverunt, 
omnes  cuiuscumque  materiae  aut  coloris  i- 
magines  esse  abiiciendas;  eos  qui  in  poste- 
rum  imaginem  confecerint,  in  ecclesia  vel 
domo  privata  posuerint ,  coluerint  aut  oc- 
cultarint,  si  clerici  essent,  esse  deponendos, 
si  monachi  vel  laici,  excoramunicandos,  et 
insuper  poenis  ab  imperatore  statutis  afli- 
ciendos.  Denique  in  sedera  Cp.  evectus  fuit 
Constantinus,  raonachus  et  episcopus  Sylaei 
in  Paraphilia,  vir  nequissimus  et  apertus  Ima- 
ginura  hostis^  Hoc  ipsum  conciliabulum,  a 
solo  iraperatore,  non  consulto  R.  Pontifice, 
convocatum,  et  a  solis  episcopis  iconomachis 
iraperii ,  neque  Pontifice  neque  eius  legatis 
praesidentibus,  celebratura,  et  praeterea  ab 
Apostolica  Sede  reprobatura,  ab  Iconoclastis 
oecumenicum  conciliura  VII  appellatum  est. 
Imperator  conciliabuli  decreta  per  totum 
imperium  executioni  mandanda  ac  proinde 
iraagines  ubique  deiiciendas  praecepit;  ab 
omnibus  subditis  iusiurandum  de  non  colen- 
dis  imaginibus,  et  ab  episcopis  atque  mona- 
chis,  ut  praefatis  decretis  subscriberent,  e- 
xegit.  Qiium  vero  liis  impiis  mandatis  Catho* 
lici,praesertim  monachi,  non  obtemperarent, 
iraperator  contra  eos  horrondam  persecutio- 
nom,  potissimum  ab  an.  762  excitavit;  alii 


'  Labl.p.  Cniiril.  t.  VII,  p.  S!»'),  «i-fi-^. 


VSQVE 

oculis  orbati,  aliis  mcmhra  abscissa,  alii  lla- 
gris  usque  ad  nccom  caesi,  alii  innumeri 
gladiis  aliisque  tormentis  nocati  sunt ;  mo- 
nastoria  raulta  succcnsa  atque  diruta,sta- 
tus  monasticus  proscriptus.  Constantini  Co- 
pronvmi  froirit  StofanusPontilbx,  qui  huius- 
modi  conciliabulum  damnavit ,  ipsumque 
imperatorom  ab  scelore  revocare  studuit. 
Verum  iste  in  haeresi  perstitit,  et  cum  ad- 
versus  Catholicos  porsecutionem  continua- 
verit  usquc  ad  niortemsuam  (an.  775),  ima- 
gines  maxima  parte  in  imperiodeletae  sunt; 
animorum  tamen  in  haec  piotatis  adraini- 
cuhi  propensio  doleri  non  potuit '. 

77.  Epistola  spiodica  Patriarcharum 
orientalium  —  Quae  autem  esset  ecclesia- 
rum  Syriae ,  Palaestinae  et  ^gypti  tradi- 
tio  ac  doctrina  de  ss.  Roliquiarura  et  Iraa- 
ginum  cultu  ,  manifoste  novimus  ex  epistola 
synodica,quam  hoc  tempore  Theodorus  Hie- 
rosoljmitanus ,  Cosmas  Alexandrinus  et 
Theodorus  Antiochenus  patriarchae ,  sub- 
scribentibus  pluribus  metropolitanis,  Romam 
ad  Paulum  I  pontificem  raiserunt.  In  ea  post 
fidei  professionem  de  mysteriis  ss.  Trinita- 
tis  et  Incarnationis  ac  de  6  prioribus  conci- 
liis  oecuraenicis,  de  ss.  Iraaginibus  ita  scri- 
bebant:  «  Apostolicas  autem  Ecclesiae  tra- 
ditiones,  per  quas  honorare  et  colere  Sanctos 
et  salutare  docemur,  suscipiraus  et  amplec- 
timur,  venerantes  eos  ut  famulos  ct  amicos 
atque  filios  Dei.  Honor  enim ,  qui  a  conser- 
vis  idem  sentientibus  invicem  exhibetur,  in- 
dicium  est  benevolentiae  erga  Dorainura  . . . 
Salvator  noster  Christus  fontes  salutares 
Ssrum  reliquias  nobis  reliquit,  multis  modis 
beneficia  in  debiles  fundentes . . .  Ut,  inquit 
magnus  Athanai^ius,  Martyrura  ossa  raor- 
bos  fugant,  infirmis  raedicantur,  caecis  vi- 
sum  impertiunt,  lepras  emundant,  tentatio- 
nes  et  moerores  solvunt:  atque  id  per  Chri- 
stum ,  qui  in  ipsis  habitat.  Cum  his  sacras 
imagines  reveremur...  Adoramus  quidera 
Christi  imaginem ,  quemadmodum  eius  per- 
sona  visa  est,  non  taraen  a  Deitate  separata, 
sed  ei  unita  ab  ipsa  priraa  conceptione . . . 
Veneramur  etiam  et  adoramus  imagines  san- 
ctae  Dei  Genitricis  et  ss.  Apostolorura,etiam 
et  Martyrum ,  Ssruraque  et  Beatorura  iraa- 
gines  colimus ,  non  materiae  vel  coloribus 
cultum  deferentes ,  sed  per  haec  ad  princi- 
palem  adducti,  honorem  illi  debitum  im- 
pendimus,  cum  sciamus,  iuxta  Basilii  sen- 
tentiam ,  quod  iraagmis  honor  ad  principa- 
lem  transeat  ^  ». 

*  Theophan.  Chronogr.;  Cedrcnus,  Compend.  hist. 
2  Apud  Labbe  Concil.  l.Vll,  p.l75.— Nota:  Graeci  per 


AD    AETATEM    rAKOLI    M.  205 

78.  Christianoriim  status  sub  Arabi- 
bus  — Porro  in  Syria.  Palaestina,  ^Egypto, 
aliisquc  terris,  mahumetico  iugo  subiectis, 
cliristianis  suam  Religionem  excrcore  qui- 
dom  licebat ,  sod  sub  dura  servitute.  Diver- 
sus  fuit  eorum  status  sub  diversis  chalifis,  e 
quibus  nonnulli  christianos  cruento  modo 
insectati  sunt '.Practerea,rupta  iam  a  prae- 
codente  saeculo  inter  Mahumetanosseu  Ara- 
besroligiosa  ac  politica  unitate,continua  fuit 
intor  eos  de  chahfatu  concertatio,  chalifae 
plorique  aut  deiecti  aut  necati  sunt;  factiones 
urtae  sunt  sibi  invicem  infcnsissimae,  quae 
sibi  bella  exitialia  intulerunt.  Quum  talis 
esset  per  hoc  aevum  Aral)um  status,  con- 
cludere  licet  inquietam  tristemque  fuisse 
christianorum  sub  eorum  dominatu  condi- 
tionem. 

79.  Synodus  Gentiliaca  —  Iconoclastae 
graeci  relationibus  inter  Constantinum  im- 
peratorem  et  Pipinum  regeniFrancorura  uti 
tentarunt  ad  inferendara  suam  impietatem 
in  ecclesias  Galliae.  Praeterea  Romanos  ac- 
cusabant,  quod  Spiritura  S.  a  Patre  et  Filio 
procedere  dicerent.  Pipinus  raetuens,  ne  ec- 
clesiastica  pax  in  regno  suo  his  disceptatio- 
nibus  turbaretur,  an.  7G7  episcopos  et  opti- 
mates  convocavit  in  villa  Gentiliaco  prope 
Parisios ;  siraulque  Paulum  Pp.  I  certiorem 
reddidit  do  convocata  synodo  eiusque  causa. 
Rescripsit  Pontifex ,  se  confidere ,  fore  ut 
nihil  a  syuodo  ageretur,  nisi  quod  ad  s.  Ec- 
clesiaeetorthodoxaefidoi  exaltationera  con- 
duceret.  Actura  fuit  in  hac  synodo  de  sacris 


imaginibus  et  de  processione  Spiritus  S.;  sed 
quisfuerit  illius  exitus,  non  referunt  scri- 
ptores  2.  Attaraen  observat  Natalis  Alexan- 
der,  e  fide  ecclesiarura  Galliae,  aliis  horura 
teniporura  monumentis  probata,  et  ex  iis, 
quae  ab  episcopis  Galliae  in  aliis  postea  sy- 
nodis  acta  sunt ,  inferri  satis  posse ,  Icono- 
clastarum  haeresim  fuisse  damnatam,  fi- 
demque  de  processione  Spiritus  S.  a  Patre 
et  Filio  confirmatam. 

80.  Stephanus  III  Pontifex  {an.  768)— 
An.  767  iv°  kal.  iulii  ad  raeliorera  vitam 
evocatus  est  s.  Paulus  Pp.  I.  Eo  adhuc  ani- 
raara  agente,  Toto,  dux  Nepesinus,  arraata 
manu  urbom  ingressus ,  populum  ad  eligen- 
dura  Constantinum  fratrera  suum  adhuc  lai- 
cum,  et  Georgium  episcopum  Praenestinum 


vocem  adoramux  vel  adoratio  non  sempcr  cuUum  ab- 
solutum  seu  latriae,  sed  ctiam  relativum  ,  seu  hiper- 
duliae  et  duliae,  inlelligunt,  uti  ex  Actis  concilii  M- 
cacni  II,  et  ex  huius  epislolae  contextu  satis  palet. 

1  Theophan.,  Cronograph. 

"-  Labbe,  Concil.  t.  VI,  p.  1703. 


206 


EPOCHA   V.    A    PSEVDOPROPHETA   MAHOMET 


ad  eumdem  ordinandum  compulit*.  Constan- 
tinus,  ut  usurpatam  sedem  conservaret,  Pi- 
pini  regis  Francorum  gratiam  sibi  concilia- 
re  tentavit,  datis  ad  eum  litteris,  quibus  sc, 
quamvis  invitum  ad  summum  pontiticatum 
evectum  fuisse,  mentiebatur.  Armis  fratris 
sui  protectus  summum  sacerdotium  usur- 
pavit  tredecim  mensibus,  post  quos  Longo- 
bardis,  a  Christophoro  primicerio  eiusque 
filio  Sergio  ad  liberandam  Ecclesiam  in  ur- 
bem  evocatis,  Toto  dux  devictus  et  Con- 
stantinus  deiectus  est.  Brevi  post  alter  an- 
tipapa,  nempe  Philippus  monachus,  a  Wal- 
diperti  presbyteri  factione  pontifex  procla- 
matus  est.  At  accitis  in  urbem  Longobardis, 
decimotertio  ab  obitu  Pauli  I  mense  uter- 
que  antipapa  deiectus  fuit,  omniumque  suf- 
fragio  secundum  sacrorum  canonum  prae- 
scripta  nonis  augusti  an.  768  electus  et  or- 
dinatus  est  Sthephanus  III,  siculus^. 

Is  quam  primum  Ecclesiae  gubernacula 
suscepit,  episcopos  ex  Italia  Romam  ad  sy- 
nodum  convocavit.  Litteras  etiam  scripsit 
ad  Pipinum,  Francorum  regem  eiusque  fi- 
lios ,  Carolum  et  Carolomannum ,  rogans  ut 
aliquot  episcopos,  ss.  Scripturis  et  canoni- 
bus  eruditos,  Romam  ad  synodum  mitte- 
rent.  Obierat  Pipinus  priusquam  hae  litte- 
rae  in  Galliam  adlatae  essent,  sed  eius  filii 
et  successores,  Carolus  et  Carolomannus, 
episcopos  12  Romam  miserunt.  Cum  his  et 
episcopis  Italis  Stephanus  III  an.  769  in  ba- 
silica  Salvatoris  synodum  celebravit,  in  qua 
Constantinus  antipapa  Ecclesia  eicctus  et  ad 
perpetuam  poenitentiam  condemnatus  fuit; 
de  iis,  qui  ab  eo  ordinati  fuerant,  statutum 
est,  ut  suscepto  ordine  non  fungcrentur,  ni- 
si  post  pontificiao  reconciliationis  beneficium; 
sub  anathnmatis  poena  vctitum  est,nequis 
ad  pontificatus  honorem  promoveretur  nisi 
ex  ordinc  Cardinaliuni  presbjterorum  aut 
diaconorum ;  neque  ullus  e  militari  aliove 
ordine  se  pontificiae  electioni  iramiscoret: 
sed  ea  a  sacerdotibus,  Clero  et  proceribus 
Ecclesiae  perageret;  priusquam  Pontifex 
clectus  fuerit  in  patriarchium  dcductus,  op- 
timates  militiae,  cives  honesti  et  populus 
urbis  propcrarent  ad  eum  salutanrlum,tunc- 
quc  rnorc  solito  decretum  clcctionis  cnnfi- 
ceretur  ot  ab  omnibus  subscribcretur.  Idom 
ot  in  aliis  ecclesiis  sub  divini  iudicii  obtc- 
statione  et  anathematis  intcrdictionc  sjno- 
dus  decrcvit  observandum.  Eadem  sjnodus 


'  Sanfliiii,  Vila  lUi.  Ponfificum  ;  viflcbis  S.  Grcgor 
Kpist.  4f>,  Hilriol.  |)  00«,  t.  II. 
-  Baron.,  ad  an  708. 


contra  Iconomachos  edixit:  «  Si  ad  Ssrum 
consortium  venire  optamus,  profecto  haec 
omnia  in  honore  Ssrum,  sive  reliquias,  non 
solum  corporum  sed  et  vestimentorum,  sive 
basilicas  nominibus  eorum  memoratas,  sed 
etiam  imagines  et  vultus  illorum,  in  quolibet 
loco  depictas ,  ccleberrimo  honore  venerari 
debemus. . .  Crucem  pro  crucifixo  in  ea  Chri- 
sto  adoramus.  Si  quis  sacras  imagines  Domi- 
ni  N,  I.  Christi,  et  eius  Genitricis  atque  om- 
nium  Ssrum ,  secundum  ss.  Patrum  statuta 
venerari  noluerint,  anathema  sit '  ». 

Idem  Pontifex  minaces  litteras  dedit  ad 
Ravennatenses  contra  Michaelem  scrina- 
rium,  qui  post  Sergii  episcopi  obitum,  poten- 
tia  Mauritii  ducis  Ariminensis  et  assensu 
Desiderii  regisLongobardorum,  invaserat  ec- 
clesiam  Ravennatensem.  Leone  archidiaco- 
no,  qui  ad  eam  legitime  electus  fuerat,  in 
custodiam  coniecto.  Ravennatenses  litteris 
Pontificis  permoti ,  Leonem  restituerunt  et 
intrusum  Michaelem  Romam  duxerunt^ 
.  Scribit  Anastasius,  eumdem  Pontificem 
constituisse,  ut  omni  die  dominica  missarum 
sollemnia  super  altare  B.  Petri  celebraren- 
tur ,  et  Gloria  in  excelsis  Deo  diceretur  ^, 
a  septem  episcopis  cardinalibus  hebdomada- 
riis,  qui  in  ecclesia  Salvatoris  serviebant*. 
Episcopi  cardinales  dicebantur  ii,  qui  proxi- 
mos  urbi  episcopatus  habentes  et  R.  Eccle- 
siae  cardini  innixi,  Pontifici  celebranti  assi- 
stebant;  qui  sic  numerantur  a  loanne  diaco- 
no:  Osticnsis,  s.  Ruffinae,  Portuensis,  Al- 
banensis,  Tusculanensis,  Sabinensis  et  Prae- 
nestinus  ^ 

Quum  Desiderius  rcx  Longobardorum  , 
quamvis  saepius  a  Stephano  III  raonitus, 
civitates  Romanae  Ecclesiae,  quas  adhuc 
detinebat,  non  restituerct,  Pontifcx  litteras 
scripsit  ad  Carolum  et  Carolomannum,  eos- 
que  ortavit,  ut  Longobardos  ad  rcstituen- 
das  istas  civitates  compellerent,  et  hortatus 
est,  ne  alteruter  eorum  filiam  Desiderii  uxo- 


<  LMhbc  Concil.  l.  VI,  p.  1722. 

-  Anast.  yUae  lUl  Pdiilif.,  Stephan.  III. 

3  IJona,  lirr.  Lilurgicar.  I.  II,  c.  .i,  JJ  5,  iiiquil:  «  Ra- 
lio  huius  edicli  csl ,  qiiia  olim  a  solo  Episcopo  Gloria 
inexcelsis  ilici  polerat;  a  Preshytcris  vero  in  solo  ilie 
Paschalis  (licehatur,  ul  iiiitio  lihri  Sacramenlnruvi  s. 
(jrcgorii  lep;iiiius;  non  <|ui.i  ail  Kpiscopos  nia.xinio  pi-r- 
lineal  Mis.sani  celehrarc,  iil  explical  Suarez  (t.  III,  in 
III  part.  clisput.  S'.i,  .secl.  1);  seil  quia  re  vera  sic  lere- 
iial  mos  priscus  Ecclesiae,  ul  soli  Kpiscopi  hiinc  liym- 
niim  (liicreiil,  siciil  soli  iii  prima  popnli  salulalione 
iliiiinl  l\ix  vobis  iis  (liehiis,  quihus  Gloria  in  cxcclsis 
ilici  solet  II. 

'  Anast.  loc,  cil.;  Saiiiliiii,  Vilae  IU\.  Ponlifictim, 
Sleplianus  III. 

•■'  Dc  Ecclesia  Laleran.  c.  X. 


VSQVE    AD    AETATBM    CAROLl    M. 


207 


rom  ducorct,  nevo  sororein  snam  Gisilam  fi- 
lio  Desidcrii  in  matrimoniumtradcrcnt'.  Scd 
amicitia ,  quao  intcr  Desidcrium  ct  reges 
Francoruni  tunc  cxistobat,  obstahat,  quo- 
minus  hi  Pontificis  praccibus  faccrent  satis. 
Contra  Carolus ,  non  obstantibus  monitis 
Pontificis,  an.  770  Himiltrudcm,  lcgitimam 
coniugem,  rcpudiavit,  et  filiam  Dcsidcrii  in 
uxorcm  accepit,  sed  annosequentehancabe- 
git ,  ot  iUam  in  palatium  revocavit.  Obiit 
Stephanus  III  kalendis  fcbruarii  an.  772. 
81.  Obitus  Pipini  regis  —  Pipinus  rex 


>  Labbe, /oc.  cj7.  p.  1716. 


Francorum,  uti  diximus ',  obiit  an.768.Morti 
proximus  c  proccrum  et  episcoporum  con- 
sensu  rcginim  inter  duos  filiossuos  itadivi- 
sit,  ut  Carolus  Austrasiam,  Neustriam,  Thu- 
ringiam  ,  Bavariam  ct  partem  Aquitaniae, 
Carolomannus  reliquas  provinciasacciperot. 
Quum  Carolomannus  an.  771  obiisset,  regni 
eius  proceres  ccclcsiastici  ct  laici  sibi  olege- 
runt  Carolum,  iam  Anstrasiae,  regcm, qui  sic 
universa  Francorum  ditione  solus  potitus  est. 
Ab  eius  aetate,  utpoto  rebus  maxirais  illu- 
stri,  novam  epocham  auspicamur. 


1  Vid.  p.  206. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  SEXTA 

A  CAROLO  M.  VSQVE  AD  PONTIFICATVM 
S.  GREGORII  VII.  AN.  1073. 


P  R  O  O  E  M  1  V  M 

In  praecedenti  epocha  vidimus,  quoraodo 
diverei  populi,  qui  in  Occidente  romani  im- 
perii  provincias  occuparunt,  ad  Ecclesiae 
gremium  sint  adducti,  in  locum  voteris  im- 
perii  christiana  regna  efformarint,  et  cum 
antiquis  incolis  in  unam  societatem  seu  civi- 
tatem  coaluerint.  Alios  in  praesenti  epocha 
nominatim  Saxones  ,  Bulgaros  ,  Bohemos , 
Moravos,  Ruthenos,  Polonos,  Hungaros,  A- 
vares,  Danos,  Suevos,  Normannos,  ad  reli- 
gionem  chri.stianam  aggregatos  videbimus. 
Quum  autem  nova  haec  Occidentis  regna 
unam  quasi  societatem  christianam  consti- 
tuerent,  anno  800  Leo  Pp.  III  Carolo  M. , 
tanquam  Religionis  defensori  et  pacis  publi- 
cae  protectori  in  illa  summara  dignitatem 
contulit,  eumque  imporatorem  constituit  et 
unxit.  Inde  imporii  germanico-christiani  ini- 
tia,  cui  ut  supremi  arbitri  praesidebant  RR. 
Pontifices,  et  in  quo  ius  publicum ,  iara  an- 
tehac  in  reguis  christianis  receptum,  magis 
evolutum  fuit. 

Verum  haec  sacerdotium  inter  et  impe- 
rium  concordia  et  ordinatus  rcrum  publica- 
rum  status  non  perdurarunt;  sed,  ut  huma- 
nis  rebus  accidit ,  labento  tempore  turbata 


et  pene  subversa  fuerunt.  Bella  civilia  inter 
Caroli  M.  successores,frequentes  raagnatura 
factioneSj  principum  in  res  sacras  audacia, 
Norraannorum.incursiones  Ecclesiaeac  civi- 
tatis  paci  et  prosperitati  obfuerunt  malaque 
ingentia  attulerunt.  Inde  quippe  secutae 
sunt  sacordotium  inter  et  imperium  discor- 
diae,  sacrorum  iuriumcontemptus,  littera- 
rum  et  sciontiarura  iactura,  disciplinae  de- 
triraentura,  ignorantia  inter  viros  etiara  ec- 
clesiasticos,  raorum  depravatio. 

Divina  vero  providentia,  quae  olim  Ec- 
clesiae  contra  principum  furorera ,  philoso- 
phorura  invidiam  et  haereticorura  perfidiam 
tulerat  opem,illara  etiam  protexit  contra  do- 
mesticorum  flagitia  ;  excitavit  vjros  sincera 
piotate,  fide  et  fervore  plonos,  qui  ecclosia- 
stica  iura  et  libertatem  vindicarunt,  resti- 
tuendae  disciplinae  et  corrigendis  raoribus 
operam  navarunt,  ot  avitam  Fidom  non  tan- 
tum  ab  orroribus  illibatam  defenderunt,  sed 
etiam  inter  populos  hactenus  non  credentos 
propagarunt. 

In  Oriento  post  Iconoclastarum  turbas  te- 
terrimi  schismatis,  quo  postea  ecclesiaGrae- 
ca  a  Romano-catholica  avulsa  fuit ,  initia 
posuit  ambitiosus  suporbusque  Photius.  At 
quo  magis  Gracci  a  R.  Ecclesiae  obsequio 


208 


EPOCHA    VI.    A    CAROLO    M, 


declinabant,  eo  infestiora  sibi  experti  sunt 
armaTurcarum ,  qui,  chalifarum  Saraceno- 
rum  potentia  civilibus  bellis  attrita,  iis  prae- 
valuerunt,  Perside,  Armenia,  aliisque  regio- 
nibus  potiti  sunt,  graecumque  imperium  ad 
summas  angustias  redegerunt. 

1.  Carolus  M.  rex  Francorum  {an.  771) 

—  Carolus  M.  an.  771  universum  Franco- 
rum  regno  solus  potitus  ' ,  regni  sui  limites 
magnopere  protulit :  Longobardos  in  Italia, 
Mauros  in  Hispania  ,  Avares  in  Hungaria  , 
Slavos  in  Bohemia,  ferocesque  Saxones  et 
Danos  acie  vicit,  Ecclesiam  protexit,  Apo- 
stolicae  Sedi  contra  rebelles  et  hostes  opera 
tulit,  eiusque  ditionem  plurimum  auxit,  pro- 
pagandae  christianae  Religioni  inter  suba- 
ctos  populos  operam  praestitR,  ad  restituen- 
dam  in  populo,  clero  et  in  monasteriis  disci- 
plinam  episcopis  auxilium  praebuit,  instau- 
randae  litterarum  et  scientiarum  culturae 
animum  applicuit.  Quibus  aliisque  rebus  ge- 
stis,  ut  videbimus,  Magni  cognomentum 
meruit, 

2.  Hadrianus  I  Pontifex  {an.  772)  — 
Post  Stephanum  III,  qui  obiit  an.  772,  ad 
summum  pontificatum  v°  idus  februarii  e- 
vectus  fuit  Hadrianus  I.  Romanus,  cardina- 
lis  diaconus,  pietate  ac  eruditione  commen- 
dandus,  qui  Ecclesiam  gubernavit  23  annis 
et  1 1  fere  mensibus,  nempe  usque  ad  an.  795. 
Is  contra  Desideriura  regera  Longobardo- 
rum,  R.  Ecclesiae  ditioni  infestum,  Caroli 
M.  opem  imploravit,  obtinuitque.  Eum  tunc 
in  Romana  synodo  CaroH  M.  concessisse  ius 
eligendi  R.  Pontificem  et  investiendi  archie- 
piscopos  et  episcopos  per  singulas  provin- 
cias,  commentum  est  Sigeberti -.  An.  781 
ambos  Caroli  M.  filios  ,  Pipinum  Italiae  et 
Ludovirum  Aquitaniae  reges  a  patre  crea- 
tos ,  Romae  oleo  sacro  unxit.  Irones  augu- 
stae  eiusque  filii  Constantini  imperatoris  ct 
Tharasii  patriarchae  Cp.  votis  de  convocan- 
do  generah'  concilio  ad  condemnandara  Ico- 
noclastarum  haeresim  ot  restituondum  dog- 
ma  catholicum  assensit,  legatosquc,  qui  suo 
nomine  ei  praesiderent ,  misit,  ut  infra  vi- 
debimus. 

3.  Finis  regni  Longohardorum  (^w.774) 

—  Quum  Desiderius  rex  Longobardorum  , 
spretis  omnibus  pactis  et  iuribus,  rursus  o- 
xarchatum  Ravennatcnsem  invasisset;,  va- 


»  Vid.  p.  207. 

-  Chron.  ad  an.  77.3  ,  apud  Pislor.  Scriptor.  rer. 
Gcrman.  I.  I,  p.  780.  Cf  Baron.  ad  an.  774.  et  06i;  P. 
dc  .Marca,  De  concord.  sacerd.  e.t  impcr.  I.  VIII,  c.  12; 
Thomassin  ,  Disciplin.  cccl.  p.  II,  I.  II,  c.  10  el  2,"); 
Sandini,  Dissert.  XIX 


rias  R.  Ecclesiae  urbes  et  castella  occupas- 
set,  ipsisque  Romanis  timorera  iniiceret;  cum 
Hadrianus  Pp.  rem  cum  eo  componere  fru- 
stra  tentasset ,  Pontifex  pro  urbis  et  populi 
sui  defensione  imploravit  auxilium  Caroli  M. 
regis  Francorum  et  Patricii  Romanorum. 
Carolus  primo  legatos  misit  ad  Desiderium, 
ut  eum  in  ordinem  redigeret.  Cum  vero  nihil 
proficeret,  Carolus  an.  773  Alpes  cum  exer- 
citu  superavit,  Longobardorum  copiis  ubi- 
que  profligatis,  Ticinum,  quo  Desiderius 
confugerat,obsidione  cinxit.  Tunc  Spoletani, 
Reatini,  Firmani,  Auximani,  Anconitani  et 
Fulginatenses,  a  Desiderii  metu  liberi,  Ro- 
mam  confugerunt ,  Hadrianum  papam  de- 
precantes,  ut  eos  in  servitium  B.  Petri  et  s, 
Romanae  Ecclesiae  susciperet,  praestitoque 
iuramento  promiserunt,  se  in  fide  Hadriani 
eiusque  successorum  fideliter  permansuros; 
quos  omnes  Pontifex  magna  cum  laetitia 
suscepit '.  Tum  Romam  ad  celebrandum 
Pascha  et  honoranda  Apostolorum  limina 
progressus  est:  ab  Hadriano  Pp.  honorifice 
exceptus,  donationes  a  Pipino  patre  suo  R, 
Ecclesiae  factas,  non  solum  confirmavit,sed 
novo  diplomate  a  se  et  episcopis,  abbatibus, 
ducibus  et  comitibus ,  qui  erant  in  suo  co- 
raitatu,  subscripto,  Roraanae  Ecclesiae  do- 
navit  totum  exarchatum  Ravennatensem , 
insulam  Corsicam ,  provincias  Venetiarum 
et  Istriae,  ducatus  Spoletanum  et  Beneven- 
tanum,  cum  Parma  et  Mantua  ^,  Hadrianus 
vero  Carolo  dono  dedit  codicera  seu  colle- 
ctionem  canonum  ,  Carolus  deinde  bellum 
contra  Longobardos  prosecutus,  eos  supera- 
vit,  Desiderium  interceptummonasterio  Cor- 
beiensi  inclusit,  et  an,  774  ditionera  Longo- 
bardicam  sceptro  suo  subiecit '. 

Carolus  vix  in  Galliam  regressus  erat, 
quum  Rotgandus, quem  ducatui  Foroiulicn- 
si  praefecerat,  rebellioncm  molitus  est,  om- 
neraque  Italiara  ad  defectionera  sollicitabat. 
Carolus  litteris  Hadriani  Pp.  de  ca  re  certior 
redditus,  an.  776  exercituni  in  Italiam  du- 
xit  et  debcUato  Rotgando,  rebelles  ad  obsc- 
([uiura  reduxit,  et  R.  Ecclesiao  ditionem 
auxit  territorio  Sabinensi.  An.  787  Carolus 
rursum  in  Italiam  movit  ad  corapescendam 
audaciam  Arigisii,  ducis  Beneventani  ,  qui 
Longobardos  ad  excuticndum  iugum  Fran- 
cicura  excitabat,  Arigisius  adventu  Caroli 
perterritus,  se  dedidit,  fidem  ei  iuravit  et 

'  Anasl.  VitaeRR.  Pontif. ,  Hadrian.  T. 

»  Anast.,  Ibid. 

'■  Longohardi  in  llalia  inprcssi  sunt  ;inno  r>ri8,  idco- 
qup.recnum  Longobardicum  duravit  lanluman.206;vi- 
dcsis  P.  157, 1fii,172,  177,  lOfi.  Papi  ad  an.774,  g  7. 


VSQVE    AD    rONTIFICATVM   S.    GREGORII    VII, 


209 


obsidcs  tradidit.  Carolus  euni  in  tidera  reco- 
pit,  novis(|UO  urbibus  ot  castoUis  in  Tuscia 
ot  Campania  Apostoiieam  Sedom  donavit. 
An.  781  tilium  suum  Pipinum  constituit  re- 
irem  Italiae  seu  Longobardiae,  quem,  ut  et 
Ludovicum  ,  alterum  Caroli  tilium  et  a  pa- 
tre  creatum  regem  Aquitaniae,  Hadrianus 
Pp.  Roraae  sacro  oleo  unxit '. 

4.  BeUum  Saxonicum — Eodem  tempo- 
ro  Carolus  M.  bellum  trerebat  contra  Saxo- 
nes  ,  quos  tandem  subegit  et  ab  idolorum 
cultu  ad  Cliristianam  religionem  perduxit. 
Erant  Saxones  indolo  feroci  et  bellicosa ; 
divisi  in  Ostphalos,  Westphalos  et  Angarios 
seu  medios,  occupabant  terras  inter  Albim 
et  Amasium.  Idolorum  cultui  addictissimi , 
etiam  victimas  humanas  iis  offerebant.  E- 
xeunte  saeculo  VII  duo  fratres  Edwaldi , 
missionarii  ex  Anglia,  eorum  conversionem 
tentaverant;  sed  ambo  interfecti  fuerant.  S. 
Bonitacius  etiam  priori  medio  saeculi  VIII 
in  eorum  tinibus  Fidem  praedicavit  et  non- 
nullos  convertit.  Post  illos  s.  Lebwinus  pre- 
sbyter  ex  Anglia,  ad  Iselara  in  Frisia  Saxo- 
num  et  Francorum  terminum,  haud  paucos 
baptizavit,  et  in  ipsa  eorum  terra  ecclesiara 
extruxit,  quae  taraen  brevi  post  ab  idololatris 
fuit  destructa.  lidem  Saxones  iam  a  saecu- 
lo  VI  provincias  Francorum  praedabundi  in- 
vadebant,  et  quaravis  a  regibus  Francis  sae- 
pius  victi  et  ad  pendendum  tributum  coacti, 
quavis  data  occasione,  eorum  iugum  excu- 
tiebant,  et  provincias  tinitimas  infestabant. 
Anno  772  Carolus  M.  copiosum  exercitum 
contra  Saxones  duxit,  eos  post  atrox  utrin- 
que  praelium  vicit,  castrum  Eresburgura 
cepit,  et  faraosumidolum  Irminsul  destruxit, 
et  Saxones  usque  ad  Visurgim  subegit. 

Saxonum  conversto  — Saxones  victi  pa- 
cem  postularunt  et  obsides  dederunt.  Caro- 
lus  pacem  cum  eis  composuit  ea  Iege,ut  mis- 
sionarii,  quos  secum  duxerat  et  inter  quos 
erant  ss.  Lebuinus  et  Wiilebardus  presby- 
teri,  et  Sturmius  abbas  Fuldensis,  iuter  illos 
cliristianam  fidera  libere  praedicarent.  Ve- 
rum  an.  774,  Carolo  M.  agente  in  Italia  , 
Saxones  missionarios  eiecerunt,  contiguas 
Francorum  terras  invaserunt,  easque  ferro 
et  igne  vastarunt.  Annosequenti  Carolusex 
Italia  redux,  rebelles  rursum  vicit;  qui  de- 
nuo  fidera  suam  ei  obligarunt ,  obsides  de- 
derunt,  nulloque  modo  se  Evangelii  praedi- 
cationem  irapedituros  spoponderunt.  Carolus 


'  Anasl.  Vitae  RR.  Pontif. ,  Hadrianus  I.  Egi- 
iiliard.  Vita  CaroliM.;  [ie.ciiio,  Chronicon;  Anna- 
les  Fuldenses,  Metcns-^s,  Bertiniani. 

WOUTERS,  I. 


vix  indo  discesserat,  quura  Saxones  iuratara 
fidora  fregerunt;  at  iuopinato  eius  adventu 
perlerriti,oi  ad  Lippam  an.776  occurrerunt, 
se  eius  imperio  subiecerunt,  iuratam  antea 
fidem  confirraarunt,  ot  raulti  cura  uxoribus 
suis  et  liberis  baptismura  susceperunt. 

Quum  anno  sequente  (777)  Carolus  re- 
gni  comitia  celebraret  Padorbornae,  princi- 
pes  Saxonum  ad  ea  ctiam  convenerunt,  Ca- 
rolo  obsequiura  praestituri.  Multi  eorura 
baptismum  postularunt ,  proraittentes  ,  nisi 
in  fide  Caroli  eiusquefiliorum  perseverarent, 
se  et  siia  omnia  in  arbitrio  regis  fore.  Ve- 
ruratamen  an.  778  rebelles  excitati  a  Witi- 
lcindo,  raissiouarios  rursus  eiecerunt,  et  ad 
Rlienura  us(|ue  progressi  omnia  horrendum 
in  modum  depopulati  sunt.  Carolus  rebel- 
les  repressit,  et  an.  780  magnus  Saxonum 
numerus  baptismum  suscepit.  Rex  optime 
sciens  ,  gentera  barbaram  religione  raagis 
quam  armis  esse  domandam,  priusquam  in 
G-alliam  regrederetur,  illis  episcopos  et  pre- 
sbjteros  dedit  ,  indicato  singulis  ad  ei'u- 
diendum  populum  certo  regionis  spatio.  Ex 
quo  tempore  christiana  fides  celerius  inter 
Saxones  propagata  est. 

Quamvis  semper  victi  et  nonnunquam  se- 
vere  castigati,  novas  adhuc  rebelliones  ten- 
tarunt.  Anno  antem  785  rebellionum  duces 
Witikindus  et  Albio  Attiniacum  ad  Caro- 
lura  venerunt,  se  ei  submiserunt  et  baptizati 
sunt.  Carolus  christianae  Religioni  potius 
quam  suo  imperio  Saxones  subditos  cu- 
piens,  illara  ubique  iiiter  eos  propagandam 
curavit.WitikindietAroionis  exemplo  Saxo- 
nes  passim,  proceres  et  plebeii,  deorum  cul- 
tum  abiecerunt  et  baptisraum  postuiarunt; 
ecclesiae  multae  cura  monastei^iis  extructae 
sunt,  et  ab  an.  780  et  deinceps  instituti  epi- 
scopatusOsnabrugensis,Mindensis,Verdensis 
etBremensis,quibus  an.795Paderbornensis, 
et  an.  801  Monastcriensis  additi  sunt. 

An.  793  Saxones  ultra  Albim  conseden- 
tes  et  adhuc  ethnici ,  alios  infra  Albim  ad 
rebellionem  excitare  coeperunt;  sed  Carolus 
M.  mox  non  tantura  inter  hos  ordinem  resti- 
tuit,  verura  an.  790  Albira  transgressus,om- 
nes  etiam  illic  Saxones  subegit.  Posthac  ad- 
huc  sepius  rebelles,  sed  confestim  repressi, 
demum  an.  803  sinceriorem  fidem  Carolo 
iurarunt.  Tunc  bello  finis  constitutus  est,  et 
Saxones  in  christiana  Religioue  persevera- 
runt  ^ 


1  EginhanJ.  Vita  Caroli  M.,  et  Annal.;  itera,  An- 
nales  Fuldenses,  Bertiniani,  Laurissenses  et  Lau- 
riihame^ises. 

15 


210 


EPOCHA   VI.    A    CAROLO    M. 


5.  Ava7'um  conversio  —  Victor  etiam  ex- 
stitit  Carolus  M.  de  Avaribus,  alias  Hunnis^ 
incolentibus  autiquam  Pannoniam  in  ho- 
dierna  Hungaria  et  Austria  infra  Anasum, 
quo  a  Bavaris  separabantur.  Cum  illi  etiam 
Francorum  fines  infestarent,  Carolus  M.  ab 
anno  791  contra  eosdem  bellum  gessit  eo 
successu,  ut  intra  6  annos  eorum  terras  us- 
que  ad  Arabonam  et  Dravum  sibi  subieCe- 
rit.  Sollicitus  de  novis  subditis  ad  chri- 
stianam  Religionem  adducendis,  presbyteros 
ad  eos  destinari  curavit,  qui  eosdem  erudi- 
rent.  Avares  passim  Fidem  et  baptismum  su- 
sceperunt.  Optime  de  eorum  conversione  me- 
ruit  Arno,  episcopus  Salisburgensis,  cui  A- 
varum  regio  in  spiritualibus  subiecta  fuit, 
cuiusque  sedes  ideo  metropolitica  iura  ac- 
cepit.  Arno  non  tantum  Avarum,  Francis 
subditorum,  sed  etiam  Slavorum  Carinlhio- 
rum,  quibus  iam  sub  decessore  suo,  s,  Virgi- 
lio,Evangelium  fuerat  annuntiatum,  terras 
peragravit,  ubique  Fidem  praedicans,  eccle- 
sias  erigens,  et  presbyteros  constituens.  At- 
que  ita  cliristiana  Religio  illic  longe  lateque 
fuit  propagata,  et  inde  etiam  ad  alios  po- 
pulos  Slavos  conlerminos  delata  ^ 

0.  Ecclesiae  status  in  Oriente  —  Interim 
in  Syria,  Palestina,  Aegypto,  aliisque  terris, 
Saracenorum  dominationi  subiectis,Christia- 
ni  suam  Religionem  quidem  exercere  per- 
mittebantur,sed  sub  dura  erant  servitute.Va- 
rius  fuit  eorum  status  secundum  diversam 
califarum  ,  quibus  parebant,  indolem ;  alii 
ex  liis  eos  gravius,  alii  minus  vexarunt:  non- 
nuUi  eosdem  cruento  modo  insectati  sunt '. 
Praeterea  rupta  iam  inde  a  saeculo  VII  in- 
ter  Mahometanos  religiosa  et  politica  uni- 
tate,  continua  fuit  apud  eos  de  califatu  con- 
cerlatio,  ct  factiones  cxortao  sunt  sibi  invi- 
cem  infcnsissimac  ,  undc  frequentissima  ct 
exitialia  bclla;quae  omnia  Christianorum 
in  illoruni  terris  conditionem  admodum  in- 
quietam  tristemque  rcddebant. 

In  imperio  Gracco  Constantinus  Copro- 
nymus  persccutioncm  contra  sacrarum  I- 
maginum  cultum  continuavit,  utdiximus, 
usque  ad  annurn  775,  quo  extinctus  est. 
Ei  in  imperio  successit  Leo  IV,  eius  lilius, 
qui  patris  et  avi  sui  bellum  contra  sacras 
Imagincs  prosecutus  est,  lcniori  tamen  ratio- 
ne  ,  sed  an.  779,  quum  imagincs  in  occulto 
coli  rescivisset,  in  id  facientes  severe  ani- 
madvertit,  ipsamquc  uxorem  suam  Ircnem 


'  Annales  Francorum  cl  Lanrixsense.i;  ilcm,  Ft- 
/a  s.  liv.dberti,  Hj^ud  Canisium,  Lcclion.  antiquit.  l. 
111,  p.  II. 

2  Tliuopiian.  Chronograiih. 


sub  cuius  cervicaliimagines  deprehenderat, 
repudiavit.  Verum  brevi  post ,  anno  scilicet 
780,  Leone  IV  mortuo,  imperium  accepit 
Constantinus  VI,  filius  eius  decennis,  sub  tu- 
tela  matris  suae  Irenis ,  quae  pacem  Eccle- 
siae  restituendam  curavit. 

7.  Concilium  Nicaenum  II,  generale  VII 
{an.  786-87) — Irenes  augusta,  rebus  im- 
perii  aliquantum  compositis,  cum  filio  suo 
Tharasio,  anno  784  ad  sedem  Cp.  evecto, 
contulit  de  aptiori  via  extirpandae  haere- 
seos  Iconoclasticae  et  restituendi  dogmatis 
catholici.  Placuit  via  Concilii  generalis.  Un- 
de  litteras  supplices  dederunt  ad  Adria- 
num  Pp.  I,  ut  convocationem  generalis  con- 
cilii  adprobaret,  illudque  praesentia  sua  co- 
honestaret.  Pontifex  concilii  celebrationi  as- 
sensit  datis  ad  eos  litteris,  in  quibus  lauda- 
ta  eorumdem  erga  Apostolicam  Sedem  obe- 
dientia,  ss.  Imaginum  cultum  egregie  vindi- 
cavit.  Praeterea  Petrum  presbyterum  et  Pe- 
trum  abbatem  Constantinopolim  legavit,  ut 
vice  sui  concilio  praesiderent  ^ 

Concilium  inchoatum  est  Constantinopoli 
an,  786 ;  sed  suborta  praetorianorum  mili- 
tum,  haeresi  infectorum,  seditione,  illius 
celebratio  dilata  est  in  annum  sequentem. 
Turbis  autem  compositis,  an.  787  concilium 
resumptum  fuit  Nicaeae  in  Bithynia.  Inter- 
fuerunt  350  episcopi ,  multi  abbates  et  pro- 
ceres.  Politianus  patriarcha  Alexandrinus, 
Theodorus  Antiochenus  et  Elias  Hierosoly- 
mitanus,  tyrannide  Saraccnorum  praepedi- 
ti,  legatos  miserunt,  qui  de  traditione  sua- 
rum  ecclesiarum  circa  ss.  Imaginum  cultum 
testarentur.PraesederuntduoApostolicaeSe- 
dislegati,  utexactisConcilii  patet^  Habitae 
sunt  Nicaeae  7  actiones  seu  sessiones;  octava 
vero  et  ultima  Constantiuopoli.  Actione  1% 
post  clegantemTharasiiCp.  orationem,  reci- 
tataesuntlittcrae  Constantini  imperatoriset 
Irenis  augustac,  quibus  inter  alia  mandaba- 
tur,  ut  secundum  consuetudincm  synodicam 
litteraeHadrianiPi).publicelegerentur.I)cin- 
dc  plures  episcopi,  ciurata  haeresi  et  poeni- 
tentia  exhibita,  in  sacrum  consessum  ad- 
missi  sunt.  Act.  2^  lectac  sunt  Hadriani  P[). 
litterae;  quibus  ss.  Imaginum  causa  ex[)li- 
cabatur,  et  legatis  postulantibus,  num  san- 
cta  Synodus  easreciperet,respondit  synodus: 


1  Labbe,  Concil.  t.  VII,  p.  32  cl  99. 

^CtNatal.  Alcx.  Hist.  eccl.  saec.  VIII,  diss.  3.  Errat 
prorccto  l'l)olius,  dum  I.  VII  De  synodis  scribit,  Tha- 
rasiuni  liuic  concilio  |)raescilissc;  is  solum,  quia  exer- 
citatissimus  et  pcrilissimus  linpjuac  fjraccae,  dc  legalo- 
rum  assensu  concilium  oralionc  iuclioavil  clinlcrlocu- 
lionibus  direxit. 


VSQVE   AD    rONTIKICATVM   S.  GREGORII   VII. 


211 


Sequimur,  ;w«})?>«?<.v  et  probamus.  Act.  3* 
loctae  sunt  littofao  Tliarasii  patriarchae  ad 
cacteros  Oriontis  patriarolias,  liornniquo  ro- 
s[)onsiones,  ot  opisoopi  pluros,  qui  lapsi  fue- 
rant,  in  soilos  suas  rostituti  sunt.  Aot.  •l''^  tc- 
stinionia  bono  nuilta  e  ss.  Soriptuiis  ct  Pa- 
tribusprolata  sunt  ad  probandum  loi:'itinnim 
ss.  Imap-inum  cultum ;  anathemata  dicta 
in  haerotiooslconoclastas,  ot  oditaFidei  pro- 
tbssio,  cui  singuli  opisoopi  post  Aitnstolieae 
Sedis  legatos  subscripseruat.  Act.  5'*^  proba- 
lum  est ,  Iconoclastas  haeresim  hausisso  a 
Iudaeis,Manichaeis,  Saraconis  aliisque.  Act. 
<P  acta  pseudo-sjnodi  Cp.  sub  Constantino 
Copronymo  habitae  proscripta  suiit.  Act,  7^ 
sex  praecedentia  concilia  oecumenica,  con- 
tirmata  sunt,  et  definitum,  ss.  Imaginibus 
lionorariara  adorationem,  non  tamen  veram 
latriam  esse  exhibendam,  «  His  ita  se  haben- 
tibus,  inquit  synodus ,  regiaque  incedentes 
via,  et  sequentes  divinitus  inspiratum  ss.PP. 
nostrorum  magisterium  ac  catliolicae  tradi- 
tionem  Ecclesiae,  dofinimus  in  omui  certitu- 
dine  et  diligentia,  sicut  figuram  pretiosae  ac 
vivificre  Crucis.ita  venerabiles  ac  ss.Imagines 
proponendas,  tam  quae  de  coloribus  et  tes- 
sellis,  quam  quae  ex  alia  materia...  Maxime 
Imaginem  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri 
lesu  Christi,  dein  intemeratae  Dominae  no- 
strae  sanctae  Dei  Genitricis,  venerandorum 
Angelorum  et  omnium  Ssrum  virorum.  Quo 
scilicet  per  hanc  imaginum  pictarum  inspe- 
ctionem,  omnes  qui  contemplantur,  ad  pro- 
totyporum  raemoriam  et  desiderium  veuiant 
illisque  salutationem  et  honorariam  adora- 
tionem  exhibeant ,  non  tamen  quae  secun- 
dum  fidera  est,  veram  latriam,  quae  solum 
divinae  naturae  competit;  ita  ut  istis,  sicut 
figurae  pretiosae  et  vivificae  Crucis  et  ss.  E- 
vangeliis  et  reliquis  sacris  monumentis,  in- 
censorum  et  luminum  oblatio  ad  lionorem 
harum  efficiendum  exhibeatur,  quemadmo- 
dum  et  antiquis  piao  consuetudinis  erat.  I- 
maginis  enim  honor  ad  primitivum  tran- 
sit...  ». 

Praeterea  concilium  edidit  22  canones  , 
spectantes  potissimum  ad  rem  hierarchicam, 
lilurgicara  et  disciplinarera  ^  Quibus  abso- 
lutis,  episcopi  ab  augustis  vocati  sunt  Con- 
stantinopolim,  u])i  solemni  ritu  inter  efFusas 
acclamationes  concilii  decreta  recitata  fue- 
runt.  Tliarasius  Cp.  patriarclialitterasscrip- 
sit  ad  Hadrianum  Pp.  ut  eum  de  concilii  ge- 
stis  et  consensione  in  dogma,a  Pontifice  prae- 
dicatura,  certiorem  redderet.  Pontifex  post 


<  Labbe,  Cu-ncil.  l.  VJI. 


logatorum  suorum  reditum,  concilii  acta  su- 
scepit  ct  e  graeco  in  latinum  vcrti  iussit '. 

Sic  regnantibus  Constantino  et  Irene,  ss. 
Imnginum  cultus  in  Oriente  rcstitutus  1'uit; 
sed  iiiOccidonte,  nempe  in  Galliis,  occasione 
huius  concilii  graves  disceptationes  excita- 
tae  sunt. 

S.  L/ljri  CaroUni  rt  Ki/nodux  Francofor- 
diensis — Quumprimum  concilii  Nicaeni  acta 
ad  Gallos  adlata  sunt,  multi  oficnsi  fuerunt, 
ac  si  in  illo  non  rolativus  sed  absolutus  et 
latriae  cultus,  soli  Deo  debitus  ss.  Imagini- 
bus  fuisset  assertus.  Provenit  hic  Francorum 
error  tum  e  mala  actorumconcililNicaeni, 
cui  nullus  eorum  interfuerat,  versione  lati- 
na,  pluriumque  factorum  ignorhntia,  tum  ex 
ambiguo  vocabulo  adorationis  in  concilio 
Nicaeno  a  Graecis  usurpato,  quo  hi  non  ve- 
ram  latriam,  sed  salutationem  et  adoratio- 
nem  honorariam  intelligebant,  uti  expresse 
distinxerunt  in  suo  decreto  seu  definitione 
dogmatica. 

Brovi  post  (790)  auctore  anonymo  prodie- 
runt  libri  4,  dicti  Carolini,  quod  Caroli  M. 
nomine  et  forsan  hortatu  fuerint  editi  ^.  In 
iis  concilii  Nicaeni  acta  ad  immoderatam 
crisim  censuramque  exigebantur  et  plus 
aequo  perstringebantur,  quasi  absolutus  ss. 
Imaginum  cultus  in  iisdem  foret  praescri- 
ptus.  Disputabant  autem  Franci  deconcilio 
Nicaeno  non  tanquam  de  oecumenica  sed 
nationali  Graecorum  synodo ,  quod  vix  ulli 
episcopi  Latini  ei  interfuissent ,  et  Hadria- 
nus  Pp,  illud  necdum  sollemni  ritu,  missis 
ad  universam  Ecclesiam  litteris,  confirmas- 
set,  aut  ut  oecumenicum  concilium  propo- 
suisset. 

Carolus  M.  ad  sedandas  controversias, 
occasione  concilii  Nicaeni  et  haereseos  Ado- 
ptianorum,  de  qua  mox  dicemus,  exortas, 
an.  794  numerosam  episcoporum  synodum 
ex  universo  regno  suo  congregavit  Franco- 
fordiae  ad  Moenum.  Editi  in  ea  sunt  5(3  ca- 
nones;  quorum  1°  damnata  fuit  haeresis 
Adoptianorum ;  2°  reprobata  fuit  doctrina 
eorum ,  qui  ss.  Imaginibus,  eamque  ac  Dei- 
ficae  Trinitati,  adorationem  impendendam 
dicebant;  quam  doctrinam  Patres  Franco- 


1  Cf  A.  Miizzarelli  ,  De  aucioritate  R.  Pontif. 
t.  II,  c  11;  I.  1].  Palina,  Praelecl.  Ilisl.  eccl.  t.  II, 
part.  II,  c.  2-3. 

2  Di.>;putanl  eiuditi,  qiiis  fuerit  anctor  Ubrorum  Ca- 
rolinorum.  VicIe.^Jis  INatal.  Ale.\.  Ilist.  eccl.  saec.  VIII, 
diss.  G;  Gretser.  Ilistoria  s.  Crucis,  part.  II;  Le  Coint, 
Aunates  ad  an.  7',)i.  Libros  illos  primo  lypis  edidit 
an.  irjW  loannes  Tilius.  Cf  11.  .1.  Floss,  De  suspecla  Li- 
brorum  Carolinorum  a  loaune  Ttlio  edUorum  fide 
conuncnlatio ,  Doniiae  1860. 


212 


EPOCHA   VI.   A   CAROLO    M. 


fordienses  in  concilioNicaeno  definitam  fiiis- 
se,  falso  putabant.  «  Allata  est  in  mediura, 
inquiunt,  quaestio  de  nova  Graecorum  sy- 
nodo  {ita  Franci  tunc  a^pi^ellahant  conci- 
liicm  Nicaenum  II),  quam  de  adorandis 
imaginibus  Constantinopoli  fecerunt;in  qua 
scriptum  habebatur,  ut  qui  imaginibus 
Ssrum,  ita  ut  Deificae  Trinitati,  servitium 
aut  adorationcm  non  impenderent,  anathe- 
ma  iudicarentur.  Qui  supra  ss.  Patres  no- 
stri  omnimodis  adorationem  et  servitutem 
renuentes  contempserunt ,  atque  consen- 
tientcs  condemnaverunt  ».  Caeteri  canones 
ad  disciplinam  spectant  ^ 

Hadrianus  Pp.  prolixam  scripsit  episto- 
lam  ad  Carolum  M.,  in  qua  ad  singula  ca- 
pita  libroinim  Carolinorum  respondit  et 
antiquam  doctrinam  de  ss.  Imaginum  cultu 
explicavit,  cui  cum  consentanea  esset  con- 
cilii  Nicaeni  definitio,  se  illud  suscepisse  si- 
gnificavit  '-.  Cum  autem  Franci  ab  errore 
Iconomachorum  essent  alieni,  et  commu- 
nionem  cum  iis,  qui  Nicaenam  synodum 
suscipiebant,  non  rumperent,  neque  mode- 
ratum  ,  sed  absolutum,  superstiliosum  et 
periculosum  imaginum  cultum  improbarent, 
Hadrianus,  oeconomia  usus,  censuit,  ad 
tempus  abstinendum  ab  obligandis  Francis 
ad  recipiendum  concilium  Nicaenum  tan- 
quam  oecumenicum ,  donec  ii,  rebus  melius 
perspectis ,  errorem  facti ,  in  quo  versaban- 
tur,  deponerent.  Hiac  factum  est,  ut  non- 
nisi  post  plures  annos  Franco-Galli ,  rem 
melius  edocti,  concilium  VII  susceperint  ^. 

9.  Adoptianorum  Jiaeresis — In  Hispania 
errorem  gravissimum  propagarunt  Felix 
cpiscopus  Urgellitanus  et  Elipandus  archie- 
pisc.  Toletanus.  Felix  an.  783  ab  Elipando 
consultus,  an  Christus  secundum  humanam 
naturam,  seu  quatenus  homo  cst,  proprius 
an  solum  adoptivus  Dei  Filius  credendus 
atque  dicendus  sit,  respondit,  dicendura 
esse  adojjtivum.  Felici  facile  assensit  Eli- 
pandus.  Ambo  hanc  doctrinam  ore  et  scri- 
pto  propugnarunt,  et  haercseos  Adoptia- 
norum  auctores  fuerunt.  Erat  liaec  doctrina 
nestorianae  haereseos  instauratio ;  quum 
cnim  adoptionis  ot  liliationis  terminus  atli- 
ciat  personam,  si  Ciiristus,  qua  liorao,  es- 
set  solum  adoptivus  Dei  Filius,  consequc- 


1  Labbe,  t.  VII,  p.  1013. 

2Ibi(l.  p.  915. 

3  Ea,  quac  Diilliieus  et  alii  e  libris  Cnrojinis,  et  e  sy- 
noilo  I'rancolor(liensi  oj^ponere  conati  sunl  contra  ca- 
Uiolicam  doctrinani  (ii;  sacrariini  Iniaiiiniini  ciiltii,  con- 
futata  rc|iciies  apinl  Nalal.  Alc.v  Jlisl.  ricl.  sacc  \III, 
(liss.  VI,  i^  7-« ;  1.  li.  Paliua,  1'iaelccl.  Hisl.  cccl.  t.  II, 
(lart.  II,  c.  4,  elc. 


retur,  non  tantum  naturam  sed  etiam  per- 
sonara  humanam  in  Christo  ad  divinae  con- 
sortiura  fuisse  assumptam,  duosque  in  eo 
esse  distinguendos  Dei  Filios,  proprium  et 
adoptivum  ^ 

Brevi  tempore  multi  in  Hispania  et  in 
Gallia  meridionali  tum  episcopi ,  presbyteri 
et  monachi ,  tum  laici ,  Felicis  et  Elipandi 
doctrinam  amplexi  sunt.  Haeresis  confestim 
a  viris  doctis  confutata  et  ab  episcopis  in 
synodis  atque  a  Romano  Pontifice  damnata 
fuit.  In  priraisEtherius  Episcopus  Uxamen- 
sis  et  Beatus  presbyter  libros  duos  contra 
Elipandura  scripserunt.  Eodem  tempore  Ha- 
drianus  Pp.  epistolam  scripsit  ad  episcopos 
Hispaniae,  eos  adraonens,  ut  sibi  ab  Elipandi 
errore  caventes,  constanter  perseverarent 
in  avita  doctrina,quae  confitetur,  Christum 
esse  propriura  et  unigenitumDeiFiliura,  ita 
ut  idem  sit  Filius  Dei  qui  Filius  hominis  ^ 
Paulo  post  eundem  errurem  doctissimis  li- 
bris  confutarunt  et  catliohcum  dogma  vin- 
dicarunt  Alcuinus  et  s.  Paulinus  patriarcha 
Aquileiensis.  Quura  autem  sedes  Urgellita- 
na  sita  essot  in  ea  Hispaniae  parte,  quae 
Francis  subiecta  erat,  et  error  etiam  in  Gal- 
liam  penetrasset,  Carolus  M.  an.  792  syno- 
dum  coegit  Ratisbonae,  in  qua  FeUx,  iussu 
regis  accersitus,  erroris  convictus  fuit.  A  re- 
ge  missus  Romam,  coramHadrianoPp.hae- 
resim  abiuravit.  Verum  Urgellam  redux, 
errorem  resumpsit  et  in  terras  Maurorura 
confugiens,  una  cum  Elipando  aliisque  ado- 
ptianis  Hispaniae  episcopis  propagare  co- 
natus  est.  Caroliis  M.  acceptis  ab  Elipando 
aliisque  Adoptianis  litteris,  quibus  illi  no- 
vara  causae  discussionem  postulabant,  an. 
794  coegit  supra  laudatam  synodum  Fran- 
cofordiensem,  in  qua  Felicis  et  Elipandi  do- 
ctrina  taniquara  impia  et  nefanda  haeresis 
damnata  fuit  ^.  Tunc  Carolus  M.  Lcidra- 
dum  episcopum  Lugdunensem  et  duos  alios 
sacerdotes  in  subiectain  sibi  Ilispaniae  par- 
tem  raisit,  ut  adoittianos  ad  catholicam  ve- 
ritatera  reducerent,  ([uod  ii  optimo  cum 
successu  feccrunt.  Felix  vero  et  Elipandus 
in  errorc  portiuaces  exstitorunt.Quapropter 
Leo  Pp.  111 ,  Hadriani  succcssor ,  an.  799  in 
Romana  synodo  hacrcsim  adoptianam  ito- 


i  Erranl  prorecloWaichius  {IIi.sl.  Adopliannr.),  etDa- 
snagius  (apud  Canisiuni,  Lrct.  aiiliquit.  t.  II,  p.  281) 
dicenlcs,  banc  controversiain  in  mera  logoniachia  et 
diversa  verborum  acceptione  atquc  exiilicalione  rnisse 
posilain.  Videsis  Nalal.  Alex.  loe.  cit.  diss.  VII;  I.  F. 
iMadiis.  Dissnrt.  de  haeresi  Fcliriana  el  Eitpaiidiaiia , 
iipiiil  /.acliar.  Thrsanr.  Iliriil  l.  IX,  p.  353. 

■i  Lal.be,  Cuncil.  t.  VII,  p.  lUl  I. 

:i  Labbe,  ibid.  p.  1U13  sqi]. 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM  S.  GREGORII   VII. 


213 


rura  damnavit,  et  Felicem,  nisi  eam  abiice- 
ret,  anathematizatum  et  ab  Ecclesia  sopa- 
ratuni  declaravit '.  Tune  Folixad  moliorem 
mentem  convorsus,  Aquisgranum  pi-ofcotus 
est,  ubi  an.  7*,>0  ab  Alouino  in  synodo  ple- 
nissime  coufutatus  et  crroris  convictus, 
haeresim  abiuravit.  Quoniam  vero  do  eius 
sinceritate  vei  constantia  dubitaretur,  se- 
di  suae  non  fuit  restitutus ,  sed  Lugduni  sub 
inspectione  episoopi  vivere  iussus  est,  ubi 
an.  818  supromum  diem  ohiit.  Neque  ina- 
nis  erat  ista  de  constanjia  Felicis  dubitatio, 
siquidem  post  eius  mortem  novum  scriptum, 
ad  confutandum  pristinura  errorera  ab  eo 
compositum,  repertum  est,  quod  Agobar- 
dus  episcopus  Lugdunensis  refutavit.  Ma- 
ius  dubium  est,  num  Elipandus,  qui  sub 
Maurorum  dominio  secure  agebat,  et  initio 
saeculi  IX  obiit,  ad  raeliorem  mcntem  re- 
dierit.  Adoptianorum  factio  cum  suis  au- 
ctoribus  disparuit  -. 

10.  Rerum  status  in  Hispania  —  Al- 
phonso,  cognoraento  catholico,  qui  in  Hi- 
spania  christianum  Asturiae  regnura  ma- 
gnopere  auxit,  an.  7.57  defuncto,  succes- 
serat  Froila.  Hunc  an.  708  excepit  Aurelius, 
cui  an.775  successitSila,  qui  regnavit  usque 
ad  an.  783.  Erant  tunc  teraporis  inter  emi- 
ras  Maurorum  in  Hispania  discordiae  ma- 
gnae  et  concertationes  de  sumrao  imperio, 
quibus  bene  usi  sui!t  nominati  principes  ad 
proferendos  regni  sui  liraites.  An.  777  So- 
limanus,  emira  Caesaraugustae,  Caroli  M. 
opem  imploravit  contra  Abd-el-Rahara,qui 
suramum  Maurorura  principatum  in  Hispa- 
nia  arripuerat.  Carolus  christianorum  in 
Hispania  conditioni  consultura  cupiens,  ex- 
peditionem  in  illara  suscepit;  et  superatis 
Pyreneis,  omnes  provincias  usque  ad  Ibe- 
rum  occupavit.  Emirae  se  Carolo  dederunt, 
quos  is  in  fidem  recepit.  Verura  Carolo  pro- 
pter  Saxonumrebellionem  ex  Hispania  evo- 
cato ,  Abd-el-Rahara  omnera  fere  terrara 
usque  ad  montes  Pyreneos  sub  potestatem 
suam  redegit.  Hunc  califam  an.  788  exce- 
pit  Hoscham,  qui  regnavit  usque  ad  an.  790, 
et  contra  Francos  et  Asturices  prosperura 
belium  gessit.In  Asturiapost  Silam,an.  783 
defunctum ,  regnavit  Maugaretus ,  qui  sce- 
lestissimam  pactionem  cum  Mauris  iniit. 
Eiim  an.789  excepitVeremundus  diaconus, 
qui  biennio  post  regnum  ccssit  Alphonso  II, 
cognomine  Casto.  Hic  contra  Mauros  pro- 
spere  certavit ,  labentem  regni  sui  statum 


restituit,tum  religionis  ctlibcralitatis,  tum 
bellicao  artis  laudc  suis  carus  et  exteris  for- 
mi(hxbilis,  regnavit  usquc  ad  annum  814. 
Bellum  vero  intcr  califam  Cordubensem  et 
Carolum  ]M.  semol  et  iterum  rosumptura  cst, 
donec  an.  812  inter  eos  de  pace  triennali  et 
dc  Ibero  ceu  terraino  inter  utriusque  rc- 
gnum  convenit. 

lis  porro  bcliis ,  quae  annis  multis  gesta 
sunt,  ecclesiarum  status  in  Hispania  mul- 
tum  perturbatus  fuit. 

11.  Sc7'iptores  ecclesiastici — Inter  scri- 
ptores ,  nuraero  non  multos,  de  quibus  in 
fine  praecedentis  epochae  loquuti  sumus', 
hi  quoque  enuraerati  sunt,  qui  sub  exitum 
huius  sacculi  floruerunt :  Georgius,  mona- 
chus  et  Tharasii  Cp.  sjncellus,  qui  CJiro- 
nicon  scripsit  ab  exordio  mundi  usque  ad 
initia  Diocletiani  imperatoris  ^;  s.  Theoplia- 
nes  abbas,  pro  ss.  Imaginum  cultu  an.  818 
in  exilio  defunctus,  qui  reliquit  Cronogra- 
phiam  ab  initiis  Diocletiani  iraperatoris  us- 
que  ad  an.  813  ^;  Paulus  Warnefridus,  gente 
Longobardus,  ecclesiae  Aquileiensis  diaco- 
nus,  Desiderio  Longobardorura  regi  a  se- 
cretis,  deinde  monachus  Casinensis,  qui 
praeter  alia  edidit  Historiae  Lonrjohardo- 
rum  libros  sex  et  continuationem  historiae 
Miscellae  Eutropii  ^ ;  s.  Paulinus,  episcopus 
Aquileiensis,  qui  scripsit  libellura  sacrosyl- 
labura(Ze56'.  Trinitate  adversusElipandura 
Toletanum,  libros  3  contra  Felicem  Urgel- 
litanura,  et  alia^;  Alcuinus,  gente  Anglus, 
ecclesiae  Eboracensis  diaconus ,  litterarum 
atque  scientiarum  tum  sacrarura  tura  profa- 
narumperitus,  quiaCarolo  M.inGalliam  in- 
vitatus,  ei  potentissimam  opem  tulit  in  re- 
staurandis  litteris  et  scientiis,multos  disci- 
pulos  inforraavit,  eruditionis  fama  celebres, 
reliquitque  epistolas  pluriraas,  expositiones 
et  coraraentaria  in  s.  Scripturam,  libros  de 
SS.  Trinitate ,  de  processione  Spiritus  S. 
a  Patre  et  Filio ,  aliosque  contra  Felicem 
et  Elipandura  ^. 

12.  Leo  III  Pontifex  (an.  795)  —  Ha- 
drianus  viii°  cal.  ianuarii  795  decessit,  cum 
annos  tres  et  viginti,  menses  decem,  et  dies 


»  Labbe,  iliid.  p.  H  i9. 

^  Annal.  Francorum,  Metens.  et  Loisel.;  Paulinus  ct 
Alcuinus,  LL.  contra  Felicem  el  Elipandum. 


1  Videsis,p.  200-201. 

2  Edidil  I.  Goar,  Paris.  1C52,  in-fol. 

3  Prodiit  cum  notis  Goar  el  Gombefis,  Paris.  1C55, 
in-fol. 

4  E.xtant  in  Biblioth.  PP.  Lugdun.  t.  XIII,  et  apud  iVIu- 
ratori,  Scriplor.  rer.  Ital.  t.  I. 

5  Edidit  Madrisius,  Venet.  1737,  in-fol. 

c  Edidit  Forben,  Ratisbon.  1777,  2  voi.  in-fol.—  Li- 
ber  Diurniis  HR.  Ponlificum,  incerli  auctoris  saeculi 
ipsius,  ad  veterem  historiam  Ecclesiae  iilustrandam  u- 
tilissimus,  an.  1080  editus  fuit  a  Garnierio,  in-4'',  cum 
notis  ct  dissertationibus, 


214 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO   M. 


septemdecim  in  Poniificatu  confecisset,  ita 
Carolo  M.  carus,  ut  audita  eius  morte  non 
teraperaverit  a  lacrymis^  Postridie  obitus 
Hadriani  eo  ipso  die,  quo  sepulturae  manda- 
tus  est,  unanimi  cleri  populique  consensu 
suflectus  est  Leo  III,  Romanus ,  presbjter 
cardinalis,  eruditione  morumque  integritate 
clarissimus,  qui  sedit  usque  ad  an.  816.  Is 
mox  electionem  suam  significavit  Carolo  M. 
Francorum  Regi,  eum  hortatus  est,  ut  Ro- 
manarn  Ecclesiam  tueri  pergeret,  eidem  pa- 
triciatus  romani  honorem  et  ius  seu  defen- 
sionem  R.  Ecclesiae  et  Urbis  confirraavit;  i- 
deoque  ad  eumdem  misit  vexiUum  Urbis  cum 
clavibus  Confessionis  s.  Petri  seu  e  sepulcro 
Petri  acceptis.  Quorum  insignium  duorum 
altero  quidem  civilis,  altero  vero  Ecclesia- 
sticae  rei  defendendae  facultas  Carolo  defe- 
rebatur'.  Anno  vero  799  Paschalis  primice- 
rius  et  Carapulus  sacellarius  R.  Ecclesiae, 
inique  ferentes,  Leonem  III  in  pontificatu 
sibi  fuisse  praelatum,  nefarios  homines  ex- 
citarunt,  qui  Pontificera,  ad  litanias  maiores 
seu  supplicationem  pergentem,  in  via  ag- 
gressi  sunt,  multisque  vulneribus  aftectum, 


*  Eginhardus,  in  Vita  Caroli  M.  c.  19. — Anastasius, 
(t.  I,  in  Vita  Ihulriani  I)  refert  eum  fecisse  pharum  ma- 
iorem  in  Ecciesia  s.  Petri  in  typum  Crucis,  qui  pendet 
ante  presbyterium,  habentem  candelas  raille  trecentas 
et  septuaginta;  et  constituisse,  ut  quatuor  vicibus  in 
anno  accendatur,  idest  in  iNativitate  Domini,  in  Pascha- 
te,  in  natali  Apostolorum,  et  in  nalali  Pontiticis. 

-  Nicolaus  Alemannus,  De  Lateranewiihiix  Parieli- 
nis,  c.  li  fin  Tlie.sauro  Antiqmtatum  et  Historiarum 
Italiap,  t.  VIII,  parl.  -i),  haec  liabet :  «  Nec  audiendi  sunt 
novatores,  qui  Carolum  per  Claves  Conlessionis  s.  Petri 
in  possessionemRomanae  Ecclesiae  immissum  voiuntn; 
vid.  Cointius  ad  an.  79G,  g  21.  Ad  rem  advertit  Andreas 
Vietorellus  (in  Addition.  ad  Ciaconiuui  in  Vita  Leo- 
nh  Ul)  «Ciaves  Confessionis  s.Petri  aLeone  missas  ad 
Carolum  non  fuisse  thecas  Reliqniis  refertas,  ut  visum 
est  Heilarmino  (l)e  Trunslationp  Imperii,  l.  \,  c.  13), 
et  Haronio  (ad  an.  79(5,  ^  I(j|,  sed  veras  claves,  quae 
Valicanae  Itasilicae  fores  claudebant  et  reserabant,  vel 
nionumenti  Principis  Apostolorum  penetralia  servabant. 
Id  enim  fecit  Gregorius  III,  cum  Carolo  .Martello  Urba- 
nam  obtulil  praefecturam,  petiitque  ab  eo,  ut  Romanae 
Ecclesiae  susciperel  defensionem:  indical)at  autem  ea 
re  Cregorius  se  Carolo  Martello  defendendae  Ecclesiae 
negolium  tribuere;  et  nihil  lam  sanctnm  liomae  reperiri, 
quod  sub  eius  tutela  et  praesidio  esse,  non  e.xoptHret  ». 
Abrahamus  Rzovius  {[)e  llnm.  1'ont.  apud  Rocabertum 
t.  I  llihliolhecue  Poutificiue)  subiungil:  ludsi  }iiivatii- 
res,  qui  e.v  eo  qund  Lco  III  Carolu  ,)/.  clures  aureas 
ex  Sppulcro  s.  I'etri  ile  more  acceptns,  et  ve.rilhini 
Ilomnnae  [jrhis  miserit,  per  claves  Carolnm  in  pos- 
sessionem  l{omanae  Ecclesiae,  et  per  vexillum  lin- 
nianae  Lrbis  immissum  affirmant,  icfnoruiites  mise- 
ri,  ve..xillum  tamquam  Dpfensori  licclesiae,  Cluves  au- 
tem  velut  rrliijiiisn  rpliiiuiarum  ciiltori  missiis  ritu 
priscii  es.se;  cum  ea  non  litnlum  Imperatnnhus,  ve- 
rum  et  aliis  Vruicijiibus  Chnslianis,  quihus  nihil  iu- 
ris  in  Ecclesiam  liomanam  est,  temporihus  Greiptrii 
causa  dcvolionis  millerentur.  Eadem  ante  Rzovium 
scripseral  IJaronius,  ad  an.  79(»,  g  |(i.  Eodem  moilo  lo- 
quitur  Pagius,  ad  an.  eundrni  v.i. 


in  custodiam  detruserunt.  Leo  Pp.paulopost 
amicorum  ope  e  custodia  eductus,  in  G-al- 
liara  ad  Carolum  M.  confugit.  Carolus  Pon- 
tificera  Romam  reduxit  et  gratulantibus  Ro- 
manis  in  locum  suum  restituit.  Praetei^eain 
causa  Leonis,  ab  adversariis  falso  accusati, 
arcliiepiscoporum,  episcoporum  et  abbatura, 
Italorum  et  Gallorura ,  synodum  coegit.  Illi 
vero  omnes  contestati  sunt,  se  non  posse  iu- 
dices  esse  Pontificis.  «Nos,  inquiunt,  Sedem 
Apostolicam,  quae  est  caput  oranium  Dei 
ecclesiarum,  iudicare  non  auderaus;  nam  ab 
ipsa  nos  omnes  et  vicario  suo  iudicamur;  ip- 
sa  autem  a  nemine  iudicatur,  queraadmo- 
dum  antiquitus  mos  fuit;  sed  sicut  ipse  Sum- 
mus  Pontifex  censuerit,  canonice  obedie- 
mus».  Quapropter  Leo  III  s.  Evangelia  am- 
plexus,  ambonera  conscendit,  et  coram  om- 
nibus  ordiuibus  se  ab  aflictis  sibi  criminibus 
iuramento  purgavit^ 

Post  paucos  annos  idem  Pontifex  rogatu 
Cai^oli  se  contulit  Mantuam,  inqui.siturus, 
a'n  reipsailh'c,utfama  erat,  reperiretur  spon- 
gia,  a  Longino,  qui  latus  Christi  Domini 
transfixerat,  sanguine  Salvatoris  imbuta.  In- 
de  Leo  Pp.  tran.siit  in  Graniara,  ut  ad  Caro- 
lum  de  eadem  re  referret'.  A  rege  honorifice 
exceptus,  Natalem  Domini  cum  eo  celebra- 
vit  apud  Carrsiacura.  Inde  per  Bavariam  re- 
gressus  est  in  Italiam. 

Pontificem,  cum  in  GSrmania  consisteret, 
petente  Carolo,  B.  Suitbertum  soUemni  ritu 
in  Ss.  album  retulisse,  hancque  esse  primam 
sollemnem  canonizationem,  aliqui  scripse- 
runt,  permoti  epistola  s.  Ludgeri ,  episcopi 
Monasteriensis,  quam  recitat  Baronius^.  At 
istam  narrationera  e.sso  falsam  et  epistohim 
Lugderi  supposititiam ,  iaradudum  eru(Uti 
ostenderunt^ 

13.  Carolus  M.  hwperator  (an.  800)  — 
Leo  Pp.  III  a  Carolo  M.  in  locum  suura,  ut 
supra  diximus,  restitutus;  ut  hunc  principera 
fie  Ecclosia  optirae  meritum,  novo  beneficio 
ad  illius  dcfensionem  excitaret,  an.  800  fe- 
sto  die  natalis  Domini  in  basilica  s.  Petri 
eum  Romanorum  imperatorem  salutavit,  et 
acclaraantibus  Romanis  oleo  sacro  inauiru- 


«  Anaslas.  Vilae  /?/].  Pnntif..  Leo  III. 

2  Baroniiis  et  Pagi,  ad  an.  804.  De  gnlliilis  sangui- 
nis  Christi  Domini,  quae  .Mantuae  vel  in  aliis  nonnullis 
ecclesiis  conservantiir ,  videsis  s.  Tliomam,  Summu, 
part.  III,  q.  T.l,  a.  2,  ad  3;  Card.  de  Liigo.  Disput.  1  f 
de  Incarnnt.  seel.  Ci,  n.  il;  Reneilict.  XIV,  De  llpiilif. 
ct  canitnn-al.  I.  IV,  parl.  ^2,  c.  7;  Honorat.  a  s.  Maiia, 
Animudrers.  in  usum  el  regul.  cril.  —  Nupcrrime  de 
.Maiiluana  Sangniiiis  Chrisli  insigni  lipsana  sermo  qiin- 
que  fuit  in  e|)hem.  Ln  Scienza  e  luFeile;  cf  vol.  1();2, 
pp.  37-2  sqq,  etr.lt,  Napoli  1870. 

'  Annal.  ad  an  8(»t. 

■«  Cf  i;eiiedi(t.  XIV,  loc.  cil.  I.  I,  c.  1  el  8. 


VSQVE   AD    PONTIFICATVM   S.  GREGORII    VII. 


215 


ravit  atque  pretiosissima  corona  decoravit'. 
Qnare  ipso  omisso  Patricii  nomine  Impera- 
tor  et  AuiTUstus  appellatus  est*. 

Tali  raodo  Leo  111  imperium  romanum, 
iam  abhinc  300  et  amplius  annis  in  Occiden- 
te  extinctum,  instauravit, —  atrjue  ita  Roma- 
num  Imperium  ob  destitutumaGraecoImpo- 
ratore  Ecclesiae  patrocinium,  pervenit  ad 
Francos  ^.  Complcctebatur  istud  imperium 
in  pi'imis  liaec  duo :  oliiciura  tuendae  Ec- 
clesiae  conti'a  inlideles,  haereticos  et  sedi- 


1  Anast.  Vitae  RR.  Pontif.,  Leo  III;  Eginhard.  Vita 
Ciiroli  M.,  Annales  Lauri.titensef!,  Bertiniani,  clc. 

-  .-l/iNij/.  Laure^liamens.v{c.  Caroliis  M.  primiis  in- 
ter  Imperatores  Occidenlis  a  Leone  lil  e  sollemni  ritu 
inautruratus  esl.  Eius  exempio  l.udovicus  l'ius  a  Ste- 
pliano  iV,  Lotliarius  eius  filius  a  Paschali  1  an.  823,  Lu- 
iJovicus  11  Lothario  genitus,  an.  SoO  aLeone  IV,  et  de- 
inde  alii.  ^on  enim  Francorum  reges  se  Imperatoris 
noniine  appellarunt,  antequam  Roniae  a  snmmo  Ponti- 
fice  sacro  oleo  inungerentur.  Ludovicus  II  (in  Episl.  ad 
Hasiliura.Macedonem,  Craecorum  Imperatorem)  iiiqiiit: 
Malrem  omnium  Ecclesiarum  Dei  defendendain  alque 
sutilimandam  suscephnus,  ex  qua  et  regnandi  privs, 
et  postmodum  imperandi  aucloritalein  prosapiae  no- 
strae  seminarium  sumpsit.  Nam  Francorum  Princi- 
pes  primo  lieges,  deinde  vero  Imperatores  dicti  sunt, 
ii  dumta.rat,  qui  a  Romano  Ponlifice  ad  hoc  oleo  san- 
clo  perfusi  sunt;  apud  Baronium,  ad  an.  871,  Ji  59, 
Germani  postea  Iraperatores  semel  ,  ilerum,  ac  tertio 
inaugurari  consueverunt.  Siquidem  Aquisgrani  pri- 
raum  imponebatur  ipsiscorona  argenlea,tamquamGer- 
maniae  regibus;  deinde  Mediolani  lerrea,  ut  Regibus 
Longobardorum;  postrerao  aurea  Romae,  ut  Iraperato- 
ribus.  Ritus  et  coeremonias  describit  Ludovicus  Anto- 
nius  Muratorius  in  Comment.  De  Cnronaferrpa,c.  16; 
vide  eliam  Edmundum  Marlene  ,  De  antiquis  Ecclesiae 
ritilius,  I.  II,  c.  9.  Albertus  Krantzius  (I.  1  Melropolis 
c.  I  i)  animadvertit,  quod  olim  Imperatores  non  pussi 
vivere  Pontifices  ad  supplicia  devocabant,  e.t  Graecu- 
li,  poslquam  apnd  eos  extincla  .s/(r/)e  Constantini,  e/ 
dfinde  Magni  Theodosii,  non  liabuere  Romantim  Pun- 
tificem  ,  nisi  quem  ipsi  confirmassent.  Mutatae  .'snnt 
rprum  viccs ,  ut  non  habeatur  Imperator,  nisi  qnem 
Piomanus  Ponlifex  conlinnaril  et  consecrarit.  (jiiod 
media  praesertira  aetale  adamussim  observalum  sci- 
rous. 

•^  Nicolaus  AJemannus  (Op.  cit.  c.  15)  haec  habef: 
Transferendi  causas  Imperii  tres  potissimum  liabuit 
Leo,  liahuerunt  eius  praedecessores  iam  inde  a  Grego- 
rio  II.  Quod  Orienlis  Imperalores  pessum  Religionem 
dedissent;  quod  Poutificum  Maximorum  neglecta  de- 
fensione  hostes  evasissent;  quod  iura  Ecclesiae  Roma- 
vae  per  scelns  occupassent.  Ludovicus  Augustus  Ba- 
silio  Macedoni  sic  exprobravit  religionis  crimen:  Sicut 
nos  Christiani  per  fidem  Cliristi  Ahrahae  semen  exi- 
stimus,  el  ludaei  per  perjidiam  Abrabae  filii  esse  de- 
sieruiit;  ita  quoque  nos  propter  ortbodoxiam ,  idest 
bonnm  opinionem,  regimen  Imperii  Romani  suscepi- 
mus:  Graeci  vero  propler  cacodoxiam,  videlicet  ma- 
lam  opinionem ,  Romanorum  Imperulores  exislpre 
cessaverunl  (in  Epist.  apud  Raronium,  ad  annoSTl, 
5;  01).  Ue  instauratione  Imperii  Occidentalis  facta  a 
Leone  III  fuse  disseruitCardinalis  Sfondratus  in  Gallia 
vindicata,  l)issert.2,  ^  '2,  n.  7;  Rellarminus,  I)e  transla- 
tione  Imperii  a  Graecis  ad  Erancos ,  et  (vardinalis  Pe- 
Ira,  (Jomment.  ad  Constilul.  Apostolicas .  t.  IU.  n.  7. 
Vid  quoque  Sandini,  in  adnot.  4  ad  s.  Simphcium  Pp. 


tiosos,  atquo  suramam  di?:nitatera  sen  hono- 
ris  primatum  supra  occidontis  principos;  a- 
doo  ut  rarolus  M.  eiusque  successoros,aRR. 
rontilicibus  nncti  et  inaugurati,  praeter  au- 
gustum  noraen  et  imperialia  insignia  in  re- 
publica  seu  societate  christiana  acciperent 
maiestatera,  et  Ecclesiae  universae,  praeser- 
tira  Roinanae  tutorcs  et  sociotatis  christia- 
nao  pi^otectoros  constituerentur'. —  Summa 
tamon  dorainatio  in  ducatu  Romano  et  exar- 
chatu  reraansit  apud  solum  R.  Pontillccra^ 
Cum  Carolus  ImperatorRomadigrossusSpo- 
leti  degoret,  terra  ingenti  concussa  motu  tec- 
tum  Basilioae  s.  Pauli  Romae  excussit,  (|ua- 
rumdara  urbium  Italiae  partes  diruit,  mon- 
tes  etiam  pi^ostravit.  Ob  id  institutum  est  a 
Leone,  ut  praecedentibus  tribus  Ascensionem 
diebus  supplicationes  ad  diversa  templa  ha- 
berentur;  quara  rem  Mamertus  Episcopus 
Yiennensis  in  Gallia  in  Ecclesiam  suam  pri- 
mus  intulerat ,  seque  pariter  ingentis  quon- 
dam  terraemotus  periculo  liberaverat'. 


1  Bellarmin.,  De  translatione  imperii;  Sfondrat.Ga/- 
lia  vindicat.,  diss.  2;  Natal.  Alex.  Hisl.  eccl.  saec.  IX, 
diss.  I,  cum  animadversionibus  Roncagliae  et  Mansi, 
Cenm,  Monumenla  dominationis  pontif.;  Orsi,  Della  o- 
rigine  del  domiiuo  e  delhi  sovranita  deiRom.Ponlejici. 

-  Sigonius,  De  regno  Italiae,  I.  IV,  ad  an.  SOI.Orde- 
ritus  Vitalis,  Ilist.  eccl.  I.  II,  scribit:  Post  haec  Indi- 
ctioneIX,II  cal  maii,ierraemoius  magnus  facius  est, 
el  tolam  Ecclesiam  s.  Puuli  Apostoli  diruit,  quam  Leo 
Papa  optime  reparavit.  Litanias  qnoque  idem  Prae- 
sul  tribus  dipbns  ante  Ascensionem  Domini  iussil  ce- 
lebrari.  Nullns  praedecessornm  eius  in  EccIpsUs  San- 
ctorum  et  ornanieniis  vel  aliis  necessariis  rebus  plns- 
quam  iUe  operaius  est.  Has  veroLilauias  sancti  Patres 
non  equitando,non  vestibus  praetiosis  utendo,sed  in  ci- 
nere  et  cilicio,  sicut  elMaiorem  Litaniam,  observari  sta- 
tuerunt.  Vide  Micrologura,  (Jp.  cit.  c.  57,  f.  XVIII  Biblio- 
iliecae  Pairum;  vid.  quoque  Hugonera  Menardum  in  (Jb- 
servai.  ad  lihrnm  Sacrameniorum  s.  Gregorii,  p.  393  ; 
^onnm,DeI)ivinaPsalmodia,c.\i,^^,i;  Mabillonium,  De 
Liturgia  Gallicana,  p.  152  et  Edmundum  Martene,  Pe 
Divinis  Officiis,  c.  27.  Antiquissimum  esse  Litaniarum, 
seu  siipplicationum  publicariim  usura,  probat  s.  Ambro- 
sius ,  Epi.<ii.  -iO,  jJ  IG,  t.  II;  sed  rette  observat  lac.  Sir- 
mondus,  in  (Jbservaiin  Sidonium  Apollinnrem  (I.  Vi?- 
pisi.  14),  quod  tVustra  laborant,  qui  proptt^rea  quod  Li- 
tauias  supplicationesque  ante  Mamertum  in  Ecclesia 
e.xlilisse  legiint;  ideo  illuin  Rogationum  non  primum 
auctorem,  "sed  restauratorem  (iici  volunt.  Neque  enira 
quaestio  est,  an  primus  Litaniarum  usura  in  Ecclesiam 
iuvexerit,  quem  constat  multo  antiquiorem  fuisse;  sed 
an  eas  Mamertus  instituerit,  quae  ante  Ascensionem 
Domini  celebrantur,  Rogalionesque  propria  iam  voce 
nuncupantur.  In  quo  onines  consentiunt,et  Sidonii  ver- 
ba  duhitari  non  sinunt  quae  huiusmodi  sunt:  qunrum 
Rogationum  nobis  sollemiiitatem  prinms  Mamerlus 
Paler  et  Poniifpx  reverenlissimo  exemplo  ,  utiU.isimo 
experimento  invenit,  instiluit ,  invexit.  Heic  non  abs 
re  est  adiungere  ex  Henedicto  XIV  (De  Servor.  Dei 
Beaiif  et  Canoniz.  1.  IV,  parl.  2,  c.  10,  n.  I),  quod  Li- 
taniae  noraen  quandoque  significat  processionera,  ali- 
quando  quodcumque  genus  precum;  deraum  quanidam 
seriem  SHUctorum,  qui  in  quibusdara  precibus  coluntur 
et  invocantur. 


216 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO   M. 


Amplissimum  porro  erat  Carcli  M.  impe- 
rium;  in  sua  quippepotestate  tenebat  univer- 
sam  Galliam,  in  Hispania  quidquid  occurrit 
a  Pjreneis  usque  ad  Iljerum,  in  Italia  pri- 
scam  ditionem  Longobardicam  cuni  Istria, 
Liburnia  et  insula  Corsica;  per  Germaniam, 
Frisiam,  Saxoniam,  aliasque  regiones  impe- 
rii  sui  fines  protulit  usque  ad  Eideram,  ma- 
re  Balticum,  Albim,  Arabonam  et  Adriam. 
Tanta  erat  nominis  eius  fama,  ut  Saraceno- 
rum  califa  Aaron-al-Rascliid  eum  legatio- 
nibus  muneribusque  honorarit,  missisque  s. 
Sepulcri  clavibus  et  vexillo  dominium  s.Se- 
pulcri  constituerit'. 

Carolus  potestate  sua  ad  Religionis  et  rei- 
publicae  prosperitatem  usus  est.  Nihil  ne- 
glexit  eorum,  quae  erant  principis  christia- 
ni,  ut  subacti  populi  barbari  ab  idolorum 
cultu  et  saeva  vivendi  rationo  ad  religio- 
nem  chi'istianam  et  vitam  huraaniorem  per- 
ducerentur.  Ecclesias  et  monasteria  mune- 
ribus  et  privilegiis  decoravit.  Quanta  solli- 
citudine  interiorem  imperii  statum  compo- 
suerit,  constat  ex  eius  Capitulariis.  Condita 
sunt  haoc  Capitularia  in  comitiis  tum  eccle- 
siastieorum,  episcoporum  et  abatum  ,  tum 
laicorum,  proccrum;  ideo  et  ecclesiasticas  ct 
civiles  loges  complectuntur.  Eae  autem  le- 
ges ,  quae  ad  ecclesiasticas  personas  et  res 
spectant,  pleraeque  excerptae  sunt  e  Conci- 
liorum  canonibus  et  Pontificum  decretis^. 
Ut  autem  Icges  sacrae  et  civiles  ubique  cu- 
stodirentur,  per  provincias  constituti  sunt 
Missi  dominici,  electi  ex  utrisque  ecclesia- 
sticorum  et  laicorum  procerum  ordinibus. 
Hi  de  legura  observantia  in  provinciis,  de 
episcopis,  abbatibus,  monachis,  magistrati- 
bus  et  aliis ,  de  eorum  inter  sc  concordia  et 
dissidiis  ,  de  criminibus  inquirebant,  querc- 
las  excipiel)ant,  et  ([uotannis  legationis  suae 
rationem  in  comitiis  reddebant  ^  Littera- 
rura,  scientiai'um  ot  artium  studium  atquc 
culturara  Carolus  insigniter  promovit;  in  ur- 
bibus  ct  pagis  scliolas  excitandas  curavit ; 
cum  cpiscopis  ct  abbatibus  egit  ut  erigercn- 
tur  ss.  Litteraruin  et  scientiarum  scholac 
in  ccclesiis  cathedralibus  ct  raonastcriis;  bi- 
Ijliothccas  existentes  auxit,  novasquc  crca- 
vit;  viros  cruditos  nominatim  cclcbrcm  Al- 
cuinura  in  regnum  suura  evocavit,  magistros 


'  Kginliard.  VHd  Caroli  M.,  Mnnarh.  Engnlin. 

'■^  Capiluluri(tV/,irii\\  M.  (;ollcp;t!ninl  el  iMlidi^riinl  An- 
Rcpisiis  ;il)ltas  el  licncilictiis  ijiaconiis  sace.  IX;  cailcni 
ac  (jitj)ilularia  alionini  rcgimi  1'rancorum  poslca  eili- 
dit  Baliiziiis,  l'aris.  I('>77,  '2.  vol.  in-fol. 

3  Cupilukr.  I.  IV,  c.  G7. 


constituit,  praemio  et  honore  affecit'.  Quan- 
ta  autem  cmolumenta  inde  in  littcrarum  et 
scientiarum  culturam  et  prosperitatem  re- 
dundarint,  quisque  facile  coUigit;  et  sat  com- 
probant  viri  docti,  in  his  scholis  instituti,  in- 
ter  quos  Theganus  episcopus  Trevirensis, 
Nithardus  abbas,  Walafridus  Strabo,  Pa- 
schasius  Radbertus,  Rabanus  Maurus,  a- 
liique. 

14.  Synodi  Gallici —  An.  802  Carolus  M. 
pro  communi  omniumimperiiordinumrefor- 
mationc  conventura  generalem  indixit  Aqui- 
sgrani.  In  eo,  post  praestitura  imperatori  fi- 
dei  sacramentum,  lccta  sunt  Conciliorum  ct 
Pontificum  decreta ,  regula  s.  Benedicti  et 
regni  leges.  Sancitum  est,  ut  quisque  pro  lo- 
co  et  ordine  suo  ea  diligenter  servarct  ct 
quae  contra  irrepserant,  in  clcro  secundum 
sacros  canones,  in  monachis  secundum  regu- 
lam  s.  Benedicti,  in  coraitibus  et  populo  se- 
cundum  rcgni  leges  corrigerentur.  Episcopi 
ad  instructionemsacerdotumediderunt  Capi- 
tulare  constans22  articulis.  Imperator  ctiam 
nonnulla  Capitularia  promulgavit,  in  quibus 
inter  alia  de  eonsilio  Lconis  Pp.  constitutum 
est,  ut  chorepiscopi  nihil  agercpraesuraerent 
eorum,quae  erant  ministcrii  episcopaIis,etdc- 
inceps  chorepiscopi  non  constituerentur ,  ut 
cpiscopi  ct  sacerdotes  immunes  esscnt  al)  ex- 
peditionibus  bellicis,  et  in  cxercitu  non  fo- 
rent  nisi  duo  episcopi  cum  aliiiuot  saccrdo- 
tibus,  qui  sacra  ministrarent'. 

Episcopi  etiam  im['eratoris  mandato  per 
provincias  synodos  celebraruntadrcforman- 
dos  in  clero  ct  in  populo  morcs.  Ad  id  anno 
813  synodos  5  in  Gallia  coactas  Icgimus,  ni- 
mirum  Arelatensem  ,  Moguntiacam,  Rhc- 
mcnscm,  Turonensem  et  Cabiloncnsem,  in 
quibus  multa  rcstitucndac  disciplinae  utilia 
decreta  sunt^. 

15.  Coniroversia  de  processione  Spiri- 
tus  S. — Anno  autcm  80U  synodus  numerosa 
coacta  fuit  Aquisgrani,  in  ([ua  tractata  est 
quacstio  de  proccssionc  Spiritus  Sancti.  Spi- 
ritum  S.  proccderc  cx  Patrc  et  ex  Filio,  una 
cum  latinis  tradiderc  Patres  gracci ,  atque 
in  hac  ipsa  doctrina  usquo  ad  scliisma  Pho- 
tianum  Ecclcsia  orientalis  conscnsit  cum  oc- 
cidcntali.  Sacculo  IV,  quum  ab  hac  doctrina 
aberrarent  Ariani  et  Maccdoniani,  Spiritum 
S.  a  Filio  procreatum  seu  factum  diccntes , 
Concilium  Cpnum  I  simbolo  Nicacno  de  Spi- 
ritu  S.  addidit  hacc  vcrba:   Qui  cx  Pairc 

1  llisloirc  lillrruirc  dc,  Franre,  t.  IV, 
-  Aiiiial.  Lamhcc.  acl  an.  80"2;  Haluz.  Capilular.    rcij. 
Frnnr.  t.  1. 

'  Lal.bc,  CoiicU.  I.  VII,  i>.  I^iai-Ga 


VSQVE  AD  PONTIFICATVM  S.  GREGORII   VII. 


217 


procedif,  non  ad  procossioncm  a  Filio,  scd 
errorem  pracfatonim  haoroticornm  cx- 
ciiulemium.  Cum  deindo  Visigotlii  arianos 
errores  intnlissent  in  Hispaniam,  negaront- 
que,  Spiritum  S.  procedere  a  Filio,  episcopi 
Hispani  iam  inde  a  saeculo  VI  iu  lidei  con- 
fessionilnis,  quas,  occasione  conversionis  Vi- 
sijrothorum  et  Suevorura  ad  catliolicam  li- 
dem,  in  synodis  ediderunt,  diserto  expresse- 
runt  doctrinam  de  processione  Spiritus  S. 
ox  Patre  et  ex  Filio.  Anno  vero  767  do  liac 
doctrina  orta  est  disputatio  in  Gallia  intcr 
lcgatos,  quos  Paulus  Pp.  I,  et  Constanti- 
nns  Copronymus  imperator  Graecorum ,  ad 
Pipinum  regem  deputaverant.  Graeci  cnim 
accusati,  qnod  sacras  imagines  porsequercn- 
tur,  Romnnos  accusarunt,  quod  Spiritum  S. 
ex  Filio  sicut  ex  Patro  procedero  doccrent, 
et  Symbolum  Cpnum  corrumperent.  Pipi- 
nus  rex  de  utraque  quaestione  synodum 
habendam  curavit  in  villa  Gentiliaco  prope 
Parisios.  Quamvis  acta  huius  synodi  ad 
nos  non  pervenerint ,  non  est  tamen  du- 
bium,  quin  vera  doctrina  in  ea  fuerit  vin- 
dicata.  Anno  790  synodus  Foroiuliensis,  ce- 
lebrata  a  s.  Paulino  patriarcha  Aquiloiensi, 
processionem  Spiritus  S.  ex  Patrc  ot  Filio  c 
phiribus  S.  Scripturae  locis  probavit,  voca- 
bulum  Filwque,  quo  vera  doctrina  contrii 
haereticorum  errores  exprimeretur,  symbo- 
lo  Cpno  bene  additnm  iudicavit,  idemque 
symbolum  cum  ea  additione  lcgit. 

Quo  autem  tempore  et  auctore  vocabulum 
Filioque  symbolo  Cpno  fuerit  additum,  hoc- 
que  symbohim  cum  ea  additione  in  ecclcpiis 
cani  coeperit,  incertum  est.  Verisimih'ter  id 
primo  in  ecclesiis  Hispaniae  a  tempore  con- 
versionis  Visigothorum  et  Suevorum  ad  ca- 
tholicam  fidem  introductum  fuit ,  deinde  a 
vicinisGalliae  et  postea  a  caeteris  Occidentis 
ecclesiis  susceptum.  Morem  canendi  symbo- 
lum  cum  vocabulo  Filioque  iam  initio  sae- 
culi  IX  in  ecclesiisGalhae  obtinuisse,constat 
ex  actis  legationis,  quam  anno  809  synodus 
Aquisgranensis  destinavit  ad  Leonera  Pp.  III. 
Quum  enim  loannes  monachus  Pahaesti- 
nus  contra  monachos  Francos.  in  raonte  Oli- 
varum  prope  Hierosolymam  degentes,  quae- 
stionem  movisset  de  processione  Spiritus  S., 
Carolus  Magnus  de  ea  re  Utteris  illorum  mo- 
nachorum  certior  redditus,  Theodulpho  epi- 
scopo  Aurelianensi  raandavit,  ut  de  praefa- 
taquaestione  PP,  testimonia  colligeret,  et 
an.  809  eandem  quaestionem  tractandam  cu- 
ravit  in  numerosa  synodo  Aquisgranensi. 
Theodulphus  Patrum  tum  graecorum  tum 
latinorum  sententias,  quibus  processio  Spiri- 


tus  S.  ex  FiUo  acqno  ac  ex  Patro  comproba- 
retur,  conscripsit  ciusquc  Uber  procul  dubio 
contuUt,  ut  vora  doctrina  in  Aquisgranonsi 
synodo  coniirmarotur.  Ut  autera  quaestio  ip- 
sius  Pontiiicis  auctoritate  detiniretur,  syno- 
dus  Roniara  legavit  Bernarium  episcopum 
Wormatiensom  ct  Adalardum  abbatem  Cor- 
beiensem.  Leo  III  doctrinam  de  processione 
Spiritus  S.  ex  Patre  et  ex  Filio  plane  proba- 
vit,  et  contrarium  sentire  vel  docere  sub  poe- 
na  excommunicationis  prohibuit ;  sed  ,  ne 
Graecis  occasioncm  praeberetcrirainandiLa- 
tinos,  ac  si  symbolum  Cp.  contemnerent,  ap- 
probaro  noluit  additionem  Filioque ,  quam 
Franci  symbolo  fecerant,  horuraque  legatis 
respondit,  ut  raos  ita  syrabolura  cantandi  in 
ecclesiis  GalUae  prudenti  ratione  toUeretur. 

Veruratamen  non  tantum  in  Hispaniae  et 
GaUiae,  sed  sensim  etiam  in  Germaniae,  I- 
taUae  aliisque  ecclesiis  latinis  atque  in  ipsa 
Romana  usus  obtinuit,  ut  symbolura  cum 
additione  Filioque  legeretur  et  cantaretur. 
Quodnam  id  factum  sit  in  ecclesia  Roma- 
na,  haud  certum  est,  aUi  illud  ad  Nicohai  I, 
qui  Ecclesiara  rexit  ab  an.  858  usque  ad  an. 
8(37,  aUi  ad  Benedicti  VIII,  qui  sedit  ab  an- 
no  1012  usque  ad  1024,  tempora  referunt'. 

Postea  et  ipsum  dogma  de  processione 
Spiritus  S.,  et  declarationem  seu  expositio- 
nem  dogmatis,  additam  symbolo  Cp.  per  vo- 
cabulum  Filioque  ,  a  Graecis  schismaticis 
irapugnata  videbimus. 

IG.  -S".  Ludgerus  Saxonum  apostolus  — 
Interea  reUgio  christiana  inter  Saxones 
magna  incrementa  capiebat.  Inter  Saxoniao 
apostolos  celebris  est  s.  Ludgerus,  qui  cum 
annis  aUquot  Evangelium  praedicasset  in 
Frisia,  eodem  ministerio  functus  est  in 
Saxonia.  An.  801  ab  Hildibaldo  antistite  Co- 
loniensi  ordinatus  est  episcopus  Mimigarde- 
fordensis  in  WestpliaUa ,  qui  locus  postea  a 
monasterio,  quod  in  eo  excitavit,  appellatus 
est  Monasteriura.  Vix  dici  potest,  quantam 
operam  navarit  extirpandis  idololatriae  reli- 
quiis  et  excitandis  ecclesiis  atque  monaste- 
riis.  Obiit  anno  809  vitae  sanctitate  et  mira- 
culorum  dono  insignis*. 

17.  Ecclesiae  sfahcs  in  Anf/Iia—ln  An- 
glia  reges  et  populi  in  religionis  christianae 
professione  perseverabant.  Verumtamen  ec- 
clesiarum  Ubertas  atque  prosperitas  in  mul- 
tis  provinciis  pi^aepediebantur  sive  ambitio- 
ne  et  avaritia  raagnatura  sive  civiUbus  dis- 


1  Pelav.  Dogmata  iheol.  t.  II,  de  ss.  Trinilat.  I.  7; 
Natal.  Alexanil.  Htal.  ecd.  Diss.  37,  a.  3,  iii  scec.  IV,  et 
Diss.  18  in  siec.  IX  et  X. 

2  Bolland.  Acla  SS.  2G  marlii. 


218 


EPOCHA    VI.   A   CAROLO   M. 


sirliis  et  rebellionibus.  Anglorumorientalium 
seu  Estangliae  regnum  annis  multis  magna 
cum  prudentia  et  pietate  mocleratus  est  E- 
thelbertus,  qui  an.  793  per  summam  proditio- 
nem  iussu  Offae  regis  Merciorum  occisussan- 
cti  et  martyris  titulum  accepit'.  Offam  mox 
commissi  criminis  poenituit,  illudque  pia  in 
urbem  Romam  peregrinatione  et  aliis  reli- 
giosis  operibus  expiavit.  Post  necem  s.  E- 
thelberti  regnum  Estangliae  diu  regulorum 
et  tjrannorum  violentiis  obnoxium  fuit. 

Northumbriae  regnum  ab  obitu  Alfridi 
regis  (705)  usque  ad  initia  huius  saeculi  con- 
tinua  fere  dissidiorura  et  bellorum  civilium 
serie  perturbatum  fuit.  Accesseruntinvasio- 
nes  Danorum;  qui  Northumbrorum  dissidiis 
usi,  classibus  suis  ab  an.  793  eorum  terras 
invaserunt,  omnia  vastantes,  ecclesias  etmo- 
nasteria  praedantes,  multos  praesertim  sa- 
cerdotes  et  monachos  interficientes,  alios 
vinctos  abducentes,  aliisve  opprobriis  vexan- 
tes-.  Anno  autem  798  aut  sequenti  Ehanbal- 
dus,  archiepiscopus  Eboracensis,  synodum 
coegit  apud  Finchal ,  cui  praeter  episcopos 
aliosque  viros  ecclesiasticos  interfuerunt  op- 
timates,  Actum  in  ea  est  de  rebus  Ecclesiae 
et  gentis  Northumbrorum,  et  disciplina  de 
celebrando  Paschate  secundum  veteres  ca- 
nones  instaurata  fuit^ 

In  regno  Merciorum  an.  796  Offam  esce- 
pit  Kenulfus,  qui  pietate,  fortitudinealiisque 
virtutibus  praeditus,  regnavit  usque  ad  an. 
821.  Huius  principis  anno  II  Athelardus,  ar- 
chiepiscopus  Cantuariensis,  magnam  syno- 
dum  celebravit  apud  Bacanceld,  cui  praeter 
18  episcopos  et  plures  abbates  interfuerunt 
Kenulfus  rex  et  optimates.  In  ea  ex  aucto- 
ritate  Leonis  Pp.  III  sub  poena  excommu- 
nicationis  prohibitum  est  laicis,nedominium 
in  res  ecclesiasticas  usurparenf*.  An.  803  i- 
dem  archiepiscopus  alteram  episcoporum, 
aVjbatum  et  optimatum  synodura  habuit  Clo- 
veshoviae,  cuius  causa  haec  fuit:  Offa  Mcr- 
ciorum  rex  ab  Hadriano  Pp.  consecutus  fue- 
rat,  ut  primatus  dignitas  et  metropolitica  iu- 
ra  inter  Cantuariensem  et  Liclifeklensem 
praesules  dividerentur.  Leo  III  a  Kcnulfo 
rege  et  Athelardo  archiepiscopo  rogatus,  ec- 
clesiae  Cantuariensi  pristinara  dignitatem  ct 
antiqua  iura  cum  primatus  lionore,  ei  a  I). 
Grcgorio  M.  eiusquc  successoribus  concessa 
restituit.  Quod  Pontificis  decretum  in  syno- 
do  Cloveshoviensi  proraulgatuni  est.  Provi- 
sura  etiam  fuit  monasteriorum  libortati,  et 


auctoritate  Sedis  Apostolicae,cuius  vicefun- 
gebatur,  Athelardus,sub  poena  anatheraatis, 
cautum  est  ne  laici  et  saeculares  domini 
praeficerentur  monasteriis '. 

18.  Ecclesiae  orientaUs  status  —  In  0- 
riente  postremis  saeculi  praecedentis  annis 
discordia  inter  Constantinum  imperatorem 
et  Irenera  matrem  suam  magnura  paci  et 
prosperitati  publicae  detrimentum  intulit. 
Anno  790  Constantinus  matrem  imperio  pri- 
vavit,  sed  post  annum,  rogantibus  proceri- 
bus,  restituit;  quae  exinde  cura  proceribus 
et  militibus  consilium  iniit  deiiciendi  vicis- 
sim  filiura  suum.  Constantinus  depravatus, 
an.  795  Mariam  legitimam  coniugem  suam 
repudiavit  et  monialem  fieri  iussit,  ut  Theo- 
dotam  cubiculariam  sibi  adscisceret.  His  for- 
titer  restitit  TharasiuspatriarchaCp.;  sed  iu- 
venis  imperator  eius  monita  minasque  spre- 
vit,  et  coram  losepho  presbytero  et  ecclesiae 
Cp.  oeconorao  illegitimas  nuptias  cum  Theo- 
dot-a  contraxit.  Tantum  facinus,  quod  in  pu- 
blicum  evadebat  scandakmi ,  ita  commovit 
s>.  Platonem  et  Theodorum  abbates,  ut  non 
tantum  iraperatoris  nuptias  palara  reprehon- 
derent,  eumque  ceu  excommunicatum  vita- 
rent,  sed  etiam  recederent  a  communione 
Tharasii,  quod  adulterum  imperatorem  et 
losephum  presbyterura,  qui  eum  iunxerat, 
non  excommunicaret.  Imperator  sanctos  ab- 
bates  pluresque  eorum  monachos  verberibus, 
carcere  et  ex'lio  insectatus  est.  Anno  797 
deiecto  et  oxcaecato  Constantino,  Irene  sola 
imperavit  usque  ad  annum  802  ■. 

Internishis  dissensionibusaccesseruntbel- 
la  externa.  Saraccni  us(|ue  ad  Constantino- 
polim  praedabundi  excurrerunt,  Bulgari  e- 
tiam  gravem  cladem  imperio  graeco  intule- 
runt  anno  791. 

Anno  802  deiecta  Irene  augusta,  Nicepho- 
rus  ab  exercitu  iraperator  salutatus  est  et 
regnavit  usque  ad  an.  811.  l*rinceps  saevus 
et  avarus,  subditos  tyrannicis  exactionibus 
oppressit,  et  ecclesiasticis  negotiis  se  imrai- 
scens,  turbas  graves  excitavit.  An.  806  Ni- 
cephorura  patriarchara  Cp.,  s.  Tharasii  suc- 
cessorem,  viminisquo  compulit,  ut  losephum 
presbyterura  et  occonomum,  a  Tharasio  de- 
positum,  quod  adulterinis  Constantini  nup- 
tiis  interfuisset,  in  pristinura  gradum  rcsti- 
tueret.  Anno  809  Constantinopoli  episcopo- 
rum  et  al)batura  conciliura  coegit,  in  quo  ii 
ex  iraperatoris  scntentia  declararunt,  coniu- 
gium  Constantini  cuni  Theodota  e  dispensa. 


>  P.olland.  Acta  SS.  20  maii. 

'  l'M{ri,  Cnlica,  ad  :in.  1'.)?,. 

3  Ul.i«',  Conc.  l.  VII,  I..  1 1 10  fl  1  \W.—*  II..  p.1 1 17. 


1  I.abbf,  Cnncil.  l.  Y 11,  p.  1189. 
■^  Tlii'()|ilian.  cl  (-('(Ircn. 


tione  fnisse  lojritimiim,  opiscopos  disponsare 
posse  in  oninihus  canonii»us,  et  iniperatoros 
non  esse  obnoxios  legihus  divinis;  omnes  ve- 
ro,  qni  his  decretis  assentiri  nollent,  anathe- 
matis  sententia  perstrinxerunt '.  Quum  au- 
tem  his  omnibus  merito  resisterent  s.  Theo- 
dorus,  Studitarum  monachorum  abbas,  s. 
Plato  abbas,  losephus  archiepiscopus  Thos- 
salonicansis,  aliique;  imperator  in  oos  oppro- 
briis,  carcere  et  exilio  saeviit.  Leo  Pp.  III 
de  iis  certior  factus,  conciliabuli  Cp.  acta 
tamquam  divino  et  ecclesiastico  inri  adver- 
sa  reprehencht.  Imperator  non  tantum  non 
resipuit,  sed  etiara  Paulicianis  haereticis  seu 
novis  Manichaeis  potestatem  degendi  in  im- 
perio  concessit.  Anno  vero  811  in  bello  con- 
tra  Bulfraros  cnm  innumera  militum  suorum 
multitudine  occisus  est". 

Michael  Curopalates,  Nicephori  in  impe- 
rio  snccessor,  tjrannica  eius  acta  abrogavit, 
res  ecclesiis  et  monasteriis  ahlatas  restitni 
curavit,  Theodorum  Studitam  aliosque  e- 
xules  revocavit,Nicepliorum  patriarcham  Cp. 
Leoni  Pp.  reconciliavit;  in  Paulicianos  hae- 
reticos  poenam  capitis  tulit,  a  cuius  tamen 
executione  aliorum  consilio  deterritus  fuit; 
at  cum  in  Iconoclastas  animadverteret  invi- 
diam  exercitus,  in  quo  multi  ea  haeresi  in- 
fecti  erant,  subiit;  unde  f-Actum  est,  ut  an. 
813  commissa  cum  Bulgaris  adversa  pugna, 
milites  ab  eo  defecerint  et  imperatorem  sa- 
lutarint  Leonem  Armenum.  Micliael  imperii 
insignia  sponte  deposuit,  et  cum  Procopia 
coniuge  liberisque  monasticum  habitum  in- 
duit^ 

Leo  Armonus  varia  reipublicae  bono  ges- 
sit:  contra  Bulgaros  et  Saracenos  prospero 
marte  certavit;  at  haeresim  Iconoclasticam 
et  bellum  contra  ss.  Imagines  earumque  de- 
fensores  instauravit.  Nicephorura  patriar- 
cham,  Nicetam  e  patricio  monachum,  vErai- 
lianum  Cyzici  et  Michaelera  Synadorum  e- 
piscopos,  Theophanera  abbatem  et  Theodo- 
rum  Studitam,  quod  liaereticis  eius  studiis 
resisterent,  in  exilium  raisit,  et  Tlieodotum 
iconoclastara  in  sedera  Cp.  intrusit.  Hicpseu- 
do-patriarclia  an.815conciliabnlum  Cunstan- 
tinopoli  coegit ,  in  quo  conciHura  Nicaenura 
II,  genorale  VII,  reiectum  fuit,  pseudo-sy- 
nodus  Constantini  Copronymi  confirraata, 
omnisque  ss.  Imaginum  cnltus  proscriptus'*. 

Ex  hoc  tempore  in  ss.  Imagines  earumque 
defensores  ita  saevitum  est,  «  ut  vidisses. 


VSQVE   A.D   PONTIFIO.VTVM   S.  GRECORII   VII.  219 

scribit  Ignatius  diaconus',  velut  in  captivita- 
te  hostili  sacrarum  aedium  conculcari  dona- 
ria,  et  qnae  vulgo  intacta  fuerant,  profanis 
trahi  manibus  ac  prorais^nio  plebis  exponi 
spectaculo,  ab  ecclesiis  expolli  pastores  et 
lupos  gregibus  praetici ;  fugari  qui  rectara 
doctrinani  profitebantur,  quibus  veroexecra- 
tioni  illa  erat,  eos  in  doraesticos  et  necessa- 
rios  recipi;  clericos  ludibria  atque  verbera 
expertos,  firmissimis  undequaque  ergastulis 
detineri;  nazaraeos  nostros  verbcribus,  fa- 
me ,  siti ,  diuturnis  carceribus  ac  laboribus 
maceratos,  ad  extrema  usque  pericula  inter 
cruciatus  perseverare,  et  horum  quidera  a- 
lios  gladio  vitam  amittere,  alios  culeis  in- 
clusos,  vinctosque  saxorura  raoi^e  alto  pela- 
go  demergi;  ferainas  vero,viris  spectantibus, 
denudari ,  ac  velut  reas  equuleo  distendi  ac 
coedi,  orania  virili  sensu  Christi  causa  per- 
ferentes  ».  • 

Hanc  impietatem  Leo  Armenus  prosecutus 
est  usque  ad  an.  820,  quo,  propter  saevitiam 
omnibusinvisus,in  aede  sacra  palatinaacon- 
iuratis  trucidatus  est. 

19.  Martyres  Bulgari —  Bulgari  autem 
an.  813  devictis  Graecis,  usque  ad  Constan- 
tinopolira  perveneriint;  sed  novi  imperato- 
ris,  Leonis  Armoni,  metu  removentes,  ora- 
nera  regionera  vastarunt.  Hadrianopoli  ar- 
chiepiscopuraManuelemmagnuraqueciviura 
numerum  in  Bulgariam  abduxerunt.  Bulga- 
ri  ethnicos  ritus  sectabantur,  sed  multi  ar- 
chiepiscopi  Manuelis  et  aliorura  christiano- 
rura  captivorum  exemplisetsermonibusper- 
moti,  relicto  ethnicisrao,  christiana  sacra  su- 
sceperunt.  Cutragon,  qui  an.  814  Crumno  in 
regno  Bulgarorura  successit,  metuens,  ne  to- 
ta  gens  ad  Religionera  cliristianamtransiret, 
Manuelera  arcluepiscopura  aliosque  captivos 
insigniores  ad  deserendam  Fidera  tentavit ; 
cumque  nihil  etficere  posset,  archiepiscopura 
cuni  tribus  aliis  episcopis  necari  iussit.  Cum 
iis  raartyrium  perpessi  sunt  alii  plusquam 
300,  quorum  raemoriara  ecclesia  Graeca  ce- 
lebrat  xi"  calendas  februarias'. 

20.  Christianhmi  status  inter  Sarace- 
nos  —  In  terris  Arabum  seu  Saracenorum 
imperio  suhiectis,post  raortera  califaeAaron- 
al-Raschid,  qui  califatura  Bagdadensem  fir- 
mavit,  Nicephorum  imperatorem  graecum 
ad  augendum  tributum,  quod  Graeci  Sara- 
cenis  pendebant,  coegit,  insulam  Cyprnra, 
omnemque  Asiara  minorera  vastavit,  obiit- 
que  an.  809;  dissidia  et  belia  civilia  inter 


1  Labbe,  dmcU.  t.  Vlt,  p.  1191. 

*  Theophan.,  CeiJifn.,  Zonaras. 
3  Theophan  ,  Cedreii.,  Zonaras. 

*  Labbe,  loc.  eit.  p.  1  :J"2y. 


1  Vila  Nicephori  patriarclt.  Cp. 

2  Theophan.  Clironugraph. 


220 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO    M. 


Saracenos  de  califatu  longo  tempore  conti- 
nuata  sunt,  quibus  califarum  imperium  mul- 
tum  deperiit.  Aglabitarum  dvnastia  primo 
Africam  deinde  ^gyptum  independentem 
reddidit.  In  Syria  et  Palaestina  diversae  fac- 
tiones  tum  in  se  invicem  tum  in  Christianos 
caedibus,  rapinis,aliisque  flagitiis  saevierunt. 
In  Palaestina  urbes  multae  direptae,  eccle- 
siae  profanatae,monasteria  vastaia,  mnltique 
Cliristiani,  praesertim  monaclii,  necati  sunt. 
Erant  per  omnes  Saracenorum  terras  terror, 
confusio,  caedes  et  desolatio  maxima  ', 

21.  Caroli  M.  ohitus  {an.  814)  —  In  Oc- 
cidente  Carolus  M.  iam  an.  806  confecto  te- 
stamento  regnum  suum  inter  tres  ex  Hil- 
degarde  filios,  Ludovicum,  Pipinum  et  Ca- 
rolum,  diviserat;  cui  testamento  postquam 
assensissent  imperii  proceres,  etiam  sub- 
scripserat  Leo  Pp.  ^  Cum  vero  Pipinus  et 
Carolus  filii  olj^issent  ante  patrem  suum, 
Carolus  M.  an.  813  coactis  Aquisgrani  co- 
mitiis,  Ludovicura  successorem  suum  dixit, 
regnum  vero  Italiae  Bernardo  filio  Pipini 
adscripsit,  et  anno  sequente  febri  correptus 
ibidem  decubuit.  Ei  sacros  honores  dedica- 
vit  an.  1165  Paschalis  antipapa  III,  quod 
cum  legitimi  Pontifices  nec  conflrmarint 
nec  reprobarint,  cultus  Caroli  M.  in  non- 
nullis  ecclesiis  receptus  fuit  ^. 

22.  LuclovicKs  Pius  imperator  —  Ludo- 
vicus  cognomine  Pius ,  iam  diu  ante  a  pa- 
tre  suo  rex  Aquitaniae  creatus,  et  an.  781 
Romae  ab  Hadriano  Pp.  oleo  sacro  unctus, 
post  obitum  Caroli  M.  amplissimum  impe- 
rium  nactus  est.  An.  814  comitia  celebra- 
vit  Aquisgrani ,  in  quibus  omnium  feuda- 
tariorum  seu  vassallorum  fidem  accepit,  ct 
imperii  statum  composuit;  regnum  Itahae, 
secundum  ultimam  patris  sui  voluntatcm 
confirmavit  Bornardo,  Pipini  tVatris  sui  fi- 
lio;  Lothario,  filio  suo  natu  maximo,  Ba- 
variam,et  Pipino,  secundo  natu,Aquita- 
niam  concessit;  in  oranes  provincias  missos 
legavit,  qui  unicuique  iustitiam  redderent, 
et  quae  inique  acta  fuisscnt,  corrigerent. 
Anno  816  Rhemis  a  Stephano  Pp.  IV  sol- 
lemni  ritu  coronatus  est.  Pietatem  aliasquc 
virtutes  coluit,  plura  capitularia  impcrii 
atquo  ecclesiarura  bono  promulgavit,  ecclo- 
sias  variis  privilegiis  ct  opibus  auxit;  scd 
nonnunquara  imprudenti  consilio  usus,  dis- 
sidiis  turbisque  in  magnum  imperii  detri- 
mentum  occasioncm  praebuit  *. 


1  Theophan.  ^;/iroHOf/r.otnollHiul.  ylc/«^>'.20niarlii. 
^  Annalex  Franrnr.  ;ul  an.  800. 

3  iJollaniJ.  Arla  SS.  ii7  lan. 

4  Aslronomus  d  Thcganus,  Viia  Ludovici  Pii;  ilem 
Annales  Francorum. 


23.  Reformatio  ecclesiarum  in  Galliis — 
LudovicusPiusimperator,quura  de  ecclesia- 
rum  statu  et  disciplinae  reformatione  cum 
Stephano  Pp.  contulisset,an.  816  copiosam 
synodumindixitAquisgrani.Actum  in  eafuit 
de  reformatione  canonicorum  et  canonica- 
rum  sanctimonialium.  Tum  hae  tum  illi  a 
primaeva  institutione  et  regula  s.  Chrode- 
gangi  deflexerant.  Quapropter  duplex  con- 
dita  est  regula,  e  conciliorum  canonibus  et 
ss.  Patrum  scriptis  collecta;  una  erat  pro 
canonicis,  continens  145  capita,  altera  pro 
sanctimonialibus  canonicis,  constans  28  ar- 
ticulis.  Ambas  regulas  imperator  misit  ad 
metropolitas,  ut  una  cum  provinciarum  sua- 
rum  episcopis  eas  ab  omnibus  canonicorum 
et  canonicarum  collegiis  suscipiendas  cura- 
rent  ^  Praeterea  ex  episcoporum  consilio 
promulgavit  Capitulare,  continens  29  arti- 
culos,  qui  ad  disciplinam  ecclesiasticam  per- 
tinebant  ^. 

In  iisdem  comitiis  Ludovicus  Lotharium, 
filium  suum,  ad  imperii  consortium  assum- 
psit,  Pipino  Aquitaniae  regnura  confirma- 
vit,  et  Ludovico  Bavariam  dedit. 

Anno  sequente  (817)  iraperator  genera- 
lem  abbatum  et  monachorum  conventum 
indixit  Aquisgrani  pro  reformatione  mona- 
chorum ,  qui  etiam  inter  continuas  bellorum 
terapestates,  quibus  Occidentis  provinciae 
fuerant  agitatae,  haud  parum  a  rcgulae 
suae  observantia  recesserant.  In  hoc  con- 
ventu  primo  convenit  de  uniformi  vivendi 
ratione  in  cunctis  monasteriis  secundum  re- 
gulam  s.  Benedicti.  Deinde  regula  s.  Benc- 
dicti  relecta  fuit,  abusus,  qui  irrepserant, 
sublati  sunt,  utilos  consuetudines  conserva- 
tae,  ot  80  capitula  edita,  quae  essent  ve- 
luti  appendix  et  explicatio  rogulae  s.  Bene- 
dicti.  Praeterea  raonasteria  in  tres  classes 
distributa  fuerunt,  quae  secundum  vires 
suas  ad  bonum  publicum  conferront  sive 
dona  et  militiam  sive  orationes.  Quibus  cora- 
muni  consilio  absolutis,  imperator  aliquot 
sanctae  vitae  monachos,  intcr  quos  praeci- 
puus  erat  s. Bcnedictus  Anianus,  constituit, 
qui  suprastatuta  inomnibus  monasteriis  su- 
scipicnda  et  observanda  curarcnt-^.Hinc  facta 
cstgoncralis  monastcriorum  roibrmatio,  non 
tamen  sino  magno  laboro;  in  nonnullis  quip- 
pe  monastcriis  depravati  monachi  graves 
turbas  excitarunt,  et  monastcria  dcscrerc 
quam  reforraationora  suscipcro  malucrunt. 

24.  Stephanus  IV,  Paschalis  I,  Ponti- 

'  I.al.he,  Concil.i.  Vll,  p.  i:]07. 
2  Ihiil.  p.  1.179. 

^ihiii.  p.  ir.o,-.. 


VSQVE   AD    rONTIFICATVM   S.  GREGOUII    VII. 


221 


ficcs  (an.  810-17)  — Lconi  Pp.lII,  an.  SIO, 
viii"  idus  iunii  defuncto  ',  x"  caleiulas  iu- 
lii  eiusdcin  auni  suoccssit  StcphanusIV,  Ro- 
nianus.  Ilic,  quuin  prinuiiu  inauguratus  in 
Galliam  ad  Ludovicum  Pium  pro  ccclesia- 
rum  utilitatibus  iter  suscepit.  Summo  lio- 
noro  a  Ludovico  exceptus,  eum  eiusque  con- 
iugem  Irmingardam  RLemis  soUemni  ritu 
augustos  corouavit.  Romam  redux  ix"  cal. 
iebr.  anni  insequenti  817  vita  excessit,  cura 
sedisset  7  meusibus  ^ 

Postridie  mortem  Stephani  electus  fuit 
Paschalis  I,  Roinanus,  vir  sacrarum  litte- 
rarum  et  virtutum  laude  clarus,  qui  Eccle- 
siam  gubernavit  usque  ad  an.  824.  Pontill- 
calu  iuito  legatos  misit  ad  Ludovicum  im- 
peratorem  ad  renovandam  amicitiam  et  pa- 
ctionem  ab  avo  eius  et  patre  cum  RR.  Pon- 
tificibus  initam.  Imperator  ad  Pontificem 
transmisit  celebrem  constitutionem  Ego  Lu- 
dovkus ,  qua  Paschali  Pp.  eiusque  succes- 
soribus  in  perpetuum  confirmavit  civitatem 
Romanam  cum  ducatu  suo,  omnesque  civi- 
tates,  castella,  oppida  etc,  quae  in  exar- 
chatu,  Pentapoli,  Corsica,  Sardinia,  Sicilia, 
aUisque  terris,  a  Pipino  et  Carolo  M.  Ro- 
manae  Ecclesiae  fuerant  donata  vel  resti- 
tuta.  In  eadem  constitutione  imperator  sta- 
tuit ,  ut  quando  R.  Pontifex  e  vita  migras- 
set,  nemo  aliquid  mali  in  terris  Romanae 
ecclesiae  facere  praesumeret;  ut  is  qui  di- 
vina  inspiratione  a  Roiuanis  ad  Pontifica- 
tum  concorditer  fuisset  electus,  confestim 
more  canonj^o  consecraretur,  deinde  ad  im- 
peratorem  legati  dirigerentur  ad  renovan- 
dam  amicitiam  et  pacem,  sicut  a  tempori- 
bus  Caroli,  Pipini,  et  Caroli  M.  mox  obti- 
nuerat^  An.  823  Romae  Lotharium,a  Lu- 
dovico  patre  in  imperii  consoitium  adsci- 
tum,  corona  et  augusti  noraine  decoravit, 
eique  potestatem  dedit,  ut  factiones  et  tur- 
bas,  si  quae  in  urbe  excitarentur ,  reprime- 
ret  et  Ecclesiam  ab  hostium  iniuriis  tuta- 
retur  *.  Monachis  graecis,  qui  persecutio- 
nis  causa   sub  imperatoribus  iconomachis 


1  Walafridus  Strabo  (De  rehiis  ecclesiasticis,  c.  21) 
trailit,  Leoncm  vna  die  septies  vel  novies  Missaruin 
solemnia  saepiiis  cclebrasse  Jideliuin  relalione  viro- 
rum.  Carcl.  Bona,  vero  (Rer.  Liluryic.  1.  1,  c.  18,  §  5), 
niulla  recen.selSanclorum  virorura  e.xenipia,  qui  pluries 
uno  dieSacrificium  perageliant,  nulla  eliara  urgente  ne- 
cessitate,  ex  sola  pielate  in  Deum;  quia  nimirum  ea  eral 
illorum  temporum  consuetudo,  quam  poslea  abrogavit 
Ale.\ander  11,  Vid.Bened.  .\IV,  De  Sacrijicio  Missae,  se- 
ct.  II,  n.  3.3  et  3G. 

2  BaroD.  ad  an.  810-17. 

3  Ibid.  et  Baluz.  Capilular.  t.  I,  p.  7'Jl;  Labbe,  t.  VU, 
p.  1515. 

*  Baron.  et  Pagi,  ad  an.  b:J3. 


Romam  confugorant,liberaIiter  subvcnitet 
monastcrium  dedit  opulenlo  censu  dotatum. 
25.  Dissidiorum  initia  in  Gallia — Ve- 
rumtamen  supra  memorata  imperii  parti- 
tio,  a  Ludovico  Pio  intcr  filios  suos  facta, 
gravium  dissidiorum  turbarumque  occasio 
e.xtitit,  ut  infra  vidcbimus.  Bernardus  rex 
Italiae,  electione  Lotharii  iure  ad  irape- 
rium,  de  quo  contendebat,  delapsus,  ab  im- 
peratore  patruo  suo  rebellavit ;  sed  prope- 
rantibus  in  Italiara  Ludovici  Pii  copiis  per- 
territus,  se  ei  dedidit.  Imperator  Bernar- 
dura ,  a  concilio  regio  capitis  damnatum  , 
rautata  sentcntia  excaecari  iussit,  unde  is 
paulo  post  prae  dolore  raortuus  e.>t;  tres 
episcopos,  Anselmum  Mediolanerisem,  Wul- 
fondum  Cremonensem  et  Theodulphum  Au- 
relianensem  ,  rebellionis  conscios,  vel  par- 
ticipes,  in  synodo  deponi  et  monasteriis  in- 
cludi  mandavit;  tres  posteriores  patris  sui 
filios,  Theodoricum,  Dragonem  et  Hugo- 
nera ,  ne  Bernardi  exeraplo  res  novas  moli- 
rentur,  tondi  et  monasteriis  mancipari  ius- 
sit.  Postea  vero  ratus,  se  in  castiganda  Ber- 
nardi  rebellione  iustitiae  limites  transgres- 
sum ,  eos,  quos  exilio  aut  carcere  atfecerat, 
restituit ,  et  anno  822  in  generali  apud  At- 
tiniacum  conventu  publicam  poenitentiam 
egit  '. 

2Q.Ecclesiae  status  in  Oriente — In  Orien- 
te  imperator  Leo  Armenus  persecutionem 
contra  ss.  Imagines  earumque  cultores  con- 
tinuavit  usque  ad  mortero  suam,  ut  supra 
diximus  '.  Eo  an.  820  extincto,  imperium 
graecum  adeptus  est  Michael  cognoraine 
Balbus ,  regnavitque  usque  ad  an.  829.  Is, 
quemadmodum  Constantinus  Copronymus 
fecerat ,  bello  civili,  a  Thoma  duce  contra 
eum  commoto,  perterritus,  initio  se  bene- 
volum  erga  Catholicos  siraulavit;  sed  dein- 
de ,  ab  isto  metu  liberatus ,  eos,  praesertim 
monachos  ,  qui  constantius  sacrarum  ima- 
ginum  cultura  defendebant,  insectatus  est, 
bonorum  spoliatione,  exilio,  capitis  etiam 
poena  in  illos  animadvertens  ^. 

Sub  impio  lioc  imperatore,an.  823  Mauri 
ex  Hispania  cum  ingenii  classe  invaserunt 
et  occuparunt  insulam  Cretam,  Graecorum 
imperio  subditara.  Saraceni  ex  Africa  tra- 
iecerunt  in  Siciliam,  earaque  an.  827  occu- 
parunt.  Eodem  temporo  Dalmatae  iugum 
iraperatorum  Graecorum  excusserunt  et  sui 
iuris  facti  sunt. 


1  Astron.  et  Thegan.  Vita  Ludovici  Pii. 

2  Vid.  p.  219. 

•^  Vilae  s.  Theodori  Studitae  et  v.  Methodii. 


EPOCHA    VI.    A   CAROLO    M. 


Anno  829  extincto  WichaeliBalbosucces- 
sit  Theophilus,  filius  eius,  patri  in  impie- 
tate  et  odio  contra  ss.  Imagines  haud  impar. 
Is  post  mortem  pseudo-patriarchae  Antonii 
in  sedem  Cp.  intrusit  loannem  praestigiato- 
rem,  qui  coacto  in  Blachernis  conciliabulo, 
ss.  Imaginum  cultores  novo  anathemati  sub- 
iecit  et  graviter  vexavit.  Theopliilus  om- 
nes,  praesertim  monachos,  qui  imagines 
aut  colerent  aut  retiiierent,  vel  pingerent, 
insectatus  est;  anno  vero  842  magnam  cla- 
dem  a  Saracenis  perpessus ,  moerore  confe- 
ctus  obiit.  Tunc  catholicis  in  Oriente  quie- 
tior  aurora  iiluxit. 

27.  Scriptores  eccJesiastici — Scriptori- 
bus  autem  ecclesiasticis ,  qui  hac  aetate  fio- 
ruerunt,  adnumerandi  suut  e  Graecis:  s.Ni- 
cephorus,  patriarcha  Cp.,  sub  imperatore 
Leone  Armeno  pro  Fide  exilio  mulctatus, 
qui  praeter  alia  scripsit  Breviarium  histo- 
ricum  a  caede  Mauritii  usque  ad  Constanti- 
num  Copronjmum,  Chronologiam  tripar- 
titam,  et  opuscula  contra  Iconomachos;  s. 
Theodorus,  monacliorum  Studitarum  abbas, 
eadem  de  caasa  exilii  et  carceris  calamita- 
tes  perpessus,  qui  reliquit  Catechesim  du- 
plicem,  librum  de  cultu  ss.  Imaginum , 
epistolas  multas,et  aha. — Inter  Latinos  lio- 
rueriint  hi,  qui  sequuntur;  S.  Benedictus 
Anianus,  insignis  monastici  Instituti  refor- 
mator,  composuit  Coclicem  et  Concorcliam 
regularum  '.  Eginhardus,  prirao  Carolo  M. 
a  secretis,  deinde  e  consensu  uxoris  suae 
monachus ,  et  abbas ,  scripsit  Vitam  Caroli 
M. ,  Epistolas  plures,  et  secundum  varios 
ctiam  Annales  Francorum ,  quosplerique 
alii  ei  abiudicant^.  Theodulphus,  episcopus 
Aurelianensis,edidit  capitula  40  ad  presby- 
teros  parochiac  suae,  librum  de  Spiritu  S. 
et  alium  de  baptismo,  librosque  4  Carmi- 
nnm  ^.  Smaragdus,  al)bas  coenobii  s.  Mi- 
chaelis  in  dioccesi  Virduneiisi,scrii)sit  Com- 
menfarium  iii  Evangolia  ct  Epistolas  anni, 
Diadema  monachorum  et  Commentarium 
in  regulam  s.  Benedicti.  Ansegisiis,  abbas 
Fontanellensis,  collegit  Capitularia  Caro- 
li  M,  et  Ludovici  Pii  in  4  libros  ■*. 

28.  Eufjenius  II  Pontifex  {an.  824)  — 
Quura  Paschalis  Pp.  I  an.  824  obiissct,  or- 
ta  cst  disscnsio  quaedam  in  dcsignando  suc- 
cessore  eius;  sed  praevaluit  legitima  electio 
Kugenii  II,  Romani  et  s.  Sabinac  archipro- 

~^^~Aini(f},Uh\\h}i),Acta  SS.  licitedicL  t  Y,  p.  101; 
Migiic,  I>atniL  LuL  l.  CIII. 

-  Migtie,  1'utruL  luL  l.  OXV. 

•' Edidil  I.  SiniiuiKJii.s,  l'aris.  lOiO  ;  Migiie  ,  rul. 
Lal.  I.  CV. 

*  Aligiic,  Palr.  laL  l.  CV. 


sbjteri,  qui  vitae  sanctitate,  doctrina  et  ef- 
fusa  in  pauperes  liberalitate  clarus  sedit 
usque  ad  annum  827. 

Ludovicus  iraperator  quum  electionem 
Eugenii  turbasque  ea  occasioneexcitatasau- 
disset,  Romam  direxit  Lolharium,  filiura 
suura  et  iraperii  consortem ,  ut  cura  novo 
Pontifice  populoque  Roraano  constitueret, 
quae  rerum  necessitas  exigere  videretur.  Lo- 
tharius  ab  Eugenio  Pp.  honorifice  exceptus, 
ad  emendandas  iniustitias,  quae  factae  erant, 
ad  corrigendos  abusus,ad  tutandam  libe- 
ram  et  canonicam  R.  Pontificis  electionem, 
una  cum  Pontifice  praescripsit  formulara  iu- 
raraenti,secundura  quam  clerus  populusque 
Roraanus  Ludovieo  ctLothario  imperatori- 
bus,  tamquam  Romanae  Ecclesiae  et  urbis 
protoctoribus,  fidem  promitterent,  salva  fi- 
de  Pontifici  promissa,  sponderentciue,  se  non 
consonsuros,  ut  electio  Pontificis  alia  quam 
canonica  ct  iusta  ratione  fieret,  aut  electus 
consecraretur ,  priusquam  in  praesentia  le- 
gati  iraperatoris  et  populi  iuramentum  iu- 
sti  regiminis  praestitisset,  (|uale  Eugenius 
spontepraestiterat^  Pontificis  electio  fieret 
ab  iis  solis,  quibus  id  iuris  antiqua  patrum 
constitutione  concessura  erat ;  praedationes, 
quac  fieri  solebant,  nuUo  deinceps  modo  fie- 
rent,  sive  vivcnte  sive  defuncto  Pontifice; 
res  ecclesiarum  iniuste  detentae,  restitue- 
rcntur,  et  omnes,  qui  Dei  et  imperatoris 
gratiam  habere  desiderabant,  R.  Pontifici 
in  omnibus  obedicntiam  atque  reverentiam 
praestarent  "^.  » 

Eugenius  II  ad  restituendam  disciplinam 
an.  826  Romae  synodura  celebravit,  in  qua 
38  canones  editi  sunt.  In  iis  episcoporum  do- 
tes  e  Pastorali  D.  Gregorii  exponuntur;  prae- 
cipitur,  ut  iuxta  ecclesias  constituantur 
claustra,  in  quibus  clerici  ccclcsiasticis  di- 
sciplinis  vacent^;  ut  sacerdotes  non  ordi- 
nentur  nisi  ccrtis  ecclcsiis  aut  monasteriis 
deputati ;  ut  raonasteriis  praeficiantur  ab- 
bates  docti  et  sacerdotes  regularis  discipli- 
nae  studiosi;  ut  in  c[)iscopiis  aliisiiuc  locis, 
ubi  nccesse  sit,  constiluantur  sacrorura  dog- 
niatum ,  litterarnra  (^t  artium  Scholae  ■". 

2U.  Disputatio  di'  SS.  Imaginibus  in 
Galliis — Interim  Michacl  Balbus.imperator 
Graccornm,  (luacstionem  de  sacris  imagini- 
bus  quasin  Oricnte  persequebatur,  otiani  in 
Gallia  excitare,  ct  Ludovicum  irapcratorem 

1  r.onliiiUHl.  Paiil.  Diacoiii,  Uht.  LuiKjobard. 

2  Liililti',  Coiicil.  l.  VII,  p.  1050  ;  apiul  l'agi,  Critica 
aaaii.  8'if. 

)  Appand  iii  lii.s  vcrliis  .spcciiiicii  (pioililaiii  Sciiiiiia- 
lii  ('lcriconiiii  iii.slihiciuli. 
■»  Labbc,  loc.  cil.  p.  1557,  cL  l.  VIII,  p.  103. 


VSQVE   AD    rONTlFICATVM   S.  GREGORII    VII. 


223 


Romanoruni ,  ipsumquc  Eugenium  Pp.  in 
l)ai'tes  suas  pertrahere  conatus  fuerat.  An- 
110  quippe  821  eius  lep:ati  in  Galliam  vene- 
runt,  niunera  litlerasque  lerentes  ad  Ludo- 
vicum  imperatorem  et  ad  R.  Pontitioem.  In 
his  litteris  Michael  map:na  cum  calliditate 
sitrnificaliat  vota  sua  instaurandicum  Ludo- 
vico  et  cum  R.  Pontitice  concordiam;  perli- 
de  querebatur  de  ecdesiarum  circa  imagi 
nes  discordia,  deque  superstitiosis  ritibus, 
(juos  ab  imasrinum  cultoribus,  id  est  Graecis 
orthodoxis,  exserceri,  falso  asserebat;  proin- 
de  Ludovicum  deprecabatur,ut  leiiatos  suos 
securos  Romam  deduceret,  ed  apud  R.  Pon- 
titicem  in  demandato  eis  negotio  adiuvarct, 
quo  discordiae  fiuis  constitueretur. 

Ludovicus  Pius  fucatis  imperatoris  Grae- 
ci  expostulationibus  et  callidis  argumentis 
aures  faciiius  praebens,  cum  Graecorum  le- 
gaMs  Romam  direxit  Freculfum,  episcopum 
Lexoviensem  et  Adogarium,  petiitque  ab  Eu- 
genio  Pp.  potestatem  congregandi  doctio- 
res  inter  episcopos,  qui  veterum  Patrum  te- 
stimonia  de  imaginibus  Sanctorum  collige- 
rent,  et  pro  componenda  ecclesiarum  discor- 
diaRomam  transmitterent.  Annuit  Pontifex 
et  Ludovicus  anno  825  aliquot  episcopos  et 
viros  doctos  Parisiis  congregavit.  Hi  prae- 
sules  ducti  veteri  errore  de  concilio  Nicae- 
no,  ac  si  in  eo  imaginibus  Sanctorum  idem 
ac  Deificae  Trinitati  cultus  fuisset  attribu- 
tus,  fidemque  habentes  litteris  Michaelis 
Balbi  de  abusibus  in  imaginum  cultum  in- 
vectis,  non  tantum  errorem  Iconomacho- 
rum,  qui  imagines  despiciebant  et  confringe- 
bant,  et  superstitionem  illas  illicito  ritu  co- 
lentium,  reprobarunt,  sed  etiam  concilium 
Nicaenum  et  Hadriani  Pp.  litteras,  ac  si  in 
iis  indebitus  imaginum  cultus  fuisset  ap- 
probatus,  reprehenderunt ,  statueruntque 
«  (luod  imagines  Sanctorum  stulta  praesum- 
«  ptione  non  sunt  confringendae,  etadiniu- 
«  riam  Sanctorum  abuleudae  etpenitus  de- 
«  spiciendae,nec  assertione  superstitiosa  co- 
«  lendae  aut  adorandae;  sedpotiushuiusmo- 
«  di  superstitione  remota,  iuxta  veram  re- 
«  ligionem,  memoriae  et  amoris  causa,  ob 
«  recordationem  eorum,  quorum  sunt  ima- 
«  gines,  habendae,  sicut  a  B.  Gregorio  sa- 
«  tis  catholicae  perspicueque  dictum  decla- 
«  ratur  ».  Plura  Patrum  testimonia  colle- 
gerunt,  tum  contra  eos,  qui  imagines  San- 
ctorum  confringendas  et  abolcndas  esse  di- 
cerent,  tum  contra  eos,  qui  illas  adorarent 
aut  superstitiose  vel  indiscrete  colerent. 
Quam  collectionem  cum  epistola  ad  Ludo- 
vicum  imperatorem  direxerunt.  Addiderunt 


praoterea  exemplum  epistolae,  a  Ludovico 
ad  Pontificeni  scribendae,  cum  exemplo  al- 
terius  epistolae,  quam  a  Pontifice  ad  Grae- 
corum  imperatorem  scribi  cupiebant,  in  qua 
haiic  restituendae  in  ecclcsiis  Oricntis  pacis 
viam  pro[>osuerunt  «  ut  qui  volunt,  pro  pia 
«  memoria  vel  saiia  doctrina  in  locis  compe- 
«  tentibus,  absciue  illo  illicito  cultu,  pictas 
«  vel  tictas  habeant  imagines;  qui  autem  no- 
«  lunt,  absque  uUo  illicito  contemptu,  taliter 
«  habentes  vel  habitas  imagines  nullatenus 
«  spernant  ». 

Ludovicus  imperator  acta  conventus  Pa- 
risiensis  per  leremiam  Senonensem  et  lo- 
nam  Aurelianensem  episcopos  Romam  dire- 
xit,  Eugenii  Pp.  iudicio  submittenda.  Quid 
inde  secutum  sit,  nescitur.  Id  certum  est, 
Eugenium  Pp.  in  decessorum  suorum  et 
concilii  Nicaeni  II  doctrina  de  sacris  imagi- 
nibus  perstitisse;  Michaelem  Balbum  in  0- 
rienle  vexas  suas  contra  eas  prosccutum 
esse,  et  Francos,  RR.  Pontificibus  ad  exem- 
plum  Hadriani  decessoris  sui\  certa  cum 
iis  oecouoraia  utentibus,  in  sua  de  concilio 
Nicaeno  et  imaginibus  sententia  permansisse 
usque  ad  fineni  huius  saeculi,  quo  fere  tem- 
pore,  quaestione  magis  explicata  rebusque 
melius  perspectis,  errorem  facti  de  concilio 
Nicaeno  deponere,  et  cum  Graecis  atque 
Romana  ecclesia  illud  suscipere  et  in  ratio- 
ne  colendi  imagines  consentire  coeperunt  '^ 

Atiamen,  eo  tempore  Agobardus,  arcliie- 
piscopusLugdunensis,  propugnavit  modera- 
tas  opiniones  in  libro  contra  superstitiones 
eorum,qui  picturis  et  imaginibusSsrum  ado- 
rationis  obsequium  deferendum  putabant; 
atque  impugnans  tum  excessus  eorum ,  qui 
ss.  Imaginibus  cultum  effusiorem,  supersti- 
tiosum  et  latreuticum  deferebant ,  tum  im- 
pietatem  Iconomachorum,  ss.  Imagines  de- 
struentium,  docebat  eas  esse  retinendas  et 
exponendas  ad  conservandam  divinorum  be- 
neficiorLim  memoriam  et  eorum,  quorum  ef- 
figiem  gerunt,recordationem  atqueamorem. 

Quamvis  autem  Franci  hac  aetate  a  Grae- 
cis  dissentirent  in  ratione  colendi  imagines, 
e  certissimis  tamen  monumentis  constat,  il- 
los  nunquam  improbasse  moderatum  ima- 
ginum  cultum,  et  ab  errore  iconoclastico 
semper  fuisse  alienos.  Certo -certius  erravit 
Claudius  episcopus  Taurinensis,  qui  aucto- 
ritate,  qua  apud  Ludovicum  augustum  pol- 
lebat,  elatus,  imagines  et  cruces  ex  eccle- 


1  Videp.  212. 

•^  Mal)illun,  l'nefal.  in  parl.  1  scec.  IV  Bpnedicl. ;  Na- 
lal.  Ale.xaiid.  Ilt.ll.  eccl.  Diss.  G  ia  sicc.  VIII;  Baronius 
et  Pagi,  ad  aii.  825. 


224 


EPOCHA   VI.   A    CAROLO   M. 


siis  sui  episcopatus  abegit  confregitque;  pro- 
pter  hoc  factam,quo  omnem  populum  suum 
in  se  commovit,  a  Theodemiro  abbate,  ami- 
00  suo ,  per  epistolam  reprehensus ,  eius  ad- 
monitionibus  superbe  respondit  per  libellum 
apologeticum ,  in  quo  sacrarum  imaginum 
ipsiusque  Crucis  cultum  impie  oppugnavit; 
etiam  sacrarum  reliquiarum  venerationem, 
Sanctorum  invocationera ,  piasque  peregri- 
nationes  reprehendit.  Hic  libellus  ad  impe- 
ratorem  delatus,  iusto  virorum  doctorum, 
qui  in  aula  agebant ,  et  episcoporum  con- 
gregatorum  iudicio  damnatus  est,  Eiusdem 
Claudii  errores  scriptis  confutarunt  Dunga- 
lus  monachus  s.  Dionjsii  prope  Parisios  \ 
et  lonas  episcopus  Aurelianensis  -.  De  ea- 
dem  re  hoc  tempore  disputavit,  praedictus, 
AgobardusarchiepiscopusLugdunensis^,  nec 
non  Eginhardus^,  et  Walafridus  Strabo,ab- 
bas  Augiaedivitis  ^  Quibus  disputationibus 
quaestio  de  sacris  imaginibus  in  Gallia  non 
parum  eliquata  fuit  ^. 

30.  Valentinus ,  Gregorius  IV,  Ponti- 
fices  (an.  827)  —  An.  827  mense  augusto 
obiit  Eugenius  Pp.  II.  Ei  suffectus  fuit  Va- 
lentinus,  Romanus  et  Romanae  ecclesiae 
archidiaconus,  omnibus  propter  egregias  a- 
nimi  dotes  acccptissimus;  sed  eodem  anno 
quadragesima  ab  inauguratione  sua  die  de- 
cessit  "^. 

Tunc  quamvis  reluctans,  cleri,  et  populi 
votis  ad  pontificatum  evectus  fuit  Grego- 
rius  IV,  Romanus,  qui  sedit  usque  ad  an. 
844.  His  Ostiam  urbem  novis  moeniis  cin- 
xit  contra  incursiones  Saracenorum,  qui  Si- 
cilia  potiti ,  universas  Italiae  oras  piraticis 
sceleribus  infestabant.  Ut  Ludovici  Pii  fi- 
lios  cum  patre  suo  conciliaret,  in  Galliam 
coutendit,  ut  infra  dicemus.  —  Ipse  Ludo- 


1  Responsiones  de  cvllu  sacrarum  imaginum,  reli- 
quianim  el  sanclornm  invocalione,  in  Bibliotli.  PP. 
Lntjiiiin.  tnm.  XIV. 

"^  Ltl^ri  JU  conlra  Claudium  pro  defensione  sacra- 
rum  imaqinum  el  cnllus  s.  Crucis,  ihid. 

3  Conlra  supersliliones  eortim,  (jui  picluris  el  irna- 
(linihus  Sanclorum  adoralionis obsexiuium  deferendum 
jiulaiil,  ibid. 

■»  Ile  uduranda  Crnce ;  sed  liic  liber  interiit. 

s  l)e  officUs  divinis,  ia  BihlioUi.  PP.  loni.  XV. 

G  Qu;u  Dailieus  e  conventu  l»arisiensi  et  e  scriptori- 
bus  Irancis  huius  aetalis  oiiiecil  contra  sacniruni  iina- 
Rinurn  cuilum  ,  iitse  releilil  iSatal.  Ale.xauil.  Ilist  eccl. 
(Jiss.  (j  in  Sitpc.  VIII. 

~  Kx  iis,  (|Mae  de  liuiMS  l'ontificis  consecratione  referl 
Liher  Pontificulis,  ad  bunc  niodum  concludit  Mabillo- 
nius  (Commenl.  in  Ordinem  Romattum  c.  18):  Tunc 
rrijo  lii  erunl  consccratiunis  rilm ,  nempe  ipsa  novi 
Ponlificis  consecrulio  ad  s.  Pelrum,  imjHtsilio  eiusdcm 
in  scdem  s.Petri,oblatio  Sacrificii  pvr  niivum  1'imtili- 
cem,  convivium,  munera  in  Sciuitnm,  et  pojiuluni  e- 
ruijata,  iiuae  i'resbylcria  vulijari  nomine  uppellabant. 


vicus  Gregorii  monitu  Festum  omnium  San- 
ctorum  quod  usque  a  Bonifacio  IV  calend. 
novembris  Romae  celebrabatur,  etiam  in 
Gallia  atque  Germania  celebrari  voluit. 
Exinde  novembris  dies  primus  ab  Ecclesia 
universa  haberi  coeptus  est  festus  et  San- 
ctis  omnibus  sacer. 

31.  Fides  p^nedicaiur  in  Dania  et  Sue- 
cia — lam  saeculo  praecedente  Danorum 
seu  Normannorum  conversionem  tentave- 
rat  s.  Willibrordus ,  sed  eorum  principem 
tam  obduratum  et  idololatriae  adilictum  in- 
venit,  ut  in  terras  Francorum  regredi  fue- 
rit  coactus,  secum  ducens  30  pueros  Danos, 
qui  fuerunt  conver.sionis  huius  gentis  pri- 
mitiao.  Haud  feliciori  cum  successu  ad  eam- 
dem  gentem  sacra  missione  functus  est  sub 
Carolo  M.  Heridagus  presbyter.  An.  823 
maiori  cum  fructu  Fidem  Danis  praedicavit 
■Ebbo,  archiepiscopus  Rhemensis;  qui  e  Lu- 
dovici  Pii  et  episcoporum  Gallorum  consen- 
su  atque  ex  auctoritate  Paschalis  Pp.  I,  qui 
eum  Apostolicae  Sedis  legatum  pro  genti- 
bus  Aquilonis  constituit,  comite  Halidgario 
ad  Danos  profectus  est,  et  brevi  tempore 
multos  ad  Fidem  convertit  baptizavitque. 
At  in  suscepto  opere  non  perseverans,  anno 
sequente  ad  Rhomensem  ecclesiam  rever- 
sus  est.  Haud  diutius  in  Dania  permansit 
Halidgarius,  qui  redux  in  Gallias,  creatus 
fuit  episcopus  Cameracensis  '. 

Quod  hactenus  in  Danorum  conversione 
actum  fuerat,  magis  perfecit  s.  Anscharius, 
monachus  Corbeiensis,  qui  fere  38  annos  in 
convertendis  populis  septentrionalibus  ex- 
pendit.  Etenim  Aerioldus  rex  Danorum  ,  in 
Francia  exul,  ibidem  an.  826  cum  uxore 
multisque  exilii  comitibus  baptizatus  cst.  In 
Daniam  rediturus,  ab  imperatore  Ludovico 
Evangelii  praecones  pro  Danis  potiit,  impe- 
travitque  s.  Anscharium  et  Autbertum,  mo- 
nachos  Corbeicnses.  li ,  quuni  ad  Danorum 
conlinia  pcrvenissent,  Fidem  praedicarunt, 
multos  cdnvertcrunt  baptizaruntque.  Aut- 
bertus  iniirniitate  correptus,  an.  828  ad  mo- 
nasterium  suum  rcgressus  est.  Anscharius 
vero  coe[)tum  opus  continuavit. 

An.  820  ad  Ludovicum  Pium  vencrunt  le- 
gati  Suecorum,  qui  inter  alia  imperatori  si- 
gnificarunt  propensionem  gentis  suac  ad  su- 
scipienda  christiana  sacra,  (|uae  pcr  captivos 
christianos  noverant.  Ludovicus  hanc  niis- 
sionom  cominenilavit  s.  Anscliario,  qui  vices 
suas  apud  Daiios  gereiKhis  rolinquens  Gisle- 
maro  monaciio,  an.  830  cum  Witmaro  rao- 


'  liaron.  cl  1'aKi,  ;id  an.  8'23. 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM    S.  GREGORII    VII. 


225 


nacho  transiit  ad  Siiecos.  A  rege  Suecorum 
bene  excepti ,  Evangelium  libere  praedica- 
runt,multos(]iio  converterunt  et  baiitizarunt. 

Quum  Luilovicns  audivisset  hancirentiuni 
septentrionalinm  ad  susciiiiendam  christia- 
uara  Religionem  propensionem ,  an.  830  ex 
episcopofum  et  procerum  consilio  Hambur- 
jri  erexit  sedem  arcliiepiscopalem  ,  ad  qnam 
omnium  conseusu  eleetus  et  ordinatus  fiiit 
s.  Anscharius.  Ea  omnia  probavit  Gregorius 
Pp.  IV,  et  s.  Anscliario  pallium  dedit  cum 
iuribus  Legati  apostolici  pro  cunctis  Septen- 
trionis  regionibus.  Eodem  tempore  Anscha- 
i'ii  adiutor  et  episcopus  Suecornm  ordinatus 
fuit  Gautbertus  alias  Simon ,  qui  in  Suecia 
numerum  Christianorum  plurimum  auxit.  S. 
Anscharius  tum  per  se  tum  per  raissionarios 
suos  propagandae  ubique  Fidei  adlaboravit 
usque  ad  annum  865,  quo  sancte  obiit'. 

32.  Ecclesiae  statics  in  GalUa  —  In  Gal- 
lia  res  civiles  atque  ecclesiasticae  dissidiis 
et  Cellis  internis  plurimum  perturbatae  e- 
rant.  Cum  enim  Ludovicus  imperator,  defun- 
cta  Irraingarda,  uxorem  duxisset  luditham, 
Welphonis  comitis  filiam,  et  suscepto  ex  ea 
Carolo  Calvo  partem  reghi  tribuere  nimium- 
que  favere  videretur,  Pipinus  rex  Aquita- 
niae,  Ludovieas  rex  Bavariae  et  Lotharius 
imperii  consors,  Lndovici  Pii  e  priori  coniu- 
ge  filii,  adversus  patrem  suum  bella  move- 
runt ;  eumque  comprehensum  an.  830  regia 
auctoritate  spoliarunt.  Brevi  post  Ludovicus 
in  conventu  Noviomagensi  quidem  restitu- 
tus  fuit,  sed  an.  833  rebelles  filii  rursus  ar- 
ma  contra  patrem  contulerunt.  Gregorius 
Pp.  IV,  filios  patri  reconciliaturus  pacemque 
compositurus  in  Galliam  profectus  est,  sed 
re  infecta,  Romam  repetiit;  iam  filiiadver- 
sus  patrem  copias  paraverant,  et  Franci  pas- 
sim  a  Ludovico  Pio  deficiebant.  Hic  itaque 
a  suis  desertus,  manus  dedit,  etCompendium 
perductus,  ibidem  an.  833  in  comitiis  gla- 
diura  deponere,  se  rerum  male  administrati 
iraperii  fateri,  illudque  filio  suo  Lbthario  ce- 
derecoactus  fuit.Iuditha,uxoreius,inItaliam 
relegata  est ,  et  iuvenis  Carolus  Calvus  mo- 
nasterio  Prumieusi  prope  Treviros  manci- 
patus.  Verum  Gregorius  Pp.  IV  quaecum- 
que  in  conventu  Compendiensi  contraLudo- 
vicum  acta  fuerant,  rescidit^;  multi  etiam 
proceres  illa  aegre  tulerunt;  ipsosLudovicum 
Bavariae  et  Pipinum  Aquitaniae  reges  ad- 
missi  in  patrem  facinoris  poenituit.Lotharius 
vero,  adhuc  rebellis,  ad  postulandam  pacem 


*  S.  Reiubert.,  VHa  .s.  Anscharii,  apud  Bolland.  Acta 

SS.  3  febr.;  Mabillon,  Acla  SS.  Benedicl.  t.  IV,  p.  401. 

'  Paul  .'Emilius,  De  rehiin  (jeslis  Francor.l.lU,  p. 5i. 

WOUTERS,  I. 


armis  compulsus  est.  Quapropter  anno  se- 
quente  in  ccuiventu  apud  s.  Dionysium  Lu- 
dovicus  cum  ludita  coniuge  imperio  restitu- 
tus  fuit;  et  in  comitiis  generalibus,  ad  villam 
Theodonis  an.  835  habitis,  omnes  actus  con- 
ventus  Compendicnsis  abrogati  sunt.  Post- 
iiaec  Ludovicus  bellum  intulit  Normannis, 
Frisiam  vastantibus,  quos  magna  clade  afFe- 
ctos  regredi  iussit.Is,  Pipino  rege  Aquitaniae 
an.  838  defuncto,  in  conventu  Wormatiensi 
an.  839  regnum  ita  divisit,  ut  Lotharius  Ita- 
liam  et  australera  partem  Galliae  ad  Mosam 
haberet,  Ludovicus  Bavariam,  Carolus  Cal- 
vus  occiduam  Galliae  partem.  Anno840,Lu- 
dovico  padre  defuncto,  bella  civilia  recru- 
duerunt.  Lotharius  ditiones  fratrum  suorum 
invasit.  Ludovicus  et  Carolus  Calvus  ,  viri- 
bus  contra  communem  hostem  coniunctis, 
invasorem  vicerunt.  Tandem  anno  843  in 
conventu  Virodunensi  pax  ita  composita 
fuit,  ut  Lotharius  augustus  Italiam  et  omnia 
iuxta  Rhodanum,  Rhenum  et  Mosam,  idest 
Austrasiam  et  Burgundiam,  Ludovicus  par- 
tem  orientalem  seu  Germaniam,  CarolusCal- 
vus  partem  occiduam  seu  Galliam  haberet. 
Quanta  ex  his  dissidiis  bellisque  detrimen- 
ta  ecclesiasticae  ac  civili  rei  illata  fuerint, 
quisque  per  se  colligit.  Episcopi  ad  reforman- 
dos  mores  multas  sjnodoscoegerunt.An.829 
quatuor  synodi  celebratae  sunt,  nempe  Mo- 
guntiae,  Lugduni,  Tolosae  etParisiis,  in  qui- 
bus  multa ,  componendae  disciplinae  utilia  , 
constituta  fuerunt.  An.  836  iu  synodo  Aqui- 
sgranensi  plura  quoque  sancita  sunt  de  vita 
et  officiis  episcoporum ,  clericorum  ,  princi- 
pum  et  ministrorum.  Praeterea  novum  com- 
monitoriura  missum  fuit  ad  Pipinum,  regem 
Aquitaniae,  contra  raptores  rerum  ecclesia- 
sticarum.  Pipinus  aliique,  episcoporum  mo- 
nitis  parentes,  quae  bellorum  tempore  eccle- 
siis  rapuerant ,  restituerunt.  Aliae  deinceps 
synodi  coactae  sunt,  nimirum  an.  843  in  vil- 
la  Colonia  prope  Cenomannos  et  apud  Lau- 
riacum  in  agro  Andegavensi,  an.  844  in  vil- 
la  Theodonis  et  in  palatio  Verno,  an.  845 
Bellovaci  et  Meldis;  in  quibus  multa  consti- 
tuta  fuerunt  de  conservandis  ecclesiarum  bo- 
nis,  privilegiis  et  iuribus,  de  regum  erga  sub- 
ditos  iustitiahorumque  erga  illos  fide,  con- 
tra  iniustos  rerum  ecclesiasticarum  deten- 
tores  ,  de  corrigendis  in  clero ,  monachis  et 
populo  abusibus'.Verumsynodorumstatuta, 
propter  frequentia  dissidia  Normannorum- 
que  invasiones,  parum  executioni  mandata 
fuere. 


1  Labbe,  Concil.  t.  VII,  passina,  pp.  1590-1813. 

16 


226 


EPOCHA   VI,   A   C  AROLO    M. 


33.  Ecclesiae  orienialh  status —  lu  0- 
riente  post  diuturnas  sub  imperatoribus  ico- 
nomachis  vexationes  ortliocloxi  tranquillita- 
tem  receperunt.  Theopbilo  imperatori,  an. 
842  defuncto,  successit  Michael  III,  filius  e- 
ius  adhuc  puer,  cum  matre  Tlieodora  impe- 
rii  regente,  Theoctisto  et  Manuele  tutoribus; 
quorum  opera  ecclesiarum  paci  et  orthodoxae 
fidei  consultum  fuit.  Hoc  ipso  anno  842  sjno- 
dus  Constantinopoli  coacta  est,  in  qua  conci- 
lium  Nicaenum  Ilreceptum  etcultusss.Ima- 
ginibus  restitutus  fuit.  loanne  haeretico  eie- 
cto,  in  sedem  Cp.  evectus  est  s.  Methodius  mo- 
nachus,  pro  defensione  ss.  Imaginum  sub  im- 
peratoribus  iconomachis  multa  perpessus;  e- 
piscopi  et  monachi  ex  exilio  revocati,  Imagi- 
nes  in  ecclesiis  restitutae,  in  locum  episcopo- 
rum  iconomachorum  ortliodoxi  suiTecti  sunt. 
In  memoriam  huius  restitutionis  festum  quo- 
tannis  celebrandum,  quod  Orthodoxiam  ap- 
pellarunt,  institutum  est  ^ 

34.  Sergiiis  II  Pontifex  {an.  844)  —  Post 
Gregorium  Pp.  IV,  viii°  calend.  februar. 
an.  844  defunctum,  iv°  idus  eiusdem  men- 
sis  februar.  in  Petri  cathedram  evectus  fuit 
Sergius  II,  Romanus,  s.  Silvestri  archi- 
presbyter.  Fabulantur  nonnuUi,  quod  an- 
tea  vocatus  Os  porci,  nomen  Sergii  assum- 
pserit;  nam  non  is,  sed  Sergius  IV  nomen 
novum  suscepit  propter  reverentiam  erga 
Apostolorum  principem ,  quia  ante  pontifi- 
catum  appellabatur  Petrus.  Sergius  II  Lu- 
dovicum  II,  Lotharii  imperatoris  filium,  a 
patre  Italiae  seu  Longobardiae  regem  crea- 
tum,  sacro  oleo  unxit,  et  regali  ense  cinxit. 
Sacra  limina  seu  gradus  ,  quos  Salvator 
mundi  in  praetorio  Pilati  gressu  suo  et  san- 
guine  consacraverat,  cura  s.  Helenae,  ut  ve- 
tus  traditio  erat,  e  Pilati  praetorio  in  ba- 
silicam  Lateranensem  translata  et  a  Con- 
stantino  M.  in  porticu  palatii  posita,  coUo- 
cavit  in  formam  scalae,  vulgo  Pilati  dictae, 
ante  fores  ecclesiae  Lateranensis;  ea  postea 
Caelestinus  III  posuit  ante  sacrum  patriar- 
chium  iuxta  porticum  Lateranensem,  et  de- 
nique  Xystus  V  nobile  illud,  quod  adhuc  ex- 
tat,  aedificium  construxit,  et  sanctarumSca- 
larum  gradus  disposuit  ante  capellam  toto 
terrarum  orbe  coleberrimam,  quae  vocatur 
Sancta  Sanctorum^.  Sedit  Sergius  II  annis  3 
obiitquo  vi"  calcnd.  febr.  an.  847. 

35.  S.  Lco  IV  Vontifex  {an.  847)—  Sor- 
giuia  II  in  summo  pontificatu  excepits.  Leo 
IV,  Roraanus,  prudentiae  ac  sanctitatis  lau- 

1  Consl;inl.  PoriiliYiogenela,  1.  III-IV;  Pagi,  Crxik.  ail 
an.  812. 

2  Cf  IJeneiJ.  XIV,  be  beatif.  I.  IV,  parl.  2,  c.  25. 


de  spectatissimus,  qui  Ecclesiam  rexit  usque 
ad  an.  855.  —  Ipso  Pontificatus  initio  eius 
sanctitas  enituit.  Nam  flagrantissimum  Ur- 
bis  incendium  signo  Crucis  extinxit,  et  ser- 
pentem  teterrimum,  cuius  veneno  atque  af- 
flatu  multi  moriebantur,  fusis  ad  Deum  pre- 
cibus  exterminavit.  Cuius  beneficii,*ope  B. 
Mariae  Virginis,  recuiTCnte  eius  in  coelum 
Assumptionis  festo  die,  impetrati  ut  perenne 
esset  ad  posteros  monumentum,  decrevit  Fe- 
stum  illud  per  dies  octo  celebrandum^  — 
Contra  Saracenorum  incursiones  Vaticanum 
collem  munitionibus  cinxit,  et  antiquae  ur- 
bi  addidit  novam ,  suo  nomine  dictam  Leo- 
ninam.  —  Civitas  haec  Leonina  ab  Urbano 
VIII  amplioribus  munitionibus  circumsepta 
est^. — Corsos  patriis  finibus  a  Saracenis  ex- 
puIsoSjin  urbem  Portuensem  suscepit;  liUdo- 
vicum  II,  a  patre  suo  Lothario  in  consortium 
imperii  adlectum,  an.  850  Romae  consecra- 
vit ;  anno  sequente  synodum  CO  episcopo- 
rum  celebravit,  in  qua  ad  instaurandam*di- 
sciplinam  editi  sunt  42  canones,  quorum  38 
excerpti  sunt  e  sjnodo  Romana  sub  Euge- 
nio  II,  habita  an.  826;  in  reliquis  vetatur,  ne 
plures  in  ecclesiis  ordinentur  sacerdotesquam 
sustentari  possunt,  ne  presbjteri  ad  syno- 
dum  dioecesanam  secundum  iussionem  epi- 
scopi  venirc  detrectent,  ne  patroni  laici  ec- 
clesiis  suis  praeficiant  sacerdotes  extraneos 
sine  consensu  episcopi,  neque  abbates  neque 
alii  praepositi,  sed  episcopi  constituant  sa- 
cerdotes,  qui  in  locis  piis  sacra  ministrent.In 
eadem  sj-nodo  Anastasius,  Cai^dinalis  presby- 
ter  s.  Marcelli,  gradu  aniotus  est,quod  5  an- 
nis  a  paroecia  sua  abfuisset  et  ad  synodum 
vocatus  venire  rccusasset^. — Anschario  au- 
temllamburgensi  Episcopo  privilegium  con- 
cessit,in  quo  ipsi  eiusque  successoribus,prae- 
ter  usum  Pallii,  tribuit  ornari  caput  eius  mi- 
tra,  et  portari  ante  ipsum  Crucem;  quod  ar- 
gumento  est,  id  non  cuivis  Episcopo  citra  pri- 
vilegium  licuisseMn  eodem  concilio  can.  34 
praecepit,  irt  vel  in  ipsis  vicorum  scholis  Pro- 


1  Baronius  ad  an.  855,  g  9. 

2  Vid.  Angei.  de  Nuce,  in  Chron.  Caftin.  Leonis  0- 
stien.  1.  1,  c.  27,  adnot.  10.  —  Leoni  IV  tribuitur  Oralio 
<i  Deus,  cuius  dextiTa  Heatum  Petnini  elc. » ,  qui  eani 
praescripsisse  dicitur  Neapolitanis  pro  dolensionc  Eccle- 
siac  dimicanlibus  navali  praclio  ciini  Saracenis.  Idem 
Ponlile.x   composuisse  dicilur  ct   illani ,   ipiae    incipit 

u  Deus,  qui  Uealo  Petro  collatis  clavibiisi)  (uim,  coudila 
civitate  Leonina,  ad  eius  porlis  seras  apponeret.  Nunc 
quibusdam  dcmplis  a  nobis  ulracpie  recitatur;  al  inte- 
gras  cas  rcferl  Labbeus,  t.  VIII  Concil.  pp.  13  ei  lil. 
Verum  cas  Leone  antiquiores  esse  conslat  ex  5acm>ie«- 
lariii  s.  r.regorii  M.,  qund  utramque  continet. 

^  Lalibe,  Concil  t.  Vlil,  p.  1(U. 

•<  Mabillonius,  1'raefal.  in  Saec.  IV  Denediclin.  part. 
2,  n.  182. 


VSQVE   AD    PONTIFirA.TVM    S.  GREGORII   VII. 


227 


fcssores  essent,  qui  Scripturas  interprcta- 
rentur,  et  Oflicia  Diviiia  exponorent'. 

36.  Saracetn'  ct  Normanni  in  Italia  et 
GaUia  —  Dissiiliis  autem  bellisque,  quae  su- 
pralnter  rejresFrancorum  extitisso  viilimus, 
iactum  est^ut  Saraoeni  seulylauri  atquoNor- 
njanni  iii  Italiae  etOalliae  provincias  audacius 
irruerent.In  pi'imisLothario,  augustoot  rcge 
Italiae,  in  Gallia  bellum  gerenie,  in  Italia  de 
ducatu  Beucventano  concertarunt  Radelgi- 
sus  et  Siconullus;  hicque  ex  Ilispania,  ille  ex 
Africa  Saracenos  seu  Mauros  in  auxilium 
advocavit.  Ilac  occasione  Saraceni  multas 
ducatus  Beneventani  civitates  occuparunt, 
multosque  captivos  abduxerunt;  an.  846  Ro- 
mam  usque  venerunt,  cumque  urbera  cape- 
re  non  possent,  basilicam  s.  Petri  extra  mu- 
ros  depraedati  sunt ;  inde  regressi ,  nbique 
barbariei  suae  vestigia  reliquerunt. 

lisdem  temporibus  Mauri  Hispani  plures 
Galliae  civitates  vastarunt,  ingentemque 
praedam  ex  ea  exportarunt.  Maiora  mala 
Galliis  intulerunt  Normanni,  qui  e  Dania  fi- 
nitimisque  regionibufe  egressi ,  hoc  saeculo 
piraticis  incursionibus  Angliae  et  Galliae 
provincias  populati  sunt.  lam  an.  800  litto- 
ra  oceani  Gallici  infestarunt,  sed  aCaroloM. 
repressi  fuerant.Frisiamfrequentibus  incur- 
sionibus  vastarunt.  An.841  cum  copiosa  clas- 
se  venerunt  usque  Rothomagum,  agros,  ur- 
bes,  ecclesias,  monasteiua  vastantes,  prae- 
dantes,  incendentes.  An.  843  urbem  Nanne- 
tensem  ingressi,  Gohardum  episcopum  cum 
clero  et  civibus  multis  in  ecclesia  trucida- 
runt,  urbemque  depraedati  sunt.  Anno  se- 
quente  Parisios  usque  penetrarunt,  urbem, 
ecclesias  et  monasteria  spoliantes.  Carolus 
Calvus  repellendis  hostibus  impar,  dura  pa- 
ctione  iis  reditum  suasit.  At  illi  incursiones 
suas  frequenter  repetiverunt  in  magnum  rei 
civilis  atque  ecclesiasticae  detrimentum. 

37.  Controversia  de  Eucharistia  —  Cum 
litterarum  et  scientiarum  studia  a  Caroli 
Magni  temporibus  in  Occidente  revixissent, 
et  scholae  theologicae  in  ecclesiis  cathedra- 
libus  et  monasteriis  florereut,  non  solum  vi- 
rorum  eruditorum  numerus  auctus  est,  sed 
et  eorum  ingeoia,  quamvis  in  fidei  dogmate 
concordia,  in  varias  de  eo  quaestiones  va- 
riasque  illius  explicandi  rationes  distrahi 
coeperunt.  Huc  pertinet  controversia,  quae 
his    temporibus    inter    catholicos    Galliae 


1  Pjigi,  Cridca,  ad  an.  826,  §  2.  En  Canonis  verba: 
Ehi  liheralium  arliurn  praeceplores  in  plehibus,  ul 
assolet ,  raro  inveniuntur;  tamen  Divinae  Scripturae 
magislri,  et  inslitutores  Ecclesiastici  Ofjicii  nullate- 
nus  desint;  ap.   Labbe,  Concit.  t.  VIII,  p.  117. 


scriptores  agitata  fuit  de  SS.  Eucharistia- 
Omnes  quidem  consentiebant  in  ipso  dog- 
mate,  nimirum,  substantiam  panis  et  vi- 
ni  in  Eucharistia  non  superesse,  ct  in  ea  rea- 
liter  praesens  esse  corpus  etsanguinem  Chri- 
sti;  seddisputabant  potissimum  de  his  tribus: 
l°,anin  Eucharistia  idem  omiiino  esset  Cliri- 
sti  corpus,  (luod  e  Maria  virgine  natum,  in 
cruce  mortuura  et  e  sepulcro  resuscitatum 
est ;  2°,  an  in  Eucharistia  esset  ali(iUod  my- 
steriura,  signum  aut  figura,  qua  corpus  Chri- 
sti  obtegeretur,  an  vero  ipsae  species  exter- 
nae  essent  corpus  Christi ,  quod  idcirco  dice- 
retur  tangi,  dentibus  atteri,  manducari;  3°, 
an  corpus  Christi  eucharisticum,caeterorum 
alimentorum  more,  esset  corruptioni  et  sc- 
cessui  obnoxium. 

Paschasius  Ratbertus,  monachus  Corbe- 
iensis,  in  libro ,  quem  anno  831  de  Sacra- 
mento  corporis  et  sanguinis  D.  N.  I.  C.  scri> 
psit,  asserebat,in  Eucharistia  esse  non  aliud 
plane  Christi  corpus,  quam  quod  e  Maria 
natum  est ,  in  cruce  mortuum,  et  e  sepul- 
cro  resurrexit.  Contra  Rabanus  Maurus,  e 
monacho  Fuldensi  archiepiscopus  Mogun- 
tinus,  in  epistola  ad  Egilum  abbatem,et  Ra- 
tramnus  monachus  Corbeiensis,  in  libro  De 
corpore  et  sanguine  Domini,  docebant,  cor- 
pus  Christi  eucharisticum  esse  aliud,  quam 
quod  e  Maria  natum  est,  mortuum  et  resu- 
scitatum. 

Omnes,  si  loannem  Erigenam  excipias, 
secundum  catholicam  Ecclesiae  doctrinam 
a.sserebant,  in  hoc  Sacramento  panem  et 
vinum  realiter  converti  in  verum  Christi 
corpus  et  sanguinem;  sed  quum  corpori 
Christi  in  ss.  Eucharistia  quaedara  con- 
veniant,  quae  ei  non  competebant  in  statu 
suo  naturali,  v.  g.  quod  manducetur,  per 
se  non  moveatur,  careatque  mole  et  exten- 
sione,  aliqui  dicebant,  corpus  Christi  in  Eu- 
charistia  non  esse  omnino  idem  ac  corpus 
e  Virgine  natum ,  in  cruce  mortuum  et  e 
sepulcro  resuscitatum ,  sicuti  asserebat  Pa- 
.schasius  Ratbertus.  Disputabatur  itaque  in- 
ter  illos  non  de  ipsa  re ,  seu  reali  pfacsen- 
tia,  sed  de  nomine  seu  ratione  loquendi; 
etenim  corpus  Christi  in  Eucharistia  idem 
omnino  est  cum  corporee  Virgine  nato  quan- 
tum  ad  substantiam  et  naturam ,  non  item 
quantum  ad  modum  existendi,molem,quan- 
titatem,  circumscriptionem  spectat  ^ 

Idem  Ratramnus  in  praefato  libro  impu- 
gnavit  eos,  qui  dicebant  aut  dicere  ei  vide- 
bantur ,  in  Eucharistia  corpus  et  sanguinem 

'  Vid.  Opus  quod  inscribitur  La  perpeiuite  de  la 
Foi,  1.  VIII,  c.  12. 


228 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO   M. 


Domini  nulla  figura  seu  velamine  obtegi. 
Illud  Haymo,episcopusHalberstadiensis,  do- 
cere  quibusdam  videbatur ;  at  is  in  Tracta- 
tu  suo  de  corpore  et  sanguine  Domini  solum 
negavit,  corpus  Christi  et  sanguinem  di- 
cenda  esse  sui  ipsius  signa  seu  figuram , 
quum  nuUa  res  sui  ipsius  dicatur  signum. 

Quod  spectat  ad  errorem  eorum,  qui  cor- 
pus  Christi  eucharisticum ,  aliorum  alimen- 
torum  more,  corruptioni  et  secessui  obno- 
xium  dicebant,  ideoque  ignominiosoSterco- 
ranistarum  nomine  notati  sunt;  illius  erro- 
ris  ipseRabanusMaurus  etAmalarius  etiam 
diaconus  Metensis  insimulati  fuerunt;  sed 
utrumque  ab  hoc  errore  vindicant  eruditi. 

Caeterum  omnes  praefati  aliique,  qui  hac 
aetate  de  SS.  Eucharistia  scripserunt,  in 
perpetua  et  catholica  Ecclesiae  doctrina  de 
conversione  substantiae  panis  et  vini  in  cor-' 
pus  et  sanguinem  Domini  et  de  reali  Christi 
praesentia  consentiebant,  ut  ex  illorum  scri- 
ptis  luculenter  probatur.  Si  autem  quando- 
que  loquantur  de  pane  et  vino  tanquam  fi- 
gura,  et  de  corpore  Christi  spirituali  in  Eu- 
charistia,  ex  aliis  dissertissimis  eorum  lo- 
cis  manifestum  est ,  eos  sub  istis  vocibus  ni- 
hil  aliud  intellexisse,  quam  quod  nos,  fixis 
iam  terminis,  species  panis  et  vini  atque 
substantiam  corporis  et  sanguinis  Christi 
nominamus. — Hinc  patet  ignorantia,autma- 
la  fides  novatorum  saec.  XVI,  dum,  com- 
muni  et  perpetua  Ecclesiae  traditione  post- 
habita,  dixerunt,  primum  assertorem  dog- 
matis  de  reali  corporis  Christi  praesentia  in 
Eucharistia  esse  Paschasium  Ratbertum , 
eiusque  doctrinam  a  Rabano  Mauro  aliisque 
fuisse  merito  confutatam.SoIus  loannes  Eri- 
gena  seu  Scotus,  vir  levioris  ingenii  et  in 
rebus  theologicis  parum  versatus,qui a  multis 
scriptoribus  reprehenditur,  referente  Hinc- 
maro  Rheraensi ' ,  hac  aetate  docuit  sacra- 
mentum  P^ucharistiae  essc  tantum  memo- 
riale  corporis  et  sanguinis  Christi.  At  is  nul- 
libi  fidem  invenit,  nullos  sectatores  habuit, 
eiusque  liber,  quum  saeculo  XI  Berengarius 
eum  plurimum  laudaret,  in  pluribus  syno- 
dis  damnatus  e.st  ^. 

38.  Controversia  de  Praedestinatione — 
Alteri  controversiae  causam  dedit  Gothe- 
scalcus,  monachus  Orbacensis  et  presbyter. 
Cum  is  in  Italia  agens,  anno  848  in  domo 
Eberardi  comitis  Foroiuliensis  coram  Nottin- 

'  De  praedeslinalione,  c.  31. 

"■*  Ap.  Migne,  Vatrol.  Lalin.  t.  CXXIf;  NatHl.  Alcxaiul. 
Hisl.  eccl.  di.s.s.  11-13  in  saec.lX-X;  Mabillon,  Praefat. 
in  xaec.lV Denedict.  part.2;  Tourneiy,rr«e/ec/.  tlieul.de 
Eucharisl.  q.2,a.  7. 


go  episcopo  Veronensi  collationem  habuis- 
set  de  duplici  praedestinatione,  sive  electo- 
rum  ad  vitam  ,  sive  reproborum  ad  mortem 
sempiternam;  Rabanus  Maurus,  archiepi- 
scopus  Moguntinus,  epistolas  duas,  unam  ad 
Eberardum  comitem,  alteram  ad  Nottingum 
episcopum  ,  scripsit,  in  quibus  Gothescal- 
cum  reprehendit ,  quod  doceret,  Deum  ele- 
ctos  ita  praedestinasse  ad  vitam,ut  non  pos- 
sent  non  salvari ,  et  reprobos  ita  praedesti- 
nasse  ad  mortem  aeternam ,  ut  necessario 
perirent,  quasi  Deus  praedestinatione  sua 
eos  cogeret  interire.  Gothescalcus  vocatus 
ad  synodum  Moguntinam ,  duplicem  prae- 
destinationem ,  electorum  scilicet  ad  vitam 
per  gratuitam  Dei  gratiam,  et  reproborum 
ad  mortem  propter  mala  eorum  merita,pro- 
fessus-est,  et  Rabanum  Maurum  aliosque 
sibi  adversantes  accusavitSemipelagianismi. 
Synodus  Gothescalcum  eiusque  doctrinam 
damnavit,  et  illum  remisit  ad  Hincraarum 
Rhemensem  metropolitam. 

Anno  84^  Gothescalcus  ,in  synodo  Cari- 
siaca  condemnatus,  sacerdotali  honore  pri- 
vatus,  virgis  caesus,  et  custodiae  in  mona- 
sterio  Altivillariensi  mancipatus  fuit. 
.  Cum  autem  Gothescalcus  contestaretur, 
se,  de  praedestinatione  et  voluntate  Dei  cir- 
ca  salutem  hominum,  sequi  doctrinam  s.  Au- 
gustini,  eius  sententiis  uteretur,  et  in  dua- 
bus  confessionibus ,  quas  in  custodia  edidit, 
errores  praedestinatianos,  quorum  ab  ad- 
versariis  suis  accusabatur,  non  exprimeret; 
curaque  adversarios  suos  in  errores  Semipe- 
lagianorum  impingere  contenderet,  non  de- 
fuerunt  ea  aetate  viri  docti ,  qui  Gothescal- 
cum  ab  erroribus  praedestinatianis  immu- 
nem,et  ab  adversariis  cius  doctrinam  s.  Au- 
gustini  impeti  opinati  sunt.  Horum  senten- 
tiam  auxit  loannes  Erigena  seu  Scotus,  qui 
in  libro ,  suasu  Hincmari  Rhemensis  contra 
Gothescalcum  edito,errores  pelagianosalios- 
que  multos  tradebat. 

Ab  hoc  tempore  in  Ecclesia  Francogalli- 
ca  lites  de  praedestinatione  et  de  pertinen- 
tibus  ad  eam  ([uaestionibus  auctae  sunt. 
Quaestiones  disccptatae  hae  erant:  1°,  an 
Deus  sicut  electos  per  gratiam  ad  vitam,ita 
reprobos  propter  pracscita  eorum  mala  me- 
rita  praedestinasset  ad  mortem  aeternam; 
2°,  an  Deus  vellet  omnes  homiues  salvos  fie- 
ri;  3^,  an  Christus  pro  omnibus  horainibus 
mortuus  esset;  4°,  an  per  Adae  peccatum  ho- 
raines  liborum  arbitrium  amisissent. 

Praecipui  qui  de  his  quaestionibus  disce- 
ptarunt,  fuere  ex  una  parte  Rabanus  Mau- 
rus,  Hincmarus  Rhemonsis,  Araolo  Lugdu- 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM   S.  GREGORII    VII. 


229 


nensis;  ex  altera  s.  Priulentiiis  Trecensis, 
Liipiis  Servatiis,  Ratramnus,  s.  Reniigius 
Lugdunensis. 

Kx  his  Prudentius,  episcopusTrecensis,  in 
litteris  ad  llincmarum  Rlieuiensem  ot  Par- 
dulum  Laudunonsem  propugnavit  diiplicem 
praedestinationem  ,  nempe  bonorum  ad  vi- 
tam  et  malorum  ad  poenam  aeternam;  di- 
xit([ue,  Deum  noti  velle  omnium  hominum 
salutem,  neque  Christum  pro  omnibus  esse 
mortuum'.  Lupus  Servatus,  abbas  Ferra- 
riens.,  in  libro  /)?  tribiis  qunestionibus  de- 
feadit,  homines  in  statu  natiirae  lapsae  non 
esse  liberos  ad  bonum,  nisi  fuerint  per  Dei 
gratiam  liberati ;  Deum  reprobos  praedesti- 
nare  ad  poenam  propter  peceata ,  quae  ab 
eis  libere  perpetranda  praevidit;  Cliristum 
esse  mortuum  pro  omnibus,  qui  salvantur, 
et  probabiUter  dici  posse  mortuum  pro  om- 
nibus  fidelibus.  Ratramnus,  monachus  Cor- 
beiensis ,  in   2  libris  De  praedestinatione 
admisit  etiam  geminam  praedestinationem, 
unam  gratuitam  ad  viiam,  alteram  ad  nior- 
tera   propter  praevisa   peccata.  Contra  ea 
Hincmarus  Rhemensisan.853  synodura  coe- 
git  apud  Carisiacum,  in  qua  4  capitula  sta- 
tuta  sunt:  1"',  Deus  neminem  praedestina- 
vit  ad  poenara;  2"',  Deus  vult  omnes  homi- 
nes  salvos  tieri ;  3'",  Christus  pro  omnibus 
hominibus  mortuus  est;  4"\  liberum  arbi- 
trium  per  Adamum  deperditum .  per  Chri- 
stum  restitutura  est  -.  Prudentius  vero  Tre- 
censis  defendit  4  ai^ticulos,  qui  sequuntur: 
l^,  alii  gratuita  Dei  misericordia  ad  vitam, 
alii  inscrutabilieiusiustitia  ad  mortem  prae- 
destinati  sunt;  2\  Deus  omnes,  quos  vult , 
salvat,  eos,  qui  non  salvantur,  non  vult 
salvare;  3\  Christus   mortuus  est  pro  iis 
tantum,  qui  in  eum  credunt;  4*,  liberum  ar- 
bitrium  ita  per  Christum  recepimus,  ut  ni- 
hilominus  ad  bonumcogitandum,vo!endum, 
inchoandum  et  perficiendum  seraper  divino 
auxilio  indigeamus.  Irao  an.  855  synodus 
Yalentiae  capitula  Carisiaca  ,  perperam  in- 
tellecta,  tanquam  falsa  et  noxia  reiecit;  de- 
finivitque ,  Deum  ab  aeterno  bonos  gratuito 
praedestinasse  ad  vitam,malos  vero  pro- 
pter  praevisa  peccata  ad  mortera  ;  nerainem 
a  Deo  ita  ad  malum  praedestinatum  esse,  ut 
aliud  esse  nequeat;  Cliristum  sanguinem  fu- 
disse,  ut  omnis,  qui  credit  in  eura,  non  pe- 
reat,  sed  habeat  vitara  aeternam  ^.  Has  ip- 


sas  sententias,  excepta  censura  capitulorum 
Carisiacorum,  an.  859  suscepit  etiara  syno- 
dus  Lingonensis  '.Hincmarus  vero  magnum 
volumen  de  iis  quaestionibus  scripsit,  in  quo 
Gothesoalci  assertiones  confutare  et  capitu- 
Ui  Carisiaca  contra  sententias  Valentinenses 
defendere  sibi  proposuit, 

Quamvis  eorum  de  praefatis  quaestioni- 
bus  scripta,  et  synodorum  sententiae,  puta 
capitula  quatuor  Carisiaca,  capitula  qua- 
tuor  s.  Prudentii,  sententia  ecclesiae  Lug- 
dunensis,  canones  sexValentinenses,  sibi  in- 
vicem  repugnare  videantur,  dissensio  tamen 
non  tam  in  ipsa  re,  quam  in  modo  loquendi 
versabatur.  Proveniebat  illa  dissensio  e  con- 
fusione  terminorum,  qui  postea  raagis  defi- 
niti  sunt,  dum  scholae  distinxerunt  praede- 
stinationera  et  reprobationera ,  voluntatem 
Dei  antecedentem  et  consequentem ,  satis- 
factionem  Christi  sufflcientem  et  etficacera, 
operabona  naturalia  et  supernaturalia.  Qua- 
propter  ubi  priraum,  sedatis  bellis,  episcopi 
e  variis  Germaniae  et  Galliae  provinciis  an- 
no  860  TuUura  convenerunt,  finera  contro- 
versiae  constituerunt.  Gothescalcus ,  qui  ei 
causara  dedit,  in  monasterio  Altovillarien- 
si,  an.  868  obiit. 

Praefata  controversia  nihil  quidquam  pro- 
dest  Calvinianae  vel  lansenianae  haereseos 
fautoribus;  nam  qui  saeculo  IX  in  Gallia  de 
superius  dictis  quaestionibus  disceptarunt , 
etiam  ii  qui  Gothescalco  favebant,  errores 
praedestinatianos  detestabantur. 

De  Gothescalco  eiusque  doctrina  scripto- 
res  minirae  consentiunt:NataIis  Alexander^, 
et  alii  multi  censent,GothescaIcura  revera  do- 
cuisse  ac  tradidisse  errores  quos  Praedesti- 
nationis  appellant.  Illi  scriptores  praecipue 
nituntur  testimoniis  scriptisque  Rabani  Mau- 
ri  Moguntini,  Hincraari  Rhemensis,  Amolo- 
nis  Lugdunensis,  Parduli  Laudunensis,  at- 
que  actis  synodorura  Moguntinae  et  Cari- 
siacarum.Contra  Gilbertus  Mauginus(  Fm- 
diciae  praedestinationis  et gratiae)  ?i\\K{\\e 
existimant,  Gothescalcum  fuisse  immunem 
ab  erroribus  Praedestinatianis ,  quorura  ab 
adversariis  accusatus  est;  et  qui  ita  sentiunt, 
nituntur  testiraoniis  seu  scriptis  Prudentii 
Trecensis,  Reraigii  Lugdunensis,  Lupi  Ser- 
vati  abbatis  Ferrariensis ,  atque  actis  syno- 
dorura  Yalentiae  et  Lingonensis,  necnon 
duabus  fidei  confessionibus  quas  Gothescal- 
cus  obtulit  Hincmaro  ^. 


'  Natal.  Alexand.  {Ilint.eccl.  saec  IX,  c.3,  g  1G)  Prii- 
dentii  senlenlias  inlerpretatur  de  voluntate  Dei  abso- 
lula  et  de  redemptionis  per  Christura  etficacia. 

2  Labbe,  loc.  cit.  p.  55  el  98. 

3  Labbe,  loc.  cit.  p.  133. 


1  Labbe,  loc.  cit.  p.  G73. 
'^  Ilisl.  ecil.  diss.  V  in  saec.  IX. 
3  Cf  Nntal.  Alexand.  Ilinl.  eccl.  saee.  IX,   diss.  5; 
Longueval,  Ilistoire  de  ieglise  gall.  t.  VI ,  1.  16;  Cel- 


230 


EPOCHA   VI.  A   CAROLO   M. 


39.  Scri^ptores  Ecclesiastici  —  Eruditio- 
nis  fama  claruerunt  his  temporibus  scripto- 
res,  qui  sequuntur:  S.Paschasius  Rathertus, 
monachus  Corbeiensis,  praeter  librum  cle 
Sacramento  corporis  et  sanguinis  Christi  ^, 
et  duoslibros  de  partu  Virginis,  reliquit  Com- 
mentarios  in  Threnos  leremiae  et  in  Evan- 
gelium  s.  Matthaei,  et  in  Psalmum  XLIV  alia- 
que.  Rabanus  Maurus,  archiepisc.  Mogunti- 
nus,  carmine  et  soluta  oratione  clarus,  qui 
s.  Scripturam  e  Patribus  interpretatus  est, 
et  praeter  alia  plura  reliquit  libros  tres  de 
institutione  clericorum  et  caeremoniis  ec- 
clesiasticis,  tractatum  de  sacris  Ordinibus, 
Sacramentis  et  vestimentis  sacerdotalibus, 
libros  tres  de  disciplina  ecclesiastica  et  Mar- 
tjrologium  ^.  Ratramnus  seu  Bertramnus, 
monachusCorbeiensis,qui,  uti  diximus,  scri- 
psit  librum  de  corpore  et  sanguine  Domini, 
duos  de  praedestinatione  ,  quatuor  contra 
obiectiones  Graecorum  et  unum  de  partu 
Virginis  ^.  S.  Prudentius,  episcopus  Trecen- 
sis,  qui  quacstiones  do  praedestinatione  tra- 
ctavit  ■*.  Dungalus  monachus  s.  Dionysii  pro- 
pe  Parisios  et  lonas  episcopus  Aureliancnsis, 
qui  scripserunt  de  Sacris  Imaginibus  contra 
erroresClaudii  Taurinensis  ^.  Amalarius,  dia- 
conus  Metensis,  praeter  epistolas  de  prae- 
sciontia  et  praedestinatione  contra  Gothe- 
scalcura,reliquit  libros  4  de  officiis  ecclesia- 
sticis  °.  Agobardus,  archiepiscopus  Lugdu- 
nensis;  cuius  varia  supersunt  scripta  contra 
haercsim  Adoptianorum,contra  pervicaciam 
et  superstitiones  ludaeorum,  etalia^^.Florus, 
diaconus  Lugdunonsis,  edidit  sermonem  do 
libero  arbitrio  et  praedestinatione,  librum  de 
electione  episcoporum,  opusculum  de  actiono 
Missarum^  et  Martyrologium  seu  auctarium 
martyrologii  Bedae  '.  Haymo  ,  Alcuini  di- 
scipulus,  episcopus  Ilalberstadicnsis  ,  reli- 
quit  Commentaria  in  multos  libros  s.  Scrip- 

lot ,  IHsioria  Golhescalci,  Paris.  iOnr»  in-fol. ;  Toiir- 
nely,  Tlieolog.,  de  Gralia;  Mauguin.VV/em-  scriplores, 
qui  saeculo  IX  ile  qratia  scripscre. 

1  Misne,  l'aln>l.' Lalin.  I.  CXX.— ^  n,i,l.  t.  CVII-Xll, 
■^  Iliblidlh.  /7'.  Lugdun.  t.  W ;  DWdm-y,  Spicile(j 
l.  II.  ;  Migne,  1'atroL  Lat.  1.  CXXI.  IJLrum  (ie  corpore 
et  saiiguine  I.  Chrisli,  qui  suh  noniine  liatrannni  venil, 
eidiinique  aliiudicant,  Iribuunl  loanni  Krigenae  I)e 
Marca  el  I'agi  propter  crrores,  in  illo  contentos.  ICuni 
vcro  lialrarnno  \indicant,illiusque  obscuras  locutioncs in 
seiisu  caliiolic^)  interprelanlniNal.  Alexand.d  Maliillon. 

4  Card.  m\,Scri])l.  veL  t.  IX;Mign./'«//'.L(;/.  t.CXV. 

5  Migne,  I'alrol.  Latin.  t.  CV-VI. 

6  DWchery,  Spicilrg.  l.  VI;  nihliolh.  PP.  I.iigdiin. 
l.  XIV;  Migne  !'atrol.  Latin.  l.  CV. 

7  Edidit  lialuziiis,  l'aris.   lOfiO,  2  vol.  in-8°;  Migne, 
ralrol.  Lalin.  I.  CIV.  — 8  Ihhlioth.  PP.  I.iigdim.  l,  XV. 

'»  Uolland.  .icta  SS.  I.  II  niartii;  Card.  Mai,  Scrijit. 
vel.  t  III;  Migne,  PalroL  Lal.  t.  CXXII. 


turae,  et  libros  10  de  christianarum  rerum 
memoria,  et  tractatum  de  corpore  et  sangui- 
ne  Domini  ^  Freculfus,  e  monacho  Fuldensi 
episcopus  Lexoviensis,  adornavit  Chronicon 
ab  exordio  mundi  usque  ad  an.  600  post 
Christum  natum  ^. 

40.  CoUectio  Isiclori  Mercatoris  —  Circa 
dimidium  etiam  huius  saeculi,  sub  nomine 
Isidori  Mercatoris  seu  Peccatoris  ,  in  lucem 
prodiit  collectio  canonum  Conciliorum  ete- 
pistolarum  decretalium  veterum  Pontifi- 
cum  a  Clemente  usque  ad  Gregorium  M^ 
Quis  autem  fuerit  is  Isidorus  Mercator,  in- 
certum  est.  Consentiunt  eruditi,  epistolas 
decretales,  quae  in  ista  collectione  adscri- 
buntur  RR.  Pontificibus,  Siricio  anteriori- 
lius,  esse  apocryphas,  nonnuUis  exceptis, 
quas  suis  locis  indicavimus.  Quae  autem  ab 
aetate  Siricii  Pp.  in  eadem  coUectione  re- 
periuntur  documenta ,  partim  genuina  par- 
tim  apocrypha  sunt.  Quum  tamen  illae  de- 
cretales  epistojae,  ut  plurimum  e  sententiis 
veterum  canonum  ,  legum  et  ss.  Patrum 
concinnatae,  et  proinde  recQptae  disciplinae 
e.ssent  conformes,  pedetentim  in  Germania, 
Gallia,  Hispania,  deinde  etiam  Roraae  et 
alibi  usum  atque  auctoritatcm  habuit  pro 
decisionc  causarum  ecclesiasticarum ;  quod 
credulitati  huius  aetatis,  arto  critices  parum 
exercitae,  tribuendum  videtur. 

Mosheimius,  vero,  Febronius,  Tamburi- 
nius,  aliiqueinApostolicam  Sedem  male  ani- 
mati,falso  asserunt,  Isidorianae  collectionis 
opera  RR.  Pontificum  auctoritatem  novis 
iuribus  etprivilegiisfuisse  adauctam,metro- 
politarum  ct  synodorum  prbvincialium  iura 
porturbata,  disciplinac  ecclesiasticae  nervos 
confractos,  novum  ius  in  Ecclesiam  intro- 
ductum,  totumqne  Ecclesiae  statum  immu- 
tatura.  Addunt,  illud  ipsum  fuisse  auctoris 
istius  coUectionis  studium,  ipsosquc  RR. 
Pontifices  ad  eumdem  finem  adornandao 
huic  coUectioni  consilium  et  operam  contu- 
lisse.  Verum  quae  iura  et  privilegia  ilii  cx 
ca  collcctiono  RR.  Pontiticibus,  cum  maxi- 
mo  veferis  de  ecclosiastioa  potestato  disci- 
plinac  detrimento,  conccssa  qucruntur,  oa 
nequo  nova  sunt,  nequc  Isidorianao  collcc- 
tioni  innituntur,  sed  a  RR.  Pontilicibus  u 
primis  hJcclcsiac  tcmporibus  fucrunt  excrci- 
ta,  iisquG  tamquam  Ecclesiae  capitibus  et 
s.  Petri  succcssoribus  propria  sunt,  ut  e 
constanti  Ecclcsiao  traditione  et  perspicuis 


1  Migne,  Patrol.  Lalin.  I,  CVf-VIII. 

2  Colnn.  1-531),  el  in  Bihlioth.  PIW.  XIV. 
^  Mignc,  l.  CXXX. 


VSQVE    AD    PONTIFICA.TVM   S.    GREGORII    VII. 


231 


historiao  ecclesiasticao  nionumontis  evinci- 
tiir.  Ex  auctoris  praelationo  ct  ox  univorso 
coUectionis  argumento  nianifostum  ost,  sco- 
pum  collectoris  fuisso,  ut  episcoporum  tran- 
quillitati  consuleretiu',  iiquo  ab  importunis 
et  iniuslis  aecusationibus  liberarcntur.  Prac- 
torea  Petrus  do  Marca  \  Launoius  ^,  Nata- 
lis  Alexauder  ',  aliique  consontiunt,  nec  dif- 
fitotur  ipse  Blondellus,  caotorum  Isidoro 
Mercatori  infensus  ■*,  spurias  istas  docreta- 
les  plerasque  e  sententiis  et  verbis  logum, 
canonurn  et  Patrura  praesertim  IV  et  Y  sae- 
culi  esse  consarcinatas;  ac  proinde  eas  non 
constituere  ius  novum.  Quis  ignorat,  omnem 
innovationem  contra  usus  receptos  et  vete- 
res  consuetudines  esse  odiosam  ?  Qui  igitur 
fieri  potuisset,  ut  tantae  innovationes,  ut 
illi  contendunt,  in  Ecclesiam  quiete  et  uni- 
versaliter  introducorentur  ?  Demum  si  quae 
hoc  et  sequentibus  saeculis  mutationes  in 
disciplina  factae  fuerint,  iis  non  Isidoriana 
collectio,sed  temporum  circumstantiae  cau- 
sam  dederunt  ^ 

41.  Benedictus  III  Pontifex  {an.  855) — 
S.  Leone  Pp.  IV,  xvi"  calendas  sextilis,  an- 
no  855,  mortuo ,  ad  summura  sacerdotium 
electus  fuit  Benedictus  III,Romanus,s.  Cal- 
listi  tituli  presbyter.  Sed  legati ,  a  Lothario 
et  Ludovico  augustis  Romam  niissi,  ut  pro 
more  Pontificis  consecrationi  interessent, 
Arsenio  Episcopo  Eugubino  instigante ,  ab 
aliquot  factiosis  eligendum  sustulerunt  Ana- 
stasium ,  supra  a  Leone  IV  depositum.  Sed 
brevi  post  episcoporum,  cleri  et  populi  ro- 
raani  testimoniis  et  constantia  superati  illas 
factioncs  deseruerunt.  Anastasio  ab  omni- 
bus  etiara  ab  iis,  qui  ei  adhaeserant,  abie- 
cto,  Benedictus  III  die  iii°  calend.  octobr. 
solemni  ritu  ordinatus  fuit,  et  pontificatum 
gessit  usque  ad  annum  858  *. 

Fuerunt,  qui  inter  Leonem  IV  et  Bene- 
dictum  III,  2  annis  et  5  raensibus,  in  Petri 
cathedra  locarunt  feminam  loannam  papis- 
sam,  producentes  testimonia  Mariani  Scoti 
et  Martini  Poloni.  Verumpapatum  loannae 
esse  fabulam,  ipsi  inter  heterodoxos  sapien- 
tiores,  Blondellus ,  Leibnitius,  Boxhornius, 


^  Concordia  sacerdot.  et  imper.  1.  III,  c.  5,  n.  1. 

i  Anti-Bellarm.  addit.  1. 

3  Hist.  eccl.  saec.  I,  diss.  21. 

*  Pseudo-Isklo'us  et  Turrianus  vapulantes. 

5  Cf  Baroii.  ad  an.  865;  FF.  Ballerin.  De  antiquis 
coltection.  et  collector.  canon.  p.  III,  c.  6,  in  Append. 
Oper.  s.  Leonis;  I.  Marchetti,  Comment.  crit.  in  Hi.il. 
eccl.  C.  Fleury,  ilalice;  Blasci,  De  collectione  Isidori 
Mercatoris;  F.  A.  Zaccaria,  Anti-Febronius  etc.  diss. 
III,  c.  3. 

«•Anaslas.,  Vitae  RR.  Pontif.;  Pagi,  Critica  ad 
an.  855. 


Caveus,  aliiquo  consentiunt;  Marianus  Sco- 
tus  solum  xi"  et  Martinus  Polonus  xiii"  sac- 
culolloruit;  ante  eos  nuUus  scriptor  istius  rei 
morainit;  illa  fabula  in  antiquioribus  codici- 
bus  Chronicorum  Mariani  et  Martini  deside- 
ratur,et  chronologia  inter  Ijoonem  et  Bene- 
dictum  nuUum  locum  relinquit  loannao.Un- 
denam  ista  fabula  eraerserit,  incertum  est'; 
alii  auctores  aliae  illius  causao  adferunt, 

A2.  Ecclesiae  status  in  Ilispania  —  In 
Hispania  Alphonsus  Castus  ,  rex  Asturiae, 
obiit  an.  844.  Is  plures  victorias  de  Mauris 
retulit,  eisque  ultra  Durium  reiectis,  regni 
sui  limites  protulit  et  sedera  eius  posuit  0- 
veti;  plures  elegantissimas  ecclesias  cxcita- 
vit;   eoque   regnante,    ut   traditur,  corpus 
s.  lacobi   Maioris  apostoli  in  Gallaecia  re- 
pertum ,  et  Compostellam  translatum  e.st  *. 
Ramirus,  successor   Alphonsi,   insignem  e- 
tiam  victoriam  de  Mauris  tulit;  Normannos 
quoque,  orara  Gallaeciae  infestantes,  reiecit. 
Eum  an.  851  excepit  Ordonius,  qui  multis 
annis  cum  Mahomete  Maurorum  califa  va- 
rio  marte  certav-it.  Versus  Pirenaeos  etiam 
Christiani  se  contraMaurorum  aggressiones 
tutati  sunt  duce  Inigo  Arista^  comite  Biger- 
rensi;  qui  ab  illis  rex  creatus,  an,  circiter  830 
regni  Navarrae  fundamenta  iecit.  Ei  an.  835 
successit   Cliimenes,  huicque   Inigo   II.  Hi 
principes  eorumque  successores,  Maurorum 
dissidis  et  bellis  usi,  Navarrici  regni  limi- 
tes  magis  raagisque  protulerunt.  Catalauniae 
autem  et  Ruscinonensi  comitatui  imperabant 
reges  Franci.  In  reliquis  Hispaniae  provin- 
ciis  regnabant  ISIauri,  Hi  an.    850   gravem 
persecutionera  in  christianos  excitarunt,  qua 
durante  multi  ex  his  constantia  plane  heroica 
gravissima   supplicia  subierunt  et  palmam 
martjrii  meruerunt;  quorum  memoriale  cum 
exhortatione  ad  martjrium  scripsit  s.  Eulo- 
gius,  presb3'ter  Cordubensis,  qui  et  ipse  mar- 
tjrium  passus  est  an.  859  ^. 

43.  Ecclesiae  status  in  Anglia  —  In  An- 
glia  ecclesiarum  status  graviter  concussus 
fuit  dissensionibus  belhsque,  per  initiahuius 
saeculi  fere  continuis.  An.  81G  Wulfredus 
archiepiscopus  Cantuariensis,  ad  componen- 
dum  ecclesiarum  statum  et  prospiciendum 
monasteriorum  quieti  commodisque ,  natio- 
nalem  synodum  coegit  in  loco  Celchyt. 
Convenerunt  praeter  episcopos  et  abbates  , 


1  Cf  Natal.  Alex. ,  Hist.  eccl.  saec.  IX,  diss.  3;  I.  B. 
Palraa,  Praelect.  Hist.  eccl.  t.  II,  part.  2,  c.  9;  Sandini, 
Viiae  HR.  Ponlificum,  Leo  IV. 

5  Flores,  Espana  sagrada ,  t.  III,  p.  50  et  56;  Bol- 
land.,  Acla  SS.  t.  VI  iul. 

SBolland.,  Acla  SS.  9  martii.  Scripta  s.  Ealogii  e.\- 
lant  in  Ilispania  illustr.  t.  IV,  et  Hibliuth.  PP.  t.  IX. 


232 


EPOCHA    VI.    A    CAHOLO    M. 


Kennlphus  rex  Merciorum  et  multi  proce- 

res.  Editi  sunt  11  canones  de  conservandis 

orthodoxa  fide  et   canonicis  praeceptis,  de 

ritu  consecrandi  ecclesias,  de  electione  ab- 

batum  et  abbatissarum,  de  aliis.  Anno  827 

rerum  status  uon  nihil  immutatus  est,  quum 

Egbertus,  rex  Westsaxiae,  Britannis,  An- 

glis  et  Saxonibus  subactis,  reiectisque   Da- 

nis  seu  Normannis  ,  solus   universa  Anglia 

potitusest,  et  monarchiae  Anglicanae  fun- 

damenta  posuit.  Ab  anno  838  usque  ad  an- 

num  857   regnavit  Ethehvulphus  Egberti 

filius  ,  princeps  rnagnae  pietatis.   Is  Danos 

seu  Normannos,  Angliam  infestantes,debel- 

lavit;  piam  peregrinationem  ad  urbem  Ro- 

mam  instituit,  ubi  a  Leone  Pp.IY  honorifice 

exceptus,Anglorum  scholam  et  xenodochiujn 

instauravit,  denarium    a   singulis    domibus 

secundum  leges  Inae  et  Offae  regum  R.  ec- 

clesiae  quotannis  pendendum,  toti  regno  suo 

imperavit;  an.  853  coacto  apud  Wintoniam 

episcoporum,  abbatum   et  magnatum  con- 

ventu,  ecclesiis  et  monasteriis  concessit  de- 

ciraam  regni  seu  haereditatis  suae  portio- 

nem,  ab   orani   servitute  liberam ;  episcopi 

autem  constituerunt,  ut  singula  feria  quar- 

ta  in  ecclesiis  et  monasteriis  pro  rege  et  op- 

timatibus,  tum    vivis  tum  defunctis,  cane- 

rentur  50  psalmi,  et  a  quolibet  sacerdote 

missae  sacrificium  off^erretur  '. 

44.  Ltidovicus  II  imperator  —  Anno  855 
Lotharius  augustus,  abdicata  rerura  huma- 
narum  surama,  et  dispertito  inter  tres  filios 
suos  regno,  in  coenobio  Prumiensi  monasti- 
cum  habitum  induit,  ubi  post  6  dies  obiit.  Ei 
in  imporio  et  regno  Italiae  successit  Ludo- 
vicus  II,  iam  an.  850  a  Leone  Pp.  IV  coro- 
natus,  in  Austrasia  Lotharius,  a  quo  illa 
Lotharingiae  nomen  accepit,  etin  Provincia 
Carolus.  In  ItaliaLudovicus  II  variorum  du- 
cum  pro  sua  independentia  certantium  mo- 
limina  cohibuit,  bellumque  fere  continuum 
gessit  contra  Saracenos  seu  Mauros  ,  qui  ex 
Africa  et  Hispania  in  provincias  Italicas  eru- 
perant,  multasque  urbes  et  castra  occupa- 
verant. 

45.  Ecclesiae  status  in  Oallia —  In  Ger- 
maniae,  Frisiae  et  Galliae  provinciis  mala 
ingentia  ecclesiasticae  ac  civili  roiillatasunt 
piraticis  Normannorara  incursionibus.  Ac- 
cesserunt  ipsorum  rcgum  Francorura  inter 
se  discordiae  et  bella  civilia  inde  sccuta;  qui- 
bus  durantibus  ecclesiarum  pax  perturbata, 
iraraunitatcs  et  iura  contempta,  leges  viola- 
tae,  bona  ecclesiastica  a  laicis  occupata,  di- 
sciplina  collapsa,  raores  dcpravati  sunt.  Be- 

«  Labbe,  Concil.  t.  VII,  p  1484,  el  l.  VI Fl,  p.  2i:{. 


nedictus  Pp.  III  episcopos,  in  regno  Caroli 
Calvi  constitutos,  litteris  increpuit,  quod  in- 
iustis  bonorum  ecclesiasticorum  occupatio- 
nibus,  aliisque  abusibus  se  pro  viribus  non 
opponerent.  Episcopi  an.  856  in  comitiis  a- 
pud  Bonoilum  prope  Parisios  litteras  Ponti- 
ficis  regi  exbibuerunt,  eumque  hortati  sunt, 
ut  ecclesiarum  et  monasteriorum  depraeda- 
tiones  cohiberet,  ablata  restituenda  cura- 
ret,  et  secundum  capitula,  supra  in  sj^nodis 
communi  consensu  edita,  ordines  regni  com- 
poneret.  Verum  coniurationes  et  bella,  bre- 
vi  post  contra  Carolura  Calvura  excitata, 
obsteterunt ,  quorainus  id  efliceretur.  An. 
858  Ludovicus  rex  Gerraaniae,  a  coniuratis 
contra  Carolura  in  Neustriam  advocatus , 
fratri  suo  bellum  intulit.  In  his  angustiis 
episcopi  Carolo  regi  opem  tulerunt,  aucto- 
ritate  sua  arraisque  spiritualibus  subditos  in 
obsequio  eius  continentes.  Tandem  an.  860 
apud  Confluentiam  ad  Rhenum  inter  Ludo- 
vicum  Germaniae,  Carolum  Calvum  Galliae, 
Lotharium  Lotharingiae  et  Carolum  Pro- 
vinciae  reges  pax  composita  fuit  ^ 

Pace  inter  principes  conciliata,  episcopi 
reparandis  Ecclesiae  raalis  operam  nava- 
runt.  An.  860  antistites  e  14  provinciis  con- 
venerunt  TuUum  in  Lotharingia  ubi  consti- 
tuerunt,  ut  pervasores  rerum  ecclesiastica- 
rum  anathemate  plecterentur ,  nisi  poeni- 
tentiam  agentes  usurpata  restituerent ;  ut 
virgines  et  viduae,  Deo  consecratae  et  in- 
continenter  viventes,  in  ergastulis  ad  agen- 
dam  poenitentiara  recluderentur;  ut  periuri, 
raptores,  incendiarii,  horaicidae  excomrau- 
nicarentur,  utque  clerici  et  raonachi  vagi  ad 
episcopos  et  abbates  reraitterentur  ^. 

46.  iS".  Nicolaus  I  Pontifex  {an.  858)  — 
Benedicto  Pp.  III  an.  858  defuncto,  suraraa 
oraniura  voluntate  supremo  Ecclesiae  regi- 
mine  et  corona  pontificia  insignitus  fuit  ^ 
s.  Nicolaus  I,  Romanus,  antea  diaconus,  qui 
sedit  usque  ad  an.  867.  Is  magno  gaudio  af- 
fectus  fuit  e  conversione  Chazarorum,  Bul- 
garorum  etMoravorum;  sed  magnum  ne- 
gotium  ei  facesserunt  Photius  in  Oriente  et 


'  Anualex  Beriin.,  Ftildens.,Normann.;  Concil.  GaU. 
t.  ni,  p.  117  et  131. 

'■2  Concil.  Gall.  ibid.  p.  707. 

3  (1  Haec  esl  pritn.T,  ni  valcle  tallor  (ail  Franciscus  Pa- 
giiis  in  Vila  huiiis  Poiitificis.  >J  2),  de  coronatione  sura- 
tnorum  Poiitificum  nientio.  Non  enim  niemini  me  legis- 
se,  aliqiiem  e.\  Romanis  Pontificibns  antea  coronatum 
fuissc.  liaec  coronalio  lacla  e.'^!  iii  Ecclesia  Laleranen- 
si,  licet  pnslea ,  iit  in  Pascliali  II,  in  (-;pleslino  III,  et 
alibi  vidobimus,  Pontife.\  semper  coronatus  sil  in  Kc- 
clesia  Vaticana,  e  qua  redibat  coronatus  iu  Latcranum. 
Unde  suspicor  in  Anastasio,  ubi  legilur:  lAileranuni 
perducius  cnronalur,  legendum  esse  Laleranum  per- 
dnclns  roronalus » . 


VSQVE   AD    rONTIFICATVM   S.  GREGORII    VII. 


233 


Lotharius  rex  in  Gallia,  ut  vidobimus.  Quid 
in  oausa  Hincmari  Cleririuo  Rhemensis  hic 
Pontifox  perfeoerit,  alibi  dissoronius. 

47.  Chazarorum,  Bulr/arorum,  ct  Mo- 
ravorum  conversio  —  Hoc  tempore  ex  ec- 
clesia  Graeca  prodierunt  2  viri,  spiritu  apo- 
stolico  pleni,  qui  populis  Hunnicae  et  Sla- 
vicae  originis  auctoreschristianae  fidoi  exti- 
terunt,  Constantinus  nempe,  alias  Cyrilius, 
eiusque  frater  Motliodius,  ambo  monachi  et 
presbjt^ri ,  Thessalonicae  nati.  In  primis 
quum  Chazari,  in  Chersoneso  Taurica  ot  vi- 
cinis  regionibus  ad  Pontum  Euxinum  liabi- 
tantes,  ab  imperatore  Michaele  HI  eiusque 
pia  matre  Theodora  saoerdotes  christianos 
postulassont,  Cyrillus,  ad  eos  missus,  tanto 
cum  iVuctu  iisdem  Evangelium  praedicavit, 
ut  brevi  tempore  et  principem  nomine  Sphe- 
topelek,  et  subditos  converterit  atque  bap- 
tizarit'. 

Supra  vidimus,  Bulgarorum  multos  per 
christianos  captivos  ad  Chi^isti  cultum  fuisse 
perductos-.  Anno  vero  801  Bogoris,  illorum 
rex,primo  aCuphara  monacho  captivo,  dein- 
de  a  sorore  sua,  quae  Constantinopoli  chri- 
stianam  fidem  susceperat,  et  praesertim  a  s. 
Methodio,  quem  cum  aliis  ad  se  arcessiverat, 
excitatus,  baptismum  suscepit.  Eius  exem- 
plo  et  adhortationibus  multi  crediderunt  et 
baptizati  sunt.  Quum  vero  Bulgari,  parum 
dediti  essent  sacerdotibus  Graecis;  qui  Con- 
stantinopoli  ad  eos  convertendos  missi  fue- 
rant  an.  866  rex  legatos  misit  Romam ,  qui 
Pontifici  munera  ferrent,  certas  quaestiones 
proponerent  et  episcopos  atque  presbj^teros 
ab  eo  postularent.  ISicolaus  Pp.  I,  legatos 
Bulgarorum  benigne  excepit,  ad  eorum  quae- 
stiones  103  responsa  dedit,  et  cum  eis  in  Bul- 
gariam  ablegavit  duos  episcopos,  Formosum 
Portuensem  et  Paulum  Populoniensem ,  et 
aliquot  presbyteros,  a  quibus  maxima  pars 
populi  in  doctrina  Christi  instituta,  eiusque 
Ecclesiae  per  baptismum  adscripta  fuit^ 

S.  Cyrillus  vero  cum  fratre  suo  s.  Metho- 
dio  an.  863  profectus  est  in  Moraviam,  quae 
tunc  temporis  praeter  hodiernum  marchio- 
natum  comprehendebat  magnam  partem  Si- 
lesiae,  Hungariae  et  Austriae.  lam  sub  sae- 
culi  VIII  exitum  ,  curante  Arnone  episcopo 
Salisburgensi,  Evangelium  incolis  Moraviae 

•  Bolland..  Acta  SS.  9  mart. 

«Cf.  p.  219. 

3  Bolland.,  loc.  cil.  Responsa  s.  Nicolai  I  ad  quae.<!tiQ- 
nes  Bulgarorum  exlant  apud  Labbe ,  Cuncil.  t.  VIII,  p. 
516.  In  iis  plura  e.xplicanlur  de  baptismo ,  de  nupllis  , 
de  ieiunio,  de  comraunione  Corporis  et  Sanguinis  Do- 
mini,  de  colenda  die  Dominica,  de  causis  clericorum,  de 
electione  et  ordinatione  Episcoporum,  etc. 


annuntiatum  fuerat '.  Sub  inilia  huius  sae- 
culi  in  Moraviae  finibus  fidem  praedicavit 
Urolclius,  episcopusLauracensis,  multosque 
cum  ipso  rege  Moymiro  baptizavit.  Quum 
deinde  Ratislaus,  Moymiri  successor,  abiecto 
suprcmo  Ludovici  regis  Germaniae  dominio 
foedus  iniisset  cum  imperatore  Graecorum 
et  rege  Bulgarorum,  ss.  Cyrillura  et  Metho- 
dium  in  terras  suas  vocavit.  Eorura  opera 
Ratislaus  rex  ,  magnates  et  subditi  passim 
deorum  cultum  abiecerunt,  cliristianara  re- 
ligionem  amplexi  sunt  et  vero  Deo  ecclesias 
extruxerunt.  lidem  missionarii,  propriis  lit- 
terarum  slavicarum  characteribus  inventis, 
s.  Scripturam  et  libros  liturgicos  in  slavicam 
linguam  verterunt.  Post  4  annos  ambo  mis- 
sionarii  a  Pontifice  Roraam  vocati  sunt,  ubi 
Cyriilus  monasteriura  ingressus  est,  Metho- 
dius  vero  ab  Hadriano  II  episcopus  ordinatus 
et  raetropolitica  potestate  per  totam  Mora- 
viara  instructus ,  in  lianc  rediit  et  Evangelii 
propagationera  summo  cura  successu  prose- 
cutus  est  ^. 

48.  Photii  scliismatis  initia — Eoderatem- 
pore  in  Oriente  initia  posita  sunt  tetri  schi- 
sraatis,  quod  postea  consuramatura,  usque 
hodie  maximam  ecclesiae  Graecae  partem  a 
Romano-catholica  avulsit.  Michael  III  im- 
periura  Graecum  bene  administravit,  quam- 
diu  Theodorae  matris  suae,  feminae  religio- 
sae,  consiliis  usus  est;  sed  ea  amota,  se  to- 
tum  ad  nutum  Bardae  avunculi'sui  conver- 
tit.  Quura  autera  s.  Ignatius  patriarcha  Cp., 
Bardae  propter  incestuosura  eius  cura  nu- 
ru  coraraerciura  sacrara  communionem  ne- 
gasset,  is  anno  857  etfecit,  ut  sanctus  prae- 
sul,  criminis  maiestatis  falso  accusatus,  in 
insulam  Terebintum  relegaretur,  et  in  eius 
locum  eligeretur  Pliotius,  qui  intra  sex  dies 
e  laico  ordinatus  fuit  patriarcha  a  Gregorio 
episcopo  Syracusano,  iam  ab  anno  854  in  sy- 
nodo  Cp.  excoramunicato  et  deposito.  Confe- 
stim  in  oranes  Ignatii  familiares  saevitum  est, 
et  sanc.tus  praesul ,  omni  iniuriarum  genere 
atfectus,  quia  patriarchatum  abdicare  no- 
lebat,   Mitylenen   deportatus   fuit.   Verum 
episcopi  Cpnae  provinciae  istis  saevitiis  com- 
moti  ,   in  Ecclesia  s.  It^enes  convenientes, 
Photio  patriarchatura  abiudicarunt,  et  ana- 
theraa  in  eura  eiusque   fautores   dixerunt. 
Contra  Photius  patrocinio   Bardae   et  ira- 
peratoris  munitus ,   episcopos   sibi   deditos 
congregavit  in  ecclesia  ss.  Apostolorura,  et 
in  Ignatiura  depositionis  atque  anathema- 
tis  sententiam  protulit;  episcopi,  qui  iniquae 


1  Vid.  p.  JIO. 

2  BoIIand.  Acia  SS. 


234 


EPOCHA   VI.   A   CAROLO   M. 


huic  sententiae  assentiri  nolebant,  prinio  in 
carcerem,  deindo  in  exiliimi  eiecti  sunt,  et 
Constantinopolitana  vicinaeque  ecclesiae  in 
duas  partes  scissae. 

Pliotius  sat  intelligens  ,  sua  interesse,  ut 
a  R.  Pontifice  confirmaretur,  tum  suo  tum 
imperatoris  nomine  litteras  ad  Nicolaum 
Pp.  direxit,  quibus  Ignatium  propter  se- 
niumdiniisissepatriarcliatum,  seque,  quam- 
vis  invitum,  omnium  votis  in  eius  locura 
esse  electum,  mentiebatur.  Pontifex  de  im- 
peratoris  et  Photii  Htteris  merito  diffidens, 
Constantinopolim  legavit  Rodoaldum  Por- 
tuensem  et  Zachariam  Anagninum  episco- 
pos,  ut  causam  Ignatii  et  Photii  cognosce- 
rent,  et  de  ea  ad  Apostolicam  Sedem  refer- 
rent.  Verum  legati  muneribus,  iniuriis  mi- 
nisque  fi^acti,  ministerium  suum  turpiter 
dehonestarunt,  et  in  frequenti  episcoporum 
Photio  deditorum  conciliabulo,  anno  801 
Constantinopoli  coacto,  Ignatii,  quamvis 
Apostolicam  Sedem  appellantis,  depositioni 
subscripserunt. 

Quum  haec  cognovisset  Nicolaus  Pp. , 
coram  clero  Romano  ea,  quae  a  legatis  suis 
fuerant  peracta,  reprobavit,  contestatus,  se 
eos  non  ad  dirimendam,  sed  tantum  ad  co- 
gnoscendam  Ignatii  et  Photii  causam  Con- 
stantinopolim  misisse.  Id  ipsum  Pontifex  si- 
gnificavit  in  htteris  ad  Michaelem  impera- 
torem,  ad  Photium  et  ad  omnes  fideles  di- 
rectis.  Brevi  post  ad  Nicolaum  Pp.  dela- 
tus  est  appellationis  libellus,  a  s.  Ignatio 
scriptus  et  a  10  metropohtis,  15  episcopis 
multisque  clericis  subscriptus.  Quapropter 
Pontifex  anno  863  Romae  episcoporum  sy- 
nodum  coegit,  in  qua  Zacharias  legatus  ex 
propria  confessione  excommunicatus  et  de- 
positus  fuit;  causa  Rodoaldi  absentis  ad 
proximam  synodum  remissa;  Photius  omni 
honore  sacerdotali  et  otficio  clericali  priva- 
tus  sub  poena  anathematis,  Ignatius  vero 
restitutus;  episcoporum  et  ciericorum,  prop- 
ter  fidem  Ignatio  pracstitam  ciectorum,  re- 
stitutio  imperata  sub  periculo  anathematis, 
et  omnibus,  clericis  sub  dcpositionis,  haicis 
sub  excommunicationis  poena  prohibitum, 
quominus  ullas  vexas  Ignatio  inferrent. 
Quae  oraniaNicolaus  Pp.  imperatori  Grae- 
corura,  episcopis,  clero  ct  populo  provinciae 
Cp.  significavit. 

Verum  Piiotius  ope  Bardae  et  Michaelis 
impcratoris  patriarchatum  minime  dimisit, 
contra  in  eos  omnes,  qui  communioncm 
eius  vitabant,  dirissime  saeviit,  omnique 
arto  partes  suas  firmare  et  augere  conatus 
est.  Quin  imo,  ut  tura  Occidontis  tum  Oricn- 


tis  ecclesias  a  communione  Nicolai  Pp.  a- 
velleret,  confinxit  synodum  oecumenicam, 
cui  praeter  imperatorem  et  senatum,  cum 
episcopis  patriarchatus  Gonstantinopolitani 
interfuissent  vicarii  patriarcharum  Alexan- 
drini,  Antiocheni  et  Hierosolymitani,  et  in 
qua  Nicolaus  Pp.  variorum  criminum  ac- 
cusatus,  excommunicatus  et  depositus  lege- 
batur.  Cum  vero  confictae  synodi  actis  tan- 
tum21  episcopisubscriberevoluissent,  Pho- 
tius  eorum  subscriptionibusalias  98D  emen- 
titas  addidit;  et  ea  ipsa  acta  cum  litteris  a- 
dulatoriis  direxit  ad  Ludovicum  II  impera- 
torem  Occidentis.  Ad  patriarchas  autem  0- 
rientis  litteras  encyclicas  dedit,  quibus  Ec- 
clesiam  latinam  variorum  errorum  accusans, 
illos  ad  synodum  vocabat,  ut  istorum  erro- 
rum,  quibus  iam  Bulgaros  imbutos  quere- 
batur,  propagatio  impediretur.  Impropera- 
bat  Photius  Ecclesiae  latinae,  quod  sabba- 
tisieiunaret,  primara  quadragesiraalis  ieiunii 
septimanam  a  reliquo  ieiunio  discerperet, 
casei  lactisque  usum  in  ea  permitteret,  sa- 
cerdotes  continentiae  ab  uxoribus  antea 
ductis  abstringeret,  chrismate  per  sacerdo- 
tes  inunctos  denuo  inungere  non  dubitasset, 
et  symbolum  Cp.  corrupisset  ,  contendens 
Spiritum  S.  non  e  solo  Patre,  sed  e  Filio 
etiam  procedere  '. 

Interim  res  schisraatici  Photii  mutatae 
sunt.  Anno  quippe  866  Barda  et  anno  se- 
quenti  Michaele  III  trucidatis,  imperator 
salutatus  fuit  Basilius,  qui  raox  Nicolai  Pp. 
sententiam  executus,  Photium  e  sede  Cp. 
eiecit  et  in  nionasterium  relegavit;  Igna- 
tium  vero  cum  summo  oranium  ordinum 
applausu  restituit.  Quae  omnia  Basilius  im- 
perator  et  Ignatius  patriarcha  R.  Pontifici 
significarunt,  simulque  postulavcrunt,  quid 
in  causa  eorura  qui  sehismati  adhaeserant, 
esset  agendum  ^.  Obierat  tunc  Nicolaus  I; 
quae  autem  Hadrianus  II,  eius  successor, 
in  hac  re  egerit,  infra  dicemus. 

49.  Lotharii  divortiimi — Aliud  negotium 
s.  Nicolao  Pp.  facessivit  Lotharius  rex  Lo- 
tharingiae,  qui,  ut  Teutbergam  legitimam 
suam  uxorem  repudiaret,  duceretque  Wal- 
dradam   pellicem,  crimen  in  reginam  con- 


*  Ea,quaePhotiusEccIesiae  latinne  improperavit.lioc 
ipso  tempore,  roganle  Nicolao  Pp.,  confutarunl  Hinc- 
marus  Rhemensis,  Odo  IJeliovacensis,  .'Eneas  Parisicn- 
sis,  rialramnus  Corheiensis.  Eadem  confutata  reperics 
apud  liaron.  ad  an.  StiO;  L.  Aiialium,  Ue  ciiiisens.  Eccl. 
oririil.  cl  nccideiit.;  Natal.  Aiexand.  lli.sl.  ecc l.  snec. 
IX-X,  diss.  4,  ^  7-8,  ctdi.-^s.  IS. 

-  Mcetas,  Vila  s.  Iijitalii;  IJaronius,  ad  an.  857-G8  ; 
Natal.  Aicxand.  loc.  cit. ;  Idgcv,  Hisloire  de  Phutius, 
Louvain,  18ir),  in-^." 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


235 


finxit,  ac  si  ea  anto  suura  matriraonium 
a  pi-oprio  fratre  fuisset  polluta.  Rogina  cri- 
men  negavit ,  cumquo  ilkul  nuUo  testimo- 
nio  probari  possot,  procorum  iiulieio  et  cpi- 
scoporura  consilio  rogisque  assensu  procu- 
ratorem  misit  ad  iudicium  aquae  fervontis, 
ut  suam  innocontiam  Doo  probandam  et  vin- 
dicandam  pormitteret.  Procurator  ex  aqua 
fervonti  illaesus  exivit ,  et  Teutbergae  in- 
nocentia  conclamataest.  Niliilominus  impu- 
dicus  rox  in  concilio  ropudiandi  Teutbor- 
gam  ct  dueendi  Waldradam  perseveravit, 
et ,  proh  dolor  !  rogni  sui  episcopos  habuit 
assentatores.  Hi  anno  860  Aquisgrani  con- 
gregati,  regi  ronunciarunt,  eum  non  posse 
retinere  uxorem  tam  nefario  crimino  foe- 
datara ;  deinde  Tentbergam  publicae  poeni- 
tentiae  addixerunt;  tandem  anno  8G2  regi 
postuhanti,  ut  novum  matrimonium  inire 
posset,  turpiter  annuerunt,et  rex  palam 
\\'aU1radam  duxit. 

Teutberga  R.  Pontificem  appcllavit.  Lo- 
tharius  quoque  ad  Pontificem  littcras  de- 
dit.  Nicolaus  Pp.  sjnodum  indixit  Metis, 
ad  quam  legavit  Rodoaldtim  Portuensem  et 
loannem  Ficolensem  episcopos,  eisque  com- 
monitorium  dedit,  secundum  quod  causam 
cognoscerent,  et  sententiam  sj^nodi  Romam 
referrent,  Apostolicae  Sedisiudicio  submit- 
tendam.  Scripsit  etiam  Pontifex  ad  episeo- 
pos  Galliae  et  Germaniae ,  ut  se  ad  Meten- 
sem  sjnodura  conferrent.  Synodus  habita 
cst  anno  863  a  solis  episcopis  e  regno  Lo- 
tharii.  Legati  Pontificis,  muneribus  corru- 
pti,nihil  eorum,  quae  sibi  demandata  erant, 
fecerunt,  regis  repudium  cura  Teutberga  et 
coniugiura  cum  Waklrada  approbarunt,  eo- 
rumque  consilio  Guntharius  Coloniensis  et 
Theutgaudus  Trevirensis  archiepiscopi  Ro- 
mam  profecti  sunt,  iniquae  sententiae  con- 
firmationem  postulaturi.  Verum  Nicolaus 
Pp.  utrumque  in  Romana  synodo  eodem 
anno  deposuit.  IUi  adeuntes  Ludovicum  im- 
pcratorera,  Beneventi  agentem,  eum  ita  in 
Pontificem  commoverunt,  ut  cum  exercitu 
Romara  profectus.  Nicolaum  ad  reparan- 
dara  iniuriam,  quam  fratris  sui  legatis  il- 
latam  dicebat,  compellere  constituerit;  sed 
sermone  Pontificis  rera  melius  edoctus,  Ro- 
ma  discossit ,  et  Guntharium  atque  Theut- 
gaudum  in  Gallias  redire  iussit. 

Episcopi  Lotharingiae  directis  Romam 
poonitentiae  libellis,  veniara  a  Pontifice  po- 
stularunt  et  consecuti  sunt.  Lotharius  quo- 
que  submissionis  litteras  ad  Nicolaum  mi- 
sit;  et  anno  865  Arsenii  episcopi  Hortensis, 
quem  Pontifex  in  Lotharingiam  legaverat , 


mouitis  porterritus,  Waldradam  diraisit,  et 
Teuthorgara  in  coniugem  et  reginam  rece- 
pit.  Verum  post  legati  pontificii  discessum, 
Teutbergam  neque  ut  coniugera  neque  ut 
reginam  habuit;  quapro[)<er  Nicolaus  ei  li- 
ccntiara  Roraam  veniendi  quam  ad  se  pur- 
gandum  petierat,  negavit.  Hac  licentia  ab 
Hadriano  II,  Nicohai  successore,  impetrata, 
Lotharius  anno  869  Romara  venit,  horribili 
periurio,  sacra  etiara  usus  synaxi,  affirraa- 
vit,  se  mandata  Nicohai  Pp.  fideliter  custo- 
divisse,  et  deinceps  ad  Wahh'adae  consue- 
tudinem  nunquam  accessur^um.  At  periurii 
poenas  hiit ;  nam  Roraa  digressus,  hoc  ipso 
anno  Placentiae  inopina  morte  decessit  ', 

50.  Caiisa  clericorum  Rhemensium  — 
Altera  controversia  per  annos  multos  agi- 
tata  fuit,  nimirum  de  Wulfado  ahisque  cle- 
ricis ,  ab  Ebbone  archiepiscopo  Rhemensi 
post  abdicationem  suam  et  dcpositionem  or- 
dinatis.  Etenim  Ebbo  rebelHonis  Lotharii  in 
Ludovicum  patrem  auctor ,  restituto  Ludo- 
vico ,  anno  835  episcopis ,  in  viUa  Theodo- 
nis  congregatis  ,  ol^tulerat  abdicationis  li- 
bellum  ,  et  secundum  propriam  confessio- 
nem  ministerio  episcopali  amotus  fuerat. 
Post  Ludovici  obitum  (840)  Ebbo  decreto 
Lotharii,  a  20  episcopis  subscripto,  in  se- 
dem  Rhemensera  restitutus  est;  sed  post 
bienniiim  dimissa  rursus  ecclesia  Rhemensi, 
transiit  ad  Lotharium.  An.  845  in  eius  lo- 
cum  ordinatus  Hincmarus,  Wulfadum  alios- 
que  clericos,  ab  Ehbone  post  suam  resti- 
tutionem  ordinatos ,  ordinum  exercitatione 
interdixit,  quod  an.  853  in  sjnodo  Suessio- 
nensi  confirmatum  est'''.  Wulfadus  vero  cum 
sociis  suis  appellavit  Sedem  Apostolicam. 
Leo  Pp.  IV  mandavit,  ut  Hincmarus  cum 
iis  legatum  Romam  mitteret  et  audiretur 
Apostolicae  Sedis  iudicium  ^.  Benedictus  III, 
Leonis  successor ,  Suessionensis  synodi  acta 
confirmavit  cum  hac  clausula :  «  Si  ita  est, 
nostro  ut  scriptis  praesulatui  intimasti  ». 

Quum  autem  Carolus  rex  Provinciae  plu- 
resque  magnates  Wulfadi  et  sociorum  eius 
restitutionem  postularent,  Nicolaus  Pp.  I 
an.  866  causam  retractari  iussit  in  synodo 
Suessionensi.  At  Carolus  rcx  morae  impa- 
tiens,  Wulfadum  ordinari  iussit  episcopum 
Bituricensem.  Id  aegre  tulit  Nicolaus  Pp. 
novamque  synodum  de  eadem  causa  haberi 
iussit  Trecis.  Priusquam  huiussynodi  litte- 


1  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  8G-2-69;  Natal.  Alexand. 
lUal.  eccl.  diss.  9  in  s.icc.  IX-X;  Hincm.,  De  divortio 
Lolharii;  Laiiljc,  Coiicil.  t.  Vlll,  p.  GU5,  73G,  7Gi-67. 

2  Labl)e,  loc.  cit.  p.  79. 

3  Nicolaus  I,  Epist.  9. 


236 


EPOCHA    VI.    A    CAROLO    M. 


rae  Romam  essent  adlatae ,  obierat  Nico- 
laus  I.  Eius  successor,  Hadrianus  II,  se- 
cundum  Trecensis  synodi  preces  restitutio- 
nem  clericorum  Rhemensiura  et  ordinatio- 
nem  Wulfadi  confirmavit  ,  eique  pallium 
concessit  '- 

51.  Hadrianus  II  Poniifex  {an.  867) — 
Cum  s.  Nicolaus  I,  cui  quoque  in  Pontifici- 
bus  cognomen  Magno  ex  rebus  gestis  da- 
tum  fuit,  idibus  novembr.  an.  867  ad  coe- 
lestem  patriam  migrasset,  mense  sequen- 
ti  (  xix°  calend.  ianuarius  )  sumraus  pon- 
tificatus  ingenti  totius  Urbis  gaudio  de- 
latus  fuit  Hadriano  II,  Roraano,  tituii  s. 
Marci  presbytero,qui  Ecclesiam  gubernavit 
usque  ad  annum  872  ^.  Is,  quura  Basilii  im- 
peratoris  et  Ignatii  patriarchae  Cp.  legatos 
litterasque  de  eiecto  Photio  et  restituto  I- 
gnatio  excepisset,  an.  868  Romae  sjnodum 
habuit ,  in  qua  Michaelis  imperatoris  et 
Photii  conciliabula,  acta  et  scripta  contra 
Apostolicam  Sedera  et  Ignatiura  damnata 
sunt;  Photiusiterum  anatheraate  percussus 
est,ita  taraen,  ut  ei  communio  laica  prorait- 
teretur,  si  Nicolai  et  Hadriani  pontificum 
decretis  obedientiam  spopondisset ;  iis ,  qui 
conficti  a  Photio  conciliabuli  actis  assense- 
rant ,  si  ea  flammis  tradidissent,  et  ad  com- 
munionem  Ignatii  rediissent,  in  coramunio- 
nem  Apostolicae  Sedis  recepti  sunt ;  demura 
omnibus  prohibitum  ,  clericis  sub  depositio- 
nis  et  laicis  sub  anatheraatis  poena,quorainus 
Photiani  conciliabuli  acta  conservarent  ^. 
Pontifex  ,  absoluta  synodo  ,  legatos  Con- 
stantinopolim  misit,  qui  concilio  VIII  prae- 
siderent,  ut  mox  videbimus.'* 

52.  Conciliimi  Cp.  IV,  generale  VIII 
{an.  869)  —  Hadrianus  Pp.  mox  cura  Basi- 
lio  Macedone  ,  Imperatore  Graecorura,  egit 
deconvocando  Constantinopoli  generali  con- 
cilio ,  coraponendis  rebus  Ecclesiae  Orien- 
talis.  Legavit  illuc  Donatum  Ostiensem  et 
Stephanum  Nepesinum  episcopos  cum  Ma- 
rino  R.  Ecclesiae  diacono,  qui  vice  sui  conci- 
lio  praesiderent.  lis  dedit  litteras  ad  Basilium 

~"<  Labbe,  loa  cit.  p.  808,  889. 

2  Muratorius  (Prolegom.  in  Vilan  Tlomanorum  Poii- 
iificvm  Libro  l'ontitlcali  addilas,  I.  III  ller.  llalicnr. 
Scriptor.  p.  27  i)  ait:  « Veterum  Honianorum  1'ontilicum 
vitae  a  variis  soriptoribiis  litleris  consignatae,  quae  sub 
Anastasii  Bibliotbecarii  nomine  circumteruiilur,  in  Ha- 
drianum  II  ct  Stcphanura  IV,  seu  ut  rectius  dicendum 
est  V,  dcsinunt,  quaruni  postremae  (lulielmo  Biblio- 
thecario  tribiiuntur » . 

3  Anast.  Vilae  Ponlif.,  Uadrian.  II;  Labbe,  t.  VIII, 
p.  134-2. 

*  yuomodo  se  egerit  Pp.  Hadrianus  1!  in  causa  Hinc- 
roari  niiemensis,  qui  Hiucmarum  Laudanensem  de- 
posuerat,  legere  invat  insequentem  g  55  (p-  237,  vol. 
huius). 


imperatoremetadlgnatiumpatriarchamCp., 
atque  concordiae  libellum  ,  cui  omnes  epi- 
scopi,  sacerdotes,  aliique,  priusquam  ad  con- 
sessuna  admitterentur,  subscriberent.  In  hoc 
libello  subscribens  profitebatur,  se  sequi 
constitutiones  RR.  Pontificum  ,  anatheraa- 
tizare  Photiura  ,  eius  contra  s.  Ignatiura  et 
Apostolicam  Sedera  conciliabula ,  eorumque 
defensores,  amplecti  vero  synodos  Nicolai  I 
et  Hadriani  II  in  causa  Photii  et  Ignatii  ha- 
bitas.  Episcopi  secundum  iussionem  Ponti- 
ficis  ad  conciliura  convocati  sunt. 

Conciliura  iiichoatumestiii°  nonas  octobr. 
an.  869,  et  absolutum  pridie  calendas  mart. 
anno  sequente.  Incertus  est  numerus  epi- 
scoporura  ,  qui  interfuerunt.  Praesederunt 
3  Pontificis  legati.  Habitae  sunt  10  actiones 
seu  sessiones.  P  Actione  lectus  est  Hadria- 
ni  II  hbellus,  cui  omnes  subscriberent.  IP, 
Episcopi,  sacerdotes  et  alii,  qui  Photii  par- 
tibus    adhaeserant,   veniam  postulantes  et 
Pontificis  libello  subscribentes,  ad  commu- 
nionem    et   pristinam    dignitatem    admissi 
sunt,  111%  Aliquot  episcopi,Pontificis  libello 
subscribere  noientes,  a  conciiio  reiecti  sunt; 
deinde   praelectae   fuerunt  litterae  Basiiii 
imperatoris  et  Ignatii  patriarchae  ad  Ha- 
drianum   Pp.  huiusque  responsoriae.  IV'*', 
Zacharias  et  Theophilus  episcopi  e  factione 
Pnotii,  mendacii  convicti  et  libello  Pontifi- 
cis  snbscribere  recusantes ,  foras  eiecti  fue- 
runt.  V*,  Concilii   Patres  interrogaverunt 
Photium,  et  respondere  nolentem,  ad  agen- 
dara  poenitentiam  diraiserunt.  Vl%  Lege- 
runt  sententiara  NicoLai  I  in  Photium;  vica- 
rii  patriarcharum  Orientaiium  testati  sunt, 
in  nullis  apud  se  ecclesiis  Ignatii  abdicatio- 
nera  aut  Photii    ordinationera  fuisse  rece- 
ptara  ;  concilium  Photianis  dies  9  pro  resipi- 
scentia  adsignavit.  Vll''^,  In  Pliotium,  Gre- 
gorium  Syracusanum,alio3que  in  schismate 
pertinaces,anathema  dictura  est.VIIP,Omnia 
Photii  scripta  contra  Nicolaum  Pp.  in  ignem 
coniecta,  et  anathematismi  in  Iconoraachos 
et   Pliotium  innovati  sunt.  IX^,  li  qui  an- 
tea,  suadentePliotio  etcompellente  Michaele 
imperatore,falsa  testimonia  contralgnatium 
tulerant,  crimen  confessi  veniam  irapetra- 
runt.  X^,  Conditi  fuerunt  27  canones,  ad  di- 
sciplinara  ecclesiasticam  et  causam  Photia- 
nam  spcctantes.  Concilii  decretis  subscripse- 
runt  primo  legati  Pontificis,  deinde  cpiscopi. 
Quo  facto,  synodicam  cpistolam  scripserunt 
adlladrianum  II, in  quasuam  cum  Pontificis 
dccretis  consensionem  significabant,  roga- 
bantque,  ut  supremo  suo  magisterio  face- 
ret,  ut  eadem  docrota  ab  univorsis  Eccle- 


VSQVE    AD    rONTlFICATVM    S.  GREGOKII    VII. 


237 


siis  susciperentiu".  Concilii  decreta  conlii"- 
mavit  Hadi'ianus  Pp.,  ut  constat  ex  eius  ad 
Basilium  impcrutorem  epistola.  Unde  lioc 
concilium  inter  oe*curaenioa  octavum  loeura 
accepit  ». 

^.BuJijari  ritum  graecum  snscipiunt — 
Concilio  absolnto,  alia  suborta  est  quaestio, 
nerape  de  iuribus  patriarchicis  in  ecclesias 
Bulgariae.  Certura  est,  universum  Illyri- 
cum  a  prisois  temporibus  pertinuisse  ad  pa- 
triarchatum  Romanum  seu  Occidentalem. 
Anno  vero  730  imperator  Leo  Isaurus  per 
vim  et  iuiuriam  dioeceses  IU^-rici  transtu- 
lerat  ad  patriarohatum  Cp.  -.  Quum  postea 
Bulgari ,  qui  magnam  partem  Illyriei  oc- 
cuparunt,  eique  nomen  Bulgariae  indide- 
ruut,  Fidem  suscepissent  et  a  Nicolao  I  epi- 
scopos  atque  sacerdotes  accepissent  ^,  ritum 
latiuum  sectabantur  et  R.  Pontifici  veluti 
suo  patriarchae  obediebant.  Verum  Photius, 
in  sedem  Cp.  intrusus,  eos  litteris  menda- 
cibus  ad  obedientiam  suam  pertrahere  ten- 
tavit.  Bulgarorum  rex  pravis  Photii  artibus 
deceptus,  ad  Cp.  concilium  legatos  misit 
postulatum  ,  ad  quem  patriarchatum  dioe- 
ceses  Bulgariae  pertinerent. 

Dum  isti  legati  Constantinopolira  adve- 
.nerunt,  iam  absolutum  erat  concilium;  sed 
adhuc  ibi  degebant  legati  Pontificis  et  vica- 
rii  patriarcharum  Orientalium.  Basilius  im- 
perator  legatos  sedis  Apostolicae  et  vicarios 
patriarcharum  Orientalium  cum  Ignatio  pa- 
triarcha  Cpno  congregavit,ut  audirent  lega- 
tos  regisBulgarorura.Querebanthi,cuieccle- 
siae  patriarchicae,  Romanae  an  Cpnae,  essent 
subiecti.  Responderunt  legati  Pontificis,  Bul- 
garos  subditos  esse  ecclesiae  Romanae,  quod 
provinciae,  ab  iis  occupatae  ab  antiquissimis 
temporibus  ,  ad  patriarchatum  Romanum 
pertinuissent,quodque  ipsi  Bulgari  seRoma- 
nae  Ecclesiae  subdidissent,  episcopos  et  sa- 
cerdotes  ab  ea  postulassent  et  accepissent. 
Vicarii  vero  Orientalium  patriarcharum  re- 
sponderunt,  Bulgaros  pertinere  ad  patriar- 
chatum  Cpnum,  quodeorum  provinciae  an- 
tea  pertinuissent  ad  imperium  Orientale,  et 
in  iisdem,  cum  occuparentur  a  Bulgaris,  ec- 
clesiastico  ministerio  fungerentur  sacerdo- 
tes  Graeci.  Contra  hanc  sententiam  recla- 
marunt,  eiusque  rationes  mox  confutarunt 
legati  apostolici ,  et  Ignatium  patriarcham 
obtestati  sunt,  ne  quae  iura  in  Bulgaria  sibi 

1  Labbe,  Concil.  t.  VIII.  —  De  auctoritate  oecumeni- 
ca  huius  Concilii  videsis  Natal.  Alex.  Htst.  eccl.  diss.  4 
in  saec.  iX-X;  Muzzarelli,  Ue  auctoritate  R.  Pontif 
t.  II,  c.  12;  I.  B.  Palraa,  Praelect.  Hist.  eccl.  1. 1,  p.  2,c.  9. 

^  Carolus  a  s.  Paulo,  Geographia  sacra;  Baronius  et 
Pagi,  ad  an.  730.  —  ^  Vid.  p.  233. 


usurparet.Respondit  Ignatius,se  nihilcontra 
Apostolicae  Sodis  decorem  suscepturum. 
Posthaec  colloquium  absolutum  est. 

Verum  Graeci,praesertim  Basiliusimpera- 
tor,  qui  ex  invidia  in  ecclesiam  Romanara, 
his  aliisque  artibus  Bulgaros  ab  illius  obe- 
dientia  avellere  conati  sunt,  Bulgarorum  le- 
gatis  scriptum  dodit,  in  quo  legebatur,  quae- 
stionem  istam  canonice  agitatam  fuisse  et 
sic  definitam,  ut  ecclesiae  in  Bulgaria  subes- 
sent  patriarchae  Cp.,  et  Ignatius,  secundum 
Orientalium  sententiam,  sacerdotes  graecos 
atqueTeophj-lactum  archiepiscopum  in  Bul- 
gariam  misit,  quos  Bulgari,  diraissis  latinis, 
susceperunt.  Fladrianus  II  contra  ea  omnia 
reclamavit,  litterasque  comminatorias  scrip- 
sit  ad  Basiiium  imperatorera  K  Eius  vestigiis 
insistensIoannesVIII,  qui  Hadrianosuccessit, 
legatos  Constantinopolira  misit  cum  litteris 
gravissiraisad  regem  Bulgariae,  eumque  mo- 
nuit,  ut  ad  obedientiara  Apostolicae  Sedis 
rediret;  sacerdotibus  graecis  praecepit,  ut 
e  Bulgaria  discederent ,  et  Ignatio  graves 
minas  intentavit,  nisi  ea,  quae  in  ecclesiis 
Bulgariae  egerat,  corrigeret.  Sed  priusquam 
hae  litterae  Constantinopolimadlataeessent, 
obierat  s.  Ignatius.  Post  eius  moi-tem  loan- 
nes  VIII  inter  alias  conditiones,  Photii  re- 
stitutioni  appositas,  hanc  exegit,  ut  is  ab  ad- 
rainistratione  ecclesiarum  in  Bulgaria  absti- 
neret  ^.  Verum  Photius  et  hanc  et  alias  Pon- 
tificis  leges  sprevit,  atque  Bulgariam  in  obe- 
dientia  episcopi  Cpni  retinuit  ^. 

54.  loannes  VIII  Pontifeo)  (^an.  872)  — 
Hadrianum  II  an.872*  defunctum  in  sumrao 
pontificatu  (xix°  calend.  ianuar. )  exoepit 
loannes  VIII,  antea  R.  Ecclesiae  archidia- 
conus,  seditque  usque  ad  an.  882.  Praecipua 
eius  gesta  infra  narrabiraus. 

55.  Hincmarus  Rhemensis  —  In  Gallia 
celebris  erat  Hincmarus  ,  archiepiscopus 
Rhemensis,  vir  doctus  ,  qui  plura  et  diversi 
argumenti  scripta  in  lucem  dedit  ^;  sed  im- 
periosus  et  sententiae  suae  plus  iusto  tenax, 
RR.  Pontificum  off"ensionem  in  se  concita- 
vit.  Vidimus  supra  gesta  eius  contra  Wul- 
fadum  eiusque  socios''  .  Cum  deinde  Rotha- 
dus,episcopus  Suessionensis,  quemdampres- 
byterum  ,  stupri  reum,  in  synodo  deposuis- 


1  Hadrian.  Epist.  ad  Basil.  imp.;  Anaslas. ,  Vitae 
Pontif.,  Hadrianus  II,  el  Praelat.  ad  Concil.  VIII- 

^  Epist.  75,  77,  79,  85  et  201. 

3  Le  Quien,  Uriens  clirist.  t.  I,  Praefat.  ad  Patriarcli. 
Cp.c.  14;  Maraachi,  Origin.et  antiquit.  christ.  t.  II,  c.  17. 

•1  Nulius  e.x  antiquis  diem  emortualera  Hadriani  H 
notavit. 

5  Edidit  Sirraondus,  Paris.  1645,  2  vol.  in  fol.;  an.  1688 
vol.  3  addidit  Cellot.  —  g  Vid.  p.  235. 


238 


EPOCHA   VI.   A    CAROLO   M. 


set,  hicqiie  Hincmarum  metropolitam  suum 
appellasset ,  Hincmarus  eum  siue  Rothacli 
consensu  restituit,  et  Rothadum  contradi- 
centem  communione  episcopali  exclusit,  do- 
nec  acquiesceret.  Ille  Apostolicam  Sedem 
appellavit,  sed  Hincmarus  ope  regis  Caroli 
Calvi  impedivit,  ne  Rothadus  Romam  iret, 
et  coacta  an.  863  in  suburbio  Suessionum 
sj^nodo,  eum  deponendum,  aliumque  in  lo- 
cum  eius  ordinandum  curavit.  Nicolaus  Pp. 
I  iis  auditis,  Hincmarum  graviter  reprehen- 
dit,  quod,  spretis  Apostolicae  Sedis  iuribus, 
et  privilegiis,  episcopum  Romam  appellah- 
tem  iudicare  et  a  prosequenda  appellatione 
impedire  ausus  esset,  acta  sjnodi  Suessio- 
nensis  rescidij. ,  et  Hincmaro  aliisque  istius 
synodi  episcopis  sub  poena  suspensionis  man- 
davit,  ut  Rothadum  intra  30  dies  sedi  suae 
restituerent  vel  cum  eo  Romam  ad  dicendam 
causam  venirent.  Hincmarus  primo  tergi- 
versatus,  dein  constantia  Pontificis  victus, 
cum  Rothado  legatos  Romam  misit.  Nico- 
laus  Pp.  an.  805  in  Romana  synodo  Rotha- 
dum  restituit,  qui  eodem  anno  in  Galliam 
redux,  sedem  Suessioneusem  recepit  ^ 

Imperiosius  processit  idem  Hincmarus  con- 
tra  nepotem  suum,  Hincmarum  episcopum 
Laudunensem.  Hic  quum  quibut^dam  acti- 
bus  imprudentibus  regem  Carolum  Calvum 
graviter  oflendisset,  et  an.  869  ad  sjnodum 
Vermeriensem  citatus  ,  Apostolicam  Sedem 
appellasset,  neque  a  rege  neque  ab  episco- 
pis  potestatem  eundi  Romam  accepit.  Pau- 
lo  post  iussu  regis  custodiae  mancipatus, 
omnem  dioecesim  suam  sacris  interdixit,  do- 
nec  libertati  redditus  Apostolicam  sedem  a- 
dire  posset.  Hincmarus  Rhemensis  interdic- 
tum  rescidit.  Laudunensis  multa  scripsit 
contra  avunculura  suum  et  metropolitam , 
Hincmarum  Rhemensem ,  ad  quae  hic  re- 
spondit.  Anno  870  Hincmarus  Lauduncnsis 
in  sjnodo  Attiniacensi,  c  10  provinciis  con- 
vocata,  regi  fidem  et  metropolitae  suo  obe- 
dicntiam  •  .spopondit;  sed  brevi  post  de  vi 
silti  facta  questus,  appellationcm  ad  Apo- 
stolicam  Sedem  instauravit.  Anno  sequente 
in  synodo  Duziacensi  rursus  a  rege  et  ab 
Hincmaro  Rhemensi  multorum  criminum 
accusatus,  nihilque  rcspondcns,  nisi  quod  A- 
postolicam  Sedem  appellaret,  depositus  1'uit 
cum  hac  clausula  :  «  salvo  per  omnia  A[)o- 
stolicae  Scdis  iudicio  ».  Synodus  de  omni- 
bus  ccrtiorem  reddidit  Hadrianum  Pp.  II, 
cumque  rogavit,  ut  sententiam  confirmaret; 
si  vero  iudicaret,  causam  ossc  retractandam, 


'  Longueval,  IHsl.  de  rEglise  GuH.  l.  Vl.edit.  in-4.° 


eam  retractari  iuberet  in  provincia  secun- 
dum  morem  in  Gallia  receptum.  Pontifex 
vero  in  litteris  ad  istos  episcopos  graviter 
questus  est,  quod  episcopum  appellantem 
deposuissent,  mandavitque  ,  ut  Hincmarum 
Laudunensem  cum  accusatoribus  Romam 
mitterent.  Obstitit  Carolus  rex  et  acerrimas 
litteras ,  dictante  Hincmaro  Rhemensi ,  ad 
Pontificem  scripsit.  loannes  YIII ,  qui  an. 
872  Hadriano  II  successit,  Hincmari  Laudu- 
nensis  depositionem  confirmavit  ;  Carolus 
vero  rex  eumdem  excaecain  et  in  exiliura 
pelli  iussit;  sed  anno  878  loannes  YIII  ob- 
lato  sibi  in  synodo  Trecensi  ab  Hincmaro 
Laudunensi  libello  permotus,  ei  potestatem 
celebrandae  missae,  partemque  proventuum 
Ecclesiae  Laudunensis  concessit  ^ 

Quamvis  Hincmarus  iunior  ab  omni  culpa 
vindicari  non  possit,  nec  Carolus  rex  a  sae- 
vitia  nec  Hincmarus  senior  a  nimia  animo- 
sitate  excusari  nequeunt. 

56.  Scrij)tores  ecclesiastici — Floruerunt 
posteriori  huius  saeculi'dimidio  scriptores  se- 
quentes :  Remigius,  monachus  Antissiodoren- 
sis,  conscripsit  commentarios  in  Psalmos,  in 
Prophetas  minores,  et  in  epistolas  s.  Pauli^. 
Christianus  Drutmarus,  monachus  Corbeien- 
sis,  scripsit  commeutarium  in  Evangelium. 
s.  Matthaei,  multorum  iudicio  a  novatoribus 
interpolatum  in  iis  quae  spectant  ad  ss.  Eu- 
charistiae  institutionem^.  Theodorus  Abuca- 
ra,  metropolita  Cariae  in  Asia  minori,'  eru- 
ditas  scripsit  disputationes  contra  ludaeos, 
Mahometanos  et  haereticos'*;  disseruit  etiam 
de  unione  incarnatione  Yerbi  ^.  Hincmarus, 
archiepiscopus  Rhemensis,  vir  doctus,  sed, 
uti  diximus,  imperiosus,  scripsit  plura  de 
praedestinatione  contra  Gothescalcura ,  de 
institutione  regis,  et  de  aliis  arguraentis, 
plui-esque  epistolas^.  Remigius,  archiepisco- 
pus  Lugdunensis,  cuius  extant  aliquot  opu- 
scula  de  pracdcstinatione ,  quae  tamcn  plu- 
rcs  eruditi  ei  abiudicant  '.  Lupus  Servatus 
abbas  Ferrariensis,  in  doctrina  ct  discipliaa 
Ecclesiac  versatissimus,  disseruit  dc  prao- 
destinatione  ,  aliisque  quaeStionibus  ,  sua 
aetate  in  Gallia  motis  *.  Ado,  e  monacho  Hc- 
nedictino  episcopus  Vicnnensis  in  Gallia, 
cdidit  martyrologiura  et  breviarium  chroni- 


1  Lonpiieval,  ibi(L 

2  Bihlioth.  PP.  l.  XV;  Card.  Mai,  Scriptor.  vel.  L  VI. 

3  iliid.  Cl  1)11  I>eiToii,  De  Eticharist.  l.  II;  Migne,  Pa- 
trol.  Laliii.  l.CM. 

*  (iraecf  et  iatine,  Ingolslad.  1606. 

^  Paris.  1685. 

<••  l'aris.  16t5,2  v.  in-foL;  Migne,  loc.  eit.  L  CX\V-VL 

7  Migne,  iliid.  i.  CXXI. 

»  l'aris.  1661  et  Anlverp.  1710;  Migne,  ibid.  l.  CIX. 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


239 


corum  do  sex  miindi  actatibus  ^  Usuardus 
monachus  Benodictinus,  roliquit  martyrolo- 
friuni  *.  Anastasius,  abbas  Benodictinus  et 
Romanae  Ecclesiao  Bibliothecarius ,  acta 
conciliorum  peneralium  Yll  et  VIll  e  grae- 
co  in  latinum  vertit;  historiam  ecclesiasti- 
cam  echronographiisGeorgii  syncelli,Theo- 
I^hanis  et  Nicei>hori  latine  exposuit^;  collec- 
tanea  rerum  ,  ad  liistoriam  Monotheliticam 
'spectantinm  edidit  ^,  librumque  Pontifica- 
lem  seu  vitas  RR.  Pontiticum  collegit  et 
auxit  ^  Petrus  Siculus,  litteris  tradidit  hi- 
storiam  Manichaeorum  ^. 

57.  Carolus  Calriis  imperator  (an.875) — 
Cum  Ludovicus  imperator  II  et  rex  Italiae 
seu  Longobardiae,  an.  875  sine  prole  ma- 
scula  obiisset,  de  iure  ad  eius  regnum  et  de 
imperio  contenderunt  Carolus  Calvus  rex 
Galliae,  et  Ludovicus  rex  Germaniae.  Prae- 
valuit  Carolus,  quem  loannes  Pp.YIII  eodem 
anno  Romam  vocatum ,  in  basilica  s.  Petri 
Imperatorem  coronavit.Carolus  profectus  Ti- 
cinum,  ibidem  anno  sequente  episcoporum  , 
abbatum  et  procerum  Longobardiae  fidem 
accepit,  et  15  capitula  promnlgavit  de  bo- 
nore  R.  Ecclesiae  ut  omnium  caeterarum 
capiti,habendo,de  obedientia  loanni  Pp.YIII 
praestanda,  de  non  impedienda  episcoporum 
iurisdictione,  de  solvendis  decimis.  Eadem 
capitula  contirmavit  in  syuodo,  eodem  anno 
coacta  apud  Pontigonem  in  Gallia,  in  qua 
etiam  Ansegisus,vicarius  apostolicus  aloan- 
ne  YIII  pro  Gallia  et  Germania  constitutus, 
qua  talis  susceptus  est  "^. 

An.  877  Carolus  imperator  a  loanne  YIII 
in  Italiam  contra  Saracenorum  invasiones 
advocatus,  prope  Alpes  veneno,  sibi  a  Sede- 
cia  medico  contra  febrim,  qua  laborabat , 
propinato,  extinctus  est.  Ei  in  regno  Galliae 
successit  Ludovicus  ,  filius  eius  cognomine 
Balbus.  Longobardiam  vero  occupavit  Ca- 
rolomannus  rex  Bavariae  ,  filius  Ludovici 
Germanici.  Imperium  vacavit  usque  ad 
annnm  880. 

58.  Rerum  status  in  Italia  et  Gallia  — 
In  Italia,  post  mortem  Ludovici  imperatoris 
II  (875),  Saraceni  provincias  tristem  in  mo- 


*  EdiditRosweide  Antv.  1673  in-fol.;  et  0.  Rodigini, 
Rora.  17i5;  Migne,  Valral.  Lalin.,  t.  CXXIII. 

2  Edidit  MolMnus,  Lovan.  loG8,  in-S",  el  Sollier,  Ant. 
verp.  1714,  in-tol. 

3  1'aris.  IGiO.ia-to. 

*  Ibid.  1G20,  in  8°. 

SMigne,  t.  CXXVII-IX;  Card.  Mai,  ScrijUor.  vet. 
l.  VII.  Librum  pontif.  doctis.^imis  observalionibus  illu- 
slralum  edidit  F.  Bianchini,  Rom.  1718,  i  vol.  in-fol. 

•"'Craece  et  laline  edidit  M.  Raderus,  Ingolstad  160-i 

"  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  281. 


dum  vastabant,  et  urbi  Romae  continuo  mi- 
nitabantur.  Yarii  principes  Itali,  magis  pro- 
priae  independentiae  stabiliendae  et  augen- 
dis  ditionibus,  quam  gerendo  bello  contra 
Saracenos  intenti,  cum  his  foedera  inibant, 
et  R.  Pontilici,  de  reprimendis  hostibus  sol- 
licito,  moeroris  potius  quam  solatii  causas 
suscitabant.  Quin  imo  Lambertus  dux  Spo- 
letanus  et  Adelbertus  marchio  Tusciae  av- 
mata  manu  agrum  romanum  praedati  sunt, 
urbemque  ingressi  an.  878,  Pontifici  iniu- 
riam  intulerunt.IoannesYIII  Lambertum  et 
Adelbertum,  urbe  egressos,  eorumque  com- 
plices  excommunicavit,  et  eodem  anno  ad 
implorandum  regum  Francorum  auxilium, 
in  Galliam  profectus  est.  Trecis  cum  3  Itahs 
et  27  Francis  episcopis  synodum  habuit,  in 
qua  excommunicatio  Lamberti  ducis  Spo- 
letani  eiusque  complicum  instaurata  fuit; 
transmigrationes  ambitiosae  episcoporum  a 
minori  ecclesia  ad  maiorem  prohibitae,  et 
19  canones,  anno  877  in  synodo  Ravenna- 
tensi  sub  eodem  Pontifice  conditi,confirmati 
sunt  K 

Trecas  etiam  advenit  Ludovicus  Balbus , 
rex  Galliae,  quem  loannes  YIII,  non  impe- 
ratorem,  sed  regem  coronavit,  et  ad  defen- 
sionem  urbis  et  ecclesiae  Romanae  hortatus 
est.  Yerum  Ludovicus  iam  morbo  corre- 
ptus ,  anno  sequente  vita  excessit.  Pontifex 
vero  Romam  reductus  est  a  Bosone  duce 
Provinciae ,  quem  in  filium  et  defensorem 
suum  adoptavit  -. 

An.  880  post  obitum  Carolomanni,  Italiae 
seu  Longobardiae  regnum  accepit  Carolus 
cognomine  Crassus ,  eius  frater,  et  regno 
Germaniae  potitus  est  Ludovicus  iunior,  al- 
ter  Carolomanni  frater.  loannes  Pp.  YIII , 
ut  Carolum  Crassum  ad  ui^bis  et  ecclesiae 
Romanae  defensionem  excitaret,  eum  anno 
880  vel  881  Romae  imperatorem  coronavit. 
At  Carolus  accepto  diademate,  regi^essus  est 
in  Germaniam,  ubi  an.  882  fratris  sui  Ludo- 
vici  defuncti  regnum  imperio  suo  adiunxit, 
Italiam  vero  Saracenorum  direptioni  et  ma- 
gnatum  factionibus  expositam  reliquit. 

In  Gallia  an.  879  regnum  Ludovici  Balbi 
inter  se  partiti  sunt  duo  fihi  eius,  Ludovi- 
cus  Illet  Carolomannus.  EodeiB  anno  Boso 
e  duce  factus  est  rex  Provinciae  seu  Bur- 
gundiae  Cisiuranae  ,  regnique  sui  sedem 
constituit  Arelate.  Ludovicus  et  Caroloman- 
nus  fortiter  dimicarunt  contra  Normaunos; 
sed  prior  an.  882 ,  posterior  an.  884  obiit. 


1  Labbe,  loc.  clt.  p.  299. 

2  Baron.,  ad  aa  878. 


240 


EPOCHA    VI.     A    CAROLO    M. 


Normanni  vero  provincias,  praesertim  Au- 
strasiae  et  Belgii,continuo  infestabant,  civi- 
tates,  ecclesias  et  monasteria  diripientes  at- 
que  incendentes.  Proceres  Galii,  praetermis- 
so  Carolo  Simplici ,  Ludovici  et  Caroloman- 
ni  fratre,  quod  annis  tantum  septem  natus, 
impar  esset  ad  tuendum  contra  hostes  re- 
gnum,  illud  obtulerunt  Carolo  Crasso  impe- 
ratori ,  qui  sic  regnum  Galliae  cum  Italiae 
atque  Germaniae  regnis  coniunxit. 

Carolus  Crassus  tanta  potestate  uti  non 
novit;  an.882,quamvis  copioso  exercitu  pra^- 
ditus,  cum  Godefrido  et  Sigefrido,  ducibus 
Normannorum  pacem  iniit,  huic  ingentem 
pecuniae  summam,  illi  Frisiam  in  feudum  et 
Gislam,  Lotharii  II  regis  filiam,  in  uxorem 
concessit.  Godefridus  christianam  fidem  pro- 
fessus,  e  sacro  fonte  ab  imperatore  suscep- 
tus  est.  Postea  Carolus  sibi  a  potente  Gode- 
frido  metuens,  eum  an.  885  necari  iussit, 
quo  Normannorum  furorem  auxit.  Hi  cum 
700  navium  classe  per  Sequanam  venerunt 
Parisios  usque;  an.  886  urbem  obsederunt, 
quam  fortiter  tuiti  sunt  0'lo  dux  et  Goslinus 
episcopus.  Advenit  Carolus  Crassus  cum  in- 
genti  exercitu,  sed  non  commisso  praelio, 
indignum  sua  maiestate  foedus  cumbarbaris 
iniit.  Illi  quidem  obsidionem  solverunt,  sed 
ingentes  clades  intulerunt  provinciis  Neu- 
striae.  Carolus  in  Germaniam  redux,  an.  887 
a  proceribus  in  comitiis  Triburiensibus  de- 
positus  est,  et  in  eius  locum  rex  Germaniae 
constitutus  Arnulphus,  nothus  Carolomanni 
quondam  Bavariae  et  Italiae  regis.  Anno  se- 
quente  Carolus  Crassus  vita  excessit. 

b9.  Phofhis  restituitur — Interea  Pho- 
tius,  cum  sectatoribus  suis  in  concilio  gene- 
rali  VIII  condemnatus  et  ab  imperatore  in 
exilium  eiectus  \  tantis  fraudibus  circumve- 
nit  Basilium  ,  ut  ab  eo  in  gratiam  receptus 
et  defuncto  an.  877  s.  Ignatio,  in  patriarchi- 
cam  sedem  Cp.  restitutus  fuerit.  Photius  re- 
stitutus,  confestim  omnes  episcopos,  a  se  or- 
dinatos  sed  a  concilio  generali  depositos , 
restituit;  alios  qua  fraude  qua  vi  in  partes 
suas  pertrahere  conatus  est.  Quum  vero 
constantiores  obiicerent,  oius  restitutionem 
sine  R.  Pontificis  consensu  esse  pcractam  , 
imperator  e  consilio  Photii  honorificam  le- 
gationem  cum  litteris  Romam  misit,  quiltns 
loannem  Pp.  VIII  rogabat,  ut  restitutionem 
Photii,  iara  cmondati  et  omnibus  cpiscopis, 
etiam  Ignatio  deditis,  accepti,  confirmaret, 
addens,  ita  pacem  Eoclesiae  restituendam 
et  Bulgaricam  dioocesim  ad  obedientiam  A- 


'  Vid.  pp.  233-231  el  236. 


postolicae  Sedis  revocandam  fore.  loannes 
VIII  eorum  assertionibus  credens ,  Constan- 
tinopolim  misit  legatos  cum  litteris ,  in  qui- 
bus  Photium  in  communionem  recipiebat, 
eiusque  restitiitionem  confirmabat  ea  lege, 
ut  ea,  quae  a  Nicolao  I,  Hadriano  II  et  Con- 
cilio  VIII  fiierant  constituta, integra  serva- 
rentur,Photius  in  synodo  coram  legatisPon- 
tificis  veniam  peteret,  deinde  reconcialiare- 
tur  ,  nullamque  iurisdictionem  in  Bulgari- 
cam  dioecesim  exerceret. 

Verum  versipellis  Photius  primo  legatos 
Pontificis  corrupit;  deinde  e  loannis  VIII 
litteris  conditiones,  suae  restitutioni  appo- 
sitas,  rasit,  aliaque  iis  inseruit,  quibus  Ponti- 
fex  decessorum  suorum  et  Concilii  VIII  acta 
in  causa  Photii  reprobare  videbatur.  Post- 
haec  (879)  synodum  380,  ut  ferunt ,  epi- 
scoporum  sibi  deditorum  ,  Constantinopoli 
coegit,in  qua,tacentibu3  legatisIoannisVIII, 
huius  litterae  secundum  corruptam  Photii 
versionem  graecam  lectae  sunt,  Photius  no- 
*mine  Pontificis  in  sedem  Cp.  restitutus,  Ni- 
colail  etHadriani  Ilacta  improbata,  et  Con- 
cilium  generale  VIII  abrogatum. 

Quum  loannes  Pp.  ex  epistola  Photii  du- 
bium  concepisset,  num  mandata  sua  fuissent 
servata,  novum  legatum,  Marinum  nempe  , 
Constantinopolim  misit,  eique  man^Iavit,  ut 
rescinderetquaecumque  a  prioribus  suis  le- 
gatis  in  causa  Photii,  non  servatis  Apostoli- 
cae  Sedis  mandatis,  acta  fuissent.  Eidetn  le- 
gato  litteras  dedit  ad  imperatorem  et  ad 
Photium ,  in  quibus  graviter  questus  est  de 
iis,  quae  contra  mentem  suam  gesta  fuerant. 
Marinus  singulari  fortitudine  demandatum 
sibi  munus  implevit.  Pontifex  deinde  ab  eo 
omnem  rera  doctus ,  in  priores  suos  legatos 
secundum  canones  aniraadvertit ,  Photium 
novo  anathemate  perculit,  omnemque  cum 
eo  communionem  abrupit.Eamdem  senten- 
tiam  in  Photiura  confirniarunt  loannis  VIII 
successores,  Marinus  ,  Haih'ianus  III  ,  Ste- 
phanus  V  et  Formosus,  quos  Basilius  inape- 
rator  frustra  ad  comraunicandum  cum 
Photio  sollicitavit.  —  Stephanus  V  hac  oc- 
casione  eruditam  epistolam  ad  imperato- 
rem  scripsit,  ,in  qua  porstrictis  contume- 
liosis  eius  litteris  ,  decessorum  suorum  a- 
gendi  rationem  in  causa  Photii  defendit, 
et  utraraque  potestatem,  Pontificis  et  impe- 
ratoris  ,  exposuit. 

Photius  patrocinioBasilii  imperatoris  fre- 
tus,  acerbi.ssime  invectus  est  in  RR.  Ponti- 
fices,  patriarchatura  Cpnum  retinuit.  Ro- 
manae  occlesiae  doctrinam  de  processione 
Spiritus  S.  e  Patre  et  e  Filio  ceu  hacreti- 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


241 


oam  impugnavit,  omnesque  Ecclesias  ab  il- 
lius  communione  avoUere  conatiis  est.  Anno 
vero  8SG  defuncto  Basilio  successit  Leo  Vf, 
tilius  eius,  dictus  Sapiens  seu  philosophus. 
Hic  litteris,  supra  a  Stephano  V  ad  Basi- 
lium  datis,  permotus,  Photium  deiectum  mo- 
nasterio  mancipavit,  et  ad  sedem  Cp.  evexit 
Stephanum  tVatrem  suum,  qui  eadem  se  di- 
gnum  praebuit.  Tunc  concordia  inter  utram- 
que  Ecclesiam,  latinam,et  graecam,  redin- 
tegrata  est,  et  schisma  Photianum  sopitum 
nsque  ad  saec.  XI,  quod  illud  instauratum 
videbimus  a  Michaele  Cerulario  '. 

Photius  an.  891  in  exilio  mortuus  est  mul- 
ta  scripta  reliquit,  partim  edita  partim  in 
Mss.  bibliothecarura  codicibus  latentia. 

60.  Ecdesiae  status  in  Servia,  Dahnatia 
et  Moravia  — An.  879  loannes  Pp.  YIII  le- 
gationem  excepit  e  Servia  et  Dalmatia.  Bra- 
nimirus  enim  Slavorum  in  Servia  et  Daima- 
tia  princeps,  Romam  legavit  loannem  pres- 
bjterum  postulatum  ,  ut  una  cum  popiilo 
suo  in  R.  Ecclesiae  obedientiam,  a  qua  cre- 
ditur  Graecorum  artibus  fuisse  distractus  , 
reciperetur.  Pontifex  per  eumdem  legatum 
ad  Branimirum,  ad  sacerdotes  et  populum 
eius  rescripsit,  se  summo  cum  gaudio  eos 
.in  obedientiam  Apostolicae  Sedis  suscepisse, 
eosque  hortatus  est,  ut  in  eadem  constauter 
perseverarent  "^ 

Idem  loannes  presbyter  ferebat  litteras 
Tuentari,  comitis  Moravorum,  qui  Ponti- 
ficem  consulebat  de  dubio  suo  in  Fide.  Re- 
spondit  ad  eum  loannes  VIII,  eam  Fidem 
esse  tenendara,  quam  R.  Ecclesia  ab  ipso 
principe  Apostoiorum  acceperat,  semper  te- 
nuerat,  et  usque  ad  finem  saeculi  esset  con- 
servatura,  quamque  eorum  parentes  ab  ini- 
tio  didicerant  a  sacerdotibus,  ab  Apostolica 
Sede  ad  eos  destinatis.  Addit  Pontifex,  se 
audivisse,Methodium,abHadriano  II  pro  to- 
ta  Moravia  archiepiscopum  constitutum  ^, 
aliter  docere  quam  coram  Apostolica  Sede 
fuerat  professus ,  ideoque  se  eum  Romam 
vocasse  *.  Methodius  a  quibusdam  invidis 
propter  linguae  slavicae  in  liturgia  sacra 
usum,  imo  pravae  doctrinae  accusatus,  an. 
880  doctrinae  suae  puritatem  loanni  VIII 
ita  probavit ,  ut  hic  ei  iura  metropolitica 
pro  tota  Moravia  confirmarit,  usum  linguae 


'  Baron.,  ad  an.  879-91 ;  Leo  AUat.,  De  sijnodo  Pho- 
tiana  VIII;  lager,  Histuire  dePhotius,  Louvain  18io, 
in-8*'.  Opera  eius  edidil  Migne,  Pairo/.  GraecA.  CI-FV; 
Card.  Mai,  Scriptor.  vet.  1. 1  e  IX;  Spicileg.  Rumunum 
t.  VII,  IX,  X. 

2  Epist.  18i  et  185,  apud  Labbe,  t.  IX,  p.  119. 

^  Vid.  p.  233. 

■*  Episl.  191,  apud  Labbe,  tora.  cit.  p.  l"2fi. 

WOUTERS,  I. 


slavicae  in  liturgia  indulserit,  et  Wichin- 
gum  presbyterum,  qui  Methodium  Romam 
comitatus  fuerat,  episcopum  Nitriensem  et 
Methodii  suff^ragancum  ordinaverit.  De  qui- 
bus  omnibus  Pontifex  certiorem  reddidit 
Suentoplucum,  Moravorura  regem  '.  S.  Me- 
thodius  in  Moraviam  redux,  evangelicum 
ministorium  constanti  labore  usque  ad  obi- 
tum  suum  prosecutus  est  ^. 

61.  Bohemorum  conversio — Exemplum 
Moravorum,Religionym  christianam  profi- 
tentium ,  secuti  sunt  Boherai.  lam  an.  845, 
quatuordecim  principes  Bohemi,qui  Ludovi- 
ci,  regis  Germaniae,  castra  fuerant  secuti  et 
ditiones  suas  in  continiis  Bavariae  habebant, 
Ratisbonac  baptismum  susceperant  ^.  Anno 
circiter  890  Borziwoius,  Bohemorum  dux, 
cum  30  comitibus  suis  in  aula  Suatopluci, 
Moravorum  regis,  a  s.  Methodio  archiepi- 
scopo  baptizatus  est;  inde  in  Bohemiam  re- 
diens,  secum  duxit  presbyterum,  et  Regi- 
naehradecii  primam  ecclesiam  aedificavit; 
brevi  post  aliam  ecclesiam,  B.  V.  M.  dedica- 
tam,  extruxit  Pi^agae,  et  praeter  Ludmillam 
eius  uxorem  multi  e  proceribus  et  plebeiis 
fidem  christianam  susceperunt.  Spitihneus 
et  Uratislaus,  Borziwoii  filii  atque  succes- 
sores,  patris  sui  exemplum  secuti,  christia- 
namReligiomen  professiatquetuiti  sunt.Sub 
posteriori  Methodius  ipse  Bohemiam  pera- 
gravit,  multosque  sacerdotes  in  ea  constituit, 
qui  quaquaversum  Fidem  propagarunt  ^. 

62.  Fides  praedicatur  in  Ricssia  —  lam 
quoque  christiana  fides  perlata  erat  etiam  in 
Russiam  seu  ad  istos  Slavos,  qui  Rutheno- 
rum  nomen  acceperunt.  Erat  haec  gens  a 
Dei  sensu  et  pietate  remotissima,  inquit 
Porphjrogeneta,  et  praedae  avidissima;  sae- 
pius  infesta  arma  Graecis  intulit.  Basilius , 
imperator  Graecorum,  eos  muneribus  sibi 
devincere  et  ad  christiana  sacra  adlicere 
conatus  est,  eflfecitque,  ut  missos  ab  Ignatio 
patriarcha  Cp,  Evangelii  praecones  susce- 
perint,  quorum  opera  multi  in  Christum  cre- 
diderunt  et  baptizati  sunt  ^  Verumtamen 
Russorum  natio  in  idolorum  cultu  perseve- 
ravit  usque  ad  postremos  annos  saeculi  se- 
quentis. 

Priraam  Russorum  conversionera  ad  chri- 
stianam  fidem  non  schismatico  Photio ,  ut 
recentiores   rerum    Russicarum   scriptores 


1  Epist.  247,  apud  Labbe,  ibid.  p.  175. 

2  Bolland.  Acla  SS.  9  mart. 

3  Annales  Fuldenses. 

4  Cf  Vitas  ss.  Cyrilli  etMethodii  apud  Bolland.,  .4c/rt 
SS.  y  mart. 

s  Porphyrogeneta  in  Basilio;  Zonaras,  Cedrenus,  Cu- 
ropalates,  apud  Pagi,  Critica  ad  an.  876. 

17 


242 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO    M. 


contendunt,  sed  s.  Ignatio  esse  adscriben- 
dara ,  e  monumentis  historicis  certissime  e- 
vincitur  '. 

63.  Marinus  Pontifex  {an.  882)  —  loan- 
ne  Pp.  VIII^  an.  882,  xviii''  cal.  ianuar.  de- 
functo,  sub  exitum  decembris  ad  summum 
pontiticatum  evectus  fuit  Marinus,  Etruscus, 
a  sequioris  aevi  scriptoribus  dictus  Marti- 
nus,  antea  R.  Ecclesiae  archidiaconus,  sub 
Nicolao  I ,  Hadriano  II  et  loanne  YIII  lega- 
tionibus  Constantinopolim  contra  Photium 
invicta  constantia  functus.  Eius  electionem 
vitio  factam  fuisse,  contendit  Basilius,  im- 
perator  Graecorum,  in  epistola  ad  Hadria- 
num  III,  Marini  successorem,  quod  antea 
alterius  ecclesiae  episcopus,  ad  Romanam 
non  potuisset  transferri;  sed  Stephanus  V, 
Hadriani  successor,cui  epistola  ista  data  fuit, 
imperatori  graeco  respondit ,  primo  falsum 
esse,Marinum  antea  fuisse  alterius  ecclesiae 
episcopum;  deinde,  maiorum  auctoritate  et 
exemplis  ostendit,  quod,  etiamsi  ita  fuisset, 
nihil  exinde  contra  iegitimam  Marini  ele- 
ctionem  -deduci  poterat  ^.  Mirum  non  est, 
Basihum,  Photio  addictum,  arguisse  Marini 
electionem,  quumhic  Pontifex  novo  anathe- 
mate  perculerit  Photium.  Brevis  fuit  ponti- 
ficatus  Marini  an.  884  defuncti  ^. 

Hadrianus  III —  Successit  ei  Hadrianus 
III,  Romanus,exitu  mensis  maii  eiusdem  an. 
884.  Hunc  frustra  tentavit  imperator  grae- 
cus,  ut  Photium  in  Ecclesiae  communionem 
reciperet;  firmus  stetit  Hadrianus.  Idem  Pon- 
tifex  abrogasse  dicitur  decretum  Eugenii  II 
de  legatorum  imperialium  praesentia  in  con- 
secratione  R.  Pontificis  *.  Verum  dum  pro- 
pter  pietatem  suam  et  rei  ecclesiasticae  stu- 
dium  omnibus  magnarum  rcrum  spem  face- 
ret ,  altero  pontificatus  sui  anno  885  men- 
se  septembri  morte  praereptus  est. 

Stephanus  V — Eum,sub  finem  dicti  men- 
sis,  summo  Ecclesiae  regimine  excepit  Ste- 
phanus  V,  Romaiius,  presbyter  IV  Corona- 
torum,  illudque  gessit  us^jue  ad  an.  891.  Is 
Pontifex,  inconsultu  Caroli  Crassi  consecra- 


i  I.  S.  Asseinani,  Origin.  eccl.  Slavnn.  part.  II ,  r.  1, 
jn  Calendariis  Eccl.  univ.,  p.  227;  IJollMnd.  De  con- 
verstone  et  fide  /{j/.Morwm  Disserlalio ,  in  Acl.  SS.  t.  II 
sept.;  I.  VicanJelli,  Dimserlatio  cle  oriqine  chrislianae 
Iieli(iio7iis  in  Ilusftia,  Iiomae  1820,  in  8°. 

2  Apurl  Lai)i)e,  Concil.  t.  IX,  p.  '.iCO. 

3  ^onnulJi  coniectiiras  secuti,  Marinum  mense  maio 
vita  functiim,  perannum  et  mcnscs  quinque  Pontillcem 
fuisse  exisliinaiil. 

4  IMalina,  Ciacon.,  Vilae  IlR.Ponlif.,  Iladrianus  lif; 
Papi,  Critica  ad  an.  885.  Cf  p.  222.  SiRonius  {Dc  lie- 
fjno  Ilaliae  I.  V,  ad  an.  884,  p.  22 i)  siilidil:  «  Altcrum 
decrelum  pro  difinilale  llaliac  fccil  lladriaiius,  ul  nio- 
rientc  lU-pc  Crasso  sine  filiis,  Rcjinuin  llalicis  Principi- 
bus  una  cum  tilulo  Iinpcrii  Iraderctur  ». 


tus  \  ad  petulandas  litteras,  quas  Basilius 
imperator  Graecorum  ad  Hadrianum  III  scri- 
pserat,  egregiam  epistolam  reddidit,  in  qua 
exposuit,  imperatori,  rerum  temporalium  et 
civilium  curae  praefecto  nullum  esse  ius  di- 
sponendi  res  spirituales  sacrasque,  Pontifi- 
cum  curis  commissas;  monuit  imperatorem, 
ne  aures  praeberet  perversis  Photii  consiliis; 
praeterea  confutavit  ea,  quaeBasilius  contra 
Pontificatum  Marini  obiecerat,  ut  supra  dixi- 
mus.  Pontificis  epistolam ,  Basilio  calendis 
martii  886  mortuo,  accepit  filius  eius  et  suc- 
cessor  Leo  YI,  cognomine  Sapiens  seu  phi- 
losophus  ,  qui ,  deiecto  Photio  ,  ad  sedem 
patriarchicam  evehendum  curavit  Stepha- 
num,  fratrem  suum.  Cum  vero  huic  ordina- 
tioni  obstaret,  quod  Stephanus  ordinem  dia- 
conatus  accepisset  a  Photio,  imperator  et 
episcopi ,  datis  ad  Stephanum  Pp.  litteris, 
rogarunt,  ut  infractorum  in  ordinatione  Ste- 
phani  canonum  veniam  concederet.  Ponti- 
fex,  ne  sibi  obreperetur,  petitam  dispensa- 
tionem  distulit,  rogavitque  illos,  ut  legatos 
Romam  mitterent,  qui  rei  veritatem  aperi- 
rent.  Hi  legati  Romam  venerunt,  pontifica- 
tum  gerente  Formoso,  ut  infra  videbimus. 

64.  Rermn  status  in  Occidente — Inte- 
rim  rerum  status  in  multis  Occidentis  regio-. 
nibus  valde  perturbatus  erat.  Saraceni  Ita- 
liam,  Normanni  Galhas,  Dani  Angliam  infe- 
stabant.  Post  Carolum  Crassum ,  an.  888 
mortuum,  in  Germania  regnavit  Arnulphus. 
In  Italia  de  regno  Longobardico  certarunt 
Berengarius  marchio  Foroiulienis  ot  Wido 
dux  Spoletanus.  Posterior  praevaluit,  devi- 
ctoque  Berengario  (891),  hortante  universa 
Italia  ,  Romae  a  Stephano  Pp.  V  imperator 
coronatus  est,  et  in  grati  animi  signum  do- 
nationes,  a  Pipino  aliisque  principibus  R. 
Ecclesiae  factas  ,  confirmavit  -. 

Fi^ancorum  rcx  electus  et  a  Waltero,  ar- 
chiepiscopo  Senonensi,  sacratus  fuitOdo,  co- 
mes  Parisionsis,  qui  an.  888  insignem  victo- 
riam  retulit  de  Normannis  ad  montem  Fal- 
conom  prope  Lutetiain ,  profiigatis  eorura 
19,000.  Bionnio  post  Alanus,  dux  Britonum, 
tanta  clade  afiecit  Normannos,  ut  e  15,000 
vix  400  fucrint  supcrstites.  Anno  autom893 
multi  proceres  ad  regnum  advocarunt  Caro- 
lum  Simi)licera,  Ludovici  Balbi  filium  po- 
stliumum,  qui  cum  matro  sua  transicrat  in 
Angliam  ,  eumque  rogem  coronavit  Fulco, 
archiepiscopus  Rhemensis.  Inde  bellum  ci- 
vile  inter  Odonem  et  Carolum.  Demum  an- 


'  Vid.  supra. 

-  SiRoniiis,  De  regno  Ilaliae,  I.  VI,  ad  an.  891 ;  Pagi, 
Crilica  ad  an.  8'J2. 


VSQVB   AD   PONTIFICATYM   S.  GREGORII   VII. 


243 


no  808  mortno  Odono,  Carolus  Simplexso- 
rc^iio  potitiis  c:?t. 

Hisco  liostium  irruptioni]>us  ct  ropfnorura 
pcrturbationibus  ccclosiarum  status  firavi- 
tor  passus  cst,  leges  iniVactac  sunt,  abusus 
introducti.  Ad  corrigonda  hacc  mala  cpisco- 
pi  iu  Gcrraania  ot  Gallia  sacpius  convcne- 
runt.  Anno  887  Wilbertus,  episcopus  Colo- 
nicnsis  ,  synodura  liabuit  in  urbe  Agrippi- 
nensi ,  in  qua  editi  sunt  6  canones  contra 
rerum  ecclosiasticarura  raptorcs,  paupcrum 
oppressoros  et  incesta  connubia.  Anno  so- 
quenti  praesules  et  abbates  plurirai  e  tribus 
provinciis,  Moguntiaca,  Trevirensi  et  Co- 
loniensi,  convcncrunt  INloguntiara,  ct  ad  re- 
formandam  disciplinam  condidorunt  20  ca- 
nones.  In  eorura  praefatione,  deiectum  Nor- 
mannorum  incursjone  ecclesiarum  statum 
dcplorantes  dicunt:  «Yidete,  quam  prae- 
clara  et  nobilia  servorum  Dei  aedificia  de- 
structa  et  inccnsa  sunt;  alttiria  defossa  et 
penitus  conculcata;  ornamenta  ecclesiarum 
I)ei  valde  pretiosa,  direpta  et  igni  exusta  ; 
episcopi  et  sacerdotes  et  caeteri  ordinis  Ec- 
clesiae  viri  gladio  truncati  et  diversis  poe- 
narum  generibus  morti  addicti;  omnis  aetas 
utriusque  sexus  gladio  et  igne,  diverso  mor- 
tium  genere  consumpti...  IUius  subversionis 
periculum  incolae  monasteriorum  utriusque 
sexus  metuentes,  huc  iUucque  vagantur  in- 
certi  cura  periculo  suae  professionis  ».  Eo- 
dem  anno  (888)  Rothadus  Trevirensis  sjno- 
dum  habuit  in  suburbio  Metarum,  in  qua 
13  canones  editi  sunt.  An.  892  presules  re- 
gni  Arelatensis  in  synodo,  habita  Viennae , 
condiderunt  4  canones.  Triennio  post  22  e- 
pisoopi  e  regno  Arnulphi  se  congregarunt 
Triburiae  prope  Moguntiam,  et  pro  compo- 
nendis  cleri  ac  populi  moribus  ediderunt  58 
canones  ^ 

In  Anglia  Alfredus  rex  annis  prope  9  ad- 
versus  I)anos  belligeravit,  donec  an.  878  ab 
iis  superatus,  in  ^thclingiam  fugere  coac- 
tus  fucrit.  Ilhc  a  s.  Gutberto,  episcopo  Lin- 
disfarnensi,  ad  fiduciam  erectus,  an.  879  nO' 
vo  certamine  hostes  aggressus  est,  eosque 
tanta  strage  affecit,  ut  qui  superstites  erant, 
secum  rege  suo  Guthro  dederint,  et  christia- 
nam  fidem  ac  baptismura  susceperint.  Alfre- 
dus  eis  gratiam  dedit  et  in  desertis  terris 
Est-angliae  dogere  concessit  sub  sua  suo- 
rumque  successorum  tutela.  Alfredus  qui , 
pacis  ac  belli  laude  clarus,  Religionis,  regni, 
et  litterarum  prosperitati  consuluit,  optimas 
leges  promulgavit,  reditus  suos  inter  aulae 


«  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  396-438. 


ministros,  pauperos,  ccclesias,  monasteria 
et  aciidemiara  Oxoniensom  dividebat,  regna- 
vit  usque  ad  an.  900,  Magni  cognoraon  pro- 
meritus  '.  Tunc  etiam  cpiscoporum  fcrvor 
excitatus  est,  quorum  negligentia  nefandi 
ethnicorum  ritus  fuerant  introducti  ,ecclesiae 
pastoribus  orbatac,  grex  Dei  dispersus  et 
dissipatus,  religio  violata,  ut  ait  Formosus 
Pp.  in  epistoha  sua  ad  episcopos  Angliae  ^. 
65.  Formosus  Pontifex  (a^i.  891) — Post 
obitum  Stephani  V,  quod  accidit  exeunte 
mense  sopterabri  an.89I,sexto  ex  quo  regna- 
re  coeperat,  ad  summum  pontificatum  ele- 
ctus  fuit  Formosus,  patria  Ostiensis,  episco- 
pusPortuensis,primus  qui  ex  episcopo  crea- 
tus  est  Pontifex,exactoque  admndum  men- 
se  septembri  coronatus  ^.  Luitprandus  et  post 
eum  aliquot  alii  scripserunt,  electionemFor- 
mosi  fuisse  tumultj.iariam,  insurgente  contra 
eumSergio  diacono,sed  per  errorem.Sergius 
enim  ab  aliquibus  oppositus  estnonFormo- 
so,  sed  loanni  IX  ^.  De  Formosi  tamen  ad 
pontificatum  promotione  ,  et  consequenter 
de  sacris  eius  ordinationibus  disputatum  est, 
quia,  cum  esset  episcopus  Portuensis,aIoan- 
ne  VIII  depositus  fu6rat,  et  quia  a  minori 
ecclesia  (Portuensi)  ad  maiorem  ( Roma- 
nam)  fuerat  translatus.  loannes  VIII  Fornio- 
sum  an.  876  in  Romana  et  an.  878  in  Tre- 
censi  sjnodo  damnaverat  ,  et  in  Galliam 
exulatum  miserat ,  devinctum  prius  iureiu- 
rando,  se  neque  Romam  neque  ad  Portuen- 
sem  ecclesiam  rediturum.  Causam  huius  rei 
diversam  a  diversis  tradi,  dicit  Baronius  ^ 
Triplicem  adfcrt  Mabillon  ex  ipsius  loannis 
VIII  epistola^:  1'',  quod  Formosus,  a  Ni- 
colao  I  in  Bulgariam  missus  ,  Bulgarorum 
regem  sacramento  obstrinxisset,  ne,  eo  su- 
perstite,  alium  episcopum  a  Sede  Apostolica 
susciperet;  2°,  quod  contra  canones  ab  ec- 
clesia  Portuensi  ad  Romanam  per  ambitum 
prosilire  conatus  fuisset ;  3°,  quod  contra 
reipublicae  et.  imperii  salutem  conspirasse 


'  Asserus,  Gesta  Alfredi ,  apud  Galle  ,  Hislor.  Bri- 
tann.  scriptor. 

2  Labbe,  t.  IX,  p.  -i30. 

3  iSoii  consecratus.  Nam,  ut  scribitlacobus  Caietanus 
Car(linab's,  in  Ordine  Romano  XIV  ap.  Mabillon,  t.  II 
Musei  Ilalici,p.  'ioi:  «Episcopus,  qui  in  Papam  electns 
est,  non  consecratur  denuo,  seii  l)enedicitur  aliquo  die 
Dominico,  quo  et  coronatur  )>.  Ea  benedictio,  quod  fie- 
ret  loco  consecrationis,  a  veteribus  consecratio  ali- 
quando  appellatur.  Forraosus  Pp.  omnium  PiPi  PP.  ex 
alienae  dioeceseos  Episcopo  Romanus  Pontilex  est  fa- 
ctus,cum  ante  ipsum  non  iiisi  e.x  Presbytero  vel  Diaco- 
no  Cardinaiibus  factus  fuisset  Uomae  Papa. 

•*  Sandini,  Viiae  RR.  Pontif.,  Formosus,  aunot.  2. 

5  Ad  an.  883. 

5  Epist.  319,  apud  Labbe,  loc.  cit.  p.  232. 


244 


EPOCHA   VI.   A   CAROLO   M. 


diceretur  K  At  Marinus  Pp. ,  loannis  VIII 
successor,  Formosum  a  depositione  et  iure- 
iurando  absolutum  ,  in  Portuensem  episco- 
patum  restituerat  ^ ;  canones  autem  trans- 
lationis  episcoporum  a  minori  ad  maiorem 
ecclesiam ,  necessitatis  aut  utilitatis  causa, 
minime  proliibebant.  Porro  Formosum  fuis- 
se  virum  religione,  doctrina  et  virtutibus  il- 
lustrem,  proinde  pontificatu  dignum  testan- 
tur  Luitprandus  ^,  Flodoardus  ^ ,  et  citatus 
Auxilius  in  2  libris  pro  eodemscriptis,  eum- 
que  necessitatis  causa  ad  Apostolicam  sedem 
provectum  esse,  asseruit  Romana  synodus 
an.  898  sub  loanne  IX  habita. 

Formosus  initio  pontificatus  sui  excepit 
legatos  imperatoris  et  episcoporumOrienta- 
lium,quos  Stephanus  V  ad  se  dirigi  postula- 
verat;  et  postquamillos  audivisset,  Constan- 
tinopolim  legavit  Landulfilium  et  Romanum 
episcopos,  qui  cum  Styliano  Neocaesareae 
et  Theophylacto  Ancyrae  metropolitis  sta- 
tum  ecclesiarum,  Photiano  schismate  tur- 
batum,  componerent  ^.  Ad  episcopos  Angliae 
epistolam  dedit,  qua  praeteritam  eorum  ne- 
gligentiam  in  corrigendis  cleri  moribus  et 
impediendis  incestis  coniugiis  carpit;  deinde 
eos  laudat,  quod  nunc  emendandis  abusibus 
manum  admoverint  ^.  Falsum  vero  est,  quod 
scripsit  Willelmus  Malmesburiensis,  Formo- 
sum  universamAngliam  sacris  interdixisse. 
Idem  Pontifex  post  mortem  Widonis  impe- 
ratoris  an.  894,rebusltaliae  ipsiusque  urbis 
Romae  per  factionesBerengarii  et  Laraberti 
filii  Widonis,  iam  an.  892  ad  imperii  con- 
sortium  evecti ,  admodum  perturbatis  ,  ad 
vindicandam  Romae  libertatem  advocavit 
Arnulphum,  regem  Germaniae,  eumque  an. 
896  imperatorem  coronavit  si  Reginoni  et 
Hermanno  Contracto  fides  haberi  velif.Ve- 
rum  id  potius  dissensiones  auxit.  Arnulphus 
paulo  post  in  Germaniam  regressus,  an.  898 
obiit.  Post  eius  ex  Italia  discessum  Beren- 
garius  et  Lambertus  pacem  inierunt,  simul- 
que  regnarunt,  et  posterior  imperatoris  ho- 
norem  conservavit.  Formosus  vero  vita  ex- 
cessit  pridie  nonas  aprilis  an.  896. 

66.  Bonifacius  VI  Poniifex  {an.  896) — 
Post  obitum  Formosi  cathedram  Petri  oc- 
cupavit  Bonifacius  VI,  Romanus;  sed  post 


'  Praefat.  ad  xec.  V  Benedicl.  3  1 ;  Labbe,  tom.  cil. 
p.  232el311. 
2  Auxilius,  De  ordinal.  Formosi,  1.  II,  c.  20. 
^  Wi4<.  1. 1,  C.8 
*  Carmen  de  RR.  Pnntif. 
s  Labbe,  l.  IX,  p.  4^29. 
«  Ibid.  p.  430;  Pagi,  Critica,  ad  an.  894. 
'  Chron.  ad  an.  896. 


15  dies  podagra  sublatus  est.  De  eo  legitur 
in  Romana  synodo,  an.  898  sub  loanne  IX 
habita,  quod  primo  subdiaconatu  ,  postmo- 
dum  sacerdotio  depositus,  populari  manu  ad 
altiora  fuerit  provectus  ^.  Quapropter  non- 
nulli  Bonifacium  VI  summis  Poritificibus 
adnumerandum  esse  negant.  Plerique  ta- 
men  in  nuraero  Pontificum  habent  ^. 

Stephanus  VI — Tunc  Alberti  marchionis 
Tusciae  potentia  summum  pontificatum  ac- 
cepit  Stephanus  VI,Romanus,  vir,  utaitFlo- 
doardus,  saevus  in  vivos,  truciorque  in  de- 
funetos,  qui  inauditum  hactenus  facinus  ad- 
misit,quod  tamen  non  fuit  error  in  Fide  sed 
violenta  tyrannis  in  facto  ^.  Etenim  corpus 
Formosi  Pp.  exhumari  et  indumentis  sacer- 
dotalibus  indutum,in  synodum  adferri  iussit, 
et  postquam  ei  exprobrasset,  quod  cum  es- 
set  Portuensis  episcopus,  ambitionis  spiritu 
Romanam  Sedera  usurpasset ,  indumentis 
sacerdotalibus  exui,  abscissisque  tribus  di- 
gitis  ,  in  Tiberim  proiici  iussit.  Praeterea 
factas  ab  eo  ordinationes,  irrita  dixit  ^  Ve- 
rum  Stephanus  VI  propterea  tantum  odium 
subiit,  ut  post  unum  annum  et  mensem  pon- 
tificatus  ab  adversariis  in  carcerem  coniec- 
tus  et  strangulatus  sit  an.  897. 

Erravit  profecto  Luitprandus,  dum  acta 
Stephani  VI  attribuit  Sergio  III.  Idem  scri- 


1  Apud  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  502. 

2  Vid.  Sandini,  Vitae  RR.Pontificum,  Bonifacius  VI. 
3Baronius,  ad  an.  897,  §  4,  haec  habet:  En  illa  in- 

felicissima  Ecclesiae  Romanae  tempora,atque omiiium 
luctuosissima,  quibus  ipsam  contigit  domestico  beilo 
exagitari,  atque  perseculione  vexari;  quae  nunc  coep- 
ta  mullo  tempore  ^naximo  damno  eandem  Ecclesiam 
affecervnl;  illala  ijtsa  per  Adelberlos  Marchiones  po- 
tentissimos  Tusciae  Principes  audacissimos.  Et  reve- 
ra,  Adeibertus  tantae  erat  polentiae,  ut  quemadmodum 
animadvertil  Luitprandus  [Uistor.  1.  I,  c.  IO),inter  om- 
nes  Italiae  principes  solus  ipse  cognomento  appellare- 
tur  Dives.  Caeterum,  snbdit  Baronius,  etsi  interdum 
deforme  valde  turpeque  contigerit  apponi  Ecclesiae 
caput;  lolerandum  lamen  fuil  ipsi ,  quod  non  penilus 
amens  sit  inventtim,  sed  fide  catholica  sihi  constans, 
Dei  vero  permi.^sione  sujtra  celera  corporis  membra 
provectum,  non  sine  caus.ia  vel  ratione,  sed  magno 
sui  iudicii  libramenlo:  etenim  pondus  et  statera  iudi- 
cia  Domini  sunt:  quae  etsi  inscrulahilia  praedicentur, 
per  transennam  tamen  mortalibus  intuentibus  fianl 
aliqua  saltem  ex  parte  perspicua.  VI  enim  Dexis  si- 
gnificaret,  eandem  suam  Ecclesiam  nequaijuam  huma- 
num  esse  figmentum,  sed  planc  divinum  inventum:  o- 
porluil  Dslenilisse ,  eam  ncqiKKjnam  ]>ravorum  Anti- 
slilum  opera  prodi  posse,  el  ad  nihilum  penitus  redi- 
gi,  sicut  de  aliis  diversarum  gentium  regnis,  et  bene 
statulis  rehuspublicis  factum  constat:  quae  tamdiu 
constitisse  legunhir,  quamdiu  fiiere  per  viros  pruden- 
tes  et  virlule  praedltos  adminisiralae;  perii.sse  vero 
penilus,  ubi  viris  .sceleslis  tradita  sunl  earum  guber- 
nacula  moderanda. 

*  Labbe,  loc.  cit.;  Auxiiius,  De  ordinationibus  For- 
mosi;  Flodoaidus,  De  RR.  Pontif. 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


245 


psit,  Sergium  (Stephanum  VI)  cunctos,quo3 
ordinaverat  Formosus  Pp.,  gradu  deposuisse 
et  rursus  ordinasse  ';  hoc  vero  diserte  ne- 
gat  Sigebertus  -;  de  eo  etiam  nihil  legitur 
in  Actis  synodi  Romanae  sub  loanne  IX, 
quae  alia  Stephaui  gesta  narrat  et  impro- 
bat;  contra  in  iis  legimus,  in  suos  gradus 
esse  restitutos,  qui  a  Formoso  ordinati  et  a 
Stephano  temere  deiecti  fuerant  ^.  Perpe- 
ram  vero  sententia  Stephani  de  ordinationi- 
bus  Formosi  Pp.  upponeretur  RR.  Pontili- 
cum  inerrantiae  in  dirimendis  Fidei  morum- 
que  controversiis;  manifestum  enim  est,  Ste- 
phanum  hac  in  re  non  ex  cathedra  aliquid 
credendum  proposuisse,  sed  ex  privata  ix'a 
processisse;  praeterea  episcopi,  presbjteri  et 
clerici,  qui  eius  synodo  interfuerant,  an.898 
in  synodo  sub  loanne  IX  contestati  sunt,se 
in  iila  non  liberos  sed  coactos  fuisse ;  et  quae- 
stio  de  ordinationibus  Formosi  versabatur 
circa  haec  duo:  an  Formosi  ad  pontificatum 
promotio  fuisset  canonica,  et  an  episcopus 
depositus  Ordines  valide  conferret;  utrum- 
que  per  haec  tempora  non  erat  ita  eliquatum, 
ut  omnos  unanimiter  de  eo  sentirent,  uti 
constat  e  libris  Ausilii,  huius  temporis  scri- 
ptoris.  Immo  Alagister  Sententiarum^  hanc 
quaestionem  de  validitate  huiusmodi  ordi- 
nationum  perj^lexam  ac  pene  insolubilem 
declaravit.  Nunc  vero  universae  Ecclesiae 
sensus  est ,  Ordinationes  istiusmodi  validas 
omnino  esse  habendas. 

Perperam  etiam  Ecclesiae  Romanae  ad- 
versarii  laborant  in  conquirendis  quorum- 
dam  Pontificura  vitiis,  hisque  contra  ipsius 
Ecclesiae  veritatem  obiiciendis;tantumenim 
abest,  ut  iis  obscuretur  Ecclesiae  Romano- 
catholicae  veritas,  ut  potius  confirmetur,  et 
lucescat,  dum  Ecclesiae  conservatio  et  stabi- 
litas  non  prudentiae  et  sapientiae  eorum, 
qui  illam  gubernarunt ,  sed  divinae  Provi- 
dentiae  adscribenda  conspicitur,  «  Quisquis 
ab  hac  unitate,  inquit  s.  Augustinus,  vento 
superbiae  tamquam  sola  palea  separatur, 
areae  dominicaepropter  commixtam  paleam 
quid  calumniatur  ?  ^»  Et  ut  verbis  Tertul- 
liani  utar:  «  Quid  ergo,  si  episcopus,  si  dia- 
conus . . .  lapsus  a  regula  fuerit,  ideo  haereses 
veritatem  videbuntur  obtinere?  Ex  personis 
probamus  fidem,  an  ex  fide  personas?^  »  Et 
Bellarminus: «  Ne  forte  putaremus,  ob  vitam 


1  Hislor.  1.  I,  c.  8. 

2  Chronicon. 

3  Labbe,  loc.  cit. 
*  Lib.  IV,  D.  25. 

5  L.  de  unico  Baptinmo,  c.  16. 

6  De  praescript.  c.  3. 


incorruptam  et  mores  integerrimos  summo- 
rum  Pontificum  tam  diu  stetisse  hanc  Se- 
dem,  permisit  Deus,  ut  etiam  quidam  parum 
probi  Pontifices  aliquando  hanc  Sedem  te- 
nerent  regerentque. . .  Hinc  enim  intelligi- 
mus ,  non  humano  consilio,  prudentia,  viri- 
bus  Romanum  Pontificatum  tam  diu  consi- 
stere ,  sed  quia  haec  Petra  ita  a  Domino 
roborata,  divinitus  fundata,  angelorum  cu- 
stodiis  septa,  singulari  Dei  providentia  et 
protectione  munita  est ,  ut  adversus  eam 
portae  inferorum  nullo  modo  praevalere 
possint,  sive  illis  portis  persecutio  tyranno- 
rura,  sive  rabies  haereticorum,  sive  schisma- 
ticorum  furor,  sive  scelera  et  flagitia  desi- 
gnentur  '  ». 

67.  Romanus,  Pontifex  (an.  897)  — Sub- 
lato  e  vivis  Stephano  VI,  eodem  anno  897, 
ante  quintum  decimum  diem  octobris  pon- 
tifex  creatus  fuit  Romanus,  Gallesinus,  qui, 
Platina  ,  Panvinio ,  aliisque  tradentibus  , 
acta  decessoris  sui  contra  Formosum  resci- 
dit,  Post  menses  fere  4,  ineunte  mense  fe- 
bruarii  anni  898,  aethere  susceptus  est,  me- 
ritos  sortitus  /iowore^,  scribit  Fiodoardus^, 

Theodoriis  II  —  Ei  successit  Theodorus 
II,  Romanus,  quera  ut  clero  dilectura,  pacis 
amicum,  sobrium,  castum  et  pauperum  pa- 
trem  celebrat  idem  Flodoardus  ^.  Is  causam 
Formosi  etiam  amplexus  ,  corpus  eius  cum 
exultatione  in  apostolicam  tumbam  reduxit, 
et  ordinatos  ab  eodem,  atque  aStephanoVI 
deiectos,  in  pristinos  gradus  restituit  ^.  Obiit 
post  20  dies  sui  pontificatus. 

loannes  IX — Tunc  alii  in  pontificem  ele- 
gerunt  Sergium  diaconum,  patria  Roma- 
num,  alii  loannem  diaconum,  Tiburtinum. 
Hi  praevaluerunt.  Sergius,  priusquam  initia- 
retur,  Roma  pulsus  exulavit  7  annis,  loan- 
nes  vero,  huius  nominis  IX,  canonice  re- 
nunciatus,  et  sollemni  ritu  consecratus,  Ec- 
clesiae  praefuit  ab  an.  898  usque  ad  900  ^. 
Is  tres  synodos  celebravit,  sed  duarum  tan- 
tum  acta  supersunt,  Romanae  et  Ravenna- 
tensis.  In  Romana  Stephani  VI  acta  et  sy- 


1  De  controversiis  Christ.  fidei,  praef.  in  11.  de  Ro- 
niano  Pontif. 

3  De  RR.  Pontif  inter  Scriptor.Rer.  Ital.  t.  III,  par. 
2,  p.  319. 

3  Ibid. 

4  Auxii.O/).cit.  I.  II, c.  4;  Sigebertu.s,  in  Chron.  ad  an. 
903  (inter  Scriptor.  Rer.  Genmn.  Pistorii,  t.I,  p.  805) 
haec  habet:  «Hic  Theodorus  11  contra  Stephanum  Pp. 
sentiens,  reconciliavit  ordinatos  a  Formoso,  quos  Ste- 
phanus  per  vim  Romae  inlus ,  et  non  foris  exordina- 
verat  ,  nec  tamen  praesumserat  eos  iterum  conse- 
crare  ». 

5  Flodoard.  loc  cit. 


246 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO    M. 


nodus  contra  Formosum  Pp.  rescissa  et  re- 
probata  sunt;  iis,  qui  Stephani  synodo  coacte 
interfuerant ,  venia  concessa ;  constitutum  , 
ut,quamYis  Forraosus  necessitatis  causa  pro 
vitae  merito  a  Portuensi  ecclesia  ad  Roma- 
nam  fuerat  translatus ,  id  tamen  in  exem- 
plum  non  assumeretur;  ordinati  a  Formoso 
in  pristinos  gradus  restituti  ;  violatoribus 
eius  sepulcri  anathema  inflictum,  nisi  resi- 
piscerent;  ecclesiastica  censura  lata  contra 
pravam  consuetudinem,  Pontifice  et  episco- 
pis  morientibus,  pattnarchium  et  episcopia 
expilandi ;  et  ad  praevertendas  turbas  sta- 
tutum  est,  ut  Pontifex  consecraretur  prae- 
sentibus  imperatoris  legatis.  Quae  omnia  in 
Ravennatensi  synodo  confirmata  fuerurit^- 
Obiit  loannes  anno  900,  sextili  mense  ineuu- 
te,  cum  annos  2  et  dies  15  Pontifex  fuisset. 

68.  Italiae  et  Romae  status  —  Quod  au- 
tera  hoc  et  sequenti  saeculo  quorumdam 
Pontificum  electiones  partium  studiis  aut 
factionum  potentia  turbatas  pei\actasque  le- 
gamus,  nemo  mirabitur,  qui  noverit,  quam 
perturbatus  esset  his  temporibus  ItaUae  et 
urbis  Romao  status.  Mirabitur  potius  singu- 
larem  Dci  erga  Romanam  eeclesiam  provi- 
dentiam,  qua  elfectum  ost,  ut  Pctri  cathe- 
dra,  quamvis  factionum  violontiis  atquo  ma- 
chinationibus  iactata,  non  submersa  aut  e- 
versa ,  sed  salva  et  sarta  tecta  conservata 
fuerit,  et  plerique  Pontifices  in  eam  evecti, 
munere  suo  digne  functi  sint.  Inter  politicas 
factiones  alia  Italorum ,  alia  Germanorum 
erat,  quae  ambae  de  imperio  certabant.  Prae- 
terea.inter  Italos  tot  fere  erant  factiones 
minores,  quot  essent  comites,  marchiones  et 
duces,  qui  vel  capcssendo  imperio  vel  au- 
gendis  iuribus  suis  inhiabant.  Quum  autem 
RR.  Pontifices  tanquam  supremi  arbitri  iu- 
ris  publici  haberentur,  eorumque  esset  im- 
peratores  coronare,  quaevis  factio  Pontifices 
optabat  sibi  addictos,  ac  proinde  in  eorum 
electiones  petulanter  manus  iniiciebat. 

An.  894  Widoni  in  rcgno  Longobardico 
successit  Lambertus,  filius  eius;  post  cuius 
obitum  an.  898  Bercngarius,  qui  iam  par- 
tem  Longobardiae  regebat,  ea  solus  potitus 
est.  Ludovicus,  rex  Arelatcnsis  seu  Burgun- 
diac  cisiuranae ,  ab  adversariis  Bercngarii 
evocatus,  primum  adverso,  deinde  prospero 
marte  cum  co  certavit,  et  an.  900  a  Bcne- 
dicto  Pp.  IV  impcrator  coronatus  est ;  at 
post  biennium  a  Berengario  Veronae  ino- 
pinato  appreliensus,  oculis  orbatus  ot  Italia 


<  Labbe,  Cnnril.  I.  IX,  p.  -190  el  r>07.  Ulraqiie  syno- 
dus  a  Labbe  raale  referlur  ad  an.  90i. 


eiectus   fuit.  Ex  quo  tempore  Berengarius 
regnum  Longobardicum  recuperavit. 

69.  Benedictus  IV  Pontifex  {an.  900)— 
Post  loannem  IX  summum  sacerdotium  de- 
mandatum  fuit  Benedicto  IV,  Romano,  quo 
die  non  costat.  IUud  traditur  certum,  pridie 
calendas  septembris  Ecclesiam  iam  admini- 
strasse:  extant  enim  epistolae  eius  datae  eo 
die.  Huius  benignitatem  et  erga  viduas  pau- 
peresque  liberalitatem  celebrat  Flodoar- 
dus  ^  Is  Ludovicum  III  coronavit  imperato- 
rem,  ut  diximus  ;  Ecclesiam  gubernavit  3 
annis  et  2  mensibus,  benevolentia  in  egenos 
maxime  commendatus. 

70.  Saeculi  X  conditio  —  Cum  Benedi- 
cti  IV  pontificatu  inchoamus  X'"  Ecclesiae 
saeculum,  cuius  conditionem  raulti  ita  deli- 
nearunt,  ae  si  illud  nihil  boni,  sed  summam 
rerum  ignorantiam  morumque  corruptionem 
tulerit.  Unde  Ecclesiae  Romano-catholicae 
adversarii  concluserunt,  eam  in  tanta  morum 
depravatione  et  rerum  inscitia,  de  veteri  san- 
ctitate  et  Fidei  puritate  excidisse,  novaque 
dogmata  assumpsisse. 

Verum,  quaravis  infclix  fuerit  huius  sae- 
culi  et  proximorum  temporura  conditio,  non 
fuit  tamen  talis  in  eo  morum  corruptio  aut 
rerum  inscitia,qualem  protrusere  adversarii. 
Exiis,  quae  doctissimi  viri,Pagi-,  Muratori^, 
Tiraboschi  ■*,  aliique  de  hoc  saeculo  ex  anti- 
quis  monuraentis  adnotarunt,  constat,  in  eo 
non  parvo  numero  episcopos,  clcricos,  mo- 
nachos,  moniales ,  laicos  utriusque  sexus  el 
omnis  conditionis ,  magna  virtutum  laude 
ac  vitae  sanctiraonia  claruisse;  scriptores  e- 
tiarapluresfloruisse,quaravispaucioresquara 
aliis  saeculis  ;in  ipsaltalia,  quanivis  prae  a- 
liis  regionibus  illorum  temporura  perturba- 
tiono  et  vicissitudinibus  iactata,  viros  plu- 
res  bonas  artes  et  huraaniores  et  thcologi- 
cas  disciplinas  coluisse  et  in  scholis  docuis- 
se;  raonachos  praesertira  singulari  industria 
curasse ,  ut  libri  ct  opera ,  a  maioribus  ac- 
cepta,  non  tantum  sacra,  sed  et  profana  hi- 
storicorum ,  oratorum,  poctarum,  conserva- 
rentur.  Lugubrem  certc  huius  saeculi  de- 
scriptionera  fecit  Baronius  illud  appellans 
sui  asperitate  et  boni  sterilitatc  ferreum , 
mali  exundantis  deformitate  plumbeum, 
scriptorum  inopia  obscurum  ^  Bcllarminus 
etiara  dixit,  nullum  saeculo  X  indoctius  ". 


'  hp  Wnman.  Ponlif. 

'■*  dnlira  in  Annalcs  Ihirnnii. 

^  Annali  dllaHa,  t.  YII-IX,  Miian.  1810. 

*  Slin:  ilrlla  lcllpratura  ital.  l.  iH. 

■'  Annal.  ad  aii.  HUO. 

<-■  Cnnlruvrrs.  l)r  H.  Ponlif.  I.  IV,  c.  l'l. 


J 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


247 


Veriim  haec  non  absolute,  scd  relato  ad 
caetora  saeciila  sunt  intelligenda  ,  ut  opti- 
me  observavit  doctissimus  Pagi.  «  Paucos 
quidem  sci-iptores ,  inquit,  hoc  saeculum 
habuit ,  sed  subsequontihus  doctrina  non 
cessit,cum  littorae  etiam  ab  imporatoribus 
et  regibus  oultae  fuerint.  Noque  saeculum 
inscitiae  et  igaorantiae  vocari  potest ,  nisi 
ob  scriptorum  paucitatem  ,  si  eius  cum 
praecedentibus  aut  subsequentibus  com- 
paratio  fiat;  complures  enim  in  eo  lloruis- 
se'  longe  hodie  notius  quam  Bellarmini 
aetate,  ut  catalogos  scriptorum  occiesiasti- 
corum  percurrentibus  planum  lit.  Claruere 
etiam  insigni  sanctitate  multi  cpiscopi  et 
abbates,  monachi  et  sanctimoniales,  ac  viri 
etmuiieres  cuiuscuraque  generis  ac  condi- 
tionis,  ut  ex  iis,  quae  passim  referemus,  per- 
spicuum  erit '  ». 

Certo  e  monumentis,  quae  recentioribus 
temporibus,  praesertim  opera  Muratorii ,  in 
lucem  odita  sunt,  coraprobatur,  non  adeo  cor- 
ruptum  et  ignarura  fuisse  hoc  saeculum,  ut 
generatim  opinatum  est.  Ecclesia  neque 
sanctitatem  in  marabris  suis  deperdidit,  ne- 
que  mutationem  in  dogmatibus  subiit;eadem 
hoc  ac  precedentibus  saeculis  fuerunt  fidei 
eius  dogmata,  idera  symbolum,  eadem  con- 
fessio'.  Quin  imo  illud  mirandum  est,  quod, 
utut  infelicia  essent  temporum  adiuncta,  hoc 
saeculo  nulla  haeresis  sit  exorta,  et  christia- 
na  fides  ad  plures  populos,  Normannos,  Sla- 
vos,  Suevos,  Bohemos,  Polonos,  Hungaros, 
Moscovitas,  fuerit  perlata  et  propagata. 

71.  Leo  V  et  ChristopJiorus ,  Pontiflces 
(rt/j.  903)  —  Post  Benedictum  Pp.IV,qui 
mense  octobri  903  vita  excessit,  summus 
pontiticatus  delatus  fuit  Leoni  V,  Ardeati- 
no,  qui  intra  duos  menses  e  vita  migravit. 
Post  hunc  Apostolicam  Sedera  exitu  no- 
vembris  occupavit  paulo  amplius  dimidio 
anni  Cristophorus,  Romanus. 

I)e  Christophoro  scripserunt  Vincentius 
Bellovacensis  saec.  XIII,  Platina  saec.  XV 
et  deinceps  historici  passim,  quod  cum  es- 
set  presbyter  et  familiaris  Leonis  V,  hunc 
in  carcerem  coniecerit,  in  quo  eo  mortuo, 
sedem  ^ontificiam  occupaverit,  et  quod  ipse 
etiam  post  rnenses  6  a  Sergio  deiectus,  mo- 
nasticum  habitum  induere  coactus  fuerit. 
Verum  de  his  nihil  quidquam  invenire  est 
apud  scriptores  aequales  aut  suppares.  Luit- 
prandus,  scriptor  huius  saeculi  Xet  aliasim- 
moderatus  RR.  Pontificum  censor,  neque 

>  Critica,  ad  an.  900. 

2  Vid.  opus  inscriplum ,  La  perpeluile  de  la  foi  de 
VEglise  calholique  touchanl  l  Eucharistie,  5  tom.in-io. 


Leonis  V  noque  Christophori  merainit.  Flo- 
doardus,  qui  hac  ipsa  aetate  floriiit,  de  Leo- 
ne  V  atquc  Christophoro  simpliciter  scribit, 
quod  prior  post  Benedictum  ad  pontificatus 
honorem  evectus,  intra  duos  menses  e  vita 
migraverit,  et  quod  postcrior  moderaraina 
Sedis  Apostolicao  mox  sortitus,  paulo  ultra 
dimidium  anni  guberuarit  ', 

72.  Sergius  III  Pontifex  (an.  904) — Post 
Cristophorum  an.  904  ecclesiarum  regiraen 
deraandatura  fuit  Sergio  III,  iam  post  Tlieo- 
dori  II  obitura  a  raultis  ad  illud  designato, 
sed  praevalentibus  loannis  IX  partibus,  ab 
urbe  relegato,  ut  supra  dixiraus  ^. 

HuncPontificera  tetris  coloribus  depinxit 
Luitprandus,  perinde  ac  si  post  obitura  Ste- 
phani  V  contra  electionera  Forraosi  insur- 
rexisset;  deindo  Apostolicam  Sedom  inva- 
sisset  armis  Adolberti ,  marchit)nis  Tusciae; 
et  pontifex  factus,  in  cadaver  Formosi  sae- 
viisset,  eiusque  acta  et  ordinationes  resci- 
disset;  cura  Marozia,  nobili  scorto,  turpem 
consuetudinem  habuisset,  et  ex  ea  genuisset 
loannera,  postea  huius  norainis  Pontificem 
XI  ^  Verum  oranes  hae  Luitprandi  accusa- 
tiones  pugnantcura  vetustis  et  sinceris  mo- 
nuraentis.  Sergius  enim  non  cumForraoso, 
sed  cura  loanne  IX  electus  fuit  *;  non  arrais 
Adelberti,  sed  precibus  Roraanorura  in  ur- 
bera  revocatus  et  in  Sedera  Apostolicara 
evectus  est^;  non  ipse  sed  Stephanus  VI 
saevus  extitit  in  Formosum,  ut  supra  vi- 
diraus " ;  denique  loannes  XI  non  Sergii, 
sed  Alberici  Spoletani  filius  fuit  '.  Certe 
Flodoardus  et  loannes  diaconus,  qui  hac 
aetate  floruerunt,  auctor  epitaphii,  quod  Ser- 
gio  III  in  basilica  Vaticana  positum  et  a 
Petro  Mallio  saec.  XII  vulgatura  est ,  au- 
ctor  anonjmus  Salernitanus  qui  hoc  saecu- 
lo,  et  Leo  Marsicanus  seu  Ostiensis,  qai  se- 
quente  floruit,  nihil  raemorarunt  eorum  , 
quorura  Luitprandus  accusavit  Sergiura ; 
quinimo  Pontificis  huiuspietatera  laudarunt 
praefati  Flodoardus,  loannes  diaconus  et 
auctor  epitaphii  *. 

Scripsit  supra  dictus  Luitprandus  poste- 
riori  huius  saeculi  X  diraidio  libros  9  rerum 
gestarum  sui  teraporis,  et  diu  a  scriptoribus 
subsequentibus,ab  ipso  Baronio,  et  aliis,  ceu 


1  De  Rom.  Pontif. 

2  Vid.  p.  '2i5. 
^lltsl.  [.]. 

*  Floiloard  ,  De  Roin.  Pontif;  Epitaph.  Sergii  III. 
5  Ibid.,  et  loan.  DiHcon.,  De  eccl.  Lateraii. 
6pag.  2ik 

1  Salernitan.,  Paralipom  part.  [[,  Rer.  ital.  Scriplor. 
t.  II;  Leo  Ostiens.,  Chron.  Casiii-  1.  [,  c.  Cl. 
s  Loc.  cit.  Cf  Pagi,  Critic.  ad  an.  90i-9I0. 


248 


EPOCHA.   VI.   A   CAROLO    M. 


fons  historicus  habitus  est.  At  modo  consen- 
tiunt  periti  critici,  Luitprandutn  sibi  haud 
cavisse  a  partium  studio,  alios  quidem,  prae- 
sertim  factionem  Germanorum,  plus  aequo 
laudasse,  Italis  vero,  maxime  Tusciae  mar- 
chionibusetSpoleti  ducibu3,detraxisse,  mul- 
ta  sine  iudicio  et  discretione  secundum  di- 
versos  factionum,  sibi  mutuo  infensarum, 
rumores  litteris  mandasse.  Unde  multae  que- 
relae  de  variis  Pontificibus  huius  saeculi  a 
Luitprando  collectae,  et  ex  eo  a  multis  scri- 
ptoribus  assumptae,  e  Flodoardi  aliorumque 
veterum  scriptorum  monumentis,  recentio- 
ribus  temporibus  in  lucem  editis,  correctae 
sunt.  Tanto  magis  Flodoardus  in  iis  ,  quae 
spectant  ad  historiam  RR.  Pontiticura  huius 
aetatis,  praeferendus  est  Luitprando,  quod 
nulH  parti  fuerit  addictus,  quod  fuerit  erudi- 
tus  et  discretus,  et  hoc  ipso  tempore,  priori 
nempe  huius  saeculi  dimidio,  floruerit  K 

Sergius  III  gubernavit  Ecclesiam  7  annis 
et  3  mensibus;  basilicam  Lateranensem,ter- 
rae  motu  labefactatam ,  restauravit,  aureis- 
que  et  argenteis  ornamentis  decoravit ;  ec- 
clesiam  Bremensem  ,  quam  Formosus  Pp. 
subdiderat  iurisdictioni  archiepiscopi  Colo- 
niensis,  Hamburgensi  archiepiscopo  resti- 
tuit,  et  utrique  archiepiscopo,  Rogerio  Ham- 
burgensi  et  Sergio  Coloniensi,  pallium  con- 
cessit  ^. 
Audito,scribit  Herivaeus  Rhemensis  archie- 
piscopus  ^,  inpartibus  Orientis  adhiic  erro- 
res,  blasphemiasque  rigere  Photii  in  Spi- 
ritum  Sanctum ,  curavit  de  divinae  Scri- 
jpturae  pharetris  acutas  proferri  sagittas 
potentis  ad  confodiendam  bellicammonstri 
nascentis.  Diem  obiit  Sergius  III  anno  911, 
extremo  mense  sextili. 

73.  Ecclesiae  graecae  status —  In  eccle- 
sia  Graeca  turbas  graves  excitavit  Leo  im- 
perator  VI ;  qui,  cum  iam  tres  uxores  duxis- 
set,  eaeque  una  post  aliam  obiissent,  quar- 
tas  nuptias  contraxit  cum  Zoe.  Quartae  vero 
nuptiae  canonibus  ecclesiae  Graecae  erant 
prohibitae  ethabebantur  tanquam  polygamia. 
Nicolaus  patriarcha  Cp.,  qui  an.  895  succes- 
serat  s.  Antonio,  primum  omni  via  impera- 
torem  a  nuptiis  cura  Zoe  deterruerat;  dein- 
de  cum  is  ad  eas  prosiliisset,  aditu  ecclesiae 
interdixit,  et  presbvterum,  qui  nuptiis  istis 
benedixerat,deposuit.Imperator  ira  percitus, 
an.  906  patriarcham  in  cxilium  rclegavit. 
Eamdem  sortem  cxperti  sunt  alii  episcopi,  qui 


'  Cf  Muratori,  Annali  (Vllalia,  sec.  X. 
2  Pagi,  Crilica  ad  an.  858,  89.',  el  915. 
•^  Ap.Papebroch.in  Cunalu  Clirunico  Hintor.  p.  259, 
n.  13. 


cum  Isicolao  nuptias  Leonis  improbabant.In- 
terea  Constantinopolim  advenerunt  legati 
Sergii  III  et  patriarcharum  Alexandrini,An- 
tiocheni  et  Hierosoljmitani,  ad  quos  impe- 
rator  de  nuptiis  suis  retulerat.  Tunc  coacta 
Constantinopoli  sjnodo,nuptiae  Leonis  cum 
Zoe  ex  dispensatione  ratae  habitae  sunt ,  et 
in  locum  Nicolai  in  sede  Cp.  subrogatus  Eu- 
thjmius;  unde  grandis  divisio  inter  metropo- 
litas,  episcopos  et  clericos  patriarchatus  Cp., 
aliis  cum  Nicolao,  aliis  cum  Euthjmio  sen- 
tientibus.  Extincto  an.  911  Leone  VI,  stib 
Constantino  Porphjrogeneto ,  eius  filio  et 
successore,  Nicolaus  restitutus,  Euthjmius 
vero  deiectus  fuit,  sed  divisio  perduravit  us- 
que  ad  an.  920.  Hoc  anno  Constantinopoli 
sjnodus  habita  est,  in  qua  communi  consen- 
sione  edictum  fuit,  ut  quartae  nuptiae  peni-. 
tus  reiicerentur,  tertiae  etiam  non  permit- 
terentur  nisi  in  certis  casibus  nec  sine  indi- 
cta  parti  incontinenti  poenitentia  ^ 

ConstantinusPorphjrogenetusseptemtan- 
tum  annis  natuscum  patrisuccederet,  impe- 
ravit  usque  ad  an.  959.  Cum  litterarum  ma- 
gis  quam  regiminis  amans  esset,  res  impe- 
rii  gesserunt  primoAlexander,  patruus  eius, 
deinde  Zoe  mater ,  postremo  Romanus  Le- 
capenus.  Romanus  rebelles  in  imperatorera 
repressit;  Arabes  saepius  superavit,  plures- 
que  urbes  iis  eripuit;  quibus  robus  elatus,  con- 
sortium  imperii  petiit,tresque  filios  suos  crea- 
vit  caesares ;  anno  vero  944  a  propriis  filils 
imperio  exutus  et  in  insulam  Protam  rele- 
gatus  fuit.  Paulo  post  ipsi  eius  filii,  propter 
initam  coniurationem,  a  Constantino  rele- 
gati  sunt. 

Constantinus  Porphjrogenetus,  praeter  a- 
lia  ingenii  sui  monumenta,  reliquit  tracta- 
tum  de  rebus  imperii  et  orationem  de  ima- 
gine  Edessena  seu  linteo,cui  efligies  Christi 
erat  impressa.  Haec  imago,  antiqua  reve- 
rentia  celebris,  an.  944  ab  Edessenis  ad  re- 
dimendam  pacem  Graecis  traditaetcura  sol- 
lemni  etiam  miraculis  cxaltata  pompa  Con- 
stantinopolim  translata  fuit  *. 

74.  Hungarorum  excursioncs  —  lam 
commemoravimus  mala,  quae  longo  anno- 
rum  spatio  Normanni  multis  Germaniae  et 
Galliae  provinciis  intulerunt.  NonMninores 
cladcsmultis  regionibns  importaruntHunga- 
ri.  Hi  e  Scj-thiae  finibus  egrcssi,  sul)  exitum 
sacculi  pracccdentis  occuparuntomncm  Pan- 
noniam   finitimasque  regiones,  quibus  no- 


1  Haron.  ct  Papi ,  ail  an.  901 ,  90G,  9-20-21 ;  Labbe, 
Concil.  l.  I\,  p.l"2G3;  Mansi,  Concil.  Supplement. 
-  l'agi,  ad  an.  944. 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM    S.  GREGORII    VII. 


249 


men  Hungariae  indiderunt.  Erant  ii  natura 
feroces  et  idolorum  eultui  addicti.  Postquam 
in  praedictis  regionibus  imperium  suum  con- 
stituissent,  voteresque  incolas,  Avaros,  Bul- 
garos,  Slavos,  partim  exterminassent,  par- 
tim  in  servitutem  redegissent,  an.  900  pira- 
ticas  excursiones  in  Moraviam,  Macedo- 
niam,Thraciam,  Bavariam,Germaniam,  Hel- 
vetiam,  Italiam ,  Galliam  inchoarunt,  eas- 
que  per  annos  circiter  72  repetiverunt,  ur- 
bes  et  pagos  vastantes,  ecclesias  et  mona- 
steria  depraedantes,  aliaque  ingentia  mala 
comraittentes. 

75.  Anasfasnts  III  Pontifex  («n.  911) — 
Post  unum  aut  alterura  diem  a  morte  Ser- 
gii  III,  Pontifex  factus  est  Anastasius  III, 
Romanus,  morum  integritatc  dignus,qui  diu 
Ecclesiam  regeret ' ;  sed  post  duos  annos  to- 
tidemque  fere  menses  e  vivis  discessit  an. 
913,dimidio  mensisoctobris''.  Sigonius  dicit, 
eum,  postulante  Berengario  Italiae  Rege, 
Ticinensi  Episcopo  ius  indulsisse  adliiben- 
dae  umbellae,  equo  albo  vehendi ,  Crucis 
praeferendae ,  et  in  Concilio  a  laeva  Ponti- 
ficis  assidendi  ^. 

Landus  Pontifex  —  In  locura  Anastasii 
subrogatus  est  Landus  ,  seu  Lando,  filius 
Trani,  Sabinus*,  cuius  pontificatus  brevis 
fuit  ;■  obiit  enim  mense  aprili  an.  914.  De  eo 
ex  Luitprando  dicitur,  quod,  annuente  Theo- 
dora,  femina  senatoria  et  in  urbe  potentis- 
sima,  loannem  presbyterum ,  cuius  araore 
illa  deperibat,  prirao  Bononiensera,  deinde 
Ravennatensem  antistitera  creaverit.Verum 
e  monumentis  idoneis  constat ,  loannem  i- 
stum  iam  ab  an.  905  fuisse  arcliiepiscopura 
Ravennae  ^.  Flodoardus  vero  de  Lando  sim- 
pliciter  scribit,  quod  post  Anastasium  sum- 
mam  ordine  tenuerit  sedem,  eam  6  mensi- 
bus  et  10  diebus  coluerit,  et  eraeritus  patrura 
priorum  fata  secutus  sit  ^. 

70.  loannes  X  Pontifex  {an.  914)  — De- 
functo  Lando,  eodem  an.  914,  a  sede  Ra- 
vennatensi  ad  Roraanara  translatus  fuit 
loannes  X,  Romanus.De  hoc  Pontifice  Luit- 
prandus  ^,  et  ex  eo  multi  recentiores  scrip- 


*  De  ipso,  ait  Platina  ,  quod  «niodeste  et  integre  vi- 
xit,nec  in  seqHidquara  lial)uit,  quo  repreliendi  posset». 
Vid.  quoque  Baron.  et  Pa{ji  ad  an.  910,  ^  i. 

2  Fiodoard.  [)e  Ihm.  Ponlif.;  Platiiia  ,  Vilae  Pon- 
tif.;  Papri  Critica,  ad  an.  912. 

3  De  Regno  Ilaliae,  I.  6,  ad  an.  911,  p.'2i7. 

■*  Lando  circa  diem  XVI  octohris  an.  913,  seu  quod 
haud  cuiquam  in  dubio  sit,  anle  raensem  februarium 
anni  insequentis  Pontifex  factus  est.  Baron.ad  an,912, 
§  1,  7. 

^  Piubeus,  Hisl.  Raventi.  I.  V. 


'^  Op.  cit. 
'  Uist.  1.  II, 


c  13. 


serunt,  ipsura  potentia  Theodorae,  quae,  ut 
diximus,  eius  amore  fiagrabat,  in  Petri  ca- 
thedram  fuisse  intrusum  '.  Verum  iam  vi- 
dimus,  Luitprandura  raulta  leviori  calamo 
scripsisse:praeterea  fatetur  ipse,  se  ea,  quae 
de  loanne  X  narrat,  deprompsisse  e  libro  de 
vita  Tlieodorae,  quem  doctissimus  Murato- 
ri  appollat  nn  infame  romanzo  ^.  Flodoar- 
dus  certe,  scriptor  aequalis,  testatur,  loan- 
nem  X,postquam  Ravennatensera  ecclesiam 
prudenter  rexisset,ad  raoderandam  eccle- 
siam  Romanam  fuisse  postulatum,  eam  mu- 
nificis  ornatibus  decorasse,  et  post  14  paci- 
fici  regirainis  annos  aetherea  scandisse  sedi- 
lia  ^.  Alter  scriptor  eiusdera  temporis,  au- 
ctor  nernpeCarminis  panegyrici  delaudibus 
BerengatMi  augusti,  laudat  loannem  X  tan- 
quam  pontificera  ofiicio  clarum  et  sapientia 
repletuni  ^. 

loannes  X  in  primis  sollicitus  de  repri- 
mendis  Saracenis,  qui  urbi  Romae  totique 
Italiae  terrorem  continuura  iniiciebant,  an. 
916  in  festo  Paschatis  Berengarium,  regem 
Italiae  seu  Longobardiae,  iraperator  coro- 
navit.  In  eumdera  finera  inter  Constantinum 
iraperatorera  Graecorura  ,  Berengarium  , 
principes  Capuanum,  Salernitanura,  Bene- 
ventanura  etSpoletanura,foedus  conciliavit. 
Concordi  horura  principum  ope  fortissimara 
arcem  Garilianam,  quara  Saraceni  ad  Liris 
ostiuna  et  Latii  flnes  iam  40  annis  magno 
totius  Italiae  detriraento  occupabant,  oppu- 
gnavit,  Saracenos,  ex  ea  cum  ingenti  eorum 
clade  fugavit,  urbem  et  territorium  Roma- 
num  ac  finitiraos  principatus  a  barbarorum 
infestationibus  liberavit  ^. 

Idem  Pontifex  Theophylactura  et  Caro- 
lum  episcopos  legavit  Costantinopolim  ad 
componendam  divisionem,  in  ecclesia  Graeca 
ortam  e  quartis  nuptiis  Leonis  VI  ^;  Hildui- 
num  et  Richarium,  de  episcopatu  Leodien- 
si  contendentes,  Romara  vocavit,  et  Richa- 
rio ,  a  clero  Leodiensi  electo  et  a  rege  Ca- 
rolo  Siraplici  norainato,  sedem  addixit ';  ab 
episcopis  provinciae  Narbonensis  interpel- 
latus  in  causa  Gerardi  et  Agii,  de  episcopa- 
tu  Narbonensi  certantium,  iivisionem  com- 


1  Baronius,  ad  an.  915,  g  3,  scribit:  «  Quod  ad  loan- 
nera  Pp.  nuncupalum  spectal,  poluit  contigisse,  ut  qui 
invasor  itigressus  erat ,  accedente  Cleri  consensu,  lia- 
beri  coeperit  legitimusRomanusPontifex;cuius  quidem 
rei  argumento  sunt  legationes  ex  diversis  orbis  parti- 
bus  ad  eum  missae;  magis  vero  cultus  fuit,  cum  eius 
opera  Saraceni  sunt  extincti. 

2  yl?i/ia/t  rf7/a/ta,  ad  an.  914. 

3  Libr.  cit. 

4  Apud  Pagi,  Critica,  ad  an.  915. 
spagi,  ibid.— 6  Vid.  p.  248. 

1  Concil.  Gall.  t.  III,  p.  575. 


250 


EPOCHA   VI.   A   CAROLO   M. 


posuit,  Agii  electionem  confirmavit,  eique 
pallium  misit  ^;  pius  in  s.  lacobum  aposto- 
lum  ad  recolendam  eius  memoriam  et  _im- 
plorandam  opem  legatum  misit  Compostel- 
lam,  et  legationem  cum  muneribus  recepit  a 
Sesinandoepiscopo  Compostellaeetab  Ordo- 
nio  rege  Legionis  ^;  postulantibus  episcopis 
Germaniae  an.  916  episcopum  Ortensem  le- 
gavit  ad  synodum,quam  illi  coegerantapud 
Altheim  ^;  reprehenditur  autem  ,  quod  ar- 
chiepiscopatum  Rhemensem  confirmarit  Hu- 
goni,  puero  quinquenni  *,  illius  administra- 
tione,  donec  hic  idoneus  esset,  delegata  Ab- 
boni  episcopo  Suessionensi. 

Etenim  Heribertus,  comes  Veromanduo- 
rura,  qui  precipuas  partes  habuerat  in  deie- 
ctionem  Caroli  regis,  eumque  primum  ca- 
stro  Theodorici  inclusum,  deinde  Perronam 
transtulerat,  an.  925  post  obituni  Seulpho- 
nis  ,  archiepiscopi  Rhemensis  ,  Abbonem 
Suessionum  etBononemCatalaunensem  epi- 
scopos,  clerum  populumque  Rhemensem  in- 
clinavit,  ut  filium  suura  Hugonera  in  archie- 
piscopum  eh'gerent.  Quod  ubi  factum  et  a 
Rodulpho  rege  confirmatum  est,  Heribertus 
legatos  Romam  misit  assensum  Pontificis 
postulatum.  Assensit  loannes  X,  sed  siraul 
mandavit  Heriberto  sub  poena  excommuni- 
cationis,  ut  Carolum  regem  in  solium  resti- 
tuendura  curaret^  Anno  928,  Pontificatus 
sui  XIV  iam  ex  acto,  loannes,  instinctu  Ma- 
roziae,  quae  Romae  dorainabatur  ,  sub  cu- 
stodia  detinetur,  ibique,  «ut  quidam,  vi,  ut 
plures  astruunt,  actus  angore  defungitur  ^.» 

77.  Ecclesiae  status  in  Gallia — In  Gal- 
lia  tum  Norraannorum  incursionibus  tum 
publicis  commotionibus  mala  iiigentia  ec- 
clesiis  fuerant  iUata,  mores  depravati,  abu- 
sus  multi  introducti.  Ea  amare  deploravit 
Hcrivaeus  archiepiscopus  Rhemensis,insy- 
nodo  an.  900  apud  Trosleium  habita,  in  qua 


>  Labbe,  Concxl  t.  IX,  p.  576. 

"  A.  Morsles,  Chrm.  IIisp.  1.  .W,  c.  47, 

^  Pagi,  Critica  ad  an.  'JIG. 

*  I5aronius(a(J  an.!)2o,  n.  9).  subdit:  Illudplaiie  luiic 
primuni  coutiijit  in  Ecclesia  Dci  vidcri  nvmslrum, 
numinam  hacteiius  in  orljc  christiano  risum  nec  auili- 
ttiin  tmmo  nec  puto  mentejconceplum.  Kl  s.  FJernardiis 
(Epist.-1'2  seu  De  OI'liciiiEi>iscoporiim,c.  7,  p.i77 ),5c/io- 
lares,scv\h\\,i>ueri,et  irniiulieres  ailolescfnliili  ob  san- 
guinii  diijnititlem  promovenlur  ud  Ecclesiasticas  di- 
gnttales ,  et  de  ferutu  trausferuutur  ad  principandum 
Preshijleris:  laetiores  inlerim,  quod  virfpts  eviuserint, 
qvam  ijvod  meruennt  principatum;  nec  tiim  illis  blun- 
(iitur  adeplum,  ijua^n  adeintum  maijisterium. 

5  Klodoard.  Ilisl.  Hhemens.  1.  IV,  e.  10-21,  et  Chron. 
ad  an.  'J-J.'j  el  'J-J8. 

^  Flodoardus  in  Chronico  apud  Duchesnium ,  t.  il , 
p.  598. 


plura  ad    corrigenda   ista  mala   constituta 
fuerunt  ^ 

Quum  Carolus  Simplex,  rex  Galliae,  Ha- 
ganonem,  mediae  sortis  virum  ad  summaifl 
dignitatem  elevasset,  et  ad  secretiora  con- 
silia  regnique  administfationem  adhiberet, 
proceres,  id  aegre  ferents,  anno  920  apud 
Suessiones  communi  consilio  a  Carolo  defe- 
cerunt;  an.  922  regem  crearunt  Robertum 
ducem  Franciae,  eoque  anno  sequente  in 
pi^aelio  occiso,  elegerunt  Rodulphum  ducem 
Burgundiae,  qui  rognavit  usquc  ad  an,  936. 
Carolus  Simplex,  custodiae  mancipatus,obiit 
an.  929.  Post  obitum  Rodalphi  an.  936  pa- 
ternum  solium  recuperavit  Ludovicus  IV, 
filius  Cai^oli  Simplicis,  dictus  Transmarinus, 
quod  deiecto  patre  suo  cum  matre  in  An- 
gliam  confugisset.  Ei  fere  continuum  bellum 
fuit  cum  regni  proceribus,  praesertira  cura 
Hugone,  coraite  Parisiensi  et  duceFranciae, 
qui  demum  an.  950  ab  Agapeto  Pp.  II  et 
episcopis  excommunicatus,  se  regi  subiecit. 
Regnavit  Ludovicus  IV  usque  ad  an.  954. 

78,  Normannorum  in  Gallia  conversio 
— Provincias  Galliae  annis  multis,  ut  dixi- 
mus  ,  tristem  in  modura  depopulati  sunt 
Normanni.  Carolus  Simplex,  rex  Galliae, 
di§tractus  internis  divisionibus,  ad  RoUo- 
nem  eorum  ducem  legavit  Franconcm  ar- 
chiepiscopum  Rothomagensem  ,  ut  cum  illo 
pacem  tractaret,  Anno  911  pax  composita 
fuit  his  conditionibus  ,  ut  Carolus  partem 
Galliae  ab  Epta  fluvio  usque  ad  Britanniae 
limites  cederet  Normannis,  filiamque  suam 
Gislam  in  uxorern  daret  Rolloni  duci,  ut 
Rollo  baptismum  et  cliristianam  Religionera 
susciperet,etNormanni  a  bollo  contraFran- 
cos  ab.stinerent.Pacta  utrinque  servata  sunt. 
Rollo  a  Francone  Rothomagensi  christiana 
fide  institutus  et  an.  912  baptizatus  est.  E- 
ius  exemplo  excitati  comites,  equites  etsub- 
diti,  passira  baptisinum  ct  chrisfianam  Re- 
ligionem  susceperunt.  Rollo  e  baptismo  vo- 
catus  Robertus,  in  omni  ducatu  suo,qui  indo 
Norraanniae  nomen  accepit ,  ordinem  com- 
posuit,  terras  inter  vassallos  suos  distribuit, 
leges  utiles  dedit,  collapsas  ecclesias  instau- 
ravit,  novas  extruxit,  cisque  praedia  assi- 
gnavit.  Ita  iidem  Norraanni,  qui  antoa  tot 
mala  Religioni  intulerant,  eamdem  venora- 
ri  et  profitori  cocperunt  -. 

79.  Ecclesiae  siatus  in  Germania  —  In 
Germaniae  rcgno  an.  899  Arnulpho  succes- 
sit  Ludovicus  IV,  filius  eius  sexennis,  sub 

»  Labbe,  Cimril.  t.  IX,  p.  5-20. 
^  Guilieliuus  Gerameticensis,  Gesta  Nonnannonim, 
t.  II. 


1 


VSQVE   AD   rONTIPICATVM    S.  GREGORII    VII. 


251 


tutola  Hattonis  archiepiscopi  Moguntini  ot 
Ottonis  ducis  Saxoniae.  Sub  eo  bolla  intor 
proceres  ,  occlesiasticos  et  laioos ,  fuevunt 
frequentia,  quiluis  usi  Hunpiri  Ciormaiiiani 
pervaserunt,  oanique  ad  pondondum  tribu- 
tum  coegorunt.  An.  911  defunoto  Ludovico, 
rex  Germaniao  electus  fuit  Conradus ,  qui 
regnavit  usque  ad  an.  918.  Sub  oo  Hungari 
rursus  Germaniam  invaserunt ;  Lotluiringi 
ad  Carolum  Simplicom,  regom  Francorum, 
dofecorunt;  Honricus  etiam  ,  dux  Saxoniae 
et  Thuringiae,  atque  Buchardus  dux  Sue- 
viae,  supromum  ivgis  dominium  excusse- 
runt.  Ex  his  causis  perturbatum  fuisse  ec- 
clesiasticarum  rorum  statum,  sat  colligitur. 
An  91G  episcopi  sub  legato  loannis  I*p.  X 
convonorunt  Altheimium  in  Rhactia  ,  et 
praoterilam  suam  negligentiam  confossi , 
plura  capitula  de  disciplina  et  rc  ccclesia- 
stica  condiderunt  '. 

Anno  vero  9LS  post  Conradi  obitum  pro- 
ceres  rogni  insigiiia  detulorunt  Honrico,  du- 
ci  Saxoniae,  cognomine  Aucupi,  qui  ea  te- 
nuit  usque  ad  an.  936.  Is  ducos  rebelles  in 
ordinem  redegit,  Lotharingiam  recepit,  Da- 
nos  et  Slavos  domuit,  Hungaros  reiecit  et 
Germanos  a  pondendo  iis  tributo  liberavit, 
Religionis  propagationi  inter  barbaros  opem 
tulit,  ut  infra  vi(iebiuius.  Sub  eo  an.  922  Her- 
mannusColoniensisetllerigerusMoguntinus 
cum  aliis  6  episcopis  convenerunt  Conliuen- 
tiam  in  dioecesi  Trevirensi,  canonesque  8 
ediderunt.  An.  932  Hildebertus  archiopisco- 
pus  Moguntinus,  Unnius  Hamburgensis , 
Rudgerus  Trevirensis  et  alii  10  episcopi  con- 
venerunt  Erpfordiam ,  et  ad  componendam 
disciplinam  sanxerunt  canones  5^. 

/n  Italia — In  Italia  ecclesiarum  paci  et 
prosperitati  obstabant  principura  inter  se 
dissensiones,  contrariarum  sibi  invicem  fac- 
tionum  molimina  et  Saracenorum  incursio- 
nes.  Yidimus  supra ,  curis  loannis  Pp.  X 
concordiam  inter  principes  conciliatam,  Sa- 
racenos  autem  eiectos  fuisse.  Postea  vero 
multi  proceres  bellum  civile  excitarunt  con- 
tra  Berengarium,  regem  Italiae  et  an.  916 
a  Ioann<^  X  imperatorem  coronatum  ^.  Be- 
rengarius  a  suis  desertus,  confugit  Yero- 
nam,  ubi  an.  924  insidiis  Flamberti  necatus 
est.  Regnura  Italiae  tenuit  Rodulphus,qui 
cernens,  se  imparem  esse  ad  conservandam 


'  Pagi,  Crilica  ad  an.  916. 

2  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  579  et  591. 

^  Berengarius  factus  Imperalor  confimiavit  Romanae 
Ecclesiae  ea  omnia,  quae  prius  eidem  data  fuerant  a 
Pipino,  Carolo  Jlagno,  aliisque.  Ila  Anonymus  in  Car- 
mine  de  lauUibtix  Ueroigarii  etc.  inter  Scriplor.  Rer. 
Italicar.  t.  II,  p.  405,  400. 


Longobardiam,  an.  926  rodiit  in  Burgun- 
diam  ;  ot  regnum  Italiae  delatum  fuit  Hugoni 
comiti  Provinciae,  Cum  hoc  loanncs  X  col- 
loquia  liabuit,  vorisimilitcr  do  ropriraenda 
dominatione  Vidonis  et  Moraziae. 

In  urbe  Roma  potenti  factioni  per  plures 
annos  praefuerunt  duae  impudentes  femi- 
nae,  nempe  Theodora,ciusquo  fiha  Marozia. 
Theodora,  senatoria  orta  progenie,  ingenio 
versatissima,  consuetudine  Adelberti  mar- 
chionis  Tusciae,  qui  inexpugnabilem  s.-An- 
geli  arcem  tonons  in  urbe  potentissimus 
erat,  procacissima,  ex  quo  etiam  genuit  fi- 
lias  Maroziam  et  Theodoram ,  hac  arte  do- 
minium  urbis  usurpavit.  Marozia  primo  nup- 
sit  All)erico  duci  Spoletano,  deinde  Widoni 
marchioni  Tusciae ,  et  post  matrem  suam 
Theodoram  imperium  in  urbe  arripuit.  loan- 
nes  Pp.  X  a  Widonis  INIaroziae  militibus  in- 
terceptus,  et  in  carcerem,uti  dixiraus,  con- 
iectus,  paulo  post  vioppressus  an.928  obiit'. 

80.  Leo  VJ  Pontifex  (««.928)— Eodem 
anno  928  in  locura  loannis  X  subrogatus 
fuit  Leo  YI,  Christophori  Primicerii  filius, 
et  sub  exitum  mensis  iunii  consecratus.  Is 
qui  cum  7  mensibus  et  5  diebus  in  Petri  ca- 
thedra  sedisset,  e  vivis  excessit  circa  diem 
3  februar.  an.  929  ^.  Multi  scribunt,  hunc 
Pontificem  a  factiosis  fuisse  detrusum  in 
carcerera;sed  id  rainime  apud  veteres  repe- 
ritur,  quin  imo  Ptolomeus  Lucensis  de  eo 
narrat,  quod  cum  modicura  sedisset,  in  pace 
quieverit  ^,  Tranquillandis  Romanis  rebus, 
quas  turbaverant  decessores  eius,curamin- 
tendisse  fertur. 

Stephanus  VII — Leoni  YI  successit  Ste- 
phanus  YII,  Romanus,  qui  2  annis,  1  mense 
et  12  diebus  poutificali  raunere  functus  est'*. 
Eius  religionem  et  raansuetudinem  laudat 
Platina^  Finera  vivendi  fecit  circa  diera  15 
mens.  martii  an.  931. 

Utrumque  Pontificem,Leonem  YI  et  Ste- 
phanum  YII,  praetermisit  Luitprandus,  post 
loannera  X  nuraerans  loannem  XP,  Utrum- 
que  taraen  inter  RR.  Pontifices  numerant 
scriptores  veteres  et  recentiores  '. 


'  Flodoard.,rfe/?on!.  Po/i/y/.^etin  Chron. —  Luitpran- 
dus,  I.  3,  c.  12,  ait:  loannem  Pp.  comprehendentes  cu- 
stodiae  manciparunl,  in  qua  non  mullo  posl  defunclus. 
Aiunt  enim  quod  cerviral  super  os  eius  posuerint; 
sicque  eum  pessime  sujjocarunt. 

2  Flodoard.  De  Rnm.  Pontif.  et  in  Chron. 

3  Uist.  eccles.  l.  XVII,  c.  4. 
*  Flodoard.  loc.  cit. 

5  Vilae  RR.  Ponlif. 

^Hist.  1.  II,  c.  13;l.  III,  c.  12. 

"'  Flodoard.  loc.  cit. ;  -Uerman.  Conlractus,  Marian. 
Scotus,  Sigebertus  iii  Chronicis;  Ciaconius,  Daronius, 
Pagi,  aliique. 


252 


EPOCHA   VI.   A   CAROLO    M. 


81.  loannes  XI  Pontifex  {an.  931)  — 
Post  mortem  Stephani  Vll  catliedram  Petri 
tenuit  loannes  XI  annis  4  et  mensibus  10. 
Multiplicem  rursus,  quantum  ad  hunc  Ponti- 
ficem  spectat,  errorem  admisit  Luitprandus, 
quem  plures  rerumecclesiasticarumscripto- 
res  nimia  ciim  fiducia  secuti  sunt.  Narrat 
is  ,  loannem  XI  natum  esse  e  eommercio 
Maroziae  cum  Sergio  III ',  successisse  loan- 
ni  X,  et  ad  pontificatum  evectum  poten- 
tia  Maroziae  eiusque  coniugis  Widonis,  mar- 
chionis  Tusciae.  Vidimus  contra  ,  loan- 
nem  XI  fuisse  filium  Alberici  Spoletani,  cui 
Marozia  primo  nupserat^;  inter  utrumque 
loannem  X  et  XI  sedisse  Leonem  VI  et  Ste- 
phanumVII;Wido  autem,  marchio  Tusciae, 
ante  ordinationem  loannis  XI,  an.  929  vel 
saltem  sequente,  obierat.  Praeterea  Rathe- 
rius,  episcopus  Veronensis,  qui  hoc  ipso  sae- 
culo  floruit,  loannem  XI  appellat  pontificem 
gloriosae  indolis  ^.  Addit  Flodoardus  ilkmi, 
vi  et  splendore  vacuum,  sacro  miiiisteino 
vacasse,  quod  Albericus  patricius,  eius  ex 
Alberico  Spoletano  et  Marozia  frater,  domi- 
nium  urbis  occupasset  *. 

Etenim  Marozia,  ut  potentiam  suam  in  ur- 
be  conservaret,  post  mortem  mariti  sui  Wi- 
donis  nuptias  iniit  cum  Hugone  rege  Lon- 
gobardiae  ,  Widonis  fratre  uterino  ,  eique 
dotem  incestus  dedit.  castrum  s.-Angeli. 
Verum  Albericus  patricius  ,  filius  Maro- 
ziae  et  Alberici  Spoletani  atque  frater  loan- 
nis  XI,  ad  ulciscendam  iniuriam  sihi  ab  Hu- 
gone  vitrico  suo  illatam,  concitata  Romano- 
rura  manu  castrum  s.-Angeli  oppugnavit, 
Hugonem  ex  eo  eiecit,  et  urbis  moderamen 
arripuit.  Pacis  inter  utrumque,  Hugonem 
nemperegem  Italiae  et  Albericum  principem 
urbis  Romae ,  mediator  fuit  s.  Odo,  abbas 
Cluniacensis,  Hugoni  regi  admodum  accep- 
tus. 

82.  Chmiacensiitm  monachorum  refor- 
maiio — Hic  Odo  optime  meruit  de  reforma- 
tione  Instituti  monastici.  Vidimus,  quomodo 
sub  initia  saec.  IX  coenobia  generatim  se- 
cundum  regulam  s.  Benedicti  fuerint  refor- 


^  Ex  moniimenlis  (juae  non  multis  iibliine  iiniiis  Ilo- 
mae  inventa  luere  cl.  I.  15.  (ie  Hossi  opliuK!  el  ('iinlile 
hac  (le  re  disseruil,  et  faniarn  lanti  1'onlilicis  a  caliim- 
niis  acJversarioruni  vindicavit.  Quare  praestat  ad  reni 
legere  Dolletlini)  ili  Arclifologia  crisiiaiiu  del  Cdiii. 
Giiivuntii  DuUisla  de.  liossi,  Seriel,Anno  lI,Si'Ueinl)ie 
1864,  N.  0,  pap.  6J>-C9.  Taput  ila  enunciatur:  Epitafjio 
(lei  leinpi  di  Giiwunni  XII ricordantc  Maroiia  senu~ 
trice,  ed  ullri  illiislri  jiersonaijiji. 

'■i  Vid.  p.  :2i7. 

^  Epist.  ad  loan.  apud  D'Aclicry,  Spirileijiuni,  l.  I. 

*  De  lill.  Pontif.  Cf  Murnlovl,  Aniuili  d'ltalia,  an. 
931 ;  Von  Kerz  Continual.  coniilis  de  Slolberg,  t.  XVlll. 


mata,  eaque  in  re  praeclare  meruerit  s.  Be- 
nedictus  Anianus  '.  At  pubhcis  rerum  com- 
motionibus,  quae  deiade  in  imperio  frequen- 
ter  excitatae  sunt,  belHs  civilibus  ,  ac  Nor- 
mannorum  et  Hungarorum  incursionibus 
raulta  coenobia  fuerunt  destructa,  monachi 
et  moniales  dispersi ,  abbatiae  praepositis 
regularibus  orbatae  et  viris  laicis  commen- 
datae,  regulae  observantia  inter  monachos 
neglecta  ^.  Novam  reformationem  suscepit 
s.  Berno,  primus  abbas  monasterii  Clunia- 
censis,  an.  910  in  Burgundia  a  Guilielmo, 
comite  Arvernorum  et  duce  Aquitaniae, 
fundati.  S.  Berno  regulae  s.  Benedicti,  in 
multis  ceenobiis  neglectae,  observantiam  in- 
stauravit,  suosquemonachos  secundum  eius 
ingorem  instituit;  eorum  exemplo  excitati 
plures  ahi  se  s.  Bernonis  regimini  submise- 
runt,  adeo  ut  is,  an.  927  moriens,  septem 
monasteriis  praeesset.  Hac  reformatione  id 
etiam  affectum  est,  ut  monasteina,  antea  a 
se  invicem  independentia,  in  unam  congre- 
gationem  coalescere  coeperint.  Ei  anno  927 
successit  s.  Odo,  qui  incoeptum  a  s.  Berno- 
ne  negotium  perfecit ;  non  tantum  in  suis 
sed  etiam  in  aliis  coenobiis  monachos  ad  fer- 
vorem  et  arctiorem  regulae  s.  Benedicti , 
quae  in  multis  negligebatur ,  observantiam 
pro  viribus  excitavit;  regulae  plura  particu- 
laria  statuta  addidit,  v.  g.  silentium  per  cer- 
ta  anni  spatia  servandum  ,  continuum  fere 
otficium  divinura  publicum ,  aliaque,inse 
quidem  minuta,  sedquae  ad  regulae  custo- 
(liam  et  vitiorum  exclusionem  tendebant. 
Cum  autem  haec  statuta  finem  suum  reipsa 
consequereiitur  ,  et  praeterea  Odo  eiusque 
successores,  praecipue  INIaiolus,  Odiloet  Hu- 
go,  prudentia,  vitae  sanctitate  et  miraculo- 
rum  fama  magnam  apud  Pontifices,  impera- 
tores  et  reges  auctoritatera  acciperent,  quam 
plurima  monasteria  in  Gallia,  ItaUa,  Ger- 
raania  ,  Hispania,  Angha,  aliisque  regioni- 
bus  instituta  Cluniaeensia  susceperunt ,  ita 
ut  saec.  XII  duo  circiter  milliamonasterio- 
rum  ea  profiterentur.  Quae  cum  propriissuis 
institutis  a  caeteris  Benedictinis  distingue- 
rentur,  propriam  congregationera  seu  Ordi- 
nem  Cluniaccnscm  efformarunt;  qiftimquara 
monachi  ad  eam  pertincntes,  reipsa  nonnisi 
Bcnedictini  reformati  essent^.  Eisdera  tem- 
poribus  de  instauratione  discipHnae  mona- 
sticae  in  Gallia  benc  mcrucrunt  Einoldus  et 


1  Vid.  p.  2-20. 

2  Synodus  Troslei,  c.  111,  apud  Labbe,  t.  IX,  p.  527. 
;»  Mabillon,  Actu  Dcnedictin.  saec.  V;  Marrier,  ZJt- 

blivtli.  Cluniacensis. 


VSQVE   AD    PONTIFirA.TVM    S.    GREGORII    VII, 


253 


s.  loannes  nionachi  Gorzienses  • ;  item  s.  Ca- 
droes,  s.  Maccalan  et  s.  Forannanus,  patria 
Hiberni  *.  In  Bolgio  do  eadom  re  praeclaris- 
sime  meruit  s.  Gerardus  abbasBronicnsis^. 

83.  Leo  1 7 1  Pon  tifex  {an .  936)  —  Q  u  u m 
loannes  Pp.  XI  initio  ianuarii  anni  936  su- 
premum  diem  egisset ,  ad  summum  sacer- 
dotium  electus  tuit  Leo  YII,  Romanus,  qui, 
teste  Flodoardo,  non  nisi  diu  reluctans  pon- 
tificatum  suscepit,  assiduis  preoibus  et  re- 
rura  coelestiuni  meditationi  dodilus,  sapiens 
et  aflatu  laetus  extitit^  Ante  diem  9  ianua- 
rii  consecratus  est.Quantum  autem  dolorem 
hic  Pontifex  conceperit  e  tristi  Ecclesiae 
statu,  et  quara  strenue  pro  collata  sibi  pote- 
state  existentibus  malis  mederi  conatus  sit, 
testantur  epistolae,  quas  scripsit  ad  Hugo- 
nem  principem  Francorum,  ad  abbatem  s. 
Martini  Turonensis,  ad  Gerardum  archiepi- 
scopum  Laureacensem  et  ad  episcopos,  ab- 
bates,  reges,  duces  et  comites  Galliae  atque 
Germaniae^.  Praeterea  s.  Odonem,  abbatem 
Cluniacensera,  qui  magnam  apud  Hugonem 
regem  gratiam  obtinebat,  Romam  vocavit, 
tum  ad  reformandam  disciplinam  in  coeno- 
biis  tum  ad  conciliandam  pacem  inter  eun- 
dem  Hugonem  regem  Longobardiae — qui 
Urbem  ad  recuperandam  in  ea  dominatio- 
nemobsidebat — ,et  Albericum  qui  consulari 
potestate  ipsara  adraiuistrabat.  Sanctus  ab- 
bas  utrumque  negotium  effecit. Sedit  Leo  VII 
3  annis,  6  mensibus,  et  diebus  10:  e  vita 
cessit  18  iulii  an.  939. 

84.  Ofto  M.  reo:  Germanme  —  Eodem 
anno,  quo  loannes  XI,  in  Germania  obiit 
Henricus  rex  I,  3  filiis  e  s.  Mathilde  coniu- 
ge  relictis  ;  quorum  natu  maximus  Otto  ei 
in  regno  successit ,  Henricus  accepit  feuda 
in  Saxonja,  Bruno  clericali  militiae  nomen 
dedit  et  postea  creatus  fuit  archiepiscopus 
Coloniensis.  Otto  bella  civilia  ,  a  rebellibus 
ducibus  excitata,  contrivit  et  publicum  or- 
dinem  confirmavit ;  Danos,  Slavos,  Hunga- 
ros  et  Bohemos  acie  vicit ,  auctoritati  suae 
subiecit,  otReligionis  christianae  propaga- 
tioni  inter  eos  consuluit ;  pacem  quoque  re- 
stituit  in  Gallia  et  Italia  ;  an.  962  a  loanne 
Pp.  XII  imperator  coronatus  est,  regnavit- 
que  usque  ad  an.  973,  propter  res  praeclare 
gestas,  quas  suis  locis  indicabiraus  ,  Magni 
cognoraen  adeptus. 

85.  Ecclesiae  status  in  Hispania  —  In 


1  Bolland.  Acta  SS.  27  febr.;  Mabillon,  loc.  cit 

*  Bolland.  6  maii.  •21  ian.,  30  april. 
3  Bolland.  3  octobr. 

*  Apud  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  534 ;  Harduin.  t.  VI. 
'=>  De  RFi.  Ponlif. 


Hispania  ecclesiarura  prosperitati  obfuerunt 
froquentia  bella  inter  christianos  et  raalio- 
metanos  principes.  Quum  tamen  cliristiani 
reges  Asturiae,  devictis  saepius  Mauris,  re- 
gnum  suum  pluriraum  amplificassent,  reli- 
gionis  christianae  professio  refloruit  in  om- 
nibus  civitatibus  antea  Maurieo  iugo  sub- 
iectis;  ecciesiae  in.<itauratae  sunt  sedesque 
episcopales;  quaecorruerant,  restitutae.  Ra- 
rairus  II,  qui  regnum  Asturiae  seu  Legionis 
moderatus  est  ab  an.  930  usque  ad  950,  re- 
ligione  et  victoriis  de  Mauris  relatis  claruit, 
et  praeter  alia,  coenobia  plura  extruxit  do- 
tavitque. 

Libera  quoque  erat  religio  christiana  a 
servitute  mahometica  in  regno  Navarrae  , 
quod  et  ipsum  sub  Sanctio  I  (905-25)  ara- 
phiicatum  est;  item  in  comitatu  Barcinonis, 
qui  a  Caroli  Magni  temporibus  comiti  Fran- 
cico  subditus,  a  posteriori  saeculi  IX  dimi- 
dio  a  comite  subi  proprio  administratus  fuit. 
In  coeteris  vero  Hispaniae  provinciis,  Mau- 
rico  imperio  subditis ,  Christiani  a  cruentis 
quidem  vexis  erant  liberi ,  dura  tamen  erat 
eorum  conditio. 

Ecclesiae  status  in  Anglia  —  In  Angliae 
regno  Alfredum  M.  anno  900  excepit  Eduar- 
dus  eius  filius,  qui  patris  exemplum  imita- 
tus,  multa  in  Religionis  et  reipublieae  bo- 
num  constituit;  secundum  R.  Pontificis  lit- 
teras  pro  vacantibus  ecclesiis  episcopos  or- 
dinandos,  novasque  sedes  episcopales  eri- 
gendas  curavit;  opem  magnara  contulit,  ex- 
tirpandis  incestae  luxuriae  fomentis,  obiit- 
que  an.924.  Atlielstanus,  filius  eius  et  suc- 
cessor,  regnavit  usque  ad  an.  940 ;  pius  pa- 
riter  ac  strennus,  auctoritatem  regiam  fir- 
mavit,  et  leges  optimas  e  consilio  episcopo- 
rum  et  procerum  in  conventu  Grateleano 
sancivit  ^  Post  mortem  Athelstani  ab  an. 
940  usque  ad  946  regnavit  Edmundus,  fra- 
ter  eius.  Hic  princeps  fratris  et  patris  sui 
pietatem  et  bellicam  virtutem  aemulatus 
est;  Danorum  incursioni  fortiter  restitit;Re- 
ligionis  maiestati  et  regni  tranquillitati  at- 
que  prosperitati  consuluit;  e  consilio  episco- 
porum  et  procerura,  quos  congregavit,  plura 
sancivit  contra  clericos  incontinentes,  con- 
tra  horaicidas,  periuros  etc.  '.  Eura  an.  946 
excepit  Edredus,  frater  eius,  princeps  raa- 
gnaniraus,  pius  et  iustus,  qui  regnavit  usque 
ad  an.  955. 

86.  S.  Odo  Cantuariensis  —  In  Anglia 
celeberriraus  erat  s.  Odo,  qui  ab  Athelstano 


1  Labbe,  t.  IX,  p.  583. 

2  Ibid.  p.  612. 


254 


EPOCHA   VI.   A    CAROLO   M. 


rege  ad  Scireburnensem  et  ab  Edmundo  ad 
Cantuariensem  sedem  evectus,  vitae  sancti- 
tate,  eruditione  et  zelo  pastorali  claruit.  Ex- 
tant  adhucEpistola  eius  s^^nodica  ad  omnes 
sutfraganeos  de  munere  pastorali,  et  Consti- 
tutiones  10,  in  quibus  agit  de  ofliciis  regum, 
magistratuum  et  clericorum,  de  ieiuniis,in- 
cestis  connubiis,  aliisque  \ 

Legitur  in  vita  huius  Sancti  praesulis , 
quod,  sciens  aliquos  e  clero  suo  haesitare  in 
fide  de  reali  corporis  et  sanguinis  Christi 
praesentia  in  ss.  Eucharistia,  quum  in  con- 
spectu  populi  missarum  sollemnia  celebra- 
ret,  divinam  omnipotentiam  deprecatus  sit, 
ut  haesitantes  in  fide  confirmare  dignaretur ; 
cumque  ad  fractionem  panis  eucharistici 
pervenisset ,  Sanguis  Christi  e  sacris  frag- 
mentis  guttatim  defluere  visus  est.  Quo  mi- 
raculo  perterriti  qui  antea  in  fide  fuerant 
infirmi,  simul  cura  omnibus  adstantibus  sol- 
lemnes  laudes  Deo  reddiderunt  ^. 

Sl.Sfephanus  VIII  Po)i(>'fex{a7i.939)— 
Post  obitum  Leonis  VII  summum  sacerdo- 
tium  demandatum  fuit  Stephano  VIII,  qui 
eo  functus  est  3  annis,  4  mens.  et  diebus  5. 
Hunc  Pontificem  fuisse  Germanum ,  opera 
Ottonis  M.  per  sufl"ragium  populi ,  non  ad- 
raissis  cardinalibus,  electum,  et  ideo  a  fau- 
toribus  Alberici  inflictis  in  faciem  vulneri- 
bus  ita  deformatum,ut  in  publicum  prodire 
erubesceret,  Baronius  et  alii  nonnulli  nar- 
rant.  At  Stephanum  VIII  fuisse  Romanum  , 
omnes  pene  RR.  Pontificum  catah)gi  te- 
stantur;  eum  opora  Ottonis  electum  et  ideo 
tara  foede  vulneratum,  a  nullo  scriptore  an- 
tcMartinumPolonum,  qui  saec.  XIII  vixit, 
commemoratur ;  praetcrea  Otto  M.  rex  Ger- 
maniae,  nil  hac  in  re  iuris  in  Italia  habe- 
bat,  neque  so  huic  electioni  immiscere  po- 
tuit,  quia  tunc  bellis  domesticis  distractus  et 
longius  absens  erat  ^. 

Steplianus  VIII  tractandis  negotiis  eccle- 
siasticis,  quantum  infeUcia  tcmporum  adiun- 
cta  permittcbant,  animurn  adiocit;  sccun- 
dum  decessoris  sui  exeinpUim,  ad  concilian- 
dam  concordiam  interHugonemrogemLon- 
gobardiae  et  Albericura  principeni  Romae  , 
inter  quos  rursus  belhim  cxortum  crat,  ad- 
vocavit  s.  Odonera ,  abbatera  Cluniacenscra, 
qui  iterum  dissidia  inter  utrumquo  princi- 
pem   composuit.   Ad    componendas   discor- 

»  BollanfJ.,  Acla  SS.  t.  II  iul.  p.  G3;  Labbe,  Concil. 
t.  IX,  p.  G09. 

2  Kailmer,  Viln  x  Odoni.i ;  (liill.  Malme.sbur.  Cltrnii. 
eccl.  Catiliiar.;  I'arker,  Aittuivil.  lirilnn. 

2  Miiratori,  Aiiitiil.  il' Hitl.  a<l  an.  9;!'.»;  l^apobroch. 
Conatus  chronol.  apud  lioiland.  Acla  SS.  t.  VIJl  niaii, 
p.  159. 


dias  et  bellum  civile  in  Gallia  inter  proce- 
res  et  regem  Ludovicum  IV  ,  cognoraine 
Transmarinum .,  legavit  Damasum  episco- 
pum,  eique  litteras  dedit  ad  proceres  rebel- 
les,  ut  ante  Natale  Domini  se  ad  obedientiam 
regis  converterent,  secus  se  excommunica- 
tione  plectendos  scirent.  Concordia  quidem 
restituta  fuit,  sed  parum  perduravit.  Veri- 
similiter  eiusdem  concordiae  constituendae 
intuitu  Stephanus  VIII  pallium  misit  adHu- 
gonem,  archiepiscopum  Rhemensera,  filium 
potentissimi  comitis  Heriberti.  Hugo  iste 
tantum  quinquennis  ,  ut  supra  diximus  ,  ad 
hanc  dignitatem  electus  fuerat  ^ ;  sed  Rodul- 
phus  rex,  ab  episcopis  provinciae  interpel- 
latus,  quod  sub  puero  Hugone  Ecclesia  Rhe- 
mensis  pastore  careret ,  et  interea  Heriber- 
tus  pater  bona  eius  dissiparet,  an.  931  ad 
sedem  Rhemensem  eligendiim  et  ordinan- 
dum  curavit  Arthaldum  monachura,cui  loan- 
nes  Pp.  XI  palliura  concessit.  Anno  vero  940 
Heribertus  comes ,  in  Ludovicura  IV  rebel- 
lis,  Rhemos  occupavit,  Arthaldum  ad  abdi- 
candum  coegit,  filiuraque  suum  Hugonem 
decreto  sjnodi  Suessionensis  ad  sedem  Rhe- 
raensera  ordinandum  curavit.  Hugo  post  or- 
dinationem  suara  oratores  Romara  misit,  et 
a  Stephano  Pp.  pallium  irapetravit  *. 

88.  Marinus  II  Pontifex  {an.  943)  — 
Ineunte  raense  decerabri  an.  942  defuncto 
Stepliano  VIII,  ante  diem  quartum  fcbrua- 
rii  an.  943  in  summum  pontificem  electus 
fuit  Marinus  II,  Romanus,  quera  aliqui  ap- 
peUant  Martinum  III.  Laudatur  hic  Ponti- 
fex  tum  propter  sacrarura  Litterarum  et 
canonum  peritiam,  tum  propter  egregiam 
operara  in  restituenda  Ecciesiae  disciplina  , 
instaurandis  templis,  sublevandis  pauperum 
raiseriis  et  componendis  inter  christianos 
principes  dissidiis  navatam  ^.  Pracfuit  Ec- 
clesiae  3  annis  et  G  mensibus.  Obiit  mense 
iunio  an.  946  *. 

89.  Af/apctus  II  Pontifex  {an.  94G)  — 
Post  Marinum  II,  eodera  raense  iunio  an. 
946  ad  Petri  cathedram  exaltatus  fuit  Aga- 
petus  II,  Roinanus,  cuius  piotas  et  studiura  in 
conciliandis  principibus  ct  protegendis  con- 
tra  iniquos  pervasores  cocnobiis  commen- 
dantur.Isdenuopaccm  constituitinterllugo- 


»  Vid.  p.  250. 

SFlodoard.,  Chron.  ad  an.  941,  et//isM.IV,  c. 

'■*  I!:ironius  et  I^agi,  ad  an.  913-ifi. 

*  UfrerenK»  l.eone  Ostiensi  (I.  I  Chron.  Casinen.  c. 
57)  liie  {'oiititex  lilleras  dedit  Sieoni  Kpisi;opo  Capua- 
110,  qiithnx  illiiin  rl  de  Canitiiiiin  iijiKiranlia,  rx  de  in- 
scienlia  littrraium  et  dc  famUiaritate  saeculanum 
slricte  redarijuil. 


VSQVE   AD   rONTlFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


255 


neni  regem  Longobardiae  ct  Albericuraprin- 
cipeni  Koniac;  s.  Brunoni  arohiepiscopo  Co- 
loniensi  pallium  niisit,  singulare  concedens 
ius  utendi  eo  quodcs  vellcl '.  AdaUlago  ar- 
chiepiscopo  Haniburirensi  et  Bremensi  pri- 
sca  itrivilegia  conlirmavit,  vicesquo  suas  or- 
dinandi  episcoitos  tum  in  Dania  tum  in 
aliis  septentrionalibus  regionibus  commisit; 
acta  svnodi  Ingelheimensis  rata  habuit.  E- 
tenimLudovicus  lY  rex  Galliae,  ope  Otto- 
nis  regis  Germaniae  an.  94G  restitutus,et  re- 
bellihus  in  ordinem  redactis,  reiecto  Hugone 
archiepiscopatumRhemensemredditArthal- 
do  *;  quod  an.  *J47  in  Yirdunensi  et  anno  se- 
quente  in  Mosemensi  sjnodo  confirmatum 
est.  Interim  Agapetus  Pp.  tum  ad  cognoscen- 
dam  hanc  causam  tum  ad  confirmaiidam  in 
Gallia  pacem  publicam  ,  illuc  legavit  Mari- 
num  episcopum  Polymartiensem.  Hic  an.948 
cum  multis  archiepiscopis  et  episcopis  Ger- 
maniae  et  Fi^anciae  sjnodum  habuit  apud  In- 
gelheim,  cui  etiam  interfuerunt  Otto  rex 
Germaniae  ,  et  Ludovicus  rex  Galliae.  In 
hac  sjnodo  Hugo,  dux  Franciae,  propter  re- 
bellionem  excommunicatus  est,  doiiec  regi 
faceret  satis,  sedes  Rhemensis  Arthaldo  re- 
stituta,  et  inter  alia  decretum,  ut  laici  sine 
episcopi  licentia  ecclesias  presbjteris  neque 
darent  neque  auferrent,  et  causae  decima- 
rum  non  apud  iudices  saeculares,  sed  in  sj- 
nodis  cognoscerentur.  Quae  omnia  Agapetus 
Pp.  anno  sequente  in  Romana  sjnodo  con- 
firmavit  ^.  Idem  arcessivit  Pontifex  lauda- 
tum  Ottonem  Germaniae  regem,  ut  Italia 
exigeret  Berengarium  vexantem  sacros  Ec- 
clesiae  ministros,  et  ab  eis  extorquentem  vi 
pecuuias.  Mirae  sanctitatis  laude  celebra- 
tus,  scribit  Rotgesus  *,  Agapetus  vitam  de- 
seruit  post  diem  20  augusti  anno  956,  ideo- 
que  Pontifex  fuit  a?inos  10  et  menses  am- 
plius  2. 

90.  Religionis  siaius  apud  po^nclos  se- 
]j/c'nirionales — Sub  haec  tempora  Religio- 
nis  christianae  professio  plurjrnum  aucta  est 
apud  populos  Shivos  et  septentrionales.  Yi- 
dimus  quantopere  ea  in  magna  Moravia  pro- 
pagata  fuerit  sub  s.  Methodio  archiepisco- 
po  ^  Eo  post  an.  900  Romae  mortuo  ,  Pon- 
tifex  loannes  IX,  postulaute  Mogerairo  re- 
ge  ,  in  Moraviam  misit  novum  archiepisco- 
pum  cum  2  episcopis.Yerum  ann.  908  inva- 
dentibus  Hungaris,  regnum  Moravicum  de- 


1  Bona,  Rer.  Liturgkar.  c.  24,  g  16. 

2  Vid.  sub  num.  85. 

3  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  622,  623,  63i. 

*  In  Vita  s.  Brunonis,  Archiep.  Colon.,  c.  23,  ap.  Su- 
rium,  dic  11  octolnis. 
6  Vid.  pp.  226  et  233. 


structura  est,  et  aliam  eius  partem  sibi  sub- 
iecerunt  Hungari,  aliam  Boliemi,  aliara  Po- 
loni.  Ilac  rerum  conversione  Religio  chri- 
stiana  in  Moraviamagnum  detrimentura  sub- 
iit.  Post  annos  30  Gerardus,  episcopus  Pas- 
saviensis,  in  ea  Moraviae  parte,  quam  occu- 
parant  Bohomi,  quaeque  hodiernam  Mora- 
viam  constituit,  ex  auctoritate  sibi  ab  Aga- 
peto  Pp.  II  collata  rem  christianam  resti- 
tuit,  et  pro  ea  an.  946  episcopum  ordinavit 
Silvestrum,  sub  quo  residui  ethnici  ad  cliri- 
stianam  fidem  perducti  sunt,  ecclesiae  in- 
stauratae  et  monasteria  pro  viris  et  feminis 
instituta  ^ 

In  Bohemia  Fides  late  propagata  fuitsub 
Borziwoio,  Spitihneo  et  Uratislao  ducibus  ^ 
At  post  mortem  Uratislai  (926)  Drahomira 
vidua  eius  pi^incipatum  et  tutelam  duorum 
filiorum  ,  Wenceslai  et  Boleslai  arripuit ; 
idololatriae  studiosissima,  saevam  persecu- 
tionem  in  Christianos  excitavit;  anno  927 
s.  Ludmillam,Wenceslai  et  Boleslai  aviam, 
cuius  piis  consiliis  Wenceslaus  dux  in  om- 
nibus  utebatur ,  suflocari  iussit ;  deinde 
Bohemos  contra  Wenceslaum ,  qui  rem 
christianam  plurimum  promovebat,  excita- 
vit,et  Boleslao  suasit,  ut  fratrem  suum  Wen- 
ceslaum  occideret,  totumque  principatum 
usurparet.  Is  anno  936  saeva  matris  suae 
consilia  executioni  mandavit.  Tunc  grandis 
persecutio  contraChristianossecuta  est,mul- 
ti  praesertim  nobiles  et  divites  occisi,  sacer- 
dotes  Bobemia  eiecti.  Paulo  post  Boleslaus, 
supremo  Ottonis  regis  Germaniae  dominio 
excusso,  liuius  arma  in  se  concitavit;  post 
bellum  12  annorum  an.  950  ad  deditionem 
compulsus,  inter  alias  pacis  conditionespro- 
raisit,  se  res  christianas  restiturum.  Bole- 
slaus  mente  in  melius  mutata,  promissis  ste- 
tit,  et  confestim  Religio  christianain  Bohe- 
mia  refloruit  ^. 

Anno  950  Hungaris  etiam  Evangelium  an- 
nuntiatum  fuit.  Hi  saeculo  praecedente  oc- 
cuparant  Pannoniam  vicinasque  terras,  quae 
inde  Hungariae  nomen  acceperunt.  lam  a 
vetustioribus  temporibus  religio  christiana 
in  Pannoniam  illata  fuei^at;  sed  Hungari 
omnia  pene  illius  signa  deleverunt.  lidem  , 
ut  iara  diximus,  suis  excursionibus  clades 
ingentes  intulerunt  provinciis  Italiae,  Gal- 
liae,  et  Germaniae.  Circa  medium  vero  sae- 
culi  X  duo  pinncipes  Hungari,  Bolosudes  et 
Gjlas,  Constantinopoli  baptizati ,  secum  in 


J I.  G,  Stradowsky,  Sacra  Moraviae  historia. 

2  Vid.  p.  241. 

3  nolland.,  Acta  SS.  ad  diem  28  sept.;  Mn.  Sylvius, 
Ihst.  Duhem.  1.  II,  c.  14-15;  Wilikind.  Annal.  \.\h 


256 


EPOCHA   VI.    A   CA.ROLO    M. 


Hungariam  duxerunt  Hierotheum  e  mona- 
cho  episcopum ,  qui  ibidem  multos  ad  cliri- 
stianam  fidem  convertit  K  In  fine  autem  sae- 
culi  X  tota  Hungarorum  gens  baptismum 
suscepit. 

InDania,  ubi  saeculo  praecedenteEvange- 
lium  propagaverat  s.  Anscharius-,Christiani 
saevampersecutionem  experti  sunt  sub  Gor- 
mio,  qui  ab  an.  885  usque  ad  935  regnavit. 
Is  plurimos  Christianos  tormentis  enecavit, 
et  presbyteros  e  Dania  pepulit.  An.934  Hen- 
ricus  I,  rex  Germaniae,  Gormiuoi,  qui  Sa- 
xoniam  invaserat,  ad  postulandam  pacem  et 
cessionem  regionis  Schlesvicensis  compulit. 
Henricus  in  hanc  regionem  transtulit  colo- 
niam  Saxonum,  eis  marchionem  praefecit, 
et  Religioni  christianae  ibidemprovidit.  An. 
935  mortuo  Gormio  successit  Haraldus ,  fi- 
lius  eius,  quem  Unnius  arcliiepiscopus  Ham- 
burgensis  seu  Bremensis  ad  concedendam 
subditis  libertatem  profitendi  christianam 
fidem  perduxit.  Idem  archiepiscopus  insulas 
Daniae  praedicando  Evangelium  peragra- 
vit,  multos  ad  Christum  convertit,  et  pre- 
sbjteros  in  singulis  ecclesiis  constituit.  Po- 
stea  Haraldus  supremo  Germanorum  regum 
dominio  se  subtrahere  conatus  est;  sed  ab 
Ottone  M.  victus  et  ad  obedientiam  adactus^ 
circa  an.  948  una  cum  uxore  sua  et  parvulo 
filio  baptismum  suscepit.  Tunc  Otto  M.  ad 
firmandam  et  propagandam  in  Dania  chri- 
stianam  Religionem  fundavit  episcopatus 
Schlesvicensem  ,  Ripensem  et  Arhusianum, 
eosque  subdidit  archiepiscopo  Hamburgensi 
Adaldago,  cui  Agapetus  Pp.  II  vices  suas 
pro  Dania,  et  caeteris  regionibus  septentrio- 
nalibus  demandaverat.  Ex  quo  tempore  Re- 
ligio  christiana  flrmiores  in  Dania  radices 
egit  3. 

Idem  supra  dictus  s.  Anscharius  saeculo 
praecedenteEvangeliumpraodicavitin  Sue- 
cia,  tum  per  seipsum  tum  per  sacerdotes  , 
quos  illuc  destinarat  ^.  At  quum  his  sacer- 
dotibus  defunctis  non  fuissent  novi  suflfecti, 
Religio  christiana  in  Suecia  defecit,  ita  ut 
Unnio  archiepiscopo  Hamburgensi,  an.  936 
Bircae  Evangelium  annuntianti,  incolae  vix 
aures  praeberent.  Initio  saec.  XI  Evangelii 
praedicatio  in  Suecia  maiores  fructus  pro- 
tulit  \ 


1  Ciiropalat.  Ili.st.  imper.  graec  ;  Vita  S.  Stephani, 
apud  Bolland.  "2  septembr. 

■•2  Vid.  p.  2-1». 

^  Adam.  llremens.,  Hht.  eecl.  I.  I,  e. 
likind.,  Anual.  1.  V  ;  Ditmarus,  Cliron.  I 
Pagi,  ad  an.  0i9. 

*  Vid.  p.  221-225. 

5  Adam.  Bremcns.  Ili.it.  eccl.  loc.  cil. 


19  sq.;  \Vi- 
II  ;  Baron.  et 


In  Nor^vegia  quoque  fides  christiana  an- 
nuntiata  fuit  sub  Hakone  rege,  qui  in  An- 
glia  baptizatus  et  an.  933  regnum  Norwe- 
giae  adeptus,  sacerdotes  ex  Anglia  accersi- 
vit,  quorum  opera  multi  ad  christiana  sa- 
cra  perducti  sunt  ^  Saeculo  sequente  religio 
christiana,  sublata  idololatria,  in  tota  Nor- 
wegia  stabilita  fuit. 

91.  Religionis  statics  in  Asia — In  remo- 
tissimis  Asiae  regionibus  Evangelium  late 
propagatura  fuit  a  Nestorianis.  Horum  ca- 
tholicon  seu  patriarcha  Timotheus(778-820), 
qui  residebat  Bagdadi,  Subchaljesum  mona- 
chum  ad  populos,  in  antiqua  Hyrcania,  Bac- 
triana  ,  Margiana  et  Sogdiana  habitantes  , 
praedicandi  Evangelii  causa  misit ,  qui  ibi- 
dem  plures  Christianorum  sed  Nestoriano- 
rum  haeresi  infectorum  coetus  formavit ,  et 
usque  ad  Turcas  orientales,  in  Chatajam  Si- 
nasque  penetravit.  Postea  idem  Timotheus 
in  easdem  regiones  destinavit  duos  episcopos; 
qui  usque  inlndiam  progressisunt-.Iamsaec. 
VH  et  deinceps  in  Sinis  Christianorum  ne- 
storianorum  coetus  formatos  vidimus  ^. 
Post  dimidium  saec.  IX  per  grandem  rerum 
publicarum  conversionem  ingenscladeschri- 
stianis  in  Sinis  illata  est.  Nihilominus  Ne- 
storiani  praedicationes  suas  ibidem  conti- 
nuarunt,  eorumque  catholicon  Timotheus 
circa  an.  800  pro  Sinis  metropolitam  ordi- 
navit  David.  Anno  889  loannes  metropolita 
cum  duobus  episcopis  illuc  destinatus  legi- 
tur  a  catholico  Bagdadensi.  Et  non  obstan- 
tibus  rerum  et  djnastiarum  mutationibus  , 
adhuc  saec.  XIII  Nestovianorum  coetus  in 
Sinensi  imperio  reperiebantur^. 

92.  Viri  illustres  —  Priori  huius  saeculi 
dimidio  praeter  alios  vitae  sanctitate  florue- 
runt  et  sacros  honores  consecuti  sunt  hi  qui 
sequuntur  :  inter  episcopos  Adalbertus  Au- 
gustanus,  Hogerus  Bremensis,  Bruno  Colo- 
niensis,  Radbodus  Ultraiectensis,  Odo  Can- 
tuariensis  ,  Brinstanus  "SVintoniensis,  Tuto 
Ratisbonensis,Hildebertus  Moguntinus,Ben- 
no  Metensis :  inter  monachos  Notkerus  mo- 
nachus  s,  Galli,  Cadroes,  Maccaban,  Foran- 
nanus,  Berno  et  Odo  abbates  Cluniacenses, 
loannes  monachus  Gorziensis,  Geraldus  ab- 
bas  Broniensis,  Guibertus  fundator  mona- 
sterii  Gemblacensis;  praeterea  s.  Gerardus 
comes  Aureliacensis,  s.  Wenceslaus  dux  Bo- 


'  Adara.  Bremens.  loc.  cil. 

^  Assemani  Biblioth.  orient.  t  111,  part.  II. 

'  Vid.  p.  169. 

■•  Le  Quien,  Orien.i  chri.stiunus,  L  II;  Renaudot,  An- 
ciennex  rphilinnH  des  Inde.s  et  de  la  Chin  e;  I.  A.  Asse- 
raani,  liililinth.  Orieitt.  I.  Il-lll. 


VSQVE   AD    rONTIFlOATVM    S.  GREGOKII    VII. 


257 


hemiae,  ciusquc  avia  s.  Ludmilla,  s.  Matliil- 
des  regiua  Gernianiae  '. 

Eruditionis  laudo  claruerunt  supra  lau- 
datus  s.  Odo  Chiiiiaecnsis,  qui  praotcr  alia 
scripsit  Vitam  s.  Gerardi  Aureliaccnsis  ,  li- 
bros  3  CoUationum,  35  libros  Moralium  in 
lob  et  commentariolum  in  libros  Rcgum  '; 
Simeon,  diotus  Metaphrastes,  praestanti  in- 
genio  et  politiori  litteratura  ornatus ,  sum- 
raosque  in  auhiimperatorum  Graecorum  ho- 
nores  consecutus.qui  sacr.  antiquitatum  stu- 
dium  coluit,  Yitas  SSrura  coUegit,  pluresque 
orationes,  poemata  et  alia  composuit;  Eut^-- 
chius  patriarcha  Alexandrinus,  qui  arabice 
scripsit  Annalcs  a  mundi  creatione  usque  ad 
an.  040  post  Christum  natum  ^ ;  Regino,  ab- 
bas  Prumiensis,  qui  edidit  libros  2  dc  disci- 
plinis  ecclesiasticis  et  religione  christiana, 
totidcmque  libros  Chronicorum  ab  adventu 
Christi  usque  ad  an.  908  ■*;  Flodoardus,  pri- 
mum  presbyter  ecclesiae  Rheniensis,  deinde 
monachus  et  abbas  s.  Remigii,  vitae  ex  omni 
parte  integerrimus  et  in  scribendo  diligens, 
qui  exaravit  libros  4  historiae  ecclesiae  Rhe- 
mensis  .  Chronicon  de  rebus  Francorum  ab 
anno  919  usque  ad  966,  Carmina  de  vitis 
Ssrum  et  RR.  Pontificum  ^. 

93.  loannes  XII  Pontifex  (an.  956)  — 
Anno  956  in  locum  defuncti  Agapeti  Pp.  II 
subrogatus  est  loannes  XII.  Hic  antea  ap- 
pellatus  Octavianus,  filius  Alberici  patricii 
Romanorum,  an.954patri  suo,quamvis  cle- 
ricus,  in  patricia  dignitate  et  principatu  ur- 
bis  Romae  successerat;  et  post  mortem  Aga- 
peti,  tantum  19  prope  annis  natus,  factus 
pontifex,  Urbis  principatum  Apostolicae  Sedi 
restituit.  Eum  siiggerentibus  sibi  Romanis 
papam  etlectum  esse  dicit  Flodoardus,huius 
temporis  scriptor ''.  Quod  Baronius  etalii  sic 
explicant,  ac  si  malorum  consilio  summum 
pontificatum  is  usurparit,  addunt  tamen, 
loannem  XII  accedente  cleri  Romani  et  totius 
Ecclesiae  consensu,  ut  schisraa  evitaretur, 
legitimum  pontificem  esse  effectura ''.An.956 
post  diem  xiii  cal.  septembr.  consecratur. 

Hic  Pontifex  raulta  indigna  passus  est  a 
Berengario  rege  II  eiusque  filio  Adelberto. 
Etenira  Hugo,  rex  Italiae,  sua  tyrannide  tan- 

1  Rollanrl.  Acta  SS.\  Butler,  Vies  des  Saintx. 

^-  Bihtiolh.PP.i.\\l];}>\  gne,Palr.Latiii  ,t.C\\\ni. 

5  Edidit  cuiii  versioue  lalina  Pocock,  Oxon.  I65'J  2 
vul.  in-io. 

4  Paris.  1671;  Collecl.  veter.  German.scriptor.^Ml- 
gne,  Palr.  latin.  t.  CXXXII. 

=  Duaci  1617,  in-8',  Coltect.scriptor.  rer.Gall.;  Ma- 
billon,  Acta  0.  S.  D.  saec.  III,  part.  II ;  Muratori ,  Scri- 
ptor.  rer.  Ilal.  l.  III;  Miprne,  loc.  cit.  t.  CXXXV. 

6  In  Chron.  ad  an.  954. 
'  Baroii.  ad  an.  055. 

WOUTERS,  I. 


tum  in  so  concitaverat  procerura  odiura,  ut 
an.  946  regnura  cedere  coactus  fucrit  filio 
suo  Lotliario.  I*ost  huius  raortem  (950)  re- 
gnura  Longobardicura  capessivit  Berenga- 
rius  II,  raarchio  Ivoreiae,  et  reginam  Ade- 
laidera ,  Lotharii  viduara,  quod  filio  suo  A- 
deiberto,  regni  consorti,  nubere  recusaret,  iu 
carcerera  coniecit.  Otto  M.,  rex  Gerraaniae, 
ab  Adelaide  et  proceribus  Italis  advocatus  , 
curaexercituin  Italiara  tetendit;  Adelaidein 
in  uxorem  duxit;  BerengarioII,  qui  se  spon- 
te  dediderat,  an.  952  Longobardiara  in  feu- 
dum  concessit.  Verura  Berengarius  II  eius- 
que  filius  Adelbertus  dura  tyrannide  popu- 
lura  oppresserunt.  loannera  Pp.  XII  iniuriis 
quaraplurimis  affecerunt.  Quapropter  Pon- 
tifex  raissis  in  Germaniara  legatis,  Ottonera 
M.  arcessivit,  ut  Ecclesiam  atque  Italiara 
a  Berengarii  et  Adelberti  tyrannide  libera- 
ret.  Otto  iureiurando  coram  Pontificis  le- 
gatisspopondit,  se  Ecclesiae  opera  laturum; 
quidquid  de  terra  s.  Petri  in  suam  potesta- 
tom  pervenerit,Pontifici  reddituiuira;  et  cui- 
curaque  regnum  Italiae  commis 'rit,  eum  iu- 
reiurando  obstricturum,  ut  Pontifici  opera 
ferret  ad  defendendara  terram  s.Petri '.  Otto 
brevi  post  etiam  a  proceribus  Italis  vocatus, 
an.  961  exercitura  in  Italiara  duxit;  fugatis 
sine  praelio  Berengario  et  Adelberto,  Medio- 
lani  rex  Italiae  coronatus  est ;  mense  ia- 
nuario  962  Romara  progressus,  a  loanne 
Pp.  XII  honorifice  exceptus  est ,  eodemque 
anno,  cura  iraperinm  romanum  ab  obitu  Be- 
rengarii  I  (924)  vacaret,  sollemni  ritu  impe- 
rator  coronatus  fuit.  Otto  cunctas  Apostoli- 
cae  Sedis  possessiones,  iura  tem[)oraIia,  at- 
que  donationes  Pipini  et  Caroli  M.  confir- 
mavit,  quaecumque  a  tyrannisR,  Ecclesiae 
fuerant  ablata,  restituit, et  eius  dominioad- 
diditReatura,  Amiternura  et  alias  5  civita- 
tes;  edixit  praeterea,  ut,  quemadmodura 
an.  824  sub  Eugenio  II,  a  Lothario  im- 
peratore  fuerat  constitutura,  RR.  Pontili- 
cum  electio  canonice  et  iuste  fieret.,  nemo 
eos,  ad  quos  eligendi  ius  spectabat,  impedi- 
re  aut  corrumpere  auderet,  et  electus,  prae- 
sentibus  iraperatoris  legatis  consecraretur  , 
facto  prius  iuramento,  se  omnium  iura  con- 
servaturum  ^.Verum  concordiam  interloan- 
nem  Pp.  et  Ottonem  INI.  non  diudurasse,  in- 
fra  videbimus. 

94.  Ecclesiae  status  in  Oriente  — In  0- 
riente  an.  925  post  obitum  Nicolai  Mystici 
patriarchatum  Cp.accepit  Stephanus,  metro- 
polita  Amaseae  ;  quo  post  triennium  defun- 

1  tuitpranri.  Ilisi.  I.  VI,  c,  6;  Baron.  ad  an.  960. 

2  Baron.  ad  an.  <m\  Labbe,  t.  XI,  p.  643. 

18 


258 


EPOCHA    VI.     A    CAROLO    M. 


"^to,  Romanus  Lecapenus,  apud  quem  tunc 
^umma  rerum  erat,  ad  sedem  Cp.  ordinan- 
^^umcuravit  Tryplaonem  monachumeximiae 
Pietatis,  sed  ealege  ut  patriarchatam  cede- 
ret  iuniori  TeophjlactoRomani  filio,  quando 
hic  ad  legitimam  aetatem  pervenisset.  Sed 
Tr3'phon ,  postea  Romani  Lecapeni  odium 
subiit,et  an.931  eius  fraude  deiectus,  inmo- 
nasterium  suum  regressus  est.  Tunc  sedes 
Cp.,  propter  iuniorem  aetatemTheophylacti, 
vacavit  usque  ad  an.  933  ,  quo  is  ,  quamvis 
tantum  16  annis  natus,  patriarcha  ordiua- 
tus  est.  Theophylactus,  mollitiei  deditus,  se- 
dem  Cp.  infamibus  moribus  dehonestavit 
usque  ad  an.  956,  quo  decessit.  In  eius  lo- 
cum  suflfectus  est  Polyeuctus  monachus,  qui 
a  teneris  sanctioris  vitae  institutum  secta- 
tus,  in  sede  Cp.  sanae  doctrinae  ac  virtutum 
laude  claruit  usque  ad  annum  970  ^ 

Post  mortem  Constantini  Porphyrogeniti 
(959)  imperium  graecum  usqiie  ad  an.  963 
tenuit  Romanus  II,  eius  filius  ,  princeps  iu- 
venilibus  cupiditatibus  deditus.  Post  eius 
mortem,  Theophanonis  augustae  viduae  nu- 
ptias  et  imperium  consecutus  est  Niceplio- 
rus  Phocas.  Is  Saracenos  vicit  eosque  insu- 
lis  Creta  et  Cypro  ac  tota  Syria  usque  ad 
Euphratem  eiecit;  sed  populum  duris  exa- 
ctionibusgravavit,annuosredditus,apiisim- 
peratoribus  ecclesiis  et  monasteriis  legatos, 
sustulit,  bona  immobilia  ecclesiis  legari  ve- 
tuit ,  omnem  auctoritatem  designandi  epi- 
scopos  sibi  vindicavit,  eos  vero  qui  his  de- 
cretis  subscribere  nolebant ,  insectatus  est. 
An.  969  interfecto  Nicephoro  Phoca,  ut  fer- 
tur ,  insidiis  coniugis  suae  Theoplianonis  et 
Tziniscis,  iraperium  accepit  Tzinisces  ,  qui 
cum  ad  ecclesiam,utin  ea  coronaretur,  pro- 
peraret ,  illius  ingressu  a  s.  Polyeucto  pa- 
triarcha  Cp.  interdictus  est,  donec  Nicepho- 
ri  caedem  poenitentia  expiasset.  Tzimisces 
constitutam  sibi  poenitontiamdimisso  animo 
suscepit ,  deindc  coronatus  est;  Theoplia- 
nonem  et  illos  qui,ea  instigante,Nicephorum 
intereraerant  exilio  damnavit;  edictura  Ni- 
cephori,  quo  is  vetuerat,  nequis  episcopus 
sine  suo  nutu  eligeretur,  palam  dilaceravit; 
interiores  rebelliones  compescuit.  Saracenos 
ab  Antiochia  repulit,  Bulgaros  et  Russos  su- 
peravit;  cura  Ottone  M.,  Imperatore  Roma- 
no  ,  foedus  sancivit,  eiusque  filio  Ottoni  II 
Theophanonem,  Romani  II  filiam,  coniugem 
dedit;  Paulicianos  seu  novos  Manichaeos  ^*, 
qui,quamvis  imperatorum  legibus  eiecti,ad- 


1  IJaron.,  Annal.  eccl.;  l*agi,  Crilica. 

2  Vi.l.  p.  17«. 


huc  in  imperio  degebant,  Phih'ppopolim  in 
Thracia  transire  iussit,  unde  prava  secta  po- 
stea,non  tautum  in  Graeciam,sed  etiam  sae- 
culo  sequente  iu  Italiam  aliasque  Occidentis 
regiones  penetravit,  suasque  doctrinas  di- 
versimode  rnutatas  disseminavit.  Imperavit 
Tzinisces  usque  ad  annum  976. 

Sub  eius  imperii  initia  (970)  s.  Polj^eu- 
ctus  ,  patriarcha  Cp.,  Theodorum  magnae 
virtutis  monachum  ordinavit  patriarcham 
Antiochenum.  Polyeucto  eodem  anno  defun- 
cto,  in  sede  Cp.  sufFectus  fuit  Basilius,  exi- 
miae  quoque  virtutis  monachus  *. 

Extra  imperium  Graecum  in  terris  Sara- 
cenorura  seu  Arabum  universim  dura  erat 
Christianorum,  catholicorum,  nestoriano- 
rum  et  monophysitarum  conditio.  Catholici 
patriarchas  suos  habebant  Alexandriae,  An- 
tiochiae  ,  et  Hiei^osolymis.  Nestoriani  fre- 
(|uentes  coetus  habebant  in  terris  Asiaticis 
septentrionalibus  et  orientalibus,  in  Aegyp- 
to  etiam  iam  a  saeculo  VIII  ecclesias  for- 
maverant;eorum  patriarcha  morabatui'  Bag- 
dadi.  Monophysitarum  praecipua  sedes  erat 
Aegyptus,  et  patnarcham  habebant  Ale- 
xandriae.  In  Syria  eliam  ,  Palaestina,  Ar- 
menia,  Mesopotamia  et  quibusdam  provin- 
ciis  Asiae  minoris  frequentes  erant  Mono- 
physitarum  ecclesiae.  Ut  iam  diximus,  qui  ex 
Monophysitis  in  Aegypto  morabantur  Copti, 
caeteri  lacobitae  appellati  sunt. — Maronita- 
rum  autem  nMio,  quae  raontem  Libanum 
incolebat,  in  catholica  fide  constanter  per- 
severabat  ^. 

95.  Bissidmm  inter  imperium  et  sacer- 
dotium  —  Concordia  supra  inter  loannem 
Pp.  XII  et  Ottonem  M.  imperatorum  inita^, 
paulo  post  tristem  in  modum  rupta  fuit.Di- 
scordiae  originem  atque  sequelas  narrat 
Luitprandus,  vel  anonymus  eius  continua- 
tor  *,  ea  rationo,  quae  in  omnibus  impera- 
tori  eiusque  agendi  rationi  faveat,  Pontilicis 
vero  causae  adversetur.  Sccundum  hunc 
scriptorera,  loannes  XII ,  cura  Otto  irapcra- 
tor  Roma  esset  digressus,  contra  iuratam  ei 
fidem  Adelbertum,  Berengarii  II  fiiium,  Ro- 
mara  vocavit  foedusque  cum  eo  iniit.  Impe- 
rator  Iiac  re  audita,  acceptisque  querelis  Ro- 
manorum  de  pravis  Pontiticis  moribus,  loan- 
nem  nionuit,  ut  ea  quae  admiserat,  corrige- 

'  l*asi,  (Jrilictt  ad  ann.  !(70. 

-  Assciii.uii,  liihliolh.dric.iilol.  l  II  etlll;  Henaudot, 
Uislor.Vnlriarch.  Alc.taiulr.^V.  Nairo,  Di^isrrl.  de  ori- 
(jiiir  ac  teligiuneMaroiiitur. 

:«  Vid.  p.  ^257. 

'  i'lures  e.xistimanl  se.\  po.steriora  eapila  libri  VI  Hi- 
slnriar.  I.iiltprandi,  (luibus  liaec  discordia  reCerlur,  es- 
se  anclori.s  anonvmi. 


VSQVE   AD    rONTIFlCATVM   S.  GREGOUU    VII. 


259 


ret.  Hic  voro  imperatorom  accusavit ,  quod 
.^Hum  iusiurandum  iufrinperet.  Otto  conte- 
stim  Romam  properavit,  e  qua  Pontitex  et 
Adelbertus  fugerunt.  Imperator  an.  ihVS  ur- 
bem  ingrossus,  omnes  urbis  ordines  iurare 
coegit,  se  nuUum  nisi  ex  eius  et  lilii  eius 
auctoritate  poniiticem  electuros  ,  deiude  in 
causa  loannis  XII  synodum  iudixit. 

Leo  VI II  anfipapa  (an.  U63)  —  Haec  sj- 
nodus  post  triduum  liabita  est  in  basilica  s. 
Petri.  Adfuerunt  circiter  40  episcopi,  par- 
tira  Germani  pariim  Itali,  nonnulli  cardina- 
les  presbyteri  ot  diaconi  aliiquc  clerici  R. 
Kcclesiae.  Sedit  cum  eis  imperatur.  Quoniam 
in  ea  loannes  XII  plurium  criminum  fuisset 
accusatus,extra  quam  liaeresis,  imperator  lit- 
teras  scripsit  ad  Pontiliceui,  ut  ad  synodum 
veniret  se  purgaturus.  loannes  XII  pro  res- 
ponso  misit  iibeilum  excommunicationis  ,  si 
alium  pontificem  iu  eius  locum  oligerent. 
Tunc  iraperator  synodi  sententiam  postula- 
vit,  quae  respondit,  loannem  e  Petri  cathe- 
dra  esse  pellendum,  aliumque  in  ea  consti- 
tuendum.  Synodi  consilium  probavit  impe- 
rator.  Quapropter  loannes  depositus ,  et  in 
eius  locum  ordinatus  est  Leo  YIII,  proto- 
scriniarius',nondum  in  clericorum  numerum 
relatus '. 

Omnia  vero,  quae  ab  liac  synodo  contra 
loannem  Pp.  XII  tentata  fuerunt,  esse  irri- 
tii,  manifestum  est.  «  Unum  loco  omnium 
(inquitBaronius,erudite  de  hacre  disputans) 
hoc  satis  habeto,  numquam  me  legisse  ortho- 
doxorum  conventum  s^Miodalem,  in  quo  ma- 
gis  ecclesiasticum  ius  sit  oifensum ,  magis 
canones  violati,  vulnerata  traditio,  concul- 
cata,  oppressa  atque  maiori  dedecore  pro- 
strata  iustitia^  ».  Hoc  ipsum  evincit  agendi 
ratio,  qua  olim  usi  sunt  episcopi  tum  in  Sym- 
machi  Pp.  tum  in  Leonis  III  causa,  contesta- 
ti ,  sibi  fas  non  esse,  Pontificis  causam  co- 
gnoscere  aut  de  eo  iudicium  instituere^.  Ta- 
lis  etiam  erat  sententia  Romanorum,  qui, 
simul  ac  imperator  discesserat,  reiecto  Leo- 
ne  VIII,  loannem  XII  inUrbem  revocarunt. 
loannes  Pp.  Romam  redux,v°  caleud.mart. 


'  Luitprand.  Hist.  1.  VI,  c.  6  sq.  ;  Labbe  ,  t.  IX, 
p.  Gl8-(J5-2. 

-  A(J  liaec  Barunius,  ad  an.963,  g  30,  scribil:  «  Addit 
SigeberUJS ,  Leonem  laiciim  adhuc  fuisse,  cum  electus 
esl  Pontilex,  contra  decreta  Mcolai ,  lladriani,  et  Ste- 
pbani  iam  recitata  ». 

^  Aiiiiul.  ad  an.9G3. 

••  Vid  p.  143  et  '21  i.  Quum  I.  C.  Neller,  in  Universitate 
Trevireusi  iuris  eccl.  prof.,  an.  1766  Roraanani  Oltonis 
synodum  defendendam  suscepisset ,  egregie  confutatus 
fuil  a  P.M.  Beuder,S.  L,in  eadem  Universitates.Theol. 
prof.  Cf  MarcheUi,  Commenl.cril.  in  Htsl.  eccl.  Fleu- 
"/■  a.  li,  c.  3,  n.  09. 


0l)4  synodum  luibuit,in  qua  conciliabuli  Ot- 
tonis  acta  dauiuata,  Leo  VIII,  (jui  ex  Urbe 
fugerat,  illegitimus  pontifex  declaratus,  Si- 
co,  episcopus  Ostiensis,  qui  eum  consecrave- 
rat,  depositus,  et  ii  qui  ab  antipapa  fuerant 
ordinati  aut  munera  ecclesiastica  accepe- 
rant,  gradibus  suis  deiecti  sunt  '.  Synodo 
vixdum  celebrata  loannes  pridie  nonas  ma- 
ias  (an.  964)  moritur,  anno  Pontificatus  sui 
septimo ,  mcnse  ferme  nono.  Vcrumtamen 
schisma  nondum  finitum  est. 

96.  Benechctus  V Pontifex  (««.964)  — 
Post  loannis  Pp.  XII  obitum  Romani,  cle- 
rus  et  proceres,  Leouem  ut  illegitimum  pa- 
pam,  et  iuramentum  ,  Ottoni  praeslitum  de 
non  eligendoPontifice  sine  iraperatoris  eius- 
que  filii  consensu,  tanquam  iniustum  et  sine 
libertate  factura  habentes ,  circa  diem  15 
mensis  maii  in  locum  defuncti  elegerunt 
ordinaruntque  Benedictum  V,  cognomento 
Grammaticum ,  Romanae  Ecclesiae  diaco- 
nura.  Iraperator  iratus,  id  sine  suo  consen- 
su  esse  peractum,  cura  exerciiu  Romam 
perrexit,  et  Roraanos  ad  deditionem  et  ad 
suscipiendum  antipapam  coegit.  Leo  VIII 
raox  conciliabulura  tenuit ,  in  quo  Benedic- 
tum  Pp.  deposuit  tradiditque  imperatori  , 
qui  eum  in  Germaniam  abductum  ,  com- 
raendavit  custodiae  Adaldagi  archiepiscopi 
Hamburgenis.  —  Illic  raagno  in  lionore  ab 
arcliiepiscopo  habitus,Benedictus  raansit  ad 
mortem  usque.  Ibi  quoque,  referente  Dit- 
maro  ^,  se  moriturum  praedixerat ,  addens 
omnera  iilam  regionera  geniili  giadio  deso- 
]andam,ferisque  inhabitandam,  nec  aute  pa- 
ce  firma  usuram,quam  corpus  suum  Ro- 
mam  transferretur,  quodexitus  plane  confir- 
mavit.  —  Quum  antipapa  mense  martio  vel 
aprili  an.  965,  Pontificatu  bis  usurpato,  e 
vivis  discessiset  ^,  Romani  legatos  miserunt 
ad  Ottonem  ,  quatenus  Benedictum  Pp.  re- 
stitueret.  Iraperator  tum  praecliris  Bene- 
dicti  V  virtutibus  ,  tum  Romanorum  preci- 
bus  flexus,  id  fecisset,  uisi  Pontifex  eodem 
anno  iii°  nonas  iulii  obiisset  ^. 

97.  loannes  XIII Pontifex  (an.  965) — 
Benedicto  Pp.  V  defuncto  imperator  lega- 
tos  Romanorura  cum  Otgero  Spirfusi  et  Luit- 


1  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  653. 

^  Clironic.  I.  IV. 

'*  E.\lant  sub  nomine  Leonis  VIII  duae  Constituliones, 
quibus  Otloni  poteslas  eligendi  Pontiricis  et  investitu- 
rae  episcoporum  concedunlur  ,  et  omnia  redduntur, 
quae  a  Pipino  et  Carolo  M.  R.  Ecclesiae  luerant  dona- 
ta.  Sed  praeterquam  quod  Leo  VIII  non  fuerit  legiti- 
mus  Pontife.x,  istas  constituliones  esse  commentitias  , 
oslendunl  Raronius  el  Pagi,ad  an.  96i-D65. 
^  Heginonis  Continuator,  I.  II;  Baron.  el  Pagi,  I.  c. 


260 


EPOCHA.    VI.   A    CAROLO     M. 


prando  Cremonensi  episcopis  Romam  remi- 
sit.  Post  eorum  in  Urbem  adventum,  com- 
muni  consilio  an.  965  ad  summum  pontifica- 
tum  evectus  fuit  loannes  XIII,  Romanus, 
episcopus  Narniensis,et  calend.  octobr.,  Otto- 
ne  assentiente,  inauguratus.  Hic  initio  pon- 
tificatus  sui  procerum  Romanorum  odium 
incurrit,  quod  elatiori  animo  eos  regeret  et, 
factione  facta  a  Rotfredo  Urbis  praefecto,  in 
Campaniam  relegatus  fuit,  ubi  a  Pandulpho 
Capuano  principe  liberaliter  habitus  est.  Ab 
ipso  rogatus,  tunc  primum  in  eadera  civitate 
archiepiscopatum  constituit ,  consecrato  ibi 
Ioanne,fratre  eiusdem  principis,  archiepisco- 
po  ^  Interea  Orto  M.  mox  in  Italiam  ad 
restituendum  Pontificem  dignitati  pristinae 
profectus  est.  Romani  eius  adventu  perter- 
riti,  loannem  XIII  in  Urbem  revocarunt. 
Verumtamen  imperator,  ut  Romanis,  ne  ta- 
lia  deinceps  auderent,  documentum  daret, 
praecipuos  seditionis  auctores  capite  damna- 
vit.  An.  966  imperator  cum  Pontifice  Pa- 
scha  celebravit  Ravennae,  ubi  plurium  epi- 
scoporum  ex  Italia  et  Germania  coacta  sj- 
nodo,  varia  constituta  sunt  pro  utilitate 
Ecclesiae;  imperator  Pontitici  urbem  et  ter- 
ram  Ravennatium  aliaque  ,  Romanae  eccle- 
siae  ab  hostibus  ablata,  restituit,  seu  potius 
restitutionem  iam  antea  factam  ,  confirma- 
vit.  Eodem  anno  in  Natali  Domini  Pon- 
tifex  iuniorem  Ottonem,  imperatoris  filium 
et  regem  Germaniae ,  solemni  ritu  corona- 
vit  imperii  consortem -. — Quidam  referunt, 
loannem  omnium  primum  Lateranensis  Ec- 
clesiae  campanam  sacris  ceremoniis  conse- 
crasse,  indeque  morem  eum  posteros  acce- 
pisse.  Non  infimi  tamen  subsellii  scriptores 
edocent,  campanas  ante  loannem  consecrari 
coeptas  '. — Idem  Pontifex  sollicitus  fuit  de 


1  Leo  Osliensis,  Lhron.  Casin.  1.  II,  c.  19;  Sigonius, 
Histor.  Haliae,  1.  11. 

2  Baron.  et  Pagi,  ad  an.  965-67. 

a  Bona,  Rer.  Liturgic.  I.  I,  c.  22,  ?  7  ;  Rocca  ,  De 
cantpanis,  c.  C  ;  Edraundus  Martene  ,  Ue  anliqnis  Ec- 
clesiae  ritibus,  1.  II,  c.  21;  Benedictu.s  \IV,  Institu- 
tion.  47,  ^  4.  Ritus  vcro  consecrandi  campanas  hapti- 
smus  vulgo  dicilur.non  quod  re  vera  campanae  bapti- 
zcnlur  co  Itaptismo,  qui  confertur  in  remissionem  pec- 
catorum,  ul  garriunt  heterodo.xi,  sed  quod  in  iis  con- 
secrandis  adiiibcantur  ccremoniae  praecipuae  ,  in  ad- 
ministralione  Sacramenti  Rapllsmi  adhiberi  solilae, 
ablutio  nimirum,  unctio,  nominis  imposilio.//i  ipsa  i<pro 
comecratione,  scnhW.  Rona,  nomme  alicuius  Sancii 
campana  insignilur,  sive  ut  a  ceteris  prnprio  nomine 
flistin/juatur ,  sive  quia  ad  pielatem  maf/i.s  conducere 
firhilrali  sunt  primi  huius  ritus  inslitulores  ,  si  vnce 
alicuius  Sancti  plehs  ad  Ecclesiam  convocnri  dicere- 
tur.  Quod  colligitur  ex  c.  14  Concil.  Cnloniensis  1536, 
afiud  Labbe,  Concil.  t.  XIV.  Cf  Baron.  ad  an.  908,8  93; 
Bcllarmin.  I)e  /fo»i.  Puntif.,  I.  IV,  c,  12. 


Fidei  propagatione  inter  populos  Slavos,  ut 
mox  videbimus.  Praefuit  Ecclesiae  usque  ad 
annum  972:  obiit  viii°  idus  septembris  ^ 

98.  Religionis  christianae  progressus 
apud  Slavos  —  Ad  haec,  religio  christiana 
incrementa  magna  cepitinter  populosSlavos 
Germaniae  septentrionalis.  lam  aetate  Ca- 
roli  M.  apud  Sorbos,  inter  Salas  et  Albim  se- 
dentes,  quos  ille  divicerat,  coetus  christiani 
formati  fuerant  per  loca  munita ,  colonis 
Germanis  tradita;  sed  inter  indigenas  seu 
tribus  Slavas,  iugum  Germanorumcontinuo 
excutere  tentantes,  fides  christiana  parum 
profecerat.  Henricus  I,  rex  Germaniae,  eos 
penitus  subegit. 

Otto  M.  an.  936  Henrici  successor,  Sorbos 
universos  ad  christianam  religionem  addu- 
cere  conatus  est,  et  in  hunc  finem  apud  eos 
tres  fundavit  episcopatus ,  nempe  Misnien- 
sem,Merseburgensem  et  Zizinianum.Pariter 
apud  Slavos,  inter  Albim  et  Viadrum  habi- 
tantes,  quos  recenter  subiugaverat,  erexit 
episcopatusHaveIbergensem,Brandeburgen- 
sem  et  Altenburgensem.  Praeterea  an.  968  e 
consilio  loannis  Pp.  XIII  Magdeburgi  funda- 
vit  sedem  arcliiepiscopalem,  cui  5  priores  su- 
pra  nominatae  sedes  episcopales  subordina- 
tae  sunt  ;  Altenburgensis  vero  subiacebat 
archiepiscopoHamburgensi.Primusarchiepi- 
scopus  Magdeburgensis  fuit  s.  Adalbertus, 
quem  loannes  Xlll  pallio  honoravit  et  gen- 
tis  Slavorum  metropolitam  constituit-.Quum 
tamen  isti  populi  cum  iugo  Germanico  ipsam 
religionem  christianam  abiicere  non  semel 
tentaverint,  non  nisi  post  longum  annorum 
spatium  idololatria  inter  eos  penitus  extir- 
pata  fuit. 

In  Bohemia  —  In  Bohemia  sub  Boleslao 
II,  qui  an.  967  Boleslao  patri  suo  in  ducatu 
successit,  religio  christiana  tantopere  aucta 
est,  ut  idolatrum  cultus  fuerit  extirpatus. 
Boleslaus  II  a  loanne  Pp.  III  consecutus  est, 
ut  Bohemia,  hactenus  in  spiritualibus  subdita 
episcopo  Ratisbonensi,  proprium  episcopum 


'  Franciscus  Pagius(inVila  huius  Ponlificis,  1. 11,^  16) 
scribit  antc  loanncm  .\.lll  non  invenisse,  Pontificalia  or- 
namenla  Abbalibus  fuissc  concessa.  Sed  Mabillonius, 
(Praefat.  parl.  I  in  saec.  Vl  lienedicl.  ^  4)  obscrval  an. 
970  Theodoricum  Mclenscm  antistitem  a  loanne  XIII 
oblinuisse,  ul  Abbas  s.  Vincenlii  Metensis  dalnialica  el 
sandaliis  uleretur...Pontilice  Leone  IX  Richarius  Abbas 
Casinensis  Romam  profeclus,  ab  co  (leste  Chron.  Ca~ 
sinensi  1.  II ,  c.  81),  privilcgium  oblinuit,  iuxta  niorem 
praedccessorum  suorum,  quo  idem  PonliiVx  usum  san- 
d:iliorum  alque  dalmaticae,  nec  non  et  chirothecarum 
in  praeci|)uis  festis  ad  Missarum  solemnia  tam  illi , 
quam  successoribus  indulsit.Vid.BornardumVan-Espen, 
luris  Ecclesiaslici  M«i»'<»rx(  parl.  I ,  til.3l,  c.  6. 

2  Baron.  ei  Pagi,  ad  an.  967. 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM    S,  GREGORII    VII. 


261 


haberet  Prarrae  sedentcni,  ita  tanien,  ut  ec- 
clesiae  Bohemiae  non  alio  nisi  latino  ritn 
ntorentur.  Primus  episcopns  Pragensis  fnit 
Ditmarns,  monachns  Saxo,  vir  doctus  et  elo- 
quens,  (ini  plures  adhuc  gentiles  baptizavit, 
multasqne  ecclesias,  in  diversis  locis  a  fide- 
lihus  extrnctas,  consecravit,  Ei  in  omnibus 
opem  lorebat  Boleslaus  dux,  princeps  vere 
catholicus  ac  pins,clericorum  defensor,  pau- 
pernm  pater,qui  ecclesias  plures  atque  mo- 
nasteriura  pro  Mada  seu  Maria  sorore  sua 
fundavit  '. 

In  Polonia  —  Poloni  vero  raro  miroque 
ardore  christianara  fidem  susceperunt.  lam 
ante  haec  tempora  in  istis  locis,  quae  ad 
Moravos  pertinnerant,seu  in  hodiernaSile- 
sia  supcriori,  et  probabiliter  etiara  in  vici- 
nis  proprie  dictae  Poloniae  regionibus ,  in 
quas ,  Hungaris  Moraviam  invadentibus, 
multi  ex  hac  confugerant,  coetus  christiani 
existebant.  Totius  vero  gentis  conversioni 
initium  dedit  Dambrowka,  Boleslai  ducis 
Bohemiae  filia ,  quae  Miecislao  duci  Polo- 
niae  nupsit,  eumque  precibus  suis  adduxit , 
ut  an.  965  christianam  fidem  et  baptismura 
susciperet.  Miecislaus  subditos  suos  ad  eam- 
dem  Religionem  conversos  cupiens ,  legatos 
misit  Romam  a  Pontifice  sacerdotes  postu- 
latum.  loannes  XIII  in  Poloniam  legavit 
^gidium  ,  cardinalem  episcopum  Tuscula- 
num,  cum  multis  presbyteris,  qui  Polouos 
christiana  doctrina  instituerent.  Anno  967 
Miecislaus  edictura  tulit,  ut  in  tota  ditione 
sua,  nonis  martii,  idola  confringerentur  et  in 
aquas  proiicerentur.  Id  tanta  alacritate  ef- 
fectum  est,  ut  pueri  Poloni  et  Silesii  longa 
annorum  serie  quotannis  dominica  Zae^are 
huius  rei  memoriam  celebrarint  mergendo 
simulacra  straminea  ia  aquas.  An.  992  Mie- 
cislao  successit  Boleslaus  filius  eius,  qui 
patris  sui  pietatem  imitatus,  Religionis 
propagationi  ac  splendori  praeclaram  ope- 
rara  tulit.  Ad  firmandam  autem  augendam- 
que  in  Polonia  christianam  religionem  fun- 
dati  sunt  episcopatus  Posnaniensis ,  Craco- 
viensis,  Uratislaviensis,  Colbergensis,  et  an, 
1000  archiepiscopatus  Gnesnen^sis,  cui  3  po- 
steriores  episcopatus  subordinati  fuerunt , 
Posnaniensis  vero  Magdeburgensi  ^. 

99.  Ecclesiae  status  in  Anglia  —  In  re- 
gno  Angliae  pio  ac  iusto  Edredo  anno  955 
successit  Eduinus,  filius  Edmundi,  prin- 
ceps  petulantiae  et  libidini  deditus.  Eum  a 


^  Chron.  Magdeburg.  el  Bohem.  apud  Pagi  ,  Crili- 
ca,  ad  an.  967;  Mabillon,  Acta  0.  S.B.  saec.  V,p.833. 

2  Dilmarus,  Chron.  1.  V  ;  Chromer. ,  Hist.  Pulon.  1. 
111;  I.  bugloss.  Hisl.  Polon. 


pravis  viis  reducere  tentavit  Dunstanus  ab~ 

bas,  tum  vitae  sanctitate  tura  sapientissi- 

mis  consiliis,  quibus  Eduini  decessores  in  ad- 

ministranda  republica  adiuverat,  celoberri- 

mus.  Verum  Eduinus,  a  concubinis  suis  ex- 

citatus,  sanctum  abbatem  exilio  mulctavit. 

Attaraen  ante  mortem  suam  ,  quae  contigit 

an.959,poenitentiam  egit.  Post  eum  usque  ad 

an.975  regnavit  Edgarus,  frater  eius,  qui  de 

repubUca  ecclesiastica  ac  civili  bene  meruit. 

Restituendae  disciplinae  praesertim  conti- 

nentiae  clericorum  et  monasteriorum  refor- 

mationi  egregiam  operam  navarunt  sancti 

praesules  Dunstanus  Cantuariensis ,  Oswal- 

dus  Wigorniensis  deinde   Eboracensis  ,  et 

Ethelwoldus  Wintoniensis.S.  Dunstanus  an, 

960  ex  episcopo  Wigorniensi  et  Londinensi 

archiepiscopus  Cantuarriensis  et  primas  An- 

gliae ,  a  loanne  Pp.  XII  pallio  decoratus  et 

Sedis  Apostolicae  legatus  in  Anglia  constitu- 

tus,  miro  itidem  cum  ardore  ac  succe^u  re- 

stituendae  pietati,  instaurandae  disciplinae 

et  corrigendis  abusibus  adlaboravit.  An,  969 

ex  auctoritate  loannis  Pp.  XIII  generalem 

synodum  pro  cleri  reformatione  ex  omni  re- 

gno  convocavit.  Adfuit  etiam  Edgarus  rex, 

qui  in  oratione  ad  episcopos  habita,  multum 

questus  est  de  dissoluta  et  incontinenti  cle- 

ricorum  vita,  eosque  hortatus  est,  ut  eius- 

modi  clericos  ex  ecclesiis  pellerent ,  et  alios 

bonae  vitae  in  eorum  locum  constituerent. 

Synodus  decrevit,  ut  oranes  canonici,  pres- 

byteri,  diaconi  et  subdiaconi  aut  continen- 

ter  viverent   aut   ecclesias    suas    dimitte- 

rent.  Decreti  huius  executio  demandata  fuit 

s.  Oswaldo  Wigorniensi   et  s.  Ethelwoldo 

Wintoniensi  episcopis,  qui,  opem  ferente  Ed- 

garo  rege  ,  incontinentes  clericos  ecclesiis 

pepulerunt  et  in  eorum  locum  constituerunt 

pios  monachos.  In  eadem  sjnodo  incestuosus 

comes,  qui  a  s,  Dunstano  excommunicatus  , 

per  fraudem  a  curia  Roraana  mandatum  im- 

petrarat,  ut  in  communionem  Ecclesiae  re- 

ciperetur,  constantia  s.  Dunstani,mandatum 

fraude  impetratum  reiicientis ,  victus  est  et 

poenitentiam  egit.  Idem  praesul  ipsum  re- 

gem  Edgarum,  qui  virgini  stuprum  intule- 

rat,  septenni  poenitentiae  subiecit,  quam  is 

humiliter  explevit  '. 

Praeter  hanc  plures  aliae  synodi ,  coope- 
rante  Edgaro  rege,  in  Anglia  celebratae 
sunt,  in  quibus  multi  canones  conditi  fue- 
runt,  qui  sunt  monumenta  luculentissima 
veteris  ecclesiarum  Angliae  diseiplinae,  de 
missae  sacrificio  doctrinae,  de  ss,  Euchari- 


1  Labbe,  Concil  t.  IX,  p.  698. 


262 


EPOCH.V    VI.    A.    CAROLO    M. 


stiae  confectione  etadrainistratione  iuflrmis, 
de  Confessione  sacranaentali  et  necessitate 
satisfactionis,  de  extrema  Unctione,  de  coe- 
libatu  clericorum,  aliisque  K 

Idem  s.  Dunstanus  incubuit  in  reforman- 
dam  disciplinam  monasticam  et  constituen- 
dam  in  cunctis  utriusque  sexus  0.  S.  B.  coe- 
nobiis  uniformem  vitae  rationem.  Hoc  men- 
tis  consilio  composuit  Concordiam  Regiila- 
rum,  in  12  capita  distributam.  Eius  quoque 
consilio  Edgarus  rex  plura  monasteria  aedi- 
ficavit  dotavitque  ^. 

Regi  Edgaro,  an.  975  defuncto,  suecessit 
s.  Eduardus,  filius  eius. Tunc  incontinentes 
clerici,  quos  supra  sub  Edgaro  ecclesiis  eie- 
ctos  vidimus,  quorumdam  procerum  favore 
ecclesias  recuperare  et  in  iis  sacra  facere 
tentarunt.  Coacta  est  de  hac  causa  svnodus 
Wintoniensis,  in  qua  cum  utrimque  alterca- 
retur,  oratores  incontinentium  clericorum 
voce,  ut  fertur,  imaginis  Christi  illic  pen- 
dentis,  perterriti  fuerunt.  Quum  paulo  post 
turbae  augerentur,  alterasjnodus  coactaest 
in  villa  Calna,  in  qua  cum  veheraentius  di- 
sceptaretur,  et  s.Dunstanus,  celebris  disci- 
plinae  ecclesiasticae  instaurator  ,  conviciis 
impeteretur,  solarium  cum  axibus  ettrabi- 
bus  concidens,  fautores  incontinentiae  op- 
pressit ;  quo  factum  est,  ut  omnes  in  rectam 
sententiam  consenserint  ^. 

Porro  Eduardo  regi  invidebat  Elfrida,eius 
noverca  ,  quae  Ethelredum  filium  suum  in 
locum  Eduardi  subrogare  meditabatur.  An- 
no  978  contigit,  ut  Eduardus,  quura  e  vena- 
tione  lassus  ad  villara  Elfridae  divertisset , 
ibi  eius  fraude  a  satellite  transfossus  et  sine 
honore  sepultus  est.  Sed  adfuit  divinae  sere- 
nitatis  rt.s5en5M.s,inquitGuiIieImus  Malraes- 
buriensis,  Mf  innocenter  caesus  miraculo- 
rum  gloria  sublimaretur  *.  Elfrida  admis- 
sum  crimen  postea  doluit  et  poenitentia  ex- 
piavit.  Ethelredus,qui  post  s.  Eduardum  an- 
nis  38  regnavit ,  mala  plurima  e  Danorum 
incursionibus  expertus  est. 

100.  Benedictus  VI  Pontifex  (an.  972) 
—  Anno  972,  defuncto  loanne  XIII,  sum- 
mum  Ecclesiae  regimen  demandatum  fuit 
Benedicto  VI,  Hildebrandi  filio,  Romano, 
uti  e  Sigeberto'"',  Martino  Polono''',  Ptolo- 
maeo  Lucensi  ^  et  antiquissimis  RR.  Pon- 
tificum  catalogis  constat.  Male  autcm  Pan- 


<  Lflbbe,  loc.  cit.  p  682. 
«BollHnil.,  Acla  SS.  IDmaii. 
^  Lahbe,  loc.  cll.  p  li\  et  7-2 1;  naron.,  ml  an.  'J79. 
*  Bolland.,  Acta  SS  17  mart.;  Baronius  et  Pagi,  acl 
an.  978. 

■'■'  (jhronicon. 

fi  Clironicon.  —  '  Ilist.  eccles. 


vinius,  Baronius  aliique  loanni  XIII  snbro- 
garimt  Donum  II.  Post  diem  28  novembr. 
loannes  Pontifex  consecratus  est.  Exstat 
Benedicti  VI  epistola  ad  Fridericum  episco- 
pum  Salisburgensem,  cui  in  ea  vices  apo- 
stolicae  conceduntur  pro  tota  Norica ,  et 
Pannonia,  quaemadmodum  eius  antecesso- 
res  ab  aliis  Pontificibus  eas  acceperant.  Be- 
nedictus  VI  tristem  habuit  exitum;  nam  sce- 
leratissima  factio  a  Crescentio  patricio  et 
Francone  cardinali  diacono  excitata  ,  Pon- 
tificem  in  vincula  coniectura,  an.  974  iugu- 
lavit.  Idem  Franco  pontificatum  invasit , 
imposito  sibi  nomine  Bonifacii  VII.  Sed  exa- 
cto  vix  mense,  raetuens  sibi  a  comitibus  Tu- 
sculanis,  expilata  Vaticana  basilica,  aufugit 
Constantinopolim  ^ 

Donus  II  —  Eodem  adhuc  anno  974  ad 
summum  pontificatum  evectus  fuit  Donus 
II,  Roraauus;  qui,  nuUa  re  ad  posteritatis 
memoriam  insignis  ,  anno  insequenti  vita 
excessit. 

101.  Benedictus  VII  Pontifex  {an.  975) 
—  In  eius  locura  (ante  diem  25  mens.  mart.) 
subrogatus  est  Benedictus  VII ,  Romanus , 
antea  episcopus  Sutrinus,  qui  Ecclesiam  gu- 
bernavit  usque  ad  an.  984.  Is  pontificatus 
sui  initio  Romae  synodum  coegit ,  in  qua 
pseudo-pontificem  Bonifacium  VII  condem- 
navit  et  excommunicavit  ^ ;  alteram  svno- 
dum  celebravit  contra  ordinationes  simonia- 
cas  ,  in  qua  edita  constitutione  ad  omnes 
praesules  ,  principes  et  fideles  totius  orbis 
christiani,  secundum  Patrum  regulas  severe 
prohibuit,  ne  ullum  pretium  pro  sacris  Ordi- 
nibus,  ab  Ostiario  usque  ad  Sacerdotium,  ac- 
ciperetur;  mandavitque,  ut  si  quis  presbyter 
aut  diaconus,  ad  episcopatura  delectus,  a  suo 
archiepiscopo  sive  metropolita  sacram  ordi- 
nationem  gratis  accipere  non  posset.Romam 
veniret,  ibique  sine  simoniae  periculo  conse- 
craretur;  concessit  tamen  admitti  posse,  si 
post  acceptas  ordinationis  chartas  aliquid 
sponte  et  solius  gratiae  causa  offcrretur  ^. 

.  Idem  PontifexSergium,  metropolitamDa- 
mascenum,  a  Saracenis  eiectum,  humanissi- 
me  excepit,  eique  concessit  Romae  ecclosiam 
s.  Alexii ,  in  qua  cum  monachis  sacra  face- 
ret;  litteras  accepit  a  Piligrino  episcopo 
Laureacensi,  qui  Pontificem  certiorem  red- 
debat,  Hungarorum  gentem  ad  suscipiendam 
christianani  fidem  essebene  dispositam,  huic- 
que  nogotio  valde  profuturum,  si  pro  iis  e- 
piscopi  constituerentur;  addebat  Piligrinus, 


'  r.aronius  el  Pafri,  ad  an.  974. 

-  iiflcni,  ad  an.  975. 

3Lal)l)e,  Concil-  t.  IX,  p.  1-213. 


VSQVE   AD   PONTIFICA.TVM   S.  OREOOIin    VII. 


263 


olini  in  Pannonia  aliisquo  locis,  i[nae  Ilun- 
»rari  ocouparunt,  qnnm  ea  ossent  sub  Roiua- 
noruni  iniperio ,  sopteni  oxititisso  episcopa- 
tus,  Lanreacensis  antistitis  suiYraiianeos,  ro- 
gabatqne  Pontiticeni,  ut  Laureacensis  eccle- 
siae  priviloiria  restituere  clig"naretur.  Bene- 
dictus  VII  ecclesiam  Laureacensem  ab  obe- 
dientia  Sjilisburgensis  exeniit,  in  metropolim 
erexit ,  eique  in  rebus  sacris  snbiecit  eccle- 
sias  Pannoniae  inferioris  et  Moesiae  ;  Salis- 
burgensi  vero  archiepiscopo  subditos  voluit 
antistites  Pannoniae  superioris :  de  (lua  re 
epistolara  dedit  ad  episcopos  Crermaniae,  ad 
Ottonem  imperatorem  II,  et  ad  Henricum 
ducem  Bavariae  '.  Benedictus  YII  die  fun- 
ctusest  an.  984,  vi°  idus  iulii,  cum  regnasset 
annos  araplius  novem. 

102. Ofto  II  et  III  imperatores  Occidentis 

—  Anno  973  imperator  OttoM.lMagdeburgi 

vita  excessit.  Tunc  imperavit  Otto  II,  eius 

tilius,a  loanne  Pp.  XIII,ut  vidimus,  solerani 

ritu  Romae  coronatus.  Is  Theophanonem , 

Romanill  imperatoris  Graecorura  liliam  uxo- 

rera  duxerat ;  Henricuni   ducera  Bavariae , 

qui  cum  Slavis  et  Danis  rebellaverat,  sube- 

git  et  rebelles  ad  obsequiumreduxit.  An.981 

a  Benedicto  Pp.  YII  evocatus  contra  Cen- 

cium  seu  Crescentium  patricium,qui  Romae 

principatum  usurpabat,illum  in  ordinera  re- 

degit :  tunc  bellum  suscepit adversus  Graecos 

in  Apulia:  sed  magna  clade  affectu-;,  Romam 

regressus  est,  ubi  an.  983  obiit.  Ei  successit 

Otto  III,  filius  eius,  rex    Germaniae  atque 

Italiae  coronatus  a  Willegiso  Moguntino  et 

loanne   Ravennatensi  archiepiscopis.  Pro- 

pter  iuniorem  Ottonis  aetatem  regni  admi- 

nistratio   \Yillegiso    archiepiscopo    Mogun- 

tino,  vegis  vero  institutio  Theophanoni  ma- 

tri,  Adeiaidi  aviae  et  Gerberto  monacho  do- 

ctissirao  demandata  fuit.  An.  990  Otto  III 

Romae  a  Gregorio  Pp.Y  solemni  ritu  irape- 

rator  inauguratus  est,  et  unctusfuit;  impe- 

ravit  usque  ad  annum  1002.  Praefati  impe- 

ratores,  si  siraultatem  Ottonis  I  cum  loan- 

ne  XII,  supra  relatam,  excipias,  Ecclesiam 

pro  officio  suo  defenderunt,  episcopis  ad  in- 

staurandara  disciplinara  et  corrigendos  cleri 

et  populi  mores  opem  tulerunt,  operam  quo- 

que  praestiterunt  religioniscliristianae  pro- 

pagationi  inter  populos  Slavos. 

103.  Rerum  status  in  Gallia  —  In  Gal- 
lia  Ludovico  regi  lY,  an.  954  defuncto,  suc- 
cessit  Lotharius  ,  filius  eius  ,  qui  regnavit 
usque  ad  a^.  986.  Quura  autem  is  careret 
virtute  necessaria  ad  conterendas  interiores 


regni  divisiones  et  vindicandam  regiam  au- 
ctoritatem  a  magnatuni  amhitione  atque  ar- 
bitrio,  tum  roipuldicao  cuni  religionis  sta- 
tus  sub  eius  principatu  detrimenta  subiit. 

Postea  regnum  oxcepit  Ludovicus  YeCa- 
rolovingica  dynastia  rex  ultimus,  qui  anno 
sequente  mortuus  est.  An.  987  post  mortem 
Ludovici  Y,  proceres,  ecclesiastici  et  laici , 
praetermisso  Carolo  duce  Lotharingiae  et 
Ludovici  Y  patruo,  regem  elegerunt  Hugo- 
nem  Capetum,  ducem  Franciae  et  coraitem 
Parisiensem,qui  rebus  fortiter  gestis  sui  ad- 
mirationem  et  spem  magnam  apud  omnes 
exciverat.  Ab  eo  tertia  Francorum  regum 
dynastia,Capetingorum  dicta,  incepit.  Caro- 
lus  dux  Lotharingiae,  iura  sua  armis  vindi- 
care  tentavit;  sed  ab  Hugone  superatus  et 
custodiae  traditus,  an.  991  obiit.  Hugo  au- 
tem  usque  ad  an.  996  regnavit. 

Hugo  de  republica  bene  meruit ,  auctori- 
tatera  regiara  instauravit,  ecclesiis  et  mona- 
steriis.praeter  ius  eligendi  suos  abbates,  red- 
ditus  quoque  a  postremis  Carolovingicae  pro- 
sapiae  regibuspublicarura  necessitatum  spe- 
cie  usurpatos,  restituit,  et,  quantum  fieri  po- 
terat,  a  proceribus  restitui  curavit;  sed  gra- 
ves  turbas  excitavit  in  causa  Arnulphi  ar- 
chiepiscopi  Rhemensis,  quas  explicabimus, 
de  pontificatu  loannis  XY  agentes. 

104.  Viri  illustres — Post  dimidium  au- 
tem  huius  saeculi  praeter  alios  vitae  san- 
ctitate  claruerunt  et  Ssrum  honores  conse- 
cuti  sunt  hi  qui  sequuntur:  inter  episcopos, 
Udalricus  Augustanus,  Conradus  et  Ge- 
bhardus  Constantiensis  \  Wolfangus  Ratis- 
bonensis  —  qui  canonicorum,  monachorum, 
monialium  et  populi  christiani  moribus  et 
disciplinis  instaurandis  atque  promovendo 
litterarura  studio  praeclai^ara  operam  nava- 
vit  -  —  ,  Adalbertus  Pragensis  ^,  Gerardus 
Tullensis^,  Dunstanus  Cantuariensis  ^,  E- 
thelwoldus  Wintoniensis ^  et  Oswaldus  E- 
boracensis'^ ;  Eduardus  rex  Angliae  et  raar- 
tyr^;  inter  raonachos,  Maiolus  abbasClunia- 
censis,  qui  in  multis  coenobiis  disciplinam 
restituit  ^;  Rarauoldus  abbas  Ratisbonen- 
sis  '"^  Abbo  abbas  Floriacensis  ";  Nilus  fun- 
dator  monasterii  Cryptae  Ferratae  '^;  Hatto, 


'  Labbe,  loc.  cit.,  p.  716. 


1  Buller,  Vies  des  SS.  26  nov. 

2  .Mabillon,  Acla  Ord.  S.  D.  saec.  V,  p.  812. 

3  Bolland.,  Acta  SS.  t.  III,  apiil.  p.  174. 

4  Bollanil.,  Ibicl.  23  april. 

•'5  Ibifl.  t.  IV  maii,  p.  341—«  Ibid.  1  aug. 
7  Ihid.  21)  lebr. 

«  Iljiil.  18  mart.  —  »  Mabillon,  loc.  cit.  t.  VII. 
lOBollancJ.,  Op.  cil.  l.  III  iun.  p.  111. 

11  Ibid.  13  oct. 

12  Ibid.  t.  VII  sept.  p.  279. 


264 


EPOCHA    VI.    A.    CAROLO    M. 


Bruno  ,  et  Bernoldus  raonachi  in  Suevia  ; 
Nicon  monaclius  Armenus,  qui  in  Armenia, 
in  insula  Creta,  in  Peloponeso  aliisque  Grae- 
ciae  partibus,  evangolistae  uiunere  functus, 
innumeros  ab  errore  ad  catholicam  veritatem 
convertit;  demum  Edita,  Edgari  regis  An- 
giiae  filia,  etWulfilda  abbatissae  inAnglia'. 
Inter  scriptores  huius  aetatis  numerantur 
Gerbertus  ,  patria  Arvernus  ,  monachus  et 
magister  scholae  episcopahs  Rhemensis,  ar- 
chiepiscopus  primo  Rhemensis  ,  deinde  Ra- 
vennatensis,  postremo  papa  sub  nomine  Sil- 
A^estri  II,  ut  suis  locis  videbimus;  qui  inge- 
nio  acerrimus,  artibus  liberalibus,  in  primis 
litteris  mathematicis  aliisque  valde  erudi- 
tus  ,  praeter  alia  scripsit  epistolas  varias  , 
tractatus  de  geometria,  de  rhetorica  et  ma- 
thesi,  item  tractatum  de  corpore  et  sangui- 
ne  Domini.  yEIfricus,  cognomento  Gramma- 
ticus,  ex  abbateMalmesburiensi  archiepisco- 
pus  Cantuariensis,  reliquit  grammaticam 
saxonicam ,  lexicon  anglo-saxonicum ,  ver- 
sionem  saxonicam  V.  et  N.  Testamenti , 
homiliam  de  corpore  et  sanguine  Domini. 
(Ecumenius ,  scriptor  graecus ,  qui  e  Pa- 
tribus,  praecipue  e  s.  loanne  Chrjsostomo, 
collegit  Catenam  seu  expositionem  in  Acta 
Apostolorurn  ,  in  Ejnstolas  D.  Pauli  et  in 
Catholicas  ^.  Luitprandus,  e  diacono  Tici- 
nensi  episcopus  Cremonensis ,  qui  praeter 
legationem  suam  ad  Nicephorura  Phocam  , 
imperatorem  Graecorum,  scripsit  historiam 
rerum  gestarum  a  teraporibus  Arnulphi  re- 
gis  et  deinceps  ^[;  de  eius  auctoritate  iam  di- 
ximus  *.  Ratherius,  e  monacho  Lobiensi  e- 
piscopus  Yeronensis,  vir  peritus  sed  non- 
nunquam  ferventior  quam  prudentior,  prae- 
tcr  alia  edidit  epistolam  synodicam  ad  pre- 
sbyteros  suos  et  volumen  Perpendiculorum 
seu  de  conteraptu  canonum  '.  Atto  episco- 
pus  Vercellensis ,  bonarum  artium  fautor 
insignis,  qui  reliquit  Capitulare,  Commen- 
tarios ,  Episiolas  et  Sermones  ^.  Abbo  ab- 
bas  Floriacensis ,  qui  praeter  epistolas  et 
opuscula  aliquot,  edidit  collectionem  cano- 
num,  epitomen  de  Yitis  RR.Pontificum  ,  et 
vitam  s.  Edmundi  regis  Angliao  *.  Aimon 
monachus  Floriacensis  ,  qui  scripsit  histo- 


'  Bollanil./lc«a  .S'5.;  Butler,  rie?  desSS.—  Vita  S.Ni- 
conis  e.xlal  apud  .Marlene,  Colle.cl.  ampl.  Script.  l.  VI , 
p,  8:!8. 

2  Prodierunt  praece  el  laline  Paris.lGSI,  2  vol.in-fol. 

3  Anlverp,  lCiO,  in  fol ;  Mlgnc,  Palr.  lat.  l.  CXXXVI. 
M'ag.  2i7  ct  "219. 

•'  Veron.  1705,  in  fol.;  Migne,  loc.  cit. 
«  Vcrcell.  17f;8,  2  vol.  in-fol ;  Migne,  Uiid.l.  CXXXIV. 
"  Mat.illon,  Arla  Ord.  S.  IJ.  t.  VIII:  Migne,  ibtd.  l. 
CXXXIX. 


riara  Francorum,  carmen  de  fundatione  coe- 
nobiiFloriacensis  et  vitam  s.  Abbonis  '.  Wi- 
tikindus  monachus  Corbeiensis  in  Saxonia, 
qui  praeter  alia  dedit  annales  Henrici  Au- 
cupis  et  Ottonis  M.  -.  Burchardus ,  e  mona- 
cho  Lobiensi  episcopus  Wormatiensis  ,  qui 
reliquit  volumen  magnura  canonum,  in  quo 
tum  Conciliorum  decreta  et  Patrum  senten- 
tias,tum  RR.  Pontificum  Decretales  et  prin- 
cipum  Constitutiones  coUegit  ^. 

105.  loannes  XIV Pontifex  (aw.984)  — 
Post  obitum  Benedicti  Pp.  YII  anno  984 
in  Petri  cathedram  translatus  fuit  Petrus 
episcopus  Ticinensis  ,  qui  ex  reverentia  in 
principemApostoIorura,rautato  suo  noraine, 
assumpsit  nomenloannisXIY^^.Yerum  anti- 
papa  Bonifacius  YII^  seu  Franco  cardinalis, 
Constantinopoli  Romam  redux  ,  seditionem 
excitavit  et  loannem  XIY  arci  Hadrianae 
seu  castro  s.  Angeli  inclusit,  in  quo  Ponti- 
fex  post  menses  circiter  octo  a  sua  electione 
aut  fame  aut  veneno  extinctus  est.  Franco 
vero,  iam  duorura  Pontificura  nece  infamis, 
iterum  Apostolicam  Sedem  invasit,  sed  pau- 
lo  post  repentina  morte  sublatus  fuit  ^ 

106.  loannes  XV  Pontifex  {ayi.  985)  — 
Post  mortem  loannis  XIY  (935)  regimen 
Eeclesiae  deraandatura  fuit,  mense  decerabri, 
loanni  XY,  Romano.  Inter  utrumque  coUo- 
cant  nonnulli  alium  loannem,  filium  Rober- 
ti,  post  menses  4  mortuum,  qui ,  quia  non- 
dum  consecratus  obiisset,  ut  censet  Pape- 
brochius  *^,  vel  quia  non  fuit  legitirae  ele- 
ctus,  ut  putat  Pagi  '^,  in  RR.  Pontificum 
serie  praetermittitur. 

loannem  XY  vix  inauguratum  vexare 
coepit  Crescentius  Nomentanus,  qui  titulo 
Consulatus  castrum  s.  Angeli  occupaverat 
atque  in  urbe  tjTannidem  arriperat  ^.  Pon- 
tifex  confugit  in  Hetruriam  ,  missisque  in 
Germaniara  legatis  auxilium  Ottonis  III  im- 
ploravit.  Quod  ubi  audiverunt  Romani ,  po- 
tentiam  Ottonis  veriti,  Pontificera  in  urbem 


'  Duchcsne,  Iliat.  Franc.  t.  III. 

2  Meibom.,  Scriptor.  rer.  Gerinnn.  f.  I. 

3  Colon.  ir)i8,  Pari.^i.  1519;  Migne,  loc.  cit.  t.  CXL. 

•*  Revercnlia  erga  Aposl.  Principem  causa  fuit  niu- 
landi  nominis  Rom.  Pont.,  niininie  vero  ea  quae  Octa- 
viano  el  Franconi  (p.2o7  et  2G2)  paulo  ante  praegres- 
sis.  Cf  Papclirocliium  in  Conutu  Chronico-Uislorico 
ad  loan.  XI\\  p.  27  i,  n.  .3. 

''  Baronius  el  Pagi,  ad  an.  98 i- 985. 

'''  Cimat.  Clironul.  Ilixl.  —  "^  Critica  ad  an.  9SG. 

8  «  Novns  tyrannus,  inquit  Baronius  ad  an.  985,  g  1, 
exurgit  in  Urbe ,  quac  hactcnus  fuerafc  Albericorum 
violenlia  conculcata  atque  dcpressa.  Fuit  hic  Crescen- 
lius  Nomentanus,  qui  lilulo  Consulatus  munitionem  s. 
Angcli  possidere  aggressus  est:  quam  adcplus  ,  inde 
infcst.irc  noiiniliil  coepil  ipsuin  loanneni  Pontificem  b. 


VSQYE    AD    PONTIFIOATVM    S.    OREOORII    VII. 


265 


revocariint  et  honorilice  exeoperunt '.  loan- 
nes  XV  traMquillitatem  adeptus!,  ecciesiaruni 
regimini  se  dedit;  ast  cum  Huj^rone  Capeto, 
rege  Galliae,  simulfatem  liabuit  in  causa  ec- 
clesiae  Rlicmensis,  qui,  (luod  civitatem  Rlie- 
raensemCarolo  duci  Lotliariniriae  proditlisso 
diceretur,  a  regc  ad  svnodale  iudicium  vo- 
catus,  respondit,  se  solius  Papae  iudicio  ob- 
noxium  esse.  Quapropter  causa  Romara  mis- 
sa  fuit.  Verum  rex  morae  impatiens,  an.  991 
synodum  episeoporum  13  Rhemis  coegit,  in 
qua  ab  Arnulplio  confessionis  et  abJicatio- 
nis  libeUus  fuit  extortus  et  depositionis  sen- 
tentia  in  eum  lata.  Posthac  in  locum  eius 
ordinalus  fuit  Gerbertus  monachus,  primum 
Ottonis  III,  deinde  RobertitiliiHugonis  prae- 
ceptor ,  Arnulphus  vero  custodiae  traditus. 
Quum  in  hac  causa  canonum  praescripta 
manifeste  fuissent  spreta,  loannes  Pp.  XV 
omnes  episcopos,  qui  Ariiulphura  deposue- 
rant,  etGerbertum  ordinaverant,  sacris  in- 
terdixit.  Rex  eos  defendere  conatus  est  in  e- 
pistola  ad  Pontifieem  data.  Gerbertus  epi- 
scopos  excitavit,ut  interdictum  spernerent, 
neque  legatum,  si  quem  Pontifex  mitteret , 
susciperent;  praeterea  ad  defendendam  cau- 
sam  suam  multa  petulanter  et  Apostolicae 
Sedi  iniuriosa  scripsit.  loannesXVin  Gallias 
legavit  Leonem  abbatem,  qui  an.  995  in  sy- 
nodoMosomensi  Gerbertum  a  sacris  suspen- 
dit  usque  ad  sjmodum  Rhemensem,  calendis 
iulii  habendam.  In  hac  synodo  Gerbertus  fuit 
depositus  ,  Arnulphas  restitutus  et  InterLli- 
ctum  solutum.  Verumtamen  Arnulphus  non 
nisi  post  mortem  Hugonis  regis  sedem  Rhe- 
mensem  recepit.  Gerbertus  autem  consiliis 
Leonis  legati  ad  saniorem  mentem  reversus 
est,  relictisque  Rherais  transiit  ad  Ottonem 
III,  poenitentiam  egit,  et  quae  male  scripse- 
rat,  emendavit.  Postea  a  Gregorio  Pp.Vcrea- 
tus  fuitarchiepiscopus  Ravennatensis,  etpost 
eius  mortem  summum  pontificatum  accepit, 
ut  infra  videbimus  -. 

An.  993  loannes  synodum  Romae  habuit, 
in  qua  Luitolphus,  episcopus  Augustanus, 
libelium  legit  de  vita  et  miraculis  ven.  Udal- 
rici ,  quondam  ecclesiae  Agustanae  antisti- 
tis,  et  Pontifex,  vitae  sanctimonia  et  mira- 
culis  Udalrici  perspectis,  eum  in  Ssrum  nu- 
mero  habendum  esse  decrevit^.  Anno  se- 
quenti  alteram  synodum  Romae  coegit  in 
causd  s.  Adalberti ,  episcopi  Pragensis.  Hic 
an.  983  Ditmaro  in  ecclesia  Pragensi  suc- 
cesserat,  sed»cum  cleri  et  populi  moribus 

'  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  985. 

2  \\mo,Vita  fi.AS^boni.t;  Labbe,Concil.  t.iX,  p.738  sq. 

3  Labbe,  Concil.  l.  IX.  p.  7-il ;  Baron.,  od  an.  993. 


corrigendis  diligenter  adlaboraret ,  eorum 
animos  sibi  contrarius  expertus  est ;  quapro- 
pter  Romam  profectus,  e  l^ontificis  consensu 
episcopatum  dimisit  ot  monasticum  institu- 
tara  professus  est'.  PostSannos  Pragenses, 
eniendationera  polliciii,  episcopum  suum  re- 
petiverunt,  eaque  de  causa  duos  legatos  ad 
Apostolicam  Sedem  miserunt.  loannes  XV 
in  Roraana  synodo  re  diligenter  discussa  , 
s.  Adalbertum  Pragam  remisit  ea  lege  ,  ut 
si  Pragenses  vitam  suamnon  corrigerent , 
eos  secure  desereret.  Paruit  Adalbertus,  secl 
cum  populus  in  delictis  suis  pergeret,  an.995 
rursus  Bohemiam  reliquit  ct  Romam  regres- 
sus  est. — De  hocPontifice  etiam  dicitur  ci- 
vitatera  Ferrariara  concessisse  Thedaldo 
proavo  Coraitissae  Mathildis,  quicum  raulta 
erat  dilectione  coniunctus  ^.  E  vita  migravit 
an.996cura  annum  Pontificatus  undeciraum 
attigisset.  Ilic  fuit  in  armis  eruditissi- 
jnM5,scribit  MartinusPolonus,eif  multos  li- 
hros  composuit  ^. 

106.  Sanctorum  canonizatio  —  Obser- 
vant  periti,  decretum  canonizationis  s.Udal- 
rici,  in  supra  dicta  Romana  synodo  a  Papa 
loanne  XV  editum,  esse  priraum  indubita- 
tae  fidei  monuraentura  de  sollemni  per  Ro- 
manum  Pontificem  Canonizatione  "*.  Nova- 
tores  qui  Ssrum  cultum  impugnaverunt,  e- 
tiam  ritum  canonizandi  Servos  Dei  oppugna- 
runt.  Dallaeus  %  Walcliius  '^,  Mosheira  '^  il- 
lum  traduxerunt  veluti  recensCathoIicorum 
comraentum  antiquis  Christianis  ignotum. 
Hospinianus  ^,  Fabricius^Middleton  ^*',  con- 
tenderunt ,  istum  ritum  esse  superstitiosum 
et  ex  ethnicorum  apotheosi  ortum.  Eorum 
assertiones  et  dieteria  inter  alios  doctissime 
confutavit  Card.  Lambertinius  ,  postea  Be- 
nedictus  Pp.  XIV,  in  exiaiio  suo  opere  De 
servorum  Dei  beatificatione  et  canoniza- 
tione.  Reipsa  ritus  canonizandi  Sanctos  non 
in  ethnicorum  apotheosi,  sed  in  doctrina  ca- 


'  Labbe,  Concil.  i.  IX,  p.  732 ;  Paei,  Critica  ad  an. 
989  et  994;  Bolland.,  Acla  SS.  t.  III  .^pril.  p.  174. 

2  Auctor  Anonymus  in  Vila  Comilissae  Mathildis, 
C.4,  apud  Leibnitiura  (t.l Script.  Rrr.  Dninsvicensixim, 
p.  69"2)  etapud  Muratorium  (t.  5  l\er.  Italic.  p.  391). 

3  7/1  Chron.  p.  34i. 

*  Pagi  ad  an.  993,  §  2 ;  Marcus  Velserus ,  p.  587  ; 
Boiland.  die  4  iulii;  Fontaninus,  in  Coclice  Canoniza- 
tionnm,  p.  1. 

^  L.  III,  c.  21. 

*^  Ilisloria  canonizat.  Caroli  M.  p.  IG. 

'''  Instilut.  hist.  eccl.  saec.  IX,  part.  II,  c.  3  n.  4 

8  De  origine,  progres,  caeremon.,  el  ritibus  festo- 
rum,  c.  G. 

'-^  liibliofjraphia  antiquaria,  c.  8. 

10  Coiiformites  des  ceremonies  modernes  avec  les 
anciennes,  c.  7 ;  et  in  Praelat.  ad  Librum  Letlre  ecrite 
de  Eome. 


266 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO   M. 


tholica  de  Ssrnm  cnltn,  invocatione  et  inter- 
cessione  fundatar,  neqne  est  novum  Catho- 
licorum  corainentnm,  sed  oritur  ex  antiquis- 
sima  Ecclesiae  disciplina  colendi  et  invocan- 
di  Sanctos,  qni,  non  privatornm  sed  Eccle- 
siae  iudicio  fuerint  probati. 

A  primis  quippe  Ecclesiae  saeculis  Chri- 
stiani  martyres  eorumque  reliquias  cultu 
pubhco  honorarunt,  uti  vetnstissima  monu- 
menta  testantur.  Postea  pari  veneratione 
coluernnt  eos,  quipost  heroicarura  virtntum 
exercitium  in  pace  obierant,  miraculisque 
claruerant.  Ne  vero  hic  honor  seu  cultus 
tribneretur  iis,  qui  eum  non  meruissent,ne- 
cesse  erat,ut  praecederet  Ecclesiae  iudicium. 
Hinc  nemo  a  Christianis  in  Sanctorum  nu- 
mero  colebatur,  prinsquara  eius  sanctitas 
ecclesiastico  indicio  esset  probata. Ideo  Men- 
surius,  episcopns  Carthaginensis,  prohibuit 
Christianis,  ne  ut  martyres  colerent  eos,  qui 
sponte  coram  ethnicis  professi,  se  Scriptu- 
ras  habere,  nolle  tamen  tradere,  fnerant  oc- 
cisi  K  Ideo  Caecilianus,  archidiaconus  Men- 
surii ,  Ludmillam  reprehendit;  qnod  ante 
communionem  oscularetur  ossa  cuiusdam 
vel  non  martyris  vel  non  ut  tahs  probati  ^. 
Ideo  s.  Anselmus  ^  aliique  episcopi  aUquan- 
do  snstnlernnt  cultum,  errore  populi  nun- 
nullis  tamquam  beatis  tributum  ^. 

Omni  igitur  tempore  extitit  certus  cano- 
nizandi  ritus,  qui  antiquitus  simplicior,  po- 
stea  pluribus  solemnitatibus  auctus  est.  In 
primis  Ssrum  vita,  virtutes,  miracnla  inqui- 
rebantur  et  discutiebantur  ,  et  audiebatur 
iudicium  ecclesiasticnm  ,  quo  ilhs  publicus 
cultus,  cuins  initium  in  elevatione  eorum 
corporum  consistebat ,  deccrnebatur.  Hunc 
cnltum  publicum  episcopi  dccerncbant  in 
suis  dioecesibus,  eratque  species  canoniza- 
tionis  particnlaris  seu  potius  beatificationis; 
quae,  dum  aliorum  opiscuporura  approbatio 
Romanique  Pontiticis  exprcssus  vel  tacitus 
consensus  acccdebat,  fiebat  universalis  et 
rationem  canonizat.ionis  accipiebat.  RR. 
quippe  Pontifices  tnm  ante  tnm  post  loan- 
nem  XV  in  decernendo  martyribns,  et  con- 
fossoribus  cultu  summum  habucre  ius.  Po- 
stea  Alexander  III  alii^iue  deincops  Pontifi- 
ces  gravibus  iustisque  dc  causis  ins  beatifi- 
candi  et  canonizandi  servos  Dei  A[)ostolicae 
Sedi  reservarunt.  Notum  autora  est,  quanta 
severitate   Ecclesia   iudicium  instituat  de 


1  S.  Aiipuslin.,  Brpvicnl.  colhit.  III,  c.  13,  n.  ITi. 

2  I).  Oplat.  Milcvitai)..  Cunlra  Parmnn.  I.  I,  c.  16- 
^EpiHt.h\,  I.  :t. 

^»  (;.  Lupus.  Annol.  ad  IV  Concil.  Ri)nian. ,  .v.  Len- 
nis  IX. 


praechms  seu  heroicis  virtutibus  ct  mira- 
culis  eorum,  de  quorum  canonizatione  quae- 
ritnr,  et  nemini  Ssrnra  honores  decernat,  de 
cuius  sanctitate  post  diligentissimam  inqui- 
sitionem  non  constet '. 

107.  Ecclesiae  stafus  in  Hispania  —  In 
Hispania  post  Ramirum  II  ab.  an.  9.50  usque 
ad  955  regnavitOrdinius  III,  fllius  eius.  Huic 
successit  Sanctins  I,  frater  eius.  Verum  in- 
ter  christianos  Hispaniae  principes,  qui  an- 
tea  collatis  viribus  pro  patriae  et  Religionis 
hbertate  et  defensione  contra  Mauros  cer- 
taverant,  iam  enasci  coeperunt  dissensiones. 
Ferdinanrius,  comes  Castellae,  Sanctium  re- 
gem  deturbavit  et  in  eius  locum  constituit 
Ordoninm,  Alphonsi  IV  filiura,qui  Urracam, 
Ferdinandi  sororem,  duxerat  uxorem.  San- 
ctius  confugit  ad  Abderam,  califam  Cordu- 
bensem  ,  eiusqne  ope  regnum  recuperavit. 
An.  967  Sanctio  I  successit  Ramirns  III,  fi- 
lius  eius  quinquennis,Theresia  matre  et  El- 
vira  amita  eius,  magnae  prudentiae  feminis, 
regnnm  administrantibus.  In  Navarra  vero 
ab  an.  925  usque  ad  970  regnavit  Garsias  I, 
qnem  an.  970excepit  SanctiusII. — Atcorai- 
tes  Castellae,Gallaeciae  etLegionis  a  Rami- 
ro  rege  III  defecerunt,  et  Vereraundum  II , 
Ordonii  III  filium,  regera  crearunt,  unde 
bellum  civile  enatum  est.  Bello  civili,  anno 
982  morte  Ramiri  extincto,  accessit  belium 
Mauricum.  Al  Manzor,  Maurorum  princops, 
christianorum  principura  dissensionibus  nsus 
in  eorum  regionesirrupit,Legionemaliasque 
monitissiraas  urbes  cepit  et  vastavit,  Chri- 
stianos  multos  caedit,  alios  in  montes  Astu- 
riae  et  Gallaeciae  fugavit ;  posthaec  exer- 
citum  duxit  in  Navarram  ,  Sanctinra  regem 
superavit  et  in  fugam  egit ;  deinde  invasit 
Gallaeciam  ,    eiusque   urbes   Conimbriam  , 
Compostellam  et  alias  devastavit ;  occupa- 
vit  etiara  Castellara.  Demum  Veremundus 
rex  ,  Garsias  comes  Castellae  et  Sanctius 
rex    Navarrae  ,  inito  foedere  et  coniunctis 
viribus,  Manros  aggi^essi  sunt,  et  post  acre 
certamen  eos  anno  998  vicernnt.  Verutnta- 
raen  his  bellis  raala  ingcntia  ccclesiis  illata 
sunt,et  christiani   principes  non  nisi  post 
plurcs  annos  pluraque  certamina  res  suas 
rcstitucrunt. 

108.  Gregorius  V  Pontifex  {an.  996) — 
Postiiuam  loannes  Pp.  XV  e  vita  migravit, 
prororcs  Romani,qnum  eo  tempore  Otto  III 
in  Italiam  advenisset,  sentontiani  eius  de  e- 

« 

'  Cf  Bcnedict.  XIV  ,  I)p  xervorum  Dei  hpaliftcaUone 
cl  canoniz-alione;  Mabillon, /'rdr'/.  saec.V.liened.  n.!)'.); 
Papchrocli.  J)e  solemnium  canoni:-(ilionum  iniliis 
aUjue  proijrcssdnis,  Diss.  \X  in  Conalu  cliron.  Iiisl. 


VSQVE    AD   PONTIFIC.VTVM    S.  (■JKEaOUII    VII. 


267 


ligendo  Pontitice  oxqnisioviint;  ct  pontifox  e- 
lectus est  (iregorius \',  antoa  ap[K'liatu.s  Bru- 
no,  Germanus,  rep:ia  Ottonis  altinitate  cla- 
rus,  eiusqno  capcllanus,  litteris  eruditus  et 
ab  adolescontiaclero  adscriptus  '.  Is  quo  die, 
subdit  Sandini ,  Pontiticem  croatus  fuerit, 
non  comporio.  Ante  diem  tamou  postremum 
maii  iniisse  honorem  summum ,  pro  corlo 
atfirmaverim.Ea  enim  die,quaesolemniscrat 
Pentecostes  Ottonem  III ,  cuius  favore  au- 
ctus  fuerat  dijrnitatc  tanta,  imperatorem  co- 
ronavit ,  et  Advocaiwn  Ecclesiae  s.  Peiri 
effecit'^.  In  sjnodo  coram  eo  Romae  liabita, 
collefrium  Septemvirum  Imperatori  crean- 
do,  salva  R.  Pontilicis  coufirmatione,  insti- 
tuit;  sed  huic  de  institutione  septem  electo- 
rum  sententiae  alii  contradicunt  ^ 

Imperator,  habito  cum  Romanis  placito  , 
Crescentium  patricium  ,  qui  loannem  XV 
multis  iniuriis  affecerat,  exilio  multare  con- 
stituit,  sed  propter  precos  Gregorii  V  eidein 
pepercit.  At  cum  Otto  III  in  Germaniam  es- 
set  regressus,  Crescentius ,  qui  ex  arce  Ha- 
driana  urbi  tyrannice  imperabat ,  Grego- 
rium  Pp.  Y  eiecit,  et  in  eius  locum  intrusit 
loannem  episcopum  Placentinum.  Gregorius 
se  contulitTicinum,  ibique  coacta  anno  997 
synodo  Crescentium  anathemate  perculit. 
Otto  III,  audita  Pontificis  eiectione,  in  Ita- 
liam  rediit.  Gregorium  V  Ticino  Romam  re- 
duxit,  et  Crescentium,  expugnata  arce  Ha- 
driana,  capite  mulctavit.  loannes  vero  anti- 
papa,  qui  ex  urbe  fugerat,  a  militibus  inter- 
ceptus,  auribus  naribusque  praecisis  et  ocu- 
lis  erutis,  custodiae  traditus  fuit  ■*. 

Gregorius  Y  in  sedem  suam  restitutus  , 
an.  998  Romae  27  episcoporum  synodum 
celebravit.  In  eo  potissimum  actum  est  de 
matrimonioRoberti  regisGalliae,  qui  an.996 
patri  suo  Hugoni  Capeto  successerat,etBer- 
tam  Odonis  comitis  Aquitaniae  viduam , 
quamvis  suam  consanguineam,  uxorem  du- 
xerat.  Pontifex  coniugium  Roberti  cuni  Ber- 
ta  declaravit  nuUura,  hanc  et  illum  poeni- 
tentiae  7  annorum  subdidit,  eisque  anathe- 
ma  coraminatus  est ,  nisi  se  ab  invicem  se- 
pararent ;  episcopos  vero,  qui  incestis  nuptiis 
interfuerant,  a  communione  suspendit,  do- 
nec  ad  Apostolicam  Sedem  venirent  satisfa- 
cturi ;  mandavit  etiam  Roberto  regi,  ut  Ar- 


'  Baronius  el  P;ipi,  ad  an.  90(5. 

2  Ditmarus,  Ili).  lY,  inler  Scriplor.  Brnmvicens.  I.  I. 

3  Cf  SaniJirii,  Vitac  ItR.Ponlif.  annol.  3  ad  Gregor. 
V;  ubi  varias  seiftenlias  de  origine  seplem  eiectorura 
imperii  recital ;  concludifque,  tum  post  lum  ante  insti- 
tulum  eiectorura  coilegium,  summum  ius  confirmandi 
eleclionem  fuisse  apud  11.  I^ontificem. 

*  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  9y(J-98. 


nulphum  ,  sub  Ilugono  patre  eius  archiopi- 
scopatu  RhcmoDsi  itrivatum  ',  restitueret. 
Robortus,  caetorum  valdopius,  Pontificis 
monitis  paruit,  Arnul|)hum  restituit,  et  di- 
missa  Berta  uxorem  duxit  Constantiam,  fi- 
liam  Willelmi  coraitis  Tolosani  -. 

In  eadem  svnodo  Stephanus  episeopus  Val- 
lavensis  depositus  fiiit,  quod  a  Widone  de- 
cessore  suo,  adhuc  vivcuLe,  sine  cleri  et  po- 
puli  voluntate  fuisset  olectus  et  a  duobus 
tantum  episcopis  alterius  provinciae  ordina- 
tus;hi  duo  episcopi  a  coramunione  suspensi 
sunt,  donec  Sedi  Apo.stolicae  fecissent  satis, 
et  ad  clerum  populumque  Vallavensem  re- 
scriptum,ut  novum  episcopum  eligeivnt,  qui 
a  R.  Pontifice  consecraretur.  Praeterea  se- 
des  Merseburgensis ,  quara  Otto  II  consiliis 
Gisilarii,  qui  ab  ecclesiaMerseburgensi  tran- 
sierat  ad  metropolira  Magdeburgensem,  sup- 
presserat,  restituta  fuit,  et  de  Gisilario  sta- 
tutum,  ut  in  sede  Magdeburgensi  permane- 
ret,  si  cleri  populique  electione  ad  eam  fuis- 
set  translatus;  si  sine  eorura  suffragiis,  non 
tamen  ambitionis  causa,  ad  Merseburgensein 
sedem  rediret;  si  vero  ambitionis  et  avari- 
tiae  causa ,  utraque  sede  foret  privatus  ^ 
Gregorius  V  vitam  amisit  an.  999,  xii°  cal. 
mart.annis  duobus,et  mensibus  arapliusocto, 
quam  Pontifex  creatus  erat. 

109.  Russorum  conversio  —  Posteriori- 
bus  huius  saeculi  annis  ab  idolorura  cultu  ad 
religiouem  christianam  perducta  fuit  Rus- 
sorum  seu  Ruthenorura  natio.  lam  saeculo 
praecedente  multi  a  missionariis,  quos  s. 
Ignatius  patriarcha  Cp.  in  Russiam  direxe- 
rat ,  ad  christianam  fidem  et  baptismum 
fuerant  perducti  *.  Anno  955  Olga,  quae  de- 
functo  marito  suo  Igore,  loco  impuberis  filii 
sui  Suetoslai ,  Russorum  reS  moderabatur, 
Constantinopoli  baptismum  et  nomen  Hele- 
nae  suscepit ;  sed  frustra  ad  baptismum  hor- 
tata  est  filium  suum  regni  successorera,  et 
nihil  aliud  ab  eo  accepit,  quara  ut  neminem 
subditorum  suorura  ab  aniplectenda  chri- 
stiana  religione  arceret.  Eodera  tempore 
s.  Adalbertus  sacram  missionem  ad  Russo- 
rum  gentem  obivit;  sed  ex  eorum  finibus 
discedere  coactus  est.  Tandem  Wolodimi- 
rus,  ab  an.  980  summus  Russorum  princeps, 
expugnata  Chersone  in  Tauria,  cum  Basi- 
lio  II  imperatore  Graecorum  pacem  iniit; 
Annam  sororem  eius  in  coniugem  et  occu- 
patum  territorium  in  dotem  accepit  ea  lege, 


1  Vid.  p.  265. 

2  Lablje,  Concil.  t.  IX,  p.  77-2;  Pagi,  ad  an.  998. 

3  Labbe,  loc.  cit. 
*  Vid.  p.  241. 


268 


EPOCHA    VI.    A    CAROLO    M. 


ut  fidem  christianam  amplecteretur.Wolodi- 
mirus  promissis  stetit,  et  an.  988  baptizatus 
est,  cuncta  idola  in  regno  suo  destrui  ius- 
sit,  suosque  subditos  ad  suscipienda  christia- 
na  sacra  adducere  conatus  est.  Episcopi  et 
sacerdotes,  qui  cum  Anna  in  Russiam  pro- 
fecti  sunt,  eam  peragrantes  populum  instru- 
xerunt  et  baptizaverunt;  qui  cum  essent 
Graeci,  ubique  ritus  ecclesiae  suae  introdu- 
xerunt.  Tunc  Religio  christiana  per  omnem 
Russiam  propagata  fuit,  ecclesiae  multae 
exstructae,  episcopatus  instituti,  inter  quos 
Kioviensis  metropohtica  dignitate  insigni- 
tus  fuit  K 

1 10.  HungaroruTii  conversio  —  Eodem 
tempore  religionem   christianara   suscepe- 
runt  Hungari.  Hi  saeculo  praecedente  occu- 
parant  Pannoniam  et  terras  vicinas  in  qui- 
bus  christiana  sacra  pene  deleverunt.  Yidi- 
mus  etiam  quantas  clades  intulerint  provin- 
ciis  Gei^maniae,  Circa  dimidium  huius  sae- 
culi  Evangelium  inter  eos  annuntiatum  est, 
et  haud  pauci  baptismum  susceperunt  "^  Ab 
Ottone  M.  ingenti  clade  afFecti ,  pacem  po- 
stularunt ,  quae  an,  972  aut  sequenti  inter 
Brunonem  episcopum  Verdensem  ,  Ottonis 
legatum,  et  Geisam  ducem  Hungariae  com- 
posita  est,  cuius  inter  alios  fructus  fuit ,  ut 
Geisa   dux  baptismum  susceperit  et  religio 
christiana  in  Hungaria  libere  annuntiari  po- 
tuerit.  Tunc  Piligrinus,  episcopus  Laurea- 
censis  ,  raonachos  et  presbj^teros  in  Hunga- 
riam  misit,  qui  brevi  tempore  quinque  cir- 
citer  Hungarorum  millia   ad  Fidem   con- 
verterunt,   uti   idem   episcopus  scripsit  in 
supra  laudata  epistola  ad  Benedictum  Pp. 
VH  ^.    Confestim  phu^es  Evangelii    prae- 
cones  e  Germania  et  Italia  in  Hungariam 
profecti  sunt,  quorum  opera  credentiura  et 
ecclesiarum  numerus  auctus  est.  Anno  997 
Geisae  in  ducato  successit  Stephanus,  filius 
eius,  sub  quo  tota  gens  ad  cliristiana  sacra 
conversa  fuit.  Is  summo  ardore  propagan- 
dae  Fidei  in  Hungaria  et  etiam  in  Transjl- 
vania ,  quam  an,  1003  ducatui  suo  adiecit, 
adlaboravit ;  Evangehi  praecones  undique 
advocavit;  plures  episcopatus,  quorum  me- 
tropolis  esset  Strigonium,  erexit  et  amplis 
redditibus  dotavit ;  ecclesias  et  monasteria 
pro  utroque  sexu  extruxit;  de  (juibus  orani- 
bus  ad  R,  Pontificcm  retulit.  Silvoster  II, 


qui  tum  Apostolicam  Sedem  conscenderat , 
cuncta  quae  Stephanus  pro  Religionis  pro- 
pagatione  et  splendore  constituerat,  confir- 
mavit;  ei  regis  titulum,  honorem  et  coronam 
a  se  benedictam,  atque  ius  prae  se  ferendi 
crucem  tanquam  apostolatus  insigne  conces- 
sit  ^  Regnavit  Steplianus  usquead  an.  1038, 
vitae  sanctitate  insignis;  postea  a  Benedicto 
Pp,  IX  in  Ssrum  nuraerum  relatus  est. 

111.  Religionis  status  in  Dania — In  Da- 
nia  regnante  Haraldo  religionis  christianae 
professionem  plurimumauctamac  firraatam 
fuisse  supra  diximus  '^ Verum  Sueno,  Haraldi 
filius  ,  qui  simul  cum  patre  suo  baptismura 
susceperat ,  sed  deinde  christianam  fidem 
abiecerat,regnandi  praeter  modum  cupidus, 
cum  iis  Danis,  qui  ethnicos  ritus  adhuc  se- 
ctabantur  ,  rebeilionem  excitavit ,  et  patre 
suo  caeso  in  bello,  an.  985  regnum  capessi- 
vit.  Tunc  christiana  religio  in  Dania  in  sum- 
raura  discrimen  devenit.Sueno  enim,quem- 
admodum  ethnicis  promiserat,  deorum  cul- 
tum  restituit  et  Christianos  persecutus  est ; 
at  brevi  post  implicitus  bello  cum  Erico  re- 
ge  Suecorum,  victus  et  e  regno  pulsus,  14 
annis  exulavit  in  Scotia:  anno  994  post  mor- 
tem  Erici  in  Daniam  regressus  ,  iterum  ab 
Olavo,  Erici  fiiio  et  successore,  eiectus  fuit, 
Has  calamitates  sibi  propter  desertam  re- 
ligionem  christianam  diviuitus  imraissas  re- 
putans,  ad  illam  se  ex  animo  convertit ,  et 
deinceps  eidem  constanter  inhaesit ;  cum 
Olavo  rege  Suecorum  foedus  iniit,  regnum 
Daniae  recuperavit,  et  a  vexandis  Christia- 
nis  abstinuit  ^. 

112.  Silvester  II  Pontifex  (an.  999)  — 
Anno  999  in  locum  Gregorii  Pp.V  defuncti, 
Ottone  III  favente,  postridie  calend.  aprilis 
subrogatus  fuit  Silvester  II,  antea  appellatus 
Gerbertus,pi'imo  monachus  et  Ottonis  III  at- 
que  Robcrti  regis  Galliae  praeceptor,deinde 
Rhemensis  et  postea  Ravennatensis  archie- 
piscopus  *.  Eum  praestigiis  deditum  de  ar- 
tibus  magicis  pontificatum  fuisse  consecu- 
tum,  calumniatus  est  schismaticus  Benno  , 


1  Clironicon  Mildensheim  ad  an.  959;  Pagi ,  Crit. 
ad  an.  941, 959  et  987;  Hollanfl.,  Disserlatio  de  conver- 
HioneUussor.  in  Aclis  SS.  l.  II  sept.;  I.  Viccar(lelli,/J/'.«- 
sert.  deorirjine  clirist.  relig.  in  liussia. 

2  Vid.  p.  i>55. 

3  Vid.  |).  2(;i-2G3. 


*  Bolland,  Acla  SS.  2  sept. — !.  Schwartin  opusculo, 
Initiii  Religionis  christianae  inler  Ilungaros  e.ccle' 
siae  orienlali  asserta,  falso  conlendit,  Hnrigaros  Ue- 
ligioneni  cliri.-ilianani  a  f.raecis,  et  Slephanum  liluluni 
et  coronani  regiam  ab  iniperatore  Graeeorum  accepis- 
se.  Eius  comnienla  conrulariint  I.Sliltingius,  Bollandi- 
sta,  in  commenlario  erudito  ad  vilam  s.  Stephani,  et 
A.  F.  Kollar,  Ili.Htoria  diploniatica  apostolicoruni 
Ilunganae  regum,  1.  i,  c.  2. 

^  Vid.  p.  25G.  • 

3  Adam.  Bremens.  Hisl.  eccl.;  Sa.\o  Gramnialic.,  ///- 
stiir.  Danor.;  Pontoppidan.,  Annales  Eccl.  Danicae 
diiiliimat. 

<  Vid  p.  205. 


VSQVE    Al)    PONTIKICATVM    S.  GUEGORII    VII. 


269 


pseudo-cardinalis  tempore  Groporii  Pp.VII. 
De  Bennone  beno  indicavit  Baronius  in- 
quiens',  cmn  historici  huius  plura  sint 
mendacia ,  quam  vcrba,  (/uod  affirmari 
j}Ossit ,  nihil  pentfus  est.  Eamdem  calum- 
niam,  cui  forsan  occasionem  praobuit  sin- 
gularis  huius  Pontiticis  in  matheseos  et 
philosophiae  arcanis  peritia,  postea  non- 
nulli  litteris  mandarunt.  Praeterea  eiusmo- 
di  accusatio  destruitur  tum  ologio  ,  quod 
Sergius  Pp.  IV  in  basilica  Lateranensi  ad 
tumulum  Silvestri  II  posuit,  tum  egregiis 
laudihus,  quibus  Ditmarus  episcopus  Mer- 
seburgensis  -,  Hilgaldus  monachus  Floria- 
censis^,  aliique  scriptores  aequales  liunc 
Pontificem  celebrarunt.  Commcntitia  pari- 
ter  et  falsitatum  plena  est  constitutio,  in 
qua  Silvester  II  legitur  Pontifex  creatus  ab 
Ottone  augusto  ^. 

Silvesterll  Stephanum  ducemHungariae, 
propter  praeclara  merita  de  lidei  christianae 
propagatione  regis  honore  et  nomine  auxit, 
ut  diximus,  eique  et  successoribus  ius  prae 
se  ferendae  crucis  tribuit  ^;  in  Polonia  civi- 
tatera  Gnesnensem  archiepiscopali  sede  do- 
navit,  cui  3  sedes  episcopales,  Cracoviensis, 
UratislaviensisetColbergensis,subditaesunt: 
vita  excessit  v^idus  maii  an.  1003.  Inter  alia 
ingenii  sui  monumenta  reliquit  librum  de 
geometria,  librum  de  numeris,sermonem  de 
informatione  episcoporum,pluresque  episto- 
las,  quas  antequam  esset  pontifex,  scripsit*^. 

113.  loannes  XVII  et  XVIIl  Pontiflces 
(an.  1003)  —  Silvestro  II  in  sumrao  Ponti- 
ficatu  iu''  idus  iunias  sufi"ectus  est  loannes 
XVII,  Romanus ,  Sicco  cognomine;  qui 
quamvis  inter  legitimos  huius  nominis  Pon- 
tifices  esset  XVI,  cum  loannes  dictus  XVI 
in  locum  Gregorii  V  intrusus,  fuerit  antipa- 


1  Ad  an.  10i8,  n.  t. 

-  Chnm.  1.  VI.  —  3  vila  Roberli  regis. 

■*  Pagi,  Critica  ad  an.  999. 

5  Vid.  p.  -208.  —  Baronius ,  ad  an.  1003,  g  6,  recital 
liiiius  Pontificis  epistolam  nomine  Ecclcsiae  Hierosoly- 
morum  scriplam  ad  universam  catiiolici  orbis  Eccle- 
siara  causa  petendi  subsidii ,  ex  eaque  concludit,  eun- 
dem  Ponlificem  primuin  iiweniri,  qiii  mcrae  mililiae 
clasxicumoccinueril  commodiori  lempore  promoven- 
dae. —  Hein  iuvat  eliam  subneclere  quod  Mabilionius, 
ex  Ordine  BenedicHno  ( Praef.  i;j  pri^r.  part.  mec.  VI 
g  2  ),  observat,  nimirum  1'ndecimo  .saeculo  tot  summos 
Pnnli(ice.s  tulitDenedictinus  Ordo ,  ut  tum  Romana 
Sedesquasi  haereditaria  successione  ad  nostros  trait- 
sisse  videretur.  Testes  eius  rei  adsunt  Silvesler  lI,Leo 
IX ,  Victor  II,  Stephanus  IX,  Gregorius  VII,  Victor 
III,  et  Urbanus  II,  quorvm  postremi  sex  a  medio  sae- 
culo  undeclmo  Xf  ad  finem  usque  parum  interrupta 
serie  Sedem  tllam  tenuerunt.  Legesis  not.  2,  p.  160, 
voluminis  buius. 

6  Apud  Duchesne,  Scriptor.  Franc.  t.  II.  Vld.  quo- 
que  p.  '264. 


pa,  se  tamen  loannem  XVII  nuncupavit,  id- 
(jue  tum  hic  tum  alii  Pontifices  in  simili  ca- 
su  optima  ratione  fecerunt,  ne  epistolae  et 
bullae,  sub  pseudo-Pontificum  nomine  spar- 
sae,  cum  actis  legitimorura  Pontificum  con- 
funderentur  '.  loannes  XVII  post  menses  fe- 
re  6  vii°idus  decerabr.  1003  e  vita  raigravit. 

Post  19  dies  in  eius  locum  positus  fuit 
loannes  XVIII,  Romanus  ,  cognomento  Fa- 
sanus,  qui  annis  5  et  totidem  mensibus  pon- 
tificatum  gessit,  Is  legatum  raisit  in  Germa- 
niam  ad  consecrandum  novum  archiepisco- 
pum  Magdeburgensem ,  qui  Roraam  venire 
non  poterat,  ut  secundura  Ecclesiae  suae  pri- 
vilegium  a  Pontifico  ipso  consecraretur  ^ ; 
s.  Henrico  regi  Gerraaniae  potestatem  fecit 
eligendi  episcopalem  sedem  Bambergae.  — 
Huius  tempore  reconciliata  fuit  concordia 
inter  Ecclesiam  Roraanam  et  Constantino- 
politanara,  noraenque  ipsius  loannis  a  Ser- 
gio  Patriarcha  relatum  in  Di^^tycha.  Mor- 
tuus  est  an.  1009  prope  exitura  mensis  raaii. 

114.  Ecclesiae  statics  in  Germania  et 
Anglia  —  S.  Henricus,  antea  dux  Ba variae, 
anno  1002  defuncto  Ottone  III ,  ad  regnura 
Germaniae  electus,  et  a  Willigiso  archiepi- 
scopo  Moguntino  coronatus  fuit;  aii.  1004 
fugato  Arduino,  qui  regnum  Italiae  arripue- 
rat,  Ticini  coronatus  est  rex  Longobardiae, 
et  post  aunoslORomae  aBenedictoPp.VIII 
solemni  ritu  imperator  inauguratus  est;  obiit 
an.  1024.  Religionis  atque  reipublicae  paci, 
prosperitati  ac  splendori  adlaboravit;  tantae 
fiiit  castimoniae ,  ut  cum  sancta  Cunegunde 
coniugecontinentiara  coluerit,tantaeque  pie- 
tatis,  ut  Ssrum  honores  raeruerit  ^. 

Quura  disciplina  ecclesiastica  in  clero  ac 
in  populo  esset  corrigenda,  Henricus  rex  an- 
no  1005  episcopos  Germaniae  convocavit 
Tremoniam  in  Westphalia;  multumque  co- 
ram  eis  questus  de  abusibus  et  vitiis,  quae 
invaluerant ,  eosdem  instanter  hortatus  est 
ad  illa  auferenda  ed  ad  veram  pietatem  re- 
stituendam.  Episcopi  plura  constituerunt, 
quibus  leges  ecclesiasticae  in  pristinura  sta- 
tum  revocarentur  atque  abusus  pravique 
mores  corrigerentur^.  An.  1007  rex  alteram 
synodum  coegit  Francofordiae  ,  in  qua  ex 
consensu  et  secundum  diploma  loannis  Pp. 
XVIII  sedes  episcopalis  erecta  est  Bamber- 
gae,  sub  speciali  protectione  Sedis  Apostoli- 
cae  subdita  metropolitae  Moguntino  ^;  alias 


'  Papebroch.  Conalus  cliron.  hist  ;  Pagi,  Crit.  ad 
an.  998. 

2  Ditmar.,  Chron.  1.  V. 

3  Bolland.,  Acta  SS.  15  iul. 

i  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  783.—  5  Ibid. 


270 


EPOCHA    VI.    A    CAROLO    M. 


deinceps  ad  instaurandam  disciplinam  eccle- 
siasticam,  in  Germania  syhodos  celebrandas 
curavit.  Siipersunt  adbuc  20  canones  synodi 
Salegunstadiensis,  quam  an.  1022  Aribo  ar- 
chiepiscopus  Moguntinas  habuit  cum  5  epi- 
scopis  suffraganeis.  In  istis  canonibus,  prae- 
ter  aUa,  quatuor  temporum  et  aliorum  die- 
rum  ieiunia  ordinantur;  nuptiarum  celebra- 
tio  prohibetur  ab  Adventu  usque  ad  oc- 
tavam  Epiphaniae  et  a  Septuagesima  usque 
ad  octavam  Paschatis ;  vetatur,  ne  patroni 
laici  ecclesias  presbjteris  commendent  in- 
consulto  episcopo ;  obviam  itur  fraudibus 
impoenitentium,  qui  ut  statutas  poenitentiae 
leges  declinarent,  Romam  ibant  ad  impe- 
trandam  per  obreptionem  a  Papa  indul- 
gentiam  ^ 

In  Anglia  sub  ignavo  Ethelredo,  qui  ab 
anno  978  regnum  tenuit,  Dani  piraticis  suis 
incursionibus  mala  grandia  reipublicae  intu- 
lerunt.  Cum  vero  an.  1002  rex  ferali  consi- 
lio  omnes  Danos,  in  regno  degentes  ,  viros, 
mulieres  et  infantes ,  una  eademque  die 
D.  Britio  sacra  necari  iussisset,  Siieno  ,  Da- 
norum  rex,  validissimam  classem  in  Angliam 
traiecit ,  provincias  et  urbes  diripuit  usque 
ad  an.  1007,  quo  Ethelredus  ingenti  pecu- 
niae  vi  ab  eo  pacem  redemit.  Ad  reparanda 
sane  mala,  ecclesiasticae  atque  civili  rei  per 
Danorum  incursiones  illata,  rex  e  consilio  s. 
Elphegi  archiepiscopi  Cantuariensis  et  Wul- 
stani  Eboracensis  an.  1009  generalem  pro- 
cerum  ecclesiasticorum  etlaicorum  sy  nodum 
indixit  Aenharai.  Sanciti  in  ea  fuerunt  32 
canones,  in  quibus  multa  constituuntur  pro 
reformatione  morum  in  clero,  in  monaste- 
riis  et  in  populo;  clericis  maxirae  inculcatur 
continentia;  po[)ulus  excitatur  ad  sinceram 
pietatem  ct  poenitentiam  ;  incestuosa  coniu- 
gia  proscribuntur ;  incantatores,  raagi,  vene- 
tici,  meretrices  e  regno  pelii  iubentur^.  An- 
no  1013,  Sueno,  Danorura  rex,  rursus  in  An- 
gliam  irrupit,  eamque  pene  totam  subegit  ; 
sed  anno  sequente  repentina  morle  subla- 
tus  est.  Tunc  bellum  continuatum  est  in- 
ter  Ethelredum  eiusque  filium  Edmundum 
et  Canutum  Suenonis  fiiiuni  atqiie  succes- 
sorera.  Anno  1010  Ethelrcdo  et  Edmundo 
defunctis,  Canutus  totius  Angliae  rcx  ap- 
pellatus  fuit.  Ilicchristianam  religionem  sin- 
coro  animo professus  ost suoque  exemplo  cae- 
teros  Danos  in  Anglia  ad  id  ipsuni  praestan- 
dunj  adduxit;  publicum  rerum  statum,  suis 
patrisque  sui  expeditionibus  perturbatum  , 


'  Labbe,  Cnncil.  l.  IX,  ii.  H-ii. 
■i  Il)i<l  ,  p.  781). 


composuit  ;  Anglis  aeque  ac  Danis  in  conci- 
lio  suo  et  publicis  muneribus  ius  concessit; 
ecclesias  et  monasteria  bello  vastata,  instau- 
ravit,  legesque  rei  ecclesiastieae  ac  civili 
utiles  tulit.  Anno  1018  factus  etiam  rex  Da- 
niae,  Canutus  non  tantum  piraticis  Dano- 
rum  excursionibus  fidem  constituit,  sed  et 
omnem  ethnicisraum  in  Dania  abolevit  et 
christianam  religionem  in  ea  stabilivit.  An- 
no  1027  voti  causa  Romara  peregrinatus,  ibi 
multu  pietatis,  et  liberalitatis  suae  specimi- 
na  dedit ;  regnavit  usque  ad  an.  1035,  pro- 
pter  res  praeclare  gestas  Magni  cognomen- 
tum  adeptus  ^ 

Elphegus  ,  archiepiscopus  Cantuariensis, 
vir  fuit  et  vitae  sanctitate  et  ardore  vere 
apostolico  clarus;  clerum  et  popuhim  ad  rae- 
horem  vitam  revocare  nou  destitit;  multos 
a  Danis  captivos  redemit;  Danis  Evange- 
lium  praedicavit,  pluresque  convertit;  mar- 
tyriuraperpessus  est  an.  1012-. 

115.  Robertusrex  Galliae,  Alphonsus  V 
rex  Hisnaniae — In  Gallia  ab  an.  997  usque 
ad  1031  regnavit  Robertus,  filius  Hugonis 
Capeti.Princeps  fuit  magna  pietate  in  Deum 
et  liberahtate  in  pauperes;  multas  aedes 
sacras  et  monasteria  extruxit.  De  eius  cum 
Berta  coniugio  supra  diximus^. 

lu  Hispania  an.  999  Veremundo  regi  suc- 
cessit  Alphonsus  V,  eius  filius,  qui  usque  ad 
annum  1027  regnavit;  urbem  Legionem  a 
Mauris  direptam  instauravit;  an.  1012  ge- 
neralem  procerum  ecclesiasticorum  et  lai- 
corum  conventum  indixit  Legione,  in  quo 
praeter  alia  statutura  est,  ut  in  sjnodis  seu 
comitiis  primum  res  ecclesiasticae,  deinde 
negotia  regum  et  populi  tractarentur;  utab- 
bates  et  monachi  permanerent  sub  iuris- 
dictione  suorum  episcoporum  "*. 

IIG.  Sergius  IV Pontifex  {an.  1009)  — 
loanne  Pp.  XVIII  vitafuncto,  sumrao  pon- 
tificatu  auctus  fuit  Sergius  IV,  Romanus, 
episcopus  Albanensis,  qui  propter  reveren- 
tiam  principis  Apostolorura  dimisso  noraine 
Petri,  quo  antea  appellabatur  ,  assurapsit 
noraen  Sergii,  ut  coUigitur  e  sepulcrali  eius 
inscriptiono,  quae  extat  in  basilica  Latera- 
nensi  et  refcrtur  a  Baronio  ^.  Obiit  hic  Pon- 
tifex  xv°  caiendas  septerabris  1012,  libera- 
litate  in  pauperescaeterisque  virtutibuscon- 
spicuus,  nec  imraerito  in  Menolo(jio  Bene- 
dictino  i'ocensitus. 

1 17.  Cliristianorumpersecutio  in  Orien- 
te — In  ..^gypto  vero  et  in  Palaestina  chri- 

'  .Adiiii).  Wvemcns.  llisl.eccL;  S\^ovi\.,Annal.Urilan. 
"  BollHiid  Acta  SS.  10  april.  —  ■'  Viil.  p.  !2li7. 
■»  L;il)l)c,  CDnvil.  l.  IX,  p.8l8.  —  ^  .\(1  nii.  1(11^2. 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM    S.  GllEGORII    VII. 


271 


stiani  gravera  persecutionem  perpessi  sunt 
sub  Hakem,  Saraconorum  ^gypti  califa  ab 
anuo  WG  usque  ad  1020.  Posttiuam  is  iam 
al)  au.  1003  chrisiianos  in  .E^vpto  voxare 
coepisset,  aii.  lOlO  tieneralem  contra  eos 
persecutionem  exoitavit,  quum  secundum 
piiscum  morem  magno  numero  in  Teiram 
sanctam  devote  perciiiinantes,  a ludaeis  fal- 
so  accusarentur,  qiiod  Palaestinam  occupa- 
re  iutenderent.  Clu-istiani  ad  susiMpiendos  ri- 
tns  mahomethicos  bonorum  conliscatione  a- 
liisque  poenis  coinpulsi  sunt,  multi  poena- 
rum  metu  aii  Islamismnm  defecci'unt,  multi 
inierfecti  aut  graviter  vexati  sunt ,  basilica 
s.  Sepulcri  aliaeque  ecelesiae  dirutae. 

Post  paucos  vero  annos  Hakem  partim 
perierritus  prodigiis,  quibus  ecclesia  Beth- 
lehemitica  et  monasterinm  inontis  Sinai  a 
devastatorum  manu  fuerant  conservata,par- 
tim  permotus  preeibus  Mariae  matris  suae, 
quae  religione  erat  christiana,  priora  sua  e- 
dicta  revocavit,  Cliristianis  religionis  liber- 
tatem  et  potestatem  instaurandi  suas  con- 
cessit,  et  iis  qui  persecutionis  tempore  ma- 
homethicos  ritus  susceperant ,  redeundi  ad 
christiana  sacra  optionem  dedit.  Tunc  riir- 
sum  ex  oibe  christiano  magnus  peregrino- 
rum  numerus  Hierosolymas  perrexit  et  in- 
staurandae  basilicae  munera  detulit.  Con- 
tra,  quum  supra  dictae  ludaeorum  in  Ciiri- 
stianos  caluraniae  per  Occidentem  fuisscnt 
vulgatae,  ludaei  e  multis  Galliae  atque  Gei'- 
maniae  urbibus  eiecti  sunt'. 

118. Benedicfus  VIII  Pontifex{an.\0l2) 
—  Post  obitum  Sergii  IV  an.  1012  summus 
pontificatus  deraandatus  fuit  loanni  episco- 
po  Portueasi,  Gregorii  comitis  Tusculani 
tilio,  qui  nomen  Benedicti  VIII  assumpsit. 
Quum  ei  a  nonnuUis  oppositus  esset  quidara 
Gregorius,  s.  Henricus,  rex  Germaniae  et 
Italiae,  secundum  aliquos  a  Benedicto,  se- 
cundum  aliosaGregorio  evocatus  cumexer- 
citu  in  Italiara  profectns  est,utpacem  in  Ec- 
clesia  romana  restitueret.  Eius  adventu  fa- 
ctum  est  ut  Gregorius  ab  omnibus  reiicere- 
tur,Benedictus  verosusciperetur.Anno  1014 
Benedictus  VIII  s.  Henricura  eiusque  coniu- 
gem  s.  Cunegundera,  postquam  spopondit,  se 
Ecclesiam  defensurura  et  Pontifici  in  omni- 
bus  fidem  servaturura  ,  Romae  sollemni 
ritu  augustos  coronavit.  Imperator  novo 
diplomate  a  se  et  a  duodecim  episcopis,  tri- 
bus  abbatibus  pluribusque  magnatibus  sub- 
scripto ,  confirmavit  oranes  possessiones  et 


iura  teraporalia  Sedis  Apostolicae  et  cuncta 
quao  ei  a  Pipino,  Carolo  M.  aliis(jue  princi- 
pibus  fuei-ant  donata  '.  Pontifex  arl  preces 
imperatoris  mandavit ,  ut  Symbolum  quod 
iiactenus  ab  Ecclesia  Romana  legel)atur,  in 
sacris  missarumsoUemniis  caneretur-.Dein- 
de  anno  inccrto  Pontifex  synodum  habuit 
Ticini,  in  qua  e  Patrum  sententiis  graviter 
disseruit  de  necessitate  continentiae  in  cle- 
ro,  deque  malis,  quae  ex  incontinenti  cleri- 
corura  vita  in  Religionis  detrimentum  se- 
quuntur  ;  deinde  9  decreta  edidit,  quibus  fe- 
minae  ab  episcoporum  contubernio  arcentur 
sub  poena  depositionis  ;  clerici  qui  uxorem 
aut  concubinam  admiserint ,  deponuntur  ; 
filii  clericorum,  e  quacumque  rauliere  ge- 
nili,  pcrpetuae  servituti  mancipantur.  Qui- 
bus  decretis  Henricus  imperator  ,  rogante 
Pontifice,  vim  legis  publicae  per  omnes  suas 
ditiones  addidit  ^. 

Quum  an.  1016  Saraceni  navigio  in  Ita- 
liam  venientes,  Lunam  seu  Lucam  Tusciae 
civitatem  occupassent,  episcopum  ex  ea  pe- 
pulissent,  et  omnem  circum  regionem  deva- 
starent;  Benedietus  Pp.  Ecclesiae  praesules 
et  defensores  congregavit  excitavitque,  ut 
secum  arraa  ad  repellendos  hostes  confer- 
rent.  Bellum  institutum  est,  et  post  acerri- 
mum  3  dierum  certamen  Saraceni  victi  et , 
paucis  exceptis,  internecione  deleti  sunt  *. 

Eodem  terapore  Graeci  iraperiura,  quod  in 
aliquibus  Italiae  inferioris  partibus  conser- 
varant,  extendere  tentarunt,  et  R.  Ponlifici 
aliisque  Italiae  principibus  rainitabantur. 
Benedictus  Pp.adversus  eos  destinavit  exer- 
citum  sub  ducatu  Meli  seu  Rodalphi  Nor- 
manni  qui  e  Normannia  confugerat  Romam. 


*  Ademar.  Chrunicon;  Glaber  Piodulpli.,  Ilist.  1.  IH  ; 
Barouius  el  Pagi,  arl  an.  1009. 


1  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  1014;  Labbe,  ConciV.  t.  IX, 
p.  813.  Henricus  liberura  arbitrium  eligendi  Pontificis 
Clero  popuioque  Roraanoesse  voluit  hac  raodo,  ut  iuxla 
decretum  Eiigenii  II  el  Leonis  IV  pontilex  coiisecrarelur 
coram  Legatis  Iraperatoris. 

■2  Leo  Pp.III,  in  colloquiocum  legalis  Concilii  Aquis- 
granensis,  aiebat:  «  Quod  vero  asseritis,  vos  ita  can- 
tare  Syrabolum,  quoniam  alios  in  istis  partibus  vobis 
priores  audistis  cantasse,  quid  ad  nos?  Nos  enim  id 
ipsum  non  cantanius,  sed  legiraus,  et  legendo  docere, 
nec  taraen  legendo  aut  docendo  addere  quidquara  ei- 
dem  Symbolo  inserendo  praesumimus  «  (ap.  Baron.  ad 
an.  809,  n.  fi;  et  Labbe,  Concil.  l.  VII,  p.  1 197).  Quare 
dicendiira,  quod  sl  ante  Benedictura  VIII  Symbolum  non 
canebatur,  certe  legebatur  in  .Vlissa.  Idque  tuetur  etiam 
BenediclusXIV,qui  {Desacrijicio  Mimie,  sect.l,  §154) 
aflirmat,  Le  Bruii  (in  t.  II  Explicat.  Miss.  etc.)  ea  alTer- 
re  documenla,  quibus  ostenditur,  iam  a  IX  nsquesae- 
ciilo  in  Ecclesia  Romana  morem  fuisse  in  Missa  Sijm- 
Ijoliim  recitandi. —  Multa  huc  spectanlia  edisserit  Ed- 
mundus  iVIarlene,  De  anliquis  Ecclesiae  ritibus  ,1.1, 
c.  4,  a.  5, 1  II. 

3  Labbe,  ibid.  p.  819. 

'  Ditmar.  Chron,  1.  VII. 


?72 


EPOCHA    VI.    A    CAROLO    M. 


Rodulphus  rem  fortiter  gessit  pluresque  vi- 
ctorias  de  Graecis  in  Apulia  retulit,  quarura 
fama  cum  in  Normanniam  esset  perlata;  ma- 
gnus  Normannorum  numerus  in  Apuliam 
transiit.  Verum  Graeci  saepius  a  Rodul- 
pho  victi ,  deinde  eum  superarunt,  suaque 
arma  usque  ad  Romanos  fines  protulerunt. 
In  his  angustiis  Pontifex  an.  1020  iter  su- 
scepit  in  Germaniam,  et  Bambergae  cum 
s.  Henrico  imperatore  de  repellendis  Sara- 
cenis  et  Graecis  contulit.  Imperator  Ponti- 
fici  auxilium  promisit,  et  in  devoti  animi 
sui  significationem  R.  Ecclesiae  donavit  ci- 
vitatem  Bambergam  cum  omnibus  eius  iu- 
ribus.  Anno  sequente  Henricus  copiosum 
exercitum  in  Italiam  duxit;  Graecis  praelio 
victis ,  Beneventum,  Capuam,  Salernum, 
Neapolim,  Troiam,  aliaque  loca  ab  illis  oc- 
cupata,  recepit.  Posthaec  exercitum,  dysen- 
teria  correptum,  in  Germaniam  reduxit  '. 

Benedictus  VIII  morte  absumtus  est  anno 
1024,  pontificatus  sui  undecimo  iam  exacto. 

119.  Fidei  propagatio  inter  'populos  se- 
ptentrionales  et  Slavos  —  Inter  populos 
septentrionales  propagandae  et  stabiliendae 
religioni  cliristiaiiae  ardore  improbo  adlabo- 
ravit  Libentius ,  archiepiscopus  Hambur- 
gensis  et  Bremensis,  qui,  an.  988  in  locum 
Adaldagi  subrogatus,  obiit  an.1013^. Eisuc- 
cessit  Unwanus.  Sed  sub  haec  tempora  ec- 
clesiis,  in  Saxonia  transalbina  constitutis, 
grandis  tempestas  iilata  est  aSlavis,  inter 
Albim  et  Viadrum  degentibus  et  Saxonum 
tril)utariis.  Hos  enim  Bernardus,  dux  Saxo- 
niae,  iniquis  pecuniarum  exactionibus  aliis- 
que  molestiis  ita  gravavit,  ut  et  religionem 
christianam,  quam  iam  susceperant,  et  Saxo- 
num  dominium  excusserint,  arma  pro  recu- 
peranda  hbertato  capessiverint.  An.  1013  Sa- 
xoniam  transalbinam  invadentes,  eam  omni 
crudelitatis  genere  devastabant,  ecclesias, 
urbes,  agros  ferro  et  igne  destruendo,  sa- 
cros  ministros  interficiendo  ,  cives  partim 
morte  partim  servitute  afficiebant.  Unwanus 
archiepiscopus  in  primis  Bernardum  ducem 
ad  humaniorem  mcntem  rcduxit,dcindeeum 
reconciliavit  cum  Henrico  imperatore,  quo- 
cum  bello  implicitus  erat;  post  liaec  una  cum 
duce  rel)cllcs  Slavos  ad  pristinumobscquium 
et  tributum  pendcndnm  suavit.cr  revocavit, 
Christianos  huc  illuc  dispersoscollegit^,Sla- 
vos  ad  christianam  religionem  iterum  con- 


1  Ditmar.  ibitl.;  Leo  Osliensis,  Chron.  Casiii.  I.  II. 

2  Adam.Bremens.  IHsl.  eccl.  I.  II ;  Bollsnd.  Acla  SS. 
A  ianiiar. 

•'  Baron-et  Pafii,  ad  an.  lUl-2  sqq. 


vertit,  et  omnium  gratiam  usque  ad  obitum 
suum  (1028)  meruit. 

In  Norwegia  sub  Hakone  rege  (938-63) 
multos  quidem  christianam  fidem  suscepisse 
diximus  ';  veruratamen  natio  idolorum  cul- 
tui  mansit  addicta.  Sub  Olavo  I,  qui  regna- 
vit  ab  an.  996  usque  ad  1000,  Religio  ma- 
iora  incrementa  in  Norwegia  cepit.  Is  in  An- 
glia  baptizatus,  opera  sacerdotura  Anglo- 
rum  magnam  subditorum  partem  ad  chri- 
stiana  sacra  adduxit,  atque  ethnicos  ritus  e 
regno  sustulisset,  si  diutius  vixisset;  sed  an- 
no  1000  a  Suenone  Daniae  et  Olavo  II  Sue- 
ciae  regibus  devictus,  se  in  mare  proiecit. 
AnnolOlT,  OlavusII,  regia  stirpe  oriundus, 
Norwegiam  a  Danorum  et  Suecorum  domi- 
nio  vindicavit,regnavitque  usque  ad  an.l033. 
Is  christianae  Religionis  cultor  eximius,  no- 
vos  Fidei  praecones,  episcopos  et  sacerdotes, 
ex  Anglia  et  Germania  in  regnura  suum  vo- 
cavit ,  idola  confregit ,  et  sublatis  ethnicae 
religionis  reliquiis,  christianam  in  orani  sua 
ditione  stabilivit;  tantae  fuit  pietatis  ut  post 
obitum  suum  dignus  habitus  est  qui  Ssrum 
catalogo  adscriberetur^ 

In  Suecia  religio  christiana  post  aetatem 
s.  Anscharii  deperierat^  Initio  vero  huius 
saeculi  Olavus  rex  II  s.  Sigfridum  episco- 
pura,  qui  cum  aliis  sacerdotibus  Anglis  in  re- 
giones  septentrionales  venerat ,  in  regnum 
suum  ad  praedicandum  Evangelium  admi- 
sit,  et  brevi  post  cum  multis  aliis  baptizatus 
fuit.  Regis  exemplum  imitati  sunt  Sueci  oc- 
cidentales  seu  Gothi,  in  quorum  civitate  Sca- 
ren  Sigfridusex  auctoiitateUnwani,archie- 
piscopi  Haraburgensis  et  Legati  apostoliei, 
sedem  episcopalem  instituit.  Sueci  quidem 
septentrionales  tardius  Fidem  susceperunt. 
Anno  102401avo  II  successit  lacobus  Anun- 
dus,  filius  eius,  qui  regnavit  usque  ad  an- 
num  1052,  et  patris  sui  pietatem  imitatus  , 
egregiam  operam  tulit  propagandae  reli- 
gioni  christianae.  Hanc  demum  saec.  XII 
oranes  Sueci  professi  sunt''. 

In  Dania  religio  cliristiana  de  ethnica 
victotiam  integram  retulit  sub  Canuto  rege, 
qui  an.  1016  rex  Angliae  salutatus^  paulo 
post  et  rcgnum  Daniae  consecutus  est;  chri- 
stianam  fidcm  per  universaui  Daniam  opera 
cpiscopoi'um  et  sacerdotum,  quos  ox  Anglia 
in  eam  de.stinavit,  propagandam  et  stabilien- 
dam  curavit;  3  episcopatus,  Lundensem  in 


1  Vid.  p.  256. 

-  Vdam.  Rremens.  IIUl.  eccl.  1.  I;  Boiland.  Acla  SS. 
20  iiil.  —  3  vid.  p.  250. 
*  Adam.  Brom.,  loc.  cit. ;  Bollaiid.   AclaSS.  4  febr. 
■'■•  Vid.  p.  270. 


VSQVE   AD    PONTIFICATVM   S.  GREGORII    VII. 


273 


Scania,  Ottinienscra  in  Fionia  etHafniensem 
inSeelamlia,erexit,  omnemque  idololatriam 
0  Dania  abstulit '. 

In  Russiu  chi-istianao  luloi  profcssionem 
plurimum  auctam  fuisso  vidimus  sub  ^Volo- 
dimiro  '.  Post  eius  obitum  (an.  1015)  dissi- 
dia  de  principatu  et  bella  civilia  inter  eius- 
dem  tilios  exorta  sunt,  quibus  status  publi- 
cus  gravitor  quassatus  fuit.  Praevaluit  tau- 
dem  luroslaus,  qui  sublatis  fratribus,  princi- 
patu  potitus,  religionis  christianae  propa- 
gationem,  splendorem  et  stabilitatem  pro- 
movit  ^. 

lam  ultimis  saeculi  praecedentis  annis 
s.  Adalbertus,  episcopus  Pragensis,  Evan- 
gelium  praedicare  teutaverat  Borussis  ,  sed 
an.  997  ab  iisdem  interfectus  est.  Initio  hu- 
ius  saeculi  s.  Bruno,  alias  Bonifacius,  illu- 
stri  loco  in  Saxonia.  natus  et  a  Tagmone  ar- 
chiepiscopo  Magdeburgensi  ex  auctoritate 
loannis'  Pp.  XVIII  archiepiscopus  pro  con- 
versione  infidelium  consecratus,  an.  1008  sa- 
cram  ad  Borussos  missionem  suscepit ,  sed 
eos  obstinatos  reperiens,  Evangelium  prae- 
dicavit  iu  confiniis  Russiae,  ubi  anno  se- 
quente  cum  octodecim  Christianis  ab  ethnicis 
iuterfectus  fuit  *. 

120.  loannes  XIX  Pontifex  (an.  1024)— 
Benedicto  Pp.Y.IIIdefuncto,summum  sacer- 
dotium  an,  1024,  post  diem  6  iunii,  deman- 
datum  fuit  Romano  ,  eius  fratri,  qui  nomen 
loannis  XIX  assumpsit ,  seditque  usque  ad 
an.  1033.  Is  primo  anno  pontificatus  sui  ex- 
cepit  legatos  imperatoris  Graecorum  et  pa- 
triarchae  Cp. ,  qui  postulabant,  ut  Ecclesia 
Cp.  iu  suo  orbe ,  quemadmodum  Romana  in 
toto  orbe  christiano ,  ^cumenicae  seu  uni- 
versalis  titulum  honoremque  haberet.Verum 
Pontifex  tantae  Graecorum  arrogantiae  re- 
stitit^  Anno  1027  Conradum  II  magna  cum 
pompa  imperatorem  coronavit.  Post  annum 
Pontificatus  nonum  obiit  anno  1033. 

121.  Conradus  II  imperator  Romanus — 
Conradus  II  cognomine Salicus,a  loanne XIX 
coronatus,  antea  dux  Franconiae ,  an.  1024, 
post  obitum  s.  Henrici  imperatoris,  rex  Ger- 
maniae  inauguratus  fuit.  Tranquillitate  ubi- 
que  constituta,  profectus  est  in  Italiam,  et 
an.  1026  ab  Heriberto  archiepiscopo  Medio- 
lanensi  rex  Italiae  coronatus,  atque  anno  se- 


'  Adam.  Breraens  ,  loc.  cit. ;  Saxo  Gramraalic. , ///s/. 
Dannr.;  Pontoppiclaii.,  Annal.  eccl,  Danicae. 

•i  Vifl.  p.  i267. 

3  BollMnd.,  Difm.  de  conversione  el  fide  Russ.  prae- 
missa  i.  II  Acl.  SS.  mensis  septerabr. 

*  Uoiland.,  Acta  SS.  l.  II(  iun.  p.  907. 

5  Pagi,  Crilica  ail  an.  10'2l. 

WOUTEKS,  I. 


quente  Romae  diademate  augusti  auctus , 
transiit  in  Italiam  meridionalem ,  ubi  a  du- 
cibus  Longobardis  Capuae  et  Beneventi  at- 
quo  a  duce  Graeco  Neapolis  fidem  accepit, 
et  Rajnulfum  Normannum  comitatu  Aver- 
nensi  investivit,  ut  contra  Saracenos  ,  qui 
Siciliam,  et  contra  Graecos,  qui  Apuliam  et 
Brutiorum  ora  occupabant,  bellum  continua- 
ret.  In  Germaniam  redux,  Leuticos,  gentera 
paganam  et  barbaram,  qui  e  paludibug  circa 
mare  Baiticum  egressi,  Saxoniae  provincias 
crudeliter  devastabant,  armis  repressit;  an. 
1036  cursus  Alpes  superavit,  ut  dissidia  li- 
tesque  inter  feudatarios  seu  vassallos  et  do- 
minos  eorum  componeret;  in  generali  con- 
ventu ,  anno  sequente  Ticini  habito ,  secun- 
dum  feudatarios  contra  eorum  dominos  sen- 
tentiam  dixit,et  Heribertum  archiepiscopum 
Mediolanensem  atque  episcopos  Placenti- 
num,  Cremonensem  et  V^ercellensem  custo- 
diae  tradidit.  Verum  populis  episcoporum 
causam  defendentibus,  dissensiones  et  tur- 
bae  ita  auctae  sunt,  ut  imperator  eas  com- 
ponere  non  valens,  in  Germaniam  regressus 
sit;  obiit  autem  an.  1039. 

122.  Camaldulensium  et  Vallumbrosa- 
norum  Ordines  —  Interea  ss.  Romualdus 
et  loannes  Gualbertus  de  instauratione  mo- 
nastici  instituti  in  Italia  praeclare  merue- 
runt.  Romualdus  anno  circiter  956  Ra- 
vennae  illustri  genere  natus ,  anno  aetatis 
suae  vigesimo  in  coenobium  Classense  se- 
cessit;  postea,  propter  ardens  perfectionis 
studium  et  regularis  vitae  fervorem  sociis 
suis  invisus,  Classense  coenobium  deseruit, 
et  post  varias  tum  in  Italia,  tum  in  Gallia 
locorum  mutationes,  an.  1018  cum  aliquot 
sociis  secessit  in  montes  Apenninos,  ubi  in 
loco,  qui  Campus-Malduli  dicebatur,  vitam 
eremiticam  admodum  austeram  instituit; 
magna  quidem  ex  parte  regulam  s.  Bene- 
dicti  conservavit ;  sed  plura  ei  addidit  sta- 
tuta  austera,  vitae  eremiticae  propria;  eius 
socii,  pro  nigra  Benedictinorum  veste,  habi- 
tum  album  gerebant;  in  cellis  separatim 
vivebant  edebantque;  horis  canonicis  ad 
preces  communes  conveniebant  in  oratorium; 
ieiunium  fere  continuum  et  silentium  per 
magnam  anni  partem  observabant;  modo 
precibus  et  divinarum  rerum  meditationi- 
bus,  modo  manuum  labori  aliisque  exerci- 
tiis  vacabant.  His  ita  institutis  s.  Romual- 
dus  in  aliis  Italiae  mediae  regionibus  vitam 
eremiticam  valde  austeram  continuavit,  u- 
bique  plures  ad  sui  imitationem  permovit, 
et  eremitarum  consociationes  in  diversis  lo- 
cis  instituit.  Tandem  an.  1027  in  monaste- 

19 


274 


EPOCHA   VI,    A    CAROLO    M. 


rio  Valle  de  Castro,  quod.  in  ditione  Came- 
rinensi  extruxerat ,  animam  Creatori  suo 
reddidit  ^  Interim  numerus  eremitarum  et 
cellarum  in  Campo  Malduli  successive  au- 
gebatur,  et  quamvis  ii  proprie  essent  Ca- 
maldulenses,  etiam  aliae  eremitarum  con- 
sociationes,  quae  s.  Romualdi  statuta  ob- 
servabant  et  Camaldulensium  abbati  subie- 
ctae  erant,  eodem  nomine  appellabantur.Iam 
plures  eiusmodi  societates  sub  communi  ab- 
bate  constitutae,  novum  Camaldulensium 
Ordinem  efformarunt,  quem  postea  Alexan- 
der  Pp.  II  an.  1072  publice  approbavit.  Ro- 
dulphus,  quartus  liuius  Ordinis  abbas,  qui 
eum  ab  an.  1082  regebat,  novemque  con- 
sociationes  sub  sua  directione  habebat,  se- 
vera  s.  Romualdi  statuta,  quae  victum  et 
ieiunium  spectabant,  aliquantulum  mitiga- 
vit,feminas  etiam  ad  observanda  instituta 
Camaldulensia  admisit,  et  in  monasterio  Bo- 
ni  Fontis,  in  valle  monti  adiacente  constru- 
cto,  vitam  coenobiticam,  institutis  Camaldu- 
lensibus  conformatam ,  introduxit.  Quod 
exemplum,  cum  alibi  quoque  observaretur, 
Ordo  ab  hoc  tempore  in  eremitas  et  coeno- 
bitas,  sed  sub  eiusdem  abbatis  regimine 
constitutos,  divisus  est  ^ 

Paulo  post  s.  Romualdum  floruit  s.  loan- 
nes  Gualbertus,  qui  nobili  Florentiae  fami- 
lia  natus  et  a  laxiori  vivendi  ratione  revo- 
catus,  monasticum  institutum  s.  Benedicti 
professus  est.  Anno  circiter  1038  se  cessit  in 
montes  Apenninos,  et  in  valle  haud  procul 
a  Fiorentia  sita,  a  densis  montium  adiacen- 
tium  arboribus  obumbrata,  indeque  vallis- 
umbrosa  dicta,  raonasterium  extruxit,  in 
quo  cum  discipulis  suis  vitam,  prirao  ere- 
miticam  deinde  coenobiticam,regulae  s.  Be- 
nodicti  secundum  omnem  rigorem  obscr- 
vandae  conformatam,  professus  est.  Brevi 
post  alia  monasteria  aediflcavit.  NonnuUa 
etiam  antif^ua  coeiiobiu  refornuitionem  eius 
susceperunt;  quaeomnia  sub  s.  loanne  Gual- 
bcrto  ut  supremo  abbate  coadunata,  elfor- 
marunt  novum  Ordinem  Vallumbrosanorum, 
an.  1070  ab  Alexandro  Pp.  II  ai^prohatum. 
loannes  illius  Ordinis  fundator,  obiit  an. 
1073,  postea  a  Caelestino  Pp.  III  an.  1103 
in  Ssrum  numerum  relatus  ^. 

123.  Manichaei  Aurelianenses—^lnGixl- 
lia  vero  sub  initia  huius  saec.XI  mulicr  quae- 


dam  Itala,  Aureliae  degens,  cum  duobus 
clericis  ecclesiae  Aurelianensis,  quos  primo 
pietatis  specie  deinde  voluptatis  illecebris 
corruperat,  infamem  sectam  instituit.  liin- 
stauratis  veterum  Gnosticorum  et  Mani- 
chaeorum  erroribus,  reiiciebant  V.  et  N.  Te- 
stamentum ;  mundum  non  a  Deo  creatum, 
sed  semper  exstitisse  dicebant;  Christum  e 
Maria  virgine  natum  ,  passum  et  a  mortuis 
resurrexisse  negabant;  Sacramenta  Bapti-  J 
smi  et  Eucharistiae,  invocationem  Ssrum,  \ 
utilitatem  et  praemium  bonorum  operum 
reiiciebant;  praeterea  in  nocturnis  conven- 
tibus  se  promiscuae  libidini  aliisque  nefandis  J 
actibus  dabant.  lam  plures  e  clero  et  populo  1 
Aurelianensi  infami  et  occultae  sectae  ad- 
haerebant,  quum  ea  an.  1022,  Arefasti  nobi- 
lis  Normanni  artibus  detecta  et  Roberto 
Francorum  regi  denuntiata,  dissipata  fuit. 
Rex  Aureliara  profectus,  episcoporum  syno- 
dum  coegit,  ad  quam  sectarii  numero  quin- 
decim  perducti,  errores  suos  primo  dissimu- 
larunt,  deinde  confessi  sunt.  Episcopi  omni 
modo,  rationibus  et  comminationibus,  eos 
convertere  conati  sunt,  sed  vix  unusetalter 
errores  suos  eiurarunt ;  reUqui  tredecim  in 
haeresi  obstinati,  iussu  regis  extra  muros 
vivi  combusti  fuerunt  ^ 

\2A.Benedictus  IXPontifex  (an.  1033)— 
Cum  loannes  Pp.  XIX  e  vivis  discessisset, 
Theophjlactus ,  Alberici  comitis  Tusculani 
filius  et  Benedicti  VIII  atque  loannis  XIX 
nepos,  patris  potentia  et  pecuniae  largitione 
summum  pontificatum  adeptus  est,  nomen- 
que  Benedicti  IX  assumpsit^.  Quamvis  Be- 
nedictus  IX  illegitima  via  cathedram  Petri 
conscenderit,  tantaque  dignitate  propter  iu- 
niorem  suam  aetatem  et  pravam  indolem  es- 
set  indignu8,Ecclesia  tamen  vitandi  schisma- 
tis  causa  eum  tanquam  pontificem  suscepit 
coluitque.  «  Tauta,  observat  Baronius  ^,  vi- 
gebat  observantia  toto  catholico  orbe  erga 


>  Bollanil,,  Acia  SS.  7  (elir. 

'•*  A.  Floruiitin.,  //(s7.  Camalilul.  libri  3,  l''loreiit.ir)7r), 
in  4;  1.  li.  Millaielli  el  A.  CosUidowi,  Aiinales  Camal- 
dul.,  Vcnel.  4  vol.  in-fol. 

sHolland  Aclu  SS.  t.  III  iul.,  p.  311.  Mabilion,  Ac/rt 
SS.  Ord.  s.  Denedicti,  saec.  VI,  part.  II. 


1  C.labor  Uodulphus,  IIi.it.  1.  III,  c.  8  ;  ap.  L.  Dacbor. 
Spiciletjium  t.  II,  p.  I'i7l>;  Labbe,  Cuncil.  t.  IX,  p.  830. 

-  C.kibfr  rioduliiii.  Ili.st.  I.  IV,  c.  5.  r.aronius  et  alii 
noniuilli  suspicantur,  inenduni  esse  apud  (".labi'um  lio- 
(lulpliuni,  ulii  legitur,  lienedictuin  l\  tuisse  pueruni  ler- 
nie  decennem,  (pium  eli^Mibatur;  quia  de  re  taiii  c.xlra- 
ordinaria  silent  lIcMniannus  Contractus,  Cliran.  ad  an. 
1033;  Lco  Osliensis,  Chron.  6V(.sin.  I.  II;  Victor  l'i).  III, 
Uiahiijor.  1.  III,  de  Itenedicto  IN.  agentes.  En  verba  lia- 
ronii  (ad  an.  1033,  ^  G):  «  Ilermaiinus  Coiitractns  ,  qui 
lioc  ipso  scribebat  lcnipore,  dum  lioc  aniio  agit  de  obilii 
loaniiis  et  iJenedicli  subrogatione,  de  eius  aetate  niliil 
dicit;  quod  non  lacuissel,si  adeo  inipar  laiito  oneri  siib- 
eundo  tuissel;  sed  baec  tanluni  babet:  «  Helunclo  loaii- 
«  ne,  IJenedictus,  qui  elTlieopbylactus,  ordinatus,  licel 
«  indigniis  tanto  ordiiie  nioribus  et  laclis,  sedil  annis 
u  plus  duodecim  ». 

3  Ad  au   1033. 


VSQVE    A.D    rONTlFICA.TVM    S.    OaEGORII    VII, 


275 


Romanam  Ecclosiam,  iit  qiiemcumquo  au- 
direiit  throno  insiilofo  Potri,  colore  oum  ot 
Yonorari  non  detroctaront,  cum  non  ipsum 
sodentom,  sed  oum,  cuius  vice  sederot,  in 
primis  attenderont  ». 

Benedictus  iuvenili  ardoro  abroptus,  So- 
dera,  quam  tot  Poiititices  vitae  suae  sancti- 
tate  docoraverant,  turpitor  dehonostavit, 
non  praodicationo,  sed  convorsatione,  idest, 
non  falsa  doctrina  sod  turpibus  moribus. 
Pravis  eius  exemplis  oiroctum  cst,  ut  in  va- 
riis  provinciis  dignitates  ecclosiasticae  pe- 
cunia  emerentur,  sacerdotes  et  nonnuUi  e- 
tiam  episcopi  logem  continontiac  sperne- 
ront,  suosque  filios  beneliciorum  ecclesia- 
sticorum  haorodos  scriberent  '.  Anno  1044 
Rumani  pravorum  Bonedicti  morum  per- 
taosi,  oum  o  sede  ot  urbe  doturbarunt,  inque 
oius  locum  constituerunt  loannem  episco- 
pum  Sabrnonsom,  qui  sibi  nomen  Silve- 
stri  III  dodit.  Yerum  Bencdictus  ope  co- 
mitum  Tusculauorura  post  3  menses.  in  ur- 
bera  regressus,  pontiticatum  rocepit.  Quum 
tamen  in  morum  pravitato  persevorans, 
cerneFot  se  a  clero  et  populo  despici,  eodem 
anno  1044  loanni  Gratiano  religioso  presby- 
toro  ad  dimittendum  pontiticatum  pacta  pe- 
cunia  perductus  fuit,  ut  intVa  videbimus^. 

Ecclesiao  romano-catholicae  hostes  Bene- 
dicti  IX  et  aliorum  quorundara  Pontiticum 
pravis  exemplis  abutuntur  ad  impugnan- 
dam  incorruptam  Ecclesiae  veritatem  et  u- 
nitatem,  sed  frustra;  nam,  sicuti  alibi  ob- 
sorvaviinus^,qualescumque  etiara  fuerint  isti 
Pontifices,  de  quibus  illi  tara  foeda  et  tara 
varia  iactant,  nihil  id  officit  veritati  Eccle- 
siao. 

125.  Trexorja  Dei — In  multis  autem  Oc- 
cidentis  provinciis,  maxime  in  Gallia,  paci 
et  prosperitati  rei  tum  civilis  tum  ecclesia- 
sticae  obstabant  frequentia  bella  civilia  et 
privata.  Horum  origo  a  saeculo  superiori 
repetenda  est.  lam  tunc  proceres,  duces  et 
coraites  provincias  atque  civitates ,  quas 
antea  sub  regura  potestate  et  ad  eorura  nu- 
tum  administrabant,  a  regura  dominio  libe- 
ras  reddere,  sibi  proprias  vindicare  et  tan- 
quam  patrimonia  ad  haeredes  suos  trans- 
mittere  caeporunt,  Illorum  exeraplo  etiam 
ii ,  qui  minora  feuda  seu  beneficia  a  regibus 
habebant,  ea  tamquam  patrimonia  defendere 
non  verebantur.  Indo  regia  potestas  immi- 
nuta,  regiminis  unitas  dissoluta,  odia,  dissi- 
dia,  bella  frequentiaenata  sunt.  Accessitalia 

I  Viclor  Pp.  III,  Dialiujor.  1.  III. 
'  Baroiiius  et  I'agi  ad  au  103  i-44. 
3  Vid.  p.  245. 


consuetudo  prava,quae  fere  in  legem  abierat, 
nerape  ut  si  quis  occidissot  quompiam,  hu- 
iuspropin^iuis licerotcaodem ulcisci  etquem- 
vis  ex  propinquis  interfectoris  occidero,  Un- 
de  eiroctum  ost,  ut  quisquo  privatus  suara 
suorumque  iniuriam  non  in  iure  coram  iu- 
dice,  sod  ferro  raanuquc  porscquoretur,  ot, 
ingravescente  in  dios  hacconsnotudine,pro- 
vinciae  Galliae  caedibus,  depraedationibus, 
incendiis  dovastarentur, 

Ad  corrigenda  liaec  raala  ot  ad  modon- 
dum  morum  corruptelae  praosulos  Galli  an. 
1034  in  Aquitania,  deinde  in  aliis  provin- 
ciis  synodos  habuerunt ,  unaque  cum  ma- 
gnatibus  seu  proceribus  laicis  de  i'estituen- 
da  pace  et  securitate  publica  contulerunt, 
et  loges  ad  exstinguenda  bella  privata,  cae- 
des  et  depraedationes,  condiderunt,  Plenam 
quamvis  pacem  et  perfectam  bellorum  priva- 
torum  exstinctionem  episcopi  optassent,  sod 
cum  id  efiicere  non  possent,  inducias  saltom 
stabilire  conati  sunt,  Igitur  an,  1041  in  par- 
tibus  Aquitanicis,  deinde  per  totum  Gallia- 
rura  territoriura  ab  episcopis  siraul  et  opti- 
matibus  sancitum  fuit  sub  terrificis  corpo- 
raliura  et  spiritualium  poenarum  commina- 
tionibus,  ut  singulis  septimanis  a  vespere 
feriae  IV  usque  ad  crepusculum  feriae  II  a 
praeliis  privatis,  ultionibus ,  rapinis,  caedi- 
bus  omnisque  generis  violentiis  abstinere- 
tur  in  honorem  I,  Christi,  qui  istos  dies  prae- 
cipuis  salutis  humanae  mysteriis  consecra- 
rat.  Hae  induciae  nomen  Treiogae  Dei  ac- 
ceperunt.  Eas  mox  Henricus  I,  rex  Galliae, 
sanctione  regia  munivit.  Easdem  postea  e- 
tiam  confirmarunt  imperator  aliique  prin- 
cipes,  Robur  iis  addiderunt  plures  sjnodi  et 
RR.  Pontifices,  qui  oranibus  sub  poena  ex- 
comraunicationis  Trewgam  Dei  observan- 
dara  proposuerunt.  Cumque  non  semel  au- 
daees  illius  violatores  divirtos  terrores  fuis- 
sent  experti,  ea  ipsa  Trewga  plurimum  ad 
societatis  bonum  contulit  ^ 

126.  Religioms  status  in  Polonia  et 
Hungaria  —  In  Polonia  post  mortem  Mie- 
cislai  II  (1034)  respublica  et  Religio  in  ma- 
gnura  discrimen  devenerunt.  Per  sex  aut 
septem  annos  Polonia  bellis  civilibiis  caedi- 
busque  fuit  quassata,  neque  sacris  ministris 
neque  ecclesiis  parcitum,adeo  ut  haec  regio 
in  pristinam  barbariem  relapsura  videretur. 
Tanta  erat  rerum  perturbatio,  ut  Casimirus, 
Miecislai  filius,  clam  aufugisset,  et  Cluniaci 
raonasticum  institutum  esset  professus.  Ad 

i  Glaber  Kodulph. ,  Hlslor.  1,  IV,  c.  5,  1.  V,  c.  1 ;  Pe- 
trus  de  Marca,  Coiicordin  sacerd.  el  imper.  1.  IV,  c. 
14;  Pagi,  Critica  ad  an.  103i  et  1041. 


276 


EPOCHA   VI.   A    CAROLO   M. 


domestica  Polonorum  dissidia  accesserunt 
hosliles  iucursiones  laroslai  Russiae  et 
Praedislai  Boliemiae  ducis.  Anno  demum 
1041  Poloni  his  malis  lacessiti,  sibi  mutuo 
iniurias  condonarunt,  et  in  comitiis  Gnes- 
nensibus  consenserunt,  ut  Casimirus  ad  du- 
catum  revocaretur.Oratores  Cluniacum  mis- 
si  sunt  Casimirum  rogaturi ,  ut  attiictae  et 
pene  eversae  patriae  misertus,  illius  regi- 
men  susciperet.  Respondit  is,  se  utpote  mo- 
nachum  professum  et  diaconum  ordinatum, 
id  facere  non  posse.  Tunc  oratores  e  consi- 
lio  abbatis  Cluniacensis  Romam  profecti 
sunt,  et  a  Benedicto  Pp.IX,  vel,  ut  aliis  pla- 
cet,  a  Clemente  II  impetrarunt,  ut  Casimi- 
rus  ad  principatum  maiorum  suorum  redire 
et  uxorem  ducere  posset.  Casimirus  in  Po- 
loniam  redux,  restituendis  rebus  et  reparan- 
dis  malis  egregiam  operam  navavit,  mona- 
chos  Cluniacenses  in  Poloniam  vocavit;  Ma- 
riam ,  laroslai  Russiae  principis  sororem , 
uxorem  duxit,  et  an,  1058  moriens,  regnum 
undique  pacatum  reliquit  tilio  suo  Boleslao*. 
In  Hungaria  etiam  post  mortem  s.  Ste- 
phani  (1038)  Religioni  tempestas  grandis 
illata  est.  Stephanus  regnum  reliquerat  Pe- 
tro,  nepoti  suo,  sed  an.  1041  Hungari,  reie- 
cto  Petro ,  regnum  detulerunt  Ovoni.  Petri 
partes  fortiter  defendit  s.  Gerardus  episco- 
pus  Morissenus,  et  Ovoni  post  tres  annos  et 


1  Duglossus  seu  Longinus,  Hist.  Polon.  1.  III;  M. 
Cromerus,  Dc  origine  et  rebus  gestis  Polon.  1.  IV.  Hi- 
storiam  deCasiniiro  votisexsolulo  laniquam  veram  pro- 
pugnavit  Azorius  (Part.  1  InsL  Mural.  lib.  12,  c.  7),  (a- 
hulosam  esse,  vel  saltem  dubiam  asseril  1.  Bapt.  Gonet 
(l.  V  Clijpei  Theolog.  Thomist.  disputat.  9,  De  impe- 
dim.  dirim.,?i.''l,  g  .i),Thommasinus  ( Vet.  et  nova  Eccl. 
discipl.  p.  I,  I.  2,  c.  4-2 ,  g  9,  et  p.  III,  I.  3,  c.  U,  jJ  12)  et 
Capisuccu§  {Controversia  M,  §  3).  Maidonalus  vero 
(in  Tract.  de  Sacramentis,De  impedimenlo  voti  qu.  3), 
dato  quod  haec  et  aliae  huius  generis  historiae  verae 
bint,  respondet  posse  caussas  aliquas  incidere,  in  qui- 
bus  Ecclesia  non  quidem  dispenset  in  voto  solenini, 
sed  per  inlerpretationem  aequi  el  boni  declaret,  eum, 
qui  fecerit  votum  ,  non  teneri  voto.  Nam  cum  sit  re- 
gula  generalis,  collecta  ex  iurc  divino  et  naturali,  ut 
votum  minoris  boni  rela.xetur  per  votum  maioris  boni; 
et  cum  non  debeal  esse  iudicium  privatum  uniuscuius- 
que  ,  an  aliquod  bonum,  qupd  fortasse  occurrit,  sit  ma- 
ius,  quam  scrvare  castitatem  perpetuam,  ad  quam  se 
constrinxit  voto  soIemni;sed  debeat  id  relinqui  iudicio 
lolius  Ecclesiae:  et  cum  possit  aliquando  occurrere  hu- 
iusmodi  bonura  multo  maius,  quam  cst  servare  castita- 
tem;non  dubium  est.quin  tunc  Kcclesia,  aut  nomine  to- 
tius  Ecclesiae  l'onlit'ex  possil  declarare,  illum  in  eo  casu 
non  leneri  ad  observationem  voti.  Quod  credendum  est 
fecisse  illum  Papam  cum  Uamiro  rege  Aragonum,  et 
illum  alterum  cuni  rege  Poloniae,  quia  iudicaiunt, 
bonum  publicum  totius  Uegni  esse  praestantius,  quam 
bonum  privatum  unius  monachi.  Sed  hoc  non  est  pro- 
prie  dispensare;  nam  dispensatio  vocatur,  cum  manen- 
te  voto  inlegro,aliquis  liberalurab  illius  observalione. 


regni  et  vitae  iacturam  praedixit.  Reipsa 
an.  1044  Ovo  in  bello  contra  Henricum  III 
regem  Germaniae  occisus,  et  Petrus  resti- 
tutus  est.  Verum  post  biennium  Hungari 
rursum  deiecto  Petro  oculisque  ei  erutis  , 
regnum  obtulerunt  Andreae  ea  lege ,  ut 
ethnicam  religionem  restitueret.Tunc  cruen- 
ta  persecutio  contra  Christianos  excitata 
est,  ecclesiae  destructae,  plurimi  laici,  cle- 
rici  et  episcopi,  inter  quos  s.  Gerardus  Mo- 
rissenus,  interfecti.  Verumtamen  paulo  post 
Andreas,regnum  adeptus,persecutioni  finem 
constituit,  ethnicismuni  per  totam  Hunga- 
riam  proscripsit,  et  christianae  Religiouis 
professionem  ubique  restituit '. 

127.  Henricus  III  imperator  Romanus 
— In  Germania  an.  1039  Conrado  II  succes- 
sit  Henricus  III,  filius  eius,  qui  pacem  in 
Germania  stabilivit:  an.  1043  in  comitiis  , 
Constantiae  ad  Rhenum  habitis,  concordiam 
inter  principes  et  raagnates  conciliavit ,  et 
Trewgam  Dei,  in  Galliis  institutam,  intro- 
duxit;  an.  1046  profectus  in  Italiam,  Ticini 
rex  Longobardiae  coronatus  est ;  tunc  Ro- 
mam  perrexit,  rebusque  in  urbe  compositis, 
ut  infra  videbimus  ,  a  Clemente  Pp.  II  ira- 
perator  coronatus  fuit,  imperavitque  usque 
ad  annum  1056. 

128.  S.  Eduai^dus  rex  Angliae — In  An- 
glia  Eduardus,  sub  regibus  Danis  Canuto  , 
Haraldo  et  Hardecanuto,  exul,  an.  1042  ad 
paternum  solium  revocatus  est,  regnavitque 
usque  ad  an.  1066.  Princeps  pietatis  et  ca- 
stimoniae  studio  spectatissimus,  singulari 
mansuetudine  regnum  moderatus  est ,  ma- 
gna  apud  suos  reverentia,  apud  exteros  me- 
tu  fuit,  leges  optimas  tulit,  Religionis  ac 
reipublicae  prosperitati  studuit.  Eius  pieta- 
ti  aliquando  obrepsit  Goduinus  comes,  Em- 
mam  regis  matrem  accusando  criminis  cum 
Roberto  archiepiscopo  Cantuariensi  ;  sed 
calumniam  diluit  regina  castissima,  nudis 
pedibiis  calcans  novcm  ignitos  vomeres.  E- 
duardus  virtutibus  atque  miraculis  clarus  , 
ab  Alexandro  Pp.  III  Ssrum  albo  inscriptus 
fuit  \ 

129.  Gregorius  VI  Pontifex  (aw.l044) 
—  Romana  vero  ecclesia  tristem  in  statum 
erat  coniecta,  Benedicto  IX  et  Silvestro  III 
simul  pontificatus  iura  sibi  vindicantibus, 
loannes  Gratianus,  presbyter  religiosus,  an. 
1044  utrumque  corapetitorem  ad  cedendum 
pontificia  sede  pecuniae  largitione  perdu- 


'  Hermann.  Contracl.  Chronicon;  BolIaud.i4c<a  SS. 
21  sept. 

2  VVillelm.  Malracsbur.  De  rebusAngl.].  II;  BoUand. 
Acta  SS.  13  octobr. 


VSQVE   AD   PONTIFICATVM   S.  GREGORII   VII. 


2T7 


xit ;  quaproptcr  Rotnani  eundem  loannem, 
tamquam  Kcolesiae  libcratoi'em,inquitOtto 
Frisingensis ,  in  sumraum  Pontiticem  ele- 
gerunt  et  Grcgorium  YI  vooarunt '.  Grego- 
rius  Vr,qucmGlaberRo(iulplius,hac  ipsa  ac- 
tatellorens,  appcllat  virum  rcligiosissimum 
et  sanctitate  pcrspicuum',  male  ecclcsiae 
Romanae  illata  reparare  conatus  est,  contra 
sicarios  et  pracdones,  contra  factiosos  et 
possessionura  ecclcsiasticarura  usurpatores 
ac  detentores  exhortationes,  excommunica- 
tiones  et  arma  usus  est;  nec  tamcn  turbas 
componcre  valuit. 

llW.  Clemens  11  Poniifex  {an.  104G)  — 
Henricus  III  rex  Germaniae  ,  cognito  tristi 
urbis  Romac  ct  Italiae  statu ,  circa  finem 
anni  1046  cum  coniugesua  Agnete,pluribus 
episcopis  et  exercitu  in  Italiam  profectus  est. 
Ticini  rex  Italiae  coronatus  ,  ad  urbem  Ro- 
mara  properavit;  cumque  venissetSutrium, 
plurimorum  episcoporum,  abbatum,  clerico- 
rum  et  monachorura  synodum  indixit,  pro 
componendis  negotiis  ecclesiasticis,maxime 
Romanae  ecclesiae,  quae  3  simul  pontiflces, 
Benedictum  IX,  Silvestrumlll  etGregorium 
VI ,  habere  videbatur.  Addit  Leo  Ostiensis, 
qui  hoc  ipso  tempore  floruit,  Gregorium  VI 
ab  imperatore  fuisse  invitatum  ,  ut  synodo 
praesideret ;  atque  aequo  animo  ferret ,  ut 
eius  causa  ageretur,  quum  ipse  tamen  sum- 
mus  iudex  esset^.In  hac  s^^nodoSilvesterlll 
reiectus  fuit,  aeque  ac  Benedictus  IX,  qui 
iam  antea  pontiflcatu  cesserat,  uti  vidimus. 
Gregorius  VI  agnoscens,  se  non  secundum 
canones  fuisse  constitutum,  et  electionem 
suam  a  multis  veluti  simoniacam  improba- 
ri,  contestatus  tamen,se  bona  intentione  pe- 
cuniam  dedisse  Benedicto,  sponte  insignia 
pontificatus  deposuit.  His  factis  ,  omnes  Ro- 
mam  progressi  sunt,  et  congregatis  in  ec- 
clesia  s.  Petri  clero,  populo  et  episcopis,qui 
synodo  Sutrinae  interfuerant,  communi  con- 
sensione  in  Petri  Cathedram  evectus  est 
Suidgerus,  Saxo,  episcopus  Bambergensis  , 
qui  in  Natali  Domini  inauguratus  nomen 
Clementis  II  assumpsit,  eademque  die  Hen- 
ricum  III  et  Agnetem  coniugem  eius  augu- 
stos  coronavit  *. 


1  Chron.  l.Vl,  c.  23.  Pagi  (ad  an.lOM),  et  aiii  nonnul- 
11,  quamvis  Gregorium  VI  inler  Ponlifices  numerent , 
conlendunt,  eiim  per  simoniam  summum  sacerdolium 
accepisse;  at  Baronius(ad  an.lOil),  Tiiomassin.(  Ve.tuii 
et  novaEccl.  dificipl.p.  lii,  1. 1,  c.  61).  Papebrocli.  {Co- 
nat.  chro7iol.  crit.),  aliique  iiunc  pontificem  a  simonia 
vindlcant.  —  '  Ilist.  1.  V,  c.  5. 

3  Chron.  Canin.  1.  II,  c.  79;  Beilarrain.,  De  Rom. 
Pontif.  I.  II,  c.  29. 

*  Leo  Osliens. ,  loc.  cit. ,  Victor  Pp.  III  Dialogor.  1. 
III;  Daronius  et  Pagi,  ad  an.  1046. 


Impcrator  Gregoriura  VI ,  ne  eo  Romae 
pracscnte  aliquid  innovaretur,  deduxit  in 
Germaniam,  ubi  is  e  vita  migrasse  dicitur. 
Vir  roligiosissimtis ,  ac  sanctitate  conspi- 
cuus,cuius  videlicet  bona  fama  ,  quidquid 
prior  foedaverat,  in  melius  reformavit '.  — 
Cleraens  II  initio  anni  1047  Romae  synodum 
celebravit ,  in  qua  damnata  siraonia  ,  qua 
sacrae  ordinationes  in  multis  provinciis  con- 
taminabantup,  constitutum  est,  ut  qui  sacros 
ordines  ab  episcopo  simoniaco  scienter  acce- 
pissent,  non  nisi  post  40  dierum  poeniten- 
tiam  accepti  Ordinis  ministeriofungerentur, 
In  eadem  synodo  controversia  inter  Raven- 
natensem  ,  Mediolanensem  et  Aquileien- 
sem  antistites,  quis  eorum  in  conciliis,  ab- 
sente  imperatore ,  dexteram  Pontificis  te- 
neret ,  secundum  Ravennatensem  compo- 
sita  est  *. 

Obiit  Clemens  II  Romae,  vel  in  partibus 
Romanis,  vii°  idus  octobris  1047,  cum  se- 
disset  9  mensibus  et  diebus  15.  Cuius  mortui 
corpus  Bambergam  perlatum  est,  ibique  tu- 
mulatum. 

131.  Damasus  II  Pontifex  (an.  1048)  — 
Post  obitum  ClementisBenedictus  IX,  quem 
supra  pontiflcatu  cessisse  diximus,  rursus  in 
Petri  cathedram  irrupit.  Romani  vero  lega- 
tos  miserunt  inGermaniam  ad  imperatorem, 
qui  ei  Pontificis  obitum  signiflcarent  roga- 
rent(jue,  ut  ad  summum  Ecclesiae  regimen 
eligeretur  Halinardus  archiepiscopus  Lug- 
dunensis.  Chronographus  s.Benigni,  hanc  le- 
gationem  ad  imperatorem  destinatam  fuisse 
scribit,quod  Henricus  III  datapecuniaaRo- 
manis  accepisset,  ut  sine  eius  assensu  Papa 
non  eligeretur  ^.  Quum  autem  Halinardus 
Lugdunensis  honorem  pontiflcatus  declina- 
ret,  imperator  auditis  episcoporum  senten- 
tiis,Popponera  episcopum  Brixinensem  in  lo- 


1  Haec  eiu.1  plane  temporis  scriplor,  ut  ait  Baro- 
nius  ad  an.  1044,  n.6,et  Glaber  Bodulphus,  \.\ Histo- 
rtar.  c.  5.  Otto  Frisingensis,  qui  vi.xit  medio  circiter 
duodecimo  saeculo  (1.  VI,  c.  32),  ail  quidem  circa  idem 
terapus  pudendam  confusionem  Ecclesiae  Dei  in  Urbe 
Boma  fuisse,  tribus  ibi  invasoribus  :  at  horum  nuraero 
eximit  religiosura  presbylerum  Gratianura  noraine  , 
queni  Bomani  civeseo  rerum  statu,  tamquamEcclesiae 
Dei  liberalorem,  in  summum  Ponlificem  elegerunt,  et 
mutato  nomine  Gregorium  VI  vocaverunt.  Frisingen- 
sem  sequuntur  Panvin.  {InEpitom  PP.RR.p.55),  Ba- 
ron.  (ad  an.  104i  cit.),  Giacoii.,  aliique.  —  Christianus 
Lupus  (t.  III  Concil.  antiq.  edit.,  novae  autem  t.  IV)  le- 
net,  Gregorium  VI  auctorem  fuisse  raditiae  Papalis,  cum 
Italia  latronibus  plena  esset,  laici  omnes  s.  Petri  pos- 
sessiones  invasissent ,  Papalis  excommunicatio  sper- 
neretur,el  Henricus  III  Imperator,  Gerraanicis  bellis 
occupatus,  auxiliura  negaret. 

2  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  916. 

3  Apud  Pagi,  Critica  ad  an.  1019. 


278 


EPOCHA    VI.   A    CAROLO    M. 


cum  Clementis  Ildesignaviteligendum.Pop- 
po  magno  cum  honore  a  Romanis  exceptus, 
xvi°  calendas  sextil.  1048  inauguratus  fuit 
sub  nomine  Damasi  TI.  Eadem  die  Benedi- 
ctus  IX,  qui  modo  usurpato,  modo  deposito 
pontiflcatu  annos  ferme.  duodecim  exegit , 
ad  meliorem  mentem  reversus,  relicto  pon- 
tificatu  secessitin  monasteriumCrjptaeFer- 
ratae  poenitentiam  acturus,  ibique  reliquam 
vitae  partem  sancte  peractam  pia  morte 
clausit^"Damasus  autem  post  23  dies  Prae- 
neste  quo  se,  ut  ait  Ciaconius,  animi  refi- 
ciendi  causa  et  ad  fugiendos  urhanos  aestus 
contulerat,  obiit  (vi^^idiis  augusti  an.  1048. 

132.  S.  Leo  IX  Pontifex  {an.  1049)  — 
Defuncto  Damaso  II  Sedes  Apostolica  vaca- 
vit  6  mensibus.  Henricus  imperator  per  Ro- 
manorum  legatos  de  morte  Pontificis  certior 
factus,  Wormatiae  magnum  episcoporum  et 
optimatum  conventum  tenuit,in  quo  una- 
nimi  omnium  acclamatione  siimmo  sacerdo- 
tio  dignus  renunciatus  est  Bruno  episcopus 
Tullensis,  nobilissiraa  Daspurgensi  familia 
in  Alsatia  oriundus.  Diu  restititBruno,  dein- 
de  urgente  omnium  voluntate  victus  assen- 
sit  ea  legQ,  «  si  audiret  totius  cleri  ac  populi 
Romani  communem  esse"sine  dissidio  con- 
sensum  »,  inquit  Wibertus,  eius  archidiaco- 
nus  -.  Bruno  cum  Everardo,  Trevirensi  et 
HalinardoLugdunensi  archiepiscopis,  atque 
Hildebrando  monacho  Cluniacensi,  Romam 
tetendit;  urbem  nudis  pedibus  ingressus,  a 
Romanis  cum  maxima  exultatione  exceptus, 
et  pridie  idus  februarii  an.  1049  summo 
omnium,  cleri  ac  populi,  consensu  in  Petri 
cathedram  inauguratus  fuit  sub  nomineLeo- 
nis  IX  3. 

Fuit  Leo  IX  per  omnia  vir  apostolicus  , 
inquit  Victor  Pp.  III ,  sapiontia  praeditus, 
religione  conspicuus  omnique  doctrina  oc- 
clesiastica  apprime  eruditus  ■*.  Sedit  aniiis  5 
et  mensibus  2.  Negotia  gravissima  habuit 
explcnda:  disciplina  enim  ecclcsiastica  erat 
collapsa,  simoniaca  labes  sacras  electiones  et 
ordinationes  inficicbat,  in  nonnullis  locis  cle- 
rici  laicorum  more  cum  mulieribus  vive- 
bant.  Normanni  terras  Apostolicae  Sedis  di- 
vcxabant;  Berengarius  in  Gallia  sacrosan- 
ctam  doctrinam  catholicam  impugnabat;  Mi- 
chael  Cacrularius  ,  patriarcha  Cp. ,  instau- 
rato  schismate  Photiano,  ccclcsiam  Grac- 
cam  a  Romanao  obsequio  avellebat;  in  qui- 
bus  omnibus  sanctus  Pontifex  magna  forti- 
tudinc  et  singulari  prudentia  se  gessit. 

'  Oro{j,  Placontini,  I)c  sppulcrd  Denedict.  IX,  Ro- 
mafi  17i7.— s  Vilu  t.  Leimis  IX,  I.  11. 
3  Mein,  ibid.  — •«  Dialogor.  1. 111. 


Anno  primo  pontiflcatus  sui  ad  instauran- 
dam  disciplinam  ecclesiasticam  Romae  cum 
episcopis  Italis  et  Gallis  synodum  habuit,  in 
qua  Conciliorum  generalium  et  RR.  Ponti- 
ficum  decretis,  praesertim  contra  simoniam 
et  clericorum  incontinentiam,  conflrmatis, 
iterum  simoniam  damnavit  et  quosdam  epi- 
scopos,  huius  criminis  convictos  ,  deposuit ; 
ne  vero  ecclesiae  necessariis  ministris  de- 
stituerentur  ,  si  in  omnes  simoniace  ordi- 
natos  secundum  canonum  rigorem  animad- 
vertisset,  pro  iis  probavit  supra  relatum  de- 
cretum  Clementis  II  ^  In  eadem  synodo  pro- 
scripsit  incestas  inter  consanguineos  nup- 
tias  pluresque  nobiles,  eiusmodi  coniunctio- 
nibus  devinctos,  separavit  ^. 

Posthaec  iter  suscepit  transmontanum,  ut 
ecclesiarum  statum  praesens  cognosceret ; 
an.l049sjnodum  celebravitTicini,cuius  acta 
deperdita  sunt;  inde  imperatorem  adivit  in 
Saxonia  agentem  ,  qui  Pontificem  perduxit 
Coloniam.  Pontifex  visitata  ecclesia  Tullen- 
si ,  transiit  Rhemos  ,  ubi  v"  nonas  octobris 
1049  cum  20  episcopis ,  50  pene  abbatibus  , 
aliisque  ecclesiastici  ordinis  viris  plurimis 
synodum  celebravit.  In  ea  episcoporum  ali- 
quot  et  abbatum  simoniacorum  causa  cogni- 
ta  et  iudicata  fuit ;  nonnulli  episcopi  et  ab- 
bates,  qui  ad  declinandam  synodum  profecti 
erant  ad  regiam  expeditionem,  excommuni- 
cati  sunt;  eadem  poena  aflecti  fuerunt  qui- 
dam  magnates  propter  incesta  adulteria  aut 
tyrannidem  exercitam,  canonesque  editi  12 
contra  simoniacas  ordinationes  et  sacramen- 
torum  administrationes ,  contra  clericoa  ar- 
magerentes,  contrausurarios,contra  clericos 
et  monachos  apostatas,  contra  incestas  et  a- 
dulterinas  nuptias  ^.  Absoluta  sjnodo  Leo  IX 
profectus  est  Moguntiam ,  ubi  aliam  40 
opiscoporum  sjnodum  habuit,  maxirno  ad 
simoniam  et  ncfanda  sacerdotum  coniugia 
proscribenda  ■*.  In  Italiam  redux,  transiit  in 
Apuliam  tum  ad  compononda  illic  ecclesia- 
stica  negotia  tura  ad  conciliandam  inter  in- 
colas  et  Normannos  concordiam;  an.  1050 
Siponti  sjnodum  coegit,  in  qua  2  archiepi- 
scopos,  qui  pretio  sacrum  ministerium  ac- 
ceperant,  ab  oflicio  dcposuit^  Eodem  anno 
Romae  55  cpiscoporum  et  45  abbatum  sjno- 
dum  habuit,  in  qua  Dolenscm  ct  alios  7  l>ri- 
tanniao  minoris  cpiscopos  excommunicavit 
tum  propter  simoniacam  labem  tum  propter 


»  Vid.  p.  277. 

"^  Wibert,  Vita  s.  Lronis  IX. 

3  Laiibr,  CAtnril.  t.  IX,  i).  10:18. 

'  Ibid.  1».  lOK). 

5  Wiberl,  \ila  s.  Lnmis  IX,  I.  11,  c.  4. 


VSQVE   AD    PONTIFICATVM    S,  GREGORII    VII. 


279 


contnmacem  eorum  aiulaoiam,  riiia  ad  Turo- 
nensis  motropolitao  obodieutiam  rodiro  nole- 
bant;  in  eadem  synodo  Gei'ardum,olim  epis- 
copumTullensem^iSsraranumeroadsoripsit'. 
Alteram  anuo  se^inento  synodum  Romac  coo- 
git,  in  quaGropforius  episoopus Vercellensis, 
adultcrii  cl  pcriurii  accusatus,  sacro  mini- 
sterio  interdictus  fuit,  doncc  facerct  satis;  qui 
non  multo  postRoraamveniens  ct  satisfactio- 
nem  promittens,priori  olBcio  rcstitutus  fuit*. 

Annol0r)2sanctusPoiitifex  novum  iterin 
Germaniam  suscepit,  ubi  inter  Ilcnricum  im- 
peratorem  et  Andream  regem  Hungariac  pa- 
ceni  conciliavit,  Woltangum  et  Erhardum, 
olim  episcopos  Ratisbonenses ,  in  Ssrum  al- 
bum  intulit,  Bambergam  aliasque  R.  Ecclc- 
siae  in  Germania  posscssiones  cum  Ilcnrico 
impcratore  commutavit  eum  Benevento  in 
Italia,  copiasque  militares  ab  eo  accepit  ad 
reducendos  in  ordinem  Normannos  ^.  Quae 
autera  fecerit  in  causa  Normannorum,  Be- 
rcngarii  et  Michaelis  Caerularii ,  infra  di- 
ccmus. 

133.  Vfri  iUustres  —  Per  priorem  huius 
saeculi  XI  partem  praeter  commemoratos 
iam  Bonifacium  Russiae  apostolum  ,  Elphe- 
gum  archiepiscopum  Cantuariensem,  Liben- 
tium  archiepiscopum  Hamburgensem,  Hen- 
ricum  imperatorem,  Eduardum  regem  An- 
gliae  aliosque,  sanctitatis  laude  lloruerunt 
Heribertus  archiepiscopus  Coloniensis"* ;  Ful- 
bertus  episcopus  Carnotensis,  qui  etiam  eru- 
ditione  clarus  reliquit  sermones  ,  hymnos  , 
prosas,  epistolas,  canonem  poenitentialem  et 
tractatum  de  vaticinio  lacobeo  adversus  lu- 
daeos  ^;  Godardus  ex  abbate  Altahensi  in 
Bavaria  episcopus  Hildesheimensis,  qui  tum 
de  disciplinae  monasticae  et  clericalis  tum 
de  litterarum  instauratione  bene  meruit , 
scripsitque  epistolas  tcnerrimae  pietatis  ple- 
nas '';  Bruno  filius  Conradi  ducis  Carinthiae 
et  episcopus  Herbipolensis  ,  qui  Psalmos  , 
Cantica  et  Fidei  symbola  commentariis  il- 
lustravif;  Odilo  abbas  Cluniacensis  ,  qui 
multa  monasteria  in  Galliis  fundavit  et  re- 
formavit ,  scripsitque  sermones ,  hymnos  et 
epistolas  *. 

Ingenii  laude  claruerunt  praeter  praefatos 

'  Labbe,  loc.  cit.  p.  105-2.— «  Ibid.  p.  1066. 
3  Pagi,  Crilica  ad  an.  1052-53. 

*  Boiland.,  Acta  SS.  16  mart. 

*lbid.  10  april.  Opera  eius  edidit  C.  Viliiers,  Paris. 
1608,  in-8  ;  Migne.  Palrol.  Lal.  t.  CXLI. 

*  Ibid.  4  mai.  Epist.  eius  edidit  D.  Pez  in  Cod.  dipL 
hi.Hl.  p.  133. 

'  Ibid.  t.  IV  mai.  Opera  eius  e.xstant  in  Dihlioth.  PP. 
apud  Migne,  ibid.  t.  CXLII. 

^'Ibid.  1  ian.  Opera  eius  edidit  Marrier  in  Dihlioth. 
Cluniaccm.  Migne,  ibid. 


Fulbertum,  Godardum,  Brnnonem  et  Odi- 
loncm  ,  Ditmarus  c  monach«  Bonedictino 
cpiscoi)US  Morscburgensis,  qui  pius  ac  eru- 
ditus  reliquit  Chrouicorum  7  libros  ' ;  Berno 
al)l)as  Augiacdivitis,  qui  divina  ac  humana 
sciontia  clarus  scripsit  lil)cllum  de  ollicio 
Missac  et  vitam  s.  Udairici  episcopi  Augu- 
stani-;  Ademarus  monachus  coenobii  Lomo- 
vicensis,  qui  dodit  Chronicon  ab  au,  829  u- 
sque  ad  1020^;  Hermannus  cognomine  Con- 
tractus,  monachus  Augiaodivitis,  qui  prae- 
ter  alia  reliquit  Chronicon  a  Christi  nativi- 
tate  usquo  ad  suam  aetatem  "* ;  Glaber  Ro- 
dulphus,  monachus  Cluniacensis,  qui  scrip- 
sit  vitas  ss,  Guiliclmi  et  Benigni  Divionen- 
sis,  atque  Historiarum  libros  5  ab  an.  990 
usque  ad  1040  ^ 

134.  Norynanni  in  Italia — Interca  Nor- 
manni,  qui  supra  a  Conrado  II  imperatore 
comitatum  Avernensem  in  feudum  accepe- 
rant '',  novorum  Normannorum  e  Gallia  ad- 
ventu  aucti,  bellum  conti^a  Graecos  in  Apu- 
lia  prosecuti  sunt,  eos  ex  omni  Apulia  eie- 
cerunt,  et  an.  1043  Guilielmum,  unum  e  du- 
cibus  suis,  Apuliae  comitem  constituerunt. 
Verum  posthaec  Italos  opprimere ,  civitates 
et  ecclesias  depraedari  coeperunt.  S.Leo  Pp. 
an.  1050  frustra  tentavit  eos  a  male  coeptis 
cohibere.  li  arma  suaproferentes,  civitatem 
Beneventum,  quae  ad  R.  Ecclesiam  pertine- 
bat,oppugnarunt.Pontifex  exercitum  contra 
hostes  destinavit  '^;  verum  post  acre  certamen 
an.  1053  exercitus  Pontificis  prope  Drago- 
naram  victus  et  s.  Leo  ipsc  in  urbe  Civitel- 


1  Dresdae  1790. 

2In  Dihlioih.  PP.  Lugdun.  t.  XVIII;  Migne,  ibid. 
3  Apud  Rivet,  Uistoire  litt.  de  hi  France. 
•<  Apud  H.  Canis.  Leci.  antiq.  t.  I.;  Migne,  loc.  cit. 
t.  CXLIII. 

5  Apud  Rivef,  loc  cit.;  Migne,  loc.  cit.  t.  CXLIL 

6  Vid.  p.  273. 

7  «Expeditionera  adversus  Normannos  suscipiendam 
censui  (scribit  LeoIX  in  Epist.  7  ad  Constant.  Monom. 
Imp.),  noa  ut  cuiusquam  iSorraannorum,  seu  aliquo- 
rum  hominura  interitum  optarem  ,  aut  mortera  tracta- 
rem,  sed  ut  sallem  humano  terrore  respiscerent,  qui 
divina  iudicia  minime  formidant  » ;  ap.  Labbe,  Concil. 
t.  IX,  p.  982. — Leonem  IX  tnilitarihiis  copiis  se  rniscen- 
tem  perstringit  s.  Petrus  Damiani  {Epist.  IX,  1.  IV  ad 
Firmanum  Episcopum),sed  Pontilicem  defendilBaronius 
(ad  an.  1053,  g  10),  ac  recitalis  Epistolae  verbis,  addit 
g  14:  Huc  usque  de  his  Petrns  Damiani,cui  caihoUca 
dorjmata  penilus  adversantur,  quiius  haeresis  errore 
notantur  omnes,  qui  ub  Ecclesia  Romana,  Catltedra 
Petri  e  duobus  alterum  ijladium  auferunt,  nec  nisi 
spiritualem  concedunt.  Baronio  consentiens  estBellar- 
minus,  De  Script.  Eccl.  ad  an.  lOGO  in  Petr.  Damiani. 
Vid.  etiam  loan.  de  Cartliagena,  Proputjnaculutn  Ca- 
tholicumde  iure helU Rom. Ponlificis  elc.  Romae  1609, 
et  Benedictum  \l\,De  Serv.Dei  Deat.  elBD.  Cationiz. 
I.  III,  c.  30,  n.  16. 


280 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO    M. 


la  a  Normannis  interceptusest.  Hi  Pontificis 
praesentia  et  religiosa  exhortatione  permoti, 
magna  cum  reverentia  eius  consilia  et  mo- 
nita  susceperunt;  Hunfridus  comes  Apuliae, 
Richardus  comes  Aversae,  Rogerius  Gui- 
scardus  et  alii  eorum  proceres  vassallorum 
more  fidem  suam  Pontifici  obligarunt,  eum- 
que  honorifice  Beneventum  perduxerunt.  Ex 
hoc  tempore  Normanni  extiterunt  fideles 
Apostolicae  Sedis  defensores,  et  Apulia,  Si- 
cilia  aliaeque  Italiae  inferioris|  provinciae, 
quas  ii  pedetentim ,  pulsis  Graecis  et  Sara- 
cenis,  occuparunt,  venerunt  sub  summnm 
dominium  Apostolicae  Sedis,  a  quaNorman- 
norum  duces  illarum  provinciarum  investi- 
turam  acceperunt  ^ 

135.  Africanae  Ecclesiae  status  —  Eo- 
dem  anno  1053  Leo  Pp.  epistolam  scripsit 
ad  Thoraam  archiepiscopum  Carthaginensem 
in  Africa,  in  qua  iura  metropolitica,  quae  e- 
piscopus  Gummitanus  usurpare  ausus  erat, 
vindicavit  asseruitque  archiepiscopo  Cartha- 
ginensi,  qui  eis  a  priscis  temporibus  potitus 
fuerat.  Eadem  tractavit  Pontifex  in  epistola 
ad  Petrum  et  loannem  episcopos  in  Africa, 
in  qua  epistola  deplorat  tristem  ecclesiarum 
in  Africa  statum ,  ubi  ohm  200  et  am- 
plius,nunc  vero  dumtaxat  5,  episcopi  nume- 
rabantur ;  et  ubi  quondam  innuraerabilis 
grex,  nunc  autera  pauculae  oves  invenie- 
bantur  ^ 

136.  Berengarii  haeresis  —  In  Galliis 
vero  sacratissimum  hucusque  in  litraque 
Ecclesia,  graeca  et  latina,  dograa  de  reali 
Corporis  et  Sanguinis  Christi  praesentia  in 
ss.  Eucharistia  inficiatus  est  Berengarius, 
Ecclesiae  Andegavensis  archidiaconus;  vir 
audaci  et  versatili  ingenio,  novaque  dicendi 
spiritu  excitatus,  substantialera  conversio- 
nem  panis  et  vini  in  Corpus  et  Sanguinem 
Christi ,  horumque  realem  praesentiam  in 
ss.  Eucharistia  reiiciens,  contendit,  Eucha- 
ristiara  esse  solum  signum  seu  figurara  Cor- 
poris  et  Sanguinis  Christi.  Nonnulli  arbi- 
trantur,  eum  non  negasse  realera  Corporis 
et  Sanguinis  praesentiara ,  sed  solam  sub- 
stantialem  panis  et  vini  conversioncm,  sic- 
que  docuisse  errorera,  qui  appellatur  im^pa- 
nationis\  at  illud  difiiculter  conciliatur  cura 
scriptis  eorura,  qui  Berengarii  doctrinara  ab 
initio  confutarunt,  ciira  actis  synodorura,  in 
quibuseius  errores  condemnati  sunt,  et  cura 


ipsius  Berengarii  litteris.  Forte  id  provenit 
a  versatili  novatoris  ingenio,  nunc  hoc  nunc 
illud  adstruentis. 

Quura  primum  Berengarii  doctrina  inno- 
tuit,  Christianorum  omnium  aures  offendit, 
a  viris  eruditis  confutata  et  a  RR.  Pontifici- 
bus  et  episcopis  in  synodis  damnata  fuit.  In 
prirais  Adelmannus,  scholasticus  Leodiensis, 
postea  episcopus  Brixiensis,  quondam  Be- 
rengarii  sub  Fulberto  magistro  socius,  et 
Hugo  episcopus  Lingonensis,  datis  ad  Be- 
rengarium  ipsum  epistolis,  errores  eius  con- 
futarunt,  catholicam  doctrinara  defende- 
ruiit,  eumque  ad  saniorera  mentem  hortati 
sunt  ^  Lanfrancus  monachus  Beccensis,  po- 
stea  archiepiscopus  Cantuariensis,  tum  di- 
sputatione  tum  scripto  Berengarii  haeresira 
refutavit  ^.  Theoduinus  episcopus  Leodien- 
sis,  catholicum  dogma  de  reali  praesentia  e 
Patrura  sententiis  doctestabilivit  in  epistola 
ad  Henricura  regemFrancorum  ^.  Witraun- 
dus  seu  Guitmundus,  e  monacho  s.  Leufredi 
Cardinalis  episcopus  Aversanus,idemdogma 
contra  Berengarii  errores  defendit  in  tra- 
ctatu  de  corpore  et  sanguine  Domini  "*.  Post 
hos  adversus  euradera  Berengarium  Alge- 
rus ,  canonicus  et  scholasticus  Leodiensis, 
scripsit  libros  3  de  Sacramentis  Corporis  et 
Sanguinis  Domini  ^  An.  1050  Leo  Pp.  IX 
in  Romana  etVercellensi  synodis  doctrinam 
Berengarii  damnavit,  eum  anathemate  per- 
culit,  et  librum  loan.  Erigenae,  quo  ille  glo- 
iMabatur ,  igni  tradidit.  Eodem  anno  in  con- 
ventu  Brienensi  Berengarius  tam  luculen- 
ter  confutatus  est,  utquasi  elinguis  loannera 
Erigenam  eiusque  errores  damnarit.  In 
magna  autera  synodo  episcoporura,  docto- 
rum  et  procerum,  oodem  anno  Parisiis  ha- 
bita,  non  tantura  Bercngarius  eique  adhae- 
rentes  damnati  sunt,  sed  ctiam  statutum, 
ut  arraata  manu,  si  necosse  foret,  haeresis 
extirparetur  ^. 

Ex  hoc  tempore  Bercngarius  minori  qui- 
dem  audacia  sed  maiori  astutia  errores  suos 
tuitus  est.  Quapropter  Victor  Pp.  II ,  Leo- 


I 


^  Wiberl.  VHa  %.  Leotiis  IX:  Baronius  cl  Pagi  ad  an. 
1052-53. 
»  Apud  Labbe,  Concil.  U  IX,  p.  972-975. 


'  Adelmanni  epistola  exlat  in  BibUoth.  PP.  tom. 
XVIll,  p.  438;  Epistola  seu  Tractalus  Hugonis  in  ap- 
pendice  ad  Opera  LantVanci;  Migne,  loc.  Cil.  t.  CXLII  et 

cxLin. 

2  Libfllus  de  corpore  el  sanguine  Doinini  in  Eu~ 
charislia. 

:'  Apud  iMabillon,  Aiialecl  f.  IV,  p.  39G. 

*  In  UibiMlh.  l'P.  t.  XVIII;  iMigne,  Palrol.  Lalin. 
t.  CXLIX. 

^  Emendatius  edidil,  adieclis  nolis  et  praefalione  I. 
B.  Malou,  in  Uuivers.cath.  Lovan.  prof.,  poslea  Ep.  Bru- 
gensis,  Lovanii  I8i-7;  Migne  loc.  cit.  t.  CLX\X. 

c  Labbe,  CoiiciL  t.  IX,  p.  1052-00. 


VSQVE    AD   rONTIFIOATVM   S.  OREGORII    VII, 


281 


nis  IX  snccessor,  an.  1055  in  synodo  Floren- 
tina  (lecessoris  sui  decrotiv  contiruiavit.  Eo- 
deni  anno  in  synodo  Turononsi  sub  Hilde- 
brando ,  Apostolicae  Sedis  legato ,  Bcrenga- 
rius,  a  Lanfranco  haereseos  convictus,  eam 
eiuravit  et  catholicam  doctrinam  profossus 
est  ';  vorura  panlo  post  eiuratam  hacresim 
resumpsit  ;  quapropter  JSicohius  Pp.  II  an. 
1059  Romae  113  episcoporum  synodum  coo- 
git,  in  quaBerengarius  perversa  sua  scripta 
cum  libroIoannisErigenae  in  ignem  coniccit, 
et  secundum  praescriptam  sibi  formulam  er- 
rores  suos  eiuravit,cathoIicamque  doctrinam 
professus  est  *;  at  brevi  post  pristinos  erro- 
res  rursus  tradidit.  Alexander  Pp.  II  eum 
frustra  ad  raeliorem  frugera  reducere  cona- 
tus  est.  An.  1079  in  Romana  synodo  sub  s. 
Gregorio  Pp.  YII  Berengarius  rursus  eiu- 
rata  haeresi,  fidei  formulae  subscripsit  ^, 
sed  in  patriam  redux  fidei  subscriptionem 
quasi  nwtu  extortara  revocavit ,  et  ipsius 
Pontificis  fidem  calumniando  suspectam 
reddere  conatus  est.  Demura  anno  1080  in 
Burdigalensi  synodo  iterura  catholicara  fi- 
dera  professus,secessitin  insulara  ss.  Cosraae 
et  Daraiani  prope  Turones,  ubi  secundum 
aequalium  scriptorura  testiraonia  et  recep- 
tam  apud  Turonenses  traditionera  inter  poe- 
nitentiae  exercitia  obiit  an.  1088  ^ 

137.  Michaelis  Cerularii  schisma  grae- 
cum — In  Oriente  teterrimi  schismatisfunda- 
menta  posuit,  seu  schisma  quondara  a  Pho- 
tio  excitatura  et  post  eius  raortem  sopitum, 
instauravit  Michael  Cerularius,  patriarcha 
Cp.,  vir  turbulenti  ingenii  suraraaeque  am- 
bitionis.  Is  non  tantum  oecumenici  patriar- 
chae  appellationem  et  in  Alexandrinum  at- 
que  Antiochenum  patriarchas  auctoritatem 
usurpare  tentavit  ,  sed  totam  ecclesiam 
Graecam  a  communione  cum  Latina  avel- 
lere  conatus  est.  In  primis  an.  1053  suo  et 
Leonis  Acridani  in  Bulgaria  metropolitae, 
quem  uti  Nicetara,  monachum  Studitara, 
schisraatici  consilii  socium  habuit,  nomine 
epistolam  scripsit  ad  loannem  Tranensem 
in  Apulia  episcopum,  in  qua  ecclesiara  La- 
tinara  magnis  quidem  conviciis,  sed  misellis 
rationibus  accusabat,quod  in  conficiendaEu- 
charistia  uteretur  pane  azyrao,  carnem  suf- 
focatara  ederet,  die  sabbato  ieiunaret,  et  in 
quadragesima  non  caneret  AUehcia-  admo- 
nuit  episcopum  Tranensem,  ut  istam  episto- 


»  Labbe.t.  IX,  p.  1079-81. 
'Ibid.  p.  1100. 
3Idem,  t.  X,  p.378. 

*  Cf  Mabillon,  Disserl.  de  Derengarii  damnalione, 
relapsu  et  poenilenlia,  in  Analecl.  t.  IJ,  p.  471 


Lara  inter  Latinos  propagaret.  Ea  autem, 
quae  Michaol.  Cerularius  exprobrabat  La- 
tinis,  non  csse  legitinias  causas  sed  futiles 
cahimniandi  practextus,  manifestura  est. 
Eodem  temi)c)rc  audax  Cerularius  omnes 
Latinorura  in  urbe  Constantinopoli  ecclesias 
chindi ,  et  monachos  ritus  httini  e  coenobiis 
suis  eiici  iussit  '. 

S.  Leo  IX  de  liis  ccrtior  factus,  proli- 
xam,  eruditam  et  gravera  epistoLara  ad  Mi- 
chaelera  scripsit,  in  qua  unitatem  Ecclesiae 
et  Apostolicae  Sedis  auctoritatem  egregie 
defendit,  Michaelis  audaciam  et  pessimos 
eftectus,  qui  ex  ea  sequi  possent,  ostendit 
perstrinxitque,  et  eura  ad  resipiscentiara 
hortatus  est'^.  Michael,  sive  iussu  iraperato- 
risConstantini  Monomachi,sive  rainisciviura 
erga  R.  Ecclesiara  magis  addictorura,  per- 
motus,  litteras  pacis  conciliatrices  ad  Ponti- 
ficem  reddidit.  Quapropter  Leo  IX  Constan- 
tinopolim  legavit  Humbertura  Oardinalem  e- 
piscopum  Silvae  Candidae,  Petrura  archiepi- 
scopura  Araalphitanum  etFridericura  R.  Ec- 
clesiae  diaconura,eisque  litteras  deditad  Mi- 
chaelem  patriarcham  et  Constantinum  im- 
peratorem  ^.  In  epistola  ad  patriarcham  Pon- 
tifex  ei  gratulaturquod  nuncGraecosLatinis 
conciliare  conetur;  arguit  vero  eura  quod 
nomen  patriarcliae  oecuraenici  et  auctorita- 
tem  in  patriarchas  orientales  usurpare  ten- 
tarit,  et  ecclesiara  Romanam,  quae  in  azy- 
mo  pane  Euchari.stiara  conficit,  damnave- 
rit.  Pontificis  legati  initio  anni  1054  Con- 
stantinopolira  pervenerunt  et  ab  imperatore 
honorifice  excepti  sunt.  Cardinalis  Huraber- 
tus  imperatori  obtulit  scriptara  opprobrio- 
rum  Cerularii  contra  Ecciesiara  Latinam 
refutationem  in  forraa  dialogi ,  quara  irape- 
rator  in  graecura  verti  et  Constantinopoli 
vulgari  iussit.  Idera  Humbertus  confutavit 
librum  Nicet9,e  raonachi  Studitae  contra 
Latinos  de  azymis ,  de  ieiunio  sabbati  et  de 
coelibatu  clericorum,  et  Nicetara  ad  combu- 


1  Baron.ad  an.l053.— De  usu  panis  azymi  et  fei'men- 
tati  in  conficienda  SS.  Encliaristia,  cf  Mabilion,  Dis- 
sertutio  de  pane  Euricharistico;  F. Macedo,  Disquisitio 
tlieol.  de  ritu  azymi  et  fermentali;  A.  Sandini,  Dis- 
putalio  X  et  XI. 

2  Apud  Labbe,  Concil.  t.  IX,  p.  949,  et  Harduiniim 
t.  yi,  p.9'27.  —  llliid  obiter  observandura,  quod  Leo  IX 
habet  in  Epistoia  citala  ad  Cerularium  (c.  23),  ubi  Ec- 
ciesiae  Cpnae  e.xprobrat  levitatem  in  ordinandis  eunu- 
chis  eius  Episcopis,  aiens  loco  unius  ex  eis  ordinatam 
fuisse  feminam  ferri;  quod  saneLeoCeruiario  haudqua- 
quam  e.xprobraturus  fuisset,si  fabula  deloannaPapis- 
sa  vulgata  fuisset,  quam  a  Cerulario  in  Leonem  ipsura, 
adeoque  in  P.omanam  Ecclesiam  facile  regeri  posse 
praesensisset.  Vid.Mabillonius  in  praefat.  in  saeculum 
Denedictinum  VI,  part.  2,  g  1 ,  n.  6. 

3Labbe,/oc.Cj7.p.  977-981. 


282 


EPOCHA    VI.    A   CAROLO    M. 


rendum  librum  suum  adduxit.  Cerularius 
vero  legatos  Pontificis  ne  ad  conspectum  qui- 
dem  suum  adoaisit.  Hi  igitur  videntes,  illum 
omnem  componendorum  dissidiorum  spem 
praecidere,  in  ecclesia  s,  Sophiae  ante  mis- 
sarum  solemnia  contra  obstinatum  patriar- 
cham  scriptam  excommunicationis  senten- 
tiam  posuerunt  supra  altare  principale,dein- 
de,  imperatore  et  optimatibus  praesentibus, 
anathema  pronuntiarunt  contra  omnes,  qui 
fidem  R.  Ecclesiae  pervicaciter  impugna- 
rent.  His  factis  legati  in  Italiam  regres- 
si  sunt. 

Post  eorum  discessum  Michael  Cerula- 
rius  contra  litteras  excommunicatorias  le- 
gatorum,  quos  a  Pontifice  missos  negabat, 
et  contra  omnes,  qui  eis  componendis  par- 
tem  habuerint  anathema  pronuntiavit;  et  ad 
odium  contra  ecclesiam  Latinam,  et  schisma 
propagandum,  epistolam  scripsit  ad  Petrum 
patriarcham  Antiochenum,  in  qua  conque- 
stus  est,  quod  patriarchae  Orientales  nomen 
Pontificis  in  sacris  diptychis  conservarent, 
et  cum  Azjmitis  communicarent;praeterea 
nova  contra  Latinos  opprobria  protulit , 
praesertim  quod  symbolo  Cp.  addidissent 
vocem  Filioque.  Respondit  Petrus  Antio- 
chenus  ,  plerasque  res  ,  quae  Latinis  vitio 
vertebantur,  esse  exigui  momenti  et  tole- 
randas,  illud  quidem  non  esse  probandum,  ad- 
ditamentum  vocis  Filioque,  sed  ideo  pacem 
aut  unionem  haud  esse  rumpendam.  Verum 
Cerularius  istud  consilium  minime  secutus, 
augendo  schismati  studuit  usque  ad  obitum; 
non  tantum  retinendae  patriarchicae  digni- 
tatis  scd  etiam  imperatoriae  potestatis  ob- 
tinendao  cupidissimus,  an.  1059  propter  se- 
ditiosos  conatus  ab  impcratore  Isaac  Com- 
neno  in  cxilium  eiectus  fuit,  in  quo  non 
multo  post  vita  excessit  '. 

Quamvis  autem  lioc  tempore  communio 
intcr  utramque  ecclesiam,  Graecam  ct  La- 
tinam,  nondum  abrupta  fucrit,  tamen  Cc- 
rularius  schisraa  instauravit,  quod  postea 
consummatum  est  et  unionem  ecclesiae 
Graocae  cura  Latina  disrupit. 

138.  Victor  11  Pontifex  {an.  1055)  — 
Postquam  Loo  Pp.  IX,  xiii*'  calcndas  maias 
1054,  ad  coelestem  vitam  fuisset  vocatus  ^, 


*  Baron.,  ad  an.  1053  sq. ;  Leo  All.it. ,  I)e  libris  ec- 
clexiaxt.  Graecor.  di.s.s.  IF,  ct  De  ■perpcUta  Ecclesiaeo- 
rient.  rt  occident.  consension'',  1. -;  I.  I>.  (^oteler.  I\lo- 
numenta  eccl.  (iraec.  t.  II,  p.  lOS;  Martene,  Thesau- 
rv.i  anecilol.  t.  V. 

2  r.olland.  Acla  SS.  10  april.  —  Inlor  caelera  Lconi.s 
PP.  IX  .sanetitatls  argiimcnta  lioc  quociiie  niimeratiir  a 
Leonc  O.stiensi  iChron.  Casin.  I.  II,  c.  H7)  (|iiod,  duni 
Komac  agerct,  tribus  per  hebdomadam  diebus  a  Latc- 


Romani  Hildebrandum,R.  Ecclesiae  subdia- 
conura,  legarunt  ad  Henricum  imperatorcm 
III,  ut  Gebeardum  episcopum  Aistettensem 
Romam  mittendum  et  in  pontificem  eligen- 
dum  impetraret,  quoniam  in  Romano  clero 
non  reperiretur  ad  tantnm  officiura  pcrsona 
idonea;  Gebeardi  vero  prudentia  atquo  pe- 
ritia  in  rebus  gerendis  essent  notissiraae. 
Romanorum  votis  aegre  assensit  imperator, 
qui  Gebeardi  consiliis  in  omni  negotio  ute- 
batur;  aegrius  acquievit  Gebeardus,  qui  ab 
Hildebrando  Romara  pcrductus,  summaRo- 
manorura  laetitia  susceptus,  et  idibus  apri- 
lis  an.  1055  pontifex  inauguratus  fuit  sub 
nomine  Victoris  II  ^ 

Hic  Pontifex  eodera  anno  in  frequenti 
synodo,  Florentiae  habita,  decessoris  sui 
contra  Berengarium  decreta  confirraavit , 
bonorura  ecclesiasticorura  alienationera  sub 
poena  excomraunicationis  prohibuit  aliaque 
utiliter  sancivit  ^  Quum  autera  restituon- 
dae  disciplinae  et  extirpandis  sinaoniae  at- 
quo  incontinentiae  clericorura  raagno  anirao 
adlaboraret,  tantara  quoruradam  invidiara 
subiit,  ut  ei  in  calice  venenum  a  subdiacono 
fuerit  propinatum,  sed  periculo  ereptus  est 
per  prodigiura  ^.  An.  1056  ab  Henrico  III 
in  Germaniam  vocatus,  raorienti  imperatori 
apostolicam  benedictionem  largitus  est ,  eius 
filium  quinquennem,  Henricum  IV,  a  patre 
e  procerum  consensu  in  successorem  desi- 
gnatum,  in  suam  tutelam  suscepit,  rebusquo 
Gormaniaecorapositis  etpace  interprincipes 
conciliata  ,  in  Italiara  regressus  est.  Idem 
Pontifex  Hildebrandum  R.  E.  cardinalem 
legavit  in  Gallias  tura  ad  corrigenda  Ecclo- 
siarura  raala,  tura  ad  cognoscendas  quorura- 
dara  Episcoporum  causas, 

139.  Synodi  in  Gallia  et  Ilispania  — 
Hildobrandus  demandata  sibi  a  Victore  II 
legatione  sollicite  perfunctus  est ;  an.  1055 
ad  extirpandani  siraoniara  in  provinciaLug- 
dunensi  synodura  cocgit,  in  qua  cura  epi- 
scopum  simoniacura  ad  criminis  confossio- 
nem  rairaculo  adegisset,  45  episcopi  ct  27 
alii  ecclesiastici  praelati  se  siraoniao  reos 
confessi  sunt,  scque  sponto  dignitatibus  suis 
abdicarunt  *.  Aliam  eodem  anno  synodum 


I 


rano  in  Vaticanum  nudis  pedibus,  tribus  tantum  cleri- 
cis  comitatus,  silentio  noctis  procederc  psaliendo  at- 
(luc  orando  solcret.  —  Scri|)sit  qiioqiic  nonnulla  jjrac- 
clara  opnscula,  in  quibus  cloqiiii  vcnuslas  ct  senlentia- 
riim  siiblimitas  merito  commendatur.  Vid.  Tritlicmius, 
l)e  Scripliirihns  Eccl.  c.  331. 

•  I-eo  Osliens,,  Chron.  Ciisin.  I.  II,  c.  89;  Hcrman. 
Contract. ,  Chron. 

2  Labbc,  Conril.  t.  IX,  p.  1070. 

3  Lambert.  Scb.iinabiirg.,  Chron. 
■«Labbe,  Concil.  t.  IX, 'p.  lO-SO. 


VSQVE    AD   rONTIFICATVM    S.  GREGORII    VII. 


283 


Hildebrandus  habuit  apud  Turones,  in  qua 
Berengarius  liaeresim  suam  abiuravit.  In 
eadem  synodo  Henricus  imperator  HI  per 
legatos  questus  est,  quod  Ferdinandus  rex 
Castellao  et  Legionis,  contra  ius  moremque 
maiorum,  nomen  imperatoris  sibi  arrogarot; 
Victor  Pp.  de  ea  re  interrogatus,  mandavit 
Ferdinando,  ut  nomen  imperatoris  dimitte- 
ret,  quod  hic  e  procerum  consilio  fecit  '. 
An.  105C  Yictor  Pp.  sjnodum  cogendam 
iussit  Tolosae,  ad  quam  vice  sua  direxit 
Rambaldum  Arelatensem  et  Pontium  A- 
quensem  archiepiscopos.  In  ea  editi  sunt  13 
canones  praecipue  contra  simoniacas  ordi- 
nationes,  incontinentiara  clericorum,  adul- 
terinas  et  incestas  nuptias  ^. 

In  Hispania  etiam,  in  qua  principes  chri- 
stiani  Legionis,  Castellae,  Aragoniae  etNa- 
varrae  de  Mauris  inter  se  divisis  plures  vi- 
ctorias  retulerant,  finesque  suorum  regno- 
rum  protulerant,  restituendae  disciplinae 
ecclesiasticae  adlaboratum  fuit.  An.  1050 
Ferdinandus,  rex  Legionis  et  Castellae,  pro- 
ceres  ecclesiasticos  et  laicos  convocavit  in 
castro  Cojaco  in  dioecesi  Ovetensi.  Condita 
illic  sunt  13  capitula,  in  quibus  inter  alia 
constitutum  fuit,ut  episcopi  cura  suis  clericis 
ministerium  ecclesiasticum  fideliter  exe- 
querentur  et  vitam  canonicam  ducerent;  ab- 
bates  et  abbatissae  monasteria  regerent  se- 
cundum  regulam  s.  Benedicti  et  per  omnia 
subditi  essent  episcopis ;  laici  nullam  in  ec- 
clesias  vel  clericos  potestatem  usurparent ; 
comites  populum  sibi  subiectum  secundum 
iustithxm  regerent ;  omnes  fidem  regi  serva- 
rent,  rex  vero  iustitiam,  et  qui  hanc  consti- 
tutionera  fregerit,  sive  rexsive  comes,  eccle- 
siastici  vel  laici  ordinis,  excommunicatus  et 
dignitate  sua  temporali  privatus  esset  ^  An. 
1000  episcopi  9  convenerunt  laccam,  vetu- 
stam  urbem  Vasconum ;  adfuerunt  etiam  Ra- 
mirusrex  Aragoniae  eiusque  filiietproccres. 
Tractatum  illic  fuit  de  reformandis  mori- 
bus,  bellorum  turaultu  depravatis;  res  ec- 
clesiasticae  secundum  canonica  decreta 
compositae;  ritibus  Gothicis  subrogati  Ro- 
mani,  et  sedes  episcopalis  Osca  translata  est 
laccara  *. 

140.  Stephanus  IXPontifex  {an.  1057) — 
Victore  Pp.  II,  v°  calend.  augusti  an.  1057, 
Florentiae  defuncto^  post  sex  dies,  omnium 
uno  consensu  in  eius  locum  sullectus  fuit 
Fridericus ,  Gozzelonis  ducis  Lotharingiae 


<  lAlhc,  Concil.  t.  IX,  p.  1081. 
*  Ibid.  p.  lOHi.—  3  iijid.  p.  10(U. 
<Ilii(l.  p.  1111. 
5  Baron.  a<l  an.  1057,  g  9. 


fiiius,  abbas  Casinonsis  et  R.  E.  Cardinalis 
Presbvterus.  Ilunc  Romani  uno  omnes  con- 
silio,  ac  voluntate  concordi,per  vim  cx  ho- 
spitio  eductum  ad  B.  Petri,  quae  ad  vincula 
nuncupatur,  Basilicam  pcrducunt.  Ubi  eius 
voeationem  de  consuetudine  facientes',Ste- 
phanura,  quoniam  festura  s.  Stepliani  Papac 
eo  die  celebrabatur,  appellari  decernunt.  Dio 
vero  altera  apud  B.  Petri  Basiiicam  ingenti 
cunctorum  laetitia  suramus  et  universalis 
Pontifex  consecratur.  Is  confestim  in  disci- 
plinae  ecclesiasticae  et  morum  reformatio- 
nem  incubuit;  novisconstitutionibus  clerico- 
rum  incontinentiam  et  connubia  atquc  ince- 
stas  consanguineorum  nuptias  proscripsit; 
Petrum  Damiani,  monachum  s.  Crucis  ad 
montem  Avellanum,  sanctitatc,  eruditione 
et  disciplinae  ecclesiasticae  studio  clarum, 
creavit  cardinalem;  Stephanum  cardinalem, 
Desiderium  abbatem  Casinensem  et  Mai- 
nardum  postea  episcopum  Silvae  Candidae, 
legavit  Constantinopolim  cum  litteris  adim- 
peratorem  Isaac  Comnenum;  Hildebrandum 
et  Petrum  Damiani  cardinales  atque  Ansel- 
mum  episcopum  Lucensem  legavit  Medio- 
lanum,  ubi  clericorum  incontinentia  et  si- 
monia  ita  erant  communes,  ut  s.  Arialdus 
canonicus  diaconus  palam  e  suggesto  contra 
ista  vitia  invehendum  esse  duceret.  Huius 
autem  sancti  viri  et  legatorum  Pontificis  o- 
pera  elfectum  est,  ut  plerique  fidelcs  pravo- 
rum  sacerdotum  consortium  vitarent,  et 
nonnulli  clerici  malos  suos  mores  corrige- 
rent;  cum  vero  alii  in  prava  vita  pergerent, 
tristis  divisio  in  ccclesia  Mcdiolanensi  ex- 
orta  est,  quae  pluribus  annis  duravit.  Dcin- 
dc  Stephanus  Pp.  Hiidebrandum  Icgavit  ad 
Agnetem  augustam,  quac  pro  fiiio  suo  Hen- 
rico  IV  regnum  Germaniae  moderabatur; 
prius  vcro  c  cleri  populique  Romani  con- 
sensu  decreverat,  ut  si  sibi  ante  Hildebrandi 
rcditum  mori  contigisset,  comitia  pontificia 
usque  ad  cius  advcntum  protraherentur. 
Rcipsa  Stephanus  IX  haud  raulto  post,  iv° 
calend.  april.  an.  1058,  Florentiac  obiit  ^. 

141.  Nicolaus  II  Pontifex  {cin.  1058) — 
Post  Stephani  IX  obitum  paucorum  factio  in 
Petri  cathedram  intrusit  loannem  Mincium, 
episcopura  Veliternum ,  qui  assumpsit  no- 
men  Benedicti  X.  Quum  frustra  reclamas- 
sent  cardinales,  et  Bcnedicti  ordinationi  op- 
posuissent  supra  relatum  Stephani  IX  de- 


1  Tunc  eleclio  Pontificis  fieri  solebat  per  voca- 
tionem,  et  acclamationem,  non  per  secretura  scru- 
tinium.  » 

2  I.eo  Ostiens.,  Chron.  Casin.  1.  H,  c.  97;  Baroniuset 
Pagi,  ad  an.  1057-58. 


284 


EPOCHA  VI.   A   CAROLO    M. 


cretum,  dicto  contra  antipapani  anathemate  ' 
ab  nrbe  discesserunt.  Hildebrandus  e  Germa- 
nia  in  Italiam  redux,  quum  Benedicti  intru- 
sionem  audivisset,  Florentiae  substitit,ad 
Romanorum  primates  litteras  scripsit,  et  ac- 
cepto  eorum  consensu,an.l058Y°  calend.  ia- 
nuar.  Senis  in  Pontificem  eligendum  curavit 
Gerardum,  Burgundum,  episcopum  Floren- 
tinum,  qui  nomen  Nicolaill  suscepit.  Henri- 
cusIV,electione  probata,  mandavit  Godefri- 
do  duci  Hetruriae,  ut  electum  Romam  du- 
ceret  et  Benedictum  invasorem  expelleret. 
Nicolaus  II  e  cardinalium  consilio  synodum 
indixit  Sutrii.  Antipapa,  iis  auditis,  conscien- 
tiaeremorsutactus,sedem  pontificiam  quam 
decem  fere  mensibus  occupaverat ,  reliquit 
et  in  propriam  domum  divertit.  Quapropter 
Nicolaus  II  Urbem  ingressus,  et  a  clero  po- 
puloque  honorifice  exceptus,  xv°  calendas 
februarias  1059  secundum  morem  consue- 
tum  inauguratus  fuit  '.  Paulo  post  Bene- 
dictus  erratum  suum  correxit,  seque  ad  pe- 
des  Pontificis  proiecit ,  qui  eum  episcopali 
et  sacerdotali  oflicio  privatum  ad  laicam 
communionem  admisit  "^ 

Nicolaus  II  nihil  sibi  curae  egit  quam  ut 
ecclesiarum  saluti  prospiceret;  anno  1059 
Romae  113  episcoporum,  pluriumque  abba- 
tum,presbyterorum  etdiaconorum  sjnodum 
liabuit,  in  qua  ad  eliminanda  schismata  con- 
stitutum  est,  ut  defuncto  R.  Pontifice,  in  pri- 
mis  episcopi  cardinales  convenirent,  et  de 
electione  novi  pontificis  diligenter  tracta- 
rent;  mox  assumptis  secum  clericis  cardina- 
libus,  pontificem  eligerent  e  gremio  Roma- 
nae  ecclesiae,  si  idoneus  in  ea  reperiatur; 
deinde  accedente  rehqui  cleri  et  popuU  Ro- 
mani  assensu  atque  imperatoris  approbatio- 
ne,  electus  consecraretur  ^.  Contra  inconti- 


^  Benzo,  episcopus  Albiensis,  auctor  coaevus,  in  Pa- 
negtjnco  in  Henricuni  iV  (1.  Ml,  c.  2,  apud  Menclie- 
nium,  t.  I  Scriptor.  Rer.  Germanic.)  refert,  Nicolao  II 
liomae  in  Kpi.scoporum  .synorlo  imposit^m  tuisse  coro- 
nam,  in  cuius  inferiori  circulo  lepebatur:  Coroiia  Regni 
de  maiiu  Dei;  in  altero  vero:  Uiadema  Jmperii  de 
mami  Pelri.  Kx  quilius  inlelligitur,  diiplicis  circuli  in 
Tiara  Ponlifioia  ornamentum  esse  mullo  antiquius  Bo- 
nifacio  VIII,  qui  vuljro  creditur  primus  adliibursse  Tia- 
ram  circumdalam  corona  duplici.Vid.  quoque  annot.  1, 
col.  2,  p.  8 1  voluminis  huius. 

2  Leo  Osliens.,  Cliron.  cit.  1.  III;  Larabert.  Schafna- 
burp.,  Chron.  ad  an.  1058-59;  Baron.  ad  an.  1058-59. 

3  De  concessione  a  ^icolao  Henrico  repi  in  hac  sy- 
nodo  facta,  Baronius,  ad  an.  10.59,  g  24,  haec  habel: 
«  Non  ita  quidem  apparet  concessisse  illi  1'onlificem 
atque  Concilium  ius  elip;endi  Rom.  Pontificem,  ul  eo 
privari  voluerit  Rom.  Clerum:  imo  ad  Cardiriales  Kpi- 
scopos  voluit  id  polissimum  perliuere,  iude  ad  ceteros, 
q|ios  sive  iura,  sive  consuetud'»  liactenus  admisissent, 
ne  cuiquam  praeiudicium  inferretur.  Nec  quidcm  quis 
dixeril ,  plura  niodo  esse  llenrico  llegi  concessa,  quam 


nentes  clericos  statutum  fuit ,  ut  nerao  mis- 
sam  audiret  sacerdotis,  quem  certo  sciret 
habere  concubinam;  ut  sacerdos ,  diaconus 
et  subdiaconus,  qui  concubinam  duxerit  aut 
ductam  non  reliquerit,  neque  missam  ce- 
lebraret,  neque  evangelium  aut  epistolam 
caneret,  neque  in  presbjterio  ad  divina  ofii- 
cia  maneret,  aut  partem  redituum  ab  ec- 
clesia  acciperet.  Contra  simoniacos  decre- 
tum,  ut  sine  misericordia  deponerentur  , 
qui  vero  hactenus  a  simoniaco ,  gratis  ta- 
men  ,  ordinati  fuissent,  per  indulgentiam 
propter  nimiam  eorum  multitudinem  in  ac- 
ceptis  Ordinibus  permanerent ;  si  tamen 
deinceps  quis  scienter  se  a  simoniaco  con- 
secrari  permisisset,  uterque  dignitate  sua 
privaretur.  Constitutum  est  praeterea,utqui 
cum  uxore  haberet  concubinam ,  commu- 
nione  privaretur,  et  nemo  duceret  uxorem 
e  consanguineis  usque  ad  septiraam  gene- 
rationem  ^  In  eadem  sjnodo  Berengarium 
haeresim  suam  abiurasse  supra  diximus  ^. 
Absolutasjnodo  Nicolaus  II  profectus  est  in 
Apuliam ,  et  eodem  anno  sjnodum  habuit 
Melphiae,  in  qua  sub  anatheraatis  poena  cle- 
ricos  ad  dimittendas  uxores  compulit.  Ibi- 
dem  quoque  excepit  Norraannos,  qui  ei  red- 
diderunt  quascumque  R.  Ecclesiae  terras 
occuparant.  Nicolaus  eos  ab  excommunica- 
tione  absolvit,  et  in  gratiam  Apostolicae  Se- 
dis  recepit,  Richardum  principatu  Capuano, 
Robertum  Apulia,  excepto  Benevento,  Ca- 
labria  et  Sicilia  investivit,  postquara  ii  vas- 
sallorum  more  R.  Ecclesiae  fidem  suam  et 
annuum  tributum  iurassent;  quo  berteficio 
devincti  Normanni  Pontiflci  gratos  sese 
praestiterunt ,  perduelles  Praenestinos,  Tu- 
sculanos  et  Nomentanos  in  ordinem  rede- 
gerunt,  et  in  ditione  pontiflcia  tranquillita- 
tem  restituerunt  ^. 

Ad  instaurandam  disciplinam  ecclesiasti- 
cam  in  Gallia  Nicohaus  Pp.  eo  legavit  Ste- 
phanum  cardinalem,  qui  an.  1060  in  sjnodo 


eius  palri  Imperatori  dala  fuerant  a  praedecessoribus 
RR.  Ponlificibus,  nimirum  quod  hactenus  faclum  vidi- 
mus,  ut  illiim  eligeret  Imperator,  iii  quem  primo,  si  per 
pacem  licuissef,  suffragia  Romanorum  concurrerent: 
sicque  primum  Clerus  elifjeret,  et  CIiTi  electioni  Impe- 
rator  ii)se  faVeret:  sin  miiius  id.  Clero  facere  licuisset, 
ipsemelClerus  refunderet  tunc  liberam  in  Imperalorem 
electionem,  ut  quem  vellel  cligeret,  nomine  tamen  Ro- 
maiii  Cleri  In  hoc  autcm  Concilio  de  RR.  Pontificum  ele- 
ctione  constilutio  edita  esl  pernecessaria  temporibus 
istis.  quibus  vis  tyrannica  vigerel ».  Vid.  etiam  quae 
in  lianc  rem  disputal  Sandini,  Vitae  H[\.  PP ,  Nico- 
lau<i  //,  annot.  0,  ct  7. 

'  l.ahhe,  Cnncil.  t.  IX,  p.  1099;  Baron.  el  Pagi,  ad 
an.  1059  -  2  Vid.  p.  281. 

3  Leo  Osliens. ,  Ckron.  Ca^^in.  1.  III;  Baronius  et 
Pagi,  ibid. 


VSQVE   AU    PONTIFICATVM   S.  GREOOllU    VII. 


285 


apud  Tiirones  liabita,  10  caintula  promul- 
pavit  contra  simoniain,  benelicioruni  plura- 
Utatem,  incestas  nuplias,  clericos  inconti- 
nentes  et  monachos  apostatas  '.  Idcm  Pon- 
tifex  novam  legationem  credidit  Petro  Da- 
niiani  et  Anselmo  Lucensi  ad  ecclesiam  Mo- 
diolanensem,  qui  postquam  decreta  Aposto- 
licae  Sedis  e  suggesto  promulgassent ,  tan- 
dem  Guidonis  archiepiscopi  Qius^iuo  cleri  a- 
nimos  ad  poenitentiam  tiexerunt.  Quum  au- 
tem  vix  ullus  e  clero  non  esset  vel  protio 
ordinatus  vel  foeda  consuetudine  raaculatus, 
censuerunt  legati,  canonum  severitatem  in 
hoc  negotio  temperandam  ,  simul  tamen  fi- 
nem  istis  malis  constituendura;  quapropter 
ab  archiepiscopo  et  clero  exegerunt  promis- 
sionem  iuratam  et  scriptam,  qua  se  simo- 
niam  et  incontinentiam  execrari  et  utrum- 
que  malum  extirpaturos  polliciti  sunt.  Post 
haec,  legati  eos,  constituta  poenitentia,  recon- 
ciliarunt;  praeterea  decreverunt,  ut  non  o- 
mnibus  promiscue  ofBcium  redderetur,  sed 
iis,  qui  litteris  eruditi,  casti  et  morum  gra- 
vitate  honesti  viderentur-.Verum  post  lega- 
torum  discessum  Guido  archiepiscopus,  as- 
siduispravorumclericorum  querelis  et  pene 
conviciis  stimulatus ,  ad  pristinum  statum 
reversus  est.  — Nicolaus  Pp.  II  obiit  xi°  ca- 
lendas  augusti  an.  1061,  cum  per  bienniuyn, 
semestr&el  diesquinque  supra  viginti  Pon- 
tificem  egisset. 

142.  Alexander  II  Pontifex  (aw.1061) — 
Post  eius  obitum  magna  orta  est  dissensio 
in  eligendo  successore.  Episcopi  Longobar- 
di,  magna  ex  parte  simoniaci  et  incontinen- 
tes,  cupientes  pontificem  sibi  sirailem  ,  pri- 
mo  Guibertum  Parmensem,  qui  vice  Henri- 
ci  IV  adhuc  iunioris  Longobardiam  guberna- 
bat ,  deinde  aulicos  regis  et  aliquot  episco- 
pos  Germaniae  in  partes  suas  pertraxerunt ; 
cum  hisBasileae  conciliabulum  tenuerunt,in 
quo  omnia  Nicolai  II  acta  et  decreta  rescin- 
dere  atque  abrogare  ausi  sunt.  Id  cardinales 
impulit,  ut  quamprimura  Sedi  vacanti  pro- 
spicerent.QuapropterStephanumcardinalem 
cum  litteris  legarunt  ad  Henricura  regera 
Germaniae  ;  sed  pravis  aulicorum  artibus 
efiectum  est,  ut  Stepbanus  ne  exceptus  qui- 
dem  a  rege,  Roraam  redierit.  Quura  iam  tri- 
bus  fere  mensibus  Apostolica  Sedes  vacaret, 
et  Ecclesia  in  magno  discrimine  versaretur, 
cardinales ,  assentientibus  clero  et  populo 
Romano,  pontificem  elegerunt  Anselraura, 
patria  Mediolanensem  et  episcopum  Lucen- 


Sem,  vitao  sanctimonia,  eruditione  et  ecclo- 
siastici  regiminis  peritia  insignem,qui  calen- 
dis  octobris  1061  sub  nomino  Alexandri  II 
inauguratus  est  '. 

Cadalous  antipapa  —  Quum  vcro  per- 
vcrsi  aulici  Agneti  augustao,  Henrici  IV  ma- 
tri,  persuasissent,  electionem  Alexandri  II 
esso  factam  in  iniuriam  et  contemptum  re- 
gis,  ipsa  abiecto  Alexandro,  a  duobus,  indi- 
gnis  episcopis ,  Vercellensi  et  Placcntino , 
\°  calondas  novcmbris  1061  eligendum  cu- 
ravit  Cadaloura ,  episcopum  Parmensem, 
illis  simillimum.  Hic,  assumpto  nomine  Ho- 
norii  II,  militibus  stipatus  Roraam  pro- 
peravit,  mense  aprili  1062  urbem  obsedit, 
civesque  pecunia  corrumpere  conatus  est; 
sed  opem  ferente  Godefrido  duce  Hetruriae, 
a  Romanis  turpitei;  repulsus ,  Parraam  re- 
diit.  Anno  sequente  rursus  ,  cum  arraata 
raanu,  urbem  iugressus  est,  sed  raox  a  suis 
desertus,  se  ad  Cencium  in  castro  s.  Angeli 
recepit. 

Ad  cohibendum  et  extinguendum  schisma 
diligenter  laboravit  s.  Petrus  Damiani ;  lit- 
teris  gravissimis  antipapam  ad  cordis  con- 
versionem  revocare  conatus  est;  ad  defen- 
dendam  Alexandri  II  electionem  doctum 
dialogum  seu  disceptationem  sjmodalem  in- 
ter  advocatum  regis  et  defensorem  R.  Ec- 
clesiae  scripsit,  in  quo  ostendit,  consensum 
imperatoris  ad  legitimam  Pontificis  electio- 
nem  non  essfe  necessarium,  illum  primis  Ec- 
clesiae  saeculis  minime  fuisse  expetitum  ; 
postea  imperatores  propter  difliciles  tempo- 
rum  circurastantias  id  iuris  exercuisse  e  pri- 
vilegio  eis  ab  Apostolica  Sede  concesso ,  cui 
propter  urgentem  necessitatem  derogari  po- 
test ;  ante  Alexandri  electionem  legatos  fuis- 
se  missos  ad  regem ,  iisqile  per  iniuriam 
non  auditis,  Romanos  iure  et  prudenter  ele- 
ctionem  peregissB,  confidentes,  Alexandrum 
II,  utpote  regis  farailiarera,  huic  gratura  fu- 
turum  ^.  Litteras  etiam  scripsit  ad  Annonem 
archiepiscopum  Coloniensem,  cui  principes 
Germani,  amota  Agnete  augusta,  iunioris  re- 
gis  institutionem  et  regni  administrationem 
commendaverant.  Archiepiscopus  consilio 
Petri  an.  1062  Osborii  synodum  indixit,  cui 
cum  episcopis  Germanis  nonnulli  Longobardi 
adfuerunt.  In  hac  synodo  Cadalous  antipapa 
damnatus  atque  reiectus  fuit.  Post  annos  7 
idem  factura  est  in  synodo  Mantuana.  Ex 
quo  terapore  Alexander  II  ubique  in  Ger- 
mania  ac  in  Longobardia  susceptus,  schisma 
vero  extinctum  est.  Cadalous   vero   paulo 


»  Labbe,  Concil.,  t.IX,  p.1108. 

*  S.  Pelrus  Damiani,  Opuscul.  V;  Baron.  ad  an.  1059. 


1  S.   Pelrus  Damiani,   Opuscul.  IV;  Baronius  ad 
an.  1061.—  2  Opuscul.  IV. 


286 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO   M. 


ante  mortem  suam  ab  Alexandro  Pp.  ve- 
niam  postulasse  et  accepisse  dicitur  ^ 

Interea  Alexander  II  an.  1063  Romae 
sjnodum  habiiit,  in  qua  Leonis  IX  et  Nicolai 
II  decreta  contra  simoniacos  et  clericos  in- 
continentes  renovavit  coniirmavitque ;  plu- 
ralitatem  beneficiorum  et  incesta  coniugia 
usque  ad  septimam  generationem  prohi- 
buit  ^.  In  eadem  sjnodo  vel  paulo  post  depo- 
suit  Petrum  episcopum  Florentinum.  Hunc 
enim  monachi  Florentini  palam  arguebant , 
quod  episcopatum  pecunia  accepisset,  popu- 
lumque  monebant,  ne  ab  eo  aut  ab  ordinatis 
ab  eodem  sacramenta  susciperet.  Quum  e- 
piscopus  crimen  negaret,  magna  orta  erat 
dissensio  in  ecclesia  Fiorentina ;  sed  Petrus 
monachus  Yallis  Umbrosae  illum  per  ignis 
probationem  palam  convjcit^.  An.  1065 Pon- 
tifex  alteram  synodum  Romae  habuit  con- 
tra  errorem  incestuosorum  seu  quorumdam 
iurisconsultorum,  qui  contendebant,  gradus 
consanguinitatis  in  causa  matrimoniorum 
esse  computandos,  sicut  computantur  in  In- 
stitutis  lustinianeis,  sicque  plura  incestuosa 
coniugia  honestabant.  Synodus  computatio- 
nem  lustinianeam  pro  successionum  quidem, 
non  vero  pro  matrimonii  causis  approbans, 
decrevit,utsecundum  traditionem  antiquam 
germani  fratres  et  sorores  non  in  secunda, 
sed  in  prima,  eorum  filii  et  filiae  non  in 
quarta,  sed  in  secunda  generatione ,  et  sic 
deinceps  numerarentur.  Cum  veYo  incestuosi 
suas  coniuges  dimittere  detrectarent,  Pon- 
tifex  in  alia  eiusdem  anni  synodo  contu- 
maces  communione  privavit  ■*.  —  Idemque 
mandavit  sacerdotibus,  ut  rem  divinam  fa- 
cerent  semel  tantum  in  die  ^.  Renovavit 
communem  Regularium    Canonicorum  vi- 


*  Baronius  el  Pagi,ad  an.l064;  Labbe,  6'onci7.,  t.  IX, 
p.  1156  et  117'J.—  -i  Labbe,  t.  IX,  p.  1175. 

3  Vita  s.Ioaii.GnalherU;  Desiderius  Cassin.  seu  Vi- 
ctor  III,  Dtalogor.  I.  III. 

*  Labbe,  Cuncil.  t,  IX,  p.  1181. 

5  In  Concilio  Koraae  habilo  an.  1063,  ex  quo  decre- 
tum  recitat  Gratianus  (Disl.  L  De  Consecrat.),  Sufficit, 
•Aii,  Sacerdoli  unam  Missam  in  die  unacelebrare,quia 
Cliristils  semel  passus  esi,  et  lotum  inundiim  re- 
demil.  Non  modica  res  est  unam  Missam  fucere,  et 
vulde  felix  est,  qui  unam  Missam  digne  celeljrare  po- 
lesl.  Quidum  tamen  pro  defunctis  unum  faciunt,  et 
alleram  de  die,  si  necesse  fuerit. —  U"'  nius  iam  ahro- 
palus  est.  Innocenlius  enim  III  (c.  C(ins)iluisli3,De 
Celebrat.  Missar.)  liespondcmus ,  subdil,  quod  ex- 
cepto  die  Nalivitalis  Dominicae,  tiisi  cau.sa  necessita- 
lis  suadeat,  sufficil  Sacerdoti  semel  in  die  nnam  Mis- 
sam  solummodo  celehrare.  Conscnlil  Honoiius  III  (ibi- 
dcm,  c.  Te  referente^l"!).  Plura  in  lianc  rem  disserit 
Bona,  lier.  Liturgic.  I.  1 ,  c.  18 ;  Marlene,  De  antiquis 
Ecclesiae  ritibus,  I.  I,  c.  3,  arl.  3,  ^  i  el  18;  Thomas- 
.siniis,  Velus  el  Nova  Ecclesiue  Disciplina,  part.  3, 1.  i, 
c.  57.  Vid.  quoquc  annol.  1,  p.  221,  col.  1. 


tam  in  Ecclesia  Lateranensi '.  Coenobii  C.a- 
sinensis  Basilicam  dedicavit  solemnitate 
masima  ^ ;  iusque  mitrae  permisit  Uratislao 
Boemorum  Duci  ^,  Abbati  s.  Augustini  Can- 
tauriae  et  Abbati  Cavensi  *. 

Quum  autem  supra  dicta  divisio  in  eccle- 
sia  Mediolanensi  perduraret  °,  et  s.  Arial- 
dtis,  cum  annis  prope  10  contra  simoniacos 
et  incontinentes  clericos  deCertasset,  anno 
1066  ab  adversariis  fuisset  necatus  ^,  Ale- 
xander  II  Mediolanum  legavit  Mainardum 
episcopum  Silvae  Candidae  et  loannem  R.E. 
cardinalem  presbyterum.  Hi  anno  1067,  ea, 
quae  antea  a  s.  Petro  Damiani  fuerant  de- 
creta,  confimarunt,  aliaque  ad  extirpandam 
simoniam  et  incontinentiam  clericorum  prae- 
scripserunt.  Verumtamen  pax  non  fuit  re- 
stituta  nisi  an.  1077  sub  G-regorio  Pp.  VII 
opera  Anselmi  Lucensis  et  G-eraldi  Ostien- 
sis  episcoporum,  qiii  a  Gregorio  VII  Me- 
diolanum  legati ,  Mediolanenses  ad  poeni- 
tentiam  et  gratiam  perduxerunt '. 

Ad  componendas  res  ecclesiasticas  in  Hi- 
spania  et  constituendos  illic  divinorum  of- 
ficiorum  ritus  secundum  formulasRomanas, 
missis  Gothicis,Alexander  II  legavit  Hugo- 
nem  Candidum  R.  E.  cardinalem ,  qui  anno 
1068  iis  de  causis  plures  synodos  in  Hispa- 
nia  habuit  ^  Alios  legatos  idem  Pontifex 
misit  in  Galliam,  Angliam  et  in  Orientem, 
ut  infra  videbimus,  pastoralem  suam  solli- 
citudinem  ad  omnes  christiani  orbis  partes 
extendens. 

143.  Ecclesiae  Graecae  status  — Quam- 
vis  autem  Michael  Cerularius  tristissimi 
schismatis  semina  in  ecclesia  Graeca  in- 
staurarit  ',  pleraeque  tamen  Graecorum 
ecclesiae  hoc   et  sequente  saeculo   exter- 


1  loannes  Diaconus  in  lib.  De  Ecclesia  Laleranensi, 
c.  8,  apud  Mabillonium,  t.  II  Musei  Italici. 

2  Leo  Ostiensis,  Chron.  Casinens.  I.  III,  c.  30. 

3  Idem  ius  contirraavit  s.  Gregorius  VII,  I.  I  Epist. 
38,  asserens  iaicue  persoiiae  tribui  non  consuevisse, 
E.\emplum  secuti  sunt  Lucius  II  et  Innocentius  III.  Al- 
ter  enim,  ut  legitur  apud  Ottonem  Frisingensem  (De 
Cestis  Friderici  1. 1,  c.  281,  concessit  Siculo  (Uegi  Ro- 
gerio)  virijam  et  annutum,  dulmalicam  et  mitram, 
atque  sandalia;  alter  vero  mitram  Regi  Aragoniae,  re- 
lerenle  Rainaido,  ad  an.  1201,  jJ  71. 

■1  Rona,  Her.  Lilurijic.  I.  I,  c'  21,  g  14;  Martene,  De 
untiquis  Ecclesiue  rilibus,].  I,  c.  i,  art.  I,  g  16.  Urba- 
iius  II  eundem  initrae  usum  iiidulsit  Abhati  Casinensi 
el  Cluniacensi ,  alii  aliis  Pontifices  indulserunt,  fru- 
stra  reclamantibus  s.  Bernardo,  in  Epist.  42,  et  Petro 
lUesensi,  Epist.  90,  q«i  hac  decausa  Abbates  ambilio- 
ni.s  notant. 

'>  Vid.  p.  283  el  285.—  6  Bolland.,  Acta  SS.  27  iun. 

^  Labbe,  loc.  cit.  p.  1119;  Baronius  el  Pagi,  ad  an. 
1UC.7  ct  1077. 

^  Labbe,/oc.CJ/  p.  1 1<)5-;)7;  Pagi  ad  an.  1004  et  1008. 

■'  Pag.  281. 


VSQVE    AD    PONTIFICATVM   S.  GREGOllII    VII. 


287 


niim  saltem  communionis  vinculum  cum 
ecclosia  Latina  conservarunt.  Conlirmant 
id  tum  rclationos  intcrRK.  Pontilices  ct  ec- 
clesiam  Graeoam  institutae,  tuni  alia  monu- 
menta.  Anno  1071  Aloxandor  Pp.  II  Con- 
stantinopolim  ad  imperatorcm  Michaelem 
Ducam  logavit  Petrum  episcopum  Anapni- 
num,  (jui  uno  anno  apocrisiarii  muncre  illic 
functus  est.  Idem  imperator  cum  Grcgorio 
Pp.  VII  egit  de  comprimendis  Turcarum 
progressiouibus,  hicque  Pontifex  an.  1078 
Nicephorum  Botaniatera  excommunicavit, 
quod  deiecto  INIichaele,  imperium  usurpa- 
verat.PaschalisPp.il  ad  imperatorem  Ale- 
xium  Comnenum  legavit  •  Grosolanura  ar- 
chiepiscopum  Mediolanensem  ,  ut  eos  qui 
scliismati  adhaerebant,  ab  eo  reduceret,  cae- 
teros  in  Fide  et  unitate  contineret.  Etiam 
Theoph  ylactus  archiepiscopus  Bulgariae.qui 
sub  Michaele  Duca  eiusque  in  imperio  suc- 
cessoribus  lloruit,  in  libro,  quem  scripsit  de 
erroribusLatinorum,  quamvis  asseratLati- 
nos  de  processione  Spiritus  S.  et  quibusdam 
aliis  non  recte  sentire ,  eorum  tamen ,  quos 
putat,  errores  non  tales  esse  scrilnt,  qui  ad 
scindendas  ecclesias  sint  idonei ,  quod  non 
ad  ipsum  Fidei  caput  pertinerent.  Postea  ve- 
ro ,  ut  videbimus ,  schisma  inter  utramque 
Ecclesiam  consummatun»  est  ^ 

Yerum  quo  magis  Graeci  ab  ecclesiasticae 
unitatis  centro,  et  Apostolicae  Sedis  obse- 
quio  discedebant,  tanto  magis  eorum  res  de- 
peribant.  Eorum  imperio  in  Italia  finem  con- 
stituerunt  Normanni ;  in  Oriente  illud  tum 
ipsorum  Graecorum  dissensionibustumTur- 
carum  Scheldschukidensium  progressioni- 
bus  declinabat.Erant  Turcae,inquitZonaras, 
gens  Hunnica,  populosissima  et  libera,  se- 
ptentrionale  Caucasiorum  montium  latus  ac- 
colens.  Illi  dissidiis  bellisque  califarum  A- 
rabum  usi  sunt  ad  invadendum  eorum  im- 
perium;  anto  dimidium  huius  saeculi  Persi- 
dem  sibi  subegerunt  et  ducem  suum  Tan- 
grolipicem  seu  Togulbrecum  crearunt  szil- 
tanum,  (juae  vox  Persice  regem  regmn  so- 
nat.  Anno  1055  Bagdadum,regiam  califatus 
'Arabici  urbem,  ceperunt,  et  arma  sua  longe 
lateque  proferentes,  califas  unum  post  alium 
subegerunt,  imperium  mahometanum  (nam 
et  Turcae  Islam  seu  mahometicam  religio- 
nem  sectabantur)  ad  magnum  gloriae  api- 
cem  evexerunt;  Graecis  in  Armenia,  Cap- 
padocia  ,  Ponto  bella  cruentissima  intule- 
runt,  iisque  eiectis,  plerasque  Asiae  provin- 
cias  occuparunt. 


'  Nalal.  Alexand.  Hist.  eccl.  saec.  XI,  c.  IV,  a.  3. 


144.  Ecdesiae  status  in  Anglia  et  Gal- 
lia — In  Anglia  post  oliitum  s.  Eduardi  (10G6) 
de  regno  certatum  est  inter  Haraldum  et 
Guilielmum.  Alexandcr  Pp.  II  hac  in  re  in- 
terpellatus,  pro  Guihehno,  quem  s.  Eduar- 
dus  liaeredem  suum  instituerat,  respondit. 
Haraldo  brevi  post  in  praelio  caeso,  Guiliel- 
mus,  ab  AUlredo  arcluopiscopo  Eboracensi, 
quod  Stigandus  Cantuariensis  a  R.  Pontifice 
esset  excommunicatus  et  depositus,  corona- 
tus  fuit,  regnavitque  usque  ad  an.  1087.  Ad 
eiusprecesAlexander  Pp.  in  Angliam  lega- 
vit  Hermenfredura  episc.  Sedunensera  at- 
que  loannera  et  Petrum  cardinales  pres- 
b3'teros,ut  ecclesiarum  statum  componerent. 
Hi  an.  1070  synodura  habuerunt  Wintoniae, 
in  qua  Stigandas,  qui  episcopatus  Winto- 
niensera  et  Cantuariensem  simul  occupa- 
bat,  et  posteriorem ,  vivente  adhuc  Roberto 
legitimo  archiepiscopo,  invaserat  et  a  Bene- 
dicto  X  antipapa  pallium  susceperat,  exau- 
ctoratus  fuit.Depositietiam  sunt  Agelmarus 
episc.  Estangliae  et  nonnulli  abbates  tum 
propter  pravitatera  vitae  tura  propter  insci- 
tiam  rainisterii  ccclesiastici  ^  Paulo  post 
Herraenfridus  legatus,  loanne  et  Petro  Ro- 
mam  revex^sis,  praesedit  synodo  Windlesho- 
rensi,  in  qua  Algerius  episcopus  Sudsaxiae 
pluresque  abbates  depositi  fuerunt  ^ 

InlocumveroStigandi,Guilielmusrex,'qui 
simul  erat  dux  Normanniae,  ad  sedem  Can- 
tuariensem  e  Norraannia  vocavit  Lanfran- 
cura  abbatem,  virura  piura  ac  eruditura,  qui 
non  nisi  ab  apostolico  legato  coactus  assen- 
sit,  et  iv°  calendas  septembris  1070  summo 
omniura  consensu  consecratus  est.  Anno  se- 
quente  Lanfrancus  et  Thoraas  Eboracensis 
Romam  profecti,  ab  Alexandro  Pp.  pallium 
acceperunt.  Quura  vero  inter-  utrumque  ar- 
chiepiscopum  orta  esset  controversia  de  pri- 
matu  in  Angiia,  synodus  Angiicana  an.  1072 
sub  Huberto  Apostolicae  Sedis  legato  e  ve- 
tustis  ecclesiarum  Angiiae  monumentis  et 
RR.  Pontificum  rescriptis  primatum  confir- 
mavit  ecclesiae  Cantuariensi  ^. 

Erat  autem  disciplina  ecclesiastica  in  cle- 
ro,  in  monachis  et  in  populo  collapsa,  cui 
restituendae  et  corrigendis  abusibus  Lan- 
francus  usque  ad  an.  1089,  quo  obiit,  con- 
stanter  adlaboravit. 

In  Gallia  Henrico  regi  an.  1060  successit 
Philippus,  filius  eius  septennis,  sub  tutela 
Balduini  comitis  Flaadriae.  Balduinus  tuto- 
ris  partes  integerrimc  obivitj  sed  an.  1067 

1  Ibid.  p.  1202. 
Mbid.  p.1203. 
Mbid.p.  1-211. 


288 


EPOCHA   VI.    A   CAROLO    M. 


magno  rei  publicae  damiio  vita  excessit. 
Philippus  perversis  consiliis'  usus  est ,  pra- 
vis  cupiditatibus  se  dedit,  ecclesiarum  bona 
invasit  ,  episcopatus  et  abbatias  pecunia 
vendidit,  ecclesias  et  regnum  in  tristem  sta- 
tum  coniecit. 

145.  Ecclesiae  status  in  Germania  — In 
Germania  sub  Heurico  IV  res  civicae  et  ec- 
clesiasticae  in  tetrum  statum  adductae  sunt. 
Is  annis  5  natus,  an.  1056  patri  suo  Henrico 
III  successerat  sub  tutela  Agnetis  matris 
suae.  Post  paucos  annos  principes  Germani 
muliebre  imperiuni  et  Henrici  episcopi  Au- 
gustae  Vindelicorum,  qui  Agneti  a  consilio 
erat ,  arrogantiam  aegre  ferentes,  amota 
Agnete,  regis  institutionem  et  regni  admi- 
nistrationem  commendarunt,  uti  diximus  \ 
s.  Annoni  archiepiscopo  Coloniensi,  qui  mu- 
nere  suo  prudenter  ac  fortiter  functus  est. 
Rex  iustae  severitatis  archiepiscopi  impa- 
tiens,confugit  ad  Adelbertum  archiepiscopum 
Bremensem,  qui  ex  hoc  tempore  regis  cura 
et  regni  administratione  arreptis ,  regis  cu- 


»)  Pag.  285. 


cupiditatibushabenas  laxavitregnumque  tu- 
multibus  implevit.  An.  1066  rex  a  proceribus 
Triburiae  congregatis  ad  dimittendum  Adel- 
bertum  et  recipiendum  Annonem  coactus  est; 
sediuris  sui  factus,  se  totum  pravis  cupidita- 
tibus  dedit,  subditos,  praesertim  Saxones, 
dure  opprimere,  ecclesiasticas  libertates  et 
iura  violare,  episcopatus  et  abbatias  turpis- 
simo  quaestu  indignis,  vel  maius  pretium  of- 
ferentibus,  vel  pravis  eius  moribus  magis 
adulantibus,  conferre  coepit  ^ 

Alexander  Pp.  II  a  Saxonibus  contra 
Henricum  regem  interpellatus,  eum  an.  1073 
Romam  ad  synodum  vocavit,  ut  pro  simo- 
nia  .aliisque  criminibus,  quorum  accusaba- 
tur,  Deo  et  Ecclesiae  faceret  satis.  Verum 
Alexander  II  eodem  anno  xi°  calend.  maii 
obiit.  Post  euni  Ecclesiae  regimen  suscepit 
Gregorius  VII,  cuius  pontificatus,  propter 
rerum  ab  eo  gestarum  magnitudinem,  ce- 
lebrem  in  ecclesiastica  historia  epocham 
coDstituit. 


Lambert.  Schafnaburg.  et  Marianus  Scotus,  Chron. 


FINIS  TOMI  PRIMI 


S-OTA  Pag.  VIII, 

Ind. 

lin. 

11, 

An.    1703 

LEGATDR 

An.  /073 

13, 

col 

^, 

» 

2, 

praefato 

» 

praefecto 

105, 

» 

1, 

» 

44, 

Ladiocena 

» 

Laodicena 

120, 

» 

2, 

» 

41, 

Sraesanct. 

» 

Pracsanct. 

174, 

» 

1, 

» 

33, 

occupalus 

» 

occupatis 

ib. 

» 

2, 

» 

43, 

scripsit 

» 

scriptis 

276, 

» 

1, 

» 

53, 

cst 

» 

est 

Nihil  obstat 

NUNTIIJS  Ca7l.  Sir.NOIURLLO 

Censur  Tlicologus 


Imprimatur 

lOSEPii  Can.  MOLINAHI 
Depiitat. 


IIISTORIAE 

ECOLESIASTICAE 


»RAELECT10i\lBVS  PVBLICIS  ACCOMMODATVM 

AI! 

ntrico  ihuilii'lmo    iloutors 


» 


ECCLESIAE  CATHEDR.  LEODIENSIS   CANONICO,  S.  THEOLOGIAE   DOCTORE 
IN    VNIVERSITATE   CATH.  LOVANIENSI   HIST.  ECCL.  PROFESSORE 

EDITIO  NOVISSIMA  CVll  ADDiTAJIENTIS  ET  NOTIS 

Interroga  patrem  tuum,  et  aiinuntiabit. 
tibi ;  maiores  tuos,  et  dicent  tibi. 
Devteron.  xxxu,  7. 


TOMVS  II 

PRAECIPVA  HIST.  ECCLES.  FACTA  COMPLECTENS 

a  Pontificatv  s.  Gregorii  VII 

vsqve  a  d  nostram  aetatem 


NEAPOLI 

A.PVD  OFFICINAM  EIVSDEM  BIBLIOTHECAE  CATHOLICAE  SCRIPTORVM 

Via  vnlgo  dicla  s.  Giovanni  Maggiore  Fignatelli 
IN  AEDIBVS  FIBRENIANIS 


HVIVS  O^Ems  IVS  ^^.O^fRIETATIS 

IJI  LEGVM  TVTELA  EST 


Neapoli  —  Typis  Regiae  scientiarum  Academiae 
apud  Michaelem  de  Rubertis 


INDEX 

CAP1TA\M  Q^'AE  IN  HOC  II  TOMO  EVOLVVNTVR 


EPOCHA  SEPTIMA,  A  POIsTIFICATV  S.  GREGORll  VII 

VSQVE  AD  INNOCENTn'M  III 

AN.  1198 

PAG.  3-49 

Prooemium — 1.  8.  S.  Gregorius  \'II  Pontitex — 2.  Investiturae  (item,.§  19  iu  nota) — 3.  Synodi 
Romanae — 4.  6.  Lis  inter  Gregorium  VII  et  Heuricum  IV — 5.  Ecclesiae  status,  et  Gregorii 
VII  sollicitudo — 7.  Clemens  III  antipapa — 9.  Victor  III  Poutifex — 10.  Urbauus  II  Pontilex — 
(in  notis)  De  Monarchia  Sicula — De  Officio  B.  M.  V. — 11.  Schismatis  status — 12.  Grandimou- 
ten.s.  Carthusian.  Cisterciens.  Ordiues — 13.  40.  63.  Scriptores  Ecclesiastici — 14.  15.  39.  GO. 
Cruciatae — 16.  Ecclesiae  status  in  Anglia  —  S.  Anselmus — 17.  19.  Paschalis  II  Pontifex  — 
18.  Ecclesiae  status  in  Germania — 20.  Gelasius  II  Pontifex — 21.  Caliistus  II  Poutifex  —  22. 
52.  Pax  inter  Sacerdotium  et  Imperium  —  23.  Coucilium  Lateranense  I,  generale  IX —  24. 
Honorius  II  Pontifex — 23.  Pomeranorum  conversio — 26.  Tanchelinus,  Eudo  de  Stella,  Petrus 
de  Bruis,  Bogomili  —  27.  Status  crucigerorum  iu  Oriente  —  28.  Ordines  equest.  s.  loau.  et 
Templariorum — 29.  S.  Bernardus,  S.  Norbertus  Praemonstrat. — 30.  Inuoceutius  II  Poutifex — 
Schisma  Petri  Leonis — 31.  Rerum  status  in  Gallia,  Auglia,  et  Hispania — -32.  Petrus  Abae- 
lardus — 33.  Arnaldus  Brixiensis  —  34.  Coucilium  Laterauens.  II,  generale  X  —  35.  Synodus 
Antiochena  et  Hierosolymitana- — 36.  Caelestinus  11  Poutifex — (in  notis)  De  interventu  populi 
in  electioue  R.  P.  —  De  vaticinatioue  s.  Malachiae  attribut.  ■ — 37.  Lucius  II  Poutifex  —  38. 
Eugenius  III  Pontifex — (in  nota)  De  institutione  Baccalaureat.  Licentiat.  et  Doctorat. — 41. 
42.  Anastasius  IV- — Adrianus  IV,  Poutifices — 43.  Lis  iuter  Adriauum  IV, et  Fridericum  I — (in 
nota)  De  otRcio  Stratoris — 44.  Alexander  III  Pontifex — 45.  Schisma — (iu  uota)  De  Caroli  M. 
Beatif. — 46.  Alexandri  III  litterae  ad  Graec.  imperatorem,  Sultanum  et  Indos — 47.  Religionis 
status  apud  Slavos — 48.  Lis  iuter  Henricum  II  et  Thomam  Cautauriens. — 49.  Carmolitarum 
Ordo  —  50.  Ordines  Militares  in  Hispauia — 51.  Begginarum  institutio — 53.  Secta  uovorum 
Manichaeorum  —  54.  Coucilium  Lateranens.  III,  generale  XI — 55.  Lucius  III  Poutifex — (in 
nota)  De  Episcop.  Ostieus.  in  consecrat.  Poutificis — 56.  Urbauus  III  Poutifex — 57.  Religionis 
status  in  Oriente — 58.  lerusalem  a  Saladino  capitur-  -59.  Gregorius  VIII,  Clemeus  III,  Pon- 
tifices  —  61.  Teutonicorum  et  SS.  Triuitatis  Ordiues— 62.  64.  Caelestiuus  III  Poutifex— 62 
(in  nota)  De  Sede  stercoraria. 

EPOCHA  OCTAVA,  A  PONTIFICATV  INNOCENTII  III 

VSQVE  AD  SCHISMA  OCCIDENTIS 

AN.  1378 

PAG.  50-105 

Prooemium— 1.  Innoceutius  III  Pontifex~2.  12.  23.  39.  52.  Cruciatae  — 3.  13.  Imperium 
Latinum — 4.  7.  16.  Valdenses  et  Albigenses — 5.  Almericus  et  loachim  —  6.  Lites  inter  In- 
nocentium  III  et  reges  Galliae,  Angliae  et  imperatorem — 8.  S.  Domiuicus— 9.  FF.  Minorum 
et  Praedic.  Ordines  — 10.  Concilium  Lateraneus.  IV,  generale  XII— II.  Houorius  III  Ponti- 
fex— (in  notis)  De  auct.  Orat.  Stabat  Mater,  Veni  S.  Spiritus  et  A  ci(nctis—T)e  inclusion. 
WOVTERS,  II.  A 


II  I  N  D  E  X 

Cardd.  ia  Conclave— 14.  Gregorius  IX  Pontifex— 15.  Ordo  B.  M.  V.  de  Mercede— 17.  De  S. 
Inquisitioue — 18.  Stadiug-orum  secta — 19.  Livonum,  Estonum,  Curlandor.  et  Borussoruni  con- 
versio  —  20.  Lis  inter  Fridericum  et  Pontificem — ^21.  26.  Caelestinus  lY,  Inuocentius  IV, 
Pontifices — 22.  Concilium  Lugduneas.  I,  generale  XIII — (in  nota)  De  rubeo  galero  Cardi- 
nalium — 24.  Religionis  status  in  Oriente — 24.  28.  in  Asia — 25.  Fides  propagatur  in  Maro- 
chium  —  27.  50.  72.  Scriptores  Ecclesiastici — 28.  34.  Alexander  IV  Pontifex — 29.  Ecclesiae 
status  iu  Italia — 29.  75.  in  Germania — 30.  in  Russia  et  regionibus  septentrionalibus  —  31. 
7.5.  in  Gallia  et  Hispania  —  32.  71.  Flagellantium  secta  —  33.  loacliitae  —  35.  Urbanus  IV 
Pontifex — (in  nota)  De  processione  Corporis  Christi — 3(3.  S.  Thomas  Aquin. —  37.  S.  Bona- 
ventura  —  .38.  30.  Clemens  IV  —  B.  Gregorius  X,  Pontifices — 41.  Concilium  Lugduuens.  II, 
generale  XIV — 42.  De  modo  et  loco  convocaadi  Conclave  (in  nota) — 42.  43.  Innocentius  V, 
Hadrianus  V,  loannes  XXI,  Nicolaus  III,  Pontifices — 44.  76.  Ecclesiae  Graecae  status — 45. 
Martinus  IV  Pontifex — 46.  Vesperae  Siculae — 47.  Honorius  IV  Pontifex — (in  nota)  De  Ordine 
Carmelitarum — 48.  Dissidia  Franciscanorum — 49.  Nicolaus  IV  Pontifex — 51.  Christianorum 
regni  in  Syria  finis — 53.  54.  S.  Caelestinus  V —  Bonifacius  VIII,  Pontifices — 55.  Annus  lu- 
bilaei — 56.  Lis  inter  Bonifacium  VIII  et  Philippum  Pulcrum — 57.  58.  B.  Benedictus  XI  — 
Clemens  V,  Poutifice^  —  59.  Haereticae  sectae  —  60.  Templariorum  causa — 61.  Coacilium 
Viennense,  geaerale  XV — (ia  aotis)  De  privilegio  sabbathino — De  salutatione  angelica — 62. 
loannes  XXII  Pontifex — (in  nota)  De  Rotae  auditoribus- — 63.  Lis  loannis  XXII  cum  Miuo- 
ritis  —  64.  68.  Lis  inter  sacerdotium  et  imperium  —  65.  Quaestio  de  visione  beatifica  —  66. 
Benedictus  XXIl  Pontifex — 67.  Benefic.  ecclesiastic.  reservationes,  annatae,  et  commendae — 
69.  Clomens  VI  Pontifex — 70.  Immanis  pestilentia — 73.  Annus  lubilaei  —  (in  nota)  De  lubilaei 
voce — 74.  Innoceutius  VI  Pontifex — 77.  Palamitarum  secta — 78.  Ottomanicum  imperium — 
79.  Urbanus  V  Pontifex — (in  nota)  De  agnorum  cereorum  origine  —  80.  De  tiara  triplici<5 
coronamenti  (in  nota)  —  81.  Novi  Ordines  religiosi  —  82.  Gregorius  XI  Pontifex. 

EPOCHA  NONA,  AB  INITIO  SCHISMATIS  OCCIDENTIS 
VSQVE  AD  FINEM  IMPERII  GRAECI 

AN.  1453 

PAG.  106-129 

Prooemium— 1.  5.  UrbanusVl  Pontifex — 2.  7.  12.  14.  16.  De  schismate  occideutali — 3.  Wi- 
cleffitarum  haei-esis — 4.  De  Festo  Immac.  Concept.  B.  M.  V. — 6.  Bonifacius  IX  Poutifex  — 
(iu  nota)  De  annatarnm  origine — 8.  Litlmanorum  couversio — 9.  28.  Scriptores  Ecclesiastici — 
10.  11.  lunocentius  VIII  —  Gregorius  XII,  Pontifices  — 13.  Coucilium  Pisanum — 14.  De  usu 
mutandi  Titulos  Cardinalibus  (in  nota) — 15.  Coucilium  Cpn. — 17.  Hussitarum  haeresis — 18. 
FlageHantium  secta — 19.  20.  Martiuus — I^ugenius  IV,  Pontifices — (iu  nota)  De  BuHa  Coe7iae — 
21.  Basileense  Coucilium — 22.  Florentinum  Concilium — 23.  27.  De  Basileensi  scbismate  — 
24.  Sanctio  prammaticae  Gallicauae — 25.  Ecclesiae  status  in  Germania — 26.  Nicolaus  V  Pon- 
tifex  —  29.  Ecclesiae  Graecae  et  Russiae  status. 

EPOCHA  DECIMA,  AB  EXCIDIO  IMPERll  GRAF.CI 
VSQVE  AD  INITIA  LVTHERI 

AN.  1517 
PAG.  1.30-145 

Prooemium— 1.  Imporii  Graeci  exoidium— 2.  3.  Callistus  III— Pius  II.  Pontifices — 4.  Bellum 
sacrum  oontra  Turcas— 5.  Paulus  II  Poutifex  -(in  notis)  D(>  arte  typographica— De  caputiis 
rubris  Cai-dinalium — 6.  Xyslus  IV  Pontifex— (in  uotis)  De  Bibliotheoa  Vaticana — De  stigma- 
tibus  B.  Catharinae — Do  festo  s.  losephi— Do  numero  Cardiualium— 7.  S.  Frano.  de  Paula — 
8.  PotruH  de  Osnia,  loann.  do  Wesel,  loaun.  ^^'essel  —  9.  Innocentius  \\\\  Pontifex — 10. 
Bellum  Turcicum — 11.  Ecclosiao  status  in  Hispania — De  origino  S.  In(|nisilionis  12.  Ale- 
xandor  VI  Pontifox— 13.  Scriptoros  luxlesiastici — (in  nota)  De  auctoro  libi-i  dc  Luitatione 
Christi — 14.  Fidei  propagatio  in  Africa,  ludia,  et  America— 15.  16.  Pius  III  ot  lulius  II — 
Lfto  X,  Pontilices — (in  nota)  Bolla  a  HR.  Pontificibus  acta— 17.  Conoilium  Lateranens.    V 


1  N  D  E  X  III 

EPOCHA  VNDECIMA,  AB  INITIIS   LVTHERI 

VSQVE  AD  lANSENISTARViM  EXORDIA 

AN.  IG40 

i'AG.  145-215 

Proofnuum — 1.  M.  Lutheri  initia — 2.  Dlsputatio  Lipsiensis — 3.  Bulla  Leonis  coutra  Lu- 
therum — 4.  Lutheranorum  progressus — 5.  Leonis  X  obitus — tj.  7.  Adrianus  VI — Clemens  Vll 
Pontifices — 8.  Comitia  Norimberjrae — 9.  /wiuglius  Sacrament. — 10.  Anabaptistae — 11.  Bellum 
rusticorum — 12.  Lutherani  in  Saxonia,  Borussia,  Suecia,  Dania,  Norwegia,  Germauia  — 13. 
Causae  propagatiouis  Lutheranismi — 14.  Caroli  V  et  Francisci  I  bellum — (in  nota)  Quoties 
Roma  direpta  fuit  —  15.  Colloquium  islarpurgi  — 16.  Comitia  et  Confessio  Augustana — -17. 
Foedus  Schmalcaldense — 18.  Anabaptistarum  turbae — 19.  Schisma  Anglicanorum — ^20.  Paulus 
III  Pontifex — (in  nota)  De  Tribunali  Inquisitiouis — 21.Societates  Cleric.Regular. — 22.  Societas 
lesu — 23.  Capucini — 24.  I.  Calvinus — 25.  48.  68.  82.  Scriptores  Ecclesiastici^ — 26.  28.  35.  41. 
Concilium  Tridentinum  —  27.  Declaration.  Theol.  Paris.  et  Lovan.  —  29.  46.  78.  Religionis 
status  in  Germania — 30.  Pax  Augustana — 31.  38.  43.  77.  Religionis  status  in  Anglia — 32. 
64.  89.  Fidei  propagatio  in  America — 32.  90.  in  Africa — ^32.  91.  in  Indiis- — 33.  S.  Franc. 
Xaverius — 33.  63.  93.  lapouens.  Ecclesia — 34.  36.  lulius  III — Marcellus  II,  Paulus  IV,  Pon- 
tifices — (in  nota)  De  usu  mutandi  nomina  Pontificibus — 37.  Antitrinitarii — 39.  57.  72.  94. 
Religionis  statusin  Gallia — 40.  42.  Pius  IV — et  V,  Pontifices — (in  nota)  De  S.  Concilii  Congr. — 
41  (in  nota)  De  institut.  XLHorarum — 44.  Puritani — 45.  Religionis  excidia  in  Scotia — 46.58. 

73.  95.  Religionis  status  iu  Belgio — 47.  Michael  Baius — 49.  S.  Carolus  Borromeus — 50.  Bellum 
Turcarum— 51.  Gregorius  XIII  Poutifex — (in  nota)  Calendarium  lulianum — 52.  Disciplinae 
monasticae  status,  S.  Petrus  de  Alcautara,  S.  Theresia,  S.  loann.  de  Cruce,  S.  loann.  a  Deo, 
S.  Philippus  Nerius — (in  nota)  Inventio  corporis  S.  Felicis  Pp.  et  M.  —  53.  Lutherauorum 
doctrina  a  Graecis  reprobata — -54.  Religiosa  haereticorum  dissidia — 55.  78.  Religionis  status 
in  Polonia  et  Hungaria — 55.  in  Trausylvania  et  Suecia — 56.  Sociniani — 59.  Xystus  V  Pon- 
tifex — 60.  Status  Ecclesiae  Gratcae — 61.  Ecclesia  Russica — 62.  88.  Ecclesiae  Orientales — 65. 
66.  67.  Urbanus  ^II,  Gregorius  XIV — Icnocentius  IX  —  Clemens  VIII,  Poutifices — 69.  Con- 
trovers.  de  auxiliis  divinae  gratiae — 70.  83.  Congregationes  religiosae — -71.  Annus  lubilaei— 

74.  Arminiani  in  HoUandia — 75.  Synodus  Dordracensis — 76.  Leo  XI,  Paulus  \\  Pontifices — 
(in  nota)  De  privilegio  sabbathino — 79.  Unio  evangelica,  Liga  catholica — 80.  S.  Franciscus 
Salesius — 81.  Cardinalis  Du-Perron — (in  nota)  Bollandistae — 84,  85.  Gregoi'ius  XV — Urbanus 
VlU,Pontifices — (in  nota)  De  modo  eligendi  R.  Poutif. — 87.  Edmundus  Richerius — Galilaleus — 
92.  Religionis  status  in  Sinis — 96.  Belhim  30  annorum  in  Germania — 97.  Lites  inter  Hugo- 
notos — 98.  Calvinismus  ab  Ecclesia  Graeca  proscriptus. 

EPOCHA  DVODECIMA,  A  LITIBVS  lANSENISTlCIS 

VSQ^^E  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVB^ERSIONEM 

AN.  1789 

PAG.  216-313 

Prooemium — 1.  lansenius  eiusque  Augustinus — 2.  11.  38.  Lites  lansenianae — 3.  Quinque 
Propositiones  lansenii — 4.  Innocentius  X  Poutifex — 5.  Mennonitarum  fata — 6.  Pax  Westplia- 
lica— 7.  20.  54.  73.  Religionis  status  in  Anglia — 8.  Quakeri — 9.  Peyrerius  Praeadamita — 10. 
Alexander  Ml  Pontifex — ^12.  29.  55.  72.  Scriptores  Ecclesiastici  — 13.  Scriptores  Porture- 
giensis — 14.  Reformatio  Trappensium — 15.  S.  Vincentius  de  Paula — 16.  57.  Religionis  status 
in  Sinis  — 17.  57.  in  Indiis  et  in  Insulis  — 18.  19.  Clemens  IX  —  et  X,  Pontifices — 21.  79. 
Ecclesiae  status  in  Gallia  —  22.  Libertas  Ecclesiae  Gallicanae  —  23.  Litis  Ludovici  XIV 
cum  RR.  Pontificibus  —  24.  25.  Innocentius  IX  —  et  Alexander  VIII,  Pontifices  —  26.  Mo- 
linos  pseudo-mysticismus  —  27.  loanna  de  Guyon  et  Fenelon — 28.  Atheorum  et  Deistarum 
magistri  —  30.  Innocentius  XIII  Pontifex  —  (in  nota)  De  eremo  Mouachorum  —  31.  Conatus 
irenici  pro  unione  religiosa — 32.  Lites  syncretisticae  inter  Lutheranos — 33.  Lites  Pietistarum- 
Spenerus — 34.  Status  Ecclesiae  ru.ssicae — 35.  Clemens  XI  Pontifex — 36.  Monarchia  Sicula — 
37.  Ritus  Sinenses  et  Malabarici — 39.  Bulla  Unigenitus — 40.  Appellautes  a  Bulla  Unigeni- 
tus — 41.  42.  Innocentius  XIII — Benedictus  XIII,  Pontifices — (in  nota)  De  oratione  Angelus 


IV  I  N  DE  X 

Domini — 43.  Lis  de  Ordin-ationibus  Anglicanis — 44.  Appellantium  status  in  Gallia — 45.  63. 
Schisma  Ultraiectinum~-46.  Clemens  XII  Pontifex— (in  nota)  De  oblatione  Turturum  in  Ca- 
nonizatione  SS. — 47.  Synodi  Maronitae  et  Albanenses — 48.  Christianorum  status  in  Turcia, 
Perside  et  Africa — 49.  Catholicorum  status  in  terris  haereticis — 50.  Tentamina  irenica  Lu- 
theran.  et  Calvinistarum  —  50.  Lites  inter  Lutheranos  —  5L  Herrenhutani  —  52.  Lites  inter 
Calvinistas — 53.  Methodistae — 56.  Benedictus  XIV  Pontifex — (in  uota)  De  euse  et  galeno — 
58.  Religionis  status  in  Amei"ica — 59.  60.  lansenistarum  curiarum  in  Gallia  turbae — Irreli- 
giositas — 61.  Irreligiositatis  progressus  in  Germania — 62.  Clemeus  XIII  Poutifex— (in  nota) 
De  SS.  Co)"dis  lesu  cultu — 64.  De  Hontheim  seu  Febronius -65.  Societates  occultae — 66.68. 
Clemens  XIV  Pontifex— 67.  Societatis  lesu  suppressio — 69.  Pius  VI  Pontifex — 70.  Ordinum 
religiosorum  status — 71.  SS.  Redemptoris  Congregatio — 73.  Catholicorum  status  in  Borussia, 
Suecia,  Dania,  Polonia— 74.  losephi  II  inuovationes — 75.  Lis  de  Nuntiaturis  Germanicis,  Con- 
gressus  Emsensis  —  75.  Leopoldi  innovationes  in  Hetruria,  Synodus  Pistoriens. ,  Conventus 
Florentinus— 76.  Ecclesiae  status  iu  Sicilia — 77.  in  Lusitania — 78.  Status  rerum  in  Belgio. 

EPOCHA  DECIMATERTIA ,  A  PYBLICA  RERVI^I  IN  GALLIIS  SVBYERSIONE 

VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 

AN.  1883 

PAG.  313-447 

Prooemium— 1.  Comitia  generalia  in  Gallia — 2.  Constitutio  Cleri  —  3.  Constitutionalium 
schisma — 4.  Anarchia  in  Galliis — 5.  Religionis  eversio  in  Gallia— 6.  Galli  occupant  Belgium 
et  Italiam— 7.  Pius  Pp.  W  Roma  abducitur — 8.  lurameutum  odii — 9.  Theophilanthroporum 
secta— 10.  Constitutionalium  status— 11.  Pii  Pp.  VI  obitus— 12.  :i9.  Pius  Pp.  VII  Pontifex— 
13.  Bonaparte  I  Consul. — 14.  Concordatum — 15.  Anti-concordatistae  -16.  Stevenistae — 17.36. 
63.  Eccles.  status  in  Italia— 18.  37.  48.  62.  76.  81.  in  Germania— 19.  Napoleon  Imperator — 
20.  Ecclesiae  persecutio  sub  Napoleon.— 21.  22.Pius  Vll  territorio  privatur — 23.  Pseud.-synod. 
Parisiens. — 24.  Turbae  in  dioecesibus  Trecens.  Tornacens.  et  Gandavens. — 25.  26.  Pius  VII 
abducitur  Fontera-Bellaqueum — Romam  redit — 27.  Congressus  Viennensis — 28.  Societatis  lesu 
restitutio — 29.  Religionis  slatus  in  America — 30.  apud  Maronitas  —  31.  in  Siuis  et  Cochin- 
china— 32.  Missionum  status— 33.  Societates  biblicae— 34.  46.  76.  106.  Religionis  status  in 
Gallia— 35.  52.  83.  in  Hispania-  35.  50.  84.  in  Lusitania— 38.  47.  92.  in  Belgio— 38.  63.  in 
Hollandia — 40.  Leo  Pontifex  XII— 41.  Scriptores  Ecclesiastici— 42.  Haereses  et  errores  XIX 
saeculi— 43.60.  87.  Catholicorum  status  in  Anglia — Doctor  Pusey  (innota) — 44.PiusVlII  Pon- 
tifex — 45.  53.  Gregorius  XVI  Pontifex — 49.  85.  Ecclesiae  status  iu  Russia  et  Polouia— 51. 
in  India  Orient.— Schisma  Goanum— 54.  79.  108.  109.  Pius  IX  Pontifex— 55.  .56.  57.  58.  67. 
69.  70.  74.  77.  107.  Roma  .sub  hostili  domiuatione  constituta — 59.  De  dogmatica  definitione 
Imm.  Goncept.  —  61.  82.  Ecclesiae  status  iu  Austria— 64.  86.  in  Helvetia— 65.  Seditio  in 
Gallia — 68.  Rerum  jmblicarum  subversio  in  Italia — Ecclesiae  status — 71.  Canonizatio  Marty- 
rum  laponiens. — 72.  Syllalnis— 73.  Festum  secularium  Principum  Apostolorum— 75.Concilium 
Vaticanurn— 76.  68.  Guarentvjie—^^i).  Veteres  catholici— 85.  Nikilistarum  secta  (in  nota)— 
88.  Ecclesiae  status  in  Scotia— 89.  in  Hibernia— Feniani— 90.  Religionis  status  in  Dania— 91. 
in  Suecia  et  Norwegia  —  93.  Lites  in  Universitate  Lovanii  — 94.  Status  .schismatis  Ultraie- 
ctensis— 95.  Ecclesiae  Orientalis  status — De  neo-schismate  inter  Armenos  et  Chaldaeos— 96. 
Syri— 97.  Syro-Maronitae— 98.  Graeco-Melchitae~99.  104.  Ecclesiae  status  apud  Slavos  — 
100.  De  Bosnia  et  Herzegovina— 101.  Bulgarorum  reguum— 102.  Serbia,  De  I^Iontenigro— 
103.  Rumenia— 105.  Ecclesiae  status  in  Graecia— 107.  (in  nota)  De  Rosa  aurea— 110.  Leo  XIII 
Pontifex. 


niSTORlAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  SErTIMA 

A  PONTIFICATV  S.  aREGORII  YII 
VSQVE  AD  INNOCENTIVM  III,  AN.  1108. 


PROOEMIVM 

Ordinatissiuiaiu  utriusque  potestatis,  sa- 
cerdotii  et  imperii ,  concordiam  ,  quae  sub 
Leone  Pp.  III  et  Carolo  M.  fucrat  compo- 
sita,  principura  dissidiis,  magnatum  ambi- 
tionibus  bellisque  civilibus  disruptam,  cla- 
desque  ingentes  inde  tum  rerum  publicarum 
securitati  et  prosperitati  tum  Ecclesiae  paci, 
disciplinae,  splendori  iuribusque  illatas,  in 
praecedenti  epocha  conspeximus.  Ad  repa- 
randa  grassantia  mala,  ordo  christianae  so- 
cietatis  erat  componendus,  Ecclesiae  liber- 
tas  et  iura  vindicanda,  cleri  disciplina  re- 
formanda  ,  populorura  uiores  corrigeudi , 
principum  saecularium  in  res  sacras  auda- 
"  cia  ,  quae  erat  plurium  malorum  causa , 
reprimenda.  Haec  autem  non  sine  grandi- 
bus  laboribus,  neque  sine  luctationibus  mul- 
tiplicibus  effici  poterant. 

Divina  providentia  ad  incipiendum  tan- 
tum  opus  destinavit  Gregorium  Pp.  VII, 
qui  magna  vitae  sanctitate,  grandi  animi 
fortitudineetconstantia  praeditus,  vindican- 
dae  Ecclesiae  libertati  et  restituendae  disci- 
plinae  diligentissimam  simul  ac  strenuam 
operam  navavit.  Eiusvestigiis  inhaesere  qui 
ei  in  summo  pontiticatu  successerunt.  Hi  e- 
tiam  ad  s.  Gregorii  exemplar  reformandis 
abusibus,  vindicandis  ecclesiasticis  liberta- 
tibus  et  iuribus  contra  imperantes  civiles, 
et  liberandae  societati  christianae  ab  iniu- 
stis  oppressionibusstrenue  adlaborarunt;  ad 
liberandos  etiam  Christianos  in  Oriente  a 
dira  Mahnmethanorum  servitute,  ad  recu- 
perandam  Terram  sanctam,  ad  reprimendas 
istorurn  infidelium  progressus  et  conservan- 
dam  ab  eorumdem  tjrannide  Europara  ex- 
citarunt  bella  sacr.a  seu  expeditiones  dictas 
cruciatas.  Attamen  haec  ipsa  RR.  Pontifi- 
cum  de  Ecclesia  et  societate  merita  a  non- 
nullis  historicls  vix  laudata,  quandoque  im- 
probata  fuerunt. 


RR.  Pontificum  exemplo  excitati  plures 
etiam  episcopi  conservandoFidei  doposito  et 
restituendae  disciplinae  adlaborarunt  mul- 
tasque  synodos  ad  id  coegerunt.  Institutum 
monasticum  splendorem  atque  incremen- 
tum  grande  cepit  fundatis  novis  Ordinibus 
Cisterciensium,  Cartliusianorum,  Praemon- 
stratensiura,Carmelitarum  aliorumque.  Du- 
rante  hac  epocha  quoque  instituti  sunt  cele- 
bres  Ordines  equestres  s.  loannis  Hieroso- 
Ijmitani,  Templariorum  et  Teutonicorum. 
Floruerunt  etiara  viri ,  eruditionis  laude 
conspicui,qui  aut  catholicara  doctrinara  con- 
tra  emergentes  errores  propugnarunt,  aut 
Ecclesiae  iura  defenderunt,  aut  res  gestas 
litteris  consignarunt. 

1.  S.  Gregorius  Vll^ontifex  [an.  1073) 
— Alexander  Pp.IIquum  postannosll,men- 
ses  6,  dies  21,  quam  Ecclesiae  praeesse  coe- 
perat,  xi°  calendas  maias  1073,  ut  vidimus, 
ad  raeliorera  vitam  transiisset,  in  eius  locum 
summis  omniura  Cardinaliura  suflYagiis,  cle- 
ri  populique  assensu  et  applausu  '  electus 
fuit  Hildebrandus,  e  patre  suo  Suanae  in 
Hetruria  natus,  e  monacho  Cluniacensi  R. 
E.  cardinalis  archidiaconus,  sub  Leone  IX, 
Victore  II,  Stephano  IX,  Nicolao  II  et  Ale- 
xandro  II,  praecipuis  muneribus  et  legatio- 
nibus,  sicuti  diximus,  perfunctus  est:  vir  in- 


i  Id  palet  ex  decreto  electionis  Gregorii.  ap.  Baroniuni 
ad.  an.  1073,  jJ  21,  et  ap.  Labbeum,  t.  X  Conc.  p.  (j. 
Itera  e.\  eius  Epistola  3,  1.  1,  apud  eumdem  Labbeum 
p-  7.  Itaque  mentitur  Benno,  pseudo-Cardinalis  creatus 
a  pseudo-Ponlifice  Clemente  III,  scribens,  Gregorium 
Vll  per  vim  occupasse  Sedem  Apostolicam,  nullo  Car- 
dinale  sulfragante ,  nullo  Cleri  populique  consensu. 
Eumdem  Bennonem,  eiusque  sectatores  recentes  hete- 
rodoxos  raentiri  affirmantes,  Gi"egorium  dubitasse  de 
praesentia  Corporis  Cbristi  in  Eucharislia ,  satis  su- 
perque  ostendit  Gregorius  ipse  in  sua  Epist.  47  (I.  I), 
qua  Mathildem  Comitissam  hortatur  ad  Eucbaristiaesa- 
cramentum  tVequentei-  sumeudum.  Iiiter  celerii,  scribit, 
qtiae  tibi  contra  principem  muiidi  arrna,  Deo  faven- 
te,  contuli,  ijuod  polissimum  est,  vt  Corpus  Domini- 
cum  jrequenter  ucciperes,  iudicavi,  et  utcertae  fidu- 
ciae  iValris  Domini  le  omnino  commitleres,  praecepi. 


EPOCHA  VII.  A    PONTIFICATV   S.  GREGORIl   VII. 


genii  praestantis!,  eruditionis  rarae,  sancti- 
tatis  magnae,  et  studii .  constantis  in  disci- 
plinam  ecclesiasticam,optime  versatus.  Ipse 
quidem  omni  via  electioni  suae  restitit,  re- 
gemque  Henricum  IV  interpellavit,  ne  eam 
approl^aret;  sed  et  rex  electioni  eius  assen- 
sit,  atque  Gregorium  episcopum  Vercellen- 
sem  Romara  misit,  ut  vice  sua  Hildebrandi 
consecrationi  interesset  '. 

Hiklebrandus,  tunc  sexagenarius,  in  sua 

inauguratione,  iii°  calend.  iul.  1073,  assum- 

psit  noraen  Gregorii  VII,  rexitque  Eccle- 

siara  usque  ad  an.  1085;  ecclesiasticam  li- 

bertatem  et  iuraintrepide  vindicavit,  simo- 

niam,  quae  in  multis  provinciis  sacras  ele- 

ctiones  et  ordinationes  inficiebat,  investitu- 

ras,  quae  gravium  malorum,  ut  mox  videbi- 

raus,  causae  erant  aliosque  abusus  proscrip- 

sit,  disciplinam  ecclesiasticam ,  praesertim 

coelibatum  clericorum,  in  integrura  restituit, 

et  ad  vindicandos  Christianos  orientales  ab 

infidelium  tyrannide  ea  iniit  consilia,  quae 

ab  Urbano  Pp.  II  fuerunt  executioni  man- 

data.  Haec  omnia  magis  e  dicendis  patebunt. 

2.  Investiturae — Magnus  simoniae  etre- 

laxatae  in  clero  disciplinae  fomes,  magnae 

interRR.Pontifices  et  principes  saeculares  di- 

scordiae  causae  fuerunt  investiturae.  Harura 

origo  repetenda  est  ab  eo  tempore,  quo  epi- 

scopi  et  abbates  non  tantura  praedia,  sed 

castella,  urbes,  provincias,  tamquam  feuda 

possederunt.  Ex  eo  terapore  ad  eiusmodi  e- 

piscopatus  et  abbatias  nominati  suramos  ira- 

perantes  adibant,  ut  ab  iis  dominio  in  ista 

feuda  investirentur.  Verum  quod  initio  ae- 

quitati   consentaneura    videbatur ,    deinde 

in  raagnura  disciplinae  et  lihertatis  eccle- 

siasticae  detriinentura  cessit.  Invaluit  quip- 

pe  consuetudo,  ut  principes  laici  praetextu 

investiturarum  collationes  episcopatuura  et 

abhatiarura  sihi  adsciscerent,  defunctorUm 

episcoporum  et  abbatura  haculura  pastora- 

lera  et  annulura  ad  se  deferri  mandarent ; 

haecque  sacrae  potcstatis  insignia  confer- 

rent  iis,  qui  sibi  gratiores  erant,  et  hi  con- 

tinuo  episcopi  et  ahhates  creati  censerentur. 

Hac  rationc  effectum  est,  ut  ablata  clero  et 

monachis  olcctione ,  tota  eligendorum  epi- 

scoporum  atque  ahhatum  potestas  deferrc- 

tur  ad  summos  imperantos,  ut  dignitates 

ecclesiasticac  turpissirao    qnaestu   vende- 

rontur,  ct  non  hominibus  dignis  conferren- 

tur,  scd  iis  qui  vel  inaius  auri  pondus  o(le- 


rehant  vel  regi  eiusque  ministris  gratiores 
erant,  ut  ut  caeterura  ignorantes  aut  vitiis 
inquinati ;  e  qua  agendi  ratione  maxima  ec- 
clesiasticae  libertati  et  disciplinae  detri- 
raenfa  inferehantur.  Quapropter  s.  Grego- 
rius  VII  aliique  Pontifices,  eius  successores, 
ad  vindicandara  Ecclesiae  libertatem  et  ad 
extirpandam  siraoniam  quaeque  ah  ea  con- 
sequehantur  mala,  iure  merito  investituris 
restiterunt  et  eas  damnarunt  '. 

3.  Synodi  Romanae  {an.  1074-75) — In 
primis  s.  Gregorius  Pp.  an.  1074  Romae  50 
episcoporum  multoruraque  ahhatum  et  cle- 
ricorum  synodum  habuit,  in  qua  ad  extir- 
pandum  simoniae  crimen  et  ad  coercendos 
incontinentes  clericos,  constitutum  fuit,  ut 
qui  aliquem  sacrorum  ordinum  gradura  pre- 
tio  essent  adepti, nuUatenus  in Ecclesia  raini- 
strarent;  ut  nerao  ecclesiastica  iura  aut  ven- 
dere  autemere  praesumeretuitqui  ecclesiam 
pretio  accepisset,  orani  in  ea  ministerio  ca- 
reret;  ut  incontinentes  sacerdotes,  diaconi  et 
suhdiaconi  Ordinum  suorum  exercitiis  es- 
sent  interdicti,et  populus  non  reciperet  seu 
frequentaret  officia  eorum,qui  in  hac  re  con- 
stitutiones  apostolicas  transgrederentur  -. 

Anno  sequente  Pontifex  alteram  pluri- 
morura  episcoporura,  presbyterorum  et  ab- 
batum  synodum  Roraae  coegit,  in  qua  con- 
tra  investituras  editura  est  decretura,  quod 
sequitur:  «  Si  quis  deinceps  episcopatum 
vel  abbatiam  de  raanu  alicuius  laicae  per- 
sonae  susceperit,  nuUatenus  inter  e})iscopos 


'  Apud  Baron.,  ad  an.  1073;  Labhe ,  Concil.  I.  X, 
p.  1.  —  Pagi  {Crilica  ad  an.  I()7t,  n.  ti)  animadvcr- 
lil,  rrrptjorium  VII  tiUimiim  fuissr,  cuivs  elfclin  an- 
le  consrcralionem  Imperalori  sirjnllicala  fueril. 


^  Thoniassin. ,  Disciplina  eccl.  circa  Benef.  t.  II, 
1.  2;  C.  Liipu-s,  Scholia  el  disserl.  in  Concil.  t.  VI;  Na- 
tal.  Alexand. ,  Hist.  eccl.  saec.  XI,  diss.  i;  I.  B.  Palma, 
Praelect.  IlisL  eccl.  t.  III,  part.  I,  c.  2-3. 

2  Labbe ,  Concil.  t.  X  ,  p.  313.  Iniiiste  Sigebertus 
Gemblacensis  (  Chron.  ad  an.  I074)  e.\  tiltinio  istius  sy- 
nodi  capilulo  intert,  Gregorium  VII  censuisse,  Sacra- 
menta  ab  inconlinentibus  sacerdotibn.s  confecta,  esse 
invalida.  Soliim  enim  populu  prohibuit  aiidire  missas 
eiusmodi  sacerdolum  aut  eonim  ollicia  recipere  et  fre- 
queiitare,ut  hi  contemplu  publico  ad  emendandam  vitain 
compellerentiir,  sicut  id  exponit  idem  Pontifex  in  Epi- 
stola  adOttonem  episcopumConstantiensem.  Staluimus 
pliam,  inquit  C.refjoriiis,  ut  si  ipsi  contemlores  fue- 
rinl  noslrarum,  imo  sanctorum  Patrum  constilulio- 
num,  populus  nullo  modo  corum  officia  recipial,  ut 
qui  pro  amore  Dei  et  ofjicii  dirinitate  non  cornrjun- 
lur,  verecundia  saeculi  et  obiunjatione  populi resipi- 
.sca«<.  Cf  eundem  Labbe,  loc.  cit.  Summam  etiam  an- 
tiquitatis  ecclesiaslicae  ignoranliam  aiit  malam  rKlcin 
prodiint  Mosheim  (Instilul.  hist.  eccl.  saec.  XI,  part.  II. 
c.  2),  Hanke  (llistoire  dc  la  papaule,  l.  I) ,  l)c  Potler 
(U  esprit  de  1'  Eijlise,  t.  V,  part.  II.  I.  '1\  assercntcs, 
clericos  saeculares  primum  a  Gregorio  Pp.VII  legi  coe- 
libatus  fuisse  adslrictos;  c  pliirimis  qiiippe  monumentis 
manifestum  esl.qiiosvis  clericos  maiores  a  velustissi- 
ma  Kcclesiae  aetale  ad  vitam  continentem  fuisse  obli- 
galos.  Cf  t.  I,  p.  77;  I.  B.  Palma,  loc.  cit.,  c.  4;  Franc. 
Ant.  Zaccaria,  Storia  polcmica  delCelibato  Sacru. 


VSQVE   AD    INNOCENTIVM  111. 


vel  abbates  habeatur,  nec  ulla  ei  ut  episco- 
po  vel  abbati  obediontia  concctlatur.  Iiisu- 
per  oi  gratiain  B.  Petri  et  introitum  eccle- 
siae  intordioinuis,  quoadusnue  locum,  quera 
sub  crimine  tam  amltitioiiis  quam  inobodicn- 
tiae,  quod  ost  scelus  idololatriae,  oopit,  de- 
.^^oruerit.  Similiter  etiam  de  inibrioribus  ec- 
clesiasticis  dignitatibus  constituimus.  Itom 
si  quis  imporatorum,  ducum,  marcliionum  , 
comitum  vol  quilibet  saecularium  potosta- 
tum  invesiituram  episcopatus  vel  alicuius 
ecclesiasticae  dignitatis  dare  praesumpsorit, 
eiusdem  sententiao  vinculo  se  adstrictum' 
sciat '  ». 

Utriusque  synodi  decreta  Pontifex  ora- 
nibus  ubique  episcopis  et  principibus  per 
litteras  signiticavit,  legatosque  -in  diversas 
regiones  misit,  qui  eorumdem  decretornm 
executionem  imperarent.  Coiitra  haec  de- 
creta  in  Germania  intVemuit  simoniacorum 
et  incontinentium  clericorum  factio  ,  Gre- 
gorium  haereticum  esse,  se  vero  malle  sa- 
cerdotiura  deserere  quam  decreta  eius  su- 
scipere,  inclamans  "-.  Quum  Sigefridus  ar- 
chiepiscopus  Moguntinus  in  sjnodo  Erfor- 
diensi  et  Moguntina,secundum  Romanae  sy- 
nodi  decretum,clei'icismandaret,ut  vel  con- 
tinenter  viverent ,  vel  a  ministerio  sacro 
abstinerent,  tantus  excitatus  est  tumultus  , 
ut  archiepiscopus  sibi  metuens ,  ab  urgenda 
decreti  observantia  cessaret  ^  Maiori  con- 
stantia  apostolicas  constitutiones  observan- 
das  curavit  s.  Altmannus  episcopus  Passa- 
viensis,  qui  proinde  et  pravorum  clericorum 
insidias  et  Henrici  regis,  qui  illis  favebat, 
vexas  expertus  *. 

4.  Lis  inter  Gregorium  VII  et  Henri- 
ciim  IV — Tantam  clericorum  in  Germa- 
nia  audaciam  nemo  mirabitur,  qui  pessimos 
ipsius  regis  Henrici  IV  mores  noverit  ^. 
Gregorius  Pp.  regem  saepius  hortatus  est 
ad  vitae  emendationem,  ad  eiiciendos  pra- 
vos  consiliarios ,  ad  restituendam  Ecclesiae 
libertatem.  Henricus  ut  utPontifici  propter 
decretum  de  investituris  infensus,  quia  bei- 
lo  Saxonico  iinplicitus,  multa  Gregorio  pro- 
misit,  sed  nihil  efFecit;  nequeimmunis  fuis- 
se  creditur  a  coniuratione,  an.  1075  Roraae 
contra  Pontificem  inita  a  Cencio  viro  faci- 
noroso,  Romae  commorante.  Is,  postquara 
e  Lucania  et  Apulia,  quos  potuit,  eiusdem 


»  Labbe,  loc.  cit,  p.  3i-2. 

2  .Marian.  Scolus,  et  Laniberl.  Schafiiaburg. ,  Cliron. 
ad  an.  1074. 
^Lambert.  Schafnaburg,,  ad  an.  1075. 
*  BoUand.  Acla  SS.  8  august. 
!i  Cf  1. 1,  p.  "2-i8. 


furfuris  homines  congregasset,  in  Pontifi- 
cem  coniurationem  molivit.  Pluries  propter 
sua  facinora  a  Romae  praefecto  damnatus 
et  pluries  a  Pontifice  liberatus,  qui  postea 
vero  proptor  sua  scelera  excommunicavit,  ar- 
mata  manu  in  Gregorium  sacris  operantera 
in   sacello  S.  M.  ad  Praesepe   in   ecclesia 
S.  Mariae  maioris  media  nocte  Nativitatis 
Domini  irripuit  et  contumeliis  verberibus- 
que  atiectum  turri  inclusit.  Pontifex  a  po- 
pulo  Roraano   liberatus,  insigne   modera- 
tionis  christianae  exemplum  dedit,  Concio 
veniam  et  poenitentiam  petenti  ignoscens  , 
modo  peregrinatione   Hierosoljmitana  sa- 
crilegium  expiaret '.  Henricus  vero   supe- 
ratis  an.  1075  Saxonibus,  Pontificem  et  Ec- 
clesiam  graviter  vexare  coepit.  In  Saxones 
et  Thuringos  terribilem  vindictam  exercuit; 
civitates  depraedatae,  viri  necati  autfugati, 
mulieres  in  ipsis  ecclesiis  oppressae ,  episco- 
pi  et  sacerdotes  capti,  omnes  in  durissimam 
servitutem  redacti  sunt.  Contra  tantam  ty- 
rannidem  Saxones  communemChristianorum 
patrera,  R.  Pontificera,  interpellarunt,  eique 
Henrici  regis  saevitiam ,  infamia  crimina 
et  turpissimura  quaestura,  quo  dignitates  ec- 
clesiasticas  hominibus  indignis  conferre  per- 
gebat,  significarunt.  Gregorius  VII  legatos 
cura  litteris  ad  Henricum  IV  destinavit,  ut 
missis  investituris,  libertatem  Ecclesiae  re- 
stitueret,  et  Romam  ad  synodura  veniret  de 
criminibus,  quorum  accusabatur,  rationem 
redditurus,subexcom.municationis  periculo. 
Rex  ira  percitus,  legatos  Pontificis  cum 
contumeliis  eiecit,  et  ex  omni  regno  suo  sj- 
nodum  indixitWormatiae  an.  1076.  In  hoc 
conciliabulo  cardinalis  Hugo  Blancus,  pro- 
pter  raorura  suorum  pravitatem  a  R.  Pon- 
tifice  depositus,  regi,  episcopis  et  abbatibus 
obtulit  libellum  accusationura  idest  calum- 
niarumcontraGregoriumPp.;exhibuitetiam 
litteras,  nomine  cardinalium,  senatus  popu- 
lique  Romani  confictas,  quibus  ii  Gregorii 
depositionem  postulare  viderentur.  Secun- 
dura  haec  praelati  congregad,  quorum  alii 
erant  siraonia  aliisve  vitiis  inquinati ,  alii 
regis  vi  et  minis  perterriti,  sententiara  in 
Gregorium  ferre  ausi  sunt,  eum  pontificatu 
indignum  et  privatum  declarantes.  Confe- 
stim  rex  ista  significavit  episcopis  Longobar- 
dis,  qui  magna  ex  parte  s.  Gregorio  propter 
reformationis  decretainfensi,in  conciliabulo 
Papiensi  eius  depositioni  subscripserunt.  Eo- 
dem  tempore  rex  clerum,  senatum  popu- 
lumque  Romanum  ad  exauctorandum  Gre- 

1  Paul.  Beniriedensis,  Vila  S.  Gregorii  VII 


6 


EPOCHA   VII.  A   PONTIFICATV   S.  GREGORII    VII. 


gorium  excitavit,  et  Pontifici  ipsi  petulan- 
.  tissimis  litteris  sententiara  depositionis  si- 
gnificavit  '. 

Tantamprincipis  iniquitatem  etaurlaciam 
minime  tolerare  potuit  Pontifex.  Eodem  i- 
gitur  anno  coacta  Romae  110  episcoporum, 
abbatum  et  diversi  ordinis  clericorum  atque 
laicorura  synodo,  exposuit  ea,  quae  ab  Hen- 
rico  IV  fuerant  attentata.  Onines  cum  indi- 
gnatione  exclamarunt,  talem  principem  ho- 
nore  regio  privandum  et  anathematis  vin- 
culo  alligandura  esse.  Tunc  Gregorius  Pp. , 
acclamante  tota  synodo,  sententiam  in  Hen- 
ricum  IV  dixit,  qua  ei,  ex  parte  omnipoten- 
tis  Dei,  totius  regni  Teutonicorum,  et  Ita- 
liae  gubernacnlis  interdixit,  eum  anathema- 
tis  vinculo  alligavit,  omnes  Christianos  a 
vinculo  iuramenti,  quod  ei  praestiterant,  ab- 
solvit,  et  ne  quis  ei  ut  regi  serviret,  prohi- 
buit.  In  eadem  synodo  Pontifex  Sigefridum 
archiepiscopum  Moguntinum,  Willelmum 
Traiectensem  et  Robertum  Bambergensem, 
qui  praecipuas  partes  in  conciliabulo  Wor- 
matiensi  habuerant,  excommunicavit;  cae- 
teris  ,  qui  eidem  conciliabulo  interfuerant, 
eandem  poenam  comminatus  est ,  nisi  intra 
statum  diem  Sedi  ApostoHcae  facerent  satis. 
Episcopos  Longobardos,  qui  contra  Pontifi- 
cem  conspirarant  ,ab  omni  officio  episcopali 
suspendit  et  ab  Ecclesiae  comraunione  se- 
paravit.  His  factis,  Pontifex  sententiam  in 
Kenricum  latam  omnibus  fidelibus,  praeser- 
tim  episcopis  et  optimatibus  regniTeutonici 
significavit  per  litteras,  in  quibus  exposuit, 
qua  ratione  Henricum  regem  primo  adhor- 
tationibus  ,  deinde  admonitionibus  et  com- 
minationibus  a  criminibus,  Ecclesiae  ac  rei- 
publicae  perniciosis,  perducere  conatus  fue- 
rit,  quaque  ratione  tandem  ad  ferendam  in 
eura,  in  dies  audaciorein  et  contumaciorem, 
sententiam  sit  coactus  ^. 


'  Iflem  ,  ibid.  c.  7  ;  Lambert.  Schafnabiirp:. ,  Chron. 
ml  an.  1070;  Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  354  ;  N.ital.  Ale- 
xand.  Ilist.  eccl.  diss.  II,  a.  1-3  in  saec.  XI-XIF. 

'-  S.  r.regor.  VII  Episl.  0,  I.  ill ;  Episl.  .3,  I.  IV:  P. 
y.ornried.,  VilaS.GreijDr.VII,  c.  «;  Baron.  ad  an.lO^fi; 
Labbe,  loc.  cit.  p  355.  —  Ollo  Fri.^inpiensis  (I.  VI,  c. 
35)  existimavil  (Iregoriiim  VII  omniuni  priinum  sibi  ad- 
scivisse  ius  excommnnicandi  el  deponendi  principes 
ab  auctoritale,  qua  fniiinlur.  Sed  Rellarminiis,  in  Trac- 
talu  be  })oleslale  Siimmi  Pontificis  in  rehiis  lempo- 
ralthvs  uilrersus  Cuilielmnm  liarclaiutn  ,  c.  !l,  re- 
spondel:  «  Kiiil  (|iiidem  Ollo  Frisingensis  doclrina,  mo- 
ribiis,  et  nobiiilate  insignis;  sed  tamen  Ifgendo  el  rc- 
legendo  non  invenil  omnia.  Narn  Arcadium  Imperalo- 
rera  ab  Innocenlio  I  Pontifice  propter  electionem  s. 
loannis  Chrysostomi  excommiinicatuni  fiiisse  lestaliir 
Kicepboriis  (1.  XIII,  c.  3i),  qiii  et  sentenliam  ipsam  ex- 
communicalionis  ad  verbum  recilal.  Kiusdem  excom- 
miinicationis  meminit  (iregorius  VII  in  Ejiisloht  ad  F- 
piscopum  Metensem.  Lconem  quoque  Isauricum  impc- 


I      Summa  autem  haec  potestas,  qua  Grego- 

rius  Pp.  VII  erga  Henricum  IV  et  alii  non- 

nulli  Pontifices  erga  aliquot  imperantes  ci- 

viles  media  aetate  usi  sunt,  multis  scripto- 

ribiis  displicuit,  qui  contenderunt,  Pontifi- 

ces  i.stos  in  hac  re  sibi  usurpassepotestatem, 

'  quam  non  habebant,  muneris  sui  limites  es- 

\  se  transgressos ,  turbasque  graves  in  chri- 

\  stiana  societate  excitasse.  Horum  critico- 

I  rum  assertiones  multi  viri  eruditi  refellen- 

j  das  susceperunt,  illosque  Pontifices  a  prae- 

!  dictis  accusationibus  vindicarunt ,  diversa 

!  tamen  ratione.  Alii  contenderunt,  RR.  Pon- 

;  tificibus  iure  divino  inesse  potestatem  di- 

'  rectam  et  ordinariam  in  spiritualia,  indirec- 

I  tam  vero  et  extraordinariam  in  temporalia, 

1  seu  eorum  potestatera  directe  quidera  prirai- 
j  tusque  ordinatara  et  institutara  esse  ad  spi- 
!  ritualefidelium  regimeninordine  salutis  ae- 
i  ternae,  quandoque  taraen  se  etiam  extende- 

re  ad  temporalia,  dum  id  ad  tuitionem  spi- 
ritualium  est  necessarium;  adeo  ut,  si  qui 
principes  saeculares  potestate  sua  in  Reli- 
gionis  destructionem  abutantur,  RR.  Pon- 
tifices  eos  non  tantum  poenis  spiritualibus 
reprimere,  sed  etiam  contumaces  deponere 
possint'.  Alii  censent,  summam  istam  pote- 
statem,  quaRR.Pontificesmediaaetate  erga 
aliquot  imperantes  civiles  usi  sunt,  ex  ipsis 
christianae  societatis,  prout  tunc  constituta 
erat,  adiunctis  atque  necessitatibus  esse  re- 
petendam;  eamque  potestatem  receptis  tunc 
et  eruditorum  virorum  et  ipsorum  princi- 
pum  opinionibus  atque  vigenti  iuri  publico 
fuisse   consentaneam  ^.  Reipsa  omnes  hoc 

ratorera  a  GregorioII,  et  rursum  a  Gregorio  III  ex- 

communicatum  propter  haeresira  lccnoraachorum 

testanlur  hislorici  graeci  et  latini ».  Id  ipsiim  adversus 
Otlonem  Frisingensem  adnotarunt  Sfondratus,  in  Gal- 
lia  Viitdtcata,  Uissert.^i,  f/2;  Nat.  Alexander,  in  Ilislo- 
ria  Ecclesiastica,  saec.  VI,  c.  2,  arl.  1  ;  C!ontinuatores 
Bollandiani ,  in  Adnolat.  ad  Acta  s.  Gregorii  Pp. 
17/ die  25  maii,  et  Ludovicus  Gotti,  in  Creyorii  VII 
Viiuliciis,  colloquio  XI,  i^  J  l,  ubi  scribit:  «  Fateor,  ex 
scriptoribus  aliquos  dej)ositionem  Henrici  a  Gregorio 
faclam  tamtpiam  reni  novam  proponere,  quam  nerao 
Ponlilicum  anlea  fecisset.  At  nec  ullus,  anle  Henricum 
IV.  Papani  de|)onere  macliinatus  esl.  Cur  ergo  aequiori 
iure  Papa  Heiiricum  rebellem  et  conturaacera  depone- 
re  non  |)Olerat?  Hoc  lanieii  inter  depositionem  Papae, 
et  Henrici  inteifuit ,  qiiod  illam  omnes  viri  probi,  et 
vere  catliolici,  ut  monslrum  execrati  sunt,  qiiod  vel  ipse 
Henricus  facto  comprobavil :  islam  omnes  viri  catlio- 
lici  velut  iustani  ac  necessariam  laudant :  soli  Prote- 
stanlcs  ,  et  qiiidam  paiici  adversus  eam  conclamant». 
De  iure  Homaiii  Ponlilicis  in  teniporalia  Principum 
saecularium  vide  Bellarminum,  Op.  cil. 

1)  Bellarmin.  De  II  Poiitif  I.  V,  e.  1  el  C;  Roncaglia, 
Aiiimailrers.  in  llisl.eccl.  Ndtal.  Ale.v.  saee.  XI,  diss. 

2  ;  liianclii,  Della  iinteslii  e  della  jiulitia  della  Ckiesa, 
t.  I,  I  I,  c.  H;  Maraachi,  Urijines  el  anttquit.  christ. 
I.  IV,  c.  2,^.1. 

-  Fenelon,  Dissertalio  de  aucloritate  SumtniPonli- 


acvo  episcopos,  thoologos,  priiicipes,  iuris- 
consultos,  luiinsmoiii  potostatoni  in  Roma- 
no  Pontilice  agnovisse  ,  et  potestatis  huius 
exercitium  societati  christianae  fuisse  pro- 
ficuum,  turbas  vero  in  societate  excitatas  , 
nonRR.Pontilicum  potestati,sod  vel  princi- 
pura  perversitati  vel  aliiscausisattribuendas 
esse,  huius  aetatis  monumenta  testantur  '. 

Quum  primum  Gregorii  VII  in  Henricum 
IV  sententia  in  Germaniara  dekxta  1'uerat, 
multi  partes  Henrici  deseruerunt.  Varii 
praesules,  qui  conciliabulo  Wormatiensi  in- 
terfuerant,  emendationis  litteras  Roraam 
miserunt,  Gregorio  VII  obedientiam  profes- 
si  snnt  et  poenitentiam  postularunt,  quos 
Pontifex  benigne  suscepit.  Illorum  exem- 
plo  plerique  magnates  ab  Henrico  discesse- 
runt  -.  In  Italia  vero  episcopi  Longobardi , 
iam  in  Roraana  synodo  excoramunicati,  cum 
Ouiberto  archiepiscopo  Ravennatensi  Pa- 
piae  congregati,  in  ipsum  Pontificera  ana- 
thenia  dicere  ausi  sunt^.  Postridie  idus  octo- 
bris  1076  plerique  principes  Germaniae,  ec- 
clesiastici  et  laici,cura  Apostolicae  Sedis  le- 
gatis,  Siccardo  patriarcha  Aquileiensi  et  Alt- 
manno  episcopo  Passaviensi,  convenerunt 
Triburiam,  et  postquara  de  eligendo  novo 
rege  deliberassent,  Henrico  significarunt, 
quod,  si  ante  diera  anniversariura  excom- 
municationis  sibi  inflictae,  ab  ea  non  fuisset 
absolutus,  sciret  se  regno  orbatum  iri;  quod 
si  praescriptis  conditionibus  acquiesceret, 
cum  eo  pacera  inirent  et  R.  Pontificera  ro- 
garent,  ut  is  in  comitiis  generalibus  supre- 
ma  sua  auctoritate  causam  definiret  *. 

Henricus  nis  perterritus,  ocius  in  Italiara 
properavit.  Tunc  Pontifex  erat  Canossae  in 
Hetruria  apud  Mathildera  Comitissara.  Hen- 
ricus  coUoquiura  cura  Gregorio  petiit,  qui 
cognita  eius  pertinacia  et  infidelitate  prius 
negavit,  poslea  vero  intuitu  Coraitissae  hoc 
ei  concessit.  Post  3  dierum  poenitentiam  ad 
praesentiara  Pontificis  adinissus,  et  culpam 
confessus,  veniam  et  absolutionera  petiit. 
Gregorius  eum  ab  excoraraunicatione  absol- 
vit  ea  lege,  ut  omni  iraperio  abstineret,  do- 
nec  ipse,  a  proceribus  arbiter  interpellatus, 
causara  eius  in  ccimitiis  generalibus  cogno- 
visset  et  definitivara  sententiara  tulisset,  ut- 
que,  in  regnum  restitutus,  Pontifici  obedi- 
ret  et  opem  ferret  ad  reparanda  mala  Ec- 


VSQVE    AD    INNOCENTIVM    111.  7 

clesiae  iilata,  et  ad  reforraandos  abusus. 
Henricus  iiireiurandoproraisit,  se  propositas 
conditiones  servaturuiu  ' ;  at  vix  absolutus. 
ad  pristinani  nequitiam  rediit,  et  praescri- 
ptas  sibi  leges  contempsit,  ut  infra  vidobi- 
mus. 

5.  Ecclesiae  statiis  et  Greyorii  VII  sol- 
licitudo  —  In  Gallia  iuvenis  rex  Philippus 
res  publicas  et  ecclesiasticas  tristera  in  sta- 
tum  coniecit,  ut  supra  dixiraus-.  Gregorius 
VII  Humberto  archiepiscopo  Lugdunensi  et 
Rocleno  episcopo  Cabilonensi  raandavit,  ut 
regem  monerent,  quatenus  ab  impedienda 
ecclesiastica  iibertate  abstineret,  intentatis 
ei  anatheraatis  minis,  nisi  episcopos,  cleri 
suftVagiis  populique  assensu  electos,  eccle- 
siis  praefici  sineret  ^.  Rex  missis  Romara  le- 
gatis,  spopondit,  se  emendaturum  quae  in 
Ecclesiam  peccaverat,  et  mandatis  aposto- 
iicis  pariturum  in  iis,  quae  Religionem  spec- 
tabant.  Pontifex  regis  consilia  laudavit  *. 
Quura  vero  audivisset,  regem  in  nefandis 
criminibus  perseverare  atque  iustitiae  leges 
et  ecclesiarum  libertatera  impune  violare, 
litteras  graves  ad  episcopos  Galliae  scrip- 
sit,  in  quibus  eorum  negligentiam  increpa- 
vit;  mandavit  iis,  ut  regein  monerent  et  a 
perversa  vita  revocarent  sub  generalis  in- 
terdicti  periculo,  addiditque,  quod  si  rex  in 
iniquitate  sua  perseveraret,  se  anatheraatis 
gladio  ipsiusque  regni  privatione  plecten- 
dum  sciret  ^.  Verisimiliter  rex  Poatifici  fe- 
cit  satis,  cum  non  legaraus  a  Gregorio  sen- 
tentiam  in  oura  fuisse  fulminatam. 

Interira  Pontifex  ad  componenda  eccle- 
siastica  in  Gallia  negotia  et  ad  corrigendos 
abususlegationem  apostolicam  credidit  Hu- 
goni  episcopo  Diensi.  Hic  synodos  Claromon- 
tii ,  Augustoduni,  Pictavii,  aliisque  in  civi- 
tatibus  habuit;  in  quibus  varia  negotia  ec- 
clesiastica  coraposuit ,  plures  episcopos  vel 
propter  siraoniae  crimen  vel  propter  vitae 
pravitatem  deposuit,  canonesque  ad  elimi- 
naudam  simoniam  et  clericorum  incontinen- 
tiam  condidit.  Multas  coiitradictiones,  ob- 
stacula  et  pericula  in  hoc  negotio  Hugo  le- 
gatus  expertus  est;  verumtaraen  anirao  in- 
victo  ofiicium  suum  executus,  de  reforma- 
tione  ecclesiastica  in  Gallia  optiine  raeruit  ^. 

In  Hispaniara  Gregorius  VII  I  egavit  Ri- 


ficis;  Gosselin,  Pouvoir  du  Pape  au  rnoyen  dge,  Lou- 
vain  18i5,  ^l  vol.  in-S." 
^  Gosselin.  ibid. 

2  Schafnaburg.  C/(/on. ad  an.  107G;  Bernried.  loc.  cit. 

3  Baron.,  ad  an.  1076. 

*  Lambert.  Schafnaburg.,  Ghron.  ad  an.  1070. 


1  Lambert.  Scliafnab.  ibid. :  P.  Bernried.  loc.  cit.  c.  9; 
Baronius  et  Pasi,  ad  an.  1077. 

2  Vid.  t.  I,  p.  :287--288. 
■'E/jis/.  35et  3G,  I.  L 
4  Episl  7.5,  I:  I. 

'"  Epist.  5,  I.  IL 

^  Longueval,  Hisloire  de  l'  Eglise  qallicane,  I.  XXI; 
Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  35'J  et  3G7. 


8 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV    S.  GREGOPvII   VII. 


chardum  cardinalem,  tum  ut  abrogato  ritu 
Gothico  ofBcia  sacra  coristitueret  secundum 
Romanum,  tum  ut  Alphonsum  regem  Ca- 
stellae  perduceret  ad  dissolvendum  coniu- 
gium ,  quod  cum  defunctae  coniugis  consan- 
guinea  contraxerat.  Alphonsus  secundum 
Pontificis  mandatum  incestum  coniugiura 
disrupit,  etin  Burgensisynodoan.  1080  Ro- 
mani  ritus  praescripti  aliaque  ad  discipli- 
nam  ecclesiasticam,  speciatim  ad  clericorum 
continentiam  spectantia,  constitutafuerunt  K 

In  Italia  superiori  seu  Longobardia  gra- 
ves  turbas  excitabat,  ut  vidimus,  simonia- 
corum  et  incontinentium  sacerdotum  factio. 
In  inferiori  Italia  Normanni  negotia  gravia 
Pontifici  facesserunt,  marchiam  Anconita- 
nam,  Spoletura,  Beneventura,  aliasque  R.  Ec- 
clesiae  provincias  devastarunt.  Quapropter 
Gregorius  VII  Robertum  Guiscardum,  Apu- 
liae  et  Calabriae  ducem,  excommunicavit; 
quem  tamen  postea  in  communionem  et 
gratiam  Sedis  Apostolicae  recepit,  eique, 
cum  fidem  suam  et  annui  tributi  pensionem 
Pontifici  obligasset,  Apuliae  ,  Calabriae  et 
Siciliae  investituram  concessit,  quam  iam 
concesserant  Nicolaus  II  et  Alexander  II. 
De  Salerno  vero,  Amalphi  etparte  marchiae 
Firmanae ,  a  Roberto  occupatis ,  quaestio 
suspensa  est  ^ 

Sollicitudinem  suam  etiam  ad  Africanam 
ecclesiam  extendit  sanctu^s  Pontifex.  Reli- 
gionem  christianam  ibidem  sub  Saraceno- 
rum  tyrannide  collapsam  vidimus  ^.  Quum 
hoc  tempore  Cyriacus,  archiepiscopus  Car- 
thaginensis  et  primas  Africae,  quosdam  in- 
dignos  ad  sacrosOrdines  admittere  noluisset, 
ad  regem  infidelem  delatus,  verberibus  cae- 
sus  fuit.  Quod  cum  audivisset  GregoriusPp., 
litteras  scripsitan.  1073  ad  Carthaginenses, 
quos  propter  illatam  archiepiscopo  iniuriam 
reprehendit  et  ad  poenitentiam  excitavit; 
Cyriacum  vero  propter  constantiam  Lauda- 
vit  et  ad  perseverantiam  hortatus  est  "*.  In 
Mauritania  orientali  seu  Sitifensi  multi  ad- 
huc  erant  Christiani,  quibus  Annasir  rex  , 
quamvis  Saracenus,  favebat;  cum  ii  hoc 
tempore  archiepiscopum  sibi  elegissentSer- 
vandum  presbyterum,  et  in  tota  Africa  sohis 
existeret  Cyriacus  Carthaginensis  antistes, 
Servandus  an.  1076  Romara  venit,  ut  con- 
secraretur.  Gregorius  ipse  eum  consecravit 
archiepiscopum  ,  litterasque  scripsit  ad  An- 
nasir  regem,  quera  propter  favorera  Christia- 

»  Lahbe,  t.  X,p.  181.-). 

'  Leo  Ostiens.,  (Ihron.  Canin.  I.  III,  c.  ii;  Labbe, 
loc.  ciL  p.  250. 

J  Vid.  \.  I.  p .  '280.  —  *  Eiml.  22-2:1,  I.  I. 


nis  praestitum  laudavit ;  scripsit  etiam  ad 
Christianos  Mauritaniae,  quos  ad  obedien- 
tiam  erga  suum  archiepiscopum  et  ad  mu- 
tuara  caritatem  hortatus  est;  et  cum  se- 
cundum  canones  ad  consecrandum  episco- 
pum  requirerentur  tres  Episcopi,  Gregorius 
utrique  archiepiscopo  mandavit ,  ut  tertium 
eligerent  et  Romara  consecrandum  mitte- 
rent ,  atque  ita  deinceps  ipsi  ahos  in  Africa 
consecrare  possent  ^ 

Gregorius  VII  litteras  quoque  per  legatos 
accepit  a  Michaele  Duca,  imperatore  Grae- 
corura.  Pontifex  ad  imperatorem  litteras 
reddidit,  in  quibus  devotionem  eius  erga  R. 
Ecclesiam  laudat  ,  suum  ipsius  desiderium 
ineundae  cum  Ecclesia  Cp.  concordiae  si- 
gnificat,  de  caeteris  vero  negotiis,  de  quibus 
locuti  fuerant  legati,  acturura  cura  eo  dicit 
Dominicum  patriarcham  Venetiarum,  epi- 
stoLie  suae  latorem  ^  Ista  autem  negotia 
verisimiliter  spectabant  bellum  sacrum  con- 
tra  Mahumethanos  seu  Turcas,  qui  per  om- 
nem  fere  Asiam  rainorera  victricia  sua  arma 
proferebant,  iraperiura  Graecum  ad  summas 
angustias  redigebant,  Christianos  graviter 
opprimebant.  Gregorium  VII  reipsa  consi- 
lium  iniisse  comparandi  expeditionem  con- 
tra  Mahumethanos  et  proficiscendiConstan- 
tinopolim  ad  componendam  ecclesiarum  con- 
cordiam,  patet  ex  epistolis,  quas  ea  de  re 
scripsit  ad  Henricum  regem  Germaniae,  ad 
Guiliehnum  comitem  Provinciae,  et  ad  o- 
ranes  Christianos  ^;  sed  consilio  huic  obstete- 
runt  simultates,  quas  ei  facessivit  Henri- 
cus  IV. 

Anno  1080  idem  Pontifex  litteras  scripsit 
ad  Synnadensem  Armenorum  in  Phrygia 
archiepiscopum.  Audiverat  enira,  Armenos 
in  nonnulHs  errare ;  ideo  ab  archiepiscopo 
certior  fieri  voluit,  quae  esset  eorum  doc- 
trina  de  quibusdara  Fidei  articulis;  eumdera 
simul  monuit,  ut  usura  panis  azymi  in  con- 
secratione  Eucharistiae  retineret,  nec  fidem 
adiungeret  Graecis,  Latinos  hac  in  re  accu- 
santibus  *. 

Quum  an.  1076  a  Demetrio  duce  Croatiae 
et  Dahnatiae  fuisset  rogatus,  ut  ei  regis  no- 
men  et  honorera  concederet,  ad  eumdem  le- 
gavit  Gebizoniura  abbatera,  postea  episco- 
pum  Caesenensem,  et  Folcuinum  episcopum 
Fori-Sempronii ;  qui  Deraetriura,  postquara 
iureiurando  fidcra  suam  etannuum  censum 
R.  Ecclesiae  obligasset,  regia  dignitate  in- 

*  Epis(.i>\,  "20  el  1'.).  1. 111.  —  '-  Epi.tl.  18,  I.  1. 
^  Eiiisl.  :JI,  1.  ll;.iGel4lt,  1.  I. 
''  Episl.  I,  I.VIII.—  |)e  .Armeiiis  adiiuc  loquuli  sn- 
niu.s  pp.  00  et  iriT  t   I. 


?estivenint  *.  Eamdem  dignitutera  Grego- 
riiis  VII  concessit  Micliaoli  duci  Slavoriim 
seu  Serviorum,  ut  eruitur  ex  epistola,  qua 
a  Michaele  petiit  lcgatos,  per  quos  dissidia 
interSpalatanutn  etKagusanum  archie|)isco- 
pos  componerentur  et  insigniaregia  ad  illum 
mitterentur -.  Eodem  circiter  tempore  lilius 
Demetrii,  regis  Russorum,  Roraam  venit,  re- 
gnumque  suum  secundum  patris  sui  vota  de 
manu  Pontiticis  tamquara  donum  s.  Petri 
suscipere  postulavit.  Gregorius  VII  lilium 
Demetrii.  postquam  hic  de  more  tidei  iura- 
mentum  praestitisset,  nomine  D.  Petri  re- 
gno  Russiae  investivit  ^. 

Tura  ante  Gregorii  VII  tempora  tum  post 
eius  aetatera  mos  obtinuit,  ut  reges,  duces, 
comites  non  castra  solum,  sed  et  regna  sua, 
et  provincias  Sedi  A  postolicae  obligarent,  ea- 
que  rursus  ab  illa  in  feuda  reciperent,  ut  ita 
sub  speciali  R.  Ecclesiae  eiusque  Pontificis 
proteciione  forent.  Id  iam  antea  fecerant  s. 
Stephanus  rexHungarorum  etRobertus  dux 
Apuliae,  Calabriae  et  Siciliae;  postea  idem 
fecerunt  Godefridus  Bulloniaeus  rex  Hiero- 
solymorum  an.  1099 ,  Rogerius  fundator 
regni  Siciliae  1130,  Carolus  I  rex  Siciliae 
1276,  Petrus  II  rex  Aragoniae  1204,  reges 
Angliae  Henricus  II  1172,  loannes  sine  Ter- 
ra  1213,  Henricus  III  1216,  alii  *.  Id  au- 
tem  principes  libere  et  sua  sponte  facie- 
bant^  Iniuste  Mosheim'^  aliique  accusarunt 
Gregorium  VII,  quod  in  universa  christia- 
norura  principum  regna  dominatum  usur- 
pare,  eaque  in  R.  Ecclesiae  feuda  converte- 
re  tentaverit. 

Anno  1075  Gregorius  Pp,  excepit  legatos 
Boleslai  II  regis  Poloniae,  ad  quem  rescri- 
bens ,  laudavit  eius  observantiara  erga  R. 
Ecclesiam,  rogavitque,  ut  legatis  suis  opem 
ferret  in  ordinandis  causis  Episcoporum  , 
qui  pauciores  erant  et  metropolitanum  non 
habebant.  Quum  postea  Boleslaus  relicta 
iustitia,  se  omni  libidini  et  saevitiae  dedis- 
set,  atque  s.  Stanislaum  episcopura  Craco- 
viensem,  a  quo  post  plures  admonitiones 
fuerat  excomraunicatus,  anno  1079  ad  al- 
tare  occidisset,  Gregorius  Pp.  ferocem  du- 
cem  anatheraate  perculit ,  regio  honore  et 
potestate  privavit,  eiusque  subditos  ab  obe- 
dientia  absolvit ".  Boleslaus  regno  eiectus, 


'  Baron.  ad  an.  i01&.  —  ^  Epist.U,  1.  V. 

3  Epist.  74, 1.  II.  —  ■*  CCGosseliii ,  Pouvoir  du  Pape 
au  inoyen  uge,  part.  II. 

'•>  «  Liguriara  et  TusciMm  Gregorio  Pp.  VII  et  S.  R. 
Ecclesiae  devolissime  oblulit  comilissa  Mathildis » ;  Leo 
Ostifns.  1.  111  Chron.  Casin.  c.  49. 

*<  liistitut.  hiit.  eccl.  saec.  XI,  part.  II,  c.  2. 

•  Epist.  73,  I.  II;  Bollaud.,.lc/«  SS.  1  maii. 


VSQVE    AD    INNOCENTIVM    III.  9 

in  exilio  obiit;  Poloni  vero  in  eius  locum 
elegerunt  Uratislaum. 

In  Hungariae  rogno  an.  10G3  Belara  ex- 
cepit  Saloraon,  quem  Hunguri  an.  1074  eie- 
oerunt,  suliocto  in  eius  locum  Geisa,  Belae 
tilio.  Quura  Gregorius  VII  audivisset,  Salo- 
luonern  implorasse  opem  Henrici  IV  eique 
regnum  Hungariae,  quondam  a  s.  Stephano 
R.  Ecclesiae  devote  traditum,  in  feudum 
obtulisse,  Salomonem  graviter  increpuit  rao- 
nuitque,  eura  gratiam  B.  Petri,  quain  inter- 
pellarat,  non  recepturum,  nisi  sceptrum  re- 
gni  Hungarici  apostolicae  et  non  regiae  maie- 
statis  benefieium  esse  agnovisset  '.  Litteras 
etiam  scripsit  ad  Geisam,  in  quibus  ostendit, 
regnum  Hungaricum  non  regi  Teutonico, 
sed  R.  Ecclesiae  esse  subiectum;  eum  hor- 
tatus  est,  ad  habendam  curam  de  ecclesiis, 
studium  erga  Religionem  et  obedientiam 
erga  legatos  Apostolicae  Sedis  ^.  Postea  e- 
pistolam  scripsit  ad  Ladislaum  ,  qui  anno 
1077  fratri  suo  Geisae  defuncto  ,  commu- 
ni  Hungarorum  consensu  sutfectus  fuit  re- 
gnavitque  usque  ad  an.  1095.  Hic  rex  tan- 
tae  fuit  pietatis,  ut  post  obitum  suura  S.srum 
honores  consecutus  sit;  Religionem  prote- 
xit,  ecclesias  earumque  iura  defendit,  disci- 
plinam  ecclesiasticam  restituit,  subditos  iuste 
gubernavit,  Tartaros  et  alios  hostes  repu- 
lit,  regnoque  suo  adiunxit  Croatiam  et  Dal- 
matiam  ^. 

In  Bohemia  magnae  pietatis  specimina  da- 
bat  Uratislaus  dux  II,  cui  tanquam  de  Apo- 
stolica  Sede  bene  merito  Alexander  Pp.  II 
usum  mitrae  concesserat;  quod  privilegium 
eidem  confirmavit  Gregorius  VII,  sed  ei  as- 
sentiri  recusavit,  ut  divinum  officium  lingua 
slavonica  celebraretur  ^.  A  ducis  pietate  di- 
stabat  frater  eius  leromirus,  episcopus  Pra- 
gensis,  quem  cum  legati  apostolici  propter 
iniurias  loanni  episcopo  Moravensi  factas, 
functionibus  et  redditibus  privassent.  Grego- 
rius  Pp.  utrumque  episcopum  Romam  voca- 
vit,  et  causa  discussa ,  concordiam  inter  eos 
composuit  ^ 

InDaniapietatis  faraa  et  Religionis  stttdio 
clarebat  s.  Canutus,  qui  an.  1080  fratri  suo 
Haraldo  in  regno  successerat.  Ad  hunc  re- 
gem  Gregorius  VII  duas  epistolas  scripsit, 
in  quibus  ei  gratulatus  est  de  fide  ergaR.Ec- 
clesiam  et  pietatis  studio,  commendavitque 
perseverantiam  ;  rogavit  eumdem.,  ut  Ro- 


1  Epist.  13,1.11. 

2  Episl.  63,  1.  II. 

3  Bolland.  Acta  SS.  27  iun. 
*  Epist.  ^S,  \.l  ;  11,1.  VII. 
5£:y«.vi.4i,  45,  00,  78,  1.  l:fi-8, 1. 


10 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV   S.  GREGORII   VII. 


mam  mitteret  prudentem  clericura  ,  a  quo 
Pontifex  statum  ecclesiaruin  in  Dania  do- 
ceretur,  cuique  redeunti  mandata  Sedis  A- 
postolicae  comnaitteret  '.  Canutus  domitis 
regni  hostibus,  reipublicae  et  Religionis  pro- 
speritati  consuluit,  in  ecclesias  et  ministros 
sacros  munificus  fuit.  Verum  Olavus  frater 
eius,  regnandi  cupidus,  occasione  decima- 
rum,  quas  rex  ecciesiis  solvendas  raandave- 
rat,  rebellionera  excitavit,  in  qua  Canutus 
rex  an.  1086  Orhoniae  in  ecclesia  s.  Albani 
lapidum  et  telorum  ictibus  et  tandem  lan- 
cea  confossus ,  glorioso  martyrio  coTona- 
tus  est  ^. 

In  Norwegia  Olavus  III,  qui  regnavit  ab 
an.  lOGGusque  ad  1088,  Religionis  prospe- 
ritati  operara  dedit ,  pluresque  in  diversis 
provinciis  ecclesias  exstruxit.  An.  1078  Gre- 
gorius  VII  ad  eura  epistolara  scripsit,  qua 
eius  virtutem  et  pietatem  laudavit,  rogavit- 
que,  ut  aliquot  iuvenes  nobiles  Romam  rait- 
teret,  qui  ibi  divinis  legibus  instructi,  raan- 
data  Sedis  Apostolicae  ad  eura  deferrent  ^. 

In  Suecia  conversioni  paganorura,  quo- 
rum  adhuc  raagnus  nuraerus  erat  in  parte 
septentrionali ,  opem  ferebat  Ingemundus 
rex,  ad  quera  pariter  epistolam  an.  1080 
scripsit  sanctus  Pontifex  ,  significans  regi 
gaudium  suum,  quod  novi  Evangelii  prae- 
cones  in  Sueciara  essent  ingressi,rogansque, 
ut  rex  aliquem  Romam  mitteret,  qui  sta- 
tum  gentis  exponeret  et  Sedis  Apostolicae 
instructiones  in  Sueciam  referret  *. 

6.  Litis  inter  Gregorium  VII  et  Henri- 
cum  IV  continuatio  —  In  Germania  vero 
Henrici  IV  iniquitate  res  sacrae  et  civiles 
in  deteriorora  statum  coniiciebantur.  Is  non 
tantum  sprevit  conditiones,  sibi  a  principi- 
bus  Germaniae  et  a  Gregorio  Pp.  prae- 
scriptas  •'"',  sed  etiara  Alpiura  fauces  occu- 
pavit,  ne  Pontifex  ad  coraitia  Augustae  in- 
dicta  venire  posset.  Quapropter  proceres 
Germani,  ecclesiastici  et  laici,  cura  Bernar- 
do  cardinali  diacono  et  Bernardo  abbate 
Massiliensi,  Gregorii  VII  logatis,  in  coraitiis 
an.  1077  Forcheraii  in  Franconia  habitis, 
Henricum  IV  reiecerunt,  et  in  eius  locum 
elegeruntRodulphum  ducem  Suevorum.qui 
postl2  diesMoguntiae  ab  archiepiscopisMo- 
guntino  et  Magdeburgensi  solemni  ritu  rex 
coronatus  est,  legatosquc  Romam  misit,  ut 
suam  elcctionem  Pontifici  significaret  eique 
obedientiam  suo  nomine  profiteretur.  Cun- 
festim  contra  hanc  electionem  Henricus  IV 


interpellavit  Gregorium  VII.  Pontifex  an. 
1078  copiosam  synodum  Romae  coegit,  in 
qua  auditisRodulphi  et  Henricilegatis,  prin- 
cipura  suorura  obedientiara  erga  R.  Ponti- 
ficera  testantibus,  convenit,  ut  legati  idonei 
in  Gerraaniara  mitterentur,  qui  probos  et 
religiosos  viros  utriusque  partis  audirent, 
atque  ei,  cui  competebat,  ius  fieret.  In  ea- 
dera  sjnodo  anatheraa  in  Thetbaldura  Me- 
diolanensera  et  Guibertura  Ravennatensem 
archiepiscopos  innovatum  est,  et  uterque  ab 
omni  episcopali  et  sacerdotali  officio  suspen- 
sus  cardinalis  Hugo  Blancus,  iam  ter  dam- 
natus,  offlcio  sacerdotali  et  ecclesiae  aditu 
prohibitus  fuit  ^ 

Paulo  post  Gregorius  Pp.  quintam  svno- 
dura  Romae  habuit,  in  qua  rursum  de  cora- 
ponendis  in  Gerraania  dissidiis  actura  fuit, 
et  varia  capitula  de  disciplina  ecclesiastica, 
praesertim  contra  investituras  etsimoniacas^ 
collationes  atque  ordinationes,  sancita  sunt. 
In  eadem  sjnodo  Nicephorus  Botoniates  , 
qui,  deiecto  Michaele,  iraperium  graecura 
usurpaverat,  excoramunicatus  est '^.  Anno 
sequente  Pontifex  sextam  synodum  Romae 
celebravit,  in  qua  Berengarius  haeresim 
suara  eiuravit  et  catholicae  doctrinae  pro- 
fessioni  subscripsit],  ut  supra  vidimus  ^.  In 
eadem  synodo  oratores  Rodulphi  graviter 
questi  sunt  de  malis  et  iniuriis,  quae  Hen- 
ricus  IV  oranis  conditionis  personis,  eccle- 
siis,  episcopis  et  sacerdotibus  inferebat.  E- 
piscopi  raulti  dixerunt,  eiusraodi  tyrannum 
esse  gladio  apostoiico  conterendum :  sed  Gre- 
gorius  VII  sententiara  distulit,  sperans,  fo- 
re  ut  res  componeretur  in  coraitiis  Germa- 
niae  ,  quorura  iudicio  pars  utraque  se  sub- 
iecerat  *. 

Verum  Henricus  quoquo  poterat  modo 
coraitia  irapediebat,  litera  armis  terminare 
eligens,  quaravis  iam  in  duplici  praelio  con- 
tra  Rodulphura  grandeni  cladem  esset  ex- 
pertus.  Tandem  Gregorius  VII  principum 
Gerraanorura  praesertim  Saxonum  et  Ro- 
dul[»hi  litteris  et  legationibus,contra  Hen- 
rici  IV  facinora  interpellatus,  an.  1080  co- 


1  Epist.  5,  21,  I.  VII.  —  2  BollaruJ.,  Acla  SS.  10  iul. 
3 Eiiisl.  l?,,  I.  VI.  —  *  Epist.  »1,1.  VIII. 
6  Vid.  p.  6-7. 


1  I>.  Bernried.  Vitii  S.  Gregorii  VIF,  c.  10  ;  Labbe, 
Conal.  l.  \,  |).  3G'J. 

'■^  Labbe  loc.  cit.  p.  371. 

3  Tom.  I,  p.  280.— K.\  aclis  Grepiorii  VII  in  causa  Be- 
renfjarii  sal  confiilantur  caiumniae  praedicli  pseudo- 
cariiinalis  Bennonis  et  conciliabnli  Bri.iinensis,  an. 
1080,  in  bunc  Pontilicem,  qiiibus  comnienli  sunl  Pon- 
liticem  cumBerengario  in  errore  convenisse  vel  in  bae- 
reticas  eius  seutentias  fuisse  proclivem;  quas  calumnias 
postea  intcr  alios  restauravil  Mosbeim  ,  lii.slitut.  Iiixt. 
Eccles.  saec.  \I ,  ]).  II  ,  c.  3.  Cf  1.  B.  Palraa ,  Praelect. 
lli.st.  eccles.  t.  III,  part.  I,  c.  5. 

*  Bernried.  VU.  cil.  c.  1 1  ;  Labbe,  loc.  cit.  p.  378. 


VSQVE    AD    INXOCENTIVM    III. 


11 


piosam  episcopornm ,  abbanim,  clericorura 
et  magnatum  syiiodum  Romae  coetrit,  in 
qua  narratis  iis,  quae  pro  Henrici  correc- 
tione  frustra  tentaverat,  eum  eiusque  fau- 
tores  excommuuicavit,  eumdem  reguo  Ger- 
maniae  et  Italiae,  omnique  honore  et  digni- 
tate  regia  privavit,  subditos  a  fidei  iura- 
mento  absolvit,  et  Rodulpho  regiatn  pote- 
statem  et  houorem  confirmavit  '. 

7.  Clemens  III  anfipapn  —  Tuuc  Hen- 
ricus  IV  eiusque  tautores  infremuerunt,  et 
Gregorium  YII  quorumvis  turpium  et  ne- 
fandorum,  magiae,  impudioitiao,  haereseos 
accusantes ,  eum  pontitieatu  depouendtim 
esse  inclamaverunt.  Eodem  anno  30  episco- 
pi  e  Germania  et  Longobardia,  omnes  sive 
interdicti  sive  excommunicati  sive  depositi, 
pluresque  clerici  et  laici  cum  Henrico  IV 
Brixinum  convenientes  ,  Gregorium  VII 
ceu  Ecclesiae  et  impcrii  perturbatorem,  si- 
moniacura ,  haereticum  et  necromantam  , 
deposueruut,  et  Guibertum  archiepiscopum 
Ravennatensera,semelatque  iterum  excom- 
municatum  atque  depositum,pontificem  seu 
potius  antipapam  crearunt  sub  nomine  Cle- 
mentis  IIl  ^.  Quapropter  Gregorius  VII  an. 
1081  in  Romana  svnodo  novam  excomrau- 
nicationem  in  Henricum  eiusque  fautores 
fulminavit  ^. 

Henricus  cum  copioso  exercitu  se  Romam 
contulit,  antipapam  Cleraentem  in  Petri  ca- 
thedramintrusurus;  sed  a  Pontificis  et  Ma- 
thildis,  Liguriae  et  Tusciae  coraitissae,  co- 
piis  repulsus  est.  Anno  sequenti  iterura  ir- 
rito  conatu  urbera  obsedit.  Tunc  Roraanos 
speciosis  proraissis,  pecunia,  terrore  corruin- 
pere  tentavit ;  cum  iis  convenit,  ut  nova  sj- 
nodus  pro  causa  regni  Teutonici  in  urbe  a 
Pontifice  cogeretur,  cuius  iudicio  oranes  pa- 
rerent.  Gregorius  VII  nullam  concordiae 
viam  repudians,  novamsynodum  indixit,  et 
Henricus  omnibus  ad  synodura  ituris  aut 
ab  ea  redituris  securitatera  iureiurando 
promisit;  at  perfidus  princeps  episcopos  et 
principum  oratores  Roraam  properantes  in- 
tercepitetdetinuit;Romanis  partim  pecunia 
et  terrore,  partim  obsidione  victis  et  attri- 
tis,  an.  1084  Urbem  occupavit,  et  antipa- 
pam  Clementem  a  duobus  episcopis  excora- 
municatis  et  depositis,  Mutinensi  nempe  et 
Bononiensi,  inaugurari  fecit.  Interim  Gre- 
gorius  VII  in  castrum  s.  Angeli  confugit, 
opemque  Roberti  Guiscardi,  Apuliae,  Cala- 

1  Bernried.  Vit.  cit.  c.  12;  Labbe,  ibid.  p.  382. 

2  Hugo   Flaviniacensis,   Chron.    VirrfM/i. ;  Centius, 
L.  cemual.  c.  3;  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  1080. 

■''  Labbe,  ConcH.  l.  X,  p.  398. 


!  briae  et  Siciliae  ducis,  interpellavit.  Huius 

ducis  adveutu  porterritus  Henricus,  urbem 

!  reliquit,  et  cum  antipa|)a  transiitin  Longo- 

,  bardiara.  Gregorius  VII  sic  libertati  reddi- 

I  tus,  sjuodura  coUegit,  in  qua  novam  ana- 

thematis  sententiam  in  Clementem  seu  Gui- 

bertum,  Henricum,  eorumque  fautores  pro- 

mulgavit  '.  ' 

Posthaec  Henricus  IV  in  Gerraaniam  re- 
gressus,  ubique  suas  et  antipapae  Clementis 
partes  augere  studuit.  lu  tanta  rerura  per- 
turbatioue  episcopi  multi  et  alii  in  Longo- 
bardia,  Lotharingia  et  Gerinania  schisraati- 
cis  Henrici  partibus  adhaeserunt.  Foederati 
vero  principcs  in  locum  Rodalplii  regis,  an- 
no  1080  raortui ,  subrogarant  Hermannum 
Lotharingum  ,  coinitem  Luxemburgensem. 
Anno  1085  inter  utramque  partem  conve- 
nit,  ut  in  comitiis  apud  Berbac  in  Thurin- 
gia  habendis,  concordia  secundum  iuris  ae- 
quitatem  tractaretur.  In  iis  quidem  de  prae- 
senti  negotio  disceptatum  ,  sed  nihil  efFe- 
ctum  est.Paulo  post  episcopiPontifici  devoti 
Herraannus  rex  eiusque  principes  convene- 
runt  Quintiiineburgum  in  Saxonia,  et,  quia 
Henricianarum  partium  episcopi  sententias 
a  Gregorio  VII  contra  Henricura  IV  latas 
in  conventuBerbacensi  retractari  voluerant, 
e  Patrum  decretis  declararunt,  nulli  licere 
Apostolicae  Sedis  iudicium  retractare ;  ia 
Guibertum  vero  seu  antipapam  Clementem 
eiusque  fautores  sententiam  anatliematis  in- 
staurarunt.  Eodem  tempore  Henricus  IV 
episcopos  silM  deditos  convocavit  Mogun- 
tiam,  omnesque  compulit,  ut  Gregorii  depo- 
sitionem  et  Guiberti  ordinationem  scripto 
approbarent ;  Herimannum  vero  Metensem, 
et  alios  Gregorio  obedientes  deponerent  '. 
Ita  effectum  est,  ut  dissensio.  schisma  et 
turbae  in  regnis  et  ecclesiis  Gemnaniae  , 
Lotharingiae  atque  Longobardiae  perdu- 
rarent. 

8.  S.  Gregorii  VII obitus  {an.  1085)— 
S.  Gregorius  VII,  quum  12  annis  et  2  fere 
mens.  pontificatu  functus  esset ,  viii"  ca- 
lend.  iun.  1085  Salerni,  quo  confugerat,  ut 
Henrici  insidias  vitaret ,  obiit,  ibique  tumu- 
latus  est,  iustitiae  coronam  pro  legitimo 
certamine  consecutus  ^.  —  In  Martyrologio 


1  Leo  Ostiens.,  Chron.  Casin.  1.  III,  c.  49;  Berthold. 
Chron;  Baronius  et  Pagi ,  ad  an.  108I-8i;  Labbe,  loc. 
cit.  p.  401.  —  '^  Baroiiius  et  Pagi,  ad  an    1085. 

3  Bolland  ,  Acla  SS.  25  raaii.  Ex.slant  apud  Labbe, 
Concil.  t.  X,  libri  IX  Epialolaruin  Gregorii  VII;  item 
Diclalus  seu  Enunciala  Tl  de  Pi.  Pontificis  iuribus,  sed 
eura  Gregorio  inler  alios  abiudicant  iSalalis  Alexander, 
Hist.  eccl.  saec.  XI,  diss.  3;  Launoius,  Epist.  13,  L  VII; 
Pagi,  Critic.  ad  an.  1077.  —  Mense  maio,  an.  1873, 


12 


EPOCHA    VII.   K    PONTIFICATV    S,  GREGORII    VII. 


Romano  praecipuam  habet  laudem  joropu- 
gnatoris  ac  defensoris  acerrimi  ecclesia- 
sticae  libertatis,et  de  eo  praecipue  canit  Ec- 
clesia  pro  tuenda  Ecclesiae  libertate  vir- 
tute  constantiae  a  Deo  fuisse  roboratum^ . 
Idem  Gregorius  constituit,  inter  alia,  ut  ae- 
stivale  ieiunium  infra  octavam  Penteco- 
stes' annuatim  celebraretur.  Idque  rationa- 
biliter  sancitum  fuit;  etenim  ieiunium  illud 
antea  celebrabatur  mense  iunio,  nuUa  habita 
ratione  festi  Pentecostes.  Hic  Pontifex  tum 
ante  tum  post  obitum  suum  adversarios  ha- 
buit.  Menioriam  eius  obtrectationibus  et 
calumniis  prosciderunt  ex  antiquis  Benno 
pseudo-cardinaiis  Clementis  antipapae  et 
alii  Henrici  IV  partibus  dediti ;  e  recentio- 
ribus  Mosheim,  Schmidt,  aliique  Apostolicae 
vSedis  hostes.  Sanctum  Pontificem  ab  adver- 
sariorum  conviciis  vindicarunt  ex  antiquis 
s.  Anselmus  Lucensis,  Lambertus  Schafna- 
burgensis*,  e  recentioribus  Franciscus  En- 
giensis  ^,  Gretserus  ^,  F.  Von  Kerz  ^,  Gfro- 
rer  ^  Davin  ^,  et  ex  ipsis  protestantibus , 
Voigt '.  Concludimus  cum  supra  nominato 
Lamberto  Schafnaburgensi :  «  Signa  et  pro- 
digia,  quae  per  orationes  Pp.  s.  Gregorii  fre- 
quentius  fiebant,etzeluseiusfrequentissimus 
pro  Deo  et  pro  ecclesiasticis  legibus,  satis 
eum  contra  venenatas,  obtrectatorum  lin- 
guas  communiebant  * ». 

9.  Victor  111  Pontifex  (  an.  1086  )  — 
Quum  s.  Gregorius  tribus  ante  obitum  suum 
diebus  a  cardinalibus  interrogatus  ,  quem 
prae  aliis  pontificatu  dignum  haberet,  tres 
indicasset,  nimirum  Desiderium  abbatem 
Cassinensem,Ottonem  episcopum  Ostiensem 
etHugonemarchiepiscopumLugdunensem^, 
cardinales  et  alii  de  eligendo  Desiderio  con- 
senserunt,  sed  hic  omni  via  eorum  precibus 
restitit.  Interea  Clemens  antipapa  partes 


quum  octavum  saeculare  festum  assumptionis  D.  Gre- 
gorii  VII  ad  suroraum  1'onliricatum  ageretur,  cives  nea- 
j)olitani  rclijjiosam  inierunt  pi'iei?rinationem  Salernum 
ail  sacram  eius aediculam  a  PiolX  luncmagnilicentissinie 
reslauratam.  Vid.  La  Scienzu  e  la  Fede,  vol.  89,  p.  328. 

*  i(  In  extremo  positus  (scribil  P.  Benrifd.  in  Vil. 
c.  1 10/uliima  veihaGregorii  tiaec  fuerunl:  Hilexi  iuxti- 
tium,el  oilivi  iniqutlalem,pro\)terea  morior  in  exilio». 

'  Vid.  fjuoque  inter  5cn/)/or.  ecclesiast.  qui  p.  IG  sq 
adnumeranlur. 

2  Aucliiritas  SedisApnst.pro  GretjorioVH  vindicata. 
'^  Defeiisio  Conlroversiarum  lieliarmini.  l  II. 

*  Ucber  den  Ceist  und  dielolijen  der  liffiirmation, 
Mainz  18-2-2. —  s  l'apsl  (Jregorius  VII  undseiit  Zeilal- 
ter.  7  voll.  in-8'',  Sdianiausen  l8o8-l8(;i. 

"  ,S'.  lireijono  VII,  trad.,  Firenze  181)3. 
"  llisloire  du  pape  (iregoire  VII  et  de  son  siecle, 
Irad.  par  rald.e  .las-er,  iJruxell.s  1838,  'i  vol.  iu-8°. 
«  Ckron.  ad  an.  l077. 
'■>  Hernried.  Vila  s.  Greyorii  VII,  c.  IO'J. 


suas  in  Urbe  auxit.  Quum  iam  fere  anno 
integro  Sedes  Apostolica  vacaret,  cardina- 
les,  clerici  omne.sque  pii  Romani  congrega- 
ti,  ix°  calendas  iunias  1086,  Desiderium,  pa- 
tria  Beneventanum,  quamvis  reluctantem, 
pontificem  inaugurarunt  sub  nomine  Victo- 
ris  III  '.  Verum  post  paucos  dies  Victor  a 
praefecto  Urbis  vexatus,  Roma  discedens  , 
Tarracinae  depositis  insignibus  pontificiis, 
secessit  Cassinum.  Demum  xii°  calendas  a- 
prilis  1087  in  sjnodo  Capuana  cardinalium, 
episcoporum  et  principum  precibus  atque 
rationibus  victus, insignia  resumpsit, et  vii'' 
idus  maias  Romae  solemniter  consecratus 
atque  a  maiori  et  saniori  civium  parte  su- 
sceptus  fuit  ^. 

Victor  III  e  cardinalium  et  episcoporum 
consilio  contra  Saracenos  africanos,  Italiae 
littora  continuo  infestante^etCiiristianos  in 
captivitatem  abripientes,  ingentem  exerci- 
tum  excitavit,  qui  ho.stes  magna  clade  affe- 
cit  regemque  Tunetensem  ad  restituendos 
Christianos  captivos  et  ad  pendendum  Apo- 
stolicae  Sedi  tributum  compulit  ^.  Pontifex 
mense  augusto  1087  sjnodum  habuit  Bene- 
venti,  in  qua  post  egregiam  orationem  de 
praesentibus  Ecclesiae  calamitatibus,  Gui- 
bertum  seu  Clementem  antipapam  omni  sa- 
cerdotali  officio  et  honore  privatura  anathe- 
mati  devovit;  Hugonem  archiepisc.  Lug- 
dunensem  atque  Richardura  abbatem  Mas- 
siliensem,  qui  ex  invidia  Pontificem  calum- 
niis  prosciderant,  ab  Ecclesiae  comraunione 
semovit.  Cavit  insuper  ne  laici  darent  neve 
clerici  ab  eis  acciperent  alicuiusEcclesiasti- 
cae  dignitatis  investitur am,ivvogaXa\itris- 
que  poena  anatliematis  *.  Vetuit  etiam  Poe- 
nitentiae  et  EucharistiaeSacraraenta  suscipi 
ab  haereticis  et  siraoniacis.CelebrantemCon- 
ciliurainvasitrepentemorbus.  Itaque  repetit 
Cassinum.  Morti  proximusEpiscopos  et  Car- 
dinales  raonet,ut  Ottoni  Episcopo  Ostiensi, 
quem  Gregorius  VII  praeoptaverat,  deferant 
Pontificatum,  Post  triduum,  bis  sex  lustra 
gerens.,  ut  est  in  eius  epitaphio,  decedit  an. 
1087,  xvi°  calend.  octobr.,  anno  1°, mense  3°, 


'  Leo  Osliens.  (Cliron.  Casin.,  1.  III,  c.  60)  notat, 
nomen  Viclorisei  mi;)o.<(i7«m  me ,  quo  pariler  niodo 
refert  (c.  36)  de  Gregoiio  VII.  Item,  Pelrus  Diaconus  (c. 
2,  I.  IV  ciiisd  Cliron.)  ali  KpiscopO  Alhauensi,  subdil, 
nomen  indiltim  Urbuno  II,  —  ilem,  Platina  in  Pasclia- 
li  II—,  unde  culligiliir,  Poiililici  eledo  nomen  imposuis- 
sent  electores.  Postea,  atque  eliamiium  aliter  lieri  con- 
siievit;  nenipe  intfrrogatur  novus  Ponlilex,  quo  ipse 
nomine  velit  appellari. 

2  !,(!()  Osliens.,  Clinm.  Casin.  I.  III. 

■i  Il)id.;  Herlhold.,  CUron.  ad  aii.  1088. 

*  l.ahbe,  Concil.  l.  X,  p.  418;  A.  de  Kuce  in  lih.  III, 
c.  7'2  Cliron.  (uisin.  Leon.  Ostieii. 


VSQVE   AD   IXNOCENTIVM    III, 


13 


die 23°, quam  Pontifex  clectiis  crat '. In  tem- 
plo  coenobii  Casincnsis  sepult iis est.Fasti Bo- 
nedictini  eius  nicmoriani  die  16  septembris 
recolunt  his  verbis:«In  MonasterioCasinen- 
si  obitus  Beati  Victoris  Pp.  III  sanctitato  vi- 
tae,  et  miraculornm  gloria  clarissimi  ». 

10.  ['r/j(t>iHx  II  Pontifex  {an.  1088)  — 
Post  obitum  Victoris  III,  quum  antipapa 
Guibertus  in  Urbem  venisset,ad  cardinales 
aliosque,  quorum  intererat,  scriptum  est,ut 
Tarraoinam  inCampania  convenirenl  vel  le- 
u^atos  mitterent  ad  eligendum  novum  pon- 
tilicem.  Comitia  inchoata  snnt  postridie  no- 
nas  martii  1088,  et  quarto  post  die  omnium 
consensu  clectus  fuit  Otto,  natione  Gallus, 
e  monacho  Cluniacensi  episcopus  cardinalis 
Osticnsis,  Gregorii  VII  et  Victoris  III  iudi- 
cio  pontificatu  dignus,  quinomem  Urbani  II 
assurapsitet  Ecclesiam  gubernavit  usque  ad 
annum  1099. 

Urbanus  electionem  suam  encyclicis  lit- 
teris  catholico  orbi  annuntiavit,  moxque  in- 
cubuit  in  componendum  ecclesiarumstatum, 
praesertim  in  abolendum  scliisma,  extirpan- 
dam  siraoniam  et  restituendam  disciplinam 
ecclesiasticam.  An.  1089  Melphiae  in  Apulia 
synodum  habuit,  in  qua  10  canones  sanciti 
sunt ,  praesertim  de  praebendis  et  muniis 
ecclesiasticisgratisconferendis,de  coelibatu 
clericorum  qui  sacris  ordinibus  initiati  es- 
sent,  de  non  accipienda  e  manu  laici  digni- 
tatis  ecclesiasticae  investitura  ^.  Eodem  an- 
no  Urbanus  in  Urbem  venit,  et  Romani  Gui- 
bertura  antipapam  iuramento  obstrictum, 
ne  amplius  apostolicam  Sedern  invaderet, 
Urbe  expulerunt  ^.  Quum  an.l090  Henricus 
IV  cum  exercitu  in  Italiam  venisset,ut  bel- 
lum  inferretMathildi,comitissaeLiguriae  et 
Tusciae,quae  PontificisetCatholicorum  par- 
tes  in  Italia  tutabatur,  Urbanus  P[>.  secessit 
inCampaniam,  et  an.  1091  sjnodum  habuit 
Beneventi,  in  qua  Guibertum  antipapam, 
qui  post  eius  discessum  Romam  repetierat, 
novo  anathemate  perculit,  et  4  canones  edi- 
dit,  nimirum ,  ut  episcopi  non  eligerentur 
nisi  ex  ordine  presbyterorura  et  diacono- 
rum ;  matriraonia  non  contraherentur  ab 
Adventu  usque  ad  octavam  Epiphaniae  et 
a  Septuagesiraa  usque  ad  octavam  Pen- 
tecosteos  '*.    Anno  1093    synodum    coegit 


*)  De  mortis  genere  non  convenit.  Sigeljerlus  ,  in 
Chronico,  dysenteria  conlectura  scril)it;  Trilheniius,  in 
I.  IV  deviris  illuslr.  Onl.  S.  BenedicU  c.  13,  trndit , 
luisse  suspicionem  ,  eum  sublatum  veneno  per  insidias 
Henrici  IV  in  calicem,  dum  sacrificaret,  iniecto. 

2  Labbe,  loc.  cit.  p.  i76. 

3  Berthoid.,  Chron.  ad  aii.  1080. 

*  Ibid.  ad  an.  10'Jl;  Labbe,  ioc.  cit.  p.  183. 


Troiao  in  Apulia,  in  qua  decretum  condidit 
de  incestis  coniligiis  '.  Anno  1095  cum  200 
episcopis  ex  Italia,  Gallia  et  Germania  sy- 
nodura  celebravit  Placentiae  in  Longobar- 
dia,  in  qua,  Berengariana  haeresi  damnata, 
definitum  est,  panem  et  vinum ,  dum  conse- 
crantur,  vere  et  essentialiter  converti  in  cor- 
pus  et  sanguinera  Christi;  alia  decretasunt 
contra  clericos  incontinentes,  contra  sirao- 
niacas  ordinationeset  Guibertura  antipapam 
einsque  fautores  ^.  In  synodo  eodem  anno 
habita  Claroraontii  in  Gallia,  pax  seu  treio- 
ga  Dei  confirmata  et  ab  Adventu  usque  ad 
octavam  Epiphaniae  atquo  a  Septuagesima 
usque  ad  octavara  Pentecosteos  extensa  fuit, 
aliaque  ad  reforinandos  raores  in  clero  ac 
in  populo  constituta  ^. 

Idem  Pontifex  excitavit  cruciatam  expe- 
ditionem  contra  Turcas  ;  Bernardo  archie- 
piscopo  Toletano  palliura  et  priraatum  to- 
tius  Hispaniae  concessit;  Daniam ,  petente 
rege  Erico,  potestati  archiepiscopi  Hambur- 
gensis  subtraxitetproprio  metropolita,  cuius 
sedes  foret  Lundiae,  donavit ;  s.  Altraanno, 
episcopo  Passaviensi ,  et  Gehehardo  ,  Con- 
stantiensi,  legatorum  apostolicorura  vices 
dedit  in  Germania;  Rogerium  comitem  Si- 
ciliae,  qui  pulsis  ex  ea  Saracenis,  Religioni 
christianae  restituendae  et  erigendis  epi- 
scopatibus  egi^egiam  opem  tulit,  peculiari 
amicitia  prosecutus  est,  et,  si  Gaufredo  Ma- 
laterrae,  0.  S.  B.  monacho,  fides  habenda 
sit,  eum  eiusque  haeredes  priviiegio  Lega- 
tionis  apostolicae  investivit,  adeo  ut  eam- 
dem  potestatera  et  iura  in  Sicilia  haberent, 
quae  sunt  Legatorum  a  latere  *. 

Quum  autem  audivisset  UrbanusPp.  Phi- 
lippum  regem  Galliae,  repudiata  Berta  le- 
gitima  coniuge,  Bertradam,  Fulconis  Ande- 
gavensis  comitis  coniugera  ,  consanguinita- 


1  Labbe,  loc.  cit.  p.  482. 

2  Labbe,  ibid.  p.  500'  —  3  Ibid.  p.  506. 

4  G.  Malaterra,  Gesla  Normannorum  in  Campania, 
Apulia  et  Sicilia.  Vi  liuius  priviiegii ,  quod  Siculi  ap- 
IjellHrunt  Monarchiam  siculam,  quodque  primus  I.  L. 
Barberius  an.  1513  in  lucern  dedit,  reges  Sieiliae,  se 
esse  aposloiicae  Sedis  legatos  natos  tenebaut.  Baronius 
vero,  ad  an.  1097,  scribil,  istud  privilegium,  si  ab  Ur- 
bauo  fueril  datura,  tautum  esse  concessum  Rogerio 
eiusque  tiliis.et  lolies  abrogalum,  quuties  Siciliae  re- 
gnum  ad  novam  familiam  devenit.  Caeterum,  ut  infe- 
rius  dicturi  sumus  (Epocha  XII,  n.  35),  omnes  canoni- 
cae  facultates,  quibus  iudex  .1/o(irtrc/«ae,  eiusque  tri- 
bunal  in  Siciliae  Uegno  ullra  IMiarum  gaudebant,  prae- 
tinitae  fuerunt  Apostol.  Coiislitut.  Beuedicti  XIII,  quae 
md[)\\.:FideU  uc prudenU,nec  non  Litteris  Aposlolicis 
Gregorii  XVI,  lamdiu,  et  Pii  IX,  Peculiuribus  adductus. 
Anno  vero  1867,  Apustolicis  litteris  Suprenia  uniuersi, 
Pius  Pp.  IX  hanc  Apostolicam  legalionem  plane  abro- 
gavit,  facla  ad  tempus  Siciliae  Episcopis  facultate  lidc- 
lium  necessitatibus  occurrendi. 


14 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV   S.  GREGORII   VII. 


te  sibi  innctara,  rapiiisse  et  uxorem  duxis- 
se,  anuo  1092,  s.  Ivonem-Carnotensem,  qui 
cum  plerisque  aliis  episcopis  adulteras  et 
incestas  regis  nuptias  reprobaverat,  carceri 
mancipasse,  litteras  scripsit  ad  Guilielmum 
archiepiscopum  Rhemensem  eiusque  suffra- 
ganeos  eos  arguens  ,  quod  tantum  scanda- 
lum  tolerassent,  monensque  ,  ut  regem  ad 
abiiciendam  Bertradam  et  ad  reddendam  li- 
bertatem  episcopo  Carnotensi  compellerent. 
S.  Ivo  quidem  restitutusfuit,sed  rex  Bertra- 
dam  non  abiecit.  Quapropter  Hugo  archie- 
piscopus  Lugdunensis,  cui  Pontifex  vices 
suas  hac  in  re  demandaverat,  in  Augusto- 
dunensi  synodo  an.  1094  Philippum  regem 
excommunicationi  subdidit.  Eodem  anno 
obiit  Berta  regina.  Rex  autem  excommu- 
nicationis  sententia  perterritus,  oratores  ad 
Pontificem  misit  postulatum  inducias  usque 
ad  Pentecosten,  intra  quas  Pontifici  satisfa- 
ceret  et  ab  omni  commercio  cum  Bertrada 
abstineret.  Cura  autem  rex  in  incestis  nuptiis 
permaneret,  Urbanus  insynodoClaromonta- 
na  excoraraunicationem  in  eum  et  Bertra- 
dam  fulrainavit  '.  Tunc  Philippus  Bertra- 
dam  abiecit  et  an.  1096  in  sj^nodo  Nemau- 
sensi  a  censuris  absolutus  est  ^.  Postea  tamen 
Bertradam  revocavit,  ut  infra  videbimus. 

Cavensis  Monasterii  Ecclesiam  ets.  Nico- 
lai  Barensem  Basilicam  Urbanus  II  conse- 
cravit,  ibique  Corpus  eiusdem  thaumaturgi 
magnacum  soleranitate  reposuit.  In  eadem 
etiam  Barensi  Basiiica  an.  1097  vel  1098  Con- 
cilium  habuit,  ut  Graecorura  errores  confu- 
taret,  doctissimis  praesertim  usus  argumen- 
tis,  quibus  s.  Anselraus  Archiepiscopus  Can- 
tuariensis  fidera  Catholicam  asseruit.  Mor- 
tem  oppetiitRomae  iv°  calendas  augustian. 
1099.  Tam  praeclaris  rebus  gestis,  insignis, 
atque  sanctimoniae  vitae  conspicuus  ^  raa- 


*  Qiiod  anathema  lam  accurate  servatum  est,  ut  hoc 
lcnii)ore  in  plerisqiie  (lipiomatis,  non  regnante  Phi- 
lil>]n),  sed  7-egnunle  lesu  scriberetur.  Vid.  Brielius,  in 
Anmtl.  ad  an.  (ihrist.  10'J5. 

'  Lal)lje,  Concil.  l.  X,  p.  463,  499,  500  et  60i. 

•5  Hona  {ller.  IJlurg.  I.  IF,  c.  10,  ji  3  ,  el  Divinae 
Psalinodiue  c.  \i,  ji  ij  rt-rert,  Urbanuni  II,  Praelnlio- 
nem  de  B.  Virf;ine'in  iMlssa  insliluisse,  eiusdenKiuc 
(Jflicium  nalum  educalumqrie  in  cluumris  monaclio- 
ruin  in  lucem  geiilium  sapienler  edurisse.  Petrus 
Diaconus,  (^asininsis,  vero,  (Hlicii  1!  V.  iustitutionem 
(ircgorio  11  trihuil.  Al  f.reporius,  tcsle  Baroiiio,  Vonli- 
ficatnm  iniit  nnnn  salutis  715.  Antiquior  iijHur  quam 
vulgus  hfiminum  piitat{»cr\\>\i  idem  liona,  loc.  cil.  j/  i) 
huius  Oljicii  usus  el  nrdinatiu  esl.  HHdulphiis  Tun- 
Krensis  {l)e  Cnnonum  oliservaiiliu,\iyu\>.  ii),  Bihl.  Pulr. 
l.  XXVI)  suhiuiigil:  "  l)e  (Hliiio  li.  Virginis  lefiiiur,  iii 
Chronicis,  qiiod  IJrhatiiis  II  f|ui  novem  l*raeratioiiihus 
priorihiis  decimani  de  B.  Maria  VirRine  aildidil,  in  (ial- 
liam  veniens,  (lonciliiim,  apiid  (ilaronionlem  iirhem,  ce- 
lehra\il  aniio  Domiiii  1  ()'.)()  de  rnense  novemhri:  in  qiio 


gno  honore  habitus  fuit,  non  tantum  dum 
vitam  ageret ,  verum  praesertim  post  eius 
mortem  gloriosam.  Plures  enim  continenter 
scriptores  eum  Sancti  nomine  cohonesta- 
runt;  in  pluribus  Martjrologiis  una  cum  a- 
liis  Sanctorura  norainibus  et  illud  Urbani  II 
invenitur,  ac  dies  designatur  pro  ipsius  Fe- 
sto  quotannis  recolendo  '.  Cum  itaque  tam 
Romae,  quam  alibi  Urbanus  II  uti  Sanctus 
haberetur  eiusque  cultus  ad  haec  usque  tem- 
pora  perseverasset,  S.  Rituum  Congregatio- 
nisDecretum,sub  diel4  iulii  an.l881,Leone 
PP.XIII  approbante,  cultum  ei  ab  immemo- 
rahili  tempore  praestitum  ,  confirmavit. 
Nunc,  ex  recentis  Mechliniensis  conventus 
sententia,  Castellioni  ad  Matronam  ^,  in  Rhe- 
mensi  dioecesi,  Urbano  II  monumentalem 
statuarn  ponunt. 

11.  Schismatis  status — Interea  schisma- 
ticus  et  perversus  Henricus  IV  auctorita- 
tera  suara  in  Gerinania  restituit;  principes 
passim  pacem  cum  eo  inierunt;  Saxones 
ipsi  bellis  hissi,  se  Henrico  dediderunt  an- 
no  1088.  Hermannus  rex  secessit  in  Lotha- 
ringiam  et  brevi  post  obiit.  Multi  taraen  a 
schismate  ad  obedientiam  legitirai  Pontifi- 
cis  redierunt.  Prae  aliis  delendo  schismati 
egregiam  operam  navarunt  AltmannusPas- 
saviensis,  Gebehardus  Constantiensis,  Adal- 
bero  Wirceburgensis  et  Albertus  Worma- 
tiensis  episcopi  ^. 

In  Italia  vero  Henrici  IV  eiusque  antipa- 
pae  res  rautatae  sunt.  Conradus,  Henrici  fi- 
lius  et  ab  eo  iara  rex  creatus,  offensus  iniu- 
riis  sibi  et  matri  suae  a  patre  illatis,  ati. 
1093  in  Ilalia  contra  patrem  suum  bellum 
indixit,  a  praecipuis  Longobardiae  civitati- 

statutum  est,  quod  Horae  B.  M.  Virginis  quolidie  di- 
cantur,  Ofliciumque  eius  diebus  Sahh:itorum  solemniter 
fiat.  (juod  quidem  \\\\.  esl  apud  Lahbeum  Concil.  l.  X) 
tunc  \  saucla  Syiiodo,  Urhano  agente,  indictum  et  a 
clericis  pie  susceplum  ad  laicos  qiioque  luit  tam  viros, 
quMm  muliercs  propHgalum  ,  et  quidem  cum  magno 
foenore  gralinruiii  ,  iit  experti  sunl  omnes  iugilerque 
expeiiunturliileles  ilhid  ex  anirao  Irequenlanles  ».  Vid. 
Baroiiiuni,  ad  an.  l(l'.)5,  Ji  51. 

1  At,  quod  potissiiiiiim  esl,  (piuin,  pace  inler  Eccle- 
siam  et  imperium  resliliita,  Callislus  l>p.  II  in  Patriar- 
chio  haleraneiisi  S.  Nicolai  Myrensis  insigne  Sacellum 
erexisset,  iu  eius  ahside  depingi  curavit  Imagines  sex 
\\\\.  I'1'.  suorniii  Pr:iecessornni  ,  qui  Ecdesiae  iura 
conlra  Impciii  inv.isiones  propugnaveraiit.  Has  inter 
Iinaginem  Urhani  11  >-.\  ratione  expiimi  voluil,  (^ua  non- 
nisi  Sauctornm  imagines,  ex  veteri  recepta  Ecclesiae 
disciplina,  elVmgi  consueverunt.  Quae  quidem  pictura, 
(■iini  iisipie  ad  Clemeiilis  Xli  lempoia  perstilisset,  di- 
riilo  liiiii'  (ih  iiovas  moliliones  s  Sicolai  sacello,  a  Be- 
iiediclo  XIV  in  sacra  Poenitentiarioriim  aede  restituta 
luil,  iit  velustissima  cultiis  Decensorihus  suis  iamdiu 
exhihila  moiiimenla  religiose  servarenliir. 

-  i,:\\\\ctChalillon  surMurne—^  Berlhold.  Chron. 


bus,  quas  Henricus  iniqiia  et  infami  sua  vi- 
ta  a  se  alienavcrat,  suscoptus,  et  ab  Ansel- 
nio  archiepiscopo  Mediolanensi  rex  Italiae 
coronatus  est.  Ex  lioc  temporc  catholicorum 
partesRoniae  et  in  Longobanlia  praovalue- 
runt.  Urbanus  II  an.  10<J4  pahitiiuu  Latera- 
nensc,  quod  (Hu  tuerat  in  manibus  scliisma- 
ticorura  rocopit,  tTuibertns  urbo  extorris,  in 
schismate  et  in  usurpandis  pontificatus  mu- 
niis  perseveravit  usque  ad  annum  1100, 
([uo  miserrime  extinctus  est.  Quadrionnio 
post  etiam  Honricum  IV  solio  deiectum  vi- 
debimus. 

12.  Grandimontensinm ,  Carthusiano- 
rum,  Cisierciensium  Ordines — Priori  hu- 
ius  saeculidimidio  s.Rorauabbmi  et  s.  loan- 
nera  Gualbortum  in  Italia  de  raonastici  in- 
stituti  instauratione  praeclare  raeruisse  vi- 
dimus  '.  De  ea  re  posterioribus  huius  sae- 
culi  annis  bene  meriti  sunt  ss.  Slephanus, 
Bruno  atque  Robertus,  qui  vitae  sanctioris 
studiosi  ad  restituendam  veterem  discipli- 
nara,  in  nonnullis  coenobiis  temporura  iniu- 
ria  collapsam,  novas  monachorum  familias 
excitarunt,  quae  cum  ingenti  mox  numero 
auctae  sint,  sensum  religiosuui  liuius  aeta- 
tis  ut  ut  perturbatae  et  multorum  fidelium 
studia  componendi  vitam  suam  ad  Evange- 
lii  praecepta  atque  consilia  testantur. 

S.  Stephanus  nobili  Arverniae  loco  oriun- 
dus,  Deo  securius  bberiusque  serviendi  ani- 
mo,  an.  1076  in  raontem  Muretura  prope 
Leraovicum  secessit,  ubi  vitam  asperrimam, 
orationibus,  canticis  sacris,  ieiunio  aliisque 
austeris  exercitiis  dicatam,  vixit.  Brevi  post 
discipuli  multi  se  eius  directioni  subiece- 
runt ,  quibuscura  ,  assentiente  s.  Gregorio 
Pp.  VII,  congregationera  ad  veterum  ererai- 
tarura  exemplum  instituit  sub  regula,  ma- 
gna  ex  parte  Benedictinae  simili,  in  multis 
tamen  ab  ea  diversa.  Haec  regula  prae  pri- 
mis  paupertatem,  silentiura  certis  anni  tera- 
poribus  strictissiraum,  continuum  ieiunium, 
abstinentiara  a  carne  ipsis  aegrotis  prae- 
scribebat;  quem  tamen  rigorem  RR.  Pon- 
tifices,  praecipue  Innocentius  IV,  in  variis 
rebus  raitigarunt.  Obiit  s.  Stephanus  an. 
1124.  Postea  discipuli  eius  Muretum  dese- 
rere  coacti,  secesserunt  in  vicinum  Grandi- 
montiura,  unde  nomen  Grandiraontensium 
acceperunt.  Eorum  Institutum  in  Gallia  la- 
te  propagatum  est  ^. 

S.  BrunoColoniae  Agrippinae  natus.  Rhe- 


VSQVE    Al>    INNOCENTIVM    111.  15 

raensis  ecclesiao  canonicus  et  scholarum 
praofectus,  an.  1086  cura  aliquot  sociis  re- 
licto  mundi  coramercio,  secessit  in  locura 
dictum  Carthusium,  inter  rupes  praealtas, 
perpetua  fore  nive  ct  nebula  tectas,  haud 
procul  a  Gratianopoli  situm;  ubi,  opem  fe- 
rente  s.  Hugone  episcopo  Gratianopolitano, 
oxstructis  oellulis  vitam  eremiticam,  victu  , 
vestitu ,  silentio  aspernraam  vixerunt.  Si- 
miie  vitae  genus  s.  Bruno  post  alii|uot  annos 
introduxit  inCalabria,  ubi  anno  1101  mor- 
tuus  est.  Progressu  temporis  istud  Institu- 
tum,  a  loco  dictum  Carthusianum ,  multura 
propagatura  est.  Carthusianis  regula  s.  Be- 
nedicti  fundamento  erat,sed  severis  veterum 
^gjpti  et  Sjriae  ereraitarum  statutis  au- 
cta.  Non  coliabitabant  aliorum  monachorum 
more,  sed  singuli  habebant  celhilas  per  clau- 
stri  gyrum  positas :  solis  sabbatis  propter 
necessarias  collationes  et  dispositiones  con- 
veniebant,  et  silentium  interrumpebant ;  in 
cellulis  orationi ,  lectioni,  codicura  descri- 
ptioni,  manuum  labori  vacabant;  2^,  4^, 
et  6*  feria  non  nisi  panera  et  aquara,  caete- 
ris  diebus  etiam  legumina  sumebant;  cre- 
bro  ieiunabant ;  vestibus  hirsutis  et  cilicio 
ad  nudum  corpus  utebantur;  summam  pau- 
pertatem  profitebantur.  Cura  autem  deinde 
nonnihil  degenerassent,  an.  1259  in  gene- 
rali  Capitulo  ea,  quae  irrepserant,  sustule- 
runt  et  antiquas  leges  novis  poenis  sancie- 
runt.  Hoc  etiam  Institutum  ita  propagatum 
est,  ut  saec.  XVIII  liaberet  172  monasteria, 
quorum  75  in  sola  Francogallia  erant  '. 

Omnibus  vero  Ordinibus  monasticis  ha- 
ctenus  conditis,  palmam  praeripuit  Cister- 
ciensis ,  cuius  auctor  fuit  B.  Robertus.  Is 
nobili  genere  in  Campania  gallica  natus  , 
iam  annis  abquot  regulara  s.  Benedicti  in 
monasterio  Molismensi  professus,  an.  1098 
cum  nonnullis  sociis  a  caeteris  ,  regulam 
.parum  observantibus,  discessit  et  se  contu- 
litCistercium  prope  Divionera,  ubi,  annuen- 
tibus  Hugone  archiepiscopo  Lugdunensi  et 
Walterio  episcopo  Cabilionensi ,  monaste- 
rium  exstruxerunt.  Hi  regulam  s.  Benedicti 
secundum  suum  rigorem  observarunt.  Non 
tantum  horum  numerus  auctus  est,  sed  plu- 
ra  in  aliis  locis  monasteria,  Cisterciensi  con- 
sociata,  excitata  sunt.  Quum  Ordo  Cister- 
ciensium,  sic  appellatus  a  Cistercio,  RR. 
Pontificum  auctoritate  esset  approbatus,  et 
vitae  austeritas,  morum  sanctitas  et  assidui- 


i  Tom.  I,  p.  273-27-i. 

2  Hisloriu  brevis  et  prolixior  priorum  Grandimont. 
apud  Martene,  Veter.  Scripior.  1. 1 V;  Gerardi,  Vila  s.  Sie- 
pliani,  apud  eumdemMarlene;  Bolland., ^lc^a  A'5.8febr, 


1  BoUand.  Acta  SS.  6  octobr. ;  De  Tracy ,  Vie  de 
s.  Brunon  avec  des  remarques  sur  son  Ordre,  Pa- 
ris  1785,  in  12°;  Helyot,  Histoire  des  Ordres  relig . 
l.  VII. 


16 


EPOCHA   VII.    A    PONTIFICATV    S.  GREGORII    VII. 


tas  in  piis  exercitiis  in  eo  maxime  vigerent, 
per  totam  ecclesiam  Latinam  adeo  propa- 
gatus  fuit,  ut  dimidio  saec.  XII  500,  et  di- 
midio  saec.  sequentis  1800  abbatias  nume- 
raret  K 

Eoctera  temporeGasto,vir  nobilis  et  dives 
in  Delphinatu,  filium  suum  a  morbo,  quem 
ignem  s.  Antonii  vocant,  huius  Sancti  inter- 
cessione  liberatum  credens,  Mottae  in  Del- 
phinatu  iuxta  ecclesiam,  in  qua  D.  Antonii 
roliquiae  asservabantur,  hospitale  aedifica- 
vit,  in  quo  ab  an.  1095  ipse  et  filius  eius, 
saeculari  habitu  cum  alio  atri  coloris  per- 
niutato,  aegrotis  et  piis  peregrinatoribus  mi- 
nistrabant.  Hoc  misericordiae  exemplo  per- 
moti  cum  mox  alii  se  eis  adiunxissent,  Ur- 
banus  Pp.  II  an.  1096  eorum  Congregatio- 
nem  approbavit.  Honorius  III  an.  1218  eos, 
qui  hactenus  laici  erant  et  Antoniani  ap- 
pellabantur,  tria  vota  monastica  emittere 
concessit.  Bonifacius  VIII  praecepit,  ut  re- 
gulam,  D.  Augustino  adscriptara,  observa- 
rent  et  se  Canonicos  Regulares  dicerent, 
eorura  magistro  dignitatera  abbatialem  con- 
tulit,  Ordineraque,  iara  in  pluribus  locis  au- 
ctura,  soli  Pontifici  subiectura  voluit  ^. 

Aliura  praeterea  exeunte  hoc  saeculo  Or- 
dinera  fundavit  Robertus  ,  Arbrisselae  in 
Britannia  minori  natus,  qui  prius  s.  Theo- 
logiae  piofessor,  deinde  relicto  saeculo  in 
saltu  prope  Cretumnum  vitam  eremiticam 
atque  asperrimam  amplexus  est.  Imitatores 
multos  nactus,  an.  1100  iu  vasto  campo 
provinciae  Pictaviensis  atque  a  fonte  E- 
brardi  corapellato,  raagnum  cellarum  nu- 
merura,  deinde  2  monasteria,  alferum  pro 
viris,  alterum  pro  feminis  erexit.  Non  multo 
post  3  monasteria  pro  ferainis  aedificavit, 
quorum  primura  virginibus  et  viduis,  se- 
cundum  aegrotis  et  leprosis,  tertium  Japsis 
erat  destinatura.  Alia  in  aliis  Galiiae  locis 
monasteria  pro  irtroque  sexu  excitavit,  cun- 
ctis  regulam  s.  Benedicti  secundum  omnera 
eius  rigoremetnovis  austeritatibus  auctara, 
observandam  praescripsit.  Idem  Ordo  in  Hi- 
spania  et  Anglia  monasteria  condidit  ^. 

13.  Scriptores  ecclesiastici — Scriptori- 
bus  ecclesiasticis,  qui  per  posteriorem  huius 
saeculi  XI  partern  fioruerunt,  [>raesertim 
adnuraerandi  sunt  sequentes:  S.  Anselmus, 


'  Bollarul.  ibi(l.29  april.;  Vlanriqiiez,  AnnalesCisler- 
cienses;  l\  le  Nain,  Essai  de  Vhisloire  dc  1'Ordre  dn 
Cileanx. 

'  Maljillon,  Annales  Ord.  s.  Benedicti;  Helyol,  lli- 
sliiire  des  Ordres  reliij. 

•'BaUlric.  Vitn  Roberti  Arbrissel.;  Mainlerme,  Clij- 
pctis  nuscenlis  lunttevraud. 


episcopus  Lucensis,  qui  pro  Ecclesiarum  li- 
bertate  et  Gregorio  Pp.  VII  contra  Henri- 
curalVeiusque  sciiisma  invicte  deiiugna- 
vit ',  scripsit  praeter  alia,  Comraentarium  in 
Lamentationes  leremiae  et  in  Psalmos,  at- 
que  Apologeticum  pro  Gregorio  VII  ^.  S.  Pe- 
trus  Damiani,  e  raonacho  0.  S.  B.  cardina- 
lis  episcopus  Ostiensis  ^,  reliquit  plures  epi- 
stolas,  sermones,  Vitas  Ssrum  et  opuscula 
de  variis  arguraentis  *.  Lanfrancus,  archie- 
piscopus  Cantuariensis,  Berengarii  debella- 
tor,  ut  vidimus,  seripsit  librum  de  Corpore 
et  Sanguine  Domini,  commentarium  in  E- 
pistolas  D.Pauli,  et  litteras  multas  ^  S.  An- 
selraus,  archiepiscopusCantuariensiSjde  quo 
infra  videbiraus,  in  philosophicis  ac  theolo- 
gicis  disciplinis  versatissimus,  plura  opera 
reliquit,  inter  quae  ammeni  Monologium  et 
Prosologium  de  Dei  existentia  et  attribu- 
tis,  liber  de  fide  Trinitatis  et  Incarnationis 
praesertim  conti-a  errores  Roscelini  *^ ,  libri 
de  processione  Spiritus  S.  et  de  pane  azymo 
atque  fermentato  contra  Graecos,  de  Deiin- 
carnatione  cui  titulus  cur  Deus  homo,  con- 
tra  Gentiles ,  de  conceptu  virginali  et  pec- 
cato  originali,  de  concordia  praescientiae, 
praedestinationis  et  gratiae  cum  libero  ar- 
bitrio  '.  S.  Bruno  ,  episcopus  Signiensis  * , 
commentarios  edidit  in  plures  s.  Scripturae 
libros,  tractatus  de  dogmate  et  sermones  ■'. 
Theophjlactus,  episcopus  Acridae  et  raetro- 
politaBulgariae,  inter  alia  reliquitCoramen- 
taria  in  aliquot  Prophetas  rainores,  in  qua- 
tuor  Evangelia ,  in  Acta  Apostolorum  et  in 
Epistolas  D.  Pauli  '**.  Euthymius  Zigabenus, 
monachus  s.  Basilii,  edidit  Panopliam  dog- 
raaticara  contra  liaereses,  Caienam  in  Pen- 
tateucluim  et  Commentarios  in  Psalmos  ,  in 
Evangelia  et  in  Epistolas  D.  Pauli  ".  Mi- 


1  [lOllanrl.  Acla  SS.  3  raarlii. 

•  A|iii(i  H  Canis.  Leclion.  anliquil.  t.  III,  p.  372,  et 
in  liihlinlh.  PP.  Lugd.  I.  XVIIl;  Migne,  Pulrot.  Latin. 
t.  CXLIX. 

■niolland.  AclaSS.  23  Celjr. 

J  Veiiel.  1783,  i  vol  \n-i.°  Migne,  ibid.  t.  CXi.lV-V. 

'•  \':u-h.  lGi8,  in  lul.;  Migne,  ibid.  l.  CL. 

6  Hoscelinu,-;,  hoe  ip^o  lempore  caiu)nicii.s  et  schola- 
sticiis  Compendiensiii  ,  e  schola  Nominaliiim,  quoruni 
parens  a  miiilis  appeliatur,  Trilheisiniiin  innovavit,  do- 
ceiis,  in  L)co  Ires  peisonas  divinas  esse  tres  res  ab  in- 
viecin  ilislinctas,siciil  siint  tres  angeli,  ita  tamen  iit  iina 
sil  eariim  voliintas,  et  polestas  ;  iiec  incongriiiim  fore, 
si  iisiis  admitteret,  Ires  Deos  appeilare.  Hi  errores  an. 
IU!I2  damnati  sunt  in  synodoSuessionensi,  in  qua  Ro- 
scfliniis  ipse  eos  abiecil,  seil  postea  in  eosideni  rc- 
lap^iis  est. 

^  Opera  s.  Ansclmi  edidit  G.  Cerbcron,  Paris.  I(j75, 
in-bd.;  Migne,  /'a/w/.  Latin.  t.  CLVIII-IX. 

«  Holland. /lc/«  5.S'.  18  iul 

0  v.Miel.  l(ir)l.  —  10  Venct.  1751,  4  vol  in-lol. 

"  Hihliiilh   /'/'.Liigd.  I.XIX. 


VSQVE   AD    INNOCENTIVM   III. 


17 


chael  Psellus,  Cp.,  qui  praeter  lihros  de  re 
philosophica,  mathematica  et  aliis,  scripsit 
paraphrasin  metricam  in  Canticum  Canti- 
oorum  '.  S.  Ivo,  episcopus  Carnotensis,  ec- 
clesiasticae  disciplinao  et  libertatis  tortissi- 
mus  vindex,praotor  24  sermones  et  288  epi- 
stolas,  ediiiit  Chronicon  regum  Francorum, 
et  2  collectiones  Canonum,quaruni  uiia  Pan- 
normia,  altera  Decretum  Ivonis  inscribitur  ^, 
Gebehardus,  episcopus  Salisburgensis,  qui 
pluribus  litteris  Gregorium  Pp.  VII  contra 
schismaticos  defondit.  Samuel  ab  urbe  na- 
tali  cognominatus  Marochianus,  qui,  e  iu- 
daeo  Christianus,  librum  scripsit  de  adventu 
Messiae  contra  ludaeos.  Adamus,  can.  Bre- 
mensis,  dedit  historiam  ecclesiarum  Ham- 
burgensisetBremensis^.Bertholdus,  presbj- 
ter  Constantiensis ,  qui  Cbronicon  ab  anno 
1053  usque  ad  llOOet  res  gestas  sub  Gregorio 
VII  et  Henrico  IVcoUegit*.  IMarianusSco- 
tus,  monachus  Benedictinus,  exaravit  chro- 
nicon  a  Christo  nato  usque  ad  an.  1082  ^ 
LambertusSchafnaburgensis,  monachusHir- 
sfeldensis,  res  gestas  ab  orbe  condito  usque 
ad  an.  1050  ordine  chronologico  breviter, 
deinde  resGerraanicasusquead  an.  1077  fu- 
sius  narravit  ^.  Georgius  Cedrenus,  mona- 
chus  Graecus,  edidit  corapendiura  historia- 
rum  seu  chronicon  a  mundi  exordio  usque 
ad  annum  1057  ". 

lA.Expeditiones  cruciatae — Interea  Ur- 
banus  Pp.  II  comparando  bello  sacro  contra 
mahometanos  animum  appulit.  Vidiraus, 
quantis  conatibus  Saraceni  ab  initio  manda- 
tum  pseudo-propheta  sui  de  iraperii  et  re- 
ligionis  suae  finibus  vi  arraorum  proferen- 
dis  prosecuti  sint.  E  desertis  Arabiae  regio- 
nibusegressi,in  Syriam,Asiam,  Africam,  Hi- 
spaniara,  Galliam,  Siciliara,  Cretam  irrue- 
runt,  omnes  Christianorura  principum  ter- 
ras  occupare  conati.  Vix  dici  potest,  quan- 
tas  calamitatesregionibus,  quas  invaserunt, 
intulerint.  In  Arabia,  Syria,  Asia,  yEgyi^to, 
Africa,  aliisque  regionibus,  in  quibus  illi  do- 
minabantur,  Christiani  oppressietin  durissi- 
mam  servitutem  redacti  sunt.  Turcae,  qui 
mahometanum  imperium  instaurarunt  et 
magnopere  auxerunt  *,  Hierosolymis  et  Pa- 
laestina  potiti,  incolas  christianos  gravibus 


i  Paris.  16(5  et  alibi. 

2  Bolland.  Acta  SS.  "20  maii.  Operaeius  edidit  Fron- 
teau,  Paris.  1617,  iiifol. 

3  Helrastad.  1670,  iii-i'';  Migne,  ioc.  cit.  t.  CKLVI. 
<H.Canis./.ec/.  «///(?.  I.  II;  Migne,  (biV/.t.  CXLVII. 
5  Pistor.  Scriptor.  Gennaii.  t.  I;  Migne,  loc.  cil. 
6Basil.  1669,  in  fuJ. 

'  Scriplor.  Biizant.  t.  X,  ed.  Paris. 
8  Vid.  1. 1,  p.  "287. 

WOUTERS,  I. 


oneribus  et  dura  servitute  oppresserunt,  sa- 
cra  loca  turpiter  profanarunt,  peregrinantes 
in  Terram  sanctam  contumeliis  et  iniuriis 
affecerunt,  et  occupata  Asia  minori,  vasta- 
tricia  arraa  usque  ad  muros  Constantinopo- 
lis  protulerunt. 

Horum  omnium  fama  in  Occidentem  per- 
lata,  excitavit  Europaeorum  commiseratio- 
nem  atque  desiderium  liberandi  Christianos 
Asiae  ab  infidelium  servitute,  opemque  fe- 
rendi  periclitanti  imperio  Graeco ,  ne  hoc  a 
mahometanis  deleto,  universa  Europa  in 
periculum  veniret.  lam  MichaelDucas,  Grae- 
corura  imperator,  Gregorii  Pp.  VII  et  La- 
tinorum  auxilium  contraTurcarum  progres- 
siones  imploraverat,  et  Pontifex  50  miliia 
virorum  in  Italia  aliisque  Occidentis  regio- 
nibus  ad  arraa  contra  Turcas  in  Asiam  fe- 
renda  comparaverat ;  sed  propter  multipli- 
ces  vexationes,  quas  huic  Pontifici  suscita- 
vit  Henricus  IV,  opus  non  fuit  executioni 
mandatum.  Posthaec  Alexius  Comnenus, 
imperator  Graecorum,  legatosliterasque  mi- 
sit  ad  Urbanura  Pp.  II  et  ad  principes  chri- 
stianos,  eosque  ad  commiserationera  et  ad 
ferendam  opem  iraperio  ac  Christianis  Asiae 
excitavit.  Eodem  terapore  Petrus  Ambia- 
nensis,  professione  et  cognomento  Ereraita, 
magna  sanctitatis  laude  clarus,  e  Terra  san- 
cta,  quam  pie  visitaverat,  redux,  narravit 
calamitates  et  mala  ingentia,  Christianis  et 
locis  sacris  a  Turcis  illata;  Urbanum  Pp. 
hortatus  est  ad  excitandum  bellura  sacrum; 
addidit,  se  ad  id  opus  a  Christo  ipso  excita- 
tum  fuisse  in  visione,  sibi  in  ecclesia  Hie- 
rosolyrais  facta;  ferebat  praeterea  litteras 
Simeonis,  patriarchae  Hierosolymitani,  qui 
Pontificis  et  principum  occidentalium  auxi- 
lium  implorabat  K 

15.  Cruciata  1  (an.  1096) — His  oranibus 
excitatusUrbanus  II,  negotiura  serio  animo 
aggressus  est;  Petro  eremitae  potestatem 
fecit  crucem  seu  bellum  sacrura  praedieandi 
in  Italia,  Gallia  et  Gerraania.  Petrus  tanto 
cum  successu  principes,  clerum  populum- 
que  ad  bellum  sacrura  excitavit,  ut  ingens 
ubique  multitudo  se  ad  illud  accingeret.  I- 
dem  negotium  Urbanus  Pp.  prosecutus  est 
in  synodis,  quas  in  Italia  et  Gallia  coegit. 
An.  1095  in  synodo  Placentiae  habita,  ad 
quam  200  episcopi  ex  Italia,  Gallia  et  Ger- 
mania,  pluraque  clericorura  et  laicorum  mil- 
lia  convenerant,  auditis  Alexii  Comneni , 
Graecorura  imperatoris,  legatis,  qui  Ponti- 
ficis  et  Occidentalium  auxilium  contraTur- 


'  Guil.  Tyrius,  De  hello  sacro. 


18 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV   S.   GREGORII    VII 


carum  progressiones  implorabant,  multi,lior- 
tante  Pontifice,  se  iureiurando  sacrae  expe- 
ditioni  obstrinxerunt.  In  synodo  Claromon- 
tana  Urbanus  Pp.  coram  innumera  pene  e- 
piscoporum,  abbatum,  clericorum  et  laico- 
rura  multitudine  narratis  malis,  olim  Chri- 
stianis  in  Occidente  nuncque  in  Oriente  il- 
latis  ab  infidelibus  atque  periculis,  quae  u- 
niversara  Europam  e  Turcarum  progressio- 
nibus  manebant,  tanta  vi  de  bello  sacro  dis- 
seruit,  ut  omnes  uno  ore  exclamarent:  «  Vo- 
luntas  Dei  est  ».  Praeterea  Pontifex  omni- 
bus  contritis  et  confessis,  qui  se  ad  bellum 
sacrum  accingerent,  indulsit  cunctas  poenas 
canonicas,  pro  quibuscumque  peccatis  meri- 
tas,  eorum  personas  et  bona  sub  praesidio 
Ecclesiae  constituit,  decrevitque,  ut  bellum 
hoc  suscepturi  crucem  e  panno  similive  ma- 
teriain  humero  dextero  gererent,  unde  Cru- 
cigeri,  et  ipsae  expeditiones  Cruciatae  di- 
cebantur.  De  eodem  negotio  Pontifex  e- 
git  in  synodis  Lemovicensi  et  Turonensi '. 

Quum  sic  ubique  gravissimis  rationura 
raomentis  cruciata  expeditio  praedicaretur, 
viri  principes,  nobiles,  plebeii  innumeri, 
multi  clerici  atque  episcopi  crucera  susce- 
perunt.  Inter  principes  cruciatos  praecipui 
erant  Hugo  frater  regis  Francorum,  Godefri- 
dus  BuUoniaeus  dux  Lotharingiae  inferio- 
ris  eiusque  fratres  Balduinus  et  Eustachius, 
Robertus  dux  Normanniae,  Robertus  comes 
Flandriae,Stephanus  comes  Blesensis,  Ray- 
mundus  Tolosanus,  Boemundus  Tarentinus. 
Convenit  inter  eos,  utdiverso  itinere  exerci- 
tus  suos  in  Orientem  ducerent  et  Constanti- 
nopolim  convenirent.  Qui  subPetro  eremita, 
Gauterio  aliisque  imperitis  ducibus  profecti 
sunt  sine  ordine  et  disciplina,  in  via  nequea 
rapinanequeabaliisexcessibusabstinuerunt, 
et  magno  numero  tumBulgarorum  et  Tur- 
carum  armis  tum  aliis  causis  perierunt. Prin- 
cipes  vero  maiori  cum  ordine  exercitus  suos 
ducentes,  unus  post  aliura  Constantinopolim 
pervenerunt.  Hi  Turcas  in  Asia  minori  ag- 
gressi,  an.  1097  Nicaeam,  fugato  sultano,oc- 
cuparunt.  Inde  progressi,  sultanum  secundo 
vicerunt  prope  Doryleum.  Cura  pervenissent 
Tarsura  Ciliciae,  Balduinus,  frater  Godefri- 
di  BuUoniaei,  excrcitum  suum  duxit  in  Me- 
sopotamiam  ,  plerasque  civitates  cepit,et 
an.  1098  principatus  sui  sedera  constituit 
Edessae.  Cacteri  principes  victricia  arma 
protulerunt  usque  Antiochiam  Syriae  rae- 
tropolim,  quam  eodera  an.  1098  post  obsi- 
dionem  4    raensium   occuparunt ,  eiusque 

'  Berthold.  Chron.  an.  1095 ;  Labbe,  Concil.  t.  X,  p. 
500,  506,  598  el  601. 


principatum  demandarunt  Boemundocomiti 
Tarentino,  qui  illura  occupatis  finitimis  lo- 
cis  pluriraum  auxit  et  contra  Turcarum  im- 
petus  fortiter  defendit.  Godefridus  Bullo- 
niaeus  cum25millibusvirorumprofectus  est 
Hierosolymum,quara  40,100  Turcarumprae- 
sidiodefensara,obsedit,et  post5hebdomadas 
an.  1099  assultu  expugnavit.  Hostes  inter- 
necione  deleti  sunt,  et  Godefridus  omnium 
acclamatione  rexHierosolymorura  creatus'. 

Sic  crucigerorum  armis  Turcarum  irape- 
riura  in  Asiaminori  etSj-ria  repressum  fuit, 
Christianiadurissiraa  servituteliberati,Re- 
ligio  vindicata  atque  restituta.  Cura  autem 
huius  etcaeterarum  expeditionura  cruciata- 
rum  praecipui  excitatores  et  promotoresfue- 
rint  RR.  Pontifices,  mirum  non  est,  R.  Ec- 
clesiae  adversarios  ,  praesertira  haereticos, 
protestantesetsaeculi  XVIII  incredulos,  de 
iustitia  harura  expeditionum  esse  oblocu- 
tos;  sed  eas  fuissemaxime  iustas,  evincitur 
e  gravissimis  et  iustissimis  illarum  causis, 
quas  supra  indicavimus  ^. 

16.  Ecclesiae  status  in  Anglia — S.  An- 
sehnus — In  Anglia  autem  Guilielmo  regi  I 
an,  1087  successit  Guilielraus  II,  filius  eius, 
postquam  Lanfranco  archiepiscopo  Cantua- 
riensi  et  Angliae  primati  iureiurando  promi- 
sisset,  se  in  omni  negotio  iustitiam  et  miso- 
ricordiam  sectaturum,  pacera  et  libertatera 
defensurum.  Verura  Guilielraus  rex  promis- 
sasprevit,post  obitum  Lanfranci(1089)ec- 
clesias  vexavit,  earum  bona  invasit,  vacan- 
tiura  ecclesiarum  reditus  usurpavit,  dignita- 
tes  ecclesiasticas  pretio  vendidit.  Anno  1093 
gravi  aegritudine  correptus,  s.  Anselmo  ab- 
bati  Beccensi,  tunc  in  Anglia  agenti  pecca- 
torura  confessus  est ,  vitae  emendationem 
spopondit,  et  Anselmura,  quamvis  invitum, 
ad  sedem  Cantuariensem,  iam  ab  an.  1089 
vacantera,  eligendum  atque  consecrandura 
curavit.  Verura  cum  brevi  posts.  Anselraus 
regem  interpellasset,ut  adcorrigendosabu- 
sus  synodus  generalis  e  regno  cogeretur,  ab- 
batiis  vacantibus  abbates  praeficerentur,  si- 
biqueRoraamproficisciliceret,ut  e  manuUr- 
bani  Pp.  palliura  susciperet,  Guilielmus  rex 
qui  Urbanum  II  nondum  agnoverat,  ita  ira- 
tus  est,  ut  episcopos  ad  deponendum  Ansel- 


'  Ciiiliel.  Tyriiis,  De  hello  sacr.  1. 1-9;  Wilken ,  Ilis[o- 
ria  expedit.  Crnciat.,  permanice;  Micliaud  ,  Uuiloire 
des  croLsade.i.  — Godefridi  Bulloniaei  res  gestas  in  pri- 
ma  Cruciatorum  expedilione  adversus  Turcas  niiran- 
duin  in  modum  di-scripsit  Torqiiatus  Tasso  in  suo  per- 
qiiam  praestanti  epico  poemale,  La  Cerusalemme  /i- 
berata. 

-  Cf  Bergicr,  Diction.  Iheologiq.  art.  Croisades; 
\  B.  Palma,  Praelecl.  Uislor.  eccles.  1.  III,  parl  1,  c.  6. 


VSQVE   AD   INNOCENTIVM   III. 


19 


mnm  convocarit.  Qmim  episcopi  respondis- 
sent,  Anselnuini  ntpote  pritnatom  Angliae  a 
solo  Pontitieo  doponi  posse,  rex  iis  nianda- 
vit,  ut  oranem  obedientiam  et  amicitiam  An- 
selmo  denegarent.  Paulo  post  rex  a  maj^na- 
tihus  ad  meliorem  mentem  revocatus,  Ur- 
banum  Pp.  agnovit,  Walterum  cardinalem 
leiratum  suscepit,et  Anselmo  pacem  liberam- 
que  ecclesiarum  adniinistrationem  reddidit; 
anno  autem  1100  tristi  sorte  extinctus  est  K 

Henricus  I,  Guilielmi  frater  et  successor, 
ea  quae  a  tVatre  suo  iniuste  fuerant  acta,re- 
scidit,  sed  investituras  dimittere  noluit;qua- 
propter  inter  eum  et  s.  Anselmum  conve- 
nit,  utres  ad  Apostolicam  Sedem  deferretur. 
Interea  Anselmus,  assentiente  rege,  ad  cor- 
rigendos  abusus,  qui  invaluerant,  an.  1102 
generalem  sj^nodum  coegit.  In  ea  nonnulli 
abbates  simoniaci  depositi  sunt;  clericis  ma- 
ioribus  coelibatus  inculcatus  et  popinarum 
atque  compotationum  consuetudo  prohibita; 
ecclesiasticarum  dignitatum  emptio  atque 
consanguineorum  coniugia  usque  ad  septi- 
mam  generationem  vetita,  aliaque  nonnulla 
utiliter  constituta  sunt  -. 

Attamen  Henricus  rex,  quamvis  monitus 
a  Paschali  Il.qui  an.  1099  Urbano  II  in  sum- 
mo  pontificatu  successerat,inusurpandisin- 
vestituris  pertinax  extitit;  et  Anselmus,  qui 
pro  otficio  suo  hac  in  re  ei  assentiri  minime 
poterat,  exulare  coactus  est.  Paulo  post  rex 
comminatoriis  Paschalis  Pp.  litteris  et  de- 
fectionis  periculo  in  regno  perterritus,  s.An- 
selmum  revocavit,  etan.  1107  copiosum  epi- 
scoporum,abbatura  et  procerum  conventum 
indixit  Londini.  In  eo  post  lougam  de  in- 
vestituris  disceptationem,  rex  eas  tura  in 
Anglia  tura  in  Normannia  dimisit,  et  episco- 
pis  ad  corrigendos  abusus  opem  promisit  ^. 
Cum  autem  cierici  multi  incontinentia  sua 
ecclesias  dehonestarent,s.Anselmusan.ll08 
Londini  sjnodum  coegit,  in  qua  10  decre- 
ta  sancita  sunt,  nimirura  ut  oranes  presby- 
teri,  canonici,  archidiaconi,  diaconi  et  sub- 
diaconi  vitam  castam  ducerent;  mulieres 
praeter  eas,  quas  canones  excipiebant,  ab 
illorura  doraibus  arcerentur;  qui  contra  fe- 
cerint,  a  divino  officio  reraoti  omnique  ec- 
clesiastico  beneficio  privati,  e  choro  pelle- 
rentur,  et  si  raissara  celebrare  ausi  fuerint , 
excommunicarentur  *. 

S.  Anselraus  de  instauratione  disciplinae 


'  Eadmer.  Histuria  Nuvorum,  I.  1- 
55.21  april. 

-  Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  7"28. 
3  Ibid.  p.  753. 
*  Ibid.  p.  754. 


Bolland.  Acla 


iuriumque  Ecclesiao  defensione  optime  me- 
ritus,  an.  1109  aeternam  coronam  consecu- 
tus  est  ".  Non  tantum  sanctitatis,  sed  etiam 
eruditionis  laude  claruit,  sicuti  diximus  ^. 

17.  Paschalis  II  Pontifex  (an.  1099)  — 
Post  aliquotdies  ah  obitu  Urbaiii  II,  xxi° 
calend.  septembr.  omnium  sulIVagiis  eiectus 
est  Raiiierius,  Hetruscus,  e  monacho  Clunia- 
censi  cardinalispreslwtor,  morum  honestate, 
doctrina  et  singulari  in  gerendis  rebus  pru- 
dentiacomraendandus,  qui  nomen  Paschalis 
II  assumpsit  et  Ecclesiam  gubernavit  usque 
ad  annum  1118. 

Cum  Guibertus  antipapa  eiusque  secta- 
rii  in  ditione  R.  Ecclesiae  turbas  graves  ex- 
citarent,  Paschalis  Pp.  secundura  Romano- 
rumprecesexercitum  conscripsit,  a  quoGui- 
bertus  Albano  eiectus,  an.  1 100  subita  morte 
sublatus  est.  Tunc  schismatici  unnm  post 
alterum  elegerunt  Albertum  et  Theodori- 
cura,  qui  post  paucos  dies  intercepti,  mona- 
steriis  mancipati  sunt.  Eiegerunt  dein  Ma- 
gninulfum,  quera  Silvestrum  IV  appellarunt ; 
sed  hic  etiara  brevi  post  a  Romanis  ex  Ur- 
be  pulsus,  exul  obiit  ^, 

Tranquillitate  restituta,  Paschalis  II  an. 
1102  copiosam  episcoporum  synodum  Ro- 
mae  coegit,  in  qua  ad  exscindendas  schisma  • 
tis  reliquias  praescriptum  est  iusiurandum 
quod  sequitur:  «  Anathematizo  omnem  hae- 
resim  et  praecipue  eam,  quae  statum  prae- 
sentis  Ecclesiae  perturbat,  quae  docet  et 
adstruit,anathemacoatemnendumetEccle- 
siae  ligamina  spernenda  esse.  Proraitto  au- 
tem  obedientiam  Apostolicae  Sedis  Pontifici 
Doraino  Paschali  eiusque  successoribus  sub 
testimonio  Christi  et  Ecclesiae;  atfirmans 
quod  affirraat,  damnans  quod  daranat  sancta 
et  universalis  Ecclesia  ■*  ». 

Idem  Pontifex,  quum  Philippus  rex  Fran- 
corura  Bertradara  revocasset  ^,  in  Galliam 
legavit  loannera  et  Benedictura  cardinales, 
qui  an.  1100  contumacem  regem  in  svnodo 
Pictaviensi  excommunicarunt.  Tandem  Phi- 
lippus  et  Bertrada  resipuerunt,  et  postquara 
an.  1104  in  synodo  Parisiensi  tactis  sanctis 
Evangeliis  iurassent,  se  non  modo  omnem 
carnalem  consuetudinem,  et  contubcrnium 
reliciuros,  sed  ne  uUura  quidem  colloquium 
nisi  subtestimonio  personarum  spectatae  ii- 
dei  habituros,  absoluti  sunt  ^. 

Posthaec  Paschalis  II,  Henrico  IV  a  Ger- 


1  Boliand.  Acla  55.  21  aprii. 

2  P.  16,  col.  -2. 

3  Baroniuset  Pagi,  ad  an.  1 100. 
<  Labbe,  CunciLl.  X,  p.  7'27. 

5  Vid.  p.  13.  — e  Labbe,  Concil.  t.  X  .  p.  7'20  el  742. 


20 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV    S.    GREGORII    VII 


manis  deiecto,  advocatus  in  Germaniam  ad 
conciliandara  ecclesiarum  et  regni  pacem, 
uti  paulopostdicturisuraus,Roma  profectus 
est.Guastallae,inLongobardia,  an.ll06cum 
multis  episcopis  et  clericis,  ultra  et  cis-mon- 
tanis,  synodum  babuit,  in  qua  de  episcopis 
et  clericis  extra  communionem  catholicam 
ordinatis,  quales  multi  erant  in  regno  Teu- 
tonico,  constitutum  est,  ut  episcopi  aliique 
clerici  in  schismate  ordinati,  modo  non  es- 
sent  invasores,  simoniaci  aut  criminosi,  sed 
vita  et  scientia  commendandi,  in  ofhciis  suis 
reciperentur;  etad  eliminandassimoniae  et 
aliorum  raalorum  causas  rursum  investi- 
turae  prohibitae  sunt  sub  poena  excommu- 
nicationis  pro  laicis,  qui  eas  darent,  et  sub 
poena  depositionis  pro  clericis,  qui  eas  ac- 
ciperent  '.  Ex  eadera  sjnodo  Pontifex  epi- 
stolara  scripsit  ad  clericos  et  fideles  regni 
Teutonici,  in  qua  reprehendit  rigorem  eo- 
rum,  qui  ad  vitandos  excommunicatos  regno 
exeundum  esse  putabant,  conceditque  ad 
communionem  admitti  posse  eos,  qui  inviti, 
sive  servitii  sive  cohabitationis  causa,  cum 
excoramunicatis  comraunicassent  ^. 

Anno  1107  Pontifex  synodum  convocavit 
Trecis,inGallia,in  qua  plura  pro  temporum 
adiunctis  corrigenda  correxit,  et  novis  de- 
cretis  libertatem  sacrarura  electionum  se- 
cundum  decessorura  suorum  praecepta  et 
canonum  praescripta  ecclesiiscontirmavit^. 
Anno  1108  in  synodo  Beneventana  consti- 
tuit,  ut  si  quis  ecclesiastica  beneficia  de  ma- 
Tiu  laici  acciperet,  uterque,  dans  et  accipiens, 
comraunione  privaretur.  Biennio  post,  sy- 
nodum  coegit  Romae,in  qua  statutum  est,  ut 
«  quicumque  clericorum  investiturara  ec- 
clesiae  vel  ecclesiasticae  dignitatis  de  manu 
laici  acceperit,  et  qui  ei  manum  imposuerit, 
gradus  sui  periculo  subiaceatet  comraunio- 
ne  privetur;  ut  si  quisprincepsvel  aliuslai- 
cusdispositionemseu  donationemrerum  sive 
possessionum  ecclesiasticarum  sibi  vindica- 
verit,  ut  sacrilegus  iudicelur ;  clerici  vero 
vel  monachi,  qui  eas  per  illorum  potesta- 
tem  susceperint,  excomraunicationi  subia- 
ceant;  ut  quicum^iue  res  naufragorum  diri- 
piunt,  ab  ecclesiae  liminibus  excludantur  *  ». 
18.  Ecclesiae  status  in  Germania — In 
Germania  interea  Henricus  IV  in  schismate 
et  rebellione  contra  legitimum  Pontificera 
pertinax,  episcopos  Pontifici  obedientes  ma- 
le  habuit,  rebelles  vero  protexit.  Inter  schi- 
smatis  eius  fautores  praecipui  fuerunt  Gau- 
terius  Camcracensis  et  Otbertus  Leodiensis 

1  Labbe,  ihid.  p.  718.  —  "-  II)i(J.  p.  6i5. 
3Ibicl.  p.  751.  —  Mbid.  p.  757,761. 


episcopi.  Extatinhanc  remepistola  Pascha- 
lis  II  ad  Robertum  comitemFlandriae,quem 
hortatur,  ut  quemadraodum  iam  fecerat  con- 
tra  schismaticos  et  rebelles  clericos  Came- 
racenses,  etiam  contra  Leodiensesarmacon- 
ferret,  et  curaret  ut  qui  seipsos  ab  Ecclesia 
catholica  segregarant,  per  catholicos  ab  Ec- 
clesiae  beneficiis  segregarentur  '.  Id  quum 
audivissent  Leodienses,  petulantissimam  epi- 
stolam  seu  potius  declamationem  contra 
Pontificem  ediderunt  ^. 

Verumtaraen  res  Henrici  IV  mutatae 
sunt.  Quemadraodum  in  ItaliaConradus^,  ita 
in  Germania  Henricus  contra  patrem  rebel- 
lavit  an.  1104.  Henricus  filius,  huius  norai- 
nis  V,  conderanato  schismate  etobedientiara 
R.  Pontifici  professus,  confestim  a  proceribus 
Bavariae,  Germaniaesuperioris,  Franconiae 
etSaxoniae  susceptusest.Biennio  post  gene- 
ralia  regni  comitia  indicta  sunt  Moguntiae, 
in  quibus  Henricus  IV,  a  filio  suo  interce- 
ptus ,  ad  abdicandum  se  regno  compulsus 
fuit,  et  Henricus  V  ab  omnibus  rex  saluta- 
tus  et  susceptusest.  Praetereaad  componen- 
dura  ecclesiarum  statura ,  schisraate  per- 
turbatum,  viri  idonei  Bruno  archiepiscopus 
Trevirensis,  Henricus  Magdeburgensis,  Otto 
Barabergensis  et alii  Roraam  legati  sunt  ^. 

Postquara  Henricus  IV  regnum  recupera- 
re  frustra  tentasset,  secessit  Leodiura,  ubi 
vii°  idus  augusti  1106  obiit.  Corpus  eius  ibi- 
dera  sepultura,  deinde  exhuraatura  et  Spi- 
rara  translatum ,  6  annis  sepultura  christia- 
na  caruit.  Eo  amoto,  catholicorum  causa  u- 
bique  praevaluit,  schismatici  episcopi  sedi- 
bus  suis  privati  sunt,  et  eorum  in  loca  or- 
dinati  catholici;  iilorura ,  qui  in  schismate 
obierant ,  corpora  exhumata  et  extra  eccle- 
sias  condita  sunt  ^.  Attamen  Henricus  V  to- 
ties  proscriptas  investituras  retinuit  et  pro- 
pter  eas  turbas  graves  excitavit. 

19.  Lis  infer  Paschalem  II  et  Henri- 
cum  V — Hic  Pontifex  a  legatis,  qui  e  comi- 
tiis  Moguntinis  anno  1105  Roraara  missi 
fuerant,  in  Germaniara  invitatus  ad  conci- 
liandam  ecclesiarura  et  regni  pacem ,  il- 
luc  profectus  est.  Sed  quum  in  via  audivis- 
set,  Henricum  V  in  conferendis  investituris 
perseverare,  iter  flexit  in  Galliam,  ubi  a 
Philippo  rege  eiusque  filio  Ludovico  hono- 
rifice  exceptus  fuit.  Anno  1107  Catalauni 
excepit  oratores  Henrici  V,  qui  cura  con- 
tenderent,  ius   eligendi  et  investiendi  epi- 


U-15. 


<  Labbe.loc.  cit.  p.  629. 

5  ibiil.  p.  6:]0.  —  3  Vid.  p. 

*  Labbe,  ibid,  \\.  7 15. 

5  Abbas  Urspergeiisis,  Chronicnn. 


scopos  et  abhatos  pertinere  ad  iiuperium,! 
ita  ut  omnis  clectio  ad  imperatoreni  dofor- 
ratur  ,  eius  assensu  contirmatur,  et  elec- 
tus  ab  eo  annulo  et  virga  seu  baculo  inve- 
stiretur,  Pontifcx  per  Placentinura  episco- 
pum  respondit,  Ecclesiani  pretioso  Christi 
sanguine  redemptam  etliberamconstitutam, 
nuUo  modo  ancillari  oportere,  eamque  in  in- 
decoram  servitutem  redigi,  si,  inconsulto 
rege,  praelatos  suos  eligere  non  posset,  et 
hi  e  manu  laici  sacrae  potestatis  symbola 
suscipere  deberent.  Illi  minas  protulerunt; 
Pontifex  vero  eos  excitavit,  ut  non  discor- 
diae  sed  paci  operam  darent  '. 

Anno  1110  Henricus  Vcumcopioso  exer- 
citu  Alpes  transiit  tum  ut  regnura  Longo- 
bardicura  Teutonico  uniret,  tum  ut  a  Ponti- 
fice  imperator  coronaretur.  Longobardia  sihi 
subiecta  legatos  ad  Paschalem  misit ,  pro 
tractanda  concordia  inter  Sacerdotium  et 
iraperium.  Convenit  utruraque,  ut  Henricus 
investituras  dimitteret;  ecciesias  cum  suis 
oblationibus  et  possessionibus,  quae  ad  re- 
gnura  non  pertinuerant,  liberas  relinqueret; 
patriraonia  atquedorainia  B.  Petri  restitue- 
ret,  sicutaCarolo  Magno  aliisque  impera- 
toribus  concessa  fuerant  ^;  Paschalis  vero 
Henricum  coronaret  imperatorem,  et  epi- 
scopis  praeciperet,  ut  imperatori  dimitte- 
rent  regalia,  quae  a  teraporibus  Caroli  Ma- 
gni,  eiusque  successorum  ad  regnura  mani- 
feste  pertinebant,  idest,  civitates,  ducatus, 
comitatus,  raarchias,  monetas,  teloniumetc. 
Henricus  V  an.  1111  Urbera  ingressus ,  a 
Pontifice,  clero  et  populo  honorifice  exceptus 
est ;  verum  spretis  pactis,  investituras  di- 
mittere  noluit;  Pontificem,  ideo  cura  coro- 
nare  recusantem,  cum  cardinalibus  sub  mi- 
litari  custodia  detinuit  et  in  Romanos  sae- 
viit.  Romani  in  furorem  versi,  Gerraanos 
quotquot  in  urbe  occurrebant,  caeciderunt, 
et  utrimque  acerrime  pugnatura  est. 

Cura  Henricus  V  neque  minis  neque  in- 
iuriis  Pontificis  constantiam  flectere  posset, 
Paschali,  cardinalibus,  aliisque  captivis  li- 
bertatem  spopondit,  si  sibi  investiturae  con- 
cederentur,  quibus  non  ofiicia  sacra,  sed  sola 
regalia  conferre  intenderet.  Paschalis  11  non 
propria,  sed  aliorum  captivitate,  Urbis  de- 
solatione  et  periculo  schismatis  ad  annuen- 
dum  Henrico  inductus,  eum ,  postquam  iu- 
rasset,  se  captivis  libertatem,  Roraanis  pa- 
cera,  Ecclesiae  sua  patrimonia  et  Pontifici 


VSQVE   AD   INNOCENTIVM   III.  21 

obedientiam  restituturum,  imperatorera  co- 
ronavit,  eique  indulsit,  ut  regiii  sui  episco- 
pis  et  abbatibus,  sine  violontia  et  simonia  e- 
lectis,  invostiturara  annuli  ot  baculi  confer- 
ret,  utque  nullus  electus,  nisi  ab  eodem  in- 
vostitus,  consecraretur  ', 

HenricusVvotisui  compos  in  Germaniara 
regressus  est;  at  privilegium,  quod  a  Pa- 
schali  Pp.  extorserat,  magnam  dissensionera, 
tum  intra  tum  extra  Urbem,  excitavit.  Pon- 
tifex  metuens,  ne  ista  dissensio  schisma  pa- 
reret,an.  1112  adLateranum  sjnodumRo- 
maelOOcirciter  episcoporum  coegit,  in  qua 
exposuit,qua  ratione  ad  concedendura  Hen- 
rico  istud  privilegium  fuisset  adactus;  dein- 
de  facta  fidei  professione,  illud,  quod  pro 
^vaxit&te  sua  pmvileff/iDH  dicebatur,  tota 
suftVagante  synodo ,  damnavit  et  irritura 
dixit  -.  Idera  privilegium  in  multis  episco- 
porumsynodis,  per  varias  provincias  proac- 
tis,  damnatum  est,  et  Henricus  propter  in- 
iurias  R.  Pontifici  illatas  excoramunicatus  ^. 
In  Gerraania  multi  principes,  ecclesiastici 
aclaici,praesertim  Saxones,  Henrici  Vpar- 
tes  deseruerunt  et  consortiura  eius  vita- 
runt;  unde  rursus  imperium  in  duas  partes 
scissum  est. 

Henricus  subditorum  defectionem  me- 
tuens,  an.  1115  in  Italiam  profectus  est  spe- 
cioso  componendae  discordiae  praetextu. 
Quum  in  Longobardiam  pervenisset,  orato- 
res  Romara  misit  ad  conciliandam  pacem. 
Paschalis  Pp.  an.  1116  copiosara  episcopo- 
rura  e  diversis  provinciis  regnisque  syno- 
dum  congregavit,  in  qua  de  praesenti  nego- 
tio  actum  est,  In  hac  synodo  Pontifex  olim 
concessum  Henrico  V  privilegium  iterura 
conderanavit,  tota  acclamante  synodo.  Ve- 


1  Sugerius,  Vila  Ludovici  17. 

2  Petnis  Diaconus,  Chrnn.  C(mn.  I.  IV,  c.  35;  Vila 
Pa.scltalis  II  p\  mss.  Card.  Aragoiiii  ap.  Miiratorium, 
lier.  Itul.  ScripL,  t.  111. 


^CIironograpli.Hildeslieim. ;  Petrus  Diacon.  Chrou. 
Caain.  1,  4;  Baron.,  ad  an.  1109-1 1. 

-  Labbe,  t.  X,  p.  7G7.  Hinc  carpsere  nonnulli  de  hae- 
resi  Paschalem  II.  Asl  horum  accusationem  e.varmat 
Baronius,  ad  an.  1112,  g  18,  u  Non  est  eiiim  haeresis, 
scribens ,  ipsas  iuveslituras  dispensando  concedere 
(quod  unum  Paschalis  II  fecit),  sed  asserere  alque  de- 
fendere,  de  iure  esse  etdebere  fieri  per  iaicos  investi- 
turas  (quod  numquam  asseruit  Paschalis  11).  Id  enim 
haeresis  est,  cum  id  sit,  falsum  dograa,  bonis  raoribus, 
et  sacris  Palrum  institutionibus  repugnans  in  Eccle- 
siam  introducere  ».  Et  Benedictus  XIV  (1.  I  De  Serv. 
Dei  Beatif.  c.  -il,  p,  10),  «  Si  Dominii  ipsius  Ecclesia- 
stici,  subdit,  conslituendi  a  laicis  usurpata  facultas 
haeresis  absolute  et  sirapliciter  fuisset,  non  eam  Gre- 
gorius  VII  aliique  Pontifices  in  sola  Ecclesia  Occiden- 
iali  reprobassent,  sed  earadem  reprobationem  ad  Ec- 
clesiain  etiam  Orientalem  ,  in  qua  illa  vigebat,sine 
ulla  dubitatione  e.xtendi  voluissent  ».  S.  Ivo  quoque, 
scriplor  coevus,  in  su:i  Epislula,  n.  238  signata,  ab 
adversariorum  calumniis  Paschalera  defendit. 

^Pctrus  Diacoii.,  luc.  cit.;  Chroii.  Vrsperg.,  babbe, 
loc.  cit.  p.  7GG,  78  i,  707  et  801. 


EPOCHA   VII.    A   PONTIFICATV   S.    GREGORII    VII 


rum  paulo  post,  excitata  a  factiosis  in  Urbe 
seditione ,  et  Henrico  Y  cuna  exercitu  ad  Ur- 
bem  properante,  Paschalis  Pp.  ex  ea  dis- 
cessit,  vicesque  suas,  pro  tractanda  cum  im- 
peratore  pace,  demandavit  Mauritio  Burdi- 
no,  episcopo  Bracarensi  in  Hispania,  qui 
tunc  temporis  Romae  agebat.  Henricus  V, 
qui  factiosis  gratulabatur  ,  an.  1117  cum 
exercitu  in  Urbem  venit,  plerosque  optimates 
rauneribus  aliisque  artibus  sibi  devinxit,  et 
Burdinura  ipsum,  Pontificis  vicarium,  in 
partes  suas  pertraxit,  et  ex  eius  raanu  coro- 
nam  imperii  in  ecclesia  s.  Petri  suscepit.  Pa- 
schalis  H  his  auditis,  proditorem  Burdinum 
excommunicavit,  et  episcopisHispanis  prae- 
cepit,  ut  alium  episcopum  in  eius  locum 
ordinarent  \ 

Post  Henrici  V  discessum  Paschalis  Pp. 
Romam  reversus  est,  ubi  senio  laboreque 
confectus,  brevi  post,  xv°  calend.  februar. 
1118,  vita  excessit,  cum  regnasset  ann.  18, 
mens.  5,  et  dies  7. 

20.  Gelasius  II  Pontifex  {an.  1118)  — 
Paschali  II  legitimis  cardinalium  suffragiis, 
an.  1118,viii"calend.februar.,  sutfectus  fuit 
loannes,  natione  Campanus  et  patria  Caie- 
tanus,  e  monaclio  Cassinensi  R.  E.  cardina- 
lis  diaconus  et  cancellarius',  vir  singularis 
pietatiset  eruditionis,  qui  nomen  Gehisii  II 
assumpsit  ^.  Quod  cum  audivisset  Cencius 
Frangipanes,  vir  potens  in  Urbe  et  impera- 
toris  partibus  addictissimus,  armata  manu 
Pontiticem  apprehendit,  et  calcibus  contu- 
sum  catenisque  constrictum  in  carcerem 
coniecit.  Sed  confestim  proceres  et  cives, 
sumptis  armis,  Pontificera  restituerunt. 

Burdinas  antipapa — Vix  restituta  erat 
tranquillitas,  quum  noctis  silentioHenricusV 
imperator  in  Urbem  venit,  Gelasius  Pp.  in- 
sidias  eius  declinans,  clam  aufugitMmpera- 
tor  ei  per  nuncios  significavit ,  ut  indultum 
sibi  quondam  a  Paschali  II  privilegiura  ra- 
tum  haberet,  secus  sciret,  se  alium  Ponti- 
ficem  constituturum.  Reipsa  audacissimus 

»  Labbe,  Concil.  t.  X,  \>.  80G  et  812;  Baron.  ad  an. 
1115-17. 

2  Mabillonius,  in  Annal.  fJenpdict.  I.  LXXIII,  ad  an. 
1  117,  §  tl,  lefert,  Gelasiiini  II  .siib  Iribus  Pontilicibus, 
Viclore  III,  Urbano  II  et  1'ascbali  II,  Cancellarii  oflicio 
functum  esse.  1'elrus  Diaconus  vei-o  [Chron.  Cu.^dnens. 
1.  IV,  c.  121),  notal,  Casinense  coenobiurn  iam  eo  tera- 
pore  Komanae  Sedi  Slephanum  (IX)  VII,  Victorera 
III,  ac  Gelasiura  II  Aposlolicos  dedisse,  el  raullis  Ec- 
cli-siis  catholicos,  idoneosque  Pastores. 

■*  Pandulphus  Pisanus  huius  Pontilicis  familiaris  ,  in 
eius  Vita,  dicil  Gelasium  II  ponlilicem  creatum  invilura 
ac  renitcntero. 

■•  Gaietam  palriani  suam  se  recepit  ubi  demum,vi''  idus 
martii,  Ponlile.x  consccralus  est ,  conlradicente  impe- 
raloi'f. 


Henricus  minas  executus,Mauritium  Burdi- 
num,  iam  a  Paschali  II  excommunicatum, 
in  pontificiam  sedem  intrusit  sub  nomine 
Gregorii  YIII,  etab  eoiterum  coronatus,  re- 
diit  in  Liguriam,  hincque  in  Germaniam. 

Gelasius  Pp.  tum  Henricum  V  tum  Bur- 
dinum  antipapam  in  synodo  Capuana  ex- 
communicavit,  et  postimperatorisdiscessum 
Romam  reversus  est;sed  brevi  post  nova  se- 
ditione  et  tumultu  a  Frangipanibus  excita- 
tis,  aufugere  coactus  fuit,  et  vicibus  suis  de- 
mandatis  Petro  episcopo  Portuensi,  transiit 
in  Galliam ,  porium  Romanae  Ecclesiae 
fiuctuaniis  naviculae  Petri  \  opem  Ludo- 
vici  regis,  qui  an.  1108  Philippo  patri  suo 
successerat,  imploraturus.  Verum  Matisco- 
nae  gravi  pleuritidis  morbo  correptus,  dela- 
tus  est  Cluniacum ,  in  quo  coenobio  iv°  ca- 
lend.  februar.  1119  ad  meliorera  vitam 
transiit^,  cum  per  annura  et  dies  quatuor 
Poiitifex  fuisset.«Quo  quidem  postMartyres, 
subdit  Baronius  ^,  qui  fuso  sanguinemart}^- 
rium  consumraarunt,  haud  facile  inter  Ro- 
raanos  Pontifices  aliquem  quis  invenerit,qui 
breviori  vitae  tempore  maiora  sit  passus,  ob 
idque  praeclariori  corona  donandus  ,  atque 
celebrioribus  fuerit  praeconiis  celebrandus  ». 

21.  CaUistus  II  Pontifex  {an.  1119)— 
Dcfuncto  GelasioII,cardinalesetclerici  Ro- 
mani,qui  erant  in  eius  comitatu,  apud  Clu- 
niacum  comitia  inierunt,  et  summo  con- 
sensu  elegerunt  Guidonem,  archiepiscopum 
Yiennensem^indivinisScripturiseruditum, 
et  saecularium  litterarum  non  ignarura,pie- 
tate,  prudentia  atque  constantia  spectatissi- 
mum,qui  accepto  etiam  cardinaliumRomae 
comraorantium,  et  Romanorum  assensu, 
Viennaev^idusfebruarii  an.  1119,sub  nomi- 
ne  Callisti  II  inauguratus  est,  et  Ecclesiam 
gubernavit  usque  ad  annum  1124. 

Novus  Pontifex  confestim  componendis 
ecclesiarum  rebus  animum  applicuit;  eodem 
anno  1119,  vii°  idus  iunii,  Tolosae  cum  car- 
dinalibus  multisque  episcopis  et  abbatibus 
synodum  habuit,  in  qua  simonia  in  sacris 
Ordinationibus  et  promotionibus  iterum 
daranata  est^;  haeretici,  qui  hoctemporein 
Gallia  insurrexerunt  ,  ut  infra  videbimus, 
anathemate  damnati  et  potestati  saeculari 


'  Baronius,  ad  an.  1 1 18,  §  1-i. 

-  iJaronius  el  Pagi,  ad  an.  11 19. 

^.Ad  an.  11I'J,  s-2. 

•*  Gelasius  II,  pravi  morbo  aejter,  Cardinales  adino- 
nuerat,  iit  C.oiiuneiu  Kpisco|)uni  Praenesliniini  sibi  sub- 
sliliierent.  Is  amplissiiiiam  digiiitatem  constanler  recu- 
savil,  siiadens,  ut  Guidoiii  Arcbiepiscopo  Viennensi 
mandaretur. 

••  Labbe,  Concil.  l.  X,  p.  856. 


VSQVE   AD    INNOOENTIVM    III. 


23 


demintiati;  ct  prohibitum,  ne  beneticia  et 
dij;:nita(es  ecclesiasticae  haereditario  iure 
transmitterentur.  XIII''  calemias  novera- 
bris  alteram  synodum  coegit  Rhemis,  cui 
e  diversis  Oocidentis  regionibus  inierfue- 
runt  13  arohiepiscopi,  200  et  amplius  epi- 
scopi  magnusquo  numerus  abbatum.  In  hac 
synodo  editi  sunt  5  canones  contra  simo- 
niam,  investitiiras,  clericorum  incontinen- 
tiam  et  violatoi-es  trewgae  Dei.  In  eadem 
synodu  Callistus  IIBurdinum  antipapam  et 
Henricum  imperatorem,  quera  frustra  ad 
coraponendam  pacem  hortatus  fuerat,  ex- 
communicavit,  subditosque  eius  a  fidei  iu- 
ramento  absolvit,  donec  is  resipisceret  et 
Ecclesiae  faceret  satis  ^ 

Posthaec  Callistus  Pp.  Italiam  petiit;  u- 
bique  in  via  summo  cum  honore  et  applau- 
su  exceptus,  iii°  nonas  iunii  1120,  magna 
cum  pompa  a  Romanis  in  Lateranense  pa- 
latium  introductus  est  '.  Burdinus  antipa- 
pa,  qui  ex  Urbe  confugerat  Sutrium,  a  Nor- 
mannis  ex  Apulia  a  Pontitice  advocatis,  in- 
terceptus  etRomam  ductus,  monasterio  Ca- 
vensi  inclusus  fuit.  Callistus  vero  pacem  et 
securitatem  Romae  restituit  ^. 

22.  Pax  inter  Sacerdotium  et Imperium. 
Sub  eodem  Pontifice  concordia  sacerdotium 
interet  imperiura  restituta  fuit.  Anno  quip- 
pe  1121,  cum  dissidia  bellumque  civile  uni- 
versum  imperium  manerent,  in  comitiis  Wir- 
ceburgensibus  de  pace  atque  concordiatra- 
ctatum  est  convenitque ,  ut  oratores  Ro- 
mam  mitterentur.  Selecti  sunt  adhanc  mis- 
sionem  Bruno  episcopus  Spirensis  et  Arnul- 
phus  abbas  Fuldensis,  quos  magno  gaudio 
excepit  pacificus  Pontifex,etcum  iis  ad  im- 
peratorem  legavit  Lambertum  cardinalem 
episcopum Ostiensem,Saxonem  presbyterum 
et  Gregorium  diaconum  cardinales.  Quum 
hi  in  Germaniam  pervenissent,  comitia  ge- 
neralia  indicta  sunt  Wormatiae  an.  1122, 
in  quibus  pax  ita  composita  fuit,  ut  impera- 
tor  investituras  per  annulum  etpedum,  ec- 
clesiasticae  dignitatis  symbola,  dimitteret; 
episcopi  et  abbates  in  imperio  coram  irape- 
ratore  vel  eius  legato  sine  vi  ac  siraonia  e- 
ligerentur  ;  electi  investiturara  regaliura 
idest  feudorum  aliorumque  bonorum,  quae 
a  regibus  et  principibus  ecclesiis  et  abbatiis 
fuerant  donata,  per  sceptrum  ab  imperato- 
re  acciperent.  En  concordati  huius,  quod  a 

>  Labbe,  t.  X,  p.  862-887. 

^  In  nota  1,  p.  l-i,  col.  2,  loquitur  de  monimento 
RR.Ponlificibus  Ecclesiae  iura  propugnatoribus  aCal- 
listo  II  in  Patriarchio  Laleranensi  posito. 

3  Baronius  el  Pagi,  ad  an.  li'20-21. 


loco  appellatum  cst  Wormaliense,  toxtum: 

«Ego,Callistusepi  copus,  servusservoruni 
Dei,tibi,dilectofilioHenrico,  Dei  gratiaRo- 
manorum  iraperatori  augusto,  concedo,  ele- 
ctiones  episcoporuin  et  abbatura  regni  Teu- 
tonici,  qui  ad  regnum  pertinent,in  pracsen- 
tia  tua  fieri  absque  siraonia  et  aliciua  vio- 
lentia,  ut  si  qua  inter  partes  discordia  eraei^- 
serit,metropolitanietconqjrovincialiumcon- 
silio  vel  iudicio  saniori  parti  assensum  et 
auxilium  praebeas.  Electus  autera  a  te  re- 
galia  per  sceptrum  recipiat,  exceptis  omni- 
bus,  quae  ad  Romanam  Ecclesiam  pertine- 
re  noscuntur;  et  quae  exhis  tibi  iure  debet, 
faciat.  Ex  aliis  vero  partibus  imperii  conse- 
cratus  infra  6  menses  regalia  per  sceptrum 
a  te  recipiat.  De  quibus  vero  queriraoniara 
mihi  feceris  et  auxiliura  postulaveris,secun- 
dum  olficii  mei  debitura  auxiliura  tibi  prae- 
stabo.  Do  tibi  verara  pacem  et  omnibus,  qui 
in  parte  tua  sunt  aut  fuerunt  tempore  hu- 
ius  discordiae  ». 

«  Ego,  Henricus,  Dei  gratia  Romanorum 
imperator  augustus,pro  amore  Dei  ets.  Ro- 
manae  Ecclesiae  et  domni  Pp.  Callisti  et  pro 
remedio  animae  meae,  dimitto  Deo  et  ss.  A- 
postolis  Petro  et  Paulo  sanctaeque  catholi- 
cae  Ecclesiae  omnem  investituram  per  an- 
nulum  et  baculum;  et  concedo  in  omnibus 
ecclesiis,  quae  in  regno  et  imperio  meo  sunt, 
canonicam  fieri  electionem  et  liberam  con- 
secrationem.  Possessiones  et  regalia  B.  Pe- 
tri,  quae  a  principio  huius  discordiae  usque 
ad  hodiernam  diera  sive  patris  mei  terapo- 
re  sive  meo  ablata  sunt,  quae  habeo,  s.  Ro- 
manae  Ecclesiae  restituo,  quae  autem  non 
habeo,  ui  restituantur,  fideliter  adiuvabo. 
Possessiones  etiam  omniura  aliarum  eccle- 
siarum  et  principum  et  aliorura  tam  cle- 
ricorura  quam  laicorum ,  quae  habeo,  red- 
dara,  quaenon  habeo,ut  reddantur,  fideliter 
adiuvabo;  et  do  veram  pacem  domno  Pp. 
Callisto  sanctaeque  Romanae  Ecclesiae  et 
omnibus,  qui  in  partibus  ipsius  sunt  et  fue- 
runt;  et  in  quibus  s.  Romana  Ecclesia  auxi- 
lium  postulaverit,  fideliter  adiuvabo  ». 

Pactis  utrimque  sancitis  et  confirmatis, 
imperator  in  Ecclesiae  communionem  rece- 
ptusest,  et  generalis  venia  omnibus,  qui  di- 
scordiae  ac  schismati  faverant,  indulta  ^ 

Perpraedictumconcordatum  CallistusPp. 
consecutus  est  id,  pro  quo  s.  Gregorius  VII 
eiusque  successores  tanta  constantia  certa- 
verant,  nimirumut  potestas  eligendi  episco  . 


»  Labbe,  Concil.  t.  X,  p. 
an.  H-21-22. 


I ;  Baronius  et  Pagi,  ad 


24 


EPOCHA    VII.    A    PONTIFICATV    S.    GREGORII    VII 


pos,  et  abbates,  quam  sumtni  imperantes 
in  magnun»  ecclesiasticae  rei  detrimentum 
specioso  investiturae  praetextu  usurpave- 
rant,  ecclesiis  et  abbatiis  restitueretur.  Ex 
hoc  tempore  vetus  eligendi  episcopos  ratio 
paulatim  certam  mutationeni  subiit'.Ete- 
nim  propter  dissensiones  factionesque  par- 
tium,  metropolitanorum  postulata  etsaecu- 
larium  potestatum  usurpationes,  usus  pede- 
tentim  invaluit,  ut  non  tantum  populi  votis, 
sed  etiam  episcoporum  provinciae  sufFragiis 
cessantibus,  episcopi  eligerentur  a  solis  Ca- 
pitulis  Cathedralibus.  Invectam  iam  novi 
iuris  regulam,  qna  et  populus  et  episcopi 
provinciae  ab  episcopalibus  electionibus  ex- 
clusi  sunt,  an.  1215  confirmavit  generale 
concilium  Lateranense  IV  sub  Innocentio 
Pp.  III,  canonibus  XXIV-XXVI  totam  suf- 
fragiorum  potestatem  asserens  canonicis  ec- 
clesiae  vacantis,  electiones  per  saecularis  po- 
testatis  abusum  factas  proscribens,  poenas- 
que  definiens  in  metropolitanos,  qui  elec- 
tiones  minus  canonicas  confirmaverint '. 

23.  Concilium  Lateranense  I ,  generale 
IXian.  1123)— Nihil  sane  iucundius  Calli- 
sto  Pp.,  nihii  salubrius  universae  Ecclesiae 
obtingere  potuit,  quam  ut,  exstincto  schisma- 
te  sedatisque  discordiis,quibus  tot  annis  Ec- 
clesia  et  imperium  fuerant  perturbata,  pa- 
cis  foedere  animi  sociarentur,  Ecclesia  red- 
deretur  libera,  concordia  sacerdotium  inter 
et  imperiura  restitueretur.  Ut  tanti  momenti 
negotium  solemni  ratione  confirraaretur,  res 
Ecclesiae  publicae  ordinarentur  et  discipli- 
na  instauraretur,CallistusPp.  an.  1123  con- 
ciliura  generale  in  Lateranensi  basilica  indi- 
xit,  quod  inter  oecumenica  concilia  nonum 
est  et  primuni  ex  oecumenicis  in  Occidente 
liabitis.  Teste  Sugerio  abbate  s.  Dionvsii,  qui 
udfuit,  convenerunt  ex  omnibus  fere  regnis 
occidentalibus  300  episcopi  plurimique  ab- 
bates  ^.  Praesedit  Puntifex  ipse.  In  primis 
concordatura  inter  Callistum  Pf).  II  et  Hen- 
ricura  imperatorem  V,  in  comitiis  Worraa- 
tiensibus  confectum,  confirmatum  est.  A- 
ctuni  eliara  fuit  de  ferendis  suppetiis  Christia- 
nis  contra  Turcas  in  Oriente  et  contra  Mau- 
ros  in  Hispania,  et  renovatae  indulgentiae, 
ab  Urbano  II  crucigeris  et  oranibus  aliquid 
ab  bellum  sacrura  conferentibus,  concessae. 
iJeinde  Patres  egerunt  de  disciplina  ecclesia- 
stica.  De  numero  canonum  huius  Concilii 
liaud  certo  constat:  antiquus  codex  Ms.  rao- 
nasterii  Anianensis  17,  vulgatae  Concilio- 

'  Vi(J.  t.  I,  p.  O.l-Oi —  l)e  twrmis  ss.  eleclion. 

2  Labbe,  Ci)ncil.  t.  \I,  p.  170;  [Jecrelal.  lit.  de  ele- 
cUniie ;  TIiomHssin,  Velu.s  el  nvva  Eccl.  dtscipl.  part. 
II,  I.  i.  -  3  Vita  Ludovici  VI. 


rum  collectiones  22  numerant.Ut  pluriraum 
canones  isti  desumpti  sunt  ex  antiquioribus 
conciliis.  Damnantur  rursum  in  iis  simonia- 
caeordinationes;coelibatus  presbvteris,  dia- 
conis  et  subdiaconis  inculcatur;  principes  et 
alii  laici  a  dispensatione  bonorum  ecclesia- 
sticorura  arcentur  ;  matriraonia  consangui- 
neorura  prohibeutur;  auferentes  oblationes 
ecclesiis  factas,  item  cudentes  aut  studiose 
expendentes  falsara  monetara,  excommuni- 
cantur'. — Idera  Pontifex  in  hoc  concilio  de- 
crevit  Conrado  Episcopo  Constantiensi  lo- 
cum  esse  in  Sanctis  ^. 

24.  Honorius  II  Pontifex  {an.  1124) — 
CallistusPp.  idibusdecembris  1124,  postaw- 
nos  Pontificatus  5,  mens.  10,  et  dies  12,  e 
vivis  excessit.  In  eius  locura  electus  est  Theo- 
baldus,  presbyter  cardinalis  S.  Anastasiae, 
nomine  Caelestini  II.  Sed  cum  eius   electio 
Leoni  Frangipani  aliisque  in  Urbe  potenti- 
bus  non  probaretur,  mox  electus  fuit  Lam- 
bertus,  cardinalis  episcopus  Ostiensis,  an. 
1124  xu°  calend.  ianuar.  Theobaldus  schis- 
matis  vitandi  causa  eodera  die  iure  suo  ces- 
sit.  Lambertus  etiara,cognoscens  electionem 
suam  esse  vitiosam,  eidem  nuncium  misit. 
Sed  cardinales  modestiam  Lamberti  admi- 
rantes,eura  pro  legitimo  pontifice  sub  nomi- 
ne  Honorii  II  habendura  esse  decreverunt  ^. 
Honorius  Pp.  adcoraponenda  ecclesiarum 
negotia  in  varias  christiani  orbis  regiones 
apostolicos  Legatos  destinavit:  yEgidium  e- 
piscopura  Tusculanura  in  Orientem;  Gerar- 
dura  cardinalera  in  Germaniam;  Gregorium 
de  Crescentio  in  Daniara;Ioannem  Cremen- 
sem  in  Angliam  et  Scotiam;  Matthaeura  Al- 
banensera  in  GaIliara;Hurabertura  in  Hispa- 
niam.  Henrico  imperatore  V  an.  1125  sine 
liberis  defuncto,  Pontifex  imperiura  confir- 
mavit  Lothario,  duci  Saxoniae,  pietatis  et 
bellicae  rei  laude  claro;  FridericumSueviae 
et  Conradum  Franconiae  duces,  in  Lotha- 
rium  rebelles,  excommunicavit,  et  Ansel- 
mum,  qui  Conradum  regem  Italiae  corona- 
verat,  archiepiscopatu  Mediolanensi  priva- 
vit.  Excommunicavit  etiara  Rogeriura  comi- 
tem  Siciliae,  quod  ducatura  Apuliae  atque 
Calabriao,  R.  Ecclesiae  feudum,  invasisset: 
postea  vero,  quum  Rogerius,  Beneventum 
accedens,  vassallorum  raore  R.  Ecclesiae  ho- 
minium^  praestitisset,  et  iureiurando  inter- 
posito  se  obligaret,  eodera  ducatu  Pontifex 
eura  investivit. 


'  Liilibc,  Concil.  t.  X,  p.  891. 

2  K.xtat  Coiistitutio  ap.  Labbe,  Concil.  t.XII,  p.  1340. 

■'  rinroniiis  et  Pap;!,  ad  an.  1124. 

*  lliiniiniuni  apud  scriptores  raedii  aevi  adhibetur 


VSQVE    AD    INNOCENTIVM    III. 


25 


loannes  Creraensis,Honorii  II  in  Anglia  [  nenda  cuncta  Religionis  atqiie  Ecclesiae  in 


Legatus,  an.  1128  cum  22  episcopis  et  40 
abbatibus  synotlum  habuit  Lonilini  apud 
Westmonasteriuin.  Conciita  in  ea  sunt  17 
decreta,  quibus  anteriorum  synodorum  sta- 
tuta  coiitra  sinioniacas  oidinationes, contra 
clericorum  cum  mulieiibus  contuberiiia,  con- 
tra  incesta  coniugia  aliosque  abusus  et  pra- 
vas  consuetudines  innovata  fuerunt  '.  Mat- 
thaeus  Albanensis,  apostolicus  in  Gallia  le- 
gatus,  an.  1128  synodum  coegit  Trecis,  in 
qua  Ordinis  Templariorum,  de  quo  infra  di- 
cemus,  institutio  confirmata  est  regulaque, 
in  72  capita  distributa,  iis  tradita  ^. 

25.  Pomeranorum  conversio — Sub  pon- 
tificatuHonorii  II  ad  christianam  fldem  con- 
versi  sunt  Pomerani,  qui  ad  raare  Balticum 
usque  ad  Yistulam  et  Warthara  habitabant. 


jtituta  excitavit;  auctoritate,  qua  inter  as- 
seclas  suos  gaudebat,  ad  luxum  et  volupta- 
tes  carnales  exsatiandas  usus;  an.  1115  in- 
terfectus  est.  Quos  auteni  ille  in  erroris  viam 
perduxerat,  ab  ea  reduxit  s.  Norbertus 
Antwerpiani  vocatus,  ut  infra  videbimus  ', 
Eudo  de  Stella — Eodem  tempore  alter  im- 
postor,  nempe  Eudo  de  Stella,  iii  Gallia, 
praesertim  in  Britannia  minori  ubi  erat  na- 
tus,  se  filium  Dei  et  vivorura  atque  mortuo- 
rum  iudicem  venditavit.  Is  otiosorum  et 
pravorum  horainum  sectacollecta,  ecclesias, 
monasteria  terrasque  depraedatus  est.  De- 
mum  ab  archiepiscopo  Rhemensi  interce- 
ptus  et  in  deliriis  suis  pertinax,  ad  carcerem 
condemnatus  fuit,  Multi,  qui  eum  fuerant 
sectati,  ad  saniorem  mentem  redierunt;  ob- 


Quum  Boleslaus  III, dux  Poloniae,an.  1121  !  stinati  vero  curiae  seculari  traditi  et  sup- 


Pomeranos  subegisset,  eis  ad  Religionem 
christianam  convertendis  maximam  operam 
navavit.  Eius  precibus  et  R.  Pontificis  au- 
ctoritate  s.  Otto,  episcopus  Bambergensis,  ad 
Poraeranos  profectus,  an.  1124  et  sequente 
illic  tanto  cura  fructu  Evangelium  praedi- 
cavit,  ut  Uratislaus  dux,plerique  optimates 
et  maxima  populi  pars  Fidem  susceperint. 
Quae  ut  magis  stabilirentur  et  propagaren- 
tur,  Otto  Adelbertum,  unum  e  clericis  suis 
comitibus,Pomeranorum  episcopum  ordina- 
vit.  Anno  1129  Otto  Barabergensis  iterum 
in  Pomeraniam  transiit,  et  incolarum  con~ 
versionem  perfecit.  Multa  tamen  gentis  hu- 
iusconversioni  obstare  videbantur.nimirum 
indolis  eius  barbaries,patrii  ritus,mores  in- 
culti,  nefanda  polygamia,  horrenda  infanti- 
cidia,  Sed  quae  in  aliarum  gentium  conver- 
sione  operata  fuerat  Religio  christiana,  ea- 
dem  inter  Pomeranos  efiecit  et  praeclarissi- 
raos  fructus  morales  protulit  ^, 

26,  Tanchelinus — In  Belgio  vero  multo- 
rura,  raaxirae  plebeiorum,  religionera  corru- 
pit  perditissimus  Tanchelinus,  vir  fanaticus 
etperversissimus,  litterarum  expers,  sed  ma- 
gna  dicendi  facultate  praeditus;  qui  laicus, 
veste  monastica  indutus,  primum  Ultraiecti, 
deinde  Antwerpiae  et  in  locis  vicinis  con- 
tra  Ecclesiam  eiusque  Pontificem,  contra  e- 
piscopos  et  clericos,  contra  Sacramenta,  prae- 
sertim  ss.  Eucharistiam,  declamavit ;  multos, 
maxime  e  plebeiis,ad  se  pertraxit  etadsper- 

pro  emenda,  vel  pro  pace  habenda,  vel  pro  debito  sol- 
vendo;  cum  quis  criminis  alicuius  reus,  cum  eo,  quera 
offendit,  vel  iliius  heredibus,  ita  paciscitur,  ut  quoad 
vixerit,  vassallus  illorum  sil,  eoque  nomine  hominium 
iis  praestet.  Vid.  Ducangius  in  Glossario. 

'  Labbe,  loc.  cit.  p.  91  "2. 

'^  Ibid.  p.  y'2'2.  —  '  Bolland.  Acta  SS.  2  iulii. 


pliciis  afl^ecti  sunt  "^, 

Petrus  de  Bruis — In  Gallia  meridionali, 
potissimum  in  Occitania  et  Provincia,  do- 
ctrinas  a  Fide  alienas  praedicarunt  Petrus 
de  Bruis  sacerdos  depositus  eiusque  disci- 
pulus  Henricus  monachus  apostata,  Doce- 
bant  isti,  parvulos  propter  fidei  defectum 
non  esse  baptizandos;Eucharistiae  sacramen- 
tum  et  Missae  sacrificium  esse  ritus  inanes; 
preces,  eleemosynas  et  pia  opera  defunctis 
non  prodesse;  ecclesias,  quod  Deus  ubique 
adorari  possit,et  cruces,  utpote  infamiapas- 
sionis  Christiinstrumenta,  esse  destruendas; 
clericos  et  monachos  esse  despiciendos.Eius- 
raodi  declamationibus  illi  multos  in  partes 
suas  pertraxerunt,  et  ecclesiarum  statum 
ita  perturbarunt,  ut ,  teste  s.  Bernardo,  ec- 
clesiae  essent  sine  plebe,  plebs  sine  sacerdo- 
tibus,  sacerdotes  sine  reverentia,  Christia- 
ni  sine  Christo  ^.  Yerum  Petrus  de  Bruis 
an.  1124  a  plebe  comprehensus  ,  concrema- 
tus  fuit.  Henricus  eius  discipulus,  an.  1134, 
in  synodo  Pisana  tamquam  haereticus  con- 
demnatus  et  monasterio  inclusus  est;  cura 
postea  ex  eo  dimissus,  haereticas  orationes 
adpopulumhaberepergeret,an.  1148  iterum 
in  synodo  Rhemensi  damuatus  et  carceri 
raancipatus,  non  multo  post  decessit.  In  re- 
ducendis  eorum  sectariis  ad  sinumEcclesiae 
praeclaram  operam  navarunt  s.  Bernardus, 
abbas  Claravallensis,  et  Albericus  cardinalis 
episcopus  Ostiensis,  ab  Apostolica  Sede  in 
Occitaniam  legati  "•. 


1  Bolland.  Acla  SS.  0  iun. 
•i  Guii.  Neubrig.  Histor.  Angl.  I.  I- 
3  Episl.  252  ad  Ildephons. 

*  l>elrus  Cluniacensis,£';)i.s/o/a  sive  Tractatus  conlra 
Pelrobrusianos;  Gollrid.  Vita  s.  Bernardi,  1.  3. 


26 


EPOCHA    VII.    A   PONTIFICATV   S.    GREGORII   VII 


Bogomili — In  Graecia  initio  huius  saeculi 
emersit  prava  Bogomilorum  secta,  qui  ve- 
terum  Gnosticorum  et  Paulicianorum  seu 
novorum  Manicliaeorum  errores  diversimo- 
de  tamen  mutatos  instaurarunt.  IUi  vetus 
Testamentum,  Psalmis,  et  Prophetis  exce- 
ptis,  reiiciebant;  solum  Trinitatis  noraen  ad- 
mittebant;  de  Christo  eiusque  incarnatione 
et  de  Spiritu  S.  impie  sentiebant;  omnem 
Dei  cultum  externuni  reiicientes,  soli  ora- 
tioniDominicae  vacabant;matrimonium  ad- 
versabantur;  omne  dissimulationis  fraudis- 
que  genus  licitum  habebant,dum  de  vitan- 
dis  religionis  causa  poenis  ageretur.  Ale- 
xius  Comnenus,  Graecorum  imperator,  se- 
ctarios  compescuit;  eorum  magister,  nomine 
Basilius,  igne  damnatus  fuit;  multi  errores 
abiecerunt;  obstinati  perpetuo  carceri  man- 
cipati  sunt  ^ 

27.  Status  crucigerorum  in  Oriente — 
Interea  Godefridus  BuUoniaeus,  rex  Hiero- 
solymorum,  postquam  novis  deTurcis  rela- 
tis  victoriis  regni  sui  fines  protulisset,  an. 
1100  vita  excessit.  Ei  in  regno  Hierosolj^mi- 
tano  successit  Balduinus,  princeps  Edessae, 
Godefridi  frater,  qui  principatum  Edesse- 
num  contulitBalduino  cognato  suo.  Baldui- 
nus  rex  bellum  contra  mahometanos  forti 
manu  prosecutus  est,  Assur,  Caesaream,  a- 
liaque  loca  regno  suo  adiunxit,  regnavitque 
usque  ad  an.  1118. 

Cum  ex  episcopis,  qui  primam  expedi- 
tionem  cruciatam  fuerant  secuti,  nonnulli  in 
Asia  et  Syria  permansissent,  ibidem  va- 
cantibusecclesiis  praefecd  sunt.  Ex  iis  Ber- 
nardus ,  episcopus  Ambracensis  in  Epiro, 
creatus  fuit  patriarcha  Autiochenus,  et  Dai- 
bertus,  archiepiscopus  Pisanus,  accepit  pa- 
triarchatum  Hierosolymitanum.  Verum  Bal- 
duinus  rex  Daibertura  crirainis  insiraulatura, 
patriarchatu  privavit,  eumque  contulit  E- 
breraaro.  Daibertus  appellavit  Apostolicam 
Sedem;  sed  cum  a  Pasciiali  II  sedi  suae  re- 
stitutus,  Roma  Hierosolymas  rediret,  in  Si- 
cilia  obiit.  Posthaec  Gibelinus,  archiepisco- 
pus  Arelatensi.s,  a  R.  Pontifice  Hierosolymas 
legatus,  ibidom  oranium  votis  creatus  est 
patriarcha,  et  Ebremarus  accepit  ecclesiam 
Caesareensem  ^. 

Interim  novi  crucigerorum  exercitus  sub 
Stephano  Blesensi  ct  Guilielmo  Aquitaniae 
comitibus  aliisquo  ducibus  inOrientem  trans- 
ierunt;  sed  Turcarum,  et  etiam  Gi'aecorum, 
qui  continuasinsidias  Latinis  struebant,ar- 
mis  oppugnati,  parvo  numero  Hierosolymas 

>  Zonaras,/lnna/e.s; Eulhvm.Zigaben.Pa/Jopyia (%- 
tna/<ca.— 2  Guil,  Tviius,  i.'ll. 


pervenerunt.  Praestantiora  auxilia  tulerunt 
Veneti,  Genuenses,  Pisani  et  Norwegii,quo- 
rum  adventu  roborati  Balduinus  rex  etprin- 
ceps  Antiochenus  et  Edessenus,  Turcarum 
impetus  represserunt,  Acconem  seu  Ptole- 
maidem,  Tripolim,  Berytum,  Sidonem,  alia- 
que  loca  occuparunt.  Balduinus  rex  adver- 
susSaracenosFatimidas  usque  in  ^gyptum 
arraa  protulit.  Balduinus  II, an.  1118  prioris 
in  regnoHierosolyraitanosuccessor,res  chri- 
stianas  magna  fortitudine  defendit.  Veneti, 
Genuenses  et  Pisani,  fugata  classeTurcarum, 
portum  loppem  et  Tyrum  expugnarunt.  E- 
gregiam  quoque  operara  praestiterunt  cele- 
bres  Ordines  equestres  seu  religioso-milita- 
res,  occasione  cruciatarum  expeditionum 
instituti  '. 

28. 07'dines  equestr.  s.Ioannis  et  Templa- 
riorum — HoruraOrdinumequestriumofflcia 
universe  erant,  vias  a  latronibus  tutas  red- 
dere,  peregrinantibus  inservire  ,  adversus 
infideles  dimicare,  omnia  denique  ita  agere, 
quemadmodum  christianae  reipublicae  utili- 
tas  vel  necessitas  suadebat.  Illorum  priraus 
est  Ordo  Hospitalariorum  s.  loannis,  cuius 
haec  fuerunt  initia:  Amalphitani  (erant  Nor- 
manni)  quidara  mercatores ,  qui  negotium 
causa  in  Palaestinam  confluxerant,  post  di- 
raidiurasaeculi  praecedentis  a  califa yEgypti 
oblata  pecunia  irapetrarunt,  ut  in  vicinia  s. 
Sepulcri  raonasterium  Latinorum  et  valetu- 
dinariura  seu  hospitale  extruerentur  ad  su- 
scipiendos  infirraos  et  egenos  Christianos, 
qui  in  Terrara  sanctara  peregrinabantur. 
Quura  sacellum  huius  xenodochii  esset  di- 
catura  s.  loanni  Baptistae,  monachi  isti  dicti 
sunt  Hospitalarii  s.  loannis.  Capta  a  cruci- 
geris  lerusalem,  Gerardus,  fratrum  in  xeno- 
dochio  ministrantium  praepositus,  consen- 
tiente  Pontifice  Paschale  II ,  illud  ab  abba- 
te  monasterii  separavit,  et  una  cum  fratri- 
bus  se  tribus  consuetis  votis  raonasticis  sub 
Apostolicae  Sedis  protectione  obstrinxit. 
Raymundus  du  Puy,  anno  circiter  1120  Ge- 
rardi  successor,  fratribus  determinatam  re- 
gulam  praescripsit,  railites  etiam,  ad  defen- 
sioncm  Tcrrae  sanctae  contra  Saracenos,  in 
collegiurasuura  adraisit,etOrdinera,iara  raa- 
gno  fratrura  nuniero  largisque  donationibus 
auctum,  in  tres  classes  divisit,  an.  1130  ab 
Innocentio  Pp.  II  conlirraatas.  Harum  priraa 
complectebatur  equites,qui  operas  militares 
in  bcllis  sacris  praestabant;  secunda  sacer- 
dotes,  qui  functiones  sacras  peragebant;  ter- 
tia  fratres  ministrantes,  (lui  in  hospitiis  cu- 


'  Wilken  el  Micliaud,  llisUnre  des  Cruisadex. 


VSQVE   AD    INNOCENTIVM    III. 


rara  infirraorum  gerebant  vel  equites  in 
bello  coraitabantur.  Orclinisinsigne  erat  ve- 
stis  coloris  nigri,  candida  cruoe  insignita, 
eiusque  superior  prirao  niagister  ileinde  su- 
preraus  niagistor  appeliabatui'.  Hic  Ordo  a 
RR.  Pontiticibus  appi'obatus,  variisque  pri- 
vilegiis  ornatus.brevi  teiupore  et  numoro  et 
viribus  auctus  est  '. 

Eodem  fore  teraporo  Hugo  de  Paganis  a- 
liique  nobiles  Galli  instituerunt  Ordinora 
Toraplariorum.  lUi  an.  1118  coram  Patriar- 
cha  Hierosolvmitano  so  consuetis  tribus  vo- 
tis  monasticis  siraulque  otticio  pios  perogri- 
natores  contra  praedones  et  liostes  armis 
defendendi  obstrinxerunt.  Appellati  sunt 
Templarii  a  domicilio,  quod  Hierosoljmis 
prope  locum,  in  quo  fuerat  templum  Salo- 
raonicura,  accepenint.  Anno  1128,  petente 
patriarcha  Hierosolymitano,  synodus  Tre- 
censis  sub  Matthaeo  Albanensi,  Apostolicae 
Sedis  legato  ,  Ordinem  confirmavit,  firmara 
regulam  cum  obligatione  dimicandi  contra 
infideles  in  Palaestina  praescripsit,  et  habi- 
tum  albi  coloris  determinavit,  quem  habi- 
tum  postea  EugeniusPp.III  rautavit  in  pal- 
lium  candidum  cum  cruce  rubea  pro  equiti- 
bus;  fratres  quippe  plebeii,  militantes  vel 
arma  portantes,  pallia  atri  vel  cani  coloris 
deferebant.  Ordo  brevi  tempore  et  numero 
et  divitiis  mirura  in  raodum  crevit,  multis- 
que  annis  praeclara  fama  floruit  ^. 

29.  aS^.  Bernardus  —  In  Occidente  Ordo 
Cisterciensium,prioribus  huiussaeculi  annis 
institutus  ^,  sub  s.  Bernardo  tantum  decus 
tantaque  increraenta  sumpsit,  utis  quodam- 
modo  alter  Ordinis  istius  parens,  et  Cister- 
cienses  etiam  Bernardini  appellati  fuerint. 
Bernardus  an.  1091  Fontanis  in  Burgundia 
nobilibus  parentibus  natns,  a  teneris  pie  vi- 
xit;  an.  1113  monasterium  Cisterciense  in- 
gressus,  fratres  suos  multosque  alios  e  co- 
gnatis  et  claro  genere  oriundos,ad  idera  vi- 
tae  genus  attraxit;  cum  biennio  post  consti- 
tutus  esset  abbas  monasterii  Claravallensis, 
quamplurimi  ex  omnibus  regionibus  ad  eum 
confluebant,  sub  eius  regimine  victuri,  e 
quibus  plures  postea  ad  dignitatem  episco- 
palera  in  Gallia,  Germania,  Angliaetltalia, 
et  unus  sub  nomine  Eugenii  III  ad  ipsam 
Petri  cathedram,  evecti  sunt.  Bernardus  e- 
ximia  sua  pietate,  eruditione  et  eloquentia 
ingentem  nominis  faraam  per  totara  ecclesiara 
Latinam,  tantamqueapud  omnes  veneratio- 

1  Guil.  Tyrius,  De  he.llij  sacro;  Helyot,  Histnire  des 
Ordres  relig. ;  Verlot ,  Hisloue  des  chevaliers  de 
s}  Jean. 

2  Helyot,  loc.  cit.;  P.  du  Puy,  Histoire  des  Templiers; 
Wilker,  itera,  germanice.  —  •*  Vid.  p.  15. 


nera  et  auctoritatem  nactus  est,  ut  Pontifi- 
ces,  episcopi,  reges  et  principes  in  gravis- 
simis  negotiis  consiiia  eius  postularent  ^ 

1??.  Norberhis  Praemonstratensis  —  Eo- 
dem  tempore  canonicorum  Regularium  In- 
stitutum  instauravit  s.  Norl)ertus.  In  mul- 
tis  quippo  provinciis  canonici  a  prisca  disci- 
plina  doflcxorant;  deserta  vita  communi,  e 
boiiis  ecclesiasticis  separatira  et  sine  rcgula 
vivebant.  Phires  episcopi  eos  ad  pristiiiani 
rogulani  rcducere  conati  sunt;sed  ncrao 
nieliori  cum  successu  id  fecit  quam  Nor- 
bcrtus.  Is  an.  1082  Xanti  in  Clivia  natus, 
primo  subdiaconus,  pluriumque  ecclesiarum 
canonicus  et  Henrici  imperatoris  V  cap- 
pellanus ,  an.  1114  a  laxiori  ad  severio- 
rem  vitam  revocatus  est;  presbjter  factus, 
cum  perperam  clerum  patrium  ad  meliorem 
vitae  rationem  adducere  tentasset,  dimissis 
omnibus  dignitatibus  et  bonis  suis,  ex  au- 
ctoritate  Gelasii  Pp.  II  provincias  Galliae, 
poenitentiam  praedicans,  peragravit.  An. 
1120  a  Bartholomaeo  episcopo  Laudunensi 
evocatus  ad  canonicos  huius  ecclesiae  re- 
formandos,  deinde  cum  aliquot  clericis  sociis 
secessit  in  vallemnemorosam,Praemonstra- 
tum  dictam;ubi  habitum  album  emanu  Bar- 
tholomaei  susceperunt,  vitae  asceticae  et 
habendis  per  provincias  vicinas  sacris  con- 
cionibus  vacarunt.  Anno  sequente  Norber- 
tus  discipulis  suis,  iam  numero  auctis,  regu- 
lam  Canonicorum  Regularium  s.  Augustini 
observandam  proposuit;sed  cum  eorum  ofii- 
ciis,  quae  in  praedicatione  divini  verbi,  in 
conversione  infidelium  et  haereticorum,  in 
cura  animarum  et  in  studio  literarum  theo- 
logicarum  consistebant,  coniunxit  obligatio- 
nes  monasticas  ad  paupertatera  ,  obedien- 
tiam,  solitudinem,  silentium,  vilem  habi- 
tum,  abstinentiara  a  carnibus,  frequentes 
preces  et  lectiones  sacras.  Eodem  tempore 
tot  nobiles  feminae  ad  amplectendum  Nor- 
berti  institutum  erant  paratae,  ut  pro  eis 
etiam  monasterium  conditum  fuerit.  Paulo 
post  comes  de  Cappenberg  in  Westphalia 
arcem  ditionemque  suam  pro  monasterio,  in 
quo  Norberti  Institutum  observaretur,  de- 
dicavit.  Victoria  etiam,  quam  Norbertus  de 
Tanchelino  haeretico  eiusque  sectariis  in 
Brabantia  retulit,  ad  multiplicanda  Ordinis 
eius  monasteria  contuiit.  Maioraadhuc  in- 
crementa  Ordo  hic,  qui  a  loco  Praemonstra- 
to,  quem  primitus  incoluit  Praemonsira- 
tensium  fuit  appellatus  ,  in  Gallia  atque 
Germania  cepit,  postquam  an.  1126  ab  Ho- 


1  Villefore,  Vie  de  s.  Bernard,  1704  in-4;  Bolland. 
Acla  SS.  20  august. 


28 


EPOCHA    VII.    A   PONTIFICATV   S.    GRE60RII   VII 


norio  Pp.  II  fuisset  approbatus.  Eodem  an- 
no  s.  Norbertus,  quamvis  invitus,  a  Lotha- 
rio  imperatore  II  postulatus  est  ad  archie- 
piscopatum  Magdeburgensem,  qua  dignitate 
auctus,  niirum  in  modum  restituendae  pie- 
tati,  instaurandae  disciplinae ,  extirpando 
schismati  Petri  Leonis ,  de  quo  infra  dice- 
mus,  adlaboravit.  Obiit  an.  1134. 

Post  eius  obitum  Ordo  continua  incremen- 
ta  cepit ,  ita  ut  dimidio  huius  saeculi  XII 
fere  100,  et  an.  1344  ultra  600  virorum  et 
500feiuinarum  monasteria  numeraret.  Quae 
increraenta  partim  praestantiae  Instituti,vi- 
tam  monasticam  cum  cura  animarum  et  stu- 
dio  litterarura  utiliter  coniungentis,  partim 
constanti  severioris  disciplinae  conservationi 
tribuenda  videntur  '. 

30.  Innocentius  II  Poniifex  (an.  1 130) — 
Postridie  mortem  Honorii  Pp.  II,  xvi°  ca- 
lend.  mart.  1130  eventam,  in  eius  locum  in- 
vitus  constituitur  Gregorius  cardinalis  S. 
Angeli,  Romanus,  cuius  vita,  et  fama,  et 
aetas,  et  scientia  digna  summo  sacerdotio 
liabebatur,qui  nomen  Innocentii  II  assumpsit. 
Schisma  Petri  Leonis  —  Verum  eadem 
die  duo  Cardinales  cum  quadam  cleri  factio- 
ne  in  Apostolicam  Sedem  intruserunt  Card. 
Petrum  Leonis  sub  nomine  Anacleti  II  ; 
unde  triste  schisma,  quod  annis  fere  8  Ec- 
clesiam  perturbavit.  Antipapa  pecuniarum 
ex  ecclesiarum  spoliislargitione  plebem  Ur- 
bis  ita  corrupit,  ut  Innocentius  Pp.  factio- 
sis  resistere  non  valens,  vices  suas  commi- 
serit  Conrado  episcopo  Sabinensi  secesserit- 
que  in  Galliam.  Petrus  Leonis  datis  ad  chri- 
stianos  principes  litteris,  eos  sibi  conciliare 
conatus  est.  Partibus  eius  adhaeserunt  Da- 
vid  rex  Scotiae  et  Rogerius  dux  Apuliae  et 
Siciiiae,ab  antipapa  regis  titulo  auctus;cae- 
teri  vero  principes  Innocentio  II  obedierunt^ 
In  multis  etiam  episcoporum  sjnodis  anti- 
papa  Anacletus  II  reiectus,  Innocentius  ve- 
ro  legitimus  pontiiex  susceptus  fuit;  id  Hu- 
go  Gratianopolitanus  in  sjnodo  Aniciensi, 
episcopi  Germani  in  Wirceburgensi,  Galli  in 
Stampensi  effecerunt  ^. 

Ludovicus  VI  rex  Francorum,  auditis  iis, 
quae  Romae  acta  fuerant,  copiosam  syno- 
dura  coegit  apud  Stampas,  inter  Lutetiam 
et  Aureiiam,  an.  1130,  in  qua  Innocentius  II 
ceu  legitimus  Pontifex  agnitus  et  susceptus 


fuit.  Eodem  anno  Innocentius  ipsesynodum 
celebravit  apud  Clarum-montem,  in  qua  in 
Petrum  Leonis  seu  Anacletum  antipapam 
anathema  dixit.  Quemadmodum  a  Ludovi- 
co  rege  Francorum,  ita  etiam  ab  Henrico 
rege  Angliae  et  Normanniae  apud  Carnotum 
obedientiae  ac  reverentiae  testimoniis  hono- 
ratus  fuit  Innocentius  II '.  Deinde  Pontifex 
cum  cardinalibus  et  s.  Bernardo  profectus 
est  ad  Lotharium  II  regem  Germaniae,  a 
quo  xi°  calend.  april.  1131  in  civitate  Leo- 
dio  honorificentissime  exceptus  est.  Habita 
illic  synodo  ,  antipapam  Anacletum  rursus 
excommunicavit;  Lotharium  regem  ad  de- 
fensionem  Ecclesiae  et  Urbis  excitavit,  eique 
coronam  imperialem  proraisit.  Lotliarius 
pontifici  auxilium  spopondit. 

Innocentius  in  Galliam  redux,  xiv°  calend. 
novembr.copiosam  sjnodum  habuit  Rhemis, 
in  qua  antipapa  Anacletus  iterum  daranatus 
et  17  canones  conditi  sunt  ^.  Tunc  in  ple- 
naria  sjnodo  Rherais  congregata  B.  Go- 
deardura,quem  Gothardum  vulgo  appellant, 
Episc.  Hildesheimensem  in  Saxonia  inter 
Saiictos  honorari  praecepit  ^.  Anno  1132 
Innocentius  e  Gallia  in  Italiam  rediit.  A 
Lothario  Romam  reductus,  pridie  nonas  iunii 
cum  solemni  ritu  imperatorera  coronavit^. 
Verura  Lothario  Roma  digresso  rursus,  ope- 
ra  Rogerii  regis  Siciliae,  schismatica  factio 
in  Urbe  praevaluit.  Innocentius  II  secessit 
Pisas,  ubi  an.ll34  in  frequenti  episcoporum 
synodo  anathema  in  Petrum  Leonis  eiusque 
fautores  renovavit  ^ 


'  P.olland.  Acla  SS.  6  iun. ;  A.  Miraeiis,  Chronicon 
J'raemuiislral.\  l.e  l*eig{;,  litbliotheca  Prueiiwiistrat. 

"  Arnuipl).  Sagiens.,  IJe  sclimnale  urlo  poslllonorti 
II  (le.cessum;  Annalista  Saxo:  Baronius  et  Fagi,  ad  an. 
1130. 

3  Annalisla  .Saxo;  Lal.hc,  Concil  t.  X,  p.  971-72. 


'  Labl)e,t.X,p.  987,  etArnold.  Vilus.Dernardi,  I.  II. 
Eriant  qui  post  Petruni  diaconum  (Cliron.  Casin.l.i) 
asserunl,  Innocentium  II  in  synodo  Leodien.<i  Lolhario 
restiluisse  investituras  per  annulum  et  baculum;  con- 
stat  enim  e.\  Arnoido  {ibidem)  Pontificem  importunis 
Lotharii  de  bac  re  i^recibus  restilisse,et  s.  Bernarduin 
magna  animi  fortitudine  aiidaciani  regis  conipescuisse. 
—  CtSandini  Disputat.,  De  falsa  Si/iiodosuh  Hadria- 
110  I  circa  ius  elKjendiRomannmPontijice.m.ei  inve- 
stiluras  concedendi  Episcopis;  Dispp.  Iltstor.  ad  Vitas 
RR.  PP.  etc,  Ferrariae  1755. 

"-  Lahbe,  loc.  cit.  p.  979. 

3  Abbas  Benedictinus  in  coenohio  Altaliensi,  an.  998, 
sexagenarius,  sublevatus  ad  maiorem  dignilatem  epi- 
scopalem.  Obiit  die  4  maii  an.  1038.  Bolland.  ad  diem 
5  niai. 

■•  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  1133.  E  diploraale,  quod 
extal  ap.  Baronium  ad  an.  cit.  §  3,  et  ap.  Labbeum,  I. 
X  Cnncil.  p.  910,  apparet,  lum  Jnnocentium  Lolliario 
tradidisse  allodium  Coniitissae  Malhildis  in  eas  condi- 
liones,  ut  vectigal  100  lihiarum  argenti  quotannis  sibi, 
siiisque  successoribus  persolveret,  utque  post  eius  o- 
biluin  proprietas  et  tus  ad  dominium  S.  liomanae 
Ecclesiae  cum  tnteijrilate  alisque  diminulione  ct  mo- 
lestia  reverlerelur.  —  .Allddiiiin  .M.illiildis  coniiilecle- 
hatur  partcm  inagnam  Ducalus  Manluani .  Parmensis, 
Regicnsis,  .Miitincnsis,  oiiincmquc  r.arrcronianam. 

■'  Labhc,  loc.  cit.  p.  990. 


VSQYE    AD    INNOOKNTIVM    III. 


29 


Practor  alio.^  s.  Bernardus  praeolarissi- 
niara  operani  oxtirpaiulo  schismati  praesti- 
tit;  Mediolaiiensos,  Ciiiilielnuiin  diiceni  A- 
quitaniae  aliosqne,  qui  aliqnandiu  anti[)a- 
pae  adhaeserant ,  ad  Innocentii  II  ohedion- 
tiam  pcrduxit.  Tandoni  anno  II08  Petrus 
Leonis  subita  morte  sublatus  est.  In  eius 
quidem  looum  sohismatici  consilio  Rogerii 
regis  subrogarunt  cardinalcm  Gregorium 
sub  nomine  Victoris  IV;  sed  hic  tertio  post 
mense  opera  D.  Bernardi  ad  ohedientiara 
Innocentii  II  conversus  fuit;  ex  quo  tem- 
pore  schisraa  collapsura  est  K 

Tranquillitate  in  Urbe  restitnta,Innocen- 
tius  Pp.  totus  in  ecelesiastica  negotia  incu- 
buit,  legatosque  in  divorsas  regiones  desti- 
navit.  Rogerio  Siciliae  regi,  schisraatis  fau- 
tori,  prirao  Lotharii  deinde  propria  armaop- 
posuit;  postea,  eum  vcniam  petentem  in  gra- 
tiara  suscepit  et  regno  Siciliae  investivit  -, 
eiusque  liliis,  uni  ducatum  Apuliae ,  alteri 
principatum  Capuanum  in  feuda  contulit  ^. 
Alia  huius  Pontificis  gesta  infra  indica- 
bimus. 

31.  Reriim  status  in  Gallia,  Anglia  et 
Hispania — Magnum  Innocentio  II  nego- 
tium  facessivit  Ludovicus  VII,  quian.  1137 
patri  suo  in  regno  Galliaesuccessit.  Etenim 
an.  1140  post  obitum  Alberici  archiepiscopi 
Bituricensis  dissensio  orta  est  inter  canoni- 
cos  huius  Ecclesiae  de  eligendo  successore, 
alii  Petrum  de  Castro,  alii  Cadurcum  prae- 
ferebant.  Cum  autem  Petrus  fuisset  electus, 
Cadurcus  appellavit  regera.  Petrus  Romam 
profectus,  a  Pontitice  ipso  ordinatus  est. 
Rex  vero  iratus,  Petrum  regni  introitu  in- 
terdixit.  Innocentius  Pp.,  ne  hociunioris  re- 
gis  facinus  in  detrimentum  libertatis  eccle- 
siasticae  cederet,  eum  interdicto  ecclesia- 
stico  subdidit.  Alia  audax  rex  ecclesiasti- 
cae  libertati  et  iuri  contraria  perpetravit.  S. 
Bernardus  omnia  tentavit,  ut  eum  ad  me- 
liorem  mentera  revocaret.  Tandem  an.  1143 
Ludovicus  cura  Coelestino,  Innocentii  suc- 


1  S.  Bernard.  Epist.  317;  Orderic.  Vital.  Hist.  eccl. 
I.  3;  Falco,  Chromcon. 

2  InEpistola  ad  eundein  Rogeriiim,  apud  Labbet.  X, 
el  apud  Harduinum  l.  VI,  Innocentius  scribit:  «Regnura 
Siciliae.quod  utiqne,  proutin  anliquis  referturhistoriis, 
regnum  tuisse  non  dubiura  est,  libi  ab  anlecessore  no- 
slro  (Honorio  11)  concessum,  cum  inlegrilale  bonoris 
regii  et  dignitale  regibus  pertinenle,  excellenUae  tuae 
concedimus;  et  Apostolica  auctoritale  confirmamus » .Ad 
rem  Baronius,  ad  an.  1139,  §  11  ,  subdit:  «Ne  videre- 
lur  probare  ct  confirraare,  quod  lecisset  anlipapa,  ad 
conferendam  Bogerio  regiam  dignitalem  usum  se  e- 
xemplo  praedecessoris  Honorii  Pp  ,  qui  insignierat 
eumdem  Bogerium  lituloDucis,  professus  est  Innocen- 
tius  in  Diplomate  a  se  dato  » . 

■'  Falco,  Chroii.  cil. 


cessore  ,  pacem  iniit,  ab  interdicto  absolu- 
tus  cst,  et  ad  expianda  iuventutis  suae  de- 
licta,  s.  Bernardi  hortatu,  expeditionem  ia 
Palaostinara  suscepit  '. 

In  Anglia  Stephanus  rex,  qui  Henrico  I 
avunculo  suo  snccessit,  quamvis  se  liberta- 
tem,  iurisdictionera,  consuetudines  et  bona 
ecclesiastica  conservaturum  iurasset,  toto 
fere  regni  sui  terapore  (1135-1154)  eccle- 
siarum  statum  perturbavit,  earum  thesau- 
ros  diripuit,  possessiones  occupavit,  digni- 
tates  indignis  tradidit,  episcopos  vexavit  ^. 

In  Hispania  vero  principes  christiani  ad- 
versus  Mauros  prospere  certarunt,  pluri- 
mas  civitates  eis  eripuerunt,  totumque  il- 
lorum  imperium  in  Hispania  delevissent,  si 
inter  se  ipsos  fuissent  magis  concordes.  Cum 
Alphonsus  I  rex  Aragoniae  etNavarraean. 
1134  sine  filiis  occubuisset,  orta  est  dissen- 
sio;  Navarrenses  sibi  regem  elegerunt  San- 
ctiumlV;  Aragonenses  vero  Ramirum  Al- 
phonsi  fratrem,  0.  S.  B.  monachum,  regem 
crearunt  e  dispensatiune  Innocentii  II.  Po- 
stea  Ramirus  filiam  suam  Petronillam  Rai- 
raundo,  eomiti  Barcinonensi,  in  coniugem 
regnumque  Aragoniae  in  dotera  concessit, 
et  ad  priscum  suura  coenobium  regressus 
est^. 

In  Lusitania  Alphonsus  coraes  ,  deinde 
rex  ,  prospero  etiam  marte  adversus  Mau- 
ros  dimicavit;  an.  1139  quinque  eorum  re- 
gulos  debellavit,  et  post  plures  alias  civita- 
tes  an.  1147  Olisipponem,  totius  Lusitaniae 
urbem  nobiiissiinam,  in  suam  potestatem 
redegit. 

In  omnibus  porro  Hispaniae  ac  Lusita- 
niae  civitatibus  atque  provinciis,  a  Mauro- 
rum  iugo  liberatis  ,  Religio  christiana  re- 
stituta  fuit,  refloruitque. 

32.  Petrus  AbaeJardus —  His  ipsis  tem- 
poribus  disceptationi  causam  dedit  Petrus 
Abaelardus,  inter  scholasticos  huius  aetatis 
celeberrimus,  ita  ut  ad  eum  audiendumnon 
tantum  e  Gallia,  sed  e  Belgio  etiam,  Ger- 
mania  et  Anglia  discipuli  Parisios  conflue- 
rent.  Verum  Abaelardus  magis  secundum 
dialecticos  conceptus  quam  secundum  ss. 
Scripturarum  efl^ata  et  Patrum  sententias 
de  dogmatis  disputans,  in  varios  irapegit 
errores,  adeo  ut  s.  Bernardus  de  eo  scri- 
pserit:«Cum  de  Trinitate  loquitur,  sapit  A- 
rium  ;  cum  de  gratia,  sapit  Pelagium ;  cum 

'  Baronius  et  Pagi,  ad  an.  1140-13. 

■^  Guil.  Malmesbur. //is/or.  1.  VIII;  Guil.  Neubrig. 
Hmt.  1.  I. 

:i  Orderic.  Vilal.  Hislor.  1. 1;  Guil.  Neubrig.  ,  Hist.  . 
II;  Robert.  de  Monte,  Chron.  ad  an.  1160. 


30 


EPOCHA   VII.   A   PONTIFICATV   S.    GREGORII    VII 


de  Persona  Christi  sa.pit  Nestorium  ^  ».  A- 
baelardus  multiplicis  erroris  accusatus,  an. 
1121  ad  Sj^nodum  Suessionensera  coram  A- 
postolicae   Sedis  legato  evocatus  fuit,  ex 
mandato  synodi  librum  suum  de  ss.  Trini- 
tate  in  ignem  coniecit,  et  s.  Athanasii  sym- 
bolum  recitavit.  Post  aliquot  annos  disce- 
ptatio  recruduit.S.Bernardus  aliique  varios 
et  supinos  errores,  e  libris  Abaelardi  excer- 
ptos,  ei  obiecerunt,  inter  quos  numerantur 
sequentes  :  Patrem  esse  plenam  potentiam, 
Filium   quandam   potentiam  ,  Spiritum  S. 
nullam  potentiam;  Deum  non  nisi  id  facere 
posse,  quod  reipsa  facit;  Christum  Deum  et 
hominem  non  esse  personara  in  Trinitate; 
Spiritum   S.   esse  animara  mundi;  non  cul- 
pam,  sed  poenam  tantum  peccati,  ab  Ada- 
rao  commissi,  ad  posteros  propagari;  homi- 
nem  posse  libero  suo  arbitrio,  sine  divina 
gratia,  bonum  velle  et  operari ;  horainem 
propter  opera  nee  meliorem  nec  peiorem 
fieri;  nullura   peccatum  committi  concupi- 
scentia,  delectatione,  et  ignorantia,  sed  solo 
consensu  et  contemptu  Dei.  Quum  an.  1140 
in  copiosa  synodo  Senonensi,  adstante  A- 
baelardo,  capitula  e  libris  eius  excerpta  le- 
gebantur,  is  Apostolicam  Sedem  appellavit. 
Quapropter  sjnodus  a  persona  quidem  iu- 
dicanda  abstinuit,  errores  tamen  eius  con- 
demnavit,  et  Innocentium  Pp.  II  de  omni- 
bus  certiorem  reddidit.  Pontiiex  sententiara 
Seuonensis  sjnodi  confirmavit,  et  Abaelar- 
dum  custodiae  mancipari  eiusque  scripta 
flammis  tradi  iussit.  Tunc  Abaelardus  hor- 
tatu  Petri  Mauritii,  abbatis  Cluniacensis, 
errores  suos  correxit,  et  a  Pontifice  acce- 
pit,  ut  reliquum  vitae  suae  in  coenobioClu- 
niacensi   transigeret,  et  emendatus  atque 
poenitens  ibi  anno  1142  obiit  ^ 

33.  Arnaldtcs  Brixiensis  —  Maiores  tur- 
bas  excitavit  Arnaldus  Brixiensis,  qui,  refe- 
rente  Ottone  Frisingensi,  auctore  coaevo  ^, 
crat  «  singularitatis  araator,  novitatis  cu- 
pidus,  cuiusmodi  honiinum  ingenia  ad  fa- 
bricandas  haereses,  scliismaturaque  pertur- 
bationes  sunt  prona  ».  Rcvora  Baronius  •* 
eura  appellat  «politicorura  haereticorura  i^a- 
triarcham  atque  principera  ».  Hic  igitur, 
annoll38  pervcrsos  errores  propagare  coo- 
jjit;  clericis,  episcopis  ipsique  Pontifici  in- 
fensus  atque  monachorum  persocutor,  con- 

1  Epiai.  102  ad  Guidoncm. 

2  Baron.et  Pagi,/! «««/., Petnis  Cluniacens.  Episi.il , 
I.  IV ;  l.abbe  ,  Cnnctl.  l.  X,  p.  885  el  1018;  Dispulalm 
adversux  Abaclardum  in  liibliolk.  Cislerciens.  t.  III; 
Nalal.  Ale.\an(lr.  Uist.  eccl  diss.  VII  iu  saec.  XI  el  XII. 

■•  l)e  Gesiis  Friderici. 
*  Annal.  ad  an.  1141,  §  3. 


tra  eos  omnes  declamavit,  contenditque, 
proprietates  a  clericis,  regalia  ab  episcopis 
et  bona  immobilia  a  monachis  illicite  pos- 
sideri;  ea  omnia  esse  imperantium  civilium 
et  ab  eorum  beneficentia  in  usura  laicorum 
cedenda;  clericos  et  raonachos  e  solis  deci- 
mis  et  fidelium  oblationibus  vivere  debere. 
Accusabatur  praeterea,  quod  non  recte  sen- 
tiret  de  sacramento  Altaris  et  de  baptismo 
parvulorum.  Arnaldus  perversis  suis  decla- 
mationibus  ecclesiam  Brixiensem  graviter 
turbavit,  laicosque  contra  clericos  et  mo- 
nachos  excitavit.  Anno  1139  in  concilio  La- 
teranensi  II  ab  Innocentio  Pp.  daranatus, 
confugit  in  Galliam;  sed  ibi  s.  Bernardi  lit- 
teris  exagitatus,  in  Italiara  regressus  est. 
Anno  1 145  in  ipsara  Urbera  Romara,  in  quam 
perversa  eius  dograata  iam  penetraverant, 
venit  populumque  in  Pontificem  et  clerum 
concitavit,  docens,  Romano  Pontifici  solum 
ecclesiasticum,  non  vero  temporale  regimen 
competere,  capitolium  esse  restaurandura, 
dignitatem  senatoriam  renovandam,  vete- 
rem  denique  reipublicae  forraam  resusci- 
tandam.  Arnaldus  tantas  seditiones  in  Urbe 
Roraa  excitavit,  ut  Pontifices  frequenter  ex 
ea  aufugere  cogerentur,  cardinales  aliique 
inhoneste  tractarentur  ,  domus  et  palatia 
splendida  diruerentur.  Tandem  an.  1155 
iussu  Friderici  iraperatoris  interceptus ,  a 
Petro  Urbis  Roraae  praefecto  Arnaldus  ad 
rogum  condemnatus  fuit '.  Seditiosa  eius  do- 
gmata  suorum  sectariorum  turbas  maxime 
Romae  saepius  concitarunt. 

34.  Conciliutn  Lateranense  Il^generale 
X{an.  1139) — Interea  InnocentiusII  ad  ex- 
scindendasschismatisPetri  Leonis  reliquias, 
ad  condemnandas  haereses  et  ad  restituen- 
dam  ecclesiasticam  disciplinam,  concilium 
generale  Romae  indixit,  quod  est  Lateranen- 
se  II  et  oecumenicura  X.  Coeptum  illud  esl 
initioaprilis  1139.Coavenerunt  episcopi  cir- 
citer  1000,  quibus  Pontifex  ipse  praesedit. 
Post  orationem  Innocentii  de  Petro  Leonis 
eiusque  scliismatc,  Patres  omnes  dixerunt, 
«quodcuraque  ilio  (Petrus  Leonis)  statue- 
rat,  destruimus,  quoscuraque  exaltavorat, 
degradamus,  quotquot  consecraverat,  depo- 
nimus  ».  Proinde  Pontifex  episcopis  in  schi- 
sraat(!  ordinatis,  qui  concilio  intererant,epi- 
scopatus  insignia  ademit.  Praeterea  editi 
sunt30  canones,  vigesimo  tertio  daranantur 
sectatores  Petri  de  Bruis  et  Arnaldi  dc  Bri- 
xia:  trigesimo  illegitiraae  declarantur  or- 
dinationes  factae  a  Petro  Leonis  aliisque 

^  Oito  Frisingens.  Gesta  Friderici,  I.  If;  Gunlerus  Li- 
gur.  /'ocHia/rt. 


VSQVE    AD    INNOCENTIVM    III. 


31 


sohisraaticis  et  haereticis:  reliqui  canones 

ad  alias  disciplinao  partes  pertinent,  ct  in- 

ter  alia  iniperant,  ut  sinioniace  ordinati  offi- 

cio  priventur;  nihil  detur  pro  beneticiis  aliis- 

ve  rehus  sacris  ;  nullus  recipiat  excommu- 

nicatos  a  suis  episcopis;  clerici  ab  episcopis 

otficii  sui  admoniti  et  se  emendare  nolentes, 

heneliciis  ecclesiasticis  priventur;  bona  cle- 

ricorura  morientium  non  diripiantur;  cleri- 

ci  sacris  Ordinibus  insifrnili  uxoves  aut  con- 

cubinas  habentes,  ab  officio  et  beneficio  ar- 

ceantur,  et  nemo  raissas  eorum  audiat;  san- 

ctiraoniales  non  nubant;  raonachi  aut  cano- 

nici   regulares  non   vacent   studiis   legum 

teraporalium  aut  medicinae;  clerici,  mona- 

chi,  peregrini.  mercatores  et  rustici,  eun- 

tes  et  redeuntes,  omni  tempore  securi  sint; 

trewga  Dei  ab  omnibus  observetur;  usurarii 

habeantur  infames,  et  nisi  resipiscant,  se- 

pultura  christiana  careant:  milites  in  nundi- 

nis  e  condicto  non  congrediantur;  nerao  be- 

neficia  ecclesiastica  sibi  haereditario  iure 

vindicet;  filii  presbyterorum  ad  sacrum  rai- 

nisteriura  non  admittantur,  nisi  in  coenobiis 

aut  canonicis  religiose  fuerint  conversati; 

nerao  beneficia  e  raanu  laici  accipiat;  cano- 

nici  intra  3   menses,  secundura  sanctiones 

patrum,  ad  ecclesiam  vacantem  nominent 

episcopum  ,  et  ab  electione  non  excludant 

viros  religiosos '. 

35.  Synodus  Aniiochena  et  Herosolymi- 
tana — Idem  Pontifex,  Innocentius  II,  Albe- 
ricura  episcopura  Ostiensem  legavit  in  Sy- 
riam  ad  cognoscendam  causam  Rodulphi, 
sedis  Antiochenae  invasoris.  Legatus  anno 
ll42Antiochiaecum  12  episcopis  synodum 
habuit,  inquaRodulpho  deposito,patriarcha 
ordinatus  fuit  Aimericus  ^.  Alteram  synodum 
idem  legatus  indixit  Hierosolymis,  in  qua 
actum  est  de  iis,  quae  praesenti  tempori 
convenire  videbantur.  Huic  synodo  adfuit 
etiam  catholicon  seu  patriarcha  Arraeno- 
rura,  qui  cura  legato  Pontificis  et  episcopis 
praesentibus  contulit  de  iis  doctrinae  arti- 
culis,  in  quibus  Armeni  errare  videbantur, 
et  in  multis,  inquit  Guilielmus  Tyrius,  cor- 
rectionem  promisit^.  Biennio  post  idem  pa- 
triarcha  eiusque  episcopi  legatos  miserunt 
Romam,  ut  R.  Ecclesiam  interrogarent  de 
nonnullis  de  quibus  inter  se  et  Graecos  lis 
erat.  Eos  Eugenius  Pp.  III  an.  1145  Viter- 
bii  excepit  et  diligenter  instruxit.  Illi  autem 
ecclesiarum  suarum  nomine  obedientiam 
R.  Pontifici  professi ,  in  Orientem  regressi 
sunt  *. 

1  Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  999. 
2|bid.  p   10-26. —  3  L.  XV,  c.  15. 
*  Olto  Frisingens.  Chron.  1.  VII,  c.  3-2. 


30.  Caelestinus  II Pontifex(an.lU3)— 
CuraInnocentiusII,tertio  postquam  Romam 
redierat  anno  1143,  viii"  calendas  octobris 
obiisset,  Cardinales,  populo  Romano  accla- 
mante,in  Romanura  Pontificemconcorditer 
elegerunt  post  tres  dies  Guidonem  Hetru- 
scum,  presbyterum  cardinalera,  qui  noraen 
Caelestini  II  assurapsit '.  Is  pacem  cum  Lu- 
dovico  VII  rege  Francorum  iniit  ^;  Henri- 
cum  episcopum  Wintoniensem  legatum 
suum  in  Anglia  constituit,  qui  eodem  anno 
Londini  synodum  habuit  contra  eos,  qui  ec- 
clesias  vel  coemeteria  violarent  aut  violen- 
tas  raanus  in  clericos  vel  monachos  iniice- 
rent;  synodus  absolutionem  ab  istis  crimini- 
bus  R.  Pontifici  rei?ervavit.  CaeIestinus,post 
5  menses  pontificatus,  et  13  dies.,  viio  idus 
martii  1144,  vita  excessit. 

Ab  hoc  Pontifice  incipiunt  vaticinationes 
de  RR.  Pontificibus  usque  ad  mundi  finem 
sessuris,  quae  vaticinationes  s.  Malachiae, 
hoc  terapore  archiepiscopo  Armachano,  ad- 
scriptae  sunt.  Verum  viri  doctissimi  Baro- 
nius,  Spondanus,  Bzovius,  Raynaldus,  alii- 
que  nuUam  istarum  vaticinationum  ratio- 
nemhabuerunt,et  passim  critici  eas  reiiciunt. 
Accedit,  quod  s.  Bernardus,  s.  Malachiae  fa- 
miliaris,  cuius  vitam  conscripsit  aliasque 
minoris  momenti  vaticinationes  retulit,  ne 
minimam  quidem  de  istis  mentionem  faciat^. 

1  Caelestinus  II,  in  Epial.  ad  Chiniacns.  (ap.  Labbe 
t.  XConci/.  p.  1031  et  Haiduin.t.  VI.  part.II.p.  1-231).— 
Ilaque  Panvinius,  priraura  papam  creafum  sine  vllo  po- 
puli  interventu  C.aelestiniim  dicit.  Populiim  enim ,  ut 
idem  Panvinius  {Aniiot.  ad  Platin.  p.  151i  ac  .Sigonius 
{de  retjn.ltal.l.  10  ad  an.  1143)  tradunt,  Pontificiorum 
iure  curaitiorura,  cuiiis  a  primis  temporibus  particeps 
fuerat,  Innocenlius  II  spoliaveral.  Attamen  Otto  Frisin- 
gens.  (1.  7,  c.  31  )  in  electione  Eugenii  III  scribit,  eum 
cvmmuni  voto  Cleri  et  populi  electum;  ex  quo  appa- 
reret ,  popuium  ad  electiouera  PontificiS  rursus  admis- 
sum  esse.  Ast  semper  Clerus  praesente  populo  Romano, 
qui  assensum  non  suffragium  prestabat.Romanos  Pon- 
lifices  usque  ad  saec.XI  ele.xit.Ex  quo  tempore  propter 
muititudinem  clericorum  et  periculum  dissidii  in  ele- 
ctione  primariis  presbyteris  et  EpiscopisRomae  propin- 
quioribus  ius  eligendi  Romanura  Pontificem  delatum 
fuit.  be  hisce  rebus  aclura  cuni  sermo  fuit  etiam  de  im- 
peratoribus,  qui  prirao  vocati  ut  curarenl  ordine  ele- 
ctionera  Pontificis  fieri,  postea  ita  se  immiscuerint , 
ut  sibi  adsciscerent  quoque  ius  approbalionis  elecli. 
Vid.  pp.  125,  1 37,  143,  22-2,  UG,  283,  28  i,  28.5,  et  alibi 
passim  t.  Ii/i.s<or.  huius,  nec  non  p.12,  t.II.— "- Vid.p.29. 

3  Cf  Papebroch.  Conatux  hist.  diss.  41;  Moreri ,  Di- 
ction.  hist.  art.  Malach.—En  varia  ex  argumentis  quibus 
vaticinationem  quae  s.  .Malachiae  attribuitur,  critices 
reiiciunt;  1°  Quia  ArnoldusWion,qui  vixit  an.Ch.  1595, 
post  s.Malachiara  450,  affirraat,eam  ab  se  primum  excu- 
sam,  nec  dicit  unde  acceperit;  2°  Kullus  Scriptor  cooe- 
vus,  merainitdeea;3°Octopseudopontifices  ibi  inserun- 
tur  Pontificibus  legitimis,  et  duo  tantum  (Mcolaus  V,  et 
Clemens  \\\)  Antipapae  nomine  notantur;  i°  Peccat 
vaticinalio  contraChronologiam;  siqiiidem  pseudo-pon- 
tifices  Victor  IV,  Paschalis  lll,  Caliistus  III  praeponun- 
tur  Alexandro.IIl  qui  anle  ipsos  Pontifex  fuit;  et  Cle- 


32 


EPOCHA    VII.    A   PONTIFICATV   S.    GREGORII   VII 


37.  Lncius  II  Pontifex  {an.  1144)— Tri- 
bus  diebus  post  Caelestini  II  mortem,v°iclus 
martii  Ecclesiae  regimen  demandatum  fuit 
Lucio  II,  Bononiensi,  e  canonico  regulari 
Cardinali  cancellario,  antea  appellato  Ge- 
rardo  Caccianimico.  Is  Ecclesiae  Toletanae 
in  Hispania  primatum  confirmavit^;legatos 
accepit  ab  Alphonso,  rege  Lusitaniae,  qui 
regnum  suura  Apostolicae  Sedi  cum  annuo 
censu  4  unciarum  auri  obligavit^;  cum  ve- 
ro  rebelles  Romanos,  ab  Arnaldistis  excita- 
tos,  reprimere  conaretur,  v°  calendas  mar- 
tias  1145  occubuit,  ictu  lapidis,  ut  fertur, 
in  seditione  percussus,  cum  menses  11  et 
dies  14  functus  esset  munere  Pontificali. 

38.  Eugenius  III  Pontifex  {an.  1145) — 
Dieiii"  cal.  martii  Pontifex  creatus  est  Eu- 
genius  III,  antea  Bernardus,  patria  Pisanus, 
monasterii  s.  Anastasii  Ordinis  Cisterciensis 
in  Urbe  abbas,  D.  Bernardi  Claravallensis 
discipulus.  Is  tertio  post  die,  quam  electus 
fuerat,  sibi  ab  Arnaldistis  metuens,  cum 
Episcopis  et  Cardinalibus  nocte  profugit  ad 
coenobium  Farfense,positumin  Sabinisquin- 
to  et  vigesirao  ab  Urbe  milliario,  ubi  iv"  no- 
nas  raartii  Pontifex  consecratus  est.  A  coe- 
nobio  Farfensi  transiit  ad  Civitatem  Castel- 
lanam,  atque  inde  Vitorbium.  Post  8  men- 
ses,  Romam  demigravit,  ope  Triburinorum 
railitum  seditiosis  in  Urbe  repressis,  eorura- 
que  patricio  lordane  excomraunicato,  anno 
1147  propter  novos  seditiosorura  turaultus 
se  contulit  in  Galliam,  ubi  honorifice  exce- 
ptus  est  a  Ludovico  VII;  Parisiis  synodura 
indixit  in  causa  Gilberti  Porretani,  episcopi 
Pictaviensis,  qui  eruditione  haud  vulgari 
praeditus,  sed  dialecticis  subtilitatibus  ni- 
mium  deditus,  deitatem  seu  essentiam  divi- 


mens  VII,  Benedictus  XIII  et  Clemens  VIII  collocantur 
anle  Urbanum  VI,  qui  oos  praccessil. 

(jonlictn  crefjitiir  proplietia  an.  1590,  tempore  Ponli- 
ficaiium  Comitiorum,  a  lauloribus  Card.  Simoncelli, 
quem  designaruiit  hac  voce.-  De  aiitiquitate  Urbis;  si- 
quidem  eius  jialria  erat  Urbs  vpAus.  Itaquecum  facile  lit 
veriim  esse  vatem  de  rebus  praelerilis,  vaticinatio  illa 
lacile  aptatur  Ponlificibus,  qui  an.  1590  et  Cregorium 
XIV  praecesseriinl. 

'  Eiiist.  3  et  4. 

2  Baluz.  Mtscell.  I.  II,  p.  220;  Mansi,  Cimcil.  l.  XX,  p. 
61.-).  —  Repna  Kcclesiae  Romanae  tiibiilaria  recenset 
Cretserus  (libr.  Ile  munificeiilia  Priiiripuni  in  Sedem 
Apostoliciim,  c.  1 1,  p.6i-3,  t.  VI):  Riisciae,  Croaliae,  Dal- 
matiae,AraKoniae,  Hispaniae,Mlia,  Daniae,  Galliae,  l'or- 
tupalliae,  Angliae,  Hiberniae,  Scoliae,  Pidoiiiae,  Hwn- 
Rariiie  ,  Boemiae,  Siieciae,  Norvegiae,  Sardiniae,  Sa- 
xoniae,  Urbem  praelerea  Tarraconensem  a  Berengario 
comile  Romanae  eidem  Ecciesiae  olim  doiialam,  Kpi- 
scopalum  insiijier  Bambergensem,  Iliicaliis  Apiiliae, 
Calabriae,  Siciliae,  Priiicipatum  Capuae,  Imperium  Ro- 
m:iiiiim.  Vide  Thomassin.  Vet.  el  nova  Eccle.<i.  duici- 
pliti.,  part.  3,  I.  I,  c.  32. 


nam  aDeo  et  a  personis  divinis  ita  distingue- 
bat,  ut  essentiara  divinam  non  ipsum  Deum 
esse  diceret,  neque  naturara  sed  personam 
tantum  Verbi  incarnatam  assereret.  Gilber- 
tus  a  D.  Bernardo  pressus,  quasdara  asser- 
tiones  reprobavit,  alias  emollivit;  Pontifex 
causara  remisit  ad  pleniorem  synodum  an- 
no  sequente  (1148)  Rherais  celebrandara. 
ConveneruntadhancsynoduraeGallia,Ger- 
raania,  Anglia  et  Hispania  episcopi  et  abba- 
tes  araplius  1000,  quibus  praeseclit  Pontifex 
ipse.  In  ea  erroribus  Gilberti  damnatis,  edi- 
ta  est  fidei  forraula,  cuius  suraraa  haec  est: 
«  Crediraus  simpliciter,  naturam  Divinitatis 
esse  Deum  et  Deum  esse  Divinitatem;Deum 
esse  sapientem  ea  sapientia,  quae  est  ipse 
Deus;  raagnura  ea  magnitudine,quae  est  ip- 
se  Deus...  Dura  de  tribus  personis  loquimur, 
ipsas  unura  Deura,  unam  divinara  substan- 
tiara  esse  fateraur.  E  converso  dura  de  uno 
Deo,  una  divina  substantia  loc[uiraur,  profi- 
teraur,  ipsura  unura  Deura,  unara  divinara 
substantiara  esse  tres  personas...  Credimus, 
ipsara  Divinitatera,  sive  substantiam  sive 
naturam  divinam  dicas,  esse  incarnatam  in 
Filio  ».  Gilbertus  se  Pontificis  et  synodi  sen- 
tentiae  subiecit.  Praeterea  editi  sunt  17  ca- 
nones,ad  disciplinatn  ecclesiasticam  spectan- 
tes  '.  Absoluta  synodo  Eugenius  III  trans- 
iit  Treviros.  Illic  quum  per  viros  eruditos 
inquiri  iussisset  de  sanctitate  et  visionibus 
s.  Hildegardis,  virginis  et  abbatissae,  spiri- 
tura  eius  probavit,  eamque  ad  humilitatem 
et  ad  conscribenda  quae  sibi  a  Domino  re- 
velarentur,  hortatus  est  ^.  Anno  1149  Ro- 
mam  redux,  propter  seditiosorum  tumultus 
tertio  ex  urbe  discessit.  Deinde  pace  cum 
Roraanis  facta,  Urbera  ingreditnr  ,  ibique 
cura  ois  anno  (1152)  primitus  commoratur^ 
Anno  insequenti,  trabea  carnis  exutus,  vm" 
idus  iulii  carne  iramaculatus  migravit  ad 
Christum  Tibure,  quo  animi  causa  sese  re- 
ceperat.  Fuit  Pontifox  ann.  8,  mens.  4,  et 
dies  10.  Deinortui  corpus  Roraam  delatum 


1  Maiisi,  Concil.  t.  \XI,  p.  707;  Labbe,  t.  X,  p.  1105 
etll07. 

^  Bolland,  Arla  SS.  17  sept. 

i  l'agius,ad  an.  1  \5l,§  10.  scribit,  quodEugenius  III, 
sucgerenle  Craliaiio,  gradus  quosdam  Academicos  ex- 
cogiiavit,  iioii  lam  annorum,  qiiam  profectiis ,  scilicet 
Bacciilanrealus,  Lirentiatus  et  Ducloralus,  ul  hoc 
specioso  liliilo  sludiosos  ad  iiis  Canoiiicum  amplecten- 
dum  excilaret,  et  pri\ilegiis  accenderet.  Haiic  enira 
pradiium  Scliolaslicorum  inslilulionem  omiies  fere, 
qiii  de  illis  scripsernnl,  ad  Cralianiim  et  Lombardum 
letiileniiil  ISi'i|iii'  aiile  1'etrinii  Lombardum  eorum  gra- 
diiiiin  iii  Srripiorihiis  mentin,  indeqiii'  commiiiiiler  di- 
citiir,  eiim  illos  Ciali.ini  imitalioiie,  1'arisiis  in  Theo- 
logica  disci|)lina  insliliiisse  Sed  hac  de  re  legendus 
Bulaeus  in  saec.  iV  llisl.  Universitalis  Pari.<iiensis. 


■\5«y\K    AJ)    INNOtK.NTnM    111. 


ost  inagiui  ponipa  liiiieris, et  iii  aede  S.  Po- 
tri  sepultum. 

30.  Cruciata  cxpcihiio  II — In  Orieii- 
te  Christianorum  res  non  paruiu  inclinatae 
sunt,  quod  inulii  crucij^ori  in  Kuroi)ain  re- 
diissent,varii  principesessentn)ortui,otnon- 
nuUi  privata  inagis  quam  publica  coinmoda 
t|uaerentos,  inter  se  de  principatu  contende- 
rcnt.  Quibus  factnm  est,  ut  mahometani  non 
semel  Christianos  superarint,  et  anno  1144 
Edessam,  Christiani  principatus  in  Mesopo- 
taraia  mctropolim,  coperint,  in  qua  horreu- 
dam  incolarum  Christianorum  caedem  tece- 
runt  aHosqne  in  so)-vitutem  redegerunt  '. 
His  omnibus  permotus  Eugenius  Fp.  anno 
1146  novam  expeditionem  sacram  indixit, 
omnibus  crueem  suscipientibus  plenariam 
indulgentiam  concessit,  eorum  uxoi'es,  liba- 
ros  et  bona  sub  peculiari  Sedis  Apostolicae 
protectione  suscepit  •,  et  s.  Bernardo  prae- 
dioandi  belli  saci'i  negotium  domandavit. 
Bernardus  iilud  tum  in  Callia  tum  in  Ger- 
mania  tanto  ardore  et  eloquio  peregit ,  ut 
Ludovicus  VII  rex  Galliae,  Conradus  III  i'ex 
Germaniae,  multi  principes,  duces,  comites 
et  ingens  Francorum  atque  Germanorum 
inullitudo  crucem  susceperint. 

Annoll47  ambo  reges,  Ludovicus  etCon- 
radus  cum  plurimis  virorum  millibusdiverso 
itinere  in  Orientem  profecti  sunt.  Quumpri- 
mum  Conradus  in  Graeciam  pervenit,  insi- 
dias  Emmanuelis  imperatoris  Graecoruin 
expertus  est;  et  tum  Graecorum  dolis,  tum 
Turcarum  arrais,  item  fame,morbis  aliisque 
aerumtiis  magnam  exercitus  sui  partem  a- 
misit.  Ambo  reges  convenerunt  Nicaeam, 
unde  Conradus  exercitu  suo  commendato 
regi  Francorum,transiit  Hierosolj^mas.  Lu- 
dovicus  Yll  pertransiens  Asiam  minorem, 
Graecorum  ac  Turcarum  arma  sibi  infesta 
habuit;  cum  pervenisset  Antiochiara,  etiam 
Raymundura,  huius  civitatis  j^rincipera,  sibi 
contrarium  expertus  est;  quapropter  petiit 
Hierosolymas.  Posthaec  reges,  principes,  du- 
ces,aiiique  proceres  ecclesiastici  ac  laici  con- 
cilium  liabuerunt  Ptolemaide,  convenitque 
inter  omnes  de  expugnanda  civitate  Dama- 
sco.  Anno  1148  hanc  civitatem  obsederunt, 
Turcarum  impetus  fortiter  represserunt; 
cumque  iam  captis  rauris  exterioribus,  ci- 
vitas  brevi  esset  occupanda,  propter  dissi- 
diura  de  civitatis  imperio  exortum,  obsidio- 
uem  ignominiose  solverunt.  Tunc  consense- 
runt  de  obsidenda  Ascalone;  sed  principibus 
Hierosolvraitanis  contra  condictum  non  con- 


1  Guil.  Tvr.  1.  WVll. 

2  Epist.  i. 

WOUTERS ,  II. 


currentibus,  regos  Galliao  et  Gormaniae  in 
Europam  rodierunt  '. 

S.  Bernar(ius,  qui  tanto  ardore  boUum  sa- 
crum  praedicavorat,  propter  inglorium  eius 
exitum  a  nonnullis  calumniam  passus,  iusti- 
tiam  belii  vindicavit,  ostendilque  infaustara 
eius  sortem  tum  porfidiao  et  fraudibusGrae- 
corura,  tum  dissensionibus  principum  chri- 
stianorum,  et  inordinatao  crucigerorum  di- 
seiplinac  esse  tribuendam  "^. 

40.  Scrip/07'es  ecclesiasfici—Vnovi  luiius 
saeculi  XII  dimidio  floruerunt  inter  alios 
scriptores  ecclesiasticos,  qui  se^iuuntur :  S. 
Bernardus,  do  quo  iam  saepe  locuti  sumus; 
ex  eius  scriptis  potiora  sunt  libri  5  de  Con- 
siderafione  ad  Eugenium  III,  libri  de  mo- 
ribiis  et  offlcio  episcoporum,  dc  (jratia  et 
libero  arbitrio,  de  diligendo  Deo,  Sermo- 
nes  raulti  atque  Epistolae  ^  Rupertus  abbas 
raonasterii  Tuitiensis  in  dioecesi  Coloniensi, 
e  cuius  operibus  praestantiora  sunt  Com- 
mentarii  in  plures  s.  Scripturae  libros,  libri 
de  ss.  Trinitate  eiusque  operibus,  dc  glorifi- 
cationeTrinitatis  et  processione  Spiritus  S., 
de  divinis  officiis  ■*.  Hugo  a  s.  Victore  seu 
Victorinus,  secundum  alios  Saxo,  secunduiu 
alios  Flander,  celebris  doctor  Parisiensis; 
ex  eius  scriptis  commendantur  adnotatio- 
nesin  plerosque  libros  V.  Testamenti,  in  IV 
Evangelia  et  in  Epistolas  s.  Pauli,  Summa 
Senteatiarum  in  septem  tractatus  distri- 
buta,  libri  de  Sacraraentis,  et  Sermones  de 
vario  argumento  ^.  Guibertus,  abbas  Novi- 
gentinus,  scripsit  tractatus  morales  in  Gene- 
sim,  Amos  et  leremiara,  et  libros  8  gesto- 
rum  Dei  per  Francos,  seu  historiam  expedi- 
tionis  Hierosoljraitanae  ^  Robertus  PuUus, 
Anglus,  academiae  Oxoniensis  instaurator, 
deinde  R.  E.  cardinalis,  dedit  Sententiarum 
tlieologicarum  libros  S'^.  Petrus  a  patria  co- 
gnorainatusLombardus,  intertheolugosscho- 
lasticos  liuius  aetatis  facile  princeps,  e  doc- 
tore  Parisiensi  canonicus  Carnotensis,  de- 
mum  episcopus  Parisiensis  renuntiatus;  re- 
liquit  Summam  theologicam  seu  libros  4  Sen- 
tentiarura,  glossas  in  Psalterium  et  in  Epi- 
stolas  s.  Pauli**.  Algerus,  canonicus  et  scho- 
lasticus  Leodiensis,  de  quo  supra  mentionem 


1  S.  Bernard.,  De  Coiisiderat.   I.  H;   Guil.  Tyr.   I. 
XVI-XVII;  OUo  Frisingens.  Gesla  Friderici,  1.  1. 
■^  Ibid 

3  Edidit  Mabilloi),  Paris.  1668  et  1690,  2    vol.  iii  Col.; 
iMigne,  Patrol.  Lat.  t.  GLXXXII-V. 

4  Veiiet.  17oi,  4  vol.  in  fol.;  Migne,    loc.  cil.  I. 
CLXVII-X. 

5  Uotliomag.l6i8,3  vol.in-fol.;  Migne,I.CLXXV-VII. 
<5  Edidit  Dacher.  1651  in  fol.  Migne,  t.  CI-VL 

1  Paris.  1665,  in-fol.;  Migne,  t.  CLXXXVl. 

s  Norimberg.  l478;rraiicol.  1585:  Migne,t  CXCI-II. 


34 


EPOCHA    Vll.  A    PONTIFICATV    S.  GREGORII    VII. 


fecimus  '.  Guilielmus  patria  Leodiensis,  mo- 
nachus  Cisterciensis,  reliquit  tractatura  de 
sacramento  AltaiMs ,  librum  contra  erro- 
res  Petri  Abaelardi  et  opuscula  de  pietate  ^. 
Petrus  Mauritius,  abbas  Cluniacensis,  pro- 
pter  vitae  sanctimoniam  et  eruditionem  T  e- 
nerabilis  cognornen  promeritus  ;  scripsit 
tractatus  contra  ludaeos,  et  Mahumetanos, 
de  Petrobrusianis,epistolarum  libros6,libro3 
2  de  miraculis  sui  temporis,  hymnos,  ryth- 
mos,  etalia;  praeterea  Alcoranum,  seu  ex- 
cerptaexeo,  infinempolemicum,  latine  red- 
di  curavit  ^.  Anselraus  episcopus  Havel- 
bergensis,  qui  deditlibros  3Collationum,seu 
disceptationum,  quasConstantinopoli,  Lotha- 
rii  II  legatione  functus,  cum  Graecis  habuit 
de  unitate  Fidei  seu  Ecclesiae,  de  proces- 
sione  Spiritus  S.,  de  primatu  R.  Pontificis 
et  de  ritu  panis  Eucharistici  ^  Hildebertus, 
exepiscopoCenomanensi  archiepiscopus  Tu- 
ronensis,  qui  praeter  tractatus  theologicos, 
sermones  et  poemata  aliquot,  coUegit  Vitas 
quorumdam  Sanctorum  '".  Honorius,  presby- 
ter  etscholasticus  Augustodunensis,  exaravit 
libros  3  de  mundi  imagine,  libros  4  de  mundi 
philosophia,  seriem  RR.  Pontificum  a  s.  Petro 
usque  ad  Innocentium  II,  libros  de  lurainari- 
bus  seu  scriptoribus  ecclesiasticis  et  de  hae- 
resibus,  dialogum  de  praedestinatione  et  li- 
bero  arbitrio  ^.  Gratianus  Hetruscus,  0.  S. 
B.  monachus,  qui  e  Patrum  sententiis,  Pon- 
tificum  decretis  et  Conciliorum  canonibus 
confecitcollectionem  decretorum,  quae  Con- 
cordia  discordantium  canonum  ,  postea  vero 
Decretum  Gratiani  dicta  est  "^ .  Sigebertus 
Gemblaconsis,  vir  praestantis  ingenii,  sed 
schismatici  imperatoris  Henrici  IV  partibus 
deditus;  cdidit  praeter  alia  Chronicon  ab  an. 
382  usque  ad  1112  et  Catalogura  virorum 
illustrium  *.  Leo  Marsicanus,  e  raonacho  Cas- 
sinensi  cardinalis  episcopus  Ostiensis,  qui 
scripsit  Chronicon  monasterii  Cassinensis, 
continuatum  a  Petro  Diacono.  loannos  Zo- 
naras,  Graecus,  O.  S.  Basilii  monachus,  qui 
Apostolorum  canones  et  epistolas  canonicas 
ss.  Dionjsii  et  Petri  Alexandrinorura,  Gre- 
gorii  ThaumaturgiNeocaesarcensis  et  Basi- 
lii  Caesareensis  cpiscoporura  interpretatus 
est,  et  Annales  dedit  ab  orbe  condito  usque 

'  Vid.  t.  I,  p.  28(>,  col.  2. 
-  liildiolh.  (Jislerciens.  I.  I\'. 
^  Riblioih.  r>l>  I.iipdiin.,  t   X\II. 
*  Dacher.  S}iiCAle(i.  (.  XIII;  iMipne,  t.  CLXXXVIII. 
■"'  Kflidit  r.caiiKendrc  I7U8,  in-tul.;  Migne,  l.  (XWi. 
«  Dibliolh.  Pl>.  I.iipdun.,  t.  XX;  iMlgne,  l.XLXXII. 
7  Homae  ir.8();  Mipiio,  I.  CLXXXVII. 
«Kdidit  Miracns,   Antvcri).    I(U)8  et    1031);  Migne, 
(.  (LX. 


ad  an.  1118  '.  Guilielmus  Malmesburiensis, 
anglus,  monachus  et  bibliothecarius,  quicol- 
legitlibros5  de  gestisreguin  Anglorum,  qui- 
bus  postea  addidit  libros  2  historiae  novel- 
lae,  libros  4  de  gestis  Pontificura  Anglorum 
aliaque^.Otto,episcopusFrisingensis,  reliquit 
Chronicorura  librosT  a  mundi  exordio  usque 
ad  an.  1146,  libros  2  de  gestis  Friderici  im- 
peratorisI,librum  de  fine  mundi,depersecu- 
tione  antichristi  et  resurrectione  raortuo- 
rura  ^. 

A\.A  nastasius  I V  Pontifex  {an.W  53) — 
Postridie,  quam  Eugenius  III  e  vivis  ere- 
ptus  est,  suramum  Ecclesiae  regiraen  deman- 
datumfuit  Conrado, Roraano,  cardinali  cpi- 
scopo  Sabinensi,  propter  aetatein  et  curiae 
peritiam  venerando,  qui  noraen  Anastasii  IV 
suscepit.  Is  grassante  fame  eximiae  carita- 
tatis  specimina  dedit;  Eius  in  Lateranen- 
sera  Basilicam  beneficentia  praecipua  laude 
fertur;  equites  s.  loannis  Hierosolyiuitani 
privilegiis  auxit  *.  Pontifex  fuit  ann.  1 , 
mens.  4 ,  dies  23.  Obiit  iv°  nonas  decem- 
bris  1154. 

A2.  Hadrianus  IV Pontifex  (an.  1154)  — 
Altera  die  pontifex  inauguratus  est  Hadria- 
nusIV,anglus,cardinalis  episcopus  Albanen- 
sis,antea  appellatus  Nicolaus,qui  sedit  usque 
ad  annum  1159.  Hic  pontificatus  sui  initio 
Arnaldum  Brixiensem  eiusque  sectatoresi,qui 
novas  turbas  in  Urbe  excitaverant.  a  Ro- 
maiiis  eiiciendos  curavit^;  Fridericum  I,  co- 
gnomine  Barbarossam  seu  aEnobarbura,quL 
an.  1152  in  locum  Conradi  defuncti  Aquis- 
grani  rex  Germaniae  et  iv°  idus  april.  1155 
Ticini  rex  Italiae  fuerat  coronatus,  xvi"  ca- 
lendasiulias  eiusdem  anni  Romae  imperato- 
rera  coronavit;  Guilielmo  I,  cognoraine  Malo, 
qui  an.  1154  Rogerii  patris  sui  in  regno  Sici- 
liaesuccessor,  subditossuosop[>rimebatet  R. 
Ecclesiaeterrasinvadebat,anno  1155  bellum 


'  Comraentarii  cdili  suiil  PanV.  1618  in  foL  ;  .4nna- 
les  1 086,2  vol.  iii-fol. 

2Londini  !5t)fi;l'rHncof  IGOl  in-fol.;Migne,t.r.LXXIX. 

^  C  Urstilius,  Gp.t/or.  German.  t.  I. 

*  Wibaldo,  Abbati  Slabulensi  ct  Corbeiensi  in  Saxo- 
nia,  usuni  annuli  ex  assuela  beniiiiiilule  /ipostolicae 
Seilis  in  vila  Anastasius  lanluin  indulcjeiidi  dnxil. 
Iladrianus  IV  adiiin.xit  sandala  et  daimaticas.  Vid.  Mar- 
lcne  t   II  Veler.  Scriplnr.  p.  r)72 ,  616. 

•''  Homani  cum  Arnaldi  in  Uibe  praesentia  ad  pristi- 
iiuin  furorem  anliquac  Reiiiublicae  restituendae  rediis- 
scnt,  nova.^que  turbas  c.xcitassenl,  adeo  iit  Gerardum 
Card.  S.  Piidinitianae  1'onlilicein  adeunttni  viilncras- 
sciit,  lladiianus  sacra  iiitcrdi.xit  Civitali.  Tanlus  inde 
pavor  inciissus  Clcro,  populo(|ue  Romano,  iil  Sciiatores 
cogeret  ad  olliciura  redire,  iuralosque  proniitlcrc,  se, 
Ariialdo  cum  sociis  cxpiilso,  Pontifici  siibicctos  fore; 
(|iiod  cum  fecissent,  (avilalera  liberavil  inlcrdictione 
sacrorum.  Vid.  Baron.  ad  an.  1155,  §  1,  %  8,  17,21. 


VSQVE    AD    IN 

indixit:  sed  annosequcmc  Bcncventi  al)  co 
obsessus,  ad  redimendani  durisconditionibus 
pacem  coactus  tuit,  niniiruni,  ut  lladi-ianus 
Guilielniuiu  rcg-noSiciliae,  ducatu  Apuliae  et 
Principatu  Capuae  investicet,  elcctioncs  sa- 
crae  in  Sicilia  regis  assensucontirmareutur, 
neque  Siculi  appellationes  Romam  institue- 
rent  neque  Pontifex  iciratos  iu  Siciliam  mit- 
teret  sine  regis  assensu;  Cutiiielmus  vero  Ha- 
driano  tidom  iuraret,  vassallorum  more  ei  ho- 
miniuin  pracstaret,et  annuum  censum  pen- 
deret  '.  Eundem  insuper  Guilielmum  titulo 
Regis  utriusque  Siciliae  insignitum  1'uisse 
scribit  Auctor  vitae  huius  Pontificis  "^. 

Hadrianus  Pp.  ecclesiae  Toletanae  in  Hi- 
spania  primatum  confirmavit;  confirmavit 
etiam  Pelagii,  Alcxandri  et  Urbani  H  Con- 
stitutiones,  quibus  arcliiepiscopo  Gradensi 
patriarcliica  diguitas  fuerat  conccssa,et  Hen- 
i"ico  Gradensi  praeterea  indulsit,  ut  prima- 
tum  liaberet  super  archiepiscopum  laderti- 
num  eiusque  suftVaganeos,  et  episcopos  or- 
dinaret  pro  iis  ccclesiis,  quas  Yeneti  Con- 
stantinoi)oli  atque  iu  aliis  imperii  graeci  ci- 
vitatibushabebant;Basiliura  archiepiscopum 
Thessalonicensem  litteris  excitavit,  ut  con- 
ciliandae  concordiae  inter  Romanam  et  Cp. 
ecclesias  adlaboraret,  opemque  praeberet  le- 
gatis,  quos  ca  de  causa  ad  Manuelem  impe- 
ratorem  Graecorum  miserat  ^;  a  Friderico 
autera  imperatore,  quera  supra  coronavit, 
graviter  vexatus  fuit. 

43.  Lis  inter  Iladrianuni  IV  et  Fride- 
ricum  I — Fridericus  I  urbis  et  orbis  impe- 
rium  arabiens,et  omnia  ad  unius  monarchiae, 
cuiusipseessetsumraus  dominus,  convertere 
cupiens,  graviter  t^ulit,  Hadrianum  IV,  sine 
eius  consensu  pacem  iniisse  cum  Guihelrao 
rege  Siciliae^.  Olfensusetiam,  quod  Pontifex 

1  Baronius,  ad  an.  1156,  observat,  ea  omnia,  quae 
confra  liberlatera  ecclesiasticam  Guilielmus  extorse- 
ral  ab  Uadriano,  tuisse  postea  rescissa  sub  Innocen- 
Uo  111,  quando  honestioi'ibus  condiliouibus  pax  com- 
posita  est 

2  Ap.  Labbe,  Conc.  t.  X,  p.  i  14-2. 

3Apud  Labbe,  Conc.  t.  X,  p.  1165,  117U-117;J,  et 
1150. 

*  Friderico  in  llaliam  adveniente  occurrens  Hadria- 
nus  Pp. pacis  osculum  denegavit,  donec  sibi  Slruloiis 
ofBcium  de  more  exhiberel.  Quum  id  facere  primura  re- 
cusasset,  omniura  Imperii  Principimi  iudicio  coactus 
est  Fridericus  eo  munere  ex  more  derungi,  ul  probat 
Thomassinus,  Veliis  et  nova  Ecclesiae  Discipliiia,  t.  II, 
I.  111  ,  'i  5. 

Idem  Stratoris  oflicium  exhibuil  Conradus,  Roma- 
norura  Rex,  Urbano  II  dJaron.  ad  an.  lU9o,  f^  8);  Qui- 
lietmvs,  Calabriae  et  Apuliae  Dux,  Callisto  11  ^  Baron. 
ad  an.  11 '20,  ;<  9 );  Lotliariiis,  iraperaior  Innocenlio  11 
(  Baron.  ad  aii.  1131,  ji  7);  Ludovicus  \ll,  Rex  Fran- 
corura  ,  et  Uenricus  II,  Rex  Anglorum,  Alexandro  111 
(Baron.  ad  an.  116'2,  §  12,  et  ad  an.  1163,  §  iy,Fride- 


NOCENTIV.M    111.  35 

'  eum  arguerat  i^ropter  divortium  cum  uxore 
factum  ad  tluccnilam  Beatricem  ,  liliara  co- 
mitis  Burguudionum,  an.  1150  proliiljuit,  ne 
quis  episcopus  aut  sacerdos  Ruuianam  cu- 
riam  adirot  aut  bencficiorum  coUatioucm  a 
Pontilice  postularct.  Eodem  anno  Eskjllus, 
archiepiscopus  Luudcnsis  et  Apostolicae  Se- 
dis  in  Dania  Icgatus,  cura  Rouia  in  Daniam 
rediret,  in  partibus  Germaniae  captus,  spo- 
liatus  et  in  carcerem  coniectus  fuit  silente 
et  dissimulante  imperatore.  Quum  haec  au- 
divisset  Hadrianus,  legavit  duos  cardinales 
ad  P'ridcricum  cum  epistola,  in  qua  que- 
rebatur  de  iniuria  archiepiscopo  Lunden- 
si  illata,  et  imperatori  in  memoriam  revo- 
cans  beneficia,  praesertim  iraperialis  coro- 
nae  iusigne,  quae  ab  Apostolica  Sede  acce- 
perat,  eum  liortalKatur,  ut  legatos  suos  et 
mandata  quae  pro  Ecclesiae  et  imperii  ho- 
nore  ferebant,  benigne  susciperet.  Frideri- 
cus,  qui  speciosuni  titulum  intentandi  Pon- 
tifiei  litem  quaerebat,  perlectis  eius  litteris, 
toto  animo  excanduit,  quod  Pontifex  insigne 
coronae  iraperialis  appellaret  beneficium,  le- 
gatos  Pontilicis  raale  iiabitos  reiecit,  datisque 
per  totum  imperium  litteris  questus  est,  quod 
Hadrianus  assereret,  imperium  esse  R.  Ec- 
clesiaefeudura,  contenditque,  se  illud  a  solo 
Deo  per  principum  electionem  tenere.  Ha- 
drianus  ad  placandum  principis  iracundiam 
novos  legatos  ad  eum  misitcum  altera  epi- 
stola,  in  qua  significabat,  se  in  priori  epistola 
\ocebene/iciinonteadi\msedbomcm  factiim 
intellexisse;  illudque  non  nisi  ab  iis,  qui  pa- 
cem  Ecclesiae  et  regni  oderint,  in  alium 
sensum  verti  posse.  Lis  sic  sopita,  brevi  post 
resuscitata  fuit. 

Auno  1158  Fridericus  cxercitum  contra 
rebelles  Italiae  civitates  duxit ;  Mediola- 
nensibus,  ad  dedilionem  compulsis,  Ronca- 
giiae  comitia  indixit,in  quibus  opera  ali- 
quot  iurisperitorum  scholae  Bononiensis  no- 
vam  constitutioncm,  cui  Itali  adstrinceren- 


ricus ,  Iraperator,  eidem  Alexandro  III  (  Baron.  ad  an. 
1177,  §69);  Rex  Siciliae  et  Hungariae  Celestino  V, 
dum  asino  niodestiae  causa  vectus  AqiJilara  Aprutii  Ur- 
bem  ingrederetur  (Raynaldus  ad  an.  129 1,  §  10);  Phi- 
lippus  Pulcher,  Rex  Francorum,  Cleraenti  V  ineunii  in 
urbem  Lugdunum  ( Raynaldus  ad  an.  1305,  §  13); 
Carolus  III,  Rex  Siciliae,  Urbano  VI  (Raynaldus  ad  an. 
1383,  §  3  );  Sigismnndus,  Romanorum  Rex,  Martino  V 
et  Eugenio  IV  (Raynaldus  ad  an.  1418,  §  36  ,  et  ad  an. 
1433,'§  14);  Fridericus  III,  Rex  Roraanoi'um,  Nicolao  V 
(Raynaldus  ad  an.  145'2,  §  '2  ). 

Carnlus  V  in  urbe  Rononiensi,  omni  populo  inspe- 
ctanle,  posteaquara  a  Pontilice  Clemente  VII  coronam 
accepissel,  illu  ascendente  equum  Straloris  olliciuni 
exhibuif,  pedem  siislinuil,  fraenum  lenuil,  e([uuraque 
aljquot  passus  ducere  voluil.  (  Vid.  Raynaldus  ad  an. 
1530,  §39), 


36 


EPOCMA    VII.    A    PONTIFICATV 


GREGORIl    VII. 


tur,  elaboravit;  et  hanciuris  publici  re- 
gulam  stabiliendam  curavit:  imperatorem 
csse  orbis  dorainnm,  proinde  ad  euni  so- 
lura  pertinere  omnia  regalia.  Vi  huius  re- 
gulae  Fridericus  episcopos  et  abbates  Lon- 
gobardos  ad  diraittenda  regalia,  et  ad  sibi 
liominium,  ut  ea  reciperent,  praestandura 
compulit.  De  his  et  aliis  pluribus,  quae  im- 
perator  ccntra  Ecclesiarum  libertatem  et 
iura  attentabat,  HadrianusPp.,data  ad  eum 
epistola,merito  expostulavit.  Fridericus  ex- 
postulationibus  Pontificis  suas  petulanter 
opposuit,  contenditque,  non  tantum  omnium 
regalium,  sed  ipsius  Urbis  Romae,  sine  qua 
inane  esse  dicebat  imperatoris  nomen,  do- 
minium  ad  se  pertinere.  Hadrianus  novis 
litteris  arrogantiam  iraperatoris  reprelien- 
dit,  eumque  ad  resipiscentiam  horfatus  est, 
«quia,  inquit ,  cura  a  Nobis  consecratio- 
nem  et  coronam  merueris,  dum  inconcessa 
captas,  ne  concessa  perdas,  Nobilitati  Tuae 
timemus  ' ». 

Quum  sicdiscordia  ingravesceret,Hadria- 
nus  mortuus  est  apud  Anagniam,  urbem 
Campaniae,  morbo  squinantiae,  an.  1159  ca- 
lend.  septembr.  Corpus  eius  Roraam  transla- 
tura,et  inBasilica  B.  Petri  sepultum.  Huius 
Pontificis  haec  est  haud  minima  laus,  quod 
tantum  abfuitacupiditate  opes  aggerendi  ad 
suos,  ut  matrem  relinqueret  alendara  stipe 
Ecclesiae  Cantuariensis. 

44.  Alexander  III Pontifex {an.  1159) — 
Sexta  die  post  Hadriani  IV  obitura,  vii°  idus 
septembr.  1159,  in  eius  locum  electus  fuit 
Alexander  111,  Senensis,  cardinalis  Canoel- 
larius,  antea  appellatus  Rolandus  Papero- 
nus,  ad  cuius  litteraturam  pauci  de  praede- 
cessoribus  eius  infra  centura  annos  attige- 
runt:sedit  usque  ad  an.  1181 ,  invictaque 
patientia  diuturnumschisraacompescuit,  ut 
mox  videbimus. 

45.  Schisma — Electioni  Alexandri  111  re- 
stiterunt  3  cardinales,  Octavianus,  loannes 
de  S^°  Martino,  et  Guido  Cremensis,  faufo- 
res  diuturni  schismafis.  Octavianus,  qui 
iamdiu  ad  apostolicara  cathedrara  aspirave- 
rat,  quum  AJexandrum  electum  vidit,  illam 
vi  invadere  conatus  est;  inaudita  audacia 
insignc  pontificale,  quo  iam  indutus  erat 
.\lcxander,liuic  detraxit  et  sibi  rapuit;  mox- 
que  armata  manu  partes  suas  firraare  co- 
natus  est.  A  duobus  praedictis  cardinalibus 
olectus  cuni  non  inveniret  trcs  cpiscopos, 
qui  ei  manus  imponcrent,tandem  4  octobris 


'  Hadevicus,  Gesla  Frideiici  /,  I.   1--;  Baronius  el 
)'agi  ad  an.  lIo7-.V.) ;  Laljbe  Ciinc.  l.  X,  p.  lUl-Wt. 


ab  Imaro  episcopo  Tusculano,  qui  primum 
Alexandri  electioni  assenserat,  assistenti- 
bus  episcopisFerentinate  etMelphitensi  con- 
secratus,  assurapsit  noraen  Victoris  IV  '.  In- 
terira  Alexander  111  ante  diera  xii  calend. 
octobr.  consueto  more  ab  episcopo  Ostiensi 
consecratusestetPontificalicoronaornatus*. 

Quura  uterque,  Alexander  et  Octavia- 
nus,  electionem  suam  litteris  encjclicis  ca- 
tholico  orbi  significassent,  confestira  Fride- 
ricus  imperator,  bello  in  Longobardia  occu- 
patus,  reiecto  Alexandro,  quem  iam  sub  Ha- 
driano  IV  legatione  functum  oderat,  Octa- 
vianum  suscepit,  eiusque  partes  orani  via 
defendere  coepit;  ne  taraen  arbitraria  ratio- 
ne  procedere  videretur,  an.  1160  Ticini  si- 
mulacrum  concilii  coegit,  specie  quidem  ut 
utriusque  partis  iura  discuterentur,  revera 
ut,  reiecto  Alexandro,  Octavianus  seu  Vic- 
torconfirmaretur.  Conveneruntarchiepisco- 
pi  et  episcopi  Itali  atque  Germani  circiter 
50,  raulti  abbates  et  praepositi;  adfuit  etiam 
Octavianus  cum  fautoribus  suis;  Alexander 
vero  eiusque  cardinales  conciliabulo  isti  a- 
desse  merito  recusarunt.  In  hoc  conciliabu- 
lo  episcopi  et  alii,  partini  imperatoris  gra- 
tia  et  raetu  ,  partira  mendaciis  ,  quibus  Vi- 
ctoris  electio,  nemine  contradicente,  fuerat 
exposita,  permoti,  Victoreni  legitimum  pon- 
tificera  declararunt,  Alexandrura  vero  con- 
demnaverunt;et  antipapa  confestimanathe- 
raatis  sententiam  in  Alexandrum  oinnesque 
eius  fautores  protulit  ^  Fridericus  I  mox 
omnibus  imperii  episcopis  sub  poena  exilii 
mandavit,  ut  Octaviano  seu  Victori  obedi- 
rent,  episcopos  id  facere  recusantes  e  sedi- 
bus  suis  eiecit  et  in  easd^m  schismaticos  in- 
trusit;  unde  raagna  perturbatio  in  ecclesiis 
imperii  secuta  est  *. 

Aliisaneregesetprincipeschristiani,quos 

1  Victorem  IV,  ul  eslin  EpiMola  Canonicorum  S.  Pe- 
Iri  ( .'ip.  Haron.  ad  an.  1 160,  §  6  ),  Cardinales  ,  Clerus, 
ludices,  Scriniarii,  Senatores,  populusqne  Romanus  e- 
lectum,  ad  l'alatiuni  usque  ciim  iuciiiuiitalc  perduxe- 
runi,  clamantes:  Vapn  Villore  S.  Pielni  l cleggc  Eo- 
dem  inodo  electum  pseudo-Pontificeni  Philippiim  presby- 
terum  Aiiastasiiis  referl  in  Vita  Slephain  IV. 

2  Sciiptor  liuius  actalis  (  ap.  Baronium,  ad  an  1  lott, 
^  33)  ait,  Alc.xandruni  lli  regiio  de  more  iiisignitum 
mitra  turbiiiala,  sciliccl  ciiin  corona.  Alexander  111  re 
vera  (in  Episl  ad  Gerardum,  Episc.  Hononien. )  scri- 
bit:  II  Apud  rsymi^liam  non  longe  ab  Uibe  muiius  coii- 
secrationis  acccpimus.el  sicul  in  Romana  Ecclesia  mo- 
ris  est,  ibidcm  Pontiticali  Hegno  magnilice  suraus  el 
solcniniter  coronali  »;  Baron.  ad  an.  cil  g  38  El  Iiino- 
centius  111  (  Serino  in  Eeslo  S.  Silveslri  l'p. )  lencl: 
<c  Homanus  1'ontifex  in  signuin  Imperii  ulilur  Hegno  et 
in  signum  l'ontiticii  utilur  milra  ».  Vid.  annot.  ad  Un- 
BANllM  V. 

:'  Labbe,  loc.  cit.  p.  1387. 

*  Hailevicns ,  loc.  cil.  t.  "2;  Haron  ,  ad  an.  11(10. 


VSQVE    AD    IXNOCENTIVM    III 

Fi-iilerioiis  tVustra  ad  scbisma  pertraliere 
tentavit,  atquo  foelesiarinn  praesules  uhique 
Alexaudruui  111  oeu  lepitimuui  pontitioem 
SHSceperunt '.  lu  primis  episoopi  Palaestinao 
cum  Amalrioo  patriarcha  Hierosolymilano 
nn.  llGOin  sy iiO(.io  Nazaretliana  Alexandro 
Illobeilieiitiam  professisunt,  Ootaviauo  qui- 
dem  eiusque  lautoribus  anatliema  dixerunt. 
Eadeni  de  causa  annosequente  Henricus  II 
rex  Angliae  apud  Novimi  Meroatum  et  Lu- 
dovicus  VII  rex  Galliae  apud  Beilovacum 
episcopos,  abbates  proceresque  convocai'unt, 
et  in  utroque  oonventu  Alexander  III  su- 
sceptus,  Octavianus  vero  reiectus  fuit.  Idem 
factum  es^t  brevi  post  in  copiosa  synodo, 
quam  ambo  reges  ex  utroque  regno  indixe- 
runt  Tolosae,  et  oui  etiam  interfuerunt  le- 
gati  Alexandri,  Octaviani,  Friderici  impe- 
ratoris  et  regis  Hispaniae  '^. 

Interim  Alexander  Pp.  oonvocatis  an. 
llGOapud  Anagniam  oardinalibuset  episeo- 
pis,Ootavianum  eiusque  fautoies  anathema- 
teperculit;  imperatorem  etiam  Fridericum, 
quem  tVusira  adraonuerat ,  excommunica- 


37 


vit  ^.  Deinde  Alexander  an.  1162  vicibussuis 
in  Urbe  demandatis  lulio  episcopo  Praene- 
stino,  confugit  in  Galliam,  ubi  a  Ludovico 
YII  magno  cum  honore  exceptus  est.Eodem 


ris  ei  sepulturam  negassent ,  sepulto,  duo 
eius  cardinales  loannos  et  Guido  scliisma- 
ticorum  oomitio  coegerunt,  in  quibus  Gui- 
do  electus  et  sub  Paschalis  III  uomine  ab 
Henrico  cpiscopo  Leodiensi  oonsecratus  est. 
Hunc  mox  susoepit  Fridericus  I ,  et  anno 
11G5  coacto  apud  Wirce])urgum  episcopo- 
rum  et  principum  couvontu,  iurciurando 
spopondit,  se  nuraquam  Rolaudum  (Alexan- 
drum  III)  suscepturum,  sed  in  Paschalis  III 
obedientia  perseveraturura.  Idem  iusiuran- 
dum  praescripsitpraesulibus  ecclesiasticiset 
principibus  imperii,  cui  parucrunt  episcopi 
praesentes  et  4  principes,  nempe  dux  Saxo- 
niae,  marchio  Brandeburgicus,  comes  Pala- 
tinus  et  Landgravius  '.  Eodera  anno  ex  au- 
cloritate  antipapae  generalera  procerum  ec- 
clesiasticornm  et  laicorum  curiam  coegit  A- 
quisgrani  pro  elevatione  et  exaltatione  cor- 
poris  Caroli  Magni  ^. 

Yerura  iraperator  schismatica  saevaque 
sua  agendi  ratione  animos  multorura  prae- 
sertim  Italorum  a  se  alienabat.  Alexander 
Pp.  a  Romanis,  ut  in  Urbem  rediret,  invita- 
tus,  e  Gallia  in  Italiam  reversus  est ,  et  xi° 
cal.  decerabr.  1165sumrao  omniumRomano- 
rum  gaudio  Urbera  intravit.  Annosequento 
iraperator  ingentem  exercitum  duxit  in  Ita- 


anno  apud  Montera-Pessulanura  synodum  \  liam,  tum  ut  rebelles  civitates  imperio  suo 
habuit,  in  qua  rursus  in  antipapara  eiusque  ;  subiiceret ,  tura  ut  Alexandrura  Pp.  Roma 
complices  excommunicationis  sententiara  j  expelleret  et  Paschalera  antipapara,  qui  Vi- 
promulgavit;  anno  sequente  frequentiorem  terbii  agebat,  in  Petri  cathedrara  intrude- 
synodura  coegit  apud  Turones,cui  interfue-  ret.  Romani  Urbera  contra  Friderici  impe- 
runt  17  cardinales,  124  episcopi  ex  Italia, ,  tus  fortiter  defenderunt;  curaque  is  in  oc- 
Gallia  et  Anglia,  414  abbates  ,  magnusque  cupata  basilica  s.  Petri  inaugurari  iussisset 
clericorum  et  laicorura  numerus.  In  ea  ite-  Paschalera,quiibidem  calendis  augustill67 
rum  anathema  in  antipapam  eiusque  fauto-  Fridericura  eiusque  coniugera  augustos  co- 
res  dictura  est,  et  10  canones  editi  contra  }  ronavit,  Alexander,  coacta  in  ecclesia  Late- 
praebendarum    divisionem    et   dignitatum  |  ranensi  synodo,  Fridericura  I  anathemate 

permutationera,  contra  clericosusurarios  et : . 

simoniam  atque  laicos  iura  ecclesiastica  u- 
surpantes,  contra  novos  Manichaeos  et  reli- 
giosos  legum  civilium  aut  medicinae  studio 


I  Baronins  et  Pagi,  ad  an.  1  I6i. 

-  Vid.  1. 1,  p.  2"26.  Hic  taraen  iuvat  referre  verba  Be- 

nedicti  \1V:  «  Conteiorius  in  suo  De  Canonhat.  Sanct. 

...  .      c.  2,  n.  '1,  Carolum  asserit  dici  posse  lanlum  beatifica- 

atque   exercitllS    cum   dlSClphnae   regulariS  ;  tura;  et  haec  quidem  sententia  relinenda  videtur.  Quid- 


detrimento  vacantes,contra  ordinationes  ab 
Octaviano  aliisque  schismaticis  ethaereticis 
factas  *. 

Octaviano  antipapa  x°calendas  maii  1164 
in  urbe  Lucensi  mortuo,et  in  monasterio 
extra  Urbem,  quod  canonici  ccclesiae  maio- 


»  Alexandrum  (inquit  Helmodus,  presbyter  Lube- 
censis,  Cliron.  Slavor.  1. 1,  c.  91  )  recepil  Hierosolyrai- 
lana  ecclesia  et  Anliochena,  praelerea  omnis  Francia, 
Anglia,  Hispania,  Dania  et  omnia  regna,  quae  sunt 
ubique  terrarum  ». 

2  Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  1403  el  1400. 

^Baron.  ad  an.  1160. 

*  Labbe,  loc.  cit.  p.  1410-11. 


quid  etenim  sit  de  concessione  facla  ab  illegitimo  Pon- 
tifice,  tot  subsequentes  legitimi  Ponlifices  praedictam 
concessionem  sciverunt,  et  per  tolerantiam  admiserunt: 
quibus  si  superaddatur  longissimi  temporis  observan- 
tia,  nihil  deesse  videtur  e.\  iis,  quae  necessaria  sunt 
pro  validitate  cultus,  quoad  Ecclesias  particulares,  et 
sic  pro  suflicienti  Beatilicatione»;  De  Servor.  Dei  Beal. 
1. 1,  c.  9,  n.  4;  vid.  quoque  BoIIand  28  ian. — In  Decrelali 
a  laudato  Bened.  XIV  (  c.  10  )commemorata,  Ale.xan- 
der  Pp.  III  conslituit,  ut  nitlliis  haberelur  in  niiniero 
S.iruui,  nisi  auctoritate  £cc/esiae  Romanae.  An,  per 
iilam  inductum  fuerit  ius  novum,  Sedi  Apostolicae  re- 
servans  indulgendi  Dei  Servis  Beatificalionis  honores, 
vel  potius  extiterit  antea,  raagna  est  inter  scribentes 
disputatio.  Quaestio  sublata  fuerit  per  Bullam  Urbani 
VIII  an.  1631.  Legere  insuper  iuvat  §  De  Snrum  Cano' 
nizafione,  t.  /,  p.  268-269. 


38 


EPOCHA    VII.    A    PONTIFICATV    S.  GREGORII    VII. 


perculit  et  auctoritate  regia  privatura  decla- 
ravit,  eiusque  subditos  a  fidei  iureiurando 
absolvit,  deinde  confiigit  Beneventum  ^  Ro- 
raani,  exceptis  magnatibus,  qui  se  in  arcibus 
suis  tutati  sunt,  ad  resistendura  impares,  se 
imperatori  dediderunt,  et  Paschalem  antipa- 
pam  susceperunt ;  sed  schismaticorum  gau- 
dium  mos  in  luctum  conversumest;  nam  im- 
peratoris  exercitus  siibito  tanta  pestilentia 
correptus  fuit,  ut  milites  occumbentes  vix 
sepeliri  possent.  NonnuUi  etiam  episcopi  , 
qui  erant  incomitatu  Friderici,  eoderamor- 
tis  genere  perierunt.  Quapropter  imperator 
postridie  nonas  augusti,  relicta  Roma,  re- 
gressus  est  Ticinum  ,  et  anno  1168  a  con- 
foederatis  Longobardis  ubique  reiectus,men- 
se  martio  refugit  in  Germaniam  ^. 

Ex  hoc  tempore  Friderici  auctoritas  et 
schismaticorum  vires  in  Italia  deperierunt. 
Verumtamen ,  extincto  an.  1168  antipapa 
Paschali,schismatici  sibi  elegerunt  loannem 
abbatem  Strumensem,  quem  Callistum  III 
appellarunt.  Fridericus  I  in  schismate  per- 
tinax,  novum  antipapam  suscepit,  et  in  ve- 
xandis  iis,  qui  cum  Alexandro  Pp.  commu- 
nicabant,  perrexit  usque  ad  an.  1177,  quo 
tandem  concordiam  sacerdotinm  inter  etira- 
poriura  restitutam  videbimus. 

4Q.  Alexandri  III  lifterae  ad  Graeco- 
rum  imperatorem  Sultanum  et  Indos  — 
Non  obstantibus  vexationibus,  quas  Alexan- 
der  Pp.  a  Friderico  et  schismaticis  expertus 
est,de  omnium  ubique  ecclesiarum  salute 
sollicitus  extitit.  Duplicera  legationem  exce- 
pit  a  Manuele  imperatore  Graecorum,  qui  a 
Pontifice  coronam  iraperii  Occidentalis  po- 
stulans  ,  unionem  ecclesiae  Graecae  cum 
Latina  spondebat ,  seque  oranem  Italiam 
Pontifici  subiugaturnm  pollicebatur.  Ale- 
xander  quidera  logatos  ad  Manuelora  desti- 
navit  ecclesiarum  concordiam  tractaturos, 
sed  eum  Romanorum  iraperatorera  coronare 
recusavit.  Accepit  etiam  legationera  et  lit- 
teras  a  sultano  Iconii ,  qui  Pontifici  signi- 
ficabat ,  so  legendo  Mosem ,  Isaiara ,  lere- 
miara,  Matthaeum,  loannem  et  Paulum,  ad 
christianae  Religionis  studium  fnisse  exci- 
tatum  ,  rogabatque  Pontificem  ut  is  aliquot 
viros  idoneos  mitteret,  a  quibus  plenius  chri- 
stiana  doctrina  institueretur.  Aloxander  III 
ad  eum  litteras  reddidit,in  quibus  consilium 
eius  suscipicndao  Religionis  christianae  lau- 
davit,  summani  fidei  christianae  exposuit, 


'  loan.  .Salifiberiens.  apiid  Raron.  et  Papi,  ail  an. 
1IG8;  Labbe,  Concil.  l.  X,  p.  1450. 
■^  Baroniiis  el  Pagi,  ad  an.  1160-08. 


seque  virosidoneosmissurumpromisit '.  Lit- 
teras  quoque  accepit  ab  Indorum  seu  Tarta- 
rorum  rege,  vulgo  loanne  presbjtero  seu 
Petreiano  dicto.  Vidimus  enim ,  Nestoria- 
nos  Christianismum  in  remotissirais  Asiae 
regionibus  propagasse  ^.  Hoc  tempore  illic 
integra  natio  Tartarica  cum  rege  suo  loanne 
rehgioriem  christianam  secundum  doctri- 
nam  Nestorianam  profitebatur.  Quum  vero 
Philippus  medicus,  in  Tartaricas  terras  pe- 
regrinatus,  loanni  regi  observasset,  eos  in 
nonnuUis  articulis  a  vera  Christi  doctrina, 
quam  Romana  et  cathoh'ca  ecclesia  profi- 
tebatur,  dissentire,  princeps  Philippo  in  Ita- 
liara  reraeanti  litteras  dedit  ad  Pontificem 
Romanum,  quatenus  verara  Christi  fidem 
edoceretur.  Alexander  III  per  eumdem  Phi- 
lippum  litteras  ad  principem  reddidit,  qui- 
bus  eius  desiderium  discendae  veritatis  lau- 
davit ,  eum  hortatus  est,  ut  Phihppo,  qui 
eura  in  articulis,  in  quibus  a  vera  Christi  do- 
ctrina  dissentiebat ,  instrueret,  obtempera- 
ret,  rogavitque ,  ut  viros  aliquot  e  regno 
suo  Romam  mitteret,  vera  Ecclesiae  doctri- 
na  et  discipHna  instituendos  ^. 

E  htteris  porro  loannis  presbyteri  et  Ale- 
xandri  Pp.  concluditur,  Indos  istos  ex  igno- 
rantia  magis  quam  ex  pertinacia  Nestoria- 
nis  erroribus  adhaesisse.  Idem  de  Armenis 
huiustemporis,  quantum  adEutjchianos  er- 
rores  spectat,  dicendum  est.  Eoruracatlio- 
licon  seu  patriarchara  supra  cum  Alberico 
Legato  apostolico  in  synodo  Hierosolymi- 
tana,  deinde  per  Legatos  Viterbii  cura  Eu- 
genio  Pp.  III  de  Fidei  articulis  contulisse 
diximus  *.  Anno  1170  Theorianus  theologus 
graecus,  a  Manuele  iraperatore  ad  catholi- 
con  Nersetem  destinatus,  suis  disceptatio- 
nibus  eff^ecit,  ut  is  Chalcedonense  concilium 
et  dogma  de  duabus  Cliristi  naturis  susci- 
peret  sponderetque ,  se  episcopos  suos  con- 
vocaturum  ,  ut  omnes  unam  cum  ecclesia 
Cp.  fidem  atque  disciplinam  amplecteren- 
tur  •'. 

Caetera  Alexandri  III  gesta  suis  locis 
narrabimus. 

47.  Religionis  status  apud  Slai^os — lis- 
dem  temporibus  Religio  christiana  refloruit 
apud  Slavos  Holsatiae  et  Megalopolis.  Hi 
iam  saeculo  X  ,  imperante  Ottone  M.,  chri- 


X,  p.  1213. 
p.  1227,  Baroniii.s  el  Pagi,  ad  an. 


*  l.abbe,  Concil.  I 

■i  Vid.  I.  I,  p.  250. 

3  Labiie,  loc.  cit. 
1177  — '<  Yid.  p,  31. 

•'  Theniiaiii  dialopiis  seu  disceptalio  e.vtal  in  Bi- 
bluilli.  l'l'.  ijraec.  lalin.  t.  I,  et  apud  Card.  iMai,  Scri- 
plor.  mt.  nova  collecl.  t.  VI,  part.  I, 


VSQVE    AD    INNOCENTIVM    III. 


30 


stianani  fulom  susceperant ',  sed  progressu  I  in   christiana  fulo  eriuliront ,  admittendos 


tomporis  ab  oa  dofocerant,  adeo  i.t  post  di- 
midiiim  saoculi  XI  vix  ulla  apiul  oos  supe- 
ressent  Roligionis  vostigia.  Anno  IIOG  Hen- 
ricus  eoruni  princeps  cliristiana  sacra,  quao 
sectabatur  ,  inter  subditos  suos  rostituerc 
conatus  est ,  ot  Lubecae  ocolosiam  oxtru- 
xit,  apud  quam  pluros  presl)ytori  constituti 
sunt.  Eius  exomplum  secutus  est  Canutus 
Lawardus  successor,  sub  quo  Vicelinu.s  pre- 
sbytor  eoclesiam  cum  monastorio  fondavit 
prope  Holsatios,  ot,  sub  protectiono  Lotharii 
imperatoris,  Fidem  inter  illos  praedicavit. 
Vorum  otlinici  turbis  post  mortera  Lotharii 
(1137)  in  Saxonia  ortis,  usi  sunt  ad  destru- 
endas  rursus  ecclesias.  Post  paucos  annos 
Henricus  Leo,  dux  Saxoniae,  Shivos  partim 
subegit  partim  eiecit,  eoruraque  terras  tra- 
didit  colonis  Germanis.  Tunc  Evanffelium 


adegit.  Postea  cum  Rugii  iugum  Danorum 
abiocissent  et  sacerdotes  expulissont,  an. 
1 1(38  Waldomarus  Danorum  rex  eos  ad  sub- 
iectionom  arrais  redegit,  et  opera  Absolo- 
nis  opiscopi  Rhoschildiensis,  qui  erat  in  eius 
comitatu,  laremarum  regem  aliosque  mul- 
tos  ad  suscipiondum  baptismura  perduxit. 
Absolon,  cui  Alexander  Pp.  insuhiui  in  spi- 
ritualibus  subdidit,  destructis  idolis  eorura 
teraplura  in  clu'istianara  ecclosiara  convertit, 
et  saoerdotes  in  ea  constituit,  quorum  opera 
et  laremari  eiusque  in  rogno  successorum 
exemplo  ac  raonitis  oranes  Rugii  sensim 
christiana  sacra  susceperunt  '. 

■  Eodem  terapore  Finni  ad  christianam  fi- 
dem  perducti  sunt.  Hos,  cura  naves  et  oras 
Suecorum  frequenter  infestarcnt ,  Ericus 
rex  Sueciae  an.  1156  armissubegit,etopera 


illic  liberius  praedicatum  est ;  et  Hartvicus    s.  Henrici  episcopi  Upsalensis  ad  admitten- 


archiepiscopus  Bremensis,  an.  1150  episcO' 
patusAltenburgenseraet  Mecklenburgensera 
restituit,  quorum  prior  an.  1158  Lubecam, 
posterior  anno  1105  Schwerinum  transla- 
tus  est.  Aiuio  1154  etiara  restitutus  fuit  epi- 
scopatus  Ratzeburgensis.  Cura  vero  Slavo- 
rum  principes  fidera  Henrico  duci  datam 
fregissent,  is  anno  1162  illos  rursus  armis 
aggressus  est,  et  aliis  occisis  autfugatis, 
aliis  subactis,  terram  inter  belliduces  suos 
distribuit,  novosque  colonos  e  Germania  et 
Belgio  in  eara  vocavit.  Ab  hoc  terapore  su- 
perstites  Slavi  ad  christiana  sacra  conversi 
sunt  ^ 

Simili  raodo  ad  finem  perducta  est  con- 
versio  Hevelorum  aliorumque  Slavorum  in 
hodierno  Brandeburgo.  In  eorura  etiam  ter- 
ris  regum  Germanorum  curis  Fides  propa- 
gata,  ecclesiae  exstructae  et  episcopatus  e- 
recti  fuerant;  sed  Slavi  pristinae  suae  liber- 
tatis  cupidi  et  Germanorura  iugo  atque  pen- 
dendis  oneribus  lacessiti ,  saopius  rebella- 
runt,  in  Christianos  saevierunt,  ecclesias  de- 
vastarunt.  Anno  1157  Albertus  primus  raar- 
chio  Brandeburgicus,eos  arrais  dorauit,  colo- 
nos  eBatavia  etBelgio  in  eorura  terras  evo- 
cavit,  episcopatus  Havelbergensem  et  Bran- 
deburgen.sera  restituit,  et  Religionem  chri- 
stianam  per  omnem  regionem  stabilivit  ^. 

Etiam  in  insula  Rugia  ethnicismus  dele- 
tus  est.  Cura  eius  incolae  Danorura  fines 
saepius  infestarent,  an.  1130  Ericus  Dano- 
rum  rex  Rugios  devicit,  et  ad  supremum 
suum  dominium  atque  sacerdotes,  qui  eos 


»  Vid.  l.  I,  p.  260. 

2  Helraold.  Clirnii.  Slaror. 

'■'■  Helmold.  iltid. 


dos  sacerdotes  et  suscipiendum  baptismum 
perduxit  ^ 

48.  Lts  inter  Henricum  II  et  Thomam 
Cantuariensem  —  In  Anglia  vero  ecclesia- 
rum  pax  graviter  perturbata  fuit  dissidio 
inter  Henricura  regem  II  et  s.  Thomam  ar- 
chiepiscopura  Cantuariensera,  Causae  dissi- 
dii  fuerunt,  quod  Thoraas  an.  1162  ex  ar- 
'  chidiacono  et  regni  cancellario  factus  ar- 
chiepiscopus  Cantuariensis  ,  se  cancellarii 
munere  abdicasset,  iniustara  tributi  exactio- 
j  nera  prohibuisset ,  pravam  consuetudinera, 
;  qua  rex  pro  vacantibus  ecclesiis  episcopos 
!  ordinari  impediebat ,  ut  earum  reditibus 
'  frueretur,  improbasset,  presbyterum  et  ca- 
nonicura,  propter  crimina  iudicio  ecclesia- 
stico  damnatos  ,  curiae  regiae  tradere  no- 
luisset,  denique  virura  nobilem  ,  inconsulto 
rege  ,  excommunicasset.  Henricus  in  san- 
ctum  praesulem  ,  quasi  iura  regia  despice- 
ret ,  vehementer  commotus  ,  eum  aliosque 
praesules  ,  apud  Westraonasterium  convo- 
catos,  interrogavit ,  num  regias  consuetudi- 
nes  observare  vellent.  Responderunt  illi,  se 
eas  observare  velle  salvo  ordine  suo.  Sed 
paulo  post  plerique  episcopi  regis  minis  per- 
territi ,  eorumque  precibus  importunis  et 
pravis  consiliis  perductus  Thoraas,  an.  1164 
in  comitiisClarendonensibus  absoluta  iuris- 
iurandi  forraula  proraiserunt ,  se  regias  con- 
suetudines  observaturos.Tunc  rexsic  dictas 
regias  consuetudines  recenseri  et  in  codicil- 
lum,  cui  episcopi  subscriberent,  referri  ius- 
sit.  Cum  vero  plures  ex  iis  essent  ecclesia- 
sticis  libertatibus  oppositae,  Thomas  inducias 


<  Ibid.;  Saxo  r.rammat.  Hist.  Dan.  1.  XIV. 

■■2  Bolland. ,  Arla  S5.  19  ian.  Vila  s.  Henrici  Vpsal, 


40 


EPOCHA    VII.    A    PONTIFICATV    S.  GREGORII    VII. 


petiit,ut  illas,  priiisquam  subscriberet,  matu- 
ro  peppenderet.  Mox  ab  aliquot  viris  piis  pro- 
pter  iiisiurandnm  iam  praestitum  reprehen- 
sus,  fragilitatem  suam  oonfessus  est,  et  se- 
veram  poenitentiam  sibi  indixit.  Rex  cun- 
otatione  Thomae  oflfensus,  eodem  anno  epi- 
.'icopos  et  magnates  convocavit  Northamto- 
nam.  In  hoc  conventu  Thomas  periurii  alio- 
rumque  criminum  accusatus,  se  libertate  a- 
postoHca  ab  iis  vindicavit,  cernensque  epi- 
scopos  et  magnates  iniquis  regis  consiliis 
suffragari,  contra  eorum  sententiara  R.  Pon- 
tificem  appellavit,  et  relicto  conventu  con- 
fugit  in  Galliam,  in  qua  tuno  teraporis  Ale- 
xander  Pp.  III  agebat. 

Pontifex  constantiam  s.  Thoraae  in  defen- 
denda  contra  regis  usurpationes  ecclesiasti- 
ca  libertate  laudavit,  ea  quae  Northamto- 
nae  contia  eum  acta  fuerant,  irrita  dixit, 
articulos  regiarum  consuetudinum  impro- 
bavit,  Henricum  regem  legationibus  et  lit- 
teris  ad  reddendam  archiepiscopo  pacem  hor- 
tatus  est,  et  Roraam  rediens  Thomae,  quem 
abbaii  Pontiniacensi  commendaverat,  lega- 
tionem  apostolicam  pro  Anglia  confirmavit. 
Rex  vero  magis  iratus,  Cantuariensis  eccle- 
siae  et  omnium  clericorum  Thomae  adhae- 
rentium  reditus  fisco  addixit,  cunctos  eorum 
cognatos  e  regno  relegavit,  omnibusque  sub- 
ditis  suis  prohibuit,  ne  preces  pro  archiepi- 
scopo  ad  Deum  funderent.  Thomas  autem 
regias  consuetndines,  Clarendonae  promul- 
gatas,  damnavit ,  episcopos  a  iureiurando 
eas  observandi  absolvit ,  regemque  litteris 
excitavit,  ut  sibi  et  ecclesiis  pacem  redde- 
ret,  censuras  ecclesiasticasin  eum  eiusque  re- 
gnum  comminatus.  Henricus  e  quorumpiam 
episcoporum  et  procerum  consilio  contra 
Thomae  minasappeUavit  Alexandrum  Pp.  U- 
trimque,  Pontificem  inter  et  regem,  litteris 
et  legationibus  de  pace  tractatum  est,  sed 
niliil  effectura.  Tandem  Alcxander  Pp.  regis 
pertinacia,  litterisque  Ludovici  YII  et  epi- 
scoporum  Galliae  pormotus,  Henrico  excom- 
municationem  eiusque  regno  interdictum 
comrainatus  est ,  nisi  is  intra  statutos  dies 
arcliiepiscopo  Cantuariensi  paceni  resti- 
tueret. 

Tunc  Henricus  rex  ad  pacis  consilia  fic- 
xus,  an.  1170  Thomae  eiusquo  in  exilio  so- 
ciis  securitatem  roddidit.  Sanctus  praosul 
sumraaCantuariensiuralaotitiaexceptusest. 
Verum  eius  reditum  aogerrirao  tulerunt  re- 
gii  ministri  ot  nonnulli  e[)iscopi,  praosertim 
Eboracensis,  Londiniensis  et  Saresberiensis, 
censurig  apostolicis  perstricti.  Hornm  ira 
aucta  ost,  quod  Thomasexcommnnicalos  aV)- 


solvere  nollet,  nisi  prius  R.  Pontificis  man- 
datis  obedientiam  sponderent.  Brevi  post  3 
praedicti  antistites  inNormanniam  ad  Hen- 
ricum  II  profecti ,  raulta  accusationum  ca- 
pita  contraTliomam  ceu  pacis  publicae  per- 
turbatorem,  regis  iaimicum  el  episcoporum 
persecutorem,  detulerunt.  Rex  iratus  in  fu- 
nesta  verba  erupit,  quod  cum  uno  sacerdote 
pacera  habere  non  posset ;  quibus  verbis 
confisi  4  satellites,  sanctum  archiepiscopura 
in  ipsa  ecclesia  gladiis  occiderunt  die  29  de- 
cerabris  1170. 

Facinoris  faraa  horrorera  ingessit  toti  or- 
bi  cljristiano.  Henricus  rex  tanto  dolore 
concnssus  est,  ut  pluribus  diebus  ieiunave- 
rit,  et  solitarius  sedens  a  regendis  rebus  abs- 
tinuerit;  missisque  Romara  oratoribus,  con- 
testatus  est ,  se  caedera  archiepiscopi  non 
raandasse  ,  paratum  tamen  esse  ,  quoniam 
verbis  suis  illius  occasionem  praebuerat,  ad 
subeundara  secundura  Pontificis  mandata 
poenitentiara.  Alexander  III  interfectores 
s.  Thomae  et  omnes,  qui  crimini  isti  auxi- 
lium,  consilium  vel  assensum  dederant,  ex- 
coraraunicavit;Thomara  vero  miraculis  cla- 
rura  an.  1173  Ssrura  martyrura  albo  in- 
scripsit;  et  Henricus  rex  an.  1172  in  con- 
ventu  Abrincatensi  eadem,  quae  supra,  co- 
ram  Legatis  apostolicis  confessus  et  iureiu- 
rando  pollicitus  ,  se  satisfactionis  loco  per 
annura  integrum  200  milites  in  Palaestina 
aliturum  ,  statuta  Clarendonensia  aliasque 
pravas  consuetudines  abrogaturum  ,  eccle- 
siae  Cantuariensi  possessiones  suas  et  ora- 
nibus  paeera  redditurura,  absolutionera  im- 
petravit  ^ 

49.  Carmelitarum  Ordo — Sub  haec  tem- 
pora  Bertholdus,  sacerdos  Calaber,  celeber- 
rimi  Carraelitarura  Ordinis  initia  posuit.  Is 
circa  diraidiura  huius  saeculi  in  Terram 
sanctara  pietatis  causa  profectus,  cum  ali- 
quot  aliis  piis  peregrinatoribus  in  eo  raontis 
Carraeli  loco  ,  in  quo  olira  Elias  propheta 
moratus  fuisse  credebatur,  liumile  domici- 
lium  et  sacoUura  exstruxit,  ubi  una  cura  so- 
ciis  suis  vitam  eremiticam  ,  austeritatibus 
plenam  etinterorationem  manuumque  labo- 
rcm  divisam,  instituit.  Quoniam  his  montis 
Carmeli  incolis  continuo  alii  accoderent , 
rogante  Brocardo  ,  qui  iis  post  Berthohlum 
praeorat,  All)ortus  patriarclia  Hierosoljrai- 
tanus  an.  1209  illis  stabilera  vitae  regulara 
dedit ,  16  articulis  digestara.  Haoc  regula 

1  llisloria  qvadriparlila  scu  Vila  S.  Thomae  Can- 
tuar.  «uira  (".  Liipi  edita  Hriixell.  I<i8'2;  Alford.,  An- 
nal.  Brilan.  I.  IV;  I.  15.  P;ilnia,  Praplfrl.  flisl.  rrrl.  \. 
III,  \v.w\.  I,  C.  I"). 


VSQVR    AD    IN 

summatim  praosoribebat  preces  tliiirnas  ol  , 
noctiirnas  ,  ioiunium  rigiclum  a  tosto  Exal- 
tationis  S.  Cruois  usque  ad  Pasolia,  per- 
petuam  ab  esu  carnium  abstinontiam,  obe- 
dientiam  priori ,  paupertatem  ,  solitudinom, 
silentium  ,  manuum  laborem  ,  otii  fugaiu. 
Regulam  istam  an.  1-.?'J()  appiobavit  Hono- 
rius  l*p.  III,  conlirmavitque  Grogorius  IX 
an.  1230.  Propter  hostiles  mahumetano- 
rum  incursus  Ordinis  sodales  an.  1238,  reli- 
cto  monte  Carmelo  ,  domicilium  tratistule- 
runt  in  insulam  Cyprum,  deinde  in  Siciliam 
aliasque  Europae  regiones.  In  Europa  con- 
stituti  priscam  vitam  ereraiticam  cum  coe- 
nobitica  permutarunt  ,  favente  Innoceutio 
Pp.  IV,  qui  an.  124G  eorum  regulam  nonni- 
hil  mitigavit.  Progressu  temporis  Ordo  e- 
tiam  ad  feminas  translatus ,  latissime  per 
Europam  diffusus  est  K  Haud  mediocre  de- 
cus  ei  accessit  ex  quo  B.  Simon  Stock,  an- 
glus,  Ordinisque  minister  generalis  ab  anno 
1245  usque  ad  annuni  1265,  instituit  soda- 
litium  s.  Scapularis,  oi,  ut  dicitur,  a  B.  V. 
M.  in  visione  revelatura  ,  et  a  RR.  Pontifi- 
cibus  approbatum  atque  indulgentiis  au- 
ctum  ^.  Carmelitae  tantam  pietatem  erga 
Virginem  Mariam  coluerunt,  ut  se  fratres 
B,  M.  V.  de  Monte  Carmelo  dicerent. 

50.  Ordines  militares  in  Hispania — Ad 
exemplum  Ordinum  equestrium,  quos  supra 
in  Palaestina  constitutos  vidimus  ^,  post  di- 
midium  huius  saeculi  in  Hispania  instituti 
sunt  Ordines  militares  Calatravae,  s.  luliani 
de  Peirero  ct  s.  lacobi.  Anno  1147  Alphon- 
sus  rex  Casteliae  urbem  et  arcem  Calatra- 
vam,  eiectis  inde  Mauris,  dederat  equitibns 
seu  militibus  Templariis,  sed  cum  an.  1158 
Mauri  Africani  ingentem  expeditionem  pa- 
rarent  ad  recuperandam  Calatravara,  mili- 
tes  Terapli  eam  Sanctio  III  regi  Castellae 
1'eddiderunt,  qui  eam  cessit  Ravraundo,  ab- 
bati  Fiterii  Ordinis  Cisterciensis.  Ravraun- 
dus  una  cum  Didaco  Velasquez  ,  eiusdera 
Ordinis,  in  Calatrava  instituit  Ordinem  mi- 
litarem  secundum  regulam  Cisterciensium, 
habitu  et  aliis  nonnuUis  temperatis,  prout 
requireVjant  Ordinis  scopus  et  officia  seu 
ChristianorumcontraMaurosdefensio.Quum 
loannes,  ecclesiae  Toletanae  archiepiscopus 
et  Hispaniae  primas,  omnibus  auxilium  mi- 


NOCENTIVM    III.  41 

litiao  Calatravae  fercntibus  indulgentias 
ooncessissot,  vix  erat  qui  vel  ipse  non  iret  in 
auxilium  vel  equos,  arma  aut  pecunias  non 
largiretiir.  Quod  ubi  audierunt  Mauii,  ex- 
poditioni  suaonuucium  miserunt.  Anno  1164 
Aloxander  Pp.  III  Oriiinom  approbavit  '. 

Idom  Ponti Cox  api>robavit  alios  duos  Or- 
dines  roligioso-militares,  nempo  s.  lacobi 
an.  1175ets.  luliani  an.  1177,  quorum  idem 
ac  miUtiae  Calatravae  seopus  erat  -. 

51.  Becjyinarum  institutio  —  Ad  haoc 
ipsa  tempora  muiti  scriptores  referunt  Beg- 
ginaruin  in  Belgio  fundationem,  quarum  in- 
stitutum  et  noraen  attribuunt  Lamberto  Le 
Begues,  seu  Beguo,  pio  ecclesiae  Leodiensis 
sacerdoti,  an.  1177  defuncto  ^.  Verura  iam 
an.  1065  Begginarum  conventuin  extitisse 
Vilvurdiae  in  Brabantia,  e  monumentis  aii- 
thenticis  evincitur.  Nonnulli  illaruin  origi- 
nem  et  nomen  deducunt  a  s.  Begga  Pipini 
Landensis  filia  et  s.  Gertrudis  sorore.  Hoc 
institutum  per  Belgium  plurimura  prupaga- 
tum  est,  et  hudiedum  in  pluribus  civitatibus 
adhuc  viget.  Quae  illud  profitentur,  in  do- 
miciliis  sibi  iuiictis,  quae  curia,  conventus 
et  begginasium  at)pellantur,  vivunt;  vota  per- 
petua  non  emittuiit,  verumtamen  castitatem 
et  obedientiam  colunt,pietatis  exercitiis  ma- 
nuumque  labori  vacant  *. 

52.  Pax  inter  sacerdotium  et  imperium 
{an.  1177)— Fridericus  I  interdum  in  schi- 
sraate  et  dissidiis ,  supra  excitatis  ^  perse- 
verabat,  an.  1174  rursus  exercitum  duxit 
in  Italiara  ,  ut  de  Longobardicis  civitatibus 
et  R.  Pontifice  ulcisceretur.  Verum  Veneti 
aliique  Itali  se  cum  Longobardis  coniun- 
xerunt,  et  Fridericus,  coramisso  an.  1176ad 
Lignanura  praelio,  tanta  clade  affectus  est , 
ut  vix  ipse  incolurais  evaserit.  Tunc  ani- 
mura  ad  ineundara  concordiara  inflexit,  et 
an.  1177  pas  inter  Poutificera ,  imperato- 
rem,  civitates  Longobardicas  et  regem  Sici- 
liae,  Venetiis  sancita  atque  conscripta  est. 
Imperator  schisraati  renuntiavit ,  ot  Ale- 
xandro  III  obedientiam  professus  est.  Ale- 
xander  Pp.  B>idericum  ad  pedes  suos  pro- 
volutum  et  veniam  petentem,  elevans  cum 
laci^vmis ,  excepit  osculo  et  ab  excommu- 
nicationis  ac    anathematis  vinculis  absol- 


^  A.  Miraeus,  De  origine  Urdinis  Carmel.;  Pape- 
broch.  Commentar.  hist.  ad  vilam  B.  Alherli;  Acta 
SS.  t.  I  april.;  Heivot,  flist.  des  Ordres  relig.  t.  I. 

'  Benedicl.  XIV'  De  bealif.  et  canon.  I.  IV,  part.  II, 

c.  9;  De  Villiers,  Bibliolh.  Carmelit.  t.  II ,  p.  753;  P. 

UayDaud,  Scapulare  Marianum,  Oper.  t.  Vli.  Videsis 

siib  Pontif.  lOANN.  XXII.  p.  8«,  et  P.\(n..  V  in  F.poc.XI. 

■  Pag.  20. 


1  Helyol,  loc.  cit.  —  2  Ibid. 

3  iEgidins  monachus,  De  episcopis  Leod.  c.  52 ;  Cha- 
peaville,  Gesta  episcopor.  Leod.  1.  II. 

•*  Hae  porro  Hegginae  minime  confundendae  sunt 
cum  haereticis  Beguiuis  in  .4Iemannia,  de  quibus  p.  85 
agemus;  vid.  interim  P.yckel,  Ilistor.  Begginasiorum; 
I.  Ghesquiere  el  C.  Smet ,  Acta  SS.  Belgii  selecta , 
t.  V,  p.  93  sqq. 

r.  Vid.  p.  3i-3G. 


42 


EPOCHA  VII.  A    PONTIFICATV    S.  GREGORII    VII. 


vit  '.  Ad  imperatoris  exerapknn  oranes  pro- 
ceres  et  episcopi ,  qui  eius  partibus  fave- 
rant ,  schisma  eiurarunt,  Alexandro  III 
obedientiam  promiserunt,  et  in  communio- 
nem  Ecclesiae  recepti  sunt^. 

His  compositis,  Fridericus  in  Germaniam 
rediit.  Alexander  Pp.  Romara  rursus,  ma- 
ximo  cum  honore  et  gaudio  a  Romanis  ex- 
ceptus  est.  Caliistus  antipapa  coram  eo  cul- 
pam  confessus  est ,  ei  obedientiara  proraisit 
et  veniam  petiit;  quem  Pontifex  magna 
cum  benignitate  suscepit  et  venia  donavit. 
Paucorum  quidem  factio  in  locura  Callisti 
elegit  Landinum  clericum  ,  quem  Innocen- 
tium  III  appellavit;  sed  eo  pauh)  post  cu- 
stodiae  tradito,  schisma  exstinctum  est  ^. 

58.  Secia  nororum  Manichaeorum  — 
Verum  his  ipsis  temporibus  novae  haereti- 
corura  sectae  per  plures  Occidentis  provin- 
cias  propagabantur.  Isti  sectarii,  cum  quoad 
substantiara  religiosi  sui  svstematis  cum 
antiquis  Manichaeis  convenirent,  commu- 
niter  Manichaei  recentiores  seu  novi  di- 
cti  sunt:  originem  suara  traxerunt  a  Pau- 
licianis  et  Bogomilis  ■*,  qui  e  Graecia  et  Bul- 
garia  in  vicinam  Slavoniam  et  Dalmatiam , 
hincque  in  Italiam  et  alias  regionestransie- 
runt,  et  errores  suos  disseminarunt.  In  Oc- 
cidente  priscam  suam  doctrinara  nonnihil 
mutaverunt.  Asserebant,  omnis  raali  et  re- 
rum  visibilium  principiura  esse  diabolum  , 
quiprimo  rerum  materialium  elementapro- 
creaverat ,  postea  terram  et  omnia  quae 
continet ,  etiam  Adaraum  et  Evam  ex  iis 
condiderat.  Matriraonium  et  proHs  genera- 
tionem  tamquam  opus  diabolicum  damna- 
bant ,  atque  in  concubitu  Adami  cum  Eva 
lapsum  humani  generis  constituebant.  Ve- 
tus  Testameiitum ,  carnis  resurrectionem  , 
purgatorium  i^eiiciebant.  Reiecta  Trinitate 
divina,  Christo  naturam  divinam  et  realem 
carnis  assumptionem  denegabant.  Verum 
sacerdotium  apud  Catholicos  defecisse  con- 
tendebant  per  Pontificum  et  episcoporum 
superbiam,  luxuriam  et  dominandi  studium. 
Catholicorum   Sacramenta  ,  ritus ,  iiierar- 

1  Moniimenlum  defensi  ab  Venelis  Alexanilii  III  exlal 
Romae  in  Valieano  positum  a  Pio  IV. — Testinioniisc(!i- 
tissimis  et  Ali-xandri  III  mansuetuflini  eontrafliciint , 
(|ui  aiunt  ,  hiinc  l'ontilicem  peile  pressisse  capiil  im- 
peraloris,  eiipie  insiillasse  his  Psalmislae  verliis:  Sn- 
per  tisjndem  el  hitsiliscum  amhuluhi.i,  el  concHlcuhin 
leouem  el  dra(jnnem.  Cf  liaron.  ad  an.  1 177  ,  ji  'Jl-iO. 

2  iMiiratori,  Anliquil.  llal.  medii  aeri,  I.  IV;  liaron. 
ad  an.  1  l7r)-77(Lal)be,  Cdncil.  I.  X,p.  I  IHI).— Ale.xan- 
der  Pp.  III  contulit  Alphonso  Duci  j.usitanorum  Ilegis 
titiiliim,  ob  gesla  praeclara  adversii.s  Saracenos. 

3  liaronius  el  Papi,  ad  an.  1 178. 
*  Vid.  p.  iJOet  t.  I.  p.  17«. 


chiam, instituta  respuebant.Sacramentorum 
loco  utebantur  quatuor  ritibus,  pro  bapti- 
smo  impositionem  raanuum  cum  recitatione 
orationis  Dorainicae  adhibentes;  pro  Eucha- 
ristia  quotidie  in  consueta  coena  panem 
communem  recitatione  eiusdem  orationis 
consecrantes;  pro  poenitentia  brevissimam 
quamdam  peccatorum  confessionem  gene- 
ralem  facientes;  pro  ordinatione  clericorura 
suorum  solemnem  ritum  adhibentes.  In  sin- 
gulis  eorum  coetihus  erat  primarius  anti- 
stes  ,  cui  sacrorum  administratio  et  publi- 
carum  precum  recitatio  commissa  erat ,  ti- 
lius  maior  qui  episcopi,  et  minor  qui  maioris 
absentis  aut  impediti  vices  gerebat,  atque 
diaconus  qui  menstruara  peccatorum  con- 
fessionera  excipiebat  et  poenitentiara  pro  iis 
annuntiabat ;  hi  omnes  subordinati  erant 
supremo  capiti,  Christi  vices  gerenti ,  qui 
praeterea  duodecim  doctores  quasi  apostolos 
sibi  adiunctos  habebat.Non  tamen  omnes  de 
praedictis  doctrinae  articulis  conveniebant, 
sed  in  variis  a  se  invicem  discrepabant,quae 
discrepantia  non  obstabat,  quorainus  se  in- 
vicem  tolerarent  et  tanquam  eiusdem  eccle- 
siae  membra  considerarent.  Qui  inter  eos  ap- 
pellabantur  pe?'/ec^/,  vitam  austeram  osten- 
tabant,  ab  esu  carnium,  ovorum  et  casei  ab- 
stinebant,  mendaciura  et  iuramentum  dete- 
stabantur,  de  castitate  sua  gloriabantur :  a- 
lii,  dicti  credentes.,  corruptorum  morura  ar- 
guuntur. 

Praecipuae  eorum  sedes  erant  in  Longo- 
bardia  et  Gallia  meridionali;  in  Hispania 
etiam,  Anglia,  Belgio  et  Germania  inferiori 
coetus  efFormarunt.  Vulgo  dicebantur  Ca- 
thari,  alibi  etiam  Puhlicani,  Bulgari^  Pa- 
tareni ,  item  Albigenses  et  Bo7ii  homines 
in  Gallia  et  Hispania,  in  Flandria  Pijihli  et 
Turlepini  a^[)eUati  sunt. 

Catholici  varia  media  ad  eos  converten- 
dos  adhibuerunt :  primo  quidem  persuasione 
et  divini  verbi  praodicatione  eos  ab  errori- 
bus  avocare  conati  sunt,  publice  cuni  iisdera 
disceptantes,  verbo  et  scripto  eos  impugnan- 
tes;  coactao  sunt  etiam  synodi  Oxoniensis 
aii.  1160,  Turonensis  an.  1103,  Lumbarien- 
sis  an,  I17G,  quae  errantes  in  viam  verita- 
tis  reducero  tentaverunt,  et  pervieaces  ceu 
liaereticos  condemnaverunt.  Anno  1178  Lu- 
dovicus  VII  rex  Galliae  et  Henricus  II  rex 
Angliae  de  reprimeiidis  sectariorum  pro- 
gressibus  consentientes,  Petrum  a  s.  Cliry- 
sogono  cardinalem,  Alexandri  Pp.  III  Le- 
gatura,  cum  aliquot  episf^opis  et  clericis  in 
regionein  Tolosanam  ablegarunt  ad  haere- 
ticos  sive  convertendos   sive  condemnan- 


VSQVE   AD   INNOCENTIVM  III. 


43 


dos;  siraul  oomiti  Tolosano  aliisque  locoiuim 
dominis  muiularunt,  ut  legatos  ellioacitcr 
adiuvarent,  et  pervicaces  haereticos  e  ten'is 
suis  pellerent.  Indc  ©llectum  est,  ut  multi 
errores  suos  ciurarint ;  pertinaces  vero  ex- 
communicati  fuerunt.  Excommunicationis 
sententiam  pronuiitiavit  et  Cardinalis  Le- 
gatus  contra  RogetMuni,  Biterrae,  Carcasso- 
nae  et  Albigae  vicecoraitem  ,  haereticorum 
fautor  manifestus,  qui  episcopum  Albigen- 
sem  sub  eorum  custodia  detinebat.  Tan- 
dem  ipsG  Alexander  Pp.  an.  1179  in  Conci- 
lio  generali  Lateranensi  III  canone  27  eos- 
dem  haereticos  eorumque  protectoros  ex- 
communioatione  perculit,  et  sub  eadem  poe- 
na  vetuit,  ne  qnis  eos  hospitio  exciperet  aut 
cum  iisdem  mercaturam  exerceret. 

Cum  vero  haeretici  sub  praesidio  Rogerii 


closias  in  earum  visitatione;  5°  nullus  prc- 
sbyter  aut  diaconus  ordinetur  sine  certoti- 
tulo;  G°  praescribitur  fornia  iudiciorum  ec- 
clesiasticorum ;  7*^  damnaiitur  simoniacae 
exactiones  pro  sacramentorum  administra- 
tione  vel  benelioiorum  collatione  ;  8°  pro- 
hibentur  beneficiorum  expectativae  seu  pro- 
missiones  beneficiorum  nondum  vacantium; 
9°  coercontur  religiosi,  qui  praeter  indulta 
sibi  ab  Apostolica  Sede  privilegia  aliquid 
sibi  arrogarent  contra  episcoporum  aucto- 
ritatcm ;  10°  statuitur,  ut  raonaclii  non  su- 
scipiantur  sub  pretio  ,  neque  peculium  ha- 
beant;  11"  et  12",  ut  clerici  in  ss.  Ordiiiibus 
constituti,  continenter  vivant,  et  causas  non 
agant  apud  tribunalia  saecularia,  nisi  pro- 
prias  vel  ecclesiae  aut  pauperum  ;  13"  et  14" 
ut  nemo  plura  simul  lieneficia   possideat , 


vicecoraitis  erroressuos  libere  spargerent ,  I  haecque  iuste  distribuantur;  15°  ut  clerici 


anno  1181  Henricus  cardinalis ,  Romani 
Pontitiois  legatus  ,  collecto  milite  Rogerii 
ditionem  invasit,  multos  haereticos  conver- 
tit,  ipsuraque  Rogerium  ad  deditionem  et 
promissionem  de  abiicienda  haeresi  perdu- 
xit.  At  Rogerius  promissis  non  stetit,  cum- 
que  et  alii  locorum  doraini  sectarios  tueri 
pergerent,  eoruraque  factio  in  Gallia  meri- 
dionali  magis  aucta  est  magnasque  clades 
rei  catholicae  intulit  '. 

54.  Concilium  Lateranense  III,  gene- 
rale  XI  [an.  1179)  —  Conciliata,  ut  supra 
vidiraus^,  inter  sacerdotium  et  imperium 
concordia,  Alexander  Pp.  III  generale  con- 
ciliura  Romae  indixit  ad  exscindendas  schi- 
smatis  reliquias,  ad  conderanandas  haere- 
ses,  et  ad  restituendara  disciplinam  eccle- 
siasticam.  Conciliura  habitum  est  an.  1179 
et  3  sessionibus  absolutum.  Convenerunt 
302  episcopi,  pluresque  abbates  et  praepo- 
siti  ecclesiastici ;  praesedit  Alexander  Pp. 
Conditi  sunt  27  canones  ,  quorura  1°  sta- 
tuitur,  ut  si  in  eligendo  Pontitice  cardina- 
les  non  sint  plene  concordes,  iJIe  solus  ha- 
beatur  legitiraus  pontifex,  in  cuius  electio- 
nem  duae  cardinaliura  partes  conspirent  ^ ; 
2°  illegitimae  dicuntur  ordinationes  bene- 
ficiorum  et  collationes  dignitatum  ecclesia- 
sticarum  factae  ab  antipapis ;  3"  statuitur , 
quales  esse  debeant,  qui  ad  ecclesiarum  re- 
gimen  et  curam  animarura  promoveantur ; 
4"   ut  praesules  impensis  non  gravent  ec- 

•  iloneiafTraclaiusadversus  Catharos  ei  Wahlen- 
ses,  Romae  17i3,  in-fol.;  Sacchoiiii  De  Catliaris  ei 
Leonislis;  De  Hoveden ,  Annales  rerum  anglicar.  ad 
an.  1176;  Labbe,  Concil.  t.  X,  p.  UOi,  1419,  1470. 

^  Pag.  41-4'2. — •'  Per  hoc  decretum,  ut  adnotat  Pan- 
vinius,  Clero  omnino  et  populo  a  Pontificis  electione 
exclusis,  ea  ad  Cardinales  solos  redarta  est. 


bona  per  ecclesias  acquisita,  non  transferant 
in  alios  usus;  1G°  ut  firma  habeantur  quae 
a  maiori  et  saniori  parte  Capituli  fuerint 
decreta;  17°,  ut  si  patroni  in  praesentandis 
ad  beneficia  sint  discordes,  ii  praeponantur 
qui  raaioribus  meritis  et  plurimorum  as- 
sensu  probantur;  18*^,  ut  in  ecclesiis  cathe- 
dralibus  competens  beneficium  assignetur 
magistro,  qui  clericos  et  scholares  pauperes 
doceat ;  19°  magistratus  civitatura  aut  con- 
sules  ecclesias  non  gravent  oneribus;  20°, 
ut  railites  in  torneamentis  occisi,  priventur 
sepultura  ecclesiastica;  21°  et  22°,  ut  pax 
seu  trewga  Dei  religiose  servetur;  23°,  ut 
leprosi  siranl  viventes  habeant  propriam  si- 
bi  ecclesiara  coeraetepium  et  sacerdotera  ; 
24°  excoramunicantur  ii,  qui  Saracenisarraa 
contra  christianos  suppeditant  aut  pirati- 
cara  exercent  vel  naufragorum  bona  inva- 
dunt;  25°  comraunione  altaris  et  sepultura 
christiana  privantur  usurarii  manifesti ;  26° 
prohibetur  Christianis,  ne  serviant  ludaeis; 
canone  27°  et  ultirao  haeretici,  qui  in  Va- 
sconiae,  Albigae  et  Tolosae  partibus  atque 
alibi  sub  Catarorura  aliisque  nominibus  de- 
gebant,  eorum  fautores  et  receptores  ana- 
themate  damnantur,  et  Christianorura  arraa 
contra  eosdem  utpote  tranquillitatis  publi- 
cae  ac  ecclesiarura  perturbatores  invocan- 
tur  '.  Bionnio  post  jioc  concilium  Alexander 
Pp.  III,  111°  calendas  septembris  1181,  in 
urbe  Castellana  vita  excessit. 

55.  Lucius  III  Pontifex  (an.  1181)  — 
Lucius  III,  antea  Humbaldus  Allucingo- 
lus ,  Lucensis,  cardinalis  episcopus  Ostien- 


•  Labbe,  Concil.  t.  X  ,  p.  loOS;  P.aron.  et  Pagi  ad 
an.  1 1 79;  Natal.  Alex.,  Hist.  eccl.  diss.  IX  in  saec.  Xl-XII. 


44 


EPOCHA    VII.    A    PONTIPICATA-    S.  GREGORII    VII. 


sis,  calend.  septembiv  an.  1181,  ex  praescri- 
pto  Concilii  Lateranens.  III,  Pontifex  factus 
est  apud  Velitras,  et  viii°  idus  septembr. 
coronatus  '.  Vir  aetate,  vitae  integritate  ct 
prudentia  in  rebus  gerendis  commendan- 
dus ;  qui,  ut  decessores  sui,  civili  seditione, 
ab  Arnaldistis  in  Urbe  excitata,  exagitatus, 
Roma  discessit ,  et  Velitris  proximisque  in 
locis  consedit.  Postea  Romam  iterum  con- 
tendit ,  ut  Romanorum  animos  tranquilla- 
ret.  Sed  aliter  evenit,  atque  cogitarat.  Ete- 
nim  civiii  seditione  expulsus  est ,  et  Vero- 
nam  secedere  coactus  est. 

Huc  ad  Pontificera  convenerunt  Frideri- 
cus  I  imperator  ,  multique  episcopi  et  viri 
principes,  quibuscum  Lueius  varia  cliristia- 
nae  reipublicae  negotia  composuit.  Pontifex 
omnium  consilio  celebrem  constitutionem 
edidit ,  in  qua  omnis  haeresis  ,  quocumque 
appellaretur  nornine  ,  condemnabafur;  Ca- 
thari ,  Patareni  ,  Humiliati  sive  Pauperes 
de  Lugduno,  Passagini  ,  Arnaldistae  perpe- 
•tuo  anafhemati  subdebantur  ;  eodem  ana- 
themate  percellebantur  ii,  qui  sine  Aposto- 
licae  Sedis  auctoritate  sive  publice  sive  pri- 
vatim  verbum  divinum  praedicare  anderent; 
decernebatur  praeterea,  quomodo  agendum 
esset  cum  suspectis  de  haeresi ,  cum  convi- 
ctis,  poenitentibus  et  relapsis;  ut  contuma- 
ces  neque  ecclesiastico  iudicio  correcti ,  re- 
linquerentur  saecularis  iudicis  arbitrio  se- 
cundum  leges  extantes  corripiendi ;  manda- 
batur,  ut  singuli  episcopi  bis  in  anno  per  se 
vel  per  alios  visitarent  parochias,  in  quibus 

'  Gaufridus  Vosiensis,  Lucio  III  coaevus,  in  Chronico 
(ap.  Labb.  t.  II  Nov.  BihliolhJlSS.Libror.  p.3-27)  baec 
habet:  «  Feria  3  eligitiir  Humbaldus,  qiii  Pontifex  erat 
Ostiae  et  \'eiiternensis  Urbiuni.  Sequenli  Dominica 
1*  Septembris  coronatiir  et  insignitiir  allieodino  Kpi- 
scopo  l'oitiiensi,  et  ab  Archipresbytero  Ostiensi  iu.\ta 
consuetudinem.  Nam,  si  forte  Episcopus  Ostiensis  prae- 
sens  non  fuerit,  Archipresbyter  Ostiensis  seu  Veliler- 
nus  interesse  debel  conseeralioni ,  ut  ait  Cenciiis  de 
Sabellis  Card.,  cpii  poslea  lnit  1'unlifex  llonorii  III  no- 
mine  ( in  Ord.  Iknn.  ap.  Mabiil.  t.  II).  Kx  his  inlelligi- 
tur,  ius  consecrandi  1'ontificem  ita  fiiisse  piopriiim  E- 
piscopi  Ostiensis,  ul  si  bic  lieret  1'ontifex,  vel  inleresse 
consecrationi  non  [)osset,  Aichipresbyter  Ostiensis  de- 
berel  in  eiiis  lociim  succedere  vicenKpie  siippiere.  At- 
tamen  male  Anaslasii  Hibliolh.  (in  Vil.  Lraii.  II,  p.  I  i3) 
auctoritati  inniti  videnliir  rpii  piilanl,  anle  Leonem  II 
eonsuevisse  Homaiiuni  Ponliliceni  uh  tino  tanliim  0- 
.sliensi  Kpiscopo  coiisecrari.  Cum  enim  ibi  dical  Aiia- 
stasius,  ideo  in  lociim  Kpiscopi  Aibanens.  siibrogatum 
Veliternens.,  qiiod  Albanens.  Kcclesia  Kpiscopo  care- 
ret,  iil  argumenlo  est,  moris  anlea  fiiisse,  iit  siniiil  ciim 
Osliensi  et  l'orliiensi  eliam  Kpiscopus  Albaneiis.  Ordi- 
natioiii  fiomani  1'ontiticis  miiiislrarel.  Vid.  qiioipie  Ma- 
billon,C(>(/it/i^((<.i;i  Ordin.  l{oniun.  l.UMusei llal.  p.l  18. 
iNunc  vcro  ciim  iiiler  (jardinales  pliires  sint  Kpisco|)i, 
(|ui  Ires  aliis  aetate  praeeiint ,  coiisecrandi  ['ontilicis 
iurc  gaudenl.  Vid.  (iarncriiis,  in  not,  ad  /,////•.  IHvrn. 
Pont.  til.  H,  c.  2. 


liaereticos  degere  fama  esset,  utque  tres  vel  I 
plures  boni  testimonii  viros  illic  iureiurando 
obstringerent,  haereticos,  si  quos  cognovis- 
sent ,  episcopo  aut  archidiacono  indicandi ; 
statuebatur  etiam  ,  ut  comites,  barones  et 
consules  civitatum  in  praedictis  omnibus, 
cum  ab  episcopis  conquirerentur,  Ecclesiam 
contra  haereticos  eorumque  complices  adiu- 
varent,  et  pro  suo  quisque  officio  ecclesia- 
stica  atque  imperialia  statuta  executioni 
mandanda  curarent  '. 

In  eodem  congressu  actum  est  de  sacra 
expeditione  contra  Turcas.  Heraclius  pa- 
triarcha  Hierosolymitanus,  Arnaldus  raagi- 
ster  equitiutt  Hospitalaiiorum  et  Rogerius 
Templariorum  ,  a  rege  Hierosolvmurum  in 
Occidentem  legati,  exposuerunt  grande  dis- 
crimen,  in  quod  res  christianorum  a  Sala- 
dino  rege  ^gypti  et  Sjriae  essent  addu- 
ctae,  atque  Pontifieis,  imperatoris,  aliorum- 
que  auxilia  itnplorarunt.  Fridericus  impe- 
rator  expeditioni  assensit,  seque  in  Germa- 
niam  reducem,  de  ea  cum  principibus  actu- 
rum  spopondit.  Pontifex  in  eamdem  rem  le- 
gatis  Hierosolymitanis  litteras  dedit  ad  re- 
ges  Galliae  et  Angliae.  Philippus  Augustus, 
qui  an.  1180  Ludovico  patri  suo  in  regno 
Francorum  successerat ,  legatos  honoiifice 
excppit,  et  convocatis  Parisios  episcopis  et 
proceribus  mandavit,  ut  commissos  sibi  po- 
pulos  ad  bellum  sacrum  excitarent.  Henri- 
cus  rex  Angliae  iisdem  legatis  milites  et  pe- 
cunias  promisit.  At  praeter  principum  pro- 
missa  legati  vix  alia  subsidia  in  Palaesti- 
nam  retuierunt  ^. 

Lucius  Pp.  viii°  calendas  decerabris  1185 
Veronae  e  vivis  migravit;  et  sepultus  est  in 
Templo  maximo  ,  post  ann.  4,  mens.  2  et 
dies  18,  quam  Pontifex  consecratus  fuerat^. 

56.  Urbanus  III  Pontifex  {an.  1185)  — 
Post  Lucium  III  summa  cardinaliura  con- 
cordia  in  Petri  catliodram  evectus  est  Ur- 
banus  III,  antea  Lambertus  Cribellus,  car- 
dinalis  archieiiiscopus  Mediolanensis'*;  qui, 
turbatis  adliuc  Romae  rebus,  ^'eronao  raan- 
sit.  Is  confostiin  decessoris  sui  sollicitudi- 
nem  de   comparando  bello  prosecutus  est; 

'  Labbe,  ioc.  cit.  p.  1737. 

-  Haronius  et  Pagi,  ad  an.  1 18'». 

:'  Ptolom.  Lucens.  ///.s<.  ecd.  1.  20,  c.  3.J.. 

^  llgbelli  ( t.  V  //(//.  mcr.  p.  105)  refert,  Kcciesiani 
.Medi(d;inensem  eliani  iii  1'ontilicatii  Urbaniim  rexisse; 
iili  pariter  gesseruiil  Clemens  Pp.  II  ,  Kpiscopat.  Bam- 
bergens.  relinens,  Victor  II  et  Nicolaus  II  Kislellens. 
ac  Klorenlin.  necnon  Leo  IX  fiiii  Trullens.  Kpisc.  el 
Paiiliis  IVNeapolitan.,  Henedicl.  XIII  Heneveiitan.,  Rene- 
diet.  \1V  Houonien.  et  nuperrime  Leo  X.1II,  feliciler 
regnans,  (|iii  siium  Perusinum  Kpiscopatum  aliqiiam- 
diii  eliain  rexil. 


A^yMi    Al»    INNOHi.NTlVM    111. 


15 


scd  Fridericus  1  iiiipcrator  oi  ab  initio  ne- 
gotia  facessivit,  Ilic  enini  Henricum  lilium 
suum  Meiliolani  regem  Lonjiobariliae  co- 
ronandum  curavit  uon  a  Pontilice  ,  (lui  de 
sua  agendi  ratione  conquestus  crat  ,  sed 
a  patriarclia  Aciuileiensi :  deinde  eumdem 
propria  auctoritate  caesarem  et  imperatorem 
dixit.  Praeterea  terras,  a  Mathilde  comitis- 
sa  R.  Ecclesiae  legatas,  restituere  recusa- 
vit ,  defunctorum  episcoporum  bona  in  fi- 
scum  redegit,  moniales  praetoxtu  reforma- 
tionis  e  nonnullis  coenobiis  expulit,  eorum- 
que  reditus  usurpavit.  De  quibus  omnibus 
Urbanus  III  graviter  cum  imperatore  expo- 
stulaverat,eiqup,nisiEcclesiae  faceret  satis, 
nuncexcommunicationem  minatus  est^Ast 
Pontifex  Venetias  migraturus  ad  classem 
contra  Turcas  comparandam,  Ferrariae,  ac- 
cepto  tristi  nuncio  de  expugnatis  a  Saladino 
Hierosolymis,  conceptoque  e  moerore  animi 
morbo  decessit  xiv°  calend.  novembr.  1187. 
57.  Religionis  christianae  status  in  0- 
riente  —  Post  infaustum  vero  cruciatae  ex- 
peditionis  sub  Conrado  III  et  Ludovico  VII 
exitum  *,  res  Christianorum  in  Asia  deperi- 
bant  tum  propter  Crucigerorum  principum 
inter  se  invicem  discordias,  tura  propter 
raahometanorum  progressiones.  Anno  1162 
Balduino  III  in  regno  Hierosolymitano  suc- 
cesserat  Amalricus  comes  laffae,  princeps 
magni  animi  reique  railitaris  peritus,  qui  re- 
gni  excidium  praepedivit,  sed  internaracon- 
cordiam  lesiituere  non  potnit.  Euraan.  1173 
excepit  Balduinus  H',  filius  eius  annis  tre- 
decim  natus,  regni  vero  procuratio  commis- 
sa  est  Raymundo  comiti  Tripolitano,  qui 
tamen  brevi  post  propter  occultum  eum 
Saladino  comraercium  eadem  exutus  fuit. 
An.  1177  Christiani  insignera  victoriam  re- 
tulerunt  de  Saladino;  sed  anno  sequente  ab 
eodem  superati,  ad  redimendam  pacem  com- 
pulsi  sunt. 

InSyria  resChristianorum  in  grande  dis- 
crimen  vocavit  Boamundus  III,  an.  1163 
princeps  Antiochenus,  quem,quod  repudiata 
uxore,  aleret  pellicem  ,  Aimericus  patriar- 
cha  excommunicaverat  ;  ille  vero  furore 
percitus,  patriarcham,  episcopos  et  clericos 
persecutus  esl;  postea  taraen,  opera  patriar- 
chae  et  regis  Hierosolymorum ,  discordia 
composita  fuit. 

Praedictus  patriarcha  Antiochenus  iisdem 
temporibus  eos,  qui  inter  Maronitas  in  hae- 


resim  monotheliticam  lapsi  fuerant,  ad  ca- 
tholicam  tidera  reduxit.  Maronitae  iu  ca- 
tholica  doctrina  constantissimc  persevera- 
verant  usque  ad  initium  huius  saeculi,  quo 
Thomas  Haranita,  episcoi)US  Kfartabensis, 
raonothelitaruni  haeresim  in  niontem  Liba- 
nuiu  intulit,  multisque  et  ipsi  eorum  pa- 
triarcliae  persuasit;  sed  maxima  Maronita- 
rum  pars,  praesertira  honoratiores  in  clero 
et  populo  iu  catholica  tide  perseverarunt, 
patriarchae  coramunionem  vitarunt,  aliura- 
que  in  cius  locnm  elegerunt.  Erravit  profe- 
cto  Guilielmus  Tyrius  pluresque  scriptores 
recentiores  in  errorem  duxit,  dum  toti  Ma- 
ronitarura  nationi  haeresim  raonotheliticam 
attribuit. 

Graeci  sane,  praesertim  Cpni  raagis  ma- 
gisque  ab  unitatis  catholicae  centro,  Roma- 
na  ecclesia  ,  declinabant.  Quum  imperator 
Manuel  Coranenus  turo  litteius  tura  legatio- 
nibus  cum  Alexandro  Pp.  III  comraunica- 
ret,  loannem  R.  E.  cardinalem  ad  tractan- 
dara  ecclesiarura  concordiam  susciperet,  La- 
tinis  in  urbe  Constantinopoli  faveret,  et  pu- 
blica  munia  deraandaret,  tantamGraecorum 
in  Latinos  invidiam  excitavit,  ut  mortuo, 
an.  1180,  Manuele  imperatore,  Graeci  Con- 
stantinopoii  horrendam  caedem  in  Latinos 
ediderint ,  in  qua  ipse  cardinalis  loannes, 
Apostulicae  Sedis  legatus,  trucidatus  est.  At 
quo  raagis  Graeei  ab  unitate  catholiea  dis- 
cedebant,  eo  magis  eorum  imperium  tum 
barbarorum  incursionibus  tura  imperatorum 
inertia  aut  tyraunide  et  magnatura  dissen- 
sionibus  atque  rebellionibus  deperibat  '. 

58.  lerusalem  a  Saladino  capitur  {an. 
1187)  —  An.  1187  vox  ex  Oriente  audita 
est  lugentiura  interfectum  populura  Dei  et 
captam  ab  hostibus  sanctani  civitatem.  E- 
tenim  post  Balduinum  IV  an.  1185  rex  Hie- 
rosolymorum  factus  est  Balduinus  V,  pue- 
rulus  sub  tutela  Raymundi  comitis  Tripoli- 
tani;sed  anno  sequente  defuncto  Balduino 
V,  regnum  accepit  Guido  coraes  loppensis, 
quod  grandia  dissidia  inter  proceres  chri- 
stianos  excitavit.  Quura  sic  Christiani  ipsi 
discordiis  atque  fiagitiis  suis  divinam  iusti- 
tiam  provocarent,  permisit  Deus,  ut  sancta 
civitas  in  hostium  manus  veniret.  Reipsa 
Saladinus  ,  qui  devictis  Turcarum  in  ^gy- 
pto  etSyria  regulis,amplissimura  imperiura 
consecutus  fuerat,  an.  1187  Christianosapud 
Tiberiadem  post  acerrimum  certamea  supe- 


»  Aniold.  Lubecensis.  Chron.  Slui:  I.  11/,  c.  10-18;  '      '  Guil.  Tyrius,  1.  21-22;  Kicelas  Clioiiiat.  Annales: 
.Muraloii,  Aiinali  dllalia,  aii.  11 87.  '  |  Lequieu  ,  Orien.s  chrislian.  t.  111 ;  Allalius,  Ue  cunacns. 

2  VifJ.  j).  33.  '  Ecclesiae  orient,  el  ucciilent.,  c.  3. 


46 


EPOCHA    VII.    A    PONTIKICATV    S.  GREGORII    VII. 


ravit,  Guidonera  regeni  multosque  proceres 
cepit,  Acconera  seu  Ptolemaidem  obsedit  et 
ad  deditionem  compulit,  Ascalonem  accepit 
ea  lege,  ut  Guidoni  regi  aliisque  proceribus 
captivis  libertatem  redderet,  tandem  postri- 
die  calendas  octobris  eiusdem  anni  lerusa- 
lem  ad  deditionem  coegit.  Christiani  orien- 
tales,  Sjri,  Georgiani,  Armeni,  Graeci ,  ia 
urbe  remanserunt  sub  dominio  Turcarum; 
Europaei  vero  eam  deseruerunt ,  alii  cum 
Heraclio  patriarcha  Antiochiara,  Alii  Ty- 
rum,  alii  Tripolim,  alii  in  Siciliam  migra- 
runt.  Turcae  capta  lerusalera ,  cruces  et 
carapanas  ecclesiarura  fregerunt,  equos  et 
iumenta  in  ecclesiis  stabulaverunt,  alias  ec- 
clesias  in  templa  ritus  maliometani  conver- 
terunt,  ecclesiam  vero  sacri  Sepulcri  Chri- 
stianis  Syris  pretio  cesserunt  ', 

59.  Gregorius  VIII,  Clemens  III,  Pon- 
tifices  — Perlato  in  Europam  nuncio  de  cap- 
ta  sancta  civitate,  Urbanus  Pp.  III  e  moe- 
rore  animi,  Ferrariae,  ut  supra  diximus,  oc- 
cubuit.  Ibi  biduo  post  ( xii"  cal.  nov.  1187) 
Pontifex  electus  fuit  Gregorius  VIII,  Bene- 
ventanus,  antea  appellatus  Albertus,  car- 
dinalis  Cancellarius,  vitae  probitate  et  eru- 
ditione  ciarus.  Is  confestimlitterisencyclicis 
Euro[)aeos  ad  sacram  expeditionera  pro  re- 
cuperanda  lerusalem  hortatus  est,  crueem 
sumentibus  indulgentiam  concessit,  et  ad 
Supremi  Numinis  patrocinium  sibi  compa- 
randum  ieiuniuin  in  annos  quinque  indixit, 
ut  Cliristiani  omnes  singula  feria  sexta  ieiu- 
narentad  modum  Quadragesiraae,  feria  quar- 
ta  vero  et  sabbato  carnibus  abstinerent  '^. 
Ipse  autem  et  Cardinales  cum  familiis  suis 
feria  ctiam  secunda  id  observarent.  Deinde 
Ferraria  profectus  Pisas,  ut  urbis  huius  i'i- 
ves  cum  Genuensibus  conciliaret,  et  ambos 
opibus  niaritimis  tunc  temporis  pollentes,  ad 
instruendam  classcm  contra  Turcas  excita- 
ret,  ibi  intempestivo  morbo  ex tinctus  est  xiv° 
calenrl.  ianuarias,  cum  non  ultra  dies  sepiem 
ct  qimiqunginta  Pontificatum  gessisset. 

Tcrtio  post  die  cardinales  Pisis  elegcrunt 
Clementera  III,  Romanum,  appelkitura  an- 
tea  Paulinum  Sdioku-em,  cardinalem  epi- 
scopum  Praenestinura.  Is  duo  magni  mo- 
raenti  negotia  confecit,  nimirum  pacem  cum 
Ronianis  et  foedus  cliristiauorum  princi- 
pum  ad  Terrae  sanctae  recuperationem.  Ro- 
mani  ab  Arnaldistis  excitati  ,  longo  tcm- 
pore,  uti  vidiraus,  Pontifices  vexavcrant, 
eiusquc  Urbis  dominio  ero[it() ,  scnatuni  ct 

'  l!:ir()iiiiis  (H  P^gi,  ad  ;iii.  1 187;  Micliaiul,  llisl.  des 
croisafles,  l.  II. 

-l.abbe,  Concil.  l  X,  1718. 


patriciatum  creaverant.  Clemens  III  pacem 
cum  iis  composuit  ea  lege,  ut  Urbs  esset  in 
potestate  Pontificis,  abrogato  patricio,  re- 
stitueretur  praefectus,  et  senatores  annui 
auctoritate  Pontificis  crearentur.  Quibus 
factis,  Clemens  summa  Roraanorura  laetitia 
in  Urbem  exceptus  est  '.  Ad  excitandum  ve- 
ro  bellura  sacrum  Pontifex  legatos  misit  ad 
principes  Europaeos,  eftecitque,  ut  in  Italia, 
Germania,  Gallia  et  Anglia  copiosi  crucige- 
rorum  exercitus  colligerentur. 

60.  Cruciata  expeditio  III  {an.  1188)  — 
Omnibus  ad  bellura  sacrura  comparatis,  Pi- 
sani  an.  1188  cum  classe  50  navium  profe- 
cti,  pervenerunt  Tyrum  et  opera  opportunis- 
simam  tulerunt  Conrado  marchioni  de  Mon- 
teferrato,  Tyri  domino,  ad  repellendos  Sala- 
dini  impetus.  Brevi  post  in  Asiam  advene- 
runt  crucigerorura  exercitus  e  Dania,  Ger- 
mania,  Belgio,  Gallia  et  Anglia  collecti, 
operaque  tulerunt  Guidoni  Hierosolyraorum 
regi,  qui  an.  1189  Ptolemaidem  oppugnan- 
dam  suscepit.  Hoc  ipso  anno  Fridericus  I 
iraperator  copiosura  exercitum  in  Orientera 
duxit,  et  superatis  insidiis  et  vexis  quas  Isaac 
Angelus,  imperator  Graecorum,  ei  struxe- 
rat,  in  Asiam  minorem  pervenit,  sultanum 
Iconii  duplici  praelio  vicit,  Iconium  expu- 
gnavit,  iterque  in  Syriam  prosecutus  venit 
Seleuciam;  sed  quum  hinc  digressusfluvium 
Saleph  transnatare  vellet ,  torrente  abre- 
ptusperiit  anno  1190.  Posteiusmortemexer- 
citus  dispersus  est,  alii  sine  duce  et  ordine 
huc  illuc  vagati,aut  in  Europarn  regressi 
sunt,  alii  cum  Friderico  duce  Sueviae  se 
coniunxerunt  crucigeris  Ptolemaidem  obsi- 
dontibus.  An.  1191  ad  hanc  urbem  cumexer- 
citu  venit  Philippus  Augustus,  rex  Galliae. 
Advenit  et  Richardus  rex  Angliae,  cogno- 
mine  Cor  Leonis ,  qui  in  itinere  ab  Isaac 
Comneno  Cypri  tyranno  lacessitus,  hunc  de- 
bellarat  et  totam  insulam  subegerat.  Ambo 
reges  opportunissime  advenerunt,  tum  quod 
Saladinus  copias  suas  undique  contra  Chri- 
.stianos  contraxisset,  tum  quod  inter  Guido- 


'  Pt'r;>t:lu!i  per  annos  phis  niinus  quin(]uapinta  iii- 
ter  po|)uliim  I'onlirict'.>ique  Hontaiios  ab  Iniiofenlio  II 
nsquu  aii  Cknienteni  III  iliscortiia  eivilis  ruil,  regimi- 
nis  urbani  oceasione  excilata:  cum  popuius  Homanus, 
1'ontilice  suo  llrliis  admiuistratione  sumnioto,  Senato- 
res,  (|ui  Ueipuiilicae  praeessenl,  cnni  Patricio  qiiodam, 
siimma  cum  auctorit:ile  creassent.  Kx  cuiiis  rei  occa- 
sione  Inuorenlius  II  et  Caelestiiius  II  aninii  dolore  de- 
feccruiil:  Lueiiis  II  peiie  e.st  iiilerfecliis;  Kiifjeniiis  III, 
Ale.vantlrr  III  el  l.iiciiis  III  iirbe  piilsi.  lirbanus  III  el 
(IreRorius  VIII  e.xules  liiere,  donec  novissime  tanli  dis- 
sidii  iitraque  parlc  perlaesa  ,  populus  lioinanus  cum 
Poiitiliee  |)opiilari  suo  Olemenle  III  paeeni  aeqiiis  coii- 
ditionibus  lecit.  Vid.  I'anviii.  in  annol.  ad  1'laliii.  |)  l()-. 


VSQVE    An    INNOCENTIVM    UI. 


47 


nem,  niorte  coniiipis  siuie  Sybillnc  rcgiis  i 
iuribus  privatutn,  et  Conradum  Tvri  domi-  , 
nuiu  dissidia  periculosa  de  regio  nomine  et 
honore  essent  cxcitata.  Postquara  (ruidoni 
iura  regia  fuisscnt  contirmata  ea  lege,  ut 
post  eius  mortem  transterentur  ad  Conra- 
dum  huiusquc  hacredes,  Cliristiani  belium 
contraTuroas  prosecuti  sunt,ct  iii°idus  iulii 
1191  Ptolemaidom  occuparuut.  Postbaec 
Philippus  rex  Galliae,  morl)o  atque  invidia  j 
in  regem  Angliae  correptus,  in  Europam  j 
regressus  est,  10  millibus  virorum  sub  Hn- 
gone  Burgundiae  duco  in  Palaestina  reli- 
ctis.  Richardus  rex  Angh'ae  bellum  contra 
Saladinum  raira  cura  fortitndine  prosecutus 
est,  phires  victorias  dc  hostibus  retulit;  lop- 
pen  et  alias  aliquot  Pahicstinae  urbcs  occu- 
pavit,  tanturaque  terrorem  Saladino  intuht, 
ut  hic  inducias  postularit.  Sed  Richardus, 
tuiU  propter  dissensiones  ipsorum  Christia- 
Dorura  tura  propter  commotiones,  a  loanne 
fratre  suo  in  Anglia  excitatas,  an.  1192  con- 
silium  redeundi  in  Europam  iniit,  postquam 
cum  Saladino  inducias  3  annorum  et  8  raen- 
sium  pepigisset,  regni  Hierosolyraitani  reh- 
quias  e  procerura  consilio,  extincto  Conra- 
do,  contulisset  Ilenrico  comiti  Campaniae, 
etGuidonem,  quondara  Hierosolyraorum  re- 
gem,  constituisset  regem  Cypri.  Saladinus 
autem  brevi  post  obiit,  ortisque  inter  Turcas 
dissidiis  et  bellis  domesticis,  Christiani  ut- 
cumque  res  suas  conservaverunt  ^ 

01.  Teiitonicorum  et  SS.  Trinitatis  Or- 
dines  —  Huius  cruciatae  expeditionis  occa- 
sione  an.  1190  novus  Ordo  religioso-mili- 
taris  in  Palaestina  institutus  fuit,  nirairura 
equitum  Teutonicorum.  Ordinis  huius  soda- 
les  in  3  classes  distributi  erant,  equitum  qui 
pro  Terrae  sanctae  et  Religionis  defensione 
dimicarent,  sacerdotum  qui  rera  divinam 
adrainistrarent,  et  fratrum  qui  infirraos  cu- 
rarent.  Prima  Ordinis  domus  cura  oratorio 
et  xenodochio  extructa  est  in  urbe  Ptole- 
maide.  An.  1192  Coelestinus  Pp.  III  Ordi- 
nem  approbavit  sub  titulo  equitum  Teuto- 
nicorum  B.  V.  M.,  quia  a  viris  Teutonicis 
sub  patrocinio  B.  Mariae  institutus  fiierat; 
ei  cuncta  privilegia  equitum  Hospitalario- 
rum  et  Templariorum  concessit,  eiusque  so- 
dalibus  vestes  albas  cruce  nigra  signatas 
dedit.  Ordo,  cuius  primus  magister  fuit  Hen- 
ricus  Walpot,  a  Pontificibus,  imperatoribus 
et  regibus  confirmatus,  privilegiis,  virihus 
et  possessionibus  magnopere  auctus  est  ^, 

1  BHroniiis  et  Pagi,  ad  an.  1188-9-2;  Mithaud,  Hist. 
de.i  croi.sudes,  i.  II. 

2  R.  Diielli,  Ilisloria  Ordinis  Eqtiilutn  Teuton.  Vien- 
nae  17-27  in  lul.;  Helyot,  llisi.  des  fjrdres  relirj.  t.  III. 


Quum  autemoccasione  bellorum  Cliristia- 
nos  inter  et  infidcles  in  Ilispania  atquo  in 
Oriente  illorum  multi  in  hostium  manus  ve- 
nissent,  in  dura  et  periculosa  captivitate  ge- 
raerent,  an.  1198  pro  eorum  redemptione 
institutus  fuitOrdo  .ss.  Trinitatis.  Primi  eius 
auctores  fuere  loannes  de  Matha  ,  sacrae 
Facultatis  Parisiensis  doctor  et  presbyter, 
et  Fehx  Valesius,  celebris  eremita.  Arabo 
coelesti  visione  angeh,  duos  captivos  tenen- 
tis  ,  ad  redimendos  e  potestato  infidelium 
Christianos  excitati,  an.  1197  Romam  pro- 
fecti  sunt,  ut  cum  Pontifice  ea  de  re  confer- 
rent.  Innocentius  III,  qni  tunc  teraporis  pon- 
tificatum  gerehat,  pari  vi.sione  excitatus, 
oorum  consiliura  de  instituendo  Ordine  sub 
titulo  ss.  Trinitatis  de  rcdemptione  captivo- 
rum  ratum  habuit,  eius  regulam  approba- 
vit,  et  sodaUbus  vestes  albas  cum  cruce  ru- 
bei  et  caerulei  coloris  concessit  an.  1198  '. 
loannes  de  Matha,  priraus  Ordinis  Praepo- 
situs  generahs,  et  Felix  Valesius  in  Galham 
reduces,  apud  Cervumfrigidum  in  dioecesi 
Meldensi  Ordinis  fundamenta  posuerunt , 
moxque  plures  ei  nomina  sua  dederunt. 
Philippus  Augustus  rex  ,  proceres  et  multi 
alii ,  beneficio  Ordinis  fine  et  piis  loannis 
praepositi  adhortationibus  permoti,  largas 
eleemosynas  contulerunt,  quibus  loannis  so- 
cii  iam  an.  1199  in  Marochium  profecti, 
fere  200  captivos  redemerunt,  sicut  et  ipse 
loannes  Tunetum  bis  profectus,  ultra  100  e 
captivitate  liberavit.  Vix  dici  potest  quanta 
celeritate  Ordo  per  Galhas,  aliasque  Occi- 
dentis  regiones  propagatus  fiierit,  et  quam 
praeclare  de  Christianorum  captivorum  re- 
demptione  meruerit  ^. 

62.  Caelestinus  III Pontifex  [an.  1191)— 
Postquam  Clemens  Pp.  III  morti  iv°  calendas 
aprilis  1191  oecubuisset,  ad  summum  sacer- 
dotium  electus  fuit  Hyacintlius,  Romanus, 
diaconus  cardinaUs,  qui  sub  Caelestini  III 
noraine  xvni°  cal.  maias  solerani  Paschae 
die  Pontifex  consecratus  ^,  postridie  Henri- 
cum  VI,  GermaniaeRegera,  consecravit  Im- 


1  Epist.  4.81,  I.  1.  —  2  A.  Miraeus,  (Jrirjines  monasl. 
I.  I,  c.  8;  Helvot,  loc.  cit.  t.  II. 

3  Cencius  de  Sabellis,  Caelestini  III  cubicularius,  ri- 
tum  electionis  et  consecrationis  Pontificiae  id  tempo- 
ris  servari  solitum  describil,  ut  videre  est  apud  Mabil- 
lonium,  Musaei  llalici  t  II.  Ipse  loquitur  de  sede  sler- 
coraria;  quam  non  ita  fuisse  appellalara,  quasi  esset 
perforata,  sed  quod  Pontifice  in  ea  stante,  haec  Ps. 
CXII  verba  canerentur:  et  de  stercore  erifjit  paupe- 
re»!,  docet  idem  Mabilloniiis  (  Comme/i/ario  in  Ordi- 
nem  Roman.  p.  1'2I),  addens  faciie  revinci  eos,  qui 
huius  sedis  origiuem  deducunt  ab  loanna  pseudo-pa- 
pissa,  quod  iiulla  menlio  eius  invenialur  ante  saecu- 
liim  duodecinuim.  Vid.  quoque  La  Scienia  e  La  Vede, 
vol,  8"2,  |).  137  in  nol. 


48 


trOCHA    All.    A    PONTIFiCAT\' 


GRECtOKII    MI 


peratorem  ^  Ecclesiam  maxima  cum  laude 
rexit  annis  fere  7,  Is  disciplinam  ecclesia- 
sticam  multis  decretis  instauravit,  et  inter 
alia  statuit ,  ut  pueri  a  parentibus  oblati 
monasteriis,  cum  ad  adultam  aetatem  per- 
venissent ,  pro  arbitrio  in  iis  permanere 
vel  discedere  possent  ^.  Negotia  gravia  ha- 
buit  cum  Henrico  YI  imperatore  et  cum 
Philippo  Augusto  rege  Galliae. 

Henricus  YI,  Friderici  I  filius  et  succes- 
sor,  an.  1191  cum  coniuge  sua  Constantia 
a  Caelestino  Pp.  Romae  augustus  corona- 
tus  est  postquam  iurasset,  se  Ecclesiae  iura 
eonservaturum  et  restituturum  quae  illius 
patrimonio  fuerant  ablata.  Posthac,  invito 
Pontifice,  exercitum  in  Apuliam  duxit  con- 
iugis  suae  iura  in  regnum  Siciliae  vindi- 
caturus.  Etenim  Guiliehiius  II  rex  Siciliae, 
liberis  carens,  regni  liaeredem  scripserat 
Constantiam  amitam  suam  ;  sed  Siculi  , 
extraneum  iugum  meluentes  ,  an.  1189 
post  mortem  Guihelmi  II  evocaverant  Tan- 
credum,  fihum  nothum  Rogerii  ducis  Apu- 
liae  ,  eumque  e  consensu  Clementis  Pp.  III 
regem  creaverant.  Heuricus  VI  Salernum 
et  aha  nonnulla  loca  occupavit,  sed  bre- 
vi  post ,  exercitu  morbis  attrito ,  iu  Ger- 
maniam  regressus  est  ,  et  Tancredus  a- 
missa  recuperavit.  Imperator  in  Germa- 
niam  redux  ,  grande  facinus  commisit  in 
Richardum  regem  Angliae,  quem,  cum  ab 
expeditione  Hierosolymitanarediens  in  ma- 
ri  Adriatico  naufragium  passus  esset ,  a 
Leopoldo  duce  Austi-iae  interceptum,  custo- 
diae  mancipavit  et  ad  redimendam  grandi 
pecuniae  summa  libertatera  coegit.  Pr»pter 
tantum  facinus  commi>:sura  in  regern  cru- 
cigerura,  Caelestinus  Pp.  Henricura  impe- 
ratorem  et  Leopohlura  ducem  excomrauni- 
cavit,  donoc  iniuriain  Richardo  regi  illatam 
repararent  et  extortara  ab  eo  pecuniara  re- 
stituereiit.  Yerum  Henricus  YI  Pontificis 
sententiam  sprevit  ;  et  an.  1194  post  mor- 
tem  Tancredi,  qui  filium  suuni  Guiliehnum 
sibi  in  successorem  elegerat,  omnera  Apu- 
iiam,  Calabriam  et  SiciHam  subegit,  iunio- 
ri  Guihelrao  contra  datam  ei  fidem  oculos 
erui  iussit,  et  in  Siculos,  teutonicum  iugum 

'  Suspicione  fiilsilatis  laboral  quod  Baroniiis  deCae- 
lcsliiio  rfferl  (  aj)  Nalal.  Alexandr.  Hisl.  Eccles.  saec. 
XI  el  Xll,  c.  "2,  a.  13},  Papain,  scilicel,  in  lilu  liiiius 
consecrationis  perag»!nicm  pede  suo  coroiiam  impcra- 
loris  percussisse,  dciicicnlem  illam  in  terram  ad  signi- 
iicandara  poteslati-m  eiicieiidi  eiim  ab  lm|)erio  si  de- 
ineruerii.  In  Chrnnuo  eniin  liiicliersiiergfnsi  It-giiur 
Henricus  ab  ipsu  Caelesliuu  l'p.  cunsecratus  hunura- 
hililer  liumae,  el  curunatus,  ul  esl  in  Muralorii  An- 
nalihvs  llaliae,  ad  an.  1191,  p.  72,  t.  VII. 

^  Haroniuset  l'agi,  ad  an.  ilDSJ  1.  i 


aegre  ferentes ,  crudeliter  saeviit.  Attamen 
paulo  ante  mortem,  quae  ei  anno  1197  Mes- 
sanae  obtigit,  poenitentiam  egit,  et  Fride- 
rico  filio  mandavit,ut  extortam  Anghaeregi 
pecuniam  restitueret ,  atque  iura  a  regibus 
Siciliae  Apostohcae  Sedi  debita  tribueret, 

In  Galha  Phihppus  II  rex  expeditionem 
sacram  in  Palaestinara  suscepit,  ut  vidimus, 
in  regno  suo  ecclesias  et  clericos  aquorum- 
dam  magnatum  iniuriis  vindicavit,  in  bla- 
sphemos  poenas  graves  sancivit ;  ludaeos, 
quod  opes  imraeusas  usuris  cogerent,servos 
christianos  ad  iudaizandum  compellerent , 
milleque  molestias  christianis  inferreut,  re- 
gno  exire  iussit;  sed  an.  1193  graves  tur- 
bas  excitavit  facto  cum  Ingelburge,  Canuti 
regis  Daniae  sorore,  divortio.  Hanc  quippe 
post  obitura  Isabellae  seu  Elisabethae  con- 
iugem  duxerat,  sed  altera  post  nuptias  die 
ita  ab  ea  aversatus  est,  ut  divortium  petie- 
rit ,  adlegans  cognationem.  Post  mensem 
praeside  ai^hiepiscopo  Rhemensi  habitus 
est  Corapendii  episcoporum  et  procerum 
conventus,  in  quo  cum  ahquot  testes  iurati 
cognationem  alfirmassent  ,  matrimonium 
Philippi  cum  Ingelburge ,  iam  consuraraa- 
tura,  ut  haec  testabatur,  nullum  declara- 
tum  est.  Yerura  Caelestinus  Pp.  ab  Ingel- 
burge  et  Canuto  rege  interpehatus  et  de 
conficta  cognatione  instructus,  in  Galliam 
legavit  Meliorera  presbj^terum  cardinalem 
et  Centium  subdiaconum,  qui  episcoporum 
procerumque  conventum  indixerunt  Pari- 
siis;  sed  episcopis  ipsisque  legatis  iram  re- 
gis  metuentibus,  niliil  effectum  est.  Caele- 
stinus  vero  postquam  caus.im  cognovisset, 
sententiara  divortii  irritam  feoit;  episcopos 
Gallos  graviter  cori-ipuit,  quod  in  tanto  ne- 
gotio  non  recurrissent  secundum  priscum 
morem  ad  Apostohcam  Sedem,  et  regi  man- 
davit  ut  cum  Ingelburge  reconciliaretur 
iniiibuitque,  ne,  ipsa  vivente,  aham  uxo- 
rem  duceret.  Niliilominus  Philippus  an. 
1196  superduxit  Agnetem,  ducis  Meraniae 
filiam;  quam  tamen  Innocentii  Pp.  III  mo- 
nitis  censurisque  taiidem  diinisit  '. 

63.  Sa'ipfores  ecclesiastici — Posteriori 
huius  saecuh  dimidio  praeter  alios  florue- 
runt  scriptoresqui  sequuntur:Richardus  a  s. 
Yictore,  Scotus,  Ordiniss.  Augustini  in  coo- 
iiobio  Parisiensi  canonicus,  pietate  ac  do- 
ctrina  insignis;  scripsit  phires  tractatus  exe- 
goticos,  dogmaticos,  mystico.s  et  philosoplii- 
cos  ^.  Hugo  Etherianus,  lletruscus  ,  graece 


'  Itaronins  el  Pagi,  ad  an.  111)1-1198. 

-  r.ollioma^'i  1G5U,  -2  loin.  in-1'ol.  Migne,  t.  CXCVI. 


ac  latine  doctus;  edidit  libros  3  de  Haeresi- 
hus,  quas  Graeci  Latinis  falso  adscribebant, 
et  librum  eniditum  de  regfrossu  animaruni '. 
Peti'us  Blesensis,  pietate  atqne  ei-uditione 
valde  commondantlns;  roliqnit  183  ei^isto- 
las,  65  sermones  plnresque  tractatus  de  va- 
riis  argumentis  -.  loannos  Sarisboriensis, 
episcopus  Carnotensis;  praeter  epistolas  ad 
diversos  et  vitam  s.  Thomae  Cantuariensis, 
dedit  Polycraticum  sen  8  libros  de  nugis 
curialium  et  vestigiis  philo^ophorura  ,  et 
Metaloyicum,  in  quo  de  oiuni  re  logica,  phi- 
lologica  et  philosophica  disputat  ^.  Petrus 
Comestor,  Trecensis,  ecclesiae  Parisiensis 
cancellarins  et  s.  Theologiae  magister,  dein- 
de  Ordinis  s.  Augustini  canonicus,  exaravit 
Historiae  scholasticae  seu  sacrae  librosl6^. 
CTuilielraus,  seenndumVossium  Syrus,  secnn- 
dum  alios  Gallus  aut  Gerraanus,  archiepi- 
scopus  Tiri :  scripsit  libros  23  de  bello  sa- 
cro  ^.  Albertus  ,  can.  Aquisgranens.  vel  A- 
qnensis ,  reliquit  Chronicon  Hierosoljmi- 
tanum  seu  sacrarum  expeditionum  ^.  Go- 
defridus  Viterbiensis  ,  presbyter,  Conradi 


VSQVE    AD    IXXOCENTIVM    III.  49 

IH,  Friderici  I  et  Henrici  VI  capellanus; 
exaravit  Chronicon  universale  ab  orbe  con- 
dito  usque  ad  annura  aerao  vulgaris  1186  '. 
Potrus  ox  abato  C-ellensi  ot  Rhomensi  epi- 
scopns  Carnotensis;  olncuhravit  sermones 
varios,  epistoharum  libros  9  et  opuscula  de 
diversis  argnmentis  ^. 

64.  Ciflestini  III  obitus  —  Postquam 
Caelestinus  Pp.  III,  cuius  gesta  supra  re- 
tuliraus,  vi°  idus  iannarii  an.  1198  decessis- 
set^,  cura  annos  6,  menses  et  dies  9  in  Pon- 
tificatu  egisset,  summa  Cardinaliura  con- 
sensione, omninmqne  ordinura  gandioeadem 
die,  qua  Coelestinus  III  est  tumulatus,  v° 
idns  ianuar.,  electus  fuit,  plorans  ao  reni- 
tens,  Innocentins  III,  annos  natus  37,  ex 
illustri  Transiraundi  Signiae  comitum  do- 
mo  ,  antea  appellatus  Lotharius  ,  Cardi- 
nalis  diaconus,  et  viii"  calend.  mart.  con- 
secratus.  Vir  pietate  rerumque  theologi- 
carura  ac  iuris  peritia  spectatissimus  ,  cu- 
ius  pontificatus  celebrera  in  historia  eccle- 
siastica  epocham  constituit. 


»  Bihlioth.  PP.  Lugciun.  t.  XXII. 
^Paris.  1667  in  fol.;  Migne,  Pu<;o/.  Lat.  l.  CCVII. 
3Miene,  I.  CXCVIIl 

<  Lugflini.  loi3  fl  aiibi;  .Migne,  t.  CXCVIIL 
s  Ba.xileae  15i9  in  tul.,  et  in  opere,  Gesta  Dei  per 
Francos;  Migne,  t.  CCI. 
6  Heiinestad.  1581,  "1  voL  in  4°,  el  in  laudato  opeie. 


'  Pistor.  Scriptor.  rer.  Germait. 

2pans.  1613  in  8°,  el  1671  in  i'\ 

3  Rogerius,  scriptor  huius  teraporis,  a  Baronio  rae- 
morato  ad  an.  1198,  |i  1,  liaec  habet:  «  Caelestinus 
moriturus  curavit  veliementer,  ut  Cardinales  agerent  de 
successore  eligendo  voluilque  se  abdicare  ,  si  loanne 
de  S.  Patilo  Cardinalem  S.  Priscaesutticerent  in  locura 
suura.  Atilli  nou  coiisensere,  dicentes,  inaudilum  esse, 
quod  Summus  Ponlilex  se  deponerel ». 


WOUTERS,  II. 


HISTORIAE  ECGLESIASTICAE 

EPOCHA  OCTAVA 

A  PONTIPICATV  INNOCENTII  III 
VSQVE  AD  SCIIISMA  OCCIDENTIS,  AN.  1378. 


P  R  O  O  E  M  1  V  M 

Innocentius  Pp.  III  rebus  praeclare  ge- 
stis  tantam  sibi  nominis  celebritatem  com- 
paravit;  tanta  sapientia  atque  constantia 
Ecclesiam  gubernavit,  Fidei  deposito  con- 
tra  liaereses  consuluit,  disciplinam  instau- 
ravit,  difficillimas  quasque  res  peregit,  so- 
cietatis  christianae  bono  prospexit,  concor- 
diam  inter  principes  et  populos  conciliavit 
fovitque,  ut  ab  eius  pontificatu  nova  epo- 
cha  iure  deducatur.  Durantc  hac  epochaEc- 
clesiae  paci  ac  prosperitati  obfuerunt  no- 
vorum  hacreticorum,  praesertira  Walden- 
siura  et  Albigensium  sectae  ,  Graecorum 
schisma,  Turcarura  in  Oriente  progressio- 
nes,  Fi-iderici  II  et  Ludovici  Bavari  impc- 
ratorum  atque  Philippi  Pulcri  regis  Fran- 
corum  turbae  et  prava  moliraina.  His  aliis- 
que  procellis  divina  Providentia  opposuit 
Pontifices,  qui  eraergentcs  haereses  damna- 
verunt,  invalescentes  aluisus  correxerunt, 
pravis  principum  consiliis  eorumque  in  rcs 
sacras  audaciae  fortiter  rcstitcrunt,  atque 
doctores  egregios,s.  Bonaventuram,  s.  Tlio- 
mara  aliosque,  qui  avitain  doctrinain  de- 
fenderunt,  liaereticasnovitates  confutarunt, 
Ecclesiac  iura  tuiti  sunt,  de  litteris  profa- 
nis  ac  sacris  praeclare  raoruorunt.  Accessit 
ad  Fidei  victoriara  et  fidelium  solamen  re- 
novata  pi(3tas  per  novos  OnHnes  religiosos, 
praeseitim  Fianciscanorum  ct  Dumiiiica- 
norum,  ([ui  (lisci|)linani  regularera  iii  clau- 
stris  ot  pietatcm  in  [xipulo  christiano  rcsti- 
tucrunt.  hacreses  debellaruiit,Fidem  ad  po- 
pulos  nondum  crcdentes  pcrtulerunt.  Ad 
coinponcnda  graviora  Ecclcsiao  negotia  ha- 
bita  sunt  4  concilia  gcneralia,  Lateranon- 
so  IV,  Lugdunesia  I  ct  II,  et  Viennense. 
Demum  ad  littcrarum  ct  scicntiarum  in- 
croraenta,  RR.  Pontifioibus  operam  con- 
fcrentibus,  institutac  suiit  celcbres  Acadc- 


miae,  Salmanticensis,  Patavina,  Tolosana, 
Neapolitana,  Cantabrigensis,  MonspessuUa- 
na,  Olyssiponensis,  Avenionensis,  Aurelia- 
nensis,  Dublinensis,  Pisana,  Andegavensis, 
Heidelbergensis,  Pragensis,  Arausicana , 
aliae. 

\.  Innocentius  III  Pontifex{an.  1198)  — 
Innocentius  III,  qui  an.  1198  Caelestino  III 
in  summo  pontificatu  successit,  Apostolicae 
Sedis  dignitatem  et  temporalem  potestatem, 
iniquorum  iniperatorum  et  rebellium  Ro- 
manorum  (Arnaldistarum)machinationibus 
labefactatam,  erexit,  civitates  arcesque,  ad 
patrimonium  B.  Petri  pertinentes,  recupe- 
ravit.  Fridericum  iuniorera,  Henrici  VI  fi- 
lium,an.  1198  regno  Siciliae  investivit,  eum 
contra  rebelles  tuitus  est,  et  abrogato  pa- 
cto,  quod  Guilielmus  rex  I  abHadriano  Pp. 
IV  extorserat,  res  siculas  aequioribus  con- 
ditionibus  composuit.  Nihil  omisit,  ut  bel- 
lum  civile  iiiter  Ottonem  Saxonem  et  Phi- 
lippum  Suevum  ,  de  imperio  dimicantcs  , 
componeret,  et  interfecto  an.  1208  Philip- 
po ,  principes  Ottoni  conciliavit,  euraque 
anno  scquentc  imperatoreracoronavit.  Nor- 
wegiara  contra  Sucroncm  tyrannura  ,  qui 
ecciesias  et  populura  oppriraebat,  tuitus  est, 
archiepiscopo  Nidrosiensi  mandavit,  ut  fau- 
tores  Sueronis  anathemate  perccUeret,  et 
finitiraos  Danorura  ac  Suecorum  reges  con- 
tra  eumdem  tjrannura  excitavit.  In  Sue- 
cia  et  Dania  dissensiones  coraponere,  et  a- 
busus,  (jui  contra  disciplinam  ecclesiasti- 
cam  irrcpserant,  proscribcre  studuit.  Hun- 
gariae  regno,  quod  bello  civili  tlagrabat, 
prospcxit,  et  Henricum  regem  oius(iue  11- 
lium  et  successorem  Ladislaum  advcrsus 
reltelles  tuitus  est.  In  Dalinatiara  et  Dio- 
cliara  legavit  loannom  capellanum  et  Si- 
moncra  subdiaconuni,  qui  ad  corrigendos  a- 
busus  ct  ad  restitucndam  in  clero  ac  populo 
disciplinara  ccclesiasticam    an.    1199   cura 


VSQVE    .vn    SCHISMA    OtTIDENTIS 

loaniic  Dioclicnsi  ct  Antibarcnsi  archiopi.sco- 
1)0  ct  0  cius  siiHVagancisepiscopis  synoilum 
liabucrunt  K  Rulgaros  ad  R.  Ecclcsiao  obe- 
dientiani  revocavitjCorum  rcgcm  loannitium 
seu  Caloiohanncm,  qui  rcgnuni  suum  Apo- 
stolicae  Scdi  obtulit,  pcr  lcgatum  suum  Leo- 
nem  cardinalem  coronavit,  Trinovitanum 
archicpiscopum  totius  Bulirariac  primatom 
constituil,  2  novos  archicpiscopos  illic  croa- 
vit  sacrasquc  ordinationcs  sccuniUim  ritum 
romanum  instituit.  Leonis  rcgis  ct  Grcfrorii 
patriarchac  Arnicnorura  oratores  et  litto- 
ras,  (juibus  ilii  devotion^^m  suam  crga  Ro- 
manam  ecclcsiam  «matrem  omnium  ecclo- 
siarum  ct  fundamcntum  legis  totius  chri- 
stianitatis  »  et  obedientiara  erga  Pontifice^m 
protitebantur,  excepit,  legatosque  ad  illos 
misit,  qui  rcgi  coronam  et  vexillum  B.  Pe- 
tri,  patriarchae  pallium  conferrent.  Acce- 
pta  ab  Alexio  Angelo,  imperatore  Graeco- 
rum,  legatione,  ad  eumdem  legatos  cum  lit- 
teris  misit,  ut  Graecos  ad  unionem  cum  R. 
Ecclesia  reduceret ;  de  eadem  re  scripsit  ad 
loannem  Camaterum,  patriarcham  Cpnum. 
Europaeos   litteris,  indulgentiis  et  crucis 
praedicatione  excitare  conatus  est  ad  bel- 
lum  sacrum  contra  Turcas  coraparandum. 
Alphonso  regi  Castcllae,  adversus  Manro- 
rum  impetus  certanti ,  aninium  addidit,  ei 
celebrem  victoriam  an.  1212  de  hostibus  re- 
latam  gratulatus  e.st,  caeterisque  Hispaniae 
regibus  pacem  cum  illo,quamdin  bello  Mau- 
rico  occuparetur,  sub  censurarum  ecclesia- 
sticarum  i)crioulo  im[)eravit.  AlphQnsum  re- 
gem  Legionis  propter  incestas  nupfias  ex- 
communicationi  eiusque  regnum  interdicto 
subdidit,  donec  is  incestas  nuptias  di.ssolve- 
rit  et  absolutionis  beneficium  mcruerit.  Pe- 
trum  Aragoniae  regera,  qui   regnum  suum 
Apostolicae  Sedi  obligavit,  Romae  corona- 
vit.  Sancium  regem  Lusitaniae,  tyranno- 
rum  raore  ecclesiasticam  libertatera  et  iu- 
risdictionem  violantem,  severecoarguit;  po- 
stea  ei  poenitentiam  gratulatus  est,  el  ab- 
solutionem  eidem  a  Bracarensi  archiepisco- 
po  inq)ertitam,  ratam  habuit.  Antiquara  li- 
tem  inter  Turonensera  et  Dolensera  eccle- 
sias  terminavit,  et  posteriorem  ut  suftVaga- 
neam  priori  subieotam  voluit.  Alia  eius  ge- 
sta  in  causis  Philippi  rcgis  Galliae,  loannis 
regis  Angliae,  Ottonis  IV   imperatoris  et 
haeroticorum  Albigensium  infra  videbimus^. 
2.  Cruciata  IV —  In  Asia  mors  Saladini 


51 


'  Labbe,  Concil  I.  XI,  p.  7. 

*  Innoceiit.  III  lijnslolaium  lihri;  Raynalil. /1«h«/. 
eccl.  ad  an.  1  Iij8-I-21G;  HurUr  , //(.s7oi/'e  (/'/«/joc^tt/ 
///  el  de  son  siecle,  tra"i.  par  1'  ab.  lager. 


(1  lO.^^^ot  discordiae  principura  raahometano- 
rura  Christianis  opportunara  praebuissont 
occasionera  rccuperandi  Terrani  sanctara  , 
si  horura  principes  intor  seipsos  fuissent 
magis  concordcs  et  rei  publicae  bono  po- 
tius  quam  privatis  comraodis  studuissent. 
Interini  Caelestinus  Pp.  III  Europacos  ad 
bellum  sacrura  excitaverat,  ut  diximus,  ot 
Henricus  VI  imperator  copiosum  cruci- 
gcrorum  exorcitum  in  Palaestinam  desti- 
navit;qni  una  cum  Christianis  paiaestinis 
cclcbrem  victoriam  de  Malec-Adol  fratro 
Saladini  retulerunt,  ot  Sydono,  Laodicea , 
aliisque  urbibus  ad  litus  Syriao  rocupera- 
tis,  ingentom  captivorum  nuraerum  libe- 
rarunt.  Verum  an.  1198  crucigeri  audita 
raortc  Henrici  iraperatoris,  in  Europara  re- 
gressi  sunt,  eoderaque  anno  Alraaricus  rcx 
Hierosoljmorum  inducias  iniit  cum  Turcis. 

Innocentius  III  ab  initio  Pontiflcatus  sui 
excitandae  novae  expeditioni  adlaboravit, 
mnltique  in  Italia,  Gallia  et  Belgio  crucem 
susceperunt.  Hi  iuncti  cum  Venetis,  primo 
oppugnarunt  Zaram  in  ora  maritiraa  Dal- 
matiaa:  deinde  consilio  Alexii  iunioris  ca- 
stramoverunt  versusConstantinopolim.  Ete- 
nim  AlexiusCoranenus  fratrem  suum  Isaac- 
Angelum  et  imperio  graeco  et  oculis  priva- 
verat,  contra  quem  Isaac  eiusque  filius  A- 
lexius  crucigerorum  opera  iraplorarunt , 
spondentes,  se  restitutos  iis  auxiliuni  prae- 
bituros  adversus  Turcas,  et  unionera  Grae- 
corum  cum  Ecclesia  latina  -conciliaturos. 
Crucigeri  an.  1203  Constantinopolim  adve- 
nerunt,  et  fugato  Alexio  Coraneno,  Isaac 
eiusque  filium  restituerunt. 

Z. Imperium  Latinum  Cp.  {an.  1204) — 
Verum  brevi  post  dissidia  Graocos  inter  et 
Latinos,  quura  de  unione  ageretur,  recru- 
duerunt.  Alexius  Ducas,  cognoraine  Murt- 
zuphlus,  seditionera  in  urbe  excitavit,  de- 
iecto  Isaac,  qui  raox  mortuus  est,  et  inter- 
iiecto  filio  eius  Alexio,  iraperium  usurpavit, 
et  arma  contra  crucigeros  vertit.  Hi  vero 
profiigato  usurpatore^  an.  1204  Constantino- 
polim  ceperunt,  ibique  iraperiura  Latinum 
instituentes,  primum  iraperatorera  crearunt 
Balduinura,cbraitemFlandriae,patriarchara 
vero  constituerunt  Thomam  Moresinium  , 
nobilemVenetura,  R.  Ecclesiae  subdiaco- 
nura.  Tunc  crucigeri  expeditioni  Hieroso- 
lymitanae  nuncio  reraisso,  armis  suis  usi 
sunt  ad  proforendos  iraperii  sui  fines  et  ad 
repellendos  Graecorura  inipetus.  Graeciau- 
teni  (lissectara  iraperii  sedera  transtulerunt 
partira  Nicaeam  Bithyniae,  ubi  Tlieodorus 
LascariS,  partira  Trapezum  Cappadociae , 


52 


EPOCHA   VIII.   A   PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


ubi  Alexius  imperator  salutatus  est.  Ex  hoc 
terapore  Graecorum  schisma  et  odium  in  La- 
tinos  cnlmen  attigit  \ 

4.  Waldenses  et  Albigenses  —  In  Occi- 
dente  autem,  praesertim  in  Gallia  ,  detri- 
menta  grandia  Ecclesiae  intulerunt  Wal- 
densium  et  Albigensium   sectae. 

Waldenses  noraen  acceperunt  a  PetroWal- 
do,  Lugdunensi,  qui  an.  circiter  1160  subita- 
nea  socii  sui  morte  territus,  perfectioris  vitae 
rationem  sibi  proposuit;  s.  Scripturae  libros 
in  linguam  vulgarem  sibi  vertendos  curavit, 
et  apicem  perfectionis,  quam  Christus  et  A- 
postoli  professi  fuerant,  in  paupertate  ac 
humilitate  constituens,  bona  sua  vendidit 
eorumque  pretiura  pauperibus  distribuit,  et 
eamdem  perfectionem  Lugduni  praedicare 
coepit;eos,  qui  sermonibus  suis  parebant, 
in  pagis  colligebat,  s.  Scripturae  lectionem 
in  lingua  vulgari  commendabat,  et  omnibus 
sine  sexus  aut  conditionis  discrimine  prae- 
dicationis  officium  committebat.  Quum  a 
loanne  archiepiscopo  Lugdunensi  praedica- 
tionis  ministerio  essent  interdicti,  et  ab  A- 
lexandro  Pp.  III  usum  ss.  Librorum  in  lin- 
guam  vulgarem  translatorura,  atque  facul- 
tatem  praedicandi  impetrare  frustra  cona- 
ti  essent,  in  coeptis  suisperseverarunt,  con- 
tendentes,  praedicationis  officiura  sibi,  ut- 
pote  apostolicam  vitam  sectantibus  ,  esse 
proprium.  Celebri  constitutione,  a  Lucio  Pp. 
III  an.  1184  Veronae  edita,  atque  a  Conci- 
lio  gen.  Lateran.  IV  an.  1215  excommuni- 
cati,  ab  Ecclesia  schisma  fecerunt,  et  seces- 
serunt  in  Occitaniam,  ubi  dynastae  eos  ae- 
que  ac  Catharos  tuiti  sunt. 

Brevi  post  schismati  haeresim  addiderunt, 
et  sensim  in  multos  inciderunt  errores.  In- 
ter  alia  contendebant:  Ecclesiam  Romanam, 
ex  quo  tempore  bona  temporalia  possidere 
coepit,  non  araplius  esse  verara  Christi  Ec- 
clesiam  ;  hanc  apud  se  solos  ,  utpote  qui 
Christi  et  Apostolorum  paupertatem  et  hu: 
railitatem  verbis  et  exem[)lis  praedicarent, 
consistere;  neque  Pontifices,  neque  episco- 
pos  aut  clericos  possidere  posse  bona  tera- 
poralia,  feuda  vel  regalia ;  Christum  nuUam 
instituisse  inter  fideles  hierarchiam,  pt-oin- 
de  omnibus,  sandaHa  apostolica  gerentibus 
etin  statu  gratiae  constitutis,  licere  verbum 
divinum  praedicare,  a  peccatis  absoIvere,Eu- 
charistiara  consecrare  ;  Sacramentorum  va- 
lorem  pendere  a  probitate  ministrorun);  Eu- 
charistiam  confici  non  in  manu  indigne  con- 
secrantis,  sed  in  ore  digne  sumentis;  poe- 

'  Kaynald.  loc.  cil.;  MicliMud,  llisl.  des  croimdes. 


nam  capitis  et  iuramentum  esse  semper  illi- 
cita.  Praeterea  Purgatorium,  orationes  pro 
defunctis,  Indulgentias,  Sanctorum  eorum- 
que  reliquiarum  cultura,  ecclesiasticum  can- 
tum,  ritus,  dies  festos ,  ecclesiarum  usum, 
alia  repudiabant. 

Quura  autem  Waldenses  non  ab  initio 
docuerint  omnes  istos  errores,  sed  sensim 
in  eos  lapsi  sint;  quura  etiara  inter  eos  es- 
sent  variae  factiones,  et  aliae  aliis  paucio- 
res  vel  plures  errores  profiterentur ,  apud 
historicos  reperitur  quaedameorumdem  er- 
rorum  confusio. 

Hi  sectarii,  qui  a  composita  humi.litate  et 
paupertate  Pauperes  Lugdunenses,  Hu^ 
miliati.,  ab  urbe  Lugdunensi  Leonistae,  a 
genere  calceorum  Sahbatati  ei  Insabbatati 
dicti  sunt,  se  per  Galliam  meridionalem  et 
adiacentes  Hispaniae  atque  Italiae  partes 
diffuderuiit.  Eorum  progressioni  profuerunt 
multorum  anirai,iara  per  novos  Manichaeos 
in  istis  regionibus  ab  Ecclesia  catholica  ab- 
alienati,  divulgata  ab  illis  s.  Scripturae  in 
lingua  vulgari  lectio,  dynastarum  seu  raa- 
gnatum  patrocinium,  nonnuUorum  clerico- 
rum  inordinata  vita  '. 

His  nequiores  fuerunt  Albigenses ,  quos 
quidam  scriptores  cum  Waldensibus  male 
confuderunt,  quamvis  illi  cum  liis  in  odio  et 
persecutione  Ecclesiae  catholicae  concor- 
darent.  Albigensium  nomine  passim  appel- 
lati  sunt  novi  iUi  Manichaei ,  Cathari,  alii- 
que  qui  saeculo  XII  et  XIII  in  Gallia  cir- 
ca  Tolosam,  Biterras,  Carcassonem,  Albi- 
gam,  Narbonem  grassati  sunt,  quorumque 
errores  supra  indicavimus  ^.  Dicti  sunt  Al- 
bigenses  vel  ab  Albigesio,  quo  noraine  ma- 
xima  pars  Narbonensis  provinciae  venie- 
bat,  quod  eorura  primi  coetus  in  ea  regione 
coaluerint.  Isti  sectarii  Ecclesiara  catholi- 
cara  eiusque  Pontificem,  episcopos  et  mini- 
stros  turpissimis  probris  et  convieiis  pro- 
scindebant,  et,  faventibus  sibi  comitibus, 
ecclesias  cxpilabant,  calices  et  vasa  sacra 
contVingebant,  clericos  decimis  bonisque  spo- 
liabant,  adeo  ut  sub  exitum  saeculi  XII  Re- 
ligio  in  istis  regionibus  pene  collapsa,  et  pax 
j  publica  tumultibus  atque  facinoribus  atro- 
j  cibus  perturbata  esset  ^. 

lam  alibi  diximus  de  rationibus  qnae,  pro 


'  Reineriis  Sacchonius,  L.contra  Wahlenses,  in  Bi- 
blintli.  PP.  Liigdim.  I.  XXV;  N;il;ii.  Aliwand.  in  saec. 
Xl! .  c.  1;  Rossiiet,  Hist.  dex  varial.  I.  XI:  Cliarvasius, 
Hecherches  hisloriijues  sur  la  veritahle  origine  des 
Vaudois  et  sur  lecaractere  de  lcurs  doctrines  primi- 
tivrs,  Paris  1836. 

•2  Vid.  |).  12.  —  •'  Vid.  p.  43. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 


53 


eoriira  conversione  et  contra  eorum  progres- 
siones,saeciilo  praecedenti  adliibitae  fiieriint. 
Siibinitiahniussaeculi  XIII  InnooenliusPp. 
III  legatos  et  vicarios  suos,maxima  cx  par- 
te  monachos  Cistercienses,  arapla  potestate 
instructos,  in  Gailia  meridionali  constituit, 
ut  Catiiolicos  in  tide  conservarent  et  iiaere- 
ticos  converterent  vel  palam   excommuni 


panem  eucharisticum  esse  quidem  Deura, 
sed  non  aliter  ac  alius  panis  sit  Deus;  reli- 
gioncm  cliristianam ,  quae  religioni  Patris 
seu  Mosaicae  fuerat  substituta,  esse  corru- 
ptam  eique  substituendam  religionem  Spi- 
ritus  S.,  ominum  perfectissimara  ;  unde  Ex- 
pectatores  Spiritas  S.  appellati  quoque  fue- 
re.  Quidquid  ex  Paracleti  niotione  seu  cari- 


carent.  His  legatis  se  anno  1206  coniunxit  i  tate  comraitteretur ,  sive  stuprura,  sive  a- 
Didacus,  episcupus  Uxamensis  iii  Hispania,    dulterium,  sive  alia  facinora,  honestura  di- 


cum  s.  Duminico  eiusdera  ecclesiae  cano- 
nico.  li  habitis  cum  magistris  haeretico- 
rum  disceptationibus,  eos  haereseos  convi- 
cerunt  multosque  e  populo  ad  veritatera 
reduxerunt.  Sed  cum  magnates  sectariis 
patrocinarentur,  episcopi  legatus  pontificios 
parum  adiuvarent,  unus  legatorum,  Petrus 
de  Castro-Xovo ,  an.  1208,  fuisset  interfe- 
ctus,  eoderaque  anno  obiisset  Didacus  Uxa- 
mensis,  plerique  Cistercienses  in  monaste- 
ria  sua  regressi  sunt.  S.  Dorainicus  vero  o- 
pus  coeptum  constanter  nec  sine  maximis 
fructibus  continuavit.  De  eius  in  conver- 
tendis  haereticis  et  de  bello  sacro  contra 
eosdem  excitato  infra  agemus  '. 

5.  Ahnaricus  et  loachim  — In  ipsa  Uni- 
versitate  Parisiensi  saeculo  XIII  ineunte 
perversara  doctrinara  tradere  ausus  est  Al- 
maricus  de  Bena,clericus  et  phiiosophiae 
magister;  qui  pantheistico  raore  de  Deo  sen- 
tiens,  asserebat ,  neminera  salvari  posse, 
nisi  crederet  se  esse  merabrum  Christi,  ita 
ut  dura  a  ludaeis  Christus  pateretur,  una 
cura  ipso  quique  fideles  dolorera  fuerint  re 
vera  perpessi.  Huuc  errorem  sacra  Facul- 
tas  an.  1204  daranavit,  eiusque  sententiam 
Innocentius  Pp.  III  ad  quem  provocaverat, 
confirraavit.  Almaricus  errore  suo  sacrae 
Facultatismandato  eiurato,  brevi  post  obiit; 
sed  discipuli  eius  dogma  pseudo-raagistri 
sui  magis  explicarunt  novisque  erroribus 
auxerunt,  et  per  Parisiensera  vieinasque 
dioeceses  disseminarunt.  Constituerunt  hi 
tres  Religionis  status  seu  regna,  Patris  sub 
Lege  Veteri,  Filii  sub  Lege  Nova  usque  ad 
saeculum  XIII,  et  exinde  Spiritus  S.  in  quo 
postremo  statu  abrogatis  sacramentis,  sa- 
crificio,  omnique  cultu  externo  quisque  so- 
la  interna  Spiritus  gratia  salvaretur.  E 
principio  mjstico-pantheistico  de  rerum  o- 
mniura  emateria  prima,  quara  Deum  dice- 


cebant'.  Nefandae  huius  doctrinae  magistri 
aliaruraque  impiarura  absurditatum ,  an. 
P209  iu  synodo  Parisiensi  convicti,  daranati 
et  curiae  saeculari  traditi  sunt,a  qua  10 
ad  ignera  et  4  ad  perpetuum  carcerem 
conderanati,  alii  diraissi  fuerunt.  Perver- 
sura  Alraarici  dograa  paulo  post  daranavit 
concilium  Lateranense IV,  can.  2,  uti  vide- 
biraus. 

Idem  Concilium  damnavit  quoque  libel- 
lum  loachimi,  abbatis  Congregationis  Flo- 
rensis  in  Calabria  ,  contra  Petrum  Lom- 
bardum  de  unitate  seu  essentia  ss.  Trini- 
tatis.  loachira  ,  qui  an.  1202  obiit,  plures- 
que  commentarios  in  s.  Scripturam  reliquit, 
haereseos  insimulaverat  has  Petri  Lombar- 
di  propositiones:  «  Catholicis  tractatoribus 
consentientes  diciraus,  quod  nec  Pater  divi- 
namessentiamgenuit,necdivinaessentiage- 
nuit  Filium,nec  divina  essentiagenuit  essen- 
tiara.Hic  noraine  essentiae  intelligiraus  divi- 
nara  naturara,quae  coramunis  est  tribusper- 
sonis  et  tota  in  singulis  ».  Existimabat  loa- 
chim,his  propositionibus  non  Trinitatem  sed 
quaternitatemin  diviiiisdoceri,easqueoppu- 
gnando  inciditin  hos  errores :  In  divinis  non 
esse  aliquam  rem  unara,  quae  sit  Pater,  Fi- 
lius  et  Spiritus  S.,  sive  illa  res  una  dicatur 
substantia,  essentia  sive  natura;  tres  perso- 
nas  esse  quidera  unam  essentiam,  non  vero 
unam  essentiam  esse  tres  personas  ;  tresque 
personas  esse  unam  essentiara  non  vere,pro- 
prie  et  realiter,  sed  coUective  et  similitu- 
dine,  sicuti  multi  homines  dicuntur  unus  po- 
pulus.  Quum  autem  loachim  omnia  scripta 
sua  Ecclesiae  iudicio  subiecisset,  concilium 
Lateranense  librum  quidera  eius,  non  vero 
personam  damnavit  -. 

6.  Lites  inter  Innocentium  III  et  reges 
Galliae,  Angliae  et  imperatorem  —  Inte- 
rea  Innocentius  Pp.  III  raagnas  simultates 


bant,  eraanatione  et  in  illara  conversione,  habuit  cum  regibus  Galliae  et  Angliae  et 
contendebant  sectarii,  queraque  horainem  OttonelV,  in  quibus,  quemadmodum  in  aliis 
esse  filium  Dei,  sicut  Christus  fuit  filius  Dei; . 


Rigordus,  ad  an.  1209;  Caesarius  Heisterbacensis , 
'  P.  de  Valie  Cernai,  Historia  Albigensiitm;  Lucas  j  Dial.,  I.  5,  c.  2'2 


Tudensis,  L  coiitra  Albigens.:  Bossuet,  Histoire  des 
variations,  1.  XI. 


-  Malthaeus  Paris.,  Hist.  Angl.  ad  an.  1 179  ;  Labbe, 
Conc.  t.  XI,p.  49. 


54 


EPOCHA    VIII.    A    PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


negotiis  apostolica  constantia  Ecclesiae,  iu- 
stitiae  et  aequitatis  caiisam  defendit. 

Philippus  II  rex  Galliae  contra  Caelestini 
Pp.  III  sententiam  et  minas,repudiatalnf;el- 
burge,  superduxei^at  Agnetem  '.  Innocentins 
III  ab  initio  pontificatus  sui  regem  monuit, ut 
dimissaAgnete,Ingelburgem  reciperet; dein- 
de  Petrum  Capuanum  in  Galliam  legavit 
cum  potestate  regnum  sacr-is  interdicendi, 
nisi  Philippus  monitis  pareret.  Legatus  post 
frustra  repctita  monita  an.  1200  in  synodo 
Viennensi  sententifim  interdicti  promulga- 
vit.  Rox  iratus  episcopos  et  clericos,  inter- 
dictum  ob.servantes,  vexavit  eiecitque;  vi- 
ctus  tamen  Pontificis  constantia,  obtempe- 
randi  consilium  iniit;  et  corara  legatis  Pon- 
tilicis  et  episcopis  spopondit,  se  recepturum 
Ingelburgem  acdimissurum  Agnetem.  Tunc 
interdictura,  quum  ultra  septem  menses  du- 
rasset,  solutura  est.  Verum  perfulus  prin- 
ceps,  iterum  causatus  cognationis  impedi- 
mentum,  Ingelburgem  neque  ut  coniugem 
neque  ut  reginam  liabuit.  Agnes  anno  1201 
mortua  est.  Innocentius  Pp.  legationibus 
litterisque  Philippum  ad  aequiorera  men- 
tem  revocare  tentavit.  Tandem  anno  1213 
rex  Ingelburgera,  quae  intor  aeruranas  con- 
stanti  virtutis  exemplo  fuit,  recepit  et  in 
consortium  suum  plene  restituit  -. 

In  Anglia  iam  dudum  existebat  contro- 
versia  inter  canonicos  seu  monachos  Can- 
tuarienses  et  episcopos  Anglos  de  iure  eli- 
gendi  archiepiscopura  Cantuariensem  ;  re- 
ges  ctiam  se  eidem  electioni  immiscebant, 
vindicantes  sibi  ius  assentiendi.  Quum  an. 
1205  post  mortem  Humberti  duo  fuissent 
electi  ,  Reginaldus  et  loannes ,  causa  Ro- 
mam  delata  est ;  Innocenfius  III  utram- 
que  electionem  ,  quia  illegitimo  factara  , 
irritam  dixit,  Stephanum  cardinalem,  na- 
tione  Anglum  ,  ordinavit  archiepiscopum 
Cantuariensem  ,  ius(|ue  eligendi  Cantua- 
riensem  antistitcm  confirmavit  Capitulo  seu 
monachis  huius  ccclesiac.  loannes  rex  An- 
gliae  ,  appellatus  Sine-terra  ,  quasi  iura 
sua  in  liac  rc  fuissent  spreta,  Steplianura 
archiopiscopum  ingressu  in  regnum  pruhi- 
buit,  monaclios  Cantuarienses  eieciteorum- 
que  fundos  occupavit,  et  petulantes  litte- 
ras  ad  Innocentiuni  III  scripsit.  Pontifex 
primo  adhortationibus  minisquo  regem  ad 
meliorem  mentera  revocare  conatus ,  dein- 
do  an.  1208  ecclesiasticum  intcrdictum  in 
omnem  ditionem  loannis  fulminavit;  ct  cum 


1  Vid.  p.  i5. 

-  UisUnre  ile  Nujlue  (jall   1.  2!)-3n;  Raynalcl.  ad 
an.  ll'J8-lil3;  llurlcr,  Hisl.  Wlnnuceut  111. 


rox  maiori  furore  episcopos  et  ecclesiasticos 
viros  vexaret,  Innocentius  post  novam  ad- 
monitionem  eum  nominatim  excommunica- 
vit.  Demura  an,  1212  ab  episcopis  Anglis 
contra  eumdom  regem ,  qui  raonachos  et 
ecclesiasticos  saevius  persequebatur,  inter- 
pellatus,  loannem  deciaravit  indignum,  qui 
populo  christiano  imperaret,  subditos  a  fi- 
dei  sacramento  absolvit ,  et  Philippo  regi 
Francorum  concessit,  ut  loannem,  Dei  et 
Ecclesiae  hostem,  bello  impeteret  eiusque 
ditionera  invaderet.  loannes  his  pferterritus 
post  longara  cum  Pandulpho  Pontificis  le- 
gato  concordiae  pertractationem ,  tandem 
Stephanum  archiepiscopum  Cantuariensem 
admisit,  exules  revocavit,  damna  ecclesiis 
illata  resarcivit;  R.  Pontifici  obedientiam 
profes.sus  est,  regnuraque  suura  Apostolicae 
Sedi  obtulit ;  proinde  interdictum  fuit  sub- 
latum  et  rex  ab  excouraiunicatione  abso- 
lutus  K 

In  eumdem  Pontiticem  ingratissimus  ex- 
titit  Otto  iraperator  IV,  qui  an.  1209  Ro- 
mae  ab  Innocentio  III  augustus  coronatus, 
contra  praestitum  iuramentum  armata  ma- 
nu  regnum  Srciliae,  qiiod  erat  R.  Ecclesiae 
feudura,  quoque  Innocentius  Pp.  iuniorem 
Fridericum  investiverat,  invasit.  Cum  Pon- 
tifex  imperatorem  ab  hocbello  deterrere 
frustra  tentasset,  eum  an.  1210  excomrau- 
nicavit.  Otto  excomraunicatiunem  sprevit, 
et  ad  maiorera  nequitiam  prolapsus  est. 
Quapropter  Innocentius  post  novas  admo- 
nitioues  eum  anno  sequenti  imperio  pri- 
vatum,  omnesque  subditos  suos  a  fidei  iu- 
ramento  solutus  declaravit.  Principes  im- 
perii  una  cum  Silfrido,  archiepiscopo  Mo- 
guntino  et  Apostolicae  Sedis  legato,  con- 
gregati,  Ottonera  reiecerunt,  ot  an.  1212  e 
consilio  Pontificis  in  eius  locum  elegerunt 
Fridericum  II,  regem  Siciliae,  Henrici  VI 
filiuin.  Innocentius  Fridericum  Romam  ve- 
niontem  magno  cum  gaudio  excepit  et  in 
Germaniam  diraisit.  Otto,  in  Germaniam  re- 
dux,  Friderico  rcsistere  tentavit,  sed  a  suis 
desertus,  iu  Saxoniam  secessit,  ubi  nulla 
re  gesta  insignis  an.  1218  obiit.  Frideri- 
cus  II  onmibus  spem  magnam  fecit;  iure- 
iurando  constituit,  se  imporio  potitum,  re- 
gnum  Siciliae  cessurura  filio  suo  Henrico, 
R.  Ecclosiae  in  illud  iura  conservaturum, 
B.  Petri  patrimonium,  sacrarum  electionum 
libortatem  alia({ue  occlesiarum  iura  defen- 
surum.  Verum  postea,  ut  videbimus,  a  be- 
ne  cocptis  turpiter  descivit '. 


1  LinRanl,  Hisloire  d'An(jlel.  (.  III;  Raynaitl.  ad  an. 
I2U5-II:  lluiter,  loc.  cit.—  ^  Havnald.  ad  an,  1 -21 0-15. 


VSQVB   AD    SC1I1SM\    OCCIDENTIS 


55 


1 . Bellum  adfersus  AU)/(/ens('s  {an .1209)  \  vit.  Deus  apostolici  viri  sermonos  atquo  la- 
—  In  Oooitania  sou  Gallia  iiioriilionali  hae-  1  boros  niiraoulis  coniirmavit.  Sie  factum  est, 


retioi  AlbiiTtMisos ,  Raymundi  ooniitis  Toio- 
sani  aliorumquo  maj^natum  patrooinio  fre- 
ti ,  ecolesias  dirum  in  motlum  vastabant, 
et  Catholiois  sino  soxus  aut  comlitionis  tlis- 
crimiue^  vim  inforebant.  Quaproi)tei*  Inno- 
centius  Pp.  III  ro<reui  Galiiae  procorosque 
excitavit  ad  cruciatam  contra  perduollcs 
sectarios  expeditionem.  Coufestim  oopiosus 
crucigerorum  oxercitus  coaluit.  His  per- 
torritns  Raymundus  oomos,  coram  Mih^ne 
Pontitiois  legato  iuravit,  se  bona  clericis 
ablata  restiiuturnm  ot  crucigeris  adver- 
sus  haeretioos  opem  laturum.  An.  1209 
crucigeri  duce  Simonc  comite  Montfortio 
bollum  oontra  perduoUes  seotarios  inchoa- 
runt ;  ditionem  Rugerii  vioecomitis  Biter- 
rensis,  haereseos  fautoris,  Biterras,  Carcas- 
sonem  ,  aliasquo  urbes  et  arces  oxpugna- 
ruutjoasque  tratiiderunt  Siraoni  Montfortio. 
Cum  Raymundus  Tolosanus  contra  iurata 
promissa  sectariis  cham  faveret  et  crucige- 
ris  insidias  strueret,  rursus  exoommunica- 
tus  est,  et  belio  impetitus  a  Simone  Mont- 
fortio,  post  varia  praelia  raagnam  terrarum 
suarum  partem  et  anno  1214  ipsam  urbem 
Tolosam  amisit,  quarum  omnium  possessio 
Siraojii  Montfortio  asynodo  Moatispessulana 
et  ab  Innocentio  Pp.  conlirmata  fuit.  Simon 
Montfortius  bellum  cum  Raymundo  aliis- 
que  djnastis  vario  marto  continuavit  us- 
que  ad  annum  1218,  quo  in  obsidione  Tolo- 
sae,  quam  Raj^mundus  anno  precedente  re- 
cuperaverat,  ex  vulnere  obiit  '.  Qua  ratio- 
ne  bellum  contra  Albigenses  continuatum 
fuerit,  suo  loco  videbimus. 

Quisquis  conspexcrit  praefatorura  secta- 
riorum  in  Catholicos  violentias,  doctrinam 
moresque  religioni  et  societati  perniciosos , 
atque  temporura  adiuncta  ,  non  mirabitur, 
post  frustra  tentatos  ordinarios  conversionis 
illorum  modos,  Catholicos  arma  contra  eos 
contulisse. 

8.  S.  Dominicus  —  Interim  s.  Dominicus, 
apostolica  missione  ab  Innocentio  Pp.  ad 
convertendos  Occitaniae  haereticos  instru- 
ctus  ,  ardore  impigro  et  invicta  constantia 
confutandae  haeresi  et  praedicandae  Fidei 
adiaboravit.  In  eumdem  finem  instituit  ce- 
leberrimum  Ordinem  Fratrum  Praedicato- 
rum,  do  quo  mox  dicemus.  Magnas  etiam 
victorias  de  haeresi  retulit  sacratissimi  Ro- 
sarii  prece,  quam  summo  studio  propaga- 


*  P.  de  Valle  Cernai,  IlisL  Albigens.;  I.  B.  Langiois, 
Hisloire  des  Croisades  coulre  les  Albi(jeuis,  Varis 
1703,  in.t2°. 


ut  s.  Diiminicus  prae  aliis  omnibus  de  cx- 
pugnationo  haeresoos,  do  haeretioorum  oon- 
versioue,  et  do  oatholicao  lidei  rostitutiono 
in  Occitania  mertiorit  '. 

8.  FF.  Minorum  et  Praedicator.  Ordi- 
nes  —  Cum  autem  aetatis  huius  haeretici 
sub  reformationis  specie  lidem  catholicam 
corrumperent,  Ecolosiam  ot  eius  miiiistros 
divitiis  vitiisque  corruptos  dicerent,  pauper- 
tafem  apostolicam  vcnc^tarent,  ot  iis  prae- 
textibus  populos  a  vera  Christi  Ecolesia  ab- 
ducerent ;  cum  etiam  in  clero  saeculari  haud 
pauci  essent,  qui  fidoi  praedicationera,  hae- 
resum  oppugnationem,  populi  oliristiani  sa- 
lutem  vix  curarent,  divina  Providentia  of- 
fecit,  ut  in  Ecclesia  excitarentur  celeberri- 
mi  Ordines  appellati  Mendicantes,  qui  ve- 
ram  paupertatem,  vitaeque  sanctimoniam 
cum  perfecta  erga  Ecclesiam  subiectione 
coniungerent,  haereticoi'um  aculeos  retun^ 
derent,  populos  in  debito  Ecclesiae  obsequio 
cont.inerent,  aberrantes  ad  eam  reducerent, 
atque  sinceram  pietatem  instauraront.  Ad 
id  in  primis  contulerunt  Ordines  Fratrum 
Minorum  et  Praedicatorum ,  illos  s.  Fran- 
ciscus,  hos  s.  Dominicus   instituit. 

Franciscus  an.  1182Assisii  inUmbria  na- 
tus,  primo  mercaturam  exercuit,  deinde  an- 
no  1206  omnium  terrenarum  rerum  curis 
abiectis,  se  totum  orationis, hurailitatis,  pau- 
pertatis  et  caritatis  exercitiis  dedit.  Biennio 
post,  quum  in  missaex  Evangelio  haec  verba 
Christi  Domini,  discipulos  suos  ad  praedican- 
dum  regnum  coelorum  mittentis,  audivis- 
set :  Nolite  possidere  aurum  ,  neque  ar- 
gentum,  neque  pecuniam  in  zonis  ve- 
stris :  non  j)eram  in  via,  neque  duas  tu- 
nicas,  neque  calceatnenta,  neque  virgam  -, 
abiectis  reliquis  vestimentis,  tunica  unica  ci- 
neracei  coloris,  quam  fune  constringebat , 
indutus,  oppida  et  pagos  peragravit,  homi- 
nes  ad  poenitentiara  exhortans  ,  intirmos 
praesertim  leprosos  curans  et  ex  eleeraosy- 
nis  vivens.  Anno  1209  iam  vitae  suae  asce- 
ticae  pioruraque  operum  plures  sectatores 
nactus,  eos  pariter  ad  praedicandam  poeni- 
tentiam  sibi  adscivit  et  ad  perfectam  pau- 
portatem  instituit.  lis  auctis  an.  1210  vi- 
vendi  regulam  praescripsit,  cuius  funda- 
mentura  erat  strictissima  paupertas,  oranis 
peculii  expers  non  tantum  pro  singulis  sed 
etiam  pro  societate,  adeo  ut  ex  manuum  la- 


1  Touron,  Fte  de  s.  Doininique;  P.oliand.  Acta  SS. 
4  aiigusl. 

2  .Matiii.  x;  y,  10. 


56 


.   £POCHA    VIII,    A    PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


bore  et  eleemosjnis  sibi  victum  compara- 
rent.  Ad  exercendara  humilitatem  sociis 
commendabat,  ut  frequenter  inter  mendi- 
cos,  infirmos  et  alias  personas  despectas 
versarentur,  omnesque  appellarentur  Fra- 
tres  Minores,  unde  Minoriiarum  nomen  de- 
scendit '.  Ad  promovendam  aliorum  sahi- 
tera  sociis  praecipue  iniungebat,  ut  homini- 
bus  poenitentiampraedicarent,  ii  etiam,  qui- 
bus  necessariae  dotes  essent,  infideles  con- 
vertere  studerent,  quem  in  finem  Franciscus 
ipse  aliquando  in  ^gyptum  profectus  est. 
Eodem  anno  Innocentius  Pp.  III  regulam 
s.  Francisci  vivae  vocis  oraculo  approba- 
vit,  eique  atque  discipulis  eius  facuitatem 
praedicandi  ubique  poenitentiam  et  catho- 
licam  fidera  concessit ,  eosque  simul  inter 
clerum  suscepit.  Ab  hoc  tempore  Ordo  , 
cuius  priraadomus  fuit  haud  procul  ab  As- 
sisio  apud  Ecclesiam  appellatara  Portiun- 
culam  B.  Mariae  Angelorum  dedicata  quara 
s.  F)'anciscus  a  Benedictinis  acceperat,  per 
Italiam,  Galliam,  Hispaniam,  aliasque  re- 
gionespropagatus  est  adeo  ut  Capitulu  gene- 
rali  an.l219habito5000Fratrumadessent*. 
An.  1223  Honorjus  III  Ordinem  authentico 
instruraento  confirmavit. 

Secundum  Ordinem  instituits.Franciscus, 
nempe  raonialium,  quae  piimo  Damianitae 
ab  ecclesia  s.  Damiani,  apud  quam  priraum 
earura  monasterium  conditura  est,  deinde 
Clarissae  a  s.  Clara  earuradem  fundatrice, 
appellatae  sunt.  S.  Clara  virgo  ,  nobilibus 
parentibus  Assisii  nata ,  a  tenera  aetate 
piam,  austeramque  vitam  sectata,  an.  1212 
relicta  domo  paterna,  se  s.  Francisci  dire- 
ctioni  subiecit  sedemque  fixit  apud  Eccle- 
siam  s.  Damiani  haud  procul  aPortiuncula. 
Cum  ea  se  mox  consociarunt  plures  aliae, 
quae  omnes  sub  suprema  s.  Francisci  di- 
rectione  pietatis,  paupertatis,  humiliiatis  et 
poenitentiae  exercitiis  vacabant.  An.  1224 
s,  Franciscus  eis  regulam  peculiarem  prae- 
scripsit,  quam  Gregorius  IX  apfirobavit.  Ex 
hoc  tempore  plura  in  aliis  locis  eiusdem  Or- 
dinis  monasteria  condita  fuere. 

Tertium  Ordinem  anno  1221  instituit  s. 
Franciscus  pro  viris  et  feminis  in  saeculo 
viventibus,  qui  tertiam  regulam  vitae,  ab 
eo  compositam,  in  domibus  privatis  obser- 
varent.  Hanc  regulam  ab  Honorio  III  et 


'  Idem  Orclo  diclus  est  Franciscanus  a  nomine  sui 
auctoris,  item  Scraphicus,  quod  8.  Francisco  in  soiilu- 
dine  monlis  Alverni  sacra  sligmala  impresserit  Seia- 
phlm  crucifixi  imaginem  referens.  S.  Honaventura,  \'ita 
s.  Francisci. 

2  S.  Honaventura,  ibid. 


Gregorio  IX  ore  approbatam,  Nicolaus  IV 
scripto  confirmavit  an.  1289  ;  nuperrime 
Leo  XIII ,  f.  ?'.,  an.  1881  rairifice  commen- 
davit.  Ordinis  huius  sodales  dicti  sunt  Ter- 
tiarii;  eorum  numerus  brevi  tempore  plu- 
rimura  auctus  est,  Tertiariorum  institutum 
sub  duplici  forma  fuit  propagatum;  ahi  enim 
illud  secuti  sunt  et  sequuntur,  in  communi- 
tate  viventes,alii  in  aedibus  privatis  ^ 

Eodem  tempore  Ordinem  presbyterorum, 
qui  non  tantum  propriae  perfectioni,  sed  re- 
liquorum  etiam  hominura  saluti  operam  da- 
rent,  fundavit  s.  Dominicus.  Hic  cum  con- 
vertendis  haereticis  Albigensibus  adlabora- 
ret,  an.  1215  cum  aliquot  sociis,  eodem  ac 
ipse  studio  animatis,  ex  assensu  Innocentii 
111  Tolosae  instituit  Ordinem,  cuius  supre- 
mus  finis  esset  divini  verbi  praedicatio.  A- 
doptavit  Dominicus  regulam  s.  Augustini 
cum  aliquot  constitutionibus,  e  regulaPrae- 
monstratensium  canonicorum  susceptis,  in 
quibus,  praeter  propriae  perfectionis  curam, 
sociis  commendabafur  sacrarum  disciplina- 
rum  studiura  ,  ut  idonei  verbi  divini  prae- 
dicatores,  animarum  directores,  catholicae 
doctrinae  magistri  et  defpnsores  eflfieeren- 
tur.  An.  1216  solemnem  Ordinis  sui  appro- 
bationem  impetravit  ab  Honorio  Pp.  III, 
qui  eos  F^^atres  Praedicatores  appeilavit , 
iisque  praeter  alias  facultates  et  privilegia 
ius  tribuit  habendi  ecclesias  parochiales  et 
presbjteros  ab  episcopo  approbatos  in  iis 
constituendi.  Dominicus  primum  monaste- 
riura  aedificavit  Tolosae  iuxta  ecclesiara  si- 
bi  ab  episcopo  concessam.  Mox  Fratres  suos 
in  His[)aniam,  Gailiam,  Italiam  misit,  ubi 
etiam  eiusdem  Ordinis  monasteria  excitata 
sunt.  In  primo  Capitulo  generali,  an.  1220 
Bononiae  habito  ,  praeter  diversa  institu- 
ta  severiora,  sociis  persuasit  abiectionem  o- 
mniura  fundorum  et  proventuum  fi.xorum, 
eosque  e  Canonicis  Regularibus  s.  Augustini 
monachos  mendicantes  fecit.  In  altero  Ca- 
pitulo  generali,  habito  anno  sequente,  Or- 
dinem,  qui  iam  00  monasteria  habebat,  dis- 
tribuit  in  8  provincias,  Hispaniam,  Provin- 
ciam,  Galliara,  Lombardiam,  Romam,  Ger- 
maniam,  Hungariam,  Angliam;  quibus  sub 
s.  Dominici,  anno  1221  defuncti,  successore 
lordane  accesserunt  4  novac  provinciae , 
Polonia,  Dania,  Graecia  et  Palaestina.  Or- 
dinis  propagatio  tanta  incrementa  ccpit,  ut 
an.  1278  iam  470  raonastcria  numeraret. 

lam  anno  1206  s.  Dominicus,  ut  sexum 
femineum  praesertiranobilemcontra  haere- 


'  L.  Wadding, /l/i/ia/p.'!  Ordinis  Minorum. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OOCIDENTIS 


57 


ticas  soductiones  praemuniret,  apud  Pruil- '  chimi  abbatis  et  perversuna  dogma  Alraari- 
lianurainstitu<  ratOrdinemsanctinionialium  :  ci  ';3°  proscribitur  oranis  haeresis,  haeretici 


sub  regula  s.  Augiistini,  peculiaribus  statu- 
tis  temperata,  ut  illae  tura  propriae  perfe- 
ctioni  adhiborarent,  tum  adolescentes  filias 
christiane  educarent. 

Tertium  Ordinera  ,  qui  Militia  lesu  Chri- 
sti  dictus  est,  instituit  s.  Dominicus  pro  per- 
sonis  utriusque  sexus  in  saeculo  viventibus. 
Eius  finis  erat,  Ecclcsiae  iura,  libertatem  et 
bona  ab  haereticorum  furore  et  invasione 
vindicare  et  tueri,  qiio  fine  posiea  cessante, 
Militia  Christi  mutata  est  in  Ordiriem  poe- 
nitentiura,  seu  de  poenitentia  s.  Dominici. 
Hoc  quoque  Tertiariorum  institutum,  ut  suspectos  indicent:  crucioeris  contra  hae- 
illud  s.  Francisci,  sub  duplici  forma  fuit  pro-  j  reticos  belliperantibus  indulgentiae  conce- 


pri 
eorumque  fautores,  defensores  et  recepto- 
res  excoraniunicantur ,  confuraaces  in  hae- 
resi  post  ecclosiasticum  iudicium  traduntur 
potestatibus  saecuhiribus,  debita  animadver- 
sione  puniendi ,  dominis  temporalibus  sub 
poena  excommunicationis,  et  si  hanc  con- 
tempserint ,  amissionis  terrarum  suarum 
mandatur,  ut  haerelicos  e  terris  suis  pel- 
lant ,  episcopis  praecipitur,  ut  saltem  semel 
in  anno  dioecesim  suam  visitent,  et  ubi  fama 
est  habitare  liaereticos:,  tres  aut  plures  boni 
testimoiiii  viros  constituant,  qui  haereseos 


pagatum,  in  communitate  scilicet  et  in  pri 
vatis  doraibus  viventiuraV 
Quura  autem  hi  Ordines  de  Ecclesia  prae- 


duntur;  5°  Ordo  ecclesiarum  patriarchica- 
rum  ita  componitur  ,  ut  post  Romanam  l"* 
locum   habeat  Cpna,  2"™  Alexandrina,  3™ 


clarissime  mererentur,  amplissiraa  priviie-  Antiocliena,  4">  Hierosolymitana  ;  6°  prae- 
gia  a  RR.  Pontificibus  consecuti  sunt.  Quan-  i  scribitur,  ut  synodi  provinciales  singulis  an- 
ta  vei-o  bi»na  ex  iisdem  Oixlinibus  in  Reli-  |  nis  celebrentur;  7°  et  8°,  ut  ecclesiarum 
gionem  et  societatem  manarint,  sat  evinci-  i  praesules  in  subditorum,  praesertim  cleri- 
tur  ex  eo,  quod  in  iis  omni  tempore  reper-  I  corum,mores  inquir^int,  eopumque  reforma- 
ti  sint  viri,  vitae  sanctitate  et  eruditione  !  tioni  diligenter  intendant;  10°  et  11°  decer- 
clarisisimi,  praecipuis  Ecclesiae  dignitatibus  '  nitur  de  viris  ad  otficium  praedicationis  as- 
ornati,  gravissirais  legationibus  perfuncti ,  ;  sumendis  et  de  magistris  ecclesiarum  cathe- 
ad  ss. Litterarum,theologiae  acphilosophiae    dralium  ac  theologo  metropolitanae;  21" 


cathedras  in  academiis  evecti ,  de  morali 
populorum  reformatione,  de  expugnatione 
haeresum,  deque  Religionis  ubique  propa- 
gatione  optirae  meriti. 

10.  Concilium  Lateranense IV.generale 
XII  {an.  1215)  —  Interea  Innocentius  Pp. 
III  ad  proscribendas  haereses,  ad  restituen- 
dam  disciplinam  ecclesiasticam  et  ad  exci- 
tandam  novam  expeditionem  contra  Turcas 
anno  1215  in  basilica  Lateranensi  concilium 
generalecelebravit.  Interfuerunt  huicconci- 
lio  412  episcopi,  inter  quos  patriarchae  Cp. 
et  Hierosolyraitanus,  Antiocheni  et  Alexan- 
drini  vicarii,  77  primates  et  metropolitani. 
Aderant  praeterea  ultraSOO  abbates  et  prio- 
res,  multi  absentium  praesulum  et  capitulo- 
rum  procuratores,  oratores  Friderici  II  electi 
imperatoris,  Henrici  imperatoris  Cp.,  regura- 
que  Galliae,  Hispaniae,  Angliae,  Hungariae, 
Hierosoljraorum,  Cjpri.  Praesedit  Innocen- 
tius  Pp.,  editique  sunt  70  canones  seu  ca- 
pitula.  Canone  1°  exponitur,  eatliolica  fides 
de  ss.  Trinitate,  Incarnatione,  Ecclesia  et 
Sacramentis  ^;  2°  damnantur  libellus  loa- 


^  Annales  Ord.  Praedicalo)  uin ;  QatUi  elEchArd, 
Scriptores  Ord.  Praedicator. 

*Conciiii  PP.  ad  significandara  veram  et  substan- 
tialen)  in  ss.  Eucharistia  conversionem  panis  el  vini  in 
Corpus  et   Sanguinera   Christi,  consecrarunt  vocem 


praecipitur  omnibus  utriusque  sexus  fideli- 
bus,  ut  cum  ad  annos  discretionis  pervene- 
rint,  saltera  semel  in  anno  peccata  sua  pro- 
prio  sacerdoti  confiteantur,  suscipientes  re- 
verenter  saltem  in  Paschate  Eucharistiae 
sacramentura ;  23°  ne  ecclesia  cathedralis 
vel  regularis  ultra  tres  menses  praelato  ca- 
reat;  24°  praehiti  eligantur  a  Capitulis  ec- 
clesiarum  vacantium;  25°  et  26°  proscri- 
buntur  electiones  per  saecularis  potestatis 
abusum  factae  ,  et  poenae  definiuntur  in 
metropolitas,  qui  electiones  minus  canoni- 
cas  confirmarint,  Caeteri  autem  canones  ad 
clericorum  et  religiosor-um  disci[dinam,  ad 
sacras  Ordinationes,  ad  causas  matriraonia- 
les,  iudicia  ecclesiastica,  aliaque  pertinent^. 


transubstantiationis ,  aptissimam  e.xprimendo  avito 
cstholico  dogmnli  el  refeilendls  haeieticorum  novita- 
libus  et  subterfugiis.  —  ^  Vid.  p.  5"2-53. 

2  Haeietici  l'rolestantes,  inter  alios  Mosheim  ( /ns<. 
hisl.  eccl.  saec.  XIII,  part.2,  c.3),  asserunt,  in  hoc  con 
inslituta  fuisse  nova  dogmata  de  modo  praesentiae 
corpoiis  et  sanguiiiis  Chrisli  in  Eucharislia  et  de  con- 
fessioiie  peccaloruni  facienda  sacerdoti;  veruraeorum 
assertiones  maiiifesto  pugnant  cum  S.  Scriplurae  testi- 
moniis  et  cnm  perpelua  Eccle.siae  Iradilione.  Cf  opus 
quod  inscribitur.  La  pp.rpelvile  de  la  foi  de  l'Eglise 
calhol.  luuchanl  C Euchirislii;  Natal.  .-Vle.xand.  Hist. 
eccl.  diss.  14  iii  saec.  Xlil ;  A.  Moehler,  La  symbo- 
lique,  1. 1,  e.  4.  —  E.  Dupia  (De  antiqua  Ecclesiae  di- 
sciplina,  diss.  VII,  §  4 )  et  pauci  alii  dixerunt,  cano- 


58 


EPOCHA    VIII.    A    PONTIFICATV    INNOCENTII   III 


Decreta  etiam  est  cruciata  expeditio  con- 1 
tra  Tiircas  proan.  1217,  crucigeris  indul- 
gentiae  concessae,  pax  in  quarlrienniuratoti 
orbi  christiano  imperata,  et  constitutum,  ut 
clerici  vigesimam  et  Pontifex  cum  cardina- 
libus  deciraam  partera  proventuum  eccle- 
siasticorura  in  subsidium  Terrae  sanctae 
coriferrent  per  triennium.  Christiani  ,  qui 
Saracenis  naves  aut  arma  subrainistrarent, 
item  piratcie  eorumque  fautores  excommu- 
nicationi  subditi  sunt.  Tolosa  aliaeque  ter- 
rae  a  crucigeris  in  Occitania  occapatae  , 
confirmatae  fuerunt  Simoni  Montfortio,  E- 
tiam  confirmata  est  electio  Friderici  impe- 
ratoris  II  et  reiectus  Otto  IV  '. 

11,  Honorhcs  III  Pontifex  {an.  1210)  — 
Absoluto  concilio,  InnocentiusIII  Roma  pro- 
fectus,  ut  dissidia  Pisanos  inter  et  (renuen- 
ses  componeret,  Perusiae  in  raorbum  in- 
cidit  ,  ex  quo  obiit  postridie  idus  iulias 
an.  1216  ^.  Biduo  post  electus  fuit  Hono- 
rius  III,  Romanus,  nobilissima  de  Sabellis 
familia  natus  ,  presbyter  cardinalis  ,  antea 
appellatus  Cencius:  vir  doctrina  morumque 
integritate  praestantissimus.  Perusiae  fa- 
ctus  est  Pontifex  et  ix''  calendas  augusti 
consecratus  ^.  Pridie  cal.  septerabris  Roraam 
venit,  exceptus  totius  Civitatis  gaudio  in- 
genti.  Approbavit  Ordinem  Praedicatorum 
as.  Dominico  institutum  eodemque  suadente 
instituit  ofiicium  Magistri  Sacri  Palatii,  qui, 
dum  Cardinales  cum  Pontifice  negotiis  ec- 
clesiaslicis  occuparentur,  eorum  clericos  pia 
lectione  distineret  ■*;  s.  Francisci  rogatu  ple- 
nariam  indulgentiam  concessit  iis,  qui  con- 


nes  Iiiiiiis  C.oncilii  .'li)  uno  innocenlio  1'p.  et  non  a 
Concilio  fuisse  conditos,  conlra  quos  videsls  NhIhI.  A- 
lexaiid.  llist.  e.rcl.  saec.  Xlli,  diss.  1. 

1  L:il)l)c  ,  Coiial.  t.  XI ,  p.  118  sq.  —  2)  Praeter  e- 
pistolas  niullas,  a  Haluzio  aii.  1680,  2  vol.  in  fol.  edi- 
tas,  reliquil  Innocentius  ('-(imnientarium  in  Psalnios 
poenileiiliales,  lihros  3  decoulp.mplu  mundi  aX  aWa, 
edita  (loion.  ir)75  et  Venrt.  ir>78  in  tol.—  I.iidovicus 
lacoltiis  a  s.  (laiolo  (in  Ilililintlieca  Pimlijicid)  inter 
scripla  Innocenlii  III  rtX'en.set  Prosam  Slabut  Matev 
doliiroxa,  quani  I>.  lacopono  liiiuiiint  Oiiilielmus  (lave, 
in  .\ppendi(;e  ml llisluriam  Lilli'raiia>ii,cl  liistus  Fon- 
laniiiiis  {l)e  Itala l-jliiquentia,\Ah^-^)-  Kckeardiis,  aiictor 
vitae  Il.^iilkeii,  Innocentio  III  coaeviis,  dicit  piam  illara 
de  .spirilu  Saiiclo  .Sequeiiiiam  VeiiiSancte  Spiritus  ab 
eodem  Ponlilice  fiiisse  composilam;  vid.  Maliillouium 
in  Swc.  V  lieiieliclino.  —  Denedictus  XIV  (De  Sacrili- 
cio  Missae,  sect.  1,  n.  1 10)scriliil,  Innocenliura  III  au- 
ctorem  fuisse  Oi'ationis  A  cunctis. 

3  Ciaconius  (in  Vita  lluiiorii  III)  falso  scribit  al)  liu- 
ius  Ponlificis  elfclione  coeptum  laudahilem  inorein  in- 
clusionis  Cardiiialiiim  in  coiiclavi.  Verissimc  id  asse- 
ritur  de  Crefiorio  X,  siquidem  anle  euin  liaud  soliti 
fueruiit  Cardinalcs  inira  Conclave  includi. 

••  .S|)ondanus,  ad  an.  I"2I(),  n.  17.  Islo  oflicio  s.  I)o- 
tniniciis  •■l  (luinceps  VV.  Piaedicatores  fiincli  sunt.  Cf 
A.  I.  Calulan.  l)c  Maijistro  s.  1'ulalii,  Itomae  1751  in  i  " 


triti  et  confessi  visitarent  ecclesiarn  dictam 
Portiunculam  ^ ;  —  cavit  sub  poena  anathe- 
matis  ne  lecto  Ev^migelio  liber  ad  oscuJan- 
dum  aliis,  qitam  personis  deferretur  inun- 
ctis  oleo  sacro  ^ ;  omnium  primus  largitus 
dicitur  indulgentiam  aliquot  dierum  perbc- 
casionem    canonizationis   Sanctorum.    Ipse 
quoque  statuit,  si  Nativitas  Christi  in  diena 
Veneris  cadat  (multo  magis  si  in  diem  Sab- 
bati),  ob  Festi  excellentiam,  cuivis  Christia- 
no  licere  vesci  carnibus,  qui  nec  voto ,  nec 
regulari  observantia  ad  ieiuniura  ,  vel  abs- 
tinentiam  a  carnibus  sit  adstrictus:  non  ta- 
men  reprehendendos  qui  ob  devotionem  vo- 
luerint  abstinere  ^.  Episcopos  et  religioso- 
rura  Ordinum  superiores  excitavit,  ut  sa- 
cerdotes  pietate  et  doctrinainsignesRoraam 
mitterent,  quibus  oliicium  praedicandi  infi- 
delibus  Evangeliura  comraendaret;  Guiliel- 
mum  episcopum  Mutinensem  legavit  in  re- 
giones  septentrionales,  ut  ecclesiarum  ibi- 
dera  statura  componeret  operamquc   prae- 
beret  propagando  in  Livonia  et  Borussia 
Evangelio;  exscindendae  Albigensium   se- 
ctae,  •et  reducendis  ad  catholicam  tidemhae- 
reticis,  belloque  saci^o  contra  Turcas  pa- 
rando  magnam  curam  adhibuit;  Roderico 
arcliiepiscopo  Toletano  indulsit,  ut  partera 
pecuniae,  in  subsidium  Hierosolymitanura 
iraperatae ,    converteret   in    sumptus  belli 
Maurici,  et  eos,  qui  se  transmarinac  expe- 
ditioni  devoverant,  comrautato  voto  exci- 
taret  ad  pugnandum  contra  Mauros;  Pe- 
trum  Corteniacum  an.  1217  Romae  corona- 
vit  imperatorem    Cp.;  iuvenora  Henricura 
III,  post  obitum  loannis  patris  sui  (1216) 
regem  Angliae,  in  tutelara  Sedis  Apostoli- 
cae  suscepit,  et  Philippura  regem  Galliae 
eiusque  filiura  Ludovicura  ab  oceupanda  il- 
lius  ditione  deterruit;  an.  1220  Fridericum 
II,  Henrici  VI  filiuiTi,  Imperii  insignibus  de- 
coravit;  coraponenLiis  etiara  Italiae  motibus 
animura  adiecit  *. 

12.  Cruciata  V — Diximus  maxime  soUici- 
tura  fuisse  Ilonorium,  ut  bellum  sacrum,  in 
concilio  Laterancnsi  contra  Turcas  docre- 
tum,  compararetur;  ast  Pontificis  conati- 


'  l)e  celeliri  liac  indulgenlia  videsis  Beneiiict.  XIV, 
De  sijnodn  diner.e<<nna,  I  XIII,  c.  8,  nec  non  eius  Di- 
sqiiisil,  (/p  IndnlijenUa  I'ortiunculae;  Grouwels, ///.«/. 
crilira  de  indulgentia  Porliuiiculae;  B.  Picart, /Ipo- 
loijie  de  rinsloire  de  1'iniluijeiice'de  la  Purlinncule. 

■^  Ufiiedictiis  \\\'.l)e  Sacrilicio  Missae,  secl.  1,  ^  14i; 
Meralus,  t.  I,  parl.  1. 

3  HeilTensluel,  t.  III  laris  Canonici  universi,  1.  III, 
lit.  41);  De  observatione  leiuniorum  incap.  E.iplicari 
:!,  eod.  lil. 

'  lliinoriiis  III,  Epislolarum  libri;  Raynald.  ad  aii. 
|-2I(;-"27 


VSQVE    AD    SrmSMA.    OCCIDENTIS 


59 


bus  obstiterunt  porvorsa  voluntas  Friderioi 
imporatoris,  faetionos  Italorum,  tumultus 
Albigonsium  in  (Tallia,  dissensionos  eivilcs 
in  Anjxlia,  bolUim  Mauricum  in  Hispania. 
Anno  1217  Andreas  rex  Huug^ariao,  cui  Leo- 
poldus  (hix  Austrim^  ot  Ludovicus  dux  Ha- 
variae  so  adiunxerunt,  exercitum  in  Orion- 
tem  duxit:  cum  Ptolemaidom  pervonissot, 
cum  rofribus  Hierosolvmorum  et  Cvpri  at- 
quo  mairistris  eqtiitum  Hospitalariorum , 
Teraplariorum  et  Teutonicorum  de  instau- 
rando  bello  contra  Sepliedinum  sultanum 
yEgypti  contulit;  verum  post  3  menses  cum 
parte  exercitus  sui  in  Europam  rogressus 
est.  Post  eius  discessum  Ptolemaidera  ad- 
venit  magnus  crucigerorum  numerus  e  Ger- 
mania,  Brabantia,  Frisia,  Batavia  et  Nor- 
wegia,  quorum  auxilio  in  spem  erecti  prin- 
cipes  Palaestini,  an.  1218  classem  duxerunt 
in  ^gjptura,  et  anno  sequente  munitissi- 
mam  urbem  Damiatam  ineredibili  virium 
contentioue  exiiugnarunt.  Inde  progrossi 
sunt  versus  Cairum,  sed  ruptis  Nili  aggeri- 
bus  et  viis  ab  hostibus  undique  obstructis, 
anno  1221  cum  barbaris  pacisci  coacti  fue- 
runt  et  in  Palaestinam  redierunt. 

Sub  idem  terapus  Rusudes  regina  Geor- 
gianorura  ad  Honorium  Pp.  scripsit,  se  co- 
piosum  exercitum  corapai"asse  in  Palaesti- 
nam  mittendura,  quum  primum  imperator 
Fridericus  II  in  eam  advenisset.  Patriarcha 
Alexandrinus  etiam  Pontificemsupplex  pre- 
catus  est,  quatenus  Ei»ropaeos  excitaret  ad 
liberandos  fratres  suos  a  dura  infidelium 
tyrannide.  Honorius  III  eo  instantius  de  hac 
re  egit  cum  Friderico  imperatore,  quod  hic 
crucem  suscepisset;  sed  praeter  speciosa 
promissa  nihil  ab  eo  irapetravit  K 

13.  Status  imperii  Latini  Cp.  —  In  im- 
perio  autem  Cpno  Latini  res  suas  auxerunt '; 
Atticam,^Coriuthum,  Thebas,  Athenas  a- 
liasque  Greciae  civitates  subegerunt;  qua- 
rum  tamen  multae  postea,  inito  foedere  cum 
loannitio  Bulgarorum  rege,  Latinorura  iu- 
gum  excusserunt.  Anno  1205  Balduinus 
imperator  I  in  oppugnatione  urbis  Adriano- 
polis  a  rege  Bulgarorum  interceptus  et  in 
Mjsiam  abductus,  post  16  menses  interiit. 
Henricus,  frater  eius  et  in  imperio  succes- 
sor,  Bulgaros  et  Scytas,  Thraciam  vastan- 
tes,  repressit,  anno  1209  cum  eorum  rege 
pacera  sancivit,  ipsos  Graecos  sibi  concilia- 
vit  finesque  imperii  sui  protulit.  Post  eius 
obitum  (1210)  electus  et  an.  1217  Romae 


ab  HonoriolH,  snpra,  coronatus  fuit  Petrus 
Corteniacus,comcsAntissiodorensis;seddum 
cuni4oanne  Colunnia  cardinali,  R.  Pontificis 
legato,  Constantinopolim  tenderet,  a  Theo- 
doro  Comneno,  Epiri  dynasta,  porfidiose  in- 
torcoptus,  in  carcore  oxstinctus  est.  Tunc 
iraperiura  demandatum  fuit  Roberto,  Petri 
Corteniaci  filio,  qui  an.  1221  Constantino- 
poli  a  Matthaoo  patriarclia  coronatus,  cnm 
Theodoro  Lascari,  Nicaeae  imperatore,  pa- 
cem  iniit,  cura  loanne  Duca,  Theodori  suc- 
cessore ,  diuturnum  et  adversum  bellum 
gessit,  pluresque  civitates  in  Asia  minori 
amisit:  adverso  etiara  marte  certavit  cum 
Theodoro  Comneno,  Epiri  dynasta,  qui  ca- 
pta  Thessalonica,  se  imperatorem  dixit  et 
maiorera  partem  Romaniae  ,  seu  veteris 
Thraciae  occupavit.  Anno  1228  post  mor- 
tera  Roberti  iraperator  salutatus  fuit  iuve- 
nis  Balduinus  II  sub  tutela  loannis  Brien- 
nii  ,  olim  regis  Hierosidymorura.  Ex  hoc 
tempore  Latinorum  imperiura  magis  magis- 
que  imminutuni,  tandem  an.  120 1  dele- 
tum  est. 

14.  Grpgorius  IX  Pontifex  (an.  1227)  — 
Interea  Honorius  Pp.  III  xv°  calendas  apri- 
lis  1227  vita  excessit  ^  Altera  die  in  eius 
locum,  magnaCardinalinra  consensu,  electus 
fuit  Gregorius  IX,  antea  appellatus  Ugoli- 
nus,  cardinalis  episcopus  Ostiensis,  vitae 
probitate.animi  fortitudine  ac  doctrina  con- 
spicuus,  qui  Ecclesiam  gubernavit  usque  ad 
annum  1241.  Is  in  primis  adlaboravit  col- 
ligendis  undique  auxiliis  bellicis  contra 
Turcas;  conciliandae  concordiae  et  compo- 
nendis  dissidiis  inter  principes  et  populos 
egregiam  operam  navavit;  simultatera  gra- 
vem  habuit  cum  Friderico  II,  ut  infra  vi- 
debimus  ;  ad  excindendas  Albigensium  et 
Stadingorum  sectas  ardenter  incubuit;  ad 
convertendos  infideles  et  reducendos  hae- 
reticos  Evangelii  praecones  legatosque  de- 
stinavit  ad  Saracenos ,  Graecos,  Ruthenos, 
Borussos,  aliosque  ;  ecciesiasticam  liberta- 
tem  et  iramunitatem  fortiter  tuitus  est;  de- 
cessorum  suorum  Decretales,  ope  s.  Ray- 
mundi  de  Pennafort  correctas  et  in  5  libros 
redactas,  vulgavit  huiusque  coUectionis  u- 
sum  iudicibus  in  foris  ecclesiasticis  et  ma- 
gistris  in  scholis  praescripsit  ^ ;  discordiam 


1  Raynald.  ad  an.  1 '2 17-22;  Michaud,  Ilvil.  des  croi- 
sades.  —  -  Cf  supra  p.  51. 


'  Honorius  III,  praeter  caetera,  scripsit  Ordinem 
Romanum,  qui  e.xtat  apud  Mabillonium  t.  II  iI/?Maei 
Italici,  et  Librum  Censuum  Romanae  Ecclesiae,  qui 
esl  apud  Muratorium  \a  Antiquitat.  Italic.  medii  aevi, 
dissert.  CJ,  t.  V. 

2  Gregorius  IX  in  Praefal.  Decre<.  —  Haec  Decreta- 
lium  Collectio  Gregoriana,  et  Sexta  appellatur.  Prae- 


60 


EPOCHA    VIII.    A   PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


inter  acaderaiam  Parisiensem  et  Ludovicum 
IX  regem  componere  studuit,  academiae 
leges  et  privilegia  instauravit,  sed  magi- 
stros  eius  corripuit,  quod  in  exponenda  s. 
Scriptura  et  tradenda  theologia  potius  phi- 
losophorum  quam  Patrum  sententiis  ute- 
rentur  magisque  inanibus  ratiociniis  quam 
solidae  doctrinae  indulgerent  ^  Constituit 
quoque,  ut  in  sexta  Feria  in  Vesiperis, 
completo  Divino  Officio ,  canteiur  Salve 
Regina  ^,  et  in  nocte  Antiphona ,  B.  Dei 
Genitrix  Maria,  seciita  oratione ,  Deus 
qui  de  B.  M. ;  et  quod  ante  Corpus  Domi- 
ni ,  cum  idem  conficitw\  campana  pulse- 
tur"^.  Idem,  cura  antea  administrare  Sacra- 
mentum  poeuitentiae  Regularibus  non  lice- 
ret,  primis  omniura  sacerdotibus  FF.  Prae- 
dicator.  ius  hoc  esse  voluit  ^ ,  demandatu 
eisdem  Officio  Inquisitionis  sacrae  ^.  Inter 


cesserunl  enim  aliae  CollecUones  quinque.  Quatuor 
edidil  Anloniiis  Augiislinus,  qiiarum  lerlia  et  quarta 
esl  innocenlii  III.  Q.iinlam,  qiiae  esl  Honorii  111  in  lu- 
cera  emisit  Innocentius  Cirumus.  Duae  priiuae  priva- 
to  solum  iuduio  senlentiaque  ediiae  suni,  ceterae 
vero  puhlica  auclonlate,  ut  ait  Benediclus  XIV  iu  sui 
hutluarii  [jraeratioiie. 

>  Gregor.  IX  Epislolarum  libri ;  Ravnald.  ad  an. 
l-2'27-41. 

■^  Antiphonae  Salve  regina  quidarn  auctorem  faciunt 
Pelrura  Archiep.  Compostellan.  iu.\la  illud,  qiiod  legi- 
tur  apud  .Mahiiionii  Annul.  Benedicl.  ad  an.  'J86,  n.  89. 
Idque  iam  prius  docuerat  Duraiidus  in  Ralionak  1.  IV, 
c.  :2'2.  Durando  consentit  eliam  Claudius  de  Rota  in 
nolis  ad  Pseudo-Luitprandum.  Ariioldus  Wion  hanc 
Antiphonam  atlribuit  Hermanno  Coiitracto  monacho 
Benediclino  saec.  XI,  ut  videre  est  in  lih.  V  Liyni  Vtlae 
c.  105.  Wioni  accedil  Bona,  Divmue  Psalmoliae  c.  16, 
^  20.  Cum  autem  haec  Aiiliphoiia  canerelur  a  Cleri- 
cis  urhis  Spirae  corara  B.  ISernardo  tunc  temporis 
Le^alo  Apostolico  in  Germania,  ipse  ad^Jiili!  ilia  ver- 
La  :  0  cleniens ,  o  pia ,  o  dulcis  Virgo  Maria,  uli 
narrat  Guilielmus  Heisengerus  in  suo  Cluon.  Spiren- 
si ,  I.  XII,  ad  aii.  1 1 17.  Huius  Antiplioiiae  caiitus  ante- 
quam  praescriberetur  a  Giegoiio  IX  iii  liiie  Conipleto- 
rii,  inceplus  fuerat  a  Fralrihus  Praedicatorihus  in  suo 
Convenlu  Bononiensi;  vid.  Fleury,  in  Ihstor.  Ecclesiusl. 
1.  LXXX,  n  LXll. 

^  Auctor  Vitae  Gregorii  IX  {Scriplor.  Rer.  Ilalic.  l. 
IIIi;  Spondan.  ad  an.  1'239,  g  l'2.Campana,  cura  in  Mis- 
sa  sacriim  Ooniini  Corpus  conlicitur,  longe  aiite  haec 
tempoia  piilsai i  consuevit.  Ivo  Carnoteiisis,  qui  obiit 
an.  Ill.j,  Episl.  14'2,  gratias  agens  Malhildi  Aiiglo- 
rura  Heginae  oh  carapanas  Ecclesiae  siiae  donu  da- 
tas,  ait,  earuni  sonilu  memoriam  oiusdcni  Heginae  re- 
novari  liim  pracserlirn,  iiuando  illa  salutai  is  linstia 
pro  nobis  redimeiidis  in  ara  Crucis  uhlula  per  inivi 
Sacerdolii  ministros  in  Domini  mema  ipiotidie  con- 
secratur;  ul  esl  a|)ud  M.ihiiloiiiiim,  Commenl.  in  Ur- 
dtnein  liomanum,  c.  1.  n  Qiio  fere  tempore,  iit  idem 
Mahillonius  suhiicil,  Giiilieliiius  Episcopiis  1'arisieiisis, 
et  in  Germaiiia  Guido  Cardinalis  slaluerunt,  ut  ad  elc- 
valioiiem  campanula  pulsaretur.  Vide  Boiiam, /{er. />«'- 
lurgic.  I.  II,  c.  i;3,  g  3. 

■*  Biilla  Anagiiiae  data  IV  cal.  octobris  Ponti(icalu.s 
Gregorii  IX,  an.  1 ,  aerac  vulgaris  I-2'27,  ap.  Malth.  I'a- 
risiens.  ad  an.  121().  —  ^  Lahhe,  Coiicil.  t.  XI,  p.  33"). 


caeteros  D.  Antonium  Oljssiponensem,  Pa- 
tavinum  a  loco  dorraitionis  nuncupatum  , 
vitae  sanctimonia  ,  et  miraculurum  gloria 
toto  orbe  clarum,  in  Coelitum  numero  ha- 
bendum  decrevit  anno  ab  eius  morte  non- 
dura  exacto '. 

15.  Ordo  B.  M.  V.  de  Mercede  Redem- 
ption.  —  Idem  Pontifex  solemniter  appro- 
bavit  Ordinem  B.  M.  V.  de  Mercede  redem- 
ptionis  captivorum.  lam  supra  a  loanne  de 
Matha  et  Felice  Valesio  religiosum  Ordi- 
nem  pro  rediraeiidis  Christianis,  inter  infi- 
deles  captivis,  institutum  vidimus"^.  Quum 
autem  in  Hispania  bella  Christianos  inter 
et  Mauros  fere  essent  coniinua,  novum  in 
ea  Ordinem  ad  redimendos  captivosan.  1218 
instituit  s,  Petrus  Nolascus,  qui  nob.L  Oc- 
citaniae  farailia  oriundus,  filii  regis  Arago- 
niae  paedagogus,  omnes  suas  facultates  re- 
diraendis  captivis  Christianis  itnpendit,  et 
ad  idem  opus ,  Raymundo  de  Pennafort 
tunc  Barcinonensi  canonico  et  lacobo  rege 
Aragoniae  cooperantibus,  alios  eodem  spi- 
ritu  animatos  sibi  sociavit ;  Ordinem,  cu- 
ius  ipse  primus  Praepositus  generalis  fuit, 
sub  patrocinio  B.  V.  M.  fnndavit.  Sodales 
quarto  voto  orania  bona  sua ,  irao,  si  opus 
foret ,  semetipsos  pro  redimendis  captivis 
tradendi ,  adstrinxit.  Confestira  multi  viri 
nobiles  et  divites  huic  Ordini  adscripti  sunt, 
eique  Gregorius  IX  observandam  proposuit 
regulam  s.  Augustini  ^. 

16.  Albigensium  fata  —  In  Occitania  ve- 
ro  post  mortem  Simonis  Montfortii  (1218) 
bellum  contra  Albigenses  recruduit  *.  Hono- 
rius  Pp.  III  Ludovicum  VIII  regem  Franco- 
rum  excitavit,  ut  Ahnarico,  patris  sui  Si- 
raonis  Montfurtii  in  coraitatu  Tulosano  et  ia 
bello  contra  sectarios  successori,  opein  fer- 
ret  contra  iuniorera  Ravraun(hira ,  senioris 
filiuin  et  alterum  sectarioruin  defensorem. 
Regera  etiam  interpellavit  Alraaricus,  ei- 
que  comitatum  Tolosanura  obtulit.  His  per- 
territus  Rajraundus  litteras  submissionis 
ad  Honorium  Pp.  dedit,   et  anno   1224  in 


^  .Mortuus  est  Divu.s  Antonius  an.  aetalis  suae  3G, 
Chrisli  1-231,  idihus  iunii,  feria  G;  et  anno  insequenli 
in"  calend.  iunias  die  sacro  Penlecostcs  Spoleti  relatus 
in  Sitnclos.  Videsis  Gregorii  IX  C<)nstilul.  1,  et  in  eam 
CoinmenL  (^ardinalis  i'elrae  ad  Ciuistilut  Apnst.  I. 
II.  D.  Antonii  imago  pingiliir  a  qualibet  Frauciscana 
taniilia  ea  forina  Veslis  ,  qiia  unaqiiaeqiie  carum  uli- 
tur,  ut  iegilur  apud  Benedicliim  XIV,  Ue  serrorum 
Uei  elc.  I.  IV,  part.  '2,  c.  -21,  n.  1 1.  De  Divo  Aiilonio  fu- 
se  Lucas  Waddingus,  in  Annal  Minar.,  et  Bolland.  dle 
1  3  iunii,  striclim  Francisciis  Pagi,  in  Breviario  Ilisto- 
rico,  I.  III,  ji  -27,  in  l'ita  Gregorii  IX.  —  "^  Cf  p.  17. 

<  Bollaiid!,  Arta  SS.  31  ian.;  Helyot,  Ilid.  des  Ordres 
relni.  I.  III.  —  ■<  Vid.  p.  5.''). 


VSQVE   AD   SrHlSMA    OrClDENTIS 


61 


sjnodo  Moniispessulana  olieclicntiani  erga 
R.  Ecclesiani  oiiisqiie  ronlificera  professns, 
iureiurando  spopondit ,  se  lideliter  custodi- 
turum  lideni  catholicam,  haereticam  pravi- 
tatem  e  teri-is  suis  extirpaturum  ,  et  Al- 
roarico  facturum  satis  ;  sed  nihil  execu- 
tioni  mandavit  ^  Qnapropler  Romanus  car- 
dinalis,  Honui-ii  III  legalus,  an.  122(3  in  sy- 
nodo  Parisiensi  Ravmundum  excommuni- 
cavit,  Ludovicum  regera  ad  cruciatum  bel- 
lum  contra  perduellem  haereticorum  fauto- 
rem  hortatus  est,  eique  comitatum  Tolosa- 
num  et  alias  terras,  quas  Alm.iricus  regi 
cesserat,  confirmavit.  Ludovicus  VIII  exer- 
citum  in  Occitaniam  duxit  ,  varias  urhes 
et  arces  cepit,  sed  brevi  post  obiit.  Sub  iu- 
niori  Ludovico  IX,  hortante  Gregorio  Pp. 
IX,  Imbertus  Belloiocensis  bellum  prosecu- 
tus  est  eo  cum  successu,  ut  Ravmundus  ad 
incitas  redactus,  anno  1228  i^raescriptis  ab 
apostolico  legato  et  Francorura  rege  pacis 
conditionibus  assenserit.  Earum  summa  e- 
rat,  ut  Rayraundus  Ecclesiae  et  regi  fidelis 
esset,  haereticos  e  terris  suis  pelleret,  da- 
rana  ecclesiis  illata  resarciret,  earumque  li- 
bertatem  et  iura  defenderet,  duobus  theolo- 
gis,  totidem  decretorum  magistris,  sex  libe- 
raliumartium  professoribus,  etduobus  gram- 
maticis,  qui  Tolosae  docerent,  annuum  sti- 
pendium  nuraeraret'.  Quibus  pactis  et  iu- 
ratis  Raymundus  a  legato  Pontificis  ab  ex- 
communicatione  absolutus  et  Ecclesiae  re- 
conciliaius  fuit  ,  accepta  in  poenitentiam 
quinquennali  railitia  in  Palaestina  contra 
Turcas^.  Ita  demum  bello  Albigensi  finis 
constiiutus  est;  curaque  brevi  postformatain 
Occitania  s.  Inquisitione,  haeretici  nusquam 
tuto  agerent,  secta  deperiit. 

17.  Inquisitio  —  Cuntra  s.  Inquisitionem 
querelas  ,  obtrectationes  atque  convicia 
congesserunt  Religionis  catholicae  hostes , 
haeretici,  deistae,  increduli,  inter  quos  en- 
cyclopedistae,  "Voltaire,  Rousseau.  li  omnes 
vel  e  raagu^rerura  inscitia  vel  e  malevola 
mente  de  s.  Inquisitionis  instituto  eiusque 
scopo  et  ratione  turpiter  detraxerunt,  leges  a 
potestate  civili  contra  baereticos  sancitas  , 
poenasque  corporales  a  curiis  saecularibus 
in  eos  exercitas,  cum  s.  Inquisitione  confu- 
derunt,  immoderatas  quandoque  inquisito- 
rum  procedendi  rationes ,  quas  petulanter 
exaggerant,  contra  ipsum  Inquisitionis  in- 
stitutum  obiecerunt. 

1  Labbe,  Concil.  t.  XI,  p.  289. 

2  Sic  instiluta  fuit  Uiiiversitas  Tolosana,  quam  Gre- 
gorius  Pp.  JX  an  1"233  confirmavit,  eiqueeadem,  qui- 
bus  Parisiensis  gaudebat,  privilegia  coucessit. 

3  Labbe,  Concit.  I.  XI,  p.  415. 


Finis  autem  s.  Inquisitionis  fuitcatholicae 
fidoi  conservatio,  quae  cura  in  primis  epi- 
scoporum  in  suis  dioecesibus  etmaximoRR. 
Pontificum  in  universa  Ecclesia  curis  sit 
domandata  ,  sunimum  eorura  officiura  est , 
inquirere  in  eos,  qui  Fidei  depositum  cor- 
rumpunt,  eosdem  iudicare,  ab  haeresi  redu- 
cere  et  obstinatos  condemnare;  quemadmo- 
dura  in  omni  societate  contra  praevaricatores 
agitur.  Eiusmodi  Inquisitionis  genusabEc- 
clesiac  initiis  contra  haeresum  auctoreseo- 
rumque  asseclas  exercitum  fuit.  Ex  quo 
terapore  im[)eratores,  reges,  principes  et  po- 
puli  catholicam  fidem  professi  sunt,  illi  e- 
tiam,  utpote  Ecclesiae  filii  et  protectores , 
leges  poenasque  sanxerunt  contra  catholi- 
cae  doetrinae  corruptoi-es  et  ecclesiasticae 
pacis  perturbatores,  syu  haereticos  et  schis- 
maticos,  tanto  magis,  quod  hi  sua  in  Eccle- 
siara  rebellione  ipsius  reipubh'cae  seu  so- 
cietatis  pacem  et  securitatem  passim  per- 
turbarent.  Media  aetate  societas  christiana 
ita  erat  comparata,  ut  qui  Religionis  catho- 
licae  capita  violarent,  in  ipsam  quoque  so- 
cietatem  graviter  delinquere  reputarentur , 
et  idcirco  non  ecclesiastica  tantum,  sed  ci- 
vilis  etiara  potestas  in  eosdem  animadver- 
teret.  Quum  vero  XII  et  sequentibus  saecu- 
lis  haeretici  non,  uti  veteres  olira,  unura  al- 
terumve  Fidei  dogma,  sed  totam  Ecclesiae 
auctoritatem,  cunctam  regiminis  ecclesia- 
stici  formara  et  saluberrima  quaeque  Catho- 
licorum  instituta  temere  oppugnarent,  o- 
mniqueobed!entiaefrenoexcusso,Ecclesiam 
et  civitatem  funestissimis  motibus  concute- 
rent,  ab  utraque  potestate,  ecclesiastica  ac 
civili,  diligenlius  in  illos  inquisitum  et  se- 
cundum  leges  sancitas  animadversura  fuit. 

An.  1163  synodus  Turonensis,  ab  Ale- 
xandro  Pp.  III  coacta,  episcoporum  et  sa- 
cerdotum  vigilantiara  excitavit  contra  hae- 
reticos,  in  partibusTolosanis  commorantes, 
mandavitque ,  ut  deprehensi  sectarii  per 
principes  catholicos  custodiae  manciparen- 
tur  etbonorum  suorura  iactura  raulctaren- 
tur  '.  Anno  1179  concilium  Lateranense  III 
christianos  principes  et  populos  excitavit, 
ut  Catharos,  Albigenses,  aliosque  diverso- 
rura  nominum  sectarios,  Ecclesiae  et  socie- 
tatis  perturbatores,  armis,  bonorum  confi- 
scatione,  carcere,  exilio  compescerent^.  An- 
no  1184  Lucius  Pp.  III  in  frequenti  episco- 
porum,  imperatoris  aliorumque  principum 
conventu,  Veronae  habito,  constituit,  ut  e- 


'  Labbe,.ConcJ/.  t.  X,  p.  141 H. 
•i  Ibid.  p.  152-1 


62 


EPOCHA    VIII.    A    PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


piscopi  tum  per  se  tum  per  alios  boni  te- 
stimonii  viros  et  iuramento  oljstrictos ,  in 
haereticos  inquirerent  et  obstinatos  relin- 
querent  saecuiaris  iudicis  arbitrio  pro  gra- 
vitate  facinoris  puniendos  '.  Vidimus  quae 
supra  an.  1215  de  eodem  negotio  statuta 
fuerunt  in  concilio  Lateranensi  IV.  Anno 
1229  sjnodus  Tolosana  sub  Romano  car- 
dinali  legato  ,  Rayraundo  comite  aliisque 
praesentibus,  decrevit,  ut  episcopi  in  singu- 
lis  parochiis  constituerent  unum  sacerdo- 
tem  et  duos,  vel  tres  boni  testimonii  laicos, 
iureiurando  adstrictos,  qui  haereticos  dili- 
genter  inquirerent  et  episcopis  dominisque 
locorum  seu  ballivis  indicarent,  ut  nuUus 
dominus  haereticos  in  suis  terris  toleraret, 
ut  qui  sponte  ab  haeresi  ad  catholicam  fi- 
dem  rediissent,  domicilia  eligerent  in  civi- 
tatibus,  nulia  haereseos  suspicione  notatis, 
qui  vero  metu  poenarum  aut  alia  de  causa 
se  converterint,  ab  episcopo  custodiae  tra- 
derentur,  ne  alios  corrumperent,  nemo  au- 
tein  ut  haereticus  puniretur,  nisi  qui  talis 
ab  ecclesiastica  potestate  iudicatus.  Quae 
decreta  ut  ab  omnihus  observarentur,  Ray- 
mundus  comes  Tolosanus  an.  1283,  e  consi- 
lio  episcoporum  procerumque,  statuta  iis- 
dem  decretis  maxime  contbrmia  promul- 
gavit^  Anno  1233  Gregorius  Pp.  IX,  offl- 
cium  s.  Inquisitionis  in  Gallia  meridionali 
concredidit  FF.  Praedicatoribus,  scripsit- 
que  ad  episcopos,  ut  iis  in  isto  offlcio  opem 
et  consilium  praestarent.  Quapropter  an. 
1235  episcopi  provinciarum  Narbonensis  , 
AreLatentiis  et  Aquensis  convenerunt  Nar- 
bonera  edideruntque  29  ca[)itula  de  ratione 
fungendi  iiiunere  Inquisitionis ,  de  poenis 
constituendi  tuni  iis  (jui  ab  iiaercsi  conver- 
terentur,  tum  iis  qui  in  ea  essent  obstinati, 
deque  signis ,  quibus  hacretici  eorumque 
fautores  detegi  possent  ^. 

Ex  lioc  tempore  tribunalia  In(|uisitionis 
institutasunt,  ad  quae  haeretici  vel  de  liae- 
resi  suspecti  aut  gravium  in  Roiigionem 
criminura  rei  def«rol>antur ;  iis,  qui  crirai- 
nis  convicti  ,  convertebantur  ,  poenitentia 
praescribebatur;  obstinati  vero  post  iudi- 
ciurn  ecclesiasticum  tradebantur  curiae  sae- 
culari,  quae  de  iisdem  secunduni  leges  de- 
cernebat.  Gregorius  IX  sicuti  in  Galliame- 
ridionali,  ita  etiam  iu  aliis  regionibus  olli- 
ciuni  Iii((uisitionis  demaudavit  FF.  Praedi- 
catoribus;  coopcrante  enini  utraquo  pote- 
stato,  ccclesiastica  et  civili,  sacrae  In([uisi- 

1  Vid.  ().  H. 

^  \/Mw,  Cniicil.  L  XI,  p.  i'H\-lVJ. 

^lhid.  p.iS7. 


tionis  tribunalia  in  Italia,  Hispania,  Lu- 
sitania,  aliisque  in  locis  instituta  sunt, 
quamvis  in  nonnullis  post  aliquod  tempus 
sublata  ^     ' 

18.  Stadingorum  secta  —  In  Germania, 
praesertim  in  hodierno  ducatu  Oldenbur- 
gensi,  ingentes  turbas  iam  inde  a  posterio- 
ribus  praecedentis  saeculi  annis  excitarunt 
Stadingi,horaines  fanatici,  [ileruraque  nautae 
et  rustici ;  qui  in  confinibus  Frisiae,  Saxo- 
niae  et  Breraensi  tractu  paludibus  et  flumi- 
nibu.s  circumcinti,  utram([ue  potestatera  ec- 
clesiasticam  et  civilera,  spernebant;  Eccle- 
siara  eiusque  ministros  ,  iraperatorora  et 
principes  conviciis  proscindebant ;  in  mo- 
nachos  et  clericos  quos  prehendere  poterant, 
crudeliter  saeviebant;  ecclesiae  sacraraenta 
atque  instituta  ignominiose  tractabant,  et 
daemone  magistro  se  nefandis  flagitiis  da- 
bant.  Gregorius  Pp.  IX  archiepiscopos  Mo- 
guntinum  et  Bremensem  litteris  excitavit , 
ut  nefariossectariosperquirerent,secundum 
canonum  rigorera  in  eos  procederent  etcru- 
ciatam  expeditionem  contra  eosdem  corapa- 
rarent.  Conradus  Archiepiscopus  Breraensis 
deman.latura  sibi  officiura  fortiter,  nonnun- 
quam  nimia  severitate,  executus  est.  Alii 
sectam  deseruerunt,  alii  igne  damnati,  alii 
a  crucigeris  sub  Henrico  duce  Brabantiaeet 
Florentio  comite  Hollandiae  caesi,  rcli^iui 
huc  illuc  dispersi  sunt^. 

19.  Livonum,  Estonum ,  CurJandorum 
et  Borussorum  conversio  —  lu  regionibus 
vero  septentrionalibus  ad  litora  maris  Bal- 
tici  christiana  Religio  nova  increraenta  ce- 
pit.  In  primis  beilicosa  IJvonura  gens  ab 
idolorura  cultu  et  barbara  vitae  i'atione  ad 
veri  I)ei  cultura  et  humaniores  mores  per- 
ducta  fuit.  lara  anno  II86  Meinardus,  ca- 
nonicus  reguhiris  monasterii  Segebergen- 
sis,  in  Livoniam  transiorat  et  Ykescolae  ec- 
clesiara  scu  coetum  christianum  e  conver- 
sis  Livonibus  formavit.  Quod  cum  audivis- 
set  Hartvicus  archiepiscopus  ifroniensis,  ad 
cuius  provinciara  ista  regio  referobatur , 
Meinardura  ordinavit  episcopum  Livonura. 
An.  1190  defuncto  Meinardo  succossit  Ber- 
tlioldus,  antea  abbas  Ijukcnsis  Ordinis  Ci- 
sterciensis  in  Saxonia.  Cura  vero  Livones 
ethnici  orani  modo  vexarent  Evangelii  prae- 
concs  et  crodentes,  Bertholdus  ad  vindican- 


'  i'X  [\  Paiini,  Drlla  i)iim:iiiiic  i/r;///  eirlici  c  ilcl 
Inhuiialc  dfllii  s.  Iiiiinisiiionc,  Kom.  I7i(5,  in-l";  .\. 
Mii/,z:in!ili  su  1' [iiiiuisi:>ioiic,  ojxi.sc.  10;  Di!  M;ii.sU"i', 
Lcllics  sur  l'lin\nisitii)ii  cspitiiiii)lc\  l'.;ilmc.«,/?//V()/e- 
slttiilisino  ciiiiiiiiiniilo  cuii  cl  (!iUalicisino,  I.  II,  c.  3(5-37. 

'•i  Hiiyiiakl.  ad  aii    |-J33-3i.. 


dam  evancrclicao  pracdieationis  libortatom 
inLivonia,  cruoiatani  oxpoditionem  o  Saxo- 
nia  cvocavit,  qua  domiti  Livoncs  Evangelii 
ministros  adniiscinmt  ot  maijrno  numero  ba- 
ptismum  susccperunt.  Verum  post  crucige- 
rorum  discessum  multi  Fido  abiocta ,  eos 
qui  Vn  illa  orant  constan,tes,  cruoiatibus  af- 
fecerunt  et  sacerdotibus  e  t(U'ris  suis  exire 
sub  poena  mortis  mandarunt.  Albertus,  e 
canonico  Bremonsi  an.  1198  post  Bortholdum 
episcopus  Livonum,  an.  1200  nova  expedi- 
tione  cruciata  Livones  vicit;  ad  dofondon- 
dam  Roligionis  cliristianae  professionem,  in 
loco,  ([ui  Riga  dictus  ost,  Gormanorum  co- 
loniam  oondidit,  quo  et  sedem  episcopalem 
transtulit,  et  an.  1202  ad  praostaiula  con- 
tra  inlidelium  impetus  servitia  niilitaria  in- 
stituit  Ordinem  equestrem  Ensiferorumseu 
Fratrum  militiae  Christi.  Ex  hoc  tempore 
Livones  passim  christiana  sacra  amplexi 
sunt;  cumque  an.  1210  princeps  Poloczensis 
pro  tributis,  quae  ei  Livones  antea  pende- 
bant,  eorum  terrara  cessisset  Alberto  epi- 
scopo,  religionis  christianae  dominium  in 
Livonia  firmatum  fuit '. 

Idem  Albertus  omnes  suas  vires  impen- 
dit  ad  convertendos  Estones ,  inter  quos 
cum  an,  1211  crucigerorum  opera  vicisset, 
Evangelium  praedicanduin  curavit,et  ex 
assensu  R.  Pontilicis  Theodoricum,  abba- 
tem  Cisterciensium  Dunamundensium,  illo- 
rum  episcopum  ordinavit.  Brevi  post  ctiam 
Semgallos,  qui  orientalem  partem  Curlan- 
diae  incolebant,  a'd  postulandum  l)aptismum 
adduxit,  et  anno  1217  Bernardum,  alterum 
abbatem  Dunamundensem,  Semgalliae  epi- 
scopum  consecravit.  Anno  1218  AValde- 
marus  II  rex  Daniae  adversos  rebelles  E- 
stones  evocatus,  eos  vicit,  ad  pendendura 
tributum  et  ad  admiltendos  Evangelii  prae- 
■  cones  adegit,  duosque  episcopos  Danos  ibi- 
dem  constituit ,  unum  Revaliae,  alterum 
Wironiae.  Incolao  quoque  insulae  Oeseliae 
a  crucigeris  subacti,  an.  1227  piraticis  ex- 
cursionibus  nuncium  remiserunt,  et  bapti- 
smum  atque  episcopum,  quem  Guilielmus 
Apostolicae  Sedis  legatus  pro  iis  ordinavit, 
susceperunt.  Anno  1230  Curlandi  sua  spon- 
te  christiana  sacra  amplexi  sunt,  quos  idem 
Guiiielmus  iegatus  partim  episcopo  Rigano, 
partim  episcopo  Semgalliae  et  partim  pro- 
prio  episcopo  commisit^. 


VSQVE    AD   SCHISMA    OCriDENTlS  63 

Simili  foro  rationo  Borussorum  conver- 
sio  eiFecta  fuit.  Erat  Borussorum  gens  fero- 
cissiraa.  lam  sub  exitum  saecuii  X  s.  Adal- 
bcrtus,  et  sub  initia  saeculi  sequontis  s.  Bru- 
no  alias  Bonifacius  frustrailHs  Evangeiium 
praedicare  tentaverant  ^  Frustra  etiam  du- 
ces  Poioniae  saecuio  XI  et  sequenti  fero- 
cem  gentcm,  quae  tines  eorum  continuo  va- 
stabat,  armis  domare  et  ad  christianam  re- 
iigionem  perducerc  conati  fucrant.  Primis 
saeculi  Xiil  annis  Cliristianus,  monachus 
Cisterciensis  in  Pomcrania,  cum  aliquotso- 
ciis  eiusdem  Ordinis  Borussis  Evangeiium 
praedicavit  eo  cum  succossu,  ut  multi  ba- 
ptismum  susciperent,  quibus  an.  1215  idem 
Cliristiaiius  a  R.  Pontiiice  episcopus  datus 
est.  Verum  pauio  post  Borussi  christianam 
Reiigionem  proscripserunt,  eos  qui  illam 
susceperant,  ad  eandom  deserendam  sup- 
piiciis  coegerunt,  provincias  Poionicas,  Cul- 
miam  et  Masoviam  dire  vastaverunt,  uitra 
300  ecciesias  et  monasteria  destruxerunt. 
Conradus  dux  Masoviae  et  Christianus  epi- 
scopus  armis  crucigerorum  territorium  Cui- 
miense  recuperarunt ,  cuius  partem  Chri- 
stianus  episcopus  a  duce  Conrado  accepit. 
Cum  tamen  ambo  ad  reprimendos  Borusso- 
rum  impetus  non  sufficerent,  evocarunt  e- 
quites  Teutonicos,  tunc  temporis  Venetiis 
morantes,  qui,  accepto  R.  Pontiticis  et  im- 
peratoris  assensu,  an.  1230  bellum  contra 
Borussos  susceperunt  ea  conditione,  ut  sibi 
cederentur  omnes  terrae,  quas  infideiibus 
eriperent.   Reipsa  equites  Teutonici  auoti 
auxilio  crucigerorura,  qui  e  Germania  et  Po- 
lonia  accurrebant,  iam  anno  1240  quinque 
Borussiae  provincias  ,  deinde  reiiquas  sibi 
subegerunt.  Ex  eo  tempore  missionarii,  prae- 
sertim  FF.  Praedicatores,  a  RR.  Pontifici- 
bus  in   Borussiam  destinati ,   Evangelium 
ionge  iateque  iliic  praedicaverunt  et  incoias 
passim  ad  christianara  fidem  converterunt. 
Anno  1243  Innocentius  Pp.  IV  Borussiam 
in  4  dioeceses  seu  episcopatus,  nirairum  Chel- 
mensem,  Pomeraniensem,  Vomariensem,  et 
Sambiensem  ,  distribuit ,  e  quibus  uitima 
dioecesis,  tunc  nondum  conquisita,  an.  1255 
a  crucigeris  sub  Ottocaro  rege  Bohemiae 
subacta  est,  eiusque  incoiac  pariter  baptis- 
mura  susceperunt  ^. 

Ex  quo  tcmpoi'e  Livones,  Estones,  Cur- 
landi,  Borussi  christiana  sacraamplexisunt, 
feroci  suae  vivendi  rationi,  piraticis  excur- 


*  Helmold,  Chron.  Slavor.;  H.  Lelli,  Origines  Li- 
voniae  sacrae  el  civiles. 

2  Chronic  Z,a'f)W.;  Gebhard,  Geschichte  aller  \Ven- 
disch-Slavischen  Staalen;  DoelJinger,  Hisloire  de 
VEglise,  epoq.  iV,  tli.  1. 


1  Vid.  t.  f,  p.  262. 

2  Doellinger,  loc.  cit.;  P.  de  nushiirg ,  Chronicon 
Prnssiae;  Arnold  ,  Kircheiigeschichte  des  KiJnigr. 
Preusseii. 


64 


EROCHA    VIII.    A   PONTIFICATV    INNOCENTII   III 


sionibus,  polygamiae,  sacrificiis  humanis 
aliisque  nefandis  facinoribus  nuncium  re- 
miserunt,  et  una  cum  Religione  humanitas 
ac  opulentia  inter  eos  floruerunt. 

20.  Lis  inter Fridericum  et  Pontificem — 
Interea  dissidia  gravia  sacerdotium  inter  et 
imperium  exortasunt.Fridericus  II,qui  ante 
suam  inaugurationem  spoponderat,  se  num- 
quam  regnumSiciliae  cura  imperio  coniun- 
cturum,  crucem  pro  expeditiune  Hierosoly- 
mitana  susceperat,  et  anno  1220  Romae  ab 
Honorio  Pp.  IH  augustus  coronatus,  rursus 
crucem  emanuUgoiiniaccipienspromiserat, 
se  anno  sequenti  in  Sjriam  profecturum, 
contra  pacta  iurata  regnumSiciliae  retinuit, 
profectionem  suam  in  Sjriam,non  obstanti- 
bus  continuis  Pontificis  admonitionibus,  in 
dies  distulit,  loannem  Briennium  Hierosoly- 
morum  regem,cuius  filiamlohmdam  post  o- 
bitum  Constantiae  uxorem  duxit,  ad  ceden- 
dum  sibi  regis  Hierosoljmitani  honorem  et 
iura  coegit,  ius  eligendi  episcopos  ad  sedes 
vacantesin  Italia  usiirpavit,  et  canonice  ele- 
ctos  eiecit.  Honorius  Pp.  eum  frequenter  iid- 
monuit;  imperator  vero  Pontificem  iusteof- 
fensum  ,  novis  promissis  placare  studuit. 
Eadem  promissa  Fridericus  fecit  Gregorio 
Pp.  IX  edixitque,  ut  crucigeri  Brundusium 
in  Italia  convenii-ent.  Reipsa  illuc  e  diversis 
regionibus  convenerunt  plurima  crucigero- 
rum  millia,  sed  imperatore  morasnectente, 
magna  illorum  pars  saevientibus  caloribus, 
morbis,  siti,  aliisque  incommodis  periit.  Gre- 
gorius  IX  haud  amplius  cum  periuro  impe- 
ratore  simulandum  ratus,  eum  lu"  calendas 
octobris  1227  exoommunicavit  et  qua  talem 
universae  Ecclesiae  denuntiavit.  Anno  se- 
quente  excomuiunicationem  in  eumdeni  re- 
dintegravit  in  Coena  Domiiii,  sacrisque  in- 
terdixit  loca,  in  quibus  Fridericus  ageret. 
Imperator  ira  percitus,  Romanos,  praeser- 
tim  Frangipanes,  contra  Pontificem,  qui  se- 
cessit  Perusiam,  excitavit,  ot  ut  se  iniuste 
excommunicatum  probaret,  cum  paucis  co- 
piis  in  Sjriam  transfretavit ;  sed  illic  cum 
hostibus  non  dimicare,  et  pacisci  coepit,  et 
an.  1229,  reciamantibus  Hcet  Christianis 
Palaestinae,  cum  suitano  /Egjpti  indecoras 
10  annorum  inducias  pepigit.  Interim  Raj- 
naldus  et  Bertholdus,  ducis  Spoletani  filii, 
quibus  imperator  vices  suas  in  Italia  de- 
mandaverat,  R.  Ecclesiae  patrimonium  ar- 
mis  invaserunt  magnamque  saevitiam  in 
clericos  et  iaicos  exercuerunt. 

Fridericus  in  Italiam  redux  cognovit  sua 
ipsius  interesse,  ut  cum  Pontifice  pacem 
iniret;  quapropter  ad  Gregorium  IX,  iam  a 


Romanis  in  Urbem  revocatum,  oratores  mi- 
sit.  An.  1230  pax  composita  fuit,  et  post- 
quam  imperator  iureiurandospopondisset,se 
Ecclesiae  libertatem  et  iura,  quae  violave- 
rat,  restituturum  illataque  ecclesiis,  mona- 
steriis  vel  personis  mala  reparaturum ,  ab 
omnibus  censuris  absolutus  fuit  '. 

Verum  perfidus  imperator  facta  Pontifici 
promissa  parum  curavit;  Longobardorum 
dissidiis  et  rebellione  filii  sui  Henrici  in  Ger- 
mania  distractus,  aliquandiu  ab  apertis  ini- 
micitiis  contra  Pontificem  abstinuit;  sed  fi- 
lio  suo  Henrico  et  plerisque  Longobardiae  ci- 
vitatibus  in  ordinem  redactis,  novis  iniuriis 
Gregorium  Pp.  saturavit;  Entium  nothum 
suum  creavit  regem  Sardiniae,  quae  ab  an- 
tiquis  temporibus  Apostolicae  Sedis  iuris  e- 
rat;  totius  Italiae  ipsiusque  Ui-bis  Romae, 
deleto  Pontificis  principatu,  iraperium  con- 
cupivit;  Romanos,  ad  seditionem  et  ad  pel- 
lendum  exUrbe  Pontificem  excitavit;  in  Si- 
cilia  ecclesiasticas  libeitates  et  personas  op- 
pressit  graviterque  vexavit.  Quapropter  Gre- 
gorius  Pp.  an.  1239  contumacem  et  periu- 
rum  imperatorem  rursus  excommunicavit, 
omnesque  fldei  iureiurando  ei  obstrictos,  ab 
illius  observatione  solutos  declaravit.  Fri- 
dericus  furore  in  Pontificem  percitus,  exer- 
citum  Romam  duxit;  sed  Romani  se  Urbis 
defeusioni  accinxerunt;  quare  mutato  con- 
silio  ditionem  R,  Ecclesiae  pervasit  et  sura- 
ma  barbarie  devastavit,  in  omnes  qui  sta- 
bant  a  partibus  Pontificis  saeviit,  totamque 
Italiam  dissidiis,  odiis,  factionibus  bellisque 
complevit.  Notissimae  sunt  factiones  Guel- 
phorum  et  Gibelinorum,  e  quibus  hi  impe- 
ratoris,  iili  Pontificis  partes  defendebant,  a- 
deo  ut  provinciae  provinciis,  civitates  civi- 
tatibus,  familiae  familiis  essent  infensae  ^. 

Gregorius  IX,  ut  luctuosis  Ecclesiae  ma- 
lis  praesentissimum  adferret  remedium,  e 
Cardiiialium  consilio  anno  1240  generale 
conciliuin  ex  omni  orba  catliolico  Romae 
convocavit.  Fridericus,  qui  antea  concilium 
generale  appellaverat,  nunc  terrore  minis- 
que  illud  im[)etlire  conatus  est;  quin  imo 
Genuonsium  trircmes,  qui  multos  praesules 
0  Gallia,  Hispania  et  aliis  regionibus  Ro- 
mam  ducebant,  per  Entium  nothum  inter- 
cipi  iussit,  nonnuUi  praesules  aquis  submer- 
si,  alii,  paucis  qui  evaserunt  exceptis,  in 
carceres  coniecti  sunt^. 

21.  Caelestinus  IV,  Innocentius  IV, 


1  Raynalil.  ad  an.  1220-30. 

2  l)(",  oriRine  et  historiM  Giielphorum  d  riihellino- 
riiin  vid.  .Muralori,  Anliquil.  ilul.  t  III,  (liss.  51. 

'  liMvnaltl.  adaii.  I"23UH.— Hdeni,  ad  an.  l"iU.i3. 


VSQVE    AD   SCHISMA   OrClDENTIS 


65 


Pontifices  (an.  1241,  1243)  — Brevi  post, 
nempe  xii°  calend.  septenibi'.  1241,  Grego- 
rius  Pp.  moeroro  confectus,  sed  pietate  re- 
busque  gestis  clarissinius,  occubuit,  post- 
quam  ann.  14,  mens.  5,  et  dies2  Ecclesia- 
sticaelibertatissevindicemconstantissiinura 
praebuerit.  In  eius  locum  x°calend.  octobr. 
electus  fuit  Caelestinus  IV,  Mediolanensis, 
anteaGaufridusCastilionaeus,  qui  die  17  ab 
electione,  secundum  mnltos  scriptores  non- 
dum  consccratus,  obiit.  Tuno  propter  tnr- 
bas,  quas  iniquus  iraperator  in  Italia  et  in 
Urbe  Ronia  fovebat,  Sedos  Apostolica  vaca- 
vit  fere  20  raensibus. 

Tandera  Fridoricus,  a  Ludovico  IX  rege 
Francorura  aliisque  principibus  interpella- 
tus,  Cardinales  et  alios  praesules,  quos,  su- 
pra,  carceri  mancipaverat ,  dimisit.  Tunc 
coactis  Anagniae  comitiis,  viii'^  calend.  inlias 
an.  1243,  Pontifex  electus  fuit  Innocentius 
IV,  Genuensis,  autea  cardinalis  Sinibaldus 
Fliscus'.  Hic  omnia  tentavit,  ut  concordiam 
sacerdotium  inter  et  iraperium  restitueret. 
Fridericus  a  Viterbiensibus  magna  clade 
affectus,  an.  1244  cura  Pontitice  de  resti- 
tuenda  pace  egit;  sed  paulo  post  omnes  pa- 
cis  conditiones,  de  quibus  utriusque  partis 
legati  convenerant ,  reiecit,  Pontificem  no- 
vis  iniuriis  atfecit  eique  ad  se  properanti 
insidias  struxit.  QuapropterlnnocentiusPp. 
in  Galliam  transiit,  et  an.  1245  Lugduni  ge- 
nerale  concilium,  a  Gregorio  IX  Romae 
indictum ,  celebravit.  In  hoc  concilio  Pon- 
tifex,  Friderici  improbitate  et  tjTannide  ex- 
positis,  sententiam  in  eura  dixit,  qua  eura- 
dem  excoraraunicatum  omnique  honore,  im- 
perio  et  regnoSiciliae  privatum  denuntiavit, 
subditos  a  iurata  ei  fide  absolvit,  iis,  ad  quos 
spectabat,  potestatera  eligendi  novura  inipe- 
ratorem  fecit,  et  oranibus  proliilKiit,  ne  Fri- 
derico  consilium  aut  auxilium  praestarent. 

Secundum  Pontilicis  rescriptum  princi- 
pes  Gerraaniae,  abiecto  Friderico,  an.  1246 
elegerunt  Henricura  lantgraviura  Hassiae 
ct  Thuringiae.  Is  ,  quura  anno  sequente  e 
vulnere,  in  praelio  cum  Conrado  filio  Fri- 
derici  accepto,  occubuisset,  electusfuitGui- 
lielmus  comes  Hollandiae,  qui  cum  Conra- 
do  de  imperio  certavit.  Fridericus  vero  bel- 
lum  prosequebatur  in  Italia;  an.  1248  in- 
genti  clade  affectus  a  Parmensibus,  secessit 
in  Apuliam  ,  bellum  continuandum  relin- 
quens  Entio  notho  suo.  Entius  anno  sequen- 
ti  a  Bononiensibiis  captus,  postea  in  carcere 
obiit.  Fridericus  interea  Mauros  ex  Africa 
evocavit,  sed  anno  1250  Florentiolae  apud 

1  Uavnald.  ad  an.  l-2il-i3. 

WOUTERS ,  II. 


Tarentum  omnibus  invisus  decessit  '.  An 
ipsum  poenituerit,  parura  constat;  «certura 
tamen  est,  subdit  Raynaldus  ^,  testamento 
mandasse  Conrado  tllio  suo,  ut  ditionem 
aliaque  iura,  quae  iniuste  se  invasisse  fate- 
tur,  Ecclesiac  restitueret  ».  Verumtamen 
post  eius  mortem  neque  in  Italia  neque  in 
Germania  turbarum  finis  fuit. 

22.  Concilium  Lufjdunense  I ,  generale 
XIII  {an.  1245)  —  Concilio,  qnod  supra  ab 
Innocentio  Pp.  IV  Lugduni  celebratura  fuis- 
sedixiraus,  interfuerunt,  praeterCardinales, 
patriarchae  Cpnus,  Antiochenus,  et  Aqui- 
leiensis  ,  140  episcopi ,  multi  religiosorum 
Ordinum  superiores,  Balduinus  II  impera- 
tor  Cp.,  et  principum  Europaeorum  orato- 
res.  Praesedit  Pontifex  ipse,  qui  in  celebri 
ad  Concilium  oratione  causas,  propter  quas 
Patres  convocati  erant,  exposuit,  nimirum 
disciplinam  in  clero  et  populo  collapsam , 
Friderici  improbitatera  et  persecutionem , 
Turcarum  in  Palaestina  progressiones,  Cpni 
Latinorura  imperii  discriraen  ,  Mogolorum 
seu  Tartarorum  in  Russiam  ,  Poloniam  et 
Hungariara  irruptiones.  Habitae  sunt  3  ses- 
siones.  Vidimus  quid  actura  fuerit  in  causa 
Friderici;  de  caeteris  causis  edita  sunt  17 
capitula,  quorum  12  priora  spectant  ad  iu- 
dicia  ecclesiastica  eorumque  formas;  ideo- 
que  a  Bonifacio  VIII  relata  in  librum  sex- 
tum  Decretahura.  13°  Capitulo  consulitur 
bonorum  ecclesiasticorum  conservationi;  14° 
et  15°  decernitur  subsidium  ferendum  Ter- 
rae  sanctae  et  imperio  Cp.;  16°  agitur  de 
repriraendis  Tartarorura  in  terras  Christia- 
norum  irruptionibus,  et  17°  de  expeditio- 
ne  cruciata  contra  Turcas  ^.  Porro  hoc  Lug- 
dunense  concilium  a  Catholicis  constanter 
inter  oecumenica  numeratum  fuit. — Ponti- 
fex  post  Concilium  anno  secundoCluniacura 
ivit  cum  rege  Franciae ,  et  ipsius  tVatribus 
locuturus;  ubi  Doraini  Cardinales  prirao  ca- 
pellos  rubeos  receperunt,  sicut  in  ipso  Con- 
cilio  fuerat  ordinatum  ^.  Friderico  II  sub- 

1  rxavnald.  ad  an.  t^2i3-50.—  "-  Ad  an.  t'250,  §  33. 

^  Laijbe,  Concil.  t.  XI,  p.  G38. 

•*  Nic.  de  Curbio,  coaevus  Innocentio  IV,  in  eius  Vi- 
ta,  c.  21 ,  t.  III  Scripl.  rer.  Ilal.  p.  502.— Item,  Gagui- 
nus  (De  Francor.  rer.  ijeslis ,  1.  VII,  p.  112)  scribil: 
«  Hubeus  galerus  Cardinalibus  in  Itoc  Concilio  dalus 
traditui',  quo  Pontife.x  eos  admonitos  esse  voluil,  para- 
tos  omni  tenipore  esse  debere  sanguinem  fundere  pro 
Chrisliani  populi  libertale  luenda  ». — lllud  praele- 
rea  sancitum  fuil,  ut  dies  natalis  B.  Mariae  Virginis 
octo  dierum  spatio  celebraretur  (Labbe  ,  Concil.  t.  XI, 
p.  636). —  Aliqui  addunt,ius  eligendi  Imperatorem, 
quod  Gregorii  V  concessione  erat  conimune  omnibus 
Principibus  Geimaniae, Septeraviris  peculiare  in  eodem 
Concilio  factum  fuisse.  Vid.  Ilaron.  ad  an.  996  ,  §  64; 
nec  non  adnol.'  3  col.  P%  p.  267,  I.  1  Uisl.  liuius. 


66 


EPOCHA   VIII.    A   rONTlFICATV   INNOCENTII   III 


lato  e  vivis,  Innocentius  in  Italiam  regres- 
sus  est,  quum  annos  fere  septem  Lugduni 
mansisset  *. 

23.  Cruciata  s.  Ludomoi  IX — Chri- 
stianorum  res  in  Palaestina  post  pactas  an. 
1229  a  Friderico  II  cum  sultano  ^gypti 
inducias  collapsae  sunt.  Anno  1244  tarta- 
rica  gens  Chorosanorum  seu  Charizinorum, 
quae  a  Mogolis  terra  sua  eiecta,  in  Asiam 
anteriorem  irruit,  consiho  sultani  ^gypti 
Hierosolymam,  quam  sultanus  cesseratFri- 
derico,expugnavit,sacrumSepulcrum  ever- 
tit  et  ingentem  cladem  Christianis  intulit. 
Anno  1248  s.  Ludovicus ,  Francorum  rex 
IX,  secundum  votum  Deo  factum  copias  in 
Orientem  duxit;  utque  expeditius  opem  fer- 
ret  Christianis  Syriae  et  Palaestinae,  primo 
movit  in  ^gyptum;  anno  1249  Damiatam, 
fugato  sultano,  occupavit,  et  hostes  perter- 
ritos  persequi  cogitabat,  sed  ahi  ei  moras 
suaserunt  usque  ad  novorum  crucigerorum 
adventum.  Verum  sultanus  recoUectis  viri- 
bus  crucigeros,  otio  et  morbis  labefactatos, 
aggressus  est,  acie  vicit,  ipsumque  regem  et 
multos  nobiles  cepit  an.  1250.  S.  Ludovicus 
in  captivitate  egregia  christianae  constan- 
tiae  specimina  praebuit;  deinde  sua  suo- 
rumque  hbertate  redempta,  transiit  in  Pa- 
laestinam,  ubi  rebus  Christianorum  utcum- 
que  consuluit ,  donec ,  audita  matris  suae 
morte  pactisque  cum  sultano  induciis,  an- 
no  1254  in  Galham  rediit  ^. 

24.  Religionis  status  in  Oriente  et  A- 
sia  —  Quantum  ad  ecclesiarum  statum  in 
Oriente  spectabat ,  ecclesia  Graeca  tristi 
schismate  se  a  Latina  divellerat.  Gregorius 
IX  an.  1233  ad  restituendam  utriusque  ec- 
clesiae  unionem  legatos  miserat  Nicaeam 
ad  loannem  Ducam  ct  Germanum  patfiar- 
cham;  multae  quidcm  coliationes  de  nego- 
tio  unionis,  de  processione  Spiritus  S.  et  pa- 
ne  eucharistico  habitae  sunt,  sed  nihil  ef- 
fectum.  Idem  ncgotium  an.  1249  frustra 
tentavit  Innocentius  IV;  is  summopere  sol- 
licitus  fuit  de  Graecis  in  insula  Cypro,  quo- 
rum  archiepiscopo  potestatom  dedit  consti- 
tuendi  quatuordecim  episcopos  suae  natio- 
nis,  quum  totidera  sedes  episcopalcs  alj  anti- 
quo  in  Cypro  fuissent;  conccssit,  ut  ii  eo- 
ruraque  successores,  in  obcdifcntia  Roraanae 
ccclesiae  permanentes,  a  iurisdictionc  \)\\\e- 
latorum  latinorum  liberi  esscnt  ^.  An.  1256 


«  i;.iyn;(liliis,  ad  an.  \'1'A,  §  IG. 

2Joinvilie,    Vie  de  s.  Louis;    r.avnald.   ad   an. 

3  Kaynaid.  ad  an.  1250  el  t25i. 


Alexander  IV  novislegationibusunionisne- 
gotium  tentavit ,  sed  sine  effectu ;  Graeci 
enim  de  unione  non  ex  animo  agebant.  sed 
tantum  utPontifices  a  mittendis  latino  Con- 
stantinopolis  imperatori  subsidiis  detine- 
rent.  Ex  eodem  fine  Michael  Palaeologus, 
eorum  imperator ,  capta  an.  1261  a  Grae- 
cis  Constantinopoli  ,  R.  Pontificis  amicitiam 
quaesivit.  Urbanus  IV  eiusque  successores 
Clemens  IV  etGregorius  X  legatos  Constan- 
tinopolim  destinaverunt,  qui  cum  praesuli- 
busGraecis  de  unioneecclesiaeGraecaecum 
Latina  contulerunt;  sed  hi  continuis  et  mo- 
ris  ambagibus  usi  sunt  '.  Unio  vero  anno 
1274  in  concilioLugdunensill  confecta  fuit, 
sicuti  videbimus. 

Alii  populi  Orientales,  iam  dudumNesto- 
rianorum  vel  Eutychianorum  erroribus  ab 
Ecclesia  avulsi,  maiorem  propensionem  re- 
deundi  ad  catholicam  unionem  praebuerunt, 
partim  adlecti  spe  fore  ut  Latinorum  cru- 
cigerorum  ope  a  saracenica  tyrannide  libe- 
rarentur,  partim  excitati  a  piis  missionariis, 
quos  RR.  Pontifices  ex  Ordinibus  s.  Domi- 
nici  et  s.  Francisci  ad  populos  istos  desti- 
naverant.  Anno  1237  Philippus,  FF.  Prae- 
dicatorum  in  Terra  sancta  prior,  in  litteris 
ad  Gregorium  Pp.  IX  datis  scribebat,  pa- 
triarcham  lacobitarum,  cuius  iurisdictio  ad 
60  provincias  extendebatur,  et  in  qua  erant 
Chaldaei,  Medi,  Armeni  et  Persae,  cum 
multis  episcopis  et  monachis  venisse  leru- 
salem,  et  abiurata  omni  haeresi,obedientiam 
R.  Ecclesiae  esse  professura ;  idem  prae.sti- 
tisse  duos  archiepiscopos,  unum  iacobitam 
qui  in  Phoenicia,  alterum  nestorianum  qui 
in  Syria  sectae  suae  ecclesiis  praeerat;  pa- 
triarcham  lacobitarum ,  cui  ^gjptus ,  Ly- 
bia,yEthiopia  et  India  minor  suberant,  con- 
versioncm  ad  Ecclesiae  unitatom  proraisisse 
iamque  varios  errores  correxisse;  idempol- 
licitum  esse  patriarcham  Ncstorianorum  in 
India  maiori;  Maronitas  raontis  Libani  con- 
stanter  in  Ecclesiae  obedientia  persoverare; 
quatuor  FF.  Praedicatores  in  Arraeniara , 
rege  ct  proceribus  postulantibus,  esse  pro- 
fectos  ad  ediscendam  regionis  linguara,  et 
generatim  FF.  Praedicatores  magno  cum 
fructu  fidem  catholicam  in  istis  regionibus 


'  L.  AUalius  ,  Dc  Ecclesiae  occident.  et  orient. 
perpelua  consensione.—  Per  Episcopiim  llrbis-Velcris 
(;onstanlino|)oli  legaliim  Alexander  l'p.  IV,  utque  fa- 
rilius  iniretur  socielas ,  id  quoque  ,  praeler  cetera, 
Graecis  concesserat,  quod  anlea  Innocenlius  IV  indul- 
serat,  ul  Siiuiboluni  liaberent  sine  addilamento  voeis 
FiliiH\uc,  niodo  eadem,ae  Lalini  ile  Tilio  Dei  senlirent. 
Vid.  llaynald.  ad  an.  1"208,  §  5;  Spondau.  S  1. 


VSQVE    Al)    SCHISMA    OCCIDENTIS 


67 


propagare,  solos  Graecos  in  siio  schismate 
luanero  pertinaces'. 

Gregorius  acceptis  his  littoris ,  epistoUim 
scripsil  ad  patriarcham  lacobitarum  orien- 
talium,  qua  ei  suum  ad  Eoclesiae  unitatem 
reditum  gratuhxtus  est;  Armenorum  regi 
et  reginae  varia  privilegia  et  eorum  catholi- 
co  seu  patriarchao  palliura  misit.  Innocen- 
tius  Pp.  IV  a  patriarcha  Armenorum  lit- 
teras  accepit,  maximae  in  Sedera  Apostoli- 
cam  observantiae  plenas.  Idem  Pontifex  ac- 
cepit  tidei  professionem  ab  Ignatio  patriar- 
cha  lacobitarum  orientalium  ,  qui  Pontilici 
tanquam  summo  patrura  ,  et  R.  Ecclesiae 
ceu  omnium  matri  obedientiam,  doctrinam 
de  lesu  Christo,  Deo  et  homine  sine  natura- 
rum  confusione,  damnato  Eutyehete,  fidem- 
que  a  B.  Petro  principe  Apostolorum  prae- 
ilicatam  et  aNicaeno  concilio  definitam  pro- 
titebatur;  addebat ,  hanc  ipsam  esse  lidom 
suorum  subditorum.  Alias  liiteras  cum  fidei 
professione  accepit  Innocentius  IV  a  Nesto- 
rianis,  qui  et  ipsi  suam  erga  R.  Pontificem 
obedieutiam  fidemque  de  lesu  Christo,  Deo 
et  homine  in  una  persona  testabantur  ^. 

Innocentius  Pp.  IV,  ad  reducendos  lacobi- 
tas,  Nestorianos  et  schismaticos  Graecos 
ad  Ecclesiae  unionem.  an.  1247  vices  suas 
in  Armenia,Syria  et  zEgvpto  commisit  Lau- 
rentio  ex  Ordine  FF.  Minorum.  lam  anno 
1245  viros  religiosos  e  s.  Francisci  et  s. 
Dominici  Ordinibus  Jegaverat  in  remotas 
Asiae  partes  ad  Mogolorum  seuTartarorum 
priucipes.  Religionem  christianam  in  regio- 
nibus  ad  orientera  et  septentrionera  Persi- 
dis  quondam  a  Nestorianis  propagatam  vi- 
dimus  ^  Sub  initia  huius  saeculi  regiones 
istas  longe  lateque  occuparunt  Mogoli  duce 
Cliingischano  seu  Tehinguiz-khan,  qui  ira- 
periura  suum  in  omnera  Tartariam,  Persi- 
dem  et  in  Sinas  usque  extendit,  obiitque 
an.  1227.  Eius  fihi  ab  extremitate  Coreae 
usque  ad  Russiam  et  Poloniara  imperium 
protulerunt.  Interira  plerique  priucipes  Mo- 
goli,  praesertira  surami  eorum  lihani  seu 
imperatores,  in  terris  suis  Christianos  tole- 
rarunt;  FF.  Praedicatores  et  Minores,  quos 
Innocentius  IV  et  ahi  deinceps  Pontifices 
ad  eos  destinarunt,  passim  bene  habuerunt; 
nonnuUi  etiam  baptisraum  susceperunt.  Piis 
missionariorum  catholicorum  conatibus  plu- 
rimum  obstabant  invidia  Nestorianorum  et 
inhumanitas  atque  indifferentia  principum 


1  Apud  .M.   Parls.//(sf.  AiujL  ad  aa.  1237;  Ray- 
nald.  ad  an.  1'2.j7. 

2  Raynald.  ad  an.  1-238,  1230,  1247. 

3  Legesis  1. 1,  p.  250,  nec  non  p.  35  vol.  liuius. 


barbarorumquantumad  religionis  negotium 
spectabat.  Nihilominus  post  saeculi  iiuius 
diniidium  Cliristianorum  coetus  in  Sinis  , 
Perside  aliisque  regionibus  aucti  sunt.  loan- 
nes  de  Montecorvino,  Ordinis  s.  Francisci , 
cum  aliis  eiusdem  Ordinis  Fratribus  a  Ni- 
colao  Pp.  IV  an.  1288  in  praedictas  terras 
destinatus,  in  civitate  Sinarum  metropoli , 
Cambali  nunc  Peehino,  G,000  hominum 
baptizavit,  et  anno  1307  a  Clemente  Pp.  V 
Cambaliensis  seu  Pocliinensis  archiepisco- 
pus  creatus  fuit,  cui  idem  Pontifex  7  epi- 
scopos  suflraganeos  ex  eodem  s.  Francisci 
Ordine  designavit.  Verura  ab  anno  1369, 
tura  propter  raissionariorum  defectum  tura 
propter  novam  imperantium  dvnastiara,  reli- 
gio  christiana  ibidera  deperiit  I. 

25.  Fides  propagatur  in  Marochium  — 
Vigesirais  huius  saeculi  annis  etiam  in  Ma- 
rochitano  AtVicae  regno  religio  christiana 
propagata  fuit.  Anno  quippe  1220  quinque 
viri  religiosi  ex  Ordine  FF.  Minorum  in  Ma- 
rocliium  profecti  sunt  ad  tentandam  Mau- 
rorum  conversionem;  quamvis  iniuriis  af- 
fecti  et  regni  eiecti,  ardore  apostolico  Evan- 
gelium  infidelibus  annuntiarunt,  sed  eodem 
anno  rursus  intercepti,  oranes  martjrium 
perpessi  sunt  -.  Eorura  exemplo  excitati  alii 
7  eiusdem  Ordinis  viri,  an.  1221  sacram  mis- 
sionem  ad  Mauros  susceperunt,  sed  in  urbe 
Septa  prehensi,  capitis  damnati  sunt^.  For- 
tissirais  his  Fidei  praeconibus  successerunt 
alii,quorum  laboribus  atquo  sudoribus  Chri- 
stianorum  numerus  ita  auctus  est ,  ut  Gre- 
gorius  Pp.  IX  anno  1237  episcopum  ex  eo- 
dem  Franciscanorum  Ordine  pro  Marochio 
ordinaverit  ^ 

26.  Alia  Innocentii  Pjy.  IV gesta  —  Hic 
Pontifex  Congregationem  Silvestrinorum  , 
an.  1231  a  B.  Silvestro  Guzolino  sub  regula 
s.  Benedicti  ad  Montemfanum  in  Piceno  in- 
stitutapi,  et  Ordinem  Servorum  B.  V.  M.  a 
septem  viris  Florentinis,  genere  ac  pietate 
claris,  an.  1233  sub  regula  s.  Augustini  in 
monte  Senario  coeptum,  approbavit.  Ratum 
esse  voluit  ius  concessum  ab  Hadriano  II  et 
loanne  VIII  celabrandi  Missara  Otficiura- 
que  divinum  lingua  Sclavonica  ^  Providit, 
ut  Romae  vigeret  studium  iuris  Divini,  et 
humani,  Canorrici  videlicet,  et  civilis'^.  lam 

^  Asseraani  Bihliolh.  orient.  l.  III;  Wadding,  An- 
nales  FF.  Minor.;  Renaudol,  Relalions  anciennes. 

-  Bolland.  Acta  ss.  16  ian. 

3Ibid.  13oct. 

4  Raynald.  ad  an.  1237. 

s  Vid.  Rigant.  in  Regulam  20  Cancellariae  t.  II,  p. 
295,  n.  70  sqq. 

G  Cap.  Cuin  ile  divers.  2  de  Privileg.  in  0. 


68 


EPOCHA   VIII,    A  PONTIFICATV    INNOCENTII   III 


dixiraus  qiiae  hic  Pontifex  tiim  in  simuitate 
cum  Imperatore  Friderico  II,  tum  Lugduni 
in  concilio  et  pro  conversione  haereticorum 
atque  infidelium  egerit  '.  Conradura,  post 
mortem  Friderici  patris  imperium  aife- 
ctantem,  eiecit  communione  Christianorum; 
quem  anatheraate  innodatum  frater  eius 
nothus  veneno  necavit.  Quod  ubi  Innocen- 
tius  rescivit,  continuo  animum  convertit  ad 
Neapolim,  Capuam,  aliasque  regni  illius 
urbes  recipiendas  in  potestatem.  Itaque 
praemisso  exercitu  valido,  contenditNeapo- 
lim;  ibi  admissus  benigne,  honorifice  susce- 
ptus  est.  Cetera  suis  locis  indicabiraus. 

27.  Scriptores  ecclesiastici —  Scriptori- 
bus  autem  ecclesiasticis,  qui  priori  huius 
saeculi  dimidio  floruerunt,  adnumerandi  sunt 
hi  qui  sequuntur:  B.  Albertus,  propter  mul- 
tiplicem  eruditionem cognominatus  Magnus, 
qui  an.  1202  nobili  Sueviae  familia  natus 
et  anno  1221  Ordinem  FF.  Praedicatorura 
ingressus ,  Coloniae  et  Parisiis  sacras  Literas 
surama  cura  fama  interpretatus  est.  An.  1260 
ab  Alexandro  IV  creatus  episcopus  Ratisbo- 
nensis,  post  biennium  episcopatu  dimisso , 
Coloniam  rediit,  seque  totura  tradendis  re- 
bus  tlieologicis  et  scribendis  libris  dedit; 
opera  multa  reliquit  dialectica,  mathemati- 
ca,  physica,  metaphysica,  ethica,  theologi- 
ca^.  Hugo  a  St^Caro,  doctor  Parisiensis,Or- 
dinis  FF.  Praedicatorura  et  R.  E.  Cardina- 
lis ,  reliquit  Concordantiara  Bibliorum  et 
glossas  breves  in  universam  Scripturam  se- 
cundum  quadruplicem  sensum  ^.  Alexan- 
der,  anglus,  a  monasterio  Hales,  in  quo  in- 
stitutus  fuit,  cognominatus  Halensis,  Ordinis 
FF.  Minorum,  Parisiis  tantacum  laude  phi- 
losophiam  et  thcologiam  tradidit,  ut  doctor 
irrefragabilis  diceretur;  scripsit  Summara 
theologicara  in  4  partes  distributam  ^.  Gui- 
lielmus,  patria  Arvernus  et  episcopus  Pari- 
siensis,  docte  scripsit  de  Fide,  de  Sacra- 
mentis,  de  Universo  aliisque  ^.  S.  Raymun- 
dus  de  Pennafort,  Barcinoncnsis,  Ord.  FF. 
Praed.,  Gregorio  IX  in  conficienda  Decre- 
talium  collcctionc  opem  praestitit,  scripsit- 
que  Summam  casuum  conscicntiae  ^.  Vin- 
centius  Bellovacensis,  Ord.  FF.  Praed.,  e 
variis  auctoribus  adornavit  Spcculum  tri- 
plex,  doctrinalc,  naturale  et  hrstorialo  ^.  Mo- 
neta,  palria  Cremonensis,  Ord.  FF.  Pracd. 

'  Vid.  p.  Bf)  sq. 

2  Lupdiin.  1051,  21  ("m.  iii-fol. 

'■'•  Vciifl.  I7;!7,  K  loiii.  iii-fdl. 

*  Vfiic.t.  \:>l'i,  i  vol.  iii-lol. 

'•>  Auiel.  1071,  2  voi.  iii-fol. 

"  LuB<luii.  I7"2H  ci  ViTon.  1711  in-loi. 

"  Duiici  ir.-2i,  1  vol.  in-fol. 


et  in  ditione  Mediolanensi  haereticorum  In- 
quisitor,  edidit  libros  5  contra  Catharos  et 
Waldenses  ^  Reinerus  Sachonius,  Ord.  FF. 
Praed.  et  in  Longobardia  haereticorum  In- 
quisitor,  scripsit  Summam  de  Catharis  et 
Leonistis.  Lucas,  episcopus  Tudensis  in  Hi- 
spania,  reliquit  libros  3  de  fldei  controver- 
siis  contra  Albigenses  *,  et  Chronicon  ^. 
Petrus,  monachus  Cisterciensis  vallis  Cer- 
nai ,  edidit  Historiam  Albigensiura  ^.  laco- 
bus  de  Vitriaco,  ex  episcopo  Ptoleraaidisin 
Palaestina  cardinalis  episcopus  Tusculanus, 
adornavit  libros  3  Historiae  orientalis  etoc- 
cidentalis.  Rodericus  Ximenes,  archiepisco- 
pus  Toletanus,  reliquit  libros  9  de  rebus  Hi- 
spaniae  cum  brevi  historia  Golhorum,  Sue- 
vorum,  Alanorum,  Vandalorum  et  Arabum. 
Matthaeus  Paris,  Anglus,  Ordinis  s.  Bene- 
dicti,  collegit  historiam  rerum  anglicarum 
ab  an.  1066  usque  ad  1259  ^. 

28.  Alexander  IV Pontifex  {an.  1254)  — 
InnocentiusPp.IV,vii°idusdecembris  1254, 
Neapoli  morbura  nactus,  supremam  diem 
obiit  et  in  Templo  maiore  sepultus  est,  Pon- 
tiflcatus  anno  xi°,  mense  v°,  die  xiv°.  Post 
sex  dies  (jiridie  idus  decembr.  1254)  comi- 
tiis  in  eadera  urbe  habitis,  suffectus  est  Ray- 
naldus  Cardinalis  episcopus  Ostiensis  et  Ve- 
liternus,  pietate,  humilitate  et  mansuetudi- 
ne  spectatissimus,  qui  sub  Alexandri  IV  no- 
mine  Ecclesiam  gubernavit  usque  ad  an- 
num  1261. —  Is  Ordines  Mendicantes  contra 
eorum  adversarios  tuitus  est;  lites  contra 
eosdem  in  Universitate  Parisiensi  excitatas 
coraposuit,  mandavitque  doctoribus  saecu- 
laribus,  ut  illis  magisterium  et  cathedras,  qui- 
bus  privati  fuerant,  redderenl:  Guilielmum 
a  sancto-Amore ,  sacrae  Facultatis  docto- 
rem  et  praecipuum  turbarum  auctorem,  ec- 
clesiasticis  beneficiis  privavit,  ex  albo  Do- 
ctorum  expunxit,  ciusque  librum  De pericu- 
Us  novissimorum  temporicm,  contra  Ordi- 
nes  Mendicantes  editum^,  damnavit  et  igni 
devovit.  Varias  diversorum  nominura  Con- 


'  Uomac  1713,  in-lol. 

2  Fnsolstad.  Hlhi. 

■^  llispaii.  illuslral.  t.  IV. 

■<  TiTci.s  lC.ir),  in-80. 

^  l.ondin.  1(510,2  vol.  in-fol. 

'''  In  ([110,  nilversus  Heligioso.s  Ordines  voiiintariam 
aniplectentes  paiiperlatem,  propriiimiiue  iiiliil  liabcnles, 
docel)al,non  licerc  euiqiiam.  nisi  pervim  coaclo.omnia 
re!iiu|iiere;  nec  eum,  (|iii  Coenoliilis  ab  Kpiscopo  vel 
Ponlilice  apjiroliatis  ai.eriret  peccata  siia  jier  Sacra- 
incnlali'111  Coiifcssioneiii  ,  satislacerc  Caiioiii  C.oncilii 
Latcraiiensis,  ciiiiis  initiiim;  Dmiiis  iilriv.squr  se.r.us. 
Vid.  Constit.  8,  1. 1  liullarii  etc.  Coiitra  iiisanain  Gui- 
lielmi  doctrinam  scripsit  s.  Tliomas,  Uliusc.  1!'  adrer- 
siis  iu\])uifiiiinlcs  rrliiiiourm. 


VSQVE   AD   SCHISMA  OCCIDENTIS 


69 


grefrationes  eremitarura  sub  eadem  s.  Augu- 
stiui  rcgiila,  sub  codem  habitu  et  eiusdem 
Prioris  geiieralis  regimine  adunavit.  Univer- 
sitatem  Salmanticensem ,  ab  Alphonso  X 
rege  CasteUae  instauratam ,  contirmavit 
concessitque,  ut  doctoratus  hxurea  in  ea  in- 
signiti,  professorum  munere  fungi  possent 
in  omnibus  academiis,  Bononiensi  et  Pari- 
siensi  eiceptis.  Ad  exscindendas  in  Galliis 
Waklensium  et  Albigensium  reliquias,  po- 
stuh\nte  s.  Ludovico  rege,  Inquisitionis  olii- 
cium  ibi  demandavit  Provinciaii  FF.  Prae- 
dicatorum  et  Guardiano  Franciscanorum  K 
Yeritatem  Stigmatum  s,  Francisci  com- 
probavit  testimonio  suo  *. — Alia,  quae  A- 
lexander  Pp.  IV  gessit,  infra  dicemus. 

29.  Ecclesiae  status  in  liaha  et  Germa- 
nia  —  Porro  post  mortein  Friderici  impe-  ] 
ratoris  II,  quae  accidit,  uti  diximus  ^,  anno  j 
P250,  Conradus  filius  eius,  iam  a  R.  Pon- : 
titice  propter  crimina  sua  excommunicatus, ! 
e  Germania  in  Italiam  copias  duxit,  Apu-  | 
liam  atque  Siciliam  subegit,  omnesque  R.  | 
Pontitici  deditos  insectatus  est.  Innocentius 
Pp.  IV  contra  eum  imploravit  opera  Fran- 
corum ,  regnumque  Siciliae  obtulit  Carolo 
Andegavensi,  fratri  s.  Ludovici  regis;  sed 
quo  minus  istud  negotium  efficeretur,  obsta- 
bat  regis,  tunc  in  Oriente  agentis,  absentia. 
Conrado  an.  1254  exstincto,  regnum  Siciliae 
occupavit  Manfredus,  tilius  nothus  Fride- 
rici  II.  Cum  eo  concordiam  tentavit  Alexan- 
der  Pp.  IV;  sed  Manfredus  omnes  Pontificis 
propositiones  reiecit,  Mauros  in  exercitu  suo 
stipendia  merentes,  in  terras  R.  Ecclesiae 
immisit,  aliaque  iniqua  perpetravit,  propter 
quae  merito  ab  Alexandro  IV  anathemate 
fuit  perculsus.  Urbanus  IV,  Alexandri  suc- 
cessor,  an.  1263  rursus  regnum  Siciliae  ob- 
tulit  Carolo  Andegavensi ,  qui  cum  copioso 
Francorum  exercitu  in   Italiam  profectus, 
et  an.  1266  Romae  a  Clemente  Pp.  IV  rex 
coronatus   est  —  cum  conditione  pendendi 
quotannis  octo  millia  unciarum  auri  die  fe- 


1  Raynald.  ad  an.  1 -2.54-61. 

2  Butlariil.  I,  Conslit.  4;  el  apud  Raynald,  ad  an. 
1-255,  g  27.  S.  Bonaventura,  in  Leyendu  S.  Francisci 
c.  13,  1.  Vll  Oper.,  li;iec  liabet:  Suinmus  Puntifex  A- 
lexander  cum  populo  praedicaret  coram  mullis  fra- 
tribus.  et  me  ipso,  affirmavif,  se  dum  Sanctus  vive- 
ret  stiijmata  illa  sacra  suis  oculis  conspexisse. —  Pa- 
gius,  in  Viia  liuius  Poiilificls,  §  1-2,  subdii:  £(u/em 
stifjmala  ante  Alexandrum  I\  "iam  commendaverat 
Gregorius  IX  anno  1^37,  apud  Waddinijum  ibidein 
n.  ]  el  seq.,  et  postea  Mcolaus  III  lilerus  Grpgnrii  IX 
confirmavit,  ut  videre  est  apud  euiidem  in  liegesto 
ad  t.  II.  Postea  Benedictus  XI  eorumdem  Sligmalum 
festum  celebrari^  Officium  vero  eliam  Paulus  V  re- 
citari  concessit. 

3  Pag.  65. 


sto  s.  Petri,  equiira  itera  albi  coloris,  et  re- 
deundi  Regnum  ad  Sedcra  Apostolicam  de- 
liciente  stirpe  Caroli.'.  —  Hic  codem  anno 
MantVedum  in   carapis  Boneventanis  vicit 
ceciditque,  et  utraque  Sicilia  potitus,  regni 
sedem  constituit  Neapoli.  Eccelinum  virura 
atrocem,  et  sic  immanitate  efferatum,  ut 
daeraone  genitus  diceretur  ',  olira  a  Frideri- 
co  II  ducem  constitutum  inLongobardia,  A- 
lexander  Pp.  IVpercuhtanatliemate,  armis- 
que  Cruces i(/nai07-U7n  comT^escuit,  ac  Man- 
tuae  obsidendae  intento  Patavinra  eripuit  ^. 
In  Germania  rerum  status  tristem  in  mo- 
dnm  erat  perturbatus.  Gniliehinis  an.  1247  a 
plerisque  principibus  imperator  electus'',  non 
nisi  aegerrime  factiones  corapescuit,  quura- 
que  an.  1256  in  bello  contra  rebelles  Frisios 
occubuisset,  secutae  sunt  dissensiones  inter 
principes  Germanos  in  eligendo  successo- 
re :  alii  Richardum  comitem  Cornubiae   et 
regis  Angliae  fratrem,  ahi  Alphonsum  re- 
gem  Castellae  elegerunt  ^.  Propter  has  dis- 
sensiones  et  contentiones,  quas  RR.  Ponti- 
fices,  Alexander  IV,  Urbanus  IV  et  Cle- 
mens  IV,  frustra  componere  conatisunt,  in- 
terregnum  in  Germania  duravit  usque  ad 
an.  1273.  Disciplina  vero  ecclesiastica  tum 
in  clero  tum  in  populo  Germaniae  erat  col- 
lapsa,  in  clero  scientia,  fervor  et  rnorum  ca- 
stimonia,  in  coenobiis  sincera  pietas  et  regu- 
laris  observantia  desiderabantur.  De  his  raa- 
lis,  praesertim  de  publica  clericorum  cum 
mulieribus  cohabitatione,  de  incongruo  eo- 
rum  habitu,  turpi  negotiatione  et  ignoran- 
tia,  graviter  questus  est  Conradus  archie- 
piscopus  Coloniensis  in  synodo  provinciali, 
an.  1260  habita,  in  qua  ad  corrigendos  abu- 
sus  14  capitula,  et  pro  reformatione  mona- 
chorum  28  statuta  edidit  ^.  In  eumdem  finem 
Guido  presbjter  cardinalis,  Apostolicae  Se- 
dis  legatus,  an.  1267  synodum  celebravit 
Viennae  in  Austria,  in  qua  19  capitula  pro- 
mulgata  sunt  de  vita,  castitate  et  correctio- 
ne  clericorum,  de  visitatione  ecclesiarum, 
de  pluralitate  beneficiorum  ,  de  aliis^.  Ma- 
gnara  quoque  operam  reformandis  moribus 
et  restituendae  pietati  navabant  pii  mona- 
chi  Franciseani  et  Dominicani ,  per  Germa- 
niara  vicinasque  regiones  diffusi. 

Eoruradem  reliffiosorum  serraonibus  Cu- 


*  Raynald.  ad  an.  1207,  j!  4;  Spondan.  g  8. 

2  Corius,  Hist.  Mediol.  part.  2,  ad  an.  1207. 

3  Ravnald.  ad  au.  1250,  §  5,  38,  47;  Spond.  §  4,  6. 
i  Vid.  p.  05. 

5  Imperii  Electoribus  denunliaverat  Alexander  ana- 
Ihema  si  Conradinum  eligerenl  filium  filii  Friderici  11 ; 
Uaynald.  loc.  cit. 

6  Labbe,  Concil  t.  XI,  p.  783.  —  7  Ibid.  p.  858. 


70 


EPOCHA   VIII.    A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


manorum  natio,  coramorans  ad  Moldaviam 
et  os  Dannbii,  an.  1227  ad  suscipiendam  Re- 
ligionem  christianam.  adducta  est,  quorum 
conversionem  perfecit  archiepiscopus  Stri- 
goniensis,  ab  Apostolica  Sede  ad  eam  na- 
tionem  legatus  '. 

30.  ReUgionis  status  in  Russia  et  regio- 
nibus  seittentrionalihus  —  In  Russia  chri- 
stianam  fidem  saeculo  IX  et  sequente  pro- 
pagatam  et  stabilitam  conspeximus  -.  Cum 
autem  ecclesiae  in  terris  Russicis  in  ordine 
hierarchico  subiectae  essent  patriarchae  Cp. 
atque  in  peragendis  sacris  uterentur  ritu 
Graeco,  schismatis  Graeci,  saeculo  XI  a  Mi- 
chaele  Cerulario  instaurati ,  germina  in  illas 
aliquando  irrepserunt ;  verumtamen  earum 
unio,  saltem  externa,  cum  Romana  ecclesia 
perduravit  usq.ue  ad  saeculum  XV.  Michael 
I  aliique  post  eum  metropolitae  Kiovienses 
(988-1106)  licet  omnes  natione  Graeci,  a 
schismate  Cerularii  fuerunt  iramunes,  et 
cum  Romana  ecclesia  eiusque  Pontifice  com- 
municarunt.  Nicephorusl  Graecus,  ab  anno 
1106  usque  ad  1120  metropolita  Kiovien- 
sis,  schisma  in  Ecclesia  Russica  dissemina- 
re  eamque  ab  Ecclesia  Romana  separare 
tentavit;  sed  neque  in  clero  neque  in  populo 
sectatores  nactus  est. 

RR.  Pontifices  tum  litteris  tum  legationi- 
bus  usi  sunt,  ut  Russos  seu  Ruthenos  a  schi- 
smate  praeservarent  et  in  caiholica  unione 
conservarent.  Plures principes  et duces  Russi 
unionis  suae  cum  Romana  ecclesia  testimo- 
nia  ediderunt. 

Interim  saeculo  XII  et  sequente  missiona- 
rii  Latini,  praesertim  ex  Ordinibus  s.  Domi- 
nici  et  s.  Francisci,  in  Russiam  venerunt,  et 
a  principibus  populisque  bene  oxcepti,  chri- 
stianam  religionem  plurimum  propagarunt. 
Ab  hoc  tempore  ibi  etiam  formatac  sunt  ec- 
clesiae  secundum  ritum  Latinum,  quae  po- 
stea  ita  auctae  sunt,  ut  episcopos  proprios 
acceperint. 

Circa  dimidium  saeculi  XIV  sedes  metro- 
politica  Kiovia  translata  fuit  Moscoviam; 
quaetranslatio  schismati  fixvit.  S.Cjprianus, 
ab  an.  1380  usque  ad  1406  metropolita  Rus- 
siae,  ergaRoraanam  ecclesiam  obscquontis- 
sinms,  sedulam  opcram  unioni  navavit.  Tunc 
episcopi  Rutlieni  in  Lithuania  sese  cum  Ro- 
mana  ecclesia  univcrunt  ^. 

In  Livonia ,  Es^tonia  ct  Borussia  religio 

'  H;iynalfi.  ad  aii.  12-27  cl  1229. 

'•i  Vid.  p.  267. 

3  Haynald.  Annal.  eccL;  TlH'iner,  Vicissitiide.i  tle 
rKglise  calh.  de.s  deu.x  rites  en  l'oloijne  cl  en  Hus- 
sie,  I'ari8  1813,  2  vol.  in  8". 


christiana  magis  magisque  propagabatur. 
Alexander  Pp.  IV  ad  stabiliendam  in  istis 
provinciis  ecclesiastici  regiminis  formam, 
anno  1255  metropoliticam  dignitatera  cum 
potestate  instituendi  episcopos  confirmavit 
archiepiscopo  Rigensi  '.  In  Dania,  Norwe- 
gia,  Suecia  aliisque  Septentrionis  regionibug 
fides  catholica  conservata  fuit;  sed  frequen- 
tium  bellorum  turaultu  ecclesiarum  status 
saepe  perturbatus  est.  Innocentius  Pp.  [V 
an.  1250  ab  archiepiscopoUpsalensieiusque 
suffraganeis  interpoUatus  contra  abusum, 
quo  in  Suecia  episcopi  a  sola  saeculari  po- 
testate  eligebantur,  mandavit,  ut  episcopo- 
rum  electiones  essent  apud  canonicorumCa- 
pitula,  electi  vero  neque  rcgi  neque  aliiho- 
minium  praestarent,quum  nulla  regalia  aut 
feuda  haberent^.  Cum  etiam  inDania  liber- 
tas  atque  dignitas  ecclesiastica  in  magnum 
discrimen  essent  adductae,episcopi  Dani  an- 
no  1257  synodum  coegerunt,  in  qua  ad  illas 
tuendas  promulgarunt  quatuor  decreta  ^. 

31.  Ecclesiae  status  in  Gallia  et  Hispa- 
nia  —  In  Gallia  sub  s.  Ludovico  rcge  IX, 
qui  nihil  magis  cordi  habebat,  quara  utRe- 
ligio  et  sincera  pietas  in  regno  suo  florerent, 
res  ecclesiasticae  et  civiles  prospero  erant 
in  statu.  Rex  ad  instaurandam  disciplinam 
ecclesiasticara  et  corrigendos  abusus  cogen- 
dis  sjnodis  auxiliura  praestitit.  Extat  autem 
in  BihJiothecis  Patrum  et  in  coUectionibus 
Conciliorum  sub  regis  huius  nomine  sanctio 
pragmatica,  in  qua  mandatur  1°,  ut  eccle- 
siarum  praelatis,  patronis  et  beneficiorum 
collatoribus  sua  iura  integra  serventur;  2**, 
ut  electiones  ecclesiarum  cathedraUura  et 
aUarum  in  toto  regno  sint  liberae  suumque 
elTectum  integrura  habeant;  3°,  ut  pestite- 
rum  simoniae  crimcn  a  regno  penitus  eU- 
rainetur;^'',  utpromotiones,  coHationes,  pro- 
visiones  et  dispositiones  dignitatum  et  beno- 
ficiorum  ecclesiasticorum  fiant  secundura 
dispositionem  iuris  communis ,  sacrorum 
ConciUorum  et  Patrum  antiquorum;  5°,  ut 
Ubertates,  iura  et  privilegia,  ecclesiis,  mo- 
nasteriis,  locis  piis  et  porsonis  ccclesiasticis 
a  regibus  Galliae  concessa,  rata  et  firma 
maneant.  Praoter  haec  5  capitula,  quae  san- 
ctio  praedicta  continet,  prout  exstat  in  Bi- 
hliothecis  Patrum,  in  aUis  eius  editionibus 
habetur  capituhim  6,  positura  quinto  loco, 
quod  sic  sonat:  «  Itcm  exactiones  et  onera 
gravissima  pecuniarum,  per  curiam  Roraa- 
nam  ecclesiae  regni  nostri  iraposita,  quibus 

I  ¥.])is[.  .112,1.  [, 

-  riMvnaU].  ad  an.  125(). 

i  Labbp,  VjoncU.  t.  XI,  p.  772. 


VSQVE   AD  SCHISM\   OCCIDENTIS 


rejrnum  nostriim  depauporatum  cxtitit,  vel 
etiam  imponenda,  lovari  aut  coUigi  nuUatc- 
nus  volumus,  nisi  dumtaxat  pro  rationabili, 
pia  et  urgentissima  causa  vel  inevitabili  ne- 
cessitate  et  de  spontaneo  et  exprosso  con- 
sensu  nostro  et  ecclesiae  rcgni  nostri>.Ve- 
rum  lianc  sanctionem  pragmaticam,  cuius 
per  200  annos  et  amplius  a  tcmpore,  quo 
condita  perhibetur,  nuUus  scriptor  memine- 
rat,  merito  suspcctam  habet  Thomassinus, 
supposititium  aut  saltcm  falsum  esse  praedi- 
ctum  capituhim  contra  Curiam  Romanam, 
evincunt  A.  ChaHas  et  aUi  '. 

InHispaniasimulcumCliristianorumprin- 
cipum  imperio  Religionis  arobitus  diLitatiis 
est.  Hac  in  ro  pUis  caoteris  regibus  praesti- 
terunt  Ferdinandus  HI  rex  CasteUae  et  Le- 
gionis  et  lacobus  I  rex  Aragoniae.  Ferdi- 
nandus,  qui  ab  an.  1217  usque  ad  1252  re- 
gnavit  et  propter  vitae  integritatem  in  Ssrum 
numerum  relatus  fuit,  civitatesplures  et  pro- 
vincias  Mauris  eripuit,  in  quibus  depulsa 
raahometica  superstitione,  reUgioni  chri- 
stianae  priscum  spiendorem  reddidit,  eccle- 
sias  instauravit  sedesque  episcopales  resti- 
tuit  -.  lacobus,  qui  regno  Aragoniae  ab  an- 
no  1213  usque  ad  1276  praefuit,  glorioso 
expugnataris  titulo  iusignitus,  30  victorias 
de  Mauris  retulit,  eos  e  Maiorica  et  Mino- 
rica,  seu  InsuUs  Balearibus,  e  regno  Valen- 
tiae  aUisque  terris  pepulit,  et  ex  auctorita- 
te  Gregorii  Pp.  IX  Maurorum  delubra  in 
ecclesias  convertit,  episcopos  constituit  a- 
liaque  ad  restituendam  ubique  cliristianam 
religionem  effecit  ^. 

32.  Flagellantium  secta  —  In  ItaUa,  ubi 
Friderici  II  etManfredi  tjrannide,  et  factio- 
num  praesertim  Gibelinorum  et  Guelplio- 
rum,  discordiis  bellisque  statum  rerum  ec- 
clesiasticarum  et  civilium  perturbatum  vi- 
dimus,  an.  1260  ortum  habuit  secta  Flagel- 
lantium,  cuius  originem  monachus  Padua- 
nus  sicrefort:  «QuumltaUamultis  esset  fla- 
gitiis  inquinata,quaedam  subitanea  eta  sae- 
culo  inaudita  supcrstitio  invasit  primo  Pe- 
rusinos,  postmodum  Romanos,  deinde  uni- 
versos  fere  Italiae  populos.  In  tantum  di- 
vinae  iustitiae  timor  irruit  in  eos,  ut  nobi- 
les  et  ignobilcs,  senesetiuvenes,corporibus 
ab  umbiculo  et  sursum  nudis,  diu  noctuque 

*  Thomassin.  Velus  et  nova  Eccies.  discipl ,  parf.  II, 
1.  2,  c.  33,  part.  III,  I.  1,  c.  4i;  Charlas,  De  libert.  eccl. 
Galt.  l.I,  c.  15;  Roncaglia,  Animadv.  in  Nalal.  Ale.x. 
Hist.  eccl.  saec.XillyC.  iU, a.3;  Thoraassy,  De  la  prag- 
malique  sanclion  attribuee  d  s.  Louis,  Paris  1844. 

-  Bolland.  Acta  ss.  30  raaii ;  Mariana,  De  rebtis 
liispan.  i.XII-XIII. 

3  Mariana,  ibid. 


bini  incederent,  sacordotibus  cum  crucibus  et 
vexilUs  praeccdentibus,  cum  gcmitu  ct  plo- 
ratu  sca[)ulas  suas  usquc  ad  sanguinis  clfu- 
sionem  llagellis  caedentes  per  dies  33  in  ho- 
norem  vitae  passibilis  Christi  Domini.  Silc- 
bant  omnia  cantica  lacta  ct  instrumentamu- 
sica  et  nonnisi  lugubris  poenitcntium  can- 
tus  in  civitatibus  et  viUis  audiebatur,  quo 
corda  etiam  saxea  movebantur.Mulieres  quo- 
que,  etiara  matronao  nobilcs  et  virgines,  ei- 
dem  poenitentiae  se  sociarunt,  sed  tantum  in 
cubiculis.  Dissidentes  ad  concordiam  redi- 
bant,  usurarii  et  raptores  male  parta  resti- 
tucbant,  peccatores  sua  crimina  humili  con- 
fessione  expiabant  ^  ». 

Eamdem  poenitentiae  pubUcae  devotio- 
nom  penetrasse  in  Gerraaniam,  testatur  H. 
Storo  ^.  Quum  vero  ea  neque  ApostoUcae 
Sedi  neque  Episcopis  probaretur,  brevi  post, 
sicutquaevisresimraoderate  concepta,  tepe- 
scere  coepit.  Tandem  in  superstitionera  irao 
in  haeresira  degeneravit  male  ordinata  de- 
votio;  contenderunt  quippe  Flagellantes,  ne- 
minem  a  peccatis  absolvi  posse,  qui  sectae 
suae  non  esset  adscriptus,  seque  invicem, 
quamvis  laici  essent,  audita  confessione  a 
peccatis  absolvebant  ^. 

33.  loachitae — ^Eranthac  aetate  alii  fa- 
natici  homines,  perversorum  errorura  magi- 
stri,  appellati  loachitae,  seu  loachimitae,  a 
loachimo  abbate  Florensi ,  de  quo  supra 
diximus  •*.  lUi  e  scriptis  huius  abbatis  male 
inteUectis  et  e  propriis  deliramentis,  more 
Expectatorum  regni  Spiritus  S.  ^,  finxe- 
runt  tres  ReUgionis  status:  primura,  qui  a 
mundi  creatione  duravit  usque  ad  Christum 
natum,  appeUabant  regnum  Patris,  in  quo 
Religionis  regimen  demandatum  fuit  coniu- 
gatis,  et  horaines  vivebant  secundura  car- 
nera;  secundum,  qui  a  Christo  nato  usquo 
ad  hanc  aetatem  duravit,  vocabant  regnum 
FilU,  in  quo  regiraen  Ecclesiae  fuit  apud 
clericos,  et  horaines  vivebant  inter  carnem 
et  spiritura;  tertiura  ab  hac  aetate  semper 
duraturumet  caeteris  duobus  perfectiorera , 
appellabant  regnum  Spiritus  S.,  in  quo  Ec- 
clesiae  regiraen  foret  propriura  monachis 
nudipedibus,  et  iioraines  viverent  secundum 
spiritum. 

Haec  commenta  latius  evolvit  auctor  li- 
bri,  qui  inscriptus  erat  Evangeliuyn  aeter- 
num.  Quis  fuerit  istius  libri,  quem  Alexan- 


i  Chronic.  \.  III. 

2  Clironicon,  apud  Canis.  Anli(i.  lect.  t.  i. 

3  iNatal.  Alex.  Hist.  eccl.  saec.  X.III,  c.  3,  a.  5. 
*  Pag.  53. 

3  Vid.  p.  53: 


72 


EPOCHA   VIII.   A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


der  Pp.  IV  an.  1254  condemnavit,  auctor, 
disputant  eruditi.  Anno  1260  synodus  Are- 
latensis  declaravit,  loacliitas  haereticorum 
loco  esse  habendos,  et  sub  anathematispoe- 
na  prohibuit,  ne  quis  libris  aut  commenta- 
riis,  inquibus  illoriimerrores  continerentur, 
uteretur  ^ 

34.  Alexandri  Pp.  IV  obitus  —  Seditio- 
ne  Romae  excitata,  Alexander  Viterbium  se 
receperat,  inde  Anagniam  ,  ubi  mansit  an- 
nos  duos.  Viterbium  reversus,  ut  Concilio 
ibidem  celebrato  pacem  inter  Venetos  ac 
Genuenses  conciiiaret,  anno  12G1  viii°  cal. 
iunii  decessit  post  sexennium,  menses  5  et 
dies  13,  quam  Pontifex  factus  fuerat  -. 

35.  Urbanus  IV Pontifex  (an.  1261)  — 
Alexandro  IV  defuncto,  Apostolica  Sedes  va- 
cavit  amphus  duobusmensibus  propter  Car- 
dinalium  discordiam,  Pontificatum  pertina- 
citer  aflectantibus  singulis,  qui  supererant 
octoni  numero  ^  Tandem  iv°  calend.  sep- 
tembr.,  anno  1261,  concordibus  eorum  suf- 
fragiis  extra  collegium  electus  fuit  lacobus 
Pantaleon,  qui  Augustae  Trecarum  in  Gallia 
celtica  natus,  primo  canonicus  Trecensis, 
deinde  archidiaconus  Leodiensis,  Sedis  A- 
postolicae  in  regionibus  septentrionalibus 
legatus,  episcopus  Verdunensis,  demum  pa- 
triarcha  Hierosolymitanus,  hoc  tempore  in 
Italiam  veneratde  Palaestinae  rebus  acturus. 
Pridie  nonas  septembr.  coronatus  appellari 
voluit  nomine  Urbani  IV,  quod  decessor 
eius  obiisset  die  s.  Urbano  Pp.  et  Martj^ri 
sacra.  Huius  Pontincatus  initium  finis  fuit 
Imperii  Latinorum  in  Oriente,  capta  a  Mi- 
chaele  Palaeologo  Constantinopoli,  exacto- 
que  Balduino  II,  cura  a  Balduino  I  coeptum 
stetisset  annos  circiter  60. 

Hic  Pontifex  lugubres  litteras  scripsit  ad 
s.  Ludovicum  regem  Galliao  de  calamitati- 
bus  Terrae  sanctae,  eiusque  auxilium  im- 
ploravit  et  pro  subsidio  Christianorum  Sy- 
riae  centesimam  redituum  ab  ecclesiis  Gal- 
liae  per  quinquennium  cxegit.  Pro  recupe- 
randaConstantinopoli  aMichaele  Palaeologo 
an.  1261  expugnata,cruciatam  cxpeditionem 
indixit.  Attamen,  ille  ut  Pontificem  revoca- 
ret  ab  incepto,  significavit  se  peroptare 
coniunctionem,  pacemque  Graecae  P^ccle- 
siae  cura  Latina,  ut  supra  diximus  *.  Re- 
gulam  a  s.  Francisco  virginibus  s.  Clarao 
traditam,   non  niliil  raitigavit  et  teneri  se- 

>  Labbe,  Cnncil.  l.  \l,  p.  23G0;  Nalal.  Alex.  IIisl. 
eccl.  saec.  XIII,  c.  3,  a.  1. 

2  Raynald.  ad  an.  1261,  §  C,  7;  Spondan.  §  1. 

3  Erant  Cardinales  ob  eara  caussam  lam  pauc.i  , 
quod  nemiiiem  creaverat  Alcxandor  IV. 

*  I'ag.  (IG. 


xus  infirmitatiaccommodavit,  unde  quae  sic 
mitigatam  eam  regulara  profitentur ,  appel- 
hantur  Urbanistae.  Festum  CorporisChristi, 
quod,secundum  revelationem  s.  lulianae  vir- 
gini  in  coenobio  montis  Cornehi  propeLeo- 
dium  factara,  Robertus  episcopus  Leodien- 
sis  an.  1246  pro  ecclesia  sua  approbaverat, 
in  universa  Ecclesia  quotannis  feria  V  post 
octavam  Pentecosteos  celebrandumUrbanus 
instituit  secundumOfficium  a  s.Thoma  Aqui- 
nate  compositum  ^  Itemque  primus  fuisse 
putatur  qui  numeruni  sui  nominis  expresse- 
rit,  seque  Urbanum  papam  quartum  appel- 
laverit^.  Obiit  Perusiae  anno  1264,  vi°  no- 
nas  octobr.  cum  Pontifex  fuisset  annos  3, 
mensem  1,  et  dies  4. 

36.  S.  Thomas  Aquinas  —  S.  Thomas 
Aquinas,  qui  hoc  ipso  tempore  floruit,nobi- 
lissima  comitum  Aquinatum  familia  natus 
anno  1225 ,  a  monachis  Casinensibus  pie- 
tate  litterisque  institutus,  postquam  Neapo- 
li  grammaticam ,  dialecticam  et  physicam 
didicisset,  an.  1243  Ordini  FF.  Praedicato- 
rum  nomen  dedit.  Parisiis  atque  Coloniae 
B.  Alberto  Magno  in  philosophicis  atque 
theologicis  disciphnis  raagistro  usus  est  ; 
deinde  in  Parisiensi  et  in  nonnuUis  Italiae 
Academiis  tanto  cura  plausu  sacram  theo- 
logiam  tradidit,  ut  Doctoris  Angelici  prae- 
conium  meruerit.  Archiepiscopatum  Neapo- 
litanum  ,  sibi  a  Cleraente  Pp.  IV  oblatum , 
constanter  recusavit.  A  Gregorio  Pp.  X  ad 
generale  concilium  Lugdunense  II  postula- 


1  B.  Fisen  ,  Origo  prima  fesli  Corporis  Clirisli, 
Leod.  16-28.  in  12°;  I.  Bcrtliolet,  Histoire  de  linslitu- 
iinn  de  la  Fete-Dieu,  Liege  I7iC,  in  4°. 

De  Supplicatioiie,  in  qua  eodem  testo  die  Corpns 
Chrisli  detertur,  nuila  mentio  est  in  Constil.  Urba- 
ni  IV,  uulla  in  eius  ejiistola  ad  Evam  Reclusam  s.  Mar- 
tini  Leodiensis,  quae  est  apud  Labbeum  I.  II  Concil. 
p.  817.  ^uila  apud  D.  Thoniam  ,  qui  iussu  Urbani  Ofli- 
cium  ss.  Sacramenti  composuit,  nulla  apud  auclores, 
qui  sub  idem  tempus  scripsere  de  Festo  hoc  per  eum- 
demUrbanum  instituto.  De  ea,  tamquam  «divina  inspi- 
ratione intruducla »  mcmoratur  in  Gonc.Senonensi,  quod 
an.  1320  celebratum  est.  «Verisimile  est,  ait  Van  Es- 
pen  (  p.  2  luris  Eccles.  Universi  lit.  4-,  c.  5,  ^  5  )  eam 
saeculn  XIV patilatim  invaluisse;  atque  non  siimil  in 
omnilius  Ecclesiis,  se.d  in  aliquibus  citius,  in  aliis  se- 
rius  fuisse  inslilutain  ad  snlemnilalein  iiislitulae  fe- 
slivilalis  augendam  Conslat  ineunte  saeculo  XV  luis- 
se  in  inore  posilain.  Klciiim  Marliuus  V  (Consl.  12) 
illis,  qui  processiones,  in  quibus  ip.tum  rivificmn  Sa- 
cramenlum  diclo  feslo  iuxla  rilus  Ecclesiarum  de- 
ferlur ,  continun  secuti  fueriiil,cen(um  dies  singulis 
annis  de  ininiiclis  pneniteiiliis  misericorditer  relaxat. 

'■*  Vid.  Papebroch.  in  tom.  11  Hespnns  ad  exhibit. 
errnr.  V.  Seb.  a  s.  Paulo  ap.  riifjanl.  in  Rcgul.  34  Can- 
cellariae  n.  2C,  p  7CI,  t.  III.  Quamvis  in  flullarin  Che- 
rubini  babeatur  lUilla  ciii  praeti.xum  est,  1'elagius  Pa- 
puSecundus,cvciii[\.u-  tameu.ab  A.cJtalo,illa  esse  sup- 
pusititia. 


VSQVE   AD   SCHISMA   OCCIDENTIS 


73 


tns,  in  itinere  niorbo  correptus  est,  et  an. 
1274  in  monasterio  Cisterciensi  decessit  '. 
Vir  sanctitate,  eruditione,  ingenii  subtilita- 
te  et  foecunditate  plano  eximius,  theologo- 
rum  facilo  princeps,  reliquit  plurima  opera, 
inter  quae  eminent:  Comnientarii  in  libros 
Aristotelis,  Sinnma  Fldci  contra  gentiles, 
Coramentarii  in  sacram  Scripturam  et  in  4 
libros  Sententiarum  ,  Summa  Tlieologiae  , 
Quaestiones  quodlibeticae  et  disputatae,  0- 
puscula  d^  variis  argumentis  *. 

Leo  Pp.  XIII,  /'.  r. ,  Epistoia  encvclica 
diei  4  august.  1879,  Aete7'tii  Patrts,  quam 
enixe  hortatur  ut  ad  catholicae  fidei  tutelam 
et  decus,  ad  societatis  bonum,  ad  scientia- 
rum  omnium  incrementum  auream  Divi 
Thomae  sapientiamrestituatur,  et  quam  la- 
tissime  propagetur  ;  doctrinam  ideoque  A- 
quinatis  studeant  raagistri  in  discipulorura 
aniraos  insinuare.  Postea  per  Breve  Cum 
hoc,  diei  4  august.  1880,  Summus  Pontifex 
ad  coraraunem  societatis  humanae  utilita- 
tem ,  s.  Thomam  Doctorem  Angelicum  U- 
niversitatura  studiorum,  Academiarura,  Ly- 
ceorum ,  Scholarura  catholicarum  Patro- 
num  solemniter  declaravit. 

37.  S.Bonaventura — D.  Thoraae  aequalis 
fuit  s.  Bonaventura,  qui  an.  1221  Balneore- 
gii  in  Hetruria  natus  et  an.  1243  Ordinera 
s.  Francisci  ingressus,  Parisiis  magistrum 
habuit  Alexandrum  de  Hales.  Postquam 
Doctoris  laurea  insignitus,  sacram  theolo- 
giam  in  Universitate  Parisiensi  tradidisset, 
anno  1256  electus  fuit  Generalis  Ordinis  mi- 
nister;  deinde  a  Gregorio  Pp.  X  constitutus 
cardinalis  episcopus  Albanensis,  obiit  an- 
no  1274  ^,  Vitae  sanctitale  ac  doctrina  cla- 
rus,  reliquit  expositiones  in  Libros  sacros, 
Commentaria  in  Magistrum  Sententiarum , 
Sermones,  Opuscula  moralia  atque  asce- 
tica  *. 

38.  Clemens  IV  Pontifex  (an.  1265)  — 
Mensibus  fere  quinque  post  mortem  Urba- 
ni  IV,   anno  1265  communi  Cardinalium 


*  A.  Touron,  Yiedes.Thomasd'Aquin,  Paris  1737, 
in  4";  De  Rubeis,  Vita  et  gesta  s.  Thomae  Aquiiialis, 
Venet.  1750,  in-fol. 

2Romae  1570,  18  tora.,  et  Paris.  1636,  23  tora. 
in-fol.  —  Leo  Pp.  XIII,  f.  r.,  quo  lalius  disseminelur 
Angelici  Docloris  sapienlia,  omnia  eius  Opera  de  inte- 
gro  nuperrime  in  lucem  edere  Romae  constiluit,  motu- 
proprio,  P/acere  Nobis,  diei  18  ianuar.  1880;  quae,  su- 
per  exemplaria  iussu  s.  Pii  V  evuigata,  optimis  formis 
iiUerarum  expressa  cudantur,  iis  etiam  adhiljitis  co- 
dicum  manusciiptorum  subsidiis,  quae  aetate  hac  no- 
stra  in  lucera  et  usum  prolata  sunt. 

3  P.  Boule,  Ihsloire  abregee  de  la  vie,  des  vertus 
et  du  culle  de  s.  Bonavenlure,  Lyon  1747,  in  8". 

<Boraae  1588,  8  vol.  in  fol.,  Venet.  1751-56,  14 
vol.  in  4". 


suftragio  Pontifex  electus  fuit  Guido  Gros- 
sus,Gallus,cardinalis  episcopus  Narboncn- 
sis,  absens ,  vitae  probitate ,  iuris  peritia  et 
in  rebus  gerendis  solertia  commendandus, 
qui  sub  nomine  Clen)entis  IV  Ecclesiam  gu- 
bernavit  3  annis  et  9  raensibus  '.  Quid  hic 
Pontifex  pro  componendis  rebusSiculis  ege- 
rit,  quidque  pro  terminanda  lite  inter  Ri- 
chardum  et  lacobum  de  imperio  contenden- 
tes  ac  pro  concilianda  unione  Ecclesiae 
Graecae  cura  Latina  tentavetut,  supra  signi- 
ficaviraus.  Carolo  Andegavensi  gratulatus 
est  victoriam  de  Manfredo,  qui  in  Sicilia  ty- 
rannidera  occupaverat  ^,  et  Conradinura  u- 
surpantem  titulum  Regis  Siciliae  innodavit 
anathemate.  lacobo  Aragoniae  et  Alphonso 
Castellae  regibus  ad  prosequendura  bellum 
contraMauros  centesiraam  partemredituum 
ecclesiasticorum  in  eorum  regnis  eoncessit. 
A  Bela  rege  Hungainae  adversus  Tartaros, 
qui  Hungaris  et  Polonis  minitabantur,  in- 
terpellatus ,  Colociensi  et  Strigoniensi  ar- 
chiepiscopis  potestatera  fecit  praedicandi 
cruciatam  militiam.  Ad  restituendam  pa- 
cera  in  Dania,  ubi  iunioris  regis  Erici  iner- 
tia  discordiae  fovebantur,  et  praesules  ec- 
clesiastici  rauitis  vexis  erant  obnoxii,  illuc 
destinavit  Guidonem  cardinalem,  eique  Se- 
dis  Apostolicae  legationem  pro  Dania  fini- 
timisque  regionibus  credidit.  In  Angliam, 
in  qua  baronum  in  Henricum  regem  III  re- 
bellionibus  res  publicae  deperibant,  legavit 
Ottobonura  diaconum  cardinalem,  qui  coa- 
cta  an.  1267  apud  Nortantoniam  synodo,re- 
belles  excommunicationi  subdidit,  et  regi 
per  7  annos  decimam  ecclesiasticorura  pro- 
ventuura  concessit,  si  necessitas  gerendi 
contra  rebelles  belli  id  exigeret;  ad  refor- 
raandara  vero  disciplinam  in  clero,  in  mo- 
nachis  et  populo  anno  sequente  nationalem 
synodum  ex  Anglia,  Scotia  et  Hibernia  in- 
dixit  Londini,  in  qua  54  capitula  edita  sunt|^. 
Magno  dolore  affectus  est  Clemens  IV  e 
progressionibus  Turcarura  in  Syria  et  Pa- 
laestina  ;  christianos  principes  maxirae  s. 
Ludovicura  regem  Galliae  ,  ad  opem  Chri- 
stianis  Syriae  ferendam  excitavit,  eique  de- 
cimam  redituum  ecclesiasticorum  in  regno 
suo  per  triennium  pro  bello  sacro  dedit  ^ 
Mortuus  est  Viterbii  anno  1268  cum  extre- 
raum  novembris  esset;  ibique  sepultus,  ubi 


^  Nec  diem  nec  mensem  electionis  eius  apud  vetu- 
stiores  Scriptores  invenitur.  Litterae  vero  quas  de 
tanto  suscepto  onere  Pontifex  scripsit,  datae  sunt 
octavo  calendas  marlias  an.  1265. 

2  Vid.  p.  69 

3  Labbe,  Concil.  L  XI,  p.  857  et  866 

*  Raynaldus  et  Spondanus,  ad  an.  1205-08. 


74 


EPOCHA    VIII.  A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


tunc  Curia  residebat.  Ita  annos  3  et  niens. 
9  Pontifex  fuit.  «Vir,  scribit  Ptolomaeus 
Lucensis  ^ ,  macrnae  probitatis  et  exempli . 
quia  omnem  statum  mundi  expertus  est,  et 
in  quolibet  virtuose  se  habuit ,  et  quanto 
plus  crevit  in  dignitate,  tanto  plus  fioruit 
in  sanctitate  ». 

39.  Cruciata  II  s.  Ludovici  —  S.  Ludo- 
vicus  una  cum  tribus  filiis  suis  crucem  e 
manu  Simonis  cardinalis  legati  suscepit ; 
eius  exemplum  secuti  snnt  regni  proceres, 
item  Carolus  rex  Siciliae  et  Eduardus  regis 
Angliae  filius,  pluriumque  millium  exerci- 
tus  collectus  est.  Convenit  interprincipes,ut 
per  maritimas  Africae  oras  transmitterent. 
S.  LudovicusFrancorum  rex  pervenit  usque 
in  portum  Tunotum ;  sed  cum  urbem  obsi- 
deret,  multi  milites  et  rex  ipso  an.  1270  pe- 
stilentia  sublati  sunt  ^.  Philippus  III,  s.  Lu- 
dovici  filius  et  successor,  cum  Carolo  rege 
SiciliaeTunotanam  obsidionem  continuavit; 
deinde  propter  invalescentem  hiemis  aspe- 
ritatem  et  annonae  penuriam  cum  rege  Tu- 
neti  decennes  inducias  coraposuerunt,  in  qui- 
bus  inter  alia  stipulatum  est,  ut  Christiani 
captivi  libertati  redderentur,  et  religio  chri- 
stiana  in  toto  regno  libere  praedicari  et 
exerceri  posset.  Post  quae  Carolus  et  Phi- 
lippus,  misso  itinere  Syriaco,  cum  exercitu 
domum  remigrarunt.  Eduardus  anglus  iter 
in  Syriam  prosecutus  est,  rem  forti  animo 
gessit,  sed  cernens  crucigerorum  vires  val- 
de  attritas ,  omnique  spe  accipiendi  auxilii 
carens,  an.  1272  cum  hostibus  inducias  pe- 
pigit  ea  lege,  ut  ambae  partes  belligerantes 
loca  iam  occupata  retinerent  ^. 

40.  B.GregoriusXPontifex{an.  1271)— 
Pontificis  subrogandi  comitia  Cardinalium 
contcntionibus  prorogata  sunt  in  annum  fe- 
rc  tertiura.  Tunc  propter  dissonsiones  Car- 
dinalium  Apostolica  Sedes  vacavit  2  annis 
et  9  mcnsibus,  post  quos  Cardinales  potesta- 
tem  eligendi  Pontificis  refuderunt  in  sex  e 
collegio,  qui  sic  per  conipromissum  an.  1271 
calond.  septembr.  Viterbii  elogerunt  Theo- 
baldum  Placentinuro,  arcliidiaconum  Loo- 
diensem  ■* ,  probitate,  prudontia  et  reluis  prac- 
clare  gestis  in  Syria  comracndatum.   Ele- 

1  Lib.  22  Uinl.  Eccl.  c.  29. 

-  Joinville ,  Vie  de  s.  Lotiis;  Bolland.  Acla  SS.  25 
aiis,nist. 

'■>  Kaynaldiis  nt  Spondaniis,  ad  an.  1270-72. 

*  (cl5eiiorimiis  aliciibi,  not:U  Sponilaniis  (adan.  1271, 
g  5).  expetitiim  liinc  Ciiissc  li.  1'liilippiim  r.eniliiim  Flo- 
rentiniim  Ordinis  Seivoriim  ob  insip;nem  miraciilonini 
ciiis  l'ainaiii;at  illiim  re  cocjnila  aiiud  montem  Tiiniatiim 
delittiisse,  (iiioiisfpie  lacta  cssel  elcclio  alteriiis».  Ar- 
cliaiifjelus  (Jianiiis  (  iii  AniKililim  Ordiiiis  Sprrnnnn 
t.  I,  Cenlur.1,1.  111, c.  17)  subiungil:  «Id  vcro  indicanl 


ctione  per  caeterorum  novem  Cardinalium 
assensum  approbata,  Theobaldus  anno  inse- 
quenti  veniens  in  Italiam,  Viterbiura  se  con- 
tulit,  postea  Romam,  ubi  vi°cal.  april.  Pon- 
tifex  inauguratus  et  consecratus  fuit  sub 
noraine  Gregorii  X,  et  Ecclesiam  gubernavit 
usquc  ad  annum  1276.  Anno  1274  Lugduni 
celebravit  Concilium  generale,  ut  mox  vi- 
debiraus;  pacandis  Italiae  provinciis  etextin- 
guendis  Gibelinorum  et  Guelphorura  factio- 
nibus  constantem  operam  navavit;  conci- 
liandae  inter  principes  christianos  concor- 
diae  studuit;  imperii  res  inter  competitores 
sic  composuit,  ut  Alphonsus  rex  Castellae, 
si  quid  iuris  sibi  ex  electione  sua  obtigisset, 
eo  cesserit,  et  Rodulphus  conries  Haspur- 
gensis,  an.  1273  post  mortem  Richardi  An- 
gli  a  principibus  Germanis  electus,  ab  omni- 
bus  susciperetur.  Cessit  Alphonsus ;  Rodul- 
phus  autem  domitis  factionibus  et  dissensio- 
nibus,  Germaniam  pacavit. 

41.  Concilium  Lugdimense  II,  generale 
XIV{an.  1274) — Prae  primis  B.Gregorius 
X  cordi  habuit  Christianorum  statum  in  Sy- 
ria,  unionem  ecclesiae  Graecae  cum  Latina 
et  morum  reformationem.  Propter  has  cau- 
sas  litteris  encj^clicis  antistites  et  principes 
ex  Orionte  et  Occidente  convocavit  ad  ge- 
nerale  conciIium,Lugduni  calendis  maii  1274 
inchoandum.  Convenerunt  ad  hoc  concilium 
500  episcopi,70  abbates,  alii  praelati  1,000; 
adfuerunt  etiam  legati  Michaelis  Palaeologi 
imperatoris  Graecorum  et  oratores  regum 
Germaniae,  Galliae,  Angliae,  Siciliae;  prae- 
sedit  Pontifex  ipse ,  curam  vero  dirigendi 
concilii  deraandavit  s.  Bonaventurae  ,  qui 
propterea  Concilio  praesedisse  dicitur  aSixto 
IV  in  Constitutione  Canonizationis  eius.  Coe- 
ptum  est  concilium  nonis  maii  1274  et  in- 
tra  3  menses  sex  sessionibus  absolutum.  \^ 
Sessione  Grogorius  X  orationem  Iiabuit  dc 
causis,  propter  quas  Patres  erant  convoca- 
ti.  11'^  Sossionc  alteram  de  iisdera  fcro  cau- 
sis  allocutioncm  haliuit.  Intor  utraraiiue  ses- 

cum  perantiqiia  scriplorum  tradilio,  tum  velustae  eiiis 
imap;ines  Pnnliriciam  tiaram  ad  pedes  habentes,  tum 
eliam  temporum  illoriiin  usiis,  (piaiido  in  biiiusmodi 
vacalionc  (lissidentiluis  iVeiiuenler  (lardinalibiis,  alii 
etiam  nonC.ardiuales,  etiam  Ilegulares  et  liremilae  in 
Pontilices  elicrebantur.  Nain  deriincto  Alexandro  IV  cli- 
ijilur  UrbaiiiisIV,iioii('.ardinalis;posl  ipsnm  parum  ab- 
iiiil,  qiiin  eliseretiir  K.  loannes  Vereellensis  Creneralis 
Praedicatorum,  ciiius  loco  eleetus  fiiil  C.uido  Kulcodius 
absens,  nec  talia  ]iraesnmcns.  Sic  Kugenius  III  ex 
simplici  Abbate  Triiiin  Fontiiim  C.isterciensi;  sic  Urba- 
iiiis  V,  ex  simplici  Abbale  s.  Vietoris  Massiliae ;  sic 
C.leniens  V,  ex  simplici  liiirdeffalae  Ardiiepiscopo ;  sic 
lirhanus  II,  sic  C.aelestiniis  V  ab  ereiiio  praeter  inlen- 
litiucm  ad  Poiitilicaliim  evectiis  ».  Vid.  qiioque  HQncdi- 
cium,  \\\ ,l)c  Servorum Dei UeiUi[.clc.\.  III.c.  3l,n.3. 


VSQVR   AD   SCHISMA   OCCIDENTIS 


75 


sionom  cum  opisoopis  ct  abbatibns  convonit 
do  (locimis  rcditunm  ecclcsiastioorum  in 
subsidium  Torrao  sanctae  per  soxonnium 
conferonilis.  l'ostII'"Sossionom  adlatao  sunt 
littorao  Hieronymi  et  Ronagratiao  FF.  Mi- 
norum  ,  qui  Ci>nstantinopolim  lejrati  scri- 
bebant,  se  quam  primum  ad  concilium  von- 
turos  cum  nuntiis  Graecorum,  qui  impera- 
torisot  opiscoporum  nomine  obodientiam  R. 
Kcclosiao  prolitorentur.  III''^  Sessiono  lectac 
sunt  aliiiuot  constitutiones. Postliaeo  adve- 
nerunt  (Traecorum  legati,qui  honoritico  ex- 
cepti  sunt,  et  in  missa  solemni  a  Pontifice 
celebrata,  dum  Symbolum  oantabatur,  ter 
ropetiverunt:  Qui  a  Patre  F/lioque  p7'0~ 
cedit.  Advencrunt  etiam  legati  Abagae  ro- 
gis  Tartarorum,  qui  cum  principibus  chri- 
stianis  foodus  contra  Turcas  inire  optabat. 
Unus  ex  his  legatis  christianam  fidcm  am- 
ploxus,  a  Potro  opiscopo  Ostiensibaptizatus 
est.  IV^  Sessione  lectao  sunt  literae  Michae- 
lis  imperatoris  et  episcoporum  Graecorum, 
in  quibus  socundum  praescriptam  sibi  for- 
mulara  protitobantur  tldem catholicam, prae- 
sertim  processionem  Spiritus  S.  o  Patre  et 
Filio  atque  primatum  R.  Pontiticis  in  uni- 
versam  Ecclesiara;  simul  postulabant,  ut  si- 
bi,  sicut  ante  schisma,  liceret  Symbolura  re- 
citare,  eosque  ritus  conservare,  qui  neqne 
Fidei  aut  s.  Scripturae  neque  divinis  prae- 
ceptis  aut  ss.  Patrum  vel  Conciliorum  de- 
cretis  essent  contrarii ;  et  postquam  Grae- 
corum  legati ,  abiecto  schismate,  eamdem 
Fidei  professionem  in  concilio  fecissent,  u- 
triusque  Ecclesiae  unio  conclamata  est.  ¥"• 
et  VI''  Sessionibus  lectae  sunt  plures  con- 
stitutiones,  et  Pontifex  finem  concilio  con- 
slituit. 

Exstant  huius  concilii,  quod  est  inter 
oecuraenica  decimum  quartum ,  31  canones 
seuconstitutiones;quoruml°definitur,  Spiri- 
tum  S.  procedere  ex  Patre  etFilio,  nontan- 
quam  ex  duobus  principiis  et  duabus  spira- 
tionibus,  sed  tanquam  ex  uno  principio  et 
unica  spiratione;  2^  praescribuntur  leges  de 
conclavi  pro  electione  R.  Pontificis  ';  o^-ll" 
agitur  de  electionibus  ,  postulationibus  et 

1  Prae  aliis  stalutum  est,  ut,  siculi  sub  Alexandro  III, 
•  in  quacumf|ue  urbe  conligerit  mori  Ponlificem,  in 
ea  erigalur  Conclave,  el  decimo  ab  obilu  eius  die  in- 
grediantur  Cardinales  singuli,  singulis  contenti  ramn- 
lis  Clericis  ,  seu  laicis,  incipiantque  novi  Ponlilicis  ele- 
clionioperam  dare, nemineexpectato.Cardinalcs  inclusi 
inconclavi  nnll)  intermedio  pariete,seu  alio  velamine, 
omnes  habilent  in  commvni.  Nullus  ad  eos  paleat  adi- 
tus,  nullum  eis  liceat  nnntium  audire,  nullam  accipere 
ant  dare  epistolam,  neminem  alloqui  sub  analhemalis 
poena». — Sed  leges  conclavis  processu  temporis  pau- 
lulum  variatae  sunt. 


provisionibus  ccclesiarura,  praosertim  epi- 
soopalium;  12"  excommnnicantur  quicum- 
que  regalia,  custodiam  sive  guardiam,  advo- 
cationis  vel  defonsionis  titulum  in  ecclosiis, 
nionasteriis  vel  aliis  piis  locis  de  novo  usur- 
pare  tontantos,  occlesiarura,  monasteriorum 
aut  piorum  locorum  vacantium  bona  occu- 
parent;  reliquis  canonibus  decernitur  de  iis, 
qui  assuiTfiondi  sunt  ad  ecclcsias  parochiales, 
de  temporibus  sacrarura  ordinationura  et 
ordinandorura  dotibus,  do  bigarais,  de  officio 
iudicis  ordinarii,  do  praobendis  et  dignitati- 
bus,  de  religiosis  familiis  aliisque  ^ 

Absolutoconcilio  Gregorius  Pp.  X  in  Ita- 
liara  rediens,  eumdem  Rodulphum  obvium 
habuitLausanao,  pollicentem  iureiurando  se 
Ravennae  Exarchatum  et  alias  Ecclesiae 
terras  defensurum  ^.  Transgressus  Alpes  ac- 
cossit  Mediolanura,  inde  Placentiara,  atque 
indo,  praetorvolans  Florentiam,  cui  ob  non 
servatas  leges  pacis  cum  Gibelinis  interdi- 
xerat  sacra;  cumpervonisset  Aretiura,  raul- 
taque  de  recuperanda  Palaestina  animo  vol- 
veret,  iv"  idus  ianuarii  127G  raorte  inter- 
ceptus  fuit.  Sepultus  est  summa  cura  venera- 
tione  Aretii:  raultaque  circa  illius  corpus 
rairacula  postmodum  subsecuta  fidem  eius 
sanctitatis  indubiam  praebuere  ^. 

42.  Innocentius  V Pontifex  {an.  1276) — 
Post  Gregorii  obitura  Cardinales,  ex  prae- 
scripto  legis  ab  ipso  latae,  xni°  calend.  fe- 
bruar.  in  conclavi  conclusi  ^,postriduo  ele- 
gerunt  Innocentium  V,  antoa  appollatum  Pe- 
trum  de  Tarantasia;  qui,  primus  ex  FF.Prae- 
dicatorum  fiimilia^,  summus  Pontifex  crea- 
tus  est,  et  Aretio  profectus  Romam  viii° 
calend;  martias  in  aede  Principis  Apostolo- 
rum  inauguratur.  Is  dissidia  Genuensium 
componere  conatus  est,  Pisanos  Lucensibus 


^  Labbe,  Concil.  t.  XI,  p.  938  sq.  In  eodem  Conciiio 
conslitulum  cst,  nl  singuii ,  gloriosum  Ies\i  Christi 
nomen  quandocumque  recolilur,  llectant  gcnua  cordis 
sui,  quoil  capilis  inclinalione  lestenlur. 

2  Ap.  r.avnabl.  ad  an.  t"275,  g  37,  38. 

3  Vid.  Bened.  XIV,  De  Servor.  Dei  Beat.  elc.  1.  II,  c. 
2-i,  ji37,  n.  13r). 

4  Panvinius,  in  annot.  ad  Pialiuam,  p.  179,  haec 
habet:  «  Eo  tempore  nequaquam  ,  ul  nunc  consue- 
ludo  esl,  Cardinales  in  Conciavi  recludebantur ,  sed 
sunimo  mane  singulis  diebiis,  si  r.omae  crant,  Late- 
rani,  vcl  in  Basilica  s.  Petri,  aut  alibi,  prout  occasio 
se  se  ofterebat:  sin  aulem  exlra  Urbem,  inEcclesia  Ca- 
Ihedrali  iliius  Civitatis,  in  qua  lunc  commorabanlur, 
una  conveniebanl,  perinde  ac  noslro  tempore  laciunt, 
cum  congregationcm  sunt  babituri,  de  Bomani  Pon- 
lificis  eleclione  Iraclanles  ». 

5  In  Ordine  Praedicatorum  fuit  magister  in  Theolo- 
cia  et  magnae  litteraturae,unde  scripsit  super  Senten- 
Uas  et  super  Epislolas  Pauli;  s.  Antoninus,  part.  3, 
67i/'0H.  tit.  20,  c.  3. 


76 


EPOCHA   VIII.    A   PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


conciliavit,  pluraque  pro  Ecclesiae  bono  ac 
splendore  meditabatur,  quum  morbo  corre- 
ptus  xi"  calendas  iulias,  post  5  menses  Pon- 
tificatus  decubuit. 

liadrianus  V — Brevior  fuit  pontifica- 
tus  Hadriani  V,  Genuensis,  antea  appella- 
tus  Ottobonus  Fliscus,  cardinalis  diaconus. 
Qui  post  mortem  Clementis  IV,  missus  ad 
s.  Pliilippum  Benitium ,  ut  ei  Pontificiam 
dignitatem  offerret,tulit  abeo,summumhunc 
in  terris  gradum  abnuente,  responsum,  se 
ad  tantum  fastigium  aliquando  evehendum, 
sed  brevi  eo  potiturum.  Statim  post  suam 
electionem,  constitutionem  Gregorii  X,  de 
recludendis  Cardinalibus  in  conclavi  pro 
summi  Pontificis  electione  \  suspendit,  in- 
tendens  eam  aliter  ordinare  ^.  Mox  Roraa 
Viterbium  contendit,  ubi  xv°  calendas  se- 
ptembris,  post  37  dies  a  sua  electione,  nec- 
dum  suscepta  sacra  Ordinatione  (erat  enim 
diaconus ),  decessit. 

loannes  XXI — Brevis  pariter  fuit  ponti- 
ficatus  loannis  XX,  vulgo  XXI,  Hadria- 
no  V  suffecti  ^.  Is  Lusitanus,  antea  appella- 
tus  Petrus,  episcopus  Tusculanus,  xvii° 
calend.  octobr.  an.  1276  creatus  est  Ponti- 
fex.  Philippo  Galliae  et  Alphonso  Castellae 
regibus,  mutuo  inter  se  belio  expeditionem 
Syriacam,  quam  prior  parabat,  retardanti- 
bus,  loannes  inducias  iraperavit;  Petro  regi 
Aragoniae  ad  propulsandos  Mauros,  et  Gui- 
doni  comiti  Flandriae  atque  marcliioni  Na- 
murcensi,  arma  pro  defensione  Sjriae  pa- 
ranti,  decimas  redituum  ecclesiasticorum  in 
eorum  ditionibus  concessit;  constitutionem 
Gregorii  X  de  legibus  conclavis,  ab  Hadria- 
no  suspensam  ,  abrogavit  ^ ;  unde  eius  suc- 
cessores  usque  ad  Caelestinum  V  sine  con- 
clavis  reclusione  creati  sunt.  Legatos  raisit, 
ad  Michaelem  Palaeologum,  ut  ratara  face- 
rent  pacem  Ecclesiae  Graecae  cum  Latina, 


<  Cf  p.  n. 

2  Apud  ItaynMldum,  ad  an.  l^iTfi,  n.  Sf). 

2  l'etrus.M.  Campiis,  lib.  19  Hisl.  Placeittinae  ad  an. 
i'270,  contendit,  Vicedomitnnn  de  Vice-domini.i  \Hn- 
cenlinum,  Card.  Episcopuni  Praenestinum,  Francisca- 
num,  an.  1"27G  die  5  sept.  noniine  (Iretjorii  .\l  sulVe- 
ctum  fuisse  lladriano  V,  ac  niortuuni  die  iiisi'(|uente. 
Al  negal  id  Franciscus  Pagius,  in  lireiuariit  Pnnt. 
lidin.  t.  3,  p.  4111,  quod  nullam  de  eo  menlioMeru  Im- 
cianl  veteres,  nullain  receiites  scriptores,  ne  illi  (|ui- 
dem,  qui  Ordinis  s,  Francisci  hisloriani  scripserunt  an- 
le  annum  JOl'8;  qiio  anno  i-ucas  Waddingus,  edito  lomo 
MfvuAitiialiinn  Miitoitnn,  diiliilaiiter  loqiiilur:  «  liiler 
Imiiic  {lijaniiiTii  X\I)  ct  lh(lri;iniim  ncscio  si  aiideam 
aiium  mimerare  l'i)iililiceni,  utpote  cuius  nulius ,  qiii 
vilas  el  seriera  scripserit  I'ontilicuni,  vel  minimum  me- 
mineritn.  Vid.  t.  -i,  ad  an.  1270,  8  2. 

^  Curn  susperisio  al»  lladriano  faola  ante  coronalio- 
neni,  invalida  fuisset,  loaniies  XXI  conlirniavit. 


iuratara  ab  eius  oratoribus  in  Concilio  ge- 
nerali  Lugdunensi  II.  Toto  autem  Pontifica- 
tus  terapore,  quod  intra  menses  octo  exa- 
ctura  est,solicitus  fuit  pro  retinenda  Terrae 
Sanctae  parte  ea,  quae  adhuc  in  Christiano- 
rum  erat  poteslate.  An.  1277  camerae  ruina 
percussus  sexto  idibus  maii,  occubuit  Viter- 
bii,  sepultusque  est  in  aede  S.  Laurentii. 

43.  Nicolaus  III  (an.  1277)  —  loanne 
XXI  defuncto  Apostolica  Sedes  propter  dis- 
sensionem  Cardinalium  vacavit  6  mensi- 
bus,  post  quos  Cardinales,  a  Viterbiensibus 
longioris  raorae  pertaesis  in  civitatis  praeto- 
rium  inclusi,  an.  1277  ante  diena  vii  cal.de- 
cembr.,elegerunt  loannera  Caietanum,  Ursi- 
num,  cardinalera  diaconura, —  cui  adhuc  par- 
vuio  s.  Franciscus  Suramura  Pontificatum 
praenuntiaverat  ^  —  et  sub  Nicolai  III  no- 
raine  Ecclesiam  gubernavit  1  anno  et  9  fere 
mensibu.s"- .  Is  animi  raagnitudine,  raorum  in- 
tegritate  et  singulari  in  rebus  gerendis  pru- 
dentia  claruit;  conciliandae  inter  Galliae  et 
Castellae  regesconcordiaeetrestituendae  in 
Italia  paci  atque  abolendis  Gibelinorum  et 
Guelphorura  factionibus  adlaboravit:  magni 
Tartarorum  chani  legatos  excepit,  et  cum  iis 
misit  5  viros  religiosos  ex  Ordine  FF.  Mino- 
ruraEvangelium  apud  illosad  praedicandum. 
Eius  consilio  Rodulphus  rex  Gerraanorura 
omnes  donationes,privilegia  et  iura,  a  regi- 
bus  et  iniperatoribus  R.  Ecclesiae  facta  ac 
concessa,  rata  habuit,  Ludovici  Pii,  Ottonis 
M.  et  Heninci  II  in  eamdeni  rem  diplomata 
confirinavit,  et  ab  electoribus  iraperii  com- 
probari  iussit^. —  In  conferendis  sacerdotiis 
viros  pios  et  religiosos  praeoptavit  doctiori- 
bus,  dicere  solitus,  doctrinam  vitae  probita- 
te  destitutam  venenum  esse  immedicabile. 
Eidem  attribuunt  historiae,  qtjod  magnus 
eleemosjnarius  fucrit;quod  devotissirae  ce- 
lebrabat,  et  semper  in  Missis  flebat^.  Ad  im- 
petrandara  pacem  inter  principeschristianos 
statuit,  in  Missa  solorani ,  postquara  Sacer- 
dos  dixerit:  Pax  Domini,  ante  Ac/nus  Dei, 


1  Cf  Wadding.  in  Annnl.  Minnnim  ad  an.  l^^^  ,  §  3. 

2  Nonnulli,  ul  esl  apud  Hzoviuni  ad  an.  1281,^  I, 
scripsere  ,  loannem  Viterbiensem  seu  Vercellensem, 
Magislrum  Oidinis  1'iaedicalorum  Generalem,  in  locum 
Nicidai  111  eleclum  fuisse  1'oiililicem,  sed  morliiuni,  an- 
te(|uam  accijieret  nunlium  electionis  siiae.  Al  comnien- 
tum  id,  et  fabuia  est,  l'tolomaei  Lucensis,  et  s.  Antoniui 
silenlio,  alioriiinque  gravissimorum  Auc.torum,  qui  de 
liomanis  1'onlilicilms  scripsere,  aut  Kcclesiasticam  lli- 
sloiiam  edidere,  auctoritale  convicla  »;  ut  ait  iSatalis 
Ale.x.  Uist.  1'Jccl.  saec.  Xlll  el  XIV,  c.  I,  a.  2,  I.  VII. 

-'  Uodiilplii  diplomala  e.xtant  apud  Haynald.  ad  an. 
1278-71).  Iii  lioc  ili|)iomate  rex  inler  ceteras  Homanae 
Kcclesiae  urbesFerrariam  etiam  etComaclum  recenset. 

•'  l'lolomacus  Lucensis,  Uisl.  Eccl.  1.  XXllI,  c.  30. 


VSQVE    AD   SCHISMA.   OCriDENTIS 


77 


cantari  psalraum  Laotatus  swn  cum  ali- 
quot  voi'siculis,  et  coUectn  pro  pace  '. 

Idem  Pontifox  Carolum  Siciliae  Regem 
deduxit,  ut  Sonatoriam  Urbis  dicfnitatem 
deponeret ,  editaque  constitutione  cavit,  ne 
in  posterum  talis  dignifas  Rep^ibus  autPiin- 
cipibus  exiernis  conforrotur,  volens  insupor 
cam  annuum  n  agistratum  esse  "'.  Grogorii 
IX  seutentiam  do  stigraatibus  D.  Francisci 
contirmavit.Docessit  Soriani  propeViterbum 
xi"  calond.  septembr.  an.  1280.  Corpus  Ro- 
mam  delatum  in  aede  s.  Petii  sopultura  est. 

44.  Staius  Ecclesiae  Graecae  —  Yidi- 
mus  in  concilio  Lugdunensi  II  unionera 
ecclesiae  Graecae  cum  Latina  conclama- 
tam.  Absoluto  concilio  B.  Gregorius  Pp.  X 
cum  Graecorum  legatis  Constantinopolira 
apocrisiarium  misit  abbatem  Casinensera  , 
cique  litteras  dedit  ad  Michaelera  imperato- 
rom  eiusque  filiura  Andronicura  et  ad  anti- 
stites  Graecos,  ut  abiecto  schismate  in  u- 
nione  constanter  perseverarent.  Imperator 
assensum  suura  unioni  initae  testatus  est  in 
epistola  ad  Pontificem,  operaraque  dedit,  ut 
ea  efFectura  suura  consequeretur;  losephura 
patriarcham  Cp.  infensissiraum  unionis  ho- 
stera,  deponendura,  et  loannem  Veccura,  eru- 
ditione,  fidei  sinceritate  et  raorum  integri- 
tate  clarura,  in  eius  locum  subrogandura  cu- 
ravit;  quotquot  e  clero  vel  optiraatibus  u- 
nioni  obsistebant,  exilio  aliisve  poenis  afte- 
cit.  loannes  Veccus  anno  1277  Constantino- 
poli  sjnodura  coegit,  in  qua  unionis  nego- 
tium  confirmatum  fuit,  obstinati  in  schisraa- 
te  Ecclesiae  communione  exclusi,  et  epistola 
scripta  ad  loannera  Pp.  XXI,  in  qua  prae- 
sules  Graeci  schisma  detestati,  R.  Pontificis 
summura  perfectumque  in  universam  Eccle- 
siam  priraatum  veramquedoctrinam  de  pro- 
cessione  Spiritus  S.,  de  seplera  Sacramentis 
aliisque  professi  sunt. 

Verumtamen  plurirai  e  clero,  populo  et 
monachis  unionem  aversabantur,  cum  uni- 
tis  comraunicare  nolebant,  gravissimos  tu- 
multus  et  coniurationes  in  Michaelera  impera- 
torem  excitarunt;  raulti  etiara  ,  qui  unioni 
assenserant,  brevi  post  ab  ea  defecerunt. 
Martinus  Pp.  IV  existimans,  tam  subitae 
defectionis  auctorem  esse  Michaelem  impe- 
ratorera,  tanto  magis  quod  imperator  pro- 
missa  Christianis  contra  infideles  auxilia  non 
praestaret  belluraque  pararet  contra  Caro- 
lura  regem  Siciliae,  illum  an.  1281  excom- 
municatione  perculit.  Multi  tamen  putant, 

1  Bona,  Rer.  Lilurgicar.  1.  II,  c   10,  -^  i. 
^  Conslitutio  exlal  in  I.  VI  Decretalmm ,  tit.  De  ele- 
ctione  el  electi  pnlestale,  c.  Fuudanieiita. 


Michaolem  usque  ad  obitum  suura  (1283)  in 
unione  perseverasse  et  Martinum  IV  mala 
faraa  fuisse  deceptura.  Andronicus  vero  Mi- 
chaelis  filius  et  successor,  schisraaticorura 
turaultibus  rainisque  oxcitatus,  omnera  cura 
Ecclesia  latina  coucordiairi  abrupit,  et  deie- 
cto  loanne  Vecco,  in  sedera  Cp.  intrusit Geor- 
giura  Cypriura,  unioni  infensissiniura.  loan- 
nes  Veccus,  Georgius  Metochita  etConstan- 
tinus  Meliteniota,  neque  exilio  neque  car- 
cei^e  fracti,  Ecclosiae  catholicae  causara  for- 
titer  dofenderunt,  et  a  schisraaticorura  con- 
viciis  vindicarunt.  Attamen  unitorum  nume- 
rus  tnagis  raagisque  diminutus  est  '. 

45.  Martinus  IV Pontifex{an.  1281)  — 
Post  Nicolai  Pp.  III  mortera  Sedos  Apo- 
stolica,  propter  Hannibaldensiura  et  Ursino- 
rum  aemulationera,  vacavitG  raensibus,  post 
quos  viii°  calend.  mart.  1281  Ecclosiae  in- 
vitus  praeponitur  Martinus  lV,Gallus,antea 
appellatus  Simon  Bi^onsis,  vulgo  de  Bria, 
presbvter  cardinalis,  seditque  4  annis  et  1 
raense.  Viterbio  profectus  Urbera-veterera 
x°  calend.  aprilis  consecratur.  Michaelera 
Palaeologura  anathematizavit,  quod  defe- 
cisset  a  Roraanae  Ecclesiae  societate,quam 
et  per  Oratores  in  Concilio  Lugdunensi,  et 
ipse  doinde  per  se  corara  legatis  Apostolicis 
iuraverat  usque  servaturum.  Ipsi  Pontifici, 
tamquam  privato  cuidara  viro,  populus  Ro- 
raanus  discordiae  tojlendae  gratia  contulit 
Senatoriara  Urbis  dignitatem,  quam  ipse  re- 
stituit  Carolo  Siciliae  rege,  cui  a  Nicolao  Pp. 
III  fuerat  abrogata,  sicuti  dixiraus.  Mortuus 
est  Perusiae  an.  1285  iv°  cal.  april.  anno 
quarto,  mense,  ac  die  septimo,  quam  electus 
fuerat ;  eodemque  loco  sepultus  miraculis 
claruit  ^. 

46.  Vesperae  Siculae  (  an.  1282)  —  Al- 
tero  pontificatus  Martini  IV  anno,  Siculi 
imraanissiraara  coniurationem  inierunt  con- 
tra  Gallos,  quae  noraen  Vesperaruni  Sicu- 
larum  accepit.  Etenim  Petrus  III,  rex  Ara- 
goniae,  Caroli  Andegavensis,  qui  sublatis 
aemulis  utriusque  Siciliae  regnum  fuerat 
adeptus,  fortunae  invidens,  et  propter  coniu- 
gium  suum  cum  Constantia,  Manfredi  quon- 
dam  regni  Siculi  usurpatorisfilia,  sibi  ius  ad 


i  Georg.  Pachyraeres,  De  gealis  Michaelis  Palaeo- 
logi;  L.  Allat.  De  eccl.  vrieiil.  el  occident.  perpel. 
coiisehsione. 

^AnnoqiiaitoMartini  PontiricatuscelebraluraestCon- 
ciliuni  Melfilanum  a  r.erardo  Sabinensi  Episcopo  Se- 
flis  A|)0sl.  legato,  et  cap.  1  statulum,  ut  oinnes  Graeci 
Clerici  in  regno  Siciliae  exislentes  Symbolo  insere- 
rent  vocem  Ftlioque  procedit,  eamque  profiterentur  fir- 
miter,ut  estapud  Edraundum  Marlene,  t.  VII  Veter. 
Scripl.  et  viomnn. 


78 


E^OCHA   VIII.    A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


illud  contendens  ,  Siculos  iugum  Gallorum 

aegre  ferentes,  ad  rebellionem  excitavit.An- 

no  1282  pridie  calend.  april. ,  feria  3^  post 

Pascha,  Panormitani  campanarum  sonitu 

ad  vesperas  convocantium  templum  Cister- 

ciensium  extra  moenia  adiverant ;  cumque 

inter  festivas  choreas  simul  reverterentur 

a  militibus  andegavensibus,  qui  porta  ur- 

bis  custodiebant,  inquisitionem  aliqui  passi 

sunt.  Inde  irae,  quae  maximam  post  homi- 

nura  memoriam   rebellionera  incenderunt; 

hine  coniuratis  factionum  pactibus,  Siculi 

arma  capessiverunt,  et  in  inermes  niliilque 

mali  suspicantes  Gallos  irruentes,  omnes, 

viros,  mulieres,  pueros  internecione  dele- 

verunt.  Id  primo  Panormi,  deinde  in  aliis 

civitatibus  perpetratura  est.  Duarum  hora- 

rum  spatio,  ut  refert  Frazellus  mox  citan- 

dus,  octo  Francorum  millia  occisa  fuerunt. 

MartinusPp.IVCaroli  regis,  qui  cum  Pon- 

tifice  in  Hetruria  agens  a  caede  fuerat  prae- 

servatus,  iura  vindicavit,  Siculis  sub  poena 

excommunicationis  in  personas  et  interdicti 

in  loca  imperavit,  ut  ad  R.  Ecclesiae,  in 

cuius  fide  erat  Siciliae  regnum,  et  Caroli  re- 

gis   obsequium   redirent  ;    Petrum    regem 

Aragoniae  ab  invadenda  Sicilia  deterruit; 

copiis  a  PhilippoIII  rege  Francorum  in  Si- 

eiliam   destinatis ,   eamdem   indulgentiam 

concessit,  quae  pro  Terrae  sanctae  defen- 

sione  diraicantibus  concedebatur.  Cum  ni- 

hilominus  Petrus  ad  occupandarn  Siciliam 

classem  in  eam  destinasset,  Pontifex  eum 

primo  excommunicavit  eiusque  regnum  sa- 

cris  interdixit,  deinde  Aragoniae  regno  ac 

principatibus  Valentiae  et  Catalauniae  pri- 

vatum  declaravit,  subditos  a  iuramento  fi- 

dei  absolvit,  etPliilippo  Francorum  regi  oc- 

cupandi  eius  ditiones  potestatem  fecit.Rei- 

psa  Philippus  varias  Petri  urbes  occupavit, 

scd  propter  ingruentem  copiis  suis  postilen- 

tiara  in  Galliara  redire  coactus,  anno  1285 

Perpiniani  decessit.  In  Sicih'a  vcro  bellura 

intcr  reges  Neapolitanos  et  Aragonios  mul- 

tis  annis  perduravit  '. 


'  Frazell.  J)p  rebm  Smilis,  rlec.  2,  1.  VIII,  c  1;  ]\:\\- 
m\t]us  el  Spoii(lanus,:i(i  hii.128"2-1;28I}.— Inlensissiiiii 
Ecclesi.Te  catliolicae  liosles,  (|ui,  liisloriai!  monuiinTila 
propriis  placitis  fingentes,  praecipuani  iiirgii  causarn 
inferie  conantiir,  exlremo  mense  marlio  1882  Panornii 
Vesperaiiim  Siculaniin  s(!.\tum  cenlcnarium  ceiclira- 
riint,  et  practer  inoduin  iii  Iiomaiios  1'onlifices  el  Kc- 
clesiam  conlumeliam  iniicieniiil,  iil  qui  ex  consliliito 
il)i  couvenerant,  coniicieiidis  cerlatim  proliiis  in  I'on- 
tifices  Iloinanos  visi  sinlconveni.sse.  KpiseoiiatusSii.ii- 
liis  solemniter  pmteslalus  esl,el  die  (i  april.  188"2  suli- 
missa  Leoni  l»p.  XIII  epislola  omnia  eorumdem  con- 
vicia  suinnia  voluntalum  concoidia  deplorarunl ;  ciii 
Pontilc.x  ul  de  lol  lanlis(|ue  iniuriis  Ecclesiac  etl'onli- 


47.  Honorius  IV  Pontifex  {an.  1285)  — 
Martino  mortuo,  consentientibus  suffragiis, 
iv°  nonas  aprihs  an.  1285  Perusiae  electus 
fuit  lacobus  Sabellus  ,  Romanus,  cardinalis 
diaconus  ,  qui  nomen  HonoriilV  assumpsit, 
et  Romae  inauguratus  est.  lussu  eius  Ara- 
bica  et  aliae  exoticae  linguae,  ut  ad  Sa- 
racenos  et  Orienlales  schismaticos  in  ca- 
tholica  fide  erudiendos  perutiles  atque  a- 
deo  necessariae,  Parisiis  tradi  coeptae,  Is 
Caroli  II  regis  NeapoHs  et  R.  Ecclesiae 
iura  adversus  lacobum  Aragonium  vindica- 
vit;  Siculos  ad  otficium  redeuntes  a  censu- 
ris  absolvi  iussit,  et  durioribus  oneribus, 
quibus  a  Friderico ,  Conrado  et  Manfredo 
fuerant  gravati,  levavit;  Venetos,  quos  Ber- 
nardus,  episcopus  Portuensis  et  Martini  IV 
legatus,  propter  favorem  Petro  Aragonio 
praestitum  sacris  interdixerat,  spondentes, 
se  nunquam  rebelhbus  SicuHs  opem  tuUsse 
aut  laturos,  absolvit;  Ladislaum  regem  Hun- 
gariae,  qui  repudiata  legitima  coniuge,  pel- 
lices  fovebat,  et  Tartaros  aliosque  infideles 
familiari  consortio  cum  Rehgionis  periculo 
dignabatur,  graviter  corripuit,  ct  archiepi- 
scopo  Strigoniensi  mandavit,  ut  eura  ec- 
clesiasticis  censuris  in  urdinem  reduceret  *. 

Ordo  Carmelitarum ,  qui  prius  in  Con- 
cilio  Lugdunensi  II ,  oecumenico  XIV ,  re- 
mansetrit  in  suspenso  ^ ,  per  eum  confir- 
matus  est;  et  vestis  decentior ,  qua  etiam 
nunc  ii  Reh'giosi  utuutur,  iisdem  tradita 
est  ^.  Approbavit  quoque  HonoriusIVOrdi- 
nem  Ereinitarum  s.  Augustini ,  et  novam 
Mendicaiitium  sectara,  sub  nomine  Ordinis 
Apostolorum ,  condemnavit.  Suprema  post 


ficatui  Romano  impositis  (juaerelas  publice  testare- 
tur,  per  Epislolam  Encyclicain  die  22  april.  1882  {Si- 
ctil  mulla)  Episcopis  Siculae  regionis  datam,  summo- 
riim  Pontificiim  memoriam  ah  iniprohonim  liominum 
(•oiilini|ilionii)us  viiHlic;ivil  Vid.  LaScienza  e  la  Fede, 
vol.  CXXVI,  p.  2r)3  s(]q  Legere  quoque  iiiterest,  /  ['api 
ed  i  Vesjiri  Siciliuiii  cun  documenli  inediti  o  rari, 
Koma,  li|).  G.  Via,  188"2,  in-S». 
'  Uaynald.  ct  Spondan.  ad  an.  1285-87. 

2  Lege  Gregorii  X  ConstUul.  23, in  memoralo  Lugdu- 
nensi  Concilio  sancilam,a|).  LaMjc,  Concil.  l.  II,  part.  I, 
p.  980  et  Hardnin.  1.  VII,  p.  71.5. 

3  S.  Anloninus  (in  Chron.  parl.  III,  lil.  20,  c.  5),  s  Eo 
tempore,  srribit,  cura  Iralres  Ordinis  Carmelilarum  de- 
rerrenl  iiubilum,  (|ui  miiiiis  convenire  videliatur  viris 
rcligiosis...  (luem  asserehanl  luisse  lleliae  I'i'oplielae 
lialiitaiilis  iii  moiile  Carmelo...,  P.ipa  llonorius  VI  man- 
davil,  li;il)iliiin  iiluin  dimillere,  el  deferre  desuper  cap- 
pas  e.\  loto  all);ts,el  lunicassublus  griseas  cuin  scapu- 
larihiis...  lii  liabuerunl  initium  sub  qiiodam  Palriarcha 
Ilierosolymit;ino,cum  inSyri;i  li;ibil;(l)anl  Cliristiani  llie- 
rosolymis,  el  aliis  miiltis  civilatibus  »  (efp.  4-0  sq  volu- 
iiiinis  liiiiiis).  Ailclit  Sanctus,  eos  a  S;ii;ii:enis  e\|)uls08 
dc  nioiile  Carmelo,  umk  Cannelilae  dicuntur,  non 
ijiiod  ab  Ilclia  lialnierinl  i/n7n/m.  Vid.quoque  Saudini, 
llislor.  Ai>(is(ol.  in  s.  loannc  Baplist.  annol.  5. 


VSQVE   AD   SCHISMA.   OCCIDENTIS 


79 


i/V««mwj  Pontilicatus  illiiis  fiiit  dics  tertia 
aprilis  an.  1287. 

•18.  Dis!<idia  Franciscanorum — Interoa 

tlissidia  gcavia  oxorta  ot  multis  annis  con- 

tinuata  sunt  in  colebri  Franciscanuruni  Or- 

tline  ile  principali  rcgulae  praescripto  seu 

l^auportale.Eurum  prinuis  auctor  fiiit  Elias, 

(]ui  s.  Erancisci  in  yEgytum   profecti  vici- 

bus  fungens,  regulam  in  nonnuUis,  praeser- 

tim  quae  possessionem  rerum  tem[)oralium 

spectabant,  mitigaverat,  S.  Franciscus,  e\ 

yEg3'pto   redux  ,  introductas   mitigationes 

abrogavcrat ;  sed  post  eius  obitum  idem  E- 

lias,  constitutus  Minister  generalis,  priores 

suas  mitigationes  restituit,   multosque  in 

partes  suas  pertraxit,  qui,  etiam  post  itera- 

tam   Eliao  depositionem,  in  sua   sententia 

perstiterunt;  alii  vero  primigenium  regulao 

rigorem  propugnabant.  Innocentius  Pp.  IV 

ad  restituendam  concordiam  an.  1245  regu- 

lam  de  paupertate  ita  interpretatus  erat, 

ut  Franciscani  fundos,  aedes,  supellectilia, 

libros,  aliaque  habere,  iisque  uti  possent, 

eorum   vero   ius,  dominium  et  proprietas 

pertinerent    ad  Apostolicam   Sedem  ,  sine 

cuius  consensu  nihil  eorum  vendere,  permu- 

tare,  aut  alienare  possent.  Yerum  istam  in- 

terpretationem  rigidioresFranciscani  evan- 

gelicae  paupertati,  quam  voverant,  contra- 

riam  esse  contenderunt;  nonnulli  ipsam  A- 

postolicam  Sedem  propter  rerum  tempora- 

lium  possessionem  aversati,  ad  loachitarum 

deliramenta  delapsi  sunt,  asserentes,  regu- 

lam  s.  Francisci  esse  Evangelium  Spiritus 

S.  in  aeternum  duraturum.  Nicolaus  Pp.  III, 

ut  gliscentem  discordiam  exstingueret,  an. 

1279  celebri  buUa  Exiit  qui  seminat,  abdi- 

cationem  proprietatis  omnium  rerura,quam 

regula  tum  in  communi,  tum  in  particulari 

praescribebat ,  ita  exposuit,  ut  Franciscani 

librorumaliarumque  rerum  mobilium  usum, 

ad  vitae  sustentationem  necessarium  ,  sine 

supertluitate  habercnt;  proprietas  vero  es- 

set  apud  Apostolicam  Sedem,  et  ad  hanc 

etiam  pertineret  dominium  domorum,  quae 

vel  eleemosjnis  exstructae  ,  vel  Ordini  in 

perpetuum  donatae  fuissent.  Huic  interpre- 

tationi  plerique  assenserunt;  aliqui  dissen- 

serunt,  qui,  ut  se  contra  auctoritatem  Mi- 

nistiu  generalis  tutarentur,  an.  I294confu- 

gerunt  ad  Caelestinum  Pp.  V,  a  quo  impc- 

trarunt  facultatem  constituendi  separatam 

Congregationem,  ita  taraen  ut  non  Fratrcs 

minores  sed  Pauperes  eremitae  Caelestini 

appellarentur;  sed  Bonifacius  Pp.  VIII,  Cao- 

lestini  successor,  istam  Congregationem  ab- 

rogavit ,  segregesque  ad  Ministri  generalis 


obedientiam  rodire  iussit.  Aliiquidem  paruo- 
runt,  alii  vero  in  Sicilia,  Provincia  et  Occi- 
tania  coactis  coetibus,  nova  dissensionis  se- 
mina  sparserunt  ^ 

Ilis  in  Gallia  robur  addidit  loannes  Olivi 
vel  de  OHva,  qui  in  sua  Postilla  seu  Com- 
nientario  in  Apocaljpsim  coutendit,  cum 
s.  Francisco  coepisse  novnm  Ecclesiae  sta- 
tum  ,  in  quo,  reprobata  Romana  Ecclesia, 
formanda  erat  Ecclesia  spiritualis;  regulam 
s.  Francisci ,  quain  Clu-istus  et  Apostoli  ad 
litteram  observaverant,  esse  proprie  Evan- 
gelium ;  et  Christi  lex,  vita  atque  crux  per 
s.  Franciscum  renovanda.  E  quibus  com- 
mentis  aha  haeretica  et  blasphema  deduxit. 
Obiit  Olivi  an.  1297.  loannes  Pp.  XXII  er- 
rores  ex  eius  scriptis  excerptos  an.  1326 
condemnavit,  et  auctoris  ossa  exhumata  in 
cineres  concremata  sunt^  Demura  nonnulli 
rebelles  Franciscani  rigidioris  observantiae 
praetextu  ab  Ecclesia  discesserunt  et  hae- 
reticas  sectas  eonstituerunt,  ut  infra  vide- 
bimus. 

49.  Nicolaus  IV  Pontifex  (an.  1288)  — 
Quum  Honorius  Pp.  IV  e  vita  exiisset,  A- 
postolica  Sedes  vacavit  mensibus  amplius 
10,  post  quos  communi  suftragio  viii°  ca- 
lend.  mart.  1288  electus  fuit  Hieronymus 
Tineus ,  Asculanus,  tituli  s.  Prudentiae 
cardinalis;  qui  primus  ex  Ordine  s.  Fran- 
cisci  renuntiatus  est  Pontifex  ad  s.  Sa- 
binam ,  et  biduo  post  coronatus  apud  s. 
Petrtmi.  Is  non  nisi  aegre  summum  sa- 
cerdotium  suscepit,  eoque  sub  Nicolai  IV 
nomine  functus  est  usqne  ad  annum  1292. 
Siculos  ad  R.  Ecclesiae  obsequium  redire 
iussit;  Carolum  II  cui  claudo  additur  cogno- 
men,  regem  Siciliae  et  Apuhae  Reate  coro- 
navit  in  easdem  conditiones,  in  quas  pater 
eius  fuerat  a  Clemente  IV  inauguratus ;  la- 
cobum  Aragonium,  qui  regnum  Siciliae  in- 
vaserat  bellumque  contra  Carolum  gerebat, 
anathemate  perculit.  Inter  Dionysiura  regera 
Lusitaniae  et  clerum  concordiara  restituit, 
confectasque  inter  utramque  partem  leges 
de  ecclesiarum  personarum  ecclesiasticarum 
hbertatibus  et  iuribus  confirraavit.  Quum 
Pontifex  audivisset,  magistratus  regios  in 
Anglia  libertatem  iurisdictionis  ecclesiasti- 
cae  impedire,  executioni  Apostolicarum  lit- 


1  Waddiiig,  Amiales  Minor.  t.  III,  IV  et  V. 

2  F.  Pegna,  Coinmenl.  51  in  part.  II  Director.  Inqui- 
sit  ;  linhil.  Miscellan.  t.  I;  ISatal.  Alexand.  Ilisl.  eccl. 
saec.  XIII-XIV,  c.  3,  a.  9;  Dermitius  {iSitela  Fruncisca- 
na),  Wadding  (Op.  cit.  ad  an.  P2{)8),  loannem  Olivi  ab 
liaeresi  vindicare  conanlur,  dicuntque,  eura  ab  invidis 
sodalibus  fuisse  1'also  accusatum. 


80 


EPOCHA  VIII,  A.    PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


terarum  de  negotiis  fori  ecclesiastici  ad- 
\ersari,  causasqiie  ecclesiasticas  ad  sua  tri- 
bunalia  evocare,  imperavit  Eduardo  regi 
IV,  ut  pravas  istas  consuetudines  corrige- 
ret.  A  senatu  Yeneto  impetravit,  ut  in  eius 
ditione  censores  Fidei  publico  aerario  su- 
stentarentur.  Ad  propagandam  Fidem  prae- 
cones  Evangelii  e  FF.  Minorum  et  Praedi- 
catorum  Ordinibus  destinavit  ad  Bulgaros, 
Tartaros  aliosque.  Ad  promovenda  littera- 
rnm  et  scientiarum  studia  concessit,  ut  apud 
INIontempessulanum  etGraiacum  Academiae 
erigerentur;  Oljsipponensem  Academiam  a 
Dionysio  rege  excitatam,  confirmavit  eique 
iura  et  privilegia  conferendi  magisterii  lau- 
re*am  concessit  ^  Itidem  confirmasse  scribi- 
tur  litteras  Alexandri  IV  de  veritate  stig- 
matum  s.  Francisci  "^  Anno  1292,  pridie  no- 
nas  aprilis,  die  sacro  Parasceves  obiit,  cum 
annos  4,  mensem  et  dies  14  Pontiflcatum 
egisset. 

50.  Scriptores  ecclesiastici  —  Scriptori- 
bus  ecclesiasticis,  qui  hac  aetate  floruerunt, 
adnumerandi  sunt,  Rogerius  Bacon,  anglus, 
Ordinis  s.  Francisci  et  doctor  Oxoniensis, 
qui  tanta  ingenii  solertia  naturae  arcana  et 
latentes  rerum  causas  indagavit,  ut  aliquan- 
do  in  raagiae  suspicionem  venerit ;  inter 
praecipua  eius  opera  est  illud  ,  quod  Opus 
maius  inscribitur  ^;  Henricus  Goethals,  pa- 
tria  et  cognoraine  Gandavensis,  e  professore 
Parisiensi  archidiaconus  Tornacensis,  qui 
reliquit  Summam  Theologiae,  Quodlibeta 
Theologica  in  IV  iibros  Sententiarum  et  li- 
brum  de  viris  illustribus;  loannes  Duns,  co- 
gnomento  Scotus ,  Ordinis  s.  Francisci ,  qui 
Oxoniae,  Parisiis  et  Coloniae  summa  cum 
laude  discipb'nas  philosophicas  et  theologicas 
(radidit,  pluraque  scripta  philosophico-theo- 
logica  reliquit  ^  ;  Natalis  Herveus  ,  Ord. 
Praed.  et  prof.  Parisiens.  seripsit  Corament. 
in  IV  lib.  Sentent.,  Quodlibeta  philosoph.- 
theolog.,  Qnaest.  et  Tract.  de  peccato  origi- 
nali,  Sacramentis  aliis;  Franc.  Mayro,  Ord. 
s.  Franc.  et  prof.  Parisiens.  e  cuius  scriptis 
supersunt  Comracnt.  in  Genesim  et  in  Ma- 
gistr.  Sentontiar. ,  Quacstion.  excgetic.  et 
Tract.  theologici ;  Guilielmus  Durandus,  e 
doctore  Bononiensi  cpiscopus  Miraatensis, 
qui  cdidit  Speculum  et  Repertorium  iuris 
atque  Rationale  divinorum  oHicioi'um;  la- 


»  Raynald.  ad  an.  1288-91.  —  2  Vide  annol  2,  i).,(;'.l, 
co).  1 ,  nec  non  p.  77. 

3  Loiidini  17,3:1,  in-lol.  et  Venct.  1810,  in  4". 

■•  Lugdun.  lii3'J,  12  tom.  in  fol  Cuin  Suotiis  nonnul- 
las  opiiiioncs  propugnasset  a  scnlenliis  s.  Tliomao  A- 
quinalig  discrepantes,  inde  in  Scholis  enala  sunl  nolis- 
sima  Scotistarum  el  Tliomistarum  dissidia. 


cobus  Ligur.,  a  loco  natali  dictus  de  Vora- 
gine  ,  e  provinciali  FF.  Praed.  archiepisco- 
pus  Genuensis,  qui  scripsit  Legendam  seu 
vitas  Sanctorura ,  Chronicon  Genuense  et 
Serraones;  Martinus  patria  et  nomine  Polo- 
nus,  e  poenitentiario  Nicolai  IV  creatus  ar- 
chiepiscopus  Gnesnensis,  qui  reliquit  Chro- 
nicon  a  Christo  nato  usque  ad  annum  1277 ^ 

51.  Christianorum  regni  in  Syria  finis 
{an.  1291)— In  Syria  interea  Christianorum 
principatus  ad  ruinam  properabat.  An.  1289 
sultanus  ^Egypti  expugnavit  Tripolira  et 
ingentem  Christianorura  stragem  edidit;  re- 
liqui  confugerunt  Ptolemaidem  seu  Acram, 
quo  etiara  se  receperunt  equites  Hospitala- 
rii,  Teraplarii  et  Teutonici ,  rex  Cjpri  et 
Hierosoljmorura  ,  patriarcha  aliique.  An. 
1291  sultanus  Ptoleraaidem  obsedit,  unde- 
quaque  oppugnavit  et  tandem  cepit.  Chri- 
stiani  terrore  fracti  et  ad  resistendum  ho- 
stibus  impares ,  loca  quae  adhuc  in  maris 
Syriaci  ora  habebant,  reliquerunt,  et  confu- 
gerunt  in  insulara  Cjprum  ^. 

Eodem  anno,  quo  Christianorum  princi- 
patus  in  Svria  deletus  est,  sacra  aedicula 
Nazarethana,  in  qua  B.  V.  Maria  mundi  Sal- 
vatorem  conceperat,  angelorum  ,  ut  tradi- 
tur,  ministerio  e  Syria  translata  est  in  Dal- 
matiam  atque  in  surama  planitie  montis 
Adriatico  mari  impendentis  inter  Tersactum 
et  Flumen  coUocata;  inde  an.  1294  iv°  idus 
decerabr.  transvecta  fuit  Lauretum  in  Pice- 
no,  ubi  usque  hodie  piis  Christianorura  pe- 
regrinationibus  donisque  honoratur '. 

Nicolaus  Pp.  IV  orania  tentavit  ad  exci- 
tandum  bellura  sacrum  contra  Turcarum 
progressiones,  litterasque  scripsit  ad  eccle- 
siarum  praesules,  ad  principes  Europaeos, 
ad  imperatorem  Graecorum  regesque  Tar- 
tarorura,  Armenorum,Georgianorura  et  Ibe- 
rorum.  Verum  priscus  suscipiendae  crucis 
bellique  Orientalis  ardor  ubique  tepuerat, 
et  posthaec  cruciatis  expeditionibus  ad  vin- 
dicandam  a  mahoraetano  iugo  Terram  san- 
ctam  nuncium  roraissum  fuit. 

52.  Cruciatarmn  exitus  —  RR.  Pontifi- 
cum  et  Catholicorum  adversarii,  praesertira 
increduli  scriplores  saec.  XVIII,  cruoiatas 
cxpcditiones  tetris  coloribus  depinxerunt ; 
veruni  iustissimas  et  gravissimas  harura  ex- 
peditionum  causas  ingentesque  utilitates 
ex  iis  Ecclesiao  et  societati  obortas  quisque 


'  Argenlorat.  1085,  in  fol. 

2  Ptolom.  Liicen.,  //(,s/.  ccd.  I.  XXIV;  l)  Anlonin., 
Chnm.  pait.  III,  tit  2U;  liaynald.  ad  an.  128'.)  et  1291 . 

■'  Sandini.  Ilisloria  Fiimiiiap  sacrae,  c.  1;  Martorelli, 
Thealr.  hisl.  domus  Naiareth.  Mom.  1732. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OrClDENTlS 


81 


perspiciet,  qui  illaruni  oriyiiieni  et  effectus 
aequa  etiusta  nionte  perpentlorit.Non  eiiini 
res  unice  vertebatur  iu  vintlioanuis  Chi'i- 
stiauoi'um  in  ToiTum  sanctam  iiereirnnaiio- 
nibus  ,  in  restituencia  s.  Sepulcri  libortate, 
sed  utra  relifi^io,  christiana  ne  an  mahome- 
tana,  orbis  imperium  haberet;  utrum  cliri- 
stianalibortas  an  vero  mahometana  tyrannis 
Orienti  ot  Occiilenti  imperitaret.  Europaei 
progressionibus  Saraceuorum  et  miseranthi 
tot  Christianorum  sub  dura  barbarorum  tj- 
rannide  gementium  sorte  excitati,  arma  ca- 
pessiverunt,  tum  ut  fratres  suos  a  servitute 
in  libertatem  vindicarent ,  tum  ut  impedi- 
rent,ne  universus  orbis  Turcarum  praeda 
fieret. 

De  gravibus  iustisque  sacrorum  bellorum 
causis  supra  diximus  '.  Quantum  ad  ilio- 
rum  eftectus  pertinet,  ea  belia  nou  tantum 
iilo,  quo  suscepta  sunt,  aevo  et  [jroxime  se- 
quente,  sed  posteris  etiara  saeculis  vim  et  ef- 
licaciam  in  multiplicem  populorum  regno- 
rumque  utilitatem  exercuerunt  et  multa 
regenerandae  Europae  salubria  praepara- 
verunt.  Cruciatarum  expediiionum  occa- 
sione  cessarunt  in  Occidente  creberriraa 
iHa  bella  inter  privatos,  inter  reges  et  vas- 
sallos ;  regum  potestas  aucta  est  vel  vacan- 
tiura  feudorum  ad  eos  reditu  vel  frequenti 
bonorura  aliodialium  emptione;  principes 
arctiori  vinculo  inter  se  copulati ,  vires  iu 
communem  finefia  coniungere  et  politicas 
consociationes  inire  coeperunt ;  conditio  ser- 
vilis  partim  tolerabilior  reddita  est ;  Ordi- 
nes  equostres  ,  civitates  aliaque  Instituta 
effloruerunt;  litterarum  ,  scientiarum  ,  ar- 
tium  et  commercii  studia  atque  cultura 
praeclarissimis  monumentis  et  instrumentis 
aucta  sunt  ^. 

53.  .S.  Caelestimis  V  Pontifex  {an.  1294) 
Post  mortem  Nicolai  Pp.  IV ,  Apostolica 
Sedes  vacavit  2  annis  et  3  mensibus ;  tan- 
dera  Cardinales  an.  1294,  iii"  nonas  iulii,  Cae- 
lestino  V  munus  Ecclesiae  administrandae 
consensu  iniungunt.  Patria  hic  Molisinus, 
professione  monachus,  Petrus  de  Murrone 
cognominatus  a  monte  eiusdem  nomiuis 
duobus  ab  Sulraone  raillibus,  in  quo  genus 
vitae  asperrimum  ducebat^,primoPontilica- 
tum  recusavit,  deinde  precibus  fessus  iuvi- 
tussuscepit.Aquilae  consecrari  voluit,  quam 

1  Vid.  p.  17  sqq. 

2  Bergjer,  Uictionn.  theol.  art.  Croisadef:;  I.  B.  Pal- 
ma,  Praelect.  llist.  eccl.  l.  1(1,  pHrt.  I,  c.  7. 

3  Est  Molisium  nomen  castri,  iinde  Molisinus  corai- 
talus,  in  quo  est  Aesernia,  aliaeque  civitates;  locus  ille 
vero  quasi  anceps  haeret  inter  Aprutium  et  Terram 
Laboris. 

WOUTERS ,  II. 


urbem  iniit  asello  vectus,RegibusSiciliae  et 
Hungariae  praeeuntibus  ad  freua  '.  Is  ad 
acceleraudam  Pontificum  eloctionem  resti- 
tuit  et  ratam  esse  iussit  constitutionem  Gre- 
gorii  X  de  reclusione  Cardiiuxlium  in  con- 
clavi;  Congrogationem ,  quam  sub  regula  s. 
!  Augustiui  iustituerat,quaeque  deincepsCae- 
I  lostinorum  dicta  est ,  contii-mavit  et  multis 
priviiegiis  auxit;  Neapoli  quam  Romae  se- 
dero  maluit-,  Post  5  menses  rogiminis  consi- 
lium  iniit  se  abdicandi  pontilicatu,  quem  in- 
vitus  susceperat,  tum  quod  illius  curis  dis- 
tractus,  consuetis  piis  exercitiis  vacare  non 
posset,  tura  quod  gereudo  oneri  se  imparem 
intelligeret;  igitur  audito  Cardinalium  et 
virorum  doctorum  consilio,  constitutionem 
edidit,qua,auctoritate  Apostolica,  statuit  et 
decrevit,  Pontificem  se  pontificatu  abdicare 
posse ',  et  secundum  lianc  ipsam  constitu- 
tionem  in  consistorio  Pontiticatu  cessit. 

Quare   idibus   decembris  1294,  exeraplo 

I  memorabiii  virtutis,  deposuit  Pontificatum 

1  mense  quiato  et  die  octavo,  quam  ei  deman- 

I  datus  fuerat.  Postea  latuit.Latitantem  per- 

'  quiri  iussit  successor  eius  Bonifacius  VIII, 

inventumque  in  arcem  Fumonis  includi,  ad 

periculura  scliismatis  evitandum  ^,  Ex  ea  cu- 

stodia  an,  1296  xiv°  cal.  iunii  evolavit  ad 

superos;  sepultusque  est  Ferentini  in  Coe- 

nobio  sui  Ordinis. 

De  hac  tam  singulari  depositione  va- 
rie  locuti  sunt  scriptores:  alii  Caelestinum 
in  hac  re  arguerunt  degeneris  et  abiecti 
animi  ^;  alii  eum  commendarunt  de  tran- 


1  I'eti-us  de  Aliiaco,  I.  II,  c.  II,  apud  Raynaldum  ad 
an.  12Ut,  !;  11,  inquit:  Hoc  ab  eo  factum  esl  non  qui- 
liem  superba  singularitale,  qunsi  alios,  qui  aliler  fe- 
ceranl,  reprobare  uoluerit,  sed  si>irjulari  humilitate, 
qua  a  sancla  rusticitalis  monasticae  consueludine  nec 
facile,  nec  cilo  avelli  polnit.  Hos  quippe  marinijicos 
apparatus  sive  in  equis  sive  in  veslibus,  ac  aliis  exte- 
noribus  ornamentis  ,  quos  plerique  pompas  vocant, 
a  lempore  B.  Silvestri  Pp.  Ss.  Palres  non  solum 
Summi  Pontifices,  sed  pt  alii  minores  Episcopi  non 
ad  suam,  sed  ad  Chrisli  el  Ecclesiae  eius  gloriam 
exlollendam  introdu.risse  credeiidi  sunt. 

2  Vid.  Sandini,  Vitae  PP.  RR.  sub  Caelestin.  V. 

3  E.\tat  inter  Constitulinnes  quas  de  fratrum  suo- 
rum  consilio  Bonifacius  VIII  redigendas  duxit,  ut  pa- 
tel  ex  cap.  Quoniam  1,  De  renunliationein  6.Qa\ 
leneat,  Caelestinum  V  fuisse  primura  Papatus  renuntia- 
torem,  consulant  S.  Petrura  Damiani  in  Epist.  0  ad  Ni- 
colaura  II  (quod  est  opusc.  XIX  de  abdicalion.  Episcop. 
c.  3)  p.  213  t.  llf,  ubi  scribit  etiara  loannera  XIX  sponte 
Pontificatura  suum  renuntiasse. 

*  Ptolomaeus  Lucensis,  Hist.  Eccl.  I.  24 ,  c.  3i.  «  In 
custodia  ponitur  et  teiielur  pro  cavendo  scandalo  Ro- 
manae  Ecclesiae,  quia  apud  aliquos  dubitabalur,  an 
cedere  potuisset,  el  sic  poterat  schisma  in  Ecclesia  ge- 
nerari.  Tenlus  igilur  in  ciistodia  non  quidem  libera, 
honesta  lamen,  in  Caslro  Fumonis  in  Campania  ». 

'->  Uti  Dantes,  iu  Infern.  III.  59.  De  sententia  Dantis 
in   lioc  sui  poematis  loco  consulere  iuvat  Benev.  de 

6 


82 


EPOCHA   VIII.   A   POISTIFICATV   INNOCENTII    III 


quillitatis  studio  et  cliristianae  humilita- 
tis  amore';  sed,  ut  monet  D.  Antoninus, 
magis  inhaerendum  est  iudicio  Ecclesiae, 
quae  Caelestinum  propter  sanctitatem  et 
miracula,  quibus  tum  post  tum  ante  ponti- 
ficatum  claruit,  Ssrum  numero  adscripsit  ^. 
54.  Bomfacius  VIII  Pontifex  (aw.l294) 
—  Cum  s.  Caelestinus  V,  sponte  oneri  et 
honori  renunciasset,  Cardinales,  die  decimo 
quam  ille  se  Pontificatu  abdicaverat,  se- 
cundum  Constitutionem  Gregorianam  con- 
clave  ingressi,  postero  die,  ix°  calendas  ia- 
nuarii  Neapoli  elegerunt  Bonifacium  VIII 
Anagninum,  antea  dictum  Benedictum  car- 
dinalem  Caietanum ,  de  quo  D.  Antoninus 
haec  praedicat :  «  Vir  utique  prudens,  et 
litteratus,  et  magni  animi,  zelator  ma- 
gnus,  et  conservator  iurium  Ecclesiae  ^  ». 
Inde  Romam  profectus  iv°  nonas  ianuarii 
Pontifex  inauguratus  cst.  Tunc  Pontitica- 
tum  cepit,  gravissimas  poenas  decernens  in 
eos  qui  ausu  sacrilego  Cardinales  laedere 
tentassent  ^.  Attamen  non  defuerunt,  qui 
partium  studio  abrepti ,  memoriam  huius 
Pontificis  variis  accusationibus  obscura- 
rent.  In  primis  eum  accusarunt,  quod  Cae- 
lestinum  V  ad  dimittendum  pontificatum 
compulerit,  quod  summum  sacerdotium  po- 
tentia  Caroli  II  regis  Neapolitani  consecu- 
tus  sit,  quodque  decessorem  suum  in  ar- 
cta  custodia  tot  molestiis  alfecerit,  ut  is 
non  mulro  post  vivere  desierit.  Verum  scri- 
ptores  aequales  testantur,  Bonifacium  VIII 
Caelestino  abdicationem  dissuasisse;  hunc 
libere  et  sponte  pontificatum  deposuisse ; 
illuni  legitimis  ("ardinalium  suffragiis  fuis- 
se  electum;  decessorem  suum  perhumani- 
tcr  habuisse  ,  et  unice  ad  praecludendam 
schismati  viam  in  honesta  custodia  tenuis- 
se;  quod  nonnulli  abdicationem  illius  esse 
illegitimam  atque  adeo  electionem  Bonifa- 
cii  nullam  contcndentcs,  Caelestino  suade- 


\mo\A  Comment.  \n  Divinam  Comoediam ,  ■Apuii  Mu- 
rator.  Antiquilat.  Italic.  medii  aevi ,  t.  1;  Victorelliis 
in  Addiliiin,  ad  Ciacoiiiuiii  t.  II ;  CMrdiiialis  Pctra,  Cum- 
ini;iil.  ad  Conslilnt.  Aposlol.  t.  III,  n.  5.  Qni  omnes 
non  levibus  ducli  ratioiiibus  tenucrunt,  Dantem  non  de 
Caelestino  V,  sed  de  Ksau  locutuin.  Is  enini  lccisset 
rnagnam  rcfutationein,  qiiando  rennntiavit  oninia  pri- 
mogcnita  sua  Iratri  lacob.  Caelerum  alii  putanl,  poe- 
tara  scrraoneni  fecisse  de  1'lorentiac  pciilibus  dc'  Cer- 
clii ;  vid.  ()uor|ue  La  Scienzu  e  Lu  l<ede,  vol.  CXXI, 
|)p.  3(J7  sfpj. 

'  Uti  Franc.  Pelrarca;  vid.  l)e  vila  solilaria,  l.  II, 
secl.  3,  c.  18. 

'•*  D.  Anlonin.  Chron  parl.  III ,  lil.  20,  c.  8;  I5olland 
Acla  S.S'.  1'.(  inaii. 

■'  i.oc.  cit.  f,  I. 

•*  Extal  decretum  cap.  relicis  recordalion.  5,  !)e 
poenis  iii  G. 


rent ,  ut  pontificatus  insignia  resumeret. 
Falsa  etiam  est  ea  accusatio,  quod  Bonifa- 
cius  VIII  in  politicis  principum  negotiis  do- 
minari,  et  dirimendis  rebus,  auctoritatisuae 
non  subiectis,  se  immiscere  voluerit,  prae- 
sertim  in  causa  belli  inter  Philippum  Gal- 
liae  et  Eduardum  Angliae  reges.  E  perspi- 
cuis  enim  monumentis  evincitur,  lites  po- 
liticas  medio  aevo  passim  RR.  Pontificum 
arbitrio  fuisse  compositas,  ipsosque  princi- 
pes  christianos,  nominatim  praedictos  re- 
ges,  eam  rationem  dirimendi  controversias 
optavisse.  Interim  iusta  ratio,  qua  Bonifa- 
cius  VIII  in  gravioribus  negotiis  usus  est, 
magis  patebit  e  dicendis^ 

In  primis  Bonifacius  Pp.  conciliandae  in- 
ter  principes  christianos  paci  adlaboravit ; 
in  hunc  finem  legatos  misit  ad  Philippum 
Galliae  et  Eduardum  Angliae  reges,  dissidio 
belloque  se  inter  se  divisos;  cumque  hac  le- 
gatione  niliil  eflfecisset,  bellumque  acrius  a- 
geretur,  an.  1296  duobus  rcgibus  inducias 
suasit,  et  post  biennium  pacem  inter  eos 
constituit,  cum  ambo  in  Pontificem  velnti 
arbitrum  compromisissent^.  In  Sicilia  et  A- 
ragonia  lites  ita  composuit,  ut  lacobus  o- 
mne  ius  in  Siciliam  cederet  Carolo  II,  ipse 
vero  regni  Aragoniae,  principatus  Valen- 
tiae  et  comitatus  Barcinonensis  investitu- 
ram  acciperet  a  Legato  apostolico^;sed  cunt 
Siculi  dominationis  Francicae  cxosi,  Fride- 
ricum,  lacobi  fratrcm,  re^em  salutassent, 
bellura  recruduit ;  tandem  [)ax  composita 
fuit  ea  lege,  ut  Fridericus  Eleonoram,  Ca- 
roli  II  filiam,  uxorem  duceret  et  dotis  [iro- 
fectitiae  nomine  retineret  Siciliam  ,  quae 
post  eius  mortem  ad  Carolum  huiusque  hae- 
redes  rcdiret  *.  In  Germania  post  mortem 
Rodulphi  (1291)  elcctus  fuit  Adulphus,  co- 
mcs  Nassoviae ;  sed  postea  propter  avari- 
tiam  suam  et  iniustitiam  omnil)US  invisus, 
an.  1298  in  comitiis  Moguntinis  depositus 
est,  etin  locum  eius  electus  Albcrtus,  dux 
Austriae,  a  quo  Adulplius  eodeiii  anno  vi- 
ctus  et  caesus  fuit.  Albcrtus  nuntiosRomam 
misit,  ut  a  Pontifice  clectionis  suae  confir- 
mationcm  irapetraret.  Bonifacius  VIII  cum 
propter  poriurii  ct  laesae  maiestatis  crirai- 
na  increpuit,  et  solura  postquam  is  spopon- 

'  I.  li.  1'alma,  Praeccl.  Hisl.  eccL  t  II,  parl.  II,  c 
11:  N.  C:ird.  \\'iscman  ,  Di.iscrlatio  de  ISonifacio  \  III 
lccta  in  1'ioniana  catliolica  e  Ueligionis  Acadcmia,  pri- 
dic  nonas  iunii  1810. 

'^  Ravnald.  ad  an.  1208. 

3  Cleiiiens  V  (  ap.  Itaynald.  ad  an.  1304.,  g  IG  )  ad- 
ilit:  ((  .Sardiniam ,  Corsicanirpie  insiilas  lacobo  rcgi 
Aragonio  in  pei'|i('liiiini  lciKliim  lionifacius  VIII  con- 
ccssil ».  —  •*  llaynald.  ad  an.  1302-3. 


VSQVE   AD    SCHISM\    OCCIDENTIS 


83 


disset,  SG  mandatis  Sodis  Apostolicao  sa- 
tistacturura  ,  craondatis  electionis  vitiis,  ei 
Roraanum  imporiura  contirmavit '. 

Gravius  negotium  liic  Pontifex  liabuit 
cum  Coluranonsibus.  EratColumnensium  fo- 
milia  intcr  Romanas  potentissima,  duosque 
hoc  tempore  habobat  cardinales,  lacobum 
et  Petrura.  Uterque  cardinalis  electioni  Bo- 
nitacii  in  conclavi  suftragatus  fuerat;  unde 
falsum  est,  quod  quidam  scripserunt,  hunc 
Pontiticera  severe  egisse  cum  Cohimnensi- 
bus,  quod  suae  electioni  repugnassent.  Cau- 
sa  dissidii  fuit,  quod  Columnenses  factioni 
Gibolinorura  dediti  et  a  Friderico  Sicihae 
invasore  contra  Bonifacium  VIII  excitati , 
res  novas  et  defectionera  machinarentur. 
Quapropter  Pontifex  ad  rcpriraenda  imrai- 
nentia  raala  et  ad  tuendam  patriae  con- 
cortliam,  arces  Pi'acnesten  ,  Columnam  et 
Zagaroliura  ,  quas  Columnenses  tonebant , 
repetiit;  quas  cum  illi  tradere  nollent  et 
Pontilicis  imperio  obtrectarent ,  Bonifacius 
utruraque  cardinalem,  lacobum  et  Petrura, 
cardinalatus  honore  et  dignitate  privavit. 
Illi  vero  in  Pontilieom  rebelles,  quaquaver- 
sum  vulgarunt  libellura,  iu  quo  contende- 
baut,  Bonifacium  non  esse  legitimum  Pa- 
pam,  quod  malis  artibus  et  vivente  Caele- 
stino  V,  cuius  abdicationera  dicebant  non 
fuisse  liberam,  esset  ordiuatus.  Quaproptcr 
Bonifacius  VIII  illos  eoruraque  fautores 
t^nquara  schisraaticos  damnavit,  lacobura 
et  Petrum  cardinalcs  omnibus  beneficiis  ec- 
clesiasticis  privatos ,  cum  Agapito,  Stepha- 
no  et  Sciarra  Coiuranensibus  proscripsit,  eo- 
rumque  bona  fisco  addixit,  civitatem  Prae- 
nesten,  in  qua  Columnonses  se  tutabantur, 
expugnaiM  aliaraque  iuxta,  quae  Papalis 
appellata  fuit,  exstrui  iussit  ^. 

55.  Annus  Jicbiluei  (an.  1300)  —  Inter 
celebriora  Bonifacii  VIII  facta  recensen- 
dura  est,  quod  an.  1300  iubilaei  gratiam 
seu  plenissimam  omniura  peccatorumetpoe- 
narum  veniara  concesserit  omnibus,  qui  poe- 
nitentes  et  confessi,  Romae  basilicas  Apo- 
stolorum  devote  visitarent,  Romani  saltem 
30,  peregrini  aut  forenses  15  diebus.  Decre- 
vit  praeterea,  singulo  anno  centesimo  iubi- 
laeum  in  Urbe  celebrandum^.  Fertur  au- 


»  EpisL  5  ett  l,  1.  VII ;  el.21-2'2,  I.  IX. 

2  1'alnia  et  Viseman,  loc.  cil.;   Iiaynaid.  ad   an. 

1296-;»7. 

3  Etlravaganl.  De  poenit.  et  remisfi.  intc.r  commu- 
nes,  I.  V,  c.  Anliquor.  —  Pouget,  Inslilut.  Calknlic.  t. 
I,  sect.  I,  c.  4,  j;  -0.  inquil:  1'rimus  uuLnixin  Xijslus 
IX  Indulijcnliam  hanc  luiiilaeum  appellavil,  qnia 
rnullum  liubet  convenientiae  cuin  annu  ludacorum 
lubilaeo.  Vid.  quoque  p.  9i>  in  not. 


tem,  tantam  ex  omni  orbc  catltolico  homi- 
num  multitudinem  lucrandi  iubihiei  causa 
Romam  convenisso,  ut  mrgna  anni  parte 
non  minus  200,000  peregrini  in  Urbe  visi 
sint  ^ 

Porro  e  Guilielrao  Ventura  Estensi,  ho- 
rura  teraporum  chronographo ,  et  e  primis 
Bullae  Bonifacii  VIII  verbis:  «  Antiquorum 
habet  tida  relatio,  quod  accedentibus  ad  ho- 
norabilem  basihcara  principis  Apostolorura 
de  Urbe,  concessae  sunt  romissiones  et  in- 
dulgentiae  peccatorum  »  ,  concluditur  ,  iu- 
bilaeum  a  Bonifacio  VIII  non  tam  institu- 
tum  quara  restauratum  fuisse.  Quum  autem 
plurimi  propter  humanae  vitao  brevitatem 
iubilaeo  anni  centesimi  frustrarentur,  postea 
Clemens  Pp.  VI  iubilaeum  saeculare  ad  sin- 
gulum  annum  50"',  Urbanus  VI  ad  33'", 
Paulus  II  ad  25™  extenderunt  -. 

Quanta  pietate  Christiani  oranibus  ad  no- 
stram  usque  aetatem  teraporibus  iubilaei 
Indulgentiam  mereri  studuerint,  monumen- 
ta  ecclesiastica  testantur.  Certe  Religioni  u- 
tilissimum  et  maxime  honoriiicum  est,  iu- 
bilaei  annum  Romae  celebrare ;  id  enim 
plurimura  conducit  ad  Dei  Optimi  Maximi 
misericordiara  fructuosius  ct  uberius  im- 
plorandam,ad  sanctioris  vitae  rationem  in- 
cundara,  ad  I).  Petri  memoriara  honoran- 
dara,  ad  R.  Pontificis  in  universam  Eccle- 
siam  primatum  venerandum,  ad  uuitatem 
Ecclesiae  catholicae  et  centrum  eiusdem  u- 
nitatis  oranibus  significandum. 

56.  Lis  inter  Bonifaciiim  VIII  et  Plti- 
lipjoum  Pulcrum  —  Vidiraus  supra,  quan- 
tum  negotiura  Bonifacius  Vlllhabueritcum 
Columnensibus  ;  aliud  gravissimum  eidera 
Pontifici  facessivit  Philippus  rex  Galliae , 
cognomine  Pulchor,  Etenim  quum  hoc  aevo 
summi  imperantes  ad  gerenda  bella,  quae 
erant  frequentia,  clericos  et  ecclesias  mul- 
tis  exactionibus  oneribusque,  a  quibus  se- 
cundum  canonicas  et  civiles  leges  erant  im- 
munes,  gravarent,  concilia  generalia  Late- 
ranense  III  et  IV  atque  Alexander  Pp.  IV 
graviter  prohibuerant,  ne  laica  potestas  ec- 
clesias  oneribus  gravaret.  Bonifacius  VIII 
animadvertehs,  principes  saeculares,  prae- 
scrtim  Plfilippum  Galliae  et  EduarduraAn- 
ghae  reges,  bello  distractos,  nova  quotidie 
vcctigalia  ab  ecclesiasticis  personis  exigerc 
et  arbitratu  suo  decimam  vel  vigesimam 
ecclesiasticorum  redituura   partem  tributi 


1  Uaynaldus  et  SpondaMus,  ad  an.  1300. 

-  l'ii"oL'ljeus,  De  anno  Iiihilaei,  c.  5;  Card.  1'clra  in 
CoitslUut.  7  BQnifucii  XIII;  Kigant,  in  Herjulam  5i 
CuiiceUariac. 


84 


EPOCHA.   VIII.  A   rONTlFICATV   INNOCENTII   III 


nomine  imperare,  an.  1296  Constitutionem 
edidit  Clericis  laicos,  in  qua  sub  poena  ex- 
communicationis  vetuit,  ne  praesules,  cle- 
rici  aut  religiosi  huiusmodi  exactiones  pen- 
derent  aut  promitterent,  et  ne  quis  eas  im- 
peraret  aut  exigeret,  sine  Sedis  Apostolicae 
auctoritate  '.  Eduardus  rex  Angliae  primo 
iratus,  sed  mox  animo  mutatus,  coram  cle- 
ro  facti  sui  veniam  petiit.  Pliilippus  vero 
rex  Galliae,  indignatus  ac  si  iura  sua  per 
dictam  Constitutionem  essent  violata ,  ad 
reddendam  Pontifici  vicem,  extraneos  regni 
sui  ingressu  interdixit,  vetuitque,  ne  pecu- 
nia  aliave  res  bello  utilis  extra  regnum  ef- 
ferretur  sine  suo  consensu. 

Quum  id  audivisset  Bonifacius  Pp. ,  lit- 
teras  benevolentiac  plenas  ad  regeni  dedit, 
in  quibus  questus  est  dehominibus,quiCon- 
stitutionem  suam  male  interpretabantur  , 
declaravitque,  se  in  ea  non  absolute  cavis- 
se,  ne  clerici  pro  defensione  et  necessitate 
regis  aut  regni  subsidia  praestarent,  sed  ne 
id  fieret  sine  Apostolicae  Sedis  consensu , 
perpensis  intolerabilibus  exactionibus,  quae 
ecclesiis  et  ecclesiasticis  personis  impera- 
bantur;  regera  precatus  est,  ut  sive  tacita 
sive  expressa  supra  dicti  decreti  explica- 
tione  efficeret,  ne  illud  de  ecclesiis  aut  ec- 
clesiasticis  ministris  intelligeretur ;  non  quod 
per  illud  Apostolica  Sedes  magna  pecuniae 
copia  privaretur  ,  ut  aliqui  asserere  ausi 
sunt,  sed  quod  istud  decretum  in  ecclesia- 
sticam  libertatem  impingeret  et  negotium 
Terrae  sanctae,  quod  Pontifex  meditaba- 
tur,  impediret.  Ad  clerum  Galliae  scripsit, 
libertatem  Ecclesiae  quidem  sibi  cordi  es- 
s^,  earaque  se  tueri  velle,  mentem  tamen 
suam  esse,  ut  regi  et  regno  in  casu  com- 
munis  ct  evidentis  necessitatis  subsidium  a 
clero  tribui  possct^. 

Verum  Philippus  rex  petuhmtius  eccle- 
siarum  iura  ct  libortatem  violavit;  regalium 
praetextu  ecclesiastica  bona  occupavit,  be- 
ueficia  ct  episcopatus  i^ro  libitu  suo  contu- 
lit,  episcopos  Pontitici  doditos  dcposuit,  de- 
ciraas  ad  bellura  sacrum  destinatas  in  ahos 
usus  convertit;  Ijornardum  opiscopum  Apa- 
raiensem  ,  Pontificis  legatura,  in  vincula 
coniecit.  Quac  orania  a  rege  vcl  saltem  eius 
auctoritatc  pcrpctrata,  Bonifacium  P[).  ne- 
cessario  moverunt  ad  constantcr  agendam 
Ecclesiae  causam.  Intcr  plureslitteras, quas 
ea  de  causa  ad  regera  dedit,  celcbrcs  sunt 
illae,  quaruni  initium  csi :  AuscuUa,  />.li, 

'  Uecretal.l.  Vl.cap. 3  /)c  immtinilaf.  ecclesiarum. 
-  l'ontilicis  litlcras  rccilat  Iiayiiaidus  ad  an.  12!)G-y7. 


quasque  scripsit  nonis  decembris  1301.  In 
his  litteris  Pontifex  Philippum  ad  invaden- 
dis  occlesiarum  iuribus  et  bonis  aliisque 
iniquitatibus  deterruit,  et  ad  componenda 
dissidia  regem,  episcopos  et  doctores  Gal- 
liae  Romam  ad  synodum  vocavit  ^ 

Pontificis  hostes,  praesertim  Petrus  Flot- 
ta  regni  cancellarius,  Bonifacii  litteras  per- 
fide  interpolarunt,  et  multa  superbe  et  ar- 
roganter  dicta  ei  attribuerunt.  Unde  rex 
magis  commotus,  legatos  Pontificis  regno 
eiecit,  et  iv"  idus  aprilis  1302  regni  corai- 
tia  Parisiis  convocavit.  In  his  multa  falsa 
et  iniuriosa  de  Bonifacio  VIII  prolata  sunt, 
ac  si  regia  iura  violaret  et  regem  ad  reco- 
gnoscendum  regnum  suum  ab  Ecclesia  co- 
geret;  secundum  quae  proceres  laici  maie- 
stati  regiae  applauserunt;  ecclesiastici  vero 
induciasaddeliberandum  postularunt  etcon- 
cordiam  inter  Apostolicam  Sedem  regnura- 
que  conservandam  suaserunt;  sed  ad  di- 
cendara  sine  raora  pro  rege  sententiam  coa- 
cti,  ei  in  eius  personae ,  honoris  iuriumque 
defensione  consilia  et  auxilia  debita  prorai- 
serunt,  simulque  rogarunt,  ut  sibi  secun- 
dum  Pontificis  mandatum  ad  Romanam  sj- 
nodum  properare  liceret,  quod  rex  iis  seve- 
re  prohibuit. 

Bonifacius  VIII,  in  Consistorio  sub  finem 
augusti  habito  ,  litteras  suas  ad  Philippum 
a  falsis  interpretationibus  et  a  suppositiis 
sub  nomine  suo  confictis  vindicavit,  et  gra- 
vamina,  quae  contra  se  vulgabantur,  diluit. 
111°  calendas  novembris  1302  Roraae  sjno- 
dura  habuit,  ad  quam  plures  episcopi  Galli, 
non  obstante  regia  prohibitione,  convene- 
runt.  In  ea  graviter  de  Philippo  rcge  expo- 
stulatura  fuit,  et  xiv*' calendas  decerabris 
Pontifcx  promulgavit  celcbrem  BuIIam  U- 
nam  sancfam,  qua  utriusque  potcstatis  in 
una  Ecclesia  rationes  explicavit;  eadem- 
quo  dio  aliam  cdidit  Constitutionem  ,  qua 
excommunicati  dcclarabantur  ,  qui  iter  ad 
Apostolicara  Sodcm  irapedirent,  aut  ad  cara 
accedontes  raolestiis  iniuriisve  afficcront. 
Praeterea,  ut  nihil  oraitterct  eorura,  quibus 
Philippus  ad  meliorem  montem  rcducere- 
tur,  ad  eura  lcgavit  loannera  Lemoinc  car- 
dinalera,  cui  12  articulos  praescripsit,  se- 
cundum  quos  rex  Ecclesiao  facerct  satis  et 
a  ccnsuris  absolveretur. 

Cura  autcra  Philippus  omnera  concordiao 
spora  abiicoret ,  Bonifacius,  ne  pontificia 
maicstas  in  contcmptum  iret ,  pridie  ca- 
lendas  maii  1303  por  littcras  Per  proces- 


.\\m\  cumdein,  ad  an.  1298-1301. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 


85 


sus  legato  suo  niaiulavit,  ut  rogom  excom- 
municatuni  doiuuitiaret,  et  sub  censurarum 
ecclesiasticarum  periculo  proliiberct  ,  nc 
quis  ei  sacramenta  administraret  ant  coram 
eo  sacra  celebraret.  Verura ,  cum  Nico- 
laus  Benefractus,  qui  Pontiticis  litteras  fe- 
rebat,  Trecis  interceptus  in  vincula  fuisset 
coniectus,  illae  ad  Legatum  non  pervene- 
runt.  Rex  rursum  regni  Ordines  lu'*  nonas 
iunii  Parisius  convocavit,  ubi  haereseos, 
simoniae,  aliorumque  crimiiium  accusatio 
contra  Bonifacium  prolata  et  ad  concilium 
generale  futurum([ue  legitimum  Pontilicem 
aiipellatum  fnit.  Bonifacius  vero  in  Cardina- 
liuni  consistorio,  Anagniae  habito,  ab  alil- 
clis  sibi  criminibus  se  iureiurando  purga- 
vit ,  app^Uatiunem  conventus  Parisiensis 
nuUius  esse  valoris  dechiravit,  et  in  proca- 
cem  regem  sententiam  scripsit,  eum  Ecclo- 
siae  communione  regnandique  iure  priva- 
tum  et  subditos  ab  obedientiae  sacramento 
solutos  dicens;  sed  priusquam  hancsenten- 
tiam  promulgasset,  in  hostium  manus  inci- 
dit.  Nogaretus  enim,  regii  sigilh  custos ,  et 
Sciarra  Columna  vii°  idus  septembris  1303 
armata  manu  domum  Pontificis  invaserunt, 
eumque  multis  iniuriis  affecerunt '. 

Triduo  post  Bonifacius  a  civibus  Ana- 
gniae  ex  illorum  manibus  liberatus  fuit. 
Romara  deductus,  ingenti  populi  gaudio  ex- 
ceptus  est;  sed  paulo  post,  die  quinto  ac 
tricesimo  postquam  captus  fuerat ,  v°  idus 
octobris  an.l303,interiit,  cnm  ajin.  8,me/is. 
9  et  dies  18  Ecclesiam  impavide  regeret. 

Reliquis  eius  gestis  addendum  est,quod — 
Apostolorum ,  Evangelistarura ,  et  quatuor 
Ecclesiae  Doctorum  ss.  Gregorii  Papae, 
Augustini ,  Ambrosii  et  Hieronymi  festi- 
vitates  sub  Officio  duplici  per  universas 
orbis  Ecclesias  praeceperit  soleraniter  cele- 
brari  -;  Ludovicum  IX  regem  Francorura 

1  S.  Anloninus,  in  Chion.  part.  3,  tit.  20,  c.  8,  g  22, 
liaec  hAheUSiibUo  captura  Papaedivulgata  estper  or- 
bem...  Epmopus  cmtatis  Morianensls,  qui  erul  reli- 
(jiosae  el  saiiclae  conversalioni^,  haec  cuin  audivis- 
sel,  coram  multis  ait:  « IIoc  novum  dubit  uuKjniim 
gaudium  Heiji  Franciae  ,  .ted  e.vtrema  (jaudn  luclus 
occupabit ;  iiam  propter  tantum  excessum  notabile 
iudicium  Uei  irruet  super  eum,  et  pntfjeniem  eius  ; 
marjnas  luet  poenas  ,  adversa  multa  palietur,  etplu- 
rinu  insurgent  contra  eum  el  (llios  eius  » .  Qund  tutiim 
conxpletum  est  non  multo  post  tempore.  Et  Iwc  ideo 
scriplum  est,  ut  huc  exemplo  caeteri  illud  ohservent 
oraculum  :  «  Xolile  tangere  Christos  meos.  Qui  enim 
vos  tangit,  taiigit  quasi  pupillum  oculi  mei  ».  De 
dissidio  inter  BonilVcium  VIII  et  Phiiippum  1'ulcrum 
proiixe  agunt  Kaynald.  ad  an.  1-296-1303  ;  I.  Rubeus, 
bonifacius  V///,  Ilora.  1C51  in-i"^;  I.  B.  Palma  el  \Vi- 
seman,  lor.  cit.  Tosii,  Storia  di  Uonifazio  VIII,  2  vol. 
Milano  1818  —  -  In  cap.  unic.  Ue  lleliquiis  et  venera- 
lione  Sanctorum,  in  G. 


albo  Ssruin  inscripserit,  ct  libris  5  Decre- 
tahum,  a  Gregorio  IX  editis,  adiunxerit 
sextum  ,  qui  continet  Decrotales  editas  po- 
stea  a  Gregorio  IX  et  ab  eiusdem  successo- 
ribus.  Statuerat  quoque  Pontifex,  ut  in  Urbe 
perpetuis  futuris  temporibus  generalo  vige- 
ret  studium  in  qualibet  facultate  '.  Illud 
praeterea  comraemorandura  est,quod  po.st  3 
saecula,  anno  nempc  1005,  corpus  Bonifacii 
Vlll  in  Vaticano  eius  sepulcro  incorruptura 
fuerit  ropertura  eodera,  quo  obierat,  niensis 
die  recurrcnte  ^.  «  Qua  delectione  Dcus  ip- 
se,  inquit  Papebrochius,  Pontiiicis  huius  fa- 
mara,  multis  calumniis  laceratam ,  vindica- 
re  voluisse  videtur  ^  ». 

57.  B.  BenedictusXI Pontif.  («».1303) — 

Undecimo   die  post  obitura  Bonifacii  VIII 

suramo  Cardinalium  consensu  electus  fuit 

B.  Benedictus  XI,  Tarvisinus,  Ordinis  FF. 

Praedicatorura,  cardinalis  episcopus  Ostien- 

sis,  antea  appellatus  Nicolaus  Boccasini,  vir 

pietate  et  anirai  modestia  spectatissiraus. 

Is  an.  1303 ,  xi"  calendas   novembris,  Ca- 

tholicae  Ecclesiae  regendae  praefectus  est , 

curaprius  restitisset  acrepugnasset,ne  prae- 

ficeretur^.  Dissidia,  quae  inter  decessorem 

suam  et  Phiiippura  Francorum  regem  exar- 

serant,  composuit.  Rex  legatos  cum  litteris 

Roraara  raisit ,  quibus  Benedicto  sumraum 

pontificatum  gratulatus,  oraniraodam  obe- 

dientiara  et   devotionera  ei  professus  est , 

eiusque  benevolentiae  regnuni  et  ecclesiam 

Galliae  comraendavit.  Pontifexregem,prae- 

latos  oranesque  viros  ecclesiasticos  et  re- 

ligiosos  atque  alios  a  cunctis  censuris,  quas 

e  Bonifacii  aliorumve  Pontificura  sententiis 

incurrerant,   absolvit;  privilegia  et  iura , 

quibus  rex  a  Bonifacio  fuerat  privatus,  ei 

reddidit;   regera   et  regnura  in  pristinum 

statura  restituit ;  Constitutionera  Bonifacii 

Clericis  laicos   teraperavit   secundum   ca- 

nonem  46  Concilii  Lateranensis  IV ,  nimi- 

rum  ut  soli  exigentes  ab  ccclesiis  vel  ec- 

clesiasticis  viris  decimas  aut  pecunias  in- 

currerent  censuras.  Iniuriam  vero  vimque 

sacrilegara  ,  supra  a  Nogareto  et  Sciarra 


1  Conslil.  9,  §  1,  p.  205,  t.  1,  Dullarii. 

'  Actainventionisextant  apud  Bayiiald.ad  an.tSOS. — 
Vide  eiiam  Benedictum  XIV,  Be  Servur.  Dei  Beatif. 
elc.  1.  IV,  part.  1,  c.  30,  n.  7. 

3  Acta  SS.  19  maii 

i  Notanl  omnes,  in  huius  Ponlificis  eleclione  coe- 
plam  observari  legem  (JregoriiX^quam  renovarat  Cae- 
leslinus  V,confirmaral  Bonilacius  VIIl,  de  novendio  in- 
terponendo  inter  Pontificis  prioris  mortem  et  conven- 
tionem  ad  conclave  pro  successoris  electione.  Itaque 
ipse  postridie  ingressus  Cardinalium  ab  iisdem  ele- 
clum.se  scribit  in  Epist.  ad  Arch.  Medioi.  Vid.  Pape- 
broch.  in  Conatu  ad  Benediclum  XI,  ii.  1. 


86 


EPOCHA    VIII.    A   PONTIFICATV   INNOCEXTII    III 


Colurana  Bonifacio  VIII  illatam,  non  reli- 
qnit  inultam,  eos  eorumque  complices  in  ex- 
communicationem  e  Canonum  praescripto 
incidisse  declaravit,  ad  apostolicumtribunal 
evocavit ,  et  venire  spernentes  anathemati 
subdidit.  Petrum  et  lacobum  Columnenses, 
veniara  postulantes,  in  gratiam  recepit,  sed 
in  pristinos  cardinalatus  honores  non  resti- 
tuit '.  Pacem  etiam  et  concordiam  restitue- 
re  conatus  est  in  Hetruria,  ^milia,  aliisque 
Italiae  provinciis,  quae  Guelphorum,  Gibe- 
linorum  et  aliorum  factionibus  erant  per- 
turbatae.  Curam  recuperandae  Terrae  San- 
ctae  non  tantum  non  intermisit,  verum  e- 
tiam  maioribus  studiis  in  id  incubuit,siqua 
ratione  dissidentesPrincipesEuropaeoscon- 
ciliaret,  et  ab  eis  ingentia  auxiliainSj^riam 
transmitteret.  Primus  quoque  Pontifex  in- 
dulsit,utsacraD.Francisci  stijimataquotan- 
nis  colerentur  ritu  sollemni-.  —  Alia  plura 
pro  Ecclesiae  pace  ac  prospcritate  raolieba- 
tur,  quura  pridie  nonas  quintilis  1304  deces- 
sit, aotatis  an.  G4,  mense Pontilicatus octavo, 
die  deciraoscptimo.  Sepultus  cst  inEcclesia 
Praedicatorum  Perusiae  eodcm,  quo  oliiit, 
loco;  vitae  sanctitate  et  post  obitnm  mira- 
culis  clarus". 

58.  Clemens  V  Pontifex  (an.  1305)  — 
Post  Benedicti  XI  obitum  Apostolica  Sedes 
vacavit  prope  11  mensibus,  Cardinalibus  in 
eligendo  Pontificc  dissidentibus,  quum  alii 
Italum  et  Bonifacii  memoriae  faventem,  alii 
Gallum  et  Philippo  regi  deditum  optarent. 
Tandcm  nonis  iunii  1305  extra  cardinalium 
collegiura  electus  fuit  Bertrandus  de  Goth , 
natione  Gallus  et  arcliiepiscopus  Burdiga- 
lensis.  Is  acceptum  Burdigale  x°  calcndas 
quintiiis  decretum  elcctionis  suae  promul- 
gavit  die  postero,imposito  si1)i  Clementis  V 
nomine.  Inde  profectus  Lugdunum  ,  eodem- 
que  accitis  Cardinalibus,  xviii"  calend.  de- 


'  Cf  p.  83. 

2  Waddingiis,  Annal.  Minor.  t.VI,  ad  an.  130i,  §14. 
Item  confirniavit  Ordinpm  Snrvonim  I!,  M.  Virginis.cl 
controversiani,  quae  iamdiu  exarserat  inler  Cderum  et 
llciifjiosa  Sodalilia,  an  qui  npiid  monatlios  sacra  exo- 
niolopesi  crimina  expitirant,  ad  illa  ileriim  Paroclio  a- 
Ijerienda  ohstricli  csseiit,  in  1'arisiensi  primum  Aca- 
demia  ventilatam  direniil ,  iironuncians  necessilalis 
non  csse  ea  repetere. 

'•*  Vie  dii  s.  fiennft  XI,  Toulouse  17311 ;  liaynald.  ad 
an.  1.303-4;  iJenedict.  XIV,  De  Bpatif.  el  Caniinizal. 
t.  I.  c.  31,  I.  II ,  c.  "11.  E  miraciilis  post  morleni  pa- 
tralis  constat  sanctilas  lienedicti  Xi.  Quare  an.  1731 
actiim  est  de  eo  referendo  inler  Sanctos  ,  ul  lepere 
licet  apud  f.amlierl.  I)e  Scrr.  Dei  Cationii.  1.  2,  c.  (2t, 
{|  iO,  n.  1711.  Ciiltiim  ab  ininiemoraliili  tempore  iJene- 
«iiclo  XI  deiatiim  Clemens  XII  approl)avit  indnlsitquc, 
ul  IVslum  eius  Ollicio  et  Missa  a  lota  i'racdicatorum 
familia  alque  a  Clcro  Tarvisino  el  ferusino  celebra- 
rctnr. 


cembris,  inauguratur  in  aede  s.  lusti  solera- 
ni  ritu  et  coronatus  est  ^ 

Quum  vero  Italia  factionibus  ferveret, 
Cleraens  V  in  Gallia  substitit  et  Avenione 
quana  Romae  residere  raaluit;  quod  etiam 
fecerunt  eius  successores  usque  ad  Grego- 
rium  XI.  Haec  RR.  Pontificum  apud  Ave- 
nionem  raora,  quam  Itali  vocaverunt  capti- 
vitatem  babylonicara  ,  perduravit  fere  70 
annis.  Interira  summus  Ecclesiae  pontifica- 
tus  semper  unitus  mansit  cum  episcopatu 
Romano,  et  Pontifices  residentes  Avenione, 
re  ipsa  fuerunt  D.  Petri  in  Romana  et  A- 
postolica  Sede  successores;  aliud  quippe  est 
residentia  seu  comraoratio,  aliud  sedes  seu 
sedis  titulus.  Ista  quidera  RR.  Pontificum 
ab  Urbe  Roma  absentia  ecclesiasticae  rei 
et  paci  publicae  in  Italia  detrimento  fuit, 
quatenus  Pontifices  Avenione  plus  rainusve 
Francorum  regibus  obstricti ,  non  ea  qua 
Romae,  libertate  eatholicura  orbem  rege- 
rent,  et  in  Italia  factiones  liberius  domina- 
rentur.  Ad  rem  inquit  Petrarca':  Ponti- 
ficis  sedes  antiqua,  et  vera,  et projy^-ia,  et 
ptcblice  utilis  etuniverso  expediens  Roma 
est.  Ea  tamen,quae  Villani^  et  alii  nonnulli 
Itali  do  Pontificibus ,  qui  Avenione  morati 
sunt,  scripserunt,  caute  legenda  sunt;  no- 
tum  enira  est  Italos  eorum  ab  Urbe  Roma 
absentiam  aegerrime  tulisse. 

Cleraens  V  lacobo  II  Regi  Aragoniorum 
affirraavit  regnum  Sardiniae;Iacobum  etPe- 
trum  Columnenses  in  pristinos  cardinalatus 
honores  restituit;  10  cardinales,  inter  quos 
0  Galli  erant,  creavit;  scholam  Aurelianen- 
sem  acaderaicis  privilegiis  auxil;  Philippum 
regem  Francorum  eiusque  subditos  in  eum 
statum  restituit,  in  quo  erant  ante  eorum 
cum  Bonifacio  Vlll  dissidium;  constitutio- 
nem  Bonifacii  VIII  Clericis  laicos  secundum 
tempcraraenturaBenedicti  XI  explicavitde- 
claravitque,  per  Constitutionem  Unamsan- 
etam  niliil  iui^s  regi  aut  rcgno  Francorum 
fuisse  detractura  ,  neque  rcgem  vel  subdi- 
tos  per  eam  magis  quam  antea  R.  Eccle- 
siae  esse  subicctos;  regi  vero  postulanti,  ut 
mcmoria  Bonifacii  ceu  pontificis  illegitirai 

1  In  ultim.  Extravaijant.  commun.  c.  4,  anno  Ponlifi- 
cat.  siii  2°  Clemens  V  in  eos  qui  assererenl,  summum 
i>onliiicem  anle  suam  Coronationem  non  debere  se  in- 
tromittere  de  provisionibus.  dispensalionibns  aliisque 
}i;raliis  elc.  et  in  iittcris  se  Electum  Kpiscopura  inscri- 
iicre  dcberc,  nec  uti  Hulla  in  qua  nomen  ipsius  expri- 
incn^tiir.  ideoquc  ilias  lillcras  super  negotiis  quibus- 
ciimiiiic  coiifectas  et  a  i>onlilice  anle  Coronalioncm  c- 
inanatas  ,  aiisi  fuerinl  impugnare.  cxcomniunicationis 
|iocna  innodavit. 

-  ller.  senil.  i.  VII,  Epist  1. 

•'  La  Cronica. 


VSQVE   AD   SCHISMA  OCCIDENTIS 


87 


et  Itaeretici  daranarctur,  eiusque  ossa  terra 
sacra  privarentur,  non  assensit;  Androni- 
cnra  II  imiieratorem  Graecorum,  in  schi- 
smate  portinaccm ,  anatliemate  porculit.  An. 
1308  defimcto  All>orto,  quum  a  prineipibus 
Germaniac  ad  imperium  fuisset  designatus 
HenricusVII,comesLuxomIuirgen,Clemens 
lianc  olectionem  oontirmavit,  eique  impcrii 
coronam  Romae  tradi  iussit,  postquam  is 
lidcm  suam  ot  obsequium  Sedi  Apostolicae 
iuroiurandoobligasset.  Henricus  tandem  an. 
1312,  die  festo  App.  Potri  et  Pauli ,  in  Ec- 
olosia  Lateranensi  a  Cardinalibus  in  id  a 
Pontitice  Romam  missis,  lidem  dedit,  ante- 
quam  sacro  inungeretur  oleo  ,  obligavitque 
Sedi  Apostolicae,  pollicitus,  se  ei  obsequen- 
tissimum  fore  '.  Caelestinum  V  Pontifex  re- 
tulit  in  Sanctorum  albura;  an.  1311  Vien- 
nae  Allobrogum  concilium  oecumenicum  XV 
celebravit.  Obiit  an.  1314,  xii^cal.  mai.,  ad 
rupemMauram  dioecesis  Neraausensis,dum 
Burdigaiam  pergeret,  anno  octavo,  mense 
decirao,  die  quinto  decirao  ,  ex  quo  Pontifi- 
catura.conscenderat.Corpus  eius  translatura 
Uzestara,  vicumVasatensis  dioecesis,  ibique 
sepultum  in  ecclesia  B.  M.  V.  ^ 

Tum  propter  morara  suam  in  Gallia  et 
exstinctumOrdinemTeraplariorum,  ut  infra 
videbimus,  tum  propter  alia  gesta  pluriura 
scriptorum  Clemens  obtrectationes  subiit ; 
accidit  ei  idem  ,  quod  Gregorio  VII ,  Inno- 
centio  III,  Bonifacio  VIII,  aliisque  Pontifi- 
cibus,  qui  res  maxime  arduas  aggressi  sunt, 
quorum  proinde  historiae  pluriraum  caligi- 
nis  olfunditur  ex  oblocutionibus  et  calum- 
niis  ,  ab  eorum  adversariis  in  medium  pro- 
latis». 

5*J.  Haereticae  sectae  —  Interea  turbas 
gpaves  excitarunt  haereticae  sectae  Aposto- 
licorum  ,  Dulcinistarum  ,  Fratricellorum  , 
Beguardorum  et  Beguinarura,  qui  omnes, 
quamvis  a  se  invicera  distincti,  communi 
nomine  Fratres  et  Sorores  liberi  spiritus 
dicti  sunt. 

Apostolicorum  sectae  auctor  fuit  Gerar- 
dus  Segarelli,  Parraensis,  vir  plebeius  et  il- 
literatus,  qui,  cum  apud  FF.  Minores  ad- 


')  FormulHiTi,  rilumque  servandum  a  C^nlinalibus 
in  Imperiali  inunclione  ex  diplomate  ipsius  Clementis 
alfert  Uaynaldus  ad  an.  1311,  j;  7  et  13,  ubi  liaeo  le- 
guntur:  «  Missaque  finila  1'ontificalem  Ij  iaedictionem 
reverenter  Imperator  accipiat,  et  statim  procednt  ad 
locum,  ubi  debel  summus  Pontifex  equitare ;  el  cum 
ipsel'ontilex_equum  ascenderit,  teneatstapedium  sellae 
eius,  et  arrepto  fraeno,  aliquanlulara  ipsum  adextret  ». 

2  r.aynald.  ad  an.  1 305-1  i. 

3  Cf  Berthier,  Discours  sur  te  PoiUificalile  Clemenl 
V,  in  Hist.  de  vknUse  Gall.  t.  Xlll,  p.  I,  in  4°. 


mitti  frustra  postulasset,  Apostolorum  lia- 
bitura,  quocum  eos  in  ecclesia  Parmensi  de- 
pictos  viderat ,  suscipcre  eorumque  vitao 
rationem  sequi  sibi  proposuit.  Barbam  igi- 
tnr  et  capillos  aluit ,  tunicara  e  panno  co- 
lorisalbi  ad  talos  pcrtingentem  induit,  pedes 
soccis  contexuit,  varlaque  loca  mendicando 
et  praedicando  percurrens,  quosvis  vilcs  et 
otiosos  in  suam  societatem  traxit.  Hi  se  fra- 
tres  apostolos,  Gcrardum  voro  magistrum 
appellabant;  euradem  ac  is  habitum  gcstan- 
tes,  cum  raulieribus,  quas  sorores  appoUa- 
bant,  vagabantur;  Romanam  ecclesiaiii  es- 
se  corruptam,  et  Pontifices,  episcopos,  o- 
raneraque  clerum  divitiis  et  opibus  deprava- 
tos  effutientes,  novam  ecclesiam  Spiritus  S. 
finxerunt,  quam  coetum  amoris  et  perfectae 
charitatis  appellabant,  et  in  quaorania,  etiara 
uxores,  essent  comraunia,  nefasque  foret  de- 
negare  quidquid  ex  charitate  postularetur  , 
adeo  ut  turpissiraa  quaeque,  modo  ex  chari- 
tate  fierent,  essent  licita.  Pravam  sectam 
daranarunt  Honorius  Pp.  IV,  an.  1275,  et 
Nicolaus  IV,  an.  1290.  Gerardus,  eius  au- 
ctor,  a  Manfredo  inquisitore  et  Opizone  epi- 
scopo  Parmensi  condemnatus  atque  curiao 
saeculari  relictus ,  an.  1300  flammis  addi- 
ctus  fuit.  Tunc  sectae  caput  evasit  Dulci- 
nus  Novariensis,  qui  cum  raagno  assecla- 
rura,  qui  Dulcinistae  dicti  sunt,  numero  in- 
ter  asperos  et  invios  raontes  hodierni  Pede- 
montii  vagatus  et  oppida  pagosque  vicinos 
depopulatus  est,  donec  an.  1307  cum  Mar- 
garita  scorto  aliisque  captus  et  Vercellas 
perductus,  flamiBis  traderetur.  Ex  hoc  tem- 
pore  secta  dispersa,  deinde  exstincta  est  ^ 

Fratricellorura,  qui  etiam  Bizochi,  Fra- 
tres  spirituales  et  de  paupere  vita  appellati 
sunt,  auctores  fuere  apostatae  quidamFran- 
ciscani;  qui,  postquam  Bonifacius  Pp.  VIII 
eorum  Congregationem,  utpote  dissidiorum 
in  Ordine  s.  Francisci  foraitem ,  abolevis- 
set,  schisraa  ab  Ordine  fecerunt^.  Cleraens 
Pp.  V  tura  adhortationibus  tum  censuris  il- 
los  ad  Ordinis  unitatem  et  generalis  Mini- 
stri  obedientiam  revocare  conatus  est,  et 
dubia  aliquot  circa  regulae  sensum  atque 
observantiam  explicavit  Constitutione  Exi- 
vi  de  jiaradiso  ^.  IUi  vero  spretis  Pontificis 
mandatis  atque  censuris ,  cum  schismate 
haeresim  coniunxeruiit;  duas  flnxerunt  Ec- 


'  D.  Antonin.  Cliron.  part.  III,  tit.  21,  c.  1;  Eyraeri- 
cus,  Direclor.  Inquisit.  part.  II;  l'egna,  Cominenl.  37 
in  part.  II  Direclor.  Inquisil.;  U'Argentre,  Collecl.  iu- 
dicior.  t.  i. 

2  Vid.  p.  79.  . 

3  Clementin.  I,  tit.  De  verbor.  signific. 


88 


fiPOCHA    VIII.    A    PONTIFICATV    INNOCENTII    III 


clesias,unam  carnalem  otclivitem,cuipraee- 
rant  Pontifices  Romani  et  episcopi,  alte- 
ram  spiritualem  et  pauperem,  cuius  ipsi 
membra  erant ,  et  in  qua  sola  legitimam 
conficiendi  Sacramenta  potestatem  haberi 
contendebant.  Alios  praeterea  errores  e  Do- 
natistarura  ,  Waldensium  et  Albigensium 
doctrinis  admiserunt.  An.  1318  loannes  Pp. 
XXII  sectarios  eorumque  errores  condem- 
navit,  et  principes  christianos  atque  inqui- 
sitores  contra  eosdem  excitavit.  Secta  prae- 
cipue  se  propagaverat  in  Sicilia,  aliquot  e- 
tiam  coetus  eftbrraarat  in  Gallia  et  Hispa- 
nia;  sed  ab  inquisitoribus  et  principibus 
exagitata,  huc  illuc  dispersa  fuit;  in  Gallia 
et  Hispania  nonnulli  ab  inquisitoribus  da- 
mnati  et  curiae  saeculari  traditi  ,  supplicio 
aflecti  sunt;  alii  confugerunt  in  Germaniam, 
ubi  sub  Ludovico  Bavaro,  loannis  XXII  ad- 
versario,  secure  agentes,  se  cum  Beguardis 
et  Beguinis  sociarunt'. 

Beguardi  et  Beguinae,  qui  se  praesertim 
in  Germania  propagaverunt,  profitebantur 
mjsticismura,  qui  ad  morum  corruptionera 
ducebat.  Contendebant,  hominem  in  hac  vi- 
ta  posse  assequi  talem  perfectionis  gradum, 
ut  neque  peccare  neque  maiorem  gratiam 
adipisci  posset;  eum  in  hoc  perfectionis  et 
libertatis  spiritu  constitutum,  neque  orare 
ullosve  virtutum  actus  exercere ,  neque 
praecepta  Ecclesiae  observare  debere;  pos- 
se  libere  corpori  indulgere  quidquid  place- 
ret,  et  minime  peccareactu  carnali,  ad  quem 
natura  iiiclinaret  ,  quod  tunc  sensualitas 
spiritui  et  rationi  esset  perfecte  subiecta  ; 
dicebant  etiam,  liominem  in  hac  vita  adipi- 
sci  posse  finalem  beatitudinem  in  eodera 
gradu  ac  in  altera  vita,  et  quamlibet  natu- 
ram  intellectualem  in  se  ipsa  ita  esse  bea- 
tam  ,  ut  at  videndum  Deura  eoque  bea- 
te  fruendum  non  indigeret  lumine  gloriae. 
Clemens  Pp.  V  sectara  eiusque  errores  con- 
demnavit  in  concilio  generali  Viennensi, 
et  pertinaces  inquisitoribus  dcnuntiavit^. 
Quum  autem  sectarii  non  tantum  Eccle- 
siam,  eiusque  auctoritatera  spornerent,  sed 
civilem  etiam  statum  publicum  perturba- 
rent  ac  morum  corruptionem  foverent,  u- 
traque  potestas ,  ccclesiastica  ct  civilis,  in 
eos  animadvertit. 

60.  Templarioriim  causa  —  Aliud  gran- 
de  ncgotium,  nimirum  causam  Templario- 
rum  equitum,  tractavit  Clcraens  Pp.  V.  Hic 
Ordo  annis  multis  celcbris  fuerat  et  de  re 

'  Alvar.  VcAaff.  De  plauclu  Eccleaiat',  1.  II,  c.  1 1  ; 
f^ymericus,  loc.  cil,;  Uniiil.  Miscellaii.  l.  I. 
''  .\ivar.  1'clag.  el  D'Arpenlre,  loc.  cil. 


christiana  bene  meruerat:  verum  lapsu  tem- 
poris  Teraplarii  numero,  divitiis  et  posses- 
sionibus  per  omnem  Europam  in  immensum 
aucti,  a  pio  Instituti  fine  et  regula  degene- 
rarunt ,  raoribusque  in  deterius  mutatis , 
pessime  audierunt,  donec  duo  malefactores, 
quorum  unus,  secundura  Villani  uterque  , 
Ordinis  sodalis  fuerat,  ad  carcerem  damna- 
ti,  arcana  Ordinis  crimina  Pliilippo  Pulcro 
Francorum  regi  revelaverunt ,  nimirum  , 
quod  aggregandi  Ordini  christianam  fidem 
abiurarent  et  super  Crucem  spuerent ;  ag- 
gregati  in  clandestinis  conventibus  aver- 
sam  et  nefandam  libidinem  comraitterent, 
et  in  comitiis  cranium  barbatura  et  deau- 
ratum ,  quod  Baphometem  appellabant, 
ritu  ethnico  adorarent.  Confestim  Philippus 
rex  Templarios  denuntiavit  Ciementi  Pp. 
V;  deinde  existimans  periculum  esse  in  mo- 
ra,  qua  Pontifex  in  illorum  causa  cogno- 
scenda  uti  videbatur,  iii''  idus  octobr.  1307 
quotquot  in  regno  suo  erant ,  Templarios 
cum  lacobo  de  Molai,  magno  Ordinis  magi- 
stro,  qui  eo  tempore  in  Galliam  venerat , 
prehendi,  eorumque  bona  sequestrari  iussit. 
Post  paucos  dies  Guilielmus  de  Parisiis,  Or- 
dinis  FF.  Praedicatorum  et  Generalis  quae- 
sitor  Fidei  in  Gallia,  magnum  magistrum 
aliosque  140  Templarios  Parisiis  interroga- 
vit ,  qui  omnes,  tribus  exceptis ,  praedicta 
crimina  confessi  sunt'.  Quum  autem  haec 
in  Templarios  tentata  fuissent  sine  assensu 
Pontificis,  Clemens  V  de  ea  re  questus  est 
in  litteris  ad  regem  datis,  Inquisitorum  au- 
ctoritatem  suspendit,  causae  cognitionera 
sibi  reservavit ,  et  interea  Templariorum 
personas  et  bona  committi  voluit  Berenga- 
rio  et  Stephano  cardinalibus.  Tunc  rex  plu- 
res  ex  Ordinis  praeceptoribus,  presbyterie, 
militibus  et  fratribus  duci  iussit  Pictavium 
ad  Clementera  Pp.  qui  eos  aliosque  aliquot, 
in  toturn  72,  post  praestitura  iuramentum 
dicondi  plenam  ct  meram  veritatem,  coram 
Cardinalibus  intcrrogavit;  curaque  eorum 
confessioncs  consentaneae  essent  confossio- 
nibus  factis  coram  Inquisitore  Parisiis  ^ , 
Pontifcx  an.  1308  ad  omnes  christiani  or- 
bis  et  cpiscopos  et  principes  litteras  de- 
dit ,  ut  in  Templarios  secundum  formam  , 
(luam  pracscribebat,  inquireretur;  inqui- 
rendi  potestatem  concessit  cuivis  episcopo 
in  sua  dioeccsi,  canonicum  iudicium  com- 
mendavit  synodis  provincialibus  ,  Ordinis 

^  loan.cnn.  s.  Victori,^,   \ita  Clemenl.  V,  apud  Ba- 
liit.  Vitae  Ponlif.  Avenion.  t.  !. 
2  Kpist.  Clement.   V  acl   IMiilipp.   reg.  IXeiinans  in 

citrlis. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 


89 


voro  et  inacrni  niafristri  atqnc  praecipuo- 
runi  praocepioriun  causani  sibi  rescrvavit. 

In  prinii<:  Bcrongarius,  Stophanus  ct  Lan- 
dulplius  cariliiialcs  e  spcciali  niantluto  Pon- 
titicis  nicnj:c  augusto  1808  Cliinonii  in  Tu- 
ronia  inicrrogarunt  niapnum  inagistrum  et 
5  praoceptorcs,  qui  post  praestitum  iura- 
raentum,praeteralialiorribilia  et  inhonesta, 
confessi  sunt,  se  Christum  abnegasse  et 
spuisse  super  Crucem;  deiiide  humiliter  po- 
stularunt  absolutionem  a  censuris  ,  quara, 
eiuratis  impiotatibus,  a  delegatis  Pontilicis 
impetrarunt '.  Alii  a  Guilielmo  Fidei  quae- 
sitore  eiusque  delegatis  interrogati  Trecis, 
Baiocae,  Cadomi,  Rothomagi  et  Carcassone, 
tostimoniis  suis  praedicta  criraina  confir- 
niarunt ".  Archiepiscopus  Narbonensis,  epi- 
scopi  Baiocensis  ,  Mimatensis  et  Lemovi- 
censis  cum  praeposito  Aquensi  etarchidia- 
conis  Rotiiomagensi  et  Tridentino,  a  Cle- 
mente  V  specialiter  delegali  ad  inquiren- 
dum  in  Gallia  de  toto  Templariorura  cor- 
pore  seu  Ordine,  mense  augusto  1309  Pa- 
risios  convenerunt,  totique  Ordini  diem  di- 
xerunt,  omnibus,  qui  causam  eius  defen- 
dere  optarent,  veniendi  facultate  concessa. 
Primo  auditus  est  magnus  raagister ,  qui 
priores  suas  confessiones  retraxit  et  adPon- 
tilicis  iudicium  provocavit.  Alii  74  pridie 
idus  martii  1310  coram  iisdem  delegatis 
contenderunt,  testimonia,  supra  a  sociis  suis 
edita,  esse  calumnias,  et  confessiones  vi  aut 
fraude  extortas  ,  petieruntque,  ut  tota  cau- 
sa  a  Pontifice  et  concilio  generali,  Viennae 
indicto,  iudicaretur.  Post  hosalii  plasquam 
200  ab  iisdem  delegatis  pontificiis  interro- 
gati,  maxima  ex  parte  talia  ediderunt  te- 
stimonia,  ut  Ordinis  sodales  longe  plurimos 
esse  reos  evincerent^. 

Quum  autem  Pontifex  singularium  Or- 
dinis  personarum  iudicium  commendasset 
synodis  provincialibus ,  hae  tum  intra  tum 
extraGalliam  habitae  fuerunt,  sed  paucarum 
tantum  acta  supersunt.  Synodus  Parisien- 
sis  anno  1310  plurium  Teraplariorum  cau- 
sis  diligenter  inspectis,  quosdam  sirapliciter 
ab  Ordine  absolvit,  aliquot  post  peractam 
poenitentiam  liberos  dimisit,  nonnullos  ad  ar- 
ctam  custodiam  condemnavit,  ahosque  tan- 
quam  relapsos  et  contumaces  tradidit  curiae 
saeculari,  a  qua  ad  ignem  damnati  sunt  ■*. 
Eodem   anno  novem  Templarii    a   synodo 


*  Epi-ii.  cit. 

*  Du  Puy,  Ihsloire  verilabte  de  la  condemnaiion  de 
rOrdre  dex  Templiers.  —  ^  I)u  Piiy,  llisloire  cil. 

*  G.  Naugi,  Chron.  continual.  ad  an.  1310;  Balul. 
Vitae  Pontif.  Aven.  t.  I,  p.  16. 


Silvanectensi  propter  rclapsumtraditi  curiae 
saccuhiri,  pai'itcr  ail  ignem  conderanati  fue- 
runt  '.  Porro  tum  hi  tum  illi  qui  Parisiis 
combusti  sunt,  niorientes  contestabantur, 
se  iniuste  daninatos  et  priora  sua  testimonia 
metu  extorta  fuisse.  In  Italia  synodus  Ra- 
vennatensis  interrogavit  septera  TerapKi- 
rios,  qui  omnia  crimina,  quorum  Ordo  in- 
simulabatur,  constantor  negaverunt;  qua- 
propter  synodus  censuit,  innocentes  esse  ab- 
solvendos,  nocentes  e  lege  puniendos,  et 
bona  innocentibus  conservanda,  si  iii  maio- 
reraOrdinis  partera  ctficerent,et  alii  meritas 
poenas  dedissent  ^.  Eodem  tem[)ore  archie- 
piscopi  Pisanus  et  Florentinus,  aliique  in 
Longobardia  et  Tuscia  e  Pontificis  mandato 
de  Ordine  et  personis  inquisierunt,  et  plera- 
que  Templariorum  testimonia  de  apostasia, 
idololatria  et  spurcitia  sibi  erant  consenta- 
nea  ^  In  Germania  Petrus  archiepiscopus 
Moguntinus  Teraplarios,  quos  interrogave- 
rat,  censuit  absolvendos  ^  In  Aragonia,  ubi 
inquisitionis  negotium  Ciemens  Y  deman- 
daverat  Caesaraugustano  et  Valentino  epi- 
scopis,  Templarii  in  arcibus  suis  se  armis 
munierunt,  sed  a  lacobo  rege  II  superati  et 
ferro  victi  sunt.  In  CasteHa  Rodericus  Iva- 
nius,  Ordinis  promagister,  cum  sociis  suis 
ab  archiepiscopo  Toletano  ad  dicendam  cau- 
sara  vocatus,  a  Ferdinando  rege  IV  in  vin- 
cula  coniectus  fuit;  synodus  Salraanticen- 
sis,postquara  de  vinctis  et  supplicibus  quae- 
stionem  habuisset,  pro  eorum  innocentia 
pronuntiavit,  summam  tamen  tolius  rei  de- 
liberationem  ad  Pontificem  remisit  --.  In 
Anglia  an.  1309  iussu  Eduardi  regis  II  om- 
nes  Templarii  intercepti  et  diversis  castel- 
lis  inclusi  fuerunt;  aliqui  errores  in  BuUa 
Clementis  V  notatos  confessi  sunt,  plerique 
vero  se  nuUius  rei,  quae  ad  haeresira  perti- 
neret,  reos  esse  contestati  sunt;  undein  sy- 
nodis  Londinensi,  Eboracensi  aliisque,  nihil 
grave  in  universum  Ordinera  aut  in  singu- 
las  personas  statutum ,  sed  ad  confessionem 
et  absolutionera  admissi  sunt  ^. 

Demum  an.  1312  Clemens  Pp.  in  concilio 
generali  Viennensi,  postquam  saepius  et  diu 
cura  patribus  de  Templariorum  causa  deli- 


1  Balut.  ibid.  p.  li. 

■2  Bubeus,  Ilisl.  Ravennal.  1.  VI,  ad  aii.  1310. 

3  Bzovius,  Annal.  ad  an.  1308. 

•<  N.  Sei-ariiis,  Hisloria  Pelri  archiep.  Moyunl.  l.V; 
Labbe,  Concil.  t.  XI.  p.  153."). 

s  .Mariana,  Hist.  litspan.  I.  XV,c.lO;  Labbe,  loc.cit. 

G  Walsingbain,  liist.  Angl.  p.  96,  et  Ypodifjm.  Neu- 
striae,  p.  500;  Wiikiiis.,  Acta  anglicanae  Templario- 
rirminquisitionis;  Mansi,  Annotat.  ad  Htst.  eccl.  Na- 
tal.  Alex.  saec.  XIV,  diss.  10. 


90 


.EPOCHA   VIII.    A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


berasset,  sacro  approbante  concilio  per  Con- 
stitutionem  Ad  j^rovidam  Templariorum 
Ordinem  via  provisionis  in  perpetuum  abo- 
levit;  Ordinis  bona  attribuit  equitibus  Ho- 
spitalariis  s,  loannis  Hierosolvmitani,  qui 
an.  1310  erepta  Turcis  Rhodo,  nomen  Rho- 
densium  acceperunt;  in  Hispania  vero,  Lu- 
sitania  et  Maiorica  Ordinis  bonaad  defen- 
sionem  rei  christianae  contra  Mauros  con- 
versa  sunt  ^  Quantum  autem  ad  ipsos  Tem- 
plarios  spectabat,  Pontifex  iudicium  de  ma- 
gno  magistro  et  de  aliquot  aliis  sibi  reserva- 
vit,  caeterorum  iudicium  demandavit  syno- 
dis  provincialibus  cum  eo  discrimine,  ut  in- 
nocentes  e  bonis  Ordinis  honeste  sustenta- 
rentur,  ii  qui  crimina  sua  fuissent  confessi, 
cum  misericordia  tractarentur,  erga  impoe- 
nitentes  et  relapsos  iustitia  et  canonica  cen- 
sura  servarentur  '.  Post  haecPontifex  cau- 
sam  magni  magistrietaliorumtriumdeman- 
davit  novis  iudicibus,  nempe  3  cardinalibus 
et  aliquot  episcopis  atque  doctoribus,  qui  il- 
los  post  novam  confessionem  \°  idus  mar- 
tii  1314  perpetuo  carceri  addixerunt;  sed 
cum  sententia  coram  populolegeretur,  loan- 
nes  de  Molai  magnus  magister  et  Guido  fra- 
ter  Delphini  Arverni  confessiones  suasretra- 
xerunt,  et  eadem  die  a  concilio  regio  ad  ro- 
gum  damnati  sunt. 

Porro  Templariorum  Ordinem,  qui  tam 
turpiter  degeneraverat  et  tam  male  audie- 
bat,  iustis  de  causis  a  Cleraonte  Pp.  fuisse 
abolitum,  e  dictis  sat  manifestura  est  ^ 

61.  Concilium  Viennense,  generale  XV 
{an.  1311)  —  Concilium  Viennense,  inter 
oecumenica  XV,  an.  1309  encjclicis  litte- 
ris  a  ClementePp.  V  convocatum,  calendis 
octobris  1311  Viennae  Allobrogum  in  Gallia 
inchoatum  est  et  per  7  circiter  mcnses  pro- 
tractum.  Causae,  proptor  quas  Pontifex  il- 
ludindixit,  fueruntnegofiumTcmplariorum, 
subsidium  Terrae  sanctao,  haereses  recens 
exortae  et  instauratio  disciplinae.  Praeter 
cardinales  et  patriarchas  AlexanrhMnum  et 
Antiochenum  ritus  latini,  intcrfuerunt  se- 
cundum  continuatorem  G,  Nangii  114,  se- 
cundum  Villani  et  D,  Antoninum  300  epi- 
scopi;  adfuerunt  praeterea  inferiorum  prae- 
latorum  ingens  numerus,  Philippus  rex  Gal- 
liae  et  aliorum  principum  oratores;  praesedit 


»  (>«l.lie,  Condl.L  X,  p  1558. 

^  li  Oiiidn,  Cliroii.  l(n.  Poiiliftcum. 

3  Nalal.  Alnx. //(.s7.  ecrl.  smcc.  XIV,  di.s.s.  10;  I.  d.- 
ilammor,  Mi/sterium  lUqihomPlis  rrrdalum.  I.  VI 
opcri.s  Miiie.i  de  fOriflnt;  I.  It.  di!  Saint-Viclor,  Talileau 
hist  el  pirlor.  ili'  1'aris,  t.  III,  LoiiVMin  1.s:{(l;  I.IJ.  Pal- 
ma,  Praelert.  Ilist.  eccl.  l.III,  parl.  II,  c.  \'2. 


autem  Ciemens  Pp.  Habitao  sunt  3  sessio- 
nes:  In  l^  sessione,  quae  celebrata  fuit  po- 
stridie  idus  octobris,  Pontifex  causas,  prop- 
ter  quas  concilium  convocaverat,  exposuit. 
Inter  hanc  et  sequentem  sessionem  multae 
habitae  sunt  deliberationes  de  causa  Tem- 
plariorum,  de  subsidio  Terrae  sanctae  et  de 
ecclesiastici  status  reformatione.  In  2^  ses- 
sione,habitaiii°  nonas  aprilis  1312,  discussis, 
qui  in  re  Templariorum  conscripti  fuerant, 
processibus ,  Ordo  exstinctus  est.  In  3*  et  ul- 
tima  sessione,  quao  celebrata  fuit  pridie  no- 
nas  maias,  plures  editae  suntConstitutiones, 
pro  Fidei  defensione  et  disciplinae  refor- 
matione ;  damnatae  sunt  sectae  Dulcinista- 
rum  ,  Fratricellorum  ,  Beguardorum  et  Be- 
guinarura;  ad  ferendam  opem  coUapsis  Chri- 
stianorum  in  Palaestina  rebus,  praesules 
Galli  Philippo  regi,  spondenti  se  intra  an- 
num  in  Paiaestinam  transfretaturum,  deci- 
mas  per  sexennium  promiserunt;  ad  for- 
mandos  viros  undequaque  doctos  idoneosque 
pro  populis  orientalibus  Evangelii  praeco- 
nes,  statutum  est,  ut  in  scholis  curiae  Ro- 
manae  et  in  academiisBononiensi,  Parisien- 
si,  Oxoniensi,  et  Salmanticensi  linguae  orien- 
tales  traderentur.  Praeterea  memoria  Bo- 
nifacii  Pp.  VIII  a  calumniis  vindicata  fuit, 
ct  declaratum,  eum  catholicum  et  legitimum 
Pontilicem  fuisse  '. 

Ex  Constitutionibus  in  hoc  concilio  aut 
alias  editis,  Clemens  V  confecit  VII"*  De- 
cretalium  librum,  quem  sub  nomine  Clemen- 
tinarum,  quae  sunt  omnino  sex  supra  cen- 
tum,  edendum  curavit  loannes  XXll. 

61.  loannes  XXII  Pontifex  (an.  1316) — 
Clemente  V  mortuo  conclave  inductura  est 
Lugduni,  sod,  dissidentibus  a  se  invicemCar- 
dinalibus,  Apostolica  Sedes  vacavit  usque 
ad  vii""  idus  sextil.  131G,  qua  die  concordi 
Cardinalium  sulfragio  electus  fuit  lacobus 
de  Eusa  Cadurcensis,  cardinalis  episcopus 
Portuensis ,  qui  nomcn  loannis  XXII  as- 
sumpsit,  ac  vii"  idus  scptembris  coronatus 
est,  scditque  usquc  ad  annum  1334^.  Ciaruit 


»  Lal>be,  Coiicil.  I.  XI,  p.  1538;  item,  Uisl.  de  l'E- 
ijlise  Gall.  t.  XII,  cdit.  in-i". 

-  Tradiint  nanniilli,  convenisse  inter  Cardinales  il- 
liim  fore  J'ontilicem,  qiicin  Facobns  de  Eiisa  nominas- 
.sct,  liiinc  vero  Neapolconis  Ursini  consilio  semetipsiim 
flegisse.  At  cur  Liidovicns  i5avarns,  aliiqiie  loannis 
oblrectalores  hoc  ei  consiliiim  lam  cnpidiim,  tam  au- 
da,\  non  cxi)robrarunt?  C.ur  loannes  ipse  in  Eiiist.  ail 
P.ohertiim  ref;i'm  Siciliac,  si:ripsit,  s.e.  concordilrr  ne- 
mine  discrepanle  in  svinmum  l'onlilicein  eli-ctum! 
Ciir  subiccit  idem,  se,  ciim  vires  siias  ad  1'ontilicii  mil- 
neris  ditVicuilatem  perpendissel ,  liinore  ac  trcmore 
concussum  vehcmenler  haesilasse ,  iki^crcl  ne  lanlum 


VSQVE   AD   SCHISMA    OCCIDENTIS 


91 


pietato  in  Doiiiti,  Fidei  propagaiulao  stiulio, 
componeiulormn  (lis.siciiorniu  sollicitndincet 
propenso  in  viros  doctos  aninio.  Is  in  Pcrside 
vieinisqne  re^ionibns,  in  quibns  christiana 
religio  opera  FF.  Praedicatorum  proimira- 
batnr,  Francnni  l'erusiiuini  ex  eorumUrdinc 
crcavit  archiepisoopnin  Sultanienscm  ,  eirpie 
adiunxit  0  snirrairaneos  episcopos  einsdem 
Ordinis.  Alios  ex  codem  Ordinc  Evangclii 
praecones  destinavit  in  rep:iones  orientales 
et  septentrionales  ad  populos,  sivenuiliome- 
tica  snperstitionc  sive  schismate  aut  liae- 
resi  infectos.  In  Gallia  ccclesiam  Tolosanam 
metropoliticis  iuribus  auxit  novosquo  epi- 
scopatus  institnit;  Cadurcenscm  academiam 
in  patria  sna  et  Cantabrigensem  in  Anglia, 
postulunte  Eduardo  rege ,  excitavit  et  pri- 
vilegiis  ornavit;  rcctum  docendi  et  discendi 
modum  praescripsit  in  cpistohi  ad  doctores 
Parisienses,  in  qua  querebatur,quod  qnidam 
theologi,  postliabitis  doctrinis,  necessariis  et 
utilibus,  se  immisccrent  curiosis  vanisque 
philosophiae  subtilitatibus.  Piures  pleros- 
que  Gallos  creavit  cardinales.  Concordiam 
inter  Robertum  Neapolis  et  Fridericura 
Siciliae  reges  atqne  inter  Philippum  co- 
gnomine  Longum  regem  Galliae  ot  Ro- 
bertum  comitem  Flandriae  conciliare  cona- 
tus  est.  Alphonsi  XI  regis  Castellae,  adhnc 
impuberis,  patrocininm  adversus  rebelles 
suscepit  eique  ablatum  regnum  restitui  ius- 
sit.  Sancio  Maioricarum  regi  ad  propulsan- 
dos  Manrorum  impetus  decimas  concessit; 
Guelphis  contra  Gibelinos,  qui  in  Italia  et 
in  ipsa  Urbe  Roma  dominabantur,  pro  Ec- 
clesiae  iuribus  et  antiqua  libertate  certan- 
tibus,  opem  praestitit ,  et  Matthaeum  vice- 
comitera,  Gibelinorura  ducem  ,  anathemate 
perculit  '.  Constituit  etiam  Pontifex,  ut  Fe- 
stum  SS.  Trinitatis  die  Dominica  proxime 
sequente  Festura  Pentecostes  soUcmniter 
celebraretur,  licet  Romana  Ecclesia  lioc  fe- 
stum  antea  speciali  Oflicio  non  consucverit 
celebrare^.IdemqueSalutationemAngelicam 


onus  suscipere?  Cur  (loniqiie  Alvariis  Pelasius,  qui 
loanni  acquaiis  fuit  (lib.  I  l)e  Planciv  Ecclesiae,  c.  \  ) 
certum  ait,  el  nolorium  lnli  mvndo  esl,  qnod  dictits 
hiannes  nijmimts  Pnpa  electus  fuit  concorditer  u 
Cardinalibus  omnihvs  ? 

'  Raynald.  ad  an.  13IC-3i. 

2  Cf  iJeneiJictura  \\\,\)e  Festis  lesu  ChrisUelB. 
M.  V.  in  capite  tilii  agit  de  Festo  Trinitalis. — De 
Conslilulione  qiiae  loaiini  XXII  adscrihilnr,  et  Sahha- 
Ihina  dicitur,  quod  B.  Virgo,  uli  pie  tenetur,  pollicila 
sit,  se  quolquot  Carmiditaiio  Mariae  cultui  addicti  fue- 
rint,  primo  post  eorum  oliilum  Sabbalo  a  1'urgalorii 
igne  erepturara,  videri  iuvat  adnotat.  ad  l'aulum  I'p.  V 
in  Epoclia  XI. 


]iora  ?'f/n/tcf/?/ '  sub  concubhim  icr  rccita- 
ri  s/aiiiit  induhjentiia  datis  ". 

Tria  graviora  negotia  excrcuere  paritcr 
hunc  Pontitipem,nimirum  controversia  cum 
Franciscanis  de  panpertatcChristi  ctAposto- 
lorum,  dissidium  cum  irapcratore  Ludovico 
Bavaro  et  quaestiode  visionc  bcatifica,  quao 
quidein   negotia   illico  brcviter  cxponemus. 

Alia  quoque  patravit  loannes^.  Interim 
e  vita  excessit  an.  1334,  pridie  nonasdecem- 
bris,  Avenione,  ubi  sepnltus  est  in  templo 
maiore,  cum  egisset  rtwwo.vPontificatus  18, 
et  mc7is.  4  minus  dies  2. 

03.  Lis  loannis  XXII  cvm  Minoritis 
{an.  1321) — Cum  loannes  XXII  in  primis 
condemnasset  sectam  Fratricellorum,  con- 
demnavit  etiara  sententias  loannis  de  Pol- 
liaco,  doctoris  Parisiensis,  qui  docebat,  con- 
fessos  fratribus  seu  viris  religiosis,  habenti- 
bus  generalera  facultatem  audiendi  confes- 
siones,  teneri  eadera  peccata  denuo  confiteri 
proprio  sacerdoti,  qninimo,  stante  lege  Con- 
cilii  Lateranensis  Omnis  titriiisque  sexus , 


^  Igniterjium  ab  igne  legendo  diclum  significat  ini- 
tium  noctis  ,  quo  tempore  solerent  homines  ,  conleclo 
igne  in  foco,  cubitum  ire. 

"  2  Mabillonius  Piaefat.  ad  Acta  saec.  V  Denediclin. 
§  1-22.  II  Postea  idem  ritus  inductus,  est  subdit,  ad  ma- 
tutinum  lenipas,et  mediiim  diem  ».  Oldoinus  ,  in  nova 
Addtl.  ad  Ciaconium  1. 11  liaec  Iiabet  : «  Cum  pius  mos 
iii  Sanctonensi  Ecclesia  susceptus  esset,  ut  vergentein 
noclem  die  campana  pulsaretur  ad  praemonendos  (ide- 
les,  ut  Salulalione  Angelica  Virginis  suffragia  implo- 
rarent,  loannes  Ponlifex  decem  dierum  Indulgenliam 
iis  concessil,  qui  pie  ler  illam  fle.xis  genibus  funderent, 
si  vere  eos  criminum  poeniteret.  Singuiis  insuper  can- 
ticum  Salve  Pterjina  devote  recilanlibus  quadraginta 
dies  Indiilgenliae  proposiiit;  prolationem  eliain  nomi- 
nis  Mariae,  ul  eius  esset  frequenlior  invocalio,  sacris 
Indulgenliis  ditavit  ».  Quid  hac  de  re  praeceperint  qiio- 
qiie  posleriores  Summi  Ponlifices  mo.x  in  Caliislo  III 
videbimus. 

3  Tribunal  Ponlificis  Capellanorum,  quos  Rotae  Au- 
dilnres  appellanlur,  loannes   XXII,   in  Consl.  14  ( t. 

1  Bullar.  i  ,  non  instituil  ,  sed  reformavil.  Horum 
CMpeilanorura  officiiim  esl  perpetuum  ,  el  Papae  in- 
servinnt   uli    Subdiaconi  Apostolici.  Sixlus  IV  Consl. 

2  ( t.  i  Bullar.)  decrevil,  Aiiditorum  nuniero  12  in  po- 
slerum  esse  cum  antea  14  essent.  Tres  erant  P.omani, 
ceteri  Cermanus,  Callus,  Castellanus,  Aragonius,  Ve- 
netus,  Mediolanus, Senensis  et  Perusiniis  vicissim,  I!o- 
noniensis  et  Ferrariens.  De  liis  abunde  CoheJius  iu 
Nolitia  Cardinalatus  (c.  11)  ).  Ipsi  agunt  de  processi- 
bus  Slalus  Erclesiaslici,  de  niateriis  beneiicialihus  et 
patrimoiiiaiibus.  Iloc  Homae  supremum  magislraliim 
ita  sapientia  excelluit  et  fama  peivulgalum  est,  ul  iibi- 
que  terrarura  et  ipsi  reges  et  principes  in  dissidiis  et 
controveisiis  qiiae  inter  eos  insuigebanl  ad  Sacrae  Ito- 
tae  Iribiinal  dirimendi  recurrebant.  Inter  Coilecliones 
dccisionura  huiiis  Convcntiis  praecipua  est  venela  an. 
1697,  29  vol.  in  fol.  Audilores  liotae  appellari  pleri- 
que  censent,  ipiod  alternis  vicihus  quasi  rotatiin  siio 
funganliir  munere,  vel  quod  praecipna  Chrisiiani  oiliis 
negiiiia  apud  illos  versenlur  et  agitentur,  ut  est  in 
Glossurio  Ducangi,  t.  I. 


92 


EPOCHA   VIII.    A  PONTIFICATV    INNOCENTII   III 


neque  R.  Pontificem  neque  Deum  ipsum 
posse  efficei-e,  ut  parochiani  non  tenerentur 
semel  in  anno  omnia  peccata  sua  confiteri 
proprio  sacerdoti,  quem  dicebat  esse  solum 
parochialem  curatum  \ 

Alia  autem  quaestio,  nirairum  de  pauper- 
tate  Christi  et  Apostolorum  anno  1321  ad 
loannem  Pp.  delata  est.  Aliquot  FF.  Mino- 
res  animose  contendebant,  Christum  et  Apo- 
stolos  nihil  iure  proprietatis  et  dominii  ha- 
buisse  sive  in  S[)eciali  sive  in  communi , 
hancque  propositionem  orthodoxam  et  De- 
cretaii  Nicolai  III  Exiit  qui  seminat  defiiii- 
tam  esse  asserebant.  loannes  XXII,ad  quem 
ipsi  Minoritae  contra  adversarios  provoca- 
verant,  ne  quid  temere  decerneret,  prius 
academiarum  ct  virorum  doctorum  opinio- 
nes  audirevoluit.  Verum  Michael  Caesenas, 
Ordinis  Minorum  generalis  minister  ,  con- 
troversiam,  coram  Apostolica  Sede  penden- 
tem,dirimere  praesumpsit,  in  Capituio  men- 
se  iunio   1322  Perusiae  habito  declarans, 
praedictam  propositionem  esse  catholicam 
et  ab  Ecclesia  falli  nescia  definitam  ^.  Pon- 
tifex  vero  vi^^idusdecembr.  1322  Constitutio- 
nem  edidit  Ad  co7iditorem,  qua  decharabat, 
supra  dictam  Nicolai  III  Decretalem  de  re- 
rum  usu  Franciscanis  concesso ,  et  de  pro- 
prietate  Apostolicae   Sedi  reservata ,  non 
esse  intelligendam  de  rebus,  quae  usu  con- 
sumuntur,  cum  in  iis  dorainium  non  sepa- 
retur  ab  usu ;  derogansque  Decretali  Nico- 
lai  III ,  quantum  ad  hoc  caput  spectabat, 
dominium  rerum,  quibus  FF.  Minores  ute- 
bantur,  iis  rcmisit,  et  ne  eorum  procurato- 
res  deinceps  Apostolicae  Sedis  nomine  aUcui 
litem  inforrent,  proliibuit  ^.  Anno  sequenti 
pridie  idus  novembris  alterara  dedit  Consti- 
tutioncra   Quum  inter  nonnullos  ,  qua  de- 
clarabat  errare,  et  haereticis  adnumerandos 
eos,  qui  pcrtinaciter  assererent,  Christura 
etApostolos  nihil  propriura  habuisse  sive  in 
speciali  sive  in  communi,  eosque  nuUum  ius 
liabuisse  earum  rerum,(iuas  habuisse  legun- 
tur,  sed  sirapiiccm  usum  facti  '. 

Contra  has  Pontificis  Constitutiones  de- 
clamarunt  Michael  Caesenas,  geiieralis  Mi- 
nister,  et  [)auci  aUi  inter  quos  praocipui  Oca- 
mus  ct  Bonagratia  contra  quos  Pontifex 
deinde  cdiditConstitutionem  Quia  quorum- 
dam  mentes  ^  At  illi  loanncm  XXII  accu- 

1  Exlravaganl.  2  Be  liaerel  :  I.jihbe  ,  Cuncil.  t.  XI. 
p.  K).'].^.  —  2  Wadtliiif!;.  Annal.  Miiior.  ad  an.  13"2"2. 

3  lixlravay.  '>\  De.  verb.  xuinif.  loan.  XXII. 

*  Ealruva(l.  l  De  verb.  .sninif.  Inaii.  XXil;  Nalal. 
Alex.  Ilisl.  eccl.  saec.  XIV,  (li.ss.  1 1  ;,lii'llariiiin.,  Ue  11. 
Ponlilice,  1.  IV, «;.  1  i;  llisloiie  ile  rhilise  llall.,  \.  'M. 

s  Exlravag.  5  />e  verb.  aiijnif.  loaiin.  XXII. 


santes  haereseos,ad  generale  conciUum  ap- 
peUarunt;  deinde  confugerunt  ad  imperato- 
remLudovicura  Bavarum,  eiusque  scliismati 
adhaerentes,  variis  libellisPontificis  famam 
lacerarunt.  Ab  hac  tamen  paucorura  Mino- 
ritarum  rebellione  iramunis  fuit  Ordo,  qui 
in  Pontificis  obedientia  constanter  perseve- 
ravit,  et  in  generali  Capitulo,  an.  1329  Pa- 
risiis  habito  ,  quaecumque  a  rebellibus  istis 
hac  in  re  haeretice  dicta  vel  niale  gesta 
fuerant,  improbavit,  atque  in  locum  Mi- 
chaeiis,  a  Pontifice  depositi ,  generalem  Mi- 
nistrum  elegit  Gerardura  Odonis  '. 

64.  Lis  inter  sacerdofium  et  imperium 
{an.  1323)  Eidera  pontifici  loanni  XXII  ne- 
gotium  gravissimum  facessivit  im^ierator 
Ludovicus  Bavarus.Etenim  cum  post  obitum 
Henrici  A^II  (I3I3)  imperium  vacasset  14 
raensibus,  a  maiori  parte  electus  fuit  Ludo- 
vicus  dux  Bavariae  ,  alii  vero  elegerunt 
Fridericura  ducem  Austriae,  unde  grave  in- 
ter  utrumque  beUum  exortum  est.  Cum  am- 
bo  competitores  Pontificem  pro  irapetranda 
confirraatione  interpellassent,  loannesXXII 
utrique  diem  dixit,  ut  iurium  suorum  in- 
strumenta  producerent,  et  secundum  ea  al- 
terutri  iraperium  adiudicaret.  Verum  Ludo- 
vicus  armorum  quam  iuris  viarera  dirimere 
maluit,  victoque  an.  1322  Friderico,  irape- 
rium  soluscapessivit,etPontificis  confirma- 
tionem  non  solum  non  requisivit,  sed  etiam 
Gibelinorum  factioni,in  Apostolicam  Sedem 
rebeUi,  auxiUa  praestitit. 

loannes  Pp.,  litteris  postridie  nonas  octc- 
bris  1323  ad  Ludovicum  datis,  eum  incre- 
puit,  quod  imperatoris  noinine  et  iuribus 
usus  esset,  priusquam  electio  sua,  ut  moris 
erat,  ab  Apostolica  Sede  fuisset  confirmata, 
mandavitque  ei  sub  poena  excoramnnicatio- 
nis,  ut  ab  adiuvandis  Ecclesiao  hostilnis  ab- 
stineret,  et  intra  mensem,  diraissa  imperii 
administratione,  iuris  sui  instrumenta  Apo- 
stolicae  Sodi  exhiberet.  Ludovico  de  angu- 
stioribus  teraporis  raetis  ad  agendara  cau- 
sara  sibi  praescriptis  querente,  Pontifex  il- 
las  prorogavit ;  interea  oinnibus  (Ustricte 
prohibuit,  ne  Ludovico  honorem  impcratoris 
Romanorum  deferrent,  priusqnara  electio 
eius  sccundum  ius  foret  approbata. 

Vcrum  Ludovicus  se  Pontilici  sistere 
sprovit,  ApostoUcae  Sedis  liostibus  auxilia 
ferre  pcrrexit,  ot  scri[)to  contostatus  est,  se 
ipso  electioiiis  suae  lacto  regium  honorein 
iui'aque  regni  et  iiii[)erii  administrandi  ossa 
consccutum,  Pontifici  nuUura  esse  ius  cle- 

'  liaynaldus  el  Siiomlaiius,  ad  an.  r.t-iS-^O. 


VSQVE   AD   SCHISMA  OCCIDENTIS 


93 


ctionem  vol  porsonam  oloctam  oognoscondi 
aut  approliandi ;  caotorum  so  coiitra  loan- 
nem  api)ellare  ad  gonoralo  concilium.  Qua- 
proptor  Poniitox  iJilnis  quintilibus  an.  1324 
Ludovicum  ,  nisi  ante  calendas  octobris  fe- 
cisset  satis,  oxcommunicatum  omnique  iure 
imperandi  privatum  edixit,  ot  omniljus  pro- 
liibuit,  no  oi  qna  imperatori  obedientiam 
aut  opom  praostarent.  Ludovicus  vero  in 
comiliis  ix^calendas  novcmbris  apudSaxe- 


Silvensis  in  Lusitania',  Augustinus  Trium- 
pliiis,  Anconitanus,  Ordinis  Eremitarum  s. 
Aufjustini*,  Petrus  de  Palude  sen  Paluda- 
nus,  Ordinis  FF.  Praedicatorum  •'. 

Initio  anni  1827  Ludovicus,  a  Gibellinis 
accitus,  properavit  in  Italiam,  ct  mense  fe- 
bruario  Tridenti  episcopomm,  abbatum  et 
monachorum,  maxima  ex  parto  deposito- 
rum,  excommunicatorum  vel  apostatarnm, 
conventum   habuit,   in  quo  loaniies  XXII 


nliauson  coactis.virulonto  modo  contraloan-    haerosoos  aliorumque  criminum  accusatus 


nom  XXII  doclamavit,  et  ab  co  veiuti  haC' 
ivsoos  aliorumque  criminum  reo,  ad  futu- 
rum  Pontiticcm  et  ad  sanctam  Matrem  Ec- 
closiam  provocavit  '. 

Perverso  principi  venales  calamos  com- 
modarunt  Marsilius  do  Menandrino,  Pata- 
vinus,  et  loannes  landunus,  Pcrusinus,  do- 
ctores  Parisienses,  quibus  se  adiunxerunt 
Michael  Caesenas,  Guilielmus  Ocamus  et 
Bonagratia,  ab  Ordine  FF.  Minorum  apo- 
istatae.  Duo  priores,nempe  Marsilius  et  lan- 
dunus,  in  libro  qui  Defensor  yacis  inscri- 
ptus  erat,  do  potestato  imperatoris  et  Pon- 
lificis  ita  disseruerunt,  ut  Pontificis  prima- 
tum  etl^cclesiae  constitutionem  ab  imis  fun- 
damentis  destruerent.  Praeter  alios  in  eo 
libro  tradiderunt  hos  errores:  Christum  in 
Ecclesia  non  coustituisse  caput  visibile ;  s. 
Petrum  non  plus  auctoritatis  accepisse , 
quam  caeteros  Apostolos;  omnes  sacerdotes, 
sive  pontifices  sive  episcopos  sive  simplices 
presbjteros,  ex  institutione  divina  esse  po 
testate  pares ,  et  e  sola  imperatoris  conces- 
sione,  ad  eius  nutura  revocabili,  alios  aliis 
maiorem  habero  iurisdictionem;  neminem 
posse  ab  Ecclesia  coerceri  punitione  coacti- 
va  sine  consensu  imperatoris;  Pontificera 
aeque  ab  episcopis  ac  hos  ab  illoposseexcom- 
municari;  ad  imperatorem  spectare,  Pon- 
tifices  instituere  et  doponere ,  Sede  vacante 
Ecclesiaiu  regerc ,  numerum  ecch^siarum 
et  sacrorum  ministrorum  defiuire,  de  habi- 
litate  ad  Ordines  sacros  promovendorum 
decernere  ,  concilia  congregare  ,  Ordines 
religiosos  approbare,  beneficia  ecclesiastica 
conferre. 

Perniciosos  hos  errores  condemnavit  et 
prolixe  confutavit  loannes  Pp.  constitutio- 
ne  edita  x"  calendas  novembris  1327  ^.  Eos- 
dem  errores  confutarunt  scriptores  aequa- 
les,  Alexander  de  s.  Elpidio,  e  priori  gene- 
rali  Augustinianorum  archiepiscopus  Ra- 
vennatensis  •■' ,  Pelagius  Alvarus,  episcopus 

1  Raynald.  ad  an.  13-23-21.-2  Rayn:.i(l.  ad  an.l.3-27. 
3  De  iuri.sdicliune  imperii  el  aucloritale  Panae, 
Ariraini  1C24. 


et  pontificatu  indignus  declaratus  est.  Lu- 
dovicus  Modiolanum  progressus,  in  basilica 
Ambrosiana  a  duobus  episcopis  ,  prnpter 
crimina  sua  depositis,  rex  Longobardiae  co- 
ronatus  fuit.  Quapropter  loannes  Pp. ,  haud 
ultra  cunctandum  ratus  ,  ix*'  calendas  no- 
verabris  sententiam  in  Ludovicum  fulmina- 
vit,  qua  eum  omnibus  iuribus  et  feudis  im- 
perialibus  privatum  declaravit,  subditos  ab 
eius  obedientia  absolvit,  et  ne  ei  parerent 
aut  cum  eo  comraunicarent  prohibuit'*. 

Ludovicus  sententias  censurasque  Pon- 
tificis  spernens,  initio  anni  1328  cura  exer- 
citu  Romam  properavit ;  Urbem  ingressus, 
Roraanis  multa  promisit,  et  xvi°  calendas 
februarias  in  basilica  s.  Petri  a  lacobo  Al- 
berto,  Yenetiarura  episcopo  deposito,  irape- 
rator  coronatus  est ;  xiv°  calendas  maias 
convocatis  quibusvis  apostatis,  excommu- 
nicatis,  depositis,  aliisque  sirailis  generis 
hominibus,  lacobura  Cadurcensera  (ita  ap~ 
pellabat  loannera  XXII)  propter  haeresira 
et  aliacrimina  pontificatu  oranique  benefi- 
cio  et  privilegio  privatum  atque  ab  orani 
iudice  puniendura  pronunciavit,  et  in  eius 
locum  intrusit  Petrum  de  Corbario,  Ordi- 
nis  FF.  Minorum,  sub  nomine  Nicolai  V» 
qui  rursus  Ludovicum  imperatorem  coro- 
navit,  loannem  XXII  omnesque  ei  obedientes 
excommunicavit. 

Quura  haec  audivisset  loannes  Pp.,  pseu- 
do-pontificem  et  omnes  schisraatis  fautores 
anatheraate  confixit,  precesque  publicas  in- 
dixit,  ut  divinaProvidentia  rebelliuracorda 
ad  Ecclesiae  obsequium  reducere  vel  eorum 
superbiam  elidere  et  malitiam  conterere  di- 
gnaretur.  Dorainus  piorura  preces  exaudi- 
vit  et  laboranti  Ecclesiae  opera  tulit;  agen- 
tibus  quippe  cardinali  Ursino,PontificisIe- 
gato,  et  Roberto  rege  Neapolis,  brevi  post 
rerum  status  ita  mutatus  est,  ut  Romani  et 


•  Apologia  loannis  XXll  contra  Marsilinm  et  Oca- 
rmim,  Lugdun.  1517,  el  Venet.  1560in-f'oi. 
-  De  poleslale  ecclesidslica. 
^  De  catisa  i)nrnediata  ecclesiaslicae  poteslatis. 
i  Raynald.  ad  an.  13:27. 


94 


EPOCHA   VIII.    A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


Itali  passirn,  ipsi  etiam  Gibelinorum  duces, 
Ludovici  partes  desererent ,  Ludovicus  aVj 
omnibus  desertus,  an.  1329  in  Germaniam 
regrederetur,  et  antipapa  Petrus  de  Corba- 
rio  an.  1330  Avenione  ante  pedes  loannis 
XXII  provolutus,  sciiisraa  eiuraret,  et  sup- 
plex  veniam  ab  eo  postularet^ 

Ludovicus  in  Germaniam  redux,  legatio- 
nibus  litterisque  reconciliationem  cura  Ec- 
clesia  et  electionis  suae  confirraationem  a 
loanne  XXII  postulavit ,  se  haereticos  et 
schismaticos  deserturum,  et  Ecclesiae  iura 
defensurura  promittens.  Pontifex  vero  pro- 
raissis  eius  non  fidens,  voluit,  ut  ante  o- 
mnia  imperium  dimitteret;  quod  cum  illo 
praestare  nollet,dissidium  inter  sacerdotium 
et  imperium  perduravit  usque  ad  Ludovici 
mortem. 

65.  Quaestio  de  visione  beatifica —  Ter- 
tium,  quod  loannem  XXII  exercuit  nego- 
tium,  fuit  quaestio  de  visione  beatifica,  an 
scilicet  animae  iustorum,  corporum  vinculis 
solutae  et  ab  omni  labe  purae,  statim  visione 
Dei  perfruantur;  an  vero  haec  usque  ad  ex- 
trerai  iudicii  diem  differatur.  Quamvis  qui- 
dam  ex  anti([uis  Patribus  posteriorera  opi- 
nionem  tradiderint,  communis  tamen  Pa- 
trum  et  Ecclesiae  traditio  ei  erat  opposita. 
Cura  haec  quaestio,  iiullo  adhuc  decretorio 
Ecclesiaeiudicio  eliquata,  hoc  tempore  inter 
doctos  agitaretur,  loanncs  XXII,  qui  pro  in- 
genii  sui  praestantia  theologicis  discussioni- 
bus  delectabatur,  an.  1331  ad  indagandam 
veritatem  ss.  Scripturas  et  Patrum  scripta 
in  utramque  partem  scrutatus  est,  et  in  ser- 
monibus  coram  Car^Unalibus  et  praelatis 
Avenionc  lialtitis,  utiiusque  opinionis  argu- 
mentaprotulit.  Verum  Pontifex  quibusdam 
visus  est  propendere  in  sententiam  de  dila- 
tione  visionis  beatificae,  pluresque  adver- 
sarios  tum  c  praelatis  tum  e  doctoribusin 
se  concitavit.  Contentio  aucta  est,  cum  Ge- 
rardus  Odonis,  FF.  Minorum  generalis  Mi- 
nister,  Parisiis  earadem  sententiam  palam 
defendisset.  Pontifex  ad  dispellendam  pra- 
vam  de  mente  sua  suspicionom  xiv"  calcn- 
das  decembris  1333  litteras  scripsit  ad  Phi- 
lippura  Valcsium,  regem  Francorum,in  qui- 
bus  coritostabatur,  se  dc  praesenti  quaostionc 
nibil  definivissc  aut  asscruisse ,  sed  solum 
Scripfurarum  et  Patrnm  dicta  protulisse,  ut 
discussa  vcritas  in  apertam  lucem  prodi- 
ret  ^.  Philippus  rex  ,  ut  disccptationibus  fi- 
nis  constitueretur,  episcopos,  abbates  ct 
theologos   convocavit  in  castro  Vincenna- 

'  Raynaldus  pI  Sporulaims,  ;i(l  an.  1IV28-30. 
'•^  Haynald.  el  Siion(Jaii.,  ad  an.  i:Wa. 


rum;  qui  omnes  consenserunt,  animas  San- 
ctorum ,  corporibus  solutas,  mox  faciem  Dei 
videre,  hancque  visionera  in  die  iudicii  non 
exstinguendara,sed  in  aeternum  perraansu- 
ram  esse.  lidem  in  sua  ad  regem  epistola  de 
loannis  XXII  in  hac  re  doctrina  haec  testati 
sunt:  «  Multorum  fide  dignorum  relatione 
audivimus,  quod,  quidquid  in  hac  materia 
Sanctitas  Sua  dixit,  non  asserendo  seu  opi- 
nando  protulit,  sed  solum  recitando  ».  Pon- 
tifex  ipse,  ne  quis  dicta  sua  seu  sermones 
male  interpretaretur,  initio  anni  1334  in 
publico  consistorio  professus  est,  quidquid 
de  praesenti,  vel  alia  quacumque  quaestione 
in  sermonibus  ct  coUationibus  dixisset  vel 
allegasset,  se  nihil  definire  vel  decidere  vo- 
Juisse,  quod  esset  quovis  modo  Scripturae 
S.  aut  Traditioni  contrarium,  et  expresse 
revocare,  si  quae  iis  opposita  praetcr  men- 
tem  suara  a  se  fuissent  prolata  ^  Et  paulo 
post  iara  raorbo  correptus  ,  cunvocatis  ad 
se  Cardinalibus,  praehitis  et  tabellionibus 
prolixam  fidei  suae  professionera  dictavit, 
in  quaintentionem  suam,quara  circa  statum 
animarura  separatarum  se  habere  et  habuisse 
dicebat,  his  verbis  declaravit:  «  Credimus, 
quod  aniraae  purgatae,  separatae  a  corpo- 
ribus,  sunt  in  coelo,  coelorura  regno  et  para- 
diso,  et  cum  Christo  in  consortio  angelo- 
rum  congregatae,  et  vident  Deum  et  divi- 
nam  essentiam  facie  ad  faciem  clare,  in  quan- 
tum  status  et  conditio  compatitur  animae 
separatae  ^  ». 

Hinc  patet,  loannem  XXII  ab  aiiquibus 
iniuste  fuisse  accusatura  erroris  in  Fide  de 
visione  bcatifica,  summamque  essc  petulan- 
tiam  Calvini  asscrentis ,  hunc  Pontificem 
docuisse,  animas  esse  mortales  et  una  cura 
corporibus  interirc  usquc  ad  diem  rcsurrec- 
tionis  ^. 

06.  Bcnedic  tus  XII  Pontifex  {an .  1 334 ) — 
In  locum  loannis  Pp.  Cardinales  ,  Ave- 
nione  apud  FF.  Praedicatores  reclusi  , 
an.  1334,  xiii"  calendas  ianuarii  elegerunt 
Bencdictum  XII,  (Tallum,  antea  appcllatum 
lacobum  Furnerium,  Ordinis  Cistcrciensis 
et  ex  Apamicnsi  Mirapicenscui  episcopum 
cardinalem,  virum  i)ium  et  doctum ,  pacis 
studiosum  ,  disciplinae  tenacem  et  a  ditantis 


^  Ila  Ifistalur  i;i;iKiliil(is  \II,  loannis  succcssor,  in 
i;]iislola,  (|(iap  oxstat  a|iiid  Haviialdiitn,  ad  an.  \'i'.\i,  cl 
Lild).-,  CnncilA   XI,  p.  1711 1." 

'■*  P.aynaJd.  ad  an.  t ;]:!!;  I,abb(^,  loc.  cil.  p.  ir.3n. 

•'  lnsldnl.  I.  IV,  r;.  7.  CtCard.  I'e(ia,  Onuiiu-ul.  in 
Cinislil.  llhiu-d.  Xll;  ISerlbiiM-,  llisl.  df  riOjlisi-  CalL 
an.  i:!;!3-3l-;  Nalal.  Alcx.  Ilisl.  ercl.  sacc.  XIV,  <liss. 
1 1;  Miitalori,  Dc.  imiadisn  udrcrsits  Ifitinesl,  c.2. 


VSQVE  AI)   srmsMA   orciDENTlS 


95 


coiisanfruinois  alicnissiniuiu  ',  i\ni  Ecclosiam 
gul)ornavit  usnue  ad  annuni  lo42. 

Hic  Pontifox  nihil  antiquius  liabuit,  quaiu 
ut  iiacoui  intor  principos  christianos  consti- 
tuerot,  tuni  ut  tranquillitato  parta,  curiam 
in  Urbem  Romam  retcrrc  posset,  tum  ut  illi 
arma  contra  Turcas  convorterent;  sod  op- 
tatum  finom  non  est  consecutus.  Quae  autcm 
pro  concilianda  concordia  sacerdotiura  inter 
et  imperium  tontavcrit,  infra  dicemus.  An. 
1330  quaestionem  de  statu  animarum  post 
hanc  vitam  ,  sub  docessore  suo  vontilatam, 
quamque  ipse  adhuc  cardinalis  erudito  libro 
tractavorat,  diremit  per  BuUam  Benediclus 
Deics,  qua  dofinivit,  post  Cliristi  in  coelum 
asccnsioncm  animasSsrura,qui  sive  ante  sive 
postChrLstipassionera  decesserunt,  nihilpur- 
gandum  habentes  vel  post  mortem  purjiatas, 
item  animas  infantium  baptizatorura  et  ante 
usum  rationis  decedentium,  ante  resump- 
tionem  suorum  corporum  etiudicium  gene- 
rale  esse  in  coelorum  regno,  cum  Christo, 
Angelorum  consortio  aggregatos  ,  imme- 
diate  divinam  essentiam  videre  ,  ea  perfrui 
hacque  visione  et  fruitiono  esse  vere  bea- 
tas;  animas  vero  eorura,  qui  in  statu  peccati 
mortalis  moriuntur,  statim  descendere  in 
infernura,  ibique  in  aeternura  cruciari;  in  die 
extrcmi  iudicii  orancs,  resumptis  corporibus 
suis,  coram  Christo  iudice  comparituras,  ut 
et  corpora  aniraarum  praemia  vei  poenas  par- 
ticipent  ^ 

Quantura  ad  disciplinam  eeclesiasticara 
spectat,  Benedictus  XII  varias  edidit  Con- 
stitutiones,  quarura  aliae  ad  monachorum 
Benedictinorum,  Cistercensium,  Mendican- 
tium  et  Canonicorunj  Regulariuin  reforma- 
tionem,  aliae  ad  episcoporum  aliorumque 
praelatorum  olficium,  residentiam,  visitatio- 
nem ,  atque  ad  beneficiorum  provisionom 
pertinent  ".  Pontifex  etiam  anathemate 
damnavitF?-fl^rzcr//os,  quos  ante  Pontifica- 
tum  scriptis  confutaverat.  Cavit  etiara  dili- 
gentissime  ne  Sacerdotia  viris  conferrentur 
minus  idoneis  ,  minusque  probati ,  dicens  , 
nolle  se  lutum  exornare. 


'  Cognatos  atque  affines,  Denedictiis  fin<,'nbat  igno- 
los  sibi ,  asserens,  Pontificem  Humamnn  nun  llabe- 
re  consanguineos  :  urgentibusque  ,  ul  eos  piomoveret 
in  grailuna  alifiuem  diijnitMlis,  reponebai  Davidiciim 
iliud:  Si  niei  nun  jxieiuit  dominuti,  tunc  ininuicula- 
lus  ero.  Aegidius  Card.  Viterbiensis  {a[).  l'agium  in 
Vila  huius  Pontincis  §  17)  eum  dicere  solilum  fuisse 
scribit,  Sacerdolemsecundum  urdinem  Melchisedecli, 
si  verus  futurus  sit,  sine  palre,  sine  malre,  sine  (je- 
nealofjia  esse  oportere. 

-  Raynald.  ad  an.  133G;  liarduin.  CvnciL  t.  VII, 
p.  15.59. 

3  liullar.  Roman.  t.  I. 


Anno  13-12  in  dic  s.  Marci  Evangelistae 
Benothctus  XII  Avenionc  in  palatio  '  quod 
construi  focerat,  ad  Christiim  migravit,cum 
annos  7,  mens.  4,  ac  dies  G  Pontifex  fuissct, 
cumulatus  omni  gencre  virtutura  Christia' 
narura  ,  et  miraculis  post  mortem  clarus. 

07.  Benefic.  ecclesiast.  rese7'vaiiones,an- 
natae  et  commendae  —  NonnuUi  scriptores 
de  RR.  Pontificibus,  qui  Avenione  morati 
sunt,  expostularunt,  quod  introductis  bcne- 
liciorum  ecclosiasticorum  rescrvationibus, 
annatis  et  commendis,  Ordinarioruin  iuri- 
bus  detraxerint,  et  extraordinariis  taxis  ec- 
clesias  gravarint. 

Verum  RR.  Pontifices  tamquam  Eccle- 
siae  primates  et  omniura  ecclesiarum  sol- 
licitudinem  gerentes  ,  tanquara  suprorai 
bonorum  ecclesiasticorum  dispensatores  , 
provisiones  et  collationes  beneficiorum  at- 
que  dignitatum  ecclesiasticarum  sibi  reser- 
vare  iure  possunt  ^  Istud  ius  a  priscis  tem- 
poribus  ,  olira  rarius  postea  frequentius, 
exercuerunt  iustissimis  ex  causis,  sive  ad 
avertenda  mala,  quibus  electiones  ex  ambi- 
tione  studioque  partium  perturbabantur,  et 
ad  consulendum  ecclesiisde  dignisministris, 
siveadcorrigendamOrdinariorum  incuriam, 
vel  ad  habendam  bene  meritorum  ratio- 
nem  ^  Saec.  XIII  et  scqq.  RR.  Pontifices 
idem  ius  magis  explicarunt ,  ut  omnibus 
constaret,  quorura  beneficiorum  collatio  ad 
Apostolicam  Sedem,  quorum  ad  episcopos, 
quorum  ad  alios  pertineret.  Ita  Clemens  IV 
constitutione  Licet  ecclesiarum  Apostolicae 
Sedi  reservavit  collationem  ecclesiarum,  di- 
gnitatum  ,  personatuum  et  beneficiorum  , 
quae  in  Romana  Curia  vacarent,  seu  quo- 
rum  possessores  obierint  in  loco,  quo  mora- 
retur  Pontifex  ,  quaeque  specialius  caeteris 
antiqua  consuetudo,  ut  in  praedicta  Consti- 
tutione  iegitur,  RR.  Pontificibus  reserva- 
vit  ^.  Gregorius  X,  Clementis  IV  successor, 
decessoris  sui  Constitutionera  confirmavit 
cum  hoc  temperaraento  ,  ut  si  Pontifex 
huiusmodi  beneficia  intra  mensem  a  die, 
qua  vacarint,  non  contulerit,  ea  conferre 
possent  Ordinarii  ^  Bonifacius  VIII  reser- 
vationem  Clementis  IV  extendit  ad  benefi- 
cia  vacantia  in  locis  vicinisCuriaeRomanae 
seu  intra  spatium  itineris  duorum  dierum. 


1  Ptoloraacus  Lucensis  ap.  25aliitiiim  iii   Vilis  l'oa- 
tificum  Avenionensiiim. 

2  Thoniassin,  VeLus  el  nova  Eccl.  discipl.  parl.  11,  1. 
I;  Zaccaria,  Anli-Febri)n.  p.  11, 1.  5. 

3  Ibidem. 

•1  Decretal.  1.  VI,  tit.  IV,  c.  2,  De.  praeb.  el  diijnit. 
5  Ibid.  c.  3.        ' 


96 


EPOCHA  VIII.  A    PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


et  ad  beneticia  legatorum  atque  curialiura, 
si  in  iocis  curiae  vicinis  aut  eam  coraitan- 
tes  obierint  '.  Ciemens  V  beneficia  quae- 
cumque  in  Romana  curia  vacantia  aut  pon- 
tificatus  sui  tempore  vacatura,  patriarcba- 
tus,  archiepiscopatus,  episcopatus,  praeben- 
das,  dignitates,  otficia,  suae  et  s.  Sedis  pro- 
visioni,  collationi  et  dispositioni  reserva- 
vit  ^.  Hanc  reservationem  pro  Pontificatus 
sui  terapore  confirraarunt  et  ad  plura  alia 
beneficia  extenderunt  loannes  XXII  et  Be- 
nedictus  XII  ^.  Alii  deinceps  Pontifices  va- 
rias  de  eadem  re  Constitutiones  ediderunt. 
Magnus  etiam  reservationum  numerus  lia- 
betur  in  regulis  Cancellariae,  adeo  ut  gene- 
ratira  omnium  ecclesiarum  cathedralium 
collatio  Apostolicae  Sedi  fuerit  reservata, 
etqui  deinceps,  sive  canonici  sive  principes 
sive  aliijius  norainandi  vel  praesentandi  vel 
eligendi  exercueruut,  id  e  speciaii  Sedis  A- 
postolicae  indulto  fecerint. 

Quantura  spectat  ad  annatas  seu  rcditus, 
quos  RR.  Pontifices  in  conferendis  benefi- 
ciis  exegerunt  ad  providendura  tum  suae  et 
curiae  suae  sustentationi,  tum  comrauni  to- 
tius  Ecclesiae  utilitati  et  necessitati ,  eae , 
quatenus  sunt  subsidia  ab  inferioribus  sum- 
rao  Ecclesiae  capiti  et  pastori  coUata,  iu- 
stissimae  et  antiquissimae  sunt,  easque  Bo- 
nifacius  IX  non  instituit,  sed  modura,  qui 
in  iisdera  pendendis  servaretur,  praescri- 
psit  *. 

Neque  novae  aut  a  RR.  Pontificibus,  qui 
Avenione  morati  sunt,  introductae  sunt  be- 
neficiorum  comraendae.  A  priscis  enini.tem- 
poribus  obtinuit,  ut  ecclesiae  episcopales, 
parochiales  atquc  abbatiae  vacantes,  alicui 
custodiendae  ac  adrainistrandao  coraraenda- 
rcntur,  (luaindiu  proprio  episcopo,  paroclio 
aut  abbate  carerent;  item  ut  episcopis  aut 
clericis,  qui  vel  ecclesiis  suis  ab  liostibus 
fuissent  eiecti  vel  e  bencficiis  suis  noii  ha- 
berent  decentem  sustcntationera,  ecclesia 
vacans  aut  abbatia  aliudve  l)encficium  in 
comraendam  conferretur.  Similiter  propter 
raonachorum  incuriam  abbatiac  quandoquo 
commendabanturepiscopis.  Huiusmodicom- 
mendas  certe  nemo  improbabit. 

Verum  saec.  VI  et  deinceps  principes  lai- 
ci  et  proceres  bona  ecclesiastica  invadentcs, 


1  Cap.  ?>l  t;o(I.  in  VI.  —  -  Extravafj.  3  eocl.  iiiter 
Communcs. 

3  Ejlravafi.  i  I)e  elecl.  el  Exlravafj.  13  De  prueb. 
et  difinil.  iiiU-r  (lommiines. 

■'  liavnaidus  el  S|)on(]aiiiis  ad  an.  130'J;  Nalai.  Alex. 
Hi.tl.  eccl.  sacc.  XV-VI,  (liss.  !):  Beiltiiur,  Ilitl.  de  l'E- 
iltisc  Outl.  Disc.  prelim.  l.  \V,  \n-i°. 


certarum  ecclesiarum  et  abbatiarum  pro- 
ventus  comraendarunt  sivi  clericis,  sive  e- 
tiara  laicis  de  republica  bene  nieritis,  prae- 
sertim  ducibus  railitaribus.  Has  commendas 
laicas  et  militares,  gravium  abusuum  cau- 
sas,  Pontifices  et  concilia  reprobarunt. 

Istis  abusibus  maxima  ex  parte  sublatis, 
usus  comnaendarum  ecclesiasticarum  fre- 
quentior  fuit,  et  in  eas  etiam  abusus  sensiin 
irrep.^^erunt,  quos  taraen  varii  Pontifices  et 
concilia  correxerunt.  Ita  Clemens  V,  sen- 
tiens  gravia  detrimenta,  quae  e  comraendis, 
initio  sui  Pontificatus  propter  importunas  et 
multiplicatas  precum  instantias  largiori 
manu  concessis,in  rera  ecclesiasticara  re- 
dundabant,  eas  oranes  revocav,t  K  Benedi- 
ctus  XII  cunctas  cathedraliura  ecclesiarum 
et  abbatiarum  comraendas,  a  decessoribus 
suis  concessas  personis  quibuscuraque,  exce- 
ptis  Cardinalibus,  revocavit  "^.  Innocentius 
VI  an.  1353  rescidit  revocavitque  omnes 
episcopatuum,  abbatiarura,  prioratuum,  di- 
gnitatura  et  beneficiorura  Regulariura  com- 
raendas  ^.  Eadera  de  re  actuni  est  in  conci- 
liis  Lateranensi  V  et  Tridentino^. 

Sufficiat  haec  pauca  de  beneficiorura  ec- 
clesiasticorum  reservationibus,  coramendis 
et  annatis  observasse,  ut  aequa  lance  pon- 
derentur  tum  veteruin  tum  recentiorura  de 
iis  querimoniae. 

(38.  Lis  inter  sacerdotium  et  imperium — 
Vidimus  supra  discordiarum  statum,  quae 
sub  loanne  XXII  et  Ludovico  Bavaro  in- 
ter  sacerdotium  et  imperium  exortae  sunt  ^ 
Benodictus  XII  tum  iitteris  tum  legatio- 
nibus  usus  est,  ut  Ludovicum  ad  obseiiuium 
Ecclesiae  revocaret.  Ludovicus  etiara  litte- 
ris  et  legationibus  Pontificera  lionoravit, 
sed  inconstans  et  versatilis,  legatos  suos 
Avenione  cura  Pontifice  concordiae  leges 
tractantes,  rcvocavit  et  quam  praebuerat 
pacis  spem  ,  abrupit.  Quapropter  Benedi- 
ctus  exsecrationes  redintegravit  a  deces- 
sore  suo  loanne  XXII  in  Ludovicum  latas 
taiiHiuam  usurpatorera  Imperii.  Veritas 
autem,  subdit  Spondanus  ^,  ne  vacante 
Iraperio  Italia  ah  aliquo  externo  hoste 
invaderetur,  Lucliinum  Vicecoraitem,  loan- 
nemque  eius  fratrem  Arcliiepiscopum.  Me- 
diulani  aliarumque  Urbium ,  quas  possi- 
debant,  Vicarios  instituit.  Eaindem  quoque 


1  Exlravag.  2  Depraeb.  et  dignil.  inter  (^ommunes. 

2  Havnald.  ad  an.  1335. 
;'  Uayiiald.  ad  an.  1353. 

*  Cf  Thomassin ,  Velus  et  nova  Eccl.  discipl.,  p. 
11,1.3. 
5  Vid.  p.  'J-2.  —  6  Ad  an.  1310,  g  ± 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 

potestatera  Mastino  et  Alberto  Scaligeris 

VeroDae  et  Vicentiae,  Guilielrao  Gonzagae 

Mantuae  et  Rejzii,  Albertino  Carrariae  Pa- 

tavii,  Opizoni  Estensi  Ferrariae,  Mutinae 

ct  Argentae  suo  iure  tribuit,  quamdiu  Ini- 

perium  vacaret,  ac  sibi  placeret,  eo  quod 

vacante  Imperio  ,  orauis  eius  potestatas  in 

Pontificem  recideret,  lesu  Christi  suprerai 

Regis  unicura  in  terris  Vicarium.  Ludovi- 

cus  interea  anno  1338  comitia  coegit  apud 

Francofordiara,  in  quibusacta  loannisXXII 

contra  Ludovicuiu  iniusta  pronuntiata  sunt, 

sacrorum  interdicta  sublata,  clerici  ea  ob- 

servare  volentes,  poenis  subditi,  et  decla- 

ratuni,iraperialera  potestatera  et  dignitatem 

ita  esse  a  Deo,  ut  electus  ab  omnibus  ele- 

ctoribus  vel  a  maiori  eorum  parte,  illico  si- 

nc  Pontiticis  contirraatione   esset  Roraano- 

rura  iraperator,etadministrandi  imperii  iu- 

ra  liaberet  '. 

In  Italia  vero  Bononienses,  Mediolanen- 
ses,  Bergomenses,  Papienses,  Vercellenses, 

Comenses  aliique,  qui  aut  ab  obsequio  Pon- 
tificis  defecerant,aut  Ludovici  eiusque  an- 
tipapae  factioniet  schismati  adhaeserant,se 
cum  Benedicto  XII  reconciliarunt,  et  a  cen- 
suris  ecclesiasticis  absoluti  sunt  ^. 

Clemens  VI,  Benedicti  XII  successor,  no- 
vas  tentavit  vias,  ut  Ludovicum  ad  melio- 
rem  mentem  reduceret,  sicque  ecclesiis  in 
Germania  pacem  conciliaret.  At  Ludovicus 
ad  maiorera  nequitiara  descivit,  beneficia 
ecclesiasticapersonis  sibi  gratis  conferreau- 
sus  est,  clericos  sacra  interdicta  servantes 
poenis  subiecit,  propria  auctoritate  coniu- 
giura  Margaritae,  TyrolisetCarinthiaehae- 
redis,  cum  loanne  regis  Bohemiae  filio  dis- 
solvit,  eamque  filio  suo  Ludovico  uxorem 
dedit,  pacis  et  absolutionis  conditiones,  sibi 
a  Cleraente  VI  praescriptas,  an.  1344  in  co- 
mitiis  Francofordiensibus  reiecit.  Quapro- 
pter  Clemens  VI  excomraunicationem  in 
contumacem  principem  renovavit,  eum  o- 
mni  imperio,  regno  et  ducatu  privatum  de- 
claravit ,  monuitque  electores ,  ut  iustum 
imperatorera  eligerent  ab  Apostolica  Sede 
confirmandura.  Pinncipes  electorese  conci- 
lio  Pontificis  an.  1346  elegerunt  Carolum 
IV,  marchionem  Moraviae,  filiura  loannis 
regis  Boheraiae,  quara  electionem  confir- 
raavit  idem  Pontifex.  Ludovicus  Bavarus 
bellum  paravit  contra  competitorera  suum, 
sed  an.  1347  paralysi  exstinctus  est  ^.  Tunc 
concordia  inter  sacerdotium   et  iraperium 


97 

restituta ,  et  pax  ecclesiis  in  Germania  red- 
dita  fuit. 

G9.  Clemens  VI  Pontifex  (an.  1342)  — 
Cleraens  VI,  antea  Petrus  Rogerius,  Lcrao- 
vicensis,  Ordinis  s.  Benedicti,  ex  episco- 
po  Atrebatensi  archiepiscopus  Senonensis, 
deinde  Rothomagensis  et  S.  R.  E.  Cardinalis, 
nonis  maii  an.  1342  electus  fuit  in  locura  de- 
functi  Benedicti  XII.  Quum  priraum  Roraa- 
ni  clectionem  Clementis  VI  audiverunt,  ho- 
noriticam  legationem  Avenionem  miserunt, 
({ua  eum  supplicarunt ,  ut  raaiorura  more 
curiam  in  Urbera  Roraara  referret.  Inter 
hos  legatos  erat  F.  Petrarca  ,  poeta  laurea- 
tus  et  reflorescentis  apud  Italos  litteraturae 
princeps,  qui  elegantissimum  carmen  de  re- 
petenda  Urbe  ,  tot  sacris  monuraentis  illu- 
stri,  Clementi  obtulit '.  Respondit  Pontifex, 
se  id  quidem  habere  in  votis,  sed  raoram 
suam  in  regionibus  transalpinis  esse  neces- 
sariara  conciliandis  Galliae  et  Angliae  regi- 
bus.  Hanc  tamen  concordiara  inter  utrum- 
que  regem  Clemens  restituere  non  potuit, 
quamvis  ei  pluriraum  adlaboraverit. 

Hic  Pontifex  Nicolaum  Rienzum,  qui  in- 
fimo  loco  natus  ,  sed  ingenio  et  eloquentia 
praeditus,  a  populoRomano  vana  priscae  li- 
bertatis  spe  deluso  tribunus  plebis  creatus, 
dominatioue,  quam  assecutus  erat,adty- 
rannidem  abutebatur,  opera  Card.  Bertran- 
di  legati  sui  deiecit  fugavitque  ;  a  loanna 
Neapolis  regina  et  Provinciaecomitissa  ur- 
bem  Avenionem  erait  pretio  800,000  Flore- 
norum  auri  de  Florentia,  et  cum  omnibus 
iuribus  R.  Ecclesiae  comparavit;  Constitu- 
tionera  B.  Gregorii  X  de  legibus  conclavis 
nonnihil  temperavit ;  Philippo  Francorum 
regi  eiusque  coniugi  et  loanni  Normanniae 
duci  eorura  filio  eiusque  uxori,  itemque  0- 
doni  Burgundiae  Duci  sacrara  Coramunio- 
nem  sub  utraque  specie  indulsit  ^;  contra 
Eduardum  Angliae  regem  Apostolicae  Sedis 
iura  in  reservandis  et  conferendis  beneficiis 
ecclesiasticis  fortiter  defendit ;  quae  autem 


1  Ravnaldus  et  Bzovius,  adan.  1335-38. 

2  Beiiedid.   XII  Epist    33  et  34 ;  Raynald.  ad  an. 
133841.  —  3  Ravnald.  ad  an.  134147. 

WOUTERS ,  II. 


'  Opera  Pelrarchae  edita  sunt  B.isileae,  1581,  in-fol. 

2  Vid.  Spondan.  ad  an.  134"2,  §16,  et  Raynaid.  ad 
an.  1344,  6.;  1345,  3'2.  Mabilioiiius  {Commeiiiar.  prae- 
vio  in  Ordinem  Romaii.  c.  9,  p.  6"2)  refert:  o  Urbanus 
VI,  post  suam  iu  Vaticana  IJasiiica  coronationem, 
omnes  Diaconos  Cardinaies  sua  nianu  pretioso  Corpo- 
re  et  Sanguine  Ctiristi  communicavit,  sicut  de  more 
Suramorum  Ponliticum  seraper  luit,  ut  legitur  in  episto- 
ia  (Je  eiusdem  Urb^ni  electione,  quae  vulgala  est  in 
Spicileg.  (t.  IV,  p.  306),  quod  quidera  contigit  an.  1378. 
Anle  annum  1120  Communio  sub  ulraque  specie  ab 
Etclesia  irarautabiliter  retinebatur;  postea  paullatim 
ac  sensira  abrogata  est;  cui  abrogationi  non  una,  sed 
plures  simul  caussae  occasionera  praebuerunt,  ut  lege- 
re  est  apud  eundem  MabiJloniura. 


98 


EPOCHA   Vin.    A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


egerit  in  causa  dissidii  cum  Ludovico  Ba- 
varo,  iam  diximus;  alia  eius  gesta  infra  vi- 
debimus  ^  Caelitibus  annumeravit,  anno 
1347,  B.  Ivonem  Presbyterum  Gallum,  ad- 
vocatum  pauperum  ^.  Edidit  insuper  Con- 
stitutionem  de  comitiis  Pontificalibus  multo 
Jeniorem  constitutione  Gregorii  X.  Mortem 
oppetiit  viii°  idus  decembris  an.  1352,  exa- 
ctoPontificatus  anno  decimo  et  mense  sep- 
timo. 

70.  Immanis  pestilentia  —  Sub  pontifi- 
catu  Clementis  YI  an.  1348  orta  est  imma- 
nissima  pestis,  quae  tanta  vi  saeviit ,  ut  o- 
mnesterrarumincolae,unaruina,  utolimu- 
niversali  diluvio,delendi  viderentur.In  tanta 
calamitate  Clemens  VI  praeclaramisericor- 
diae  et  pietatis  specimina  dedit ,  Avenione 
bac  lue  infectis  suppetias  ipse  liberalissime 
tuJit,  omnibus  ubique  poenitentibus  et  con- 
fessis,  item  sacerdotibus,  qui  aegrotis  sa- 
cramenta  ministrarent  et  succurrerent,  ple- 
nariam  Indulgentiam  concessit. 

Haec  calamitas  multis  occasio  fuit  re- 
deundi  ad  melioris  vitae  propositum;in  non- 
nuUis  vero  regionibus  illius  causa  iniustae 
vexae  illatae  sunt  ludaeis,  perinde  ac  si  ae- 
rem  fontesque  veneno  infecissent.  Clemens 
VI  defensionem  ludaeorum  suscepit,  omni- 
busque  Christianis  prohibuit,  ne  eos  ad  su- 
scipiendum  baptismum  cogerent  aut  ullam 
vim  vel  iniuriam  sine  legitimi  iudicis  sen- 
tentia  iis  inferrent.  Cum  nihilominus  plebs 
in  ludaeos  saevire  pergeret,  Pontifex  seve- 
riorem  Constitutionem  edidit,  qua  huiusmo- 
di  saevitias  detestatus  est,  et  episcopis  man- 
davit ,  ut  de  Apostolicae  Sedis  auctoritate 
excommunicationem  promulgarent  in  o- 
mnes,  qui  ludaeis  vim  inferrent.  Tantus  erat 
plebeius  in  ludaeos  furor  ,  ut  magistratus, 
qui  hos  protegercnt,  aperto  periculo  se  ob- 
iicerent  ^. 

71.  Flagellantium  secta  —  Eiusdem  ca- 
lamitatis  occasione  anno  1349  in  Succia, 
Hungaria,  Germania  aliisque  locis  visa 
fuit  nova  Flagellautium  secta  ^;  qui  animo 
vel  praetextu  flectcndae  per  poeniten- 
tiam  divinae  iustitiae,  turmatim  convenie- 
bant,  et  praeeuntibus  crucibus  procedentes, 
corpora  sua  umbilico  tenus  nudata  flagellis 


'  r,f  quoque  Rnynald.  ad  an.  l3i2-52. 

2  Raynaldus  (ad  an.13l7,g3J)solemnesCanoriizatio- 
nis  ritus  hoc  tempore  servari  solitos  describit  c.x  ve- 
leri  ms.  Vaticano  auctoris  coaevi,  qni  in  aula  fontifi- 
cia  rituum  formulis  praeerat.  Lepesis  g  lOfi  in  l.  F, 
p.  205,  nec  non  not.  t,  p.  37  vol.  huius.  Vid.quoque 
La  Scierna  c  La  Fedc,  v.  cxxiv,  p.  388,  Napoli  1881. 

3  Nancius,  Chron.  continuat.  et  Kaynaldus,  ad  an. 
1348. 


caedebant  atquelugubribusvocibus  divinam 
misericordiam  implorabant.  Singularibus 
his  poenitentiae  exercitiis,  uti  in  eiusmodi 
rebuscontingeresolet,plures  errores  adiun- 
xerunt;  non  tantum  suum  sed  nunquam  alio- 
rum  praesertim  ludaeorum  sanguinem  reli- 
gionis  praetextu  efi^undebant;  etiam  eccle- 
siastica  bona  et  iura  usurpare  aliaque  illi- 
cita  perpetrare  non  verebantur.  Quapro- 
pter  Clemens  Pp.  VI  sectam  damnavit,  litte- 
rasque  scripsit  ad  episcopos  et  principes 
Hungariae,  Poloniae,  Sueciae,  Germaniae, 
Galliae  et  Angliae,  ut  huiusmodi  hypocrita- 
rum  hominum  genus  coercerent,  conventi- 
cula  prohiberent,  eorumque  magistros  car- 
ceri  manciparent.  Unde  factum  est,  ut  secta 
brevi  tempore  fuerit  dispersa  ^;  sed  sequenti 
saeculo  rursum  in  lucem  prorupit. 

72.  Scriptores  ecclesiastici  —  Scriptori- 
bus  autem  ecclesiasticis,  qui  per  priorem 
huius  saeculi  partem  floruerunt,  adnume- 
randi  sunt  hi  qui  sequuntur:  Alexander  de 
s.  Elpidio,  Pelagius  Alvarus,  Augustinus 
Triumphus,  Petrus  Paludanus,  quos  supra 
indicavimus  ^.  Nicolaus  Lyranus,  Norman- 
nus,  e  iudaeo  christianus,  Ordinis  s.  Fran- 
cisci,  Academiae  Parisiensis  doctor  et  in 
magno  Franciscanorum  conventu  Parisiis 
per  plures  annos  S.  Scripturae  interpres, 
scripsit  postillas  in  universam  Scripturara, 
Commentarios  in  libros  Sententiarum,  Tra- 
ctatus  contra  ludaeos  et  librum  de  Corpore 
Christi  ^.  Guido  de  Perpiniaco,  Carmelita- 
rum,episcopusMaioricensis,ediditinter  alia 
Concordiam  Evangelistaruiri  et  Summam 
haereseon.  Petrus  Aureolus,  Vermeriensis 
et  doctor  Parisiensis,  reliquit  Breviarium 
Bibliorum  *,  et  Commentarios  in  libros  Sen- 
tentiarum  ^  loanncs  Bacon,  anglus,  Ordinis 
B.  M.  de  monte  Carmelo  et  doctor  Sorboni- 
cus,  practcr  alia  scripsit  commentarios  in 
libros  Sentcntiarum^.Thomas  Argentinensis, 
Ordinis  s.  Augustini,  rcliquit  Commentarios 
in  libros  Scntentiarura  "^.  loannes  Taulerus, 
OrdinisFF.  Praedicatorura,  varia  composuit 
fovendae  pietati  utilissima^^.IoannesAndreae, 
celebris  in  schola  Bononiensi  iuris  doctor, 
exaravit  Commentarios  in  libros  0  Decre- 


'  NanRius,  loc.  cit.;  Albert.  Argenlin.  Chrnn.;  Ray- 
nald.  ad  an.  1349. 

2  Cf  p.  93. 

3  Romae  1472,  7  lom.;  Antverp.  1C85,  G  vol.  in-fol. 
■<  Paris.  iri85,  in-8o. 

•'■•  Rom.  11105,  2  vol.  in-fol. 
«  Mediolan.  Kiii,  infol. 
">  Arpentoral.  14',)0,  in-fol. 
«  I'aris.  lG-23  elalibi. 


VSQYE   AD   SCHISMA   OCCIDENTIS 


99 


talium  ',  ot  in  Clementinas  *.  Nicephorus 
CaHislus,  Graecus  et  schisniaticus,  scripsit, 
historiae  ecclesiasticae  libros  23  a  Christi 
nativitate  usque  ad  an.  011,  sod  tantura  18 
libri  priores  supersunt  ^.  Ptolomaeus  Lu- 
censis  seu  Bartholoraaeus  de  Luca,  Ordinis 
Praedicatorum  et  episcopus  Torcellensis  iu 
ditione  Venetiarum,  rehquit  historiam  ec- 
clesiasticara  a  Christo  nato  usque  ad  an. 
1312,  et  Annales  ab  anno  1060  usque  ad 
an.  1303  ■*.  Bernardus  Guido,  Lemovicensis, 
eiusdera  Ordinis  et  episcopus  Lodovensis, 
edidit  Chronicon  RR.  Pontiticum,  impera- 
torura  et  regum  Francorum  usque  ad  an. 
1330  ^  loannes  Villani,Florentinus,  reliquit 
libros  12  historiae  ab  aedificatione  turris 
Babel  usque  ad  annum  aerae  christianae 
1348,  a  Matthaeo  Villani,  eius  fratre,  12  li- 
bris  continuatos  usque  ad  annum  1364  *'. 

73.  Anmts  lubilaei  {an.  1350)  —  Interea 
Clemens  Pp.  VI  considerans,  quamplures 
propter  humanae  vitae  brevitatem  frui  non 
posse  lubilaei  gratia,  quam  fideles  e  Con- 
stitutione  Bonifacii  VIII  centesimo  quoque 
anno  lucrari  poterant,  cupiensque  hanc  In- 
dulgentiam  reddere  faciliorem ,  ut  fidelium 
devotio  augeretur,  fides  splendesceret,  spes 
vigeret  et  charitas  incalesceret,  sub  Pontifi- 
catus  sui  initia  lubiiaeum  ad  annum  quem- 
que  quinquagesimum  extendit  ',  ut  pateret 
omnibus  Thesaurum  mihtanti  Ecclesiae  ac- 
quisitum  a  Christo  Domino  ^,  et  anno  1349 
encyclicis  litteris  ad  omnes  christiani  orbis 
episcopos  Indulgentiam  lubilaei,  anno  se- 
quenti  Romae  lucrandam  ,  indixit,  plena- 
riam  remissionera  concedens  iis,  qui  vere 
poenitentes  et  confessi,  basilicas  D.  Petri, 
D.  Pauli,  et  D.  loannis  in  Urbe  visitarent, 
Romani  30  diebus,  Itali  15,  alii  10  vel  5  vel 
etiara  paucioribus  diebus  pro  locorum  di- 
stantia.  Principes  etiam,  duces  et  magistra- 
tus  hortatus  est,  ut  missis  dissidiis,  fidelibus 

1  Venet.  1581.  in-fol. 

-  Lugdun.  1585,  in-fol.    . 

3  Paris.  1630,  t  vol.  in-fol. 

*  Apnd  Muratori,  Scriptor.  rer.  Ilal.  t.  11. 

5  Catalog.  Pnnlif.  RR.  Guidonis,  edidit  gard.  Mai  in 
Spicileg.  fioman.  t.  VI. 

o  Venet.  15o'J-8i,  3  lom.  in-l",  et  Mediolan.  1738,  2 
vol.  in-fol.  Ambo  in  iis,  quae  spectant  Pontifices,  qui 
Avenione  morati  sunt,  caute  lependi  sunt. 

7  Extravag.i,  De  poenit.  et  remiss.  interComraunes. 

8  Pouget  (1.  2  Inst.  Cathol.  sect.  1,  c.  5,  §  19)  scri- 
bil ,  Clementem  VI  oniiiium  primum  usurpasse  vocem 
Tkesauri  Ecclesiae  ad  significandum  fontem  (ndul- 
genliarum.  Phoebeus  (De  anno  luh.  p.  I,  c.  4)  lubilaei 
voce  primum  usi  fuerunt  Card.S.  Ceorgii  Stephanesius, 
et  Franci.scus  Petrarca,  Curmina  ad"ciementem  Vl' 
atque  ex  Summis  Pontificihus  idem  Cleraens  in  Dijilo- 
male  indictionis  incipieute  Vnifjenitus 


liberum  ad  Urbem  sanctam  transitumconce- 
derent.  Tanta  autem  liominum  frequentia 
annus  lubilaeus  Romae  celebratus  fuit,  ut 
scriptores  aequales  minime  dofinire  potue- 
rint  nuraerum  percgriaorura,  qui  e  diversis 
etiam  remotissimis  orbis  regionibus  Romara 
convenerunt  ad  lucrandura  indulgentiarura 
beneficium.  Fertur  a  festo  Nativitatis  Do- 
mini  an.  1340  usque  ad  Pascha  proximum 
conlinuo  in  Urbe  fuisso  1,100,000,  etipsius 
aestus  tempore  saltem  200,000  peregri- 
norum  '. 

74.  Innocentius  VI  Pontifex  (an.  1352) 
— Anno  1352,  xv°  calendas  ianuarii,  legiti- 
misCardinaliura  sulfragiis  electus  fuit  Inno- 
centius  VI,  Lemovicensis,  antea  Stephanus 
d'Albert,cardinalis  episcopusOstiensis.  Is  ab 
initio  restituendae  disciplinae  et  reforman- 
dae  curiae  animum  applicuit;  beneficiorum 
commendas  sustulit,  quod  earum  occasione 
divini  cultus  maiestas,  animarum  cura  et 
ecclesiarum  iura  negligebantur;  praelatis 
aliisque  beneficiariis,  in  curia  agentibus,  sub 
poena  excommunicationis  reditum  ad  suas 
ecclesias  et  residentiam  secundum  canones 
imperavit,  volens,  ut  oves  a  pastoribus,  non 
vero  a  mercenariis  pascerentur ;  impensas  et 
familiam  minuit,  idemqueCardinalibus  fa- 
ciendum  suasit^  ut  omnibus  severitatis,  mo- 
destiae  et  misericordiae  exemplum  essent; 
sacri  Palatii  seu  Rotae  auditoribus,  qui  hac- 
tenus  ofiicii   sui   fructibus  sustentabantur, 
praemia  seu  stipendia  constituit,  ne  in  de- 
cernendis  et  componendis  causis   muneri- 
bus    corrumperentur  ;  ^gidium  Alborno- 
tiura  cardinalem  in  Italiam  ad  coercendas  • 
turbas  et  componeadam  concordiam  lega- 
vit,  qui  sua  prudentia  et  constantia  factio- 
sos   in  urbe  Roma  et  territorio  R.  Eccle- 
siae  repressit,  et  auctoritatem  Pontificis  re- 
stituit;  Civitatis  Bononiensis   studio   ob.se- 
cutus  ius  profitendae  in  Gymnasio  Theolo- 
giae,  atque  honoris  eius   impertiendi    in- 
dulsit  ^;  loannem  presbjterum  et  Franci- 
scum  conversum  Ordinis  FF.  Minorum,  qui 
contra  definitionem  loannis  XXII  de  pau- 
pertate  Christi  et  Apostolorum  pertinaciter 
disputabant,etIoannemPp.eique  assentien- 
tes  haereseos  accusabant,damnavit,  et  con- 
tumaces  curiae  saecularitradidit,  cuius  sen- 
tentia  combusti  suut.  Avenionem  moenibus 
fossaque  cii^cumdedit.  Alia  huius  Pontificis 
gesta  suis  locis  referemus  ^  Obiit  Avenio- 
ne  pridie  idus  septembr.  1362,  nono  anno 


«  M.  Villani,  1. 1,  c.  50;  Raynaid.  ad  an-  1350. 
2  Vide  Bullarii  t.  I,  Constitut.  2,  g  3. 
■i  Kaynald.  ad  an.  1352-62. 


100 


EPOCHA    VIII.    A    PONTIFICATV    INNOCENTIl    III 


Pontificatus  sui,  mense  octavo^dfzesexto  et 
vicesimo, 

75.  Ecclesiae  slatus  in  Germania,  Gal- 
lia,  Anglia  et  Hispania  —  In  Germania 
tranquillitas  restituta  fuit  sub  Carolo  IV, 
e  consilio  Clementis  Pp.  VI  ad  imperium 
evecta,  ut  supra  vidimus  '.  Carolus  enim 
leges,  sibi  ante  electionem  a  Pontifice  prae- 
scriptas ,  fideliter  servavit ,  pacemque  et 
libertatem  ecclesiis  in  Germania  reddidit. 
Tunc  qui  schismaticas  Ludovici  Bavari  par- 
tes  fuerant  sectati,  ad  R.  Pontificis  obse- 
quium  reversi  sunt,  ecclesiasticis  censuris 
perstricti  absolutionem  postularunt,  sacra 
ubi  erant  interdicta,  restituta  sunt,  raagno.- 
que  omnium  gaudio  dissidia  composita.  Re- 
bus  in  Germania  compositis,  Carolus  IV 
transiit  in  Italiam,  postridie  nonas  ianuar. 
1355  Mediolani  rex  Longobardiae  et  nonis 
aprilis  Romae  imperator  coronatus  est  a 
cardinali  P.  Bertrando  episcopo  Ostiens.  ad 
id  ab  Innocentio  delegato.  In  Germaniam 
redux,  an.  1356  in  comitiis  Norimbergensi- 
bus  promulgavit  sanctionem  pragmaticam, 
quae  Bulla  aurea  dicta  est,  et  in  qua  plura 
sanciebanturdemodoeligendiiraperatorem, 
deadministratione  imperii  vacantis,  de  iuri- 
bus,  officiis,  et  ordine  electorum,  qui  7  nu- 
merabantur;nimirum  archiepiscopi  Mogun- 
tinus,  TrevirensisetColoniensis,  dux  Saxo- 
niae,  rex  Bohemiae,  comes  Palatinus  et 
marchio  Brandeburgicus.  Idem  imperator 
an.  1359  insigne  edictum  promulgavit  pro 
defensione  libertatis  et  iurisdictionis  eccle- 
siasticae  contra  saeculares  magistratus  et 
dominos;  an.  1368  ab  Urbano  Pp.  V,  qui 
tunc  cum  cardinalium  coUegio  Romam  pe- 
tierat,  interpellatus  adversus  Bernabonem 
vicecomitem  Mediolanensem,  qui  multas 
ditionis  pontificiae  civitates  ad  rebellionem 
excitarat,  Bernabonem  in  ordinem  redegit  et 
cuncta  R.  Ecclesiae  iura,  a  factiosis  pertur- 
bata,  restituit  confirmavitque  "^. 

In  Gallia  et  Anglia  rerum  ecclesiastica- 
rum  ac  civilium  prosperitati  obstabant  dis- 
sidia  et  bella,  quae  inter  utriusque  regionis 
reges  multis  annis  continuata  sunt.  Frustra 
RR.  Pontifices  concordiam  inter  illos  resti- 
tuere  tentarunt.  Tum  in  Gallia  tum  in  An- 
glia  regcs,  ne  intermitterent  bellum,  popu- 
los  suos  oneribus  gravabant,  et  ab  ecclesiis 
atque  clericis  decimas  exigcbant.  Innocen- 
tius  Pp.  VI  datis  ad  loannem  regem  Fran- 
corum  litteris  graviter  qucstus  est  de  vio- 

-  Raynald.  ad  an.  1316-68;  Goldast.  ConsliltiL  im- 
pprial.  l.  I. 


lentia,  qua  regii  ministri  ecclesiasticos  viros 
ad  pendendas  decimas  compellerent.  Ii>  An- 
glia  eadem  de  causa  Eduardo  regi  aposto- 
lica  constantia  restitit  Simon  archiepisco- 
pus  Cantuariensis;  deinde  inter  eos  conve- 
nit,  ut  clerus  non  sexennem,  ut  rex  exege- 
rat,  sed  unicam  decimam  conferret.  Tandem 
anno  1360,  procurante  Andronico  abbate 
Cluniacensi ,  pax  inter  loannem  Galliae  et 
Eduardum  III  Angliae  reges  composita  fuit. 

InHispania  Petrus  rexCastellae  et  Legic- 
nis,  cognomine  Crudelis,  qui  an.  1350  patri 
suo  Alphonso  XI  successit ,  res  publicas 
graviter  perturbavit ;  impurus  ac  saevus, 
Blancam  legitimam  coniugem  repudiavit, 
custodiae  tradidit  et  postea  veneno  intere- 
mit;  proceribus  et  regina  matre  eum  ad  of- 
ficium  reducere  conantibus,  factus  est  infe- 
stior,  pluresque  viros  principes  interfici  ius- 
sit;  an.  1357  in  bello  contra  Petrum  regem 
Aragoniae  ingentem  cladem  perpessus,  Mau- 
rorum  copias  in  auxilium  vocavit  magno 
religionis  christianae  probro  et  periculo. 
Innocentius  Pp.  VI  saevum  impurumque 
principera  per  legatos  suos  saepius  excita- 
vit  monuitque,  ut  ad  iustitiae  et  aequitatis 
officium  rediret.  Cum  Petrus  semper  ad  de- 
teriora  laberetur,  Guilielmus  cardinalis  le- 
gatus  eum  anathemate  perculit ,  regnum 
Castellae  interdicto  subiecit ,  cunctisque 
principibus  prohibuit,  ne  Petro  auxilium  fer- 
rent.  Tandem  an.  1369  Petrus  ab  Henrico 
coraite  Trastamarae  in  bello  victus  et  oc- 
cisus  est.  Sub  Henrico  autem  huius  nomine 
II  et  sub  loanne  I  eius  filio  atque  an.  1379 
successore,  regnum  Castellae  pristinum  or- 
dinem  splendoreraque  recepit  K 

70.  Ecclesiae  Graecae  status  —  Conspe- 
ximus  supra ,  unionem  ecclesiae  Graecae 
cum  Latina,  in  concilio  Lugdunensi  II  ini- 
tara  ^,  non  fuisse  stabilem.  Andronicus  II, 
qui  Michacli  patri  suo  an.  1283  in  imperio 
Graeco  successit,  omnem  curaLatinaseu  Ro- 
mano-catholica  Ecclesia  concordiam  abru- 
pit,  schisraaticos  episcopos  a  patre  eiectos  , 
restituit,  et  unionistas  insectatus  est.  An- 
dronicus  III,  qui  an.  1327  deiecto  avo  suo 
Andronico  II,  imporiura  arripuit,  an.  1330 
legatos  misit  ad  Benedictum  Pp.  XH  de  ne- 
gotio  unionis  ct  de  accipiendo  contraTurcas 
auxilio  tractaturos.  Proposuerunt  illi  con- 
vocationem  Concilii  generahs,  in  quo  do- 
ctrina  de  processione  Spiritus  S.  aliaeque 
dissidiorum  causae  discuterentur.  Pontifex 
vero  respondit,  non  ex  re  esse,  dogma  fidei 


1  Mariana,  IHsU  llispan.  .1.  XVil.  —  -  Vid.  p.  75. 


VSQVE  AD   SCHISMA   OCCIDENTIS 


101 


Pontificum  et  Conciliorum  sententia  defini- 
tum,  in  disceptationera  revocare;  unionis 
negotium  in  concilio  Lugdunensi  fuissecom- 
positum  ,  novumque  concilium  generale  , 
spectatis  temporum  circumstantiis,  convo- 
cari  non  posse  ;  imperatorem  et  praelatos 
Graecos,  si  quae  sibi  dubia  superessent ,  le- 
gatos mittere  posse,ut  plenius instruerentur;  [ 
se  vero,  unione  inita,lal)oraturum  pro  feren- 
dis  auxiliis  contra  Turcarum  impetus.  Ve- 
rum  nihil  eflectum  est  ;  solemne  quippe 
erat  Graecis,  ut  in  angustiis  positi,  unionis 
specie  auxilia  mendicarent,  moxquead  odia 
in  Latinos  et  ad  veteres  errores  redirent. 

Anno  1341  Andronico  III  successit  loan- 
nes  Palaeologus,  filius  eius  novennis,sub 
tutela  loannis  Cantacuzeni,  qui  paulo  post 
una  cum  eo  imperii  insignia  sumpsit.  Cle- 
mens  Pp.  VI  ad  utrumque  imperatorem  et 
ad  praesules  Graecos  destinavit  legatos  cura 
litteris,  ut  illos  ad  unitatem  Ecclesiae  re- 
vocaret ,  quam  si  ex  animo  susciperent,  eis 
suppetias  adversus  Turcas  promisit.  Re- 
spondit  vero  Cantacuzenus,  id  sine  utrius- 
que  Ecclesiae  concilio  etfici  non  posse.  An- 
no  1355  loannes  Palaeologus,  deiecto  Can- 
tacuzeno  ',  solus  imperio  potitus,  ut  se  con- 
tra  Turcas,  a  quibus  tetrum  bellum  susti- 
nebat,  tutaretur,  ad  Innocentium  Pp.  VI  le- 
gatos  misit ,  ei  eiusque  successoribus  obe- 
dientiam  ac  reverentiara  professus  est,  pro- 
misitque,  se  Graecos  a  schismate  revocatu- 
rum  et  alia  ad  componendam  unionem  prae- 
stiturum,  si  Pontifex  ei  auxilinm  adversus 
Turcas  praeberet.Innocentius  Pp.  impera- 
tori  pium  consilium  gratulatus,  B.Thomam, 
Ordinis  Carmelitarum,  Constantinopolim  le- 
gavit,  quem  imperator  honorifice  excepit. 
Sed  cum  Pontifex  nullas  copias  ad  Graeco- 
rum  auxilium  a  principibus  Occidentis  ira- 
petrare  posset,  res  infecta  mansit. 

Sub  Urbano  Pp.  V,  successore  Innocentii, 
idem  negotiura  resumptum  fuit,  loannes 
Palaeologus  undique  a  Turcis  impetitus, 
patriarcham  Cp.  et  aliquot  proceres  ad  Pon- 
tificem  legavit,  qui  suo  nomine  R.  Ecclesiae 
obsequium  sponderent,  et  auxilia  contra  ho- 
stes  peterent.  Paulo  post  (1369)  imperator 
ipse  Romam  ,  ubi  tunc  agebat  Urbanus  V, 
venit,ibique  secundum  praescriptam  formu- 
lara  schisma  eiuravit,  et  fidem  catholicam, 
praesertira  deprocessione  SpiritusS.  exPa- 
tre  et  Filio ,  de  consecratione  SS.  Euchari- 


^  I.  Cantacuzenus  purpuram  curo  monastico  habitu 
commutavit,  et  praeler  alia  scripsit  Historiae  libros 
qualuor  ab  an.  13i0  usque  ad  1354,  graece  et  latine 
editos  Parisiis  16t3,  ia-fol. 


stiaeinazymo  aeque  ac  fermentato  pane, 
deR.Pontificisin  omnes  ubiqueecclesiaspri- 
matu,  professus,  solemni  modo  in  commu- 
nionem  Ecclesiae  receptus  fuit.  Verum  Ur- 
banus  V  eiusque  successor  Gregorius  XI 
perperam  excitarunt  principes  Europaeos 
ad  ferenda  Graecis  auxilia. 

lisdem  temporibus  Lasco  dux  Moldaviae 
multique  alii  tum  in  Moldavia  tum  in  Bo- 
snia et  in  locis  finitimis,  opera  FF.  Minorum, 
a  schismate  ad  unitatera  Ecclesiae  reducti 
fuerunt.  In  Valachia  Clara,  Alexandri  prin- 
cipis  vidua,  catliolicam  communiouem  se- 
ctabatur,  filiamque  suara,  quae  Bulgarorum 
regi  nupserat,  ad  eamdem  revocavit,  qua  de 
re  UrbanusVei  gratulatoriaslitteras  scripsit 
suasitque,ut  alteram  suara  filiam,  regisSer- 
viorum  coniugem  ,  ad  unitatem  Ecclesiae 
reduceret.  Idem  Pontifex  iuniorera  Ladi- 
slaum,  Valachiae  principem,ad  abiiciendum 
schima  hortatus  est  '. 

77.  Palamitarum  secta  —  Interim  Grae- 
corum  res  sacrae  ac  civiles  magis  magisque 
perturbabantur.  lam  ante  diraidium  huius 
saeculi  exorta  est  apud  illos  celebris  factio 
Palamitarura,  qui  insanissimum  mysticis- 
mum  sectantes,  in  locis  abditis  iramobiles, 
oculisque  in  umbilicum  veluti  in  animi  se- 
dem  continuo  defixis,  et  spiritu  anxie  sup- 
presso  precabantur ,  qua  ratione  se  ad  sen- 
sualem  divini  luminis  intuitionera  pervenire 
et  inetfabili  voluptate  perfundi   dicebant; 
illudque  lumen  esse  increatum  et  simile  illi, 
quo  Christus  in  monte  Thabor  circumfusus 
apparuit,  contendebant.  Absona  haec  com- 
menta   nominatim   profitebantur    monachi 
montis  Athos   prope  Thessalonicam ,  dicti 
Palamitae  a  praecipuo  suo  patrono  et  de- 
fensore  Gregorio  Palaraas,  item  Hesycha- 
stae  seu  Quietistae  a  quiete,  cui  studebant. 
Illos  praecipue  oppugnavit  Barlaara  mona- 
clius  graecus,  e  Calabria  oriundus  et  tunc 
Thessalonicae  coramorans.  Re  ad  loannem 
patriarcham  Cp.  delata,  an.  1341  Constanti- 
nopoli,  imperatore  Cantacuzeno  multisque 
proceribus   praesentibus ,    synodus   habita 
est,  in  qua  Palamas  absonas  suas  sententias 
ita  defendit,  ut  Barlaam  ad  petendam  ve- 
niam  fuerit  compulsus.  Ex  hoc  tempore  Pa- 
lamitarura  numerus  plurimura  auctus  est, 
et   acrius  inter  eos  eorumque  adversarios 
disceptatum.  An.  1350  in  altera  multorum 
episcoporura  sjnodo  CpnaPalamas,  iam  ar- 
chiepiscopus  Thessalonicensis ,  ita  disputa- 


'  loan.  Cantacuzen.  Hisi.  1.  IV,  c.  9;  Ravnald.  ad  an. 
1339-1370;  Balut.  Vitae  Pontif.  Avenion.  t.  I. 


102 


EPOCHA   VIII.   A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


vit  cum  Acindyno  adversario,  ut  hic  a  sy- 
nodo  excommunieatns  et  cum  omnibus  se- 
cum  consentientibus  haereticus  fuerit  de- 
claratus,  qiiin  imo  episcopi  Palamitici  ma- 
nus  adversariis  intulerint  ^  Hinc  satis  con- 
spicitur,  qiiam  miserabilis  hac  aetate  esset 
theologica  Graecorum  eruditio,  eorumque 
sentiendi  et  agendi  in  Fidei  controversiis 
ratio. 

78.  Ottomanicum  im,perium — Imperium 
vero  Graecorum  in  dies  diminuebatur  pro- 
gressionibusTurcarum  Ottomanicorum.  Ho- 
rum  principatum  an.  1299  fundavit  Osman 
seu  Othomanes  satrapes,  quiexstincto  sul- 
tano  Iconiensi,  imperiura  arripuit  bellisque 
prosperis  dilatavit,  varias  provincias  Asiae 
minoris  Graecis  eripuit,  sederaque  imperii 
constituit  Brusae  seu  Prusae  in  Bitliynia. 
Ei  anno  1326  successit  Urchanes  seu  Orlca- 
nus,  fiiins  eius,  qui  omnem  Lydiam  sibi  sub- 
iecit,  Nicaeam  expngnavit,  quidquid  Graeci 
adhuc  in  Asia  minori  possidebant,iis  eripuit, 
et  superato  Bosphoro  Callipolim  aliasque 
urbes  in  Europa  expugnavit.  Hunc  an.  1360 
excepit  Amurathes  I,  qui  decessorum  suo- 
rum  victorias  prosecutus,  imperii  sui  lines 
miiltum  extendit;  in  Asia  principes  raaho- 
metanos  subegit ,  in  Europa  Adrianopolim 
aliasque  urbes  Thracicas,  devictis  Graecis, 
occupavit,  Servios  et  Bulgaros  ad  penden- 
dum  sibi  tributum  coegit,  magnae  parti  Ma- 
cedoniae  imperavit,  regnavitque  usque  ad 
annum  1389  ^ 

79.  Urhanus  V  Pontifex  [an.  1362)  — 
Interea  Innocentiomortuo,  quum  Cardinales 
in  eligendo  uno  e  collegio  suo  essent  discor- 
des.V^  calendas  novembris  pontiflccm  crea- 
runt  Guilielmum  Griraoaldum,  Gallum,  Or- 
dinis  Cluniacensis  in  monasterio  s.  Victoris 
apud  Massiliam  abbatem  ,  et  Innocentii 
VI  in  Italia  legatum,  virum  pietate,  do- 
ctrina  et  rerum  gerendarumpcritia  clarum, 
qui  nomen  Urbani  V  suscepit.  Is  magna 
cura  vigilantia  instaurandae  disciplinae  et 
reformandis  moribus  incubuit ;  beneficio- 
rum  ecclesiasticorum  pluralitatem  iterum 
proscripsit ;  praelatis  aliisque  beneficiariis 
residentiam  in  ecclesiis  suis  atque  beneficiis 
stricte  iniunxit;  loanni  Palacologo  graoco 
ImperatorijCereas  Agni  caelestiscffigies  mi- 
scrat,  additis  versibus  ,  quil)us  matoria  oius 
atque  virtutes  exprimebantur  ^;  pravum  mo- 


'  Leo  AIImI.  Consens.  Eccl.  Orienl.  et  Occidenl.  1. 
II,  c.  i;  ISiilal.  Alcx.  //(.s7.  eccl.  saec.  XIV,  c.  3,  n.  1 1. 

'^  llamiiicr,  Uisluiic  dcs  Usmaues,  Irad.  par  Dochez, 
I'aris  l«i(l, 

3  Kn  quomodo  dc  Agnorum  ccreorumorigine  loqui- 


rem,quo  scelesti  viri,  ut  facinorum  suorum 
poenas  effugerent,in  domos  Cardinalium  ve- 
luti  in  asylum  confugiebant,  sustuIit;metro- 
politas  litteris  encyclicis  excitavit  ad  cele- 
brandas  secundum  avitum  morem  synodos 
provinciales,  conservandae  disciplinae  eccle- 
siasticae  et  corrigendis  abusibus  utilissimas; 
virosdoctospecuIiariterfovit;Universitatem 
Viennensem  in  Austria  erexit,  Cracovien- 
sem  in  Polonia,  an.  1344  a  Casimiro  rege  fun- 
datam,  privilegiis  munivit,  Bononiensem  no- 
vis  favoribus  honoravit;curaPetrodeLusi- 
niaco  rege  Cypri,  qui  ad  imploranda  auxilia 
in  Occidentem  venerat,  et  cum  loanne  rege 
Galliae  de  cruciata  expeditione  in  Terram 
sanctam  contulit  et  principesEuropaeos  ad 
consocianda  cum  illis  arma  exeitavit ,  sed 
rege  Galliae  an.  1364  defuncto ,  negotium 
istud  eraortuum  est.  Equidem  rexCypri  cum 
copiis  in  Occidente  collectis  et  cura  magno 
equitum  Rhodensium  numero  in  ^gyptum 
traeicit,  etan.  1365  Alexandriam  occupavit. 


Uir  Sirmondus,  in  Adnolat.adEn^iodinm  Ticineusem, 
t.  I  Opp.,  p.  1013,  Venel.  «  Mos  erat ,  ut  ex  cereo  Pa- 
scliali,  qui  Sabbato  Sancto  conceptis  precibus  sacra- 
tus  fuorat,  particulae  decerperentur,  ac  pojiulo  die  Do- 
minica  in  Albis  post  sacram  (^ommunionem  dislribue- 
rentur,  unde  suffitum  in  aedibus  suis  facerenl,  vel  a- 
gros,  vineasque  munirent  adversus  daemonum  prae- 
stigias,  aut  contra  fulgura  et  tonitrua.  Ceterum  hic 
mos  olim  e.xlra  Uibem  dumla.xat.  Romae  enim  cerei 
Paschalis  vice  cerarn  oleo  perfusam  benedicebat  Ar- 
chidiaconus,  inde  particulas  in  agnorum  effigiem  e.\- 
pressas  asservabat,  populo  similiter  die,  (|ua  dictura 
est,  dividendas.  Quae  res  nirairum  originem  dedil  ce- 
reis  Agni  Caelestis  imaginihus,  quaea  Pontificibus  ipsis 
augusliore  poslea  rilu  consecrari  coeperunt  ».Cf  Ra- 
ronius,  ad  an.  58,  ^  7G;  69-2,  (}  14.  Renedictus  XiV  (  De 
Serv.  Dei  Beutif.  etc.  I.  IV,  part.  l,c.  5,n.  11),  refert  in 
huiusmodi  «  Agnorum  consecratione  adhihcri  aquam 
beni'diclam,a(iuacl)alsamum  misccri,Chrismasuperia- 
fundi,  preces  a  Summo  Pontifice  recitari,  el  qui  cos 
deferunl,  si  devote  deferant,  a  variis  periculis,  et  mor- 
bis  liberari,  veluti  late  e.xposuil  Sumnuis  Ponlife.x 
Xyxtus  V,  in  suis  Litteris  Apostolicis  in  fornia  Brevis 
scriptis  anno  1581)  Paschali  Ciconiac  Duci  Veneliarum, 
ad  quem  de  moi'e  sacras  cereas  Formas  a  se  benedi- 
ctas  mittebati).  Prosequitur  idem  Pontifex  (lib.  cit.  p. 
II,  c.  21,  ij  12),  exponens  antiqiium  usum  Agnorum 
consecrandoriiin.  —  Panvinius  {De  baplismale  haschu- 
h)  credit  tale  usiim  inductum  esse  a  Romanis  Ponlili- 
cibtis  ad  retinendam  memoriani  solemiiis  Raplisrai, 
qiii  primis  Heligioiiis  Christianae  saeculis  solo  Paschae 
et  Pentecostcs  tempore  peragebalur,  ideoque  non  ante 
saeculum  IX,  quo  lere  (Jesiit  sollcmnis  ille  baptismus 
cclebrari,  tradit  lianc  consiieludinem  invaluisse.  At 
Ri^nediclus  XIV  re|)utal  niagis  verisimilem  Cardinali.s 
Aiigiislini  Valerii  scntonliam,  (lui  Agnorum  benediclio- 
nem  ad  inilium  saeculi  V  refert;  aut  alleram  .Molani, 
qui  Agni  cerei  primordia  aetati  Constanlini  M.  tribuit, 
et  ideo  sacciili  Chrisli  IV.  Vide  eliam  Mabilloniiim  /l/«- 
sci  Itulici  I.  II.  Ilunc  niorein  henedieendi  Agnos  cereos 
(iliam  imnc  magiio  fidcliuin  boin)  Romana  frequental 
Kcclesia.  Legesis  l,u  Sciema  cl.uEede,  vv.  LXix,  p.  221 
sq(|;  xcviii,  221  sq. 

Napoli  1808  ct  1875. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 


103 


ot  brevi  post  ab  Europaeis  et  Rhodensibus 
desertus,  iu  Cypruraregressus  est  '. 

Iileiu  Pontitex  ab  initio  de  reforendaCu- 
ria  in  urbem  Romaiu  deliberavit,  excitatus 
praeterea  litteris  Petrarchae  an.  13G7  cum 
Cardinaliura  collegio  Aveuione  discessit,Ve- 
netorura  et  Genuensium  triremibus  Romam 
navigavit,  sumraaque  Italorum  maxime  Ro- 
manorum  laetitia  et  plausu  exceptus  fuit. 
Verum  vii<*  calendas  octobris  1370  conci- 
liandae  inter  reges  Galliae  et  Angliae  con- 
cordiae  causa  Avenionemrepetiit,iibi,  sicut 
s.  Birgitta,  ei  reditum  in  Galliam  dissua- 
dens,  praedixerat,  paulo  post,  nirairumxiv° 
calendas  ianuarias  vita  excessit "-.  —  Om- 
niura  primus  tiarara  gestavit  circuradatam 
triplici  corona  ^. 

80.  Religionis  status  in  Asia — Vidimus 
supra  post  dimidiura  saeculi  praecedentis 
christianara  fidem  praedicatara  coetusque 
christianorura  elFormatos  in  Sinis  et  aliis 
Asiae  regionibus,  Mogolorum  seu  Tartaro- 
rum  imperio  subiectis,  a  piis  missionariis , 
quos  e  ss.  Francisci  et  Dominici  Ordinibus 
illuc  destinarunt  RR.  Pontifices  ^  Quinimo 
an.  1338  magnus  Tartarorum  Chan  seu  impe- 
rator  ad  Benedictum  Pp.  XII  oratores  cum 
litteris  legavit,  quibus  se  precibus  Pontifi- 
cis  comraendabat  suamque  in  Christianos 
benevolentiara  testabatur.  Benedictus  Pp. 
redeuntes  oratores  rauneribus  litterisque  ad 
imperatorem  donavit,  cura  hortatus  est,  ut 
Christianis  in  terris  suis  favere  pergeret, 
novosque  ex  Ordine  FF.  Minorura  Evange- 
lii  praecones  in  istas  regiones  destinavit. 
Verum  an.  1369  Sinenses,facta  seditione, 
Mogolos  seuTartaros  e  patriasua  eiecerunt, 
novum  imperatorem  e  familia  Sinensi  Ming 
sibi  elegerunt,  nullumque  alienigenam  in 
terris  suis  tolerantes,  missionarios  expu- 
lerunt.  Ex  quo  tempore  Religio  christiana 
in  Sinis  penitus  deperiit  ^ 

Eodemtempore  in  reliquis  terris  asiaticis, 
Mogolorum  dominio  subditis,Religioni  chri- 

1  P.aynald.  ad  an.  1362-65. 

«Raynald.adan.  1367-70. 

3  Mcolaus  Alemannus,  De  Lalfranensibua  Parieii- 
nis,  c.  13,  ubi  haec  refeit:  «Tiaram  Iriplicis  corona- 
menti  ex  Pontificibus  prinius  gestavit  Urbanus  V  , 
duplicis  vero  Bonitacius  Vlil.  Nara  superiorum  Ponti- 
ficum  tiaras  in  vetuslis  iraaginibiis  ac  monumentis 
nnius  coronamenti  et  Romae  cernimus,  et  .Sugerius  de- 
scribit».  «  Capiti  eius,  inquit  loquens  de  Innocentio 
IV,  phrygium  ornamentum  imperiale  instar  galeae  cir- 
culo  aureo  concinnatum  iraponunt».  Vide  quod  di.\i- 
mus  in  t.  I,  p.  84,  not.  1,  col.  2. 

*  Vid.  p.  67. 

5  Raynald.  ad  an.  1338,  et  13CQ;  Assemani  Biblioth. 
orient.  t.  III;  I.  B.  du  Halde,  Uescriplion  de  la  Chi- 
ne,  1. 1. 


stianae  luaxiraam  cladem  intulit  Timur-Bec 
seu  Tamerlanu-),  Bucariae  princeps,  qui  ab 
an.  1370  potiorem  Asiae  partem  sibi  subie- 
cit,  oi  mahomcticae  religioni  addictissiraus 
Christianos  ad  doserendam  suara  religionem 
et  suscipiendam  mahometicam  adigere  co- 
natus  est,  adeo  ut  qui  in  Fide  erant  constan- 
tes,  raagno  numero  interfecti,  eorum  domus 
incensae  et  ecclesiae  destructae  fuerint.  Ve- 
ruintaraen  post  interitum  crudelissimi  prin- 
cipis  plures,  sivo  Nestorianorura  sive  Catho- 
licorum,  ecclesiaein  borealibus  et  australi- 
bus  Asiae  regionibus  superstites  manse- 
runt  ^ 

Quantum  ad  religiosum  Armenorum  sta- 
tum  spectat,  ii  saeculo  XII  abiectis  Eut}'- 
chianorum  erroribus,  corainunionera  cum  A- 
postolica  Sede  coluerunt,in  nonnullis  tamen 
doctrinae  et  disciplinae  articulis  ab  ea  dissen- 
tiebant.  An.  1317  Ossini,  eorum  rex,  ad 
loannem  Pp.  XXII  legavit  episcopum  ,  de 
recuperanda  Syria  tractaturum,  qui  conte- 
status  est,  Armenos  earadera  cum  R.  Eccle- 
sia  Fidem  profiteri.  Pontifex  ad  firmandam 
istara  consensionem  ad  illos  misit  fidei  for- 
mulara,  quae  eis  esset  credendorura  norraa, 
regemque  et  catJiolicon  seu  patriarchara 
hortatus  est,  ut  etiam  tollendae  quorumdam 
rituum  diversitati  operam  darent  --  Bene- 
dictus  XII,  loannis  successor  ,  ad  reducen- 
dos  Armenos  ab  erroribus,  quos  in  eorum 
libris,  in  latinum  versis,  notaverat,  ad  eos- 
dem  legavit  loannem  episcopura  Sutrinum, 
ut  coacta  synodo  errores  istos,  quorura  sura- 
raam  legatus  ferebat,  damnarent.  Patriar- 
cha  iussu  regis  episcopos  suos  convocavit 
an.  1342,  et  ad  singulas  Pontificis  querelas, 
quas  calumnias,  eius  auribus  a  Lalinis  in- 
susurratas,  appellabant,  singulas  responsio- 
nes  ad  Cleraentera  VI ,  Benedicti  successo- 
rera,  dederunt;  quas  cum  Cleraens  in  iis  , 
quae  R.  Pontificis  priraatum  spectabant , 
reperiisset  obscuras,  per  novum  legatum 
certos  articulos  de  R.  Pontificis  primatu  ad 
Armenos  mi.sit ,  ut  explicatiorem  professio- 
nem  ederent  ^  Saeculo  sequente  Eugenius 
Pp.  IV  rursus  Armenos  ad  perficiendam 
eorura  cum  R.  Eeclesia  unionem  provoca- 
vit,  ut  videbimus. 

81.  Novi  Ordines  religiosi — Interim  hoc 
pariter  saeculo  ac  praecedentibus  quamvis 

1  .\sseraani  loc.  cit.;  F.  Petis  de  la  Croi.v,  Hisloire 
de  Timur-Bec,  t.  II-1I(;  Herbelot,  Bibtiolh.  orient. 
p.  587. 

"2  Ravnald.  ad  an.  1318;  Wading.  Annal.  Minor.  ad 
an.  13f8. 

3  Raynald.  aJ  an.  1311  el  134.G;  Martene,  Ampliss. 
moiiumentor.  collectio,\..\ll,p.  320. 


104 


EPOCHA    VIII.  A   PONTIFICATV   INNOCENTII   III 


in  multis  regionibus  moralis  corruptio  esset 
magna,  disciplina  in  clero  laxata  et  regula- 
ris  observantia  in  coenobiis  inclinata,  non 
exiguum  exstitisse  hominum  numerum,qui 
christianae  perfectioni  serio  studerent,  in- 
telligitur  e  novis  Ordinibus  religiosis,  hoc 
saeculo  exortis,  et  regularem  observantiam 
sedulo  colentibus.  Huc  pertinet  Ordo  Olive- 
tanorum,  an.l313  aB.  BernardoPtolomaeo 
nobili  Senensi  fundatus,cui  loannesPp.XXll 
praescripsit  regulam  s.  Benedicti,  quam  Oli- 
vetani  primis  temporibus  maxima  cum  se- 
veritate  observabant,  unde  saepius  in  mo- 
nasteria  Benedictinorum  reformandatrans- 
ferebantur;  progressu  tamen  temporis  ali- 
quantulum  mitigarunt, Ordo  a  loanneXXII, 
Clemente  VI  et  Gregorio  XI  approbatus,  con- 
tinua  incrementa  cepit,  et  per  totam  Ita- 
liam  propagatus  est.  Eius  sodales  dicti  sunt 
Fratres  eremitae  vel  Congregationis  Domi- 
nae  Nostrae  de  monte  Oliveti  K 

Non  multo  post  dimidium  huius  saeculi 
novum  nempe  lesuatorum  Ordinem  funda- 
vit  s.  loannes  Columbini,et  ipse  nobilis  Se- 
nensis,  qui  per  lectionem  Vitae  Mariae 
.^gvptiacae  ad  piam  et  poenitentem  vitam 
revocatus ,  se  peculariter  misericordiae  ope- 
ribus  devovit,  egenos,  peregrinos  et  aegro- 
tos  in  domum  suam  receptos  curans;  quae 
misericordiae  opera  cum  paulo  post  alii,  se- 
cundumIoannisexemplum,omniarelinquen- 
tes  seque  ei  aggregantes,  participarent,  eo- 
rum  societatem  Urbanus  Pp,  V  tanquam 
novum  Ordinem  religiosum  approbavit.  Ob- 
servabant  regulam  s.  Augustini,  officium  sa- 
crum  non  recitabant,  cum  essent  laici,  sed 
quotidie  ter  50  Pater  et  Ave  in  oratorio 
congregati  dicebant ,  singulis  diebus  mane 
et  vespere  se  flagellabant,  hospitalia  fre- 
quentabant,  ut  aegrotis  ibidem  ministrarent, 
artem  quoque  pharmaceuticam  exercebant, 
confecta  a  se  medicamenta  gratis  inter  in- 
firraos  pauperes  distribuentes.  Serius  appel- 
lati  sunt  lesuati  s.  Hieronjrai,  quod  nomine 
lesu  frequenter  uterentur  et  I).  Hieronj- 
raum  tanquam  patronum  suum  veneraren- 
tur.  Anno  autem  1668  Clemens  Pp.  IX  eo- 
rum  Ordinem  abolevit  *. 

In  HispaniaCongregationem  Hieronjmi- 
tarum  instituerunt  aliquot  viri  ex  tertio 
Ordine  s.  Francisci,  qui  in  eremitarum  mo- 
rem  vitam  valde  austeram  ducebant  etbrevi 
terapore  plures  iraitatores  nacti  sunt.  Postea 
vitam  eremiticam  cum  coenobitica  commu- 


<  Bolland.i4c/a  55.21  augusl;  HeIvol,//(s^£/es  Ordres 
relig. 
9  Boiland.  Acla  SS.  31  iul.;  Helyol,  Op.  cit. 


tarunt,  atque  sub  hac  conditione  an.  1373 
Congregationis  suae  approbationem  accepe- 
runt  a  Gregorio  Pp,  XI,  qui  eis  etiam  regu- 
lam  s.  Augustini  praescripsit  et  s.  Hierony- 
mum  patronum  dedit,  unde  Eremitae  s.  Hie- 
ronymi  dicti  sunt.  Quo  facto  novus  Ordo 
per  universam  Hispaniam  et  Lusitaniam 
paulatim  propagatus  fuit  '. 

Alteram  Hieronymitarum  Congregatio- 
nem  fundavit  B.  Petrus  Gambacorti ,  alias 
Petrus  de  Pisis,  filius  supremi  rectoris  rei- 
publicae  Pisanae  et  Lucensis  ,  qui  omnibus 
saeculi  deliciis,  bonis  et  honoribus  nuncio 
remisso,  circa  an.  1377  in  Montem-Bellum 
in  Umbria  secessit,  vitam  eremiticam  duc- 
turus;ex  eleemosynis,quasin  pagis  circum- 
iacentibus  colligebat ,  an.  1380  sacellum 
et  habitacula  pro  discipulis,  qui  se  ei  sen- 
sim  aggregabant,  aedificavit;  Congrega- 
tioni  suae  proprias  leges,  perfectam  pauper- 
tatem ,  orationis  frequentiam ,  victum  par- 
cum,  crebrum  ieiunium  aliasque  austerita- 
tes  praescripsit,  Haec  Congregatio  a  Mar- 
tino  Pp.  V  approbata,  per  omnem  Italiam 
se  extendit.  Qui  ei  aggregati  erant,  initio 
dicti  sunt  Pauperes  eremitae  Fratris  Petri 
de  Pisis,  postea  vero ,  quoniam  s.  Hierony- 
mum  sibi  patronum  elegerant,  appellati  fue- 
runt  Eremitae  s.  Hieronymi  vel  breviter  Hie- 
ronymitae  ^ 

Aliam  initio  huius  saeculi  Societatem  spi- 
ritualem  ad  curandam  mortuorum  sepultu- 
ram,  deinde  etiam  ad  sublevandos  aegrotos, 
Antwerpiae  eflFormarunt  nonnulli  pii  laici, 
dicti  LoUhordi  a  vocabulo  germanico  lol- 
len^  quod  cantum  subraissura  denotabat,  quo 
utebantur  in  efferendis  funeribus,  itera  Cel- 
litae  a  cellis,  in  quibus  habitabant,  et  .4- 
lexiatiia.^.  Alexio,quem  sibi  patronum  ele- 
gerant,  li  propter  suam  utilitatem  in  mul- 
tas  Belgii  et  Germaniae  civitates  recepti,  a 
principibus  et  magistratibus  protecti  et  a 
RR,  Pontificibus  approbati  sunt. 

Paulo  ante  dimidium  huius  saeculi  Ordi- 
nem  Salvatoris  fundavit  s.  Birgitta ,  quae 
an.  1302nobilibuspiisque  parentihus  in  Sue- 
cia  nata,  iam  in  coniugio  cum  Ulphone  prin- 
cipe  Nericiae  vitam  admodum  piam  et  au- 
steramduxit,  etpostobitum  maritisuiWad- 
stenae  raonasterium  fundavit,in  quo  essent 
60  raoniales,  13  sacerdotes  cura  4  diaconis, 
qui  res  spirituales,  et  8  fratres  laici,  qui  res 
teraporales  curarcnt;  ita  taraen,  ut  viri  et 
feminae  eadem  quidem  ecclcsia  uterentur, 


'  llolyot,  Op.  cil. 

^  Ihid.  ct  I.  n.  Saianelli ,  Hixlor.  momnnfnda  Ord. 
s.Uieronymi  Congr.  B.Petr.  de  PisLs,  VeDet.  1758. 


VSQVE    AD    SCHISMA    OCCIDENTIS 


105 


sed  in  distinctis  conventibus  morarentiu", 
supremani  directionem  haberet  abl)atissa,  et 
monasterium  subesset  iurisdictioni  episco- 
pi.  Praescripsit  eis  regulam  s,  Augustiniet 
aliquot  particularia  instituta,  quorum  prae- 
cipuus  finis  erat,  venerari  peouliari  ratione 
Salvatoris  nostri  eiusque  s.  Matris  dolores. 
Ordo  iste  ab  Urbano  Valiisque  Pontificibus 
approbatus,non  tantuni  per  regiones  septen- 
trionales,  sed  per  Germaniara,  Galliam,  An- 
gliam  et  Italiam  propagatus  fuit.  S.  Birgit- 
taad  tantam  vitae  sanctitatem  pervenit,  ut 
coelestibus  etiam  honoraretur  revelationi- 
bus,quas  a  directoribus  eius  conscriptas, 
Pontifices  et  concilia  instructioni  fidelium 
utiles  probarunt  '. 

82.  Gregorius  XI Pontifeoc  {an.lSlO) — 
Urbano  V  Avenione  mortuo  Cardiuales  ibi 
iiiocalend.  ianuar.  summo  consensu  elege- 
runt  Petrum  Rogeriura,  Lemovicensem, 
diaconum  cardinalem.qui  nonis  ipsius  raen- 
sis  ordinatusetcoronatusfuitnomineGrego- 
riiXI. 

Hic  Pontifex  in  primis  catholicae  doctri- 
nae  deposito  consuluit  et  profanas  novitates 
proscripsit.  Quum  enim  audivisset,  in  Ara 
gonia  quosdam  de  ss.  Eucharistia  asserere, 
quod  Corpus  Christi  desineret  esse  praesens 
sub  sacris  speciebus ,  si  hae  in  locum  im- 
mundum  proiicerentur,  a  bruto  sumeren- 
tur  aut  corroderentur,  vel  etiam  humanis 
dentibus  tererentur;  sub  poena  excommuni 
cationis  inhibuit,  ne  quis  istas  propositiones 
praedicare  auderet.  Albertum  episcopum 
Halberstadiensem ,  qui  inter  alios  errores 
docebat,  omnia  in  hoc  mundo  esse  inelucta- 
bili  fato  subiecta,  errores  suos  revocare  et 
damnare  iussit.  Excitavit  etiam  vigilantiam 
Inquisitorum,  Episcoporum  et  Caroli  V  re- 
gis  Francorum  contra  latitantes  fautores 
haeresum  Albigensis  et  Waldensis,  item 
contra  infamem  sectam  Turlipinorum  ,  qui 
Beguardorum  erroribus  mores  turpissimos 
iungebant.  Episcopos  Angliae,  doctores  Oxo- 
nienses  regemque  excitavit  adversus  puUu- 
lantem  Wicleffl  haeresim. 

Idem  Pontifex  disciplinara  ecclesiasticam 
variis  decretis  instauravit  firraavitque,  et 
ad  idem  opus  sollicitudinem  praesulura  ec- 
clesiasticorum  interpellavit. — Suum  incivi- 
tatemRomae  studium  ostendit,confirmans, 
SacrosanctamLateranensem  Ecclesiam  prae- 
cipuam  sedem  esse  Summi  Pontificis,  et  lo- 
cum  principem  inter  omnes  Ecclesias  obti- 


*  Vastorius,  Vita  S.  BirgiUae  cum  nolis  Bemelii, 
\m  \  He\yoi,  Op.  cit. 


nere,  omnibusque  dignitate  antecellere  '. 
Primus  iussit  celcbrari  inOccidente  Festum 
Praesentationis B.M.  V.  ^.  Ad  componendas 
inter  principos  discordias  lcgatos  misit  ad 
regesGalliaeet  Angliae;  quaetaraen  legatio, 
cuin  nimium  cssent  obfirmatae  principum 
inimicitiae,  fructucaruit;regesHispaniae  ad 
ineundas  inducias,  donec  eorum  lites  essent 
diremptae,  per  Guidonem,  cardiualera  Lega- 
tura,  perduxit;  pacem  inter  loannam  regi- 
nara  Neapolis  et  Fridericura  regem  Siciliae 
seu  Trinacriae  initam,  servatis  R.  Ecclesiae 
iuribus,  approbavit;  Bernabonem  vicecomi- 
tem  Mediolanensera,  qui  ditionem  ecclesia- 
sticam  iterura  infestabat,  censuris  armisque 
dorauit ;  in  rebelles  Florentinos  gravissi- 
raara  excomraunicationis  et  interdicti  sen- 
tentiam  fulminavit.  Sed  quum  primura  ii 
s.  Catharinam  Senensera,tertii  Ordinis  s.  Do- 
rainici  virginera ,  Avenionem  legassent  ad 
postulandam  reconciliationem,  illico  se  be- 
nevolura  exhibuit,pacisque  tractatura  sacrae 
virginis  arbitrio  commisit,  raodo  sibi  com- 
mendatum  haberet  s.  Ecclesiae  honorem; 
Florentini  diu  contumaces  exstiterunt,  ve- 
rumtamen  post  obitum  Pontificis  s.  Catha- 
rinae  consiliis  et  constantia ,  pax  Florenti- 
norura  cura  Apostolica  Sede  confecta  etpro- 
mulgata  fuit. 

Eiusdem  sanctae  virginis  hortatu  Grego- 
rius  XI  votum,  quod  fecerat,  referendi  Cu- 
riam  in  urbem  Romam ,  executus  est ;  re- 
licta  Avenione  Romam  pervenit  initio  an. 
1377  et  ingenti  cum  laetitia  atque  porapa  in 
Urbem  exceptus  est^.Cum  autem  posteaCar- 
dinaliura  Gallorum  suasu  reditum  in  Gal- 
liam  meditabatur,  in  morbum  incidit,ex  quo 
\i°  calendasaprilis  an.  1378  aetatis  mortem 
Romae  obiit  ^.  Post  obitum  eius  ortum  est 
in  Ecclesia  schisma  teterrimum,  quod  mul- 
tis  annis  duravit ,  duos  siraul ,  vel  tribus 
Pontificibus,  Romae,  Avenione  et  alibi  se- 
dentibus,ut  in  sequenti  Epocha  narrabimus. 


1  ConsMtut.,  Snper  universas  m  Bnllarii  t.  I. ' 

2  Bened.  XIV,  De  Festis  B.  M.  V.  p.  H,  n.  181,  18-2. 

3  Spondanus,  ad  an.  1377,  §  1.  Retulit  igilur  sedem 
PontiriciamGregoriusRomam,70annis,ut  plei-ique  enu- 
merant,  postquara  in  Galliam  translata  fuisset.Sed  qui 
tempus  numerare  voluerit  ab  oi)itu  Benedicti  XI  po- 
slremi  Ponlificis  in  Ilajia  ante  translationem  sedentis, 
qui  contigit  6  iul.  an.  1304  usque  ad  17  ian.  qua  Gre- 
gorius  Romam  intravit,  habeljit  annos  72,  menses  6,  et 
dies10:ab  electione  Clementis  V,  qui  sedem  transtulit 
die  5  iun.  1305,  annos  71,menses  7,  dies  1 1  :  ab  eius 
coronatione  ,  quae  contigitll  nov.  1305,annos  71, 
menses  "2,  dies  5;  a  ronsfitutione  vero  Sedis  Avenione, 
a  Clemente  ad  principium  anni  1309  facta  ,  cum  eo 
usque  vaga  fuissel  per  varia  Galliae  loca,  annos  68. 

*  Raynaldus  et  Bzovius,  ad  an.  1370-78- 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  NONA 

AB  INITIO  SCHISMATIS  OCCIDENTIS 
VSQVE  AD  FINEM  IMPERII  GRAECI ,  AN.  1453. 


PROOEMIVM 

Praesens  epocha  continet  eventum  maxi- 
me  memorandum,divisionem  nempe  eccle- 
siae  Occidentalis,  quae  magnum  Occiden- 
tis  scliisma  appellari  solet.  Post  Gregorii 
Pp.  XI  obitum  Cardinales  primo  in  locum 
Gregorii  XI  elegerant  Urbanum  VI;  deinde 
contestati,  sibi  vim  a  populo  Romano  illa- 
tam  et  Urbanum  non  fuisse  libere  electum, 
ClementemVIIelegerunt.Ambo,UrbanusVI 
et  Ciemens  VII ,  sibi  pontificatum  vindica- 
runt,  ilie  Romae,  hic  Avenione  sedit:ambo 
sua.s  obedientias  et  postmortcm  successores 
habuerunt,et  res  tam  obscura  facta  est,  ut 
viris  doctis  iudicatu  foret  difficiio,  cui  parti 
veritas  et  iustitia  faverent.  Ab  utraque 
parte  fuerunt  viri ,  sanctitate  ac  doctrina 
clari.  «  Multae,  inquit  1).  Antoninus,  dispu- 
tationes  factae  sunt  circa  istam  materiam, 
multi  libelli  cditi  sunt  pro  utriusque  partis 
defensione.Peritissimos  viros  et  sancta  pa- 
gina  et  iure  canonico  habuit  toto  tempore, 
quo  duravit  id  schisma ;  utraque  pars  seu 
obedientia ,  ac  etiam  roligiosissimos  viros 
et  quod  magis  estctiam  miraculis  fulgentes; 
nec  un^iuam  sic  potuit  quaestio  iila  decidi, 
quin  semper  remanerent  apud  plurimos  du- 
bia  ^  ».  Post  plura  ad  componendam  divisio- 
nem  conamina  adliibita,  tandcin  an.  1417 
in  Constantiensi  concilio  GregoriusXII  i)on- 
tificatu  cessit,  loannes  XXIII  et  Benedictus 
XIII  depositi  sunt,  unusque  electus  fuit 
Martinus  V.  Paucorum  faclio  Bencdicto 
XIII,  et  post  eius  mortem  Clementi  VIII 
adliaesit  usque  ad  an.  1429,  quo  Cleniens 
in  gratiam  cum  Martino  V  rediit.  Duravit 
igitur  schisma,  si  computes  usquc  ad  cle- 
ctionem  Martini  V,  fere  40,  si  usquo  ad  re- 
conciliationem  Clemcntis,  circitor  51  annis. 
Ex  hoc  schisrnate  mala  plurima  oxorta 


'  Chron.  pail.  III,  lit.  t'l,  c.  ± 


sunt,  nimirum  Poutificum  aliorum  contra 
alios  processus ,  depositiones  et  excomrau- 
nicationes,  ecclesiarum  inter  se  dissensiones, 
observantiae  erga  auctoritatem  poutificiam 
diminutio,  disciplinae  enervatio  ,  in  clero  et 
in  populo  morum  depravatio  etc.  Ad  corri- 
gendosautem  abusus,  ad  reformandos  mores 
et  instaurandam  disciplinam  coacta  fuere 
concilia  Pisanum,  Constantiense,  Basileense 
et  Florentinum. 

Praeterea  Fidei  unitatera  impugnarunt 
Wicleffitae  et  Hussitae ,  turbasque  graves 
excitarunt  hi  in  Bohemia,  illi  in  Anglia,  U- 
traque  haeresis  a  RR.  Pontificibus  et  con- 
ciliis  proscripta  atque  a  viris  eruditis  con- 
futata  fuit,  ut  videbimus. 

1.  Urbanus  VI  Pontifex  (an.  1378)  — 
Quum  Gregorius  Pp.  XI  Romae  decessisset, 
Romani  veriti ,  ne ,  si  quis  patria  Gallus  in 
locum  eius  eligeretur,  curiam  referret  Ave- 
nionem  ,  in  ingressu  conclavis  clamitantes 
postularunt,ut  eligerotur  Romanus  vel  sal- 
tcm  Italus.  Dcinde  praefectura  regionum  Ur- 
bis  ad  Cardinales  miserunt,  qui  peteret  non 
alium  quam  Romanum  in  pontificem  eligen- 
dum.  Responderuut  Cardinales  ,  se  electio- 
nem  facturos  habitis  solum  prae  oculis  hono- 
reDei,  salute  populi  christiani  et  utilitate 
Ecclesiaecatholicac;  et  consentientes  inter 
se,nonesse  eligendum  Romanum,ne  electio 
videri  posset  facta  per  metum,  Italum  tamen, 
ut  patrimonium  Ecclesiae,  longa  Pontificura 
absentia  imminutum,  restitueretur,  v°  idus 
aprilis  elegerunt  Bartholomaeum  Prigna- 
num,  Nea[)olitanum,  et  archiepiscopum  Ba- 
riinsora.  Ubi  lianc  electionem  cognovit  po- 
pulus,  grandem  tumultum  in  Urbe  excita- 
vit.Cardinales  partim  in  Castrum  s.  Angeli, 
partira  in  doraos  privatas  et  extra  Urbem 
confugorunt,  et  post  paucos  dies  tumultu 
sedatu ,  cloctionem  factara  confirraantes, 
xiv*^  calendas  maias  Bartholomaeum  Pri- 
gnanum  snb  noraine  Urbani  VI  solcrani  ri- 


VSQVE   AI)   FINEM  IMrERII  GRAECI 


107 


tu  et  pompa  sGciuidiim  morem  inaiigura- 
runt  '. 

2.  Schisviafis  Occidentalis  inifia  —  Ur- 
banus  VI  vix.  Ecclesiao  gubernacula  manum 
admovit,  totus  in  eo  fuit  ut  curiam  refor- 
mai*et,  vitia  coeceret,  et  disciplinam  in- 
staurarot.  Verum,  quum  in  hoc  ncgotio  ni- 
miam  prae  se  ferret  severitatem,  multorum, 
etiam  Cardinalium  ,  animos  otlendit.  Post 
unum  circiter  mensem  ab  eius  inauguratione 
13  cardinales,quorum  l^Galliet  IHispanus, 
secesserunt  Anagniam,ibique  iam  deliberare 
coeperunt,  quomodo  Urbanum  deponerent 
et  novum  pontificem  eligerent;  demnm  v° 
idus  augusti  declarationem  ediderunt,  in 
qua  contestabantur,  se  in  conclavi  non  fuis- 
so  liberos ,  electionem  Urbani  fuisse  vi  et 
metu  extortam ,  atque  adeo  eum  non  esse 
legitimum  pontificem ;  deinde  profecti  sunt 
Fundos  inregno  Neapolitano,ubi  sub  loanna 
regina,  quae  Urbani  VI  partes  reliquerat, 
securius  agerent.  IUic  tribus  etiam  cardina- 
libus  Italis  ad  se  pertractis ,  xii°  calendas 
octobris  pontificem  elegerunt  cardinalem 
Robertum  Gebennensem  ,  annos  36  natum, 
qui  pridie  calendas  novembris  inauguratus, 
a  suis  dictus  est  Clemens  VII  -. 

Sic,  proh  dolor!  schisma  conflatuai  est, 
duobus  simul  summum  Ecclesiae  sacerdo- 
tium  sibi  vindicantibus. Urbanus  VIRoraae, 
Clemens  VII  Avenione  curiam  habuit;  ambo 
partes  suas  augere  et  firmare  conati  sunt ; 
litteras  encyclicas  ad  ecclesias  scripserunt; 
novos  cardinales  crearunt,  se  invicem  sen- 
teatiis  censurisquo  perstrinxerunt.  Cleraen- 
tis  obedientiam  aroplexi  sunt  reges  Galliae, 
Aragoniae,Castellae  et  Siciliae;  caeterivero 
principes  fere  omnes  Urbano  VI  obedive- 
runt. 

I)um  autem  perpenduntur  monumenta, 
ad  electionem  UrbaniVI  spectantia,  nullura 
videtur  superesse  dubium,  quin  ea  legitima 
fuisset  ^.  Verumtamen  e  cardinalium  cou- 
testationibus ,  e  scriptis  utrinque  ea  de  re 
editis,  prout  partium  studium  eo  tempore 
quosque  occupabat,  et  ex  aliis  adiunctis  tan- 
ta  in  utramque  partem  ingesta  est  confusio, 
ut  viri,  optime  licet  animati,  ancipites  hae- 
rerent,  quid  sibi  agendum,  et  quae  de  Pon- 
tificibus,  inter  se  contendentibus,  quantum 
ad  legitimam  eorumauctoritatempertinebat, 
sententia  verior  esset.  Ecclesia  ipsa  defini- 


'  Raynald.  ad  Rn.  1378;  I.  B.  Palma,  Praelect.Ilist. 
eccl.  t  III,  p.  II,  c.  1  i. 

^  Op.  et  loc.  cit. 

3  I.  B.  Palraa,  et  liaynald.  loc.  ciL;  Papebroch.  Co- 
nat.  chronol.  hist,  part.  II. 


tivum  iudicium  ea  do  re  non  tulit,  quaravis 
oius  sonsus  esse  videatur,  inquit  Spondanus, 
Urbanum  VI  eiusquo  successores  solos  fuis- 
se  legitimos  pontifices  '. 

Iste  vero  divisionis  status  non  obfuit  sa- 
luti  eorum,  qui  bona  fidc  sive  hanc  sive  il- 
lam  obedientiam  sectabantur,  animoque  ac 
intentione  unitierant  cum  legitirao  Pontifi- 
ce.quam  vis  in  errore  facti  versarentur,  quis 
ex  contendentibus  esset  legitimus.  «Nam, 
inquit  D.  Antoninus,  etiamsi  neccssarium 
sit  credore,  sicut  unam  esse  catholicam  Ec- 
clesiam  non  plures,  ita  et  unicum  eius  Pa- 
storem,  Vicarium  Christi;  tamen  si  contingit 
plures  por  schisma  crcari  seu  nominari  pon- 
tifices  suramos  uno  et  eodcm  tempore,  non 
videtur  saluti  neeessarium  credere ,  istum 
esse  vol  illura,  sed  alterum  eorum,  qui  sci- 
licet  fuerit  canonice  assumptus.  Quis  autem 
fuerit  canonice  electus,  non  tenetur  quis  sci- 
re,  sicut  nec  ius  caiionicum ,  sed  in  hoc  po- 
puli  sequi  possunt  maiores  suos  seu  prae- 
latos^». 

Neque  per  hanc  divisionem,  quae  impro- 
prie  schisma  Occidentis  nuncupatur,  unitas 
Ecclesiae  abrupta  fuit.  Qui  enim  uni  vel  al- 
teri  de  pontiticatu  contendentium,  quem  ius 
probabilius  habere  iudicabant,  obediebant, 
ita  animo  erant  comparati,  ut  eos,  qui  in  a- 
lia  essent  obedientia,  non  ut  schismaticos 
aut  ab  unitate  Ecclesiae  praecisos,  sed  tam- 
quam  fratres  et  vera  unius  Ecclesiae  mem- 
bra  habuissent ;  oranes  parati  illum  sequi 
Pontificera,  quem  Ecclesia  agnovisset,  com- 
muni  consiiio  adlaborarunt  schismati  exstin- 
guendo  et  certo  Pontifici  irapetrando. 

S.WicIeffi/a7-iim  Haeresis  —  Tristi  schi- 
smati,  quo  Ecclesiae  dividebantur,  acces- 
sit  aliud  malum,  haeresis  nempe  Wicleffi- 
tarum ,  cuius  auctor  fuit  loannes  Wicleff,  an- 
glus,  doctor  Oxoniensis  et  parochiae  Lutter- 
worthensis  in  dioecesi  Lincolniensi  rector, 
vir  acris  et  superbi  ingenii.Is  cum  usurpa- 
tam  Cantuariensis  coliegii  praefecturara  mo- 
nachis,  quibus  ea  debebatur,  restituere  Can- 
tuariensis  archiepiscopi  et  Urbani  Pp.  V 
sententia  an.  1370  fuisset  coactus,  odium  in- 
gens  in  monachos,  in  episcopos  et  in  Pontifi- 
ces  concepit,  atquo  in  eosdem  tum  serraoni- 
bus  tum  scripto  invectus  est.  Anno  1370  ar- 
chiepiscopus  Cantuarienyis  Londini  quae- 
stionem  de  doctrina  eius  instituit,  sed  exci- 
tato  ab  eiusdem  fautoribus  tumultu ,  nihil 
effectum  est.  Interim  articuli  19  ex  Wiclef- 


1  Annal.  .id  an.  1378,  §  10. 

2  Chron.  part.  III,  tit.  11,  c.  2. 


108 


EPOCHA   IX.    AB   INITIO   SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


fi  praelectionibus  et  concionibus  desumpti, 
ad  Gregorium  Pp.  XI  delati  fuerunt.  In  Iiis 
articulis  R.  Pontifici  ius  temporalis  domi- 
nii,  clericis  potestas  solvendi  atque  ligandi, 
et  superioribus  facultas  reservandi  sibi  ca- 
sus  conscientiae  denegabantur  ;  principes 
vero  saeculares  ad  adimenda  clericis  bona 
excitabantur.  Gregorius  XI  an.  1377  con- 
demnatis  istis  articulis,  archiepiscopo  Can- 
tuariensi  et  episcopo  Londinensi  mandavit, 
ut  in  Wicleflum  inquirerent ,  scriptasque 
eius  confessiones  ad  Apostolicam  Sedem 
transmitterent  '.  Wicleflf  constitutis  iudici- 
busan.  1378  scriptum  obtulit,  inquo  senten- 
tias  suas  in  mitiorem  quidem  sensum  expli- 
cabat,  sed  non  retractabat.  ludices  ei  inter- 
dixerunt,  ne  deinceps  doctrinas  illas  propo- 
neret ;  sententiam  vero  in  eumdem  ferre 
ausi  non  sunt,  quod  loannes  dux  Lanca- 
striae,  sub  impuberi  Richardo  II  regni  ad- 
ministrator ,  pluresque  proceres  et  plebeii 
novatori  faverent. 

Wicleff  interdictum  tam  parum  servavit, 
ut  etiam  deteriores  errores  professus  sit,  et 
an.  1381  in  praelectionibus  suis  et  thesibus 
doctrinam  catholicam  de  ss.  Eucharistia 
impugnaverit,  imo  haereticam  pronuntiarit. 
Quamvis  non  pauci  ex  Oxoniensibus  Wi- 
cleffo  assentirent,  tamen  cancellarius  Uni- 
versitatis,  multique  theologiae  et  iuris  ca- 
nonici  doctores  theses  eius  publice  condem- 
narunt,  et  sub  poena  carceris  proponi  vetue- 
runt.  Richardus  rex  Wicleffum  munere  pro- 
fessoris  privavit,  et  synodus  Londinensis  , 
cui  cum  archiepiscopo  Cantuariensi  inter- 
fuerunt  7  episcopi  et  multi  theologiaeiuris- 
que  canonici  doctores,  anno  1382  assertio- 
nes  24,  e  WicleiE  scriptis  excerptas,  partim 
ut  liaereticas  partim  ut  erroneas  damnavit. 
Earum  summa  haec  erat:  Substantiam  panis 
et  vini  etiampost  consecrationem  in  Eucha- 
ristia  perraanere,  neque  Christum  realiter 
in  ea  esse  praesentem;  Missae  sacrificium  a 
Christo  non  fuisse  institutum;  liomini  vere 
contrito  confessionem  peccatorum  corani 
sacerdote  esse  inutilem;  ministrum  peccato 
mortali  obnoxium,  non  posse  sacramenta 
conficere;  Papam  vitiosura  non  habere  in 
Christianos  potestatem,  nisi  forte  sibi  ab  im- 
peratore  concessara;  post  mortem  Urbani 
VI  nulhim  deinccps  Papam  csse  recipien- 
dura;  teraporales  clericorum  possessiones  cs- 
se  contrarias  s.  Sciipturae;  praelatos  non 
posse  excommunicaro  querapiam,  nisi  prius 
scianteumexcommunicatumesseaI)eo;dia- 


1  Labbe,  Concil.  l.  XI,  p.  2038-i-2 


cono  et  presbjtero  licere  verbum  divinum 
praedicare  sine  Papae  et  episcoporum  facul- 
tate;  dominos  temporales  et  ecclesiasticos 
per  peccatum  mortale  excidere  sua  dignita- 
te  et  potestate;  dominos  temporales  auferre 
posse  bona  ecclesiasticis  habitualiter  pec- 
cantibus;  fundatoresOrdinum  monasticorum 
esse  peccatores,  eosque  ingredientes  non  es- 
se  christianos  '. 

Rex  perversitate  damnatarum  propositio- 
num  intellecta  ,  archiepiscopo  Cantuarien- 
si  eiusque  suffraganeis  potestatem  dedit 
omnes,quieastradituriessent,tamquamhae- 
reticoscomprehendendi,etUniversitatiscan- 
cellario  atque  procuratoribus  mandavit,  ut 
in  Wicleffi  asseclas  diligenter  inquirerent, 
e  ditione  urbis  Oxoniensis  eiiciendos.  Wi- 
cleff  se  recepit  in  parochiam,  olim  ab  aula 
sibi  collatam,  eodemque  an.  1382  ab  Urba- 
no  VI  Romam  evocatus,  acerrima  epistola 
respondit,  se  esse  impeditum.  Anno  autem 
1384  apoplexia  mortuus  est. 

Praeter  supra  commemoratos  errores, 
Wicleff  plures  alios  tradidit ,  sicut  e  scriptis 
eius,  praesertirae  rrm/o^o,  constat.Univer- 
sira,  Ecclesiaeet  Patrum  traditione  atque 
auctoritate  reiectis,  nihil  credendum  esse 
statuit  praeter  id  quod  continetur  in  Scrip- 
tura  sacra  litteraliter  intellecta,  quam  etiam 
in  linguam  patriam  vertit.  Non  unam  alte- 
ramve  Ecclesiae  doctrinam  aut  institutio- 
nera  oppugnare,  sed  potius  totum  Ecclesiae 
catholicae  systema  innovaresibi  proposuit; 
ad  quem  finem  assequendum  magis  convi- 
ciis  et  argutiis  sophisticis,  quam  solidis  ar- 
gumentis  usus  est.  Simiii  spiritu  aniraati 
erant  eius  asseclae,  qui  pseudo-magistri  sui 
erroribus  novos  addiderunt. 

Cum  haeresisinterUniversitatisOxonien- 
sis  merabra  et  etiam  inter  cives  continuo 
serperet ,  rex  e  senatus  consilio  episcopis 
mandavit,  ut  ad  conterendam  haeresim  etfi- 
caciora  remedia  adhiberent.  Igitur  archie- 
piscopus  Cantuai^iensis  anno  1396  synodum 
Londini  congregavit,  in  qua  18  articuli ,  e 
Ti^/alogoWideth  excerpti,  daranati  sunt. 
Idcm  praesul  an.  1408  alteram  synodum 
coegit  Oxonii,  in  qua  sub  poena,  in  promo- 
torcs  haeresura  statuta,  interdictum  est,  ne 
quis  clericus  aut  monachus  sine  speciali  li- 
ccntia  verbum  Dei  praedicaret,  ne  in  scho- 
lis  de  doctrina  ab  Ecclesia  daranata  disce- 
ptaretur,  ne  quis  s.  Scripturam  propria  sua 
auctoritate  in  linguam  vulgarem  verteret, 
aut  huiusraodi  versionem  legeret,  nisi  a  dioe- 

'  A|.uil  Labbe,  Concil.  t.  XI,  p.  2052. 


VSQVE   An   FINEM  IMPERII  GRAECI 


109 


cesana  vel  provinciali  synodo  approbatam'. 
Quura  vero  sectafii  synodorum  sententias  et 
interdicta  spernerent,  ac  tumultus  civiles 
excitarent,  Henricus  IV  et  Henricus  V,  An- 
gliae  reges,  severiores  leges  contra  eos  san- 
civerunt,  secundum  quas  an.  1413  nonnulli 
suppliciis  aflecti  snnt.  Unde  factum  est,  ut 
secta  in  Anglia  expirarit.  Sed  nonnuUi  An- 
gliam  deserentes,  auctoris  sui  scripta  secum 
tuleruntin  aliasterras,  praesertim  in  Bohe- 
niiam,ubi  perversam  haeresim  propagarunt. 
Quapropter  loannes  Pp.  XXHI  an.  1413  in 
Romana  synodo  Wicletti  scripta  condemna- 
vit,  praecepitque  Ordinariis,  ut  contra  eos, 
qni  illa  retinuerint,legerintaut  laudaverint, 
veluti  deFidesuspectosagerent.  Anno  1415 
ConciliumConstantiense,sessioneVIIl,Ioan- 
nem  WicletF  tanquam  haereticum  damna- 
vit,  ossa  eius  e  terra  sacra  extrahi  iussit,  et 
45  articulos,  e  scriptis  eiusdem  desumptos, 
veluti  haereticos  vel  blasphemos  vel  erro- 
neos  vel  scandalosos  proscripsit  -. 

4.  Defesfo  Immaculatae  ConcepfionisB. 
V.  M.  —  Eodemtempore  in  Gallia  alia  con- 
troversia  inter  Catholicos  agitata  fuit,  nimi- 
rum  de  Imraaculata  Conceptione  B.  V.  M. 
Quaravis  antiqui  patres  et  scriptores  eccle- 
siastici  expressis  verbis  non  asseruerint,  B. 
V.  Mariam  speciali  Dei  privilegio  a  peccati 
originalis  labe  fuisse  praeservatara  immu- 
nem,  quum  haec  quaestio  eorura  aetate  non 
fuerit  agitata,  illorum  tamen  mens  de  im- 
maculata  conceptione  B.Virginis  sat  colligi- 
tur  e  praeconiis,  quibus  SS.  Dei  Genitricem 
celebrarunt.  Ab  antiquis  etiara  temporibus, 
primo  quidem  in  Orientis  ,  deinde  etiam  in 
Occidentis  ecclesiis,  cultus  publicus  Conce- 
ptionis  B.V.M.  obtinuit.  Quum  autem  an. 
1136  s.  Bernardus  canonicos  Lugdunenses 
reprehendisset,  quod  festum  Conceptionis 
B.  V.  M.  celebrarent,  quaestio  agitari  coe- 
pit,  primo  quidem  de  ea  festivitate  ,  deinde 
de  ipsa  immaculataB.Virginis  conceptione^. 

Circafinemsaec.XHI  vel  initiumsequen- 
tis.  loannes  Duns  Scotus  Ord.  s.  Franc.  tan- 


«  Labbe,  loc.  cit.  p.  2079  et  2089. 

2Labbe,  loc.  cil.  p.  2323,  et  t.  XII,  p.  j.2.  ClTh. 
Walsingh.  Hist.  Aiujl.  inai.;  Bossuet,  Hisloire  des  va- 
rialions,  I.  XI,  c.  153;^atal.  Mex.Hist.  eccl.  saec.  XIV, 
c.  3,  a.  22. 

3  Ex  hoc  aliqui  intulerunt  D.  Bernardum  contrariam 
senlentiam  Iraraaculatae  Conceplioni  tenuisse.  Sed  fal- 
so,  quiaS.  Doctor  ibi  quaeslionera  iiiiisset  defeslivitale, 
cuius  inslitulio  S.  Sedi  lantum  corapetit.  Quod  si  ali- 
quando  loquutus  esset  de  hac  doctrina,  inlelligendura 
erit  de  conceptione  activa  quae  respicU  corpus,  non  au- 
tem  de  conceptione  passiva  quae  respicit  infusionera 
aniraae  corpori.  Vid.  Perrone,  De  Immacul.  Coiicepl. 
Disquisit.  Iheol.  pars.  I,  c.  15,  g  2,  Neapoli  18i8. 


ta  cum  laude  doctrinam  de  immaculata  B. 
V.  Mariao  conceptionc  propugnavit,  ut  om- 
nes,  exceptis  scholis  FF.  Praedicatorura,  in 
ea  doctrina  consenserint.  Hinc  quaestio  gra- 
viter  tractata  estinterDorainicanosetFran- 
ciscanos.  Priores,  auctoritate  s.  Thoraae  A- 
quinatis  innixi,  docebant,  B.  V.  M.  in  pec- 
cato  originali  fuisse  conceptara  ,  sed  post 
conceptionem  in  utero  matris  suae  sancti- 
ficatam  '.  Franciscani  voro  ,  cum  loanne 
Duns  Scoto,  contendebant,  Deiparam  Vir- 
ginem  sine  originali  labe  fuisse  conceptam. 
Quuni  an.  1387  loannes  de  Montesono,  do- 
minicanus  et  Parisiis  theologiae  professor, 
in  publica  disputatione  inter  alia  propugnas- 
set,  doctrinam  de  iramaculataB.  V.  M.Con- 
ceptione  s.  Scripturae  et  Fidei  adversari, 
Facultas  theologica  et  episcopus  Parisiensis 
14  propositiones  e  dispntatione  eius  ut  fal- 
sas  et  scandalosas  iraprobariint,  et  sub  poe- 
na  excommunicationis  doceri  prohibuerunt. 
Dominicani  vero  causam  imprudenter  su- 
sceperunt,  perinde  ac  si  ipsius  D.  Thomae 
auctoritas  fuisset  laesa,  et  in  ipsis  hinc  inde 
concionibus  piae  sententiae  de  Imraaculata 
B.  V.  M.  Conceptione  detraxerunt.  Res  eo 
devenit,  ut  nonnulli  Dominicani  gradibus  et 
privilegiis  academicis  exclusi,  a  sacro  sug- 
gestu  et  confessionis  tribunali  araoti  fuerint, 
donec  temporis  progressu  animorum  aestus 
pauUatim  sedatus  est  -. 

His  porro  disceptationibus  pia  sententia 
de  Immaculata  Deiparae  conceptione  raa- 
gis  magisque  propugnata  atque  roborata 
fuit.  Cura  tamen  nonnulli  oppositam  senten- 
tiam  defenderent ,  an.  1439  Concilium  Ba- 
sileense  sess.  XXXVI  edixit,  doctrinam  de 
imraaculata  Deiparae  Vii^ginis  conceptio- 
ne  esse  piara ,  catholicae  Fidei ,  s.  Scriptu- 
rae  ,  rectae  rationi  et  ecclesiastico  cultui 
consentaneara,  ab  omnibus  catholicis  appro- 
bandam,tenendaraetaraplectendara;contra- 
rium  docere  prohibuit ,  et  eiusdem  sanctae 
Conceptionis  solemnitatem  secundum  Ro- 
manae  et  aliarum  ecclesiarura  raorem  in  o- 


1  Plerique  scriptores,  vel  ex  ipsa  Praedicatorum  Fa- 
raih"a,  in  tuto  posuerunt,  senleiitiara  .4quinatis  non 
adversari  doctrinae  fidei,  quara  an.  ISoiPiusIXcatho- 
lico  orbi  credendam  proposuit,  de  Immaculata  Virginis 
Conceptione.  Cf  Marian.  Spada,  E.iam.  crit.  sulla  dotlr. 
delCAngelic.  etc.;loan.  M.  Cornoldi,  in  Senlent.  s.  Tlw- 
maeAquin.  de  immunit.  B.  V.Dei  Parentis  apeccali 
nriginalis  labe  elc.  atque  Ephem.  La  Scienza  e  La 
Fede,  voll.  xvin,  xxv,  xxxir, NapoliI8i9, 1853, et  1856. 
ISuperrime  Doct.  Morgott  magno  labore  hoc  fecit  in 
cil.  ephem.  vv.  cxxiv,  p.  353  sqq,  cxxv,  256  soq,  Na- 
poli  1882. 

-  Du  Boulay,  Hist.  Vniversit.  Paris.  t.  IV;  Berlhier, 
Hisl.  de  l'e(jL  GaH.  t.  XIV,  p.  319,  in-4". 


110 


EPOCHA  IX.  AB   INITIO   SCHISMATIS   OCCIDENTIS 


mnibus  ecclesiis  et  monasteriis  celebrari 
iussit  '.  At  cum  hoc  decretam  conditum  sit 
post  scissionem  inter  Concilium  et  R.  Pon- 
tiiicem,  quaestio  non  fuit  definita.An.l476 
Xystus  Pp.  IV  amplas  Indulgentias  conces- 
sit  festuni  Immaculatae  Conceptionis  devo- 
te  celebrantibus,  et  an.  1482  altera  consti- 
tutione  reprobavit  eos  qui  dicerent  obie- 
ctum  istius  festi  esse  dumtaxat  spiritualem 
conceptionem  seu  sanctificationem  B.  Vir- 
ginis^  Annol497Facultas  theologica  Pari- 
siensis  ,  constituit  ut  nuUus  ad  academicos 
gradus  admitteretur,  nisi  prius  iureiurando 
se  obstrinxisset  ad  defendendam  sententiam 
de  Immaculata  Deiparae  Conceptione;  quod 
exemplum  an.  1499  Coloniensis  et  an.  1501 
Moguntina  Facultas  imitata  est.  A.n.  1564 
Concilium  Tridentinum  sess.  V  declaravit, 
non  esse  suae  intentionis  in  decreto  suo  de 
peccato  originali  comprehendere  Beatam  et 
Immaculatam  Virginem  Mariam  ,  sed  ob- 
servandas  esse  constitutiones  XystilV.  Sae- 
culo  sequenti  an.  1616,  Paulus  Pp.  V,  sub 
gravibus  poenis,  prohibuit,  ne  quis  in  actu 
publico  assereret,  Deiparam  Virginem  cum 
originali  peccato  fuisse  conceptam  ;  quod 
etiam  in  privatis  disceptationibus  et  scripta 
an.  1622aflirmare  vetuit  Gregorius  XV,  qui 
post  Paulum  Pontificatum  tenuit  ^. 

Anno  1061  Alexander  VlI,confirmatis  de- 
cessorura  suorum  constitutionibus,  declara- 
vit ,  obiectum  festi,  in  honorem  Conceptio- 
nis  B.  V.  M.  instituti  esse  conceptionem 
iramaculatam  B.  Virginis,praeveniente  sci- 
licet  Spiritus  S.  gratia,  a  peccato  originali 
praeservatae. 

Denique  Gregorius  XVI  eiusque  Succes- 
sor  Pius  Pp.  IX  ,  secundum  preces  pluri- 
morum  episcoporum,  Superiorum  Ordinura 
et  rectorum  ecclesiarum  concesserunt,  ut  in 
praefatione  Missae  Conceptionis  B,  V.  M. 
diceretur:  Et  te  in  conceptione  immaculata, 
utque  in  litaniis  Lauretanis :  Regina  sine 
labe  originali  concepta.  Id  ipsum  an.  1843 
a  Pontifice  petiit  nomine  totius  Ordinis  FF. 
Praedicatorum  minister  generalis.  Summus 
Pontifex  Pius  IX  a  multis  cardinalibus  et 
episcopis  rogatus  ,  ut  immacuhvtani  13.  V. 
conceptionem  dogmatice  definiret,  an.  1849 
2febr.  litteris  encyclicisCaietae  datis  ab  om- 


'  LMbbe,  Concil.  l.  \ll,  p.  ^Vl± 

-  Exlraviui.  (•onuti.  I.  III,  lit.  I"2. 

^  Cf  nenedicl.  XIV,  I)p  FosIih  11.  V.  M 

■<  Fiisins  de  li;ic  hi.sl(iri;t  .■j.'il  lamhitiis  I.  Pcrrono.  in 
cit.  np.  De  Immacululo  U  JI.V.  concepl.  clc  IJisqui- 
xUio  lheolu(jica. 


nibus  totius  orbis  episcopis  petiit,  quae  es- 
set  sua  ipsorum  et  fidelium  sibi  commisso- 
rum  pietas  erga  imraaculatara  B.  V.  M,  con- 
ceptionem,  quidque  ipsi  praesertim  de  dog- 
matica  illius  definitione  sentirent  et  exop- 
tarent.  Generatim  episcopi  suara  suorum- 
que  fidelium  pietatem  erga  imraaculatara 
B.  V.  M.  conceptionem  testati  sunt  et,  pau- 
cissimis  exceptis,  doctrinae  huius  definitio- 
nem  exoptarunt.  Id  ipsum  Pontifici  signifi- 
caruntpluraCapitula,Universitates,etsyno- 
di  episcoporum.  PosthaecSummusPontifex 
an.  1854  episcopos  ex  omnibus  orbis  parti- 
bus  Romam  convocavit,  et  die  8  Decembris 
eiusdem  anni  intra  Missarum  solemnia  de- 
creturalegit,quo  definivit ,  esse  fidei  dogma 
«B.  V.  Mariam  in  primoinstant  suae  Con- 
ceptionis  singulari  Dei  gratia  et  privilegio, 
intuitu  raeritorura  Christi  lesu  ,  ab  omni 
originalis  culpae  labe  fuisse  praeservatam 
iraraunem  ».  Pontificis  decretum  summis 
ubique  cura  laudibus  et  laetitia  maxima  su- 
sceptum  fuit  ^ 

5.  Urbani  VI gesta  —  Cum  Urbanus  to- 
tum  fere  Pontificatum  per  Italiam  discur- 
rens  gessisset  valde  laboriosum,  anno  tan- 
dera  1389  quiete  degens  Roraae  tria  decre- 
vit :  Ad  recolendara  scilicet  annorum  vitae 
Salvatoris  nostri  in  terris  meraoriam  lubi- 
laeum  quoque  anno  trigesimo  tertio  cele- 
brandum  statuit;  similiter  ut  Festum  Visi- 
tationisB.  M.  V.  vi"  nonas  iulii,  sub  ritu  du- 
plici  per  orbera  universum  soleraniter  co- 
leretur;  edixitque  ut  in  locis  etiam,  qui- 
bus  sacra  essent  interdicta,  hceret  die  festo 
Corporis  Christi  rera  divinam  facere  apei^tis 
ianuis  :  eodera  prorsus  modo  ,  quod  id  fieri 
die  Natali  Christi  Domini,  Paschae,  Pente- 
costes  et  Assuraptionis  Deiparae  Buuifacius 
VIII  perniiserat  ^.  Opera  s.  Catharinae  Se- 
nensis  pacem  cum  Florentinis  corai»osuit; 
loannam  Neapolis  roginam  ,  Clementis  VII 
fautricem,  rogno  Neapolitano,  quod  erat  R. 


1  Videri  practer(^a  iuv;il  ,R.  I'iazz;i,  Cama  Imtnac. 
Cnnccpl.  B.WM.sacris  trslimoniis  ulrimquc  allrfjalis 
ei  ad  cMmen  theohxjico-criticum  revocatis,  l»anor- 
ini  1717  ct  Colon.  17.".!;  C.  Passa<:;lia, /;-?  iminaculalo 
Deiparae  semper  Virijinis  conceptu  Commenlarius, 
Uoniae,  1854-55 ,  3  vul.  in  4";  I.  B.  Malou  ,  L' Imma- 
culee  conception  de  la  B.  V.  M.  consideree  comme 
dogmc  de  foi,  Hriixel.  1857,2  vol.in  8".  Lefjendae  sunt 
qiioque  —  Lilterae  aposlolicae  de  dogmalica  dcfinifio- 
nc  Iinmaculalae  Conceplionis  Virginis  Deiparae,  Inef- 
fahilis  Deus, nn^  cum  aliisdocumeiilis  in  cit.  La  Scien- 
:a  e  La  Fale  vv.  xxviii  el  xxix  ,  Napoli  185t-1S.')5; 
C.  .Mimonda,  nflnc  S.  H.  K.  C;irdinalis,  //  domma  del- 
r  Immarolala,  Cenova  1850. 

•^  Cap.  Mma  Mater  ii,  H  In  Feslivilalibus.  De  sonL 
Kxconi.  in  fi". 


VSQVE  AD  FINEM  IMPERII  GRAECI 


111 


Ecclesiac  feudiim,  privavit  et  Caroliim  du- 
cem  Dyrraoliii  co  investivit.  Carolus  deiec- 
ta  loanna  et  repulso  Ludovico  Andcgaven- 
si,  repno  Neapolitano  potitus  cst ,  sed  in 
Pontiticem  ingratus  exititit,  eum  Neapolira 
venientem  indecore  excepit,  et  contlatam  a 
sex  cardinalibus  in  Pontilicem  coniuratio- 
nem  non  compcscuit.  Urbanus  Neapoli  di- 
gressus  Nuceriam,  coniurationem  Cardina- 
lium  detexit ,  eos  carceri  mandavit  et  post 
habitam  quaestionem  excoramunicatos  at- 
que  depositos  severe  punivit ;  Carolum  ve- 
ro  regem  Neapolis  tamquam  coniurationis 
consciumcommunionefidelium  et  regnopri- 
vatura  dcclaravit.  Carolus  Pontificem  inso- 
cutus,  eiim  in  arce  Nuceriana  obsedit ,  sed 
hic  manus  eius  evasit.  Demum  Urbanus  VI 
idibus  octobris  1380  Romae  obiit '  post  an- 
nos  11,  mens.  ac  dies  6  Pontificatus. 

6.  Bonifacius  IX  Pontifex  {an.  1389) — 
In  eiuslocum,postridiecalendas  novembris, 
summo  consensu  14  Cardinalium  ,  qui  Ur- 
bano  VI  constanter  adhaeserant,  electus 
fuit  cardinalis  PetrusTomacelli,Neapolita- 
nus,  aetatis  suae  an.  45  ,  qui  nomen  Boni- 
facii  IX  assumpsit  et  Ecclesiam  rexit  usque 
ad  an.  1404.  Is  decessoris  sui  tria  decreta 
confirmavit,  et  indictum  ab  eo  lubilaeum 
an.  1390  celebravit ,  cuius  lucrandi  gratia 
magnus  peregrinorum  numerus  Romae  vi- 
sus  fuit.  Postulantibus  nonnuUis  principi- 
bus,  ut  eaedem  indulgentiae  in  regnis  suis 
concederentur,  quod  multi  Romam  ire  non 
possent,  Pontifex  annuit ,  misitque  legatos, 
qui  in  eorum  terris  Indulgentias  promulga- 
rent  et  peregrinationem  ad  urbem  Romam 
in  alia  pia  opera  commutarent  ^,  Idem  Pon- 
tifex  sub  anathematis  poena  prohibuit,  ne 
ecclesiarum  coenobiorum  et  xenodochiorum 
bona  ultra  triennium  locarentur  aut  in  em- 
phyteusim  darentur;  omnium  beneficiorum 
suae  collationis  dimidiam  annatam  seu  di- 
midiam  partem  fructuum  primi  anni  reser- 
vavit  Camerae  seu  fisco  apostolico  3;  confir- 
mavit  electionem  Ruperti  Palatini ,  quem 

1  Raynald.  ad  an.  1378-89. 

2  Victorell.,  De  lubilaeo,  part.  II. 

3  Van  Espen  part.  H  luris  Ecclesiaslici  universi,  t. 
24,  c.  4,  g  18.  Annatarum  originera  plures  referunt 
ad  loannem  XXII  in  Extrav.  11  de  Praebendis  inter 
Communes,  ubi  reservat  Sedi  Apostolicae  IVuctus  el 
proventus  primi  anni  Beneficiorura  vacanlium  inferio- 
rura  Episcopatibus  et  Abbatiis.  Credunt  alii,  huic  Pon- 
tifici  originem  i4n;ia/ar«/nadscribi  non  posse;  sed  ea- 
rum  auctorem  esse  Bonilatium  IX  qui  an.  1392  du- 
rante  schismate,  ingravescentibus  rei  pecuniariae  dif- 
ficultatibus,  ob  continuos  armorum  fragores  sanxit,  ut 
redigendorum  e.x  omnibus  Sacerdotiis ,  quae  a  Sede 
Apostolica  conferrenliir,  vecligalium,  quae  primo  la- 
benle  anno  obvenirenl,  dimidia  pars  in  fiscum  1'onli- 


principesGermaniae  an.  1400inlocumigna- 
vi  impurique  imperatoris  Wenceslai  suflfe- 
cerant;  regnum  Neapolitanum  confirmavit 
Ladislao,  Caroli  regis  filio:  utque  Ludovici 
Andegavensis,  quem  Clemens  VII  regem 
Neapolis  creaverat ,  praepediret,  propinos- 
que  subditos  in  olficio  contineret ,  varias 
ecclesiastici  status  civitates  viris  potentibus 
sub  annuo  tributo  contulit ,  quo  aliisque 
modis  pontificium  imperiura  restituit  '.  B. 
Brigittae  sanctarura  viduarum  cultum  rite 
decrevit  ^.  Seditione  aflfectantium  trahere 
Urbis  imperiura  ad  plebem  Roma  pulsus, 
ac  mox  revocatus,visus  est  quasi  primus 
omnium  R.  Pontificum  omnem  populi  Ro- 
mani  vim  sustulisse,  Pontificiam  auctori- 
tatem  eo  usque  nutantem  confirmasse ,  ac 
tandem  Urbis  summum  imperium  obtinuis- 
se,  cunctis  suo  arbitratumagistratibus  crea- 
tis  ^.  Periit  an.  1404  calend.  octobr.  diro 
calculorum  cruciatu  ,  post  annum  Ponti- 
ficatus  decimum  quartum,  ac  mensem  un- 
decimum. 

7.  Schismatis  status  —  Clemens  VII, 
quemGalli,Hispani  etaliquot  alii  utPontifi- 
cera  colebant,  quum  primura  Bonifaciura  IX 
in  locura  Urbani  VI  electura  audivit ,  ex- 
communicationem  et  anathema  in  eum 
promulgavit.  Bonifacius  vero  competitorem 
suum  prirao  oblatis  eraolumentis  et  dignita- 
tibus  ad  deponendum  Pontificatura  adlice- 
re  conatus  est ;  ei  Apostolicara  legationem 
in  Gallia  et  Hispania  totique  eius  obedien- 
tiae  veniam  oflferendam  curavit;  deinde  de- 
cessoris  sui  censuras  in  eumdem  innovavjt. 
Interim  viri  unitatis  et  pacis  ecclesiasticae 
studiosi,  vocera  suam  pro  extinguendo  schi- 
smate  tollebant.  Qnum  inter  principes  Cle- 
mentinae  obedientiae  potentissimus  esset 
Carolus  VI  rex  Galliae ,  Bonifacius  IX  an. 
1392  ad  eura  legatos  cura  litteris  destinavit, 
quibus  regera  hortabatur  ,  ut  exstinguendo 
schismati  et  procurandae  unioni  operam 
conferret.  Pontificis  legati  prirao  accedentes 
Avenionem,  a  Clemente  VII  indigne  habiti 
fuerunt;  rex  vero  melius  eos  excepit,  lectis- 


ficium  inferretur.  De  quo  legesis  Natai.  Alexandr.  Diss. 
IX  Hist.  eccles.  saec.  XV  etXVI;  Thomassin.  Velus  et 
nova  Eccles.  discipl.  p.  3,  J.  2,  c.  58. 

1  Raynaldus  et  Bzovius,  ad  an.  1389-UOi. 

-  Raynald.  ad  an.  1 39 1 ,  g  29.  Rera  gestara  ordine  de- 
scribit  Petrus  Araelius,  qui  praesens  adfuit,  in  Ordine 
Romano  XV  ap.  .Mabill.  t.  2  iVusei  Italici,  p.  535. 

3  Raynald.  ad  an.  1399;  Abrali.  Bzovius  ad  an. 
1394,  jJ  1 ;  Aegidius  Card.  Viferbiensis,  ap.  Victoreilura 
in  Add.  ad  Ciaconium  f.  2,  p.  698.  Primus  (lionifacius  IX) 
vira  pupuli  Roraani  in  Pontilicem  retulit,  primus  in  Ha- 
driani  mole  arcein  firmavit,  primus  Tibcris  aditus.pon- 
tesque  communiit; 


112 


EPOCHA   IX.    AB   INITIO    SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


que  Bonilacii  litteris  respondit,  se  omnem 
curam  adhibiturum  ,  ut  ecclesiastica  unio 
restitueretur;  negotium  auteminquirendi  de 
ratione,  quaschisma  componeretur,  deman- 
davitUniversitatis  Parisiensisdoctoribus.  Hi 
tres  vias  proposuerunt,  nimirum  cessionem 
utriusque  competitoris  ,  vel  compromissio- 
nem  utriusque  in  aliquot  iudicesqui  summa 
auctoritate  decernerent ,  vel  concilium  ge- 
nerale.  Rex,  non  obstantibus  contrariis  con- 
siliis  Petri  de  Luna  cardinalis  Clementini, 
qui  omni  modo  Universitatis  conatus  distur- 
bare  tentabat,  doctoribus  mandavit ,  ut  ad 
Clementem  VII  scriberent  quatenus  e  tribus 
praedictis  unionis  viis  unam  eligeret.  Cle- 
mens  vero  graviter  offensus,  nullum  respon- 
sum  dedit,  et  brevi  post,  nimirum  xvi"  ca- 
lend.  octobr.  1394  ,  Avenione  ex  apoplexia 
obiit. 

Defuncto  Cleraente,  Universitas  Parisien- 
sis  regesque  Gailiae  et  Hispaniae  ad  cardi- 
nales  Clementinos  litteras  dederunt,  ut  ele- 
ctionem  difFerrent ,  donec  voiuntas  Bonifa- 
cii  de  unionis  negotio  explorata  et  undique 
concordiae  via  tentata  fuisset.  Verum  car- 
dinales  Avenionensesspretis  huiusmodi  con- 
siliis,  iv°  calendas  octobris  in  pontificem  e- 
legerunt  cardinalem  Petrum  de  Luna,  His- 
panum,  qui  nomen  Benedicti  XIII  assum- 
psit ;  ne  tamen  schismatis  fautores  videren- 
tur,  ante  electionem  se  iuramento  obstrin- 
xerant,  ut  ad  illius  extinctionem  cunctis 
modis  laborarent,  et  quicuraque  eorura  fuis- 
set  electus,  oranes  vias  utiles,  etiam  cessio- 
nem,  ad  procurandam  unionera  fideliter  ara- 
plecteretur.  Verum  quomodo  Benedictus 
promissis  suis  steterit,  e  dicendis  patebit. 

Is  optime  sciens  ,  plnrimi  sua  interesse, 
ut  regem  Galliae  et  Universitatem  Parisien- 
sem  in  obedientia  sua  conservaret ,  iis  si- 
gnificavit,  se  quamvis  invituni  ,  in  pontifi- 
cem  fuisse  electum  ,  sed  paratissimum  esse 
ad  deponendura  pontificatura,  si  id  ad  com- 
ponendura  schisma  foret  nccessarium.  Qua- 
propter  pracsules  et  doctores  ,  postridie  ca- 
lend.  februarii  1395,  a  rege  Parisios  con- 
vocati,  post  maturam  negotii  discussionem 
proposuerunt  cessionem  utriusque  ,  Boni- 
faciilX  et  Benedicti  XIII,  tanquam  com- 
modiorem  et  efficaciorem  viam  restituendae 
unionis,  quam  omnes  pii  desiderabant.  Ubi 
haec  consilia  Benedicto  fuerunt  proposita, 
prirao  ambagibus  et  tergiversationibus  usus 
est,aliasque  vias  in  medium  protulit,  deinde 
Universitatis  et  principum  oratoribus,  ces- 
sionem  urgentibus,  nihil  praeter  verba  du- 
ra  rainas(iU0  reddidit;  Univcrsitas  vcro  ad- 


versus  Benedicti  minas  appellavit  ad  proxi- 
mura  futurum,  unicum,  verum,  orthodoxum 
Papam  eiusque  s.  Apostolicam  Sedem. 

Bonifacius  IX,  cui  eadem  unionis  via  fuit 
proposita,  respondit,  se  nihil  magis  cordi  ha- 
bere  quam  schismatis  extinctionem ;  sed 
utpote  legitime  creatum  ,  viam  cessionis 
admittere  non  posse;  attamen  post  Petri  de 
Luna  abdicationera  se  regi  Galliae  aliisque, 
restituendae  unioni  adlaborantibus,  factu- 
rura  satis.  Quura  vero  Benedictus  XIII  viam 
cessionis  pertinaciter  reiiceret^  an.  1398 
praesules  Galli,  doctores,  abbates  ,  Capitu- 
lorum  procuratores  ,  principes  et  proceres 
regii  concilii,  mandato  regis  Parisiis  con- 
gregati,  post  longam  discussionem  Benedi- 
cto  obedientiam  subtraxerunt.Idera  fecerunt 
reges  Castellae  et  Navarrae,  et  ex  ipsis  23 
cardinalibus  Avenionensibus,  18  ab  obedien- 
tia  Benedicti  secesserunt,  seque  Villam  No- 
vam  in  ditione  regis  Francorum  receperunt. 
Benedictus  quamvis  in  palatio  suo  sub  cu- 
stodia  retentus,  pontificatu  cedere  noluit  '. 

8.  Lithiianorum  conversio  —  Interea  sub 
haec  tempora  Lithuani  christiana  sacra  su- 
sceperunt.  Eorum  dux  lagello  ,  qui  inter 
principes  Europaeos  solus  adhuc  falsa  nu- 
mina  colebat,  an.  1382  post  obitum  Ludo- 
vici,  Poloniae  et  Hungariae  regis,  cum  Po- 
lonis  agere  coepit ,  ut  Hedwigem  ,  defuncti 
regis  filiam  et  regni  haeredem,  in  coniugem 
acciperet.  Primaria  vero  nuptiarum  condi- 
tio  fuit ,  ut  lagello  baptismum  et  christia- 
nam  fidem  susciperel.  Assensit  is,  et  anno 
1386  cum  multis  proceribus  Lithuanis  Cra- 
coviae  baptizatus,  et  in  baptismo  Ladislaus 
appellatus  est.  Ladiisaus  nuptiis  Hedwigis 
potitus  ,  non  tantum  in  suscepta  Fide  per- 
severavit,  sed  eara  etiam  per  omnes  terras 
suas  propagandara  curavit;  an.  1387  comi- 
tia  Wilnae  coegit ,  in  quibus  christianae 
Religionis  professio  pro  tota  Lithuania  de- 
creta  est.  Confestira  nobiles  et  eorum  exem- 
plo  plebeii  tanto  ardore  christiana  sacra  su- 
sceperunt  ,  ut  turmatira  essent  baptizandi. 
Ladislaus  delubra  deorum  et  lucus  sacros 
ubique  destrui,  et  angues,  qui  tanquam  lares 
colebantur,  occidi  iussit;  Urbano  VI  coram 
episcopo  Posnaniensi  eius  legato  obedien- 
tiam  professus  est;  Wilnae  sedem  episcopa- 
lem  et  in  aliis  civitatibus  aedes  sacras  exci- 
tandas  curavit,  seque  in  oranibus  ita  gessit, 
ut  posterorum  laudes  meruerit  *. 


'  r.nynaldiis  otSpoiKiiiniis,  ad  an.  13!)2-99;  Du  Bou- 
\A\,\lUlVmvcr>ia.VavhA.\S. 
'•'-  Dugloss.  Uisi.  Pdlon.  1.  X;  Spondan.  ad  an.  t386. 


VSQVE    AD    FINEM   IMPERII   GRAECI 


113 


9.  Scripfores  cccicsiasiici  —  luter  scrip- 
tores  vero  ecclesiasticos,  qui  posteriori  sae- 
culi  XIV  ilimidii.»  floruei-uut ,  numorandi 
suut,  Nicolaus  Evmericus,  OrdinisFF.  Prae- 
dicatorum  et  generalis  Inquisitor  Fidei  in 
Aragonia,  qui  praeter  alia  scripsii  Dirccio- 
rium  luquisitorum  ';  B.  Henricus  Suso, 
Constautiensis,eiusdem  Ordinis,  qui  roliquit 
Horologium  diviuae  sapientiae,  MediUitio- 
nes  aliaque ;  loannes  Ru  jsbroech  ,  Belga , 
prior  Canonicorum  s.  Augustini  in  Vallevi- 
ridi  prope  Bruxellas  ,  qui  composuit  Sum- 
mam  vitae  spiritualis,  libros  de  septcm  cu- 
stodiis  viiae  spiritualis  et  de  septcm  gradi- 
bus  amoris,  Speculum  vitae  aeternae,  alia- 
que;  s.  Catbarina  Senensis,  cuius  iam  men- 
tionem  fecimus  ^,  scripsit  Dialogos  sex  et  E- 
pisiulas  364  ^, 

10.  Innocendus  VII Pontifeo:  (an.  1404) 
—  Post  obitum  Bonifacii  IX  ,  Cardiuales 
conclave  ingressi ,  xvi°  calendas  novem- 
bris  1404  elegeiunt  Innocentium  VII,  Sul- 
monensem,  antea  appellatum  Cosmam  Me- 
lioratum  ,  cardiualem  archiepiscopum  Ra- 
vennatensem,  qui  iv°  nonas  eiusd.  mens.  tia- 
raredimitusest.  Is  vir  doctrina,  morum  in- 
tegritate  et  gereudarum  rerum  peritia  cla- 
rus,  pro  more  eucyclicis  ad  praelatos  litteris 
electionem  suam  animumque  ad  exstinctio- 
nem  schismatispropensissimum  signilicavit. 
Romae  concilium  indixit,  sed  illud  propter 
exortam  in  Urbe  seditionem  celebrare  non 
potuit;  Viterbium  confugiens,  in  seditionis 
auctores  ecclesiasticis  censuris  animad- 
vertit,  et  Ladislaum  regem  Neapolis,  qui 
seditiosis  auxilium  praestabat ,  regno  Nea- 
politano  privatum  declaravit.  Post  7  men- 
ses  in  Urbem  revocatus,  cum  summa  popu- 
li  laetitia  exceptus  est.  Ladislaus,  dcterri- 
tus  illa  poena,  veniam  pacemque  postula- 
vit  iis  conditionibus,  quas  Inuocentius  ipse 
indiplomate,  apud  Ray  naldum,  describit.  lu 
gratiam  receptum  Pontifex  non  solum  hono- 
ribuspristinisrestituit,  sednova  quoque  au- 
xitdignitate  Signiferi  ac  Defensoris  Roma- 
nae  Ecclesiac.  Sed  ingratus  rex  iidem  fregit 
novasqueiuiurias  proacceptisbeueficiis  red- 
didit ;  quem  ideo  Inuoceutius  Pp.  novis 
censuris  mcrito  perstrinxisset ,  nisi  morte 
fuisset  praereptus.  Idera  Pontifex  acade- 
miam  Romanam  instauravit  virosque  o- 
mniumdisciplinarum  doctissimos  arcessivit, 


'  Cum  adnotationibus  Peonae,  Roni.  1587  cl  Venet. 
1C07  in-ful. 

-  Vide  p.  106. 

3  Lucae  et  Senae  1713,  4  voil.  in-4."^  Conf.  Boiland. 
Acla  SS.  30  Apr. 

WOUTERS,  II. 


qui  philosophiam  ,  theologiara  et  utrumqUe 
ius  in  ea  docerent.  Obiit  postridie  nonas  no- 
vembris  1400  ',Poutificatus  anno  ^''/lie^r. 

11.  Gregorius  XII  Pontifeoc  (an.  1406)— 
Innocontio  VII  dcfuncto  Cardinales  in  con- 
clavi  se  iureiuraudo  obstrinxerunt,  ut  qui- 
cumque  esset  electus,  omni  via  schisma  ex- 
stiuguere  conaretur,  etiam  pontificatu  cede- 
ret,  si  id  fecisset  Petrus  dc  Luna  seu  Beno- 
dictus  XIII.  Quo  facto ,  iv"  nonas  decembr. 
1406,  electus  fuit  Gregorius  XII,  patricius 
Venetus  ,  antea  dictus  Angclus  Corarius  , 
presbyter  cardinalis,  tituli  s.  Marci ,  pro- 
pter  maguam  vitae  honestatem  etScriptura- 
rum  peritiamreverendus.  Is  quemadmodum 
ante  electionem  suam  spoponderat,  litteris 
et  legationibus  usus  est  ad  restitueudam 
unionem,  pollicitus  etiam,  se  in  hunc  finem 
depositurum  pontificatum,  si  id  faceret  Pe- 
trus  de  Luna  seuBenedictusXIII;sed  huius 
tergiversationem  conspiciens,  rem,  ut  vide- 
bimus,  remissius  tractavit. 

12.  Schismatis  status  —  Ecclesiarum  u- 
nionem  exoptabant  boui  omnes  pluresque 
ardenti  studio  componendae  scissioni  adla- 
borabant;  atPetrus  de  Luna  seu  Benedictus 
XIII  uullo  modo  adduci  poterat,  ut  pontifi- 
catu  cederet.  Ls  an.  1403  e  palatio  Aveuio- 
neusi,  in  quo  conclusus  detinebatur,  favore 
ducis  Aurelianensis  elapsus,  primo  in  Cata- 
launiam,  patriam  suam,  deinde  Perpinia- 
uum  se  recepit,datisque  ad  principes  etprae- 
latos  litteris  spopondit ,  se  orania  fideliter 
adirapleturum  quae  restituendae  unioni  fo- 
rent  necessaria,  etiam  depositurum  pontifi- 
catum,  competitore  suo  cedente  velmortuo 
vel  eiecto;  quibusartibus  cardinales  et  cives 
Avenionenses,  Gallos  et  Hispanos  ad  obe- 
dientiam  suam  reduxit.  Tunc  ut  univcrso 
orbi  studium  suum  pro  unione  persuaderet, 
Benedictus  an.  1404  legatos  Romam  desti- 
navit  ad  Bonifacium  IX  ;  at  cum  illi  non 
abdicationera  Benedicti,  sed  coUoquia  inter 
utramque  partem  ofterrent ,  nihil  efi"ectum 
est.  Quum  autem  subdolae  Benedicti  artes  et 
speciosa  promissa  magis  fierent  manifesta, 
au.  1406  in  frequenti  episcoporum  et  docto- 
rura  conventu,  Parisiis  habito,  obodientiae 
eius  subtractio  rursus  fuit  decreta,  si  stato 
tempore  se  Poutificatu  non  abdicaret.  In- 
terim  Gregorius  XII  et  Beuedictus  XIII  in- 
ter  se  litteris  et  legationibus  de  unione  a- 
gere  videbantur  ,  tum  hic  tum  ille  cessio- 
nem,  altero  cedente,  proraittebat,  sed  cum 
neuter  prius  cedere  vcllet,  nihil  eff^ecerunt. 


Rayiialdus  etSpondanus,  ad  an.  1404-1406. 


114 


■  EPOCHA    IX.    AB    INITIO    SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


Tandem  convenit ,  ut  ambo  ccmpetitores 
cum  suis  collegiis  Saonam  in  Liguria  con- 
venirent;  at  utroque  causas  suas,  ne  in  con- 
gressum  venirent,  praetexente,  omnis  spes 
concordiae  evanuit '. 

13.  Concilmm  Pisanum  (an.  1409)  — 
Tunc  utriusque  partis  principes  et  cardina- 
les  de  subtrahendis  obedientiis,  et  cogendo 
generali  concilio,  tum  pro  schismatis  extin- 
ctione  tum  pro  Ecclesiae  reformatione  con- 
senserunt.  Quaproptcr  utriusque  obedien- 
tiae  cardinales  in  Hetruriam  convenientes, 
an.  1408  encyclicis  litteris  ad  Gregorium 
XII  et  BenedictumXIII,  ad  episcopos  ab'os- 
que  praelatos,  ad  doctores  et  principes  de- 
stinatis,  concilium  generale  convocarunt , 
anno  sequente  Pisis  celebrandum.  Ambo 
contendentes,  Gregoriuset  Benedictus,  con- 
tra  istam  concilii  convocationem  reclama- 
runt,  illius  celebrationem  impedire  conati 
sunt,  et  prior  Austriae  prope  Aquileiam  , 
po§terior  Perpiniani  concilium  indixit. 

Verumtamen  conciliura  Pisis  inchoatum 
est  viii°  calendasaprilis  1409.  Interfuerunt 
22  cardinales,  4  patriarchae  ,  scilicet  Ale- 
xandrinus,  Antiochenus,  Hierosolymitanus, 
et  Gradensis  ,  200  archiepiscopi  et  episcopi 
sive  per  se  sive  per  legatos,  abbatiarum  ac 
religiosorum  Ordinum  procuratores  et  theo- 
logi  magno  numero ,  oratores  regum  Gal- 
liae  ,  Angliae  ,  Lusitaniae  ,  Siciliae  et  alio- 
rnm  principum.  Praesedit  cardinalis  Picta- 
viensis,  cardinalis  utriusque  partis  senior. 
Habitae  sunt  sessiones  secundum  aliquos 
21  aut  22,  secundum  alios  23.  Sessione  I, 
utrique  do  Pontificatu  contendenti ,  Gro- 
gorio  et  Benedicto ,  dies  dicta  fuit.  Idem 
factum  est  sess,  II  et  III ;  cumque  illi  nec 
per  se  nec  per  legatos  comparerent,  Conci- 
lium  eos  in  causa  schismatis  et  Fidei  con- 
tumaces  declaravit,  decrevitque  ad  ulte- 
riora  contra  illorum  contumaciam  proce- 
dendura.  Sess.  IV  legati  Ruperti  imperato- 
ris  ad  propugnandam  causam  Gregorii  XII 
auditi  sunt,  et  24  quaestiones  seu  difficul- 
tates  proposuerunt,  quarum  praecipuae  e- 
rant:  l^,  utrum  cardinales  ei,  quem  ut  le- 
gitimum  pontificem  agnoscebant,  obedien- 
tiara  subtrahere  potuorint  ante  causao  co- 
gnitioncm  et  sontentiam  latam ;  2'"^,  utrum 
concilium  goneralo  convocare  posscnt,  cum 
nullam  supra  illud  habercnt  auctoritatcm ; 
3*,  utrum  Gregorius  teneretur  parere  conci- 
lio,  cuius  pars  ci  adversata  esset,  pars  obo- 
dientiam  subtraxisset  pars   neutram  obe- 

•  Du  Boulay,  Htsl.  Universil.  Paris.  t.  V  ;  Uaynald 
ad  au.  liOJ-1408. 


dientiam  professa  esset;4^,qua  ratione  duo 
collegia,  quorum  unum  legitimum,  alterum 
illegiTimum,  potuerint  convenire  in  uuum, 
ct  alterum  alteri  ius  eligendisummumPon- 
tificem  tribuere.  Cum  synodus  responsio- 
nem  in  aliam  diem  distulisset,  legati  insalu- 
tatis  Patribus  abierunt.  Sess.  V  lecta  fuit 
prolixa  rerum  a  schismatis  exordio  gesta- 
rum  expositio.Sess.VI,VIIetVIIIconcilium 
e  singulis  nationibus  deputavit  aliquos,  qui 
testes  audirent  etinstrumenta  ad  utriusque 
contendentis  causam  spectantia  discuterent, 
declaravitque,  cardinales  iure  potuisse  ini- 
re  unionem  et  concilium  generale  congre- 
gare  ad  schismatis  extinctionem  et  Eccle- 
siae  pacem  procurandam,  Sess,  IX  et  pro- 
ximesequentibus  testes  auditietinstrumen- 
ta  perlecta  sunt,  Sess.  XV  concilium  in 
Gregorium  XII  et  Benedictum  XIII,  veluti 
in  notorios  schismaticos ,  haereticos,  periu- 
ros,  omni  honore  et  dignitate  etiam  Papali 
indignos,  sententiam  legit,  eos  pontificatu 
deiecit,  et  omnes  Christianos  ab  illorum  o- 
bedientia  absolvit,  Sess.  XVI  cardinalcs 
solemnibus  verbis  spoponderunt,  quod  qui 
ex  eorum  coUegio  Pontifex  eligeretur,  con- 
cilium  esset  continuaturus,  donec  debita  at- 
que  sufBciens  ab  eo  facta  foret  Ecclesiae 
reformatio  in  capite  et  in  membris.  Sess. 
XIX  actum  est  de  electione  novi  Pontifi- 
cis  et  utriusque  partis  Cardinalibus  ius  suf- 
fragii  concessum,  qui  numero  24  elegerunt 
Petrum  Philargum  sen  Philaretum  do  Can- 
dia  ,  cardinalem  archiepiscopum  Mediola- 
nensem  ,  qui  noraen  Alcxandri  V  assura- 
psit '.  Sess,  XX,lecto  electionis  decreto,  Ale- 
xander  V  orationem  habuit  super  his  ver- 
bis:  Erit  umtm  ovile  ei  unus  pastor.  Se- 
quentibus  sessionibus,  praeside  Alexandro 
V  ,  ad  consulcndam  conscientiarum  quieti 
lecta  sunt  decreta  synodalia,  quibus  ii,  qui 
schismatis  occasione  hinc  inde  censuris  et 
sententiis  fucrant  perstricti ,  ad  cautelam 
absolvebantur,  omnes  dispensationes  super 
matrimoniis  aliisque  casibus,ad  forura  con- 
scientiae  spectantibus ,  ab  utraquo  parte 
concessae,  itera  omnes  collationes,provisio- 
nes  et  translationes  beneficiorum  et  digni- 
tatum,  omnesque  clericorura  ordinationes, 
ab  utroque  contendente  factae,  ratae  habe- 
bantur,  dunimodo  canonice  et  non  in  detri- 
mentum  unionis  factac  esscnt.  Quod  attinet 
ad  rcformationis  ecclesiasticae  negotium  , 
cum  iara  raulti  praesules  ot  principura  ora- 

*  Vl"  calciuias  iunias  an.  14-09,  a  CardinMlilius  qua- 
tuor  el  vipinti  in  Conclavi  de  inore  inclusis  1'onlifcx 
factus  cst  Alcxandcr  V  et  nonis  iulii  coronalus. 


VSQVE   Al)    KlNliM    IMrEKIl    OUAECI 


115 


toros  discossisscnt,  Aloxandcr  V  illud  rcmi- 
sit  ad  fiiturum  ;;cnei'alc  conoilium  ,  iiost 
tncnnium  cclcbranduni,  ct  vii"  idus  augu- 
sti  pracsens  coiicilium  tcrminavit '. 

l)c  auctoritatc  concilii  Pisaiii  inter  eru- 
ditos  disputatur,  alii  illud  illcgitimum ,  a- 
lii  illud  illegitimum,  alii  oecumenicum,  alii 
melius  cum  docto  Muzzarelii  oecumenicum 
dubium  dicunt  ^ 

14.  Schismatis  status  —  Tantura  abest, 
ut  schisma  per  concilium  Pisanum  fucrit 
sublatum,  ut  potius  auctum  sit, quemadmo- 
dum  scribit  D.  Antoninus,  tribus  nunc  sc 
pro  popa  irerentibus  ^.  Gregorio  XII  raulti 
Itali  et  Germani,  Benedicto  XIII  Hispani, 
Alexandro  V  reliqui  obodierunt.  Gregorius 
XII  in  synodo,  anno  1408  propo  Aquileiam 
indicta,  arabos  suos  corapetitores,  Benedi- 
ctura  et  Alexandrum  ,  tanquara  intrusos , 
schismaticos  et  pcrtinaccs  condemnavit,  de- 
inde  secessit  Ariminura.  Benedictus  soluta 
sua  sjnodo  Perpiniancnsi,  so  recepit  Penin- 
sulam  in  regnoValentiac.Alexander  V  quum 
Regnum  Neapolitanum  Ladislao  abroga- 
tum  Ludovico  Andegavensi  concessisset , 
Romam  ab  eiusdem  Ladislai  tyrannide  vin- 
dicatam  per  Paulum  Ursinum  redegit  in  po- 
testatem.  Hac  victoria  laetus  Romam  cogi- 
tavit;sed,quumprius,Pistorio,ubitumdcge- 
bat,  Bononiam  se  contulisset,  raorbo  corre- 
ptus  ibidem  iv»  nonas  maii  an.  1410  vitara 
edidit,  menses  10  ac  dies  8  Pontificali  mu- 
nere  functus.  Sepultus  est  eodem  loco  in  Ec- 
clesiaFratrumMinorum,quorum  et  ipse  in- 
stitutum  professus  fuerat  *.  Alexandrum  V 
carpit  maledicus  conviciator  Theodoricus 
Niemus,  at  iure  confutatus  fuit  aWadingo  ^ 
testimoniis  Scriptorum,  qui  Alexandrura  V 
comracndaruntjUti  virum  magni  anirai,  pru- 

»  Labbe,  Concil.  t.  XI,  p.  2!U;  Mansi,  t.  XXVI,  \,. 
1131.  et  XXVII,  p.l. 

2  .Muzzarelli,  De  auctoritate  R.  Ponlif.  t.  II,  c.  17- 

3  Cron.  part.  III,  tit.  22,  c.  5. 

••  Omniiim  primus  Alexander  Tilulos  mutavit  Cardi- 
nalibus,unde  Oplionis  nli  appellant  e.xordium.I>erl200 
continuos  annos  consuetudo  in  I\.  Ecclesia  invaluerat 
ut  Cardinales  neque  Diaconi  Diaconias  semel  acceptas, 
neque  PresbylLri  Titulos,  neque  Episcopi  Episcopatus 
suos  uraquam  mutarent.  Nunc  Cardinales  optionis  lege 
multos  Titulos  ct  Diaconias  obtinere  possunt.  Cuius 
rei  initiura  orlum  est  tempore  Alexandri  V  in  Concilio 
Pisano  an.  1  i09,  in  quo  quura  schisma  contigisset,  Sa- 
eerdotia  Canlinalilia  duos  ad  minus  liabere  Cardinales, 
sublato  schismate  unilique  utriusque  Collegii  Cardina- 
libus,  et  novoPontifice  creato,has  mutationes  fieri  tunc 
necesse  fuit,  ut  unus  ex  duobus,  qui  in  schismate  Epi- 
scopatum  Tusculanum  obtinebat,  eo  alteri  dimisso,  Sa- 
binum  tuiic  vacantem  cooplaret.  Ita  in  TituJis  et  Dia- 
coniis  factum  est.  Vid  Pnnviniu.';,  Ue  praecipuis  Urbit 
Homae  Ua.iilicis -tslc.  c.  3. 

5  Annal.  Minor.  ad  an.  1410,  ?  4 


dontiae  suramac,  ct  cirusac  iii  pauperes  li- 
beralitatis. 

Post  cius  obitum  17  cardinalcs  Bono- 
niae  pro  more  comitia  colebrarunt,  et  xvi° 
cal.  iunias  an.  1410  ia  locum  Alcxandri 
clcgerunt  cardiualcm  Bulthassarcm  Cossa  , 
Neapolitanum,  qui  loannes  XXIII  appella- 
tus  est,  et  vui°  calcnd.  mensis  eiusdem  in 
acde  S.  Petronii  Pontlficias  insignes  susce- 
pit.  Is  Romam  progressus  est ;  rebellem 
Ladislaum ,  regem  Neapolis,  indicto  in  eura 
bello  sacro,  in  ordinem  redegit;  postobitum 
Rupcrti  imperatoris  legatos  destinavit  ad 
electores  iraperii,  ut  in  eiuslocum  eligerent 
Sigisraundum  regem  Hungariae;  an  1412 
Romae  synodum  coegit,  in  qualoannis  Wi- 
c\e^  errores  et  scripta  damnavit;  brovi 
post,  foedifrago  Ladislao  rursum  Roraam 
aliasque  ditionis  ecclesiasticae  civitates  oc- 
cupante,  se  recepit  Bononiam,  hincque  an. 
1414  transiit  Constantiam  auspicaturus 
conciliura  generale,  ibidera  indictum,  In  hoc 
concilio,  ut  mox  videbimus,  loannes  XXIII 
et  Benedictus  XIII  pontificatu  depositi  sunt, 
Gregorius  XII  se  abdicavit ,  electus  fuit 
Martinus  V,  et  schisma  sublatum. 

15.  Concilium  Constantiense  {an.  1414) 
—  Quum  igitur  schisma  perduraret ,  eccle- 
siastica  reformatio  desideraretur,  et  prae- 
terea  Hussitarum  secta,  de  qua  infra  loque- 
mur,  in  Bohemia  turbas  graves  excitaret, 
loannes XXIII, opcrara  plurimara  conferente 
Sigismundo  iraperatore,  Coacilium  generale 
Constantiae  indixit.  Conciliura  inchoatum 
est  xvi°  calcndas  decemljr.  1414,  et  45  ses- 
sionibus  absolutum  x'^  calend.  maias  1418. 
Praeter  cardinales  et  4  patriarchas  interfuit 
magnus  episcoporura,  sed  multo  raaior  ab- 
batum,  clericorura,  raonachorum  et  docto- 
rum  theologiae  iurisque  canonici  numerus. 
Adfuit  etiam  Sigismundus  iraperator.  Ses- 
sionibus  P  et  IP  quibus  praesedit  loannes 
XXIII,  ordo  concilii  compositus  fuit;  pla- 
cuit,  ut  omnes  tres  de  pontificatu  conten- 
dcntes  eo  cederent;  loannes  XXIII  iureiu- 
rando  spopondit,  so  Papatu  cessurura,  reli- 
quis  duobus  se  abdicantibus.  Legati  Grego- 
rii  XII  proraiserunt,  se  opcrara  daturos,  ut 
ab  eo  ces.sionem  impetrarent;  nuncii  vero 
Benedicti  XIII  nihil  aliud  obtulerunt ,  nisi 
ut  Sigismundus  cura  Benedicto  et  Ferdi- 
nando  rege  Aragoniae  conveniret  Niciam 
Liguriae  ad  deliberandura  de  unionis  via. 
Dum  haec  agebantur,  loannes  XXIII  clara 
Constantia  aufugit  Schafhusiam,  urbem  in 
ditioncFriderici  ducis  Austriaci  sitam.  Tunc 
loannes  Gerson,   Universitatis  Parisiensis 


116 


ErOCHA   IX.    AB   INITIO   SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


cancellarius,  orationem  habuit  de  concilii 
generalis  auctoritate  supra  Papam;cumque 
cardinales  missi  ad  loannem  XXIII,  ut  men- 
tem  eius  explorarent,  eique  reditum  suade- 
rent,  Iiaud  idoneum  responsum  retulissent, 
habita  fuit,  praeside  cardinali  Petro  de  Al- 
liaco,  sessio  III,  in  qua  decretum  est,  prae- 
sens  conciiium  esse  legitime  congregatum  , 
et,  non  obstante  loannis  recessu ,  legitime 
continuari,  neque  dissolvendum  aut  alio 
transferendum ,  priusquam  extincto  schis- 
mate  pax  Ecclesiae  reddita  foret,  nisi  ex  iu- 
sta  et  a  concilio  probata  causa.  Sess.  IV  et 
V,  praeside  cardinali  lordano,  episcopo  Al- 
banensi,declaratum  est,  Concilium  Constan- 
tiense  in  Spiritu  S.  legitime  congregatum, 
Concilium  generale  faciens  et  Ecclesiara 
catliolicam  repraesentans  ,  potestatem  a 
Christo  immediato  habere  ,  cui  quilibet, 
cuiuscumque  status  vel  dignitatis,  etiamsi 
papalis,  existeret,  obedire  teneretur  in  his, 
quae  pertinebant  ad  Fidem,  ad  extirpa- 
tionem  dicti  schismatis  et  reformationem 
Ecclesiae  in  capite  et  in  membris.  Sessioni- 
bus  sequentibus  usque  ad  XLI  praesedit 
loannes  cardinalis  episcopusOstiensis.  Prae- 
termittimus  eas  sessiones,  in  quibus  rcs  mi- 
noris  momenti  tractatae  sunt.  Sess.  VI  de- 
creta  est  honorifica  legatio  ad  loannem 
XXIII,  ut  is  Constantiam  rediret  vel  ponti- 
ficatu  cederet;  sed  neutrum  is  praestitit. 
Sess.  VII  concilium  loanni  diem  dixit,  ut 
intra  9  dies  se  concilio  sisteret;  loannes 
vero  confugit  Friburgum,  et  paulo  post  a 
Friderico  Austriaco  custodiae  mancipatus 
fuit.  Sess.  VIII  45  articuli  loannis  WicIefT 
damnati,  ciusque  scripta  igni  addicta  sunt. 
Sess.  IX-XI  concilium  itcrato  loanni  diem 
dixit,  audivitque  testium  confessiones  con- 
tra  eumdem.  Sess.  XII,  iv"  calcnd.  iunii  an. 
1415,  loannem  XXIII  pontificatu  deposuit 
poai annos  5  ac  dieslSquam  ei  mandatura 
fucrat,  omnesque  Cliristianos  ab  obedientia 
eius  absolvit.  Sess.  XIII  contra  Bohemos 
Ilussitas  decretum  est,  sacram  coramunio- 
nem  sub  una  specie  a  laicis  iisque  iciuniis 
esse  sumendam,  hancque  consuetudinem  ad 
pericula  et  scandala  vitanda  legitirae  fuisse 
introductara.  Sess.  XIV  Gregorius  XII  se 
sponte  per  procuratorem  pontificatu  abdi- 
cavit;  quaproi)ter  ei  primus  locus  in  colle- 
gio  cardinalium  cura  perpetua  legatione 
Hiarchiae  Anconitanae  concessus  ,  eiusque 
cardinales  recepti  et  ministri  in  ofticiis  suis 
confirraati  sunt.  Sess.  XV  articuli  et  libri 
loannis  Hus  damnati  sunt,  ot  ipso  loanncs 
ut  haeroticus  saccrdotali  honore  privatus  ct 


curiae  saecularis  iudicio  relictus;  etiam  coa- 
demnata  fuit  doctrina  loannis  Parvi  (P^tit), 
doctoris  Parisiensis,  de  licito  imo  meritorio 
tjrannicidio,  a  subditis  etiam  dolose  perpe- 
trato.  Sess.  XVI  et  XVII  conciliura ,  tura 
legationera  tura  alia  frustra  tentavit,  ut  Be- 
nedictum  ad  deponendum  pontificatum  per- 
duceret.  Sess.  XXI  Hieronjraus  de  Praga 
in  haeresim  Hussiticam,  quam  eiuraverat, 
relapsus,  damnatus  et  saeculari  curiae  re- 
lictus  fuit.  Sess.  XXXVII  Benedictus  XIII, 
qui  quamvis  saepius  monitus  et  etiam  ab 
Hispanis,  qui  iam  concilio  Constantiensi  ac- 
cesserant,  dereIictus,contumax  permanebat, 
tanquam  periurus,  schismatis  fautor  et  hae- 
reticus,  pontificatu  depositusetcommunio- 
ne  Ecclesiae  exclusus  est.  Sess.  XXXIX 
et  XL  cditum  fuit  decretura  perpotuum  de 
celebrandis  stato  tempore  conciliis  gene- 
ralibus,  et  constitutum,  ut  faturus  Pontifex 
cum  concilio  vel  nationum  delegatis  Eccle- 
siam  et  curiam  Romanam  secundura  18 
articulos  indicatos  reformaret.  Sess.  XLI 
nominati  fuerunt  nationum  deputati  ,  qui 
liac  vice  simul  cum  cardinalibus  pontificera 
eligerent,  et  iii"  idus  novembris  1417  ele- 
ctus  fuit  JNIartinus  V,  antea  Otto  de  Colu- 
mna,  cardinalis  diaconus,  qui  reliquis  ses- 
sionibus  praesedit  ^  Sess.  XLIII  et  XLIV 
concilium  aliquot  reformationis  capita  pro- 
mulgavit,  et  Martinus  Pp.  pro  futuro  con- 
cilio  generali  designavit  civitatera  Papiani. 
Sess.  XLV,  habita  x°  calendas  raaias  1418, 
Martinus  V  coneiliura  absolvit  et  ea ,  quae 
per  conciliura  in  materiis  Fidei  conciliari- 
ter  seulegitirao  conciliorura  more  fuerant 
decreta,  approbavit  confirmavitque  ,  ut  ex 
his  verbis  patct:  «  Quibus  sic  factis,  SS. 
Dorainus  Noster  Pp.  dixit  respondendo  ad 
praedicta  ,  quod  omnia  et  singula  determi- 
nata,  conclusa  ct  decreta  in  materiis  Fidei 
per  praesens  concilium  conciliariter,  tenere 
et  inviolabiliter  observare  volcbat ,  et  nun- 
quam  contraire  quoquo  modo,  ipsaque  sic 
conciliaritcr  facta  approbat  et  ratificat  ct 
non  aliter  nec  alio  raodo  *  ». 


*  Pontifex  electiis  est  a  Cardinalibus  una  omnibus, 
qiii  iDniini  XMil,  C.resorio  Xil  ac  Benediclo  XIII  slu- 
(lol)Mnt,  riiinitTo  "i;!,  uliisqiie  viris  spectalissimis  'M,  qui 
iuxla  (lecrcUim  Sess.  XL  i^raecedenli  admissi  luerant 
in  (^onclave,  daturi  operani  Ponlilici  elejjendo.  Eo  de- 
crelo  (ul  est  ap.  Lahh.  t.  1-2  Conc.  p.  "214)  slaluluin 
fiieral,  iil  liac  vice  C.ardinalibiis  aiiiuMfiercnlur  se.\ 
Praelali,  vel  aiiae  lionorabiliorcs  peisoiiac  Kcclesiasli- 
cae  in  sacris  Ordiiiibus  constilulae,  de  qualibet  nalione 
in  eadem  synodo  pro  lunc  e.xistenles. 

2  \Mh','CoiiciI.  I.  XII,  p.  1  ;  Mansf,  t.  XXVil.p.  520, 
t.  WVIlI.p.  I.  (iuil)us  verl)is,ul  aninuulvcrlil  Sponda- 
nus  (ad  an.  1  U8,  Ji  5),  Ponlirc.x  significavil,  sc  non  ap- 


V5QVE    AD    FINEM   IMrERII   GRAECI 


117 


Concilii  huius  scss.  IV  et  V  plufimum 
£rloriantup  ii,  qui  conciiiura  preneralo  supra 
R.  Pontiticem  esso  contendunt  ' ;  verum 
saltom  dubium  est,  an  conciliura  Constan- 
tiense,  quantura  ad  istas  Sessiones  spectat,. 
generaledicipossit.cumiis  non  intei-fuoi'int 
obedientiao  Gregorii  XII  etBcnedicti  XIII, 
et  Martinus  V  tanturaconiirmaveriteaquae 
in  materiis  Fidei,  idest  contra  ^^'iclelii  et 
Hussii  errores,  conciliariter  seu  more  in 
conciliis  recepto  fuoraut  decreta  ,  quibus 
adnumeranda  non  sunt  decreta  sess.  IV  et 
V;  praeterea  haec  ipsa  decreta  non  nisi  de 
casu  Pontiticis  dubii  et  do  extirpatione 
praesentis  schismatis  intelligenda  sunt  ^. 

IG.  Schismatis  finis  —  Electio  Martini 
V,  in  Constantiensi  concilio  facta  ,  ingon- 
ti  orbis  catholici  plausu  et  animorum  con- 
cordia  excepta,  et  dubium  delegitimo  pon- 
titice,  quod  Ecclesiam  diu  perturbaverat, 
depulsum  fuit.  Gregorius ,  qui  in  eodem 
concilio  se  sponte  pontificatu  abdicaverat, 
anno  1417  Recineti  obiit.  loannes  a  con- 
cilio  depositus,  se  eius  sententiae  submi- 
sit ,  et  an.  1419  Florentiae  obedientiam 
Martino  V  professus,  ab  eo  episcopus  Tu- 
sculauus  et  sacri  Collegii  decanus  consti- 
tutus  fuit,  eodemque  anno  e  vita  decessit. 
Petrus  de  Luna  seu  Benedictus  XIII  con- 
tumax  extitit  usque  ad  mortem  suam,  quae 
contigit  an.  1424,  Post  eius  obitum  pauci 
schismatici,  qui  ei  adhaerebant,  favente  si- 
bi  Aiphonso  rege  Aragoniae,  elegeruiit  ^- 
gidium  de  Munio,  canonieum  Barciaonen- 
sem,  quom  Clementem  VIII  appellarunt; 
sed  postquam  Martinus  V  opera  cardinalis 
Petri  Fuxensis  legati  sui  Alphonsum  regem 
ad  Apostolicae  Sedisobsequium,  ad  redden- 
dam  ecclesiis  libertatem  etad  delendasschi- 
smatis  reliquias  reduxisset ,  antipapa  Cle- 


probare,  quae  Sess.  IV  et  V  staluta  fuerant  de  auctori- 
tate  Concilii  supra  Poniificem.  Qiiaraquara ,  ut  iiJem 
S|jondanus,  ac  Bellarrainus  (lib.  2  De  Cdiic.  c.  tO)  do- 
cet,  Conciliura  Couslanliense  non  defiiiivisse  absolute, 
Concilia  generalia  habere  a  Christo  potestateni  supra 
Pontifices,  sed  lantum  in  casu,  id  est  tempore  schisraa- 
tis,  quando  nescitur,  quis  sit  verus  Papa,  et  proinde 
habere  super  illum  potestatem,  non  habere  potestatem 
in  Papani.  Bellarmino  consentiunt  Turrecremata,  San- 
derus,  Campegius;  vid.  Raynald.^Hna/.  ad  an.  liio, 

'  Natal.  Ali'.x.  Hiat.  Eccl.  diss.  i  m  Saec.  .TF;  De  la 
Luzerne,  Defeme  de  la  declaration  etc.  par.  III,  c.  20. 

2  Bellarrain.  Conlrovers.  I.  II,  de  Concil.  c.  19; 
Schelstrate,  Acla  CoiiciUi  ConslaiUienslH ;  item,  Tra- 
clatus  de  semu  el  auclorilale  decretor.  Constanl.Con- 
cil.  sess.  IV-V;  Card.  Orsi,  De  li.  Ponlif.  in  sijnodos 
oecumenicas  et  earum  canones  auc/ori<a/e ;.Muzzarel- 
li,  De  auctoritale  R.  Pontif.  1.  II,  c.  17;  I.  D.  Paima, 
1'raetect.  Hist.  eccl.  t.  IV,  p.I,  c.4.  Novissime  de  Con- 
slantiensi  synodo  scripsit  D.  Aloys.  Tosli  Casin.,  in  sua 
Sloria  del  Concilio  di  Costama,  2  voll.Napoli  1853. 


mens  an.  1429  insignia  pontificalia  deposuit, 
obedioutiam  Martino  V  profossus  est,  et  ab 
eo  episcopus  Maioriccnsis  constitutus  fuit. 
Ita  demum  omnes  schismatis  reliquiae  sub- 
latae  sunt  ^  . 

17.  Hussitarum  Haeresis  —  Vidinius  su- 
pra  in  concilio  Constantiensi  daranatam 
haeresim  Hussiticam,WicletTanae  haereseos 
progeniem.  loannes  IIus  ,  qui  sectae  no- 
men  tribuit,  in  pago  Boliemiae  Hussinecz 
au.  1373  natus,  postea  in  UniversitatePra- 
gensi  theologiae  professor  et  in  celebri  sa- 
collo,Betldecmappellato,  concionator,libros 
loannis  Wicleff  avidissirae  legit,  aliquot  in 
linguam  Bohemicam  vertit,  pravara  corura 
doctrinam  suscepit  aliisque  communicavit. 
Universitas  Pragensis  ,  ne  errores  isti  pro- 
pagarentui%  an.  1408  damnavit  45  articulos 
loannis  Wiclefi'.  Id  praecipue.  eftecerant 
magisri  Teutonici,  idest  Saxones,  Bavari  et 
Poloni,  qui  in  Universitate  Pragensi  cathe- 
dras  habebant.  Ideo  Hus  eos  voluptuoso  re- 
gi  Wenceslao  et  Bohemis  tara  invisos  red- 
didit,  ut  illi  relicta  Praga  profecti  sintLip- 
siaraMisniae,  ubi  florentissiraaraacademiara 
consiituerunt.  Tunc  loannes  Hus  regis  ,  a- 
cademiae  et  populi  favore  fretus ,  errores 
suos  audacius  praedicavit.  QuapropterSbin- 
ko,  archiepiscopus  Pragensis,  eum  anno 
1409  accusavit  apud  Alexandrum  V  ,  et  e 
Pontificis  huius  mandato  sub  poena  excom- 
municationis  vetuit,  ne  quis  in  sacellis  pri- 
vatis  verbum  Dei  praedicaret ;  libros  vero 
Wicleffi  aliorumque  cum  eo  sentientium,  in 
palatio  suo  concremari  iussit,  quod  tantas 
turbas  excitavit,  ut  archiepiscopus  ad  Sigis- 
mundum  regem  Hungariae  confugerit,  in 
quo  itinere  obiit.  Hus  ad  Pontificem  me- 
lius  informandum  appellans  ,  in  sacello 
Bethlemitico  concionari  perrexit.  Audaciam 
eius  auxit  ignavia  et  incuria  Albici ,  qui 
Sbinkoni  in  archiepiscopatu  successerat. 
loanues  XXIII,  condemnatis  an.  1412  in  Ro- 
mana  synodo  Wicleffl  libris,  Hussium  Ro- 
mam  ad  dicendam  causam  vocavit,  eique 
concionandi  munereet  sacrorum  celebratio- 
ne,  quamdiu  Pragae  versaretur,  interdixit. 
Tunc  grandis  seditio  in  urbe  Praga  Hussi- 
tas  inter  et  Cathohcos  orta  est ,  ad  quam 
sedandam  Hus  in  locum  natalem  secessit 
et  a  sententia  loannis  Pp.  Christura  appel- 
lans,  errores  suos  serraone  et  scripto  propa- 
gare  conatus  est. 

Errores  eius  ad  haec  capita  revocari 
possunt:  Ecclesia  e  solis  ad  vitam  aeternara 


Raynaldus  ct  Spondanus,  ad  an.  1421-29. 


118 


EPOCHA    TX.    An   INITIO    SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


praedestinatis  constat;  Petrus  non  fuit  ca- 
put  Ecclesiae,  sed  solus  Christus;  R.  Ponti- 
fex  ante  Constantini  M.  tempora  non  fuit 
caeteris  episcopis  maior;  papalis  dignitas  a 
Caesaris  potentia  manavit;  obedientia  ec- 
clesiastica,  praeter  expressam  Scripturae  au- 
ctoritatem  est  adinventio  sacerdotum;  cen- 
surae  ecclesiasticao  sunt  anti-christianae; 
sacerdos  excommunicatus  abstinere  haud 
debet  officio  concionandi ;  peccata  non  por 
absolutionem,sed  porcontritionem  remittun- 
tur;  episcopus,  praelatus  et  dominus  civilis, 
mortali  culpa  inquinati,omnipotestate  et  iu- 
risdictione  excidunt;  condemnatio45articu- 
lorum  loannis  Wicleff ,  facta  ab  academicis 
Pragensibus  ,  est  irrationabilis  ct  iniqua. 
Praeterea  Hus,  ad  Wiclefft  exemplum,  RR. 
Pontificibus  ,  episcopis,  monachis,  ecclesia- 
sticis  institutionibus  ,  Sanctorum  cultui  ot 
suffragiis,  indulgentiis  graviterdetraxit.  Di- 
scipuli  vero  eius  pscudo-magistri  sui  erro- 
ribus  novos  addiderunt,  alii  alios,  prout  in 
diversas  sectas  aVjierant. 

Anno  1414  loannes  IIus  consilio  Sigis- 
mundi  imperatoris,  quem  loannos  XXIII  ad 
compescendoshaereticorum  in  Bolieraia  mo- 
tus  interpellaverat,  profectus  est  ad  conci- 
lium  Constantiense,doctrinac  suac  rationcm 
coram  eo  redditurus.  A  concilio  interroga- 
tus  de  erroribus  suis  ,  et  utrum  illos  secun- 
dum  mandatum  eius  corrigeret ,  respondit, 
se  nullius  erroris  esse  consciura ;  paratum 
tamen,  si  de  aliquo  convinceretur  ,  ad  eum 
corrigendum.  Verum  duo  theologi  Pragen- 
ses  multas  heterodoxas  asscrtiones,  e  scrip- 
tis  Hussii  excerptas  ,  concilio  obtulerunt , 
eumque  accusarunt,quod  damnatos  Wicleffi 
articulos  defendisset,  plebemque  contra  clc- 
rum  excitasset.  Concilium  30  articulos,  o 
scriptis  Hussii  selectos,  condemnavit;  Hus- 
sius  vero,  itcrato  interrogatus,  errores  suos 
abiurare  noluit.  Tunc  a  concilio  conderona- 
tus,  ab  ordinc  sacerdotali  dcpositus,rolictus 
fuit  curiac  sacculari ,  a  qua  ,  non  obstante 
cleri  intcrcessiono,ncoccidcrctur,  annol4l5 
ad  rogum  damnatus  ost  '. 

Parcni  sortcra  subiit  Hicronymus  Pru- 


'  Hussitae  et  postea  haerelici  proteslanles  iniusle 
que.sli  sunt,  loaiinem  Hus  a  Concilio  Constantiensi 
Tuissc  cuslodiae  trailituni,  (lainnatuni  et  coinbusluni 
contra  dalam  ci  securitalis  lidcni  scu  saiv.ini-condn- 
ciiim  ;  nani  I.  iiiis  salvum-condiictnm  accepit  non  a 
concilio,  sed  alj  imperatore  Si},nsniuiKlo,  qui  ei.  si  se 
conciiio  sul)niitlerel,  publicfim  lidem  lecit,  non  ad  im- 
puiiilatcm  liacreseos  aiit  ad  vim  iuslitiae  franpcndain, 
si'd  ail  prohibendani  violentiam  lacti;  non  iiotiiit  enim 
protiibere  imperulor,  qiiin  conciliiini  jiro  muiieie  suo 
liafrcsini  ci»p;nosci'rit  ct  iiidiciariam  sententiam  lerrel; 
cunique  conciliuni  liussium  per  lesles  ,  scripla  et  re- 


gensis,  ardentissiraus  Hussii  discipulus  et 
raagnarum  turbarum  atque  violentiarum  in 
clerumPragensera  auctor;  qui  cumConstan- 
tiam  venissct,ut  magistro  suo  suiipetias  fer- 
ret,  a  concilio  admonitus,  ut  errores  abiura- 
ret,  post  raultas  toT"giversationes  Wicleffi  ct 
Hussii  haerescs  damnavit ;  sed  paulo  post 
in  concilio  contestatus,  se  doctrinas  suas 
non  nisi  mortis  metu  contra  conscientiara 
suara  abiurasse ,  sequo  in  omnibus  consen- 
tiro  Wiclefib  et  Hussio,  anno  1416  a  conci- 
lio  damnatus  et  a  curia  saeculari  supplicio 
affectus  fuit. 

Verumtaracn  Hussitarum  secta  cum  raor- 
to  auctorissui  non  fuit  exstinta,  sed  maiores 
turaultus  et  persecutioncs  contra  Catholicos 
in  Bohemia  vicinisquo  rogionibus  excitavit. 
Quum  enira  Wenceslaus  rex,  cuius  ignavia 
haereticorum  audacinm  auxerat,  deindo  tur- 
bulentum  eorum  in  Catholicos  aniraura  re- 
primcre  tentaret ,  illi  duce  loanne  Ziska 
sumptis  armis  rebellarunt,  in  monte  circuli 
Bechinensis  ad  Lusinitium  amncm  munitis- 
simara  urbem,  Thabor  dictam,  unde  et  ipsi 
Thaboritae  appellati  sunt  ,  extruxeritnt,  et 
ab  an.  1419  in  Catholicos  crudclius  sacvie- 
runt.  Interira  Martinus  Pp.  V,  ad  irapedien- 
dam  haereseos  progressionera,  cdidit  consti- 
tutionera,  qua  praelatis  ecclesiasticis  et  in- 
quisitoribus  raandabat,  ut  haereticos  eorum- 
que  fautores  praescripta  iudiciorum  forma 
coercerent,  et  eorura  raentem  circa  darana- 
tosin  Constantiensi  concilio  articulos  explo- 
rarent  secundum  forraulam  in  35  capita  di- 
stinctara ;  praeterea  B.  loannera  Dominici 
cardinalem  inBohemiamlegavitad  reducen- 
dos  ad  Fidera  errantes,  excitavitque  episco- 
pos  Poloniae,  in  quam  ctiam  prava  haercsis 
penctraverat,  ut  eam  studiose  evellerent; 
cumquo  Hussitae  violcnter  in  Catholicos 
saevirent,  bellum  sacrum  contra  illos  indi- 
xit.  Sigismundus  imperator,  post  mortem 
fratris  sui  Wenceslai  (1419)  otiam  rex  Bo- 
hemiac,  haereticos  armata  manu  in  ordincm 
redigere  conatus  est;  sed  illi  tanta  vi  dimi- 
carunt,  utexercitus  catholicosnon  scmcl  fu- 
derint  et  bellum  por  plures  annos  conti- 
nuarint. 

Post  mortcm  loannis  Ziskao  (1424)  Hus- 
sitac  in  pluros  soctas  scissi  sunt.  Alii,  appcl- 
lati  Thaboritao,  Waldensium,  Wiclcffi  ot 
Ilussii  vestigiis  prcssius  inhacscrunt,  o- 
mnem  penc  Ecclcsiac  catholicao  doctrinam. 


sponsa  haereseos  convicissct,eum  daninavit.el  itertina- 
ccni  tradidil  cuiiae  saeculari,  quae  eunidem  ad  ro),'nm 
rondcmnavit  sccundum  li.'Res  imperii,  poenam  capilis 
in  coiiluiiiaces  liaerelicos  dccerncnles. 


VSQVE   AP    FINEM    IMPERIl  ORAECI 


119 


regimcn  et  institutiones  condoranarunt ,  ot 
constituto  sibi  duce  Procopio  Raso,  Catho- 
licos  crudelitor  persecuti  sunt.  Alii ,  dicti 
Orphani ,  quod  capite  seu  duce  carerent, 
quaravis  aliquando  a  Thaboritisdissentirent 
et  separata  ab  iis  agraina  constitueront ,  e- 
xigente  tamon  necessitato  coniunctira  cum 
illis  agebant.  Alii  coijnomiuati  Calixtini,  e- 
rant  ingenio  longe  moderatiori ,  Ecclesiam 
catholicara  oiusve  regiraen  aut  cultura  non 
conderanabant,  seil  praecipue  propugnabant 
hos  4  articulos:  1",  ut  ss.  Eucliaristia  omni- 
bus  sub  utraque  specie  porrigeretur;  2", 
ut  oranes  sacerdotes  libere,  sine  praevia  e- 
piscopi  licentia,  verbura  divinum  praedicare 
possent;  3*^,  ut  clericis  temporale  dorainium 
adimeretur;  4°,  ut  delicta  publica  nuila  ra- 
tione,  ne  raaioris  quidem  mali  vitandi  causa, 
tolerarentur. 

Cum  Calixtinis  Sigismundus  iraperator 
pacisci  coepit,  eosque,  concessis  securitatis 
libellis,  adduxit ,  ut  legatos  destinarent  ad 
concilium  Basileae  congregatum.  Illi  initio 
anni  1433  Basileam  advenerunt,  quumque 
inter  eos  et  Concilii  deputatosde  commemo- 
ratis  supra  articulis  sine  optato  effectu  dis- 
ceptaretur,  Concilium  in  ipsara  Boheraiam 
aliquot  viros  legavit ,  qui  Pragae  cum  Ca- 
lixtinis  pacem  composuerunt  his  legibus:  ut 
in  Bohemia  et  Moravia  ss.  Eucharistia  lai- 
cis  sub  utraque  specie  concedi  posset ,  sed 
adulti  dihgenter  edocerentur,  Christum  sub 
quavis  specie  totum  contineri ;  ut  verbum 
divinum  libere  praedicaretur,  non  tamen  si- 
ne  auctoritate  superiorum  ecclesiasticorum; 
ut  bona  ecclesiasticaaclero  secundura  prae- 
scripta  Patrura  fldeliter  adrainistraretur;  ut 
peccata  mortalia  secundum  leges  divinas  et 
ecclesiasticas  ,  quantum  tiori  posset ,  puni- 
rentur,  non  tamen  a  personis  privatis.  His 
factis,  Calixtini  sg  cum  Catholicis  coniunxe- 
runt,  se  Sigismundo  ut  regi  subiecerunt,  et 
cum  Catholicis  uniti ,  an.  1434  Thaboritas 
prope  Pragam  acie  victos  ingenti  clade  af- 
fecerunt.  Anno  sequente  oranes  Boheraiae 
et  Moraviae  ordines  in  publicis  comitiis  o- 
bedientiam  Ecciosiae  catholicae  et  Sedi  A- 
postulicae  professi  sunt. 

Haec  pacta  inter  Bohemos  et  imperato- 
rcm  Sigismundum  atque  concilium  Basi- 
leensc  inita,  an.  1436  Iglaviae,  adiectis  ali- 
qnot  explicationibus,  contirraata,  Basileen- 
sia  et  Pragensia  Compactata  appellari  con- 
sueverunt.  Quantura  spectat  ad  Thaboritas 
post  stragera  anni  1434  superstites,  iili  coe- 
tus  separatossaltem  clanculumcontinuarunt 
usquo  in  soquens  saeculura  ,  quo  se  cum 


haoroticis   pseudoreformationis   coniunxe- 
runt  '. 

18.  Flagellantiumsecta — Anno  1414  rur- 
sus  Flagelhantium  secta*,duce  Conrado 
Schmid,  eraersit  in  Thuringia  et  Misnia. 
Illi,  spretis  Ecclesiae  auctoritato,  sacraraen- 
tis  oranique  cultu  externo,  contendebant, 
cruentara  sui  llagcllationera  esse  omnibus 
uccessariara  ad  saiutcra.  Tantfls  autcm  ex- 
citabant  turbas ,  ut  comites  provinciales 
Tliuringiae  una  cura  inquisitoribus  in  illos 
aniraadverterint.  Multi  e  sectariis  errores 
abiecerunt;  alii  circitor  nonaginta  cum  du- 
ce  suo  Conrado  Schmid  pertinaces,  ad  ro- 
gura  condemnati  sunt. 

19.  Martinus  Pontifex  [an.  1417)  —  In- 
terea  Martinus  Pp.  V,  ut  supra  vidimus,  in 
concilio  Constantiensi  electus,  absoluto  con- 
cilio  minirae  neglexit,  quae  ad  Principis  su- 
prerai  munuspertinent.  Namque  pervicit,  ut 
Braccius  Dux  Perusinus  occupatas  Eccle- 
siae  Urbes  restitueret;  et  Bononienses,  qui 
auctore  Ant.  Bentivolo  iugum  excusserant, 
coegit  redire  sub  ius  '.  Roraam  properavit, 
ubi  an.  1420  summa  oranium  exultationc 
exceptus  est;  an.  1423  secundum  Urbani 
VI  constitutionem  Romaelubilaei  indulgen- 
tiam  concessit;  eodem  anno  legatos  misit 
Papiam,  qui  ceiebrando  ibi  e  decreto  Con- 
stantiensis  synodi  concilio  praesiderent,  sed 
paulo  post  propter  Transalpinorura  praesu- 
lum  absentiam  et  grassantera  Papiae  pesti- 
lentiam  conciliura  transtulit  Senas  ,  ubi  il- 
lud  vix  coeptum  propter  paucorum  praesu- 
lura  praesentiara  et  prava  studia  Alphonsi 
regis  Aragoniao  dissolvit,  et  aliud  post  se- 
ptennium  Basileae  cclebrandum  iadixit  ^; 
an.l425,  postulante  loanneduco  Brabantiae, 
Lovanii  in  Belgio  studiorum  ,  nempe  iuris, 
mcdicinae,  psilosophiae  et  scientiarum  Uni- 
versitatem  constituit ,  quae  anno  1431  ab 
Eugenio  Pp.  IV  sacra  Facultate  theologica 
aucta,  ita  floruit,  ut  tum  magistrorum  cru- 
ditione  et  auditorum  concursu,  tum  doctri- 
nae  integritate  et  disciplinae  observantia 
celeberrimum  nomen  in  universa  Europa 
consccuta  fucrit  ■•.  —  Quidam  asserunt,  tem- 
pore  Martini  V  Bullam  Cbe/zac^  coepisse,  sed 
falso.  Ipsa  enim  antiquior  est,  et  superat 
tempus  Cleraentis  V,  qui  saeculo  et  amplius 


'  ;En.  Sylvius,  HJsfona  Bohem.;  I.  Cochlatnis,  Hl- 
storia  Hussilarum ;  Natal.  Alex.  Hist.  eccl.  saec. 
XV,  c.  11.  —  2  Vi(J.  p.  71. 

3  Raynaldus  et  Spondanus,  ad  an.  1 41 8-24. 

i  lust.  Lipsius  ,  Lovanmm  1.  IH ,  c.  2;  Privileijia 
Academiue  ;  Andr.  Valer. ,  Fusius  acaUemici  Lova- 
nienses. 


120 


EPOCHA   IX.    AB   INITIO    SCHISMATIS   OCCIDENTIS 


praecessit  Martinum  V  '.  Pontifex  an.  1423 
Dolanam,  et  an.  1431  Pictaviensem  Uni- 
versitatem  confirraavit;  ast  quum  legasset 
Basileae  Cardinalem  Caesarinum  qui  Con- 
cilio  praeesset,  intervenit  coeptis  mors.  Obiit 
enim  x°  calendas  martii  1431,  quum  an- 
noa  13,  mens.  3  et  cUes  10  summo  Sacer- 
dotio  praefuisset. 

20.  Ev.genius  IV  Pontifecc  {an.  1431) — 
Martino  V  defuncto  Cardinales  conclave  in- 
gressi  v°nonas  martias  elegeruntEugenium 
IV,  antea  Gabrielem  Condulmerium,  patri- 
cium  Venetum ,  canonicum  Caelestinum 
Congregationis  s.  Georgii  in  Alga  ,  cardi- 
nalem  episcopum  Senensem  ,  virum  libera- 
litate  in  pauperesetreligionisstudiospecta- 
tissimum  ,  qui  Ecclesiam  gubernavit  usque 
ad  an.  1447.  Is  Florentiae  instituit,  uti  nar- 
ratD.  Antoninus^,  «scholamclericorum,  qui 
quotidie  interessent  Missae  decantandae,  et 
Horis  diurnis,  Completorio  dempto,  sub  Ma- 
gistro,  qui  in  Grammaticalibus,  et  Cantu  eos 
instrueret,  et  non  minus  in  moribus.  Locus 
autem,  quo  clerici  illi  pro  instructione  con- 
venirent,  prope  Ecclesiam  ipsam  deputatus 
est:  et  hi  quidem  legitime  nati  a  decimo 
anno  usque  ad  decimum  quintum  assumen- 
di  et  describendi ,  et  usquc  ad  sacerdotium 
retinendi  ab  antistite  civitatis  ».  Hinc  me- 
rito  deducitur  prima  origo  Seminariorum  , 
quae  a  sacro  Tridentino  Concilio  ^  fuerunt 
pracscripta  *.  Eugenius  IV  laboriosum  pon- 
tificatum  habuit.  Initio  scditionem  civilem 
passus  est  a  Columnensibus,  Martini  V  ne- 
potibus,  quum  thesaurum  pro  Ecclesiae  ne- 
cessitatibus  congregatum,  quem  ii  tenebant, 
severe  repetivisset ;  sed  illorum  audaciam 


1  Bullam  Coenae  temporoMartiniVooepisse  aii.lKO 
qiiando  in  Conslanticnsi  Synodn  Holiomonmi  haereses 
proscriptae  fiicre  docuit  olim  Dominiciis  a  Soto,  lioc 
unico  frelus  lundaniento,  (piud  ;\nfjclicus,  aliique  pri- 
sci  Scriptores  altum  de  ea  i-e  silcntiimi  servaverint.  Ce- 
terum  non  Martino  tanliim,  sed  el  Clemente  V  anti- 
quiorem  ipsam  esse,  enidili  eo  polissiniiim  evinciint, 
quod  ipse  Clemens  V  (in  Clemcnt.  I  l)e  hulicm)  palam 
lalcalur,  quibusdam  solcmnibus  anni  diehus  U.  l*on- 
liliccs  generales  quosdam  proccssus  faccre  consiie- 
visse  :  iihi  observclur  Glossa,  quae  Imic  opinioni  fa- 
vet.  Viguisse  autem  lianc  lUillam  anle  llrbanum  Ifl  et 
Cleraentem  IV  et  V  ea  non  conlcmnenda  coniectura 
est,  qiiod  Ostiensis  I).  Tlioniae  contcinporaneiis,  imo  el 
antiquior  e.xpresse  liuiiis  processus  meminit  in  lil.  de 
Crim.  falsi,  1.  5.  Vid.  Domin.  r.erninum  in  Uisl(iri<t 
haeresttm  l.  1,  saec.  XV.  —  Non  tamen  tol,  quot  niinc 
habct  contincbat  Canones,  sed  dalis  occasioniluis  a 
Marlino  V,  Paiilo  II,  Si.xlo  IV,  Leone  X,  l»aiiloIII,  lu- 
lio  III,  Paulo  IV,  l'io  V,  Cregorio  XIII  et  aliis  variac 
adieclioiies  facta»;  sunt. 

2  67tro7j.  part.  III,  lit.  2-2,  c.  10. 
'Sess.  23,  cap.  1«,  De  lipformalioite. 
*  Spondanus,  ad  an.  lIoG,  JJ  C. 


legibus  armisque  fregit.  An.  1433  regem 
Sigismundum  imperatorem  Romae  solemni 
ritu  coronavit,  postquam  is  iurasset,  se  ca- 
tholicam  fidem  et  ecclesiarum  iura  atque  pri- 
vilegia  illibata  cu,stoditurum.  Anno  sequente, 
concitata  pravis  machinationibus  Philippi 
ducisMedioIanensis  inUrbeRoma  seditione, 
confugit  Florentiam;  postea  sedatis  turbis 
Romam  regressus  est.  Caetera  Pontificis 
huius  gesta,  quaeque  a  schismaticis  Basi- 
leensibus  perpessus  sit  videbimus  infra. 

21.    Basileense   concilium  —  Martinus 
V  ,  sicuti  diximus  ,  cardinali  luliano  vices 
suas  coramiserat ,  ut  generali  concilio,  Ba- 
sileae  indicto,  praesideret ;  quod  cum  Eu- 
genius  IV  confirmasset ,   lulianus  postridie 
idus  decembris   1431,   praesentibus  paucis 
praelatis,  primam  sessionem  habuit.  in  qua 
scopum  Concilii,  nimirum   haeresum  extir- 
pationem,  Christiani  orbis  pacem  et  morum 
reformationem,  exposuit ,  variaque  decreta 
legit  de  concilio  convocatione  et  de  ordine 
in  eo  servando.  Vix  coeptum  concilium  Eu- 
goniusIVIitteris  ad  lulianum  legatum  suum 
datis,  transtulit  Bononiam.  post  18  menses 
in  hac  urbe  inchoandum.   Causa  fuit ,  quod 
non  nisi  pauci  praelati  Basileam  convenis- 
sent,  et  multi  propter  bella  inter  Burgun- 
diae  et  Austriae  duces  eo  pervenire  non 
possent;  quod  Basilea  liaud  commodus  locus 
essot,  in  quo  cum   Graecis  ad  unionem  pa- 
ratis  tractari  posset,  quodque  ii,  qui  Basi- 
leae  erant  congregati,  cum  Bohemis  hussi- 
tis  de  haeresi ,  iam  ab  Ecclesia  daranata, 
tractare  coepissont.  Verumcongregati  prae- 
lati  cum  luliano   praeside  rationes,  a  Pon- 
tifice  allegatas,  parvi  facienlosadEugenium 
scripserunt,  ut  dissolutionis  et  translationis 
litteras  revocarct,  ct  edita  cpistola  encycli- 
ca  pracsules  aliosque  ,  qui  de  iure  aut  con- 
suetudine  ad  concilium   venire  tenebantur, 
Basileam  evocarunt,  contestati,seconcilium 
continuaturos  donoc  negotia  ,  propter  quae 
convenerant,  essont  coraposita.  Eorum  con- 
silium  proliarunt   Sigismundus  imperator, 
Carolus  VII  rex  Galliae  eiusque  clerus,  et 
numerus  praesulum  Basileensiura  auctum 
est.  Quaproptor  xv"  calendas  martias  1432 
habuorunt  sessionom   Ilm ,  sed   praesidere 
noluit  lulianus  legatus;  in  qua  congregati 
dcclararunt  concilium  Basileae  rite  et  legi- 
time  esse  congregatum  ,  neque  ulla  aucto- 
ritato,etiam  pai>ali,sino  suo  consensu  dissol- 
vi  aut  alio  transferri  posse;  practerea  con- 
firmarunt  Constanticnsia  decreta  de  poto- 
stato  concilii  gencralis  immodiatc  a  Christo 
accopta  doquo  eius  supra  oranes  auctorita- 


VSQVE   AD  FINEM   IMrERII  GRAECI 


121 


te.  Sess.  III ,  habita  iii°  calendas  maii ,  ea- 
dein  decretaConstantiensia  confirniatasunt, 
et  oratores  niissi  ad  Eugeniuni  Pp.  et  ad  car- 
dinales,  ut  ahrogato  dissolutionis  decrcto,  in- 
tra  3  menses  ad  concilium  vcnirent,  vel,  si 
impediti  foront,  legatos  mittcrent.  Sess.  IV, 
habita  xii°  calendas  quintilis,  Bohemis  seu 
Hussitis  ad  concilium  vocatis  salvum-con- 
ductum  concesscrunt,decreveruntque,  ut,si 
dnrante  concilio,  Apostolica  Sedes  vacarct, 
novus  pontifex  in  ipso  concilio  eligeretur, 
electusque  durante  concilio  non  erearet  no- 
vos  cardinaies,  neque  cardinales  a  concilio 
avocaret.  Sess.  Y,  v°  idussextilis,  constitu- 
tis  iudicibus  et  officialibus  ,  decreverunt, 
nullum  e  congregatis  Patribus  posse  evo- 
cari  ad  quemcumque  iudicem  pro  quavis 
causa  ,  quamdiu  concilium  duraret.  Cum 
posthaec  ,  Basileam  advenissent  nunciiEu- 
genii  IV,  et  luculentis  rationibus  Pontificis 
causam  atque  auctoritatem  defendissent,  Ba 
sileensiura  oratores  iis  responderunt,  ipsum 
Pontilicem  subesse  auctoritati  concilii.  Ba- 
siieenses  audacius  progredientes  ,  sess.  VI, 
habita  postridie  nonas  septembris,  Eugenium 
IV  et  cardinales  accusarunt  contumaciae,  et 
sess.  VII,  postridie  nonas  novembris,  con- 
firmarunt  decretum  sess.  IV.  Sess.  VIII,  xv" 
calendas  ianuarii ,  decreverunt,  ut  secun- 
dum  iuris  severitatem  in  Eugenium  IV  a- 
geretur,  nisi  intra  60  dies  decretum  disso- 
lutionis  revocasset ,  declaraveruntque  ipso 
facto  excommunicatos  eos,  qui  seBononiam 
ad  concilium  conferrent.  Deinde  egerunt 
de  veconciliandis  Bohemis  Hussitis^  ut  su- 
pra  vidimus  \  Sess.  IX  ,habitaxi°  calendas 
februarii  1433,  susceperunt  patrocinium  Si- 
gismundi  imperatoris  et  aliorum  concilio 
adhaerentium  contra  omnes  sententias  ab 
Eugenio  latas  aut  ferendas  ,  et  sess.  X,  xi° 
calendas  martias,rursus  Eugenium  contuma- 
ciae  accusarunt.  Dein  advenerunt  novi  Eu- 
genii  legati,  qui  in  congregationem  admis- 
si,  dixerunt,  Pontificem,  quamvis  de  pleni- 
tudine  potestatis  suae  concilium  dissolvere 
et  alio  transferre  posset ,  pro  coucordia  de 
iure  suo  quantum  fas  esset,  cedere  velle  et 
acta  sua  contra  Basileenses  revocare,  si  Ba- 
sileenses  acta  sua  contra  Pontificem  revo- 
carent  et  translationem  concilii  Bononiam 
aequo  animo  ferrent.  Basileenses  responde- 
runt ,  se  Pontiticis  petitionibus  non  posse 
annuere  ,  et  sess.  XI-XIV  plura  constitue- 
runt  Pontifici  valde  iniuriosa  ,  deque  eius 
depositione  audacius  quam  aatea  agere  au- 


» Vid.  p.  il8-119. 


si  sunt;  verumtamen  ,  ostante  Sigismundo 
imporatore ,  executionem  schismaticorum 
conatuum  dislulerunt.  Sess.  XV,  habita  vi° 
calondas  decembris,  decretum  est,  ut  syno- 
di  dioecesanae  singulo  anno,etprovinciales 
singulo  triennio  oogercntur. 

h]ugenius  Pp.Sigismundi  aliorumque  prin- 
cipum  suasionibus,  Romanorum  scditione  a 
Philippo  duce  Mediolanensi  excitata,  quo- 
rumdam  cardinaliura  ad  Basileenscs  defc- 
ctione  et  schismatis  periculo  permotus,  1433 
xv''  calendas  ianuarii  constitutionem  Du- 
(luin  sacram  odidit,  qua  revocato  dissolu- 
tionisettranslationis  decreto,  concilium  Ba- 
sileae  continuari  permisit  ad  haeresum,bel- 
lorum  et  pravorum   morum  extirpationem. 

Quum  haec  Pontiticis  constitutio  in  sess. 
XVInonisfebruarii  14341ecta  fuisset,  decla- 
ravit  Concilium,  postulationibus  suis  a  Pon- 
tifice  esse  factum  satis,  eiusljue  legatos  ad- 
misit  ea  lege  ,  se  concilii  decreta  et  prae- 
sertim  decretum  Constantiense  de  concilii 
oecumenici  auctoritateessedefensuros.  Sess. 
XVII,  vi°  calendasmaias,  concessura  est  le- 
gatis  Eugenii  IVcum  cardinale  luliano  con- 
cilio  praesidere,  scdsineiurisdictione  coacti- 
va,'et  sess.  XVIII  vi°  calendas  quintilis,  ab- 
sentibus  legatis  renovata  decreta  de  concilii 
oecumenici  auctoritate.  Quum  imperator 
Graecorum  et  patriarchaCp.  prounionisne- 
gotio  generale  concilium  postulassent,Basi- 
leenses  sess.XIX,  vii°idus  septerabris,  con- 
stituerunt,  ut  si  Graeci  Basileam  adduci  non 
possent,  alius  eligeretur  locus  maritimus, 
quo  post  mensera  a  Graecorum  adventn 
ipsi  se  conferrent.  Sess.  XX,habitaxi°calen- 
das  februarii  1435,  actum  fuit  contra  cleri- 
cos  concubinarios;  sess.  XXI,  v°  idus  iunii, 
reclamantibus  licet  legatis  Pontiticis,  «w- 
natae  prohibitaesunt;sess.  XXII,idibus  oc- 
tobris,  damnatus  Augustini  de  Roma  libellus 
de  Christo  et  Ecclesia;  sess.  XXIII,  habita 
vni°  calendas  aprilis  1436,  varia  decreta 
condita  aut  renovata  de  electione  R.  Pon- 
tificis,  et  sess.  XXIV,  postridie  idus  aprilis 
pacta  cum  Graecis  inita  de  celebrando  u- 
nionis  gratia  concilio  confirmata  sunt.  Ve- 
rum  Pontificis  legati  decreta  antea  de  ele- 
ctionibus,  confirmationibus,  annatis ,  aliis- 
que  ad  deprimendam  Pontificis  auctorita- 
tem  edita,  Apostolicae  Sedi  iniuriosa  esse 
demonstrarunt.  Eugenius  quoque  de  iisdem 
decretis  questus  est  in  litteris  ad  principes 
christianos  datis.  Sess.  XXV,  habita  nonis 
maii  14.37,  magna  orta  est  dissensio  de  loco 
concilii  ad  procurandam  Graecorum  unio- 
nem ;  legati  Pontifi.cis  et  Patres  plerique 


122 


EPOCHA   IX.    AB   INITIO   SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


decreverunt,  illud  celebrandum  Florentiae 
vel  Utini;  reliqua  pars,  fere  e  secundi  ordi- 
nis  sacerdotibus  composita,  duce  cardinali 
Ludovico,  Arelatensi,  constituit,  illud  cele- 
brandum  Basileae  aut  Avenione  vel  in  Sa- 
baudia;  Pontifex  vero  locum,  a  legatis  suis 
cum  sanioris  partis  assensu  designatum, 
probavit,  quod  gratus  esset  Graecis  et  con- 
sentaneus  pactis  cum  iis  initis. 

E  dictis  sat  patet,  cuncta  Basileae  contra 
ius  facta  et  irrita  esse  quae  contra  dignita- 
tem  et  auctoritatem  pontificiam  fuerunt 
tentata;  multo  clarius  post  sess.  XXV  o- 
mnis  legitimi  concilii  auctoritas  Basileensi 
concilio  sublata  conspicitur.  Quum  enim 
Basileensium  factio  accepisset,  Eugenium 
IV  decretum  de  translatione  concilii  pro- 
basse,  adversus  eum  exarsit,  et  sess.  XXVI, 
pridie  calendas  sextilis,  reclamantibus  Pon- 
tificis  legatis  et  plerisque  Patribus,  Euge- 
nium  Pp.  multorum  criminum  accusavit  et 
intra  60  dies  in  ius  vocavit.  Eadem  factio 
sess.  XXVII,  vi°  calendas  octobris ,  transla- 
tionem  concilii  irritamdixit,  et  sess.XXVIII, 
calendis  octobris,  praeside  Goorgio  episco- 
po  Visensi  in  Hispania,  Eugenium  decla- 
ravit  contumacem,  quod  intra  constitutos 
dies  non  comparuisset.  Verum  ex  quo  tem- 
pore  Basileense  concilium  in  duas  partes 
scissum  est,  Sigismundus  impcrator  et  alii 
principes  plerique  illius  partes  deseruerunt, 
eiusque  decreta  contra  Eugenium  IV  im- 
probarunt.  Pontifex  autem  edita  calendis 
octobris  1437  constitutione  Doctoris  gen- 
timn,  concilium  transtulit  Ferrariam.  Basi- 
leensium  vero  factio  sessiones  suas  prosecu- 
ta,  tandem  schisma  coraplevit,  ut  suo  loco 
videbimus '. 

22. Flo7-entin.  Concilium  (an.lASS) — In- 
terimB.  Nicolaus  Albergati  cardinalis,  quem 
Eugenius  Pp.  Ferrariam  ad  concilium  le- 
gaverat,  vi*'  idus  ianuarii  1438,  ibidem  in 
ecclesia  maiori  conventum  habuit,  praeson- 
tibus  5  archiopiscopis,  1<S  episcopis  aliisquo 
praelatis,  in  quo  lectis  Eugenii  litteris,  de- 
claravit  concilium  Basilea  translatura  Fer- 
rariam  ad  procurandam  (xraecorura  cum 
Ecclesia  et  Apostolica  Sede  unionem.  Id 
ipsum  factum  est  in  sessione  habita  iv°  idus 
eiusdera  raensis.  Post  17dies  Ferrariara  ve- 
nit  Eugenius  Pp.  pluresquo  cura  cardinali- 
bus,  praclatis  et  doctoribus  cungregatioaes 
habuit,  in  quibus  de  Basileensibus  modeste 

1  Labbe,  Concii,  l.  XII,  p.-iW  ;  Haynnl.i.  et  .Spoiid 
ad  an.  1i:M-37;  Muzzartlli, /)e  auclonlale  li  Vnntif. 
I.  II,  c.  17;  I.  H.  I';iliii:i,  fraclrcl.  Ilist.  eccl.  t.  IV,  p.  1, 
c  r»;  F.  A  Zaccar.  Anlifehr.  par.  II,  I.  4,  c.  3 


questus  et  innocentiam  suam  testatus  ,  as- 
seruit,  se  paratissimum  esse  ad  delendum 
illorum  dissidium ;  deinde  nonnuUa  consti- 
tuit,  praesertim  de  ordine  sedendi  in  conci- 
lio.  Sess.  II,  praesidente  Eugenio  et  prae- 
sentibus  72  episcopis,  habita  xv°  calendas 
raartias,  irrita  dicta  sunt  ea,  quae  a  Basi- 
leensibus  in  R.  Pontiflcis  iniuriara  fuerant 
decreta  aut  decernerentur ,  et  declaratura, 
eos,  qui  in  isto  coetu  perseveraverint,  inci- 
disse  inpoenas  et  censuras,  in  decreto  trans- 
lationis  expressas.  Hae  duae  sessiones  in 
actis  Romanis  concilii  Florentini  non  legun- 
tur,  quod  in  iis  de  principali  negotio,  nimi- 
rum  de  unione  Graecorum  ,  non  fuerit  ac- 
tum.  Posthaec  Ferrariam  adveneruntloan- 
nes  Palaeologus  II  imperator  Graecorum, 
losephus  patriarcha  Cp. ,  Marcus  metropo- 
lita  Ephesinus,  Bessarion  Nicaeae  et  Isido- 
rus  Russiae  archiepiscopi,  aliique  plures 
praelati  Graeci  et  viri  ecclesiastici.  Tunc 
praecipuae  Graecos  inter  et  Latinos  contro  - 
versiae,  nempe  de  processione  Spiritus  S. , 
de  pane  eucharistico,  de  poenis  Purgatorii 
et  de  R.  Pontificis  primatu,  ab  utriusque 
partis  theologis  pertractatae  sunt.  Deinde 
r  Sessio,  una  cum  Graecis  praeside  Eugenio 
Pp. ,  habita  fuit  postridie  nonas  octobris,  in 
qua  Bessarion  luculentissimam  orationem 
fecit  de  magno  Fideinegotio,  oranesque  ad 
constantiara  in  eo  tractando  hortatus  est. 
Sess.  II,  v°  idus  octobris,  Andreas  archiepi- 
scopus  Rliodius  nomine  Latinorum  oratio- 
nem  habuit,  convenitque  inter  Patres,  ut 
6  utrimque  electi  viri  de  controversis  ar- 
ticulis  disputarcnt.  Hae  disputationes  coe- 
ptae  sunt  sess.  III  pridie  idus  octobris,  ot 
continuatac  13  sessionibus  sequentibus,  ab 
idibus  octobris  usquo  ad  iv"  idus  ianua- 
rii  1439  celebratis.  Interira  invalescente 
in  urbe  Ferraria  pestilontia,  Eugenius  IV 
concilium  transtulit  Florentiam  ,  ubi  reli- 
quae  novem  sessionos  habitae  sunt,  ot  undo 
hoc  conciliura,  quamvis  Ferrariae  coeptum, 
vulgo  Florentinum  appellatum  est. 

Sess.  XVII  et  8  sequentibus,  a  iv°  calon- 
das  martii  usque  ad  ix'"  calendixs  aprilis 
habitis,  disputationes  fuerunt  continuatae, 
post  quas  Graeci.uno  Marco  Ephosino  ox- 
cepto,cum  Latinis  consenscrunt  do  articulis 
controvcrsis,  et  sess.  XXV,  pridio  nonas  iu- 
lii,  unionis  (lecretum  graecc  et  latino  exa- 
ratura,  subscriptum  atquo  iectuiu  fuit,  in 
quo  4  sequcntes  articuli  ab  oranil)us  Chri- 
stianis  crodendi  et  suscipiendi  definiuntur  : 
l°,S[jiritum  S.  procodcre  ox  Patrc  et  Filio 
tauquain  ab  unico  principio  ct  unica  spira- 


VSQVE   AD   FINEM    IMrERII    OUAECI 


128 


tionr»,  voccmque  Filioque,  vcritatis  dcclii- 
randao  pratia  ot  imniiuonte  nocessitato,  lici- 
te  ac  rationabilitcr  ^viubolo  fuisse  insortuni; 
2° ,  corpus  Christi  sive  in  azyrao  sivo  in  for- 
nuMitato  pane  triticeo  vcro  conlici,  ct  alte- 
rutrura  a  sacerdotibus  secundum  Ecclesiae 
suae,  sivo  occidcntalis  sive  orientalis,  con- 
suetudinem  adhibenduni;  3",  aniraas  eorum, 
qui  in  Doi  c^iritate  decosserint,  sed  pro  pcc- 
catis  suis  non  focerint  satis  ,  poenis  purga- 
toriis  purgari,  iisquo  aniraahus,  ut  ab  eius- 
modi  poenis  releventur,  prodessc  fidoliara 
vivorum  sulTragia,  missarura  scilicet  sa- 
crificia,  orationcs,  eleeraosynas  ct  alia  pio- 
tatis  ofticia;  illorum  animas,  qui  post  bapti- 
sraum  nnlla  pecoati  maculara  contraxorint 
vel  contractam  pleue  purgarint,  mox  in  coe- 
lura  suscipi  et  clare  intucri  Doum  pro  mc- 
ritorum  divcrsitate;  animas  vcro  eorum, 
qui  in  actuali  peccato  raortali  vel  solo  o- 
riginali  docLMlunt,  mox  in  infernum  descen- 
dere,  poenis  taraen  (b'sparibus  puniendas;  4° 
R.  Pontificem  in  universura  orbom  tenere 
priraatum,  ct  ipsum  esso  successorem  B. 
Potri  princijiis  Apostolorura  ,  verum  Christi 
vicariura,totiusque  Ecclcsiae  caput  etom- 
nium  Christianorumpatrem  acdoctorem,  et 
ipsi  in  B.  Petro  pascendi,  regcndi  ac  gubor- 
nandi  univorsalcra  Ecclesiara  a  D.  N.  I.  C. 
plonam  potestatemtraditaracsse  '. 

Posthaec  imperator  ,  episcopi,  aliique 
Grraoci  Florentia  digressi,  in  patriam  suam 
redierunt.  Paulo  ante  eorum  discessum  Flo- 
pontiam  advenerunt  legati  patriarchae  Ar- 
mcnorum  ,  unioncm  cum  Romana  ecclesia 
et  Fidei  rectitudinem  postulantos.  Quapro- 
pter  Pontifex  viros  divini  liumanique  iuris 
peritissiraos  norainavit,  qui  cum  iis  de  re- 
bus  Fidei  agerent.  Post  Graecorum  disces- 
3um  Eugenius  Pp.  concilium  Florcntiac 
continuavit  usque  ad  vi'"  calendas  maias 
1442,  habuitque  adhuc  5  sessioncs ;  in  qua- 
rum  1%  pridie  nonas  septcmbris  1439  Pon- 
tifex,  approbante  conciiio,  doclaravitomnos, 
qui  Basileae  post  translatum  conciliumFer- 
rariam  actiones  conciliarcs  continuarint, 
esso  excommunicatos,  omni  dignitate  ac  bc- 
neficio  privatos ,  schismaticos  et  rebellcs, 
eorumque  acta  et  decreta,  maxime  in  sess. 
XXXIII  et XXXIV  edita,  irrita  esse  et  pcr- 
niciosa.  Sess.  II,  x"  calondas  docombris,cum 
post  diligentein  inter  Armenorum  et  Pon- 
tiftcis  deputatos  discussioncm  ,  consentien- 
tibus  ipsis  Armenis,  visum  esset  conficcre 


'  Ubbe,  Concil.  1.  XIII.  p.  1-1182;  Raynaldus  et 
Spondanus,  a<l  an.  1  i38-39. 


quoddam  orthodoxae  fiilei,  quam  Roraana 
profitebatur  Ecclesia,  corapendiura;  araplis- 
sinuim  docretum  pro  unione  et  instructione 
Armenorura  promulgatura  et  ab  liorura  le- 
gatis  diraisso  anirao  susceptum  est.  Tunc 
Flofentiam  advenit  Andreas  abbas  ,  quem 
loannes  lacobitarura  seu  Monophysitarum 
yEgypti  patriarcha,  ab  Eugenio  Pp.  ad  con- 
cilium  invitatus ,  suo  suorumque  episcopo- 
rum  nomine  Florentiam  logaverat  cura  lit- 
teris  obedientiac  plonissimis,  quibus  pa- 
tri.archa  unionera  cura  Romana  Ecclesia  et 
orthodoxara  fidem  postulabat.  Sess.  III,  po- 
stridie  calend.  septembr.  1441,  Andreas  la- 
cobitarum  legatus  litteras  patriarchae  sui 
exhibuit,  doinde  suo  et  eorura,  a  quibus  mis- 
sus  erat,  nomine  professus  est,  se  credere  et 
tenere  quidquid  docebat  et  tenebat  Romana 
Ecclesia,  atque  reprobare  quidquid  ea  re- 
probat;  quo  facto  decretum  fidei  pro  unio- 
ne  lacobitarum  promulgatum  est,  quod  An- 
dreas  dimisse  suscepit.  Sess.  IV,  pridie  no- 
nas  fobruarii  1442,  lectao  sunt  litterae  Ni- 
comedi  abbatis  yEthiopum  scu  Abyssino- 
rum  ,  qui  Hierosolymis  comraorabantur  , 
quibus  is  significabat,  Abyssinos  eorumquo 
regem  nilul  magis  quara  unionem  cura  Ro- 
ra.ana  ecclosia  desiderare;  ipseque  eorura 
rex  Constantinus  seu  Zara  lacob  litteras  de 
eodera  unionis  negotio  ad  Eugenium  scri- 
psit  ct  Icgatos  Romam  destinavit.  Quao 
cura  Pontifex  sess.  V,  vi"  calendas  maias 
1442  habita  ,  concilio  annuntiasset ,  illud 
transtulit  Romam  in  basilica  Lateranensi 
continuandum  '. 

Quum  Pontifex  cum  concilii  Patribus 
Romam  venissot,  ibi  excepit  oratores  regis 
^thiopum  seu  Abyssinorura,  unionora  cum 
Romana  ccclesia  postulantes,  iisquo  unionis 
ot  Fidei  decretum  seu  compendium  tradi- 
dit.  Eodem  tempore  Ignatius,  patriarcha 
Eutychianorum  Syriae  et  Mosopotamiac, 
Romam  legavit  Abdalam  archiepiscopum 
Edesscnum,  qui  totius  nationis  noraine  re- 
gulam  Fidei,  quam  Romana  eccLjsia  profi- 
tcbatur,  dovote  petiit.  Eugenius  Pp.,  habita 
pridie  calondas  octobris  1444  sessione,  illos 
ad  unionem  admisit  et  Fidei  dccretum  lo- 
gato  tradidit.  Etiara  Tiraotheus  Tarsensis 
Chaldaeorura  nestorianorum  archiepiscopus 
Romam  vonit,  et  Elias  Maronitarum  mono- 
thelitarura  episcopus  logatum  misit ,  quos 
pariter  cura  eoruni  subilitis,  post  errorura 
eiurationem  et  fidei  catliolicaeprofcssionera, 
Eugenius   Pp.  sessiono   altera,   habita  vii" 


L:ibbe,  loc.  cit.  p.  1182-1218. 


124 


EPOCHA   IX.    AB   INITIO    SCHISMATIS   OCCIDENTIS 


idus  augusti  1445 ,  ad  unitatem  Fidei  et 
comraunionem  Romanae  Ecclesiae  admisit^ 

Sic  demum  concilium  Florentinum,  Fer- 
rariae  coeptum ,  Romae  absolutum  fait. 
Illud  esse  vere  oecumenicum  et  a  RR.  Pon- 
tificibus  atque  ab  universa  Ecclesia  fcon- 
stanter  pro  oecumenico  iiabitum,  consen- 
tiunt  omnes  Catholici  ^.  Nonnulli  censent, 
Concilium  Florentinum  fuisse  oecumenicum 
usque  ad  Graecorum  discessum:  ea  deinde, 
quae  postea  acta  sunt  et  Florentiae  et  Ro- 
mae,  cum  illo  nomine  tantum  non  aucto- 
ritate  connecti  ^ ;  alii  vero  rectius  conci- 
lium  istud  tum  post  tum  ante  Graecorum 
discessum  oecumenicum  dicunt  "*.  Cum  au- 
tem  in  lioc  concilio  damnati  sint  errores, 
quos  haeretici  saec.  XVI  instauraverunt, 
mirum  non  est,  Mosheimium  aliosque  e  pro- 
testantium  haereticorum  genere  scripto- 
res  de  auctoritate  concilii  Florentini  de- 
traxisse. 

23.  Basileense  schisma — Postquam  ma- 
ior  praelatorum  pars  cum  legatis  aposto- 
licis,  relicta  Basilea ,  se  contulisset  Ferra- 
riam,factiosi  sessiones  suas  prosecuti  sunt^. 
Sess.  XXIX,  iv°  idus  octobris  1437,  Basi- 
leensis  concilii  dissolutionem  et  translatio- 
nem  irritam  dixerunt ,  et  Eugenio  Pp.  su- 
spensionematque  depositionemrainati  sunt, 
nisi  intra  statos  menses  decretum  suum  re- 
vocaret.  Sess.  XXX  ,  x''  calendas  ianuarii, 
declaraverunt ,  laicos  et  clericos  non  sacer- 
dotes,  non  teneriadcoramunionem  sub  utra- 
que  specie.  Sess.  XXXI,  ix"  calendas  fe- 
bruarii  1438,  egerunt  denonnullis  causisad 
Roraanara  curiam  nondeferendis,  prohibue- 
runt  gratias,quae  appcllantur  expectativae, 
et  Eugenium  Pp.  suspensum  atque  pontifi- 
catus  administrationem  ad  concilium  devo- 
lutara  declararunt.  Scss.  XXXII,  habita  ix " 
calendas  aprilis,  damnato  concilio  iam  Fer- 
rariae  inchoato,  Eugenium  eius  pracsidem 
omnesque,  qui  eidem  intererant,  oxcommu- 
nicaverunt.  Sessione  XXXlII,postridieidus 
maias  1439  ,  tanquam  Fidei  veritates  defi- 
nieruiit  has  tres  propositioncs  :  Concilium 
generale,  universam  repraesentans  Eccle- 
siam,  est  supra  Papara;  Papa  non  potest 
concilium  legitirae  congregatum,  sinc  eius 
assensu  dissolvere  vel  suspendore  vel  trans- 
ferre;  haereticus  est,  qui  has  pro[)Ositiones 
pertinaciter  impugnat.  Scss.  XXXIV ,  ha- 


'  Labbe,  loc.  cit  p.  1218-28. 

'  ^atal.  Alex.  Ihst.  Eccl.  saec.  XV,  diss.  10. 

3  Ibiil.  a.  X 

*  I.  I!.  l'alrn.'.,  Vmclcct.  Ilist.  cccl.  t.  IV,  p.  I,  c.  G. 

&  Vid.  p.  ii[-li± 


bita  vii°  calendas  quintilis,  8  vel  9  ex  30 
episcopis,  qui  Basileae  erant,Eugenium  Pp. 
deponere  ausi  sunt,  et  sess.  sequenti,  vi°  i- 
dus  quintilis,  constituerunt,  novum  pontifi- 
cem  post  60  dies  a  depositione  Eugenii  es- 
se  eligendum.  Sess.  XXXVI,  xv°  calendas 
octobris,  sententia  de  immaculata  B.  V.  M. 
conceptione  declarata  fuit  pia,  sancta,  cul- 
tui  ecclesiastico,  rectae  rationi  et  s.  Scri- 
pturae  consona.  Sess.  XXXVII-XLIV,  ha- 
bitis  a  xiii°  calendas  novembris  1439  usque 
ad  v«i  idus  augusti  1441,  postquam  electio- 
nem  novi  pontificis  tractassent,  elegerunt 
Amadeum  e  duce  Sabaudiae  eremitam, 
quem  Felicera  V  appellarunt ,  irrita  dixe- 
runt  quaecuraque  abEugenio  in  contrarium 
edicenda;  s/3ntentiam  Eugenii  contra  anti- 
papam  Felicem  nuUam  declaraverunt ,  fe- 
stum  Visitationis  B.  V.  M.  ad  impetrandam, 
uli  dicebant,  Ecclesiae  unionem  ,  quotannis 
postridie  calendas  quintilis  celebrandum  de- 
creverunt,  mandaruntque,  ut  ii,  qui  ab  Eu- 
genio  beneficiis  fuerant  privati,  in  integrum 
restitaerentur.  Sess.  XLV,  habita  postridie 
idus  maii  1443,  mandante  Friderico  III  im- 
peratore,  assenserunt  quidem  convocationi 
et  celebrationi  novi  concilii  generalis  ad 
procurandam  unionem,  sed  istud  locura  non 
habuit.  Illi  vero  deinde  profecti  sunt  Lau- 
sannam,  ubi  adhuc  aliquot  sessiones  habue- 
runt,  sed  in  his  nihil  memorabile  actum  est. 
Perduravit  autera  lioc  schisma  usquc  ad  an- 
nura  1449,  ut  videbiraus. 

Non  mirum  est ,  Mosheimiura  ,  Febro- 
nium,  iisque  similes  concilium  Basileeuso 
nirais  extuiisse:  quidquid  enim  Pontificis  au- 
ctoritatoin  deprirait,  iis  haud  displicere  po- 
test.  Perperam  etiam  defensores  Declaratio- 
nis  cleri  Gallicani  an.  1G82  gloriantur  de- 
cretis  concilii  Basileensis  de  potostate  con- 
cilii  oecumenici  supra  Papara,  ante  schisma 
editis  ct  per  constitutionem  ,  ut  aiunt,  Eu- 
genii  IV,  datam  calendis  augusti  an.  1433, 
approbatis;  nara  ex  ipsius  concilii  Basi- 
lecnsis  historia  apparet,  orania,  quae  in  eo 
adversus  auctoritatem  pontifiQiam  fuerunt 
tentata,  contra  ius  csse  peracta;  et  Euge- 
nius  Pp.  per  constitutioncra  Dudiim  conti- 
nuationein  quidoin  concilii,non  vero  eius  de- 
creta  probavit,sicutapertedoclaravit  in  epi- 
stola  ad  Franciscuiu  Foscarini  ducem  Vene- 
tuiu  his  verbis:  «Potius  hanc  Apostolicam  di- 
gnitatem  et  vitam  insupcr  posuissemus,  quam 
voluisscraus  cs.se  causain  et  initium,  ut  pon- 
tilicalis  dignitas  et  Sedis  Apostolicae  au- 
ctoritas  submitteretur  concilio  contra  cano- 
nicas  omues  sanctioaes;  quod  uuuquam  an- 


VSQVE   AD   FINEM   IMrERII   GRAECI 


125 


tea  neque  aliquis  nostrorum  praedecesso- 
riim  fecit,  neque  ab  ullo  exstitit  requisi- 
tum  '  ».  Testatur.  Carilinalis  de  TuiTecre- 
niata,  qui  conoilio  Florentino  interfuit,  Eu- 
genium  Pp.  in  hoc  concilio  de  progressu 
concilii  Basileensis  ita  fuisse  locutum:  «Nos 
quidera  progrcssum  concilii  approbavimus, 
volentes,  ut  procederet,  ut  inceperat,  non 
tamen  approbavimus  oius  decreta  -  », 

24.  Sanctio  jiragmaticae  Gallicanae  — 
Quum  iam  ante  confectum  schisma  Basi- 
leonses  decreta  sua  ad  Carolum  YII  regem 
Galliae  misissent,  rex  an.  1438  cleri  et  pro- 
cerum  conventum  ,  cui  ipse  praesedit ,  ha- 
buit  Avarici-Biturigum  ,  in  quo  Basileen- 
sium  decreta,  reformationem  occlesiasticam 
spectantia,  aliquibus  temperatis,  probata 
sunt,  et  ex  iisdem  confecta  celebris  san- 
ctio  pragmatica,  in  universo  regno  ab  om- 
nibus  sub  gravi  poena  observanda.  Consta- 
bathaec  sanotio  23  articulis  ^.  Quura  in  his 
episcoporum  electio  committeretur  coUegio 
canonicorum,  auctoritas  concilii  generalis 
praeponeretur  auctoritati  Pontificis,  an?ia- 
tae  et  expectativae  gratiae  atque  beneficio- 
rum  reservationes  abrogarentur  ,  appella- 
tiones  ad  Apostolicam  Sedem  limitarentur 
aliaque  dignitati  pontificiae  adversa  statue- 
rentur,  Eugenius  Pp.  sanctionem  istam  me- 
rito  improbavit,  litterasque  ad  regem  scri- 
psit,  ut  eadem  abrogaret.  At  rex  Pontificis 
votis  restitit.  Caeterum  tum  rex,  tum  Galii 
in  obedientia  Eugenii  constanter  perman- 
serunt,  et  Basileensium  schisma  nunquam 
probaverunt.  Eugenii  successores,  Nicolaus 
V,  Callistus  III  et  Pius  II  eundem  regem  ad 
abrogandam  istam  sanctionem  hortati  sunt. 
An.  1461  Ludovicus  XI,  Caroli  VII  filius 
et  successor,  precibus  Pii  Pp.  II  praedi- 
ctam  sanctionem  ceu  Pontifici  eiusque  Sedi 
infensam,  et  in  seditione  atque  schismatis 
tempore  natam  abolevit.  Verura  quadrien- 
nio  post  suprema  curia  Parisiensis  eidem 
regi  obtulit  defensionem  libertatum,  ut  vo- 
cabant,  ecclesiae  Gallicanae  ,  et  declarare 
praesumpsit,  ex  abrogatione  sanctionis  prag- 
maticae  innumera  utrique  reipubhcae  ob- 
venire  incommoda;  ex  quo  tempore  eadem 
sanctio,  reclamantibus  licet  RR.  Pontifici- 


*  Exstal  haec  epistola  ;ipud  Raynald.  atl  an.  1-133, 
n.  19. 

2  De  Ecckmi,  1.  II,  c.  100.  Cf  Card.  Sfoiulrat 
Dissertat.  III  contra  Muiubiirgum;  Marchelti,  Crili- 
qiie  de  V  Hmloire  eccl.  de  Fteury,  t.  II,  p.  147;  F. 
A.  Zaccaria,  Antifebron.  part.  II,  I.  4,  c.  3;  C.  Ron- 
caglia,  Animadversion.  in  Di^s.  VIII  Natal.  Alex.  in 
saec.  XV. 

3  Apud  Labbe,  Concil.  l.  XII,  p.  14'29. 


bus,  rursus  vim  legis  in  Gallia  accepit  us- 
quo  ad  concoi^latum ,  quod  an.  1516  Leo- 
nem  Pp.  X  et  Franciscum  regem  I  ini- 
tum  est. 

25.  EccJesiae  status  in  Germania  —  In 
Germania  dissidium  Basileenses  inter  et 
Eugenium  Pp.  maiorem  confusioneiu  ex- 
citavit.  Anno  1438  post  obitum  Sigismun- 
di  principes  electorcs  pro  electione  novi  im- 
peratoris  Francofordiae  congregati,  conte- 
stati  sunt,  se  Eugenium  Pp,  una  et  conci- 
lium  Basileense  venerari ,  neutrius  partis 
contra  alteram  decreta  suscipere,  et  velle 
deliberare  usque  ad  sextum  mensem,  cui 
parti  esset  adhaerendum  :  interea  omnes 
permanerent  in  obedientia  Sedis  Apostoli- 
cae  et  praelati  ecclesias  sibi  comraissas  iu- 
re  ordinario  gubernarent.  Hoc  fuit  initium 
neutralitatis  ,  ut  appellatur  ,  Germanicae, 
quae  concordiae  praetextu  per  sex  menses 
instituta,  perduravit  octo  annis  ,  et  tam  a 
Basileensibus  quam  ab  Eugenio  Pp.  repro- 
bata  fuit.  Interim  Germani  ad  Pontificem 
et  ad  Basileenses  miserunt  oratores  postu- 
latum,  ut  ad  restituendam  concordiam  aliud 
indubitatum  concihum  convocaretur  ,  ad 
quod  Basileenses  simul  et  Ferrarienses  prae- 
sules  convenirent  ^. 

Germanica  natio  iara  a  multo  tempore  se 
gravatam  querfebatur  propter  papales  re- 
servationes  et  collationes  ,  propter  anna- 
ias  et  taxas;  quumque  Basileenses  plura  con- 
tra  reservationes,  annatas ,  gratias  expe- 
ctativas  et  taxas  sancivissent,  haec  decre- 
ta  principes  Germani  an.  14.39  in  comitiis 
Moguntinis  susceperunt ,  cum  quibusdam 
tamen  restrictionibus.  Ea  ipsa  gravamina, 
utdicebantur,animosGermanorum  non  pa- 
rum  ab  Engenio  alienos,  in  Basileenses  ve- 
ro  propensos  reddiderunt.  Quum  autem  an. 
1445  Eugenius  Theodoricum  Coloniensem 
et  lacobum  Trevirensem  archiepiscopos  e- 
lectores,  Felicis  antipapae  et  schismatico- 
rum  Basileensium  partibus  addictissimos, 
deposuisset,  caeteri  principes  electores  com- 
moti,  ac  si  suae  dignitati  iniuriae  fuisset 
illata,  an.  1446  in  comitiis  Francofordien- 
sibus  arcana  inierunt  consilia  suseipiendi 
obedientiamFelicis  antipapae,  nisi  Eugenius 
praedictos  archiepiscopos  restitueret ,  ra- 
tionis  Germanicae  gravaiiiina  tolleret ,  et 
auctoritatem  conciliorum  generalium  e  de- 
creto  Constantiensis  concilii  susciperet;  sed 
Fridericus  III  imperator  schismaticum  eo- 


1  Labbe,  loc.  cit.  p.  1550-1602  ;  Raynaldus  et  Spon- 
dan.  adan.  1438-4-2. 


126 


EPOCHA    IX.    AB    INITIO    SCHISMATIS   OCCIDENTIS 


rum  concilium  reprobavit,  et  ad  componen- 
da  dissidia  Romam  legavit  vEneara  Syl- 
vium.  Hic  multis  rationibus  Pontifici  sua- 
sit,  ut  principum  postulationibus  satisface- 
ret,  spondens,  tunc  omnes  Germanos,  abie- 
cta  neutralitate,  ad  eius  obedicntiam  acces- 
surog.  Quapropter  Eugenius  ad  principes 
Germanos  legavit  Thomam  cardinalera  e- 
piscopum  Bononiensem  et  loannem  de  Car- 
vajal,  iisque  adiunxit  episcopum  Leodien- 
sem  et  Nicolaum  de  Cusa  archidiaconum. 
lisdem  in  litteris  suis  xi°  calendas  sextilis 
144G  datis,  significavit,  se  generalia  conci- 
lia  suis  tcmporibus  rite  instituta  atque  ca- 
nonice  celebrata  amplecti  et  venerari ,  non 
secus  ac  decessores  sui  facere  consueverant: 
quare  generalia  concilia  Constantiense  et 
Basileense  ab  eius  initio  usque  ad  transla- 
tionemper  se  factam,  amplecti  et  venerari, 
tamen  sine  praeiudicio  iuris,  dignitatis  et 
praeeminentiae  S.  Sedis  Apostolicae  et  po- 
testatis  sibi  et  in  eadem  canonice  sedenti  in 
persona  B.  Petri  a  Christo  concessae.  In  ea- 
dem  epistola  legatis  suis  potestatem  dedit 
cognoscendi  et  approbandi  decreta  Basi- 
leensia,  supra  in  comitiis  Moguntinis  a  Ger- 
manis  cum  restrictionibus  suscepta,  modo 
resarcirentur  detrimenta,  quae  inde  pate- 
retur  Apostolica  Sedes. 

Pontiflcis  legati  cum  principibus  Germa- 
niaeconveneruntFrancofordiam,etpostlon- 
gas  utrimque  contentiones  et  discussiones 
forraula  concordiae  scripta,  et  Romam  ad 
Rugenium  Pp.  perlata  fuit.  Ea  formnhi  fe- 
rebat  4  conditiones:  1%  ut  novum  concilium 
generale  temporo  et  loco  designandis  con- 
vocaretur;  2%  ut  doctrina  dc  potestatc,  au- 
ctoritate,  ct  praeeminentia  conciliorum  ge- 
ncralium,  Ecclcsiam  catholicam  repraesen- 
tantium,  approbaretur;  3*,  ut  nationi  Gcr- 
manicae  nuper  gravaminibusopportune  pro- 
videretur;  4%  ut  (juaein  praciudioium  duo- 
rum  archiopiscoporum,  Colonionsis  et  Tre- 
vironsis,  acta  fuerant ,  clomcnter  revoca- 
rentur. 

Eugenius,  infirmitate  corroptus,  concor- 
diac  lcgos  Cardinalibus  commisit  (hscu- 
tiendas;  deinde  supra  dictos  4  articuh)S  ra- 
tos  habuit,  ut  sequitur:  decharavit  1",  so 
postuhitioni  dc  cogcndo  in  Gormania  con- 
cilio  conscntire,  ctsi  novo  concilio  opus  non 
esset;  2",  se  nunquam  in  duhium  revocasso 
auctoritatem  conciliorum  gencraiium,  se- 
quo  antecessores  suos  imitatum  ,  quorum 
vestigiis  deviare  non  audet,  conciliuni  ge- 
nerahj  Constantienso,  docretuin  oius  Frc- 
fjuens,  alia  eius  deoiota,  aequo  uc  caetora 


concilia,  Ecclesiam  catholicam  repraesen- 
tantia  ,  eorura  potestatem  ,  auctoritatera, 
honorera  et  erainentiam,  .amplecti  ct  vene- 
rari ;  3°,  decreta  Basileensia ,  a  Germanis 
recepta,  cunservari  posse,  donec  inter  lega- 
tum,  quera  missurus  erat ,  et  principes  de 
iis  rebus  conveniretur;  4°,  se  Coloniensis  et 
Trevirensis  archiepiscoporum  restitutioni 
annuere  ,  si  ii,  prius  damnata  perfidia,  R. 
Pontifici  obedientiam  spoponderint.  Ita  ha- 
betur  in  bullis  seu  litteris,  quas  Pontifex 
de  unoquoque  concordiae  articulo  dedit.  His 
factis ,  Gerraanorum  principum  oratores  , 
abiecta  neutralitate,  Eugenio  Pp.  obedien- 
tiara  professi  sunt,  et  concordia  inter  Pon- 
tificem  et  nationem  Germanicam  Romae 
sub  initiura  an.  1447  restituta  fuit.  Caete- 
rum  ne  ea,  quae  necessltate  et  utilitate  Ec- 
clesiae  exigentibus,  Germanis  fuerant  in- 
dulta,quovis  raodo  in  detriraentumApostoli- 
cae  Sedis  cederent,  Eugenius  Pp.  statim  aliis 
litteris  contestatus  est,  quod  cum  propter 
imrainentem  sibi  aegritudinera  non  potuis- 
set  omnia  nationis  Germanicae  postulata 
ponderare  cum  ea  integritate  iudicii  et  con- 
silii ,  quam  rerum  gravitas  requirebat ;  1- 
pse,responsis  raissis  atque  mittendis  adGer- 
maniae  principes  populosque,  nunquam  a- 
nimum  habuisset  derogandi  ss.  Patrura  do- 
ctrinae  aut  Sedis  Apostolicae  privilogiis  et 
auctoritati:  imo  habere  pro  non  responsis 
et  non  concessis,  si  qua  huiusinodi  decre- 
visset  ^ 

Ne  qua  post  obitum  suura  alendi  veteris 
schismatis  ,  aut  nova  conflandi  oboriretur 
occasio,  alirogatis  iis,  quae  statuta  fucrant 
m  Civitate  Basileemi  suh  nomine  Concilii 
f/eneralis  Eugenius  IV  decrevit,  successo- 
rem  suum  creandura  esse  ex  legibus  latis 
a  Grogorio  X  in  Lugdunensi,  et  Cleracnto 
V  Viennensi  Conciliis  OEcumenicis  *. 

Brevi  post,  anno  1447,  viiocalend.  martii, 
febri  consumtus  est  j^ost  annura  Pontifica- 
tus  fcre  decimura  sextura,  aetatis  66  vel  64, 
iniegro  sensu  atqtcc  aspectu,  ut  ait  s.  An- 
toniiius  ^,  qui  dccubenti  praesto  fuit  ad  ex- 
trenram. 

Nicohaus  V,  eius  successor,  ad  porficien- 
dam  concordiam  in  iis,  quae  nationis  Gor- 
mauicao  gravaniina  circa  Bonoficioruin  re- 
servationos,  i^rovisioni^s,  annatas  specta- 


'  liMViKildiis  tl  .SpiMnlaiiiis,  ad  aii.  Iilf)-17;  K.  A. 
'/.wc.cMVVA,  Autilehionnis,  t  III,  ji  71,  Xti,  1fl.s,  l.itv;in. 
1S2'J;  \\onc-Ai;Un,Aiuinu<h<c'rx.  in  Uissert.  VIII;  Nalai. 
Alcx   in  sarc^  XV. 

'^  <".uiistil.  1'jtsi  rircit ,  aii   Haynalil.  .miI  .in  1 1 17,  g  M. 

<  Iii  Chnm   i»   III,  lit  i-l,  c.  II,  (5  \^. 


VSQVB    AP   FINEM   IMrERlI    ORAEri 


127 


bant,  ad  impcratorcm  ot  principes  logavit 
cardinalcm  loanncm  dcCarvajal,ciiiiisope- 
ra  an.  l448Schsirnaburgi  confcctao  sunt  se- 
quentcs  concordati  loges:  1°,  ut  Scdi  Apo- 
stolicae  rcservata  cssct  collatio  seu  provi- 
sio  omnium  benellciorum,  quae  in  Roniana 
curia  et  itineris  duorum  dierum  circuitu 
vacarent;  itcm  eorum  omnium,  quae  va- 
carent  per  depositionem  ,  translationem, 
abdicationem  ,  rescissionem  electionis  aut 
postulationis  a  Pontilice  factam;  2",  ut  ex- 
tra  hos  casus  episcopi  et  abbates  eligeren- 
tur  a  Gapitulis;  Pontifex  vero  electiones, 
modo  canonicae  fuerint ,  conlirmaret,  qui 
etiam  cx  rationabili  et  evidenti  causa  ele- 
cto  digniorera  et  utiliorem  substitucre  po- 
terit;  circa  maiores  vero  dignitates  post  e- 
piscopalos  in  cathedralibus  et  collegiatis 
ecclesiis  servaretur  modus  antea  usitatus; 
inferiora  beneficia  alternis  mensibus  a  Pon- 
tiflce  et  provisore  ordinario  conferrentur ; 
3°,  ut  annatarum  loco  de  episcopatibus  et 
abbatiis  vacantibus  e  fructibus  prirai  anni 
penderentur  pecuniarum  summae,  taxatae 
in  libris  Camerae  Apostolicae,  quao  servi- 
tia  communia  appellantur,  et  de  aliis  bene- 
ficiis  solveretur  dimidium  annatarum  seu 
fructuum  primi  anni.  Hos  concordati  arti- 
culos  Nicolaus  V  ratos  habuit  confirmavit- 
que  Bulla  Ad  sacram  data  auno  1448  '. 

26.  Nicolaus  V  Pontifex  (an.  1447)  — 
Post  Eugenii  Pp,  IV  obitum  a  Cardinalibus 
ad  summum  Ecclesiac  regimem  pridie  no- 
nas  martii  an.  1447  evectus  fuit  Nicolaus  V, 
antea  Thomas  Sarzanensis,  cardinalis  epi- 
scopus  Bononiensis,theologica  doctrina  illu- 
stris,  annos  natus48.  Is,  sicuti  dixiraus,  con- 
cordiam  cum  natione  Germanica  confecit; 
Basileense  schisma  exstinxit ,  ut  mox  vide- 
biraus,  et  restituta  Ecclesiae  pace  an.  1450 
lubilaei  indulgentias  concessit  omnibus,  qui 
vere  poenitentes  et  confessi  ecclesiara  prin- 
cipum  Apostolorum,  s.  loannis  Lateranen- 
sis  et  B.  M.  Maioris  visitarent.  —  S.  Lau- 
rentium  lustinianum  ita  dilexit,  ut  in  illo 
ornando  ccrtaverit  cum  Eugenio  IV.  Nam 
sicut  ille  Episcopum,  cum  primum  potuit, 
fecit;  ita  Nicolaus  Patriarcham,  cum  pri- 
mum  oblata  occasio  est,  creavit.  Gradensi 
siquidem  Patriarcha  mortuo,  Patriarcha- 
tum  a  Grado  nobili  quondam  urbe  trans- 
tulit  Venetias  ,  Laurcntium  simul  et  civi- 
tatem  Venetiarum  exornans'.  — An.  1452 

'  Horix,  Concordata  nationis  Gennanicae,  Francof. 
el  Lips  1771  ;  Raynaldus,  ad  an.  1447-48;  Zaccaria, 
Op.  cil.  l.  IV,  [I.  85. 

^  Bernardu.s  ItistiniMnii.s  m  Vita  x.  Laurentii  lusti- 
niaut,  c.  H,  'i,  48,  apud  liolland.  1. 1  ian.  p.  56U. 


Fridericum  III  oiusque  coniugcra  Romao 
augustos  coronavit;  Graecos  ad  unionem, 
in  concilio  Florentino  initam,  roducerc,  et 
Christianos  principcs  ad  fcrendam  iis  con- 
tra  Turcas  opcm  confoedcrare  conatus  est; 
intestinas  Italorum  discordias  composuit; 
litterarum  ct  scicntiarum  studia  fovit,  vi- 
ros  eruditos  dilexit,  et  post  imperii  graeci 
excidiuiB,  libros  ex  omni  Graecia  conquiri 
ct  in  latinum  verti  curavit;  profugasque  et 
extorres  Graeciae  Musas  araice  et  liberali- 
ter  excepit;  publicura  in  raonte  Pessulano 
gvmnasium  instituit;  veteribus  et  novis  Co- 
dicibus  ornatissimara  Bibliothecara  instru- 
xit ;  Urbem  Romam  multis  ac  maxirais  ae- 
dificiis  mirum  in  modura  exornavit ;  Sto- 
phanum  Porcarium,  equitera  Romanura,  e- 
iusque  complices,  seditionem  in  Urbe  ex- 
citare  teutantes  ,  per  Lavagnolum  senato- 
rem  contrivit;  aliaque  praeclara  gessit  '. 

21  .Basileensis  schismatis  finis  {an.\AA^) 
—  Interim  antipapa  Felix  V  eiusque  sec- 
tatores  in  schisraate  pertinaciter  persiste- 
bant  "^,  quamvis  eorum  res  ita  essent  colla- 
psae,  ut  intra  Sabaudiae  fines  constringe- 
rentur.  Nicolaus  V  ad  extinguendum  schi- 
sma  operam  Caroli  VII  regis  Galliae  inter- 
pellavit,  utque  errantes  ad  unionem  catho- 
licam  suaviter  deduceret,  oranibus  ad  sin- 
ceram  Apostolicae  Sedis  obedientiam  redi- 
turis  summam  benevolentiam  et  Felici  V 
cardinalatus  dignitatem  et  apostolicam  le- 
gationem  oVjtulit.  Reipsa  an,  1449  Felix 
pontificatura  sponte  dimisit,  et  a  Nicolao  V 
cardinalis  episcopus  Sabinensis  atque  lega- 
tus  apostolicus  in  Sabaudia  creatus  fuit;  qui 
has  etiam  dignitates  paulo  post  abdicavit, 
et  resurapta  vita  solitaria,  an.  1451  pie  ob- 
iit.  li  quoque,  qui  Felicera  fuerant  secuti 
ad  obedientiam  Nicolai  V  redierunt  et  con- 
ciliabulum  sunm  Lausanncnse  dissolverunt. 
Nicolaus  redeuntcs  venia  donavit,  et  pro 
pacis  ac  unionis  bono  e  plenitudine  potesta- 
tis  rata  habuit  omnia,  quae  in  obedientia 
Felicis  pro  contentioso  et  conscientiae  foro 
fuerant  peracta,  cosque  ,  qui  sub  Eugenio 
IV  beneficiis  fuerant  privati,  in  integrum 
restituit  ^. 

28.  Scripiores  ecclesiastici  —  Priori  au- 
tem  liuius  saeculi  dimidio  praeter  alios  cla- 
ruerunt  scriptores,  qui  sequuntnr:  S.  Vin- 
centius  Ferrerius  ,  Hispanus  ,  Ordinis  FF. 
Praed. ,  qui  concionibus  suis  et  miraculis 
multos  ludaeos  et  Mauros  ad  christianam 


'  Raynaldus  elSpondanns,  ad  an.  1 147-55;  I.  F».  Pal- 
raa,  Prnelect.  Hixt  eccl.  t.  IV,  p.  I,  c.  7 
2  Vid  p.  Vll.  -  3  Haynald.  ad  an  1419. 


128 


EPOCHA    IX.    AB    INITIO    SCHISMATIS    OCCIDENTIS 


fidem  convertit,  peccatores  ad  poenitentiam 
et  virtutem  perduxit,  et  aliquot  scripta  re- 
liquit  ^  S.  Bernardinus,  cognomento  Se- 
nensis,  nobilis  Hetruscus,  Ord.  Franc,  qui 
plura  monasteria  ad  rigidiorem  regulae  ob- 
servantiam  revocavit,  scripsitque  Sermones 
et  varios  Tractatus  morales  atque  asceti- 
cos  ^.  S.  Laurentius  lustinianus,  patricius 
Yenetus  et  primus  Venetiarum  patriarcha, 
uti  vidimus,  reliquit  Sermones  et  Tracta- 
tus  asceticos  ^.  S.  Antoninus,  Ord.  Praed. 
et  arcliiepiscopus  Fiorentinus,  scripsit  Sum- 
mam  Theologicam,  Summam  confessio- 
nis  et  Chronicon  tripartitum  *.  B.  loannes 
Dominici ,  Florentinus  ,  Ordinis  Praed. , 
a  G-regorio  XII  cardinalis  episcopus  Ra- 
gusinus  creatus  et  a  Martino  V  in  Bohe- 
miarn ,  Poloniam  et  Hungariam  legatus, 
praeter  alia  scripsit  commeutarios  in  ali- 
quot  s.  Scrjpturae  libros.  Pauhis  Burgen- 
sis,  Hispanus,  Burgensis  episcopus,  edidit 
additiones  ad  Postillas  Nicolai  de  Ljra  et 
scrutinium  Scripturarum.  Alphonsus  Tosta- 
tus  ,  Hispanus,  episcopus  Abulensis,  reli- 
quit  commentaria  difFusa  in  iibros  utriusque 
Testamenti  ^  .  loan.  Marchesini,  Reginen- 
sis,  Ordin.s.  Franc,  coraposuit  Mammotre- 
ctum,  seu  expositionem  in  singula  s.  Scriptu- 
rae  capitula.  Petrus  Card.de  Alliaco,Com- 
pendiensis,  in  Pisano  et  Constantiensi  con- 
ciliis  extinguendo  schismati,condemnandae 
haeresi  et  restituendae  disciplinae  operam 
navavit,  reliquitque  commentarios  in  IV  li- 
bros  Sententiarum,  in  Psalmos  etin  Canti- 
ca,  librum  de  Ecclesiae  et  Cardinalium  au- 
ctoritate,  aliaque  ®  .  loannes  Gerson,  alias 
Charlier,  sacrae  Facultatis  Parisiensis  can- 
cellarius  ,  orationibus  ,  quas  in  Pisano  et 
Constantiensi  conciliis  de  praesenti  Eccle- 
siae  statu  habuit,  coleber,  edidit  varia  o- 
pera  dogmatica,  moralia  ,  mystica,  concio- 
natoria,  miscellanea  '  .  Thomas  Waldensis 
seu  Netter,  Anglus,  Ordinis  B.  M.  de  Mon- 
te  Carraelo ,  in  concilio  Constantiensi  docte 
confutavit  haereses  Wiclelfitarnm  et  Hus- 
sitarum,scripsit(iueDoctrinaleantiiiuitatura 
Fidei  ot  Ecclesiae  catholicac  ^.  Nicolaus  de 


*  Bulland.  Acla  SS.  5  apiil.  Scrip!a  eius  edita  sunl 
Valent.  I  I'J1  in-t'ul. 

2  Ijollarifl.  ihi<l.  ^20  rauii.  Opera  eius  Cflila  sunl  lOIIO 
el  I7.J7,  -1  vol   iii-lyl. 

^  Bollanil.  iliiil.  8  ian.  Scripta  ciiis  eclila  siinl  Veael. 
17.01,  2  vol.  in-fol.  —  ■«  liolland.  loe.  cil    10  maii. 

5  Venel.  1o'J(3,  13  vol. ;  Colon.  101-2,  "27  vol.  in-fol. 

^  Libor  ciiis  dc  aiictoritate  Kcclesiae  el  (Jardinaliiiin 
exlat  iiilerO|nTaCicr.si)nii  t.I;alia  cdilasuntArgentorat. 
in-fol.  — 7  Kdila  sunlali  K.  lni[iin  I7()((,  5  toin.  in-lbl. 

»  Vencl.  1571,  el  1737,  3  l.  iii-fol. 


Cusa,  ex  archidiacono  Leodiensi  et  concilii 
Basileensis  fautore  defensor  Eugenii  IV  et 
cardinalisepiscopusBrixinensis,reliquitTra- 
ctatus  theologicos  de  mysteriis,  libros  3  de 
docta  ignorantia,  libros  totidem  Cribratio- 
num  Alcorani,  Tractatus  de  mathesi,  geo- 
metria,  astronomia,  aliisque  ^  Hieronymus 
a  s.  Fide,  e  iudaeo  christianus,  an.  1413  Ge- 
ronae  in  Catalaunia  cum  ludaeorum  docto- 
ribus  publice  disceptavit,  scripsitque  librum 
contra  Iiulaeorum  errores  et  alterum  contra 
eorum  Talmud.  Petrus  de  Ancharano,  Bo- 
noniensis,  edidit  Coramentaria  in  Decreta- 
les  et  in  Clementinas.  Franciscus  Zabarella, 
Patavinus,  sub  loanne  XXIII  cardinalis  e- 
piscopus  Florentinus,  inter  alia  scripsit  cora^ 
mentaria  in  Decretales  et  in  Clementinas  ; 
et  tractatum  de  schismate,  in  quo  liberius 
loquitur  de  Pontificibus  et  curia  Roraana. 
AeneasSylviusPiccoloraini,Senensis,postea 
papa  sub  nomine  Pii  II ;  praeter  alia  edi- 
dit  commentariosdegestis  concilii  Basileen- 
sis,historiam  Bohemiae,  res  gestas  Friderici 
III,  cosmographiam -.  Theodoricus  de  Niem, 
clericus  Lucensis  et  litterarura  apostolica- 
rura  Abbreviator,  scripsit  liberiori  stylo,  et 
in  Pontifices  istius  teraporis  acerbiori  mo- 
do,historiam  schismatisOccidentalis.Nic.  de 
Clemangis,  Universitatis  Parisiensis  rector 
et  Benedicto  XIII  aliquandiu  a  secretis, 
praeter  alia  reliquit  librum  de  studiis  theo- 
logicis ;  eidem  nonnulli  adscripserunt  li- 
brum  de  ruina  seu  corrupto  statu  Ecclesiae, 
in  quo  clerus  huius  teraporis  exaggerata 
ratione  carpitur;  alii  vero  istura  librum 
loanni  de  Chelra,  aut  alii  adscribunt. 

2U.  Ecclesiae  Graecae  et  Russiae  sta- 
tus  —  Unio  autem  Graecorura  cuni  Roraa- 
no-catholica  Ecclesia,  in  concilio  Florentino 
inita  ^,  optatum  exitum  non  habuit,  Unio- 
nis  negotium  raaxime  impedivit  Marcus  ar- 
chiepiscopus  Ephesinus,  qui  solus  e  Graecis 
eidera  in  concilio  Florentino  restitcrat.  Is 
concilium  Florentinura  eiusquedecretum  de 
Graecorum  cum  Romana  ecclesia  uniono 
multis  calumniis  proscidit,  Constantinopoli 
etalibiclerum  et  popalura  contra  unitos  ex- 
citavit,  pravisque  suis  artibus  oirecit,  ut  pa- 
triarchae  Alexandrinus,  Antiochenus  et  Hie- 
rosolymitanus,  quorura  vicarii  in  Floren- 
tino  coiiciiio  unioni  subscripserant,  oamdem 
suscipere  nolucrint.  Pro  unione  vero  cgre- 
gie  certaruiu,  caraque  a  schismaticoruiu  di- 


I  Basil.  150,-.,  .3  vol.  in-fol. 
-'  ll.-lmslad.  I700iii-fol. 
3Vidc  p.  1-2-2. 


VSQUE   AD  FINEM    IMrEUII   GRAECI 


120 


cteriisvindiearuntBessarion,arcluepiscopus  j 
Nicaenus  ,  qui  post  concilium  Fiorentinura  j 
Romae  permansit  ei  ab  Eujrenio  IV  oanli-  j 
nalis  creatus  est;  Georgius  Trapezuntinus; 
losephus  episcopus  Meilionensis;  Metropha-  i 
nes  ab  an.  1440  usque  ad  an.  1443  patriar- 
cha  Cpnus ;  GreLiorius  e  protosyncello  et  I 
magno    poenitentiario    ad    patriarchatum 
Cpnum  evectus,qui  propter  suum  pro  unione  | 
studium  multa  perpessus,  an.  1451  praedi- 
cta  rebelhbus  diviiia  vindicta,  Romara  con- 
fugit.  RR.  Pontiflces  Eugenius  IV  et  Nico- 
laus   V  nihil  inteutatum  reliquerunt,   ut 
schismaticos  Graecos  ad  unionem  reduce- 
rent ;  litteris  atque  legationibus  ad  episco- 
pos  et  ad  imperatorera  usi  sunt,  ut  eosdem 
ad  Ecciesiae  et  Apostolicae  Sedis  obedien- 
tiam  excitarent.  Verura  schismatici  Graeci 
60  acrius  in  Latinos  inllaramati  videbantur;  \ 
quo  eorum  dissidii  iniiistitia  post  Fiorenti-  ; 
num    concilium  raanitestior  evaserat.  De-  | 
mum  divina  vindicta  secuta  est.  An.  1453  ' 
Mahomet   II,  imperator  Turcarum,  Con- ■ 
stantinopolim  cepit  et  imperiura  Graecum  j 
evertit.  i 

Unionis  decreto  in  Concilio  Florentino 
etiam  subscrmsit,  ut  dixiraus,  Isidorus  Rus- 
siae  metropolita.  Vidimus  quis  fuerit  eccle- 
siae  Russiae  status  usque  ad  initia  saeculi 
XV  '.  An  1406  post  obitum  Cypriani  rae-  \ 
tropolitae  dissensio  grandis  orta  est  in  Ec-  ' 
clesiaRussica.  EtenimPhotiusGraecus,pra- 
vis  artibus  metropoliticara  dignitatem  ade- 
ptus,  se  infensissiraura  Roraanae  Ecclesiae  , 
prodidit   et  catholicara   unionera  disrupit. 
An.  1414  episcopi  Ruthaeni  in  synodo  Kio-  ; 
viensi  Photium  deposuerunt,  inque  eiuslo-  \ 
cum  elegerunt  Gregorium  Zarablak,  virura 
doctum  et  cum  Romana  Ecclesia  unitura.  \ 
Tunc  Ecclesia  Russica  divisa  fuit  in  duas  i 
metropoles,  Kioviensem  scilicet  et  Mosco- | 
viensem  :  prior,  quae  continebat  episcopatus  j 
Russiae  australis,  obedivit  praedicto  Gre- ! 
gorio;  posterior,  quae  complectebatur  epi-  j 
scopatus  Russiae  septentrionalis ,  perman-  j 
sit  in  obedientia  impii  Photii.  Gregorius  e-  \ 
iusque  successor  Gerasimus  non  solum  in 
unione  cum  Romana  Ecclesia  conservarunt 
raetropolim  Kioviensem,  sed  etiam  revocan- 
dis  ad  eamdem  unionem  episcopis  Russiae 
septentrionalis  operam  dederunt.  ; 

Anno  1437 ,  post  mortem  Gerasimi  Kio-  ' 


viensis  et  Photii  Moscoviensis  metropo- 
]itae,Iosephus  patriarchaCpnus,  totius  Rus- 
siaemetro[)oIitamnorainavitIsidorumThes- 
salonicensem,  virum  pium  et  doctum,  qui  a 
Moscoviensibus  bone  cxceptus,  magnum  du- 
cem  ad  unionem  liortatus  est ,  et  ab  eo  ob- 
tinuit,  ut  ad  concilium  pro  unionis  Graeco- 
rum  cura  Latinis  negotio  Ferrariae  convo- 
catum  properaret.  Isidorus  in  concilio  FIo- 
rentino  unionis  decreto  subscripsit,  rediens- 
que  in  Russiam  ab  Eugenio  Pp.  IV  Apo- 
stolicae  sedis  legatus  creatus  fuit.  Kioviae 
a  populo  ,  clero  et  proceribus  Poloniae  ac 
Lithuaniae  optirae  fuit  exceptus,  et  unionis 
decretum  ubique  susceptum  fuit.  At  quum 
Moscoviae  praedictum  decretum  promul- 
gabat,  mandato  magni  ducis  interceptus  et 
raonasterio  inclusus  fuit,  e  quo  Romam  con- 
fugit. 

Anno  1444,  Eugenius  IV  in  locura  Isidori 
totius  Russiae  metropolitara  Romae  conse- 
cravit  Gregorium,  qui  Kioviae  honorifice 
fuit  susceptus;  sed  non  obstantibus  prae- 
cibus  Casirairi  III  regis  Poloniae  et  Casi- 
mirillmagni  ducis  Lithuaniae  illum  susci- 
pere  noluit  magnus  dux  Moscoviae;  et  epi- 
scopi  Russiae  septentrionalis,  ducis  raanda- 
to  an.  1447  Moscoviae  congregati ,  metro- 
politam  elegerunt  lonam,  archiepiscopum 
Rezenensem.Gregorius  eiusque  in  sede  Kio- 
viensi  successores  usque  ad  initia  saecali 
XVI,  in  unione  catholica  constanter  perse- 
verarunt.  lonas  vero  eiusque  successores  in 
schismate  perraanserunt,  et  contra  episcopos 
unitos,  veluti  apostatas  et  desertores  fidei, 
anathema  fulminarunt '. 

Ab  enuntiato  imperii  graeciexcidio,  quod 
Nicolaus  Pp.  V  in  suis  ad  Constantinum 
imperatorem  littevis  an.  1451  intra  trien- 
nium  eventurum  significaverat '-,  novam  e- 
pocham  inchoamus. 


>)  Vid.  p.  70. 


,1  Rajnald.  Annal.  eccl,\  Theiner,  Vicissitudes  de 
l'Eglise  cathol.  des  deux  rites,  elc. 

2  Ex  quo  Graeci  spernere  coeperunt  Episcopos  Ro- 
manos,  et  obedientiara  abiicere,  coeptus  ab  eisdem  di- 
vino  spiritu  tactis  praenuntiari  occasus  Imperii  eorum 
nisi  redirent  ad  ofticium.  Vates  primus  S.  Leo,  postea 
S.  Gregorius,  deinde  aiii,  poslreraus  Nicolaus  V.  Hic  ani- 
madvertens,  Constatitinum  Palaeoiogura  a  promuigaii- 
dis  decretis  Goncilii  PMorentini  refugere  ,  seque  mi- 
nus  paratum  ostendere  ad  servandam  concordiam  cum 
LaUnis  pactam  iuratamque,  eidem  ,  nitaret  in  paclio- 
ne,  etschisma  penitus  al)oleret,  Coiistantinopolis  e.\- 
pugnationem,  eversioneraque  Imperii,  uti  dicluin  est, 
intra  triennium  denuntiavil.  Vid.  Vincenl.  Ludov.  Gol- 
ti,  t.  l  Verae  Ecclesiae  c.  7,  §  3,  n.  20. 


WOUTERS ,  II. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOOHA  DEOIMA 

AB  EXCIDIO  IMPERII  GRAECI 
VSQVE  AD  INITIA  LVTHERI,  AN.  1517. 


P  R  0  O  E  M  I  ^'  M 

Veteres  scriptores  etex  ipsis  Graecis  pru- 
dentiores  excidium  imperii  graeci  imputa- 
runtGraecorum  disccrdiis  religiosis  etschis- 
raati  ab  PCcclesia.  Ex  quo  tempore  Graeci 
ab  Ecclesia  desciverunt,  eorum  res  sacrae 
et  civiles  magis  magisqne  inclinatae  sunt; 
et  quo  pertinacius  a  Ronianae  ecclesiae  iu- 
go  deficiebant,  eo  celerius  eorura  respubli- 
ca  Saracenorum  et  Turcarun)  incursionibus 
victoriisque  iinminuebatur :  ct  tandem  e- 
versa  fuit.  Hinc  faclum  ut,  qui  Romanae 
ecclesiae  iusque  Pontificis  auctoritatem  ex- 
cusserunt,  Turcarum  servituti  subderen- 
tur. 

Ex  hac  imperii  graeci  ruina  haud  parva 
Latinae  ecclesiae  accessit  utilitas:  cum  Grae- 
corum  doctissimi,  Tiieodorus  Gaza,  Agyro- 
polus,  loannes  Lascaris,  Emnianuel  Cliry- 
solares,  Georgius  Trapezuiifinus  ,  Hemo- 
nimus  Spartensis,  Gregorius  Tiphenas,alii- 
que  e  patria  sua  pulsi,  in  Italiam  venerint, 
volumina  grae<:>a  sacra  et  profana  in  Occi- 
dentem  transtulerint,  quae  ingenti  littera- 
rum  bono  in  latinum  vorsa  sunt.  lidcm  vi- 
ri  docti  a  RR.  Pontificibuset  a  principibus, 
maxime  a  Wediccis  et  Valesiis  ,  humanis- 
sirae  et  libcraliter  excepti,  Jitteras  praeci- 
pue  graecas  summo  cum  plausu  et  audito- 
rum  frequentia  docuerunt ,  et  ex  eorum 
schoiis  prodierunt  viri  ingenio  ,  eruditione 
et  ek)(|uentia  praestantissimi,  quorum  alii 
ad  academiarum  cathedras,  alii  ad  episco- 
pales  infulas,  alii  ad  purpuram,alii  ad  Pon- 
tificiam  dignitatem  evecti  sunt. 

Mahomot  II.  im[)erii  et  ndigionis  maho- 
mcticae  scde  Constantino[)oli  collocatu,  u- 
niversum  Occidentem  Corani  legibus  sub- 
mittere  tentavit,  Cum  Ileligione  christiana 
nutare  vidobafur  publica  saliis  in  univer- 
sa  Europa.  At  quemadmofhim  XI"  et  se- 
quentibus  sacculis  ipsa  mahomctanam  ty- 


rannidem  evasit ,  praesertim  RR.  Pontifi- 
cum  soUicitudine,  ita  etiam  durante  hac  e- 
pocha  Nicolai  V  eiusque  in  Pontificatu  suc- 
cessorum  curis  audacia  Tiircarum  fuit  re- 
|)ressa,  et  Europae  regiones  a  vastatione, 
Religio  a  discrimine,  populus  cliristianus  a 
servitute  liberatus  fuit. 

I.  Imperii  (jraeci  e.nccidium  {an.  1453) — 
Maiiomet  II,  imperii  graeci  destructor,  an- 
no  1451  patri  suo  Amurati  II  in  imperio  ot- 
tomannico  successit ;  imperii ,  sub  deces- 
soribus  suis  per  Asiam  longe  late'|ue  aucti, 
fines  protulit;  an.  1452  cura  jngenti  exer- 
citu  Constantinopolira  versus  movit,  fusis 
ubique  Graecorum  copiis  urbem  obsedit,  et 
anno  sequente  post  gravissima  10  mensium 
certamina  eam  expugnavit.  Constantinus 
iraperatr>r,  dum  animo  fractus  fugam  me- 
ditabatur,  in  urbis  porta  obtritus  fuit.  Sic 
im[)erium  Cp.  abhinc  annis  112.S  a  Con- 
stantino  M.  fundatum,  in  altero  Constanti- 
no  eversum  fuit,  et  Consfantinopolis  antea 
graeci,  nunc  ottomannici  imperii  regia  fa- 
cta  est.  Tristera  urbis  a  barbaris  captaefa- 
ciem  vivis  coloribus  depinxerunt  losephus 
episcopus  INIethonensis  ,  aliique  scriptores 
aequales.  Ab  his  accepiraus  templa  fuisso 
eversa  ,  altaria  destructa  ,  sacrosanctum 
Christi  Corpus  profanatum,  Imagines  con- 
fractas,  vasa  sacra  direpta,  Ssrum  reliquias 
conculcatas,  virgines  violatas,  viros  ec- 
clesiasticos,  monachos  aliosque  acerbeexa- 
gitatos  ,  venditos  ,  aut  interfectos  ,  omnia 
perturbata  i)essum  ivisse  ', 

Quum  Mahomet  II  urbem  Constantinopo- 
lim  properaodum  civibiis  vacuam  cerneret; 
oraiips  profugos  et  latentcs  ad  rcditum  alle- 
xit,  factacuiquopotestate  vivondi  secundum 
jiropriae  rcligionis  ritus.Tunc  Constantino- 
l)olilaiii,cum  Gregorius  IV  patriarcha  an. 
I45I  ct  urbi  et  sedi  suae  nuncium  remisis- 

'  (iupcii,  llisl.  iKtlriarcli.  Cp. 


VPQVE    AD    INITIA    LVTHERI 


131 


set,patriai'chamolegeruntrTeniiadiimi,quem 
Mabomet  patnarchatu  Cp.  investivit  eadera 
pompa,  qua  utebantur  imperatores  graeci. 
Gennadius,  antea  Georgius  Scliohirius,  ad- 
huc  hiicus  concilio  Florentino  interfuerat 
et  unioneni  probaverat,  sed  deinde  a  Mar- 
co  Ephesino  in  adversain  partem  perdu- 
etus  acerrimus  unionis  inipugnator  evasit, 
Eius  et  Marci  Ephesini  aliorunique  ojiera  ef- 
fectum  est,ut  maxima  pars  Graecorum  in 
schimate  perseverarit ;  multis  tamen  ab  u- 
nione  non  abeuntibus.  Caeterum  tristis  erat 
Christianurum  in  imperio  ottomannico  con- 
ditio:  in  multis  enim  vexati  religionis  Jiber- 
tatem,  admodura  limitatam,  gravibus  tribu- 
tis  redimere  cogebantur  ^ 

2.  Callis/us  III  Pontifex  {an.  1455)  — 
Quum  primum  imperii  graeci  excidium  in 
Occidentem  deiatum  est,  omnis  Europa  con- 
tremuit,  Nicolaus  Pp.  V  litteris  et  legatio- 
nibus  principes  et  populos  christianos  ad 
bellum  sacrum  excitavit,  ut  coniunctis  viri- 
busTurcarura  audaciam  et  progressiones  re- 
primerent,  clericisque  pro  expeditionis  sub- 
sidio  decimas  imperavit.  Veruin  hic  Pontifex 
brevi  post,  nimirum  ante  ix""  calend.  april. 
an.  1455,  decessit  '^  In  eius  locum  vi*^  idus 
eiusdem  mensis electus  fnit  Callistus  III,  que- 
raadmodum  s.  Vincentius  Ferrerius  vatici- 
nans  praenuntiaverat ,  antea  appellatus  Al- 
phonsusBorgia,  Hispanus^,  cardinalisSsrum 
Quatuor  Coronatorum ,  qui  Ecclesiam  guber- 
navit  usque  ad  annum  1458. 

Hic  fuit  pontifex  optimus,  in  victu  par- 
cus,  in  sermone  modestus,  in  pauperes  libe- 
raiis ,  in  christianos  principes  benevolus  et 
munificus,  ita  tamen  ut  eorum  postulatio- 
nibus  nunquam  ab  honesto  abduci  potuerit, 
In  primis  negotium  belli  sacri  contra  Tur- 
cas,  adecessore  suo  ooeptum,  prosecutusest. 
Parisiensem  academiara  et  Rothomagensis 
provfnciae  clerum  ,  exactione  decimae  ex 
ecclesiasticis  proventibus  ratione  belli  sacri 
ad  futurura  concilium  appellantes,  ad  re- 
vocanijara  appellationem  per  cardinalera 
Alanum  ,  legatum  suum  ,  compulit.  Osraun- 
do  Episcopo  Saresberiensi  et  A^^incentio  Fer- 
rerio  Divorum  cultum  decrevit.  Iniustas 
Germanorura  expostuhitiones  ,  ac  si  con- 
tra  concordata,  inter  Apostolicam  Sedem 


'  Le  Quien,  Oriens  christian. 

^  Uuic  unnorum  8  alque  dieriim  I'J  Punlilicatus 
fuit. 

3  Ciaconius,  in  ViU  huius  Ponlificis,  Mirandum,  scri- 
bi(,  Hispanos  ante  hoc  tempus  nullum  protulisse  Pon- 
lificem  Romanum,  nisi  Damasum  et  loannera  Hadria- 
ni  V  successorera. 


et  nationem  Germanicara  inita,  pecunias 
indebitas  exigeret  et  praelatorum  electio- 
nes  confirmare  nollet,  diluit,  datis  ad  Fri- 
dericum  iraperatorem  iitteris,  quibus  o- 
stendit,  se  nnihis  porcepisse  pecunias  prae- 
ter  eas,  de  quibus  in  concordatis  convene- 
rat,  nullasque  roiecisse  electiones  canonice 
factas,quas  solas  ipsa  concordata  confir- 
mandas  deolarabant  ',  Etiara  simultates  ha- 
buit  cum  Alphonso  Aragoniae  et  Siciliae 
rege,  quia  hic  quandoque  episcopatus  pete- 
bat  pro  iis,  quibus  vel  propter  aetatera  vel 
propter  ignorantiaracommitti  non  debebant, 
Quum  Alphonsus  an.  1458  obiisset,  Calli- 
stus  III  Ferdinandura,  eius  nothura,  ab  oc- 
cupando  regno  Siciliae,  quod  erat  R.  Ec- 
clesiae  feudum,  deterruit,  eurademque  re- 
pugnantem  compescuisset ,  nisi  senio  et 
raorbo  confectus  eodera  anno  postridie  no- 
nas  augusti  o  vita  migrasset  ^. 

3.  Pius  II  Pontifex  (an.  1458)  —  Post 
Callisti  Pp.  III  obitura,  vi°  calendas  septem- 
bris  electus  fuit  ^Eneas  Sjlvius  Piccolomi- 
neus,  patria  Senensis,  cardinalis  episcopus, 
litterarum,  eloquentiae,  eruditionis  et  inge- 
nii  laude  conspicuus ,  qui  noraen  Pii  II  as- 
sumpsit  et  Ecclesiam  rexit  usquead  annum 
1464.  Vir  undecumque  doctissimus,  litteris 
eloquentia,  dexteritate  et  prudentia  nulli 
secundus  adeoque  scribendo  delectatus,  ut 
nec  perpeti  morbi  articularis  dolore ,  nec 
multitudine  negotiorum  oppressusab  eo  ces- 
sare  potuerit^.  Is  olim  sacrisOrdinibus  nec- 
dum  initiatus,  cardinalera  Capranicam  ad 
concilium  Basileense  coraitatus  fuerat ;  et 
huic  concilio  tenacissime  adhaerens,  au- 
ctoritatem  eius  tum  in  dialogo  tum  in  litte- 
ris ,  ad  Universitatem  Coloniensem  scrip- 
tis  ,  defenderat ,  atque  Felici  V  antipapae 
obediverat;  sed  postea  cognitura  errorem 
suum  correxerat,  desertis  antipapae  par- 
tibus  ,  se  Eugenio  IV  subraiserat ,  atque  a 
Caliisto  III  cardinalis  creatus,  post  huius  o- 
bitum  ad  summura  pontificatum  evectus 
fuit.  Ne  vero  ea ,  quae  quondam  de  Basi- 
leensi  concilio  contra  dignitatem  et  auctori- 
tatem  Apostolicae  Sedis  egerat,  dixerat  aut 
scripserat,  a  se,  iain  facto  pontifice,  rata 
haberi  censerentur,  vi°  calendas  maias  1463 
Bullam  In  minorihus  ad  Universitatera  Co- 
loniensem  directam,  dedit,  qua  anteriora 


1  Gerraanorum  criniinationes  eliara  diluit  .^neas 
Sylvius  cardinalis  in  Epistola  33^  et  aliis  ad  M.  Meyer, 
iurisconsulluiu  et  archiepiscopi  jMoguntini  cancella- 
rium. 

2  Raynald.  ad.  an.  1455-58. 

3  Spondan.  ad  an.  ti58  ,  n.  D,  et  13.  —  Scripta  eius 
supra  relulimus  p.  128. 


132 


sua  scripta  retractavit ,  emandavitque,  in- 
ter  alia  haec  raemorabilia  scribens:  «  Se- 
quimini  quae  nunc  dicimus  ,  et  seni  magis 
quam  iuveni  credite;  nec  privatum  homi- 
nem  pluris  facite  quam  Pontificem:^neam 
reiicite,  Pium  recipite  '  ». 

Pius  ad  decessorum  suorum  exemplum 
christianos  principes  ad  conferenda  contra 
Turcas  arma  hortatus  est,  et  compositis  Ita- 
liae  rebus,  regnoque  Siciliae  Ferdinando 
confirmato,  an.  1459  principum  conventum 
indixit,  habuitque  Mantuae.  Multa  quidem 
jbi  de  expeditione  constituta  sunt ,  quae 
Pontifex  inBulla^^cc/eswm  Christi,  xvm° 
calend.  febr.  1459  data,  explicavit;  sed  prin- 
cipum  animis  in  alia  conversis  ,  nihil  effec- 
tum  fuit.  Anno  1461  Pontifex  prolixam  e- 
pistolam  scripsit  ad  ipsum  Mahometem  II, 
in  qua  de  veritate  Religionis  christianae  e- 
rudite  disseruit,Cliristianos  benignitati  im- 
peratoris  commendavit,  eumque  adeamdem 
Religionem  suscipiendam  hortatus  est;  ve- 
rum  surdis  auribus  cecinit:  quapropter  no- 
vis  litteris  episcopos  ,  principes  et  populos 
ad  parandum  bellum  sacrum  hortatus  est, 
seque  cum  militia  christiana  xvii°  calendas 
iulias  1464  Ancona  profecturum  significa- 
vit.  Reipsa  magnanimus  Pontifex  Anco- 
nam  profectus  est;  in  eamdem  urbem  in- 
gens  militum  numerus  undique  convenit; 
advenit  etiam  Christophorus  Maurus,  prin- 
ceps  Venetorum  cum  10  triremibus.  Verum'' 
Pius  II  morbo,  quo  antea  affligebatur,  in- 
gravescente ,  ibidem  postridie  idus  augusti 
1464  obiit  ^ ,  exercitus  ducum  atque  stipen- 
diorum  defectu  dissolutus  est  ^. 

Idem  Pontifex  in  supra  dicto  conventu 
Mantuano  edidit  celebrem  constitutionera 
Execrabilis,  qua  appellaliones  a  censuris 
et  sententiis  R.  Pontificis  ad  futurum  ge- 
nerale  concilium  tanquam  sacris  canonibus 
oppositas ,  christianae  reipublicae  noxias, 
rebellionis  in  Apostolicam  Sedera  nutrices, 
ordinisque  hierarchici  destructivas  prohi- 
buit  sub  poena  excomraunicationis,  a  solo 
Pontifice  extra  mortia  periculum  absolven- 
da. «  Ifrepserat  iam  pridem,  inquit  Gobeli- 
nus,in  Ecclesia  Dei  exitiahs  consuetudo  ad- 
versus  R.  Pontificis  censuras  ;  victi  enim 
damnatique  apostolica  sententiaad  futurum 
concilium  appellabant,iudicem,qui  noncrat, 
et  supcriorcra  R.  Pracsuli  dabant,  qui  non 
inveniturin  terris;  etcum  ipsi  a  suis  sentcn- 

»  Apud  Labbe,  Concil.  I.  XIII,  p.  1407. 
'  Corpus  sepiiltum  estHomae  in  sacello  acdis  Vati- 
ranae. 
3Raynald.  adan.  145'J-G4. 


EPOCHA   X.   AB   EXCIDIO    IMPERII   GRAECI 

tiis  appellari  non  sinerent ,  a  Christi  Vica- 
rio  appellandum  esse  consentiebant.  Con- 
suluit  Pius  patres,  qui  aderant  in  conventu 
quid  censerent.  Hi  communi  voto  responde- 
runt,  appellationes  eiusmodi  cum  suis  au- 
ctoribus  daranandas  esse.  Atque  ita  decre- 
tum  editum  est  ^  ». 

Quum  his  temporibus  controversia  esset 
Franciscanos  inter  etDorainicanos  de  cul- 
tu  Sanguinis  Christi,  in  triduo  passionis  ef- 
fusi,  quem  ab  unione  hypostatica  excisum 
et  proinde  cultu  latriae  non  adorandura 
contendebant  Franciscani,  Dominicanis  con- 
trariam  sententiam  acriter  defendentibus, 
Pius  II  litem  ad  se  evocavit  ,  et  sub  poena 
anathematis  utrique  parti  prohibuit ,  ne  u- 
na  alteri  uUam  censuram  inferret,donecSe- 
des  Apostohca  rem  definiisset  ^.  S.  Andreae 
Apostoli  caput  Patris  Acliaiae  Urbe ,  in  qua 
asservabatur,delatum  Romara  curaThomae 
Palaeologi,  reposuit  in  Basilicae  s.  Petri  ara 
principe,  in  qua  Apostolorum  Principis  cor- 
pus  iacet  ^.  Rogatus  a  suis  civibus  B.  Ca- 
tharinam  Senensem  inter  Sanctas  Christi 
Virgines  retulit.  Pontifex  a  Georgio  rege 
Bohemiae  hortatus,  ut  Compactata,  iuita  in- 


ter  Bohemos  etBasileense  concilium'*  con- 
firmaret,id  facere  recusavit,quum  Aposto- 
lica  Sedes  illa  non  novisset,  Bohemi  ipsi 
ea  non  observarent,  et  rex  praestito  iura- 
mento  de  compescendis  haereticis  Hussitis 
minime  stetisset. 

4.  Bellum  sacrum  contra  Turcas — lam 
diximus,  quanta  cura  Nicolaus  Pp.  V  prin- 
cipes  populosque  christianos  excitare  cona- 
tusfuerit,  ut  coniunctis  consiliis  et  armis 
Turcarum  audaciam  et  progressiones  re- 
primerent.  Idera  negotium  prosecutus  est 
Callistus  III,  illius  successor ,  qui  classem 
validam  instrui  curavit ,  novis  legationi- 
bus  principes  europaeos  ad  consocianda  ar- 
raa  hortatus  est,  et  ad  implorandam  omni- 
potentis  Dei  opem  trium  annorum  et  toti- 
dem  quadragenarum  indulgentiam  conces- 
sit  iis,  qui  ad  meridianum  campanae  soni- 
tum  orationem  Dorainicam  et  salutationem 
Angelicam  ter  recitarent  ^.  Pontifici  egre- 

•  Cnmmentarim  rrrum  memnrabil.  I.  III.  Cf  I.  B. 
Palma,  Praelect.  Hixlnr.  eccle.t.,  t.  IV,  p.  I,  c.  8. 

"  Raynald.  ad  an.  1  ifi"2;  Benedict.  XIV,  De  beal.  et 
caiwniiut.  1.  II,  c.  30,  n.  1. 

^  Raynald.  ad  an.  HGl,  g  43;  cl  ad  an.  1462,  8  5. 

<  Vid.  p.  110. 

•>  I).  Antoninus,  in  Chron.  part.  3,  lit.  22, c.  14.  Pla- 
lina,  qul  Roniae  lunc  agehat,  in  vita  Callistilll  scribil : 
«  Mandavit  ut  assiduo  rogalu  Deus  Qecleretur ,  in  me- 
ridle  campanis  signum  dari  Fidelibiis  omnibus,utOra- 
tionibus  eos  iuvarent,  qiii  contra  Turcas  continuo  di- 
micabant».  Eadera  dc  causa,  ad  imploraiidura  nempe 


VSQVE   AD   INITIA   LVTHERT 


133 


giatn  operam  praestitit  s.  loannes  de  Capi- 
strano,  Ordinis  s.  Francisci ,  qui  singiilari 
ardore  crucem  praodicabat,  populosque  ad 
capessenda  arraa  hortabatur. 

Verum  dum  principes  cura  Friderico  im- 
peratore  tempus  terorent  disceptando  de 
expeditionis  opibus,  Maliomet  II  an.  1456 
cum  exercitu  160,000  virorum  Hungariara 
invasit  et  Albara  graecara  seu  Belgradum, 
christiani  orbis  propugnaculura ,  obsedit. 
loannes  Corvinus  Hunniades,  et  Transylva- 
niae  vaivoda  Ilungariae  gubernator,  qui 
iam  antea  Amuratem  II  ad  solvendara  Bel- 
gradi  obsidionera  coegerat ,  magnasque  de 
Turcis  victorias  retulerat,  rursus  contra 
Mahoraetis  II  impetus  Belgradum  fortissi- 
me  defendit;  crucigerorura,  quos  cardinalis 
loannes  de  Carvajai,  Apostolicae  Sedis  le- 
gatus,  et  s.  loannes  de  Capistrano  college- 
rant,  adventu  auctus,  rera  ineffabili  virtu- 
te  gessit;  s.  loanne  de  Capistrano  christia- 
norura  railitum  ardorum  excitante,  Turcae 
an.  1456  victi,  prostrati  et  post  cruenta 
praelia  finibus  Hungariae  eiecti  sunt,  multis 
eorum  millibus  caesis  ,  innuraeris  ipsoque 
Mahomete  sauciatis,  tormentis  bellicis  in- 
terceptis  ^ 

Caliistus  Pp.  III,  ut  pro  parta  victoria 
grates  Deo  haberentur,  festum  Transfigu- 
rationis  Christi  Domini,  in  quo  victoria  re- 
lata  fuerat,novoOfficio  seipso  coraposito  et 
Indulgentiarura  largitione  celebrius  reddi- 
dit -.  Vidimus  quae  Pius  Pp.  II,  Callisti 
successor,  tentaverit,  ut  principes  euro- 
paeos  ad  conterendas  Turcarura  vires  atque 
invasiones  excitarent.  Idem  negotium  sol- 
licite  prosecuti  sunt  eius  successores,  utin- 
fra  patebit. 

5.  Paulus II Pontifex  (an.l464) — Post- 
quam  Pius  Pp.  II  e  vita  migrasset,  iii" 
calendas  septerabr.  an.  1464  summo  cardi- 
nalium  consensu  electus  fuit  Paulus  II,  Ve- 
netus,  antea  appellatus  Petrus  Barbus,  Eu- 
genii  IV  e  sorore  nepos,  presbjter  cardina- 
lis.  Ad  tantam  dignitatem  perventurum, 
scribit  Spondanus  ^,  B.  Virgo  paulo  ante 
praedixerat  quum  doraumeiusLauretanam 
pestilentia  actus  adiisset  pro  valetudine. 

Is  decessorum  suorum  exemplum  secu- 

divinarn  opem  adversus  Turcas.hanc  orandi  consuelu- 
dinem  instauravit  Alexander  VI,  uti  ad  ann.  1500  nar- 
rant  Raynaidus  §  4,  et  Spondanus  §  5.  Fusius  hac  de 
re  loquitur  An^eius  Rocca,  in  Comment.  de  Campan. 
t.  I,  c.  i7et  18. 

1  Raynald.  ad  ann.  1456. 

*  Baron.  Annot.  ad  Martijrol.  Roman.  viii"  idus 
angusli;  Pjatina,  in  Vita  Callisti  III. 

3Adan.  U6i,  g  12  et  18. 


tus,  mox  a  pontificatus  sui  exordio  omnes 
curas  suas  intendit  ad  christianae  Religio- 
nis  defensionem  contra  Turcarum  irapetus; 
sed  principes  europaei  conatus  eius  parum 
adiuvarunt.  Quura  Georgius,  rex  Bohemiae, 
Hussitis  continuo  faveret,  catholicos  vero 
vexaret,  coraplures  nobilesBoherai,  Moravi 
et  Silesiisecontra  euni  societatem  inierunt; 
Paulus  II  euradera  tura  Ecclesiaecommunio- 
ne  tum  regno  privatum  declaravit  an.  1466 
atque  Matthiara,  regem  Hungariae,  ad  oc- 
cupandas  eius  terras  excitavit.  Matthias 
pauiatira  Moraviara  ,  Silesiara  et  Lusatiam 
cepit,  et  anno  1469  a  pluribus  rex  Bohe- 
miae  electus  fuit.  Tunc  Georgius  cum  Pau- 
lo  II  de  pace  tractare  coepit,  sed  rebus  nec- 
dura  corapositis,  ambo  obierunt.  Idem  Pon- 
tifex  lubilaei  gratiam  ad  quemque  annum 
25  extendit  ';  bona  ecclesiastica  alienari  aut 
ultra  triennium  locari  prohibuit;  cavit  e- 
tiara,  ne  Legati  apostolici  aut  provinciarum 
ditionis  pontificiae  rectores  munera  acci- 
perent;  a  Petro  electo  Antiocheno  Maroni- 
ticae  nationis  patriarcha  ,  consultus  de  ca- 
tholicae  doctrinae  capitibus  circa  ss.  Trini- 
tatis  et  Incarnationis  raysteria,  succinctam 
de  utroque  mysterio  expositionem  ad  eum 
raisit,  eumdemque  in  dignitate,  ad  quam  e- 
lectus  fuerat,  confirmavit.  Rubro  Cardina- 
lium  galero  rubra  Paulus  Pp.  II  addi- 
dit  capitia,  quibus  in  sacris  Caeremoniis, 
ubi  non  est  usus  galeri ,  secernerentur  a 
Praelatis  inferiorum  Ordinum  ^;  Basilicam  s. 
Marci  ornavit,  porticum  pulcherrimam  ad- 
didit,  et  aedes  magnificas  iuxta  construxit, 
in  quas  Pontifices  tempore  aestivo  diverte- 
re  possent  a  Vaticano;  eius  Pontificatus  an- 
no  quarto,  Christi  1467,  ars  Typographica, 
iam  ante  alibi  iuventa  ^,  primum  Romae 


1  Bullarii  t.  I,  Constitut.  7.  Vide  quoque  §§  Annus 
lubilaei  pp.  83  et  99. 

-  Ct'p.65  ,  nota  4.  Jacobus  Piccoloraiiieus  Card.Pa- 
pieusis  {Commentar.  1.2, p. 350)  haec  habel:  «Cardina- 
libus,  qui  sacris  induti  vestibus  a  Praelatis  inferiorum 
Ordinura  praeterquara  loco  non  noscebantur,  usum  mi- 
trae  sericeaedamasceni  operis  rubraque  capitia  indul- 
sit,  quibus  soli  Anlistites  Romani  antea  utebaBtur.  Sub- 
selliaquoque  tara  adsenatus.quamadsacrificioruracon- 
sessum  altius  elevavit.  Aureos  mensurnos  centura  sin- 
gulis  patruui  instituit,  quibus  annua  quatuor  miilia  e.\ 
Sacerdotiis  non  provenirent.  Quod,  uti  subdit  Cohellius 
(in  Notilia  Cardinalatus  c.  11),  in  praesentem  usque 
diem  servatur,  et  vulgo  il  pialto  di  Cardinal  povero 
appellatur. 

2  Conslat  fere  inter  omnes  anno  circiter  1440  cogi- 
lari  coeptum  de  artelypographica  invenienda,  eamque 
anno  1457  prolatam  in  lucera.  Si  quid  librorum  ante 
hunc  annura  1457  excusuin  est,  id  factum  beneficio 
characterum  tabulis  ligneis  insculptorum,  non  lypis  e.x 
plurabo,  stannoque  conflatis.  De  loco  autem,  ubi  pri- 
mum  utilissima  ars  inventa ,  ac  de   ipsis  inventoribus 


134 


EPOCHA   X.    AB    EXCIDIO    IMPERII    CtRA.ECI 


exerceri  coepit ;  officium  Abbreviatorum 
quo  nomine  designabantur  qui  Brevia  Pon- 
tificia  compoiiebant,  abrogavit,  volens  ut 
Apostolicae  Sedis  gratiae  gratis  concede- 
rentur;  factum,  quod  cum  Platina,  unus  ex 
istis  Abbreviatoribus,  petulanti  calamo  re- 
darguisset ,  a  Pontifice  custodiae  traditus 
fuit.  Demum  Paulus  II  ex  apoplexia  subito 
decessit  vii°  calendas  augusti  1471.  Ponti- 
ficale  raunus  gessit  cmn.  6 ,  mens.  10 ,  dies 
26.  Tam  liberalis  fuit,  ut  paucis  egentium 
non  donavit:  tam  iustus,  ut  furum,  sicario- 
rum  ,  maleficorum  nemini  pepercerit :  tam 
clemens,  ut  occidi  neminem  passus  sit. 

Nonnulli  scriptores,  inter  quos  supra  di- 
ctus  Platina,  huic  Pontifici  iniuste  detraxe- 
runt,  ac  si  viros  litteratos  male  habuisset, 
leges  in  conclavi  iuratas  abrogasset,  mori- 
busque  usus  fuisset  Pontifice  indignis;  sed 
Paulum  II  ab  oljtrectatorum  dicteriis  do- 
ctissime  vindicavit  cardinalis  A.  M.  Qui- 
rini  '. 

6.  Xystus  IV  Pontifex  (an.  1471)  —  In 
locum  Pauli  II,  \°  idus  augusti  1471,  sufte- 
ctus  fuit  Xjstus  IV,  Savonensis,  antea  ap- 
pellatus  Franciscus  Roboreus,  Ordinis  FF. 
Minorum,  presbyter  cardinalis,  vir  in  theo- 
logicis  et  canonicis  disciplinis  apprirae  e- 
ruditus.  Priraa  eius  cura  fuit,  ut  Turcarum 
irapetum  ab  europaeis  regiouibus  propulsa- 
ret:  in  hunc  finem  principes  et  populos  chri- 
stianos  ad  bellum  contra  infideles  excitavit. 
Regnum  Boheraiae  de  quo  cum  Mattliia  re- 
geHungariae  concertabat  Uladislaus  Casi- 
rairi  regis  Poloniae  filius,  priori,  catholi- 
corura  partes  contra  Hussitas  propugnanti, 
asseruit;  et  Bolierais,  Silesiis,  Moravisque 
prohibuit,  ne  Uladislao  opem  ferrent.  Atta- 
men  bellum  inter  utrumque  competitorem 
continuatum  est  usque  ad  an.  1479, quo  pace 
inita  Uladislaus  Boheraiam  retinuit.  Idem 
Pontifex  Ferdinando  regi  Neapolis  tribu- 
tum  remisit,  raodo  singulis  annis  cquum  al- 
bum  feudi  nomine  offerret ,  oram  raariti- 
mara  contra  praedones  tueretur,  et  Pontifi- 
cera,si  opus  foret,  milite  iuvaret.  An.  1475, 
secundum  decessoris  sui  constitutionem, 
Romae  lubilaeum  celebravit  ^,  plenissima 


varias  discrepanlesque  scnlcntias  peperit  aemuliitio. 
Videsis  liliriim,  Hisloire  de  iorujlue  et  des  premiers 
profjres  de  l'imprinierie,  Hapae  1740;  nec  non  M. 
MaiUaire,  Aiinnles  lijpograpliici  ele. 

'  Vitu  Pauli  II  e  codice  aiiijel.  liibliolh.  desumpla, 
praemissis  viniliciis  adversus  l'l;iiiiiam:ilios(|ue  obliec- 
tatores,  F^omae  1740;  ileni,  Tiara  et  purpura  \eiiela 
ab  an.  1379  usqiie  ad  1759.  Vid.  etiam  1.  B.  I'alma, 
Praelerl.  Ilist.  eccl.  l.  IV,  p.  I,  c.  i». 

'i  Videp.  133. 


Indulgentia  concessa  iis,  qui  poenitentes  et 
confessi  indicatas  basilicas  devote  visitarent 
suspensis  toto  luhilaei  tempore  cunctis  u- 
bique  extra  Urbem  Indulgentiis  \  Ad  augen- 
dara  christiani  popuii  pietatem  erga  B.  V. 
M.  sine  labe  conceptam  ,  huiusque  opem 
contra  Eccle.siae  hostes  implorandam,  iis, 
qui  olficium  Immaculatae  Conceptionis,  a 
L.  do  Nogarolis  compositum,  recitarent  vel 
Horis  canonicis  aut  missae  in  illius  festo  et 
octava  interessent,  easdem  concessit  Indul- 
gentias,  quas  Urbanus  IV  aliique  Pontifi- 
ces  concesserant  pro  festo  Corporis  Christi; 
anathema  vero  comminatus  est  iis,  a  quibus, 
celebrantes  festum  Imraaculatae  Conceptio- 
nis,  erroris  aut  peccati  incusarentur  ^  Fi- 
dei  puritati  invigilans ,  haereticas  Petri  0- 
xomensis  propositiones,  de  quibus  infra  di- 
cemus,  confixit;  controversiae  inter  Franci- 
scanos  et  Doraiuicanos  agitatae  de  sacris 
stigmatibus  B.  Catharinae  Senensis  silen- 
tium  imperavit  ^.  Urbem  Romam  aedificiis 
decoravit;  et  in  his  memoria  dignus  est 
pons  eius  nomine  nuncupatus  Tjberi  irapo- 
situs ;  bibliothecain  Vaticanara  raultis  anti- 
quis  monumentis  librisque,artetypographi- 
caexcusis,  locupletavit  auxitque  proventi- 
bus,  unde  custodibus,  librariis  Latinis,  Grae- 
cis,  Hebraicisstipendiapersolverentur'*.  Ei- 
dem  BibliotliecaePlatinam  praeposuit.  Con- 
firmavit  Ordinem  Minimorum  a  B.  Fran- 
cisco  de  Paula,  et  Augustinianorum  Excal- 
ceatorum  a  Baptista  Poggio  Genuensi  in- 
stitutum.  Festura  Visitationis  B.  M.  Virgi- 
nis,  itemque  Festum  Omnium  Sanctorum 
coli  iussit  per  dies  octo.Multasveteribus  so- 
lemnitates  adiunxlt,  ut  Conceptionis,  Obla- 
tionisDeiparae,  Sanctorum  Annae,  Ioseplii-\ 


i  Extravag.i  de  Poenil.  et  remus.  inl.  Communes. 

■^  Exlravag.  De  Reliquns  el  venerat.  SSrum. 

3  Franciscani  isUid  privilcgiuin  soli  s.  Francisco  vin- 
dicabant;  Dominicani  illiid  etiam  B.  Calharinae  con- 
cessum  fuisse  contendebant,  quamvis  in  eius  corpore 
sacra  sligmata  non  apparuissent  sicut  in  corpore  s. 
Francisci.  Eadem  controversia  inslaurata  luit  sub  Cle- 
mente  VIII,  qui  ulrique  parti  silentium  indi.xil.  Tandem 
Urbaniis  VIII  OITicio  s.  Catharinae  Senensis  inseruit 
hanc  lectioiiem:  «  Hanc  gratiam  araanlissimus  Uomi- 
nus  nova  pralia  ciimnlavii,  ut  sonliret  dolorem  illapsa 
vi  vulneriim,  ct  crnenta  signa  non  apparerent.  Quod 
ila  contigisse,  cum  Dei  lamiila  confessario  suo  llay- 
miiiido  retulisset,  ut  ociilis  etiara  repraesenlarelur,  ra- 
dios  in  iinaginibus  B.  Calharinae  ad  dicta  quinque  loca 
perlingentes,  pia  lideliiim  cura  piclis  coloribus  expres- 
sil  ».  Cf  Bcned.  XIV,  I.le  bealif.  etcanon.  I.  lV,c.8,n.8. 

■•  l)e  hisloria  buius  Bibliolhecae,  munilicenliae  BR. 
PP.  omni  tempoie  lestiinonia"reddenle,  legenda  esl  D. 
Zanelli  elaboiala  scriptura,  in  elTcm.  La  Scienza  e  La 
Fede  ,  voll.  WVII.  WVIII,  X\XI,  XXXIII,  Napoli  ele. 

■"•  Bened.  XIV,  Iltid.  de  leslo  S.  I()si-|dii,  nolal :  a  Sed 
quia  lortassc  Decrclum  illud  executione  carnil,  vel  ce- 


VSQVE   AD   INITIA    lATHERI 


135 


^  et  Francisci,quas  in  Ecclesia  celebrari  iussir. 
Sanctoruin  cultuin  (ioerevit  B.  loaiini  Bono 
Mantuano  ex  «.)i'.iine  Eromitaruin,  ot  B.  Bo- 
naventuram  Episcopuin  Cardinalem  intulit 
Sanciis  et  Ecclesiae  Doctoribus.  Iilem  pri- 
mus,  nuUa  habitu  ratione  Decreti  Concilii  Ba- 
sileensis,  supra  omnes  praedccessoros  suos 
Cardinalium  nuinerum  maxiine  ampliavit, 
cuius  exem[)lum  optime  secutus  est  Alexan- 
der  Pp.  VI  '. 

Nonnulli  scriptoros  iniuste  accu.*arunt 
liuuc  Poniitioom,([Uod  odium  inter  Floren- 
tinas  Medicoorum  et  Pazziorum  farailias  fo- 
verit,  horumque  in  illos  coniurationi  con- 
senseiit.  Xystus  IV  erga  Moliceos,  prae- 
sertim  erga  Laurentium,  indignatus  fuit, 
quia  in  multis  Apostolicae  Sedis  iuribus  ad- 
versabantur:  sed  sine  u!lo  eius  consilio  aut 
suasione  Pazzii,  familiae  Mediceorura,  a  cu- 
ius  nutu  Florentina  civitas  pendebat,  in- 
fensi,  au.  1478  coniurationem  excitavorunt, 
lulianum  Mediceura  in  ecclesia  confode- 
runt,  Laurentium  fratrem  eius  vulnerarunt, 
populumque  ad  libertatem  provocaverunt. 
Medicei  vero  Pazziis  praevalentes,  terribi- 
lem  vindictam  ediderunt;  Riarius  cardinalis 
legatus  e  teraplo  in  custodiam  ductus  est; 
Salviatus  archiepiscopus  Pisanus,  qui  tunc 
in  urbe  agebat,  cum  oranibus  suis,  sontibus 
et  insontibus ,  ad  curiae  fenestras  laqueo 
suspensus  fuit;  eodera  supplicio  necati  sunt 
Franciscus  et  lacobus  Pazzii,  lacobus  Sal- 
viatus  et  lacobus  Poggius,  mortis  luliani 


lebrationem  Fesli  de  praecepto  non  significavil,  anno 
tan(Jem  iC"2i,  (iie  8  raaii,  Gregorius  I'p.  XV  iliiit.s  ol)- 
servantiam  lamquam  de  praeceplo  imperavit.  Quod 
confirmavil  Urbanus  VIII,  Con.st.  29!  BvUarii  i.  5. 
Demum  i*ius  l^p.  IX  die  8  decemb.  1870,  satisfaceiT 
voiens  poslulailonihus  omniura  ferrae  Sacrorum  Anii- 
stilum  in  Oeciimenica  etiam  Vaticana  Synodo  raanife- 
stalis,  Sanclum  Palriarcham  losoplium,  Deiparae  Vir- 
ginis  Sponsum,  declaravit  Ecclesiae  Cailiolicne  Palro- 
mira.  Vid.  quoque  La  Scienza  e  ta  Fede,  \o\.  i.\xi\, 
p.  409. 

'  Onupliriiis  Panviniiis,  in  libro  de  Episcnpalibn.f, 
Titulis  el  Dinconiis  (lardiiialntm  ip.  18  npud  Van  K- 
spen  luri.i  Eccles.  L'niversi  p.  I,  t.  22,  c.  I,  §  16i,  ubi 
subdit:  « iNullus  tamen  horura  Ponlificum  anliquum  53 
numerum  excessit,  ut  essenl  videiicet  plures  qnam  53, 
quumnec  eum  numenim  atligerint:  sed  omnium  Roma- 
norura  Pontificum  piiinus  fuit  Leo  X,qiii  anti^iiii  slalu- 
ti  rallone  non  liaijita,  in  inagna  ilhi  31  Caidinaliurn 
creatione  vetercm  el  antiquum  alque  a  nuilo  unquam 
Romanorum  Ponlifitum  excessum  numeium  siipera- 
vit.  Nam  sub  Leone  X  pliis  miniis  65  Cardinales  simul 
viventes  fiK-runt,  quod  numquam  aiias  contigerat  post 
fundMtam  Roraanara  Ecclesiam.  Eius  exemplum  secuti 
suntPaulusIII  et  Paulus  IV.Prior  eniio  ad  63  numerura 
Cardinales  au.vlt,  sequens  ad  7U,  qiiem  quoque  nume- 
rura  nuraquam  fuisse  satis  conslat.  Vide  Rigantium  in 
Rerj.  8  Cancel.  l  2. 


Medicei  participes;  multi  presbyteri  et  ec- 
clesiastici  viri  gladiis,  fustibus,  laqueo  intcr- 
fecti  fuerunt.  Quum  Xystus  IV  tantam  iniu- 
riam  ordini  ecclosiastico  ipsi(iue  Sedi  Apo- 
stolicae  in  logato  suo  sine  uUa  iudicii  for- 
ma  illatam  audivisset,  in  Mediceos  ot  Flo- 
rentinos  eorura  complices  anathema,  inter- 
dictum  aliasqiie  poeuas  fulminavit.  Illi  ve- 
ro  ad  concilium  genorale  provocantes,  Pon- 
tilicis  censuras  spreverunt.  Brevi  post  gra- 
ve  bellinn  utraraque  partem  exarsit,  in  quo 
Veneti,  Moiliolanonses  et  principes  Mantuae 
atque  Forrariae  se  coniunxerunt  cuin  Flo- 
reiitinis;  Senenses  vero  et  Ferdinandu.s  rex 
Neapolis  partes  Pontilicis  defenderunt.  Lu- 
dovicus  XI,  rex  Galliae,  in  Floreutinorum 
partes  vocatus,  missis  Romara  legatis  Pon- 
titici  raalu  raiiiitatus  est,  nisi  censuras  in  Flo- 
rentinos  latas  revocaret;  sed  Pontifex  regis 
legatis  graviter  respondit,  iustasque  suae  in 
Florentinos  severitatis  causas  demonstra- 
vit,  Anno  autera  1480  Pontificera  inter  et 
Flnrentinos  pax  restituta  est  '. 

7.  S.  Frmiciscits  de  Paula  Ordinis  Mi- 
nimorum  —  Idem  Pontifex  approbavit,  si- 
cuti  dixiraus,  Ordinem  raunasticura,  a  s. 
Francisco  de  Paula  institutura.  Franciscus, 
a  loco  natali  Calabriae  dictus  de  Paula,  an- 
no  aetatis  suae  13  a  parentibus  raissus  ad 
raonasterium  FF.  Minorura,  horuraregulara 
sponte,  seu  siiie  professione  raonastica,  tanto 
cuin  rigore  observabat,  ut  ferventissimos 
raonachos  vitae  severitate  superaret.  Bien- 
nio  post  in  quodam  Calabriae  eremo  caver- 
naiu  incolere  coepit,  solisherbis  et  radicibus 
victitans ,  duroque  saxo  incubans.  Quum 
multi  vitae  austerae  oius  exemplum  iraitati 
sunt,  prohis  anno  1435  haud  procul  ab  urbe 
Paula  Franciscus  plurc?s  cellas  cum  sacello 
extruxit,  et  an.  1454  Paterni  piiraura  suura 
raonasteriura  aedificavit.  Anno  1474  Xy- 
stus  Pp.  IV  novum  Ordinem  sub  nomine 
Congregationis  eremitarums.  Francisci  (A- 
sisiensis)  apprubavit.  Regula  a  sancto  fun- 
datore  dictata  in  prirais  charitatera,  poe- 
nitentiam,  et  hurailitatem  praesci^ibebat,  et 
plerasque  alias  regulas  monasticas-severi- 
tate  superabat.  Alterara  regulam  pro  mo- 
nialibus,  atque  tertiam  pro  laicis  utriusque 
sexus  scripsit  s.  Franciscus  de  Paula ;  un- 
de  laici,  certa  praesciipta  et  pietatis  exer- 


1  Raynald.  ad  an.  I-i78-80.  Xystum  IV  in  liac  re  ab 
adversarioriim  lietractionibus  vindicMvitcl.  praesul  Sle- 
phanus  dellossi  in  disseitalione  erudita,  qiiam  vi°  ca- 
leiid.  a[)rilis  1811  Homae  in  acadeinia  Religionis,  ca- 
tholicae  recitavit.Vid.  etiain  I.  B.  Paima,  Praelecl.  Hist, 
eccl.  t.  IV,  p.  1,  c,  10. 


136 


EPOCHA   X.    AB    EXCIDIO   IMPERII   GRAECI 


citia  observantes,  et  fiiniculum  gestantes, 
Tertiarii  rlicti  sunt.  Alexander  Pp.  VI  et 
lulius  Pp.  II  Ordinem  approbarunt,  et  so- 
cios  einsdem  appellari  voluerunt  Minimos 
fratres  eremitas  Francisci  de  Paula ,  qui 
breviter  deinceps  Minimi  se  nomarunt.  S. 
Franciscus  qui  anno  1508  inDoraino  obdor- 
mivit,  profetiaeetmiraculorum  dono  clarus, 
propterea  Taumathurgi  noraen  acquisivit. 
Ordinem  suum  per  Italiam,Galliam,  Hispa- 
niam    et  Germaniam  propagatuni  vidit '. 

8.  Petrus  de  Osma,Ioan.  de  Wesel,Ioan. 
Wessel  —  Intereaquidam  doctores,  Patrum 
traditionem  et  Ecclesiae  auctoritatem  re- 
linquentes,  atque  ss.  Scripturas  secundum 
proprios  conceptus  interpretantes,  a  ca- 
tholica  doctrina  aberrarunt.  In  primis  Pe- 
trus  de  Osma  sive  Oxomensis,  in  academia 
Salmanticensi  s.  Theologiae  professor  ,  in 
libro  de  Confessione  asseruit  peccata  mor- 
talia,  quantum  ad  culpam  et  poenam  vitae 
futurae  pertinet,  sola  cordis  contritione  re- 
mitti;  pravas  cogitationes  deleri  soladispli- 
centia;  confessionem  peccatorum  in  parti- 
culari  et  in  specie,  non  divino,  sed  ecclesia- 
stico  iure  esse  praeceptam;  sola  peccata  oc- 
culta,nonautem  nota,  esse  confitenda,  ideo- 
que,  confessionem  sacramentalem  non  esse 
a  Christo  institutam,  sed  ab  hominibusin- 
vectam.Eiuserroresscriptoconfutavit  loan- 
nes  Prexanus,  nobilis  huius  aetatis  theolo- 
gus.  Alphonsus  Carillus,  archiepiscopus  To- 
letanus,  convocatis  anno  1479  Coraplutura 
viris  doctissimis ,  atque  re  diligenter  per- 
pensa,  et  errores  condemnavit,  et  auctorem 
ab  iis  non  recedcntem  anathemati  addixit; 
quam  sententiam  confirmavit  Xystus  IV. 
Petrus  errores  suos  correxisse  dicitur  ^. 

loanncs  ab  urbe  natali  appellatus  deWe- 
sel  seu  Wesalia,  in  Univcrsitate  Erfordien- 
si  s.  Theologiao  doctor,  postea  Wormatiae 
concionator,  inter  alia  docuit,  Evangelium 
a  nemine,  quam  a  Christo  solo  esse  inter- 
pretandum;  praelatos  ecclesiasticos  non  ha- 
bere  potestatem  ferendi  leges;  Ecclesiae 
praecepta  non  obligare  sub  peccato;  Indul- 
gentiis  nullas  poenas  divinas,  sed  tantum 
canonicas  remitti ;  et  thesaurummeritorum, 
utpote  in  coelo  repositum,  nulli  hominuni 
ad  dispensationem  praesto  esse ;  Sacerdotcs 
non  divino,sed  humano  tantum  iure  distin- 
gui  ab  Episcopis;  praeceptum  dc  contiiien- 
tia  clericorum  esse  contrarium  Evangelio; 


'  Bolland.  Acta  SS.  2  april.;  Helyol,  Ilisl.  des  Or- 
dres  reliij.  l.  IX,  p.  420. 

2  MaiiHna,  llistor.  Ilispan.  r.  id;  Spondanus,  ad 
fin.  147IJ. 


privilegium  inerrantiae  non  Ecclesiae  do- 
centi,  sed  sanctae  et  immaculatae  eius  par- 
ti  esse  concessum ;  satisfactionem  sacra- 
mentalem  non  esse  consentaneam  menti 
Christi,  qui  tantum  eraendationem  postula- 
rit;  excommunicationes  et  absolutiones  sa- 
cerdotum  nihil  conferre  ad  condemnationem 
vel  beatitudinem  coelestem  Christianorum 
utpote  praedestinatorum.  Praeterea  docto- 
rum  ecclesiasticorum  auctoritatem  ,  insti- 
tuta  disciplinaria  et  liturgica  ,  nominatim 
ieiunium,  niliili  habuit.  Anno  1479  archie- 
piscopus  Moguntinus  loannem  vocavit  Mo- 
guntiam,  ubi  plures  theologos  Moguntinos, 
Colonienses  et  Heidelbergenses  congrega- 
rat.  loannes  de  doctrina  sua  interrogatus, 
nonnuUa  sibi  obiecta  negavit,  alia  in  sen- 
sum  catholicum  explicare  tentavit.  Post 
diligens  examen  libri  eius  ad  ignem  da- 
mnati  sunt;  ipse  vero  errores  suos  abiurare 
iussus  et  monasticae  custodiae  mancipatus 
fuit  K 

Similes  fere  ac  ille  assertiones  protulit 
loannes  Wessel,  natus  Groningae  an.  1419 
et  mortuus  an.  1489.  Is  variis  in  Universi- 
tatibus  literas  in  primis  philosophicastradi- 
dit,  scriptaque  plura  magnani  partem  theo- 
logica  reliquit.  In  his,  praeter  alia  legibus 
ecclesiasticis  vis  obligandi ,  excommunica- 
tioni  effectus  apud  Deum  valiturus,  R.  Pon- 
tifici  potestas  regendi  universam  Ecclesiam 
denegabantur;  peccatorum  remissio  soli  e- 
mendationi,  reiecta  confessionis  et  satisfa- 
ctionis  necessitate,  adscribebatur;dicebatur 
praeterea  purgatorium  in  nujlis  poenis,  sed 
in  ardenti  Dei  amore,  peccatorum  maculas 
pedetentim  auferente,  consistere  ;  illosque 
etiam  Christianos,  qui  a  R.  Pontifice  essent 
separati,  ad  Ecclesiam  catholicara  pertine- 
re.  Propter  hos  aliosque  errores  scripta 
loannis  Wesselii  ad  ignem  condemnata 
sunt  ^. 

9.  Innocentius  VIII Pontifex{an.\AM) 
—  Ante  diem  iV"  calcnd.  septembris  anno 
1484  ad  summura  pontificatum  evectus  fuit 
Innocentius  VIII ,  antea  I.  B.  Cibo,  Ge- 
nuensis,  presbyter  cardinalis,  qui  Ecclesiam 
gubernavit  usque  ad  an.  1492.  Is,  missis  ad 
christianos  principes  legatis,  eos  ad  mutuam 
pacem  ot  ad  coniungenda  contra  Turcas 
arma  hortatus  est.  Inito  cum  cardinalibus  et 
principura  oratoribus  consilio,  ad  tutanda 

*  Spondan.  ad  an.  1471);  Trilhem.  Cliron.  Spa- 
nheim.;  I)'Arp;eiilri',  Collccl.  indicior.  de  novis  erro- 
rihus,  t.  I,  p.  II. 

2  M.  Adani,  Vilae  philosph.  theoloy.;  G.  II.  r.Olze, 
Commenlal.  de  I,  Wesselo. 


VSQVE   An    miTIA.    LVTHERI 


137 


ab  hostiiim  incursionibusltaliae  littoraolas- 
sem  iniTontem  instruendam  curavit.  Ferdi- 
nando  et  Isabellae,  Aragoniae  et  Castellae 
regibus  ,  ad  bellum  contra  Maufos  Grana- 
tenses  gereudum,  deoimas  concessit,  et  di- 
micantibus  atquo  subsidium  ad  bellum  fe- 
rentibus  Indulgentias  largitus  est.  Ferdi- 
nandum  reges  Neapolis,  Ecclesiae  iura  vio- 
lantem  et  in  apostolicae  Sedis  clientes  iy- 
rannidem  exercentem,  bello  fregit  et  ad 
postulaudam  pacfMU  compulit.Constitutiones 
proraulgavit  contra  maleticos  et  contra  re- 
liquos  in  Bohemia  Hussitas.  Ordinem  mo- 
nialium  ConceptionisB.  M.V.,quem  Beatrix 
a  Silva,  nobilis  virgo  Lusitana,  sub  regula 
Ordinis  Cisterciensis  et  obedientia  episco- 
porum  instituerat,  confirmavit.  Libellum 
nongentarum  propositionum,  quas  loannes 
Picus  Mirandulanus  magni  ingenii  iuvenis, 
de  re  dialectica,  plivsica,metaphjsica,theo- 
logica ,  .magica  et  cabalistica  Romae  pu- 
blice  propugnaverat,  sub  poena  excommu- 
nicationis  prohibuit  ^  Anno  1492  ,  quum 
Zizimus  ,  frater  Bajazethis  II  imperatoris 
Turcarum,  e  custodia  GallicainRoraanam 
fuisset  translatus,  Innocentius  Pp.  a  Baja- 
zethe  II  dono  accepit  partera  lanceae,  qua 
Salvatoris  latus  fuerat  transfixura;  spon- 
giam  itera  et  cannam  Passione  Salvatoris 
consecratas  ^.  Eodem  anno  Romae  in  Basi- 
lica  s.Crucis,  dum  reficeretur ,  repertus  fuit 
titulus  Crucis  Christi  Doraini.  Innocentiura 
VIII  cum  Norwegis  disiiensasse,  ut  in  solo 
pane  sine  vino  ss.  Eucharistiara  conficerent, 
quod  ob  iramensafrigora  vinura  in  ea  regio- 
ne  importatum  acesceret,  falso  scripsit  Vo- 
laterranus  ^.  Hoc  Pontifice  adnitente  ex- 
tincta  sensim  est  Hussitarum  haeresis,  do- 
nec  Lutherus  eara  hydrara  ,  uti  loquitur 
Raynaldus  *,  pluribus  horrentera  capitibus 
in  Christianorum  exitium  suscitavit.  Idera 
dicitur  Catholici  titulo  decorasse  Ferdinan- 
dum  V  Aragoniae  et  Castellae  Regem,  qui 
Granata  Urbe  potitus,  deleverat  vetustis- 


*  Has  propositiones,  inter  quas  nonnullae  suspectae 
et  haeresim  sapientes  reperlae  sunt,  loanues  Picus  so- 
lum  disputationis  scholasticae  p;ratia  ediderat,  atque 
Apostolicae  Sedis  iudicio  subicerat. 

2  Vid.  Alexandr.  VI  Constil.  4,  t.  1  Dnllarii. 

3  Nalalis  Alexander  (in  Ilist.  Ecclex.  saec.  XV  et 
XVI,  0. 1  a.  10)  animadvertil ,  nullum  Innocenlii  VIII  ea 
de  re  decretum  exstat,  nec  ulla  apud  alios  auclores 
memoria.  Bzovius  vero  (ad  an.  1400)  scribit,  circa  il- 
lud  tempus  nonnullos  Sacerdotes,  qui  postea  corabusti 
sunt  propter  falsificala  diplomata  Ponlificia  ,  potuisse 
in  illis  partibus  falsam  aliqnam  dispensationem  publi- 
care.  Vid.  Gonetus,  in  Clypeo  Theol.  Thomist. ,l.\,Di- 
sput.  3  De  Eucharislia,  art.  C,  3  2,  n.9l. 

<  Ad  an.  1486,  §  42,  58. 


siraum  Maurorum  imporiurii  in  Hispania  ^ 
Innocontius  VIH  mortuus  est  ann.  1492  viii° 
calend.  augusti.  Vixit  ann.  ()0,  regnavit  se- 
ptera,  cum  mens.  10,  dieb.21,  novi  Orbis,  ut 
habet  eius  clogium,suo  aevo  invontigloria^ 
10.  Bellum  Ihircicum  —  Intcrea  Maho- 
met  II,  oxpugnata  an.  1453  ,  ut  vidimus  , 
Constantinopoli,  quidquid  Gi^aeci  in  Europa 
possidcbant,  occupavit :  Serviam  in  provin- 
ciaraTurcicam  redegit,  prinoipatuin  Grae- 
cuni  in  Peloponneso  exstinxit,  et  universa 
Graecia,  Trapezunte  et  Bosnia  potitus  est. 
Anno  1450  invasit  Hungariani,  sed  inde 
eiectus  fuit  a  loanne  Corvino  Hunniade  -^ 
Eodem  tempore  arraa  vertit  contra  fortis- 
simura  Scanderbeg,  principera  Epiri ,  qui 
Turcas  saepius  vicerat:  sed  cum  an.  1466 
hic  obiisset,  ex  eo  terapore  Turcae  Epirum 
occuparunt.  Tunc  Mahomet  arraa  contulit 
in  OccidenteTO.  Diximus  supra ,  qua  cura 
Xystus  Pp.  IV  principes  et  populos  chri- 
stianos  al  bellum  contra  infideles  hortatus 
fuerit.  Anno  1472  hic  Pontifex  cura  Venetis 
et  Ferdinando  rege  Neapolis  classera  coin- 
paravit,  quae  Smyrnam,  opulentam  loniae 
civitatera,  cepit;  sed  caeterura  nihil  effecit, 
Turcis  se  Bosphoro  et  Hcllesponto  continen- 
tibus.Anno  1476  Mahomet  cura  ingenti  exer- 
citu  irruit  in  Moldaviam.  Restitit  ei  Stepha- 
nus  vaivoda  seu  palatinus,  tantaque  clade 
hostes  repulit,  ut  pauci  eorum  evaserint,  si- 
gnaque  militaria  amplius  100  perdiderint. 
Turcae  nihil  de  furore  suo  in  Christianos 
remittentes  ,  Caftam,  nobilissimam  urbera 
Tauricae  Chersonesi,  Genuensibus  eripue- 
runt;  anno  1477  surama  cura  barbarie  ex- 
pugnarunt  Albaniam;  an.  1479  obsederunt 
insulam  Rhodura,  qnae  bellicosa  virtute  Pe- 
tri  Albussonii,  Equitura  s.  loannis  raagistri, 
pulsis  hostibus,  servata  fuit;  eoderaanno  ir- 
ruerunt  in  Transilvaniara,  sed  ab  Hungaris 
reiecti  fuerunt.  Anno  1480  ingens  Turca- 
rum  classis  traiecto  mari  descendit  in  Cala- 
briam,  Hydruntum  expugnavit  stragemque 
horrendara  in  Christianos  edidit.  Tantus 
terror  illatus  est  universae  Italiae,  ut  ma- 
gis  de  ea  deserenda  quara  defendenda  cogi- 
taretur.  Animis  non  cecidit  Xystus  Pp.  , 
principura  oratores  convocavit,  ut  omnes 
contra  Religionis  et  patriae  hostes  coniun- 
ctis  viribus  insurgerent,foedus  adbellura  sa- 


1  Raynald.  ad  an.  149G,  n.  25. 

2  A  Chrislophoro  Colurabo  Genuensi  an.  1492,  et  A- 
mericae  nomine  postea  appellati,  qui  primus  ex  Euro- 
paeis  in  eius  contincntem  ingressus  est. 

3  Vid.  p,  133. 


138 


EPOCHA    X.    AB    EXCIDIO    IMPERII    GRAECI 


crum  inter  eos  constituit,  et  ad  imploranda 
in  tantorei  christianae  discrimine  coelitum 
suffragia  festum  omnium  Ssrum  per  dies  8 
celebrare  iussit.  Reipsa  Christianorum  cAas- 
sis  Hydruntum  a  Turcarum  tyrannide  vin- 
dicavlt;  Mahomet,  qui  Chrisiiani  nominis 
excidium  iuraverat,  an.  1481  morte  subla- 
tus  est,  et  Turcaeauditaeius  morte,  ex  Ita- 
lia  discesserunt. 

Principes  vero  christiani  metu  liberati, 
opportunam  imminuendi  turcici  imperii  oc- 
casionem  neglexerunt.  Unde  sub  Bajazetlie 
II,  qui  jNIahometi  successit,  Turcae  irrue- 
runt  in  Walachiam  et  Russiam,  cuncta  fer- 
ro  et  igne  vastantes;  sed  frigore,  gelu  et  ni- 
ve  attriti ,  pluribus  millibus  deperditis,  re- 
gressi  sunt  in  Moldaviam,  ubi  nova  clade  a 
Stephano  palatino  affecti,  ad  sua  redierunt. 
Tunc  inter  Bajazetliem  etCaritlieum  sulta- 
num  yEgjpti  bellum  ortum  est;  quapropter 
Innocentius  Pp.   VIII  rursum  cum  princi 


clerum  debita  scientia  decretura  est,  ut  e  R. 
Poutificis  consensu  in  ecclesiis  cathedrali- 
bus  duo  canonicatus,  unus  theologo,  alter 
iurisconsulto  cederent  ^  Magnam  ccclesia- 
sticae  rei  cladem  intulerant  Mauri ,  qui, 
quamvis  e  multis  provinciis  eiecti,  Grana- 
tae  et  in  vicinis  locis  continuo  imperabant. 
Praeterea  ludaei,  per  omnes  ubique  provin- 
cias  diffusi  et  opibus  potentissimi,  Religio- 
nis  et  patriae  securitati  minitabantur.  Hae- 
retici  etiam  et  apostatae  in  terris  Mauro- 
rum  et  in  regno  Castellae,  in  quo  sacra  In- 
quisitio  non  exstabat,  senure  agebant. 

Verum  sub  principatu  Ferdinandi  et  Isa- 
bellae  rerum  status  mutatus  est.  An.  1474 
post  mortem  Henrici  IV  regnum  Castellae 
accepit  Isabelhx  ,  eius  soror  ;  quae  cum  nu- 
psisset  Ferdinando  regi  Aragoniae,  utrura- 
que  regnura  in  unara  monarchiam  coaluit. 
Sub  hisprincipibus  Granata,  Maurorum  me- 
tropolis,  captaetimperium  Mauricurain  Hi- 


pum  oratoribus  Romae  contulit  de  bello  spania  deletum  est  an.  1492.  lidem  princi- 
contra  Turcas  ;  multa  quidem  decreta,  sed  pes  ex  auctoritate  XvstiPp.  IVpro  univer- 
pauca  executioni  mandatasunt.  Anno  1499  sa  monarchia  hispanica  sacrae  Inquisitionis 
Turcaebelloillato  Venetis,  hisNaupactum,  tribunal  an.  1478  formarunt,  ita  vero  ut  a 
vulgo  Lepantum,  eripuerunt,  et  usque  Fo-  j  solo  rege  dependeret,et  is  summura  inquisi- 
rum  lulii  rapinas  caedesque  protulerunt.  A-  j  torera,  hicque  ministros  sibi  subiectos  ex 
lexander  Pp.  VI  mox  cum  oratuiibus  prin-  j  regis  assensu  eligeret.  Unde  eftectum  est, 
cipura  conoilium  habuit,  Venetorura,  Gal-  ut  morum  curruptelae  fuerint  excisae ,  se- 
lorura  et  Rhodiorura  confoederatorura  clas-  ditionura  pericula  amolita,  plura  hominura 
sem  instrui  curavit,  reges  etiam  Hnngariae  millia  a  iudaismo,  haeresi  vel  apostasia  ad 
et  Poloniae  in  belli  societatera  adlexit.  Bien-  j  christianam  lidem  convcrsa,  et  aliis  Hispa- 


nio  bellum  inter  Turcas  et  Venetos  vario 
marte  gestum  est;  deinde  Bajazethes,  gravi 
articuloruindolore  et  adversa  cum  Sultano 
yEgypti  pugna  attritus,  animum  ad  ineun- 
dam  pacem  flexit '. 

11.  Ecclesiae  siatus  in  Hispania  —  In- 
terea  in  Hispania  disciplina  ecclesiastica 
multum  erat  coliapsa.  «  Invaserat,  inquit 
Mariana,  pudenda  litcrarum  inscitia  in  sa- 
ccrdotes  Hispaniae,  usque  eo,  ut  pauci  lati- 
ne  scirent,  vcntri  gulaeque  servientes.  Ava- 
ritia  rapaccs  in  Ecclesiara  Dei  manus  inie- 
cerat.  Emere  sacerdotia,  olim  simonia,  tunc 
industria  erat  ^  ».  Ad  reparandahaec  raala  1  'eiq 


niam  deserentibus,  religio  catholica  sola  in 
universo  regno  obtinuit  ^. 
■  12.  A lexander  VI  Pontifecc  {an.  1492) — 
Quura  Innocentius  VIII  vivere  desiisset, 
Cardinales  iii°  idus  augusti  anno  1492,  una- 
nimi  consensu,in  pontiflcem  elegerunt  Ro- 
dericum  Borgia,  Hispanum  ^,  qui  noraen  A- 
lexandri  VI  assurapsit,  rexitque  Ecclesiam 
usque  ad  an.  1503.  Isquondam,  uti  nonnulli 
volunt,  militiam^vitamque  lascivarasccta- 


CarilIus,archiepiscopus  Tolctanus,  an.  1473 
iu  oppido  Aranda  synodum  coegit,  in  qu£i 
29  decreta  maxime  ad  emcndandam  cleri 
disciplinara  edita  sunt  ^  In  altero  episcoiio- 
rum  et  sacerdoturn  conventu  sub  Card.Rod. 
Borgia,Apost.  Sedis  in  Ilispania  legato,co- 
dcm  anno  Matriti  liabito,  ad  inforraanduin 


»  nammer,  UiUuirp  des  Osmanex  ;  HnyiKikliis  cl 
Sponilamis,  Aitiial.  eccl 
"i  Ilislur.mxpan.l  WHI,  c.  1«. 
3Labbe,  Cuiicil.  t.  XIII,  \>.  Iil8. 


1  Labbe,  ibid.  p.  1UU. 

2  MariaiKi,  II:slor.  Ili.^ipiui.  1.  X\IV-VI;  L.  de  Para- 
10,  I)''  (iriijiiie  el  proijre.ssu  Ufficii  s.  Itiquisiliitnis, 

_ique  ulilitaleptiliijnilule  libri  :} ,  Malril.  1597,  in-1'ol.; 
I)i'  Maistro,  Letlres  d  un  (jentillwmme  russe  sur  Vln- 
quisit.  «vxir/Ho/^  Ganil  18'21,  in-H".  LejiiMe  fiiiiiqiie 
invat  in  Kphfm.  La  Scienza  e  la  Feile,  vnll.  Clll-CXII, 
l):issini,////i(/)//vjiio/if  in  Ispajna,  Napoli  187(5-1878. 

^'Miilli  1'niii  (liciinl  Rodericiini  Llamol — ilalice  Len- 
~,t(,li  —  ft  (lcsceniliMe  opinant  cx  ftorgia  e  parte  nia- 
Iris.  Al  nnicum  hiiins  opJMionis  flocnmcnliim  csl  numi- 
sma  a  Uonanni  in  siia  iSumisniiilica  Poiitificia  allaliim; 
scil  iiovnin  csl  in  in^criplionibus  HR.  I'l'.  mcnioratio 
nominis  lamiliae.  Viile  Leonciij  ,  Vapa  .Alessandro  17, 
seciindii  docnnenii  e  carlpgijio  del  li'inpo,\o\.  I,  g  IV, 
p.  [)i  scqq.,  liolosna  188(5. 

•  Moiuimenla  contcmporanea  circa  adolescenliamac 
primam  iiivcntutcm  Uodcrici  sulum  nobis  Iradunt,  ipsum 


VSQVE    AD   INITIA    LVTHERI 


139 


tus,  deiiule  clerioali  militiae  adscriptus,  non 
obstante  prioris  vitae  criuiinata  inlionestato', 
ad  prinias  Ecolesiae  diirnitates  pervenit.  A 
Cailisto  III  avunoulo  suo  cardinalis  vice- 
cancellarius  creatns,  sub  Xvsto  IV  iegatione 
iu  His[ianiani  pcrfunctus,  tandem  ad  sum- 
nium  pontilioatum  evectus  fuit.  Hunc  Pon- 
tilicem  scriptores  multi  tetcrrimis  coloribus 
depinxerunt,  Roderioi  vitia,  Kametsi  vera, 
Alexandro  pontitici  attribuentes:multaetiam 
de  eius  electione  moribusque,  cum  iam  esset 
Pontifex,  et  mortis  genere,  ex  liausto  venc- 
no,circuraferunturaGuicciardiuio  evulgata, 
quae  prudentibus  sanisque  criticis  non  pro- 
bantur;  subiiciunt  attameu,  illum  non  ca- 
ruisse  virtulibus-. Ipse  Yoltaire  reprebendit 
Guicciardinium,  quod  nimium  suo  in  Alexan- 
drum  VI  odio  indulserit,  etEuropam  univer- 
sam  deceperit.  Eius  ingenium,  et  in  guber- 
nanda  Ecclesia  dexteritatera  evincuntprae- 
sertim  Bullae,  Epistolae,  aliaque  scripta  ab 
ipso  Pontificatus  sui  tempore  evulgata. 


studiiisse  iuri  Boiioniae  subcelebri  Gaspare  Veronensi. 
De  sua  vita  militari  alte  silent.  Cf  Leonetli,  Op.  cit. 
vol.  I,  §  IV,  p.  1)7  sqq. 

'  Recle  oLserval  Leonelti,  documenta  coiilempora- 
nea,  quae  nepnles  vocant  qui  appellanlur  Hoderici  fi- 
lii,  raaiora  esse  numero  illis  quae  eos  lilios  dicunt;  nec 
decentiae  sppcie,  cum  praesertini  in  aliquibus,  uti  in 
lilleris  familiaribus.lioc  siipponi  nulialenus  posset  Sae- 
pe  saepius  documenla  sibi  inviceni  opponuntur,  uti  duo 
Brevia  legitimalionis  loannis  Borgiae  data  eodem  die. 
Plurimi  facere  adnituutur  hostes  \\.  Ecclesiae  epistolara 
Pii  II  ad  Cardinalem  Bodericum  Boigia  directam  de 
choreis  Senis  habitis,  cui  is  et  alter  Cardjnalis  inlerfuis- 
sent.Atex  ea  magis  arguilur  vilae  honeslas  Cardinaiis. 
E.x  ipsa  eruitnr  R.  Ponlifices  hisce  temporibus  vigilasse 
suprahonesialem  Cardinaliiim,el  si  Papa  lam  severelo- 
quitur  propler  simplicem  praesentiam  choreis,  eos  ex- 
probrans  utidere  indignaporpoiatis  S.  Ecclesiae, certe 
non  siiuissel  de  inhonesta  coiTsnetudine  nec  ei  servas- 
set  primos  honores  in  ecclesias(;ica  hierarcliia.  Insuper 
Pius  II  in  sua  epistola  affirmat  quod  evulgatumftierat 
fuisse  conlrarium  suis  moribus,  quod  certe  viliosam  vi- 
lam  e.xcludil.  Deniqiie  ipse  Gregorovius,  infensissimus 
Ecclesiae  Romanae  hoslis,  confessiis  est,  vitam  inlimam 
farailiae  Borgiae  esse  adhuc  nobis  incognitam.  Et 
sane  in  hjpolhesi  adversaiioruni  concipi  nequit,  quo- 
roodo  Alexander  solemniler  celebrasset  matiimunium 
Lucretiae  Borgiaein  Vaticano  cum  inlerventu  Cardina- 
lium,  palritiorum  romanorum,  alqiie  oratornm  Princi- 
pum  ;  nec  possunt  alia  e.xplicari  quae  inveniuntur  ab 
hisloricis  Pontificis  huius  relata.  Ornnibus  tandem  com- 
perlura  esl,  nihili  nunc  habendus  Diarnis  Burkardi, 
prinia  fons  omnium  caliimniarum  familiae  Borgiae  at- 
Iributarum.  yuapropter  familiae  Borgiae  noxiae  sera- 
per  immiuuunUir,  cum  exurgit  scriptor  iionestiis  et  an- 
liquilatis  severus  invesligalor.  Vide  Leonelti,  Op.  cit. 
passim. 

'^  Praeter  Roscoe,  Vita  Leonis  X;  iorry,  Ilisluria 
Alexandri  VI,  aliosque  nuperrirae  huius  Papae  nonien 
a  calumniis  vindicarunt  epherfierides  Dubliti  Review, 
el  Nouvelles  Annales  de  Philos.  cathol ;  Rohrhacher, 
in  sua  Hisl.  nnivers.;  Chanlrel,  in  Ilist.  populaire  des 
Papes;  P. Ollivier,Ord.  Praed-,inop.Le/)«pe./l/ea;a/tc//'e 
YI  el  les  Borgia,  Parisiis  1870. 


Alexander  VI  sicariorum  licentiam,  quae 
hoc  tempore  in  Urlie  Koma  maxima  crat, 
repressit,perscipsumiustitiama(hninistran- 
do  qualibet  dio  martis;  lites  intcr  loannem 
Lnsitaniae  et  Ferdinaudum  Hisi>aniae  reges 
de  partitione  novi  orbis  seu  detcctarum  re- 
gionum  oomposuit',christianam  fidemin  no- 
voorbe  praedicandam  curavit.  An.  1500  Ro- 
mae  lubilaeum  seu  plcnissimam  indulgen- 
tiam  concessit,  quam  postea  etiam  impertivit 
extra  Urbem  iis,  qui  Romam  venire  non  po- 
tuerant.  Benigne  excepit  Nilum  monachum 
Basilianum,  ut  eum  reciperet  in  Ecclesia  et 
contra  Saracenos  convocaret  principes  Oc- 
cidentis,  quod  Alexander  peregit,  adhortans 
Constantinum  ad  publici  iuris  faciendum  in 
suis  regionibus  decretum  de  processione 
Spiritus  Sancti  et  primatus  R.  Pontificis  in 
universam  Ecclesiam.  Cum  principum  orato- 
ribus  contulitde  parando  bello  contra  Tur- 
cas  -;  instauravit  pium  morem  a  Callisto  III 
institutum,  ut  raeridie  fideles  pulsu  campa- 
nae  excitarentur  ad  recitandam  orationera 
Dominicara  et  salutationem  Angelicam  pro 
impetrando,uti  diximus,  contrainfedeles  di- 
vino  auxilio.  Approbavit  Ordinem  monia- 
lium  Annuntiationis  B.  V.M.  a  loanna  Vale- 
siainstitutum  ^;sanae  et  orthodoxaedoctri- 
nae  conservandae  studio  typographis  sub 
poeiia  excoramunicationis  prohibuit,  ne  scri- 
ptaaut  libros  typis  mandarent  siiie  Episco- 
porum  licentia.  Audaciain  Bartholomei  Flo- 
ridi,  secretarii  Brevium,  in  ipsorum  falsifi- 
catione  energice  repressit.  In  concistorio 
magno  pietatis  sensu  egit  de  reformatione 
disciplinae  ecclesiasticae,  et  ad  eam  reficien- 
dara  sex  Cardinales  destinavit^.DiscipHnam 
vero  restauravit  in  Fhmdriis.  Baptismum  non 
esse  reiterandum  Ruthenis  conversis  ad  Ec- 
clesiam  sancivit.  Energice  repressit  magos, 
qui  maxiraeinGermaniaetBohemiain  foveis 
se  dabant  omnibus  vitiis  impuris.  Obiit  A- 
lexander  xv°  calendas  septerabris  1503  ex  fe- 
bri  ad  septem  dies  continua,  aetatis  sue  cir- 


^  Bellarrainus  {de  Rom.  Pont.  I.  5.  c.  2)  haec  habel: 
«  Alexander  VI  divisit  orbem  niiper  inventura  regibus 
Hispaniae  et  Lusitaniae  non  ad  eum  fiiieni,  utregesilli 
proliciscerentur  ad  debellandos  reges  infideles  novi  or- 
bis,  et  eoruni  regna  occupanda,  sed  solum  ut  eo  ad- 
ducerent  Fidei  Clirislianae  praedicatore.s,  el  protege- 
rent  ac  defenderent  ciim  ipsos  praedicatores,  lum 
Chrislianos  ab  eis  conversos;  et  simul  ut  impediret 
contentiones,  et  bella  Principum  Clirisliaiiorum,  qui  in 
illis  novis  regionibiis  negotiari  volebant».  Beilarmi- 
nus  hic  secutus  est  Card.  Cajetanum,  qui  vixit  tempore 
Alexandri  VI. 

■  Bolland.  Acta  SS.  i  febr.  ;  Heiyot,  Ulst.  de  Ordres 
relifi  t.  VII. 

^  iNovaes,  in  Vila  Alexandri  VI. 

4  Vid.  p.  138. 


140 


EPOCHA   X.    AB    EXCIDIO    IMPERII   GRAECI 

Pontificatu   confecisset 


citer  72,   cum  in 
ann.  11,  et  dies  8  ^ 

13.  Sanptores  ecclesiastici — Postenori 
huius  saeculi  dimidio  floruerunt  scripto- 
res,  qui  sequuritur  :  Dionysius  Laewis,  co- 
gnomento  Carthusianus,  natus  Rykel  in  dioe- 
cesi  Leodiensi,  Ordinis  Carthusianorum,  vir 
magnae  eruditionis;  reliquit  Coramentaria 
in  utriusque  Testamenti  libros,  librum  con- 
tra  Alcoranum,  aliaque  nonnuUa  moralia  et 
ascetica  ^.  lacobus  Perezius,  Hispanus,  ex 
ereraita  s.  Augustini  episcopus  Christopoli- 
tanus;  scripsit  comraentarios  in  Psalmos  et 
in  Canticum  Canticorum,  atque  librum  de 
Christo  reparatore  contra  ludaeos^.Alphon- 
sus  Spina,  Hispanus,  Minorita;  composuit 
Fortalitiiim  Fidei  contra  ludaeos,  Maho- 
metanos  aliosque  christiaiiae  fidei  inimi- 
cos.  loannes  de  Torquemada,  dioeceseos  Pa- 
lentinae,  vulgo  de  Turrecremata,  Ordinis 
Praed.,  cardinalis  episcopus  Sabinensis;  edi- 
dit  Tractatum  de  Ecclesia  et  auctoritate  R. 
Pontificis'*,  Commentaria  in  Decretum  Gra- 
tiani  ^,  aliaque.  S.  loannes  de  Capistrano,  qui 
crucigeros  ad  repellendos  infldeles  excitavit, 
multos  Hussitas  ad  catholicam  fidem  redu- 
xit,  scripsitque  tractatum  de  potestate  Pa- 
pae  et  Concilii.  losephus  episcopus  Metho- 
nensis,  Graecus;  edidit  librum,  quo  respon- 
dit  ad  calumnias  MarciEpliesini  contracon- 
cilium  Florentinum  et  contra  dogma  catho- 
licum  de  processione  Spiritus  S.  a  Patre  et 
aFilio.  Gregorius,  ab  an.  1446  usque  ad  1452 
patriarcha  Cp.,dedit  apologiam  concilii  Flo- 
rentini  contra  Marcum  Ephesinum,  apolo- 
giam  deflnitionis  eiusdem  concilii  et  episto- 
lam  ad  Alexium  Comnenum  do  processione 
Spiritus  S.  et  de  voce  Filioque  symbolo  ad- 
dita.  Bessarion  Trapezuntinus,  ex  archiepi- 
scopo  Nicaeno  cardinalis ;  scripsit  tracta- 
tum  de  sacramento  Eucharistiae,  librum  de 
Spiritu  S.  contra  Marcum  Ephesinum,  a- 
liumque  adversus  Alexandrum  Lascarum. 
Isidorus  Thessalonicensis  ,  ex  archiepi- 
scopo  Ruthenorum  cardinalis;  roliquit  di- 
sputationes  de  processiono  Spiritus  S.  et 
aliquot  Orationes.  Georgius  Trapezunti- 
nus  multa  e  graeco  in  latinum  vertit,  et 
praeter  rethoricam  reliquit  aliquot  scripta 
polemica  pro  Ecclesia  latina  contra  Grae- 
003  ".  Gabriel  Biel,  Spirensis,  Universitatis 


»  Raynalcliis  e(  Spondaniis,  ad  an.  1-192-1503;  Ber- 
Ihier,  UiH.  de  CEglise  Gall.  1192-1503;  Audin, //i.W- 
de  Lpdii  X,  l.  J,  c.  II . 

«Colon.  15i'.),  21  vol.  in-fol. 

^  F'aris.  1518,  in-fol.  —  *  Venel.  15G2,  in-fol. 

5  1l»id.  1.578,  5lom.  in-fol. 

*■'  Apud  Allat.,  Graecix  urllioduxa. 


Tubingensis  professor;  edidit  commentarios 
in  4  libros  Sententiarum  et  expositionem 
canonisMissae.B.Angelus  deCIavasio,Ligur, 
Ord.  s.  Franc;  collegit  Summam  angelicam 
de  casibus  conscientiae  '.  Thomas  a  Kem- 
pis,  dioecesis  Coloniensis,  Canonicus  regula- 
ris  s.  Augustini  prope  Zwol  in  dioecesi  UI- 
traiectensi,  vir  insignis  pietatis ;  reliquit 
plura  scripta  ascetica,  inter  quae  eminent 
libri  4  de  Imitatione  Christi,  quos  multi 
alii  adiudicant  ^,  Gobeiinus,  PioPp.  II  ab  e- 
pistolis,  sub  cuius  noraine  prodierunt  Com- 
mentarii  rerum  meraorabiliura,  quae  eius- 
dem  Pontiflcis  temporibus  contigerunt,  quo- 
rum  ipsum  Pium  esse  auctorem  nonnul- 
lis  persuasura  est.  Georgius  Phranza,  im- 
peratoris  graeci  protovestiarius ;  scripsit 
Chronicon  de  rebus  Byzantinis  et  Pelopo- 
nesiacis^.  Leonicus  Chalcondilas,  Athenien- 
sis ;  edidit  historiae  Turcicae  libros  10*. 
Ambrosius  Camaldulensis  Florentinus,  sui 
Ordinis  decus ,  permulta  scripta  Patrum 
Graecorum  in  latinum  vertit ,  Chronicon 
Cassinense  et  alia  exaravit.  Marsilius  Fici- 
nus,  Florentinus  ,  presbjter  canonicus,  va- 
ria  scripta  graeca  in  latinum  vertit,  plura- 
que  de  re  philosophica  scripsit  ^.  Bartholo- 
maeus  Sacchi,  dictus  Platina,  Cremonensis, 
a  Pio  II  inter  abbreviatores  adscriptus,  et 
post  adversa  fata  sub  Paulo  II  a  Xysto  IV 
bibliotheeae  Vaticanae  praefectus;  praeter 
alia  scripsit  vitas  RR.  Pontificura  a  B.  Pe- 
tro  usque  ad  Xystura  IV,  quas  usque  ad  S. 
Pium  V  continuavit  Onuphrius  Panvini®; 
Platina  vero  in  nonnullis,  maxime  quae  spe- 
ctant  Paulum  II,  pro  suspectae  fidei  scri- 
ptore  habendus  est.  loannes,  a  loco  natali 
prope  Treviros  appellatus  Trithemius  ,  Or- 
dinis  s.  Benedicti;  reliquit  librum  de  scri- 
ptoribus  ecclesiasticis,  chronica  raonaste- 
riorum  Wirceburgensis  et  Spanlieimiensis, 


'  Venel.  1180,  in-lol. 

■■'  Cf  I.  B,  Maloii,  Lp.  Hrugen.  Recherches  hisl.  et 
criliq.  sur  le  venlable  auleur  du  livre  de  1'Iinilalion 
de  Jeswi  Ghrisl.  Tournai  1858.  Ast  inter  eruditos 
qiiaestio  iteruni  exagitala  est  circa  auctorem  huius  li- 
hri.  Camillus  Mella  {Vita  e  scriltidi  G.  Gersen),  Barth. 
Varatti  (De//a  Controversia  Oerseniana),  Caeleslinus 
Wolfsgruber,  Bened.  Viennae  (Giovanni  Gerson,  sein 
Leben  und  sein  Werk  «  de  Imitatione  Ghristi  »,  in 
8",  1880),  et  cum  his  permulti  alii  ralionihus  et  docu- 
mentis  lenent  et  ostendunt  loannem  Gersen,  ahalem 
benediclinum  Vercellensem  saec.  XIII  esse  verum  au- 
ctorem  lihri  de  Iniitalione  Gliristi.  Vid.  La  Sciema 
e  la  Fede  voll.  xcvi,  pp.  205  sqq.;  cm,  172;  cxxiv,  44; 
cxxvi,  103,  el  alibi  passim. 

3  Venet.  1733,  in-fol. 

*  Paris.  graece  el  laline  1650,  in-fol. 

5  Basil.  I5til,  2  vol.  in-fol. 

"5  Lovanii  1572,  in-fol. 


VSQVE    AD    INITIA.    LVTHERI 


141 


Annales  Hirsaugienses ,  aliaque.  Albertus 
Krantz,  Hamburgensis,  ecclesiae  huius  ci- 
vitatis  decanus;  cdidit  chronioa  Daniac , 
Sueciae,  Norwegiao,  item  historias  Sacco- 
niae,  Wandalioe,  ecclesiae  Haiuburfzeusis, 
et  Breniensis,  atque  eiiiscopatuum  in  West- 
phalia  et  Saxonia  inferiori ';  quae  tere  omnia 
postea  heterodoxa  manu  corrupta,  relata 
sunt  in  Indicem  librorum  prohibitorum,rfo- 
nec  expurgeniiir.  loannes  Longinus,  alias 
Duglossus  canonicus  Cracoviensis;  scripsit 
historiae  Polonicae  libros  12  et  Yitam  s. 
Stanislai  episcopi  Cracoviensis. 

14.  Fidei  propagatio  in  Africa,  India 
et  America  —  Labente  hoc  saeculo  latis- 
simum  stadium  propagandae  religioni  chri- 
siianae  apertum  estexmaritimis  Europaeo- 
rum  explorationibus  etdetectis  insulis.  Hae 
explorationes  sub  regum  Lusitaniae  et  Hi- 
spaniae  auspiciis  factae,  eorum  dominatio- 
nes  in  iramensum  auxerunt.  Lusitani  iam 
ante  dimidium  huius  saeculi  occuparant 
Maderam  ,  insulam  oceani  Atlantici;  post 
aliquot  annos  insulas  promontorii — Viridis 
et  Azoricas,  raagnamque  partera  littoris  oc- 
cidentalis  Africae  cognoverunt.  Lusitano- 
rum  pervestigationes  aemulati  sunt  Hispa- 
ni,  et  ChristophorusColumbus  subauspiciis 
Ferdinandi  et  Isabellae  an.  1492,  superatis 
vasti  pelagi  fiuctibus,detexitprimas  novi  or- 
bis,  Americae,  insulas,'quas  Antillas  vocant, 
et  inter  quas  praecipuae  sunt  insula  s.  Do- 
minici,  Cuba,  Jamaica,  Portus  —  dives. 

Quum  autem  inter  regesLusitaniae  etHi- 
spaniae  ortum  esset  dissidiura  de  explorata- 
rum  et  explorandarura  regionum  novi  or- 
bis  iureet  possessione,AlexanderPp.VIan. 
1493  per  Bullam  Inter  caetera  litem  sic 
composuit,  ut  rex  Hispaniae  occidentalem, 
et  rex  Lusitaniae  orientalem  partem  circu- 
li  indicati  haberet :  ea  lege,  tamen,  ut  ambo 
reges  in  occupatis  regionibus  catholicam 
fidem  propagandam  curarent.  Anno  sequen- 
te  idem  Pontifex  regibus  Hispaniae  attri- 
buit  quascumque  terras  in  regnis  Algeriano 
et  Tuneto  contra  infideles  bello  caperent, 
iis  exceptis,  quas  reges  Lusitaniae  in  regnis 
Fezzano,  Miquenzano  et  Marochiano  occu- 
paverant  aut  occuparent  ^. 

Ex  hoc  tempore  Lusitani  et  Hispani  arden- 
tius  in  pervestigandis  et  occupandis  tumA- 
fricae  et  Asiae,  tum  novi  orbis  regionibus  de- 
sudarunt.  An.  1497  Lusitani,  superato  pro- 
montorioBonae  Spei,  littora  Indiaeorientalis 
lustrarunt  et  Calecutium  usque  penetrave- 

'  Argentor.  1516. 

2  Bullar.  Roman.  t.  I;  Raynald.  ad  an.  1493-96. 


runt.  Deinde  Malacam,  Molucas  ,  aliasque 
Indiae  insulas  pervestigaverunt  atque  oc- 
cuparunt.  An.  1500  detexerunt  et  occupa- 
verunt  Brasiliani,  vastissimam  regionem  A- 
mericaemeridionalis.Interim  Americus  Ve- 
spucius  an.  1497  pro  rege  Hispaniae  vestigia 
Christophori  Colurabi  preraens,Mexicanum 
sinum,  Pariam,  Venetiolam,  Novam  Grana- 
tam,aliasqueTcrraefirmaeregionesdetexit, 
etpraecursoris  sui  celebritatem  tamsupora- 
vit,  ut  hoc  novum  hemisphaerium  ab  eius 
nomine  America  appellatum  fuerit. 

Occasione  harura  pervestigationum   re- 
ligio  christiana  inter  Africao,  Asiae  seu  In- 
diae  et  Americae  incolas  propagata  est, 
primo  per  missionarios,quos  Hispani  et  Lu- 
sitani  exploratores  secum  ducebant,  deinde 
per  alios,  qui  propagandi  Evangelii  studio 
e  RR.  Pontiticum  auctoritate  et  sub  auspi- 
ciis  regum  Hispaniae  et  Lusitaniae  in  ter- 
ras  illas  profecti  sunt.  Qua  in  re  apostoli- 
cum  ardorem  prae  se  tulerunt  viri  religiosi 
Ordinum  s.  Francisci  et  s.  Dominici.  In  pri- 
rais,  postquam  Lusitani  detexissent  regnum 
Congura,  in  littore  occidentali  mediae  Afri- 
cae  situm,  regis  legatus  pluresque  iuvenes 
cum  illis  in  Lusitaniam  venerunt ,  ibique 
baptizati  an.  1490  cura  missionariis  Domi- 
nicanis  in  Congura  reversi  sunt.  Missiona- 
rii  ibidem  tanto  cura  successu  Evangelium 
annuntiarunt,  ut  rex  regiaque  familia,  mul- 
ti  proceres  et  alii  baptizati,  abiectoque  ido- 
lorura   cultu  ,    christianara  fidera   professi 
sint.  An.  1493  Bernardus  Boil,  Ord.  Mino- 
rura  in  Hispania  vicarius  generalis,  cum  12 
Ordinis  sui  presbjteris  ex  auctoritate  Ale- 
xandri  Pp.  VI  navigavit  in  insulas  Antil- 
las ;  illis  non  multo  post  alii  tum  Dominica- 
ni  tura  Franciscani  successerunt,  qui  omnes 
ardore  apostolico  propagandae  Religioni  ad- 
laboraruut.  In  sequenti   epocha   dicemus  , 
quanto  cum  successu  in  Africae,  Indiae  et 
Americae  regionibus   Evangelium    propa- 
gaverint    Franciscani  ,    Dominicani   atque 
lesuitae  ^ 

15.  Pius  III,  lulius  II,  Pontifices  {an. 
1503) — Post  Alexandrura  VI,  x°  calen- 
das  octobris  pontifex  electus  fuit  Pius  III ', 
antea  Franciscus  TudeschinusPiccoIomi- 
neus  ,  cardinalis  archiepiscopus  Senensis. 
Vir  prudentia  et  doctrina  clarus;  qui  con- 
festim  disciplinam  ecclesiasticam  instaura- 


1  Tellesius  Rylvius,  De  rehiis  geslis  loannis  regis  Lu- 
sitaniae;  Orosius,  De  rebus  geslis  EmmanveUs  regis; 
Mariana,  Hist.  Ilisf.  1.  XXVI;  De  Barros,  Hist.  Asiae 
el  Indiar.  decad.  I,  I.  4;  Matfei ,  De  rehus  Ind.  1,  l-II. 

-  Raynaldus  et  Spondanus,  ad  an.  1503. 


142 


EPOCHA    X.    AB    EXCIDIO    IMPERII    GRAECl 


re,  concilium  generale  cogere,  bellumque 
contra  Turcas  excitare  sibi  proposuit.  Sed 
multa  ad  Ecclesiae  bonum  animo  volvens, 
vix  post  26  dies  a  sua  electione,  xvi°  calen- 
das  novembris,  supremum  diem  obiit,  vitia- 
tae  tibiae  doloribus,  anno  aetatis  46. 

[n  eius  locum  calendis  novembris  electus 
fuit  lulianus  Roboreus  ,  Ligur  ,  cardinalis 
episcopus  Ostiensis,  qui  nomen  lulii  II  as- 
sumpsit  seditque-usque  ad  an.  1513.  Is  con- 
stituit,  ut  electio  Pontificis,factasimoniace, 
haberetur  irrita,  cardinales,  istius  criminis 
rei ,  dignitatibus  suis  et  beneficiis  forent 
privati,  caeteri,  hac  labe  puri,  potestatem 
haberent  peragendi  novam  electionem,  et 
si  necesse  esset,  cogendi  concilium  gene- 
rale  et  etiam  implorandi  brachium  saecu- 
lare.  Certamina  singularia,  quae  appeUan- 
tur  duella,  in  ditione  ecclesiastica  sub  poe- 
na  exconimunicationis  prohibuit ;  Ordiuem 
JMinimorura,  a  s.  Francisco  de  Paula  insti- 
tutum,  sicuti  diximus,  confirmavit;  Henri- 
co  VIII  regi  Angliae  per  dispensationem 
indulsit,  ut  Catharinam,  Ferdinandi  et  Isa- 
bellae  Hispaniae  principum  filiam,  fratris- 
que  sui  Arthuri  viduam,  uxorem  duceret; 
Vaticanam  basilicam  a  magno  Constantino 
olira  aedificatam,  vetustate  coUabentem,  in- 
staurandam  suscepit  magnificentia ,  quae 
prineipe  Apostolorum,  totius  Ecclesiae  ca- 
pite  et  loci  maiestate  digna  esset,  cunctisque 
ad  id  opus  stipem  conferentibus  Indulgen- 
tias  largitus  est  '. 

Factiosi  ab  Alexandro  VI  repressi ,  post 
huius  mortem  novos  tumultus  in  territorio 
Romanae  Ecclesiae  excitarunt;  feudatarii 
aliique  magnates  summum  et  a  teraporali 
Pontificis  auctoritate  independens  dbmi- 
nium  usurparunt:  Balliones  {Bofjlioni),  Pe- 
rusiae,  Bentivoli,seu  {Bentivor/ (ig)  ^Bono- 
niae,  alii  alibi  dominabantur;  Veneti  etiam 
plura  R.  Ecclesiae  oppida  et  castra  occu- 
pabant.  luliusPp.  II,  cui  a  natura  inerat  cel- 
sitas  aninii,  labores  quosvis  despicientis  et 
ad  diflicillima  negotia  aggrodienda  compa- 
rati,  fortitudinem  necessariam  sibi  esse  cen- 
suit  ad  superandas  turbulentas  sui  ponlifi- 
catus  terapestates,  et  ad  recuporandam  ec- 
clesiasticam  ditionem,  fere  totam  aniissam. 
In  primis  Balliones  Perusia,  Bentivolos  Bo- 
nonia, aliosqueiniustos  civitaturadetentDres 
tum  censuris  tum  armorum  metu  eiecit. 
Dcinde  Vcuctos  monuit,  ut  Ecclesiae  oppida 
et  castrarestituerent,  illis  facore  abnucnti- 
bus,bullam  adversus  rcnipublicara  Venetia- 
rumindixit.  Illi  autcm  ad  futurum  gcneralo 

'  Idfiii,  ;.il  nii    ir.03-ia. 


concilium  petulanter  appellarunt.  lulium  ve- 
ro  brachium  saeculare  adversus  rebelles 
iraploravit,  et  belli  societatem  iniit  cum  im- 
peratore  Maximiliano  I  et  regibus  Galliae 
atqueHispaniae:  quae  societasan.l50Sinita, 
nomen  Foederis  Caraeracensis  accepit.  Ve- 
neti  armis  Ludovici  XII  regis  Galliae,  cui 
belli  curafuerat  deraandata,Ecelesiae  stati- 
biis  eiecti  et  ad  tantas  an  gustias  redacti,  ut  de 
conservatione  reipublicae  desperarent,  Pon- 
tificis  gratiam  implorarunt.  lulius  II,  cum 
iam  terras  a  Venetis  aliquandiu  occupatas, 
recuperasset,  probeque  sciret,  quanta  au- 
xilia  Venetiarum  respublica  ad  propulsan- 
dos  Turcarum  impetus  conferre  posset,  an. 
1510  concordiam  cum  illis  sancivit ,  et  a 
censuris  absolutos  in  gratiam  recepit. 

Verum  Ludovicus  XII,  rex  Galliae,  qui 
Venetae  reipublicae  destructionem,  suaque 
in  Italia  dominationis  incrementa  quaere- 
bat,  inita  hac  iuter  Pontificem  et  Venetos 
concordia  ita  ofFensus  fuit,  ut  copias  suas 
in  Italia  consistere  iusserit,  nonnuUas  R. 
Ecclesiae  terras  occuparit,  et  Alphonso  A- 
testino  principi  Ferrariensi,  iniusto  Coma- 
clensiura  salinarum,  quae  ad  R.  Ecclesiam 
pertinebant,  detentori,  patrocinaretur.  Qua- 
propter  lulius  II  Ludovicura  XII ,  prius 
admonitum  et  monita  spernentem  excom- 
municationi  subditiit,  et  ad  pellendas  ex  I- 
talia  Francorum  copias  foedus  iniit  cum 
Venetis,  Helvetiis,  regibusque  Hispaniae  et 
Angliae.  Ludovicus  XII  exacerbatus,  an. 
1510  episcopos  et  doctores  regni  sui  con- 
vocavit  Turones;qui  ad  propositas  sibi  quae- 
stiones  secundum  regis  vota  respondentes 
dixerunt,  Pontificem  primo  per  legatosesse 
monendum,  ut  a  coeptis  desisteret  et  con- 
cordiae  viam  ingredoretur;  quod  si  audi- 
re  noUet,  esse  interpollandum  de  convocan- 
do  generali  concilio  libero  secundumdecreta 
Basileensia ;  quibus  peractis  et  responso 
Pontificis  accopto,  providendum  esse  quod 
iuri  consentaneum  foret.  Confestim  Ludo- 
vicus  cum  Maximiliano  imperatore  contulit 
de  cogendo  concilio  generali  ,  a  quo  lulius 
in  ordinem  redigeretur;  sed  Maximilianus, 
quamvis  prirao  commotus  in  lulium,  quod 
raisso  foedcre  Cameracensi ,  novum  iniisset 
foedus  cum  Venetis;  brevi  post  melius  odo- 
ctus,  a  schismaticis  Ludovici  conatibus  re- 
cessit.  Ludovicus  vero  non  tantum  quodvis 
commercium  cum  Romana  curia  Gallis 
lir-ohibiiif,  sod  a  tribus  cardinalibus,  in  lu- 
lium  rebellibus,  obtinuit,  ut  postridie  idus 
maii  1511  concilium  gencrale  indicerent, 
calendis  septembris  Pisis  inchoaudum,  prae_ 


VSQVE    AU    IMTIA    LVTIIERI 


texentes,  quod  Iiilius  promissara  in  concla- 
vi  generalis  coneilii  convocationem  negli- 
geret,  quiim  tanien  illud  tuni  ad  reforman- 
dam  disciplitiam  tum  ad  componendas  iuter 
christianos  principes  discordias  esset  neces- 
sarium. 

lulius  Pp.  ad  retundendam  tantam  arro- 
gantiam  xV  calendas  sextilis  loll  litteras 
gravissinias  edidit,  quibus  horum  cardina- 
iium  temeritatem  ,  qua  concilium  generale, 
a  solo  Pontilice  convocandum  ,  indixerant, 
perstriiixit,  eorum  praetextus  confutavit; 
omnibus,  ne  se  conciliabuli  Pisani  partici- 
pes  redderent,  prohibuit,  ipseque  concilium 
generaie,  anno  sequenti  xiii'*  calendas  ma- 
ias  in  aedeLateranensi  inchoandura,indixit. 
Nihilorainus  3  isti  cardinales,  2  archiepisco- 
pi,   14  episcopi,  quorum  numerus   deinde 
auctus  est  ad  30,  et  aliquot  abbates,  omnes 
Galli,  calendis  novembris   1511  Pisas  con- 
venerunt,  tresque  sessiones  liabuerunt.  Idi- 
bus  decembris  lulius  builam  contra  aucto- 
res   conciliabuli  dedit ,  qua   eos  canonicas 
censuras  incurrisse   declaravit.  Illi  autem 
populi  Pisani  seditionem  metuentes,  conci- 
liabulum  suum  transtulerunt  Mediolanura, 
ubi  pridie  nonas  ianuarii  1512  quartam,  de- 
inde  caeteras  usque  ad  octavara  sessiones 
habuerunt.  lu  his  multa  contra  auctorita- 
tem  R.  Pontificis  summa  cum   arrogantia 
decreverunt ,   lulium  ceu  notorium  concilii 
perturbatorem,  contumacem   et   schismatis 
auctorem,  ab  orani  Ecclesiae  regiraine  su- 
spensura  declararunt ,    omnibusque  cuius- 
vis  conditionis  christianis ,  ne  ei  deinceps 
obedirent  prohibuerunt.  Huiusmodi  schis- 
maticum  decretura  Ludovicus  rex  xvi°  ca- 
lendas  iulii  1512  in  omni  ditione  sua  obser- 
vandum  mandavit.   Quapropter  lulius  Pp. 
xu"  calendas  augusti  universo  Galliae  re- 
gno  sacris  interdixit. 

Interim  Francorum  res  in  Italia  collabe- 
bantur,  et  conciliabuli  auctores  haud  tu- 
tius  Mediolani  quara  Pisis  agentes,  confu- 
gerunt  Lugdunura.  Brevi  post  Ludovicus 
rex,  rebellesque  cardinales  et  episcopi  er- 
rorem  suum  agnoverunt,  veniara  a  Ponti- 
fice  postularunt,etaLeoneX,qui  anno  1513 


143 

10.  Leo  X  Pontifex  {an.  1513)  —  Leo- 
neraXFlorentinumLaurentiiMediceifilium, 
cui  loanni  antea  noinen,  annum  aetatis  agen- 
tom  37,  iuniores  praesertira  Cardinales  v° 
idus  martii  an.  1513in  Pontificatu  colloca- 
runt.  Vireruditione,morum  integritate,  in- 
genii  humanitate  ,liberalitat.e  et  magnificen- 
tia  conspicuus,  qui  Ecclesiam  sapientissime 
rexit  usqueadan.  1521.  Ispriusquam  eCon- 
clavi  exiret,PetrumBellum,etlacobnra  Sa- 
doletum,  qui  Roraae  tunc  erant,  sibi  ab  e- 
pistolis  adscivit.  Regem  Galliae  et  concilia- 
buli  Pisani  fautores ,  postiiuara  errorem 
suura  essent  confessi,  in  gratiam  recepit,  et 
cura  Francisco  I,  Ludovici  XII  successore  , 
an.  1516  in  locum  sanctionis  pragmaticae, 
supra  conciliiBasileensis  temporeconsarci- 

monitos  scribens,  lextores  esse  volo,Roraanos  Pontifi- 
ces,  qiii.simul  elinmPrincipessunt  leraporHles  non  con- 
temiiendi  Imperii,  nun  minus  ex  otTicio  obiigari  atl  ea 
conservantJa,quae  Sedis  Aposlolicaesive  Ecclcsiae  Ro- 
maiiae  sunt,  quam  Principes  caeteros.  Quare  quemad- 
modumPieges  et  Principes  supremiceteri  pro  defensio- 
iie  Regnorura  suorum  sive  dilionum  aliariim  bella  ge- 
rere  possunt  et  debent,  el  si  ad  ea  defendenda  confoe- 
!  deratione  cum  aliis  principil)us  opiis  liabent,  iure  possunt 
cum  sociis  Princij)ibiis  foediis  inire,  el  coniunctis  viri- 
bus  hostem  propulsare,  quando  iuslam  belli  gerendi 
caussam  habeni;  sic  eliam  Roraani  Pontifices,  qua 
principes  siipremi  sunt,  omni  iure  possunl  et  debent 
populos  sibi  creditos  armis  protegere,  et  si  res  ita  po- 
stulet,  adversus  hostes  bella  gerere,  nec  nun  ad  auxi- 
lium,  vel  belli  societatem  principes  alios  evocare. — Nec 
primus  fuit  lulius  II,  qui  pro  recuperandis  Ecclesiae 
Fiomauae  provinciis  bella  gessit,  vel  cum  niagnis  prin- 
cipibiis  foedus  percussit.  ^am  Pius  II,  multo  antea  e- 
xercituin  arraatum  habuit,  et  bella  cum  hostibus  cum 
laude  gessit,  ut  rsauelerus  et  Platina  referunt,  et  ante 
Pii  II  "tempora  Innocentius  VI,vir  prudenlia  et  vitae 
iunocenlia  clarus,  per  Legalum  suum  Albernotium 
Cardinalera  Ecclesiaslicam  ditionera  a  tyrannis  di- 
versis  occupatara  felicissime  armis  recuperavit.  Cle- 
mens  IV  qui  Innocenlium  VI  mnllis  annis  praecessit,  et 
Poulifex  sanctus  est  habitus,  Carolura  Andegavensem 
Ducem,  S.  Ludovici  Regis  Francorum  fratrem  e  Galliis 
evocavil,  ut  Manfredum  tyraiinum  e  Regno  Neapolila- 
no,  Ecclesiae  Romanae  feudo,  armis  exj)ellerel,  ipsum- 
queCarolum  Regem  instituit,  imposita  quadraginta  mil- 
lia  nuraraorumaureorura  pensione  quotannis  solvenda 
in  recognilionem  feudi:  testes  sunt  scriptores  cilali  et 
alii  ab  ipsis  relati. 

«  Sed  ante  haec  tempora  Leo  IX.Pontifex  non  solum 
vilae  probitate,'  sed  eliam  divinis  miraculis  clarus  al- 
qiie  adeo  in  Sanctorum  iiumerum  relatus,  adversus 
Jiormannos  pro  Beneventana  Civitate  recuperanda 
inse  in  exercilu  armis  decertavil,  ut  Herman- 


praesen^ 
lulio  successit,  consecuti  sunt.  Mortuus  est  !  nns  Contractus  (in  Chronico)  et  Leo  Hosliensis  (m 


lulius  II  ix°  calend.  martii  an.  1513,  annura 
aetatis  aeens  70  ,  Pontificatus  9  ,  raens.  3, 
dies  21  '. 


1  Raviiald.  Annai  eccl. ;  Mansi,  Annnlat.  ad  Raij- 
nald.;  Audin,  Ilist.  de  Leon  X,  t  I.  c.  12-IC  Labem, 
quara  huiusPonlilicalui  imponunt  aliqui  propter  bella, 
quae  magno animi ardore  suscepil ,  uisitque praesenlia 
sua,  abslerpet  nellarminus  {De  potesl.  Su7n.  Ponl.  in 
rebus  temporalibus  adversus  Barclaium.  c.  II),  «ad- 


Hist.  Casin.  1.  2,  c.  88i  testes  sunt.  Ubi  iliud  memora- 
bile  accidit,  quod  cum  Pontifex  a  Normannis  victus  et 
captus  fuisset,  ea  submissione  et  reverenlia  victores 
erga  victum  usi  sunt,  ut  Pontifcx  victus  et  caplus  vi- 
ctoribus  fmperare  ac  dominari  videretur.  Porro  Leo  IV 
Pontifex,  plus  ducentis  annis  Leone  IX  antiquior,  vir 
sanctissimus  et  miraculis  ciarus ,  leste  Anasiasio  in 
eius  vita,  exercitum  duxit  adversus  Saracenos,  qui  ad 
Oslia  Tyberina  cuin  ingenti  classe  appulsi ,  Romanara 
Urbera  capere  et  spoliare  cupiebant:  et  Oralione  prae- 
missa  ad  Deum,et  exercitu  Apostolica  benediclione 


144 


EPOCHA.    X.   AB    EXCIDIO    IMPERII    GRAECI 


natae  ',  confecit  concordatum,  in  quo  prae- 
ter  alia  utrinque  convenit,  ut  rex  episcopos 
et  abbates  designaret,  et  Pontifex  eos  con- 
firmaret;  Pontifici  conservati  essent  episco- 
patus  et  abbatiae;  quorum  possessores  in 
Romana  curia  morerentur,  ei  etiam  con- 
servarentur  annaiae  et  causae  maiores  in 
iure  canonico  designatae^.  Maxiraum  etiam 
curam  impendit  LeoX,  ut  ubique  inler  prin- 
cipes  et  nationes  christianas  pax  consti- 
tueretur,  omnesque  hortatus  est  ad  propul- 
sanda  pericula,  quae  e  Turcarum  potentia 
et  incursionibus  quotidie  graviora  Europae 
imminebant ;  in  eumdem  finem  Thomam 
cardinalem  Strigoniensem  legavit  in  Polo- 
niam,  Bohemiam  et  Hungariam,  ut  bellum 
sacrum  contra  Selimum  I,  Turcarum  irape- 
ratorem,  qui  arma  contra  Hungaros  con- 
verterat,  promulgaret,  pacem  inter  princi- 
pes  constitueret,  et  Bohemos,  sublatis  hus- 
siticae  haereseos  reliquiis  ,  cum  Ecclesia 
conciharet. 

Quanto  ardore  Leo  X  propagandae  et 
conservaudae  christianae  fidei  adlaborave- 
rit,  ostendunt  instituti  ab  eo  in  Araerica 
episcopatus  ,  et  epistola  ab  eo  anno  1515 
scripta  ad  Davidem  regem  Abyssinorum; 
etiam  ad  patriarcham  Antiochenum  Maro- 
nitarum  montis  Libani  viros  religiosos  ex 
Ordine  s.  Francisci  destinavit,  qui  illos  in 
conservanda  ortliodoxa  doctrina  iuvarent; 
ad  eumdem  patriarcham  responsa  dedit 
circa  doctrinae  catholicae  capita  ibidem 
controversa  et  circa  liturgiam  praesertim 
in  administratione  Sacramentorum ,  quae 
patriarcha  reverenter  suscepit.  Quanta  e- 
iusdem  Pontificis  cura  fuerit,  ut  errores  cir- 
ca  doctrinam  profligarentur  disciplina  ec- 
clesiastica   custodiretur,   moresque   populi 

rauiiilo  ,  raemorabilera  vicloriara  reportavit.  OmiUo 
coiifoedt.Talionem  Zachariae,  Stephani  II,  Hadriani, 
Leonis  11!  aiioruraqiie  Ponliticum  cum  Uegibus  Fran- 
corum  jjro  recuperalione,  et  'lelensione  i)iovJnciarum 
et  civitalum,  quae  ad  Romanam  Kcclesiani  pertinebanl, 
adversus  Longubaidos  el  Graecos.  Oniilto  etiam  (br- 
tissimos  Machabaeos,  qui  et  Suinnii  Sacerdotes  et  Prin- 
cijtes  erant,  el  jtro  palriae  delensione  gravissima 
bella  gesserunt.  Oniitlo  deniqiie  Moscm  Pontilicem  et 
Principem  sapienlissimum,  qui  adversus  Amorrbaeos 
aliosque  populi  sui  perturbatures  armis  decertare  non 
dubilavit. 

«  Hos  igitur  clarissimos  sacrosque  viros  lulius  II 
imitatus,  eorumque  virtutem  et  diligenliam  aemula- 
lus,  partim  armis  propriis,  partim  au.xilio  foederalorum 
UegumKcclesiasticam  diliunem  fere  lotamami.ssam  ina- 
gno  labore  reciiperavil.  Quod  faclum,  qui  repreiien- 
dere  voluerit,  oporlebil  eliaiti,  nt  induslriam  ot  virlutem 
.sancloriim  l'ontilicum,  addo  etiam  Machabaeorura,  el 
ipsiiis  .Mo.Hs  virtutein  bellicam  reprehendat  .». 

'  Vid.  p.  \to. 

2  Labbe,  6'oncJ/.  l  XIV,  p.  358. 


christiani  recte  informarentur ,  evincunt 
constitutiones  coneilii  Lateranensis  V  et  a- 
cta  Pontificis  in  causa  Lutheri.  Instaurata 
Romae  Academia,  fovit  studiabonarum  ar- 
tiura,  litterarum,  litteratoruraque  fautor  e- 
ximius  paterno  instituto,  et  quanta  reapse 
sollicitudine  LeoX  id  eflfecisset,monumenta 
testantur  ^  — Lavacrum  Constantini  Late- 
ranense  restituit,  ac  publica  aedificia  alia 
refecit,  et  sumptu  magno  ornavit. 

17.  Concilium  Laieranense  F(an.  1512- 
17)  —  Concilium  Lateranense  V  ,  supra  a 
lulio  Pp.  II  convocatum,  tura  adversus  con- 
ciliabuli  Pisani  tentaraina  tum  ad  reforman- 
dos  mores,ad  procurandaminterchristianos 
principes  pacem  et  ad  promovendum  bel- 
lum  contra  Turcas,  inchoatum  est  v°  nonas 
maii  15I2,et  absolutum  postridie  idus  mar- 
tii  1517.  Habitae  sunt  12  sessiones,  qua- 
rum  4  prioribus  praesedit  lulius  II,  5ae,  lu- 
lio  inflrmo,  Riarius  cardinalis  episcopus  0- 
stiensis,  reliquisLeo  X.  Primae  sessioni  in- 
terfuerunt  15  cardinales,  2  patriarchae,  A- 
lexandrinus  et  Antioclienus,  77  archiepisco- 
pi  et  episcopi,  quorum  numerus  ita  crevit, 
ut  sessioni  VIII*^  adessent  25  cardinales  et 
112  episcopi.  Adfuerunt  praeterea  raulti 
doctores,generales  ministriOrdinum  religio- 
sorum,  oratores  principura  Christianorum 
aliique.  Sess.  P,  iiabita  vi°  idus  maii  1512, 
post  sermonem  lulii  Pp, ,  peractae  sunt 
caeremoniae  et  alia  pro  more.  Sess.  II,  Tho- 
mas  de  Vio  Caietanus,  Ordinis  Praed.  Gene- 
ralis,  et  deinde  R.  E.  cardinalis,  orationem 
habuit;  sessiones  prolatae  sunt  usque  ad  ad- 
ventum  legatorum  nationum,  et  buUa  lecta, 
qua  conciiiabulura  Pisanum  eiusque  acta 
damnabantur,  et  irrita  declarabantur.  Po- 
sthaecadveneruntlegatiGerraaniae,Daniae, 
Norwegiae,  Hungariae,  Scotiae,  Angliae, 
Castellae,  Aragoniae,  Italiae,  Sardiniae  et 
utriusque  Siciliae,  qui  nationum  suarum  no- 
mine  concilio  adhaeserunt.  Sess.  III,  epi- 
scopus  Gurcensis,  nomine  Maximiliani  im- 
peratoris,  acta  conciliabuli  Pisani  rciecit,  et 
quaecumque  ab  hoc  princi[)e  pro  isto  con- 
ciliabulo  gesta  fuissent,  revocavit.  Sess.  IV 
actum  est  de  abrogatione  pragraaticae  san- 
ctionisin  Gallia.  Sess.  V,  xiv°  caiend.  niartii 
1513,  lecta  fuit  constitiitio  lulii  II  contra 
simoniacam  R.  Pontificis  electionein.  Sess. 
VI  negotia  de  concilianda  inter  Cliristianos 
pi'inci[)es  pacc,  de  rcforraanda  curia  Ronaa- 
na  ct  de  abroganda  pragmatica  Gallorum 

'  Uaynaldus  et  Spondanus,  ad  an.  1513-21;  I.B.  Pal- 
ma,  1'iaeLeci.  Ilisl.  ecct.  I.  IV,  p.  I,  e.  \i;  Audiu,  Hi- 
sloire  de  Leon  X,  Louvain  18t6,  i  vol.  in-S." 


VSQVli    AU    INI 

sanctione  soloctis  viris  iliscutiomla  cninmis- 
sa  fuerunt.  Sess.  YII  cafilinalos,  tiui  conci- 
liubulo  Pisano  adhaosorant,  i>ost  snpplices 
preces  veniani  et  pristinam  (lij;nitateni  re- 
ceperunt.  Sess.  VIII  lecta  fuit  constitutio 
Leonis  X  contra  asscrentes,  animam  liunia- 
nam  esse  mortalom  ct  unicani  in  oninibiis 
hominibus.  Sess.  IX,  ui"  idus  maii  1511, 
actum  ost  do  morum  et  curiae  Romanacrc- 
furmatioue.  Sess.  X,  iv°  idus  maii  1515, 
Leo  X  constitutioncm  edidit,  qua  Montes 
pietatis  approbati  conlirmatiquo ,  contixit 
anathemate  qui  illorum  usum  damnare,  de- 
que  usurae  vitio  insimulare  auderont.  Ve- 
titum  edi  libros,  qui  probati  non  fuerint  por 
Episcopum,  Inqnisitorem  haereticae  pravi- 
tatis.  Sess.  XI,  151G,  xiv°  calcnd.  ianuarias, 
lectae  fuoruntconstitutionesde  rationeprae- 
dicandi  divinum  verbum,  de  concordato  in- 
ter  LeoncmXetFranciscum  I,  quod  confir- 


TIA    I.VTIIKKI  145 

matum  cst,  de  sanctionc  praj?matica,  per 
iliud  abrogata,  de  religiosis  Ordinibus  eo- 
runique  privilo{::iis.  Soss.  XII  et  ultima,  po- 
stridie  idus  martii  1517,  excommunicatio 
lata  est  contra  eos,  qui  in  electione  R.  Pon- 
titicis  cai'dinalium  domos  invaderent  ;  ea 
quae  in  Concilio  gesia  et  statuta  erant,a 
Lcone  X  ccinlirmata  fuerunt,et  decimae  pro 
cxpcditione  contra  Tureas  ad  triennium  ue- 
cretae  '. 

Cum  hoc  concilio,  quod  oocumenicis  con- 
ciliis  lcgitimis  adnumoranduniest,  |)raesen- 
tem  epocliam  absolvimus,  in  sequentibus 
ultiraum  historiae  ecclesiasticae  periodum, 
ab  initiis  Lutheri  usque  ad  nostram  aeta- 
tem,  tradituri. 


1  Labbe,  Concil.  l.  XIV,  p.  1  seq.;  card.  Orsi,  De  R. 
Pniilif.  poteslate,  I.  VI,  c.  18;  I.  B.  Palma,  Piaeled. 
Hist.  eccl.  t.  IV,  p.  I,  c.  11. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  VNDECIMA 

AB  INITIIS  LVTHERI 
VSQVE  AD  lANSENISTARVM  EXORDIA,  AN.  1640. 


P  R  0  O  E  M  I  V  M 

Dissensiones  et  .schismata,  quae  in  prae- 
cedenti  epocha  narravimns,  tetra  Wicleffi 
et  Hussii  contra  sacerdotii  et  imperii  au- 
ctoritatem  dogmata,  hisque  excitati  adver- 
sus  utramque  potestatem  animi,  emortua  in 
multis  erga  ecclesiasticam  auctoritatem  ob- 
servantia,  morum  licentia  in  clero  et  in  po- 
pulo,  raagnura  aliquod  raalum  rei  christia- 
nae  protendebant.  Reipsa  in  hac  epocha  Re- 
ligionis  unitas  in  Occidente  rupta  est  et  in 
varias  sectas  scissachristianaprofessio. 

Moru  ni  reformationem  exoptabant  qui- 
cumque  pii  et  docti;  at  superbi  quidam  et  a- 
marulenti  anirai  specioso  reformationis  prae- 
textu  ipsam  Ecclesiae  doctrinam,  auctori- 
tatem,  magisterium,  instituta.  omnibus  re- 
tro  saeculis  sacra,  oppugnarunt  abiecerunt- 
que,  et  sola  ea,  quae  sibi  gratiora  videban- 
tur,  retinuerunt.  Inde  christianae  societatis 
divisiones,  bella  cruenta,  aliaque  mala  in- 
gentia,  quibus  Europeae  rcgiones  annis  mul- 
tis  agitatae  fuerunt. 

WOUTERS ,  II. 


Fucatae  reformationis  capita  fuere  Luthe- 
rus  et  Calvinus,  geminae  Occidentis  faces, 
altera  Germaniae,  altera  Galliis  incendendis 
destinata.  Ambo  novatores,  non  miuus  sihi 
invicera  quam  Ecclesiae  catholicae  oppositi, 
in  odio  implacabili  contra  Roraano-catholi- 
cam  Ecclesiam  consentiebant.  Populos  mul- 
tos  a  R.  Pontificis  obsequio ,  ab  Ecclesia, 
a  religione  catholica  devellerunt,  et  ad  sus- 
cipiendas  haereticas  suas  novitates  perdu- 
xerunt.  Eorum  sectis  idem  quod  aliis  omni- 
bus,  a  legitima  auctoritate  et  centro  unita- 
tis  avulsis,  obtigit,  nirairum  vix  natae  in  di- 
versas  factiones  abierunt,  quae  tamen,  quara- 
vis  inter  se  discordes,  in  oppugnandis  Ca- 
tholicis  concordabant. 

Quapropter  in  hac  epocha  Ecclesia  tem- 
pestates  grandes  atque  pericula  experta  est, 
e  quibus  taraen  victrix  exsurrexit.  Catholi- 
ca  et  avita  doctrina  in  Tridentino  concilio 
clare  definita  est,  eique  oppositi  novatorum 
errores  proscripti.  Disciplina  in  clero  et  po- 
pulo  in  eodera  concilio  instaurata  fuit.  Pon- 
tifices  ct  episcopi  extiterunt  pervigiles  tura 

10 


146 


ErOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


in  custodiendo  Fidei  deposito,  tum  in  prae- 
scribendis  ad  eraendandos  mores  saluberri- 
mis  statutis.  Religiosa  pietas  per  novos  Or- 
dines  et  per  antiquorum  reformationem  in- 
staurata  fuit.  Viri  floruerunt  quamplurimi, 
undequaque  doeti,  qui  emergentes  haereses 
confutarunt,  et  catliolica  dogmata  ab  iisdem 
vjndicarunt.  Detrimenta  vero,  quae  novato- 
res  Religioni  in  Germania,  Gallia ,  Anglia 
aliisque  Europae  regionibus  intulerunt,  lu- 
cris  maioribus  reparata  sunt ,  cum  eodem 
terapore  Religio  in  vastissimis  novi  orbis, 
Aniericae,  regionibus,  in  India,  laponia,  in 
Sinis  longe  lateque  fuerit  propagata. 

1.  M.  ^Lutheri  initia  {an.  1517)— Pseu- 
do-reformationis  agmen  duxit  Martinus  Lu- 
ther  seu  Lutherus,  Is  anno  1483  Islebiae  in 
Thuringia  infimoloco  natus,cumhumaniora 
studia  peregisset  Magdeburgi  et  Isenaci,  an. 
1501  in  UniversitateErfordiensi  dialecticae 
et  deiude  iuris  studio  se  applicuit;  an.  1505, 
morte  sodalis  ad  latus  suum  fulmine  icti 
perterritus,  Augustinianorum  monasterium 
Erfordiae  ingressus  est;  biennio  post  ad  vo- 
ta  solemnia  et  sacerdotium  admissus,  dein- 
de  in  academia  Wirtembergensi,  a  Fride- 
rico  electore  Saxoniae  nuper  erecta,  docto- 
ralera  lauream  et  magisterium  iu  s.  Theo- 
logia  accepit  an.  1512.  Quum  Leo  Pp.  X  ad 
prosequendambasilicae  s.Petri  structurara, 
a  lulio  II  coeptam,  an.  1516  Indulgentias 
concessisset  iis,  qui  contriti  et  confessi  ad 
illud  opus  stipem  conferrent,  carumque 
pracdicatio  ab  Albcrto  Brandeburgico,  ar- 
chiepiscopo  Moguntino  et  Magdeburgensi, 
cui  Pontifex  negotium  promulgandarura  il- 
larumindulgentiarum  in  Germania  delega- 
verat,  deraandata  fuisset  FF.  Praedicatori- 
bus.  praesertira  loanni  Tetzelio,  conciona- 
tori  fervido  et  Fidei  Inquisitori,  id  non  le- 
viter  excitavit  invidiam  Augustinianorum. 
Lutherus,  cui  a  natura  inerant  impotens  su- 
perbia,  animusque  inquietus,  an.  1517  con- 
tra  Indulgentiarum  praedicatores,  contra 
collectas,  quae  earum  occasiono  fiebant, 
contra  ipsas  Indulgentias  e  suggestu  decla- 
marc  populuraque  excitare  coepit, 

Eodem  anno,  pridie  festiomniura  Sancto- 
rum,  Lutherus  valvis  ecclesiae  coUegiatae 
Wirtcmbcrgcnsis  95  thcses  disputationi  de- 
stinatas  alfixit.  In  is  plura  orthodoxae  do- 
ctrinae  de  Indulgentiis,  de  potestate  remit- 
tendi  poccata,  do  poenitentia,  opposita  asse- 
ruit,  et  sibi  ipsi  non  scmel  contradixit,  Ut 
invidiosura  haeretici  nomen  a  so  arceret,  in 
thcsibus  suis  contcstatus  ost,  so  nihil  s. 
Scripturac,  Ecclesiac  Patribus,  sacris  cano- 


nibus  aut  Pontificum  decretis  adversum  as- 
serere  velle,  cunctasque  suas  assertiones 
superiorum  iudicio  subiicere.  Quam  parum 
sincerafuerat  liaec  declaratio,eventus  abun- 
de  docuit. 

Lutheri  theses,non  minori  varietate  quam 
acumine  propositae,  brevi  tempore  per  uni- 
versam  Germaniam  propagatae  et  a  multis 
avide  exceptae  sunt.  Confestim  plures  theo- 
logi  cathohci  theses  eius  confutandas  susce- 
perunt,  inter  alios  supra  nominatus  loannes 
Tetzelius,  Sylvester  Prierias,  etiam  Domi- 
nicanus  et  s.  Palatii  Romae  Magister,  laco- 
bus  Hoogstraten,  eiusd.  Ord.  et  s.  Theolo- 
giae  professor  Coloniae  ,  loannes  Eclcius, 
s.  Theologiae  in  Universitate  Ingolstadien- 
si  vicecancellarius,  Hieronymus  Emser,  e 
professore  Lipsiensi  concionator  Dresden- 
sis.  Lutherus  adversariis  suis  respondit  di- 
ctione  veheraenti,  conviciis  et  irrisionibus 
plena.  In  his  responsis  et  in  aliis  maxirae  ad 
usum  populi  scriptis,  praeter  errores,  in 
praefatis  thesibus  contentos,  aliosplures  as- 
seruit  de  auctoritate  Romani  Pontificis,  de 
libero  arbitrio,  de  gratia,  de  iustiticatione, 
de  bonis  operibus,  de  aliis.  Deinde  contra 
adversarios  ad  R.  Pontificem  provocavit,  et 
ad  Leonem  Pp.  X  epistolam  submissionis 
plenam  scripsit. 

Leo  X  de  turbis  a  Luthero  excitatis  a- 
liunde  certior  factus,  anno  1518  ei  Romae 
diem  dixit;  deinde  eidcm  concessit,  ut  se  co- 
ram  Legato  suo  cardinali  Thoma  Caietano 
Augustae  Vindelicorum  sisteret.  Lutherus 
curam  cardinali  comparuit,  sed  ab  eo  se- 
cundum  Pontificis  mandatura  rogatus,  ut 
errores  suos  revocarct,  id  facere  constanter 
recusavit,  et  a  Papamale  informato  ad  eun- 
dem  melius  informandum  appellavit.  LeoX, 
in  buUa  v°  idus  nov.  1518  data,  catholicam 
doctrinam  de  Indulgentiis  exposuit.  Luthe- 
rus  vero  die  18  eiusdem  mensis  a  Pontifice 
adconcilium  generale  provocavit.  Pontifex 
errantem  suaviter  ad  ot)edientiam  catholi- 
cam  rccUicendum  contidens,  hoc  negotium 
demandavitCarolo  de  Miltitz  Misniensi.  Hic 
vero  rcm  ignave  gessit :  Lutherus  ei  multa 
proraisit,  sod  promissis  non  stetit  '. 

2.  Dispittatio  Lipsiensis  (an.  1519)  — 
Lutliero  ab  initio  adhaesit  praeter  alios  An- 
dreas  Lodestein,  a  loco  natali  dictus  Carolo- 
stadius ,  archidiaconus  Wirtorabergensis. 
Cum  utroquo  doctissimus  Eckius,  professor 


'  I.  Coclilaeiis,  6'o)»»ic«/.  dc.  actis  cl  srriplis  Lullie- 
)■(■;  l',:iynal(].  ail  aii.  1517-18;  1.  M.  V.  AiMJin,  lli.slnire 
(lc.  1(1  vic,  (les  ('crils  cl  (le.f  doclrines  dc  M.  Lutlwr,  1. 1, 
c.  1-11. 


VSQVE    AD    lANSENlSTAllVM    EXOKUIA 


147 


Inpolstadiensis,  an.  1519  Lipsiac  pnblice 
disputavit.  Illi  multa  oi>iocei'unt  contra  li- 
berum  honiinis  arbiti-iuni,  purgatoriuin,  R. 
Pontilicis  primatuui,  traditionem,  Patrum 
et  Conciliorum  auctoritatem.  Kckius  vero  1 
eorum  obiectiones  tanta  eriiditione  confu- 
tavit,  ut  omnes  uno  oro  ei  victoriam  de  ad- 
versariis  gratularontur. 

Convenerat  Eckium  inter  ot  Lutherum 
atque  Carolostadium,  nt  disputationis  istius 
exitus  subiiccretur  iudicio  Universatum 
Erfordiensis  et  Parisiensis.  Quae  autem  re- 
sponderit  Universitas  Erfordiensis,  non  con- 
stat.  Facultas  vero  Parisiensis  an.  1521  ul- 
tra  centum  propositiones,  e  libris  Lutheri  ex- 
cerptas,  damnavit  '.  lam  an.  1519  Faculta- 
tes  Coloniensis  et  Lovaniensis  plures  pro- 
positiones,  ex  eiusdem  novatoris  scriptis  de- 
sumptas,  condemnaverant  ^.  Inde  Lutheri  in 
doctores  Universitatum  ira,  invidia  et  con- 
vicia. 

Lutherus  audiens,  doctrinam  suam  brevi 
ab  Apostolica  Sede  damnandam  esse  ,  ad 
Carolum  V  qui  an.  1516  Ferdinando  in  re- 
gno  Hispaniae,  et  an.  1519  Maximiliano  in 
impcrio  suifectus  fuerat ,  atque  ad  nobi- 
les  nationis  Germanicae  librum  scripsit  de 
reformatione  Ecclesiae ,  in  quo  Romani 
Pontificis  primatum,  divinam  Ecclesiae  hie- 
rarchiam,  Ordines  mendicarttes,  coelibatum 
clericorum,  ius  canonicura,  alia  oppugnavit. 

3.  Bulla  Leonis  conira  Lutherum  {an. 
1520)  —  An.  1520,  xvii"  calendas  iulii,  Leo 
X  celeberrimam  §ullam  Exurge  Domine 
cdidit,  qua  41  propositioncs  ,  e  scriptis  Lu- 
theri  excerptas,  tanquam  respective  haere- 
ticas,  scandalosas,  falsas,  piarura  aurium 
oflfensivas  ,  simplicium  mentiura  seductivas 
et  veritati  catholicae  obviantes ,  damnavit; 
omnia  Lutheri  scripta,  in  quibus  errores 
illi  aut  eorum  aliquis  contincbantur,  pro- 
scripsit;  Luthero  praedicationis  officio  inter- 
dixit,  eum  nisi  intra  60  dies  errores  suos 
revocarit,  eiusque  scctatores  tanquam  hae- 
reticos  ab  omnibus  habendos  esse  decla- 
ravit. 

4.  Lulheranorum  progressus  —  Luthe- 
rus  errorcs  suos  non  solum  non  revocavit  sed 
auxit;novascriptaedidit,  inquibus  pluraad- 
huc  catholicae  doctrinae  capita  reiecit,  sae- 
pe  sibi  ipsi   contradicens.  In  libro  de  capti- 

1  D.  Argentre,  Collect.  iudicior.  1. 1,  p.  II,  p.  365. 

2  I.  Latomus,  Articulorum  doctrinae  F.  M.  Lutheri 
■per  Tkeologos  Lovamemes  ddmnaturum  ratio,  Aiit- 
verp.  \5'2\,'w-l°.  Cf  P.  E.  F.  X.  De  r.am ,  Di.iquisitio 
historica  de  iis  quae  contra  Lntlierum  Lovanienses 
Tfieologi  egerunt  anno  MDXIX,  Rriixel.  1843,  in  Nou- 
veaux  Memoires  de  l'  Academie,  t.  XVI. 


ritate  Babylonica,  Indulgentias  fraudem, 
denegationem  calicis  Eucharistici  impicta- 
tem  dixit;  admissa  Christi  praesentia  in  pa- 
no  et  vino  ,  transubstantiationem  reiecit; 
Eucharistiam  csse  sacrificium  ncgavit;  opc- 
ra  supcrerogatoria  ,  speciatim  vota  niona- 
slica  damnavit;  Confirmationcm,  cxtremara 
Unctionem,  Ordinem  ct  Matrimonium  e  Sa- 
craraentorum  nuracro  delevit.  In  libro  de  li- 
bertate  christiana,  horainera  sola  fide  iu- 
stificari ,  adeoque  bona  opcra  ad  salutem 
haud  necessaria  esse  docuit.  In  alio  scripto 
publico  a  Pontifice  tanquara  iniusto  iudice, 
antichristo  et  s.  Scripturae  conteraptoro, 
provocavit  ad  generale  concilium.  In  li- 
bello  adversus  execrabilem  Antichrisii 
bullam,  auctorem  Bullae  Exitrge  Domine 
omnesque  eam  approbantes  antichristos  vo- 
cavit  et  satanae  tradidit.  Vindictam  suam 
plane  exsatiaturus,  sub  finera  an.  1520  a 
multis  litterarum  studiosis  stipatus,  corpus 
iuris  canonici  cum  Bulla  pontificia  et  non- 
nuUis  adversariorum  scriptis  in  rogum,  an- 
te  moenia  Wirtembergensia  extructura,  con- 
iecit. 

Leo  X  in  nova  bulla  Decet  Romanum 
Pontificem,  data  m°  non.  ian.1521,  Luthe- 
rum  eiusque  asseclas  et  protectores  decla- 
ravit  excommunicatos  atque  incurrisse  poe- 
nas  contra  haereticos  constitutas. 

Carolus  V,anno  1521,Lutherumad  comi- 
tia  Wormatiensia  vocavit,  data  ei  fide  pu- 
blica  seu  salvo-conducto.  A.derant  illic  cum 
imperatore  septem  electores,  raultique  du- 
ces,  marchiones  et  episcopi.  Lutherus  in  co- 
raitiis  interrogatus,  an  libros,  eius  noraine 
editos,  reipsa  scripsisset,  et  an  errores  in  iis 
contentos  revocare  vellet,  ad  priorera  quae- 
stionera  atfirraavit ,  ad  posteriorera  post  o- 
tium  deliberationi  concessura  respondit,  se 
nil  revocaturum,  nisi  claris  Scripturae  ver- 
bis  aut  certis  ratiociniis  erroris  convincerc- 
tur.  Cura  igitur  huic  declarationi  pervicaci- 
ter  inhaereret,  et  in  privatis  cura  nonnuUis 
principibus  colloquiis  tara  imperii  quam 
concilii  generalis  sententiam  recusarct,  im- 
perator  edixit,  ut  Lutherus  ab  omnibus  tan- 
quara  schisraaticus  et  haereticus  haberetur, 
et,transactis  reliquis21  diehus salvo-condu- 
cto  statutis,  in  eum  prout  haereticum  pro- 
cedcretur,  ubique  deprehenderetur ;  eius 
autem  libri  ubique  coraburercntur.  Ellectop 
Saxonicus,  ne  quid  periculi  Luthero  obtin- 
geret,  eum  in  arce  sua  Wartbourg  paucis- 
simis  notum  custodiri  curavit  K 

^  Cochlaeus,  Comment.  de  actis  et  scriptis  Luthe- 
ri;  Pallavicino,  Islor.  del  Concil.  di  Trento,  I.  I;  Au- 


148  .  EPOCHA   XI.    AB 

Eodem  anno  Henricus  VIII  rex  Angliae, 
quum  principes  Germanos  iara  esset  liorta- 
tus,  ut  Lutheri  audaciam  eiusque  doctrinae 
propagationem  reprimerent ,  contra  eum- 
dem  edidit  libriim  de  septem  Sacramentis, 
quae  adversus  Lutheri  assertiones  tam  e- 
rudite  defendit,  ut  a  Leone  Pp.  titulo  De- 
fensoris  Fidei  ornatus  fuerit  ^ 

Lutherus  vero  hoc  et  sequenti  anno  va- 
rios  libellos  edidit,  in  quibus  confessionem 
secretam  ,  missam  privatam  ,  vota  mona- 
stica,  continentiam,  coelibatura  clerieorura, 
Ecclesiae  praecepta  et  instituta,  aliaque  im- 
pugnavit.  Ad  propaganda  eius  placita,  prae- 
sertim  inter  indoctum  vulgus,  valde  contn- 
lit  Germanica  Bibliorum  versio,  quam  inde 
ab  an,  1522,  quo  N.  Testamentum  compa- 
ruit,  tjpis  vulgavit.  Tunc  enim  quicumque 
Lutheranae  factioni  addicti  erant,  opifices 
etiam  et  raulieres,  Biblia  assidue  lcgebant, 
pahira  cura  Catholicis,  sacerdotibus  etiam 
et  doctoribus,de  rebus  religiosis  disputabant, 
et  doctrinas  Lutheri  in  Bibliorum  versione, 
iisdem  abauctore  phane  accomraodata,  facile 
inveniebant. 

Ad  proraovendara  rem  I>utheranara  inter 
eruditiores  raaxime  contulit  opus  dogmati- 
cum,an.  1.521  a  Philippo  Melanclithone  edi- 
tum.  Is  insigni  ingenio  praeditus,  littera- 
rum  Graecarum  in  Universitate Wirtember- 
gensi  professor,  Lntheri  sectator  et  adiutor, 
compendium  doctrinae  lutheranae  scripsit 
sub  titulo,  Loci  communes  rerum  theolo- 
gicarum  ;  quod  opus  postea  auctum  qua- 
quaversura  propagatura  et  brevi  terapore 
saepius  typis  editum  fuit. 

Pseudo-refoiraatoris  asseclac  secundura 
doctrinara  ab  eo  praedicatam,  priraum  Wir- 
tcmbergae  ,  deinde  alil)i  agere  coeperunt; 
postquam  plcbom  concitassent,  in  ecclesias 
ct  raonasteria  irruerunt,  in  resistontes  sibi 
saevierunt,  imagincs  confregerunt,  abroga- 
ta  missa,  coenam  novo  modo  in  lingua  vul- 
gari  celebrarunt,  et  omnibus  sine  discrimi- 
no  utramquo  speciem  porrexerunt,  sacer- 
dotes,  nominafim  Carolostadius,  uxorcs  du- 
ccre  coeperunt,  quod  an.  1525  quoquc  fecit 
ipse  Lutherus,  Catharinara  Roracam  mo- 
nialem  sibi  sacrilcgo  coniugio  copnlans  tres- 
quc  cx  ea  libcros  suscepit;  raonachi  et  mo- 
niales,  Lufheri  doctrina  infatuati ,  niona- 
steria  dcsoruerunt  et  ad  matrimonia  convo- 
larunt.Enpseudo-reformationis  primordia^ 


(lin,  llialnir.  He  la  vie,  dex  ecrils  cl  ilex  doclrines  de 
Lullier,  l.  I,  c.  1"2  .s(]f|. 

'  HHvnald.  ad  an.  IMI. 

'  Coclilacus  cl  Aiidin,  I.  c. 


INITIIS   LVTHERI 

5.  Leonis  X  obitus  (aw.  1521)  —  Inopina 
morte  anno  1521,  calend.  decembris,  periit 
Leo  X,quum  paulo  ante  ingenti  laetitia  af- 
fectus  esset  Parma  ac  Placentia  receptis. 
Confecit  in  Pontificatu  annos  ac  menses  8, 
diesque  20. 

6.  Hadrianus  VI  Pontifex  {an.  1522) — 
Leone  Pp.  Xdefuncto,  v°  idus  iannarii  1522 
summo  consensu  in  Pontificale  fastigium 
provectus  fuitHadrianus  VI,  Batavus,  «  ab- 
sens  licet,  subdit  Spondanus,  et  in  Hispania 
degens,  Cardinalium  plerisque  ne  de  facie 
quidera  notus  ^  ».  Is,  Ultraiecti  humili  loco 
natus,  studiorum  curriculo  in  Universitate 
Lovaniensi  confecto,  Theologiae  lauream  et 
magisteriura  in  ea  consecutus  est.  Deinde 
eiusdera  Universitatis  cancellarius  et  Caro- 
li  Austriaci,  postea  imperatoris  sub  nomine 
Caroli  V,  praeceptor,  a  Ferdinando  Hispa- 
niae  rege,  apud  quem  legatione  functus  e- 
rat  ,episcopus  Dertusensis,  a  Leone  X  car- 
dinalis  creatus  fuit.  Romam  pervenit  iii** 
calend.  septembr.  maritimo  itinere,  corona- 
tus  die  Dominica  pridie  calendas  eiusdem 
mensis,  haud  magna  populi  froqnentia,  ob 
pestilentiam ,  quae  urbem  vexabat.  Retento 
priori  nomine  Hadrianum  se  appellari  vo- 
luit.  Pontifex  factus  reformandae  discipli- 
nae  et  corrigendis  abusibus ,  conterendae 
in  Germania  lutheranae  haeresi ,  concilian- 
dae  inter  principes  christianos  concordiae 
et  repellendis  Turcarura  invasionibus  ani- 
mura  applicuit.  Sed  in  his  oranibus  raultipli- 
ces  obices  expertus  est,  In  conferendis  ec- 
clesiasticis  dignitatibus  cautus  ac  religiosus 
fuit,  dicere  solitus,  ecclesias  sacerdotibus, 
non  sacerdotes  ecclesiis  ornare  se  velle.  A 
ditandis  consanguineis  maxime  extitit  alie- 
nus.  lus  elegendi  ac  nominandi  episcopos, 
a  decessore  suo  regibus  Galliae  collatum, 
ad  Hispaniae  reges  cxtendit  ^.  Lovanii  ma- 
gnificis  sumplibus  coUogium  exstruxit,  quod 
etiamnum  collegium  Papno  vocatur.  Anto- 
ninam  Antistifem  Florciitinorum  ,  ac  Ben- 
nonem  Mismensium  Episcopum  in  Sancto- 
rum  nuraerum  retulit.  Sigismundum  Ma- 
latestam  Arimino  expulit.  Ad  propagandum 
inter  novi  orbis,  Amoricae,incolas  Evangc- 
lium,  sacerdotes  ex  Ordine  s.  Francisci  ad 
eos  dcstinavit.  Hadriani  VI  tempore  (anno 
1522)  a  Suleiraanno  capta  est  Rhodus  insu- 


>  Adan.  ir.'2-2,  pi  2. 

"  loan.  MMi-iaua,  l)e  rchu.i  llispaniae,  I.  20,  c.  5. 
H;u!rianiis  VI  (laroio  eiusfpie  .suc^es.soriliiis  conccssit 
iiis  praoscnlaiuii  E|)isco|ios  llisiianiac  ,  (|iii  anU;  ad 
conini  sii|)ii]icalionein  precario  a  1'ontilicibus  Uonia- 
\)\s  institucbantur. 


VSQVE    AD    lANSENlTARVM    EXORDIA 


149 


la,  qiiam  equites  s,  loannis  HierosoljTnitani 
una  cum  Christiaiiis,  anno  1291  a  Palacsti- 
na  eiecti,  Turcis  eripueraiit  anno  1310.  Ve- 
rum  anno  1530  Carolus  V,  eqnitibus  lliero- 
solymitanis,  Rhotlo  a  Siileimanno  pulsis, 
Melitam  insulam  concessit ,  a  qua  eiiuites 
Melitenscs  nunc  appeUantur.  Obiit  Ha- 
(Irianus  VI  postridie  idus  septsmbris  1523, 
cura  sodisset  anno  I,  mens.  8,  ac  diebus  6  ^ 

7.  Clemens  VII  Pontifex  {an.  1523)  — 
Post  Iladriani  mortem  propter  comitiorum 
dissidia  Apostolica  Sedes  vacavit  usque  ad 
xiiii^calend.decembris^qua  die  summoCar- 
dinalium  consensu  electus  fuit  Inlius  Medi- 
ceus,  patruelis  Loonis  X,  cardinalis  pre- 
sbvter  et  R.  E.  vicecancellarius,  qui  sub 
Clementis  VII  nomine  Ecclesiam  adraini- 
stravit  usque  ad  annum  1534.  Pontificis 
hiiius  gesta  suis  locis  referemus. 

8.  Comitia  ]>}orimbcrgae  —  Interea  lu- 
theranae  novitates  in  Germania  in  dies  ma- 
gis  propagabantur.  Adrianus  Pp.  VI  ad  co- 
mitia,  Carolo  Vagente  in  Hispania,  an.  1522 
Norimbergae  celebrata,  legavitCheregatum 
episcopum  Aprutinum  :  ei  litterasdedit,  qui- 
bus  imperii  Ordines  monebat.  ut  Lutherum 
eiusque  sectatores  secundum  edictum  Wor- 
matiense  reprimerent;  in  alia,  quam  lega- 
tus  ferebat,  instructione  spondebat,  se  ad 
reformandara  Roraanam  Curiam,  in  quam 
graves  abusus  irrepsisse,  maiori  cura  inge- 
nuitate  quara  circumspectione  fatebatur,  ad 
concordata  accurate  servanda  et  in  Germa- 
nia  beneficia  non  nisi  dignis  e  natione  Ger- 
manica  conferenda  esse  paratura,  rogabat- 
que,  ut  ipsi  Ordines  medium  reprimendi  hao- 

'  Conditus  est,  ut  ait  lovius  (in  Vila  Haflriani  VI, 
p.  149),  in  aede  D.i>elri  cum  lioc  tituio :  «  Hadrianus  VI 
hic  situs  est,  qui  niliil  sibi  infeiicius  in  vila  duxil,  quam 
quod  imperarel ».  loannes  Launoius  vero  (1.  4-,  ep.  7  , 
t.  o,p.  1),  eos,  qui  niediocrera  fuisse  Hadrianum  as- 
serunl,  acriler  repreliendit,  et  veneralur  iiium  «  prio- 
ris  aevi  Pontificein ,  qui  ]a|)Sos  Curialiura  mores  eri- 
gere  studuit ,  qui  contra  cupidos  et  avaros  antistites 
patrimonia  pauperum  vindicare  voluit,  et  consangni- 
neos  egenorum  sumlii)us  locupletare  noluit,  qui  sacros 
canones  non  sine  urgeiiti  et  necessaria  causa  rela.\are 
studuit,  el  Ecclesiam  ad  eorumdera  canonura  iiistitutura 
regendara  suscepii ». 

Legesis  P.  iJurmann.  //(2r//-i«n.r/,,Ultraiect.17'27,  in- 
4-°.— Extant  Hadriani  VI  Commenlarius  in  LL.  IV 
Senlentiarum{l>.irisA^'2[in  M.),  et  QuaestionesQuod- 
libelicae  (1.53!  in-4°).  In  priori  opere  (Q.  de  confir- 
malione  c.  9  )  dii-it  auctor,  l*apas  plures  in  Fidei  ne- 
potlo  errasse.  Sed  Hadrianus  ea  scripsit  cum  essetdo- 
ctor  Lovaniensis,  et  e.x  conte.xtu  coliigitur.  eum  iliidera 
loqiii  de  KIi.  Ponlificibus  tanquam  doctorihiis  privatis. 
Opus  illud  quidera,  loco  eo  non  correcto,  Roraae  edi- 
tura  fuit,  sed  inscio  Pontifice,  iit  testalur  editionis  cu- 
ralor  in  Praefatione  ad  loannem  Rullinura.  Cf  Bel- 
larrainum,  De  Romano  Pontifice,  I.  IV,  c.  2;  Melchior. 
Canum,  I.  YI,  c.  1 ;  Lud.Vinc  Gotti,  1. 1  Rer.  EccL  c.  2. 


resim  indicarent.  Verura  irapeiMi  Ordines 
intor  quos  non  pauci  novitatibus  Lutheri 
favebant,  Pontificis  ingenuitate  et  promis- 
sione  excitati  respondernnt:  Wormatiensis 
edicti  executioni  obstare  seditionera  populi ; 
rationem  vero  restituendi  concordiara  esse 
concilium  liberum  in  aliqua  Gerinaniae  ur- 
be  intra  annura  convocandura;  interea  se 
curaturos,  ne  novae  doctrinae  propagaren- 
tur,  sed  purum  EvangcHum  praedicaretur. 
Praeterea  comitiorum  nomine  prodiit  libel- 
lus  centum  gravarainura  nationis  Gerinani- 
cae  adversus  Apostolicam  Sedem.  Ex  eo- 
rum  lectione  corapertum  est ,  Lutheranis 
phicitis  deditos  fuisse,  qui  ilhi  conscripse- 
runt.  Haec  Ordinura  imperii  agendi  modus 
Adrianum  Pp.  magno  dolore  aftecit,haereti- 
corum  sane  audaciam  auxit. 

Anno  1524  ClemensPp.  VII  ad  coraitia , 
rursum  Norimbergae  congregata  ,  legavit 
cardinalera  Carapegiura;  qui  docta  et  ele- 
ganti  oratione  principes  Gerraanos  ad  ur- 
gendum  decretum  ibique  Wormatiense,  ad 
repriraendam  haeresim  et  defendendam  ca- 
tholicam  fidem  hortatus  est;  plurium  gra- 
vaminum,  quae  ad  Apostolicam  Sedera  de- 
lata  fuerant,  iniustitiam  ostendit;  ilLara  ta- 
raen  correcturam  proraisit,  quod  prudentia 
emendandum  suaserit.  At  coraitia  fere  idem 
ac  supra  responderunt,  Verurataraen  prin- 
cipes  catholici  videntes ,  haereticos  non 
tantura  in  Saxonia,  sed  etiam  in  regionibus 
vicinis  nuraero  augeri  eodera  anno  conve- 
nerunt  Ratisbonara.  Aderant  Ferdinandus 
archidux  Austriae  et  frater  iraperatoris  , 
duces  Bavariae,  archiepiscopi  et  episcopi 
Salisburgensis,  Tridentinus,  Bambergensis, 
Spirensis,  Argentinensis,  Constantiensis,  Ba- 
sileensis,  Frisingensis.  li  coramuni  consilio 
decreverunt,  ut  decretutn  Wormatiense  ob- 
servaretur,  nihil  in  administratione  Sacra- 
raentorura  aut  caeremoniis  sacris  innova- 
retur,  in  raonachos  apostatas  et  sacerdotes 
matriraoniura  contrahentes ,  secundura  ca- 
nonura  rigorem  animadverteretur.  Verum 
principes  quoque  novae  religioni  dediti,  pro 
eius  defensione  conventus  habere  coepe- 
runt  '. 

9.  Zwinglius  Sacramentar.  —  Eodem 
tempore  Ulricus  Zwinglius  catholicam  do- 
ctrinam  oppugnabat,  et  religiosas  novitates 
spargebat  in  Helvetia.  Ls  an.  1484  in  eadera 
terra  natus,  varios  iam  conceptus  hetero- 
doxos  hauserat  a  Thoina  Wittenbach,  theo- 
logiae  professore  in  UniversitateBasileensi. 


'  Cochlaeus,  loc.  cit.;  Audin,  Op.  cil.,  t.  II,  c.  5-6. 


150 


EPOCHA.   XI.    AH    INITIIS   LVTHERI 


Anno  1516  eremi  in  civitate  Suetiensi  pa- 
roclius,  principium  heterodoxum  nil  admit- 
tendi  quod  ex  Scriptura  sacra  probari  non 
possit,  eique  consentaneas  opiniones  admi- 
sit.  Lutheri  scripta  avide  suscepit,  et  etiam 
an.  1518  contra  Bern.  Samsonem  ex  Ordi- 
ne  s.  Francisci,  qni  Indulgentias  pontificias 
commendabat,  declamavit.  Eodem  anno  Ti- 
guri  ecclesiae  coUegiatae  parochus  consti- 
tutus  et  postea  in  ipsum  Capitulum  adscri- 
ptus,  animos  ad  innovanda  sacra  ita  exci- 
tavit,  ut  magistratus,  multi  e  clero  et  laici 
plurimi  catholicosritus  doserer3nt.An.l532 
ox  auctoritate  magistratus  in  publica  dispu- 
tatione  67  conclusiones  seu  theses  defendit 
contra  sacrificium  Missae  et  praesentiam 
realem,contrah^gem  coelibatus  et  votum  ca- 
stitatis,  contra  confessionem  et  satisfactio- 
nem  sacramentalem ,  contra  Purgatorium, 
contra  potestatem  Pontificis,  episcoporum 
et  aliorum  clericorum  aliaquc.  Quorum  ef- 
fectus  fuit,  utmagistratusTigurinusEucha- 
ristiae  adorationem,  expositionem,  circurn- 
gestationem,  et  missae  celebrationem  inter- 
dixerit  et  proinde  altaria,  imagines  atque 
reiiquiae  ex  ecclesiis  eiecta  fuerint.  Anno 
1524  Zwinglius  uxorem  duxit.  An.  1525 
eius  asseclae  lutheranam  Bibliorum  versio- 
nem,  hinc  inde  secundum  sua  phicita  mu- 
tatam  ,  tjpis  vulgarunt.  Zwinglius  vero 
eoinmentarium  de  veraetfalsareligioneseu 
compendiumreligionis  a  se  conflatae  edidit. 
Multa  dogmata  eum  Lutliero  habuit  com- 
munia,  in  nonnuUis  tamen  praesertim  circa 
Eucharistiam,  quara  raeram  figuramCorpo- 
ris  et  SanguinisChristi  eiusque  mortis  me- 
moriale  esse  contendebat,  ab  illo  dissensit. 
Zwinglio  Sacramentariorurn  antesignano 
se  iunxerunt  Carolostadius  et  OEcolampa- 
dius.  Prior  archidiaconus  Wirtembergensis 
ab  initio,  ut  vidimus,  Lutliero  adliaesit,  ct 
ex  apostatis  saccrdotibus  primus  uxorem 
duxit.  Paulo  post  propter  suam  cum  Lutlie- 
ro  deEucharistia  dissensionem,odiumque  in 
Imaginesab  eo  AVirtemljergaeiectus,  trans- 
iit  in  Ilelvetiam  ,  seque  cum  Zwinglio 
coniunxit.  OEcohampadius,  antea  presljvter 
Ordinis  s.  Birgittae  apud  Augustam  Vin- 
delicorum,  deinde  monasterium  ot  catholi- 
cam  fuJem  deseruit,  Zwinglium  secutus  est, 
uxorera  duxit,  liaercsimque  tuin  scripto 
tura  serraone  in  Helvetia  plurinium  propa- 
gavit.  Haeresim  susceperunt  Tigurini,  quo- 
rum  exemplura  doinde  secuti  sunt  Bcrna- 
tos,  Basileenses,  Scliafhusiani,  Sangallenses, 
Mulhusiani,  rnulti  Glaronenses  ot  Abbati- 
scelleniiies.  In  catholica  vcro  religione  per- 


manserunt  Suetienses,  Urienses,  Sjlvanien- 
ses,  Tugienses,  Lucernenses,  Friburgenses 
et  Solodurenses.  Inde  divisio  et  brevi  post 
bellum  inter  catholicos  et  haereticos  Hel- 
vetiae  pagos  *. 

10.  Anabapiistae — Praeterea  e  Luthcra- 
na  factione  exorta  estsectaAnabaptistarum, 
qui  secundura  Lutheri  doctrinam  de  expli- 
canda  a  quovis  Scriptura,  de  internis  in- 
spirationibus,  de  hominis  per  solam  Fidem 
iustificationi  et  de  libertate  evangelica,  as- 
serebant,  baptismura  infantibus,  utpote  fi- 
dei  incapacibus,  non  prodesse,  proinde  a- 
dultos  esse  rebaptizandos  ;  omnes  homines 
esse  liberos  et  pares;  bona  esse  communia; 
clericos,  nobiles  et  magistratus  esse  extir- 
pandos,  novumquo  regnum  instituendum. 
Sectae  auctor  fuit  Nicolaus  Storkius,  antea 
Lutheri  sectator;  praecipuus  vero  promo- 
tor  fuit  Thomas  Muncerus,  e  sacerdote  ca- 
tholico  lutheranus,  qui  sicut  ille,  turbulen- 
tis  concionibus  et  contictis  inspirationibus 
divinis  sectam  propagare  conatus  est ;  con- 
tra  Catholicos  et  Lutheranos  declamavit , 
atque  ingentem  idebeiorum  et  facinoroso- 
rum  multitudinem  excitavit  ad  capessenda 
arma  contra  dominos  ecclesiasticos  ac  ci- 
viles.  Verum  lantgravius  Hassiae  aliique 
principes  collectis  copiis  seditiosos  adorti, 
eos  partim  occiderunt,  partim  dissiparunt, 
ipso  Muncero  an.  1525  capto  et  decoUato  ^. 
Post  annos  paucos  haeretici  resumptis  viri- 
bus  rursum  ,  praesertim  in  Westphalia,  e- 
xitiale  bellum  instaurarunt,  ut  vidcbimus. 

11.  Bellum  ruslicorum  —  Quod  Adria- 
nus  Pp.  et  alii  catholici  praedixerant,  nova- 
torum  nempe  contra  praepositos  ecclesia- 
sticos  rebellionem  ad  civiles  progressuram, 
et  Ecclesia  eversa,  civitatem  esse  everten- 
dara,  modo  inchoari  visum  fuit  in  bello  ru- 
sticorum.  Quum  Lutherus  libertatem  asta- 
tutis  humanis,  atyrannide,  utdicebat,  Pon- 
tificis  et  universi  cleri  praedicaret;  magna 
cum  vehemcntia  in  omnes  sibi  adversantes 
inveheretur,  Pontificem,  clerum  et  princi- 
pes  conviciis  proscinderet,  robellionem  in 
opprimentes  populo  licere  doceret ;  rustici 
in  Gerraania  dictis  et  factis  novatoris  exci- 
tati,  arraa  contra  dorainos  suos  sive  cleri- 
cos,sive  laicos  converterunt.  Cum  seditiosis 
rusticis  se  raox  coniunxerunt  fanatici  Ana- 
baptistae,  nominatira  Muncerus,  qui  illos 


1  Audiii,  loc.  cil.  (;.  '2.'];  Bo.ssuel.  Histoire  det  varia- 
lioiis  ilcs  qilises  pruleslantes,  1.  II -III. 

-  Mfshovius,  llistoria  Anabiiptisturum,  1. 1;  F.  Ca- 
trou,  llistoirc  dii  \anatisme  daiis  la  religion  prole- 
ataiite. 


VSQVE   AD    lANSENISTARVM    EXOUUIA 


151 


ad  extirpandos  clericos,  nobiles,  et  magi- 
siratus  incitarnnt.  Hoc  rusticorinu  bollura 
an.  152-1  primuin  in  Suevia  exarsit,  et  bre- 
vi  temporo  por  alias  tTermaniao  torras  prae- 
cipue  ail  Rhenum  ot  Moenum  propagatum 
fuit,  idtjue  eo  furoro,  ut  ultra  300  moiiasto- 
ria  arcesque  nobilium  destructa  ferantur, 
Principibus  arma  couiungentibus,  seditiosi 
partim  occisi  partim  dispersi  sunt  '. 

12.  Lutherani  in  Saxonia  —  Interim  lu- 
therana  secta  in  Saxonia  aliisque  regioni- 
bus  maioi*es  progressiones  fecit.  Fridericus 
eiector  Saxonicus,  quamvis  Lutheri  coeptis 
favisset ,  tamen  catholicam  roligionem  in 
terris  suis  non  abrogavit.  Is  obiit  an.  1525. 
Eius  frater  et  successor  loannes ,  abiecta 
doctrina  catholica,  lutheranam  publice  pro- 
fessus  est,  et  cousilioLutheri,qui  anno  prae- 
cedente  conculcatis  monasticis  votis  et  a- 
bitu  abiecto,  eodem  anno  uxorem  duxit,  in 
orani  territorio  suo  monasteria  adhuc  resi- 
dua,  aliasque  catholicae  religionis  reliquias 
toUi  iussit;  in  locum  missae  cathoUcae  no- 
vum  divini  cultus  ordiiiom,  a  Lutliero  com- 
positum,  praescripsit;  ecclesiarum  visitato- 
res  instituit  catholicos,praedicatores  ex  ora- 
nibus  ecclesiis  eiecit;  instructiones  dogma- 
ticas  et  disciplinas,  a  Melanchthone  conscri- 
ptas,  binumque  Lutheri  catechismura,  ma- 
iorera  ad  instructionera  pastorura  et  cultio- 
rum  in  populo  et  minorem  ad  usum  rudiura 
et  parvulorura,  omnibus  imperavit,  abroga- 
ta  avita  et  catholica  regirainis  ecclesiastici 
forma.  Ita  res  ecclesiastica  secundum  men- 
tem  Lutheri  in  terris  electoris  Saxonici  or- 
dinata  est,  eademque  norma  in  aliis  terris, 
ubi  Lutheranismus  obtinuit,  suscepta  fuit. 
.  Borussia — Ex  his  fuitBorussiaseu  Prus- 
sia  orientalis.  Borussia  obediebat  Ordini  e- 
quitura  Teutonicorura;  horura  supreraus 
magister  erat  Albertus,  e  farailia  raarchio- 
num  Brandeburgicorum  in  Franconia  o- 
riundus.  Is  an.  1522  serraonibus  Andreae  0- 
siandri  ipsius  Lutheri  consilio  excitatus,  ut 
religione  catholica  et  ordine  desertis,  no- 
vam  religionera  assuraeret,  nuptiasiniretet 
Borussiara  tanquam  ducatum  saecularera 
sibi  vindicaret,  pravis  consiliis  cessit.  An. 
1523  concionatores  lutheranos  in  Borussiam 
vocavit,  Dorotheara  Holsatiensem  uxorem 
duxit,  inito  an.  1525  cum  Sigismundo  rege 
Poloniae  foedere,  se  ducem  Borussiae  con- 
stituit,  multos  equites  in  partes  suas  addu- 
xit,  alios  ducatu  exire  iussit,  abrogata  li- 
turgia  catholica  ubiquc  lutheranam  prae- 


Audin,  loc.  cif.  c.  U. 


scripsit.  Ex  quo  tempore  Lutheranismus  in 
Borussia  firmatus  est. 

Suecia  —  In  Suocia  primo  religionera  no- 
vani  intulorunt  duo  fratres  Sueci ,  Olaus  et 
Laurentius  Potri ;  qui  in  Universitate  Wir- 
terabcrgonsi  Lutheri  placita  magno  studio 
didicerant,  et  an.  1519  in  patriam  reversi, 
summo  ardore  propagarunt.  Gustavus  Wasa 
an.  1523  rex  Sueciae  olectus,  lutheranis  no- 
vitatibus  iam  imbutus  ,  bonisque  ecclesia- 
rum,  monasteriorura  et  clori,  quae  ei  nova- 
tores  adiudicabant, occupandis  inhians,  pro- 
pagando  in  terris  suis  Lutheranisrao  im- 
pense  favit,  scripta  Lutheranorum  edenda 
curavit  ,  apostattas  praesertim  clericos  et 
raonachos  favoribus  auxit,  resistentes  sibi 
variisraodis  vexavit.  An.  1527  regni  Ordi- 
nibus  in  partes  suas  pertractis,  supreraam 
in  rebus  ecclesiasticis  potestatem,  sicut  pos- 
sessiones  et  proventus  ecclesiarum  ac  mo- 
nasteriorum  sibi  vindicavit.  Ex  hoc  tempore 
lutheranae  religionis  professio  in  Suecia  le- 
ge  publica  firmata  est,  monasteria  aboli- 
ta  ,  coelibatus  ritusque  catholici  abrogati, 
nova  liturgia  in  lingua  vernacula  intro- 
ducta,  et  demum  an.  1544  in  comitiis  We- 
steresiensibus  cuiusque  catholicae  religionis 
vestigii  decreta  extinctio. 

Dania — In  Dania  quoque  nova  religio 
potissimum  ope  regum  propagata  fuit.  Chri- 
stianus  seu  Christiernus  rex  II  ei  aperte  pa- 
trocinabatur,  eiusque  doctores  e  Germanja 
advocavit.  Hi  una  cum  aliquot  indigenis, 
qui  in  Universitate  Wirtembergensi  Luthe- 
ri  doctrinas  susceperant,  easDanorum  ani- 
mis  instillare  conati  sunt.  An.  1523  Chri- 
stiano  propter  saevitiam  suam  eiecto,  rex 
Daniae  electus  fuit  Fridericus  I  dux  Holsa- 
tiae.  Hic  pariter  novae  religioni  addictus  e- 
rat.  Quapropter  pseudo-doctores  illara  ma- 
gis  magisque  propagarunt;  episcopi  incas- 
sum  renitentibus.  An.  1527  rex  habitis  Ot- 
tiniae  comitiis  inter  alia  decernendum  cu- 
ravit,  ut  Lutheranis  plena  religionis  liber- 
tas,  idemque  praesidium  et  ius  competeret 
ac  Catholicis ;  clericis  et  monachis  matri- 
monia  inire  liceret ;  episcopi  a  canonicis 
electi,  a  solo  rege,  non  vero  a  R.  Pontifice 
confimarentur;bona  ecclesiis  ac  monasteriis 
lege  publica  adimerentur.  Quibus  decretis 
quara  profecerit  nova  religio,  sat  colligitur. 
Hinc  Lutherani  facti  audaciores ,  contra 
Catholicos  insurgere,  ecclesias  diripere,  sa- 
cras  imagines  destruere,  monachos  e  coeno- 
biis  pellere,  omnisque  generis  violentiis  no- 
vum  evangelium  ubique  firmare  coeperunt. 
Sub  Christiano  III,  qui  patri  suo  Friderico 


155 


EPOCHA    XI.   AB   IXITIIS   LVTHERI 


in  regno  Daniae  an.  1533  successit,  omnes 
episcopi,  parochi  et  monachi,  novnm  evan- 
gehum  suscipere  nolentes,  depositi  et  eiecti 
sunt,  bonis  eornm  in  regis  commodum  oc- 
cupatis.  Anno  1539  nova  regiminis  ecclesia- 
stici  norma  secundum  lutherana  instittita 
coraposita,  in  comitiis  Ottiniensibus  publice 
praescripta  fuit,  religio  vero  catholica  abo- 
lita. 

isorioegia  —  Annis  1536-37  Norwegiae 
pars  meridionalis  cura  Christiani  III  do- 
minio  novam  religionem  admisit.  In  parte 
septentrionali  Olaus,  archiepiscopus  Dron- 
themiensis,  novatorum  studiis  aliquandiu 
restiterat,  sed  an.  1537,  missis  illuc  a  Chri- 
stiano  rege  copiis ,  e  Norwegia  fiigit.  Tunc 
etiam  huic  Norwegiae  parti  novi  evangelii 
professio  praescripta  fuit. 

Germania  —  IiiGermania  an.  1525  Phi- 
lippus  lantgravius  Hassiae,  princeps  ambi- 
tiosus  et  augendarum  opum  eupidus,  de- 
serta  catholica  religione,  lutheranam  pu- 
blice  professus  est,  totisque  viribus  hanc  de- 
fendendam  suscepit,  et  ad  eumdem  tinem 
foedera  cura  aliis  principihus  componcre 
studuit.  Eiusraodi  foedus  tunc  an.  152G  iniit 
cura  loanne  electore  Saxoniae  ,  cui  pau- 
lo  post  4  duces  Brunsvicenses,  dux  Megalo- 
pohtanus,  princeps  Anhaltinns,  duo  comites 
iMansfeldenses  ,  et  civitas  Magdeburgonsis 
accesserunt.  Hoc  foedus  evangelicum  po- 
stoa  auctura  videbimus.  Interea  Philippus 
Hassiae  omnibus  suis  subditis  novara  reli- 
gioneni  violenter  obtrusit ,  bona  ecclesia- 
stica,  ut  passim  inter  novatores  factum  est, 
sibi  vindicavit,  copiasque  contra  catliolicos 
collegit.  An.  1539  dignura  pseudoreforraa- 
tione  spectaculum  praebuit,  dum  e  Lutheri, 
Melanrhthonis  et  aliorura  novi  evangelii 
doctorum  auctoritate  uxorera  duxit,  arlhuc 
viventeChristinaSaxonicalegitimaconiiige. 
Anno  152G  in  coraitiis  Spirensibus  Ordines 
acatholici ,  cum  temporum  adiuncta  eorura 
audaciara  augerent,  libertatera  religiosara 
postularunt,  et  id  saltem  impetrarunt,  ut 
sibi  circa  Religionera,  usquc  ad  concilium 
generale,  observare  liceret  ea,  qiiorum  ra- 
tionoru  coram  Deo  et  imperatoro  reddereiit'. 

An.  1529  Carolus  V,  tura  propter  dissidia 
religiosa,  tum  propter  incursionem  Turca 
rurn  in  Pannoniara,  imporii  Ordines  Spiram 
convcniro  iussit.  Catholici  [)rincipes  dccro- 
veriint,  ut  Wormatiense  decretum  in  locis, 
in  quibus  receptum  fuerat,  observaretur  et 

<  Raynald.  Annal.  ercL;  Boziiis,  Hisl.  eccl.  Sufcn- 
riim\  Aiidin,  Iltsl.  de  la  vie  elc.  ile  l.nthrr,  1.  II,  i;r. 
11-U,  :ji). 


religio  vetus  sola  exerceretur  ;  ubi  vero  re- 
ligio  nova  obtinebat,  eiusquc  exercitiura  si- 
ne  publica  rerum  perturbatione  prohiberi 
non  poterat,  res  ita  persisteret  usque  ad 
futurura  concilium  generale;  Missa  ubique 
libere  celebraretur  ;  Evangelium  exponore- 
tur  secundum  patrum  Ecclesiae  doctrinam; 
Sacramentarii  et  Anabaptistae  nusquara  to- 
lorareiitur. 

Verum  contra  hoc  decretum  protestati 
sunt  et  ad  imperatorem  et  futurum  conci- 
lium  generale  provocarnnt  loannes  elector 
Saxoniae,  Philippus  lantgravius  Hassiac, 
Ernestus  dux  Luneburgensis,  Georgius  mar- 
chio  Brandeburgicus,  Wolfgangus  princeps 
Anhaltinus  et  14  civitates  imperiales ,  in- 
ter  quas  maiores  erant  Argentina ,  Ulma, 
Constantia,  et  Norimberga.  Ab  hac  prote- 
statione  illi  nomen  Protestantiura  accepe- 
runt ,  quo  postea  omnos  Lutlierani,  deinde 
etiam  Zwingliani  et  alii  appellari  consue- 
verunt. 

13.  Cnusae  propagationis  Lutlierayii- 
smi — Mirum  non  est,  novara  religionem 
brevi  tempore  fuisse  tantopere  propagatara; 
ad  id  quippe  plurimum  contulerunt  tempo- 
rura  circumstantiae,  quas  supra  in  prooe- 
raio  indicavimus  ;  praesertim  coUapsa  in 
multis  provinciis  cleri  populique  disciplina, 
novae  religionis  natura,  quae  cupiditatibus 
huraanis  adulabatur,  et  libertatem  ab  iis  , 
quae  in  rcligione  catholica  homini  videntur 
duriora,  spondebat ;  propagationis  modi, 
nimirura  convicia  et  viulcntiae  principum, 
ecclesiasticis  bonis  occupandis  inliiantium, 
favor,  protoctio,  arma.  Eaodem  causae  po- 
stcapromoveruntcalvinianae  religionispro- 
grossiones,  ut  dicemus.  Etiara  propagationi 
novitatura  religiosarum  in  Germania  non 
parura  faveruntCaroli  iraperatoris  Va  Gor- 
inania  absentia,  eiusque  cum  Francisco  I 
rege  Galliao  bellum  et  cuni  ipso  Pp.  Cle- 
raente  VII  dissidia. 

14.  Caroli  V  et  Francisci  I  bellum  — 
Etenim  post  mortom  Maximiliani  an.  1519 
imporium  concupiverunt  Carolus  V,  rexHi- 
spaniae  atquo  Noapolis  et  Franciscus  I,  rex 
Galliac.  Prior,  iv"  calondas  iulii  1519,  Fran- 
cofui  ti  olectus  fuit,  et  iii°  idus  octobr.  anno 
Si^quonti  A(iuisgrani  coronatus.  Inde  aniio 
1521  bellum  inter  Carohim  V  ot  Fraiici- 
scum  I  ortum  est  et  annis  pluribiis  iii  Ili- 
spania,  Gallia  et  Italia  contiiuialum.  Anno 
1525  Franciscus  I  in  pugna  apud  Ticiniim 
captus  et  Madritum  in  Ilispania  aliductiis  , 
anno  sequenti  conditionibus,  Carolo  admo- 
(Uim  proficuis,  libortatem  recepit.  Clemens 


Pp.  VII  ex  impeiatoris  victoriis  et  progrcs- 
siouibus  Italiae  libortati  raetuons,  Franci- 
seuni  I  ab  obsorvatione  pacis,  cuui  Carolo 
iiiitae,  tautjuani  iniustae  et  vi  extort.ie,  ab- 
solvit,  et  cum  otxioiu  atque  Ilenrico  VIII 
roge  Anjrliae,  Franoisco  Sfortia  duce  Me- 
(liolanensi  et  Venetis  foetlus  adversus  Ca- 
roluiu  pepi;,Mt.  Quum  id  audivisset  Carolus 
Borbonius,  Caosaroaruni  copiarum  in  Italia 
dux,  illas  advorsus  Pontilicem  an.  1527 Ko- 
mam  pei-iluxit,  eamque,  spreta  induciarum 
lido,  obsedit;  ilumque  impetum  faciens  cum 
exercitu  primus  conscendit  muros,  occi- 
sus  est.  Pliilibertus  princeps  Arausicanus, 
in  eius  locum  copiarum  imperio  suscepto, 
Urbem  cepit,  eam  militibus  mafrna  ex  par- 
te  lutheranis  diripienda  reliquit',  et  Ponti- 
licem  in  arce  s.  Angeli  obsessum,  ad  deditio- 
nem  durissimis  conditionibus  compulit.  Post 
septem  mensesCiemens  sibi  metuens  ab  astu 
Hispanorum  ,  mentiia  veste,  siuiulatoque 
niercatoris  habitu  ,  arce  egressus  confugit 
Urbevetum.  Carulus  V  ubi  ea  in  Hispania 
accepit,  direptionem  Romae  et  Pontilicis 
captivitatem  doluit,  vestes  lugubres  induit , 
preces  publicas  postulavit,  pacemque  cum 
Pontifice  tractare  ooepit.  Pax  intor  utrum- 
que  an.  1529  Bononiae  composita  est,  et  die 
Festo  s.  Matthiae  anno  1530  Clemens  VII 
Carolum  V  solemni  ritu  imperatorera  co- 
ronavit.  Eodem  anno  Cameraci  concordia 
redintegrata  fuit  inter  Carolum  et  Franci- 
scum  I  ^. 

15.  Colloquium  Marpurgi —  Imperator 
commemoratam  protestationem  et  appella- 
tionem  cum  indignatione  minisque  reiecit. 
Quapropter  lantgravius  Hassiae  et  alii  ad 
conimune  foedus  inter  Lutheranos  et  Sacra- 
mentarios  contra  imperatorem  sanciendum 
eodem  an.  1529  Marpurgi  inter  primarios 
utriusque  partis  tlieologos  colloquium  indi- 
xerunt.  Adfuerunt  e  parte  Sacramentario- 
rum  Zwinglius  ,  OEcolampadius  ,  Bucerus 
et  Hedio;  ex  altera  parte  Lutherus,  Melan- 
chthon,  lustus  lonas,  Osiander,  Brentius  et 


'  Roraa  sexies  direpla  est.  Priraum  ab  Alarico  r.o- 
thoruni  rege  an.  -i09,  seu  -tlO,  Iniiocentio  I  Ponlifice. 
iJeinde  a  Genserico  rege  Wandalorum  an.  455,  Li-one 
Magno  repnante.  Poslea  an.  5i6  a  Tntila  rege  Oslro- 
golorum,  EeelesiMm  adminislranle  Vi^ilio.  Kursus  ah 
Aistul[ilio  rege  Longobardorum  an.  7.55.  in  Ponlificalii 
Stepliani  II.  Praelorea  a  Saracenis  Alricae  an.  846, 
Ponlilicntiim  gcreiite  Sergio  II  Demuni  ab  e.xorcilu 
Caruli  V  an.  1527,  siib  Clemeiile  Vli,  quae  ilireptio  luil 
omnium  saevissima.  Vid.  Bellarm.  Ue  Hom.  Poni 
I.  i.  c.  4. 

'^  Raynald.  et  Spondan.  ad  an.  15-27-30;  Pallavicino, 
hlor.  del  Concil.  di  Trento.  I,  II,  c.  13-14;  Ferreras, 
llinluire  generale  ile  f  Kspugiie. 


VSQVE    AD    lANSENISTARVM    EXoRDIA  153 

Agricola.  Ad  conciliandam  concordiam  u- 
traque  pars  doctrinara  suam  eraolliit;  sed  u- 
bi  ad  quaestioneiu  de  Eucharistia  seu  s. 
Coeiia  ventum  est ,  omnis  concordiao  spes 
corruit,  neque  tui:n,  neque  postea  unitas  in- 
ter  eos  coalescere  potuit.  IIoc  dissidium  so- 
lum  ostendit,  quantum  veri  sit  in  eo,quod  illi 
tantopere  efferunt  de  pcrspicuitate  s.  Scri- 
pturae;  idcirco  evincitur,  eam  non  esse  so- 
lam  credendorum  regulam,  neque  ad  diri- 
mendas  Fidei  controversias  suflicere  absque 
legitimo  iudice  a  lesu  Christo  instituto  '. 

IG.  Comitia  et  confes.sio  Auf/usfana  [an. 
1530)  —  Carolus  V  concordia  cum  Pontifi- 
ce  et  cum  Francorum  rege  composita,  iter 
in  Germaniam  suscepit.  An.  1530  imperii 
comitia,  coram  se  Augustae  Vindelicorum 
celebranda,  indixit  propter  imminens  a  Tur- 
cis  periculum  et  propter  dissidia  in  Religio- 
nis  negotio.  Principes  lutherani  a  theologis 
suis  fidei  articulos,  seu  confessiones,  quos  in 
comitiis  professuri  essent,  conficiendos  cvl- 
rarunt.  Ex  his  confessionibus  Melanchthon 
confecit  librum,  qui  Confessio  Augustana 
dictus  est,  et  postea  inter  libros  Lutherano- 
rum,  dictos  symbolicos,  susceptus.  Comple- 
ctebatur  is  28  articulos,.quorum  21  priori- 
bus  doctrinae  lutheranae  acatholicis  diver- 
sae,  exponebantur,  inT  posterioribus  de  abu- 
sibus  religiosis  agebatur.Quum  haec  Confes- 
sio  in  comitiis  lecta  fuisset,  theologi  catholici, 
ibidem  praesentes,illius  confutationem  scrip- 
serunt,  qua  ad  singulos  articulos  eodem  or- 
dine  responderunt.  Melanchthon  vero  apo- 
logiam  Confessionis  Augustanae  scripsit , 
quae  postea  et  ipsa  libris  sjmbolicis  addita 
fuit.  Imperator  novatorum  confessionem 
acceptare  noluit;  consensit  tamen,  ut  sele- 
cti  ex  utraque  parte  theologi  et  iurisconsul- 
ti  de  unione  religiosa  tractarent.Variae,  sed 
frustra,  unionis  viae  iiropositae  fuerunt.  De- 
raum  Carolus  V,  iam  a  nonnuUis  catholicis 
nimiae  moderationis  erga  contumaces  hae- 
reticos  accusatus,  edictura  proraulgavit,  ut 
avita  et  catholica  relrgio  sola  in  tota  impe- 
rii  latitudine  exerceretur,  quae  fuerant  cir- 
ca  eam  innovata,  in  priscum  ordinem  resti- 
tuerentur,  et  eorum  quae  cnrrigenda  erant, 
refjrmatio  djfferretur  usque  ad  generalo 
conciliura,  quod  intra  annum  aR.  Ponti- 
fice  ci.jivocaretur. 

17.  Foedus  Schmalcaldense  —  Hoc  de- 
cretumOrdines  lutheranos  ad  pangendum  in- 
ter  se  foedus  excitavit.  An.  1531  elector 
Saxonicus,    dux   Luneburgensis ,  Philippus 


1  Raynald.  ad  an.  1.529;  KvnWn,  Inc.cil.  c.  23;  Cf  Bos- 
suel,  liifit.  cil.  l.  I ;  Moehler,  Synibulique,  c.  4. 


154 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


Hassus,Wolfgangus  Anhaltinus,  duo  conii- 1 
tes  Mansfeldenses,  pluresque  civitates  Scli- 
malcaldam  convenerunt ,  et  pro  religionis 
suae  defensione  foedus  inieruntin  6  annos, ! 
his  elapsis  in  10  alios  prorogatum.  Eidem  j 
foederi  progressu  temporis  plures  alii  Ordi- 
nes  seu  Siatus  accesserunt.  ' 

Carolus  V  pro  temporis  cii-cumstantiis, 
maxinrie  quod  ingentes  Turcari:m  copiae 
Hungariae  vicinisque  terris  Austriacis  im- 
minerent,tantisper  cedendum  ratus,  an.l532 
Norimbergae  cum  Ordinibus  hitlieranis  pa- 
cem  composuit  ea  lege,ut  edictaWormatien- 
se  et  Augustanum  suspenderentur,  et  nova 
religio  toleraretur,  donec  in  proximo  gene- 
rali  concilio  vel  in  comitiis  causa  religiosa 
definiretur;  illi  autem  mox  imperatori  auxi- 
lia  contra  Turcas  ferrent  ^  Hac  habita  con- 
cessione  ,  quae  ab  urbe  ,  ubi  facta  est,  pax 
religiosa  Norimbergensis  dicta  fuit,  Luthe- 
ranae  factiones  creverunt,  attamen  unionem 
religiosam  minime  curarunt. 

18.  Anabaptistarum  turbae  —  Anabapti- 
starum  verosecta,quamvis  principum  armis 
et  legibus  repressa  et  dispersa,  ut  supra  vi- 
dimus  ',  in  variis  regionibus,  praesertim  in 
Germania  ,  HoUandia  et  Belgio  permansit. 
An.  1534  Monasterii  in  Westphalia  in  quam 
paulo  ante  Lutherana  doctrina  illata  fuerat 
duo  anabaptistae  Batavi,IoannesBockel  sar- 
tor  Lugduni  Batavorum,  et  loannesMathie- 
sen  pistor  Harlemensis ,  fanaticis  suis  ser- 
monibus  tot  asseclas  nacti  sunt,  et  tatitain, 
etiam  e  locis  vicinis,  turbulentorura  homi- 
num  multitudinem  sibi  conciiiarunt,  ut  o- 
mnes  eis  non  assentientes  urbe  fuerint  eie- 
cti ,  ecclesiae  depraedatae,  novumque  ve-r 
gnuni ,  quod  divinum  appellabant,  in  urbe 
institutum.  Sed  an.  1536  episcopus  princeps 
Monasteriensis  urbera  recepit,  seditionis  au- 
ctores  suppliciis  alfecit,  totam  turbara  ve- 
sanam  dissipavit. 

Niliilominus  secta  exstincta  nonest.  Eam 
instauravit  Menno  Frisius  ,  a  quo  haeretici 
Mennonitae  appellari  consueverunt.  Is  an. 
1530  a  Fidc  et  ordine  presbytcratus  apo- 
stata,  et  anno  sequente  ab  Anabaptistis 
summus  eorum  director  electus,  inter  pe- 
ricula  raulta  per  Belgium,  Hollandiam  at- 
que  Germaniam  sectarios  instaurare  ,  ab 
opinionibus  fanaticis  atquo  seditiosis  avo- 
care  et  ad  meliorem  normam  reducere  stu- 
duit  ^ 

'  (^ochhieus,  (]  nninfnU.  dr  arlis  Lulheri;  P;iliavici- 
no,  loc.  cit.  I.  III;  r.hylraeiis  ,  lUnt.  Cunfesx.  Au^tisl.; 
Aiiilin,  loc.  cil.  c.  ii.  —  ^  l'.  150. 

■'  Meshovius,  Hist.  Anabaptist.  I.  Vl-Vli ;  H.  Olt.,  An- 
mles  Anaba})ttst, 


19.  Schisma  Anglicanorum —  Hoc  ipso 
tempore  Henricus  VIII  rex  Angliae  ,  antea 
propter  defensionem  septemSacramentorum 
contra  Lutherum  a  Leone  Pp.  X  titulo  De- 
fensoris  Fidei  honoratus  ^  ecclesias  regni 
sui  a  R.  Pontificis  obedientia  et  totius  Ec- 
clesiae  communione  divellit.  Schismati  cau- 
sam  dedit  regis  voluptas.  Henricus  e  dis- 
pensatione  lulii  Pp.  II  an.  1509  uxorem  du- 
serat  Catharinam  Aragoniam,  Arthuri  fra- 
tris  sui  viduam;  ea  hactenus  18  prope  annis 
ut  coniuge  pacifice  usus  fuerat  pluresque  li- 
beros,  e  quibus  Maria  sola  supererat,  ex  ea 
genuerat;  at  indomito  in  Annam  Bolenam 
amore  excitatus ,  an.  1527  matrimoniuin 
suum  cum  Catharina  illegitirauni  contendit, 
et  qua  tale  a  R.  Pontifice  declarandum  po- 
stulavit.  Clemens  Pp.  VII  i'em  discutiendam 
commisit  theologis,  qui  responderunt,  im- 
pedimentum,  quod  rex  obiiciebat,  e  dispen- 
satione  lulii  II  fuisse  sublatum  ,  et  proinde 
illius  cum  Catharina  matrimonium  esse  le- 
gitimura.  Verumtamen  Pontifex  ne  ex  una 
parte  Heuricum  regem,  et  ex  altera  Caro- 
lura  V,  qui  pro  Catharina,  sua  raatertera, 
contra  dissolutionem  eius  matrimonii  gra- 
viter  reclamarat,  oftenderet,  sententiara  di- 
stulit,  ut  Henricus  rex  iuterea  ad  saniorem 
mentem  se  converteret.  Rex  vero  a  variis 
academiis  pecuniarum  largitione  impetrare 
tentavit  responsa  talia  ac  si  naturali  atque 
divino  iure  esset  prohibitum,ne  quis  viduara 
fratris  sui  in  uxorera  duceret.  Henricuni 
prorsus  ad  perficienda  prava  consilia  stimu- 
larunt  praesertim  Thomas  Wolsaeus,  Tho- 
mas  Cromwell  et  Thomas  Crammer.  Wol- 
saeus  ex  infiraa  classe  ingenio  suo  et  in- 
dustria  eo  pervenerat ,  ut  cardinalis  ar- 
chiepiscopus  Eboracensis  et  regni  admini- 
ster  esset  creatus,  sed  post  paucos  annos 
pravi  sui  consilii  fructum  tulit,  an.  1530 
exiinctus  est.  Cromwell,  homo  vafer  et  clain 
lutlieranus  ,  Annae  Bolenae  favore  primas 
regni  dignitates  consecutus  est.  Cramraer, 
theologus  Cantabrigiensis,  sed  clam  luthe- 
rana  haeresi  infectus  et  matrimonio  iun- 
ctus,  siraulatione  et  perfidia  nuUi  secundus, 
ati.  1530  matrimoniura  regis  cum  Cathari- 
na  niiUura  esse  scripto  propugnavit.  Henri- 
cus  VIII,  morae  impatiens  ,  an.  1533  Ca- 
tharinam  relegavit ,  et  occultura  matrimo- 
niuia  cum  Anna  Bolena  contraxit.  Paulo 
post  Tliomas  Crammer,  ad  archiepiscopa- 
tuin  Cantuariensoin  evectus  ,  regis  matri- 
moiiiura  cum  Catharina  nullum,  ilhuhiue 
quod  ante  5  uionsos  clara  inierat  cum  Anna 

'  Vide  p.  m. 


valitlum  pronuntiavit.  Re  Roniam  perlata, 
CltMiions  VII  sentontiam  Ciammeri  nuUam 
ileclaravit,  refzomque  sub  poona  excommu- 
nicatiotlis  Catliarinam  rccipere  et  Annam 
dimittere  iussir. 

Ast  vesanus  rex  neutrum  praiestitit :  imo 
omnera  cum  R.  Pontitice  communionem  ab- 
rupit ,  regnumque  in  tctrum  schisma  con- 
iecit.  Matrimoninm  snum  cum  Anna  Role- 
na  tanquam  legitimum  et  Elisabetham  ex 
ea  genitam  ceu  veram  regni  liaoredem  ab 
omnibus  haberi  voluit;  Mariam  vero,  e  Ca- 
tharina  procreatam,  veluti  spuriam  ad  ma- 
trem  relegavit;  omiicm  R.  Pontiticis  iuris- 
dictionem  in  Anglos  et  Hibernos  abrogavit, 
eius  nomen  ubique  deleri  iussit,  cunctam- 
que  cum  eo  communionem  severeinterdixit. 
His  violeiitiis  et  schi.smatieis  regis  decretis 
senatus  et  maxima  ex  parte  clerus  ac  po- 
pulus,  aut  blanditiis  aut  metu  aut  aliis  ar- 
libus  victi  cesserunt;  Henricum  VIII  supre- 
mum  Ecclesiae  Anglicanae  caput  dixerunt; 
eique  et  successoribus  ius  haeresesetabusus 
ecclesiasticos  cognoscendi  et  toUendi,  an- 
natas  et  decimas  ecclesiasticas  percipiendi, 
novos  episcopatus  crigendi  et  alia  ad  eccle- 
siasticum  regimem  spectantia  peragendi 
adiudicarunt.  Henricus  summum  Anglicanae 
ecclesiae  caput  constitutus,  an.  1535  Tho- 
mam  Cromwel,  virum  laicum  ,  suum  vica- 
rium  generalem  in  rebus  ecclesiasticis  con- 
stituit.  Huius  viri  et  senatus  consilio  rex 
raonasteria,  primo  minora  deinde  caetera, 
numero640,praetereall0hospitaliaet2344 
sacella  sustulit,  eorumque  bona  partim  fi- 
sco,  partim  aulicis,  vel  sibi  deditis  adiudi- 
cavit,  partim  exiguo  pretio  vendidit. 

Quotquot  iniquis  et  schismaticis  Henrici 
decretis  assentiri,  eique  ceu  Ecclesiae  ca- 
piti  iusiurandum  praestare  recusabant,  poe- 
na  capitis  damnabantur.  Eorum,  qui  in  hac 
persecutione  suppliciis  affecti  fuerunt,  prae- 
cipui  sunt  loannes  Fisher  episcopus  Rof- 
fensis,  et  Thomas  Morus  regni  cancellarius, 
viri  eruditione  ac  morum  integritate  con- 
spicui.  Tantus  fuit  regis  furor ,  ut  ipsum  s. 
Thomam  ,  saec,  XII  archiepiscopum  Can- 
tuariensem,  ab  Anglis  devotissime  cultum 
ceu  perduellionis  reum  in  ius  vocarit,  e 
Ssrum  albo  eiecerit,  eiusque  ossa  concrema- 
ri  et  cineres  dispergi  iusserit. 

Paulus  Pp.  III,  Cleraentis  VII  successor, 
an.  1538  sentontiam,  quam  iam  ante  3  an- 
nos  Henrico  VIII  minatus  fuerat,  soUemni- 
ter  promulgavit:  regem  tanquam  haereti- 
cum,  moechum,  innocentium  interfectorem 
et  pontificiae  maiestatis  reum,  excommuni- 


VSQVE   AD   IA.NSENISTARVM    EXORniA  15^ 

catum,  rcgnum  sacrisinterdictum  et  subdi- 
tos  a  fidoi  oliicio  solutos  declaravit.  Rex  vc- 
ro  inagis  in  catholicos  sacviit.  Nonnunquam 
etiam  animadvertit  in  Lutheranos,  qui  fa- 
vcnte  Crammero  in  occulto  serpebant,  et 
contra  eorum  doctrinam  an.  1539  sub  [toena 
capitis  omnibus  credendos  definivit  hos  0 
articulos:  in  SS.Euchai-istia  panem  et  vinum 
substantialiter  convorti  in  Corpus  et  San- 
guinera  Christi;  communionem  sub  una  spe- 
cie  ad  salutem  sullicere;  coelibatum  cleri- 
corum  retinendum;  votum  castitatis  obser- 
vandum;  missae  sacrificium  pro  vivis  et  de- 
functis  ofi'erendum  ;  confessionem  peccato- 
ruin  coram  sacerdote  faciendam.  Unde  si 
schisraa,  et  ea  quae  supra  retulimus  ,  ex- 
cipias,  exterior  religionis  forma  sub  Hen- 
rico  VII,  qui  usqueduin  vixit,  in  Anglia 
vix  immutata  fuit '. 

Alia  praeterea  spectacula,.  schismaticae 
Ecclesiae  capite  digna,  praebuit  Henricus: 
an.  1536,  paucis  post  Catharinae  Aragoniae 
obitum  diebus,  Anna  Bolena  propter  adul- 
teria  et  incestum  daranata  et  securi  percus- 
sa ,  rex  uxorem  duxit  loannam  Seymoui\am, 
quam,Anna  adhuc  vivente,deperibat.  loan- 
na  in  partu,quo  natus  est  Eduardus,  defun- 
cta,Henricusquartas  nuptiasiniit  cumAnna 
Cliviensi;  hanc  autera  post  6  menses  repu- 
diavit,  et  Thomam  Cromwell,  earum  nup- 
tiarum  conciliatorera,  ceu  haereseos  et  alio- 
rum  criminura  reuin  capite  truncari  iussit^ 
Tunc  rex  quintura  coniugiura  contraxit 
cura  Catharina  Howard.  Haec  cum  an.  1542 
propter  infamia  comniercia  fuisset  capite 
plexa,  Henricus  sextas  nuptias  celebravit 
cum  Catliarina  Parra,  quae  cum  luthera- 
nae  doctrinae  esset  addicta,  parum  abfuit 
quin  eadem  ac  praecedentes  sorte.uteretur: 
regnavit  Henricus  usque  ad  annum  1547. 

20.  Paulus  III  Pontifex  {an.  1534)  — 
Interea  Clemens  Pp.  VII,  \i°  calendas  oc- 
tobris  1534,  obiit.  Prima  die  comitiorura,  iii° 


dus  eiusdem  mensis,  concordibus  sufFragiis, 
Alexander  Farnesius,Romanus,  cardinalis  e- 
piscopus  Ostiensis,annura  agens67  cooptatus 
est,quem  eximia  atque  inveterata  virtus, et 
praecellenteslitterae  raagnopere  coramenda- 
bant,  adeo  utCiemens  eum  sil)i  successorem 
testamento  scripturum  affirraaret,si  Pontifl- 
catus  hereditate  pararetur  ^.  Paulum  III  se 
dici  voluit,  et  iii°nonas  novembris  coronatus 
est.  Ecclesiam  gubernavit  usque  ad  an.l549. 


'  Sander.  De  origine  el  progressu  schismatis  An~ 
glicam. 
2  lovius  lib.-  32  Hislcriae  sui  temporis,  p.  495. 


156 


EPOCHA   XI.    AB    INITIIS   LVTHERI 


Is,  ut  diximus ,  sententiam  in  Henricum 
VIII  regem  Angliae  tulit.  Praecipuas  curas 
adhibuit  in  concilianda.  pace  inter  principes 
christianos,  praesertim  inter  Carolum  V 
imperatorem  et  Franciscum  I  regem  Galliae 
in  extirpanda  haeresi  et  instauranda  disci- 
plina.  Concilium  generale  indixit  et  post 
multa  obstacula  demum  Tridenti  inchoavit, 
ut  videbimus.  Constitutione  Licet  ab  initio 
s.  Inquisitionis  Congregationem  e  6  cardina- 
libus  an.  1542  primus  instituit,  ad  quam  de 
P^idei  negotiis  ex  omni  orbe  catholico  re- 
ferretur  ^  Ecclesiasticae  disciplinae  san- 
ciendae  Coetum  iastituit  quatuor  gravissi- 
morum  et  doctissimorum  Cardinalium  qui 
offerreut  capitulatim  collectalibello  ea  quae 
praecipue  emendatione  digna  viderentur  ^. 
Consuevit  etiam  super  mensam  praestantes 
philosophos  atqne  theologos  inducere  et  ip- 
semet  ponere  de  quo  disputarent;  quibus  re- 
bus  et  agendi  mores  et  veritatis  indagandae 
ardentissimum  studium  significavit.  Cum 
annos  15  et  dies  28  regnasset,  iv°  idus  no- 
vembris  1549  senio  curisque  confectus  de- 
cessit.  Alia  huius  Pontificis  gesta  suis  locis 
narrabimus. 

21. Societates  Clericoruyn  Regularium — 
Eodem  sane  tempore,  quo  haeretici  specie 

\  Bullar.  Romaii.  t.  IV,  part.  I.  lam  vidimus  (p.  61) 
officium  Inquisitionis  ab  initio  Ecclesiae  exercitum  fuis- 
se.  Paulns  l'p.  III  primus  instituit  lianc  Congregatio- 
ncm.  1'oiitilices  successores  ail  meliorem  conditionem 
reduxeruiit  et  eam  conririiiarunt.  Sie  Paulus  l>p.  IV, 
earadem  constabilivit,  iiistituitque,  ut  eiiis  Tribunalis 
caussae,  quae  delectorum  Cardinalium  auctoritale  ter- 
minari  solebant,  coram  llomano  Pontifice  die  semel  in 
liebdomada  staluto  cognoscerentur;  atque  statuit  ofli- 
cium  suprenii  Inquisitoris  nun  deficere,  Pontilice  mor- 
luo.  Pius  Pp.  IV,  Const.  LXXIV  Past,\ra!is  Officii  eam 
confirmavit,  et  motuproprio  Cum  Nas  slatuit  validuni 
«.sse  quod  a  maiori  parle  Cardinalium  liuius  Cougre- 
gationis  esset  statutum.  S.  Pius  Pp.  V,  Const.  Saactis- 
simus,  Inter  mulliplics,  et  Cum  Felicis  alias  regulas 
cl  disposiliones  emanavit.  Sixtus  Pii.  V,  Const.  lininen- 
.sa,  coiilinnavit  et  corrobor.tvit  «  (^oiitiregationem  S. 
Inquisitionis,  cui  ob  summain  rei  gravitatem,  Ponlifex 
praesidere  solet,illius  omiiia  iiistitiila  ,  omnesque  et 
singulas  facultates  a  RR.  PP.  Cardinalibus  ad  eam  Con- 
gregationem  pro  tempore  deleclis  concessas,  omnem- 
(jiie  auctorilatein  et  polestatem  eis  commuiiicatam,  sci- 
licet  inquirendi ,  cilandi,  procedendi,  senteiiliaiidi  el 
definiendi  in  omnibiis  caiisis ,  tam  liacresiin  manife- 
stam  ,  qii.am  scbismala  ,  apostasiam  a  l'ide,  magiam, 
.sortilegia  ,  divinaliones  ,  sacrameiitorum  abusus  ,  el 
quaecuinque  alia,  quae  eliam  praesuiuplam  baeresim 
sapcre  vidercnliir,  coiicei-nentibus  non  soliiin  in  Urbe, 
etStatu  temporali  S.Sedis,  sed  etiani  in  universo  terra- 
nim  Orbe,  ubi  Chrisiiana  viget  Heligio,  siiper  onines 
Palriarchas,  Primate.s,  .\ichiepi8copo.s,  ct  alios  inferio- 
res  ac  Fnqiiisitores,  quocumqiic  privilegio  illi  siillulli 
sint».  Confirmavit  ct  eam  ordinavit  demumBenedictus 
XIV  Uiillis,  Sollicita  ct  ad  Siiprrinum. 

■^  Vid.  Natal,  Alcx.  in  llisl.  Eccl.  saec.  \V  cl  XVI, 
c.  I,  a.  l(j. 


reformationis  Fidem  corrurapebant,  sanctis- 
sima  Ecclesiae  instituta  abrogabant,  et  po- 
pulos  ad  noxiam  libertatem  atque  licentiam 
conducebant;  alii  religionis  et  salutis  ani- 
marum  studiosi,  pias  instituerunt  clericorum 
societates,  qui  non  tantum  propriae  perfec- 
tioni,  sed  etiam  aliorum  moi^ali  emendatio- 
ni  et  saluti  operam  navarent.  Prima  ex  his 
Clericorum  societatibus  originem  suam  de- 
buit  s.  Caietano  Thienaeo,  nobili  Vicentino 
et  erudito  presbjtero;  qui  postijuam  cum  I. 
P.  Carafa,  episcopoTheatino,  postea  Romano 
Pontifice  sub  Pauli  IV  nomine,  de  instau- 
randa  in  clero  pietate  et  emendandis  mori- 
bus  contulisset,  hic  dimisso  episcopatu,  cum 
2  aliis  viris  se  Caietano  adiunxit  ad  erigen- 
dam  Clericorum  sociotatem ,  cuius  flnis  es- 
set ,  sub  trium  votorum  monasticorum  et 
strictissimae  paupertatis  nuncupatione,  sa- 
luti  animarum  et  provectioni  pietatis  chri- 
stianae  adlaborare,  praesertim  divini  verbi 
praedicatione,  Sacramentorum  administra- 
tione,  infirmorum  consolatione,  haeresum 
impugnatione.  An.  1524  Clemens  Pp.  VII 
hanc  societatem  cuius  initia  praefati  viri 
Romae  constituerunt  sub  Clericorum  regu- 
larium  nomine  approbavit.  Primus  societa- 
tis  roctor  fuit  Carafa,  antea  episcopus  Thea- 
tinus  ,  unde  Theatinorum  nomen  societati 
adhaesit '. 

Similera  socjetatem  an.  1530  Mediolani 
instituerunt  3  sacerdotes  saecularos,  laco- 
bus  Antonius  Morigia,  Bartholomaeus  Fer- 
rari  et  Antonius  Maria  Zaccaria.  Eius  e- 
tiara  scopus  fuit,  ut  socii,  votis  mouasticis  et 
vitae  paupori  humilique  ad.-5tricti,  curae  a- 
nimarum,  divino  verbo  praedicando,  con- 
fessionibus  excipiendis,  iuvcntuti  instituen- 
dae,  seminariisregendisoperam  darent.Hanc 
Societatem  Clemens  VII  an.  1532  approba- 
vit.  Eius  alumni  nominati  sunt  Clerici  regu- 
lares  s.  Pauli,  scilicet  apostoli,  quem  sibi 
patronura  etexemplar  elegorunt,  posteavul- 
go  dicti  sunt  Barnabitae  ab  ecclesia  s.  Bar- 
nabae,  quae  cis  Mediolani  tradita  fuit  *, 

Hae  Societates  non  tantum  intra,  sed  e- 
tiam  cxtra  Italiam  propagatao  sunt.  Sirailis 
illis  fuit  congregatio,  quam  fundavit  s.  Hie- 
ronymus  yEmilianus,  qui  senatorio  Vene- 
torum  gonere  ortus,  primo  militiam  socu- 
tus,  doinde  se  totuin  instituendis  ad  pieta- 
tem  ct  litteras  orphanis,  erudiendis  in  reli  - 
gioiie  pauporibus,  ot  rcducendis  ad  poeni- 
tontiam  poccatoribus  mancipavit.  Postea  in 
eumdera  finem  ,  adlectis  sibi  pluribus  piis 

'  llelyot,  llistiiire  des  Ordr.  reliij.  t.  VII,  p.  7. 
2  Ibid.  l.  IV,  p.  110. 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM   EXOIiniA 


157 


laicis  ct  sacerdotibus,  Societatem  institnit 
Somaschao  in  agro  Bergoniensi,  unde  socii 
Somaschensium  nomen  acceporunt.  Hanc 
Societateni  an.  1510  approbavit  Paulus  III: 
et  s.  Pius  Y,  praoscripta  ei  rogula  s.  Angu- 
stini,  sub  nomineClericorum  regularium  S. 
Maioli,  cui  eorum  ecclesia  Ticini  erat  consc- 
crata,  an.  15G8  inter  Ordines  reh"giosos  re- 
tulit '. 

22.  Societas  lesic — Praedictas  clerico- 
rum  Societates  tum  propagatione  tum  re- 
rum  effectarum  magnitudinc  longe  supera- 
vit  Societas  illa,  quae  a  nomine  lesu  appel- 
lata  est.  Eius  auctor  fuit  s.  Ignatius  de  Lo- 
jola,  nobilis  Hispanus.  Is  primum  militiam 
secutus,  quura  e  vulncre,  an.  1521  in  defen- 
dcnda  contra  Gallos  Pampelona  accepto,  de- 
cumberet,  piorum  lihrorum  lectione  ad  lesu 
Christi  Ssrumque  vestigia  sectanda  exci- 
tatus  fuit.  Mox  novae  vitae  rationem  iniit , 
primo  in  Monte  Serrato,  deinde  in  Manresa 
se  poenitentiae,  pietatis  et  caritatis  exerci- 
tiis  devovit.  Posthaec  piam  peregrinationem 
instituit  in  Terram  sanctam.  An.  1524  in 
Hispaniam  redux,  studia  a  grammatica  la- 
tina  Barciiione  exorsus,  eadem  in  Complu- 
tensi  et  Salmanticensi  Universitatibus  pro- 
secutus  est.  Cum  litterarum  studiis  opera 
pietatis  et  caritatis,  praesertim  Instruendo 
plebeios  et  serviendo  infirmisinxenodochiis, 
iungebat,  ideo  non  semel  vexationes  exper- 
tus.  An.  1528  profectus  est  Parisios,  philo- 
sophiae  et  theologiae  studia  confecturus. 
An.  1534  cum  6  aliis  studiorum  sociis  quos 
ad  eadem  secum  consilia  adlexerat,  prima 
Societatis  fundamenta  posuit  et  in  ecclesia 
Montis  Martjrum  prope  Parisios  vota  de 
colenda  paupertate  et  procuranda  proximi 
salute  emisit.  Socii  eius  erant  Petrus  Le 
Fevre,  Sabaudus,  Franciscus  Xaverius,  no- 
bilis  Navarrensis,  lacobus  Lajnez,  Alphon- 
sus  Salmeron,  Nicolaus  Bobadilla,  tres  Hi- 
spani,  et  Simon  Rodriguez,  nobiiis  Lusita- 
nus.  Post  3  annos,  cum  numerus  eorum  auc- 
tus  esset,  Ignatius  cum  P.  Le  Fevre  et  I. 
Laynez  Romam  profectus,  sua  suorumque 
opera  Pontificis  arbitrio  obtulerunt.  Paulus 
Pp.  III  duobus  posterioribus  munus  docendi 
in  Universitate  Romana  demandavit;  Igna- 
tium  vero  caeterosque  socios,  qui  post  eum 
Romam  venerunt,  divini  verbi  praedicationi 
et  animarum  curae  gerendae  destiuavit.  Ut 
vero  Societas  inter  probatos  ab  EcclesiaOr- 
dines  reciperetur,  eius  constitutiones  Pon- 
tificis  iudicio  subiecerant:  quas  cum  Paulus 
111  ad  maiorem  Dci  gloriam,  Bcclesiae  uti- 

'  Helyot,  ibid.  p.  233. 


litatem  ,  Fidei  propagationem  ,  haeresura 
expugnationem,  pietatis  instaurationera  et 
christianae  iuventutis  institutioncm  procu- 
raiidam  idoneas  reporisset,  an.  1540  eorum 
Congregationem  sub  nomine  Societatis  lesu 
singulari  BulUi  approbavit  ',  et  sub  Apo- 
stolicae  Sedis  praesidium  constituit.  Item, 
Pontifex  librum  Exercitiorum  spiritualium 
a  s.  Ignatio  compositiim  auctoritate  Aposto- 
lica  communivit.  Primus  generalis  Socie- 
tatis  pracpositus  fuit  s.  Ignatius,  qui  eam 
ante  obitum  suum  (1556)  per  Italiam,  Lu- 
sitaniam,Hispaniam,  Belgium,  Germaniam, 
Brasiliam,  Indiam  et  Abjssiniam,  vidit  dif- 
fusara.  Post  s.  Ignatium  Societas  non  modo 
in  iisdem  terris  continua  incrementa  cepit, 
sed  etiam  in  Galliam  aliasque  Europae, 
Asiae  et  Americae  regiones  illata  est.  Socie- 
tas  ab  initio  et  deinceps  claruit  viris  pietate 
et  eruditione  conspicuis,quorumalii  deFidei 
defensione  et  propagatione,  alii  de  errorum 
et  haeresum  expugnatione,  alii  de  christia- 
uaeiuventutis  institutione,aIiideIitterarum 
et  scientiarum  cultura,  alii  de  pietatis  et 
morura  instauratione  optime  meruerunt. 
Quapropter  PaulusIII  aliique  Pontifices  ad 
tanta  merita  remuneranda  et  ad  lesuitarum 
labores  conatusque  proraovendos,  Societati 
lesu  privilegia  amplissima  et  nulli  hactenus 
Ordini  concessa,  largiti  sunt.^. 

23.  Crt^Ji^cme— Monachorum  etiam  re- 
forraationes  a  viris  regularis  observantiae 
studiosis,  e  gremio  ipsorum  monachorum, 
effectae  sunt.Ita  Matthaeus  dictus  deBassi  a 
loco  natali  in  ducatuUrbinatensi,  fratcr  lai- 
cus  interFranciscanosObservantes, an.l525 
aClemente  Pp.VII  fctcultatem  accepit  insti- 
tuendi  novam  sub  s.  Francisci  regula  Con- 
gregationem,  cuius  socii  caputium  acumi- 
natum  quale  s.  Franciscus  gestasse  diceba- 
tur,  et  a  quo  ipsi  Capucini  appellati  sunt, 
gererent,  vitam  eremiticam  et  priscis  regu- 
lae  s.Francisci  austeritatibus  consentaneam, 
ducerent.  Matthaeus  hoc  vitae  genus  am- 
plexusestin  Marchia  Anconitaua,  eique  se 
multi  alii  sociarunt.  An.  1528  idem  Ponti- 
fex  eos  sub  nomine  Fratrura  minorum  con- 
ventualium  de  vita  eremitica  Capucinorum 
approbavit ,  iisdemque  facultatem  susci- 
piendi  in  Congregationem  clericos  et  laicos, 
et  omnia  priviiegia  FF.  Minorum  concessit. 


1  Const.  25,  1. 1  /i?<//.p.  738.  Earadera  Socielatera  iio- 
vis  luculeiUissimis  decrelis  confii-mHrunl  Iiiliiis  III, 
Cimsl.  9, 1. 1 ;  Gregorius  XIII,  Const.  89,  t.  2  Bull.  Gre- 
gorius  XIV,  Consl.  10. 

-  Bartoli,  Ilisloria  Sucietatis  lesu;  Maffei  et  Bou- 
hours,  Vita  s.  Ifjnalii, 


158 


EPOCHA    XI.    AB   INITIIS    LVTHERI 


Anno  sequenti  Capucini,iam  raagno  numero 
aucti,  in  Capitulo  Matthaeum  vicarium  ge- 
neralem,  ministro  generali  Conventualium 
subiectum,  elegerunt,  et  statuta  pro  Ordine 
suocondiderunt.Ordo  ann.i529Romae,1530 
Neapoli,  1573  in  Gallia,  1575  in  Hispa- 
nia,  1581  in  Germania ,  deinde  in  aliis 
terris  catholicis  plurimura  propagatus  est. 
Progressu  teraporis  vitara  eremiticam  cum 
monastica  commutarunt,  et  anno  1619  a 
Paulo  Pp.  V  facultatem  acceperunt  eligen- 
di  sibi  proprium  et  independentem  Mini- 
strum  generalem  *.  Benedictus  Pp.  XIV, 
Bulla  Religio  Capucinorum ,  vii°  calend. 
april.  1733  pulpitumApostolicum  huicOrdi- 
ni  concessit. 

24.  /.  Calvinus  —  Interim  Sacramenta- 
riorum  novitates  religiosae,  a  Zwinglio  et 
OEcolampadio  per  Helvetiam  propagatae  '^, 
incrementamultaceperunt.Eas  Lausannae  , 
et  in  toto  Vaudo  atque  Genevae  propagarunt 
Guilielmus  Farel  et  Petrus  Viret.  IUic 
etiam  ecclesiae  ab  haereticis  vi  occupatae, 
altaria  deiecta ,  imagines  confractae ,  ri- 
tus  catholici  abrogati  sunt.  Post  annos 
paucos  civitasGenevanovaereligionis  quam 
reformatam  dicunt,  sedes  et  centrum  eva- 
sit,  ex  quo  nempe  loannes  Calvinus  ibi  pri- 
marius  praedicator  et  rector  ecclesiae  con- 
stitutus  est.  Is  anno  1509  Novioduni  in 
Picardia  natus  ,  litteris  humanioribus  et 
philosophiae  Parisiis  ,  iurisprudentiae  Au- 
reliani  et  Biturigibus  studuit.  Tura  hic  tum 
illic  religiosas  novitates  ab  occultis  Luthe- 
ranis  et  Zwinglianis  qui ,  non  obstantibus 
episcoporum  ct  rcgis  adversus  sectarios  co- 
natibus  et  vigilantia,  illas  per  Galliae  pro- 
vincias  disseminabanl,  didicit  suscepitque. 
Ex  hoc  tempore  rebus  theologicis,  secun- 
dum  Lutheri,  Mclanchthonis,  Zwinglii,  Oe- 
colampadii ,  principia  sententiasque,  ope- 
ram  dedit.  An.  1532  post  obitum  patris  bi- 
num  beneficium  ecclcsiasticum,  simplex  u- 
num  ct  curatum  alterum,  sibi  cum  adole- 
sceret  coUatum,  vcndidit.  Rebus  suis  cora- 
positis  se  contulit  Parisios,  ubi  occultos  se- 
ctarios  frcqucntavit  et  nova  dogmata  clam 
disserainavit.  Inde  an.  1533confugit  Engo- 
lismara,  ubi  libros  suos  de  institufionibus 
rcligionis  christianae  e  Lutberi,  Zwinglii, 
OEcolampadii,  Melanchthonis,  aliorumquo 
novatorum  scriptis  colligere  coepit^.  Deindc 
petiit  Gerrnaniara,  dogmata  sua  cura  do- 
ctoribus  lutheranis  collaturus.  Posthaec  pc- 


'  Bover.  Annales  Cupucinorum. 

*  Vid.  p.  1 10.  —  3  Edidit  Basilcac  1536. 


ragratis  variis  regionibus,  an.  1541  sedem 
suam  fixit  Genevae,ubi  tantam  adeptus  est 
aucloritateni ,  ut  novae  religionis,  Sacra- 
mentariorum  nimirum,  caput  et  dux  habe- 
retur,  legesque  etiam  in  civilibus  dictaret. 

Introductum  aZwinglio  religionis  syste- 
ma,  quantum  ad  dogmata  et  regiminis  for- 
mam  spectat,  plurimum  expolivit  reforma- 
vitque.  Ad  administrandam  rem  ecclesia- 
sticam  praescripsit  consistoria,  e  praedica- 
tore  et  senioribus  coraposita ,  et  inde  pre- 
sbjteria  dicta.  SecutusZwingliura  caeremo- 
nias  in  Ecclesia  usitatas  reiecit;  sacramen- 
tis  ceu  raeris  syrabolis,  benevolas  Dei  pro- 
missiones  obsignantibus,  omnem  vira  con- 
ferendae  gratiae  abrogavit;  realem  prae- 
sentiam  in  Eucharistia  negavit;  docebat  ve- 
ro,  pios  in  coenae  usu  per  fidem  fieri  Cor- 
poris  et  Sanguinis  Christi  participes  ,  et  per 
vivam  passionisetmortisChristi  memoriam, 
quam  panis  et  vini  syrabola  excitarent,  cre- 
dentium  animos  ita  pasci  sicut  cibo  et  potu 
corpus  nutritur.  Asserebat  praeterea ,  libe- 
rum  hominis  arbitrium  per  peccatum  esse 
penitus  extinctum,  ita  ut  homo  malum  ne- 
cessario  eligeret,  ad  bonum  nuUo  modo  co- 
operaretur  ,  gratia  sola  id  eflficiente;  Deum 
hominis  lapsum  non  solum  praevidisse,  sed 
etiam  decrevisse  et  praedestinasse,  quate- 
nus  arbitraria  aliorum  salvatione  et  alio- 
rum  damnatione  clementiae  ac  omnipoten- 
tiae  suae  thesauros  manifestaret ;  oranibus 
fidelibus  seu  credentibus  esse  plenam  et  ab- 
solutam  certitudinem  suae  iustificationis  et 
praedestinationis;  iustitiam  esse  propriam  e- 
lcctorum  et  semcl  habitam  non  posse  amitti. 
Quantum  ad  opera  bona,  satisfactionera,  in- 
duigentias  et  aliaspectat,  Calvinus  fere  ea- 
dem  ac  Lutherus  docebat.  Obiit  Calvinus 
an.  1564  reliquitque  plura  exegetici ,  dog- 
raatici  et  polomici  goneris  scripta,  inter 
quae  celebrior  est  eius  Institutio  religionis 
christianae  4  libris  contenta  '.  Exornatum 
autem  ab  eo  rehgiosum  svstcma  ,  primo  in 
Helvetia,  dcinde  in  Gallia,  aliisque  regioni- 
bus  propagatum  fuit. 

25.  Scriptorcsecclesiastici — Divina  Pro- 
vidontia,  quae  hoc  saeculo  Ecclesiara  a  tot 
hostibus  oppugnari  permittebat,  pluriraos 
etiam  iliius  defensoros  suscitavit.  Omnes, 
quos  hoc  saeculum  peperit  scriptores,  re- 
censere  non  possuraus,  indicabimus  solum 
praestantiores.  Inter  eos  ({ui  ante  sacculi 

'  Edila  ciira  R.  Slephani  1553  in-fol.  CfF.  de  Re- 
mond,  l)c  orlu.  prnqrptnu  pI  iitclinntione  haerr.ium, 
I.  VIII;  Andin.  Ilistoire  de  la  vic,  des  ouvrages  el  des 
doctrines  dc  Calvin,  Louvain  I8H,  -  vol.  in-8. 


VSQVE   AD    lANSENITARVM   EXORDIA 


159 


hiiius  cliiuidiiim  floroerunt,  numorantur  lii 
qui  sequuntur; 

Exponendis  ss.  Soripturis  studuerunt, 
Aujrustinus  lustiuianus,  Genuonsis,  eiiisco- 
pus  Nebiensis  in  Corsica,  ss.  Litterarum  et 
linguarum  peritissimus,  odidit  PsaUerium 
octaplum,  oontinens  nempe  8  columnis  tox- 
tum  hebraoum  ,  graecum,  arabicum,  chal- 
daicum,  versionem  hitinam  vulgatam,  duas 
alias  et  scholia  ';  F.  Ximenes,  Ord.  Min. , 
Card.  archiepiscopus  Toletanus  ,  accitis  vi- 
ris  doctissimis  ct  conquisitis  vetustissimis 
ac  probatissimis  codicibus  raanuscriptis,  no- 
vara  ss.  Bibliorum  editionem  curavit,  quae 
a  numero  linguarum  Polyglotta  ,  et  a  loco, 
ubi  tjpis  impressa  sunt,  Coinphitensia  di- 
cuntur  -;  Sanctes  Pagninus,  Lucensis,  Ord. 
Praed.,  edidit  novam  utriusque  Testaraenti 
versionem  latinam ,  itera  graramaticam  et 
lexicon  linguae  sanctae  ,  Isagogas  ad  ss. 
Litteras  earumque  sensus  mvsticos,  Cate- 
nam  argenteam  in  Pentateuchum  et  in 
Psalterium;  Desiderius  Erasmus,  Roteroda- 
mens.,  presbjter  Canonicus  Regularis,philo- 
logus,  criticus  saepe  iusto  audentior,  polj- 
graphus  ,  N.  Testaraenti  interpres,  para- 
phrastes  et  comraentator,  plurima  diverso- 
rum  argumentorum  scripta  reliquit ,  quo- 
rara  nonnulla  damnata,  alia  suspecta,  om- 
nia  caute  legenda  sunt  ^;  Xystus  Senensis, 
e  iudaeo  christianus  et  Ord.  s.  Franc,  ab 
haeresi  in  quam  dilapsus  erat,  reductus  et 
Ordini  Praed.  adscriptus,  composuit  ^^'(^^/o- 
thecam  sacram,  in  qua  protocanonicos,  deu- 
terocanonicos,  apocrvphos  libros  distinguit, 
biblicum  exhibet  dictionarium,  regulas  tra- 
dit  intepretandi  Scripturas  et  per  maiorum 
commentaria  ac  explicationes  discurrit  ^ ; 
Franc.  Vatablus,  Gallus,  linguae  hebraicae 
professor  Parisiis  ,  scripsit  annotationes  in 
s.  Scripturara,  quas  cura  haeretica  manu 
corrupisset  editor  R.  Stephanus,  Salmanti- 
censes  theologi  easdem  an.  1584  correxe- 
runt;  Thomas  de  Vio  ,  doctrina  excellens, 
cardinalis  episcopusCaietanus,  reliquit  cora- 
mentaria  in  s.  Scripturam  =;  Franc.  Titel- 
manus,  Hasseletanus  ,  Capucinus,  inter  cu- 
ius  scripta  coraraendantur   commentaria  in 


1  Gemiae  1.516,  in  fol. 

2  1514-17,  6  vol.  in-fol. 

3  Edita  Basil.  cnra  Frnben  ,  9  vol.  in-fol. ,  ct  Lugd. 
Balav.  cura  Clerici,  1703, 1 1  vol.  in-fol.  Cf  P.  F.  X.^De 
Bam,  Notice  sur  /«  rapporls  d'Ermme  uvec  dc  Goes; 
item,  Particulariles  sur  le  sejour  d'Erasme  d  Bdle  et 
ses  derniers  momenls  ,  Bru.xelles  18i"2,  in  Nouveaux 
Memoires  de  i'  Academie. 

*  Neapol.  174:2,  i  vol.  in-fol. 
5  Lugdun.  1639,  5  vol.  in-fol. 


I  lob,  in  Psalmos,  in  Matthaeum,  in  loannem 
et  in  Epistolas;  lacobus  Sadoletus,  Muti- 
nensis,  R.  E.  cardinalis,  styli  Tulliani  imi- 
tator  ,  praeter  alia  varia  elaboravit  com- 
mentarios  inPsalmos  aliquot  etinEpistolam 
D.  Pauli  ad  Romanos;  loannes  Gagnacus, 
Parisiensis,  doctor  Sorbonicus,  edidit  com- 
mentarios  in  N.  Testamentum  ;  s.  Thomas 
de  Villa-Nova,  dioeceseos  Toletanr.e  orinn- 
dus,  episcopus  Valentinus  ,  praeter  Scrmo- 
nes  edidit  commentariuni  in  Canticum  Can- 
ticorum;  Aloysius  Lipporaanus,  Venetus,  e 
Methonensi  Veronensis  episcopus,  compo- 
suit  Catenam  in  Genesim,  Exodum  et  in 
Psalmos  aliquot;  Dominicus  Soto,  Hispanus, 
Ordinis  Praed.,  doctor  Salraanticensis,  re- 
liquit  commentarium  in  Epistolam  ad  Ro- 
raanos;  Hieronyraus  Seripandus,  Card.  ar- 
chiepiscopus  Salernitanus,  elaboravit  com- 
raentarios  in  Epistolas  Paulinas  et  Catho- 
licas. 

Intertheologosclaruerunt  praedicti  Tho- 
mas  Caietanus,  qui  coraposuit  commentaria 
in  Summam  D.  Thomae  et  Tractatus  theo- 
logicos,  ac  D.  Soto  qui  ediditcomraentarios 
in  libros  Sententiarum,  etTract.  Benatiira 
et  Gralia  ';  Paulus  Cortezi,  Hetruscus,  epi- 
scopus  Urbinatensis,  reliquit  commentarios 
in  libros  Sententiarum;MelchiorCanus  Ord. 
Praed.,  doctor  Salmanticensis,  scripsit  de lo- 
cis  theologicis,  in  121ibros  distributis-;Ioan. 
Driedo,Turnhautanus,  Universitatis  Lova- 
niensisprofessor,adversuslutheranoserrores 
scripsit  de  gratia  et  libero  arbitrio,huiusque 
cum  divina  praedestinatione  concordia,  de 
captivitate  et  redemptione  humani  generis, 
de  Scripturis  et  dogmatibus  ecclesiasticis  ^; 
loannes  Fischerus,  episcopus  RofFensis,anno 
1533  iussu  Henrici  VIII  regis  Angliae  gla- 
dio  necatus,  reliquit  eruditas  hicubrationes 
contra  Lutherum  ■*  ;  loannes  Faber,  Sue- 
vus  episcopus  Viennensis,  dictus  Malleus 
haereticorum,  plura  scripsit  historico-pole- 
mico-pia^;Ioannes  Eckius,  Suevus,Univer- 
sitatis  Ingolstadiensis  professor  acerrimus 
Lutheranorum  profiigator,  reliquit  Tracta- 
tus  de  Sacrificio  missae  et  de  controversiis 
Fidei  contra  novatores ;  Albertus  Pighius, 
Campensis  Batavus ,  baccalaureus  Lova- 
niensis  et  doctor  Coloniensis,  multa  scripsit 
contra  Lutherura,  Mclanchthonem  ,  Buce- 
rura  et  Calvinum,  inter  quae  eminent  As- 


»  Salmanl.  1563  in-fol,,  Patav.  1727  in-4,  et  alii 
2Paris  1519,  in-^." 

3  1.-.33,  4  vol,  in-fol.  et  in  4. 

4  Virceburc  1597,in-fol. 

5  Colon.  1527  et  1541,  3  vol.  in-fol. 


160 


EPOCHA    XI.    AB    IMTIIS    LVTHERI 


sertio  hierarchiao  ccclesiasticae ',  et  tra- 
ctatus  de  gratia  et  libero  hominis  arbitrio  '^; 
ludocus  Clichtoveus,  Flander,  doctor  Pari- 
siensis,  cuius  opus  Anti-Lutherus  prae  ce- 
teris  laudatur  ^;  lacobus  Latomus,  Hanno, 
doctor  Lovaniensis,  in  Fidei  controversiis 
versatissimus,  varia  contra  Lutherum  eius- 
que  sectatores  scripsit  ■* ;  loannes  Cochlae- 
us,  Norimbergensis,  canonicus  Uratislavien- 
sis ,  inter  alia  polemica  conscripsit  com- 
mentaria  de  actis  et  scriptis  Lutheri  ^;  Al- 
phonsus  a  Castro,  Hispanus,  Ord.  s.  Franc, 
inter  eius  scripta  eminent  tractatus  contra 
haereses  ,  libri  3  de  iusta  punitione  haere- 
ticorum  et  2  de  potestate  legis  poenalis  ®; 
loannes  Gropperus,  archidiaconus  Colonien- 
sis ,  praeter  aHa  elucubravit  Enchiridion 
christianae  religionisetlibrum  de  reali  prae- 
sentia  Corporis  et  Sanguinis  Christi  in  Eu- 
charistia  ^;  Ruardus  Tapperus,  Enchusa- 
nus  Batavus  ,  doctor  Lovaniensis  ,  scripsit 
explicationem  doctam  seu  vindicias  articu- 
lorum  Lovaniensium  contra  errores  Luthc- 
ri  ^ ,  et  Orationes  cura  corollario  ad  Caro- 
lum  V  et  Ferdinandum  I  de  causis  et  re- 
mediis  calamitatum  Belgii  ^;  Petrus  Galati- 
nus,  Italus,  e  iudaeo  christianus,  Ord.  s. 
Francisci,  scripsit  arcana  catholicae  vorita- 
tis  contra  ludaeos  '";  Petrus  Soto  ,  Ordinis 
Praed.,  doctor  Dilingensis,  reliquit  Institu- 
tiones  christianas  etCompendiura  doctrinae 
lutheranae. 

Ecclesiasticam  historiam  plures  illustra- 
runt :  I.  Cochlaeus,  iam  comraemoratus,  qui 
edidit  historiam  Hussitarum  ";  Onuphrius 
Panvinus,  Veronensis,  Ordinis  Ereraita- 
rnm  s.  Augustini,  dodit  annotationes  et 
supplementa  ad  Vitas  RR.  Pontiticum,  ool- 
lectas  a  Platina;  scripsit  etiam  de  primatu 
I*etri,  de  anti^juo  ritu  baptizandi  catechu- 
menos,  de  veteribus  Christianorum  sepul- 
turis  et  coemeteriis ;  Seripandus  et  Li- 
pomanus  su[)ra  coramcmorati,quorum  prior 
edidit  Epitomen  chrunicorum  Ord.  Eremit. 
s.  Augustini  '-,  posterior  Vitas  Ssrum  *^  ; 
lacobus  Merlin,  Leraovicensis,  doctor  Sor- 

<  Colon.  ir)72,  in-fol. 
2  ll.id.  1.>l-2,  in-fol. 
■'  pMris  l,')2t,  in-fol. 

*  I.V.O  in-r.)l. 

5  l.^i!)  in-f.il, 

6  F'Mris.  ir.7«,  2  vnl.  in-fol. 

"  Coion.  1500,  in-l,  <'l  17ir.,  in-fol. 

*  LovHn.  ir.or.  t't  ir^O.j,  2  voi.  in-fol. 
5  Colon.  l.")(iS,  infol 

'•>  lYnncof.  1612,  in-fol. 
"  MoRunl.  1,'.!.;),  in-lol. 
«2  Komae  1580. 
'3  1568  in-fol. 


bonicus,  et  Petrus  Crabbe  ,  Mechliniensisj 
Ordinis  FF.  Min. ,  ediderunt  collectionem 
Conciliorura  '. 

Christianae  et  asceticae  vitae  praecepta 
tradiderunt  ss.  Ignatius  deLoyoIa,  cuius  li- 
brura  Exerciiiorum  iSpiritualium ,  sicuti 
dixiraus,  auctoritate  apostolica  communivit 
Paulus  III,  Thomas  de  Villa-Nova,  Franci- 
scus  de  Borgia,FranciscusXaverius,  Petrus 
de  Alcantara.  Quibus  accedunt  Ludovicus 
Blosius  et  loannes  Avila,  probitate  et  sa- 
pientia  insignes. 

26.  Convocatur  Concilium  generale  — 
Abhinc  annis  multis  pii  quique  desiderabant 
concilii  generalis  convocationem,  ad  repri- 
mendas  haeresum  progressiones ,  ad  defi- 
niendas  Fidei  controversias  et  ad  restituen- 
dam  disciplinam  ecclesiasticam.  Ipsi  nova- 
tores,  Lutherus  aliique ,  continuo  ad  conci- 
lium  generale  provocabant.  Obstabant  vero 
dissidia  et  bella  inter  principes  christianos, 
tergiversationes  et  mala  fides  novatorum. 
Quura  Clcraens  Pp.  VII  cum  Carolo  im[ie- 
ratore  V  de  cogendo  concilio  genorali  in 
aliqua  urbe  Italiae  consensisset;  novatores 
postularunt,  ut  concilium  in  Germania  co- 
geretur,  Pontifici  nulla  ratione  subesset,  res 
in  eo  secundura  solam  s.  Scripturam  defini- 
rentur  ,  et  suis  quoque  theologis  sufFragii 
ius  daretur.  Hi.s  inauditis  et  absurdis  con- 
ditionibus  quum  Pontifex  acquiescere  non 
posset,  res  dilata  fuit.  Paulus  III  anno  1534, 
Cleraentis  VII  in  sumrao  pontificatu  suc- 
cessor,  generalis  concilii  celebrationem  raa- 
xime  cordi  habuit,  legatosque  ad  Carolum 
iraperatorem,  ad  Franciscum  regem  Galliae 
et  ad  alios  principes  misit,  ut,  pace  com[)o- 
sita,  concilium  libere  celebraretur.  Tandem 
generale  concilium  indixit,  an.  1537  x"  ca- 
lendas  iunii  in  urbe  Mantua  inchoandura. 
At  cura  Fridericus,  dux  Mantuae,  non  con- 
sentiret  nisi  sub  conditionibus,  qnas  Ponti- 
fex  ab  institutis  maiorum  suorura,  a  s.  Se- 
dis  et  eccle.siastici  nominis  dignitate  atque 
libertate  alienas  iudicabat  ,  Paulus  IH  de 
alia  idonea  urbe  eligenda  cogitavit.  Post- 
([uara  Christianorura  principum  sententias 
tle  loco  concilii  explorasset ,  easque  repe- 
risset  varias  et  incertas  ,  elegit  Vicentiani 
Venetiarum  urbem,in  qua  Concilium  calen- 
dis  maii  1538  inchoaretur;  at  novis  eraer- 
gentibus  obstaculis,  illius  celebratio  proro- 
gata  fuit.  Obstabant  discordiae  inter  chri- 
stianos  principes,  [.racsertim  Carolum  im- 
pcratorcm  inter  et  Franciscum  regcm  Gal- 

'  Colon.,  2  vol.  in-fol. 


liae,  ad  quas  componendas  omnem  operam 
adhibuit  Pontifox.  In  Germania  novatores, 
maxime  Lutherus  ,  qui  antea  ad  generale 
concilium  cuntinuo  provocarant,  nunc  omni 
modo  illud  irapodire  conabantur.  Tandem 
principes  Gernuini  an.  1542  in  comitiisSpi- 
rensibus  censuorunt  cum  Pontiliee,  ut  con- 
cilium  celebraretur  Tridenti;  attaraen  lu- 
therani  principes  reclamarunt,  neque  con- 
cilii  locura,  neque  pontifieiam  auctoritatem 
qua  convocabatur,  approbantes.  Paulus  III 
e  cardinalium  consilio  xi°  calendas  iunias 
1542  per  Bullam  Initio  nostri  episcoposet 
alios,  quorum  intererat,  Tridentum  convo- 
cavit.  Causas  convocati  concilii  in  eadera 
bulla  indicat  Pontifex.  «  Quo  melius,  in- 
quit,  atque  commodius  quae  ad  integritatera 
et  veritatem  christianae  religionis,  quae  ad 
bonorum  raorura  reductionem  emendatio- 
nemque  malorum  ,  quae  ad  Christianorura 
inter  se  tam  priacipum  quam  populorura 
pacem ,    unitatera  ,  concordiaraque  perti- 
neant,et  quaead  repellendosimpetusbarba- 
rorum  et  infedeliura,  quibus  illi  universam 
christianitatera  obruere  raoliuntur,  sint  ne- 
cessaria  ...  agi  in  dicto  sacro  oecumenico 
concilio  ...  consuli,  tractari,  confici,  ad  op- 
tatosque   exitus    deduci    quamprimum   et 
quam  optime  possint  ».  Verumtaraen  tura 
propter   discordias  belluraque  inter  Caro- 
lum  VetFranciscum  I,tura  propter  religio- 
sas  in  Gerraania  turbas  Concilii  celebratio 
denuo  prorogata  fuit  usque  ad  annural545  ^ 
27.  Declarationes    Theologorum  Pari- 
siens.  et  Lovaniens.  —  Interea  religiosae 
novitates  per  Gerraaniam,  Poloniam,  Livo- 
niam,  Curoniam,  Hnngariam,  Transylva- 
niam,  Galliara,  Belgium,  aliasque   terras 
disserainabantur.  In  Galliis  Franciscus  I, 
sincerus  Religionis  catholicae  cultor,  hae- 
resum  propagationem  et  progressionem  in 
regno  suo  impedire  conatus  est.  Eius  man- 
dato  sacra  Facultas  Parisiensis  ad  conser- 
vandam   catholicae  fidei  integritatem  ari. 
1542  edidit  25  articulos,  lutheranae  et  cal- 
vinianae  haeresibus  oppositos  ,  ut  essent 
veluti  formula  doctrinae  catholicae.  Sacra 
Facultas  omnes  suos  doctores  et  baccalau- 
reos  ad  subscribendura  istis  articuUs  ad- 
strinxit,  et  rex  omnibus  parochis  mandavit 
ut  secundum  eamdem  catholicae  doctrinae 
formulam  fideles  instruerent  ^. 


1  Pallavicino,  Sloria  del  Concilio  di  Trento,  l.I-IV; 
P.F.X.  l)eW-Am,youciature  dePierre  Vaiidevumt  d^An- 
veis.  eveque  d'Acqiii,  en  Altemdfjne  el  dans  les  Pays- 
Das  en  lo.'56-37,  Bruxell.  ISIJU,  in  Xouveuux  Memoires 
de  1'Academie.—'^  ¥onunon,Collect.Constil.  reg .  l.  IV. 

WOUTERS ,  II. 


VSQVE   AD   lAJSSfiNlSTAliVM   EXORDIA  IGl 

lisdem  de  causis,  nimirura  ad  tutandam 
in  populo  christiano  orthodoxae  fidei  cu- 
stodiam  contra  Lutheranorura,  Sacramen- 
tariorum  et  Anabaptistarum  conamina,  sa- 
cra  Facultas  Lovaniensis  an.  1544  edidit 
32  articulos,  quorura  20  prioribus  expo- 
nuntur  ea,  quae  pertinent  ad  Ecclesiae  sa- 
cramenta;  21*  et  5  sequontes  agunt  de  per- 
petuitate  et  unitate  Eeclesiae  catholicae,  de 
unico  et  summo  eius  Pastore,  de  natura  et 
etficacia  constitutionum  ecclesiasticarum; 
27*  et  reliqui  sunt  de  invocatione  Ssrum, 
de  libertate  christiana  et  aliis  doctrinae 
capitibus,  quae  tunc  in  controversiam  ve- 
nerant.  Lovanienses  theologi  in  his  articu- 
lis  praecipua  orthodoxae  fidei  capita  tam 
accurate  proposuerunt,  ut  in  multis  prae- 
struxisse  videantur  credendi  agendique  re- 
gulara,  a  Tridentino  concilio  post  paucos 
annos  praescriptam.  Mandavit  sacra  Facul- 
tas  oranibus  suis  alumnis,  ne  quid  articulis 
illis  coutrariura  assererent,  sed  eosdem  fi- 
deliter  tuerentur.  Quo  diligentius  iidem  ar- 
ticuli  observarentur,  Carolus  V  iraperator 
iilos  praesidio  suo  coraraunivit  et  decreto 
Bruxellis  lato  confirraavit  ^ 

28.  Concilii  Tridentini  Periodus  I  (an. 
1545  -  47)  —  Tandem  post  multifaria  obsta- 
cula  concilium  generale  Tridenti  coeptum 
est  idibus  decembris  1545.  Ab  hac  die  ad 
postridie  calendas  iunii  1547  habitae  sunt 
10  sessiones  ,  quae  constituunt  primam  con- 
cilii  Tridentini  periodura,  Praesederunt  eis 
Pontificis  noraine  Maria  de  Moiite,  episco- 
pus   Praenestiiius ,  Marcelius  Cervinus  et 
Reginaldus  Polus,  R.  E.  cardinales  et  Se- 
dis  Apostolicae  legati.Sess.  T  quae  celebra- 
ta  fuit  idibus  decerabris  1545,  peractis  sa- 
cris  raysteriis  et  sollemnibus  supplicationi- 
bus,  Patres  iam  apertum  atque  incoeptum 
declararunt  sacrumTridentin  u  m  et  generale 
conciliura  ad  increraentum  et  exaltationem 
Fidei  et  religionis  christianae,  ad  extirpa- 
tionem  haeresura,  ad  pacem  et  unionem  Ec- 
clesiae ,  ad  reformationem  cleri  et  popuii 
christiani,  et  ad  extinctionem  hostium  chri- 
stiani  norainis;  lecta  fuit  adraonitio  legato- 
rum  Pontificis  ad  Patres  et  indicta  sessio 
futura.  Sess,  II*,  habita  vii°  idus  ianuarii 
1546,  editum  est  decretura  de  modo  viven- 
di  aliisque  in  concilio  et  eo  durante  servan- 
dis.  Sess.  IIP ,  celebrata  pridie  nonas  fe- 
bruarii,  recitatum  fuitsymbolum  Fidei,  quo 
Romana  omnesque  ecclesiae  utuntur,  tan- 


'  Cf  P.  F.  X.  De  RHm,  Disquisitio  de  dogmatica  de- 
claralione  a  Theobxjis  Lovaniensibus  an.  I5il  edila, 
Bruxell.  18il,  in  }iouveaux  Memoires  de  V Academie . 

11 


162 


EPOCHA   XI.   AB    INITIIS   LVTHERI 


qnam  principium,  in  quo  oranes,  qui  fidem 
Christi  profitentur,  necessario  conveniant. 
In  his  3  Sessionibus  nihil  magni  momenti 
constitutum  fuit,  quia  multi  episcopi  adhuc 
iter  agerent  et  eorum  adventus  expectare- 
tur  ad  Fidei  morumque  sanctiones  deflnien- 
das.  Sess.  IV*,  habita  vi°  idus  aprilis,  edi- 
ta  sunt  2  decreta,  unura  de  Scripturis  ca- 
nonicis,  alterura  de  editione  et  usu  ss.  Li- 
brorura  :  in  priori  declaravit  Concilium,  se 
omnes  libros  utriusque  Testamenti   atque 
ss.Traditiones  paripietatisaffectu  suscipere, 
deinde  Libros  ss.  recensuit  prout  ii  in  Ec- 
clesiacatholicalegiconsueverant  etinveteri 
Vulgata  editione  habebantur;  in  posteriori 
decreto  ex  omnibus  versionibus  latinis  Vul- 
gata  declarata  fuit  authentica,  et  prohibi- 
tum,ne  quiscontraeura  sensura,quemtenuit 
et  tenet  Ecclesia,  aut  contra  unanimem  Pa- 
trum  consensura  s.Scripturara  interpretari 
audeat;  item  ne  libri  de  rebus  sacris  sine 
nomine  auctoris  et  approbatione  Ordinarii 
irapriraantur.  Sess.  V^,  celebrata  xv°  calen- 
dasiulias,edita  sunt2decreta,  quorumprius 
5  canonibus  definit  doctrinam  de  peccato 
originali ;  posterius,  quod  est  de  reformatio- 
ne,  decernit  de  constituendo  in  ecclesiis  le- 
ctore  s.  Scripturae,  de  concionatoribus  di- 
vini  verbi  et  quaestoribus  eleeraosynariis. 
Sess.  VI*,  habita  idibus  ianuarii  1547,  pa- 
riter  2  decreta  sancita  sunt;  prius  continet 
16  capita  de  iustificatione  et  33  canones, 
quibus  contrarii  liaereticonim  errores  dara- 
nantur;  posterius  coraplectitur  5  capita  de 
residentia   praelatorum   et  beneficiatorum, 
de  corrigendis  ab  Ordinario  loci  excessibus 
saccularium  clericorura  et  regularium  ex- 
tra  monasteria  degentium,  de  visitandis  ec- 
clesiis  ab  episcopis  et  aliis  praelatis  maio- 
ribus,  de  non  exercendis  pontificalibus  aut 
conferendis  Ordinibus  ab  episcopis  in  alie- 
na  dioecesi.  Sess.  VII*,  celebrata  \°  nonas 
martii,  priino  conditi  sunt  13  canones   de 
Sacramentis   in   genere ,  14   de  Baptismo 
et  3  de  Contirraationc,  quibus  errores,  ca- 
tholicae  doctrinao  oppositi ,  cum  anathe- 
mate  reprobantur  ;  dein  editum  ost  decre- 
tum  reformationis,  continens  15  capita,  qui- 
bus    prohibetur    beneficiorum   pluralitas , 
praescribuntur  dotes  eorura,  qui  ad  benefi- 
cia  promovendi  sunt ,  aliaque  constituun- 
tur.    Sess.   VIIP,  habita  \°  idus   raartii, 
legati  Pontificis  propter  contagiosum  raor- 
bura ,  Tridenti  grassantera  ,  ex   potestate 
sibi  a  Paulo  III  facta,  conciliuni  transtule- 
runtBononiara.  Ilic  2  sessiones  habitae  sunt: 
IX%  xi°  calendas  maias,  et  X^,  postridic  ca- 


lendas  iunii,  sed  propter  multorum  praesu- 
lum  absentiam  nihil  in  iis  fuit  definitum. 
Postridie  vero  idus  septerabris  in  congre- 
gatione  generali  sessio  futura  prorogata  fuit 
ad  beneplacitura  sacri  Concilii.  Paulo  post 
praelati  Bononia  profecti  sunt,  et  Concilii 
continuatio  4  annis  suspensa  ^ 

29.  Religionis  statiis  in  Germania  — 
Interea  audacia  protestantium  in  Germania 
magis  magisque  aucta  est  ex  moderatione 
qua  erga  eos  utendura  esse  censebat  Caro- 
lus  imperator  propter  bellum,  quod  sibi  in- 
cumbebat  cum  rege  Francorum,  et  propter 
imrainentia  pericula  e  Turcarum  in  Hun- 
gariam  invasionibus.  Schraalcaldico  foederi 
quod  principes  lutherani  an.  1531  pro  reli- 
gionis  suae  defensione  inierant,  novi  deinde 
principes  et  civitates  accesserunt.  lidem 
principes  religionis  libertatem,  quara  antea 
sibi  petebant ,  nunc  catholicis  in  terris  suis 
denegabant,  cunctis  subditis  suis  novara  re- 
ligionem  vi  obtrudebant ,  etiam  subditos 
principum  catholicorura  ,  in  illam  pronos, 
praesidio  suo  coramuniebant,  variisque  oc- 
casionibus  significabant  ,  consilium  suum 
esse,  ut  in  omni  Gerraania,  eliminata  reli- 
gione  veteri,  purumDei  verbura,  ut  Lutheri 
placita  appellabant,  stabiliretur  ^.  An.  1540 
iraperator  ad  procurandam  pacera  religio- 
sara  rursus  tentavit  theologorum  utriusque 
partis  de  religione  collationem.  Haec  Wor- 
matiae  inchoata,  anno  sequenti  in  comitiis 
Ratisbonensibus  frustra  continuata  fuit. 
Foederati  Schmalcaldici  iam  conciliura  ge- 
nerale  reiiciebant,  plenam  et  perpetuam 
religionis  suae  libertatem  poscebant;  bellum 
rainitabantur,  et  quo  imperator  eorum  po- 
stulationibus  induigebat  eoipsi  postulationes 
urgebant. 

Anno  1546  Lutherus,  malorum,  quibus 
Gerraania  agitabatur  et  agitanda  erat,  au- 
ctor,  ad  iusti  iudicis  tribunal  adstitit.  Isle- 
bjae  xiii"  cal.  martii  miseram  animam  elfla- 
vit,  cura  vespere  bene  potus  cubitum  isset, 
neque  crapulara  edorrairepotuisset^.  Eodem 
anno  pax,liactenus  interCatholicosetProte- 
stantes  aegre  conservata,ruptaest,  etbellum 
inter  imperatorem  et  foederatos  Schmalcal- 
dicos  coeptum,  quod  ab  illis  Schmalcaldi- 
cum  dictum  fuit.  Ambo  bclli  duces,  Fride- 
ricus  elector  Saxoniae  et  Philippus  lantgra- 
vius  Hassiae,  ab  imperatore  capti  sunt.  Im- 
pcratoris  victoria  cfl^ocit ,  ut  principes  pro- 
testantesseconciliogenerali  accessuros  pro- 

*  Piillavicino,  Slor.  del  Cuncil.  ili  Trenlo;  L.ibbe, 

CnnrU.  f.  XIV,  p.  7-20-9-2.  —  "  Vid.  quo(|ue  p.  151  sq. 

3  Audin,  Ihsl.  dc  la  vic  elc.  de  Lullier.,  l.  II,  c.  3i. 


VSQVE   AD   lANSENlSTARVM   EXORDIA 


163 


mitteront.  Cnm  illud  esset  suspensum,  Ca- 
rolus  V,  ne  tuibatus  rerum  status  in  Ger- 
mania  perduraroT,  an.  1548  in  coniitiis  Au- 
gustanis  proposuit  tbrmulam  seu  norraam  in 
religionis  nop:otio  servaiidam  usque  ad  ple- 
nara  dissidiorura  compositioneni  per  geno- 
rale  concilium.  Ea  formula  dicta  Interim, 
doctrinas  controversas  catholico  sensu  pi-o- 
ponebat;  supremamR.  Pontilicis  potestatem, 
caereraonias.  festa,  nominatim  Corporis  Chri- 
sti,  benedictiones,  ieiunia  praescribebat;  in 
favorera  protestantiura  sacerdotibus,  qui  u- 
xorera  duxerant,  matriraonium  ,  et  laicis 
calicera  eucharisticum  induigebat '.  Verura 
formula  ista  Catholicis  ac  Protestantibus 
displicuit.  Catholici  eam  reprobarunt,  quod 
a  principe  laico  sine  Ecclesiae  auctoritate 
esset  praescripta  ,  catholicain  doctrinara 
haud  satis  assereret,  novatoribus  clerico- 
rum  coniugia  et  comraunionem  sub  utraque 
specie  perraitteret ,  et  nec  episcopis  suam 
iurisdictionern,  nec  ecclesiis  sua  boiia  resti- 
tueret.  Protestantes  fere  ubique  eidem  fur- 
mulae  ceu  maxima  ex  parte  catholicae 
renitebantur. 

Theologi  Wittenbergenses,  quibus  mor- 
tuo  Luthero,  praesidebat  Melanchthon,  no- 
vam  formuh^m  interimisticam  ,  dictam  Li- 
psiensem  ,  ediderunt,  in  qua  statuebant,  de 
rebus  adiaphoris ,  seu  quae  s.  Scripturae 
non  adversarentur,  non  esse  contendendum 
sed  eas  observari  posse  atque  ex  ipsis  suis 
dograatibus  nonnulla  temperaverunt.  Alii 
vero  theologi,  praesertim  Thuringici,  istam 
formulam  reprobarunt;  unde  lis  gravissiraa 
inter  theologos  lutheranos  excitata  est  ^. 

In  Gerraania,  rerum  ecclesiasticarum  ac 
publicarum  status  magis  magisque  turbaba- 
tur.  Mauritiu3,dux  et  electoi-Saxoniae,  abu- 
sus  gratiaCaroHV,  quam  sibi  sua  calliditate 
captarat,  an.  1551  cum  quibusdara  principi- 
bus  Germ.anicis  et  Henrico  II  rege  Galliae, 
qui  an.  1547  Francisco  I  patri  suo  succes- 
serat,  belli  societatem  clam  iniit  contra  Ca- 

'  Goldast.  Constititt.  imper.  t.  [,  p.  518.  Sponcl:iiiiis, 
ad  an.  1541 ,  jJ  5,  et  1518,  g  f-  et  5,  notat  pliira  Ciiisse 
huiusmodi  fnterim  in  r.eligionis  rebus  a  Caiolo  here- 
licis  Germaniae  diversis  temporiljus  ,  quoustjue  cele- 
braretiir  Coiiciliiim,  concessa;  sed  hoc  faniosissimum, 
quod  per  antononiasiam  id  nominis  oblinuit,  factiim 
est  ciim  iani  (.loncilium  Tridentinuin  liaberelur.  Com- 
plectebatur  autera  capila  '26  de  praecipuis  Ueligionis 
Chrislianae  dograalibus,  de  Sacrainenlis  cl  oeconoinia 
ac  caeremoniis  Kcclesiae  uli  dictura  cst.  Isliusmodi  fur- 
mulam  seu  libellum  a  Pontifice  iinprobatum  ,  coiifuta- 
runt  scriptores  tum  Calbolici,  tum  Haeretici ,  ut  est 
apud  eumdem  Spondanum  §  7 ,  el  1'allavicinuin  I.  10 
Stor.  del  ConcU  di  Trento,  c.  17. 

^  Cochlaeus,  Comment.  de  actiset  script.  Lutheri; 
Raynald.  et  Spondan.  Annal.  eccl. 


rolura  V.  Anno  1552  Mauritius  exercitum, 
celeriter  coUectura,  duxit  contra  iraperato- 
rera,  (Eiiiponte  raorantera  ,qui,  nil  tale  su- 
spicatus,  ad  fugam  adactus  est.  Eodera  tera- 
pore  Henricus  rex  Galliao  Lotharingiam 
armata  manu  invasit,  et  8  episcopatus  Lo- 
tharingicos,  praeraia  auxilii  protestantibus 
praestili,  tulit.  Ferdinandus  vero  rex  Hun- 
gariae,  frater  Caroli  V,  Turcarum  armis 
ubique  succumbebat. 

30. Pax  Augicstana — In  his  angustiis  im- 
perator  ad  indecorara  pacem  cum  prote- 
stantibus  ineundam  compulsus  est.  Primo 
quidein  in  transactione  ,-an.  1552  Passavii 
facta,  statutum  est,  ut  abhinc  pax  e.sset  Ca- 
tholicos  inter  et  Protestantes,  in  proximis 
comitiis  solemniter  firmanda  et  usque  ad 
perfectam  dissensionis  religiosae  composi- 
tionem,  vel,  si  ea  effici  non  posset,  perpetuo 
duratura.  I)emuman.l555  in  comitiis,Augu- 
stae-Vindelicorum  habitis,  protestantes  vo- 
torum  suorum  corapotes  facti  sunt.  In  iis  e- 
nim  staiutum  est,utConfessionistae  seu  con- 
fessioni  Augustanae  addicti  aeque  ac  Catho- 
lici  plena  religionis  libertate  et  aequalibus 
iuribus  gauderent,  bona  ecclesiastica,  hacte- 
nus  occupata,  retinerent,  et  ab  episcoporum 
iurisdictione  essent  immunes;  ut  qiii  in  sta- 
tibus  ecclesiasticis  confessioni  Augustanae 
nunc  adhaerebant,  sive  nobiles,sive  urbes  , 
sive  aliae  comraunitates,  ad  eam  deserendam 
non  compellerentur;  ut  in  liberis  imperii  ur- 
bibus,  in  quibus  hactenus  utraque,  vetus  et 
nova  religio  viguerat,  is  status  perduraret'. 
Hanc  pacem,  quae  ab  urbe  in  qua  confecta 
est,  Augustana  dicitur,  protestantes  appel- 
lant  religiosara ,  et  velut  libertatis  suae  co- 
lumnam  praedicant. 

31.  Religionis  status  in  Anglia  —  In 
Anglia  Henricus  VIII  in  funesto  schismati, 
quod  excitavit ,  anno  1547  moituus  est.  In 
testamento  suo  constituerat,  ut  sibi  in  re- 
gno  succederet  primo  loco  Eduardus  ,  filius 
suus  e  loanna  Seymour,  secundo  Maria, 
filia  sua  e  Catharina  Aragoniae  prima  con- 
iuge,  tertio  Elisabetha,  ex  Anna  Bolena  su- 
scepta.  Secundum  supremam  hanc  regis  vo- 
kmtatem  regnum  Angliae  et  Hiberniae  ac- 
cepit  Eduardus  VI,  fiiius  eius  novennis,  re- 
gnavitque  u.sque  ad  1553.  Eius  avunculus 
Eduardus  Seymour,  dux  Somersetanus,  qui 
protectoris  nomine  supremum  regimen  oc- 
cupavit,  una  cum  Crammero  archiepisco- 
po  Cantuariensi  novam  religionem  Anglis 
obtrusit;  hic  Lutheranorum  ,  ille  Sacra- 


Goldast.  Conslilut.  impev.  t.  11,  p.  566. 


164 


EPOCHA.   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


mentariorum  placita  probabat,  sed  facile  in 
novam  religionem,  ex  his  et  ex  illis  confla- 
tam  consenserunt.  An.  1547  in  comitiis  seu 
curia  regia  sex  articuli,  sub  Henrico  VIII 
promulgati  contra  Lutheranorum  doctri- 
nam  S  abrogati  sunt;  supplicium  supremum 
decretum  contra  eos,  qui  regem  Anglicanae 
ecclesiae  caput  esse  negarent;  missae  pri- 
vatae  interdictae  ;  communio  sub  utraque 
specie  praescripta.  Anno  sequente,  recla- 
mantibus  multis  episcopis,  matrimonium 
ciericis  concessum  est.  Tunc  etiam  sacrae 
reliquiae  et  imagines  ,  iam  a  novatoribus  e 
pluribus  ecclesiis  eiectae,  auctoritate  publi- 
ca  sublatae  sunt;  liturgia  mutata,  usus  lin- 
guae  vernaculae  in  omnibns  sacris  functio- 
nibus  imperatus  ;  Calvini  doctrina  de  Eu- 
charistia  proposita  ;  altaria  in  mensas  con- 
versa;  Extrema  Unctio  et  Confirmatio,  pre- 
ces  pro  defunctis  ,  Crucis  signa  abrogata. 
Qui  autem  a  nova  religione  erant  alieni, 
magisterio  in  scholis  et  rainisterio  verbi  in 
ecclesiis  privati  sunt ,  et  in  eorum  loca  in- 
trusi  pseudo-doctores;  qui  se  eidem  religio- 
ni  opponebant,  carceri  mancipati  sunt.  An. 
1549  a  multis  rusticis,  civibus,  et  nobilibus, 
priorem  religionis  statum  poscentibus,  sedi- 
tio  excitata  fuit,  sed  brevi  suppressa.  Ita  no- 
va  religio  omnibus  obtrusa  est  -. 

32.  Fidei  propagatio  in  Amei^ica,  Afri- 
ca  et  Indiis  —  Ad  raagnum  sane  Catholico- 
rum  solamen  accidit ,  ut  Religio,  in  variis 
Europae  provinciis  depressa,  in  aliis  orbis 
regionibus  latissime  propagaretur  et  incre- 
menta  raagna  caperet.Supra  memoravimus, 
occasione  pervestigationum  ,  quas  Lusitani 
et  Hispani  in  Africam  ,  Asiara  et  Araeri- 
cara  saeculo  elapso  et  praesenti  fecerunt, 
fidem  christianara  in  illas  regiones  illatam 
fuisse  ^.  Inter  raissionarios,  qui  in  occupatis 
ab  Hispanis  Aniericao  terris  Evangeiium 
praedicarunt,  celebris  est  Bartholomaeus  de 
Las  Casas  ,  Hispalensis,  Dominicanus,  qui 
ineunte  hoc  saeculo  in  Americam  profectus 
annis  multis  convertendis  ad  christianam 
religionem  insulanis  adhiboravit ;  nihil  e- 
tiani  oraisit,  ut  illos  a  servitute,  ad  quam  a 
gubernatoribus  Hispanis  redigebantur,  libe- 
raret;  in  hunc  finera  iteratis  vicibus  ocea- 
nura  pernavigavit,  ut  coram  Hispaniae  re- 
ge  insulanorura  causam  defenderet. 

Postquam  Hispani  an.  1521  vastissimam 
regionera  Mexicanam,  etdeinde  Poruviam, 
Chilera^,  Paraguaiam  occuparunt,araplissi- 
raus  carapus  evangelico  missionariorum  ar- 


>  Vid.  p. 
a  Vi<l.  |). 


1.S5. —  '2  Sandenis,  Da  schismate  Angl. 
1 11.—  ■•  Vulgo  Chili  diclam. 


dori  patuit.  Missionarii,  qui  praesertim  assu- 
mebantur  e  clero  regulari,  neque  labori  ne- 
que  incommodis  pepercerunt,  ut  indigenas 
populosabidolorum  cultu,  asuperstitiosisri- 
tibus,  ab  inculta  vivendi  ratione  ad  veriDei 
cultum  et  ad  christianam  atque  humanam 
vitaedisciplinamconverterent.  lam  an.  1524 
in  Mexico  synodus  celebrata  legitur  secun- 
dum  formara  canonicam,  in  qua  polygamia 
aliaque  vitia,  inter  indigenas  comrauniora, 
fuerunt  severe  prohibita,  et  praeter  alia,  si- 
ve  ad  praeparandos  ad  baptismura  neophy- 
toS,  sive  ad  confirraandos  in  Fide  baptizatos 
constituta,  decretum  est,  ut  viri  baptismura 
petentes,  uxores  suas  diraitterent,  una  ex- 
cepta,  quam  ritu  sacro  ducerent.  His  mis- 
sionibus  reges  Hispaniae  opem  ferebant , 
et  quum  iam  non  solum  ex  Europaeis,  qui 
in  illas  terras  transibant,  sed  etiam  ex  A- 
mericanis  ecclesiastici  coetus,  fierent  fre- 
quentiores,  Paulus  Pp.  III ,  supplicante  Ca- 
rolo  V ,  varios  episcopatus  et  archiepisco- 
patus  illic  creavit. 

Similiter  in  Brasilia  aliisque  Americae 
terris,  quas  Lusitani  subegerunt,  viri  reli- 
giosi,  Franciscani,  Dorainicani  etlesuitae, 
sub  regis  Lusitaniae  auspiciis  convertendis 
insulanis  ad  christianam  fidem  ardenter 
adlaborabant.  Hic  quoque  ac  illic  Religio- 
nis  propagationi  multa  obstabant,  praeci- 
pue  indigenarum  barbaries,  eorum  a  Lusi- 
tanis  aversio  et  m.os  de  loco  ad  locum  mi- 
grandi.  Veruratamen  apostolico  missiona- 
riorum  ardore  et  constantia  factum  est,  ut 
numerus  conversorum,  coetusque  christiani 
magis  magisque  augerentur,  et  an.  1551  in 
civitate  Salvatoris  ,  quam  loannes  III  rex 
Lusitaniae  condendam  curarat,  episcopatus 
sit  erectus  '. 

In  Africa  quoque  missionarii  in  terris, 
quas  Europaei  vel  occuparunt  vel  morca- 
turae  causa  adibant,  Evangelium  annuntia- 
runt,  sed  coetus  seu  ecclesias  stabilcs  non 
condiderunt,  si  Congum  et  adiacens  Angola 
excipiantur;  cum  in  his  Lusitani  dominium 
quoddam  supreraum  exercerent,  missionarii 
ibi  coeptas  exeuntesaeculo  praecedenti  con- 
versiones  prosecuti  sunt,  auxeruntque  *. 

In  India  latissime  propagata  fuit  christia- 
na  fides  a  s.  Francisco  Xaverio.  lam  ante 
eius  illuc  adventum  Evangelium  in  ea  In- 
diae  parte  insulisque  Asiaticis,  quas  Lusi- 

'  (',h,iilt!voi.\,  Ilinlnire  de  Saint  Domingtte;  De  So- 
lis,  Ili.tliiirc  dc.f  conquetpii  de  Cnrlet-;  Toiiron,  Histoi- 
re  dc  r  Ameriqiie;  lUiynald.  Anual.  ecrl. 

2  Cavaz/.i,  Descriz-ione  de'  tre  rcrjni ,  Congn  ,  Ma- 
tapa  e  Angola  ,  gallicp,  vRrsum  a  Labat  suh  tiUiIo : 
Hclatton  litslurKiuc  de  1'Elhtopie  occidentale. 


VSQVE   AD    lANSEVISTARVM    EXORDIA 


165 


tani  occiipaverant,fueratpraedioatum  Goae, 
quao  erat  Indiae  lusitanicae  metropolis. 
Franciscani  ethnicis  et  mahomotanis  Evan- 
gelium  annuntiarant  eo  successu,  ut  episco- 
pi  quoque  constituti  fuerint  et  seminarium 
Goae  erectum,  in  quo  iuvenes  e  diversis 
gentibus  Indicis  in  christiana  fide  instrue- 
rentur,  et  ad  apostolicura  et  sacerdotale 
rounus  inter  suos  obeundum  formarcntur. 
Praeterea  e  gente  Paravorum  in  Piscariae 
ora  ad  orientalom  plagam  promontorii  Co- 
morini,  quam  Lusitani  a  tjrannide  prfn- 
cipis  malioraetani  liberarant ,  20,000  cir- 
citer  horainum  baptisraum  susceperant.  E- 
tiam  Mahxccae  et  in  aliis  locis  Peninsulae 
norainis,  in  quibus  pariter  Lusitani  conse- 
derant,  complures  iudigenarum  ad  christia- 
na  sacra  transgressi  fuerant  K 

33.  laponensis  ecclesia.  S.  Franciscus 

Xaverius  —  S.  Franciscus  Xaverius,  postu- 

lante  loanne  III  rege  Lusitaniae,  a  Paulo 

Pp.  III  et  s.  Ignatio  Societatis  lesu  funda- 

tore,  cum  2  sociis  in  Indiam  destinatus,  an. 

1542  Goam  pervenit.  Postquam  urbis  huius 

indigenis  convertendis  aliquandiu  operam 

dedisset,  eodera  adhuc  anno  transiit  ad  Pa- 

ravos,  ubi  integrara  stirpem,  quae  hactenus 

idolorum  cultui  pertinaciter  adhaeserat,  ad 

ve"ri  Dei  cultum  perduxit.  Post  haec  Evan- 

gelii  praedicationem  continuavit  felici  suc- 

cessu    inter  Punicalenos   in  iisdeni  Indiae 

meridionaiis  plagis.Anno  1543  in  proraonto- 

rio    Comorino  multitudinem  ingentera    ad 

Christum  convertit.  In  regno  Travancoren- 

si  e  regis  assensu  Evangeliura  annuntiavit 

tanto  fructu,  ut  an.  1544  intra  unum  raen- 

sem  10,000  circiter  horainum  ad  suscipien- 

dum  baptismura  perraoverit.  Anno  sequen- 

ti  traiecit  in  Malaccara ,  ubi  Christianos  ad 

fervorem  et  pietatem  excitavit,  novisque 

conversionibus  eorum  numerura  auxit.  An. 

1546  in  insulis  Moluccensibus,  Amboina  et 

Ternata,  integram  gentera  ,  adraodum  bar- 

baram,  divini  verbi  praedicatione  eraoUivit 

et  ad  christiana  sacra  perduxit.  Similiter 

an.  1548  regem  Candyensem  in  insula  Cey- 

lana  Religioni  Christianae  conciliavit.  0- 

mnipotensDeus  apostolicos  eius  labores  lin- 

guarum   et  rairaculorum  donis   roborabat. 

Anno  1549  s.  Franciscus  navigavit  in  lapo- 

niam,  quia  a  viro  laponensi,  e  patria  profu- 

go,  quem  ad  Christi  fidem  converterat,spem 

propagandi  inter  eius  populares  fidem  ac- 

ceperat.   Primo   in  provincia  Saxumensi  , 

permittente  regulo,  Evangelium  annuntia- 

vit  eo  eventu,  ut  intra  paucos  menses  ultra 

>  I.  P.  Maffei,  llislor.  delle  Indiar.  11.  XU. 


200  laponenses  ad  Christum  converterit  '■> 
inter  quos  erant2  sacerdotes  seu  bonzi,quos 
ad  seminariura  Goanura  misit ,  ut  idonei 
prosuagente  missionarii  redderentur.  Post 
aliquod  tempus  tumultu  a  bonzis  concitato, 
Franciscus  cum  sociis  suis  transiit  in  pro- 
vinciam  Firandensera,  in  qua  raaiori  etiam 
successu  Fidera  praedicavit.  An.  1551  petiit 
Meacum  ,  totius  laponiae  metropolira  ,  sed 
cura  ibi  nihil  efiicere  potuisset,  regressus 
est  in  urbem  Amanguchi ,  in  qua  intra  2 
menses  500Iaponenses  baptizavit.  Posthaec 
ivit  in  regnum  Bungum,  ab  ipso  rege  invi- 
tatus,  ubi  cura  bonzi  christianae  Religionis 
propagationi  resisterent,  quod  sapientes  Si- 
nenses  eara  nondum  suscepissent,  Franci- 
scus  consiliura  concepit  tentandi  Sinensiura 
conversionem.  An.  1552  Sinas  navigio  pe- 
tiit,  sed  ahtequam  eas  attingeret,  in  insula 
Sancino  morbo  correptus,  eodem  anno  ani- 
mam  Deo  reddidit,  postquam  10  annis  pro- 
pagandae  inter  nationes  Asiaticas  Fidei  o- 
peram  indefessam  dedisset.  Eius  autem  et 
sociorura ,  quos  post  eum  s.  Ignatius  in  In- 
diam  destinavit, atque  missionariorum,quos 
seminarium  Goanum  aluerat,  laboribus  Re- 
ligio  christiana  in  India  ita  propagata  fuit, 
ut  in  pluribus  urbibus,  velut  Cochini  et  Me- 
liapuri,  sedes  episcopales,  Goae  vero  me- 
tropolitica  sint  erectae  ^ 

34.  lulius  III  Pontifex  (an.  1550)  — 
Post  mortera  Pauli  Pp.  III,  Sedes  Apostoli^ 
ca  propter  diversas  Cardinalium  sententias 
vacavit  usque  ad  \\™  idus  februarii  1550, 
qua  ,  contra  spem  omnium,  electus  fuit 
loannes  Maria  de  Monte,Aretinus,cardina- 
lis  episcopus  Praenestinus,  qui  sibi  noraen 
lulii  III  adscivit.  Ut  id  praestaret  quod  in- 
ter  Cardinales  convenerat  in  ipso  Conclavi, 
ante  Pontificis  electionera,  Parmam  Octavio 
Farnensi  restituit.  Is  concilii  Tridentini  ce- 
lebrationem,  quae  erat  suspensa,  instaura- 
vit;  Anglos  sub  Maria  regina,  quae  post 
Eduardum  VI  regnum  accepit,  ad  Ecclesiae 
unionem  reducere  studuit  ;  Thahniid  li- 
brum  Hebraeorum  ^  et  haereticorum  li- 


1  S.  Francisci  Xaverii  Eplstolarum  II.  V;  H.  Tursel- 
linus/  Vita  s.  Fraiicisci  Xaverii;  I.  P.  Maffei,  loc.  cit. 

2  Vid.  Bullarii  t.  I,  Constiiut.  -li,  ubi  eliam  addicit: 
Hebraeos  in  memoiiain  Pamonis  Dominicae  a  san- 
cla  Matre  Ecclesia  tolerari,  ul  aliquando  mansuetu- 
dine  iiostra  allecti  ad  verum  Chrisii  lumen  ,  divino 
afflante  Spirilu,  coiivertanlur.  Clemens  quoque  VIII, 
Const.  "20,  §  1,  t.  ill  Uullarii,  approbavit,  iiinovavitque 
Conslit.  Gregorii  IX.  Imiocenlii  IV,  Clementis  IV,  Ho- 
norii  IV,  loannis  X\II,  lulii  III,  Pauii  IV,  et  Gregorii 
XIII,  qui  saepius  impium  illud  Thalmud  nuncupatum 
et  alia  similia  reprobata  et  deteslanda  scripla  et  volu- 
mina  daranaruut  et  retineri  prohibuerunt. 


166 


EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


bros  legi  prohibuit  sub  poenis  ecclesiasticis; 
Societatera  lesu  confirmavit  multisque  pri- 
vilegiis  ornavit ;  Romae  clericorum  Ger- 
manorum  collegium  condidit,  cui  s.Ignatium 
praefecit,  ut  educati  in  eo  Germani  bonae 
indolis  adolescentes,  ac  deinde  Gerraa- 
niae  Ecclesiis  praepositi ,  labantem  in  illa 
regione  catholicam  Fidem  sustinerent,  ever- 
samque  restituerent.  Ecclesiam  rexit  usque 
ad  annum  1555,  quum  x°  calend.  aprilis  anni 
huius  obiisset.Vixit  annos  amplius  67,  Pon- 
tifex  fuit  annos  5,  mensera,  et  dies  16  ^ 

35.  Concilii  Tridentini  'periodus  II  (an. 
1551-52)  —  lulius  III,  postulante  Carolo 
imperatore  V,  ad  concilium  generale  in  ur- 
be  Tridento  instaurandum  calendis  decem- 
brisl550  Romae  buUam  dedit;  qua  patriar- 
chas,  archiepiscopos,  episcopos,  omnesque 
ahos  qui  de  iure  vel  consuetudiiie  vel  pri- 
vilegio  conciliis  generahbus  interesse  de- 
bent,Tridentum  convocavit  ad  resumendum 
ibi  calendis  maii  1551  generale  concilium. 
Hac  ipsa  die  Sess.  XI%  quae  est  Psub  lulio 
III ,  celebrata  fuit  praesidentibus  vice  Pon- 
tificis  Marcello  cardinah  Crescentio,  Seba- 
stiano  Pighino,  archiepiscopo  Sipontino  ,  et 
Aloysio  Lippomano,  episcopo  Veronensi.  In 
ea  sessione  lecta  est  Pontificis  bulla  de  re- 
sumendo  conciHo,  hocque  legitime  resum- 
ptum  esse  declaratiim,  deinde  indicta  fuit 
sessio  futura  pro  calendis  septembris.  Sess. 
XIP,  habita  praedicta  die,  concilium  laudes 
Deoroddidit  de  archiepiscoporum  electorum 
Moguntini  etTrevirensis  aliorumque  incly- 
tae  nationis  Germanicae  episcoporum  ad- 
ventn  ;  cumque  phirimi  alii  tum  Germani- 
cae,  tum  aliarum  nationum  episcopi  expe- 
ctarentur ,  sessionem  prorogavit  usque  ad 
vro  idus  octobris.  Sess.  XIIP,  dicta  die  habi- 
ta,  edita  sunt  2  decreta,  quorum  prius  con- 
tinet  8  capita  de  reali  D.N.  lesu  Christi 
in  ss.  Eucharistiae  Sacramento  praesentia, 
de  institutione  huius  Sacraraenti,  de  eius 
excellentia,  de  transsubstantiatione,  de  cul- 
tu  et  veneratione  huins  Sacramenti,  de  cius 
asservatione  et  ad  infirmos  delatione,  dc  di- 
gnaeiusdcm  perceptione  et  admirabili  usu; 
deinde  contrarii  hacreticorum  errores  11  ca- 
nonibus  cura  anathomato  damnantur;  posto- 
rius  decretura  de  reformatione  complectitur 
8  capila,  praesertira  de  clericorura  et  epi- 
scoporum  causis.  Praetorea  cum  protestan- 
tesGermaniae  securum  ad  concilium  acces- 
sum,  et  liberam  in  eo  audientiam  postuhis- 
sent,  concilii  Patrcs,  qui  corum  advcntura 


'  Raynald.  cl  Spondan.  ad  an.  IGr^U-^JG. 


ante  raultos  menses  magno  desiderio  expe- 

ctarant,  omnibus  et  singulis  universae  Ger- 
maniae  personis,  cuiusvis  status  et  conditio- 
nis ,  securum  accessum  ad  concihum  et  h- 
bertatem  in  eo  conferendi ,  proponendi  et 
tractandi  decreverunt.  Sess.  XIV*  ,  habita 
vii°  calendas  decembris ,  primo  9  capitibus 
exposita  fuit  Ecclesiae  doctrina  de  neces- 
sitate  Sacramenti  poenitentiae,  de  iUius 
cum  Baptismo  diflferentia,  de  eius  partibus 
et  fructu,  de  contritione,  confessione,  mini- 
stro  et  absolutione ,  de  casuum  reserva- 
tione,  de  necessitate,  fructu  et  operibus  sa- 
tisfactionis  ;  postea  3  capitibus  declarata 
fuit  doctrina  de  sacramento  Extremae  Un- 
ctionis,  de  illius  institutione,  effectu  et  mi- 
nistro  ;  haereticorum  vero  errores  contra 
doctrinam  cathohcam  de  utroque  sacramen- 
to  19  canonibus  damnati  sunt.  Deinde  edi- 
tum  fuit  decretum  reformationis  continens 
14  capita,  quae  ad  initiandos  sacris  Ordi- 
nibus,  clericorum  habitum,  beneficia  eccle- 
siastica,  ius  patronatus,  aliaque  spectant. 
Quum  autem  Ordines  protestantes  Germa- 
niae  concilio  supplicassent,  ut  decretorum 
de  SS.  Eucharistia  pubUcationem  differret 
usque  ad  theologorum  suorum  adventum, 
conciUi  Patres  sessionem  XV,  habitam  viii'* 
calendas  februarii  1552,  prorogarunt  usque 
ad  xivra  calendas  apriUs,  et  novum  atque 
ampliorera  salvum-conductum  omnibus  ad 
concilium  venturis  confidentes  fore  ut  pro- 
testantes  propediem  advenirent,  seque  de- 
cretisConcilii  subiicerent.Spes  conciiium  fe- 
fellit.  Sess.  XVI,celebrataiv°  calendas  ma- 
ias,cum  propter  enatum  in  Germania  beUum 
episcopi  Germani,  praesertim  principes  ele- 
ctores  Tridentum  deseruissent,conciiii  cele- 
bratio  ad  bienniura  suspensa  fuit,  quae  su- 
spensio  10  prope  annis  duravit  ^ 

36.  Marcellus  II,  Paulus  IV,  Poniifi- 
ces  (an.  1555)  —  Anno  1555  v°  idus  aprilis 
in  locum  lulii  III  defuncti,  concordibus  suf- 
fragiis  ingentique  bonorum  omiiium  gaudio, 
Pontifex  electus  est  Marcellus  11,  antea  di- 
ctus  Marcellus  Cervinus^,  prudentia,  do- 
ctrina  ac  morum  integritate  spectatissimus, 
fulgens  adhuc  legatiune  ad  Concilium  Tri- 
dentinura  Pauli  III  nomine.  At  communem 
laetitiam  magnaraque  spem,  quam  electio 
eius  omnibus  fecerat,  abrupit  praepropera 
mors,  quam,  apoplexia  correptus,  pridie  ca- 
lcndas  maias  subiit.  Nomen  non  mutaverat 
ductus  pietate  erga  inclytum  Pontificem  et 


'  Labbe,Co;ici7.l.XFV,p.7',)3-l  in.3;  P.allavicinn^SVor. 
del  Couc.  di  Trenlo.  —  '■^  Monlis  ]'oliliaui  in  Uclruria. 


VSQVE   AD    lANSENISTARVM   EXORDIA 


167 


mariyrem  s.  Marcellum  I  '.  Contestabalur 
so  nuraquam  pern)issuruni,utquibus  deman- 
tlata  esset  cura  animarum,  ii  ab  suis  Eccle- 
siis  abessent,  aut  politica  munia  obirent. 
Quare  laicis  mandare  decreverat  Reipubli- 
cae  procurationem. 

Marcello  II  Pontifici  suftectus  fuit  Pau- 
lus  IV,  Neapolitanus,antea  appellatusloan- 
nes  Petrus  cardinalis  Carafa ,  episcopus 
Theatinus,  a  quo  clerici  Regulares  quorum 
cum  s,  Caietano  fuit  institutor,  Theatini  co- 
gnominantur,  ut  supra  dixiraus^.  Is  x°  ca- 
lendasiunii,  festo  AscensionisChristiin  Cae- 
him,  vicariam  Eius  in  terris  personam  sus- 
tinere  coepit.  Aetatis  erat  iam  exactae, 
annos  natus  79;  sed  vegetum  ingeniura  in 
vivido  pectore  vigebat,  virebatque  integris 
sensibus. 

Hic  Pootifex  conservandae  et  vindican- 
dae  in  toto  orbe  christiano  orthodoxae  fidei 


•  De  usu  mutandi  nomina  Pontiticibus,  sic  Angelus 
de  ^uce  (in  Leoiiis  Usliensis  Chron.  Casin.,  1.  3,  c.  66, 
n.  6,p.476)tenet:  «Chrislus  novum  Ecciesiae  Pontifkeni 
Simoneni  consliuiens  ,  Pe/r«»i  vocari  voiuit,  e.\  Au- 1 
guslino  [in  loan.  c.  I,  tract.  7,  ji  14),  ut  inde  mos  iste  ] 
originera  derivare  potuerit;  eo  etiam  addilo,  quod  non- 
nuiii  l'onlifices  nomina  Larbara  prius  liaberent,  quae 
Roraanis  auiibus  durum  et  iiipiratum  quid  sonabant ; 
ideoque  cum  e.x  Gerraania  elGallia  Gerbertus,  Suidge- 
rus,Poppo,Hiidebrandus  venissent,  iii  Silvestiem,  (Me- 
nienlera,  Damasum,  Gregoriura  mulali  suiit. 

Mabillonius  (Praef.  ad  saec.  V  Benedict.  g  1,  n.  7  ) 
interdura  scribit,  loannem  XII  (an.  956)  tuisse  |)rimum 
novali  in  Romano  Ponlifice  nominis  exemplum,  et  Baro- 
nius  (adan.955),  loquens  de  loanne  XII,  subdit:  «Hic 
autera  re  vera  primus  inveiilus  ,  qui  mutavit  sibi  no- 
nien,  ut  qui  ex  Octaviano  voluerit  nominari  loannes  ». 
Ast  res  in  raorera  non  erat,  saltem  usque  ad  Benedi- 
clura  IX  (an.  101;2i,  e.x  quo  tempore  vi.\  quempiam  re- 
peries,  qui  noraen  non  mutaveiit.  Nec  fuil  tantuin  Mar- 
celius  qui  propiium  retinuit  nomen  ,  nam  paulo  ante 
Marcellum  II  Hadrianus  VI  pristinum  Iladriani  nomen 
retinuii,  ductus  virtulil)us  et  fama  Ponlificimi  eius  no- 
ininis.  (^uare  inepte  P.  Suavis  miratur  Marcellum  suura 
non  rautasse  nomen,  idque  novum  et  iiiusitatum  repu- 
tat.  Ineptum  quoque  oblrectalorem  se  prodil,  cum  mo- 
rem  nominis  mutandi,quem  Romani  Pontifices  Iiabent, 
ambiliosura  dicit.  Veruin  ipse  ignorare  haud  poteral, 
Fralres  ipsos,  qui  quidem  humililalem  eximiam  pro- 
fitentur,  eumdem  morem  sequi.  Sane  quidem  advertit 
Baronius  (ad  an.  1009,  §  3  ) ,  et  confirmat  epftaphium 
Sergii  IV,  apud  eundera  Scriptorem,  ad  an.  101'2,  §  I, 
humilitale  non  superbia  Romanos  Ponlitices  nominis 
rautandi  morem  servasse.  Profecto  Sergius  IV,  an.  1009 
cum  Petrus  appellarelur,  nomen  mutavil,  eo  qnod  non 
auderel,  nomen  gerere  Apostoli  Petri  ,  quera  Christus 
ipse  priraura  suum  in  terris  vicarium  conslituerat.  Vide 
quoque  vol.  I,  p.  264. 

2  P.156.—  01doinus(addi7.fld  Ciaconium,t3,  p.8'27) 
scribit:  «NeapolitanaCivitasacClerusnovumPontificem 
exorarunt,  ut  civitalemAntistite  alio  in  eius  locum  pro- 
viderel;  at  Paulus  benigne  respondit:  Ecclesiam  illam 
non  vacare,vivereadhuc  eorum  Archiepiscopum:  Nos, 
qui  usque  adhuc  singulari  prosecuti  sumus  araore  pa- 
triara  ,  ac  Ecclesiam  sponsara,  Nos  illi  in  posterura 
eodem  affectu  praeerirous  ».  Videsis  p.  44  in  not. 


summas  curas  impendit.  In  hunc  finem  ad 
diversos   principes   legationes  misit;  Con- 
gregationem  S.  Oliicii  seu   Inquisitionis,  a 
Paulo  III  institutam,  confirmavit  et  maio- 
ri  auctoritate  donavit  *.  Cum  propter  seve- 
ritatem  nnetui  se  nimium  animadvertisset, 
initio   lautum  se  ac  magnificum   praebuit, 
postea  ita  se  gessit,  ut  et  Cleri  sapiens  cen- 
soi%  et  Cardinaliutn  prudens  emondator,  ac 
deliciae  Romani  populi  liaberetur,  atque  ob 
eara  causara  ei  statua  poneretur  in  Capito- 
lio  *.  Elaborandura  curavit  Indicem  libro- 
rum  prohibitorura  seu  perniciosorum,  cu- 
iusvis  argumenti  vel  auctoris  essent :  eos- 
que  sub  poena  excommunicationis,  ipso  fa- 
cto  incurrendae  et  R.  Pontifici  reservatae, 
privationis  omniura  munerum  et  perpetuae 
infamiae  ,  legi  ac  retineri  vetuit  ^.  Festum 
Romanae  Cathedrae  s.  Petri  iam  exoletum 
revocavit,  ac  praecepit  xv°  calend.februarii 
celebrari ,  professus  se  id  facere  haereticis 
refellendis,  qui  negarent  aliquando  Romae 
fuisse  Apostolorum  Principem  *.  In   India 
ecclesiam  Goanara,  hactenus  Olisipponensis 
I  suffraganeara  ,  dignitate  et  iuribus  metro- 
I  politicis  auxit;  in  Cochino   aliisque  urbibus 
j  episcopatus  instituit  et  Goanae  metropoli 
subiecit.  In  Belgio,  postulante  Philippo  II, 
I  qui  an.l555patri  suo  CaroloVinHispaniae, 
Siciliae  et  Belgii  regnis  successerat,  14  no- 
vos  episcopatus  superaddidit  4  antiquis,  Ca- 
meracensi ,  Uitraiectensi,  Tornacensi  et  A" 
trebatensi;  3  creavit  metropoles  ,  nimirum 
Mechliniensera  ,  quam  etiam  primatialem 
voluit,  cuique  Antverpiensem  ,  Gandaven- 
sem,  Brugensem,  Iprensem,  Rureraunden- 
sem  et  Buscoducensera;  Caraeracensem,  cui 
Tornacensem  ,  Atrebatensem,  Audomaren- 
setn,  et  Namurcensem;  Ultraiectensem,  cui 
Haiiemenssra,  Daventriensera,  Leovardien- 
sera,Gronigensem  etMiddelburgensem  epi- 
scopatus  subiecit;  ius  nominandorum  ad  eas 
sedes   episcoporum  concessit  Philippo  regi 
eiusque  successoribus.  Ad  reforraandos  mo- 
res  et  corrigendos  abusus  varias  constitu- 
tiones  edidit.  Hebraeos  in  Ecclesiae  ditione 


1  Vid.  p.  156  in  not. 

2  Quura  in  corrigendis  abusibus  Paulus  IV  quando- 
que  severilate  usus  fuissct,  posl  eius  obitum  hanc  sta- 
tuara  deiecerunt  improbi  homines,  ob  contirmatum  ah 
60  auctumque  aucloritale  tiibunal  lnquisilionis  sacrae. 
Deiectam  reposuit  Glemeiis  XI  et  basim  sub  ea  colloca- 
vil,  inscripsilqiie  :  Paulo  IV  Pont.  Max.  scelentm  vin- 
dici  i,itegerrimo,  Calhnlicae  Fidci  acerrimo  propu- 
gnalori.  Gf  Raynald,  el  Spondan.  ad  an.  1555-59. 

3  Conslit.  77,  p.  108,  t.  H  BuUarii ;  Spondan.  ad  an. 
1557,  g  5. 

<  Snndm,  Dispulat.Hisloric.  ill  De  Caihedral).  Pe- 
tri  Romana. 


168 


EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHEPJ 


in  secretum  a  Christianis  locum  oppidatira 
coegit.quaemadmodura  a  religiosissimaVene- 
torum  Republica  acceperat.  Voluit  eosdem, 
viros  quidem  piIeum,foeminas  autem  velum 
glauci  coloris  gerere,  quo  signo  internosce- 
rentur  ^  Adiecit,  ne  haberent  nutrices,  an- 
cillas,  famulosve  Christianos,  ne  Dominicis 
festisque  diebus  munia  sua  publice  obirent, 
neve  luderent  cum  Christianis.  Statuit  e- 
tiam  ut  unicam  solum  in  singulis  civitati- 
bus  sjnagogam  haberent  ^.  Nepotes  suos 
Carafas  ,  insolentius  Romae  agentes  ,  Urbe 
eiecit,lataineosdem,  sieam  repeterent,per- 
duellionis  poena.  Rexit  Ecclesiara  usque  ad 
an.  1559,  quo  xv°  calend.  septembr.  decessit, 
post  quadriemiinm,  mens.  2,  dies  27,quam 
Pontifex  esse  coeperat. 

.37.  Aniiirinitarii — Quousque  protestan- 
ticum  principium  de  S.  Scriptura,reiectis 
traditione  et  auctoritate  Ecclesiae,  ex  se  so- 
la  a  quovis  interpretanda  ,  abducat,  hoc  e- 
natae  inter  ipsos  novatores  factiones,  prae- 
sertim  Unitariorum,  docuerunt.  Hi  principio 
ilio  utentes,  textus  sacros  ,  hactenus  de  di- 
vinitate  Christi  et  Spiritus  S.  intellectos,  in 
alios  sensus  interpretati  sunt,  et  dogma  ca- 
tholicum  de  ss.  Trinitate  negarunt ;  quam- 
quam  caeterum  in  eo,  quid  esset  Christus 
et  Spiritus  S.,  inter  se  admodum  dissenti- 
rent.  Ex  illis  princeps  fuit  Michael  Serve- 
tus,  an.  1509  Villaenovae  in  Aragonia  na- 
tus,  qui  notionibus,  quas  sibi  philosophicis, 
medicis  et  theologicis  studiis  compararat,  in- 
flatus,  veram  Christi  religionem  a  se  resti- 
tuendam  iaotabat ,  et  Galliae  ,  Germaniae, 
Helvetiae  atque  Italiae  regiones  visitans, 
magna  cum  vehementia  doctrinam  de  ss. 
Trinitate  impugnavit.  Viennae  in  Gallia 
propterea  in  carcerem  coniectus  est.  Quum 
inde  elapsus  ,  per  Genevam  se  reciperet  in 
Italiam,  iussu  Calvini,  quocura  antea  de  ea- 
dera  doctrina  disputaverat,  interceptus,  et  a 
magistratu  Genevensi  propter  haereses  et 
blasphemias  igne  damnatus  est  an.  1553. 
Similera  sortera  experti  sunt  aliquot  alii  e- 
iusdem  generis  viri.  Nonnulli  ,  inter  quos 
fuit  Ochini ,  quondara  generalis  Capucino- 
rum  vicarius,  confugerunt  in  Poloniam,  ubi 
sub  rego  Sigismundo  Augusto  maior  quain 
alibi  religionis  libertas  vigebat.  Illic  plures 
in  partes  suas  pertraxerent ,  qui  postquara 
per  aliquod    terapus   caeteris  acatholicis, 


'  Ifl  statiilum  .Tntca  a  Concilio  Oecumenico  XII  La- 
leranensi  IV,  caii.  68. 

*  (^onslit.  3,  §  10,  t.  I  Ilullarii ,  quam  confirmarunl 
Piiis  V,  Const.  6,  Gregorius  XIII,  Const.  68,  el  Clemens 
VIII,  Consl.  19, 


lutheranis  et  calvinistis,  permixti  fuissent, 
an.  1565  in  conventu  Petricoviensi  se  ab  iis 
separarunt,et  peculiarera  abhinc  coetum  ef- 
formarunt.  Eodem  terapore  impiam  haere- 
sira  in  TransylvaniaraintulitBlandrata  me- 
dicus.  Quamvis  isti  a  diversis  urbibus,  in 
quibus  coetus  habuerunt ,  diverse  in  Polo- 
nia  appellati  sint,  ipsi  taraen  a  primario  suo 
dograate  de  unica  persona  divina  Unitarii 
dici  maluerunt  ^Postea  hanc  haeresim  ce- 
lebrius  propagavit  Faustus  Socinus,  a  cuius 
nomine  sectatores  dicti  sunt  Sociniani. 

38.  Religionis  staiiis  in  Anglia  sub  Ma- 
ria  —  Vidiraus  nuper  ,  quis  fuerit  Religio- 
nis  status  in  Anglia  sub  Eduardo  rege  VP. 
Cura  is  an.  1553  obiisset ,  regnum  accepit 
Maria,  Henrici  VIII  e  Catharina  Aragoniae 
filia,  quae  a  matre  in  catholica  Religione 
educata,  hanc  in  regno  suo  restituendam  in 
primis  curavit.  Reginae  studiis  in  abolen- 
dis  haeresi  et  schisraate  supremus  regni  se- 
natus  obsecutus  est.  Confestim  episcopi  et 
proceres,  Religionis  causa  exules  vel  carce- 
ribus  detenti,  restituti  sunt;  acatholicis  po- 
testas  praedicandi  librosque  edendi  adem- 
pta;  omnes  extranei,  qui  nec  publicam  per- 
sonara  gererent ,  nec  regnicolarum  iuribus 
donati  essent ,  regno  exire  iussi,  qua  occa- 
sione  plura  haereticorum  millia  Angliam 
deseriierunt. 

lulius  Pp.  III  a  Maria  regina  pro  recon- 
ciliandis  Anglis  cura  Sede  Apostolica  inter- 
pellatus,  an,  1554  ad  eam  cura  plena  pote- 
state  legavit  Reginaldum  Polura,  regia  An- 
glorura  familia  oriundum,  qui  sub  Henrico 
VIII  patriam  relinquere  coactus ,  propter 
obsequia  abhinc  Apostolicae  Sedi  praestita 
ad  cardinalatus  dignitatem  fuerat  evectus. 
Is  in  comitiis  publicis  nationi ,  per  Ordines 
suos  supplicanti  et  schisiiia  ac  haeresim  ab- 
iicienti,  solemnera  absolutionera  et  recon- 
ciliationera  cum  Ecclesiaimpertivit;  oranes 
leges,  contra  Religionem  et  Sedem  Aposto- 
licam  latas,  revocari  mandavit;  iniustos  bo- 
norum  ecclesiasticorum  possessores  pro  pa- 
cis  et  unionis  bono  promisit  non  fore  inquie- 
tandos ;  episcopatus  ab  Henrico  VIII  ere- 
ctos,sacras  Ordinationes  temporeraeri  schi- 
sraatis  peractas ,  matrimonia  contra  leges 
ecclesiasticas  inita  ,  rata  habuit ;  quae  o- 
rania  confirmavit  Paulus  Pp,  IV. 

Postquam  in  Ordinura  coraitiis  veteres 
contra  haereticos  leges  fuissent  instauratae, 


'  Ravnajil.  Annal.  ecci;  Natal.  Alex.  Ilist.  eccl.  saec. 
XVI,  c' 2,  a.  13, 
2  I>.  1G3-C4. 


VSQVE    AD   lANSENISTARVM   EXORDlA 


169 


ab  an.  1555  severins  in  haereticos  unimail- 
versuni  est,  etiani  ignis  snpplicio,  quod  in- 
ter  alios  Crammei-us  cou  poriluellis  ct  liae- 
reticus  subiit  an.  1550.  Hanc  tamen  scveri- 
tatera  ui^n  probavit  cardinalis  PoUis,  qui 
primatiali  ecclesiaeCantuaricnsi  praefectus, 
raagna  cura  prudentia  mala  Religioni  illata 
reparare,  disciplinam  in  clero  et  populo  in- 
staurare,  Academias  reforraare,  antiqua  in- 
stituta  et  pias  consuetudines  restituere  co- 
natus  est.  Verum  quo  minus  omnia  ista  re- 
stituendi  Religioni  priscura  splendorem  co- 
namina  plenura  et  stabilem  etfectum  conse- 
querentur,  impedivit  raors  Mariae  reginae 
et  cardinalis  Poli,  qui  ambo  an.  1558  deces- 
serunt '. 

39.  Religioyiis  statm  in  GaUia  —  In  Gal- 
lia ,  non  obstante  Francisci  regis  I ,  episco- 
porura  et  sacrae  Facultatis  Parisiensis  sol- 
licitudine  de  conservanda  Fidei  integritate, 
lutheranaeet  calvinianae  novitates  progres- 
sum  feoerunt.  Anno  1547  Francisco  I  suc- 
cessit  Henricus  II,  filius  eius,  qui  ad  patris 
exeraplura  novitatumreligiosarum  progres- 
siones  edictis  sat  severis  reprimere  conatus 
est;  sed  haec  non  impedivere,  quo  minus 
calvinianae  religionis  sectatores  continuo 
raultiplicarentur.  Profuit  iis  vicina  Geneva, 
unde  doctores  et  scripta  affluebant;  profue- 
runt  etiam  continua  Henrici  II  cura  regi- 
bus  Angliae  et  Hispaniae  bella,  propter  quae 
edicta  contra  haereticos  negligentius  execu- 
tioni  mandabantur.  Ex  ipsis  regni  proceri- 
bus  plures  novitatibus  religiosis  adhaese- 
runt,  inter  quos  celebriores  erant  Antonius 
Borbonicus  rex  Navarrae,  eius  frater  Ludo- 
vicus  princeps  Condaeus,  Gasparus  de  Coli- 
gny  praefectus  classis  navalis,  eiusque  fra- 
ter  Franciscus  summus  bellidux.  Quaravis 
ab  initio  novatores  in  Gallia  plerique  sen- 
tirent  cum  Luthero,  calviniana  tamen  pla- 
cita  praevaluerunt.  lam  numero  et  viribus 
aucti,an.  1559  Parisiis  synodura  celebra- 
runt,  in  qua  secundum  Calvini  placita  fidei 
confessionem  et  ecclesiasticam  disciplinam 
composuerunt.  Eodem  anno  obiit  Henricus 
rex  II. 

Sub  Francisco  II,  qui  Henrico  patri  suo 
successit,  principe  iuveni  et  infirmo,  regi- 
men  raaxima  e  parte  fuit  apud  fratres  Gui- 
sios,  Franciscura  ducem  et  Carolum  cardi- 
nalera.  Id  aegre  tulerunt  principes  Borbo- 
nici.  Guisii  pro  studio,  quo  in  religionem 
catholicam  ferebantur,  Hugonotis  (hoc  fuit 
Calvinistarum   in    Gallia    nomen )   sacros 


t  Sander.,  De  schismate  Angl. 


convenlus  severe  interdixerunt.  An.  1560 
plurimi  nobiles  Hugonoti  duce  Ludovico 
principe  Condaeo,  Ambaciae  coniurationcra 
inierunt  ad  transferendum  a  Guisiis  ad  Bor- 
bonicos  regimen  et  tutandam  in  universo 
regno  novam  roligionem.  Coniuratione  de- 
tecta,  raulti  eius  participes  debitas  poenas 
luerunt;  vorumtamen  propter  nimis  auctum 
haereticorum  numerum  poenae  contra  eos 
ab  hoc  temporo  mitigalae  fuerunt. 

Francisco  II,  an.  1560  defuncto,  successit 
Carolus  IX,  eius  frater  minorennis,  regni 
vero  curationera  accepit  regina  mater,  Ca- 
tharina  Medicea.  Haec  regiminis  conser- 
vationem  ipsius  Religionis  protectioni  an- 
teponens,  utrique  parti,  Guisiis  et  Borbo- 
nicis,  Catholicis  ac  Hugonotis,  aeque  favere 
voluit.  Posteriores  patrocinio,  quod  sibi  ob- 
tigerat,  iam  adeo  insolescebant,  nt  non  tan- 
tum  publicos  conventus  sacros  agerent,  con- 
sistoria  et  sjnodos  instituerent,  sed  etiara 
Catholicis  ecclesias  vi  eriperent,  sacras  I- 
raagines  et  cruces  destruerent,  clericos  do- 
raibus,  fundis,  aliisque  bonis  et  reditibus 
privarent,  magistratus  catholicos  in  locis, 
ubi  praevalebant,  deponerent ,  suosque  iis 
substituerent.  Anno  1561  regina  mater,  se- 
cundum  novatorum  consilia,  ad  procuran- 
dam  in  Religionis  negotio  concordiam  sol- 
lemne  coUoquium  seu  disputationem  epi- 
scopos  et  doctores  inter  et  pseudoreforma- 
tionis  ministros  Poissiaci  indixit.  Ministri 
acatholici  petierunt  et  impetrarunt,  ut  rex 
cum  regina  matre  et  regii  sanguinis  princi- 
pibus  colloquio  praesideret,  controversiae 
e  sola  Scriptura  dirimerentur,  episcopi  non 
ut  iudices,  sed  ut  coUocutores  in  eo  sede- 
rent.  Sacra  Facultas  Parisiensis  et  alii 
plures  euismodi  coUoquiura  aegre  tulerunt, 
quod  in  eo  ministris  errores  suos  defenden- 
di  summa  daretur  libertas,  unde  in  multo- 
rum  animis  dubia  de  catholicis  dogmatibus 
nasci  possent.  CoUoquium  habitum  fuit  men- 
se  septembri  per  plures  dies.  Adfuerunt, 
praeter  regiam  familiamet  proceres,  6  car- 
dinales,  40  circiter  episcopi  et  selectj  do- 
ctores,  12  ministri  acatholici  cum  22  calvi- 
nianae  religionis  deputatis.  Inter  theologos 
disputatores  praecipui  fuerunt  Claudius  E- 
spencaeus,  doctor  Sorbonicus,  ex  parte  Ca- 
tholicorum,  et  Theodorus  Beza  e  parte  Hu- 
gonotorum.In  hoc  coUoquio  Catholica  veritas 
quidera  egregie  fuit  vindicata;  sed  haeretici 
errores  suos  non  abiecerunt,  irao  eos  maiori 
audacia  propugnarunt. 

Anno  1562  regina  raater  edicto,  quod  a 
mense,  quo  conditumest,  lanuarium  nuncu- 


170 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


patum  fuit,  Hugonolis  concessit,  ut  extra 
urbes  sacros  conventus,  conciones  publicas, 
preces  haberepossent.Ista  reginaeindulgen- 
tia  Catholicis  graviter  displicuit,  neque  Hu- 
gonotis,  in  dies  plura  et  aequalia  cum  illis  iu 


tus  fuit  loannes  Angelus  Mediceus,  Medio- 
lanensis,  presbyter  cardinalis,  vir  aetate  et 
usu  doctus,  qui  sub  nomine  Pii  IV  die  festo 
Epiphaniae  coronatus  est,  atque  Ecelesiam 
rexit  usque  ad  annum  1565.  Is  concilium 


ra  poscentibus,satisfaciebat.Eodem  an.l562  i  Tridentinum,  per  annos  fere  10  intermis 


Ludovicus  Borbonicus,  princeps  Condaeus 
belli  civilis  classicum  cecinit.  Hugonoti,  eo 
duce,arraa  capessiverunt,Aureliam,Rotho- 
magum,  Lugdunum,  Turones,  aliasque  plu- 
res  urbes  occuparunt,  in  quibus  sacrae  ae- 
des  eversae  et  direptae,  imagines  confra- 
ctae,  Ssrura   sepulcra  violata  et  reliquiae 
exustae   sunt.   Catholicorum    duces    erant 
Franciscus  dux  Guisius,  Annas  Montmoren- 
tius  magister  equitum  et  Antonius  Borbo- 
nicus  rex  Xavarrae,  ex  hugonoto  catholi- 
cus.  Multa  praelia  commissa  fuerunt,  inter 
quae  celebriora  sunt  Drocense  an.  1562, 
Dionysiopolitanum  1507,  larnacense  et Mon-. 
conturiense  1569.  His  praeliis  victi  quidem, 
sed   non  domiti  fuerunt   rebelles.  Interim 
regina  mater  saepius  concordiam  inter  u- 
tramque  partem  componere  tentavit.  Plu- 
res  pacis  tractatus  editi  sunt ,  sed  neutri 
parti  iis  fiebat  satis.  Anno  vero  1570,  post 
praeclarissimam  apud  Monconturium  in  Pi- 
ctonibus  victoriam,  a  Catholicis  de  Hugono- 
tis  relatam,  novus  pacis  tractatus  in  regio 
concilio  coniectus  est,  qui  s.  Pium  V  pontifi- 
cera  et  Catholicos  muitum  contristavit.  Per 
istum  enim  tractatum  praeter  praeteritorum 
oblivionem  calvinistis  concessa  sunt  liberum 
religionis  suae  exercitium,  iurium  civilium 
cum  Catholicis  aequalitas,  facultas  omnibus 
muneribus  publicis  fungendi,  et  quatuor  se- 
curitatis  civitates,  nimirum  Rupella,  Mons- 
albanus,  Conacura  et  Charitas  K 

Hugonotis  Galliae  opem  potentem  tulit 
loanna  Albretia,  regina  Navarrae,  quae 
una  cum  coniuge  suo  Antonio  Borbonico 
calvinianam  religionem,  relicta  catholica, 
susceperat,  sed  mariti  conversionem  eius 
non  est  imitata;  contra,  filium  suum  Henri- 
cura,  principem  Beneharniae,  ad  haeresim 
araplectendam  et  beilum  contra  Catholicos 
Galliae  prosequendura  excitavit,  catholicos 
Beneharnienses  multis  raodis  vexavit,sacer- 
dotes  et  raonachos  eiecit,  Religionis  catho- 
licae  exercitium  in  omniBeneharniaproscri- 
psit.  Obiit  anno  1572. 

40.  Pius  IV  Pontifex  (an.  1559)  —  In- 
terea  Paulo  IV  mortuo  ,  nocte  sequenti 
diem  Christi  Domini  Natalem,  anno  1559, 
summoCardinalium  consensu  pontifex  crca- 

1  Bclcar.  Commenlar.  1.  22-29;  ronlanon,  Collecl. 
edicl.  reg.  t.  IV. 


sum,  instauravit,  data  iii°  calend.  decem- 
bris  1560  bulla  Ad  Ecclesiae  regimen^  qua 
illud  in  proximo  Dominicae  Resurrectionis 
festo  Tridenti  resumendum  indixit,  oranes 
patriarchas,  episcopos  aliosque  qui  de  iure 
aut  consuetudine  concilio  interesse  debent, 
ad  illud  evocavit ;  reges  quoque  et  princi- 
pes,  etiam  acatholicos,  ad  idem  invitavit,et 
novem  sessionibus  absolutum,emisso  diplo- 
mate,  confirmavit.  Approbavit  etiani  Indi- 
cem   librorum    ab  selectis  eiusdem  Oecu- 
menici  concilii  Patribus  confectura.  Insti- 
tuit  Congregationem  octo  Cardinalium,  qui 
eiusdem   synodi   decreta  executioni   man- 
danda   curarent,   eorumque  interpretatio- 
ne  sibi  reservata  edixit,  intentato  anathe- 
mate,  ne  quis  in  ea  ederet  commentarios  ^ 
Ferdinando  1,  cui  Carolus  V  an.  1556  im- 
perium  cesserat,  quique  a  septemviris  rece- 
ptus,  anno  1558  Francofurti  fuerat  inaugu- 
ratus ,  dignitatem  imperialem  confirmavit. 
Sigismundura  regem  Poloniae,  in  qua  hae- 
retici  libere  agebaut,  et  episcopos  litteris 
excitavit,  ut  causam  Fidei  adversus  novita- 
tes   fortiter  agerent.  Maximilianum  regem 
Bohemiae,  in  Fide  fluctuantem,  per  doctis- 
simum  Hosium,  episcopum  Warmiensem,  in 
eadem  confirmavit.  In  America,  propagata 
latius  catholica  fide,  novos  episcopatus  in- 
stituit,  quos  congruis  subsidiis  donavit  Plii- 
lippus  II  rex  Hispaniae.  In  Carafas,  deces- 
soris  sui  propinquos,  ab  ipsoPauloPp.  urbe 
eiectos ,  tanquanj  laesae  maiestatis  et  per- 
duellionis  reos    severe  animadvertit.  Con- 
stitutiones   varias  pro  curiae  et  conclavis 
reformatione  edidit  ^.  Mortem  obiit  biennio 


>  Const  8l,p.lll,  l.i.nullar.S  PiusPp.V  confirraavit 
et  aiii|)li:ivil  l'HCiill;il(?ni  liuiiis  Coiigrejiationis.  Sixlus  V, 
Consl.  71,  eiflem  Confrregationi  poleslalem  fecit  eliam 
interprelandi,  sed  ea  duiiita.xal,  qnae  ad  forinalionera 
raorum.  non  quae  ad  sacra  dugiiiala  iiertinerenl  (Vid. 
Zegeri  Van-Espen, /«4/icc/e.?ia.s/ici/);i,p.  I,  lil.  22;  Fa- 
gnano,  Cnmmenl.  in  1'"'  part.  I  lib  Decret.).  Henedi- 
clusXIVper  lilleras  in  tonna  lirevix  Iniic  Congregatio- 
ni  dedil  laciillatem  scriliendi  noniiiie  Papae. 

2  Raynald.  et  Spondan.  ad  an.  I55'.'-Gr».  De  succes- 
sore  cius  eligendo  in  Concilio,  siilidit  Raynaldus  (loc. 
cil.),  Piiis  IV  cavil,  ne  alibi  quain  Romae  Siimmus  Pnn- 
lifex  crcareliir,  neve  ab  aliis,  quam  a  Cardinalibus, 
penes  quus  tanlnra  esset  iusPonlilicem  eligendi  Redin- 
legrala  insupcr  lege  lala  a  Sonifacio  II,  decrevil  ,  R. 
pDnliliceni  non  posse  sibi  successorem  eligere,  iieiiue 
adiulorein  sibi  adsciscereposlea  successuruin  in  locum 
suum,  quamvis  id  Cardinales  consentircnl. 


VSQVE   AD   lANSENlSTARVM   EXORDIA 


171 


postConciliumTridentinura,scilicetan.l565, 

nocte,  quae  v"  idus  decembr.  subsequuta  est, 
annosnatusGO,  post  Pontificatum  quinquen- 
nii,  mens.  11  ac  dierum  15.  Morienii  adfuere 
duo  sanctissimi  viri  Phiiippus  Nerius  ,  et 
Carolus  Cardinalis  Borroraaeus  sororis  fi- 
lius,  qui  otiara  Ecclesiae  sacraraenta  ipsi  ad- 
ministravit '. 

4 1 .  Concilii  Triden  tini pe7'iodus  III {an. 
1562-63) — Concilium  Tridentinum  ad  diem 
festum  Pascliatis  11361  indictum ,  non  nisi 
xv°  calend.  februarii  1562  fuit  inchoatum. 
Hacdie  praesidentibus  Pii  IV  legatis,  Sessio 
XVIP  celebrata  fuit,  qua  dechxratum  est, 
Conciliumsecundum  bullam  Pii  Pp.  IV,sub- 
lata  quacumque  suspensione  ,  continuari  , 
ad  sedandas  de  Religione  controversias,  ad 
corrigendos  depravatorura  raorura  abusus 
et  conciliandam  Ecclesiae  verara  et  chri- 
stianam  pacera.  Sess.  XVIIP,  habita  iv° 
calendas  martii,  ad  avertenda  mala,  quae  e 
perniciosis  libris  oriuntur,  delecti  sunt  pa- 
tres,  qui,  quod  de  iis  constituendum  esset, 
ad  concilium  referrent.  Praeterea  omnes,  a 
communione  Ecclesiae  aberrantes,  ad  con- 
cilium  et  reconciliationem  invitati  sunt  et 
publica  securitas  seu  salvus-conductus  eis- 
dem  concessus.  Sess.  XIX*  ,  indicta  pridie 
idus  maii,  prorogata  fuit  pridie  nonasiu- 
nii.  Sessio  XX*,  convocata  pro  hac  die, 
pariter  prorogata  fuit  postridie  idus  iulii, 
tura  quod  quorumdara  principum,  etiam 
protestantiura,  legati  raagnusque  episcopo- 
rum  Galliae  numerus  expectarentur,  tum 
quod  de  reforraationis  obiectis  quaestiones 
araplae  essent  exortae.  Sess.  XXP,  habita 
postridie  idus  iulii,  duo  edita  sunt  decreta: 
priori,  quod  continet  4  capita,  declaratur, 
laicos  et  clericos  non  conficientes,  non  ad- 
stringi  iure  divino  ad  communionera  sub 
utraque  specie;  Ecclesiam  e  gravibuset  iu- 
stis  causis  approbasse  consuetudinera  cora- 
municandi  sub  unica  specie;  totum  et  in- 
tegrum  Christum  verumque  sacraraentura 
sumi  sub  qualibet  specie,  ac  propterea  nul- 
la  gratia  necessaria  ad  salutem  defraudari 
eos,  qui  unam  speciem  solam  accipiunt ; 
parvulos,  usu  rationis  carentes,  ad  commu- 
nionem  sacraraentalem  non  obligari.  Erro- 
res,  huic  doctrinae  oppositi,  4  canonibus  da- 
mnantur.  Alterura  decretura  de  reforraatio- 
ne  continet  9  capita,  quibus  mandatur,  ut 


1  Refert  Spondanus,  ad  an.  1550  ,  g  1 1,  quod  al  tero 
anno  huius  Pontifiois  raortuus  est  Mediolani  losephus 
Fernensis  ex  Ordine  Capucciiioi-um  ,  quera  fuisse  vo- 
lunt  auclorera  et  institutorera  utilissimae  Orationis 
Quadraginta  Ilorarum. 


j  sacri  Ordines,  dimissoriae  et  testiraoniales 
I  litterae  gratis  conforantur;  ordinandi  ha- 
beant  titulura  beneficii  aut  patriraonii;  bc- 
nefioiati  resideant ;  sacraraenta  a  conve- 
nienti  sacerdotum  numero  exhibeantur;  ira- 
peritis  rectoribus  vicarii  deputentur,  et  in 
scandalo  perseverantcs  beneficiis  priventur; 
ecclesiae,  quac  reparari  nequcunt,  cum  o- 
neribus  transferantur;  commendata  mona- 
steria,  in  quibus  non  viget  regularis  obser- 
vantia,  et  beneficia  quaecumque  quotannis 
ab  Ordinario  visitentur ;  indulgentiae  et 
gratiae  spirituales  publicentur  ab  Ordina- 
riis.  Sess.  XXII*,  celebrata  xv°  calendas 
octobris,  editum  est  decretum  dogmaticum 
de  sacriflcio  Missae,  nimirum  de  eius  in- 
stitutione,  quod  sit  propitiatoriura  pro  vivis 
et  defunctis,  de  raissis  in  honorem  Ssrum, 
de  canone  raissae,  de  solleranibus  raissae 
caereraoniis,  de  missa  in  qua  solus  sacer- 
dos  communicat,  de  aqua  vino  miscenda,  de 
raissa  non  celebranda  passim  lingua  vul- 
gari,  et  de  explicandis  populo  eius  rajste- 
riis.  Errores  contrarii  9  canonibus  daranan- 
tur.  Accedit  decretum  de  observandis  et 
evitandis  in  celebratione  missae.  Deinde 
pro  reforraatione  editum  est  decretum  con- 
tinens  II  capita,  nirairum  de  vita  et  lione- 
state  clericorum,  de  iis  qui  ad  ecclesias  ca- 
thedrales  assuraendi  sunt ,  de  quotidianis 
distributionibus ,  de  iis  qui  vocera  habent 
in  Capitulo,  de  dispensationibus  extra  R. 
Curiam  committendis  episcopo,  de  cii^cura- 
specta  ultimarura  voluntatura  comrautatio- 
ne,  de  observando  circa  appellationes  de- 
creto  Innocentii  IV,  de  executione  piarum 
dispositionum,  de  piorum  locorura  visita- 
tione  et  adrainistratione,  de  notariis,  de  oc- 
cupatoribus  bonorura  ecclesiasticorura.  Sess. 
XXIIP,  habita  idibus  iulii  1563,  doctrina 
catholica  de  sacramento  Ordinis,  de  eccle- 
siastica  hierarchia  et  ordinatione  4  capiti- 
bus  exposita  fuit,  et  errores  contrarii  8  ca- 
nonibus  daranati.  Deiude  conditura  est  de- 
cretura  reforraationis  continens  18  capita, 
in  quibus  rectorura  ecclesiarura  in  residen- 
do  negligentia  coercetur  et  animarum  cu- 
rae  providetur ;  praecipitur,  ut  praefecti 
ecclesiis  intra  3  menses  consecrentur;  epi- 
scopi  extra  aegritudinem  per  se  ss.  Ordines 
conferant;  decernitur  ,  qui  prima  tonsura  , 
qui  sacrisOrdinibus  sint  initiandi;  quae  ae- 
tas  ad  beneficium  ecclesiasticum  requira- 
tur;  qui  privilegio  fori  gaudeant;  qualiter 
examinandi  sint  ordinandi;  quoraodo  et  a  quo 
unusquisque  proraoveri  debeat;  quae  inter- 
stitia,  aetas  et  alia  praecepta  in  susceptione 


172 


EPOCHA   XI.    AB    INITIIS   LVTHERI 


Ordinum  sint  observanda ;  praescribunLur 
varia  de  approbationeOrdinarii  pro  audien- 
dis  confessionibus  et  de  ratione  ei'ig'endi 
seminaria.  Sess.  XXIV*,  celebrata  iii°  idus 
novembris,  explicata  fiiit  doctrina  catholica 
de  sacramento  Matrimonii,  et  novatorum 
errores  12  canonibus  damnati.  Accedit  de- 
cretiim  de  reformatione  matrimonii,de  eius 
sollemnitatibus ,  impedimentis,  libertate  , 
terapore  clauso,  de  raptoribus,  vagis,  con- 
cubinariis.  Sequitiir  decretum  de  reforma- 
tione,  continens  21  capita,  scilicet  de  nor- 
ma  creandi  episcopos  et  cardinales,  de  ce- 
lebrandis  synodis  provincialibus  et  dioece- 
sanis,  de  visitatione  dioeceseon,  de  ratione 
praedicandi  verbum  Dei,de  cognitione  cau- 
sarum,  de  episcoporiim  potestate  in  irregu- 
laritatum  et  suspensionum  dispensatione 
et  criminura  absolutione,  de  poenitentiario 
in  ecclesiis  cathedralibus  instituendo,  de  iis 
qui  promovendi  sunt  ad  dignitates  et  cano- 
nicatus  ecclesiarum  cathedraHum,  de  modo 
consulendi  tenuioribus  ecclesiis  cathedrali- 
bus  et  parochiis  harumque  circumscriptio- 
ne,  de  ratione  augendi  tenues  praebendas, 
de  munere  Capituli  sede  vacante,  de  modo 
conferendi  beneficia  et  non  retinendi  plura, 
de  nominando  vicario  pro  parochia  vacante 
et  de  forma  examinandi  parochos,  de  ra- 
tione  tractandi  causas  ad  forura  ecclesia- 
sticum  pertinentes.  Sess.  XXV^  et  ultima, 
coepta  3°  et  absoluta  pridie  nonas  decem- 
bris  ,  exposita  fuit  Ecclesiae  doctrina  de 
Purgatorio,  de  invocationc,  veneratioiie  et 
reliquiis  Ssriim  et  dc  ss.  Imaginibus.  Dcin- 
de  editum  est  decretiim  de  reformatione 
regularium  et  monialiura  continens  22  ca- 
pita,  et  ahud  decretum  de  reformatione , 
qiiod  complectifur  21  capita.  Postrerao  con- 
dita  sunt  decreta  de  Indulgentiis,  de  dele- 
ctu  ciborum,  ieiuniis  et  diebus  festis,  de  In- 
dice  librorum  prohibitorum  ,  catechismo  , 
breviario  et  missali,  de  loco  oratorum,  de 
recipiendis  et  observandis  decretis  concilii, 
de  fine  concilio  imponcndo  et  confirmatione 
petenda  a  Pontifice  '. 

Ita  conciliura  Tridentinum,  idibus  dcccm- 
bris  15'15  sub  Paulo  III  coeptura,  pridie 
nonas  decembris  1503  sub  Pio  IVconfectum 
est.  Pius  Pp.  IV,  vii°  calond  fobruarii  150'1 
in  solemni  Cardinalium  consistorio  orania 
et  singula,  quao  in  Tridentino  Concilio  tam 
sub  decessoribus  suis  Paulo  III  et  lulio  III, 
quara  pontificatus  sui  tcrapore,  decreta  et 
definita  fuerunt,  apostolica  auctoritate  con- 

'  Labhe ,  Concil.  t.  XIV,  p.  1134  scq.;  Pallaviciao, 
Slor.  (icl  CoitciL  di  Trenlo. 


firmavit,  et  ab  omnibus  Christifidelibus  re- 
cipi  et  inviolabiliter  observari  mandavit. 
De  qua  confirmatione  idem  Pontifex  eadem 
die  buUam  promulgavit,  praecipiens  ,  ut 
Concilii  decreta  ab  omnibus  observarentur, 
cavensque,  ne  quis  sine  Pontificis  auctori- 
tate  ullos  commentarios,  glossas  aut  anno- 
tationes  super  eisdem  decretis  edere  prae- 
sumeret.  Altera  bulla,  edita  xv°  calendas 
augusti,  declaravit  tempus,  quo  Concilii  de- 
creta,  ad  reformationem  et  ius  positivum 
dumtaxat  spectantia,  obligare  inciperent. 
Praeterea  instituit  Congregationem  8  car- 
dinalium,  qui  decreta  Concilii  executioni 
mandanda  curarent.  Approbavit  etiam  In- 
dicem  librorum  prohibitorum,  a  selectis  pa- 
tribus,  uti  diximus,  in  concilio  confectum  *. 

Concilium  Tridentinum,  quantura  ad  Fi- 
dei  definitiones  spectat,  ab  omnibus  ubique 
Catholicis  unanimiter  receptum  est,  et  tan- 
quam  norma  credendorum  habitum.  Quan- 
tum  ad  eius  decreta  de  reformatione  per- 
tinet,  ea  etiam  recepta  et  publicata  sunt  in 
Italia,  Sicilia,  Venetorum  republica,  Lusi- 
tania,  Hispania,  Belgio,  in  insulis  subditis 
Lusitaniae  et  Hispaniae  regibus,  in  catho- 
licis  Germaniae  regionibus  etprovinciis  hae- 
reditariis  familiae  Austriacae,  in  Polonia. 
In  Gallia  quidem  legalis  decretorum  pro- 
mulgatio  locum  non  habuit,  attamen  plera- 
que  in  conciliis  provincialibus  recepta  et 
proraulgata  fuerunt  ^ 

42.  ^.  Pius  V  Pont/'fex{an.  1^66)  — Fio 
Pp.  IV,  e  vivis  sublato,  vii°  idus  ianuarii  an- 
ni  1556  subrogatus  fuit  Michael  Ghisle- 
rius,  Insuber,  Ordinis  Praed.,  ex  episcopo 
Nopesino  et  Sutrino  archiepiscopus  Montis- 
Regalis  et  R.  E.  cardinalis  presliyter,  qui 
nomen  Pii  V  assumpsit,  Hic  Pontifex  vitae 


1  Labbe,  loc.  cil.  p.  939-55. 

I)i!  praelalis  Belsicis  ct  docloribus  Lov.aniensibus, 
qiii  Coiicilio  Tiiilenlino  liilerrLicrunt,  legi  meretur  dis- 
serlatio,  quae  iiiscripla  est;  Menioires  sur  la  parl  que 
le  clfrffe  de  la  Uelijiquc,  el  specialenieul  ies  docleurs 
de  rUniuersile  de  Louvain,i>nt  prise  au  Coticile  de 
Trenle,  par  I'.  F.  \.  dc  l{;ini,  l>iu.\elles  1841,  in  /You- 
veaux  Mthnoires  de  1'  Academie. 

"■^  Cf  1'allavicino,  Op.  cit,  I.  !2i;  L.  Selvag.  Inslilul. 
canon.  t.  I,  til.  IV  ile  Conciliis,  g  "1-2.  Pro  IJelgio  vide- 
sis  DisserlaHoiieni  de  (leinino  opusculo  circa  iura 
Ilelijaruni,  (piod  cl.  p.Stuckmaiis  adscriliitur,  a<l  tiiieni 
opusciili  cul  litiilus:  AclaZ.B.  Xan  Espen,  Mcd\\\u. 
IS^i?;  iteni,  Siinoilicon  Belijicuui  cura  P,  V.  \.  de  Itani, 
t.  I,  p,  3-!28.  Pro  Callia  ci  Ihsserlalion  sur  la  recep- 
tion  du  Concile  de  Trenle  dans  fEijlise  de  France 
par  Tabbe  Hoyer,  in  suo  K.ianien  du  pouroir  leijisla- 
lif  de  l'EijUse  siir  le  maria(je,  Paris  1817;  item,  E.x- 
position  de  la  condiiilr  teniie  par  le  cler(j('  de  hraiice 
relutivement  a  Cacceplation  iles  decrets  de  discipline 
du  Concite  de  Trenle,  iu  Echo  des  vrais  principes, 
l.  II,  p.  397. 


VSQVE   AI)    lANSENISTARVM   EXORDIA 


173 


sanctitate,  catholicae  religionis  studio,  re- 
busque  praeclare  gestis  claruit.  Renuncia- 
tum   Pontificera    stupor   silontiumquo   de- 
fixit.  Rogantibus   caussam  respondisse  fe- 
runt ,  se  in  monastcrio  rifenfeni  sibi  et 
Deo  optime  de  aeterna  salute  sy^erasse, 
creatum  Episcopum  et   Cardinalem  coe- 
pisse  timere,  electum  Pontifioera  poene  de- 
sperare  '.  Quibus  verbis  significavit,  quam 
aegre  susciperet    datum  sibi  Sacerdotium 
sumraum. — CausamCarafarum,inquosPius 
IV  severe  animadverterat,  retractari  iussit, 
et  postdiligentem  illiusdiscussionem  eorum 
memoriam  in  integrum  restituit.  Curiam  re- 
formavit,   pravasque   consuetudines  sustu- 
lit.  ludaeos  ex  ecclesiastica  ditione ,  Roma 
et  Ancona  exceptis,  discedere  iussit.  Omnem 
curam  adhibuit,  ut  Tridentini  conciiii  de- 
creta  ubique  gentium  reciperentur  et  exe- 
cutioni  mandarentur.  Catechismum  e  Ti*i- 
dentino  decreto  editum,  Breviarium  etMis- 
sale  ex  eiusdem  Conoilii  praescripto  emen- 
data,approbavit,caeterisprohibitis,  quorum 
usus  a  prima  institutione  a  Sede  Apostolica 
vel  legitima  consuetudine  200annorum  non 
esset  approbatus.  Latinis  sacerdotibus  grae- 
co,  et  Graecis  latino  ritu  sacrificare  et  di  vina 
officiaperagereprohibuit.  Constitutiones  va- 
rias  edidit  de  divino  cultu,  festorum  obser- 
vantia,  monialium  clausura,  cambiis  illicitis 
aliisque.  Congregationum  religiosarum  re- 
formationem  promovit.  Ordinem  Humilia- 
torura,quorumemendationem  tumipse,tum 
s.  Carolus  Borroraaeus,  illius  protector,  fru- 
stra  tentarant,  suppressit.  Michaelis  Baii 
propositiones,  ut  infra  videbimus,  damnavit. 
Mariam  Stuart  reginam  Scotiae,  quam  Eli- 
sabetha  Anglorum  regina  per  summam  iniu- 
riam  miserat  in  carcerem,  paterno  coluit  af- 
fectu;  Elisabetham  vero  quae  etiam  acriter 
catholicos  vexabat ,  anathemate   perculit, 
Equitibus  Melitensibus,  a  Turcis  ad   angu- 
stias  redactis,  auxjlia  suppeditavit^.  Bellum 
sacrum  contraTurcas  excitavit,  de  quibus 
an.  1571  insignis  victoria  ad  Echinadas  insu- 
las  a  Christianis  relata  est  (quam  divinitus 
didicit  eadem  hora,  quaparta  est).  Carolum 
IX,  regem  Galliae,  adversus  Calvinistas  seu 
Hugonotos  bellum  gerentem,  milite  et  pe- 
cunia  iuvit.  In  Araericam  et  Indias  aposto- 
licam  sollicitudinem  explicuit,  lectissimos- 
que  Fidei  praecones  e  Societate  lesu  ad  la- 


ponenses  et  Sinenses  destinavit.  —  Anno 
1568  Clericorum  Reguhirium  Somaschae 
Congregationeni  in  Ordinum  religiosorum 
numerura  cooptavit.S.Thomam  Aquinatem 
Ecclesiae  Doctorera  habendum  iussit.  Tan- 
dem  vitain  pie  et  caste  traductam,  sanctis- 
simo  fiue  clausit  calendis  raaii  1572,  a  Cle- 
mente  X  Beatorum  et  a  Clemente  XI  Ssrum 
numero  adscriptus  '. 

43.  Religio7iis  stalus  in  Anglia  sub  Eli- 
sabetha —  In  Anglia  sub  Maria  regina  ca- 
tholioae  Religionis  exercitia  restituta  vidi- 
mus  ^.  Verura  illa  an.  1558  sine  hberis  de- 
functa,  Elisabetha,  Henrici  VIII  ex  Anna 
Bolena  filia,  regnum  accepit,  quae,  proscri- 
pta  catholica,  novae  religioni  in  Anglia  sta- 
biliendae  45  annos,  quibus  regnavit,  conse- 
cravit.  Artibus  politicis  instructa,  quamvis 
a  teneris  unguiculis  in  nova  religione  insti- 
tuta,  ab  e[)iscopo  Carleolensi  ritu  catholico 
inaugurari  voluit,  sulitum  iuramentum  de 
fidei  catholicaedefensione,  de  privilegiorum 
et  libertatum  ecclesiasticarum  conservatione 
praestitit,  suamqne  inaugurationem  Paulo 
Pp.  IV  sigiiificavit.  lam  prideui  Apostolicae 
Sediinfensa,  magisque  offensa  responso  Pon- 
tificis,  questi,  quod,  non  obstante  natalium 
viiio,  regnum  occupasset,  abolendae  reli- 
gioni  catholicae  manus  adiecit. 

Primo  religionis  seu  cultuura  hbertatem 
subditis  concessit,  omnes  acatholicos  sub 
Maria  prehensos  dimisit  exulesque  revo- 
cavit.  An.  1559  regni  Ordines  convocavit, 
qui  mira  animi  abiectione  in  omnem  princi- 
pum  suorum  voluntatem  proni  cuncta  Ma- 
riae  reginae  acta  decreta  pro  cathoHca  re- 
ligioneabrogarunt,  novae  religionisformam 
et  liturgiam,  sub  Eduardo  VI  introductam, 
restituerunt;  Elisabethameiusque  successo- 
res  pronuntiarunt  supremos  Ecclesiae  gu-j 
bernatores;  et  plenissima  in  illa  potestate 
instruxerunt,  quam  etiam  per  vicarios  a  se 
delectos  exercere  possent.  Elisabetha  e  po- 
testate  sibi  ab  Ordinibus  facta  et  ex  eorum 
consensu  creavit  sic  dictum  altum  tribunal 
ecclesiasticura,  maxime  e  laiciscompositura; 
episcopos,  qui  fere  oranes  ei  tanquam  su- 
premo  ecclesiae  capiti  obedi^ntiam  iurare 
recusabant,  custodiae  tradidit  et  paulo  post 
deposuit,  eorumque  loca  acatholicis  dedit; 
novum  credendorum  sjmbolum,  continens 
39  articulos,  an.  1562  inLondinensi  synodo 
acceptandum  curavit;  liturgiam  Eduardi  VI 


iVid.  Cornel.  a  Lapid.  in  Ecclesiast.  c.  XXXII ,  2, 
et  in  Apocalypsim  III,  1. 

'  Eqiiiles  Hospilaiarii s.  loannis, ut  vidimiis p.  1 48-149 
an.  1522  n  insula  Rhodo  eiecli,  a  Carolo  V  acceperunt 
insulara  .Meiitam,  unde  Melitenses  dicti  sunt. 


1  H.  Catena,  Vita  del  glorinsissimn  Papa  Pio  V;  A. 
Gabiitii,  De  vila  Pii  V  libri  IV]  IJolland,  Acta  SS..  ad 
diem  5  maii. 

2  P.  168. 


174 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS    LVTHERI 


confirmavit.  Caeterum  Elisabethae  symbo- 
lum  erat  calviniano  symbolo  simillimum; 
verumtamen  hierarchiam  archiepiscoporum, 
episcoporum,presbvterorum  et  diaconorum, 
canonicatus,  archidiaconatus  et  decanatus 
conservavit;  retinuit  etiam  festa  Domini, 
Apostolorumetaliorum  aliquot  Ssrum,ieiu- 
nia,  sacra  clericoram  vestimenta,  externa 
Ecclesiae  ornamenta,  organa,  cantum  eccle- 
siasticum,  aliosque  nonnuUos  ritus  catholi- 
cos;  imo  sacras  Imagines  et  clericorum  coe- 
libatum  ahquandiu  conservavit:  postea  ta- 
men  in  .his  communi  novatorum  desiderio 
cessit.  Hanc  religionis  normam  Elisabetha 
omnibus  suis  subditis  obtrusit;  in  illos  ve- 
ro,  qui  avitae  religioni  inhaerebant,  paula- 
tim,  etiam  poenis  severis,  munerum  adem- 
ptione,  mulctis,  carceribus,  exilio,  cruciati- 
bus  animadvertit;  atque  his  modis  maximam 
Anglorum  partem  ad  novam  religionem 
adegit. 

Quumeaomnia  audivissets.  Pius  V,voca- 
lendas  martii  1570bullam  proraulgavit  Re- 
gnans  in  excelsis,  qua  declaravit,  Elisabe- 
tham  esse  haereticam  et  usurpato  regni  An- 
glicani  iure  (erat  quippe  spuria)  privatam, 
subditos  omni  obsequii  et  fidei  debito  solu- 
tos,  eos  vero,  qui  haereticis  illius  innovatio- 
nibus  adhaerebant,  anatheraatis  sententiam 
incurrisse  etabEcclesiaeunitate  esse  prae- 
cisos.  Id  Elisabethae  1'urorem  in  Catholicos 
auxit.  Multi  Catholici  e  clericorum,  mona- 
chorum,nobilium  aUorumque  statu  et  condi- 
tione,  praeclara  christianae  constantiae  spe- 
cimina  dederunt;  plures  patres  lesuitae,  qui, 
Religionisuppetiaslaturi,  in  Angliamtrans- 
ierant,  suppliciis  nccati  sunt;  et  non  vulga- 
riatantum  supplicia,  sed  cruciatus,  solis  t}*- 
i-annorum  temporibus  usitati,  contra  Catho- 
licos  exerciti  fuerunt  ^ 

44.  Puritani — Inter  ipsos  acatholicos  ni- 
hilominus  in  Angliascissiogravis  orta  est.  Illi 
quippe,  qui  regnante  Mariapatriam  relique- 
rant,  et  in  Helvetia  et  alibi  Calvinistarum 
placita  adoptaverant,  nunc  in  Angliara  re- 
duces,  formam  religiotiis  etecclesiae,  ab  Eli- 
sabetha  inductam,  improbabant,  quod  raulta 
ex  hierarchia,*liturgia  etdisciplina  catholi- 
ca  retinuisset;  doctrinae  calvinianae  stri- 
ctius  itihaerentes,  religionem  ab  illis  inqui- 
namentis  purgandam  esse  contendebant;  nn- 
de  Puritaiii  dicti  sunt,  et  quia  sacris,  publi- 
ca  auctoritatc  introductis,  se  nonconforma- 
bant,  regimcnque  ecclesiasticum  e  solis  prc- 


'  S.in(lpri  contimi.itor,  Oe  schismale  Aiigl.;C<.  Caml)- 
fien,  Annal.  Brilaun. 


sbyteris  compositum  vellent,  etiam  Non- 
conformistae  et  Presbyteriani  appellati  sunt. 
Elisabetha  eos,  quod  sacra  a  se  introducta 
negligerent  et  separatos  conventus  agerent, 
primo  mulctae  subiecit,  deinde  praedicatio- 
nis  officio  interdixit,  carceris  et  exilii  poe- 
nas  contraeosdemdecrevit,  quosdam  morte 
affecit.  Sed  his  omnibus  illi  ad  unionemcum 
ecclesia  dominante  adduci  non  potuerunt: 
contra,  dissidium,  odium,  postea  etiam  bel- 
lum  illus  inter  et  Episcopales  seu  Anglica- 
nos  aucta  sunt '. 

45.  Religionis  excidiain  Scotia — Eodem 
tempore,  quo  Elisabetha  novam  religionem 
in  Anglia  stabilivit,  antiqua  religio  catholi- 
ca  e  vicina  Scotia  eliminata  fuit.  In  hanc 
terrara  anno  circiter  1524  novarura  doctri- 
narura  rumor  maxime  ex  Anglia  pervenit. 
Eas  propagare  studuit  Pati^cius  Hamilton, 
abbas  Fermensis,  an.  1528  supplicio  haere- 
ticis  destinato  affectus.  Verumtamen  semi- 
natas  ab  eo  novitatesmulti  e  clero  inferiori, 
deinde  etiam  laici  nobiles  et  viri  litterati 
susceperunt.  Quapropter  David  Beaton,  an. 
1539  ad  regimen  ecclesiae  primatialis  in 
Scotia,  a  s.  Andrea  corapellatae,  evectus, 
cum  caeterisepiscopis  lacobum  regem  V  ad 
certuminquisitionisgenusinstituendumpro- 
movit.  lacobo  rege  an.  1542  defuncto,  nova 
religio  maiora  incrementa  cepit,  quamvis 
lacobus  Hamilton,  qui,  Maria  Stuarta,  re- 
gis  filia  et  haerede,  adhuc  infante,  regnum 
adrainistrabat,  una  cum  Beatone  archiepi- 
scopo  haereticorum  conaminibus  resisteret. 
Anno  1545  haereticorum  machinationibus 
lacobus  Hamilton  regni  procurationem  re- 
ginae  matri,  Mariae  Lotharingiae,  cedere 
coactus  fuit.  Ex  hoc  temporecalvinianae  do- 
ctrinae  sectatores,  numeroet  viribus  Catho- 
licos  superantes,  sacros  conventus  palam 
egerunt,  haereseos  causa  exules  revocarunt, 
contra  religionera  catholicam  sumraa  vehe- 
mentia  declamafunt,  in  Ssrum  et  Christi 
crucifixi  imagines,  reliquias  ipsosque  sacer- 
dotes  frequenter  violentas  manus  iniecerunt. 
An.  1559  praedicante  et  instigante  loanne 
Knox,  sacerdote  apostata,  in  pluribus  ur- 
bibus  et  in  ipsa  metropoli  Edinburgo  alta- 
ria,  imagines,  ornamenta  ecclesiarum  de- 
structa,  monasteria  cum  suis  thesauris  di- 
repta,  clerici,  monachi  aliiquo  pessime  ha- 
biti  sunt.  Quum  Maria  rogni  procuratrix  his 
violentiis  se  opponcrcr,  (lignitate  sua  fuit 
Oxuta.  Anno  1500  regni  Ordines  congregati 


^  Pliiquet,  DicUon,   des  Iltires. ,  ai  t.  Anglcterre  el 
I'rrsl)ijteriens. 


VSQVE   AD    lANSENlSTARVM   KXOKDIA 


175 


confessionem  fidei,  sibi  a  novatoribusobla- 1  traxerunt.  At  Rudolplns  II,  qui  post  Ma- 


tam,approbaruiit,  religionis  catholicae  exer 
citium,  abrogarunt,  coiitra  eos,  qui  ler  niis-  i 
sae  interessenf,  extromum  supplicium,  et 
contra  illos,  qui  cum  R.  Pontidce  commu- 
nicarent,  proscriptionem  et  exiliura  statue- 
runt. 

Maria  Stuarta,  lacobi  V  filia  et  Scotiae 
regina,  nupseralFrancisco  II,  Henrici  II  re- 
cis  Oalliae  tilio  et  an.  1559  successori.  An. 
I56I  post  Francisci  mortem  Maria  Stuarta 
in  Scotiaiu  rediit  nupsitque  Henrico  cogna- 
to  suo.  Verum  fanatici  haeretici  ne  quidem 
permiserunt,  ut  in  domestico  reginae  sacel- 
lo  missa  celebraretur;Mariamcontinuis  op- 
probriis  vexarunt,  et  cum  eamdem  ad  no- 
vam  religionem  suscipiendam  perducere  non 
possent,  an.  1567  necis  mariti  sui  falso  ac- 
cusatamdeposuerunt.custodiaetradiderunt, 
lacobum  YI,  eius  filium,  anno  uno  natum, 
regem  crearunt,  regniqne  administrationem 
dederunt  lacobo  comiti  Murraeo,  reginae 
fratri  spurioet  haeresi  studiosissimo.  Maria 
Stuarta  e  custodia  egressa,  armis  iura  sua 
vindicaritentavit,sed  su[)eiata,an.I568con- 
fugit  in  Angliam,  ubi  sub  haeretica  Elisabe- 
tha  18  annis  in  custodia  detenta,  an.  1587, 
variis  criminibusei  suppositis,  capite  plexa 
fuit  K 

Abrogata  catholicae  religionis  in  Scotia 
professione,  nova  religio  ubique  secundum 
mentem  formamqne  Calvini  et  Puritano- 
rumseu  Presbjterianorum  introducta  fuit^. 
46.  ReUyionis  status  in  Germania  et 
Belgio  —  In  Gerraania  Lutherani  post  pa- 
cera  Angustanam  sacra  sua  libere  exercue- 
runt  ^.  Ferdinandus  I,  qui  post  fratris  sui 
Caroli  V  abdicationem  usque  ad  1564  im- 
perio  potitus  est,  eiusque  successor  Maxi- 
milianus  II,  qui  imperavit  usque  ad  1576, 
pacis  studio  novae  religionis  exercitium, 
quod  impedire  metuebant,  tolerarunt.  Pro- 
testantes  horum  principum  indulgentia  usi 
sunt  ad  religionis  suae  propagationem  e- 
tiam  in  iis  civitatibus,  quae  hactenus  fldem 
catholicam  conservarant.  Viennae  et  in  a- 
liis  Austriae  urbibus  conventus  suos  libere 
celebrarunt,  multosque  in  sectam  suam  per- 

1  G.  Stuarl.  Apologie  de  Marie  Sluart;  M.  de  Seve- 
linges,  Hisldiie  de  Jlarie  Sluart;'HHra  opuscu]^,  Mar- 
tijre  de  lu  rrinr  d'Eciisse,  douairiere  de  France,  K- 
(limbourfr  ii)-8°,  ct  Rrcherchrs  hist.  et  crit.  .sur  les 
prevves  de  iaccusation  inlentee  contre  Marie  Sttiart, 
Paris  177-2,  in  \i°. 

-  G.  Siuart,  Histoire  de  la  reformalion  en  Ecosse ; 
item,  Ilistoire  de  V  Ecosse  depuis  la  refonnalion  jus- 
qud  la  mort  de  la  reine  Marie,  Loiidres  178C. 

3  Videsis  p.  163. 


ximiliani  obitum  ab  an.  1576  usquead  1612 
imperavit,  novae  religionis  progressiones 
in  Austria  cohibuit,  praedicatores  haereti- 
cos  e  Vienna  aliisque  urbibus  exire  iussit, 
conventus  sacros  haereticorum  prohibuit, 
neminem  inter  cives  suscipi  praecepit,  nisi 
perseverantiara  in  catholica  religione  pro- 
mitteret,  in  Universitate  Viennensi  nulium 
ad  gradus  acaderaicos  promoveri  voluit,  ni- 
si  fidem  catholicam  professum.  His  aliis- 
que  modis  Rudolphus  protestantium  pro- 
gressus  in  Austria  cohibuit  ^ 

In   Belgio  etiam   sub  Carolo  V,  non  ob- 
stantibus  huius  principis  edictis,  protestan- 
tes  raultorura  tidem   corruperant.  Philip- 
pus  II,  qui  an.   1555  patri  suo  Carolo  V  in 
Hispania,   Sicilia  et  Belgio  succcssit,  nul- 
lam  haeresim  in  terris  suis  tolerans,  mox 
patris  sui  leges  contra  haereticos  in  Belgio 
instauravit.  Nihilominus    eorum    nuraerus 
continuo  augebatur.  Ex  eorum  cura  vicinis 
Galliae  Hugonotis  seu  Calvinistis  relatione 
factum  est,  ut  plerique  a  Lutheranismo  ad 
Calvini  placita  deflexerint.  Philippus,  ad  tu- 
tandara  Religionem   contra   haereticorum 
progressiones,  an.  1559  ex  auctoritatePau- 
li  Pp.  IV  14  novos  episcopatus  in  Belgioe- 
rexit.  Eodera  anno  provinciarum  Belgica- 
rum  procurationem  commisit   sorori  suae 
Margaritae  ,  quae   Octavio  duci  Pai^raensi 
nupserat.  Hoc  aegerrirae  tulerunt  Guiliel- 
raus  princeps  Arausicanus  ,   copiarum  dux 
et  HoUandiae  ac  Zeelandiae  praefectus,  et 
comes  deEgmont,Flandriae  praefectus,  qui 
procurationeraBelgii  ambiebant.  Illi,  pleris- 
que  ex  ordine  nobilium  in  partes  suas  per- 
tractis,  an.  1565  cum  haereticis  foedus  ad- 
versus  Philippum  II  sancierunt,  Belgasque 
ad  rebellionem  excitarunt.   Haeretici,  ma- 
xime  Calvinistae  ,  in  Belgiura  accurrentes, 
in  Flandria,  Artesia,  Brabantia  ,  aliisque 
provinciis  populura  contra  religionera  ca- 
tholicara    quasi    idololatricam   excitarunt, 
barbarica  ferocia  ecclesias  et  monasteria 
diripuerunt,  altaria  et  imagines  sacras  de- 
struxerunt,   et  sacros  suos  conventus   in 
plures  urbes  introduxerunt. 

Philippus  II  de  statu  provinciarum  Bel- 
gicarum  litteris  Margaritae  procuratricis 
certior  factus,  an.l567  ducem  Albanura  cura 
raagno  exercitu  ad  eas  destinavit.  Catholi- 
ci  violentiis  haereticorura  ofi^ensi,  iam  a  foe- 
dere  recesserant.  Princeps  Arausicanus  et 
alii  multi  ad  adventum  ducis  Albani,  cuius 


Raupach,  Evangelisches  Oesterreich. 


176 


EPOCHA   XI.    AB    INITllS   LVTHERI 


severam  indolemnoverant,anfugerunt.  Rei- 
psa  dux  Albae  ad  domandos  rebelles  seve- 
ritate  usus  est ;  comites  de  Egmont  et  de 
Hornes  ,  aliosque  ad  caeterorum  terrorem 
Bruxellis  capitis  supplicio  aflici  iussit;  rebel- 
les,  e  provinciis  meridionalibus  fugatos,  us- 
que  in  septentrionales  insecutus  est ;  anno 
1572  Harlemium,  quod  erat  praecipuum  il- 
lorum  propugnaculum,  expugnavit.  Verum 
an.  1573  quum  Belgae  durum  ducis  Albani 
imperium  aegre  ferrent ,  Pliilippus  II  eum 
in  Hispaniam  revocavit.  Quo  factum  est,  ut 
rebelles  haeretici,duce  principe  Arausicano, 
provincias  septentrionales  a  iugo  hispanico 
abstraxerint,  suum  iraperium  et  novam  re- 
ligionem  secundumCalviniplacita  in  iisdem 
stabiliverint,  bellumque  in  meridionalibus 
etiam  provinciis  instaurarint '. 

Porro  in  cunctis  provinciis,  praesertira  in 
Hollandia,  Zeelandia  et  Gueidria,  in  quibus 
calvinistae  praevaluerunt,  hi  Catholicorum 
sacraperturbarunt,  eorura  ecclesias  deprae- 
dati  sunt ,  alias  suae  religioni  addixerunt, 
monasteria  destruxerunt,  bona  occuparunt 
pluresque  Catholicos,  praesertim  sacerdotes 
et  monachos,  suppliciis  alfecerunt.  Notissi- 
ma  est  historia  19  martjrum  Gorcomien- 
sium,  qui  propter  confessam  constanter  fi- 
dem  de  reali  Christi  praesentia  in  ss.  Eu- 
charistia,  et  de  primatu  R.  Pontificis,  an. 
1572  horrendis  suppliciis  necati  fuerunt  ^. 

47.  Michael  Baius  eiusque  systema  — 
Interea  magnae  animorum  contentioni  in 
theologicis  Belgii  scholis  causam  dedit  Mi- 
chael  Baius  seu  de  Bay  ,  Melini  anno  1513 
natus,  in  Universitate  Lovaniensi  an.  1550 
s.  Theologiae  doctor  et  anno  sequenti  in  ea- 
dem  Universitate  ss.  Literarum  interprcs 
creatus.  Cum  occasione  recentiorum  haere- 
sum  circa  gratiara  ,  liberum  hominis  arbi- 
trium  et  bonaopcra,de  his  quacstionibus  in 
Scholis  frequenter  discoptaretur,  Baius  eaS- 
dem  secundum  s.  Augustijii  mentem  tra- 
ctare  sil)i  proposuit:  sed  Africani  praesrflis 
sententiis  male  intellcctis,  in  varios  errores 
impegit.  Doctrinam  suam  in  primis  persua- 
sit  loanni  Hesselio  ,  in  eadem  Universitate 
s.  Theologiae  professori.  Cum  ambo  hi  do- 


•  De  Oerlache,  Ilistnire  du  royanme  des  Paijs-Bast 
I.  F,  liitrodiul. 

2  G.  Ksiitis,  Ilisloria  marlyrum  Gorcomiensinm, 
Duaci  1003,  in  8;  Il.jilan(J,,  Arta  SS  l.  II  iiil.  p.  73r.. 
Vid.  qiio(|iie  La  Scifina  e  la  Fedc ,  vol.  lAV  ,  p.  101 
.sqfi.  Napoli  1807.  1'iiis  I'p.  IX,  iii  saecularia  SollciriniM 
ob  rniMiioriain  ('riiicipiiiii  A|>o8loloi-uin  inartyrii  ,  iil' 
calcnrl.  iiilii  an.  I8(J7,  iii  nrlie  acla.C.orconiicnscs  Mar- 
lyres ,  a  Glcniente  X  aii.  I()7r»  inlcr  i;calos  rclatos ,  iii 
banclorum  Catiilogo  ailscripsil. 


ctores  essent  ingenio  morumque  probitate 
conspicui ,  multi  scholastici  et  alii  sen- 
tentias  eorum  probarunt.  Contra  Ruar- 
dus  Tapperus,  ludocus  Ravesteyn  aliique 
doctores  Lovanienses  ab  initio  iisdem  ob- 
stiterunt.  Anno  1560  sacra  Facultas  Pari- 
siensis  18  propositionesdeBaiidoctrina  pro- 
scripsit.  Adversus  hanc  censuram  Baius  e- 
didit  doctrinae  suae  apologiam ,  et  acrius 
inter  eius  patronos  et  adversarios  disce- 
ptatum  est.  Archiepiscopus  Mechliniensis  De 
Granvelle,  propter  Baii  etHesselii  eruditio- 
nemetprobitatem,  prudentia  et  moderatione 
utendum  esse  ratus,  utrique  parti  silentium 
praescripsit,  et  cum  cardinali  legato  Com- 
mendonio  egit,  ut  Baius  et  Hesselius  cum  a- 
liis  theologis  ad  conciliumTridentinum  de- 
stinarentur  ,  tam  ut  ibidem  virorum  docto- 
rum  colloquiis  a  sententiis  suis  revocaren- 
tur,  tum  ut  disceptationes  in  Belgio  sopi- 
rentur,  Cum  vero  in  ultima  concilii  Triden- 
tini  periodo,cui  Baius  et  Hesselius  interfue- 
runt,quaestiones,  ad  eorum  sententias  spe- 
ctantes,  non  fuerint  agitatae;  cumque  pru- 
dentiae  sit,  ardentibus  cumhoste  bellis,  do- 
mesticorum  litigia  pacare,  Baii  doctrina  in 
concilio  non  fuit  discussa.  Quapropter  post 
illorum  reditum  conteutiones  in  scholis  re- 
cruduerunt. 

Anno  1567  Pius  Pp.  V  ad  cardinalem  De 
Granvelle,  archiepiscopura  Mechliniensem, 
Bullam  dedit,  in  qua79propositiones,  e  scri- 
ptis  Baii  exceptas  et  Romam  delatas,  dara- 
navit.  Inter  illas  propositiones  praecipuae 
sunt  hae:  19^,  «  opera  catechumenorum,  ut 
fides  et  poenitentia,  ante  remissionem  pec- 
catorum  facta,  sunt  vitae  eternae  merita»; 
26^,«omnia  opera  infidelium  suutpeccata»; 
27*,  «  integritas  primae  creationis  non  fuit 
indebita  humanae  naturae  exaltatio  ,  sed 
naturaliseiusconditio»;28^,  «liberumarbi- 
trium  sine  gratiae  Dei  auxilio  non  nisi  ad 
peccatum  valet»;38'*,  «omnis  amor  creatu- 
rae  rationalis  aut  vitiosa  est  cupiditas,  qua 
mundus  diligitur,  aut  laudabilis  illa  caritas 
qua  per  Spiritum  S.  in  corde  ditfusa  Deus 
araatur  »;  39*,  «  quod  voluntarie  fit,  etiarasi 
necessario  fiat,  libere  tamen  fit»;  41%  «is  li- 
bcrtatismodus,  qui  est  a  necessitate,  sub  li- 
bertatis  nomine  non  reperitur  in  Scripturis, 
sed  solum  nomenliber-tatisa  peccato  »;  66*, 
«  sola  violentia  repugnat  libertati  hominis 
naturali»;^^'^,^  homo  peccat  etiara  damna- 
bilitcr  in  oo  quod  necessario  facit  ». 

Sa'n\a  Facultas  Lovanionsis  buUam  Pon- 
tificis  reverenter  suscepit.  Baius  ipse  primo 
tergiversatus,  dein   anno  1570  eidem  sub- 


VSQVE   AD    lANSENISTAUVM   EXORDIA 


177 


scripsit;  I.  Hosselius  iam  an.  1566  Lovaiiii 
obiorat,  Veruiu  nou  ouines  Baii  fautores  e- 
ius  subinissiouis  cxempluiu  secuti  sunt;  alii 
pontilieiae  buUae  aulbentiam  in  dubium 
vocarunt,  alii  eam  supposititiam,  alii  sub- 
reptitiam  esse  conteuderunt;  unde  sopitae 
vix  diseeptationes  recruduerunt.  Quapro- 
pter  Greirorius  XIII  an.  1579  alteram  bul- 
lam  per  F.  Tolotum  ,  S.  I.  presbyterum  et 
postea  R.  E.  cardiualem,  ad  Univer^itaiem 
Lovaniensem  dedit,  qua  decossoris  sui  bul- 
lam  authenticara  declaravitconfirmavitque. 
Gregorii  XIII  bullam  solemniter  suscepe- 
runt  Universitatis  Lovaniensis  doctores  et 
ipse  Bdius  ,  qui  tanta  submissione  errores 
suos  daipnavit,  ut  Toietus  diceret:  Faieor 
et  fatebor,  jiihil  me  vidisse  Baio  doctim, 
nihil  Baio  huinilius.  Baius  iu  hac  submis- 
sione  usque  ad  obitum  (1589)  persevera- 
vit  '.  Baianismus  ita  proscriptus  ,  postrao- 
dura  in  lansenismum  transfusus  est,  ut  vi- 
debimus. 

48.  Scripto7-es  ecclesiastici — lisdem  cum 
M.  Baio  et  I,  Hesselio  ^  temporibus  florue- 
runt  scriptores  qui  sequuntur :  ludocus  Ra- 
vestejn  ,  Tiletanus,  doctor  Lovaniensis  , 
scripsit  praeter  alia  Apologiam  decretorura 
concilii  Tridentini  de  Sacramentis  ^.  Clau- 
dius  Espencaeus,  doctor  Parisiensis,  reli- 
quit  commentarios  in  Epistolas  s.  Pauli  ad 
Tipaotheum  et  Titum,  pluresque  tractatus 
de  rebus  Fidei'*.  Andreas  Masius,  Bruxel- 
lensis,  graece,  hebraice  et  sjnnace  peritus, 
edidit  Comraentarium  in  librum  losue  ^, 
Dictionarium^,  etGrammaticam  linguae  sy- 
riacae '.  Cornelius  Jansen  seu  lansenius,  Hul- 
stensis,  doctor  Lovaniensis  et  primus  epi- 
scopus  Gandavensis,  composuit  Concordiam 
Evangelicam  et  commentarios  in  plures  s. 
Scripturae  libros.  Bartholomaeus  Carran- 
za,  Navarrus,  Ord.  Praed. ,  et  archiepisco- 
pus  Toletanus,  propter  haereseos  suspicio- 
nem  aliquandiu  custodiae  mancipatus,  dein 
absolutus  ,  collegit  Summam  Conciliorum 
et  RR.  Pontificum  a  s.  Petro  usque  ad  lu- 
jium  III*,  et  tractatum  de  resideutia^  Di- 

1  Pall;ivicino,  Slur.  ilel  Concil.  di  Trento,  1.  XV,  c.  7 
et  1.  XXI,  c.  7 ;  Foppens  .  liihliolheca  [lelgica,  t.  II,  p. 
Go8  et  888;  Duchesne,  Hisluire  du  Baianisme,  Douai 
173l,in-4o. 

-  Opera  M  Baii  a  Quesnel  ct  Gerberon  coilectH  et 
edila  an.  IGJO,  Roniae  an.  1697  damnata  sunt.  Hesse- 
lius  leliquit  cdniraentarios  in  Evangehum  s.  MalUiaei, 
in  Epislolam  I  ad  Timotheum,  ia  11  s.  Pelri  el  in  I 
s.  loannis,  ileni  ('.atechismum  et  Irnctalus  plures  de 
controversiis. —  ^  (;o|,,ri.  1007,  in  !_'. 

*  l'aris.  1GI'J,  in-fol.— 5  ..\ntuiM-p.  1574,  in-fol. 

6  Ibid.  1571,  in-fol.— 7  il,i,|    1571,  in-lol. 

8  1681  in-4^  —  9  Vencl.  1547,  in  4°. 

WOUTERS ,  II. 


dacus  Covarruvias,  opiscopus  Segobiensis, 
s.  Thoologiae,  iuris  et  litteraruin  porifus, 
cuius  piura  extaiit  opcra  '.  Lauroutius  Su- 
rius,  Ord.  Curthusiani ,  inter  alia  reliquit 
colloctionem  Concilioruin  ^  et  Vitus  Ssrum  ^. 
Stanislaus  Hosius,  Cracoviensis,  episcopus 
Warraiensis  et  R.  E.  cardinalis,  raultascri- 
psit,  inter  quae  orainent  Confessio  cutliolica 
fidei  christianae,  tractatus  de  communione 
sub  utraque  specie,  de  sacerdotum  coniu- 
gio,  de  missa  in  lingua  vulgari  •*. 

49.  -.S".  Carolics  Borromaeus  —  Eruditio- 
ne  pariter  ac  vitae  sanctitato  floruit  s.  Ca- 
rolus  Borromaeus,  qui  an.  1538  in  arce  A- 
ronae  nobili  genere  natus,  a  pueritia  insi- 
gnem  pietatem  cum  liiterarum  et  scientia- 
rura  studio  coniunxit;  clericali  militiae  ad- 
scriptus,  anno  aetatis  suae  23  a  Pio  IV  cai'- 
dinalis  archiepiscopus  Me  liolanensis  crea- 
tus  fuit.  Vix  dici  potost,  quanta  soUicitudi- 
ne  et  quanto  Ecclesiae  bono  omnes  vigilan- 
tissimi  pastoris  partes  expleverit.  Resu- 
mendo  et  absolvendo  Tridentino  concilio 
potentem  operam  praestitit,  illius  decreta 
executioni  mandavit,  et  secundum  ea  cleri, 
populi  et  regularium  mores  atque  discipli- 
nam'emendavit,  celebratis  in  hunc  finem  6 
provincialibus  et  11  dioecesanis  synodis.  Se- 
minaria  ciericorum  ,  studiorum  collegia  , 
monasteria,  pauperum  et  orphanorum  do- 
micilia  erexit.  Animarum  saluti  constanter 
intentus,  a  concionibus  in  ecclesia  sua  fa- 
ciendis  non  destitit.  Poenitentia  admirabili 
et  liberalitate  ac  caritate  efl\isissima  cla- 
ruit,  maxime  dum  pestis  Mediolani  grassa- 
batur.  Multa  scripsit,  ad  instructionem  epi- 
scoporum  praesertim  ac  parochorum  utilis- 
sima.  Tandem  magnis  pro  Ecclesia  labori- 
bus  perfunctus,  anno  1584  in  coelum  rai- 
gravit  ^ 

,  50.  Bellum  Turcarum — In  Oriente  Tur- 
carum  imperio  ab  anno  1520  usque  ad  1566 
potitus  est  Solimanus  II.  Is  reliquiis  Mama- 
lucorum  in  zEgypto  deletis  pactisque  cum 
Sophi  Persaruin  induciis,  arrna  vertit  inChri- 
3tianos.An.l521  Belgraduin  sou  Albam-grae- 
cam  expugnavit,  et  anno  sequenti  equites 
Hiei^osoljmitanos  ad  deditionem  Rho^li  cora- 
pulit.  Quadriennio  post  coramisso  apud  A- 
mantiam  (Mohatz)  in  Hungaria  praeiio,  ma- 
gnum  Hungaroruin  stragem  edidit,  et  anno 

1  Genevae  176-2,  5  voli.  in-ri)!. 

-  Colon.  1507,  4  voll.  in-fol. 

3  Ibid.  1617,  G  voll.  in-lol. 

•»  Ibid.  1584,  ia-fol.,  et  alibi  saepe. 

5  Vitam  eius  scripserunt  K.  Valerio  ,  C.  Uascape  el 
1'.  Giussano,  auclores  aequales.— Opera  edita  sunt  !\Ie- 
diolaai  1747,  5voll.  in-fol. 

12 


178 


EPOCHA   XI.   AB   INITIIS   LVTHERI 


1529  Budam  Hungariae  metropolim  expu- 

gnavit.  IiideVindobonam  usque  venit,  eam- 
que  obsedit;  sed  post  20  dies  obsidionera  sol- 
vere  coactus  est.  Postliaec  expeditionem  su- 
scepit  contra  Persas.  Deinde  an.  1565  Meli- 
tam  insulam,aCaroloYequitibusHierosolj- 
mitanis  concessam  ,  oppugnavit ,  sed  ab  illis 
reiectus  fuit.  Anno  sequenti  insulam  Chiura 
in  mari  ^geo,  Genuensibus  subditam,  occu- 
pavit,  eteodem  anno  dumSigethum,  firmis- 
simum  Hungariae  oppidum,  obsideret,  apo- 
plexia  exstinctus  est.  Eum  excepit  Selimus  II 
filius,  qui  an.  1567  cum  Maximiliano  impe- 
ratore  II  inducias  8  annorum  pepigit,  pa- 
cemque  a  patre  cum  Venetis  initam  confir- 
mavit.  Verum  anno  1570,  spretis  pactioni- 
bus,  bellum  Venetis  intulit,  insulam  Cy- 
prum  iis  subditam  occupavit,  grandemque 
stragem  edidit. 

Interea  Pius  Pp.  V  cum  Philippo  II  rege 
Hispaniae  et  Venetorum  senatu  ingentem 
classem  instruxit,  quae  duce  loanneAustria- 
co  adversus  Turcas  movit,  et  an.  1571  ad 
Naupactum  prope  Echinadas  insulas,  non 
sine  praesentissimoDei  auxilio,  insignem  et 
a  saeculis  inauditam  victoriam  deTurcis  re- 
tulit;  universa  fere  hostium  classis  in  Chri- 
stianorum  potestatem  venit,  Turcarum  pro- 
pe25  millia  cum  dnce  suo  caesa,  10  millia 
capta,  et  mancipiorum  christianorum  plus- 
quam  15,000  libertati  reddita  sunt. 

Summus  Pontifex  hanc  victoriam  Deipa- 
rae  Virgini  acceptamreferens,instituitcom- 
meraorationem  s.Mariae  de  Victoria  quotan- 
nis  nonis  octobris  recolendara,  eiusdemque 
Virginis  Litaniis  addidit  has  voces :  Auxi- 
lium  Christiano7^um.Gregor'ms  XIII ineius- 
dem  victoriae  memoriam  instituit  festum 
ss.  Rosarii  celebrandum  prima  dominica 
octobris  in  singulis  ecclesiis,  in  quibus  esset 
altare  Rosarii :  quod  festum  posteaCleraen§ 
XI  ad  universam  Ecclesiam  cxtendit  '. 

5 1 .  Greyorius  XIII  Pon  tifex  {a  n .  1 572)  — 
Anno  sequenti  (1572)  111**  idus  maii  concor- 
dibus  25  cardinalium  sufTragiis  in  locum  Pii 
V  defuncti  electusfuitHugoBoncompagnus, 
Bononiensis,  presbyter  cardinalis,  qui  sub 
Grcgorii  Xlll  nomine  Ecclesiam  gubcrna- 
vit  usquc  ad  an.  1585.  Is  ubi  Pontificatus 
insigniaviii"  calend.  iunii,  dic  sacro  Pente- 
costes  rite  suscepit,  illico  principes  christia- 
nos  hortatus  est  ad  prosequendura  bellum 
adversus  Turcas,  quos  recens  victoria  ni- 
mis  fregcrat  ;  sed  obsteterunt  principuni 
discordia  atque  cunctatio. 

*  Gabul.  cl  Galena  in  Vita  s.  l'ii  V. 


Idem  Pontifex  Henricum  III  regem  Gal- 
liae  adversus  perduelles  Hugonotos  seu  Cal- 
vinistas  milite  et  pecunia  iuvit,  clerique 
proceribus  potestatem  dedit  alienandi  etiam 
ecclesiarum  bona  immobilia,  si  id  ad  conti- 
nuandum  bellum  pro  Fidei  conservatione 
contra  haereticos  esset  necessarium.  Ad  pro- 
pagandam  in  laponia  Fidem,  novos  in  eam 
praecones  e  Societate  lesu  destinavit.  Ho- 
norifice  excepit  oratores  regum  laponen- 
sium,  obedientiae  erga  Apostolicam  Sedem 
testiraonia  deferentes.  Excepit  pariter  lega- 
tos  Maronitarum,  patriarchae  sui  confirma- 
tionem  postulantes,  et  cum  iis  aliquot  e  So- 
cietate  lesu  viros  ad  montem  Libanum  le- 
gavit,  qui  Maronitas  recte  instituei;ent.  Ma- 
ximo  rei  christianae  eraoluraento  Romae 
pro  Maronitis,  Graecis,  Anglis,  aliisque  na- 
tionibus  diversa  collegia  erexit  et  annuis 
reditibus  dotavit.  Romanum  collegium  So- 
cietatis  lesu,  omnium  gentium  etnationum 
seminarium  fundavit,  magnisque  beneficiis 
ae  privilegiis  auxit.  Alia  in  aliis  christiani 
orbis  regionibus,  etiara  apud  Indos,  coUegia 
et  seminaria  excitanda  curavit  et  liberali- 
ter  iuvit.  Optatam  diu  saepiusque  tentatam 
calendarii  ecclesiastici  correctionem  opera 
insignium  astronomorum  et  mathematico- 
rum  praesertim  Aloysii  Lilii  feliciter  absol- 
vit,  et  an,  1582  publici  iuris  fecit.  Omnes 
fere  nationes  vel  statim  vel  serius  huic  e- 
mendatioui  adeserunt  Russia  excepta  quae 
adhuc  veterem  Calendarium  retinet'.  Ope- 


1  lulianum  Calendarium ,  quotl  Patres  ISicaeni  Con- 
cilii ,  Dionysius  Exiguus,  aliique  secuti  sunl  praesti- 
tueuclo  diera  Paschae  celebrando,  annorum  profrressu 
vilio  laborare  conipertum  est.  Positura  enim  erat  pro 
certo,  annura  seu  cursum  Solis  per  Zodiacum  diebus 
365  et  inlegris  horis  C  definiri,  cura  tamen  hisce  horis 
0  explendis  deessent  miimta  araplius  11.  1'acluni  inde, 
nt  ex  minulis  his  ab  emendalioncCalendarii  perluiiura 
Cacsarcm  facla  nsque  ad  Ponlilicatum  Grcgoi  ii  Xllf,  et 
annura  1582,  dies  10  consliluerenlur,et  per  totidem  lere 
dies  Aequinoctium  Vernura  anteverterel,  nec  amplius 
in  (liera  il  raarlii,  sed  1 1  inciilerel.  Ex  quo  sequebatur 
illud  etiani,  ul  I^ascha  non  am|dius  celebraretur,  se- 
cundum  ISicaenae  Synodi  decrelum,  die  Dominico  pro- 
xime  sequente  Lunam  deciraani  (|uarlara,  qnae  in  ipso, 
vei  slalini  post  ipsura  Vernum  Ae(]iiinoclium  ,  et  diem 
XII  calend.aprii.  illuxisset.  Fecerat  caussa  haec  multis 
anlea  desideriura  eniendationis.  Conciliuni  CiOnstantien- 
se  anno  IHI ,  Hasileense  anno  1439,  et  Lateranense 
anno  1510,  ea  de  re  agilaruiit.  ISicolaus  |)ariier  V  in 
e.ain  curara  incubuil,  et  30  posl  aniiis  Xj.xtus  IV  eadeni 
dc  causa  insignem  raathcmalicum  loannem  I!fgi(imon- 
tannm  Itoraam  accivit.  Tandera  Calendarii  emendandi 
ncjjoliiiin  a  Concilio  Tridcnlino  datum  cst  Ponlilici  IJo- 
iiiano,  (jiiod  virorum  erudiloriim  opcia  Greporius  XIII 
biicilcr  absolvit.  Siipiidcm  10  difruin  su|iprcs.sionc 
Acipiiiioctiiiiii  Vcrnum  restiliiil  in  dicm  suiim  21  marlii, 
iieve  rursiis  labarct  ralio  lcmporiiiii,  rci;ulas  pracscri- 
psil  deinceps  scrvandas.  Deccu  autcni  illi  dics  e  luensc 


ra  selcctoriim  iuris  porituriim  inchoatam 
sub  decessoribussuis  Decreti  Gratianaei,  to- 
tiusque  Corporis  iuris  canonici  emondatio- 
nem  euravit '.Praoterea  novao  et  correctae 
ss.  Bibliorum  editioni,  quam  secunduiii  ct  n- 
cilii  Tridentinidecretum  PiusIV  et  s.Pius  V 
susceporant,  animum  adiocit,  varios  codices 
niss.  e  diversis  roirionibus  conquiri  iussit,  et 
congregationem  virorum,  linguarum  peri- 
tia  et  tlieologicis  scientiis  insignium,  ad  id 
ojius  instituit,  sod  (luominus  hoc  perficeret, 
mors  impedivit  *.  Gregorius  post  susceptos 
laponiorum  legatos,  expletosque  aetatis  an- 
nos  amplius  83,  pituita  spiritum  interclu- 
dente  consumtus  est  iv°  idus  aprilis  1585, 
anno  \%,  mens.  10,  dieb.  28  Pontilicatus  ^. 

52.  Disciplinae  monasticae  status —  At- 
tamenmonastica  disciplinatumper  refornia- 
tionis  decreta  in  concilio  Tridentino  edita, 
tum  per  novos  Ordincs  religiosos  refloruit. 

S.  Petriis  de  Alcantara  —  In  primis  s. 
Petrus  de  Alcantara,  in  Hispania  nobilibus 
parentibus  natus  anno  1499,  ab  iaeunte 
aetate  sanctitatis  semitam  secntus,  deinde 
Ordinera  FF.  Minorum  ingressus,  omniura 
virtutum  exeraplar  fuit;  divina  ope  et  apo- 
stolica  auctoritate  fretus ,  s.  Francisci  In- 
stitutura  ad  primaevara  formam  revocare 
studuit,  et  an.  1555  iuxta  Pedrosum  Pa- 
lenciae  coenobio  extructo,  Ordinis  reforma- 
tionem  incepit,  quae  brevi  in  multis  Hispa- 
niae  et  aliarum  regionum  monasteriis  fuit 
suscepta.  Obiit  Petrus  de  Alcantara  an.l562, 
postea  a  Gregorio  XV  in  Beatorura  et  a 
Clemenie  IX  iu  Ssrum  album  relatus  *. 

Reformationi  inter  Augustinianos  eremi- 


octobri  exenipli  sunt,  et  dies  5  pro  15  Romae  an.  158'2 
habilus  est ,  ut  patet  ex  Gregorii  XIII  Const.  74.  Vide 
de  hac  re  La  Scien:ia  e  la  Fede,  vol.  CXXVII .  p.  4-25 
sqq.Napoli  1882. 

'  Tradunl  nonnulli,  Gratiani  Decretura  al)  Eugenio  III 
sub  quo  ille  vixit,  el  a  Gregorio  XIII  probalum  fuisse, 
prorsus  ut  auttoritas  eius  tanta  sil,  f|uaula  Decretaliura 
Gregorii  IX.  Ast  lienedictus  XIV,  Con.st.  113,  ji  9,  p. 
455, haec  habet:  •  Graliani  Decretum,  utpote  privata 
aucloritate  confeclum ,  taulani  vim  habel ,  quantara 
Textus  in  eodera  adducti  ex  se  ipsi  habere  noscuntur». 

-  bpondan.  ad  an.  1572-85;  Ciacon.  VtlaeRR.fonlif. 

3  «Tempore  Gregorii  XIII,  scribit  laud  Bened.  XIV 
{De  Servor.Dei  Deal.  1.  4,  p.  2,  c.  27,  n.  11),  de  S.  Fe- 
licis  II  raeritis  disceplabatur.  Al  lis  acla  fuit,  cum  an. 
1582,  pridie  eius  diei,  quo  in  Ecclesia  recolitur  natalis 
dies  eiusdem,  in  Diaconia  .SS.  Cosmae  et  Damiani  in 
Foro  ad  TcmplumPacis  posila  invenlum  fiicril  eiusdem 
S.  Felicis  corpus  una  cum  lapideo  laterculo  liisce  litle- 
ris  exarato:  Cnrpus  Sancli  Felicis  Papae,  elMartijris, 
qui  damnavit  Conslantium » .\idt:i\s  Hisl.  huius  p.  100 
sqq  vol.  I.  Caelerum  ,  de  Felicis  sanctitate  el  marlyrio 
fuse  disceplalur  iu  Comnient.  crilic.n[>.  Bolland.  in 
Acti^  Ssrum  ad  diem  '29  lulii. 

*  Helyol,  Ilist.  des  Vrdres  rclig.;  Waddingh.,  An- 
nal.  Minor.  ad  aii.  15i2. 


VSQVE   AD    lANSENISTARVM   EXORDIA  179 

tas  occasionem  dedorunt  octo  huius  Ordi- 
nis  missionarii  in  Ilispania,  ([ui  an.  1533  in 
Moxicum  profocturi,  nudipedes  incederc  et 
villosam  vcstem  o  rudiori  lana  textara  in- 
duere  coci^erunt.  Eorum  exemplura  mox 
plures  secuti ,  nova  austeritate  usi  sunt  : 
(juod  cum  caeteri  non  susciperent,  illi,  facta 
separatione  ,  novam  Augustinianorum  con- 
gregationeiii  in  Hispania  constituerunt,  an. 
1585  a  Xysto  V  approbatara,  cuius  raera- 
bra  Augustiniani  discalccati  nominari  con- 
sueverunt'. 

S.  Theresia  —  Similem  reformationeni, 
maiori  abstinentia,  rigidiori  ieiunio  ,  viliori 
vestitu,  flagellatione,  frequentioribus  preci- 
bus  auctara,  inter  Carraelitas  proraovit  s. 
Theresia,  an.  1515  Abulae  in  Castella  no- 
bili  genere  nata,  et  anno  aetatis  suae  20  Or- 
dinem  monialium  Carinelitarum  ingressa. 
Haec  sororum  suarum  disciplinam  a  regu- 
la  in  multis  degenerem  dolens,  cum  omnes 
non  posset,  aliquot  saltem  melioris  indolis 
permovit,  ut  in  proprium  coenobium,  quod 
exstruxit,  secum  secederent,  ibique  secun- 
dum  regulae  rigorera  viverent.  Quam  refor- 
raationem,  a  caeterisoppugnatani,cum  Pius 
IV  an.  1562  approbasset,  plura  alia  eiusdem 
Ordinis  monialium  coenobia  susceperunt '^. 
Decessit  s.  Thercsia  an.  1582,  relictis  variis 
scriptis  coelesti  sapientia  refertis;  dein  a 
Gregorio  XV  Ssrura  Virginum  fastis  ad- 
scripta  est^. 

S.  loannes  de  Cruce  —  Theresia  eamdem 
reformationera  etiam  inter  monachos  sui 
Ordinis  introducere  studuit,  etreipsa  opera 
potissimura  s.  loannis  de  Cruce  complures 
ad  illam  adraittendam  adduxit,  quorum  e- 
xemplum  successive  tot  alii  imitati  sunt,  ut 
plura  ab  iis  monasteria  in  Hispania  imple- 
rentur.  Iidera,quippe,  qui  inter  caetera  au- 
steritatis  studia  nudipedes  incedere  solerane 
habebant,  Discalceati  dicti,  postea  etiam 
per  Galliam,  Italiam,  aliasque  regiones  pro- 
pagati  sunt.  Quum  autem  caeteri,  qui  re- 
formationem  respuebant,  reformatis  acri- 
ter  adversarentur,  Clemens  VIII  an.  1600, 
data  his  facuitate  eligendi  sibi  proprium 
Praepositura  generalem,  Ordinem  in  duas 
Congregationes  separavit  ^.  S.  loannes  de 


1  Uelyot,  loc.  cit.  —  -  Helyot,  ibid. 

3  Vilara  s.  Theresiae  ,  quam  ipsa  scripsit ,  aliaque 
eius  scripta  ex  hispanico  gallice  verlit  ediditque  Arn. 
d'Andilly,  IG70  iii-4°.  —  .Mulinae ,  recens  ,  Typogr. 
Imniaculat.  Concept.  V.  M.  dicata,  7  voll.  magn.  in-JB'*, 
eleganter  prodiit  ,  Nuova  Cnlleuone  delle  Upere  di 
S.  Teresa  falle  tnterjralmente  ilaliane  col  presidio 
de^  niss  dclla  Sanla,  con  uotee  illustrazioni. 

i  Helyot,  Op.  cit. 


180 


EPOCHA    XI.   AC    INITIIS   LVTHERI 


Cruce,  Fontiberi  in  Hispania  natus  an.  1542 
et  reformatum  Ordinem  B.  M.  V.  de  Monte 
Carmelo  professus,  obiit  an.  1591  relictis 
aliquot  scriptis;  postea  a  Benedicto  XIII  in 
Ssrum  numero  relatus  est  ^ 

S.  loannesde Deo — Novum  Ordinemmo- 
nasticum,  curandis  infirmis  destinatum,fun- 
davit  s.  loannes  de  Deo.  Hic  anno  1495  in 
Lusitania  natus,  et  a  laxiori  vivendi  ratio- 
ne  revocatus,  ad  expianda  peccata  sua  et 
vitam  aeternam  promerendam  anno  1540 
Granatae  in  Hispania  infirmos  in  domum  a 
se  conductam  suscipere  et  curare  coepit,  et 
non  modo  eorum  indigentiis  corporalibus, 
sed  etiam  spiritualibus  subveniebat.  In  hoc 
misericordiae  epere  a  piis  hominibus,  ei  sti- 
pem  largientibus,  in  primis  ab  urbis  archie- 
piscopo  et  ab  episcopo  Tudensi  adiuvaba- 
tur;  hic  loaniiem,  qui  Dei  misericordiam 
imitari  studebat,  cfe  Z/eo  appellavit,  eique 
et  omnibus,  qui  eius  vestigia  sectarentur, 
propriam  vestitus  formam  praescripsit.  Id 
reipsa  plures  fecerunt,  qui  post  mortem  s. 
loannis  ( 1550)  societatem  regularem  cum 
tribus  votis  monasticis  et  obligatione  infir- 
mos  ex  eleemosjnis  coUectis  curandi  effor- 
marunt,  an.  1572  a  S.  Pio  V  inter  Ordines 
religiosos  relatam.  Hic  Ordo  propter  suam 
utilitatem  per  omnes  terras  catholicas  pro- 
pagatus  est:  eius  membra  ab  opere  suo 
Fratres  misericordiae  dici  consueverunt; 
plerique  laici  erant,  et  paucos  tantum  pres- 
byteros  ad  sacra  domestica  peragenda,  et 
ad  spirituales  aegrotorum  indigentias  cu- 
randas  inter  se  habebant  '^. 

S.  P]dlij)pus  Nertus — Ad  promovendam 
in  clero  pictatem  et  ad  subveniendum  spi- 
ritualibus  fidelium  indigentiis  novara  Con- 
gregationem,  scihcet  Patrum  Oratorii,  insti- 
tuit  s.  Phiiippus  Nerius.  Hic  piis  honestis- 
que  parentibus  an.  1515  Florentiae  natus, 
Romae  litteras  philosophicas  ct  theologi- 
cas  didicit,  et  iani  tum  singulari  pietatis  et 
salutis  atiimarum  situdio  flagrabat.  Anno 
1551  sacerdos  factus  ,  cum  aliquot  viris, 
quos  in  spiritualibus  dirigebat,  primum  in 
cubiculo,  deinde,  aucto  eorimi  numero,in 
ecclesiae  oratorio  iiuoti^hana  de  rebusdivi- 
nis  colloquia  instituit,  iisque  [irogressu  tem- 
poris  alia  pietatis  cxercitia  adiunxit.  Salu- 
taribus  liuius  Instituti  tVuctibus  pormotus 
anno  1575,  annucnte  Grcgorio  XIII  Summo 


'  VilHm  8.  loHiinis  di'  Cnice  scripsciuiil  Dosilhciis  a 
R.  Alexio,  Pjiiis.  I7"j7,  -J  voll.  in-l",  cl  Collcl,  {'nris. 
17G!),  iii-l-2°.  Scripla  eius  gallice  edidil  l[.  V.  Maillard 
S.  I.  ,  Paris.  IO'Jl. 

2  ild)o\,Ojt.cU^  V.  iliaCmrOyVUas.IoannisdeDeo. 


Pontifice,  illos,  qui  ex  presbyteris  sibi  a- 
dhaerebant ,  in  propria  ecclesia  sibi  tradita 
B.  Mariae  Vallicellae  regionis  congregavit , 
ut  ibidem,  praeter  publicura  cultura  divi- 
num,  exercitia  spiritualia  cum  audiloribus 
instituerent  ;  iamque  etiam  liorum  exerci- 
tiorum  formam  variis  praescriptis,  postea 
a  Paulo  V  solemniter  approbatis,  ordina- 
vit.  Caeterum  sacerdotes  huic  Congregatio- 
ni  adscripti,  vestitum  clericorum  saecula- 
rium  gestabant,  singuli  suis  sumptibus  vi- 
vebant,  litteras  theologicas  colebant,  prae- 
posito  obediebant,  sed  vota  monastica  non 
emittebant.  Hoc  Institutum  etiam  extra  Ro- 
mam  ita  placebat,  ut  in  multas  Italiae  ur- 
bes  introduceretur.  Illud  saeculo  sequenti 
in  Gallia  imitatus  est  Petrus  Berulle.  S. 
Philippus  vitae  sanctitate  et  miraculis  cla- 
rus  obiit  an.  1595,  deinde  a  Gregorio  XV 
Ssrum  numero  adscriptus  ^. 

53.  Lutheranorum  doctrina  a  Graecis 
reprobata  —  Conspeximus  qualiter  doctri- 
nae  novatorum  huius  saeculi  ab  universa 
Ecclesia  catholicainTridentino  concilio  fue- 
rint  condemnatae.  Eaedem  doctrinae  ab  Ec- 
clesia  Graeca  reprobatae  fuerunt. 

Etenim  theologi  Protestantes,  rati  sectae 
suae  interesse,  ut  doctrinae  suae  ab  Eccle- 
sia  Graeca  approbarentur,  eius  secum  con- 
sensionem  impetrare  tentarunt.  In  hunc  fi- 
nem  Melanchthon  versionem  graecam  Con- 
fessionis  Augustanae  cum  litteris  misit  ad 
losaphat  II  patriarchara  Cpnum.Verum  Pa- 
triarcha  ne  quideni  ad  litteras  Melanchtho- 
nis  respondit.  An.  1574  theologi  Tubin- 
genses  corapendium  theologiae  Lutheranae, 
graece  redditum,  raiserunt  ad  leremiam  II 
patriarcham  Cpnum,  eiusque  responsum  de 
consensione  Graecorum  cum  Protestantibus 
postularunt.  Verum  Patriarcha  in  prolixo 
ad  illos  responso  ,  non  tantum  eorum  do- 
ctrinasreprobavit,  sed,cumCathoIicis,prae- 
cipua  dograata,  quae  soctarii  oppugnabant, 
confirmavit,  inter  alia  asserens,  hominem 
non  sola  fido  iustificari,  sed  bona  opera  tum 
ad  iustificationem  tum  ad  salutem  aeter- 
nam  e.sse  necessaria ;  septem  esse  Sacra- 
menta  divinitus  instituta  et  gratiam  sancti- 
ficantem  conferentia;  in  Eucharistia  tieri 
transsubstantiationem,  f/cTov7tw7iv ;  singula 
peccata  sacerdoti  esse  confitenda;  ad  remis- 
sionera  peccatorum  obtinendam  etiam  poe- 
nitentiao  opera  esse  peragenda;  pro  defim- 

'  Galloni,  Vila  s.  Philippi  Neiii;  BoHand.  Acta  SS. 
i.  VI  niaii,  p.  101.  Niipcrrime  de  lioc  Sancto  cfjreRifi 
sciijisil  A.  C.apccclalro,  iiiinc  iliiislris.  Arcliicpiscopiis 
Capuanus,  Vtla  di  s.  lulippo  Neri  tiUri  3,  iNapoli  18TJ. 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM   EXORDIA 


181 


ctis  esse  orandnm ;  Sanctos  invocandos;  vi- 
tam  monasticam  csso  perfoctlorem;  praeter 
s.  Seripturam  traditionos  ss.  Patrum  tenen- 
das.  Arguit  eosdem  ,  quod  voteris  et  novao 
Romae  doctrinam  oppugnantos ,  antiijuis 
utriusquo  Ecclesiae  tlieologis  sua  common- 
ta  anteponerent. 

Tubingonses  theologi  in  alio  scripto,  anno 
1577  ad  patriarchara  dato,  doctrinam  lu- 
thoranam  defondere  conati  sunt;  sed  eoruai 
rationos  patriarcha  in  rescripto  confutavit. 
Cumque  Wirtemhergonses  huic  etiam  rofa- 
tationi  nova  argumenta  opponerent,  lere- 
mias  in  novo  ad  ea  responso  illos  monuit,ne 
doinceps  ad  eum  de  rebus  theologicis  scri- 
berent.  Denique  an.  1672  sjnodus  Hioro- 
soljmitana  Graecorum  temeritatom  theo- 
logorura  Tubingensiura  detestata  est^ 

Pari  cum  indignatione  doctrinas  Calvini- 
starura  ab  ecelesia  Graeca  fuisse  reiectas, 
videbiraus  postea. 

54.  Religiosa  haereticorum  dissidia  — 
Ad  raaiorera  novatorura  confusionera  acci- 
dit,  ut  inter  eos  ipsos  dissidia  religiosa  au- 
gerentur  magnaque  cum  vehementia  et 
mutua  persecutione  agitarentur.  Ea  ex  eo- 
rum  principio,  de  interpretatione  s.  Scri- 
pturae  cuilibet  fidelium  tributa,  necessario 
sequebantur,  et  luculenter  confirmant,  prae- 
ter  s.  Scripturam  in  Fidei  rebus  necessariam 
esse  infallibileraEcclesiae  auctoritatem,qua 
controversiae  dirimantur.  Post  plures  lites, 
vivente  Luthero,  exortas,  celebres  sunt  A- 
diaphoristicae  et  Interimisticae .  quibus 
occasionera  dedit  norraa  religionis  Interim 
dicta,  anno  1548  a  Carolo  V  praescripta  '. 
Etenim  theologi  Wirtcmbergenses ,  qui- 
bus  mortuo  Luthero  praesidebat  Melanch- 
thon  ,  novam  formulam  Interimisticam  ex 
Augustana  confecerunt,  in  qua  statuerunt, 
resarf/rtp/io?'rt5,  idest,  quaes.  Scripturae  non 
adversarentur,  pacis  causa  observari  posse ; 
plerasque  doctrinas  et  caereraonias  in  Intc- 
rim  Caroli  V  exscriptas,  attaraen  in  sensura 
Intheranura  explicatas,  receperunt;  aliquas 
vero  uttranssubstantiationem.invocationera 
Ssrum,  Purgatorium  penitus  oraiserunt.  Ea 
formula  Lipsiae  ab  Ordinibus  Saxonicis  ac- 
ceptata,  gravissimas  inter  Lutheranos  lites 
excitavit:  siquidera  alii  theologi,  praesertira 
Thuringici,iliisdefectionemaLutheranismo 
cum  conviciis  exprobrarunt,  quod  in  sua 
formula  concederent,bona  opera  ad  salutem 
esse  necessaria,  horaineraque  gratiae  divi- 

1  Schelstralp,  Acla  Ecclesiae  orienlalis  conlra  Cal- 
vini  et  Lutheri  haereses,  Romae  1739. 
i  Vid.  p.  162-163. 


nao  aliquo  modo  cooperari  posse  et  debere. 

Praetorca  I.  Brontius  contendit,  corpus 
Cliristi  non  tantum  in  usu  coenae,  sed  vi 
unionis  hypostatioae  ubique  esse  pracson-s, 
fuitquo  parens  Ubiquistarum.  Alathias  Flu- 
cius  Ulyricus,  in  Universitato  leiiensi  theolo- 
giae  professor,  asseruit,  peccatum  originale 
esse  hominis  substantiam,  eiusque  asseclae 
ab  adversariis  dicti  sunt  Substantialistae 
seu  Flaciani.  Androas  Osiander ,  e  praedi- 
catore  Norirabergensi  professor  Regioraon- 
tanus,  doctrinara  Luthori  de  iustificationo 
ita  mutavit,  ut  assereret,  iustifieationem 
consistere  non  tam  in  remissione  peccato- 
rum,  quam  in  essentiali  Dei  iustitia ,  ho- 
raini  per  fidera  collata  et  immorante ;  unde 
sequeretur,  Christum  non  secundura  huraa- 
nam,sed  secundura  solam  divinara  naturam 
esse  iustitiao  auctorera  et  huraani  generis 
salvatorera.  Is  instituit  factionem  Osiandri- 
starum,  ab  aliis  ut  haereticara  proscriptara. 

Non  minus  notatu  dignaest  defectiomul- 
torum  tbeologorum  aliorumque  Lutherano- 
rum  ad  Calvini  placita  de  Eucharistia.  Lis 
inter  Lutherum  et  Zwinglium  iam  olira  de 
ea  re  agitata,  denuo  e3"orbuit,  et  circa  se- 
xagesiraum  Imius  saeculi  annum  inter  pri- 
raarios  utriusque  partis  theologos  suraraa 
cum  veliementia  rautuisque  raore  solito  con- 
viciis  agitata  fuit.  Fridericus  III  elector  Pa- 
latinus,  quura  de  controversa  materia  a  Me- 
lanchthone  responsum  accepisset,  calvinia- 
nae  potius  quam  iutheranae  sententiae  fa- 
vens,  lutheranos  praedicatores  et  professo- 
res  dimisit,  et  religionem  calvinianam  in 
terras  suas  introduxit.  Hanc  quidem  Ludo- 
vicus,  eius  filius  et  an.  1570  successor,  eli- 
rainavit;  sed  eo  anno  1583  mortuo,  Casimi- 
rus  earadem  non  sine  violentiarestituit;  ex 
quo  terapore  Calvinisraus  in  Palatinatu  do- 
rainatura  retinuit.  Eodem  tempore  maior 
Bremensium  pars  relicto  Lutheranismo,  Cai- 
vinismum  professa  est.  Etiam  theoiogi  Saxo- 
nici,  Wirtembergenses  scilicet  et  Lipsien- 
ses,  sicut  in  doctrina  de  libero  arbitrio  et 
de  bonis  operibus,  ita  et  circa  Eucharistiam 
a  Lutheri  sententia  defecerunt,  secuti  e- 
xeraplum  Philippi  Melanclithonis  ;  unde 
etiam  Philippistae  et  Chripto-calvinistae 
dicti  sunt  a  rigidioribus  seu  orthodoxis 
Lutiieranis,  qui  eisdera  liaereseos  notam  i- 
nusserunt.  Augustuselector  Saxonicus  con- 
sensum  inter  illos  in  conventu  Dresdensi 
an.  1572  conciliare  frustra  tentavit.  Wir- 
terabergenses  an.  1574  edito  libro,  cui  ti- 
tulus:  Exegesis  perspiciui  controversiae 
dc  coena  Domini^  non  tantura  Calvini  son- 


182 


EPOCHA   XI.    AD    INITIIS   LYTHERI 


tentiam  de  Encharistia  niide  exposuerunt, 

sed  etiam  lutlieranam  etargumenta,  pro  ea 

adferri  solita,  diserte  reiecerunt.  Elector 

Saxonicus  ea  re  offeusus .  omnes  Wirtem- 

bei^genses  et  Lipsienses  theologiae  profes- 

sores  primo  carceri  tradidit ,  deinde  mune- 

ribus  suis  privatos  relegavit;  alios  etiam 

professores  eis  consentientes  deposuit  eo- 

rumque  patronos  ex  aula  eiecit.  lis  extur- 

batis  elector,  consentientibus  caeteris  prin- 

cipibus  lutheranis,  theologos  Saxonicos  et 

extraneos  an.  1576  convocavit  Torgavium, 

ut  omnes  doctrinae,  hactenus  inter  Luthe- 

ranos  controversae,  ad  mentem  Lutheri  de- 

finirentur.  Illi  librum  Concordiae  confece- 

runt,  contra  quem  tamen  plura  ob  aliis  ob- 

iecta  sunt.  Quapropter   anno    sequenti   in 

conventu  Bergensi  prope  Magdeburgum  i- 

dem  libcr  in  nonnullis  articulis  emendatus 

et  ad  povam  formam  redactus  fait. 

Novus  hic  liber  symbolicus  susceptus  fuit 
ab  omnibus  civitatibus  lutheranis  in  Ger- 
mania,  exceptis  Hassia,  Holsatia,  Anhalto 
et  pluribus  urbibus  liberis.  In  terris  Bruns- 
vicensibus  et  Brandeburgicis  nunc  susce- 
ptus  ,  postmodum  iterum  reiectus  fuit.  Ex- 
tra  Germaniam,  nominatim  in  Dania  et  Sue- 
cia,  nunquam  acoeptatus  est.  At  non  ob- 
stante  severitate  Augusti  electoris,  fauto- 
res  sententiae  calvinianae  in  Saxonia  ma- 
gno  numero  augebant,  et  post  mortem  il- 
lius  (158G)  sub  Christiano  I  munera  praeci- 
pua  tam  ecclesiastica  quam  academica  oc- 
onparunt.  Sed  sub  Cliristiano  II,  qui  an. 
15l'l  electoratn  potitus  ost,  deiecti  sunt,  et 
on:inibus  munorc  publico  fungentibus,  li- 
ber  Concordiae  sub  iureiurando  praescri- 
ptus  '. 

Non  maior  inter  Calvinistas  quam  inter 
Lulheranosexstitit  concordia.  Idem  princi- 
pium  de  s.  Scriptura,  traditione  et  aucto- 
ritate  Ecclesiae  reiectis,  ex  se  sola  a  quo- 
vis  interpretanda,  apud  illos  continuas  con- 
troversias  pluresque  sibi  inviccm  infensas 
factiones  excitavit.  Celebriores  inter  sectas 
calvinianas  sunt  liaequatuor:  l^^rigidorum 
Calvinistarum,  qui  pseudo-magistri  sui  do- 
ctrinao  stricte  inhaerebant,  (lualcs  fuerunt 
Hugonoti  in  Gallia,  Reformali  in  Ilelvetia, 
Puritani  in  Anglia  et  Scotia;  2^  Anglica- 
norum,  qui  al)  iilis  tum  in  nonnullis  doctri- 
nae  articulis  tnm  in  hierarchia  et  caeremo- 
niis  diirerebant;  3^  Piscatorianorum  ,  qui 
auctore  loanne  Piscatore  alias  Fisclier,  Ar- 


*  BossupI,  Uisluire  dfs  varialionx  dfis  Kijlifips  pro- 
tpftlanlfs;  Ilos|iinian.  I>p  nriijine  el  proijressu  Ithri 
CuiicordittP. 


gentinensi,  in  doctrina  de  iustitia  Christi , 
de  satisfactione,  praedestinatione,  poeni- 
tentia  et  de  coena  adeo  ab  aliis  dissentie- 
bant,  ut  ab  his  inter  haereticos  recenseren- 
tur;  4^  Arminianorum  in  Hollandia,  qui  au- 
ctore  lacobo  Arminio,  theologiae  profes- 
sore,  a  Calvini  sententiis  de  libero  arbitrio, 
praedestinatione  et  reprobatione  discesse- 
runt,  ut  infra  videbimus. 

Praeterea  in  ipsis  his  sectis  controver- 
siae  plures  et  factiones  diversae  progressu 
temporis  exortae  sunt,  ut  ex  earum  sjno- 
dis,  Sandomirensi  an.  1570,  Cracoviensi 
an.  1573  et  Petricoviensi  an.  1578  in  Po- 
lonia,  Rupellensi  anno  1571  et  Nemausensi 
anno  sequenti  in  Gallia,  aliisque  patet,  In- 
de  etiam  Calvinistarum  uti  et  Lutherano- 
rum  tot  libri  symbolici,  quibus,  etiamsi  hu- 
mana  auctoritatecompositis,  se  iureiurando 
obstringere  debebant.  Sic  novatores  suam 
fidei  libertatom,  quam  tantopere  iactabant, 
longe  infra  catholicam,  non  nisi  divinaeau- 
ctoritati  subditam,  deprimebant  ^ 

55.  Relifjionis  status  in  Polonia,  Hun- 
garia,  Transylvania,  et  Siiecia  —  In  Po- 
lonia  primis  annis  Sigismundi  regis  II,  qui 
anno  1548  regnare  coepit,  novae  doctrinae 
latissima  incrementa  ceperunt.  lUas  multi 
aulici,  senatores,  proceres  aliique  liberepro- 
titebantur.  Quaravis  nulla  lege  novatoribus 
religionis  libertas  esset  concessa,  tamen  et 
Lutherani  et  Calvinistae  et  Antitrinitarii  et 
Hussitae  seu  Bohemi  illic  secure  agebant, 
coetus  instituebant ,  svnodos  celebrabant. 
Quin  imo  rex  urbibus  Borussis,  Dantisco, 
Thorunio  et  Elbingae  religionis  libertatem 
sna  auctoritate  an.  1557  concessit.  An.  1563 
Pius  Pp.  IV  in  Poloniam  legavit  I.  F.  Com- 
raendonium,  episcopum  Zacjnthensem,  qui 
sua  prudentia  et  eloqucntia  rei  catholicae 
inter  Pulonos  plurinium  profuit,  et  inter  a- 
lia  effecit,  ut,  quamvis  archiei»iscopus  Gnes- 
nensis  Uchansky,  patriarchatum  ecclesiae 
Polonicae  inteniiens,  novitatibus  clam  fa- 
veret,  Ordines  decreta  Concilii  Tridentini 
acceptarent.  Postea  quidem  liaereseon  pro- 
gressiones  reprimerc  tentavit  Sigismundus 
II,  sed  serius,  illae  iam  nirais  erant  propa- 
gatae  -. 

In  Hungaria  sub  Ferdinando  rege  I  in 
pluribus  comitiis,  iam  inde  ab  an.  1548  oe- 
lebralis,  decreta  plura  contra  novitatcs  re- 
ligiosas  condita  sunt ,  (luibus  tamen  earum 
progressus  non  coliibiti  fuorunt.  Sub  Ma- 
ximiliano  rcge,  (jui  anno  1564  patri  suo 

'  ('.['  riossucl,  Op.  cil.  —  2  Spondan.  Annal.  cccl. 


VSQVE   AD    lANSENISTARVM   EXORPIA 

FofdinanHo  siiccossit,  nullas(]uo  ad  repri- 
uieiiilos  liaoreticos  rationos  iniit,  eorum  nu- 
morus  magis  auctus  est.  Nihil  quoque  iis 
adversis  decrevit  Rudoliihus,  an.  1570  Ma- 
xiiniliani  succossor.  Turcarum  onira  inva- 
siones  reges  cogebant,  ut  tranquillitatera 
internara  et  pacem  domesticam  consorva- 
rent. 

In  Transylvania  novatoresiamanno  1556 
religionis  libortatem,  publica  lege  sancitam, 
nacti  suat,  ansam  dante  politica  mutatione 
per  Turcas  adducta.  His  enim  minautibus, 
Transylvani ,  repudiato  Ferdinando,  princi- 
pem  olegerunt  loannem  Sigismundura,  loan- 
nis  de  Zapolya  filiura,  et  in  comitiis,  hac 
in  causa  dicto  anno  habitis,  statuerunt,  ut 
omnium  confessionura  asseclae  eadeni  li- 
bortate  iisdemque  iuribus  gauderent.  Prae- 
terea  omnia  monasteria  sublataet  bona  ec- 
clesiastica  fisco  adiudicata  sunt  *. 

Ita  post  saeculi  huius  diraidium  in  Polo- 
nia,  Hungaria  et  Transylvania  Lutherano- 
runi,Calvinistarum  et  Unitariorum  seu  Anti- 
trinitariorura  sectae  plurimum  auctae  sunt. 
Caeteras  numero  superaverat  secta  Calvi- 
nistarum. 

In  Suecia  catholicae  religionis  exercitia 
sub  rege  Gustavo  Wasa  proscripta,  sub  loan- 
ne  III,  eius  filio,  qui  ab  anno  1568  usque 
ad  1592  regnavit,  aliquandiu  restituta  sunt. 
Hie  quippe  consiliis  uxoris  suae,  regio  Po- 
lonorum  sanguine  oriundae,  lesuitas  in  re- 
gnum  admisit,  coram  A.  Possevini,  lesuita 
et  Gregorii  Pp.  XIII  legato,lutheranam  hae- 

resim  abiuravit,  et  catholicae  religioni  in- 

ter  Suecos  propagandae  opem  tulit.  At  post 

annum  1583  secundae  uxoris  et  procerum 

consiliis  ad  Lutheranismum  rediit,  subditos- 

que  in  eodem  obfirmavit  ^. 

56.  Sociniani  —  Antitrinitariorum    seu 

Unitariorum  haeresi  ^  sub  haec  tempora  no- 

vam  formam  indidit  Faustus  Socinus,  an. 

1539  Senis  natus,  cui  adhuc  iuveni  patruus 

Laelius  Socinus  sententias  antichristianas 

instillaverat.  Has  Faustus  e  Laelii  scriptis 

magis  excoluit,  relictaque  patria  (1574), 

Basileae  verbo  et  scripto  aliis  communica- 

vil.  A  Calviuistis  et  Lutheranis  reiectus , 

an.  1579  transiit  in  Poloniam,  ubi  eloquen- 

tia  sua  et  dexteritate  sensim  omnes  fere 

Unitarios  ad  suas  sententias  pertraxit,  ita 

ut  ab  eo ,  an.  1604  mortuo,  Socinianorum 

nomen  acceperint.  Quae   esset  Sociniano- 


183 


rum  doctrina,  e  Catechismo  aliisque  F.  So- 
cini    scriptis  intelligitur.  Quamvis  sacram 
Scripturam  religionis  suae  fontem  praedi- 
carent,  propriam  tamen  credendorum  re- 
gulam  statuebant  rationora  humanam,  ad 
quaui  illius  effata  ita  contorquebant,  ut  ni- 
hil  nisi  huraano  intellectui  pervium  doco- 
rent  credendum.  Hinc  ss.Trinitatis  aliisque 
mysteriis  reiectis,docebant  unum  csseDeum, 
oranium    creatorera :    Christum  esse    me- 
rura  hominem,qui,  propter  supernaturalom 
conceptionem,  unigenitus  Dei  filius,  et,  pro- 
pter  altiores  dotes,  ad  homiaes  redimendos 
ei  collatas,  nonnusquara  Deus  in  Scriptu- 
ris    dicebatur:  Illum  mortem   pertulisse , 
non  utpro  peccatis  nostrissatisfaceret,  quae 
gratis  a  Deo  remitterentur,  sed  ut  raorte 
sua  uti  et  vitae  sanctitate  ac  miraculis  di- 
vinam  suae  doctrinae  originem  confirma- 
ret,  hominibus  exemplum  patientiae  in  ad- 
versis,  et  resurrectione  sua  certitudinera  de 
futura  eorum  resurrectione  et  beatitudine 
praeberet :  Spiritum  S.  in  Scripturis  pro- 
prie  significare  Evangelium  Christi,  sancta 
animi  sensa  in  hominibus  excitans,  eos  sua- 
viter  afiiciens  et  quandoque  certam  vitae 
aeternae  spem  divinitus  ingerens :  Homi- 
nem  a  Deo  mortalem  esse  creatum,  nuUam- 
que  naturae  suae  depravationem  per  pec- 
catum  esse  passum:  NuUam  dari  praede- 
stinatiouem :  Sacram  coenam ,  quae  uon  ni- 
si  ritus  esset  a  Christo  praescriptus,  esse 
meram  commemorationem  mortis  Christi. 

Sociniani  sese  per  magnam  Poloniae,  Li- 
thuaniae  et  Transylvaniae  partem  propa- 
garunt.Postea  e  Polonia  eiecti,  confugerunt 
in  Hungariam,  Moraviam,  Silesiam,  Borus- 
siam,  HoUandiam  et  Angliam,  ubi  inter  a- 
lios  haereticos  delituerunt  ^ 

57.  Religionis  statics  in  Gallia — InGal- 
lia  pacis  tractatus  an.  1570  cum  Hugonotis 
confectus,  Catholicis  graviter  displicuit,  il- 
lorum  vero  audaciam  auxit  ^.  An.  1572  Ca- 
rolus  rex  IX  concordiam  inter  partes  conci- 
liare  voluit  nuptiis  Margaritae  sororis  suae 
cum  iuniori  rege  Navarrae  Henrico  Borbo- 
nico.  Verura  cum  harum  nuptiarum  causa 
magnus  Hugonotorum,  praesertim  nobiliura, 
numerus  Parisios  convenissct,  regi  relatum 
est,  illos  in  vitam  eius  coniurasse.  Carolus 
hac  relatione,  vera^aut  falsa,  exacerbatus, 
immane  facinus  imperavit;  nimirum  die  24 
augusti,D,  Bartholomaeo  sacra,  suramo  ma- 


*  Ibid. ;  item,  Historia  eccle-siae  reformalae  iii  Ilun- 
garia  et  Transylvatiia. 

*  Possevini,  Confutalio  miniiitrorum;  Spondan.  ad 
an.  1581  et  1587.  — 3  Yid.p.  168.  • 


1  NMtal.  Ale.\.  Ili.st.  eccl.  s.iec.  XVf,  c.  11,  a.  13;  PIii- 
quet,  Dictionn.  des  heres.  art.  Socin.;  C.  Sandius,  Bi- 
bliolheca  Anlitrinilariorum, 

2  Vid.  p.  170. 


184 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS    LVTHERI 


ne  milites  et  cives  in  Hugonotos,  viros,  mu- 
lieres  et  infantes,  nil  tale  suspicatos,  irrue- 
runtet  plerosque  interfecerunt.  Haec  caedes 
a  die,  qua  contigit,  dicta  San-Bariholo- 
maea,  quamvis  a  rege  pro  sola  urbe  Pari- 
siensi  imperata,Parisiorum  exemplo  in  non- 
nuUis  aliis  urbihus,  quae  prae  aliis  belli 
tempore  Hugonotorum  furorera  expertae 
erant,  repetita  fuit  ^  Hugonoti  desperatione 
etfurore  agitati,  in  aliis  urbibus,  praecipue 
Rupella,  Monte-Albano,  Nemauso  arma  ar- 
ripuerunt,  seque  ita  defenderunt,  ut  rex  ea- 
rum  urbium  incolis  et  Hugonotorum  nobi- 
lioribus  liberum  religionis  exercitium  con- 
cedere  coactus  sit.  Illi  verolimitata  hac  li- 
bertate  non  contenti,  belluni  instaurarunt, 
quoduranteCarolusIXan.l574mortuusest. 
■  Henricus  IH,  Caroli  frater  et  successor, 
Guisiorum  consilio  sub  initia  bellum  contra 
Hngonotos  prosecutus  est:  anno  vero  1570 
cum  iisdem  pacem  composnit,  qua  iis  plena 
religionis  libertas  facultasfungendi  muneri- 
bus  iiublicis,  et  octo  urbes  munitae,  excluso 
regio  [iraesidio,  securitatis  causa  concessae 
sunt  ^.  Haec  pax  fervidioribus  Catholicis 
probrosa  visa  est  et  intolerabilis.  Itaque  pau- 
lo  postParisiis  etin  Picardia  proccres  caete- 
riqne  nobiles,  magistratus  et  cives  ad  Reli- 
gionis  regnique  defensionem  foedus  nomine 
Ligae  sacrae  inierunt.  Foederis  scopus  erat, 
impedire  ne  publica  lege  haereseos  profes- 
sio  permitteretur,  et  ne  princeps  haereticus, 
quaravis  regii  sajigninis,  Henrico  sine  libe- 
ris  morienti  succederet.  Huic  foederi  mox 
ahimulti  por  Galliam  accesserunt;  ipsi  etiam 
OrcHnes  publici,an.  1576  in  comitiis  Blesen- 
sibus  congregati,  decreverunt,  ut  sola  reli- 
gio  catholica  in  regnoexercerefnr,  adquam 
omnes  regni  incolae,  attamen  sine  armis, 
rcvocarentur;  nuUa  vero  iniuria  inforretur 
haereticis,  domi  (juiete  agentibus.  At  Hngo- 
noti  cum  haercticis  Angliae,  Germaniae, 
Sueciao,Daniaeprincipibus,cum  Sacramen- 
tariis  Ilclvetiao  focdere  inito,  bellumcivilc 
in  Gallia  instaurarunt.  Rex  nova  edicta 
promulgavit,  quae  neque  Hugonotis  neque 

'  neplurMiKliim  boc  facimis  advcrsarii  sac[)ius  oMe- 
cerunl  r.ailiolicis,  illius  aiiiiincla  exap^M^ranlcs,  iieiin- 
(le  ac  si  loiipd  consilio  Hcii(;ionis  cansa  fnissct  jiracpa- 
r:iliim,  pcr  oinncrn  nalliani  impcraliim,  el  plnra  (^alvi- 
nislariim  millia  cocsa:alii   lUO.OOO,  alii  00,000,  alii 
3(),0(I(J  iiiimcianl.  Const.at  vcro,  lianc  cacdcm  non  re- 
)i{,'ioso,  scd  |iolilico  linc,  a  rcgi;  cl  pro  Parisiis  t.aiilum 
fuisse  iinpcralam;  clcrum  ali  ea  fiiissi!  aiicniim.  ct  iii- 
lcrfcctornm  iiiiincrnm  ail  sninmnm    fiiisse  2,000.  Vid 
Cavcirac,  DissKrtiilinn  snr  la  jouriire  ile  la  Saiiil-  I 
Ilarllir.teiinj;  l>e  Saiiil-Viclor,  Tuhleau  hist.  el  pictnr.  I 
de  l'urii,  l.  IV,  (i.  1.')'.),  I.oiivain  clc.  1 

'  1'ontanon,  Collecl.  eilicl,  reg.  t.  IV,  lil.  7.  | 


Catholicis  foederatis  erant  aceepta.  Quum 
an.  1584  mortuo  duce  Alensonio,  unico  re- 
gis  fratre,  regnum  secundum  legem  Salicam 
post  mortem  Henrici  III,  cui  nuUa  erat  pro- 
les,  devolveretur  ad  Henricum  regem  Na- 
varrae  calvinistam,  Catholici  foederati  du- 
ce  Henrico  Guisio  iurarunt,  se  arma  non 
deposituros,  priusquam  de  catholico  regis 
successore  esset  provisum  et  publica  haere- 
seos  professio  in  regno  proscripta;  futurum- 
que  Henrici  III  successorem  declararunt 
Carolum  Borbonicum  cardinalem.  Anno  se- 
quenti  rex  novum  edictum  promulgavit,  quo 
privilegia,  alias  haereticis  concessa,  revo- 
cabantur,  et  unius  religionis  catholicac 
exercilium  in  regno  permittebatur '.  Hinc 
bellura  Catholicos  inter  et  Hugonotos  re- 
cruduit. 

Quam  deplorandus  esset  ecclesiarum  in 
Gallia  status,  constat  ex  antistitura  ad  re- 
gem  orationibus  et  expostulationibus:  plu- 
res  sedes  episcopales  praelatis  et  coenobia 
abbatibuserant  orbatae,  abbatiae  feminis  in 
dotem  assignatae,  beneficia  in  coratnendas 
laicas  conversa,monasteria  a  laicis  occupa- 
ta;  in  Occitaniae  et  Aquitaniae  provinciis 
tanta  erat  eiiiscoporum  penuries,  ut  a  mul- 
tis  ecclesiisPjrenaeorum  iuga  essent  supe- 
randaad  sacrurachrisma  abHispanisquae- 
rendum  ^. 

Henricus  Illnunquam  sibi  constans,  anno 
1588  ambos  Guisios,  Henricum  ducem  et 
Ludovicum  cardinalem,  per  subornatos  sa- 
tollites  interfici  iussit.  Tunc  provinciae  et 
civitates ,  quae  Guisios  ceu  Fidei  defenso- 
res  venerabantur,  ab  Henrico  III  defecc- 
runt.  Hic  in  angustiis  positus,  opem  hacre- 
tiei  regis  Navarrae  imploravit,  qui  mox  ei 
praesto  fuit.  At  Ilenricus  III  post  paucos 
menses  (1589)  e  vulnore  sibi  a  lacobo  Cle- 
mente,  Ord.  Praed.,  monacho  fanatico,  vel 
ab  aliquo  perdnelli  focdorato,  qui  illius  a  so 
occisi  habitum  induerit  ^,  inllicto,  exstinctus 
est.  l*]i  secundum  logem  Salicam,  ut  diximus, 
succcdobat  Henriciis  rex  NavaiTae;  at  [iro- 
pter  calvinianara  religionem  non  tantum  a 
focderatis,  sed  etiam  a  multis  aliis  bcUidu- 
cibus,  gubernatoribus  et  urbibus  repudiaha- 
tur.  Unde  bellum  civile  vario  utrimquo 
cventu  continuatum  cst  usque  adan.  1593, 
quo  Henricus,  abiocta  haeresi,  catholicam 
fidera  suscepit  *. 

*  Fonlanon,  ()i<.  d  ioc.  cil. 
^  Cinnmenlar.  Ch-ri  ijallirani,  (.  V,  p.  7. 
•*  Viilc  Ipii.  Ilyac.  .\iiimI.  (Ic  C.r.ivcson ,  llisl  errl.  t. 
VII,  colloq.  I,  cii.  lo.  Dom.  Maiisi,  Uassani  171)^,  p.  VJ. 
■1  (inbr.  I>anicl,  llisloire  dc  Fraiicc,  l.  VI,  iii-4°. 


58.  Religionis  status  in  Bohjio  —  Vidi- 
Tnns  supra,  qiiis  fiiorit  Roligionis  status  in 
relgio  nsqnc  ad  an.  1573,  qiio  Philippns  II 
dncem  Albac  ex  eo  in  Hispaniam  revocavit '. 
Ludovicus  Roquesenius  seu  de  Roquesens, 
cui  Philippus  iirocurationom  provinoiarum 
Belgicarumcommisit,Catholicorum  rex  ere- 
xit,  sed  an.  1570  mortuus  est.  Eodem  aimo 
provinoiarum  Ordinos,  nonnuUisHispanico- 
rum  railitum  violentiis  otfensi,  cum  principc 
Arausioano,  quem  Ordinos  proviiiciarum  se- 
ptentrionalium  gubernatorem  suum  creave- 
rant,  Gandavi  foedus  inierunt,  quod  paciti- 
catio  Gandavensis  dictum  est.  Hoc  foedere 
sibi  mutuum  auxilium  ad  pellendos  Hispa- 
nicos  milites  promiserunt;  quantum  ad  Re- 
ligionera  spectabat,  statuerunt,  ut  tine  isto 
obtento,  Ordines  genorales  congregarentur, 
in  qnibus  Roligionis  negotium  detiniretur; 
interea  religio  catholica  etiam  in  provin- 
ciis  septentrionalibus  libere  exerceri  posset. 
Hinc  factum  est,  ut  Belgarura  imperium 
praevaluerit  Hispanico,  exceptis  Namurco 
etaliquot  civitatibus,  quas  loannes  Austria- 
cus,  ab  anno  1576  usque  ad  1578  Belgii 
procurator,  cepit. 

Verum  quominus  concordia  inter  foede- 
ratos  perduraret.obsteterunt  Religionis  di- 
versitas  et  Calvinistarum  intolerantia.  Hi 
libero  religionissuaeexercitio  non  contenti, 
idem  in  locis,  ubi  etiam  exiguo  numero  exi- 
stebant,  Catholicis  denegare,  horumque  sa- 
cra   abolere  vi  nitebantur.  Sic  anno  1578 
Amstelodami,  ubi  raaior  incolarum  pars  avi- 
tae  religioniaclhuc  inhaerebat,seditione  ex- 
citafa,  ecclesias  occuparunt,.  altaria  et  ima- 
gines  confregerunt,  et  deposito  magistra- 
tui   catholico    calvinianum    substituerunt. 
Non  multo  post  etiam  Harlemii  in  Catholi- 
cos  irruerunt,  nonnullos  interfecerunt,  cae- 
teros  pessinie  tractarunt,  ecclesias  etmona- 
steria  expilarunt,  et  calviniano  cultui  tradi- 
derunt.Sirailia  in  pluribusFlandriae,Guel- 
driae  et  aliarum  provinciarum  urbibus  per- 
petrata  sunt.  Hinc  factura  est,  ut  provinciae 
meridionales,  praesertim  Wallonicae,  quae 
constantius  in  antiqua  religione  persevera- 
bant,  a  foedere  Gandavensi  discesserint,  se- 
que  cum  legitimo  rege  et  duceParraensi,  A- 
lexandro  Farnesio,  ab  an.  1578  Belgii  pro- 
curatore,  reconciliarint. 

Princeps  Arausicanus  provincias  septen- 
trionales,  maximaex  parte  calvinianas,  ar- 
ctius  inter  se  coniuncturus,  etFecit,  utanno 
1579  Hollandia,  Zeelandia,   Ultraiectum, 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM   EXORDIA 

Frisia  ct  Gucldria 


'  Vid.  p.  175. 


185 

foedus  inirent  Ultraiecti 
contra  omno  Ilispanorum  dominium;  qua 
unionefundamentura  reipublicaeBelgii  foe- 
dorati  positum  est.  Anno  1581  eaedera  pro- 
vinciae  in  comitiis  Hagaccelebratis,  Ilispa- 
niae  regem  «rani  iure  in  Belgium  exutum 
rteclararunt.  Bclluni  annis  multis  inter  Hi- 
spanos  etfoederatosBelgascontinuatum  est 
eo  exitu,  ut  5  praedictae  provinciae,  quibus 
accesserunt  Transisalania  etGroninga,  inde- 
pendentera  rempublicam  constituerint;  Hi- 
spani  vero  caeteras  ad  suum  dorainium  et 
religionem  catholicam  reduxerint  '. 

59.  Xystus    V  Pontifex  (an.  1585)  — 
Quum  Gregorius  Pp.  XIII  decessisset,  in 
eius  locum  viii°  calendas  maias  anno  1585 
electus  fuit  Felix  Peretti,  Iiumili  loco  in 
Piceno  natus,  Ord.  Franciscanorum,  et  R.  E. 
cardinalis,  qiii   riomen  Xysti  V  suscepit,  et 
Ecclesiam  gubernavitusque  ad  annuml590, 
Is  multa  praeclare  et  magno  animo  consti- 
tuit  gessitque.  Fuit  litterarum  et   artium 
patronus,  vitiorum  insectator,  cunctis,  etiam 
summis  imperantibus,  diligendus  aeque  ac 
formidandus.  Sicariorum  et  aliorum  facino- 
rosorum  licentiam  in  Urbe  et  ditione  ec- 
clesiastica  corapescuit,  et  publicam  securi- 
tatem   restituit.    Praeter    Congregationera 
sacrae  Inquisitionis,quam  confirmavit,  alias 
14  Congregationes  Cardinalium  instituit  ad 
faciliorem  universae  reipublicae  christianae 
statnsque  ecclesiastici  et  Romanae  Curiae 
negotiorum  expeditionem;  nimirum  P  pro 
signatura  gratiae ,  2*  pro  erectione  eccle- 
siarum    et    provisionibus   consistorialibus, 
3^  pro  ubertate  annonae  in  Statu   eccle- 
siastico,  4^  pro  sacris  ritibus  et  caeremoniis, 
5'"^  pro  classe  paranda  et  servanda  ad  defen- 
sionem  Status  ecclesiastici,  6^  pro  Indice 
librorum  prohibitorum,  7^  pro  sublevandis 
gravaminibiis  ,  8^"  pro  universitate  studio- 
rum ,  9'"^  pro  executione  et  interpretatione 
ConciliiTridentini,  10*  pro  consultationibus 
Regularium,  11*  pro  consultationibus  Epi- 
scoporum  et  aliorum  Praelatorum,  12*  pro 
viis,  pontibus  et  aquis,  13^  pro  tjpogTaphia 
Vaticana,  14*  pro  consultatione  negotiorum 
Status  ecclesiastici.  Idem  Pontifex  Cardina- 
lium  numerura    praefinivit ,  mandans  ,  ut 
crearentur  septuaginta  dumtaxat,  sex  Epi- 
scopi,  Presbyteri  quinquaginta  et  Diaconi 
quatuordecim  ,  atque  ex   iis   insignes   viri 
in  sacra  Theologia  magistri  ex  Regulari- 
bus,  et  Mendicantium  Ordinibus,   saltem 


1  De  Qerlaclie,  Ilist.  clu  royaume  des  Pays  Bas,  In- 

li-ocliicl. 


186 


EPOCHA.    XI.    AB    INITIIS   LVTHERI 


quatuor ,  non  pauciores  ^  Yulgatam  Bi- 
bliorum  versionem  latinam  et  versionem 
graecam  LXX  ope  virorum  ,  ss.  Scriptura- 
rum  et  linguarum  peritorum,  collatis  mss. 
codicibus,  hebraicis  et  graecis  fontibus  et 
Patrum  commentariis  consultis  correxit. 
In  Eiisabetham  reginam  Angliae,  quae  Ca' 
tbolicos  saeve  persequebatur  et  jMariam 
Stuartam  reginam  Scotiaecapitisdamnarat, 
anathema integravit.Henricum  Borbonicum 
regem  Navarrae  et  Henricum  principem 
Condaeum,  Hugonotorum  in  Gallia  duces, 
anathemate  perculit,  omnique  iure  succes- 
sionis  ad  regnum  exutos  declaravit.  Henri- 
cum  ni  regem  Galliae  propter  necem  duci 
et  Cardinali  Guisiis  illatam  sacris  interdi- 
xit  ^.  Memoriam  D.  Bonaventurae  a  Xy- 
sto  IV  sanctis  Doctoribus  adscripti  iussit 
pridie  idus  iulii  celebrari  Officio  duplici;  si- 
cut  etiam  I).  Antonii  Patavini  Festum,  idi- 
bus  iunii  recolendum,  ante  decreverat. 

Conversus  hinc  ad  Dei  cultum  et  Urbis 
decus  augendum,  utrumque  praestitit  fa- 
stigio  imposito  Basilicae  s.  Petri ,  Templis 
magnificentius  instauratis  ^,  fontibus  dedu- 
ctis,  viis  stratis,  xenodochiis,  obeliscis,  sta- 
tuis,  cohinDnis  erectis  ^;  Vaticana  Typogra- 
phia  et  Bibliotheca  magiiificentissime  con- 
structa  et  exornata.  Hinc  nova  visa  Urbis 
facies.  In  aede  Liberiana  sepulcrums.Pio  Y, 
a  quo  in  Cardinalium  collegium  cooptatus 
fuerat,  beneficii,  memor,  operosnm  ac  nobile 
exstruxit,  corpusque  eius  ex  Templo  s.  Petri 
intulit  magna  pompa.  Palatium  Quiriuale, 
quo  Pontifices  per  nimios  aestus  succedere 
consueverunt,  ampUavit.  His  vero  aliis  ope- 
ribus  adeo  sumptuosis  tantum  abest,  ut  ae- 
rarium  liauserit  Apostolicum ,  ut  etiara 
5,000,000  nurnmum  aureorum  reposuerit 
in  arce  Hadriana,  praesidium  ut  essent  in 
summis  periculis  adversus  Christianae  reli- 
gionis  hostes^.  Hoc  Pontifice  nulla  in  Urbe, 
nuUa  extra  Urbem  latrocinia  fuere,  nullae 
rapinac,  nuUae  caedes,  nuUae  insidiae,  tuta 
omnia;  eratque  illa  rixosis  et  improbis  ho- 

'  Dullar.  t.  II,  Conslilut.  50,  §  U.  Vid.  (|iioque  p.  135 
in  nulH. 

2  Spondan.  ad  an.  1585-90;  Ciacon.  Vilae  RR.  Pon- 
tif.  t.  IV 

3  Laiircti  Templnm  15.  M.  Virpini  rclip;ione  freqiiens 
Rplcndidissimimi  ere.xit,  miillis(|iii  donaris  et  ornaiiieii- 
lis  decoravil.  Vid.  Const.  21,  t.  52  Itullarii. 

*  Traiana  et  Anlonina  opeiis  adinirandi.  Primae  B. 
I'elri,  secundae  I!.  Pauli  staliias  acreas  auratasque  im- 
posiiit.  Duos  eqiios  insipnes  e  Pario  marniore,  sud  in- 
iiiria  leni|)oruni  ac  cacli  adniodiim  niiiliiatos  ,  qiii  iu- 
seriplioiiis  JMiidiae  et  {'raxitidis  iioinina  prai>(eriiiit,  in 
moiile  Uuirinali  l'ontifc,x  rara  artiliciim  industria  re- 
(ici  iussit.  —  5  Jiixli  V  Constilul.  31,  fJ'J,  80. 


minibus  communis  vox:  Memento.,Xyxtum 
adhuc  vivere  '.  Pontifiei  tanto  aeneam  sta- 
tuam  in  Capitolio  posuere  Romani,fixerunt- 
que  sub  ea  tabulam.  monumento  ut  esset 
rerum  gestarura.  Ecclesiam  administravit 
annos  5,  mens.  4,  et  dies  3.  Excessit  enim 
an.  1590,  vi°  calend.  septembr.  post  annum 
vitae  69,  Pontifex  splendidissimi  et  seve- 
rissimi  imperii. 

00.  Status  Ecclestae  Graecae  —  Interim 
ex  quo  tempore  Turcae  Constantinopoli  po- 
titi  sunt,  status  ecclesiae  Graecae  intra  eo- 
rum  imperiura  continuo  redditus  est  dete- 
rior.  Graeci  enim  a  Turcis  variis  modis  ve- 
xabantur ,  religiosa  eorum  libertas  admo- 
dum  restricta  erat,  tributis  gravibus,  ludi- 
briis  et  saepe  iniuriis  erant  obnoxii,  morum 
et  litterarum  cultura  maximam  partem  eis 
erat  praeclusa  ,  nova  templa  exstruere  aut 
collapsa  restaurare  nonnisi  plurimi  aeris 
praetio  licebat.  Hierarchia  pristina  inter  eos 
conservabatur,  perdurabantque  4  patriar- 
chatus,  Cpnus,  Alexandrinus,  Antiochenus, 
et  Hierosoljmitanus,  inter  quos  Cpnussura  - 
mus  erat.  Antistes  Cpnus  veluti  totius  ec- 
cle.^iae  graecae  caput  et  monarcha,  cum  sj- 
nodo  suo  graviora  universae  Ecclesiae  ne- 
gotia  administrabat.  Caeterorura  vero  pa- 
triarcliarum  auctoritas  continuo  diminue- 
batur ,  et  a  Cpno  dependens  facta  est.  li 
plerosque  suos  sutFcaganeos  amiserunt ,  ita 
ut  Alexandrinus  non  nisi  chorepiscopos,  An- 
tiochenus  paucos  episcopos,  in  Syria  terris- 
que  vicinis,  Hierosoljmitanus  duos  tantum 
episcopos,  Nazarethi  et  Bethlehenii  sub  se 
haberet.  Id  eftectum  est  partira  multitudi- 
ne  Christianorum  heterodoxorum  in  eorum 
patriarchatibus  existentium,  partim  decre- 
raentourbium  adeosdera  pertinentium.  Cum 
etiiira  in  patriarchatu  Cpno  multae  urbes, 
olii^  florentes  ,  ad  conditionem  vilium  pa- 
gorura  delaberentur,  factiim  ost,  ut  episco- 
patus,  qui  in  eis  erant,  extinguerentur  '^. 

Quamvis  autem  unio  ecclesiae  Graecac 
cum  Romana  in  concilio  Florentino  decre- 
ta,  fructu  suo  maxiinara  partem  fuerit  fru- 
strata^,  complures  tamen  Graeci,  etiam  in- 
tegri  coetus,  in  ea  perseverarunt.  Eorura  nu  • 
mcrus  progrcssu  temporis,  praesertim  sae- 
culo  soquenti,  multum  auctus  est  opera  mo- 

'  Consl.  0.  Innovavit  Cnnstitiiliones  orancs  a  Pontifi- 
cil)us  prioribiis  editas  contra  facinorosos  homines,  co- 
rumipie  fautores.  , 

-  Le  Qiiien,  Orieiix  chrislianux;  Ricaul,  Klat  preaenl 
ili's  rijlisan  ile  la  Griice  et  de  l'  Armenie ;  W.  Sinioii, 
llistnire  de  la  croijance  et  des  coulumes  des  uations 
dii  LeViuU. 

3  Vid.  p.  128-129. 


nachoriim  Lalinoriim 
criiciatarnm  expodiiionum  aliqnot  adliuc 
monasteria  in  intperio  Turcico  habebant,  et 
missionariorum  maximo  lesuitarum  qui  a 
RR.  Pontilicibus  in  imporium  Turcicum 
abletrabantur.  Maiori  numcro  ad  commu- 
nionem  R.  Ecclesiae  rodierunt  illi  schisma- 
tici,  qui  extra  imperium  Turcicum  erant. 
Multi  quippe  Graeci  post  invasionera  Tur- 
carum,  praesertim  post  captamConstantino- 
polim,  rehcta  patria,  in  Itaham,  Ilunpfariam 
aliasque  terras  mijjrarant.  Qui  in  regioni- 
l)us  Itahcis  scdes  posuerunt,  communio- 
nein  cum  R.  Ecclesia  iniorunt.  Qui  in  Hun- 
gariam,  Croatiam  ,  Siavoniam  el  Transvl- 
vaniam  scdos  transtulorant,  magiia  parte 
religioso  clericorum  Latinorum  labore  ad 
eamdem  unionem  addiicti  suiit. 

61.  Stafus  Ecdesiae  Riissicae  —  In  Rus- 
sia  Ecclosia  vicissitudinibus  variis  fuit  ob- 
noxia  ',  sub  initia  saeculi  XVI  schismatici 
oranis  generis  artibus  viisque  usi  sunt,  ut 
Ruthenos  unitos  ad  schisma  pertraherent; 
id,  opera  maximc  Helenae  fiHae  raafrni  du- 
cis  Russorum  ,  quac  nupserat  duci  Lithua- 
niae,  tanto  cum  ardore  et  successu  prose- 
cuti  sunt,  ut  metropolis  Kioviensis  ab  nnio- 
ne  cura  Roraana  Ecclesia  ad  sic  dictara  ec- 
clesiam  Russico-graecam  transierit,  et  qui 
eCathoHcis  unitis  a  schismate  abhorrebant, 
ad  araplectendum  ritum  Latinum  fuerint 
coacti,  quorura  magnum  fuisse  nuraeriim, 
coUigitur  e  bulla  Alexandri  Pp.  VI  data 
x°  calendas  scpterabr.  1501  ad  episcopum 
Wilnensem  fratresque  Praedicatores  et 
Franciscanos  in  Lithuania  de  recipiendis 
ad  ritum  Latinura  Ruthenis  ^. 

loannes  vulgo  Iwan  IV,  magnus  Russo- 
rum  dux,  infeiici  beilo  cum  Polonis  impli- 
citus  ,  Gregorii  Pp.  XIII  interventura  ad 
impetrandam  pacem  et  coliibendas  Polono- 
rum  victorias  iraploravit  speraque  fecit  ec- 
clesiae  Russicae  cura  Romaiia  uniendae. 
Pontifex  anno  1581  ad  Stepiianum  regem 
Poloniae  et  loannem  Russorum  ducera  le- 
gavit  Antoninura  Possevinum  lesuitam,  qui 
paccm  inter  eos  conciliavit,  et  cura  loanne 
saepius  contulit  de  unionis  ecclesiae  Russi- 
cae  cum  Roraana  negotio;  sed  dux,  pace 
constituta,  unionis  consilia  abiecit  ^. 

Idera  Russorum  dux  a  leremia  Ilpatriar- 
cha  Cpno  pretio  consecutus  est,  ut  ecclesia 
Russica  propriura  haberetpatriarcham,Mo- 


VSQVE    A.n   I.VNSENISTARVM    EXORDIA  187 

pii   a  teraporibus    scoviao  residentem.  Vorum  ccclesia  Russi- 


»  Videp.1-20. 

2  r.Mynald.  ad  an.  1501. 

3  A.  Possevin.  Moncovia  seii  de  rehm  Moscovilicis. 


ca  a  Cpna  lil)era  ,  facta  est  serva  surarai 
Russorum  principis. 

Tunc  cpiscopi  metropolis  Kioviensis,  qui 
regis  Poloniae  magnique  ducis  Litliuanian 
dorainationi  suberant,  consilium  inierunt  o- 
bedienli  potius  Roraano  Pontifici  ,  quam 
patriarchae  Moscovicnsi;anno  1503  sub  Mi- 
chaele  Raliosa,  metropolita  Kioviensi,  syno- 
dum  habuerunt  Brestae  in  Lithuania,  in  qua 
post  maturam  deliberationera  unionis  cum 
Romana  Ecclesia  decretum  confecerunt 
Romamque  raiserunt  per  duos  selectos  epi- 
scopos.  Clemens  Pp.  VIII  eos  laetus  exce- 
pit,  et  catliolicara  fidem  atque  obedientiam 
ApostoHcae  sedi  professos  in  communionem 
Ecclesiae  admisit  an.  1505  ;  confirmavit  e- 
tiara  rcceptos  apud  illos  ritus  doctrinae  ca- 
tholicae  non  oppositos.  Episcoporum  ad  u- 
nitatem  catliolicam  reditura  maxima  pars 
cleri  et  populi  secutaest.  Patriarcha  autem 
Moscoviensis  atque  subiecti  ei  episcopi,  Mo- 
scoviae  congregati,  metropolitara  Kiovien- 
sera  et  obedientes  ei  episcopos  excommuni- 
caverunt '.  '' 

62,  Status  ecclesiariim  Orienialium  — 
Quod  spectabat  ad  statum  ecclesiarum  0- 
rientalium  ,  a  Graeca  sic  dicta  orthodoxa 
separatarum,  quae  Kestorianorura  et  Mo- 
nophysitarura  nomina  retinuerunt,  quamvis 
saepius  istis  haeresibus  renuntiasseut,  plu- 
res  earum  unionem  cum  R.  Ecclesia,  sae- 
culis  praecedentibus,  praesertira  tempore 
Concilii  Florentini  initam  ^,  sed  diversis  e 
causis  aut  interruptara  aut  languentera, 
durante  hac  epocha  renovarunt ,  vel  nunc 
priraura  inierunt.  Anno  1553  Salaka,  ele- 
ctus  patriarcha  Nestorianorura  unitorura 
veteris  Assyriae,  Roraam  venit  confirmatio- 
nem  suae  electionis  postulaturus,  coram  lu- 
lio  Pp.  III  primatum  R.  Ecclesiae  eiusque 
Fidera  suo  suorumque  nomine  professus  est, 
et  litteras  episcoporum  suorum,  observan- 
tiae  erga  R.  Pontificem  plenissiraas  ,  exhi- 
buit.  Quapropter  lulius  eura  patriarcham 
sacravit,  pallio  honoravit  et  cum  novis  mis- 
sionariis  ad  propagandam  in  Oriente  Fidem 
in  Assyriara  remisit.  An,  1562  eorumdein 
populorum  patriarclia  Abd-Isu  Romam  ve- 
nit  sub  Pio  Pp.  IV,  ut  electionis  suae  con- 
firraationem  et  pallium  a  Pontifice  irapetra- 
ret;  qua  occasione  tum  sui  tum  cleri  sui  no- 


'  Theiner,  Yicissiludes  de  VEgUxe  calholique  dos 
deux  ritex  en  Polorjve  et  en  liussie,  l'aiis  1843,  "2 
voll.  in  8°. 

2  Vi(i.  p.  123. 


188 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


mine  catholicac  fidei  et  obedientiae  profes- 
sionem  edidit  '. 

Praeterea  qiiumLusitani  littusMalabari- 
cura  Indiae  sibi  subiecissent,  Nestoriauos, 
qui  ibi  127  coetus  efflciebantetpatriareham 
dictum  Babylonicum,  Mosulae  residentem, 
tanquam  caput  suum  ecclesiasticum  vene- 
rabantur,  etiam  ad  unionem  cum  R.  Eccle- 
sia  perducere  studiierunt.  Hac  in  re  Alexis 
de  Menezes,  archiepiscopus  Goanus  et  in  In- 
dia  Lusitanica  regis  munere  fungens,  effe- 
cit,  ut  in  sjnodo  Diaraperi  prope  civitatem 
quae  dicitur  s.  Thomae,  an.  1599  habita,  Ne- 
storiani  doctrinam  et  instituta  catholica  ac- 
ceptarint;  quo  facto,  eorum  episcopus  Ro- 
roam  missus  est ,  ubi  patriarchae  Mosu- 
lensi  renuntiavit,  Pontifici  obedientiam  iu- 
ravit,  et  ab  eo  in  communionem  susceptus 
fuit  \ 

lisdem  temporibus  adlaboratum  fuit  redu- 
cendis  ad  unionem  catholicam  ^thiopibus 
seu  Abjssiniis,  qui  errores  Monophjsitarum 
subobedientiaAlexandriniCoptorumpatriar- 
chaesectabantur.Postquamilli  iamcommor- 
ciuln  et  coniunctionem  cum  Lusitanis  iniis- 
sont,David  eorum rex, ut  eo  certius  a Lusita- 
nis  militare  auxilium  contravicinumregem, 
hostem  suum,impetraret, loannem  Bermu- 
dem,quemraedicumsuuralegatusLusitanus 
in  Abyssinia  reliquerat,  Abyssiniorum  epi- 
scopum  creari  curavit;  quod  hic  ea  tantum 
conditione  admisit,  si  a  R.  Pontifice  confir- 
maretur.  Bermudes  anno  circiter  1538  Ro- 
mam  venit,  et  a  Paulo  Pp.  III  confirmatus, 
loannem  III  regem  Lusitaniae  adivit,  aquo 
militaria  auxilia  pro  rege  Abyssiniorum  im- 
petravit.  Quum  Bermudes  cum  Lusitanis  in 
Abyssiniam  esset  reversus ,  obierat  David 
rex  eique  succosserat  Claudius  filius,  qui, 
cum  Lusitanorum  auxilio  contra  hostes  in- 
digeret,  R.  Pontifici  obedientiam  proraisit; 
sed  in  regno  firmatus,  ad  obe.licntiam  pa- 
triarchae  Alexandrini  reversus  est,  Bermu- 
dem  et  Lusitanos  pcssimo  tractavit,  Hi  per 
provincias  dispersi  sunt,  Bcrmudes  vero  in 
Europam  rediit.  Mox  post  Borraudis  disces- 
sum  in  Abyssiniam  vcncrunt  plures  lesui- 
tap,  a  lulio  Pp.  III  et  rego  Lusitaniae  illuc 
ablegati ;  sed  tam  apud  Claudium  regera , 
non  inulto  post  in  praelio  occisura,  quam  a- 
pud  eius  successorcra,  an.  15G2  mortuura, 
parum  effecerunt.  Maiori  cum  fructu  labo- 


*  Raynald.  ad  an.  1553  et  1562;  Ciacon.  Vilae  Ittlii 
llleWiilV. 

'■'  Le  Qiiien,  Op.cii;  i\ssp.m:\n.Dihliulh.  nrient.  I.  III, 
p.  II:  ri;ivn:ilil.  cl  S|)ondan.  Annal.;  Labbf,  Concil 
l.  XV,  p.'l5'J8. 


rarunt  sub  novo  rege,  qui  reliquo  saeculi 
huius  temporc  imperavit.  Prioribus  lesuitis 
mortuis  vel  occisis  venerunt  alii,  qui  regem 
Seguedum  religioni  catholicao  adeo  conci- 
liaruat,  ut  haereseos  eutychianao  professio- 
nem  sub  poena  capitis  proscriberet;  quo  fa- 
cto,  populus  saepius  quidem  in  seditionem 
prorupit,  sed  seraper  a  rege  repressus  fuit. 
Postea  Urbanus  Pp.  VIII  Alphonsum  Men- 
dez,  lesuitara  Lusitanum,  episcopum  et  pa- 
triarcham  Abyssiniae  denominavit,  qui  an. 
1625  in  hanc  terram  venit.  Tunc  rex  cum 
omnibus  aulicis  obedientiam  R.  Pontifici  iu- 
ravit,  praescripsitque,  ut  omnes  Abyssinii 
Fidem  et  ritus  Romanos  sequerentur;  sed 
cumrnulti,  a  monachis  suis  excitati,  arma- 
ta  manu  resisterent,  Religionis  optionem  seu 
libertatem  subrlitis  restituit.  Basilides  vero, 
Scguedi  an.  1632  mortui  filius  et  successor, 
patriarcham  aliosque  lesuitas  expoliatos  et 
raale  tractatos,  misit  in  Indiam ;  caeteri  qui 
remanserant,  interfecti  sunt,  omnisque  unio 
cura  R.  Ecclesia  abrupta  ^ 

Tentata  etiara  fuit  unio  Monophysitarum 
in  .^gypto,  qui  Copti  dicuntur.  Eorum  pa- 
triarcha  anno  circiter  1560  Romam  lega- 
tum  misit,  qui  Pontifici  desideriura  eius  de 
unione  cum  R.  Ecclesia  testatum  faceret, 
Non  multo  post  epistolam  eiusdem  argu- 
menti  ad  Pontificem  scripsit.  Pius  Pp.  IV 
an.  1563  ad  eum  legavit  aliquot  lesuitas  do- 
na  ferentes,  sed  patriarcha  iis  acceptis  re- 
spondit,se  nonnisiconsuetum  urbanitatis  ob- 
s^quiumPontificis  exhibere  voluisse.  Quura 
Gregorius  Pp.  XIII  alios  lesuitas  ad  Copto- 
rum  patriarcham  misisset,  anno  1582  in  rae- 
tropoli  zEgypti  Cairo  e  regione  veteris  Mem- 
phis  synodus  congregata  est,  cui  interfue- 
runt  patriarcha,  episcopi,  coenobiorum  su- 
periores,  viri  primarii,  et  noraine  R.  Ponti- 
ricis  patres  lesuitae.  Post  multas  disputatio- 
nes  de  duabus  Christi  naturis,  synodus  con- 
fessa  est,  Chrislum  habere  duas  naturas  , 
divinam  et  humanara,  et  anathcraatis  poe- 
nam  [)roposuit,  si  quis  Christum  altera  na- 
tura  spoliaret.Verum  quod  confessi  fuerunt, 
chirographo  confirmare  noluerunt.  Obstitit 
raaxirae  vicarius  patriarcliae,  sperans  fore 
ut  ea  ratione  patriarchatura  oonsc(]ueretur. 
Obstitit  etiam  ipsius  patriarchae  mors.  le- 
suitae  brevi  post  ceu  proditores  a  Turcis  , 
qui  Cairo  iraperabant,  in  carcerem  coniecti 
sunt,  et  non  nisi  magno  pretio  libertate  re- 
(lompta,  Romara  redierunt.  An.  1594  Ga- 
briel  patriarcha  Coptorura,  rursus  legatos 

'  Lc  Qiiion,  Orirmt  chrixt.;  MatVei ,  Hisloria  Ind.' 
LiKJoll'.  Ilistoria  /^lhiopica. 


VSQVE    AD    lANSENISTARVM   EXORDIA 


189 


Roniam  niisit  cum  litteris  ad  Clemontem 
VIII,  in  quibus  Pontilici,  quem  pati-iarcha- 
rum  principem  appollabat,  perfectam  sub- 
iectionem  promittebat  lidemque  R.  Eccle- 
siae  in  omnibus  acceptabat.  Eamdeni  fulem 
et  obedientiam  coram  Pontifice  etcardiua- 
libus  prolessi  sunt  legati.  Yerumtamen  u- 
niouis  negotium  parum  durasse  videtur^ 

63.  Ecclesia  laponens  —  In  vastissimis 
Asiae  et  Ameiicae  iiisulis  religio  christia- 
na  magna  habuit  incrementa.  In  laponia 
post  s.  Francisci  Xaverii  discessum  per  re- 
iictos  ibi  ab  eo  lesuitas,  novosque  his  acce- 
dentes,  Evangehum  propagatum  est  eo  suc- 
cessu,  ut  in  ipsa  imi^erii  metropoli  Meaco 
ecclesiae  et  scholae  christianae  erigereatur, 
et  nondum  elapsis  40  aniiis  numerus  Chri- 
stianorum  excederet  200,000,  inter  quos 
reges,  aulici,  belliduces  ahique  e  nobilissi- 
mis  familiis  erant.  Pontificatum  gerente 
Gregorio  XIII  tres  principes  christiani  la- 
poniae,  nimirum  Franciscus  Bongi,  Prota- 
sius  Arimae  et  Bartholomaeus  Omurae  re- 
ges,  legatos  Romam  miserunt,  qui  Poutifici 
obsequium  professi  sunt ,  litteras  suorum 
principum,  summa  observantia  plenas,  ob- 
tulerunt,  novosque  missiouarios  postula- 
runt.  Ipse  imperator  Nobunanga  Christia- 
uis  eorumque  missionariis  favcbat,  bonzos 
eorumque  religionem  irridebat  et  idolorum 
templa  destrui  permittebat. 

Post  Nobunangae  mortem  (1582)  primo 
imperii  procurationem,  dcinde  ipsum  impe- 
rium  occupavit  Taikosama.  Hic  etiam  ali- 
quandiu  Cliristianis  favit,  sed  postea  eorum 
numerus  continuo  crescens  metum  ,  quem 
bonzi  augebant,  in  eo  excitavit,  ne  aliquan- 
do  Europaei  ope  Christianorum  imperio  po- 
tirentur.  Quaro  iam  an.  1587  edixit ,  ut  o- 
mnes  missionarii  laponia  excedereut;  nullus 
laponensis  religionem  christianam  suscipe- 
ret,  et  Christianorum  ecclesiae  destrueren- 
tur.  Missionarii  procerum  protectione  poti- 
ti,  magna  ex  parte  in  imperio  clam  manse- 
runt,  nonnulli  eorura,  pluresque  Christiani 
suppiiciis  affecti  sunt,  et  ex  150  ecclesiis  70 
concrematae.  Anno  1596  renovandae  perse- 
cutioni  ansam  dedit  incautus  sermo  ducis 
cuiusdara  navis  Hispanicae,  administro  im- 
perii  laponici  dicentis,  regem  suum  immen- 
sas  terras  non  minus  praedieatorum  quam 
militum  ope  sibi  subiecisse.  Tunc  Taikosa- 
ma  omnes  missionarios  compreheiidi,  plu- 
res  interfici,  reliquos  iraperio  eiici  iussit.  Ex 


*  Sacchini,  Hisloria  Societalis  lesu;  Renaudot,  Hi- 
slnria  patriarch.  Alexaiidr.  lucubtl.;  Labbe,  Concil. 
U  XV,  p.  882. 


indigenis  christianis  haud  pauci  martjrio 
affccti  sunt,  quod  constantia  vere  heroica 
pertulerunt. 

Anno  1598  cxstincto  Taikosama,  impe- 
rium  accepit  Fidejori,  eius  fihus  adhuc  mi- 
norennis,  sub  tutela  Ijejas.  Confestim  mis- 
sionarii,  praesertim  lesuitae,  novo  ardore 
coUigendis  ecclesiis,  confirmandis  fidelibus 
et  convertendis  aliis,  adlaborarunt  eo  suc- 
cessu,  ut  ii,  qui  antea  Evangelii  gratiae  re- 
stiterant,  nuuc  constantia  et  patientia  eo- 
rum,  qui  persecutionis  tempore  martjrium 
passi  erant,  permoti,  Fidem  suscipcrent,  et 
duorum  annorum  1599-1600  spatio  plus 
quam  70  millia  laponensium  baptizata  sint, 
pluresque  ecclesiae  extructae  ^  Post  annos 
paucos  persecutionem  in  laponia  instaura- 
tam  videbimus. 

Eodem  tempore  Religio  christiana  in  va- 
stissimum  imperium  Sinarum  et  iu  regnum 
Maduranura  introducta  fuit,  ut  infra  latius 
narrabimus. 

64.  Synocli  in  America  —  In  America 
religio  christiana  admodum  invalescebat. 
In  Peruvia  ita  formatus  erat  ecclesiarum 
status,  ut  anno  1582  sjnodus  celebrata  le- 
gatur  Limae,  quae  erat  Peruviae  metropo- 
lis;  in  qua  Fidei  dogmata  fuerunt  explicata 
et  discipliua  composita  secundum  concilii 
Tridentini  definitiones  et  decreta^.  Post  3 
annos  (1585)  synodum  celebratam  fuisse  le- 
gimus  in  Mexico,  cui  praeter  archiepisco- 
pum  Mexicanum  interfuerunt  episcopi  Gua- 
teraalensis,  Mechoacanensis,  Tlascalensis, 
lucatanensis,  Novae  GaUciae  seu  Guadalaia- 
rensis  et  Antequerensis.  In  ea  ad  uniforme 
rectumque  ecclesiarum  regimen  plura  de- 
creta  condita  sunt,  in  5  libros  diversosque 
titulos  distincta  ^. 

65.  Urbanus  VII,  Gregorius  XIV,Pon- 
tifices  {an.  1590)  —  In  Xyxti  V  locum  xvn" 
calendas  octobrisan.  1590  electus  fuit  cardi- 
nalis  loan.  Bapt.  Castaneus,patria  Romanus, 
qui  noraen  Urbani  VII  assumpsit ,  sed  die 
decimatertia  ab  electione  obiit,  aetatis  suae 
ann.  70  ^.  Quapropter  ei  nonis  decembris 
suffectus  fuit  Gregorius  XIV,  Mediolanen- 
sis,  antea  appellatus  Nicolaus  Sfondratus. 
Hic  paucorum  mensium  spatio  multa  de  se 

1  Crasset,  Ilisloire  du  Japon;  Charlevoix,  Ilisloire 
el  description  du  Japon ;  Cordara,  Ilisloria  Suc.  lesu. 

-  Spondaii.  ad  an.  1583.  — ^  i^abbe,  loc.  cit.  p.  1 192. 

*  Ciiraulavil  vitae  laudera  praeclara  mors.  Tanta  e- 
nim  fuit  in  iiiorbo  coiistanlia,  ut  (liem  e.xtremum  adesse 
prospiciens  ,  Urbanus  ,  euin  diem  salutis  appellaret  , 
l)eoque  gratias  ageret.qiiod  eo  tenipore  vocarelur,  quo 
de  gestoPonlilicalu  nonduin  esset  rationem  redditurus. 
Clbpondan.  ad  au.  1590,  g  "20. 


190 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


memoranda  praebuit.  Redintegravit  Consti- 
tutioneraPiiPp.  V  de  non  abalienandis  aut 
liduciariis  danclis  RomanaeEcclesiae  terris '. 
Sponsiones  de  vita,  morte,  electione  Pontifi- 
cis  et  de  creatione  cardinalium  damnavit ; 
biretum  rubrum  concessit  etiam  cardinali- 
bus  ex  Ordinibus  regularium,  qui  ad  eam 
usque  diem  usi  fuerant  biretis  eiusdem  co- 
loris  cum  veste  sua ;  catholicae  fidei  in  Gal- 
lia  conservandae  studio  foederatos  princi- 
pes  contra  Henricum,  Navarrae  regem  cal- 
vinistam,  qui  regnum  Galliae  adire  tenta- 
bat  milite  iuvit,  illumque  iure  succedendi 
pi'ivatum  declaravit.  Obiit  idibus  octobris 
1591,  quum  menses  ac  dies  10  tenuissetPon- 
tificatum  ac  vixisset  annos  57. 

66.  Innocentms  IX  {an.  1591) — Altera 
comitiorum  die,  iv"  cal.  novembr.  an.  1591, 
magna  Cardinalium  consensione  Pontifex 
creatus  est  loannes  Antonius  Fachinettus, 
Bononiensis,  annum  aetatis  agens  73,  qui 
nomen  Innocentii  IX  assumpsit.  Dura  Pon- 
tificio  araictu  indueretur,  ante  omnia  Bul- 
lam  cle  non  alienandis  Ecclesiae  bonis  con- 
firmavit;  eamque  sibi  praecipuam  curara 
fore  professus  est,  ut  annonae  esset  in  Urbe 
copia  et  laxitas,  et  tenuioris  plebis  egestati 
subvenirctur.  Idern  statim,  renovato  pristi- 
no  more,  ad  Patriarchas,  Primates  et  Ar- 
chiepiscopos,  aliosque  antistites  litteras  de- 
dit  de  elcctione  sua  '^.  Sumraa  hic  vir  inte- 
gritate,  pari  in  omnibus  fere  facultatibus 
eruditione,  aetate  insuper  ct  usu  doctus,Ur- 
bem  totara  erexerat  in  spem  haud  vanam 
egregii  Pontificatus.  Sed  Pontificem  cor- 
pore  gracilera ,  et  ieiuniis  afi^ectura,  multa 
Catholicae  Ecclesiae  bono  raolientem  cita 
mors  ex tinxit  iv**  calend.  ianuar.  altero  Pon- 
tificatus  mense  vix  exacto  ^. 

67.  Clemens  VIII  {an.  1592) — Post  mor- 
tem  Innocentii  Pp.  IX  sedos  Apostolica  va- 
cavit  usque  ad  iiiam  calendas  februarii  1592, 
qua  in  cain  evectus  fuit  Clemens  VJII,  Flo- 
rcntinus  e  nobili  AWobrandinu  farailia, 
presbyter  cardinalis,  nomine  Hippoljtns. 
Hic  GaUos  monuit ,  ne  Henricum,  rogem 
Navarrae ,  susciperent ,  sed  sibi  eligerent 
regem  catholicura  qui  ccclcsiasticara  et  ci- 
vilem  rem  contra  Hugonotos  tutaretur. 
Quum  deindc  Henricus  IV,  ciurata  haeresi, 
fidem  catholicam  cssct  professus,  Clemens 
eum  a  censuris  absolvit  et  in  intogrum  re- 
stituit.  Anno  1595  Roraae  excepit  legatos 
Ruthenorum  et  patriarchac  Coptorum ,  ut 


<  ronsl.  1,12  BhII.~  2  Thinniis,  I   10-2,  3  10,  l.  V, 
p.  103.  — ^  Saiidini,  Vit.  I>1'.  HH,  Inmcent.  IX. 


supra  diximus  ^  x\nno  1600  lubilaeum  un- 

decimura  celebravit.  Collegiura  Roraae  e- 

rexit   Scotorum  coraraodo  et  institutioni ; 

aliud  praeterea  fundavit  Illyricae  inventu- 

ti ,  quod  ab  eo  hodieque  Clementinum  ap- 

pellatur.  In  gratiam  cpiscoporum  Latino- 

rura,  in  quorum  dioecesibus  Graeci  vel  Al- 

banenses ,  graeco   ritu    utentos  degebant , 

Graecorum  ritus  licitos  ab  illicitis  discrevit. 

Vulgatam  ss.  Bibliorum  versionera  diligen- 

tius  emendandam  curavit.  Indicem  libro- 

rum  prohibitorum,  a  Pio  IVeditura,  appro- 

bavit.  Ferrariensera  ducatum,  mortuo  AI- 

phonso  II  duce  Estensi ,  recuperavit  ^.  Sta- 

tuit,  neraini  licere  per  litteras  seu  internun- 

tiura  confessario  absenti  peccata  sacramen- 

taliter  confiteri  et  ab  eodem  absente  absolu- 

tionem  recipere.  Plura  constituit  ad  resti- 

tuendam  in  coenobiis  regularem  disciplinam. 

Ad  dirimendas  lites  de  auxiliis  divinae  gra- 

tiae,  quas  inter  lesuitas  et  Dorainicanos  ex- 

citavit  in  Hispania  Ludovici  Molinae  liber 

{De  Concordia  liberi  arbitrii  cum  dotiis 

dioinae  gratiae) ,  instituit  Romac  cclebres 

Congregationes.   Praefuit  Ecclesiae    usque 

ad  ann.  1605  ^,  et  v°  nonas  martii  correptus 

morbo  naturae  concessit  post  ann.  \^,mens. 

I  et  dies  3,  quam  Pontifex  creatus  erat: 

vixit  ann.  69.  Viros  doctos  impense  fovit,  ct 

summis  in  Ecclesia  dignitatibus  oxornavit, 

intcr  quos  fama  pietatis  et  eruditionis  cmi- 

nont  Baronius  et  Bellarminus. 

68.  Scriptores  ecclesiastici —  Post  sac- 
culi  huius  dimidium  fioruerunt  scriptores 
quamplurimi:  ex  his  alii  in  exponendis  Scri- 
pturis,  alii  in  exornanda  theologia  aut  con- 
futandis  haeresibus;  alii  aliis  lucubrationi- 
bus  ccclesiasticis  benc  meruerunt. 

Primi  generls  fuerunt  supra  indicati  I. 
Hcssclius,  C.  Espencaeus,  A.  Masius,  C.  lan- 
senius  *.  His  acccdunt  Guilielmus  Lindanus, 
Dordracensis,  e  doctore  Lovanieusi  primo 
Rureraundensis ,  deindc  Gandavensis  epi- 
scopus  :  scripsit  libruin  de  optimo  genero 
intorpretandi  Scrii)turas  ^,  et  Pauopliam  E- 
vangclicam^;  Gilbertus  Gonebrardus,  Ord. 

3P|).  180  et  188-189. 

2  Baronius,  in  Epislohi  ad  Clementein  Vlll ,  prae- 
m\i^;\.\iiiHdium  t.  VIII,  sciibil:  «  Acciilil  qiiasi  mira- 
ciiliim  :»  Oco  (liis  lil)i;iitcr  iitar  (liviiiae  Sctripliirac  ver- 
bis,  I  llri]  XIV,  15),  iil  I'"erraria  ferrea  plaiie  civitas 
sine  lerro  ruerit  expuiiiiala,  ipso  loluni  iil  a^ente,  qui 
(lixit  (Isaiae  XLV,  t):  Eijo  anle  le  ibo,  et  (jluriitsin!  ler- 
nie  liumiliahn.portiis  aereus  conleram,  et  vpcIps  fer- 
rriis  ronfriii/jam:  iit  [)laiie  idein,  qiii  l'elro  (.Act.  XII, 
1(1)  a|iL"niit  pi)rl:iMi  rcrreara,  Fcrrariac  porlain  l'ctri  pa- 
lt'ri'<'ciil  Siiccessori  n. 

8  Spondan  .  ad  an.  1592-1^05.  —<  Vid.  p.  177 

5  Colon.  \o'oS,  in-S".  —  «  Ibid.  loDO,  ia-fol. 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM   EXORDIA 


191 


s.  Benedicti ,  archiepisoopus  Aquensis ,  elu- 
cubravit  chronologian)  sacrani  et  comiucn- 
tarios  in  rsalnms;  Arias  Montanus  novam 
liiblioriini  polyirlottoriim  odiiionem  cura- 
vit  '  ;  Flaniinins  Jsobilius,  Lncensis,  gi-acce 
ct  latine  doctus,  in  edendis  Bibliis  Xysti  V 
et  corripenda  Vulgata  versione  ad  testimo- 
nia  ss.  l'atrum  et  LXX  interpretura  labo- 
ravit;  loannes  Maldonatus,  Hispanus,  Socie- 
tatis  lesu,  latine,  graece  et  hebraice  doctus, 
reliquit  eruditoscommentariosin  leremiam, 
Baruch,  Ezechielem,  Danielem  "-,  et  in  IV 
Evangelia  ^;  Alphonsus  Salmeron,  Toleta- 
nus  S.I.,scripsit  quaestiones  et  dissertatio- 
nes  in  N.  Testamontum,  et  tractatus  multos 
polemicos  *;  lacobus  Pamelius,  Brugensis,  e- 
lectus  episcopus  Audomarensis,  praeter  Li- 
turgicam  Latinorum  ^,  confecit  Catalogum 
veterum  commentariorum  inss.  Scripturas^; 
Franciscus  Ribera,  Hispanus  S.  I. ,  praeter 
alia  composuit  commcntarios  in  Prophetas 
minores':  Franciscus  Toletus,  Cordubensis 
S.  I.,  reliquii  commentarios  eruditos  iu  ali- 
quot  N.  T.  libros;  Emmanuel  Sa,  Lusitanus 
S.  I.,  cuius  Scholia  in  IV  Evangelia  et  an- 
notationes  in  universam  Scripturam  com- 
mendantur. 

Inter  theologos  eiusdem  aelatis,  praeter 
commemoratos  I.  Ravesteyn,  C.  Espen- 
caeum ,  I.  Hesselium,  S.  Hosium  ^,  nume- 
rantur:  Bartholomaeus  Medina,  Hispanus, 
Odinis  Praed. ,  confecit  Commentarios  in 
s.  Thomam  et  Instructionem  de  Sacramen- 
to  poenitentiae ;  supradictus  F.  Toletus 
composuit  Summam  casuum  conscientiae  ^; 
I.  Maldonatus,  iam  laudatus  ,  edidit  tra- 
ctatus  de  Sacramentis,  gratia,  peccato  ori- 
ginali  et  de  aliis ;  Nicolaus  Sanderus ,  an- 
glus,  edidit  libros  plures  de  coena  Domini 
et  reali  praesentia  in  ss.  Eucharistia,  de 
typica  et  honoraria  ss.  Imaginum  adoratio- 
ne ,  de  Ecclesia  Christi  et  visibili  eius  mo- 
narchia ;  loannes  Garetius,  Lovaniensis,  ca- 
nonicus  regularis  s.  Augustini,  elucubravit 
libros  de  veritate  Corporis  Christi  in  Eu- 
charistia,  de  mortuis  vivorum  precibus  iu- 
vandis,  de  sacrificio  Missae,  de  Ssrum  invo- 
catione;  Michael  de  Medina,  Hispanus,  Ord. 
s.  Francisci ,  inter  cuius  opera  laudantur 
tractatus  de  Fide  et  de  Purgatorio;  An- 


'  Antuerp.  1569-7-2,  8  voll.  in-fol. 

2  1C09  in-4°. 

3  Mussipont.  1595,  in  fol. 

*  Malrit.  !60l  el  Colon.  1601,  10  voll.  in-fol. 
5  Coion.  1076,  2  voll.  in-l''. 
c  Antucrp.  1566,  in-S". 

7  Colon.  1599,  in-lol. 

8  Vid.  p.  177.  -9  Paiis.  1619,  ia-4''. 


dreas  Vega,  Segoviensis ,  reliquit  tractatus 
de  lustificatione,  gratia,  Fide  ,  operibus  et 
meritis;Thomas  Stapleton,  anglus,  Univer- 
sitatis  Lovaniensis  professor  ,  elucnbravit 
varia  opera  polemica  et  alia  *;  G.  Linda- 
nus  elaboravit  quoque  plures  tractatus  de 
Controversiis ;  A.  Salmeron ,  supra  indica- 
tus;  B.  Petrus  Canisius,  Ncomagensis  S.I., 
praeter  alia  composuit  Summam  doctrinae 
christianae. 

Historiam  ecclesiasticam  illustrarunt: 
laudatus  N.  Sanderus,  qui  scripsit  de  schi- 
smate  anglicano  - ;  loannes  Molanus,  doctor 
Lovaniensis,  edidit  multisque  auxit  Marty- 
rologiumUsuardi,  natales  SsrumBelgii,  hi- 
storiam  ss.  Imaginum;  AriasMontanus,  qucm 
nuper  commemoravimus.Anliquitates  iudai- 
cas  libris9explanavit^;PetrusOpmeer,Am- 
stelodamensis ,  praeter  historiam  marty- 
rum  Gorcomiensium,  deditChronographiam 
a  mundi  exordio  usque  ad  sua  tempora;Fio- 
rimundus  Remondus,  Gallus,  scripsit  de  or- 
tu,  progressu  et  ruinis  haeresum;  L.  Su- 
rius,  supra  indicatus  ^;  G.  Genebrardus, iam 
commemoratus;  Alphonsus  Ciaconius,  Ordi- 
nis  Praed.,praeter  alia  collegit  vitas  et  ge- 
sta  RR.  Pontificum  et  cardinalium  ^.  Con- 
cilia  collegerunt  commemorati  B.  Carran- 
za  et  L.  Surius-.  De  ritibus  Ecclesiae  docte 
disseruit  loannes  Steplianus  Durant,  Tolo- 
sanus'.  Sacrorum  Canonum  peritia  clarue- 
runt  Antonius  Augustinus,  archiepiscopus 
Tarraeonensis,  inter  cuius  opera  commeu- 
dantur  collectiones  antiquae  Decretalium, 
canones  poenitentiales  et  epitome  iuris  pou- 
tificii;DidacusCovarruviassupralaudatus*; 
loannes  Paulus  Lancellottus,  Perusinus  , 
praeter  Corpus  iuris  canonici  ediditlnstitu- 
tionesiuriscanonici.  De  instituenda  christia- 
na  piaque  vita  libros  scripserunt  s.  Carolus 
Borromaeus  ^,  Ludovicus  Granatensis,  Ord. 
Praed.,  Bartholomaeus  de  Martyribus,  ar- 
chiepiscopus  Bracarensis,  aliique. 

69.  Cooitroversiae  de  auxiliis  divinae 
gratiae  —  Per  haec  ipsa  teropora  in  scholis 
Catholicorum  ortae  sunt  controversiae  de 
nonnullis  quaestionibus,  ab  Ecclesia  haud 
definitis.  Controversiac  istae  praesertim 
pertinebant  ad  divinam  Ssrum  Librorum 
inspirationem ,  ad  gratiam ,  hisque  aflinia. 


1  Paris.  1620,  4  voil.  in-fol. 

2  Colon.  1628,  in-8". 

3  Lusd.  Bal.-iv.  1596,  ini°. 

4  Vi(J.  p.  177. 

'•>  numae  1076,  i  voll.  in  fol. 

fi  Vid.  p.  177. 

■7  Komae  1591,  in-fol. 

s  Vid.  p.  177.— 9  Vld.  p.  177. 


192 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


Consentiebant  omnes ,  Libros  tum  Veteris 
tum  NoviTestaraenti  esse  divinitus  inspira- 
tos,hominem  submotione  praevenientis  gra- 
tiae  esse  liberum,  eique  libere  cooperari,  ex 
parte  Dei  dari  certam  et  immutabilem  ele- 
ctorum  praedestinatiunem.DispuTabant  vero 
de  modo ,  quo  ss.  Scriptores  fuissent  inspi- 
ratijde  ratione  conciliandi  infallibilem  gra- 
tiae  etlicaciam  cum  libera  humanae  volun- 
tatis  cooperatione,  deque  ratione  praede- 
stinationis,  si  spectetur  in  intentione  seu 
mente  divina. 

In  primis  de  his  quaestionibus  acriter 
disceptatum  est  Lovanii  inter  doctores  Fa- 
cultatis  theologicae  et  patres  lesuitas.  Illi 
an.  1587  e  scriptis,  quae  pp.  Lessius  et  Ha- 
melius  in  coUegio  Societatis  dictaverant,34 
propositiones  excerptas  acri  censura  nota- 
runt.  Earum  propositionum  summa  haec 
erat:  1%  ut  aliquid  sit  ScripturaS. ,  non 
est  necessarium,  ut  singula  eius  verba  sint 
a  Spiritu  S.  inspirata,  aut  singulae  veritates 
et  sententiae  sint  immediate  a  Spiritu  S. 
inspiratae;  quin  imoliber  sine  assistentiaSpi- 
ritus  S.  scriptus,  si  Spiritus  S.  postea  teste- 
tur,  in  eo  nihil  esse  falsum,  efficitur  s.  Scri- 
ptura;  2*,  Deus  post  praevisum  peccatum 
originale,  omnibus  hominibus  dare  consue- 
vit  et  reipsa  dat  sufficientia  auxilia  ad  obti- 
nendam  vitam  aeternam;  omnesque  etiam 
infideles,  ex  parte  Dei ,  seu  in  actu  primo 
habent  auxihum ,  sufficiens  ad  salutem  ;  3^, 
praedestinatio  est  epraevisione  operum*seu 
meritorum.  Lessius  eiusque  socii  conti'a 
theologorum  Lovaniensium  censuram  edi- 
derunt  doctrinac  suae  apologiam ,  cui  an. 
1588  Lovanienses  opposucrunt  censurao 
suae  defensionem.  Eodem  anno  sacra  Facul- 
tas  Duacensis  easdem  34  propositiones  acer- 
rinia  censura  perstrinxit. 

Quum  animorum  contentiones  utrimque 
crescerent,  Xjstus  Pp.  V  interpellatus,  rem 
ad  se  evocavit.  Discussis  per  delegatos  ad 
hoc  opus  theoh;gos  meraoratis  propositioni- 
bus,  Lessii  apologia  atque  censuris  Lova- 
nicnsium  et  Duaconsiura  theologorum,  Pon- 
tifex  quaestiones  controversas  non  definivit, 
sed  ad  terminandas  noxias  contentiones  sub 
poena  excomtnunicationis  partibus  prohi- 
buit ,  ne  una  alterius  sententias  consura 
notaret,  donec  auctoritate  apostolica  fuis- 
scnt  definifae.  Quo  apostolioo  mandato  pei' 
Octavium  Frangipani  ,  Sedis  Aiiostolicae 
apud  Coloniam  nuntium,  Lovanium  pcrlato, 
animorura  contentio  deferbnit  '. 

•  C.r  I.ivin.  (Ic;  Miycr,  llisluria  Cniigrcfinlionuin  de 
auxiliis,  1. 1;  11.  Seny,  ideru,  I,  1  el  V. 


De  iisdem  pene  quaestionibus  eodem  tem- 
pore  acriter  disceptatum  est  inHispania.  Ibi 
disputationibus  ansam  dedit  liber,  quem  Lu- 
dovicus  Molina,  e  S.  I.  et  Eborae  in  Lusi- 
tania  s.  Theologiae  professor  ,  anno  1588 
cum  approbatione  Inquisitoris  Lusitani  edi- 
dit  de  concordia  liberi  arbitrii  cum  divina 
gratia,  praescientia  et  praedestinatione.  Mo- 
fina,  ad  conciliandum  liberum  hominis  ar- 
bitrium  cum  divina  gratia,  docebat,  horai- 
nem  nativis  suis  viribus,  seu  generali  Dei 
concursu  ,  operari  posse  aliquid  moraliter 
boni,quod  quidem  nullum  supernaturale  pre- 
tium  et  meritum  pro  salute  habeat,  quo  ta- 
men  Dens  moveatur  ad  gratiam  suam  ho- 
mini,  nativis  suis  viribus  bene_utenti,  con- 
ferendam;  per  cooperationera  hominis  cum 
gratia  fieri ,  ut  gratia  sufficiens  fiat  efficax, 
et  homo  usque  in  finem  in  bono  perseveret. 
Liberum  vero  hominis  arbitrium  cum  divi- 
na  praescientia  et  praede.stinatione  conci- 
liabat  ope  scientiae  raediae,  qua  Deus  prae- 
viderit,  quid  homo,  in  his  vel  illis  rerura 
adiunctis  pro  sua  libertate  acturus  vel  non 
acturus  sit;  qua  praescientia  actionum  hu- 
manarum  libertas  minime  tangeretur ;  quod 
homo  non  ideo  ageret,  quiaDeus  praevidit, 
sed  potius  Deus  pro  plenissima  sua  cuiusvis 
rei  cognitione  id  praevideret,  quod  homo 
reipsa  esset  acturus.  Ita  pariter  secundum 
Molinam  Deus  ad  vitam  aeternam  praede- 
stinavit  eos,  quos  gratiae  suae  cooperaturos 
per  scientiam  raediara  praevidit;  quae  prae- 
destinatio,  utpote  non  absoluta,  sed  hypo- 
tlietica  seu  fundata  in  praevisa  hominum 
cooperatione,  libero  eorum  arbitrio  minirae 
officeret. 

Verura  multi,  in  primis  Dora.Bannez  alii- 
que  Ord.Praed.  theologi,  in  Hispania,  in  li- 
brum  Molinae  invecti  sunt,  eumquo  ad  In- 
quisitionora  detulerunt.  Illius  vero  defensio- 
nem  susceperunt  theologi  Societatis  lesu. 
Utrimque  ardentius  disceptatum  est.  Brevi 
post  eaedem  controversiae  non  solum  in  Hi- 
spania,  sod  in  aliarum  etiam  regionura  scho- 
las  penetrarunt.Alii,qui  in  scholis  dicti  sunt 
Tliouiistae,  quod  se  s.  Thomao  vestigia  sen- 
tentiasque  sequi  contenderent,  gratiao  ef- 
ficaciaiu  repetebant  ex  intrinseca  eius  vi, 
qua  Deus  independenter  a  quocuraque  con- 
sensu  creato,seu  i)hjsice  praedoterminat  vo- 
luntatem  huraanam  ad  actura  eliciendum, 
ita  ut  honio,  hac  gratia  determinatus,  sem- 
per  et  infallibiliter  agat;  scientiam  mediam 
reiiciebant,et  praedestinationem  non  e  prae- 
visis  meritis,  sed  gratuitam  et  absolutam 
osso  contcndebant.  Alii ,  dicti  Molinistae, 


VSQVE    An    lANSENISTARVM    EXORDTA 


193 


gpatiani  denominabant  efficacem  ab  effectu, 
adeo  ut  grraliam,  cui  humana  voluntas  non 
cooperatur  sou  resistit,  sufriciontein  ,  qua 
vei'o  volnntas  utitur  et  agit,  eflicaccm  vo- 
carent ;  id  tamen  non  sic  intellipehant  ac 
si  gratia  snani  eflioaciam  acciperot  a  solo 
hominis  assensu,  sed,  exclusa  praodctermi- 
natione  physica,  aihnittebant  moralem  gra- 
tiae  influxum,  quo  voluntas  praeveniatur, 
excitetur,  adiuvetur  ad  actum  eliciondum. 
Praeterea  scientiam  mediam  et  praedesti- 
nationem,  e  praevisis  meritis  defende- 
bant. 

Cum  autem  contentiones  et  tnrbae  ni- 
mium  ferverent,  Clemens  Pp.  YIII  an.  1596 
causam  ad  se  evocavit,  utrique  parti  silen- 
tium  de  praesentibus  controversiis  prae- 
scripsit, omnes  processus  ct  scripta,  simul- 
que  episcoporum,  Universitatum  et  praeci- 
puorura  theologorum  sententias  de  materia 
controversa  exquisivit.  Quum  vero  Domini- 
cani  iudicium  Sedis  Apostolicae  urgerent, 
Pontifex  anno  sequenti  Romao  instituit 
celebres  cardinalinm  et  peritorum  theolo- 
gorum  congregationes,  a  suo  obiecto  De 
auxHiis  divinae  gratiae  appellatas,quate- 
nusdisputataequaestiones  dilucidarentur.In 
his  utriusque  partis,  Dominicanorum  nempe 
et  lesuitarum,  theologi  de  controversis  arti- 
culis  acerrime  disputarunt.  Pontifex  ipsehis 
congregationibus  interesse  voluit,  ut  rema- 
gis  explorata,  controversiae  finem  consti- 
tueret.  Congregat  iones,  anno  1 60.5  morte  Cle- 
mentis  VIII  interruptae,  sub  Paulo  Veodem 
anno  resumptae  sunt.  Tunc,  cum  lesuitis 
etiam  accusatorum  partes  fuissent  concos- 
sae,  ardentius  disputatum  est.  Paulus  V 
cernens,  ambas  partes  in  tuendis  dograati- 
bus,  ab  Ecclesia  definitis,  et  in  detestandis 
haeresibus,  ab  ea  damnatis,  consentire,  post 
16  congregationes  habitas  nullum  iudicium 
de  articnlis  controversis  ferendnm  censuit, 
et  an.  1607  rem  ita  terminavit ,  ut  utrique 
parti  snam  sententiam  defendere  liberum 
esset,  sed  neutra  alteram  aliqua  censura 
notare  praesumeret  ^ 

70.  Congregationes  religiosae  —  Tnterea 
praeter  religiosas  societates,  supra  lauda- 
tas*,aliae  eodem  hoc  saeculo  institntae 
sunt.  Nimirum  Camillus  de  Lellis,  an.  1.550 
Bucclanici  in  Aprutio  honestis  parentibus 
natus,  primo  militiam  secutus  est,  et  sao- 
culi  vitiisaliquandiu  indul^it ;  doinde  ad  me"- 
liorem  frugem  conversus,  Romae  propter 

'  Theodoricus  Eleutheriiis  seii  Liviniis  de  Meyer,  //(- 
sloria  cdntrnvensiarvm  de  divinae  graliae  auxtliis. 
2['.  170-ISO. 

WOUTERS,  II. 


foedum  ulcus,  qno  in  tibia  laborabat,  in  va- 
letudinarium  receptus  fuit,  cuius  paulo  post 
procnrationem  gessit.  Postea  sacerdotio  ini- 
tiatus,  ad  subsidium  auimarum  in  extremis 
periclitantium  instituit('ongi'egationemCle- 
ricorum  reguiarium,  quos  quarto  voto  mi- 
nistrandi  infirmis,  etiam  peste  infectis,  ob- 
strictos  voluit.  Congregationem  approbavit 
Xystns  Pp.  V.  Caniillus  vitae  sanctitate 
clarus  obiit  an.  l(U4;  postea  a  Benedicto 
XIV  fastis  Ssrum  adscriptus  '. 

Ei  aequalis  fuit  Franeiscus  Caracciolo, 
an.  1563  nobili  loco  in  oppido  s.  Mariao  de 
Villa  in  Aprutio  oriundus,  qui  a  primis  an- 
nis  eximiae  pietatis  cultu  enitnit.  Sacerdos 
factus,  se  totum  devovit  lucrandis  Christo 
animabus;  deinde  una  cum  loanne  Augusti- 
no  prosbytero  aliisque  instituit  Congrega- 
tionem  Clericorum  regularium  minorum  , 
qui  tribus  consuetis  votis  adderent  quartum 
(le  non  ambiendis  dignitatibusecclesiasticis. 
Congregationem  approbavitXystus  V.  Fran- 
ciscus  vitam  sanctissimam  pie  terminavit 
an.  1608,  deinde  a  ClementeXIV  inter  Bea- 
tos  et  a  Pio  VII  inter  Sanctos  relatus  ^. 

In  Gallia  magno  pietatis  bono  Congrega- 
tionem  Doctrinae  christianae  instituit  Cae- 
sar  de  Bus,  qui  an.  1544  Cabillone  natus,  a 
laxiori  vita,  quam  aliquandiu  sectatus  fue- 
rat,  revocatus,  sacrae  militiae  nomen  dedit. 
Sacerdotio  initiatus,  oppida  et  pagos  cate- 
chizando  et  praedicando  pertransiit.  Multi 
eius  exemplum  secuti  sunt,  quibuscum  an. 
1593  Avenione  initia  Congregationis  posuit, 
cuius  socii  se  principaliter  devoverent  do- 
cendae  pauperes  doctrinaechristianae.  Con- 
gregationem  approbavit  Clemens  VIII.  Ob- 
iit  venerabilis  Caesar  de  Bus  an.  1607  ^. 

Ad  christianam  puellarum  etiam  institu- 
tionem  hoc  saeculo  congregationes  ereotae 
sunt.  Ex  his  fuit  congregatio  Sorornm  An- 
gelicarum,  quae  etiam  Guastallinae  dictae 
sunt,  quod  earum  fundatrix  fuerit  comitis- 
sa  Guastallae.  Haec  institutum  Barnabita- 
rum  imitata,  socias  suas  primo  moribus  se- 
xus  sui  emendandis,  deinde  puellis  erudien- 
dis  et  educandis  destinavit,  atque  an.  1534 
Congregationis  suae  approbationem  ab  A- 
postolica  Sede  accepit  ■*. 

Talis  etiam  fuit  congregatio  Ursulinarum, 
quae  ita  dictae  sunt,  quod  s.  Angela  Meri- 


1  P.  Citadello,  Vita  x.  CamilU,  ex  ilalico  in  iMliiuim 
versn  a  P.  ll.illoix,  Antnerp.  I66'2;  Helvot,  Hist.  des 
Ordr.  relig.  t.  iV,  p.  263. 

2  A.  Cencelli.  Vita  di  S.  Francesco  Caraccioln,  Ro- 
mae  180."),  1^-4", 

3  p.  dii  .Ma.'5,  Vie  de  Cesar  de  Bns ,  Pari.s  1 703,  in  4"  ; 
I.  Beauvais,idfrm,in  ■i". — ^llelyot,  Ilist.desOrdr.relig. 

13 


194 


EPOCHA    XI.    AB    IXITIIS    LVTHERI 


cia  easdem  sub  patrocinium  s.  Ursulae  con- 
stituisset.  S.  Angela  an.  1470  in  agro  Bri- 
xiensi  nata,  primo  an.  1535  plures  pias  vir- 
gines  Bi-ixiae  permovit  ad  ineUndam  socie- 
tatem,  spiritualibus  confraternitatibus  si- 
milem  ,  cuius  finis  esset,  opera  misericor- 
diae  corporalia  et  spiritualia  exercere,  spe- 
ciatim  puellas  pie  instituere.  Illas  ad  vitam 
communem  non  congregavit ,  sed  siniplici 
voto  castitatis  adstrictas,  in  privatis  aedi- 
bus  habitare  permisit.  Post  obitum  s.  An- 
gelae  (  1540  )  eius  confessarius  et  nobiles 
aliquot  matronae  memoratam  Societalem 
pfotegendara  susceperunt,etanno  1544  im- 
petrarunt,  ut  Paulus  Pp.  III  singulari  bul- 
la  eam  confirmarit,  facta  simul  superioribus 
potestate  constitutiones  pro  rerum  adiun- 
ctis  mutandi  '- 

Demum  hoc  saeculo  ad  exemplum  Fra- 
trum  misericordiae  etiam  Sorores  miseri- 
cordes  ad  infirmas  sui  sexus  personas  cu- 
randas  in  Congregationes  coaluerunt". 

71.  Annus  lubilaei  (an.  1600)—  Quum 
jam  proxiraus  esset  annus  centesimus,  Cle- 
mens  Pp.  YIII  universo  orbi  christiano  lu- 
bilaeum  indixit,  plenissimam  indulgentiam 
concedens  iis  ,  qui  poenitentes  et  contriti 
Romae  basilicas  s.  Petri  in  Vaticano,  s. 
Pauli  in  via  Ostiensi,  s.  loannis  Latera- 
nensis  et  S.  M.  Maioris  devote  visitarent. 
Oranes  ad  tantae  gratiae  consecutionem  in- 
vitavit,  principes  hortatus  est,  ut  erga  pe- 
regrinosRomam  profecturos  beneficentiam 
cxercerent,  et  quo  magis  fideles  undique  ad 
visitandas  basilicas  adliceret,  cunctas  ubi- 
que  indulgentias  per  totum  annum  suspen- 
dit  3. 

Tantus  fuit  numerus  porcgrlnorum,  qui 
anno  1000  ad  lucrandam  lubilaei  gratiam 
Romam  venerunt,  ut  a  ministris  hospitalis 
ss.  Trinitatis  500,000  fuerint  excepti,  non 
coraputata  ingenti  raultitudine  eorum,  qui 
in  propriis  singularum  nationum  xcnodo- 
chiis,  in  monasteriis  et  domibus  privatis 
fucrunt  suscepti;  adco  ut  in  universum  nu- 
merus  eorum,  qui  toto  hoc  anno  in  Urbera 
venerunt,  3,  000,  000  credatur.  Mult.i  eliam 
haeretici,  sive  curiositate  sive  aliis  causis 
adlecti,  Romam  venerunt,  pluresque  eoruin 
spectatis  pietatis,  miscricordiae  aliarumquo 
virtutum  exemplis,  (luac  Pontifox,  clerus  et 
populus  Rcimanus  oxiiibebant, opiniones,  cx 
iniquis  ministrorum  suorumcriminationil)US 
contra  Pontificcm  ct  ccclcsiam  Romanara 


*  IIpIvoi,  Op.  cit. 

2  Il.i.'l. 

3  Constit.  K)H  jn  Bullar.  Wmum.  t.  III. 


praeconceptas ,  deposuerunt,  haeresim  eiu- 
rarunt  et  cathoHcam  fidem  amplexi  sunt, 
Ex  his  fuit  Stephanus  Calvinus,  haeresiar- 
chae  afiinis ,  qui  post  conversionem  suam 
Ordinem  Carmelitarum  discalceatorum  in- 
gressus,  in  eo  insignis  pietatis  specimen 
praebuit  usque  ad  obitura  suum  ^ 

72.  Religionis  siaius  in  Gallia  sub  Hen- 
rico  IV —  In  Gallia  post  Henrici  III  mor- 
tem  (1589)  bellum  civile  inter  Henricum 
regem  Navarrae  et  Catholicos  foederatos 
continuatumest  usque  ad  annum  1593^.  Hoc 
anno  Henricus  de  suscipiendis  catholicorum 
sacris  serio  cogitavit,  coUatisque  cum  do- 
ctissimis  viris  consiliis,  haeresim  abiuravit 
et  catholicam  fidem  professus  est.  Ab  hae- 
resi  absolutus  ,  anno  sequente  Carnuti  rex 
Galliae  sub  nomine  HenricilVsacratus  est. 
Eodem  anno  Parisios  ingressus,  honorifice 
exceptus  est,  cunctisque  praeteritorum  o- 
mnium  gratiara  concessit.  An.  1595  Ciemens 
Pp.  VIII  absolutionem  et  reconciliationem 
Henrici  IV  confirmavit,  eumque  in  inte- 
grum  restituit. 

Redeuntera  in  Gallia  pacem  graviter  tur- 
bavit  loannes  ChAtel,  adolescens  perditis- 
simus,  qui  nefando  consilio  necandi  regem 
inito,  an.  1594  eum  ictu  cultri  percussit, 
non  tamen  occidit.  ChAtel  mox  interceptus 
et  suppiicio  afi"ectus,  sceleris  sui  poenas  luit, 
Verum  quum  in  quaestione  respondisset,  se 
olim  annis  3  in  scholis  lesuitarura  studiis 
vacasse,  horum  adversarii  ,  qui  in  senatu 
Parisiensi  multi  erant,  lesuitas  criminis  con- 
siliarios  fautoresque  dixerunt;  mox  eorum 
domus  oxplorata  fuit ,  sed  nihil  repertum 
praeter  libellum,  contra  Henricum  IV  ante 
eius  cum  Ecclesia  reconciliationem  editura, 
et  a  1.  Guignard,  Collegii  Societatis  biblio- 
thecario,  curiositatis  causa,  ut  in  similibus 
fit,  conservatum.  Nihilominus  per  senatus 
Parisiensis  sententiam  Guignard  laqueo 
damnatus,  oranesque  lesuitae  ex  universo 
regno  proscripti  sunt.  Quara  iniuste  hac  in 
re  senatus  contra  lesuitasprocesserit,  osten- 
dunt  scriptorcs  minime  suspecti,  testantur- 
que,  I.  ChAtel  ad  mortem  usque  constanter 
asseruisso,  sc  proprio  marte  facinus  cora- 
misissc,  lesuitas  esse  ab  eo  alienos,  nullum 
eorum  sibi  illud  suasissc,senatum  vero  sjjre- 
to  iuris  ordine,  partibus  non  auditis,  nulla- 
que  practeritorum  ct  gratiae  a  rege  conces- 
sae  liabita  ratione,  lesuitas  proscripsisse  ^ 
Unde  Henricus  IV  intellecta  opprobriorura, 

'  Spondan.  .nd  an.  1000.-9  Vid.  p.  181. 
3  Conliiiiiator  Flciiry,  Ili^tt.  rr.cl.  t.  XXXVI,  p.  4X0  ct 
50'2;  S.  !)iipk'ix,  Ili.iloirc  de  Ilenri  le  Grand,  p.  16o  ; 


VSQVE    \n   LVXSENIST.VRVM    RXOUDIA 


195 


lesuitis  factorum,  falsitate  ,  anno  1604  iis 
ivileundi  in  Galliam  potestatom  fecit,et 
brevi  post  faoiiltatom  thoologicas  et  philo- 


usque  ad  an.  1621  regnavit.  Fuitis  princeps 
pius,  humanis  purisque  moribus,  sed  geren- 
dafiim  reinim    expcrs.   Philippus  II  paulo 


sopliicas  litteras  artesqno  liherales  publice  j  ante  mortom  suam  provincias  Belgicas  et 


docondi  concessit ;  ex  quo  temporo  latins 
quam  antea  per  Galliam  propagati  sunt  '. 

Interim  Ilonricus  IV  regni  t.ranquillitati 
et  prosperitari  adhiboravit.  Cum  voroCal- 
vinistarum  numerus  in  Gallia  nimium  au- 
ctus  esset.  iique  in  arma  proni,  puldicac  pa- 
ci  continuo  minitarcntur,  an.  loUSin  eoruui 
favorem  Nannoti  cclebre  edictum,  ab  liac 
urbe  Nannetensc  appellatum,  edidit.  quo  iis 
liberura  religionis  exerciTium  eademque 
cum  Catholicis  inra  publica  concessit.  Cle- 
ruscatholicus,UniversitasParisiensis,prae- 
sertim  Soriiona,  supremae  donique  curiae 
edicto  Nannotensi  nuiltum  inviderunt;  se- 
natus  Parisiensis  illud  in  catalogum  legum 
roferre  diu  recusavit,  donec  tandem  anno 
1599  rex  ipse  in  curia  praesens,  gravi  ora- 
tione  eura  ad  hoc  faciendum  permoverit  ^. 

Henricus  rorum  gestarura  praestantia  et 
industria  Magni  nomen  consecutus.  regna- 
vit  usque  ad  an.  IGIO,  qao  a  Francisco  Ra- 
vaillac,  Engoliraensi.  interfectus  est  ^.  Hoc 
parricidio  adversarii  lesuitarum  rursuscon- 
tra  eos  usi  sunt ,  et  libellos  accusationum 
plenos,  adversus  eosdem  ceu  auctores  et  de- 
fensores  doctrinae  de  caede  regum  ao  prin- 
cipum  vulgarunt;senatusParisiensis  librum 
I.  Marianae,  iesuitae  Hispani,  De  rege  ct  re- 
f/is  imtitulionc^  igni  daranavit,  libruraque 
R.Bellarmitii.De  potestate  Summi Pnntifl- 
cis  in  rehus  temporalibus^^nh  poena  laesae 
maiestatis  interdixit ;  sed  Maria  Medicea, 
regina  vidua  et  regni  procuratrix,  interdicti 
istius  promulgationem  suspendit;  librum 
Marianae  iara  ante  lesuitae  ipsi  iraproba- 
rant,  eiusque  correctionem  an.  1.599  irape- 
rarat  praepositus  generalis  Societatis.  Quan- 
tum  autem  ad  necem  Henrici  IV  spectabat, 
lesuitae  se  contra  obtrectatores  facile  vin- 
dicarunt,  et  ipse  Ravaillac,  quaestionibus 
pressus,  constanter  asseruit ,  sc  solura  esse 
crirainis  auctorem  "'. 

73.  Religionis  status  in  Belgio  —  Anno 
1598  Philippum  11  regem  Hispaniae  defun- 
ctum  excepit  Philippus  III,  filius  eius,  qui 


P.  (le  l'£loiIe,  Journnl du  regne  de  Henri  IV, an.  l.')0."); 
J.A.de  Thoii,  thaloire  univer.i.  I.  13-2;  f.  M;itthicii,/y«<. 
(!e  France,  t  II  .  1.  t ;  FV  V.  Cavet,  Chrnnol.  I.  IV  ,  p. 
.i:!-2;  M.  Snlly,  Memoires,  t.  II,  p.  457,  edit.  1763. 

'  Hist.  Societalis  le.tu. 

2  Fontanon,  Collecl.  ediclor.  rej.  \.  IV,  tit.  7. 

^  Perefi.xe,  Hisloire  du  rni  Henri  IV. 

^.Spondan.  ad  an.  1010;  riichfomc,  Exarmn  de  VAn- 
li-Coton. 


comitatumBurguiidiciim  cesserat  filiae  suae 
Isal)ollae,  quao  Alberto  archiduci,  Maximi- 
liani  II  fllio,  nupsit.  .\rchiiluees  All)crtus 
et  Isabolla  an.  1599  suraraoBclgaruin  plau- 
su  excepti  sunt,  boUum  adversus  foedera- 
tas  snb  Mauritio  Nassavio,  principe  Arau- 
sicano,  provincias  prosecuti  sunt  usque  ad 
annum  1009,  quo  utrimque  12  annorum  in- 
duciac  sancitae  fuerunt.  Interira  in  provin- 
ciis  raeridionalibus  mala,  Religioni  per  bel- 
la  civilia  illata,  reparata  fuerunt.  Piis  prin- 
cipura  studiis  opem  tulerunt  Belgae.  Plures 
ecclesiae  et  raonasteria  vel  instaurata  vel 
extructa  sunt,  bona  ecclesiastica  restituta, 
disciplina  composita.  In  hunc  fiiiera  Mathias 
Hovius,  archiepiscopus  Mechliniensis,  anno 
1607  provincialem  svnodum  coogit,  in  qua 
decreta  plura,  in  26  articulos  distributa, 
condita  sunt  de  Fidei  professione  ,  Sacra- 
mentis,  divini  verbi  praedicatione,  clerico- 
rura  et  monachorum  vita,  scholis,  seraina- 
riis  aliisqae.  Quae  decreta  a  Paulo  Pp.  V 
recognita  et  approbata  fuerunt  '. 

In  foederatis  vero  provinciis,  ab  Hi.spa- 
norum  iugo  separatis,  calvinianareligio  u- 
bique  praevaluit.  Qui  autera  in  catholica 
religione  perseverabant ,  vexis  plurimis  et 
persecutionibus  fuerunt  obnoxii.  Postea  ve- 
ro  Catholici  qai  tertiara  fere  partera  incola- 
rum  in  istis  provinciis,  vulgo  Hollandia,  ef- 
ficiebant,  civilera  tolerantiam  cum  publico 
religionis  suae  exercitio  ,  sed  variis  modis 
restricto,  obtinuerunt. 

Interim  archiepiseopatus  Ultraiactensis 
eiusque  suffraganei  episcopatusHarlemensis, 
Daventriensis,  Leovardiensis,  Groningensis, 
et  Middelburgensis,  anno  1559  a  Paulo  Pp. 
IVinstituti,  deperierunt.  Qaum  post  raortem 
Friderici  Schenkii  (1580),  qui  fuit  primus 
et  ultimus  tunc  archiepiscopus  Ultraiecten- 
sis,  capitulum  huius  Ecclesiae  non  elegisset 
vicariura  capitularera,  Giegorius  Pp.  XIII 
pro  Dioecesis  Ultraiectensis  admini.stratione 
vicarium  apostolicum  nominavitSasboldum 
Vosmerum.  An.  1583,quura  caeteri  quoque 
illic  episcopatus  pastoribus  carerent ,  idem 
Pontifex  eumdera  Vosraerum  pro  ecclesiis 
totius  foederati  Belgii  seu  HoUandiae  vica- 
riura  apostolicura  constituii;  et  anno  1602 
Clemens  VIII  eura  Rcmae  consecravit  ar- 
chiepiscopum  titularem ,  uti  nunc  dicitur, 

•  De  Gerlache,  Hist.  du  roijaume  drs  Paija-Bas,  In- 
Iroducl. ;  De  Ram,  Synodicon  Belgicum,  1. 1. 


196 


EPOCHA    XI.    AB   INITIIS    LVTHERI 


Philippensem  ^  Ex  hoc  tempore  ecclesiae 
in  foederatis  provinciis  diu  a  Yicariis  apo- 
stolicis  administratae  fuerunt. 

74.  Arminiani  in  Holltndia  —  In  Hol- 
landia  etiam,  sicut  in  aliis  regionibus,  nova 
religio  inter  ipsos  sectarios  controversiis, 
turbis  ct  factionibus  causam  dedit.  lacobus 
Arminius,  in  Lugdunensi  Batavorum  Uni- 
versitate  theologiae  professor,  anno  1604  in 
publica  disputatione  inter  alia,  a  Calvini 
doctrina  aliena  asseruit,  Deum  non  absolu- 
to  decreto  alios  homines  ad  vitam,  alios  ad 
mortem  aeternam  praedestinasse,  sed  pro- 
pter  fidem  Christo  adhibitam  aut  denega- 
tara;  unde  sequebatur,  homines,  quamvis  fi- 
des  sit  donum  Dei ,  tamen  ad  salutem  ac- 
cipiendam  cooperari  posse  et  debere.  Eius 
assertiones  mox  palam  impugnavit  Franci- 
scus  Gomarus,  Arminii  collega.  Cura  vero 
Arminius  inter  litterarum  studiosos,  pro- 
fessores  et  praedicatores  asseclis  non  care- 
ret,  ortae  sunt  duae  factiones,  Arminiano- 
rura  nempe  et  Gomaristarura,  dictis  etscri- 
ptis  se  mutuo  impugnantes.  Gomaristae, 
placitis  Calvini  strictius  inhaerentes,  ad  pu- 
blicam  fidei  confessionem  et  ad  cathechis- 
murn  Heidelbergensem,  iussu  Friderici  III 
electoris  Palatini,  circa  an.l560  confectum, 
provocabant.  Arminiani  eiusmodi  scripta 
symbolica  de  novo  discutienda,  corrigenda, 
imo  potius  abroganda  esse,  contendebant. 

Potestas  civilis  litigantes,  institutis  inter 
eos  colloquiis  et  imperata  mutua  toleran- 
tia,  ad  pacem  perducere  frustra  conaba- 
tur.  Gomaristae  contendebant  ,  eiusmodi 
controversias  non  nisi  a  nationali  synodo 
componi  posse.  Arminiani,  numero  et  exi- 
stimatione  inferiores ,  synodura  declina- 
bant,  et  potestatis  civilis  praesidium  quae- 
rebant ,  ut  saltem  religiosa  tolerantia  ab 
ea  decerneretur.  Arminio  an.  1609  mor- 
tuo  ,  dissensio  aucta  et  ad  ipsam  plebem 
propagata  est,  ita  ut  subinde  turbao  ex- 
citarentur.  Anno  sequenti  Arminiani  pu- 
blicis  Hollandiae  Ordinibus  obtulerunt  li- 
bellum  Remonstrantiam  inscriptura,  a  quo 
ipsi  liemomtrantes  dicti  sunt.  In  eo  se  a 
crimine  depravatac  religionis  aliisquo,  si- 
bi  ad  adversariis  im[)actis,  vindicarunt,  et 
doctrinamsuamdepraedcstinationc,aliisque 
5  articulis  proposuerunt.  Eorum  sunima 
haec  crat:  Dous  ab  {leterno  decrevit ,  ut 
in  Christum  crcflituri  et  in  fidc  ac  obcdicn- 
tia  erga  eum  usque  in  finem  pcrseveraturi, 
vitam  aeternam  consequcrentur ,  infideles 
vcro  ct  peccatores  non  rcsipiscentcs  in 
aetcrnura  damnarentur ;  ad    fidcm   illam 


salvificam  hominera  quidera  gratia  Dei  per 
Christum  indigere,  quae  cuusa  inchoatae, 
continuatae  et  perfectae  salutis  eius  est, 
eam  tamen  nec  solam  nec  irresistibiliter  o- 
perari.  His  postea  addiderunt,  horainem  per 
culpam  suam  gratia  et  fide  in  perpetuura 
excidere  posse.  Eorum  libello  Gomaristae 
alium  Contraremonstrantiae  opposuerunt, 
in  quo  doctrinam  Calvini  de  praedestinatio- 
ne  ab  adversariorum  obiectionibus  vindica- 
runt.  Demum  dissidiis  et  turbis  crescenti- 
bus,  et  concordia  institutis  inter  partes  col- 
loquiis  frustra  tentata,  an.  1617  in  genera- 
li  Ordinura  totius  Belgii  foederati  congre- 
gatione  decretura  est,  ut  ad  diriraendas  con- 
troversias  generalis  synodus  anno  sequenti 
celebraretur  Dordraci. 

75.  Synodus  Dordracensis  —  Anno  igi- 
tur  1618  synodus  Dordraci  habitaest,  cui 
praeter  theologos  Batavos  adfuerunt  multi 
extranei.  Arminiani  theologi  synodum  iudi- 
cem  recusarunt ,  contenderuntque  ,  litem 
non  e  libris  symbolicis,  sed  e  sola  Scriptura 
colloquiis  componendam,  vel  suprema  ma- 
gistratus  civilis  potestate  definiendara.  Sy- 
nodus  vero  eos  propterea  increpavit,obstina- 
tos  abegit,  iisque  censuras  intentavit.  Dein- 
de  dogmatica  decreta  de  praedestinatione 
et  adiunctis  materiis  ,  a  mente  Calvini  non 
parum  aliena,  sancivit;  nam  deserto  hor- 
rendo  eius  comraento  de  praedestinatione 
ante  lapsura ,  eam  post  lapsura  factam 
esse  statuit.  Praeterea  theologos  Arrainianos 
seu  Reraonstrantes  deposuit ,  alios  aliis 
poenis  subiecit,  oranibusque,  qui  his  decre- 
tis  subscribere  nollent,  munere  ecclesiasti- 
co  interdixit. 

Quum  haec  decreta  ab  Ordinibus  genera- 
libus  esscnt  confirmata,  pracdicatores  Re- 
monstrantium  ubique  depositi  sunt,  nonnuUi 
relegati,multi  in  alias  regiones  transierunt; 
sacri  eorura  conventus  interdicti,  etiam  ar- 
mis  dispersi  sunt.  In  extraneis  quoque  seu 
extra  Hollandiam  existentibus,  Calvinista- 
rum  ecclesiis,  excepta  Brandcburgica,  de- 
creta  Dordracena  acceptata  fuere,  noraina- 
tim  in  Gallicana,  quac  an.  1620  in  synodo 
Alectensi  statuit,  ut  omnes  professores  et 
pracdicatores  ea  iuramento  approbarent ; 
muncrc  ceciderunt,  qui  iuramcntum  detre- 
ctabant. 

Anno  1625  mortuo  Mauritio  principe  sub 
Fridcrico  Hcnrico,  fratre  eius  et  successorc, 
plures  pracdicatores  Remonstrantium  in  pa- 
triam  reversi  sunt,  sacros  conventus  publi- 
co  agcrc  cocperunt,  et  an.  1630  potcstatem 
vivcndi  secundum  suam  confessionem  acce- 


VSQVE   AD   lANSENlSTARVM   EXORDIA 


197 


peruut.  Brevi  tempore  numero  aucti  sunt, 
sed  exinde  a  characteristicis  reliiiioiiis  chri- 
stianue  dootrinis  magis  magisque  recedentes, 
et  Socinianoriim  sentemiisap[iro[)iM(iiiantes, 
consubstantialiiaiem  Filii  et  S[iiritus  Sau- 
cti  cuuj  Patre ,  et  peecatum  originale  iie- 
parunt;  praeter  paucas  veritates  religionis 
fundamentales,  caeteras,  quamvis  in  s.  Scri- 
ptura  exaratas,  non  esse  ad  salutem  neces- 
sarias  docuerunt;  et  pedetentim  in  rationa- 
lismum  seu  indifterentismum  prolapsi  sunt '. 

76.  Leo  XI,  Paulus  V,  Pontifices  {an. 
1605)  —  Clementi  Pp.  VIII  defuncto,  ca- 
lendis  aprilis  anno  1605,  suffectus  est  Leo 
XI,  antea  vocatus  Alexander  Octaviauus 
Mediceus,  septuagenarius,  cardinalis  episco- 
pus  Florentinus.  Antequam  Cardinales  ad 
Pontiticiselectionem  concurrissent,  iureiu- 
rando  obligati  convenere  inter  se,  ut  qui- 
curaque  cooptaretur,  is  controversiara  de 
Auxiliis  dirimeret.  Ast  Leo  XI  post.  26 
dies  a  sua  electione,  v''  calend.  maii  1605 
morte  oppressus  non  potuit  praestare  quod 
promiserat  ^. 

Post  eum  Cardinales  comitia  Pontificia 
habuerunt  non  sine  contentione,et  ante  diem 
XVII"»  calend.  iuniian.1605  elegeruntCamil- 
lum  Cardinalem  Burghesium,  origine  Senen- 
sem,  qui  Paulus  V  dici  voluit, 

Hic  Pontifex  gravissimam  contentionem 
habuit  cum  Republica  Venetorum.  Anno 
quippe  1603  Reipublicae  senatus  duo  con- 
sultaediderat,  quibus  vetabatur,  ne  sine  se- 
natus  licentia  novae  ecclesiae,  monasteria 
aut  alia  aedificia  ecclesiastica  extruerentur, 
societaies  spirituales  erigerentur,  bona  im- 
mobilia  clero  vendei^entur,  donarentur  aut 
testamento  legarentur.  Praeterea2  clericos, 
criminura  leos,  nulla  habita  status  eorum 
ratione,  carceri  manciparat.  De  his  decretis 
et  actis,  tanquam  ecclesiasticae  libertati  et 
imraunitati  contrariis,  Paulus  V  apud  sena- 
tum  Venetura  conquestus  est,  utque  illa 
revocarentur  et  clerici  sacerdotum  iudicio 
redderentur,  postuiavit.  Quum  vero  scna- 
tus  per  legatum  suum  decreta  ea  defende- 
ret,  Pontifcx  monitorias  litteras  ad  Rempu- 
blicara  dedit,  quibus  illa  decreta  irrita  de- 
claravit  et  sub  excommunicationis  poena 
revocari  iussit.  Senatus  in  sententia  sua 
perstitit.  Quare  Paulus  V,  post  iteratam  ad- 


monitionem,  an.  1606  scriptara  sententiam 
contra  Rempublieam  fulminavit,  qua  se- 
natus  cum  [)raesi(le  et  asseclis  suis  excom- 
municabatur,  omuibus  privilegiis,  ab  ecclc- 
sia  Romaua  accoptis,  privabatur,  et  si  por- 
ro  resisteret,  tota  Respublica  sacro  interdi- 
cto  subiiciebatur.  Senatus  minime  fiexus, 
contestationem  ad  omuem  clerum  dedit,  qiu\ 
excoramunicationem  immeritam  declaravit, 
et  ne  quis  clericorum  interdictum  observa- 
ret,  vetuit.  Plerique  senatui  paruerunt;  qui 
vero  Pontifici  obediro  malebant,  lesuitae, 
Theatini,  Capucini,  aliique  e  ditione  Vene- 
ta,  discesserunt.  Pacis  sequester  acceptus 
fuit  Henricus  IV  rex  GcUliae,  cuius  legati , 
cardinalis  De-Joyeuse  apud  senatum  Ve- 
netum  et  cardinalis  Du-Perron  apud  Pon- 
tificem,  an.  1607  pacem  ita  composuerunt, 
ut  hic  censuras,  ille  decreta  et  acta  sua 
revocaverit '. 

Damnavit  quoquePaulus  formulam  iuris- 
iurandi  a  lacobo  I  Anglis  catholicis  proposi- 
tam  cuius  summa  erat,  ut  eum  haberent  pro 
rege  Britanniae  legitimo  ac  supremo,  pro- 
fitentes,  ne  Pontificem  quidem  Romanum 
posse  ei  regnum  abrogare.  Idem  coortas  in 
Lusitania  de  Bulla  Sabbathina  contentio- 
nes,  et  inde  ad  totum  Christianum  orbem 
diffusas,  sapientissimo  Decreto  tandem  dire- 
mit  quod  vel  ipse  probavit,  collaudavitque 
Launoius  ^  Constitutioni,  quam  vocant  m 
Coena  Z)o??im?',Comaclum  inseruit^.  Fran- 
ciscam  Romanam  et  Carolum  Cardinalem 
BorromaeumSanctos  esse  definivif*.  Ad  pe- 


*  Natal.  Alex.  Ilisl.  Eccl.  saec.  XVI,  c.  II,  a.  12  ; 
Pliiqiiel,  Diction.  des  Ileres.  arlt.  Artninius,  Gomar, 
Hullande. 

*  Baronius  ad  an.  1 188  ,  ^  20;  Augustinus  le  Blanc, 
Ilist.  Comjregat.  «  De  Auxiliis  divinae  gratiae», 
1.  4,  c.  1. 


1  Spondan.ad  an.  IG06-I607;  Andr.  Mauroceni,  Ilist. 
rer.  Venet.  1.  17,  et  Ignatium  Hiacynlhurn  Aniat  de 
Graveson  in  Hist.  Eccl.  t.  8,  colloq.  2.. 

2  Harum  conlentionum  historiam  tradidit  Paulus  ah 
Oranibus-Sanctis ,  in  Clavi  .Aurea ,  p.  2,  c.  15.  Vide 
quoque  Beued.  XiV,  de  Festis  B.  M.  V.  p.  2,  §  77;  Lau- 
noius  Dissert.  De  Carmelitani  Scapularin  .sodalilio, 
t.  2,  p.  2,  c.  2.  ((  Decretum  autem,  subdil  Lambertinus, 
habetur  in  Bullario  CarmelHuno,  t.  1,  ]).  C2,et  t.  2,  p. 
eOI.Patribus  Carmelitis  permillatur  praedicare,  quod 
populus  Chrislianus  possit  pie  credere  de  adiulorio  ani- 
manimFratrnm  ctConfratrum  in  charitate  decedenlium, 
qui  in  vita  habilum  gestaveiinl  et  castilatem  pro  suo 
stalucoluerint,  OITiciumque  parvum  recitaverint,  vel  si 
recitare  nesciverinl,  Ecclesiae  ieiunia  observaverint,  et 
Feria  IV,  et  Sabbatho  a  carnibus  abstinuerint;  nisi  ubi 
in  iis  diebus  Nativitalis  Domini  Festum  inciderit;  suis 
inlercessionibus  continuis,  suisque  suffragiis  el  raerilis, 
et  speciali  protectione  post  eorura  Iransitum,  praecipue 
in  die  Sabbathi  (qui  dies  ab  Ecclesia  eidem  B.  Viigiiii 
dicatus  est)  adiuturam».  De  hac  re  loquuli  sumus  p.  91 
in  not.  Cf  eliam  Baillielus,  ad  diem  15  aiig.  §  C,  n.  34. 
Verura  laudati  Lambertinus  et  Launoius  {Op.  cit.)  Con- 
stitulionem,  quae  Sabbalhinadicitur,  supposilitiam  exi- 
slimant. 

■i  Const.  63,  §  20. 

*  Const.  45,- S  39  et  Const.  07,  §  55. 


198  •  EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 

titionem  Mariae  Francoriim  regina  Congre-  [  democratica  deregimineecclesiastico  regiae 
gationem  instituit  sub  nomine  Oratorii  lesu  |  quoque  auctoritati  esse  inimica,  illis  relictis 
Christi  Domini  nostri ;  in  honorem  oracio-  j  Episcopalium  seu  Anglicanorum  sectae  fa- 
num,  quas  in  diebus  carnis  suae  fudit,  «  ut  \  vit,  episcopis  ampliorem  in  rebus  ecclesia- 
ii  qui  ipsam  ingrederentur  ,  eumdem  lesum  '  sticis  potestatem  concessit,  eosque  in  Scotia 
Christum  pro  nobis  in  oratione  positum,  et  j  restituit.  Catholicorum  vero  conditio  fere 
pernoctantem  revererentur,  et  colerent  '  ».  !  eadem  fuit  sub  lacobo  I  ac  sub  Eli?abetlia. 
Idera  Pontifex  congregationibus  «  de  au-  (  Eorum  quippe  adversarii  imbeliem  regem 
xiliis  divinae  gratiae  »  finem  constituit,  ut  j  omni  via  contra  illos  excitabant.  Sic  anno 
supra  diximus  ^  Constitutiones  Xvsti  IV  et  1^05coniurationempulveream,itadictam  a 
Pii  V  de  immaculata  B.  V.  Mariae  conce-    pulvere  tormentario  sub  aede,  in  qua  regni 


ptione  innovavit,  stricte  prohibens,  ne  quis 
in  lectionibus,  conclusionibus  aut  aliis  acti- 
bus  publicis  asserere  praesumeret,  B.  V. 
Mariam  in  orisrinali  peccato   fuisse  conce- 


comitia  celebrari  solebant,  ad  regem  proce- 
resque  perdendos  occultato,  universis  Ca- 
tholicis,  praesertim  sacerdotibus,  lesuitis  et 
aliis,  imputarunt.  Unde  factum  est,  ut  dili- 


ptam^.  Propagationi  christianae  religioniset  '  gentius  in  eos,  maxime  in  sacerdotes,  fuerit 
omnium  gentium  saluti  procurandae  con-!  inquisitum,  et  ex  his  plusquam  30  suppliciis 
sulturus,  constituit,  ut  in  religiosorum  gy- ,  affectisint.Constitit  taraei),inter  paucos,  qui 
mnasiis,  praeter  latinas,  graecae,  hebraicae  [  dictae  coniurationis  complices  reperti  sunt, 
et  arabicaelitterae  traderentur.  Novos  mis-  !  alios  catholicos,  alios  haereticos  fuisse  '. 
sionarios  ad  Congitanos,  Persas,  Indos.  la- |  Ut  vero  sectarii  Catholicos  regi  magis 
ponenses,  Sinensesaliosque  populos  destina- '  invisos  redderent  ,  eum  perduxerunt  ad 
vit;  Legatos  regumCongi,  Persidis  et  lapo-  I  praescribendam  omnibus  iuramenti  formu- 
nensium  honorificentissime  excepit.  Vatica-  lam ,  in  qua  sub  specie  fidelitatis,  quae 
nam  quoque  Bibliothecam  amplificavit  or-    principibus  debetur  a  populis,  saltera  im- 


navitque.  In  Basilica  Liberiana  sacellum 
splendidissimum  aedificavit  Virgini  Deipa- 
rae,  Buryliesium  postea  dictum  ab  eius  co- 


plicite  ipsius  catholicae  fidei  abnegatio  con- 
tinebatur.  Paulus  Pp.  V,  ab  anglis  catholi- 
cis,  quorum  alii  iilud  iuramentum  licitura, 


gnomine.  Vias  stravit,  ttuvios  pontibus  iun-  '  alii  illicitum  existimabant ,  interpellatus, 
xit,  et  aquam  in  agro  Braccianensi  saluber-  irespondit,  illud  tuta  conscientia  praestari 
rimis  funtibus  coUectam,  veteribus  aquae  [  non  posse,  Quura  igitur  plerique  Catholici 
Alsietinae  ductibus  restitutis,novisque  adie-  praedictura  iuramentura  praestare  recusa- 
ctis,XXXV  ab  milliario  duxit  inlanieulum;  I  rent,  in  eos  tanquam  in  regem  rebelles  per- 


Urbemque  Leoninam,  aliaque  Urbis  aedi- 
fii-ia  urnavit  et  instauravit.  Acquievit  anno 
aetatis  09,  Christi  1621 ,  v°  calend.  februa- 


secutiones  motae  sunt.  Regnavit  lacobus  I 
usque  ad  annum  1625  ^. 

78.  Religionis  status  in  Polonia  —  Vi- 


rii,post  annos  Pontificatus  15,  mens.  8,    dimus  iam  ,  quantas   progressiones  sectao 


dies  12  *. 

77.  ReligiOnis  status  in  Anf/lia  suh  la- 
coho  I — Elisabetha,  Anglorum  reginu,  per- 
secutione  in  Catholioos  celebris  ,  quura  re- 
gnasset  45  annis,  obiit  an.  1003.  Ei  succes- 
sit  lacubus  I,  rex  Scotiae,  IMariae  Stuartae 
filius,  fiui  Scotiam,  Angliam  et  Hiberniam 
in  unius  regni  formam  redegit.  Sub  eo,  ma- 
tre  invita,  haoretice  instituto,  religionera 
catholicam  e  Scotia  proscriptani  vidiraus  ^ 
Formulaiuramenti  ab  ipso  cathulicis  impo- 
sita  a  Patilu  Pp.  V,  iam  damnata  diximus^. 
lacobus,  quamvis  inter  Puritanos  in  Scotia 
educatus,  intelligens  tamen  principia  eorum 


^Comt.  01,  §2. 
'  l>.  193. 
=«  Vid.  p.  110 

*  S()oii(J;i||.  ;,d  ;in.  IGU8-2I. 
5P.    I7i. 

6  I'.  l-JT. 


haereticorum,Lutheranorum,Calvinistarum 
et  Antitrinitariorum,  in  Polonia  vicinisque 
regionibus  saeculo  praecedenti  fecerint  ^.  In 
Pulonia  sub  Sigismundo  III,  qui  ab  anno 
1587  usque  ad  1033  regnavit,  religio  catho- 
lica  incrementa  grandia  ccpit.  Sigismundus 
III,  filius  loannis  III  regis  Sueciae,  a  nia- 
tre,  quae  erat  e  regia  Polonoiura  familia, 
et  lesuitis  in  catholica  religione  institutus, 
illius  stabiliendae  et  dilatandae  in  Polonia 
studiosissimus  fuit.  Quaro  hacreticos  pau- 
latim  e  supromo  senatu  exclusit,  et  alia 
quoque  munera  ac  dignitates  publicas  solis 
fere  Catholicis  contulit.   lesuitae  tum  ser- 


*  M.  Hi{;eon.<,  Cnuji  d'  neil  sur  I' histoiie  d'  Amjie- 
terre,  p.  2.'r2,  La  H:iyc  1727;  Lc  Ftnre  dc  l:i  l5rod.Tii>, 
tunc  lirniiori.s  rcgis  (;;illi;ic  in  AnjiliM  ontlor ,  in  suis 
Conimcnl;iriis,  NcgoriiUions,  cdit.  l7i'J. 

*  S|iond;in.  ad  an.  1001-21. 
3CI1I.  182. 


mone  tuni  sei'ipto  catholicae  religionis  ve- 
litateai  (lonioiistrabant,  haoresesiiue  confu- 
tabant.  Undo  tactnai  est,  ut  nuilti  nobiles 
Poloni  ad  catliolicani  religionom  reverto- 
rentur  suosque  etiam  subtiitos  nmltifariis 
niodis  ad  exempluni  suum  sequcndum  pro- 
moverent. 

IdemSigisraundus,  an.  1592  patris  sui  in 
rejino  Sueciae  successor  ,  in  ea  quoque  re- 
ligionis  catholicae  exercitia  restituere  co- 
natus  est.  At  obstiterunt  Suecorum  pro- 
ceres,  praesertim  Carolus  Sigismundi  pa- 
truus,  fervidus  lutheranus,  qui,  illo  abscn- 
te,  Sueciam  administrabat.  Hic  Suecis  au- 
ctor  extitir,  ut  religionis  catholicae  exerci- 
tium  prohiberent,  et  regi,  id  non  ferenti , 
armata  manu  resisterent.  Inde  bellam,  in 
quo  quum  victus  esset  Sigismundus,  Sueci 
an.  15'J9  ab  eo  postularunt,  ut  lutheranam 
religionem  amplecteretur;  hocque  recusan- 
tem  anno  1002  deposuerunt,et  Carolum,  pa- 
truum  eius,  regem  crearunt. 

Hungaria  —  In  Hungaria  sub  Maximi- 
liano  et  Rudolpho  regibus,  (|ui  propter  gra- 
ves  temporum  circumstantias  a  vi  contra 
haereticos  adhibenda  abstinendum  cense- 
bant,  Protestantes  religionera  suam  libere 
exercueruut,  plurimum  auxerunt,  varias- 
que  Catholicorum  ecclesias  occuparunt.  In 
Transylvania  iam  an.  155(3  religionis  liber- 
tatera  publica  lege  sancitam  nacti  sunt,  ut 
vidimus  *.  Anno  vero  1597  Rudolphus  de- 
cretum  de  refraenandis  in  Hungaria  haere- 
ticorum  progressionibus  edidit,  quod  an. 
1604,  ademptis  eis  ecclesiis  pulsisque  prae- 
dicatoribus,  executioni  dari  coepit.  Excita- 
tis  inde  motibus  Stephanus  Botskay,  qui 
facta  seditione  Transyivania  potitus  fuerat, 
usus  est  ad  invadendam  Hungariam.  Ei 
njaior  protestaniium  pars  se  mox  adiunxit. 
CuraqueTurcae  eodem  anno  imperatoriRu- 
dolpho  bellum  intulissent,  an.  1606  pax  cum 
rebellibus  Hungaris  Yiennae  confecta  est, 
qua  praeter  alia  nobilibus  liberum  religio- 
nis  tum  calvinianae,  tum  lutheranae  exer- 
citium  concedebatur.  Unde  eorum  res  in 
Hungaria  multum  firmatao  et  auctae  sunt. 
Yerumtamen  post  paucos  annos  patres  le- 
suitae,praesertim  PetrusPazmanj,an.l615 
a  rege  Mathia  ad  archiepiscopatura  Strigo- 
niensem  electus,  sermonibus  et  scriptis  mul- 
tos  e  magnatibus  et  nobilibus,  ad  religionem 
catholicam  reduxerunt.  Eorum  labores  Fer- 
dinaudus  II  adiuvit,  munera  ct  dignitates 
conferendo  redeuutibus  ab  haeresi.  Proce- 


i  P.  183. 


VSQVE   AD    lANSENISlWRVM    EXORDIA  199 

res  suo  exomplo  etiam  subditos  suos  ad  Ec- 
clesiam  catholicara  rednxerunt.  Sub  Ferdi- 
nando  III  protestantcs  a  Gcoi'gio  Ragoczj, 
calviniano  pi'incipe  Transylvaniae,  adiuti , 
novam  rebolliononi  excitarunt,  iilumque 
anno  1645  ad  concodondam  sibi  religionis 
libcrtatera  compuloruut. 

Germania  —  In  Gorraania  dissidia  Ca- 
tholicos  inter  ct  protestantes  erant  conti- 
nua.  Hi  res  suas  in  illorum  detrimentum 
ampliare,  ististatum  suum  conservaro  suas- 
que  terras  a  doctrinis  haereticis  purgare 
conabantiir.  Id  praecipue  factura  est  in  ter- 
ris  Austriacis.  Anno  1578  Ordines  Stiriae , 
Carinthiae  et  Carniolae,  iam  maiori  ex  par- 
te  novae  religioni  addicti,  denegatis  tribu- 
tis  ducem  suum  Carolura  adegerunt,  ut  non 
tantum  nobilibus  incastriseorum,sed  etiam 
civibus  in  4  urbibus,  Graecio,  ludenburgo, 
Ciagenfurto  et  Labaco,  iiberum  religionis 
exercitium  concederet.  Protestantes  mox 
plura  sibi  indulgentes,  non  tantum  in  mul- 
tis  aliis  oppidis  et  pagis  ecclesias  sibi  ex- 
truxerunt,  sed  etiam  in  iis  locis,  in  quibus 
ius  patronatus  duci  vel  clero  competebat, 
exclusis  parochis  catholicis,  pastores  luthe- 
ranos  constituerunt,  pluraque  alia,  non  tan- 
tum  Ecclesiae,  sed  etiam  principis  iuribus 
contraria,  sibi  arrogarunt,  ab  ecclesiastica 
ad  politicam  libertatem  progressi.  Quapro- 
pter  dux  Carolus  an.  1580  religionis  eorum 
libertatem  ad  arces  nobilium  restrinxit  ; 
quam  restrictionem  illi  parura  curarunt. 
Ferdinandus,  Caroli  filius  et  an.  1597  suc- 
cessor,  pro  suo  religionis  catholicae  studio 
subditos  suos  ad  eam  reducere  constituit, 
ideoque  anno  sequenti  decrevit,  ut  omnes 
praedicatores  et  laici,  qui  ad  catholica  sa- 
cra  redire  nolebant,  eraigrarent.  Tunc  alii 
ab  haeresi  discesserunt,  alii  emigrarunt , 
sicque  nova  religio  e  terrisFerdinandi  exu- 
lavit. 

Non  multo  post  Rudolphus  iraperator  II 
etiam  in  Bohemia  acathoiicos  restringere 
coepit.  Illic  protestantes,  sat  numerosi,  an, 
1572  a  Maxirailiano  II  liberum  religionis 
exercitium  irapetrarant,  sed  verbo  tantum; 
quia  Ordines  catholici  documentum  scri- 
ptum  acceptare  recusabant.  Anno  1002  Ru- 
dolplius  II  declaravit,  religionis  libertatem 
competere  solis  Utraquistis  seu  Calixtinis, 
qui  compaciata  Pragensia  seu  Basileerisia 
observarent.  Verum  post  paucos  annos  pro- 
testantes  Rudolphum,  iam  subtimidum  et 
auxilio  destitutum,  iraproviso  irapetu  ad 
religionis  libertatem  scripto  iis  conceden- 
dam  adegerunt.  In  documento,  an.  1609  de- 


200 


EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


super  confecto,  proprium  Pragae  consisto- 
rium,  a  quo  eorum  pastores  ordinarentur, 
novarum  ecclesiarum  in  funclis  eorum  ex- 
tructio  et  defeiisorum  libertatis  concessae 
constitutio  iis  concedebantur,  Eodem  anno 
protestantes  in  Austria,  dissidiis  inter  Ru- 
dolphum  imperatorem  et  Mathiam  fratrem 
eius  usi.  posteriorem,  qui  eorum  ope  adiu- 
tus,annol608Rudolphum  ad  cedendamsibi 
Hungariam,  Austriam  et  Moraviam  adege- 
rat;  ad  ampliandam  priorem  religionis  li- 
bertatem,  a  Maximiliano  conce.ssam,  sed  a 
Rudolpho  intra  praetixos  limites  reductam, 
an.  1609  compulerunt. 

79.  Unio  evangelica.  Liga  cathoVica 
{an.  1609)  —  In  reliqua  etiam  Germania 
dissidia  interCatholicos  et  Protestantes  sub- 
inde  augebantur.  Anno  1608  auctore  Fri- 
derico,  electore  Palatinatus,  principes  pro- 
testantes  novum  foediis,  quod  Unio  evange- 
lica  dictum  est,  inter  se  inierunt.  Eius  ti- 
nem  solam  quidem  libertatis  suae  politicae 
et  religiosae  defensionem  esse  dicebant ,  at 
brevi  post  sat  ostenderunt,  sibi  de  eo  agi, 
ut  praelati  caeterique  principes  catholici 
terris  suis  privarentur.  Huic  unioni  sub- 
scripserunt  inter  alios  elector  Palatinus, 
lantgravius  Hassiae-Cassellae ,  dux  Wir- 
tembergensis,  marchio  Durlacensis,  prin- 
ceps  Anhaltinus,  pluresque  civitates  liberae. 

Catholici  hac  confoederatione  perterriti, 
societatem  interseineundamputarunt:  haec 
societas  dicta  fuit  Liga  caiholica.  Huic  no- 
minadederunt  Maximilianus  dux  Bavariae, 
tres  imperii  electores  ecclesiastici,  archie- 
piscopus  Salisburgensis,  episcopi  Bamber- 
gensis,  "VVirceburgensis  et  Aichstadiensis.ar- 
chiduces  Austriae,  pluresque  alii  principes 
tum  cxtra,  tiini  intra  imperium  '.  Post  an- 
nos  paucos  bellum  intcrconfocderatos  exor- 
tum  est,  quo  Germania  horrendum  in  mo- 
dum  fuit  exagitata  et  universa  Europa  per- 
turbata  per  annos  30  iis(|ue  ad  pacem  West- 
phalicam,  ut  infm  videbinius. 

80.  S.  Franciscus  Salesius — De  con- 
versione  vero  haereticorum  ad  catholicara 
fidem  preclarissime  nieruit  s.  Franciscus 
Salesius,  incJylae  sanctitatis  exempka',  ct 
verae  piacque  doctrinae  mayister,  qui  ne 
dum  voce ,  sed  et  scrij)lis  imrnortalihus 
insurgeniium  errorum  monstraconfodit, 
fidem  asseruit,  vitiis  eversis  mores  emcn- 
davit,  cunctis  pervium  coelum  ostendit  ^. 
Is  anno  1567  illustri  locopropo  Anecium  in 

<  Spondan,  ad  an.  1C08-9. 

2  Pius  fl'.  IX  Utter.  ApM.  10  novombr.  1877,  Di- 
rcf  1«  misericurdta. 


Sabaudia  natus,  a  teneris  annis  insignia  pie- 
tatis  et  ingenii  specimina  dedit;  philoso- 
phiae  et  theologiae  studiis  Parisiis  confe- 
ctis,  iuris  lauream  adeptus  est  Patavii.  Sa- 
cerdotio  et  ecclesiae  Genevensis  praeposi- 
tura  auctus,  a  Granerio  episcopo  Geneven- 
si,  qui  ex  quo  a  Calvinistis  religio  catholi- 
ca  fuerat  Genevae  proscripta,  degebat  Ane- 
cii,  ad  convertendos  Caballiacenses  aliosque 
populos,  Genevae  finitimos,  destinatus  fuit. 
Laboriosam  hanc  missionem  an.  1594  su- 
scepit  grandi  animo.  Advei'sa  multa  et  aspe- 
ra  expertus,  saepiusque  ab  haereticis  ad  ne- 
cem  quaesitus  est,  sed  Dei  ope  protectus, 
tanta  cum  constantia  et  successu  haeresim 
0])pugnavit  ac  fidem  catholicam  praedicavit, 
ut  paucorum  annorum  spatio  plus  quam 
70millia  haereticorum  converterit.An.  1602 
post  Granerii  obitum,  Genevensis  episcopus 
consecratus,  maiori  cum  ardore  haeretico- 
rum  conversioni,divini  verbi  praedicationi, 
morum  emendationi,  disciplinae  in  clero  et 
incoenobiisinstaurationi  adlaboravit:  adeo 
ut  Genevae  et  in  locis  finitimis  religionis 
catholicae  professio,  pietas  in  clero,  regula- 
ris  disciplina  in  coenobiis,  morum  integritas 
in  populo  reflorescerent.  An.  1610  novum 
sanctimonialium  Ordinem  instituit. 

Magno  in  praetio  Francisci  doctrinam, 
dum  in  vivis  ageret,  habitam  esse,  vel  ex 
eo  colligere  licet,  quot  e  tot  strenuis  veri- 
tatis  catholicae  defensoribus,  qui  tunc  flo- 
rebant,  unum  Genevensem  Praesulem  Cle- 
mens  VIII  elegerit ,  quem  adire  iuberet 
Theodorum  Bezara  Calvinianae  pestis  pro- 
pugnatorera  acerrimum.  Quod  muniis  adeo 
exiniie  Franciscus,  non  sine  vitac  suae  pe- 
riculo,  implevit,  ut  haereticus  homo  ex  me- 
rito  confutatus  veriiatem  fassus  sit,  licet  cx 
scclere,  arcano  Dei  iudicio,  indignus  extite- 
rit,  qui  ad  Ecclesiac  sinum  rediret.  Nec  mi- 
nori  plane  aestimatione  s.  Episcopum  gavi- 
sum  fuisse  exinde  constat,  quod  Paulus  Pp. 
V  dum  celebris  disceptatio  de  auxiliis  Ro- 
mae  ageretur,  huius  praesulis  sententiam 
ea  super  re  exquiri  vuluerit,  eiusque  consi- 
lio  obsecutus,  subtilissimam  ac  periculi  plc- 
nam  quaestioneni  diu  ucriusciue  exagitatara, 
indicto  partibus  silentio  consopiendara  iu- 
dicavcrit,  uti  diximus.  Hacc  praecellentis 
doctrinae  opiniopost  illius  obitum  imminuta 
non  est,  irao  vehementcr  aucta,  virique  ex 
omni  ordine  clarissimi,  ipsique  surami  Pon- 
tifices  eminentem  illius  scieutiam  magnis 
laudibus  extulcrunt".  Plura  scripta  reliquit, 

'  Ttimpore  Concilii  Valicani  multi  cx  iliis  Palribus 
1'iuni  l'p.  IX  enixis  volis  communi  vocc  rogarunt,  ul 


VSQVE    AD    lANSENISTAKVM    KXOUPIA 


201 


quibus  Doctoris  Eoclesiae  noiueii  adeptus 
est.  Equidem  12  libris  iiicompavabilem  tra- 
ctatum  de  amore  Dei,  dooto  subtiliter  dilu- 
cideque  complexus  est.  Maxiiuo  antem  vi- 
vis  coloribus  viitutem  alio  opere,  quod  Phi- 
lotea  inscribitur ,  pinxit.  Huc  accedunt 
tractatus  do  rebus  ad  magisterium  pietatis 
spectantibus  ,  ipsaeque  constitutiones,  sa- 
pientia,  discretione,  ac  suavitate  conspieuae, 
quas  pro  Sanctimonialibus  Ordinis  Visita- 
tionis  B.  Mariae  ab  eo  constituti  scripsit. 
Uberriuiam  sane  rei  asceticae  segetem 
Epistolae  ipsius  ad  plurimos  datae  suppedi- 
tant,  in  quibus  devoti  cultus  erga  Ss.  Cor 
lesu  semina  miserit.  In  his  lucubrationibus 
ac  praesertim  in  interpretatione  Cantici 
Catificorum ,  plura  Scripturarum  aenig- 
mata,  obscura,  nova  luce  perfundit.  Porro 
ad  retundendam  haercticorum  sui  temporis 
pervicaciam  ,  contlrraandosque  Catholicos 
Conti-oversiarum  librum,  in  quo  plena  Ca- 
tholicae  fidei  deraonstratio  est,  aliosque 
tractatus,  concionesque  de  veritutibus  fidei, 
itemque  VexiUum  Crucis  conscripsit,  qui- 
bus  adeo  strenue  pro  Ecclesiae  causa  cer- 
tavit,  ut  innumeram  perditorum  hominum 
multitudinem  ad  eius  sinum  reduxerit,  fi- 
demque  in  tota  Caballiacensium  provincia 
restituerit  ^  Obiit  S.  Franciscus  Salesius 
an.  1622,  postea  ab  Alexandro  Pp.  VII  in 
Ssrum  numerura  relatus*. 

81,  Cardinalis  Du-Perron  —  S.  Fran- 
cisci  ardorem  in  oppugnanda  haeresi  et 
convertendis  errantibus  in  Gallia  aemula- 
tus  est  cardinalis  Perronius  seu  Du-Per- 
ron.  Is  anno  155(3  Bernae  parentibus  no- 
bilibus  sed  calvinianis  natus,  litterarum 
et  philosophiae  studiis  magna  cum  fama 
absolutis,  haeresim  abiuravit,  statum  cle- 
ricalem  amplexus  est,  et  egregius  fidei  ca- 


S.  FrMncisciirn  Salesium  Doctoris  titiilo  (lecoraret.  Quae 
quidem  vota  el  S.  H.  E.  Canlinairs  el  pjiires  ex  tolo 
orlie  Aiitislites  ingeniiriaruiit;  iis  vero  Canonicorum 
Collegia,  Lycaeoriini  Doctores,  scientiarum  .Acaderaiae, 
Principes,  ac  noliiies  proceres,  ingens  deniqiie  tideliura 
multitudo  suis  supplicationibiis  accesserunt.  Tandem 
Pius  l'p.  IX.  ex  Sacr.  Rit.  Congr.  consnlto,  decreto  Ur- 
bis  et  Orbis  l'J  iulii  \8n,  uiiiversalifi  Eccleniae  Do- 
clorem  Franciscum  Saiesium  declaiavit.  Vid.  La 
Scieir.a  e  la  Fede ,  voll.  CVII,  p.  335  sqq  ;  CVIII,  404; 
CIX,  49. 

'  Alexander  VII  in  BuIIa  Canonizalionis  xui°  calend. 
maias  1665  et  in  allocutione  consistoiiali  anle  canoni- 
zationem.  Cleraens  IX,  Kenedictus  XIV,  Consi.  Pastora- 
lis  curae  5  august.  1751. 

■^  Marsollier,  Vie  de  s.  Frait{ois  de  Sal^s,  2  voll.  in- 
l"2°0peras.Francisci  edita  sunt  2  voll.in-foll.  Epistolae 
eius  seorsira  editae  sunl  1'aris.  1758,  6  voli.  in-12°,  et 
182l,4volI.  in  8°.  Introductio  ad  vilam  devotam  saepius 
et  cunctis  fere  idiomatibus  excusa  fuit. 


tholicac  defensor  ac  haereseos  debelhxtor 
evasit.  Ingenio  sublimi  et  acuto,  memoria 
tenacissima  ,  christianae  antiquitatis  et  s. 
Tlieulogiae  eruditione  admirandus,  doctri- 
iiam  catholicam  egregiis  scriptis  defendit, 
haereticos  multos  ad  Ecclesiam  reduxit. 
An.  1600  coram  Ileurico  rege  IV  publicam 
disputationem  habuit  cum  Mornaeo  Ples- 
saeo  (Duplessis  Mornay),  celebri  calvinista, 
quem  tam  luculenter  confutavit,  ut  is  pu- 
doi'e  sulfnsus  discesserit.  Pi^optor  haec  alia- 
que  bene  merila  Du-Perron ,  iam  ab  anno 
1593  episcopus  Ebroicensis,  ad  archiepisco- 
l^atum  Senonensem  et  cardinakxtus  dignita- 
tem  evectus  est.  Obiit  an.  1618,  pluraque 
scripta  praesertim  polemica  reliquit  ^  r^.—^ 

82.  Scrijjtores  ecclesiastici — Praeters. 
Franciscura  Salesiumetcardinalem  Du-Per- 
ron  ineunte  hoc  saeculo  floruerunt  scripto- 
res,  qui  sequuntur: 

In  exponendis  ss.  Litteris  claruerunt, 
Fi^anciscus  Feuardentius,  Ordinis  Minoruin 
etdoctor  Sorbonicus;  reliquit  coramentarios 
in  plures  s.  Scripturae  libros,  Tractatus  de 
controversiis,  et  aliquot  Patrum  opera  edi- 
dit.  Martinus  Ant.  Delrio,  Antwerpiensis, 
Societatis  lesu ;  scripsit  commentarios  in 
Genesim,  in  Canticura  et  in  Lamentationes, 
Adagia  V.  et  N.  Testamenti,  Dilucidationes 
ditficiliorum  s.  Scripturae  locorum,  atque 
Disquisitiones  magicas.  Nicolaus  Serarius, 
Lotharingus,  S.  L;  praeter  opuscula  varia 
theologico-historica  edidit  prolegomena  et 
commentarios  in  s.  Scripturara  ^.  Benedi- 
ctus  Pereira,  Valentinus  Hispanus,  S.  I. ; 
reliquit  coramentarios  in  Genesimet  Danie- 
lem  ^  Guilielmus  Estius,Gorcomiensis,  doc- 
tor  Lovaniensis  ;  praeter  alia  dedit  annota- 
tiones  in  difficiliora  s.  Scripturae  loca,  com- 
mentarios  in  Epistolas  s.  Pauli,  et  commen- 
tarios  in  Magistrura  Sententiarura.  PVanci- 
scus  Lucas,  Brugensis,  theologus  Lovanien- 
sis,  graece,  hebraice,  syriace  et  chaldaice 
doctus;  praeter  alia  exegetica  composuit 
coramentarios  in  IV  Evangelia  *.  lacobus 
Tiriuns,  Antv^erpiensis,  S.  L;  composuit 
commentarium  brevem  soliduraque  in  uni- 
versam  s.  Scripturam.  Benedictus  lustinia- 
nus,  Genuensis,S.  I.;elaboravit  tria  volumi- 
na  Comraentariorum  in  s.  Scripturam.  loan- 
nes  de  Pineda  ,  Hispalensis,  S.  L;  edidit 
commentarios  in  aliquot  s.  Scripturae   li- 


t  Edita  Paris.  1620,  3  tom.  in  fol.  Accedil  volumen 
Legalionum,  ibid.  1623. 
'!■  16  voll.  in-fol. 
^  Antwerp.  in-fol. 
4  Lugduni  Dalav.  1712,  5  voli.  iii-fol. 


202 


EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


bros,  atque  liistonam  ecclesiasticam.  Cor- 
nelius  a  Lapide,  Campinensis,  S.  I,;  compo- 
suit  commeQtarios  vii.stissimos  et  eruditissi- 
nios  in  s.  Scripturam  '.  lacobus  Bonfrerius,  j 
Dionantinus,  S.  I.;  praeter  commentarios 
in  Pentateuchum,  losue ,  ludicum  et  Rutli, 
scripsit  praeloquia  in  totam  s.  Scripturam, 
etOnomasticon  urbium  et  locorum  eiusdem. 
lacobus  lansonius  ,  Amstelodamus,  doctor 
Lovaniensis;  edidit  commentarios  in  Psal- 
mos,  Cantica,  lob  et  Evangeiium  secundum 
s.  loannera. 

Inter  theologos,  praeter  laudatos  M.Del- 
rio  et  G.  Estium,  claruerunt:  Gregorius  de 
Valentia,  Hispanus,  S.  I. ,  praeter  Tractatus 
theologico-polemicos  composuit  commenta- 
rios  in  Summam  s.  Thomae  ^ ;  Gabriel  Va- 
squez,  Bellomontanus  Hispanus,  S.  L,  dedit 
commentarios  diffusos  in  Summam  s.  Tho- 
mae  Aquinatis,  et  alia^;  Dominicus  Ban- 
nez  ,  Mondragonensis  Hispanus  ,  Ordinis 
Praedicatorura  ,  edidit  commentarios  in 
Summam  s.  Tliomae^;  Henricus- Henriquez, 
Lusitanus,  S.  I. ,  ekxboravit  summam  theo- 
logiae  moralis  et  tractatum  de  clavibus  Ec- 
clesiae;  Ferdinandus  Rebellus,  Lusitanus 
S.  L,  disseruit  de  iustitia,  religione  et  cha- 
ritate  et  Probabilismum  impugnavit.  Pau- 
lus  Comitolius,  S.  L,  et  ipse  probabilismi 
impugnator,  dedit  Consihamoralia,  aliaque; 
Franciscus  Suarez,  Granatensis,  Hispanus, 
S.  I. ,  elucubravit  commentationes  et  dispu- 
tationes  in  Summara  s.  Thomae  ^;  Leonar- 
dus  Lessius,  Brabantus,  S.  I. ,  composuit  li- 
bros  4  de  iustitia  et  iure,  tractatum  do  [)0- 
tostate  sumiiii  Pontificis,  alia;  Paulus  Lay- 
rnann,  yEnipontanus,  S.I.,  elucubravit  theo- 
Ingiam  moralem^,  ius  canonicum,  alia;  Mar- 
tinus  Becanus,  Brabantus,  S.  I. ,  scripsit 
theologiam  schoLasticam,  analogiam  V.  et 
N.  Testamenti,  manuale  Controversiarum; 
Thomas  Sanchez,  Cordubensis,  S. L,  edidit 
opus  morale  in  praecepta  Decalogi,  ct  tra- 
ctatnm  copiosura  de  Sacraraento  matrimo- 
nii;  Adamus  Tanner,  yEni[)ontanus,  S.  L, 
concinnavit  theologiam  scholasticam  et  di- 
sputationcs  theologicas  in  orancs  partes 
Summac  I).  Thomae;  loannes  Wiggers, 
Diesthemiensis,  doctor  Lovanicnsis, elabo- 
ravit  comraontarios  in  Sunimam  s.  Tiio- 
mao;  loanncs  Malderus,  doctor  Lovanioii- 


1  Anlwerp.  1081,  11  vull.  iii-lol. 

2  r.  voll   in-fol. 

3  l.iiKiliiii.  lC.-iO,  10  lora.  in-1'ol. 
*  Ci  loiii.  iii  lol. 

■'  1.11^(1.  MoRiiiil.  VL-nel.  I7i8,'2.'J  voll.  iii-li 
i'  l'ans.  iiji'l  iri-rol. 


sis,  episcopus  Antwerpiensis,  scripsit  in  pri- 
raara  et  secundam  partem  Summae  s.  Tho- 
mae  ;  Didacus  Alvarez,  Hispanus  ,  Ordinis 
Praed.,  composuit  commentariura  in  Suiu- 
mam  s.  Thornae. 

Stabiliendis  Fidei  dogmatibus  et  confu- 
tandis  erroribus  insudarunt  laudati  F.  Feu- 
ardentius,  Greg.de  Valentia  etM.  Becanus; 
iteniRobertusBellarminus,  Montis  Politia- 
ni  in  Hetruria,  S.  I. ,  S.  R.  E.  cardinalis, 
plurima  scripta  edidit,  inter  quae  primum 
locum  habet,  eruditissimum  opus  Contro- 
versiarum  christianae  fidei  adversus  huius 
temporis  haereticos  ^;  lacobus  Gretserus, 
Suevus,  S.  I.,multa  opera  reliquit,  praeser- 
tim  historico-apologetico-polemica ,  inter 
quae  commemorantur  defensio  operis  Bel- 
larmini  contra  obiectiones  Protestantium, 
et  tractatus  de  Cruce  -;  Franciscus  Coster, 
Mechliniensis,  S.  I. ,  elaboravit  Enchiridion 
controversiarura,  eruditorum  iudicio  lauda- 
tura  ^;  Petrus  Coton,  Galhis,  S.  I. ,  compo- 
suit  tractatum  de  Sacrificio  inissae  et  In- 
stitutionera  catholicam  contra  haereses  et 
superstitiones  huius  aevi  ;  Nicolaus  Coef- 
feteau,  Cenomanus,  Ordinis  Praed. ,  nomi- 
natus  episcopus  Massiliensis,  praeter  histo- 
riam  Romanam  ab  Augusto  usque  ad  Con- 
stantinum,  composuit  tractatus  polemicos 
contra  lacobum  regera  Angliae,  Duplessium 
Mornaeura  et  M.  Antonium  de  Dominis:- 
.Marinus  Mersenicus,  Cenoraanus,  Ordinis 
Minimorum,  vir  multiplicis  eruditionis,  ela- 
boravit  quaestiones  celebres  in  Genesim 
potissiraum  conr.ra  atheos  et  deistas  * ;  Pe- 
trus  Arrubal,  Hispanus,  S.  I. ,  reliquit  duo:S 
libros  de  Deo  uno  et  trino  et  de  Angelis;Didl. 
Alvarez,  iam  commeraoratus,  scripsit  de  au^ 
xiliis  divinae  gratiae  et  de  concordia  liber<. 
arbitrii  cum  praedestinatione;  yli^gidius  d:. 
Coninck,  Bellanus  Flander,  S.  L,  erudit.- 
scripsit  de  Sacramentis'',  de  Deo  trino  ct  in, 
carnato  ^;  Ludovicus  Richeome,  Gallas,  S,' 
I. ,  reliquit  tractatus  de  controversiis,  asce  r 
ticos  et  tlieologicos  ' ;  lacobus  Kcller,  Ger-' 
manus,  S.  I. ,  haereticos  ct  pscudo-politi- 
cos  variis  libris  cxagitavit ;  Arnoldus  Ha- 
vcnsius,  Sjlvaeducensis,  S.  I.  ,  scripsit  de 
auctoritate  ss.  Patruin  in  decernendis  Fi- 
dei  dogmatibus  * ;  Andrcas  Duval,  doctor 


'  Paris  el  PragMC  17-21,  i  tom.  iii-lol. 
2  Ualisbon.  1734,  17  voll.  in-lol. 
3(;oion.  i:m,  in  8°. 

■1  In-lul. 

•'  llollioniag.  1030,  in-lol. 
'"•  .\iil\vfr|».  1015,  in-fol. 
"  1'aiis.  lO-JH,  ;2  voll.  iii-rol. 
«  Coloii.  10'JU,  in  8^ 


Sorbonicus ,  reliquit  conimentariura  in  s. 
Tliomani,  tractatuui  de  suiiroraa  R.  Ponti- 
liois  potestate,  et  alia  conlra  Richeriura  et 
Petruni  Molinaeum. 

In  illustianda  historia  ccolesiastica  sedu- 

lara  operara  irapenderunt  lii  qui  sequuntur: 

Caesar  Baronius,  Soranus  e  Campania,  pre- 

slnter  Oratorii  s.  Philippi  Nerii  et  R.  E. 

cardinalis,  praeter  annotationes  ad  Marty- 

roloijiura,  coUogit  Annales  ecclesiasticos  a 

Christo  nato  usque  ad  annura  1198  tanta 

i  ura  noniinis  celebritate,  ut  parentis  histo- 

rioorum  ecclesiasticorum  reccntioris  aetatis 

nomen  sit  adeptus,et  ex  ipsis  acatholicis 

non  iiauci  lidera  eius,  eruditionera  ac  labo- 

rem  hiudarint  '.  Abrahani  Bzovius,  Polonus, 

Ordinis  Praed.,  Annales  ecclesiasticos  Ba- 

ronii  prosecutus  est  usque  ad  an.  1572  ^. 

Henrious  Spondanus,  e  calvinista  catholi- 

cus  et  episcopus  Aparaiensis,  annales  Baro- 

nii  in  epitomen  redegit  ^  eosdera  continua- 

vit  usque  ad  annum  1640  ■*,  addiditque  an- 

nales  V.  Testamenti  ^.  Augustinus  Torniel- 

ji,  Novariensis,  Barnabita,  collegit  annales 

5acros  et  profanos  a  mundi  initio  usque  ad 

rhristum  natum  ^.  lacobus  Salianus  ,  Ave- 

lionensis,  S.  1.,  edidit  annales  V.  Testamen- 

i  ^.  Heribertus  Roswejxlus ,  Ultraiectinus  , 

>.  I. ,  coUegit  fastos  Ssrum ,  vitas  Patrum 

remicolarum  ,  primusque  animo  concepit 

onsilium  ingentis  operis  de  Actis  Ssrum  , 

uod  eiusdem  Societatis  viri,BoIlandus  alii- 

ue  paulo  post  feliciter  aggressi  sunt  ^.  Tho- 

las  Leraos,  Hispanus,  Ordinis  Praed. ,  col- 

•git  historiam  congregationum  deAuxiliis^. 

'amdem  historiam    postea  scripserunt  la- 

)bus  Hjacinthus  Serry,  Ordinis  Praed.  ^°, 

.1  12  vol.  in-fol.  Baronias  Annales   suos    opposuit 
^uiiuriis  Magdelturgensibus ,  quas  M.  Fiacius,  I.  Wi- 

ndus,  aliique  Lutherani  saeculo  praeceilenli  in  luceni 

derunt.  Cunlinent  illae  historiam  ecclesiasticam  13 

ecnlorum  ,  et  prodierunt  Basileae  15dy-74,  13  voll. 

-fol.  —  •■»  'J  voll.  in-fol.  —  •!  '1  voll.  in-fol. 
'  *  3  voll.  in-fol.  —  sjn-fol. 

6  Anlwerp.  1fi20,  i  voll.  in-fol. 

'  Paris.  16'25,  6  voll.  in-fol. 

^  Bollandus,  unde  Bollandistarum  nomen,Acta  Ssrura 
kdu.xit  ad  5  volumina  in-fulio.  Ilenscheaius  aliique  le- 
,5uilae  opus  piosecuti,  ante  suppressionem  Societatis 
tllud  au.xerunt  ad  4'J  volumina.  E.\tincta  Societate  C. 
Ryens  el  I.  Bneus  lesuitae  una  cum  I.  B.  Fonsono  Can. 
Regul ,  A.  Bei  tholdo  Beneilictino,  S.  Dyckio,  C.  Goorio 
el  .M.  Stalzio  Praemonstralensihus  3  volumina  addide- 
runt,  quorum  ultimum,  nempe  LII,  e.xcurrit  usque  ad  15 
octohris.  Operis  conlinuationem  postea  resumpserunt 
Patres  Societatis  in  Beigio.  —  Parisiis  Victorius  Palme 
quinquagintaquatiior  voluniina  Aclorum ,  edit.  An- 
liierpiae  cum  notis  Papehrokii  ,  nunc  tempoiis  typis 
exarare  adnisus  est;  liis  addendo  novorum  Bollandi- 
slarum  voll.  LVm  usque  ad  LXm. 

9  Lovan.  sed  Hhemis  1702,  in-ful. 

>"  Anlwerp.  170'J,  in-fol. 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM    EXORDI.V  203 

et  Livinus  de  Meyer  S.  I.  '.  Antonius  Cal- 
lonius,  presbyter  Oratorii  Roniani,  praeter 
alia  scripsit  de  ss.  Martyrum  cruciatibus  -. 
PauhisAringlius,  presbytereiusderaOratorii, 
latinitate  donavit  auxitque  Romani  subtcr- 
raneam,  opus  posthumum  A.  Bosii  ^.  H.  Ca- 
nisius,  Noviamagus  S.  I.,  praeter  sumraam 
iuris  canonici  ,  collegit  antiquas  lectiones 
seu  thesaurum  monumentorum  ecclesiastico- 
rum  et  historicorum''.  A.  Possevinus,  Man- 
tuanus  S.  I.,  edidit  res  Moscovitas,  appara- 
tum  ad  scriptores  V.  et  N.  Testamenti,  et  bi- 
bliotliecaiii  seleotam  de  ratione  studiorum, 
N.  Orlandinus,  Fiorentinus,  S.  L,  scripsit  hi- 
storiam  suae  Sooietatis,  deinde  longius  pro- 
dnctam  a  Sacliino,  luventio  et  Cordara.  I.P. 
Mafleius,  S.  I. ,  scripsit  vitam  s.  Ignatii  et 
historiarum  Indicarurn  libroslG.  Thom.  Mal- 
vendia,  Ord.  Praed.,  coUegit  Annales  suiOr- 
dinis  ^.  Zacharias  Boverius,  Ordinis  Capuci- 
norura,  edidit  historiam  sui  Ordinis  ^.  1.  Ma- 
riana,  Hispanus,  S.  1.,  narravit  historiam 
patriae  suae.  Angelus  Rocca,  Italus,  Augu- 
stinianus,  dedit  Bibliothecam  Vaticanara  il- 
lustratam,  et  Thesaurum  pontificiarum  an- 
tiquitatum,rituum  ac  caeremoniarum.Ioan- 
nes  Chapeauville,  Leodiens.,  collegit  gesta 
Pontificum  Leodiensium  '.  loannes  Bnzeli- 
nus,Cameracensis,  S.I.,  cuius  extant  Anna- 
les  Gallo-Flandriae  ^  et  Gallo-FIandria  sa- 
cra  et  profana  ".  A.  Havensius,  iam  laudatus, 
scvipsitde  ereotione  novorum  episcopatuum 
in  Belgio,  et  de  crudelitate  moribusque  pri- 
scorum  et  recentioruai  haereticorum. 

Scriptoribus  asceticis  huius  aetatis  cura 
s.  Francisco  Salesio,  de  quo  supra  diximus, 
adnumerandi  sunt  cardinalis  BeruUus,  fun- 
dator  et  superior  Oratorii  Gallicani ;  Caro- 
lus  Condren,  eius  successor;  Alphonsus  Ro- 
driguez,  Vallisolitanus,  S.  L  ;  Ludovicus  de 
Ponte,  Hispanus;  Hieremias  Drexelius,  Au- 
gustanus;  loannes  Busaeus,  Noviomagen., 
eiusdem  Societatis;  aliique. 

83. Congregatio7ies  religiosae — Vidimus 
saeculo  precedente,  quanto  cum  fructu  s. 
Philippus  Nerius  in  Italia  instituerit  Con- 
gregationem  patrum  Oratorii  '°.  Illam  in 
Gallia  imitatus  est  Petrus  Berullus.  Hic  an. 
1575  in  Canapania  gallicana  patre  senatore 
Parisiensi  natus,  presbyter  et  postea  R.  E. 
cardinalis  factus,  ad  mores  clericorum  et 
laicorum  emendandos  an.  1611  plures  sa- 


'  Ibid.  1705,  in-fol.  — 2  1591  in-l». 

3  Homae  1051 ,2  voll.  in-fol. 

*  Iiitjolslad.  1001,6  vol.  in-4°. 

r>  Neapol.  1027,  iii-fol.  — 6  1632,  2  voll.  in-fol. 

1  I(;i2,  3  voll.  in-i".  —  8  Duaci  102i,  in-fol. 

9  Ibid.  lG25,'in-ful.  —  lo  Vid.  p.  I«0. 


204 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


cerdotes  in  quodam  suburbio  Parisiensi  con- 
gregavit,  qui  e  patriraonio  vel  peculio  vitara 
pauperem  viverent,  et  sub  episcoporura  obe- 
dientia  rainisteria  sacra  sedulo  peragerent. 
An.l631  Paulus  Pp.  V  hancCongregationem 
approbavit  sub  noraine  Oratorii  lesu,  qiiae 
brevi  per  provincias  Galliae  propagata  est. 
Quum  deinde  post  fundatoris  obitum  (1629) 
socii  etiam  scliolas  et  litterarum  studia  apud 
se  introduxerint,  multos  in  sua  Congrega- 
tione  habuerunt  viros  magni  nominis  ^ 

Ad  parvulos  in  pietate  et  litterarum  ru- 
dimentis  instituendos  s.  losephus  Calasan- 
ctius  fundavit  Ordinem  patrum  Piarum 
Scholarum.  Is  nobili  familia  Aragoniae  an. 
1556  natus,  postquara  in  patria  decanus  et 
episcopi  Urgellitani  vicarius  generalis,  e- 
mendandis  moribus  et  restituendae  disci- 
pHnae  ecclesiasticae  adlaborasset,  an.  1591 
Romam  profectus  est,  ibique  se  totum  pie- 
tatis  et  caritatis  operibus  dedicavit.  lilic  an. 
1600,  approbante  Clemente  Pp.  VIII,  adsci- 
tis  sibi  aliquot  presbyteris,  parvulos  in  lit- 
terarum  eleraentis  instruere  simulque  ad 
pietatem  informare  coepit.  An.  1617  a  Pau- 
lo  V  irapetravit,  ut  societas  sua  in  Congre- 
gationem  regularem  cum  3  votis  ,monasti- 
cis  sed  siraplicibus  mutaretur.  Post  annos  4 
Gregorius  XV  eam  ad  dignitatemOrdinis  re- 
ligiosi  cum  votis  solemnibus  evexit,  regu- 
lasque  a  losepho  compositas  approbavit. 
Obiit  losephus  Calasanctius  an.  1648,  postea 
a  Benedicto  XIV  inter  Beatos  et  a  Clemen- 
te  XIII  inter  Sanctos  reiatus.  Eius  Institu- 
tum,  cuius  socii  progressu  temporis  etiara 
latinas  et  hinc  inde  ipsas  philosophicas  lit- 
teras  tradendas  susceperunt,  per  Italiam, 
Siciliam,  Sardiniam,  Hispaniam  et  Germa- 
niara  propagatura  fuit*. 

Alterius  Congregationis'  initia  an.  1624 
Parisiis  posuit  s.  Vincentius  de  Paulo.  Is  Po- 
dii  non  procul  ab  Aquis  Tarbellis  in  Aqui- 
tania  huinili  genere  natus  an.  1576,  litteras 
Immanas  Aquis,  theologicas  Tolosae  didicit. 
Sacerdotio  initiatus  cum  an.  1605  Massilia 
rediret  Tolosara,  a  maiiometanis  intercep- 
tus  et  in  Africam  abductus  est.  Inde  cura 
domino  suo,  qucm  ad  catholicam  fidem  con- 
verterat,  aufugiens  in  Galliam  rediit.  Anno 
1019  a  Ludovico  rege  XIII  priraarius  sa- 
crorum  minister  in  Galliae  trireraibus  con- 
stitutus,  summo  ardoro  et  mira  caritate  du- 
cum  et  remigum  saluti   adlaboravit.  Anno 

^  llabfirt  de  Cerisi,  Vie  du  Cardinal  de  Uerulle,  l»a- 
ris  Ifiif);  Helyol,  Ili.il.  dps  Ordr.  rcUfj. 

-  Alivxainlcr  a  Cuiiteiitioiic,  Vtla  s,  losephi  Calasan- 
clti;  llulyot,  Oi>.cil.  l.  IV,  p.  tJ8I. 


1624  comite  Joigny  eiusque  uxore  et  fratre 
et  episcopo  Parisiensi  openi  ferentibus,  Pa- 
risiis  instituit  Congregationem  sacerdotum, 
qui  sacras  missiones  per  Galliae  pagos  exer- 
cerent.  Hanc  Societatem  an.  1632  Urba- 
nus  VIII  approbavit  sub  nomine  Congrega- 
tionis  Missionis.  Eius  socii  etiam  dicti  sunt 
Lazaristae,  quum  primaria  eorum  sedes  es- 
set  apud  Ecclesiam  s.  Lazari.  Erant  ii  sa- 
cerdotes,  qui  post  duos  probationis  annos 
3  vota  monastica  simpliciter  emittebant , 
praeposito  suo  subditi  functiones  sacras,  non 
nisi  concedentibus  episcopis,  exercebant,  in 
pagis  missiones  sacras  instituentes  ,  popu- 
lum  sacris  sermonibus  instruentes,  ad  poe- 
nitentiam  et  confessionem  adiicientes,  di- 
scordias  componentes,  egenis  atque  infirmis 
subsidium  adferentes.  Susceperunt  etiam 
raissiones  ad  propagandum  Evangelium  in- 
ter  infideles,  nominatim  in  Sinis  ,  ad  redi- 
mendos  Christianos  e  servitute  piratarum 
Africanorum  ,ad  dirigendas  paedagogias  et 
seminaria.Propter  labores  tam  salutares  non 
tantum  per  Galliam ,  sed  etiam  per  Sabau- 
diara  ,  Pedemontium,  Genuam  ,  Hispaniam 
aliasque  terras  propagati  sunt  ^ 

lisdera  temporibus  Ordo  s.  Benedicti  non- 
nuUas  reformationes  subiit,  e  quibus  prae- 
stantissima  est  ea  ,  quam  an.  1618  aliquot 
cordati  huius  Ordinis  monachi  in  Gallia  ef- 
fecerunt  sub  numine  Congregationis  s.  Mau- 
ri ,  quamque  RR.  Pontilices  Gregorius  XV 
et  Urbanus  VIII  approbarunt.  Eiussocii  non 
solum  accuratiori  regulae  s.  Benedicti  exer- 
citio  et  propriae  perfectioni,sed  etiam  alio- 
rum  saluti  proraovcndae  adlaborabant.  Alii 
in  suis  ecclesiis  divinum  verbum  praedica- 
bant,  confe.ssiones  excipiebant,  aliasque  fun- 
ctiones  sacras  obibant;  alii  in  pacdagogiis, 
quae  in  suis  monasteriis  erigebant,  iuvenes, 
praecipuc  nobiles,erudiebant;  alii  in  scholis 
iiiferioribus  parvulos  in  litterarum  rudimen- 
tis,  aut  in  superioribus  monaclios  tyrones 
in  disciplinis  (ihilosophicis  et  theologicis  in- 
struebant.  Unde  multos  viros  eruditione 
celeherrimos,  de  liistoria  litteraria  ,  ecclc- 
siastica,  patristica,  diplomatica  optime  me- 
ritus  intor  se  habuerunt.  Quae  Maurinorum 
studia  Bonedictinis  in  Gallia  adco  proba- 
baiitur,  ut  pleraque  horum  monasteria  illi 
refbrmatae  Congrcgationi  accederent*. 

Parisios  etiam  sub  saeculi  huius  initia 


*  Helviil,  llisl.  des  Ordr.  relig. 

2  lt)i(i. ;  Callia  clirisliana,  t.  VIII;  Le  Cerf,  Dihlio- 
llirqiip  Insl.  el  crit.  des  auleurs  de  la  Coiigreijation 
de  s.  Manr;  rassin,  Ilisl.  Ult.  ile  la  Conijrejalton  de 
s.  Matir. 


VSQVE    AD    lANSR^MSTARVM    FAORDIA 


205 


Magdalciia  L'  niiillicr  inihixit  Ursnlinanim 
Institutiim,  cuius  origineni  siipra  vidinius  '. 
Anno  1G12  l^rsulinac  Parisicnses  cx  con- 
cessa  olira  a  Paulo  111  potestate  in  societa- 
tem  monasticam  cum  3  votis  soUcmnibus 
coiverunt.  Hae  Ursulinaecoenobiticae,  quae 
propter  adoptatam  a  se  vitae  rationem  ad 
institucndas  pucllas  potissimum  adstrictac 
erant,  per  omnes  fere  tcrras  catholicas  pro- 
pagatae  sunt.  Caeterae  etiam,  quae  in  ae- 
dibus  pi-ivatis,  partim  sing:ulae,  partim  con- 
crecatae,  ct  solo  castitatis  voto  adstrictae, 
vivebant,  in  diversis  urbibus  perdura- 
runt  *. 

Aliam  monialiura  Congregationem  insti- 
tuit  s.  Franciscus  Salesius,  episcopns  Gene- 
vensis  sed  Anecii  residens  ^.  Is  primum  an. 
1610  Anecii  fundavit  societatem  pro  femi- 
nis,  quas  vel  propter  corporis  debilitatera, 
vcl  propter  paupertatem  aut  quod  essent  vi- 
duae,  alii  Ordines  religiosi  suscipere  abnue- 
rent.  Eas  neque  rigori  corporali,  neque  vo- 
tis  sollemiiibus,  sed  simplicibus  votis  casti- 
tatis  et  obedicntiae  adstrinxit ,  praecepit- 
quc,  ut  neglecta  rerum  externarum  cura  , 
praescriptam  uniforrais  vitae  rationem  at- 
que  ordinem  servarent ;  et  caritati ,  hurai- 
litati  ac  propriae  voluntatis  abnegationi 
studerent,  infirmosque  visitarent  et  cura- 
rent.  Primam  huius  Societatis  curam  susco- 
pit  s.  loanna  Francisca  Fremiot,  vidua  ba- 
ronis  de  ChAntal,  ^uaes.  Francisco  conscien- 
tiae  suae  moderatore  utebatur.  Similes  so- 
cietates,  quarum  utilitas  elucescebat,  pau- 
lo  postformatae  sunt  in  aliis  urbibus.  Tunc 
s.  Franciscus  consilio  cardinalis  archiepi- 
scopi  Lugdunensis  ipsiusque  R.  Pontificis 
Congregationem  suam  transmutavit  in  Or- 
dinem  monasticum  cum  3  votis  sollemnibus 
sub  regula  s.  Augustini  et  peculiaribus  prae- 
scriptis  atque  monitis,  quera  iam  an.  1618 
Paulus  Pp.  V  approbavit  sub  nomine  Ordi- 
nis  de  Visitatione  B.  INI.  V.  Quum  propter 
hanc  mutationem  moniales,  quae  vulgo  Sa- 
lesianae  vocabantur  ,  intirmos  visitare  non 
possent,  puellas  hinc  inde  educandas  susce- 
perunt.  Earum  Ordo  progressu  temporis  per 
Italiam,  Germaniara,aliasque  regiones  pro- 
pagatus  est  *. 

?>A.Gregorms  XV Pontifex{nn.  1621) — 
In  Pauli  V  locura  ,  v"  idus  februarii  1621, 
electus  fuit  cardinah's  Alexander  Ludovisius, 
Bononiensis,  annum  natus  67,  vir  animi 
candore  et  rebus  praeclare  gestis  omnibus 


I  l>.  10,3.  —  2  Hclynt,  Op.  dl.  —  ^  Vid.  p.  200. 
■*  Cf  .Mar.^ollier,  Viex  de  /t.  Franroix  de  Sales,  et  de 
i.  Jemne  Francoise  Fremiol  de  Chdntal. 


acccptus,  qui  sub  nomino  Grcgorii  XV  Ec- 
clcsiara  rexit  usquc  ad  annum  1623.  Isinitio 
pontiticatus  sui  lubilaeura  indixit,  quo  di- 
vinum  auxiliura  sibi  pro  felici  Ecclesiae 
regimine  corapararot.  Rationem  comitiorum 
de  elcctionc  pontificis  per  snflVagia  secreta 
praescripsit  ^;  Decessoris  sui  decretum  de 
Immaculata  B.  M.  V.  Conceptione  araplia- 
vit  prohibons,  no  quis  etiara  in  privatis  ser- 
nionibus  aut  scriptis  assereret,  eam  cum  o- 
riginali  peccato  fuisse  concci)tain,  donec  a- 
liter  a  s.  Sede  foret  dcfinitum.  Ad  promo- 
vendos  religionis  cliristianae  progressus 
instituit  Congregationem  de  propagandiU-.. 
Fide,  e  13  cardinalibus,  3  praelatis  et  1  se- 
cretario  compositam,  cuius  esset  curare  o- 
rania  ad  propagandam  etconservandam  ubi- 
que  catholicam  fidera  pertinentia.  Integrata 
Clementis  VIII  Constitutione,  ne  Itali  ex- 
torres  mancrent  in  locis,  ubi  haud  liber  ca- 
tholicae  religionis  cultus  esset,  aliam  ad- 
versus  haercticos  in  Italia  commorantes 
promulgavit^. AMaxirailiano  duce Bavariae 
accepit  bibliothecam  Palatinam ,  e  multis 
Hebraeorum  ,  Caldaeorura,  Arabum  ,  Grae-  " 
corum,  Latinoruin,  Italorum  et  Gerraano- 
rura  scriptorum  codicibus  manuscriptis,  li- 
brisque  tjpis  editis  compositam  eamque  Va- 
ticauae  adiecit,  quae  vere  dici  poterat  cliri- 
stianae  eruditionis  armamentarium.  Sigi- 
sraundo  regi  Poloniae  adversus  Turcas  et 
Ferdinando  imperatori  contra  haereticos 
bellum  gerentibus,  pecunia  et  railite  prac- 
sto  fuit.  Parisiensem  ecclesiam,  a  Senonensi 
distractam,in  metropolira  erexit,  eique  suf- 
fraganeas  assignavit  ecclesias  Cartonensem, 
Aurelianensem  et  Meldensem  ^.  Festura  s. 
Annae  sicut  alia  Festa  de  praecepto  cele- 
l)rari  iussit;  Theresiam,  Philippum  Ne- 
rium  ■*,  Ignatiura  Loyolam,  Franci.scum  Xa- 

1  Const.  13  et  19,  quas  Urbanus  VIK,  eius  successor, 
coiifiimavit  Consl.  H.  Tres  praescribuntur  rationes  e- 
ligendi  Ponliticem  Romanum  ,  quae  servantur  ail  ho- 
diernam  diem:  l"  per  scrutinitim,  s\ve  scnitiuiiim  et 
accessum,  2*  per  compromissum ,  3^  per  qtiasi  in- 
spirationem.  Primo  modo  fit  electio.  si  e.\  partibus 
tiibus  suflragiorum  duae  ferautur.  Hoc  modu  sutlra- 
gia  laturi  Cardinales  cunveniunt  bis  in  singulos  dies, 
mane  post  Missae  sacrum  et  vespere  post  hymniim 
Veni  Crealor  Spirilus.  .Secundo  modo  fit  ciim  Car- 
dinalrs  de  eligendo  J>oiitifice  discrepantes  unum  vel 
plurcs  eligunt  e.\  Ordine  suo,  quorum  adarbitrium  iu- 
dii.iitmque  electio  redeat.  Tertio  modo ,  cum  Cardi- 
iiales  quasi  Spiritus  S.  niimine  ardali,  aliqueni  uiiani- 
miter  et  una  voce,  nullu  penitus  dissenliente,  pronun- 
tiant  Summnm  Ponliticem. 

2  Const.  28,  t.III  /iu//ar,— 3  Spond.  ad  an.  1621--23. 
'•Vid.p.  180.  Intcr  laudes  divoPhilippo  tributas,in 

Constit.  rlclpsius  Canonizal.  ab  Urbano  VIII,  promiil- 
gala,  haei;  leguutur.'  Ecce  de  Novatorihtis  revincen- 
dis,  vcl  ad  liomanam  Ecclesiam  redticendis  maxime 


206 


EPOCHA.   XI.    AB    INITIIS   LVTHERI 


verium,  et  Isidorum  Agricolam  una  eadem- 
que  celebritate  Ssrum  catalogo  accensuit. ; 
Obiit  viii"  idus  iulii  1623.  Huic  biennii  ac 
mensium  qijinque  Pontificatus  fuit. 

85.  UrbamisVIII  Pontifex  {an.  162.3)  — 
Post  Gregorii  XV  obitum,  viii°  idus  augu- 
sti  1623  eiectus  est  Urbaaus  VIII,  Floren- 
tinus,  antea  appellatus  Maphaeus  Barberi- 
nus,  ann.  56  natus,  litteris  apprime  excul- 
tus,  nec  infimi  inter  poetas  nominis,  pietate, 
eruditione,  rebus  gestis  commendandtts.  Hic 
an.l625Iubilaeum  duodecimum  celebravit. 
Congregationem  de  Propaganda  Fide  redi- 
tibus  auxit  et  magnis  privilegiis  instruxit, 
eique  adiunxit  a  fundamentis  erectum  colle- 
gium  de  Propaganda,  Urhanum  inde  ap- 
pellatum,  in  quo  diversarura  nationum  Asia- 
ticarum  et  Africanarum  ,  velut  Georgiano- 
rum,  Nestorianorum,  Armenianorum,Copto- 
rum,^tliiopum  iuvenesin  linguis  orientali- 
bus  ets.Theologia  instituerentur,  qui  studio- 
rum  confecto  curriculo,  in  patriam  suam  aut 
aliam  in  terram  ,  a  Congregatione  de  Pro- 
paganda  Fide  assignandam ,  reverterentur 
ad  propagandam  catholicam  religionem.Pri- 
mus  RR.  PP.  a  regibus  Congi  per  orato- 
rem  loan.  Baptistara.  Vives  solemne  Chri- 
stianae  obedientiae  iuramentum  accepit. 
Audito,  Ducem  Urbinatem  Franc.  M.  Ro- 
bertum  decrovisse,  post  mortem  unici  filii, 
principatum  restituere  Apostolicae  Sedi  , 
unde  fiduciarium  diu  obtinuerat,  eius  pos- 
sessionem  adivit,  et  loca  pracsidiis  firmavit. 
Arcem  in  Bononiensium  finibus  condidit, 
quam  Urbanam  a  suo  nomine  dixit.  Archi- 
gymnasium  Romanum  ,  quod  Sapientiara 
appellant ,  ampliavit  ornavitque.  Vaticanam 
bibliothecam  mss.  codicibus  graecis  locuple- 
tavit;  Aedomquc  in  amplissimi  templi  for- 
mam  aPontificibus  prioribus  i'edactam  con- 
secravit.  Sepulcrum  Apostolicum  aerea  mo- 
le  dccoravit.  Pontificale,  Breviarium,  Ri- 
tualc  ct  Martjrologium  sua  actoritatc  ro- 
cognita  ct  cmcndata  publici  iuris  fecit.  Car- 
dinalcs  I-Cminentiac  tituloauxit.  Varios  dies 
festos  abrogavit,  tum  ut  paupcrum  inopiac, 
tum  ut  populorum,  pcr  oos  dics  vitiis  po- 
tius  quam  piis  excrcitiis  vacantium,  licen- 
tiae  occurreret.  Ecclosiam  roxit  usquo  ad 
annum  1644 ',  quum  mors  eura  abstulisset 
iv"  calcnd.  august.  ipsius,  anni  post  cxpletos 


vmiit  exl  fuixsp.  solir.iliift.  cum  h.  m.  Cncsarem  Prrsby- 
Irriim  Cdriliiialrin  liaronium  ailkuc  in  riiiuonhus 
rnnsliluf.um,  uil  opus  Anunlium  prr  lol  aniins  vnirrr 
nnn  drslilil,  el  ipsrmrl  jidslca  Cnniinalis  scripsrril , 
huu  sr  Auiialiuin ,  snlVliilipiium  anclnrrm  cvlilisse. 
'  Spondaii.  ai|  aii.  Ui-o-U. 


in  Pontificatu  annos  21  novera  minus  diebus. 
'^  87.  Edmundus  Richerhcs — IntereaPari- 
siis  graves  disceptationes  excitavit  Edraun- 
dus  Richerius,  Lingonensis,  Facultatis  theo- 
logicae  Parisiensis  svndicus.  Is  thesira  , 
quam  an.  1611  quidam  Dominicanus  de  R. 
Pontificis  infallibilitate  et  supra  concilium 
generale  auctoritate  defenderat,  eodem  an- 
no  confutandam  suscepit  in  libeHo,quem 
inscripsit:  De  ecclesiastica  et  politica  po- 
testate.  In  eo  non  tantum  R.  Pontificis  in- 
fallibilitatera  et  auctoritatera ,  sed  ipsura 
primatum  et  divinam  Ecclesiae  constitutio- 
nem  inpugnavit.  Hoc  posuit  principium  : 
Deum  et  naturara  prius  utque  cominus  ad 
totura  suppositura  quam  ad  aliquam  partem 
supposili,  quamvis  nobilissiraam,  intendere; 
proinde  oranem  communitatem  seu  societa- 
tem  perfectam ,  etiam  civilem  ,  ius  habere  , 
ut  sibi  leges  imponat,  seipsara  gubernet;hoc 
ius  in  prima  sua  origine  ad  ipsammet  socie- 
tatem  pertinere,  et  quidem  modo  magis  pro- 
prio,  singulari  et  immediato.,  quam  ad  a- 
lium  quemlibet  privatum,  cura  in  ipso  iure 
divino  ac  naturali  fundamentum  haberet, 
adversus  quod  nec  annorum  tractu,  nec  lo- 
corum  privilegiis,  nec  personarum  dignitate 
praescribi  unquani  possir.  Ex  quo  conclude- 
bat,  Christum,  fundando  Ecclesiam,  clavcs 
seu  iurisdictioncm  prius,  immediatius  et  es- 
sentialius  dedisse  toti  Ecclcsiae,  quam  Pe- 
tro  et  aliis  Apostolis;  iurii^dictionem  eccle- 
siasticam  proprie,  primario  et  essentialiter 
convenire  toti  Ecclesiae,  Papae  vero  et  epi- 
scopis  prout  instrumentis,  seu  ministris  eam 
cxercentibus;  Papam  esse  visibile  Bccle- 
siae  caput  symbolicum,  ministeriale,  acci- 
dentale,  non  essentiale,  quocum  Ecclesia  fa- 
cere  possit  divortium.  Anno  1612  Richerii 
liber  a  synodis  provincialibus,  Senononsi 
et  Aquensi ,  damnatus  est  tanquam  multas 
assertiones  falsas,  scandalosas,  schismaticas 
et  haereticas  contineus.  Ipse  autera  regia 
auctoritate  etFacultatis  theologicae  decrc- 
to  .^yndici  officio  privatus  fuit.  An.  1629  dc- 
clarationora,  suo  noraine  signatara,  tradidit 
cardinali  Ricliclicu ,  qua  librum  suum  R. 
Ecclesiac  iudicio  subiccit,  orancsquc  in  illo 
exaratas  propositiones,  ciusdena  Ecclesiao 
doctrinae  contrarias,  improbavit  damna- 
vitquc.  Hanc  declarationcm  non  fuisse  vi 
cxtortara  ct  postca  a  Richerio  revocatara , 
ut  aliqui  contcndunt,  sed  libere  ab  co  odi- 
tam  .  constat  o  publicis  tabulis  et  instru- 
uicntis  ^ 

'  Morcri,  Dirlion.  art.  Hirlirriu.i;  Toiirnply,  Pr  Ec- 
clesia,  l.  I,  \\.  i,  a.  'i;  Mcm.  de  T/cfOKj;,  janv.  1703. 


ErOCHA.    XI.    An   INITIIS    LVTHERI 


207 


Obiit  Richoriiis  an.  1G31.  Eius  systema, 
quoil  Rii^lierismus  appollari  consuevit,  po- 
stoa  instaurarunt  lansonistae  ,  intei*  quos 
Quosnellus,  et  nec  canonrstae  Germani,  in- 
tor  quos  Febronius  primas  partes  tonot. 

Eodem  foro  tompore,  qno  Richerius,  ve- 
ram  de  Ecclosiae  rofrimine  et  constitutionc 
doctrinam  impujxnavit  Marcus  Antonins  de 
Dominis,  qui  relicta  Societate  lesu  ,  in  qua 
pluros  annos  exegerat,  adeptus  est  episco- 
patum  Soguiensem,  deinde  archiepiscopa- 
tum  Spalatensoin  in  Dahiiatia.  Anno  IGIG 
pro  innata  sibi  inquietudine,  relicto  archie- 
piscopatu,  transfugit  inAngliara,  ubi  in  lu- 
cem  dedit  opus  inscriptum :  i)e  republica 
ccclesiastica  '.  Is  contendit,  regimen  Ec- 
clesiao  e  sua  institutione  esse  aristocrati- 
cum;  Petrnm  non  fuisse  principem  Aposto- 
lorum,  sed  his  aequalem;  Papam  non  ha- 
bore  potestatem  in  episcopos ;  quemlibet 
episcopum  in  sua  dioecesi  esse  monarchara; 
plebem  christianara  ex  institutione  divina 
habere  ius  eligendi  sacros  ministros,  eius- 
que  consensum  in  eligendo  episcopo  esse  re- 
quirendum.  Hoc  opus  Facultas  theologica 
Parisiensis  an.  1617  censura  perstrinxit. 
Eius  auctorpostpaucosannosLondini  palam 
detestatus  est  quidquid  contra  Ecrlesiam 
dixisset  atque  scripsisset.  Deinde  Romara 
profectus,  an.  1G23  coram  Gregorio  Pp.  XV 
errores  suos  abiuravit,  libros  damnavit,ve- 
niamque  accepit.  Cura  vero  brevi  postinter- 
ceptae  litterae  suspectam  redderent  eius  pa- 
linodiam,  Urbani  Vlllmandato  arci  Hadria- 
nae  inclusus  fuit,  in  qua  ad  raeliorem  fru- 
gera  se  recepit,  et  an.  1G25  decessit  ^. 
"87.  Galileus  —  lisdera  teraporibus  cura 
S.  Inquisitionis  Officio  negotium  habuit  Ga- 
lilens,  florentinus,  scientiarura  raatheraati- 
carum  et  pliTsicarura  raagister,  quod  sjste- 
raa  Cupernici  de  quotidiano  etannuo  terrae 
motu  tanquam  veritatem  ,  ss.  Scripturis 
consentaneam  et  naturae  phoenoraenis  de- 
monstratam,  defenderet.  Huiusraodi  asser- 
tiones  pro  statu  scientiarura  huius  teraporis 
saltem  erant  confidentiores,  quura  plerique 
viri  astronomiae  et  rei  phvsicae  periti  sj- 
storaa  Copernici  impugnarent  et  ss.  Scri- 
pturis  dissonum  existimarent.  Quapropter 
S.  Inquisitionis  Congregatio  an.  IGIG  Gali- 
leo  mandavit,  ut  a  defendenda  eiusmodi 
doctrina  abstineret.  Dicitur  praeterea,  s. 
Congregationem  prohibuisse  libros  doctri- 
nam  Copernici  continentes,  ipsamquc  do- 
ctrinam  dcclarasse  falsam  et  s.  Scripturae 


»  3  voll.  in-fol. 

5  D.  Bernin.  Ilisloria  haeresum  saec.  XVII,  c.  1. 


contrariam ;  ita  tamen  ut  cadem  Congroga- 
tio  an.  1G20  illam  doctrinain  ut  morara  hv- 
pothcsim  tradi  pGrraiscrit;  quo  supposito, 
s.  Congrogatio  coramunom  hoc  tempore  pe- 
ritorum  de  praesenti  quaostionc  opinionera 
fuisse  secuta.  Quura  vcro  an.  1G32  Galileus, 
contra  s.  Inquisitionis  mandatum,inDiaIogo 
de  duobus  praocipuis  mundi  systeraatibus, 
sententias  suas  itei'ura  propugnasset,  etCar- 
diuales  in  priori  suo  nogotio  iudices  ipsum- 
que  Urbanum  Pp.  VIII  ofTendisset,  a  s.  In- 
quisitionis  Officio  Roraara  vocatus,  darana- 
tusct  custodiae  traditus  fnit;  sed  post  quin- 
qtie  raenses  liberc  diraissus  est  \ 

88. —  Ecclesiae  orienialis  status  —  Vidi- 
raus  supra  quantura  sub  Ottomannico  irapc- 
rio  status  Ecclesiae  Graecae  a  prisco  splen- 
dore  dilapsns  sit  ^.  Hoc  saeculo  Constantino- 
poli  aliisque  in  civitatibus  nuraerus  Graeco- 
rum,  cum  Apostolica  Sede  unitorura,  pluri- 
raura  auctus  est  opera  raissionariorura,  prae- 
sertim  lesuitarura ,  qui  sub  praesidio  orato- 
rumprincipuraOccidentalium,maxiraeFran- 
corum,  sulfulti,  schismaticorum  et  haeroti- 
corum  conversioni  per  iraperium  magno 
cura  successu  adlaborarunt. 

AnnolG14duo  patres  lesuitaeConstanti- 
nopoli  transierunt  in  Mingreliam,  antiquam 
Colchidem,  cuius  incolae  christiana  sacra  , 
sed  erroribus  deforraata,  conservarant.  Illi, 
non  obstante  populi  ruditato,nonsine  fructu 
missionera  auspicati  sunt. 

Nestoriani  uniti  veteris  Assvriae,  de  quo- 
rura  statu  praecedenti  saeculo  diximus  ^, 
prioribus  huius  saeculi  annis  nova  unionis 
suae  cum  Apostolica  Sede  argumenta  de- 
derunt.  Eorum  quippe  patriarcha  Elias,  qui 
sedera  suara  habebat  Urraiae  in  Persia.  dum 
schisraaticorura  patriarcha  residebat  Mosu- 
lae ,  per  oratores  Romara  raissos  subiectio- 
nera  suam  Paulo  V,  qui  ei  raunera  et  Fidei 
professionem  destinarat,  patefecit  et  omnes, 
qui  R.  Ecclesiam  ceu  comraunem  omniura 
matrcm  non  agnoscerent ,  excommunicatos 
pronuntiavit. 

Etiara  lacobitae  non  pauci  in  unione  cura 
R.  Ecclesia  perseverarunt.  Eo  nomine  ap- 
pellari  consueverunt  Monophjsitae  in  anti- 
qua  Babjlonia,  Mesopotamia  et  Sjria,  qui 

'  C.Mtholicornm  ndvorsarii  tlc  cnus.i  Gwlilei  niult.i 
commenti  siint  in  S.  Iiiquisitionis  prolinim;  contr.»  qiios 
videsis  De  Feller,  .lournal  Iiist.  e.l  lilt.  1785,  |).  i  l"2; 
Bergier,  Diclion.  Iheol.  art.  Sr.icnres  ;  Mallel  dii  Pan, 
Dis.tert.  I78i;  I.  I>.  Venturl,  Mrniorie  e  lellere  inedite 
finora  o  dmperse  di  Galileo  G'«/(7ei,  Venez.1818,  2  voll. 
in  lol.  E  recentioribiis  scriplis  le^esis  (.'pliem.  LaScien- 
za  e  la  Fede,  vol.  LVIII,  Neapoli  I8G5  ;  iibi  omnes  ca- 
lumnine  ^(ivers.ariorum  receiilliim  explanantur, 

^  Vid.  p.  18G.  — 3  Vul.  p.  187. 


208 

illic  erant  magno  numero,  et  praeter  epi- 
scopos  atque  archiepiscopos  habebant  pa- 
triarcham  dictum  Antiochenum,  sed  Ami- 
dae  seu  Diarbekiriiresidentem.  Ex  his  quos- 
dam  hoc  saeculo  ad  unionera  catholicara 
reduxit  Andreas  Achigian,  Roraae  institu- 
tus  et  a  Pontifice  patriarcha  Antiochenus 
ordinatus.  Quum  eius  successor  aTurcis, 
agente  patriarcha  raonophjsita,  in  exilium 
esset  relegatus,  lacobitarum-unitorum  sta- 
tus  quidera  decrevit,  sed  non  extinctus  est. 

Idem  fere  valet  de  Armenis ,  praesertira 
in  remotioribusTurciae  asiaticae  provinciis, 
in  quibus  plures  Armenorura  unitorura  coe- 
tus  formati  sunt.  Ex  ipsis  Armenorum  pa- 
triarchis  Cp.  nonnulU  missionariis  Romanis 
aure  praebuerunt,  plerique  tamen  iis  ad- 
versati  sunt.  Qui  vero  in  Polonia  moraban- 
tur  Armenis ,  an.  1667  ad  obedientiara  R. 
Pontificis  transierunt;  quod  etiam  fecerunt 
habitantes  Venetiis  '. 

89.  Religionis  status  in  America  —  In 
subactis  Hispanorum  et  Lusitanorum  im- 
perio  vastissirais  Americae  regionibus,  ni- 
mirum  in  Mexico  seu  Nova  Hispania  ,  Pe- 
ruvia,  Nova  Granata,  Brasilia,  religio  ca- 
tholica  dominabatur  ;  ecclosiae  illic  forma- 
tae  sunt  sicut  in  Europa,  pluresque  archie- 
piscopatus  et  episcopatus  instituti,  collegia, 
serainaria  et  monasteria  erecta.  Praoterea 
plures  missiones  institutae  sunt  inter  indi- 
genas,  qui  ad  vitandum  Europaeorura  iu- 
gum  in  interiores  terrarum  partes  confuge- 
rant. 

Intcr  has  missioncs,  quarum  curam  prae 
aliis  missionariis  susceperunt  lesuitae,  ce- 
leberriraa  fuit  Paraquariensis.  Has  Ameri- 
cae  nieridionalis  tcrras  Hispani  inde  ab  an. 
1536  occupare  coeperunt.  Initio  missionarii 
in  convertendis  indigcnis  parum  profece- 
runt,  partira  propter  eorura  feritatcm,  (jui 
sine  stabili  sede  per  sylvas  vagabantur,  par- 
tim  propter  alicnum  corumdom  ab  Hispa- 
nis  animum.  Anno  circiter  I58I  duo  Fran- 
ciscani  ecclesiasticum  indigenarum  coetum 
efformarunt.  Istis  post  5  annossuccesscrunt 
lesuitae,  qui  e  vicina  Brasilia  et  Peruvia 
in  Paraquariam  progressi,  in  convertendis 
incolis  feliciori  opera  usi  sunt.  Conversos 
ad  stabiles  eligonchas  sedes  hortati  sunt,  ct 
brevi  tempore  effccerunt,  ut  ii  in  4  pagos, 
quos  Rcrluctiones  vocabant,  coirent.  Quum 
autcm  amplioribus  Religionis  progrossiotii- 


'  Lp  Quicn.  Orirnt  chrislifinus;  AssiiniJini,  Hililiolh. 
orip.nlal.  t.  lil;  11  Simon,  llinliiirp  (lc  lii  crnijnnrc  ci 
<lc.i  riiitlinncs  ila  niilionx  ilii  Lcviinl;  I'.  I{i<;:iiil,  lyelul 
presciil  des  ciili.sps  ijreciinc  cl  anncnicnm;. 


VSQVE   AD   lANSENISTARVM   EXORDIA 

bus  potissimum  obstarent  iniuriae,  quibus 
indigenae  afiiciebantur  ab  Hispanis,  horum- 
que  prava  exerapla  ,  lesuitae  an.  1610  a 
Philippo  III,  rege  Hispaniae,  irapetrarunt 
ut  onines  Europaei  e  Paraquaria  exclude- 
rentur.  Tunc  lesuitae  tanto  successu  inco- 
las  ad  deserendas  sjlvas,  ad  figenda  dorai- 
cilia  et  ad  suscipiendam  Religionem  chri- 
stianam  permoverunt,  ut  nnmerus  Redu- 
ctionum  ad  30  incresceret.  Hos  novos 
Christianos  patres  lesuitae  non  tantum  in 
sacris,  sed  etiara  in  civilibus  rebus  dirige- 
bant :  eos  ad  colendas  terras,  ad  exercenda 
opificia  et  artes,  quibus  idonei  erant,  in- 
stituebant,  ac  fructuura,  quos  Paraquarien- 
ses  e  suis  hiboribus  et  mercatura  percipie- 
bant,  supremam  rationem  gerebant.  A  su- 
premo  regimine  ecclesiastico  episcopi  non 
erant  exclusi,  hi  enim  Reductiones  saepe 
visitabant;  quod  idem  pro  rege  Hispaniae 
faciebat  gubernator  civilis.  Inde  effectuiia 
est,  ut  missio  Paraquariensis  non  tantum 
laetissime  effloruerit,  sed  etiam  vitiis  et  ma- 
lis,  quae  inde  oriri  solent,  caruerit;  sum- 
raa  inter  Christianos  vigebat  concordia  plu- 
resque  eorura  ad  sauctitatis  fastigium  per- 
venerunt. 

Inde  a  praecedenti  saeculo  Hispani  et 
Franci  in  vastissimas  Americae  septentrio- 
nalis  regiones,  Floridam  et  Canadam,  pe- 
netraru!it,  sedesque  in  iis  figere  et  colo- 
nias  institucre  coeperunt,  quae  hoc  saeculo 
magis  magisque  auclae  sunt.  Floridam  in- 
coluerunt  Hispani,  Franci  vero  Canadam, 
quae  inde  noraen  Novae  Franciae  accepit. 
Per  hos  colonos  religio  christiana  ,  quam 
ii  profitebantur,  in  easdem  regiones  illata 
est.  Confestim  in  easdem  terras  lesuitae 
alioruraciuo  religiosorum  Ordinum  missio- 
narii  protecti  sunt,  qui  non  tantura  colonos 
Europaeos  in  conservanda  Fide  firraabant, 
sed  nii  poriculi  voriti,  ad  diversas  indige- 
narura  tribus  se  transferebant,  iis  Evan- 
geliura  annuntiabant,  sacrasque  missiones 
inter  easdem  instituobant.  Veruratamcn  hi.s 
missionariis  pericuhi  gravia  et  obstacula 
multa  crant  superanda;  nonnulli  ex  iissup- 
plicia  et  mortera  subierunt. 

Interim  formando  in  iis  terris  ecclesia- 
rum  statui  et  proraovcndis  missionibus  re- 
ges  Hispaniae  et  Galliac  opem  atque  sub- 
sidia  contulcrunt;  aliique  etiam  iidelos  ma- 
gna  lil)eralitate  ad  Fidci  propagationcm 
illic  contribuerunt.  Innocentius  Pp.  X  rei 
ecclesiasticae  in  Canada  prospccturus,  an. 
1657  h'ranciscum  de  Laval  Montinorencj 
de  Montigny,  qui  se  spcciatim  propagando 


VSQVE   AU   lANSENISTARVM   EXORDIA 


209 


Evangolio  devovcrat,  creavit  pro  Canada 
seu  Nova-Francia  vicariiun  apostolicum 
cnm  titnlocpiscopi  Petreae.  Hic  niaximo  ar- 
dore  munere  suo  functus,  an,  1GG3  Quebeci 
civitatis  metropolis  seminarium  excitavit 
ad  formandum  clerum,  qui  pietatem  in  co- 
lonia  Francica  foveret  ct  conversioni  bar- 
barornm,  pcr  svlvas  errantium,  intonderet. 
Anno  IGTl,  postulante  ct  dotante  Ludovico 
rofre  XIV,  erecta  cst  Quebeci  sedes  episco- 
palis,  cuius  primus  titularis  fnit  idem  de 
Laval  Montraorency,  qui  ecclesiam  Que- 
becensem  rexit  usque  ad  an.  1G85,  atque 
fervore  vere  apostolico  propagandae  Fidci, 
formando  et  augendo  ecclosiarum  statui, 
instituendo  clero,  fovendae  inter  populum 
pietati  et  creandis  in  variis  locis  Novae 
Franciae,  in  Acadia  et  Mississipi  missioni- 
bus  adlaboravit  ^ 

90.  Religionis  status  in  Africa  —  In 
Africa  missionarii  apostolicos  labores,  iam 
pridem  coeptos,  praesertim  in  Congo  et 
adiacente  Angola -,  hoc  saeculo  continua- 
runt.  Praeterea  Evangelium  praedicarunt 
ad  proraontorium-Yiride  ,  ad  fluvium  Se- 
negal,  ad  montes  Ijconinos,  in  promontorio 
Bonae-Spei ,  in  Monomotapa ,  in  littore 
Zanguebarico,  in  insula  Madagascar.  Multi 
quidem  in  his  terris  ad  christianam  fidem 
conversi  sunt,  verumtamen  incohirum  i- 
dololatria  et  feritas  ahaque  impediverunt, 
quominus  integrae  ecclesiae,  longiori  sal- 
tem  tempore  durantes ,  fundari  potue- 
rint  ^. 

91.  Religionis  propagatio  in  India  — 
In  India  insulisque  Asiaticis  christiana  re- 
ligio  hoc  saeculo  ingentia  cepit  incrementa. 
In  laponia  quidem  post  cruentam  persecu- 
tionera  proscripta  est,  ut  mox  videbimus ; 
sed  in  regnis  Madurano,  Mayssurensi,  Car- 
natensi,  in  vastissimo  Sinarum  imperio  a- 
liisque  terris  magnosuccessu  propagata  fuit. 
In  regno  Madurano,  quod  in  angulo  meri- 
dionali  anterioris  peninsuhae  Indicae  situm 
est,  iara  s.  Franciscus  Xaverius  ahique,  tum 
e  Societate  lesu  tura  exOrdinibus  Mendican- 
tibus.missionariiEvangeliura  annuntiarant; 
sed  cum  discrimen  inter  diversas  horainura 
classes,  Indis  inviolabile,  non  observarent, 


1  Lelires  edifianlet :  Charlevoix,  Ihstoire  de  l'ile  de 
Saint-Domingue,  et  Ilistoire  generale  de  la  Nouuelle 
France;  iMurHtori,  //  Cristianesirno  felice  nelle  mis- 
sioni  de'  Padri  della  Compagnia  di  Gesii  ne.l  Para- 
(juay;  De  la  Tour,  Vie  de  F.  de  Lavat  Monlmoren- 
cy.  in-I-i". 

2  Vid.  p.  101. 

3  Labat  (Cavazzi),  Rclalion  hist.  de  l'  Afrique  occi- 
dentale, 

WOUTERS,  II. 


Parreas  etiam ,  qui  infimara  caetcrisque 
despectam  chissom  apud  eos  constituunt, 
ad  christiana  sacra  adraittorent,  etcura  eis- 
dem  conversarentur,  factum  est ,  ut  clas- 
ses  superiores  religionem  christianara  re- 
fugerent,  missionarii  ab  Indis  conteraneren- 
tur,  Evangelium  parum  progrederotui%  et 
Franciscani  non  nisi  ex  inferioribus  inco- 
lis  in  urbo  Mndura  coUectam  ccclosiam  ha- 
bercnt. 

Ad  istud  impedimentum  romovendura  an. 
IGOG  Robertus  Nobili,  Roraano  genero  na- 
tus  et  S.  1.  missionarius,  se  praeconceptis 
Indorum  opinionibus  ita  accommodavit,  ut 
Braminorum  vestes  gestiens,  oranem  cum 
Parreis  et  Europaeis  conversationem  fu- 
giens,  Indorum  ritus,  nerape  discrimen  in- 
ler  diversas  classes,  gestationem  fasciae 
rubrae,  unctionera  frontis,  crebras  corporis 
lotiones  aliaque  observans,  et  quasi  Brarai- 
nus  extraneus  prodiens,  Brarainorura  gra- 
tiara  sibi  conciliarit ,  suaque  eloquentia  et 
eruditione  olFecit,  ut  brevi  terapore  70  Bra- 
mini  et  ipse  eorum  praepositus  christiana 
sacra  susciperent.  Horum  exemplura  pro- 
gressu  temporis  quam  plurimi  e  reliquis 
etiam  classibus  secuti  sunt.  Robertus  con- 
versis  usum  rituum  Indicorum ,  quos  et 
ipse  observabat,  concessit.  Verura  cum  hi 
ritus  quodaramodo  cura  Indorura  religione 
connocterentur,  ahi  missionarii,  et  inter  hos 
nonnulli  otiara  lesuitae,  illorum  usum  ae- 
que  ac  rationem,  qua  Robertus  utobatur, 
iraprobarunt.  Lis  desuper  orta  Roraam  de- 
lata  est.  Quapropter  Praepositus  generahs 
S.  I.  Robertura  ad  caute  agendura  sumrao- 
pere  excitavit,  et  an.  1G23  Gregorius  Pp, 
XV  Constitutione,  Romanae  sedis  antisfes, 
ritus  istos,  qui  Mahibarici  appellari  consue- 
verunt,  non  nisi  magnis  cum  restrictioni- 
bus  et  provisorio  modo  Indis  conversis  in- 
dulsit. 

Robertus,  qui  an.  165G  MeHapuri  obiit, 
aliique  lesuitae  opus  conversionis  per  sae- 
culi  huius  decursum  continuarunt  eo  suc- 
cessu,  ut  ad  eius  finera  occlesia  Madurana 
ultra  150,000  christianos  adnuraeraret.  Pari 
successu  Religio  propagata  est  in  finitirais 
regnis  Mayssurensi  et  Carnatensi  '. 

92.  In  Sinis  —  In  Sinarum  imperio  re- 
hgio  christiana  latissirae  propagabatur. 
Hanc  raissionera  incepit  Matthaeus  Ricci 
lesuita  una  cura  Rogerio  et  Pasione  ex  ea- 
dera  Societate.  Ricci  Maceratae  in  Marchia 
Anconitana  natus,  raorum  raodestia,  patien- 


'  .Jouvency,  Ilisioria  Socictalis  lesu,  p.  V. 

14 


210 


EPOCHA.    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


tia  singulari  efmagna  eruditione  praeditus, 
atque  in  scientiis  mathenQaticis  versatissi- 
mus,  an.  1582,  occasione  legationis  Lusita- 
nicae,  in  Sinas  venit.  Primo  annos  plures 
in  addiscendis  lingua,  litteris  et  caeremo- 
niis  Sinensium  transegit,  deinde  summam 
doctrinae  christianae  seu  catechismum  lin- 
gua  eorum  conscripsit.  Quum  iam  morum 
suorum  modestia  et  eruditione,  praesertini 
scientiis  mathematicis,  quas  Sinenses  prae 
caeteris  pluris  faciunt,  eos  sibi  concilias- 
set ,  multi,  etiam  ex  illustribus  et  litteratis, 
adiuvantibus  sociis  eius,  christiana  sacra 
susceperunt.  Post  20  cireiter  a  suo  in  Sinas 
adventu  annos  Ricci,  cuius  in  rebus  ma- 
theraaticis  eruditionis  fama  ad  aulam  dela- 
ta  erat,  aditum  ad  imperatorem  impetravit, 
eiusque  benevolentiam,  oblatis  ei  Christi  et 
Mariae  imagine  et  horologio,  sibi  conciha- 
vit.  Ex  hoc  tempore  multo  plures  ex  omni- 
bus  imperii  ordinibus  ad  christianam  reh- 
gionem  convertebantur.  Confestim  novi  mis- 
sionarii  lesuitae,  Dominicani  aliique,  in  Si- 
nas  profecti  sunt,  quorum  opera  numerus 
credentium  et  ecclesiarum  in  omnibus  pro- 
vinciis  continuo  augebatur.  Ipsi  >Sinenses 
conversi  inter  populares  suos  rehgionem 
christianam  propagare  studebant,  in  quo 
studio  omnibus  palmam  praeripuit  nobihs 
quaedam  feraina,  in  baptisrao  Candida  no- 
minata.  Haec  enim  maritum  suum  ad  chri- 
stianam  fidem  adduxit ;  in  provincia,  in  qua 
degebat,  30  ecclesias  exstruxit,  in  alia  per 
missionarios  90  ecclesias  et  45  oratoriaex- 
strui  curavit;  pluriraos  parvulos,  a  pauperi- 
bus  parentibus  pro  more  in  Sinis  vigente 
expositos,  coUegit  et  in  christiana  rehgione 
educavit,  phires  etiam  hbros  religiosos,  in 
linguara  Sinensera  versos,  edendos  curavit. 
Progressu  teinporis,  non  obstante  bonzo- 
rum  et  mandarinorum  invidia,  roligio  chri- 
stiana  ita  aucta  est  in  Sinis,  ut  circa  dimi- 
dium  huius  saeculi  ipsa  mater  imperatoris 
Yung-he,  priraaria  eius  uxor,  unus  e  filiis 
eius  et  50  feminae  auhcae  ba[)tisruum  suscc- 
perint.  Imperator  Cun-tschi,  qui  non  multo 
post  in  solium  evectus  est,  religionem  ciu-i- 
tianam  pluriraum  veneraijatiir ;  Aihimo 
Sidiall,  patriaColoniensi,Icsuitae  doctissimo, 
ita  favcbat,  ut  ei  praesidiuni  tribunalis  ma- 
thematici  demandarit,  et  in  urbe  mctropoU 
Pekino  ahisque  ecclesias  aedificari  permis- 
erit '. 

<  P.  Orleans,  Vie  de  Ricci;  A.  Scliall,  Narralii)  ile 
initio  i't  priKjressu  missionis  S  I.  iu  rerini)  Chnwiisi; 
V.  Tni^Miilt,  Ufi  (iinstiaiia  p.rppililiniie  apud  Siiienscs; 
Du  llaltlc,  Uescript.  dela  Chiiic  et  de  la  Tartarie  chin. 


Interea  non  modicae  lites  inter  missiona- 
rios  ortae  sunt  de  quibusdam  ritibus  Si- 
nensium.  Hi  nempe  in  propriis  aedium  sua- 
rum  cubiculis  tabulas  in  honorem  maiorum 
suorumdefunctorumappensashabebantcum 
hac  inscriptione:  iSedes  animae  huius  aut 
illius  defuncti.  Coram  his  tabuhs  stato 
tempore  prosternebantur,  luminaria  accen- 
debant,  thus  concreraabant,  in  mensis  ap- 
positis  fiores,  fructus,  panificia  aliaque  of- 
ferebant,  imo  animalia  raactabant.  Eosdem 
honores  litterati  Confucio  exhibere  solebant. 
Praeterea  Sinenses  ante  cadavera  consan- 
guineorum  se  prosternere,  luminaria  et 
thusaccendere  et  alia  iam  memorata  off"erre 
consueverant.  Cum  Sinenses  his  essent  ri- 
tibus  addictissimi,  et  alienari  possent  a  su- 
scipienda  christiana  rehgione,  iis  prohibi- 
tis ,  visum  est  lesuitis  eos  tolerare,  tamquam 
mere  politicos  atque  civiles.  In  hanc  ive- 
runt  lesuitae  seiitentiam  his  freti  momen- 
tis:  quia  hos  ritus  observabant  Mahometani 
in  Sinis  commorantes ;  quia  ibi  in  usu  fue- 
rant,  antequam  introduceretur  idololatria; 
demum  quia  Sinensibus  aniraus  numquam 
fuerit  colendi  Confucium  et  defunctos  tam- 
quam  deos  aut  sanctos.  At  Morales,  domi- 
nicanus  Hispanus,  ahique  religiosi  missiona- 
rii,  qui  inde  ab  an.  1630  propagandi  Evan- 
gelii  causa  in  Sinas  venerunt,  illos  ritus 
iudicarunt  religiosos,  ideoque,  utpote  super- 
stitionem  ethnicam  sapientes,  a  christianis 
esse  omittendos. 

P.  Morales  in  Europara  reversus,an.  1643 
contra  ritus  sinenseslibelluni  obtulit  s.  Con- 
gregationi  de  Propaganda  Fide,  in  quo 
illos  ut  superstitiosos  et  idololatricos  expo- 
suit.  Postquara  accusationis  libellus  et  ca- 
pita  in  ea  tractata,  fuissent  discussa,  sacra 
Congregatio  ritus  siuenses  superstitione  in- 
quinatos  censuit,  et  Sinensibus  christianis 
interdixit  anno  1645;  quod  interdictum  In- 
nocentius  Pp.  X  eodem  anno  confirraavit 
«  donec  sibi  et  Apostolicae  Sedi  aliter  visum 
non  esset ».  Ex  his  postremis  verbis  conspi- 
citur,  Congregationcm  et  Pontificem  ritus 
siiicnses  interdixisse,  prout  illos  exposuerat 
p.  Morales.  Hic  anno  1649  in  Sinas  redux, 
s.  Congregationis  responsa,  in  sinicam  lin- 
guam  versa,  vulgavit. 

losuitac  existimantos,  ritus  istos  longe 
aliter  quam  re  ipsa  essent,  fuisse  Pontifici 
expositos ,  aniio  I65I  Romam  legarunt  p. 
Martini,  qui  post  annos  fore  4  eo  perve- 
nit,  et  s.  Congregationi  librum  obtulit,  in 
(]uo  partim  e  classicisSinensiumlibris,  par- 
tim  ex  eorum,  qui  ab  an.  1581  missione  sa- 


VSQYE    AD   lANSENISTAUVM   EXORDIA 


211 


cra  in  Sinis  pcrfuncfi  fiierant  alioriiraque 
testimoniis  ea  quae  fuei-ant  a  p.  Morales 
exposita,  ita  confutavit,  et  res  controvei'sas 
sic  exposuit,  ut  post  multns  discoptationes 
an.  1650  Alexandor  Pp.  VII  e  s.  Cougre-ra- 
tionis  et  Cardinalium  iudicio  declararit, 
Christianis  permitti  posse  caeremonias,  quae 
iiebant  in  aula  Confucii,  quum  ex  allatis 
videretur  cultus  esse  mere  civilis  et  politi- 
cus;  item  secundum  proposita  tolerari  pos- 
se,  ut  Sinenses  conversi  adhiberent  caere- 
monias  suas  ovga.  suos  defunctos,etiam  cum 
gentilibus,  sublatis  taraen  superstitiosis;  e- 
tiara  assisterent  tantura  cura  gentilibus, 
quando  hi  agunt  superstitiosa,  praesertim 
facta  fidei  protestatione  et  cessante  periculo 
perversionis,  et  deficientibus  viis  ceteris, 
quibus  odia  et  iniraicitiae  vitari  possint. 

Quura  an. 16(^9  as.InquisitionisOffieio  po- 
stulassent  Dominicani.  cuinara  decreto  pon- 
tificio  obediendum,  Innocentii  X,  an  Alexan- 
dri  VII,  responsum  est,  utrumque  decretum, 
secundum  quaesita,  circurastantias  et  om- 
nia,  in  dubiis  exposita,  esse  servandum  , 
adeoque  vitandos  ritus  superstitiosos,  per- 
mittendos  civiles  et  politicos.  Ex  hoc  tem- 
pore  controversia  sopita  fuit  usque  ad  an. 
1693.  Missionarii  christianis  ritusistoshaud 
absolute  prohibebant,  sed  prudenter  et  cum 
magna  tolerantia  istos  ab  his  abducere  stu- 
debant  •. 

93.  Rehgionis  interitus  in  laponia — In 
laponia,  non  obstante  persecutione,  quara 
ibi  Christiani  sub  finem  praecedentis  sae- 
culi  experti  sunt  -,  eorum  numerus  magno- 
pere  auctus  est.  Initio  huius  saeculi  praeter 
missionarios  Dominicanos,  Franciscanos  et 
alios,in  laponia  numerabanturl20Iesuitae. 
Anno  vero  1612  novae  persecutioni  causara 
praebuerunt  calumniae  cuiusdam  ducis  na- 
visHollandicae,pristinam  suspicionem  eth- 
nicorum  laponensium  de  imperio  ope  mis- 
sionariorum  et  Christianorum  ad  Hispanos 
transferendo  excitantis.  Ex  his  caluraniis  in 
mukis  locis  magnae  calamitates  Christianis 
enatae  sunt.  Quamvis  iuvenis  imperator  Fi- 
de-JoriChristianis  faveret,  et  ipse  clandesti- 
nus  christianus  existimaretur ,  Ijejas  alias 
Dayfusama,  eius  tutor  et  imperii  regens,  se 
iis  iiifensum  exhibuit;  et  an.  1614  interfe- 
cto  iuvene  iraperatore,  Iraperium  usurpans, 
legem  promulgavit,  qua  omnes  missionarios 
sub  poena  mortis  imperio  exire  et  laponen- 

'  P.  du  Halde,  Description  (Ip.  la  Chine  et  de  la  Tar- 
tarie  chinoixe;  Lellres  eAifinnles;  G.  Pray ,  Hisloria 
controversiarum  de  ritibus  Sinicis.  Peslini  1789,  in-80 

2  Vid.  p.  189. 


ses  ad  cultum  patriura  redire  iussit.  Quum 
ethnici  mandarini  legem  imperatoris  coutra 
Christianos  urgf^rent,  cruenta  persecutio  se- 
cuta  est,  muitique  eorum  martyriura  per- 
tulerunt.  Anno  1016  Fide-Tadda  alias  Xo- 
gunsama,  Dayfusamae  filius  et  successor, 
patrera  crudelitate  vicit  et  severiora  contra 
Christianos  edicta  proraulgavit.  Tuiic  per 
totum  imperium  persecutio  in  eos  aucia 
est,  supplicia  atrocissiraa  et  horrenda  in 
eosdera,  sine  sexus,  aetatis  aut  conditionis 
discriraine,  exercita,  et  plura  Christianorum 
raillia  interfecta  sunt.  Anno  1622  Xogun- 
saraa  iraperium  cessit  Toxogunsamae,  filio 
suo,  qui  paternae  crudelitatis  haeres,  per- 
secutionem  in  Christianos  continuavit,  qua 
durante,  innuraera  eorura  multirudo  cruen- 
tissirais  sappliciis  interfecta,  res  et  nomen 
christianum  ia  laponia  deleta  sunt. 

Imperatoiis  saevitiam  stiraularunt  Hol- 
landi ,  qui  Hispanis  et  Lusitanis  comraercii 
laponici  quaestura  invidentes,et  Religionis, 
quam  ip.si  in  Europa  cum  Hispanorura  do- 
rainio  excusserant,  progressus  aegre  feren- 
tes,  an.  1637  aulae  laponicae  exhibuerunt 
litteras,  a  se  confictas,  quasi  a  centurione 
quodara  Lusitano,  nato  laponensi,  scriptas, 
in  quibus  sermo  erat  de  coniuratione  con- 
tra  imperatorem,  a  Christianis  ope  Lusita- 
norum  excitanda.  Tunc  Toxogunsama  ma- 
iori  crudelitate  in  Christianos  saeviendum 
mandavit,  novaque  lege  an.  1639  cunctis 
alienigenis,  etiam  commercii  causa,  aditu 
in  iraperium  sub  poena  mortis  in  perpetuum 
interdixit;solis  Hollandis  in  quodam  insulae 
Desiraensisloco  mercaturam  cum  laponensi- 
bus  facere  concessit.  Persecutionem  ita  pro- 
secutus  est,  ut  post  eius  mortem(1650)  pau- 
cissimi  superessent  Christiani:  quibus  sub 
eius  successore  vel  interfectis  vel  mortuis, 
christianae  religionis  cultores  in  lapouia 
defecerunt  ^ 

94.  Ecclesiae  status  in  Gallia — In  Gallia 
post  HenricumlV,  an.  1610  exstinctum,  re- 
gnavit  Ludovicus  XIII,  filius  eius,  usque 
ad  annum  1643.  Sub  eius  principatu  et  ci- 
vilis  et  ecciesiastica  prosperitas  perturbata 
fuit,  tura  contrariis  studiis  Henrici  Condei 
et  aliorum,  qui  Mariae  Mediceae  reginae 
matris  regimen,  adhuc  irapubere  rege,  et 
Concini  d' Ancre  in  concilio  regio  violentiam 
aegre  ferebant,  tum  rebellionibus  Hugonoto- 


1  Charlevoi.v,  Hist.  el  descript.  du  Japon ;  Crasset, 
Histoire  dii  Japon;  Trigault,  l)e  chrislianis  apud  la- 
ponicos  Iriumpkis;  Sardino  ,  Catalogus  regularium 
el  saeculariuni,  qtii  in  laponia  svh  guatuor  tgrannis 
in  odium  Fideiviolenla  rnorte  sublati  sunl. 


212 


EPOCHA   XI.    AB   INITIIS   LVTHERI 


rum.  Benearnenses  catholici  ab  acatholicis 
graviter  oppressi,  ecclesiis  suis  et  Religio- 
nis  exercitio  orbati,  Ludovici  XIII  iustitiam 
interpellarunt.  Is  an.  1617  magistratui  Be- 
nearnensi  mandavit ,  ut  religionis  catholi- 
cae  exercitia  restituerentur,  et  ablata  clero 
bona  redderentur.  Quod  cum  ille  executioni 
mandare  negligeret,  rex  ipse  an.  1620  in 
Benearneam  profectus,  ecclesias  Catholicis, 
bona  ecclesiastica  et  honores  pristinos  ec- 
clesiasticis  restituit,  et  Benearneam  coronae 
Francicae  adiunxit.  Hugonoti  hac  re  offen- 
si,  bellum  civile  instaurarunt;  sed  ab  exer- 
citu  regio  superati,  plerasque  urbes  et  ca- 
stra,  in  quibus  rebellionis  signa  explicarant, 
reddere,  et  an.  1623  pacem  postulare  coacti 
sunt.  Verum  semper  inquieti,  rursum  in 
urbe  Rupella  rebellionem  et  bellum  civile 
instauraverunt.  Ex  hac  urbe ,  tum  loci  na- 
tura,  tum  manu  et  arte  munita,  se  tutaban- 
tur,  militem  conscribebant,  pecunias  irape- 
rabant,  regisque  auctoritatem  spernebant. 
Rex  e  consilio  cardinalisRichelieu,  ministri 
sui,  Rupellam,  calvinianae  sectae  propugna- 
culum,oppugnare  constituit.  Primo  classem 
120  navium,  quam  Angli  in  Hngonotorum 
auxilium  destinarant,  ad  insulam  Rheam 
destruxit,  deinde  Rupellam  munitionibus  et 
stupendis  molibus  cii^cumsepsit,  et  an.  1628 
famis  horroribus  pressam,  in  deditionem  ac- 
cepit.  Ex  hoc  tempore  attrita  fuit  Hugono- 
torum  audacia,  rebellos  civitates  ad  regis 
obsequium  rediorunt,  ubique  et  in  ipsa  urbe 
Rupella  catholicae  rehgionis  exercitia  fue- 
runt  restituta.  Haerctici  tamen  secundum 
Nannetense  edictum  religionis  liberum  exer- 
citium  conservarunt. 

95.  In  Belfjio  —  In  Belgio  an.  1621  de- 
cessit  princeps  Albertus,  post  cuius  obitum 
Isabella  provinciarum  Hispanissubditarura 
procurationem  continuavit  usque  ad  annum 
1633.  Eodera  anno,  quo  obiit  Albertus,  pro- 
vinciae  foederatae  seu  rebclles  bcUum  in- 
staurarunt.  Rem  pro  Hispanis  fortiter  ges- 
sit  Spinola  bellidux  ,  scd  eo  in  llispaniam 
revocato ,  Fridericus  Henricus  Arausica- 
nus,  qui  an.  1625  Mauritio  in  provinciarum 
foederatarura  regimine  successit,  victorias 
plures  retulit;  an.  1629  Silvam-ducis  ,  seu 
Buscoducum,  et  anno  sequenti  Traiectum 
ad  Mosara  ccpit.  Post  Isabellae  obitura  pro- 
vinciarum  Belgicarum  procuratio  dcman- 
data  fuit  Fcrdinando,  cardinaH  archiepisco- 
po  Toletano,  Philippi  IV  regis  Hispaniac 
fratri,  qui  ilhim  gcssit  usquc  ad  an.  1641. 
Intcrim  publica  rerum  tranquilhtas  atque 
prospcritas  pcrturbabantur  non  tantum  Hol- 


landorum  sed  etiam  Gallorum,  propter  bel- 
lum  inter  Ludovicura  XIII  Galliae  et  Phi- 
Hppum  IV  Hispaniae  reges,  aggressionibus. 
His  malis  accesserunt  brevi  post  lites  et  tur- 
bae  lansenisticae,  ut  videbimus. 

96.  Bellum  30  annorum  in  Germania — 
In  Germania  dissidia  Catholicos  inter  et 
Protestantes  propter  religionem  et  mutua 
gravamina,  hos  ad  unionem  evangelicam, 
illos  ad  ligam  catholicam  conficiendam  ad- 
duxerunt,  ut  supra  diximus  ^  Brevi  post 
inter  utramque  partem  bellum  secutus  est, 
quod  annis  30  usque  ad  pacem  Westphali- 
cam,  anno  1648  compositam,  perduravit,  et 
quoGermaniahorrendum  in  modum  exagi- 
tata  omnisque  Europa  turbata  fuit,  dissi- 
dentibus  inter  se  principibus,  et  quibusdara 
uni,  ceteris  alteri  parti  adhaerentibus.  Bello 
ansam  dederunt  haeretici  Bohemi,  qui  in- 
dultam  sibi  religiosam  libertatem  arbitra- 
rie  extendere  coeperunt  in  detrimentum  Ca- 
tholicorum.  Quum  imperator  Mathias  an. 
1618  eorum  audaciam  litteris  minatoriis 
coarguisset,  illi,  incentore  potissimum  co- 
mite  Mathia  de  Thurn,  arma  surapserunt, 
et  in  palatiura  regium  Pragae  irruentes , 
duos  urbis  gubernatores  e  fenestra  deiece- 
runt ;  deinde  constitutis  30  ducibus,  totum 
rogimen  ad  se  traxerunt,  aes  publicum  sibi 
vindicarunt,  milites  conduxerunt,  atque 
oranem  fereBohemiam  occuparunt.  Mathias 
imperator  eorum  rebellioni  arma  opposuit. 
Protestantici  vero  principes,  unionis  evan- 
gelicae  participes,  auxiliares  copias  rebelli- 
bus  destinarunt.  Bohemi  ita  adiuti,  non  tan- 
tum  contra  caesareum  exei^citum  dimica- 
runt,  sed  raox  Moraviam,  Silesiara  et  Lusa- 
tiam  ope  protestantium  ,  ubique  numcroso- 
rum  et  in  seditionem  pronorum,  ad  commu- 
nem  secum  rebellionem  pernioverunt;  et 
qui  tantum  ad  defetidendum  religionis  suae 
exercitium  se  arraa  sumpsisse  dictitabant, 
lesuitas  Bohemia  eiecerunt ,  et  Catholicos 
dure  opprimcbant. 

Anno  1619  Mathia  imperatore  Viennae 
defuncto,  rcgimen  acHit  Ferdinandus  II,  dux 
Stiriae,  cui  iam  antca  Mathias  regna  Hun- 
gariae  ot  Bohcmiao  cesserat;  sed  eum  pro- 
ptcr  Religionis  catholicae  studium  prote- 
stantici  Bohemiac  Ordincs  acceptare  recu- 
sabant.  Rebelles  Boliemi,  de  ope  Protestan- 
tium  in  Austria  certi,  exercitum  in  oam  du- 
xcrunt,  etViennam  usque  penetrarunt.  Eo- 
dem  temporo  protestantici  Ordinos  scu  Sta- 
tus,  tura  infra  tum  supra  Anasum,arma 


'  Vid.  p.  ^200. 


VSQVE   AD   lANSENlSTARVM   EXORDIA 


213 


contra  Ferdinandnm  sumobant.  Fordinan- 
dus,  medius  inter  liostos  ot  luimano  auxilio 
destitutus,  sed  pia  in  Doum  tiducia  impavi- 
dus  stabat ;  cum  subito  500  equites,  a  sum- 
mo  copiarum  duce  missi,  Viennam  ingressi 
insolentes  Ordinum  deputatos  terrore  per- 
culerunt,  atque  fugarunt.  Eodem  tempore 
idem  copiarum  dux  rebelles  in  Bohemia  in- 
genti  clade  allecit,  qua  audita  Bohomi,  qui 
in  Austriam  irruerant,  maturato  itinere  ad 
Pragara  defendendam  reversi  sunt.  Tunc 
Ferdinandus  ad  coraitia,  Francofordiae  pro 
novi  iraperatoris  electione  congregata,  pro- 
fectus  est ,  et  coronam  caesaream  retulit. 
Maximilianus,  dux  Bavariae  et  foederis  ca- 
tholici  auctor,  cxercitumin  Austriamduxit, 
ut  protestanticos  Ordines  ad  obedientiam 
Ferdinando  II  praestandam  compelleret.  Or- 
dines  infra  Anasum,  accepta  privilegiorum 
suorum  religiosorum  et  politicorum  contir- 
matione  ,  illud  iam  praestiteraut.  Ordines 
supra  Anasum  ad  id  faciendum  a  Maximi- 
liano  compulsi  sunt. 

Tranquiilitate  in  Austria  restituta,  Maxi- 
milianus,  iunctis  sibi  copiis  caesareis,  pene- 
travit  in  Bohemiam.  Boherai,  reiecto  Fer- 
dinando,  Fridericum  V,  electorem  Palati- 
nura,  sibi  regem  crearant.  Verum  Maximi- 
lianus  an.  1620  prope  Pragam  rebellium 
exercitum  ita  fudit,  ut  Fridericus  e  Bohe- 
mia  fugerit|,  et  brevi  tempore  Bohemia  et 
ad  eam  relatae  provinciae  Ferdinando  II 
penitus  subiectae  sint.  Ferdinandus,  pro- 
scripto  Friderico,  electoratum  eius  terras- 
que  cisrhenanas  contulitMaximiliano,  duci 
Bavariae.  Aliquot  belliduces  et  principes 
Germanici  bellum  continuarunt,  sed  con- 
foederatorum  catholicorum  armis  succubue- 
runt.  Anno  1025  coraplures  Ordines  circuli 
Saxonici  inferioris  duce  Christiano  IV,  re- 
ge  Daniae,  qui  in  eodera  circulo  ducatura 
Holsatiae  possidebat,  sive  quod  rebus  suis 
tiraerent,  sive  quod  imperatoris  et  catholi- 
corum  potentiam  infringere  cuperent,  arma 
ceperunt.  Verum  continuo  devicti,  post  2 
annos  pacera  petierunt  et  impetrarunt. 

IntereaFerdinandus  II,  perraotus  partim 
religionis  catholicae  studio,  partim  mole- 
stiis,  sibi  et  decessoribus  suis  a  subditis  pro- 
testanticis,  ubi  praevaluerant ,  suscitatis  , 
eorum  sacra  in  terris  suis  haereditariis  sup- 
pressit.  lam  an.  1621  praedicatores  haere- 
ticos,  et  an,  1627  oranes,  qui  catholica  sa- 
cra  araplecti  recusarent,  Boheraia  et  Mo- 
ravia  eraigrare  iussit.  Anno  sequenti  idem 
decrevit  pro  Austria.  Protestantes  supra  A- 
nasum  religionis  suae  libertatem  quidem  ar- 


raata  manu  tueri  conati  sunt ,  sed  a  copiis 
caosarois  in  pluribus  praeliis  victi ,  ad  sub- 
ioctionera  adacti  sunt.  Pro  Silesia  et  Lu- 
satia  elector  Saxoniae,  qui  lias  terras  pro 
auxilio  Ferdinando  praestito  acceperat,  re- 
ligionis  libertatem  impetravit.  Aliam  prae- 
terea  legera  dedit  Ferdinandus,  ut  orania 
bona  ecclesiastica,  aProtestantibus  post  pa- 
cificationera  Augustanam  (1555)  occupata, 
restituerentur.  Quae  restitutio  in  Germa- 
nia  exteriori  protestantium  aniraos  vehe- 
raenter  quidera  perculit :  attamen  debilita- 
ti,  ei  armatam  manum  opponerc  ausi  non 
sunt,  priusquam  belli  classicum  cecinisset 
rex  Sueciae. 

Gustavus  Adolphus  rex  Sueciae  ,  raotus 
partim  studio  succurrendi  periclitanti  rei 
protestanticae,  partira  cupidine  acquirendi 
gloriam  terrasque,  an.  1030  fortissimura  e- 
xercitura,  l^elli  raolestiis  et  victoriis  assue- 
tura,  in  Gerraaniam  duxit.  Ei  Ordines  pro- 
testantici,  alii  post  alios  ,  se  adiunxerunt. 
Ipsi  Galli  sub  Ludovico  XIII,  Doraura  Au- 
striacara  dirainutara  cupientes,  illis  auxilia 
suppeditabant.  Quibus  adiutus  Gustavus  -vi- 
ctorias  plures  de  caesareis  retulit  brevique 
tenipore  raagnam  Gerraaniae  partera  occu- 
pavit.  Vix  dici  potest,  quanta  mala  rei  ca- 
tholicae,  ecclesiis  et  raonasteriis  ab  hosti- 
bus  illata  sint  in  omnibus  locis,  quae  occu- 
parunt.  An.  1632  Gustavus  in  praelio  apud 
Lutzen  in  Saxonia  occisus  est ;  verurataraen 
bellum  continuatura  fuit  varia  utriraque 
fortuna.  Ferdinandus  II  rera  raagno  anirao 
agens,  an.  1634  magnara  victoriara  de  ho- 
stibus  retuUt  apud  Nortlingam.  Anno  se- 
quenti  Pragae  pacera  composuit  cum  I. 
Georgio,  electore  Saxoniae,  qui  exinde  im- 
peratori  auxilium  tulit  contra  hostes. 

Ferdinando  II,  an.  1637  defuncto,  succes- 
sit  Ferdinandus  III,  tilius  eius,  iam  an.  1625 
Hungariae,  an.  1627  Bohemiae,  et  an.  1636 
Romanorura  rex  creatus.  Sub  eo  bellum  a- 
criter  continuatura  est.  Ferdinandus  victo- 
rias  nonnullas  de  Suecis  retulit.  Sed  brevi 
post  hi,  Bernardi  ducis  Weimarae  et  Ludo- 
vici  regis  Galliae  armis  adiuti,  fere  ubique 
superiores  extiterunt.  Imperator  medius  in- 
ter  hostes,  Gallis  ex  una,  Suecis  aliisque  ex 
altera  parte  eum  impetentibus,  pacem  cura 
adversariis  tractare  coepit.  De  hac  pace  , 
quae  an.  1648  in  Westphalia  conclusa  est, 
suo  loco  dicimus '. 

97.  Lites  inter  Hugonotos  —  Conspexi- 

1  G.  II.  Bougeant,  Hisioire  des  guerres  el  des  nego- 
ciations,  qui  pfecederent  l6  traite  de  Weslphalie, 
2  voll.  in-l-i". 


214 


EPOCHA    XI.    AB    INITIIS    LVTHERI 


mus  supra  lites  in  Hollandia  inter  Armi- 
nianos  et  Gomaristas  calvinistas  exortas 
earumque  eflectus  ^  In  Gallia  etiam  per 
]iaec  tempora  controversiae  graves  in- 
ter  Hugonotos  excitatae  sunt.  Anno  1620 
in  synodo  Aiectensi  decreta  Dordracena 
suscepta  et  omnibus  praescripta  fuerant. 
Anno  vero  1634  Moses  Amjraldus,  theo- 
logiae  in  schola  Salmuriensi  professor,  ad 
conciliandos  Arminianos  cum  aliis  Calvi- 
nistis,  dictis  orthodoxis,  librum  edidit  de 
praedostinatione  ,  circa  quam  praesertim 
Arminiani  ab  aliis  dissentiebant.  Is  docuit, 
Deum  decreto  absoluto  neminem  ad  aeter- 
nam  poenam  praedestinasse,  sed  potius  o- 
mnes  salvare  decrevisse,  ea  tamen  conditio- 
ne  ,  si  in  Christum  essent  credituri.  Hinc 
eius  doctrina  Universalismus  hypotheticus 
dicta  est.  Illam  vero  conditionem  non,  sicut 
Arminiani,  aiiqua  ex  parte  in  hominis  po- 
testate  posuit,  sed  totam  a  Dei  arbitrio  de- 
rivavit,  ita  ut  illi  soli  ad  lidem  et  proinde 
ad  salutem  pervenire  possent ,  quos  Deus 
peculiari  deci-eto  ad  eam  elegerit  faculta- 
tem,  ut  vocant,  moralera,  capiendi  tidem  iis 
tribuens,  simulciue  eam  in  iis  produccns.  A.- 
myraldi  doctrinam  in  peculiari  libro  ,  qui 
Irenicus  inscribebatur,  exposuit  defendit- 
que  Pauius  Testardus,  praedicator  Blesen- 
sis.  Quamvis  vero  universalismus  hypothe- 
ticus  a  particularismo  Dordraceno  reipsa 
non  differret,  nova  tamen  forraa,  sub  qua 
propositus  erat,  pluribus  displicuit,  qui  eum 
parum  ab  Arminiana  sententia  distare  pu- 
tabant.  Cum  utriraque  contentio  cresce- 
ret,  an.  1637  sjnodus  Alensonii  in  Nor- 
mannia  indicta  Arayraldum  et  Testardum 
ad  reddendam  rationem  vocavit.  li  mentem 
suam  ita  expliearunt,  ut  honorifice  fuerint 
dimissi  solumquo  rogati,  ut  a  quibusdam 
locutionibus  abstinerent.  Nihilominus  plu- 
res  theologi  caivinistae  sentontias  Amjral- 
di  veluti  arrainianas  et  semipelagianas  im- 
pugnaltant,  quibus  is,  insignes  iam  doctri- 
nae  suae  patronos  et  defensores  nactus,  re- 
sponderc  non  oraisit.  Quapropter  an.  1644 
synodus  Carentonii  habita,  utrique  parti  si- 
leniium  de  matcria  controversa  praescri- 
psit.  Eo  tamen  lites  non  suppressae  sunt^. 

Alias  lites  excitavit  losue  Placaeus,  d 
ipse  Sairaurionsis  thecjlogus,  qui  in  disser- 
tatione  an.  1640  edita,  contendit,  peccatum 
originale    non   in   ipso   actu   inobedientiae 

'  Vid.  |).  m. 

2  Hlonilel ,  Actex  aullicntiques  ilcs  viilixn  rrfur- 
mi''PH  ;  Walcli ,  Einleilumi  in  ilic  lirtiijiiinsslrclui- 
lceilen  ausser  der  evaugeiiscli-lutlierisclicn  Kirclie. 


protoparentum,  quem  posteri  in  eis  parti- 
cipaverint,  sed  in  vitiositate  naturae  huma- 
nae  moralis,  ex  illo  orta  et  ad  posteros  de- 
rivata,  consistere;  seu,  ut  ipse  postea  expo- 
suit,  peccatum  Adami  non  immediate,  sed 
mediate  posteris  eius  imputari.  Hanc  as- 
sertionem  sjnodus  nationalis,  an.  1654  Ca- 
rentonii  habita,  veluti  erroneam  damnavit 
omnibusque  praedicatoribus  et  professori- 
bus  eam  tradere  vetuit.  Imo  Genevenses  , 
agente  Francisco  Turretino,  theologiae  a- 
pud  eos  professore,  an.  1675  omnibus  sen- 
tentiam  Placaei  tradituris ,  depositionem 
intentarunt.  Attaraen  is  non  tantum  plures 
asseclas  inter  eruditos  Calvinistas  nactus 
est,  verum  etiam  nonnullae  sjnodi  decre- 
tum  Carentonianum  executioni  mandare  de- 
trectarunt',         JX^e  (•-  d    ,     'J   ->- ■ 

98.  Calvinismus  ah  ecclesia  Graeca  pro- 
scriptus  —  Maiorem  confusionem  subie- 
runt  Calvinistae  ex  parte  ecclesiae  Grae- 
cae.  Quemadmodum  Lutherani^,  ita  et  Cal- 
vinistae  inipetrare  conati  sunt,  ut  sua  do- 
ctrina  ab  Ecclesia  Graeca  approbaretur,  hu- 
iusque  secum  consensum  contra  Catholicos 
iactare  possent.  Ad  hanc  rem  iis  opportunus 
erat  Cjrillus  Lucaris,  Cretensis,  qui  cum 
Patavii  litteris  vacasset ,  varias  Europae 
terras  peragrarat ,  et  speciatim  Genevae 
calvinisticae  doctrinae  capita  didicerat.  In 
Graeciara  redux,  et  an.  1602  factus  patriar- 
cha  Alexandrinus,  initara  antea  cum  do- 
ctoribus  calvinistis  amicitiam  litteris  con- 
tinuavit.  Anno  1621  ad  patriarchatum  Cp. 
evectus  calvinisticas  suas  sententias  auda- 
cius  manifestavit,  unde  tantum  Graecorum 
odium  in  se  concitavit,  ut  in  exilium  fuerit 
eiectus.  Postea  restitutus,  an,  1629  fidei 
confessionem  ,  doctrinae  calvinisticae  pror- 
sus  conforraem,  dedit  oratori  Hollandiae  a- 
pud  aulam  Turcicam;  quam  confessionem 
latine  redditam  tjpisque  mandatam,  veluti 
Ecclesiae  Graecae  fidem  et  doctrinam,  Cal- 
vinistae  per  Belgium  aliasque  terras  ven- 
ditarunt.  Verura  Cjrillus  Lucaris  propter 
hoc  facinus  et  pro|)ter  haeresim  confestim 
a  suis  depositus  fuit.  Quaniquam  pecuniae 
vi  et  oratorisHollandiae  ope  scdera  pafriar- 
chicam  adhuc  recuperaverit,  tamen  anno 
1638  ca  iterura  privatus,  et  iussu  sultani 
[iropter  seditiosas  macliinationes  laqueo  ne- 
catus  fuit.  Eodom  anno  Cjrillus  Beroeen- 
sis,  iliius  in  sede  Cp.  successor,  cum  pa- 
triarchis  Alexandrino  et  Hierosoljmitano  et 


'  .JRblonscliv.  Inslilul,  hisl.  eccL  christ.  recenl. 
■i  Viil.  [).  180. 


23  episcopis  Constantinopoli  synoilum  lui- 
buit,  in  qua  calvinistioae  confessioni  eius- 
quo  auctori,  Cycillo  Lucari,  anathema  di- 
ctura  est.  Eadem  confessio  damnata  fuit 
in  altera  synodo  Cp.  an.  1C42  sub  Parthe- 
nio  patriarcha  habita. 

Hac  occasione  etiam  Petrus  Mogilas,  me- 
tropolita  Chiovensis,  una  cum  sulfraganeis 
suis  et  theologis  lidem  ecclesiae  Russicae 
testatus  est  in  symbolico  libro,  cui  tituhis: 
Declaratio  fidei  Russo7'um.  Qui  liber  an. 
1643  a  Cpno  ahisque  patriarchis  Graecis 
subscriptus,  orthodoxa  fidos  omnium  Grae- 
corura  dictus,  et  postea  in  pluribus  synodis 
approbatus,  in  universa  ecclesia  Graeca 
auctoritatem  consocutus  est. 

Nihilominus  Calvinistae,  praesertim  in 
Gallia,  duce  Claudio,  consensum  doctrinae 
suae  cum  ecclesiae  Graecae  doctrina  contra 
Catholicos  etiam  scriptis  iactare  non  eru- 
bescebant.  Hinc  Nectarius  ,  patriarcha  Cp., 
ad  convicia  et  calumnias  Claudii  respon- 
sum  dedit,  in  quo  doctrinas  Lutheri  et 
Calvini  duxit  absurdas,  quae  totum  Oc- 
cidentera  perturbarint,  et  ab  ecclesia  Grae 
ca  nunquam  probatae  fuerint.  Quoniam  ve- 
ro  Hugonoti  ad  consensum  Orientalium, 
speciatim  circa  Eucharistiam ,  provocare 
non    cessarent,  an.  1672   Dositheus,   pa- 


VSQVE   AD   IA.XSENISTARVM   EXORDIA  215 

triaroha  lliorosolymitanus,  synodum  eonvo- 
cavit,  in  qua  nova  tidei  confessio  edita  est 
quae  in  confutandis  Calvini  erroribus  fuso 
versatur ,  ct  sub  titulo  innotuit  Clypeus 
orihodoxae  fidei,  seu  apologia  adversus 
haereticos  calvinistas.  Tandem  cum  loan- 
nes  Caryo^hylles,  logotheta  Ecclesiae  Cp. , 
calvinisticos  erroresCyrilliLucaris  resusci- 
tasset  et  transsubstantiationem  impugnas- 
set,  Callinicus  patriarcha  Cp.  an.  1691  sy- 
nodum  coegit,  in  quo  definitura  fuit.  do- 
ctrinam  de  conversione  vera  et  substantiali 
panis  et  vini  in  Corpus  et  in  Sanguinem 
Christi  ab  Apostolis  traditam  fuisse  et  sem- 
per  in  Ecclesia  conservatam,  atque  ad  eam 
exacte  exprimendam  vocabulum  p-srSTtcjTt;, 
qiiod  Latinorum  transsubstantiationi  re- 
spondet ,  iam  a  longiori  terapore  Graecis 
usitatum,publica  auctoritate  sancitum  esse. 
Quae  omiiia  monumenta  non  parum  con- 
ferunt  ad  vindicandara  catholicam  doctri- 
nam  contra  criminationes  novatorum,  qui 
eam  medio  aevo  a  Scholasticis,  monachiset 
pontificibus  adulteratam  fuisse  effutiunt  ^ 


i  Cf  L.  Allat.  De  Ecclesiae  Occident.  el  Orient.  per- 
petua  consensunie;  Le  Quien,  Oriens  chrtstiaiiiis; 
Sclielstrat.  Acta  ecclesiae  orientaUs  contra  Cnlvini  et 
Lutheri  Jiaeres.;  Opus  ins,cr\plnm,La  i\erpetuite  de  la 
foi  de  rEjlise  catholique  touchant  /'  Eucharistle. 


HISTORIAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA   DVODECIMA 

A  LITIBVS  lANSENISTICIS 
VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM,  AN.  1789. 


P  ROOEM IVM 

Novam  Epocham  inchoamus  a  litibus  , 
quas  in  Ecclesia  agitarunt  lansenistae,  quo 
quidem  nomine  appellati  sunt,  qui  damna- 
tae  Cornelii  lansenii  doctrinae  inhaerebant. 
li  graves  et  diuturnas  turbas  in  Ecclesia 
excitarunt ,  eo  periculosioreg  ,  quo  earum 
auctores  singularem  morum  severitatem 
ostentarent ,  Ecclesiae  tidera  et  communio- 
nera  se  revereri  profiterentur  et,  ementito 
erga  Apostolicam  Sedem  obsequio,  eius  au- 
ctoritatem  convellerent. 

Exsurrexit  praeterea,  durante  hac  epo- 
cha ,  perditissimum  hominum  genus,  qui 
omnem  prorsus  religionem,  ipsiusque  Dei 
existentiam  irapugnarunt,  et  {)VO[Aeveaathei 
dicti  sunt.  Acerrima  quoque  certamina  Ec- 
clesiae  intulit  incredulorum  schola ,  qui 
specioso  philosophorum  nominc  rcligionem 
christianam  oppugnarunt,  omnem  revela- 
tionem  abiecerunt,  et  quamdam  religionem 
naturalem,  ut  vocabant,  seu  deismum  ad- 
struxerunt.  Ilaec  autem  saeculi  XVIII  in- 
credulitas  seu  pseudo-philosophia  erat  effe- 
ctus  et  prava  progenies  pseudo-reformatio- 
nis  saec.  XVI.  Etenira  novatores  sacc.  XVI 
solam  Scripturam,  quam,  reieeta  Ecclcsiao 
auctoritate,  secundum  privati  sui  spiritus  di- 
ctameninter[)retabantur,esseFidei  reguhini 
contcndentes,  ipsam  hominis  rationom  cre- 
dcndorum  iudicem  constitueliant.  Iluiusmo- 
di  doctrinam  ad  incertum  sccpticismum  et 
indifferentiam  in  religionis  nogotio  duccre, 
compcrtum  est.  Eadem  cnim  libortate  seu 
licentia,  qua  Lutherus  et  Calvinus  nonnul- 
las  Scripturae  partes  et  varia  dogmata,  quae 
Ecclcsia  ab  apostolicis  teniporibus  constanti 
traditionc  conscrvaverat  et  docuerat,  abne- 
garunt ;   ita  alii  alia  dogmata,  ct  tandcm 


pseudo-philosophi  omnem  Scripturam  ot 
revelationem  reiecerunt. 

Accesserunt  societates  occultae,  dictac 
Liberomcm  coementariorum  (seu  c?e'  liberi 
muratori;  ^?i\\.Francs-Mar:ons),(]\me  mala 
multigena  et  Ecclosiae  et  Societati  intule- 
runt,  et  in  generalibus  rerum  civicarum  ac 
ecclesiasticarum  conflagrationibus  partem 
haud  modicam  habuerunt.  Praeterea  novi- 
tates  litesque  Richeristicas  instauravit  lar- 
vatus  Febronius,  seu  loannes  Nicolaus  de 
Hontheim. 

Ex  his  sat  liquet,  Ecclesiae  statura,  du- 
rante  hac  epoc]ia,graviter  fuisse  concussum. 
Continuo  ei  certandum  fuit  cura  infensis 
adversariis.  At  divina  Providentia  pericli- 
tanti  Ecclesiae  non  defuit ;  dedit  ei  Ponti- 
fices  pios,  doctos,  prudentes  et  vigiles,  qui 
Petri  navicuhi.m  in  mediis  iactati  maris  un- 
dis  gubernarunt:  excitavit  scriptores  egre- 
gios,  qui  doctissimis  libris  Religionem  de- 
fenderunt :  novos  populos  cidem  Ecclesiae 
aggrcgavit,  multosque  ab  ea  extorres  in  si- 
num  eius  reduxit. 

1.  C.  lansenius  eiusque  Avgvstinvs  (aw. 
16-40)  — Lites,  inounte  hac  epocha  in  Eccle- 
sia  cxcitatae,  nomon  acccpcrunt  a  Cornelio 
lanscnio.  Is  anno  1585  in  Accoy  prope 
Lccrdamum  in  IIolhTndia  catholicisparenti- 
bus  natus,  hunianioril)us  littcris  Ultraiecti, 
pliilosophiae  ct  llieologiac  Lovanii  studuit. 
Enicnso  thoologiae  curriculo,  valotudinis 
causa  petiit  Gallias,  ubi  singulari  araicitia 
usus  est  cuin  loanno  I)u-Vergcr-de-IIauran- 
ne,dcin  abljate  monastcrii  Benedictini  adS. 
Cjranura,  antea  suo  in  studiis  Lovanii  so- 
cio.  Anno  1017  Lovanium  rcdux,  post  bien- 
nium  s.  Tiicologiao  doctor  in  Univcrsitato 
Lovaniensi  renunciatus,  et  an.  1030  s.  Scri- 
pturac  intcrpros  crcatus  fuit.  Anno  1033 


VSQVE    AD    rVBLlOAM    RERVM    IN    GALLIIS    SVRVERSIONEM 


217 


lihrum  scrlpsit,  cui  titulus  Majs  Oanicns, 
in  quo  avdenti  stilo  Gallorum  Ibodera  cum 
principibus  protestanticis  redarguit,  et  Au- 
striacae  familiae  iura  in  Belgium  contra  il- 
lorura  macliinationes  defendit.  Hoc  libro 
meruit  favorem  Philippi  IV,  regis  Hispa- 
niae,  a  quo  au.  1035  cpiscopus  Iprensis  re- 
nunciatus  fuit.  Anno  sequenti  consecratus, 
mortuus  est  anno  1G38. 

Praeter  commemoratum  librum  reliquit 
lansenius  commentarios  in  Pentatcuchum, 
Proverbia,Ecclesiasten,Sapientiam,Sopho- 
niam  et  in  Evangelia,  et  infaustum  opus, 
cui  titulus  Aiif/ustinus,  seu  Doctrinas.  Au- 
gustini  de  naturae  liumanae  sanitate,  ae- 
gritudine,  medicina,  adversusPelagianos  et 
Massilienses.  In  prima  parte  huius  libri  ex- 
ponitur  haeresis  Pelagiana;in  secunda  sta- 
tus  humanae  naturae  ante  et  post  lapsum, 
adeoque  peccatum  originale  eiusque  mali 
effectus,  speciatim  defectus  liberi  arbitrii; 
in  tertia  parte  sjstema  s.  Augustini  de  au- 
xilio  gratiae  medicinalis  et  de  praedestina- 
tione;  ubique  sententiae  molinisticae,  ve- 
luti  semipelagianis  affines,  refutantur. 

lansenius  in  exarando  hoc  opere  22  an- 
nis  laborasse  dicitur;  sed  ipsius  auctoris 
mens  de  doctrina  in  libro  suo  tradita,  non 
parum  suspecta  redditur  ex  epistolis  eius- 
dem  ad  ab.  Sancjranum.  In  iis  scribit: 
«  Non  audeo  dicere  quid  sentio  de  prae- 
destinatione  et  gratia,  ne  forte  antequam 
orania  parata  et  raaturata  sint,  mihi  quod 
aliis  accidat,  Romae  daraner,  sicut  darana- 
tus  fuerat  Baius  ».  Addit,  doctrinara,  quara 
in  Augustino  exponebat,  plerisque  stupo- 
rera  incussuram;  futurum  facile,  ut  tam- 
quam  delirus  et  somniator  insignis  audiat; 
magna  prudentia,  circumspectione ,  prae- 
sertim  procerum  et  religiosorum  coetuum 
praesidio  opus  esse.  Sibi  obiiciens  bullas 
Pii  V  et  Gregorii  XIII  contra  assertiones 
Baii,  exclaraat:  «  Haereo,  fateor,  sed  quid 
ad  doctrinam  s.  Augustini?  '  »  Nihilorainus 
paulo  ante  mortera  suara  in  scripto  testa- 
mento  suam  erga  Sedem  Romanam  et  Ec- 
clesiam  obedientiam  professus  est,  opusque, 
vix  dura  absolutum,  legavit  Reginaldo  La- 
meo,  capellano  suo,  ut  illud  e  consilio  Li- 
berti  Fromondi,  ss.  Litterarura  in  Univer- 
sitateLovaniensi  interpretis,  et  Henrici  Ca- 
leni,  canonici,  deinde  archidiaconi  Mechli- 
niensis,  tjpis  raandandura  curaret.  En  eius 
verba:  «  Ego  Cornelius,  Dei  et  Apostolicae 

*  Vid.  Nuisfsance  du  Jansenisme  decouverle.  ou  Let- 
tres  de  Jansenitts  d  l' abbc  de  Saitit-Cijrun,  Louyain 
1654. 


Sodis  gratia  episcopus  Ipronsis,  de  raca  li- 
bera  voluntatc  dono  omnia  mea  scripta,  ad 
explicationem  s.  Augustini  spcctantia,  ca- 
pcilano  meo  ReginaldoLaraco,  partim  quia 
magno  laborc  ea  scripsit  vel  dictavit,  par- 
tira  quia  sine  originaii  copia  corrigi  non 
potest.  Hac  tamen  mente  hanc  donationem 
facio,  ut  cura  doctissirais  viris,  raagnifico 
domino  Liberto  Fromondo  et  reverendo  do- 
mino  Henrico  Calcno  canonico  Mechlinien- 
si,  conferat  ct  disponat  de  editione  quam 
lidelissime.  Sentio  enim  aliquid  dilHculter 
mutari  posse;  si  tamen  RoraanaSedcs  ali- 
quid  rautari  velit,  sura  obediens  filius,  et 
illius  Ecclesiae,  in  qua  semper  vixi,  usquc 
ad  hunc  lectum  mortis  obediens  sum.  Ita 
postreraa  mea  voluntas  est.  Actura  scxta 
raai  1638  ».  Simile  huic  subraissionis  ar- 
guraentura  continet  cpistolaalansenio  pau- 
lo  ante  obitum  scripta  ad  Urbanuni  Pp.VIII, 
et  postea  Ipris  reperta.  Fertur  praeterea, 
eum,  raorti  proximum,  raandassesanctimo- 
niali,-  quae  aegrotanti  ministrabat,  adferre 
librum  nondura  tjpis  editura,  in  ignem,  ut 
creditur,  coniiciendum,  scd  hunc  non  fuis- 
se  repertum. 

2.  Lites  lansenianae — Anno  1640  in- 
felix  liber  Augustinus  Lovanii  in  lucera 
prodiit.  Mox  plures  adversarios,  sed  etiam 
defensores  habuit.  NonnuUi  eura  veluti  ip- 
sum  Augustinura,  ad  debeUandam  Molini- 
starum  doctrinam,  e  coelo  delapsum  lauda- 
bant.  Alii,  sanae  doctrinae  addicti,  prae- 
sertira  lesuitae,  illumpraedestinatiana  lue, 
in  Baii  propositionibus  daranata,  infectura 
irapugnabant.  Contentio  continuo  crevit. 
Interim  liber  Aurjustinus  Romara  delatus, 
an.  1642  ab  Urbano  Pp.  VIII  BuUa,  In  e- 
mine^iti,  sub  gravibus  poenis  et  censuris, 
extra  mortis  articulum  Apostolicae  Sedi 
reservatis,  prohibitus  fuit,  tum  quod  con- 
tra  Pauli  V  constitutionem,  ne  qui  libri,de 
auxiliis  divinae  gratiae  tractantes,  sineSc- 
dis  Apostolicae  facultate  ederentur,  fuisset 
tjpis  mandatus,  tum  quod  contineret  plu- 
res  propositiones,  iara  Pii  V  et  Grcgorii 
XIII  Bullis  condcranatas.  Vcrum  conten- 
tiones  non  sunt  sopitae.  lansenianilihri  de- 
fensores  constitutionem  Urbani  aut  obrep- 
titiam  aut  subreptitiam  vel  supposititiam 
esse  dicebant,  et  conversi  ad  Pontificem  ct 
ad  regem  Hispaniae,  impetrare  satagebant, 
ne  ad  acceptandam  bullara  adigerentur , 
contendentes,  in  libro  lansenii  non  nisi  s. 
Augustini  doctrinara  esse  expositara. 

Eadem  aniraorum  contentio  visa  est  in 
Gallia,  ubi  Du-Verger,  abbas  Sancjranus, 


218 


EPOCHA    XII.   A   LITIBVS   lANSENISTICIS 


eiusque  discipulus  Antonius  Arnauld  theo- 
logiae  doctor  specioso  reformationis  et 
sanctionis  disciplinae  praetextu  raultorum, 
praesertira  eorum,  qui  pietatera  colebant, 
animos  corrumpebant  et  ad  suscipiendum 
lansenii  librum  veluti  veram  s.  Augustini 
doctrinam  excitabant.  Ideo  Urbanus  Pp. 
bullam  suam  quoque  in  Galliara  transmisit, 
ubi  etiam  ac  inBelgio  eius  publicatio  atque 
acceptatio  obstacula  varia  experta  est. 

Interim  Pontifex  litteris  ad  nuncios  suos 
in  Gallia  et  apud  Coloniara  atque  ad  in- 
ternuncium  Bruxellensem ,  ad  episcopos 
Belgii,  ad  Universitates  Lovaniensem ,  et 
Duacensem  datis,  constitutionis  suae  pu- 
blicationem  et  acceptationem  urgebat.  In 
Galliaan.l644Pontificis  bulla  in  concilio  re- 
gio  acceptata,transmissa  est  ad  Sorbonam; 
quae  quidem  notavit  propositiones,  quae 
tamquam  a  prioribusPontificibus  iam  dam- 
natae  in  ea  allegabantur,  omnibusque  ad 
se  pertinentibus  de  iis  disputare  probibuit; 
quoad  alias  bullae  ciausulas  spectabat,sen- 
tentiam  suam  suspendit.  Inaocentius  X , 
qui  an.  1644  Urbano  VIII  successit,  tum 
apud  regem  Hispaniaetum  apud  Leopoldura 
arcliiducem  Austriacum,  Belgii  procurato- 
rem,  egit,  ut  refractarios  in  Belgio  ad  ac- 
ceptandara  Urbani  bullara  compellerent. 
Tandem  utriusque  potestatis,  pontificiae  et 
regiae,  raandatis  effectura  est,  ut  annol651 
BuUara  receperint  ii,  qui  in  Belgio  hacte- 
nus  abnuerant. 

Ex  hoc  terapore  lansenianae  lites  in  Bel- 
gio  sopitae  sunt.  In  Gallia  vero  magis  effer- 
buerunt.  lanseniani  libri  defensores  illius 
doctrinara  omni  via  propagare  studuerunt. 
Cura  autem  prae  aliis  lesuitas  sibi  oppositos 
experirentur,  orania  tentarunt,  ut  oos  invi- 
sos  redderent.  Hinc  famosi  libelli,  in  quibus 
lesuitae  satyrica  et  maledicu  ratione  pro- 
scindebantur.  Tanta  erat  animorura  conten- 
tio  ,  ut  in  serraonibus ,  scriptis,  scholis  et 
suggestibus  in  utramque  partem  discepta- 
retur. 

Anno  1649  N.  Cornct,  doctor  Parisicnsis 
et  facultatis  theologicae  syndicus,  7  propo- 
sitinnes  ex  Auffustino  lansenii  excerptas 
ad  Sorbonam  detulit.  Sorbonistarum  alii 
iudicium  recusarunt,  alii  eas  haereticas  ct 
ss.  Scripturac  contrarias  iudicarunt.  Tunc 
de  exccrptis  propositionibus  ardeiitius  dis- 
ceptatura  fuit. 

3.  Quinque  propositiones  lansenii  — 
Anno  1650  res  delata  est  ad  comitia  clcri 
Gallicani,  Parisiis  congregata.  Episcopi  nu- 
mero  85  e  propositionibus,  a  Sorbona  ccn- 


suratis,  selegerunt  5^  de  quibus  raaxirae 
disputabatur,  et  quae,  consentientibus  ipsis 
hoc  terapore  lansenistis,  suraraamdoctriuae 
iri  libro  lansenii  explicatae  constituebant. 
Praesules  Galli  eas  Romam  transmiserunt, 
et  Pontificem  Innocentiura  X  obtestati  sunt 
ut  easdem  diligenter  expenderet,  et  desin- 
gulis  perspicuam  certamque  sententiam 
ferret.  Contra  alii  11  episcopi  Galli,  lanse- 
nii  doctrinae  faventes,  Pontificem  a  feren- 
da  sententia  dehortati  sunt. 

Quinque  istae  propositiones  sic  sonabant: 
l^,  Aliqua  Dei  praecepta  hominibus  iustis, 
volentibus  et  conantibus,  secundum  prae- 
sentes,quas  habent  vires,  sunt  irapossibilia, 
dcest  quoque  iis  gratia,  qua  possibilia  fiant; 
2* ,  Interiori  gratiae  in  statu  naturae  lap- 
sae  nunquam  resistitur;  3*,  Ad  merendum 
et  demerendura  in  statu  naturae  lapsae  non 
requiritur  in  horaine  libertas  a  necessitate, 
sed  sufficit  libertas  a  coactione;  4*,  Serai- 
pelagiani  admittebant  praevenientis  gratiae 
interioris  necessitatem  ad  singulos  actus, 
etiam  ad  initiura  fidei ;  et  in  hoc  erant  hae- 
retici,  quod  vellent  eara  talem  esse  cui  pos- 
set  humana  voluntas  resistere  vel  obtem- 
perare;  5^  Semipelagianum  est  dicere,  Chri- 
stum  pro  omnibus  omninD  horainibus  mor- 
tuum  esse  aut  sanguinem  fudisse. 

Has  propositiones  Pontifex  in  congrega- 
tionibus,  ad  hoc  institutis,  coram  4  cardi- 
nalibus  et  13  peritissimis  sacr.  Theologiae 
consultoribus,  ex  orani  ordine  electis,  ma- 
ture  expendi  iussit.  Postquam  hoc  nego- 
tium  diligentia,  qua  maiori  desiderari  non 
posset,  esset  discussura,  et  ii  etiam,  quos 
praedictae  doctrinae  asseclae  in  causae 
suae  patrociniura  Roraain  legarant,  fuissent 
auditi,  Innoccntius  X  pridie  calendas  iunii 
an.  1653  Constitutionem  cdidit,  Cuin  oc- 
casione,  qua  comraeraoratas  5  propositio- 
nes,e  lansenii  libro  excerptas,  daranavit,  et 
unicuique  earura  particularem  daranationis 
notara  seu  censurara  inussit:  1=*^™  declara- 
vit  teraerariara  ,  ira[)iam,  blaspheraam,  a- 
natheraate  notatara  et  haereticam,  et  ut  ta- 
lem  daranavit ;  2'^'"  declaravit  haereticara 
et  ut  talem  damnavit;  3^'"  pariter  decla- 
ravit  haereticara  ,  et  ut  talera  damnavit ; 
4*"'  declaravit  falsam,  ct  haereticam,  atque 
ut  talem  damnavit ;  5*'"  declaravit  falsam, 
temerariani,  scandalosam,  et  intellectara  eo 
sensu,  ut  Christus  i^ro  salute  durataxat 
[jraedcstinatorum  mortuus  sit,  impiam,  bla- 
sphemam,  contumeliosara,  divinae  piotati 
derogantera,  haereticam,  ot  ut  talem  dam- 
navit.    Mandavit  oranibus  Cliristifidelibus 


VSQVE    AP    PVPLICAM    UF.RVM   IN   GALLIIS   SVRVERSIONEM 


219 


siib  poenis  et  consuris,  conlra  haereticos 
ooruniqiie  fautores  in  iure  expressis,  nc  de 
flictis  propositionibus  alitor  sentire,  docere 
aut  praedicaro  praesumorent,  quani  in  pre- 
senti  declaratione  continebatur.  Praocopit 
omnibus  Episcopis,  looorum  Ordinai-iis  et 
haereticae  pravitatis  Inquisitoribus,  ut  quos- 
vis  contradictores  et  roboUos  censuris  poe- 
nisque  ecclesiasticis,  implorato  otiam  bra- 
chii  saecularis  auxilio,  si  opus  fuerit,  com- 
pescerent.  Addidit  praeterea,  se  per  hanc 
de  5  propositionibus  declarationem  nuUate- 
nus  approbaro  alias  propositionos,  in  libro 
lansenii  habitas. 

Innocentii  Bulla  non  tantum  in  Belgio 
ab  Episcopis,  Universitatibus  et  Ordinibus 
religiosis  sine  contradictione  acceptata  est, 
sed  etiam  in  Gallia  ab  omnibus  fere  episco- 
pis  et  a  Sorbona  lubenti  animo  admissa 
fuit.  Ipsi  iansenisticae  causae  patroni  fate- 
bantur,  5  propositiones  esse  merito  damna- 
tas ;  verumtamen  doctrinae  suae  praefracte 
adhaerentes,  aciem  mutarunt,  et  ad  versu- 
tias  ac  cavillationes  conversi,  dixerunt,  il- 
las  propositiones  nec  quoad  verbum  nec 
quoad  sensum  a  Pontifice  intentum,  in  li- 
bro  lansenii  contineri,  proinde  huius  doc- 
trinam  minime  esse  condemnatam.  Episcopi 
Galli,  an.  1654  consueta  comitia  Parisiis 
celebrantes,  praedictas  propositiones  cum 
libro  lansenii  diligentissime  contulerunt , 
discusserunt  etiara  quaecumque  ab  adver- 
sariis  ad  eludendam  bullae  pontificiae  sen- 
tentiam  obiiciebantur,  declararuntque,  istas 
5  propositiones  in  libro  lansenii  contineri, 
et  in  proprio  verborum  sensu  atqueeoipso, 
quo  a  lansenio  asseruntur,  esse  damnatas. 
Hanc  declarationem  praesules  Galli  trans- 
miserunt  ad  Innocentium  X,  qui  per  rescri- 
ptum,  iii"  calend.  octobris  1654  datum  ,  eam 
confirmavit,  expressisque  verbis  asseruit, 
per  suam  constitutionem.  pridie  calendas 
iunias  1653  editam  ,  in  5  propositionibus 
damnatam  esse  doctrinam  Cornelii  lansenii, 
in  eius  libro,  cui  iitu\usAugustinus,e\^o- 
sitam. 

Attamen  error  minime  finitus  est.  Cum- 
que  primarii  inter  refractarios ,  Antonius 
Arnauld,BlasiusPascal,  Petrus  Nicole,  eru- 
ditione,  ingenii  acumine,  facundia,  libris 
ingeniose  et  eleganter  scriptis,  morum  se- 
veritate  excellerent,  raultos  in  partes  suas 
pertraxerunt  '. 

'  P.  d'  Avrigny,  Memoirex  chronobiqiqties  et  dog- 
tnatiques  pour  servir  d  V  histoire  eccl.  depuis  1600 
jusqu' en  1716;  H.  humits.  Hisloire  des  cinq  proposi- 
tions  de  Janseniits;  P.  Deschamps,  De  haeresi  lanse- 


4.  InnocenUus  X  Ponfifex  {an.  1644) — 
Post  Urbanum  Pp.  YIII ,  postridie  idus 
soi)toudjris  an'.  1644  Pontifox  inauguratus 
est  loannes  Baptista  Pamphilius,  Romanus, 
carilinalis  tituli  s.  Eusobii.  qui  sub  Inno- 
centii  X  noniinc  Eoclosiam  gubornavit  usquo 
ad  an.  1655.  Is  piotate,  defendendae  et  pro- 
pagandae  Religionis  aidore,  iustitia,  pru- 
dentia,  liberalitate,  aliisque  virtutibus  cla- 
ruit.  Venctis  ot  Equitibus  Melitensibus  con- 
traTurcarumimpetus  in  bello  Cretico,  quod 
perannos  25  perduravit,  triremes  et  pecu- 
riias  subrainistravit,  ac  lubilaeura  pro  re 
hac  induxit.  Uladislao  etiara,  Hungariae 
regi  ,  bellura  adversus  christiani  norainis 
hostes  paranti,  auxilia  dedit.  Ad  catholicos 
Hibernos,  ab  haereticis  oppressos  legavit  I. 
B.  Rinuccinum,  archiepiscopura  Firmanum, 
ut  illorum  inopiam  auro  et  argento  suble- 
varet,  eosque  ad  agendam  fortiter  causam 
contra  persecutores  hortaretur.  Pacem,  an. 
1648  Monasterii  in  Westphalia  inter  prin- 
cipes  catholicos  et  protestantes  coraposi- 
tam,  tanquam  Ecclesiae  et  imperio  noxiam 
ac  probrosara,  improbavit.  Multa  coenobia, 
in  quibus  propter  parvura  religiosorum  nu- 
merum  disciplina  regularis  servari  non  pos- 
set,  in  Italia  et  insulis  adiacentibus  sup- 
pressit ,  facta  episcopis  locorura  potestate 
eorum  bona  in  alios  usus  sacros  conver- 
tendi.  Damnavit  libellura  anonyraum,  De 
magnitudine  Romanae  Ecclesiae  et  ss. 
Petri  et  Pauli  jiontificatu.,  cuius  auctor, 
aequalem  utriusque  Apostoli  potestatem 
propugnando,  unitatem  capitis  et  primatus 
evertebat.  Nec  satis  habuit  damnasse  insa- 
nam  doctrinara  ;  sed  etiam  praecepit  viris 
doctis,ut  eam  scriptis  labefactarent '.  Dam- 
navit  etiam,  ut  vidimus,  5  propositiones  e 
libro  lansenii  excerptas.  Idem  ratura  ius- 
sit  decretum  s.  Congregationis  Caeremonia- 
rum ,  praecipiens  Cardinalibus  etiam  qua- 
cumque  natalium  praecellentium,  aut  alia- 
rum  dignitatum  praerogativa  insignitis, 
quod  solo  nomine  Cardinalis,  absque  uUo 
saecularis  dignitatis  additamento  contenti , 
non  aliis  titulis  nuncupentur,  nec  uti  pos- 
sint,  quam  «  Eminentissimi  »  et  «  Reveren- 
dissimi  »,  nec  non  «  Eminentiae  Reveren- 
dissiraae  -  ».  Anno  1650  magnura  lubilaeum 
tertium  deciraura  celebravit,  et  quinto  post 
anno  1655  vii°  idus  ianuarii  decessit ,  fun- 

niana  ab  Aposlolica  Sede  merilo  damnata ;  Tournely, 
Traclatiis  de  Gratia. 

'  Spondan.  ad  an.  164i-55;  Ciacon.  Yitae  RR.  Pon- 
tific. 

^Const.  2,  §  1,  l.iBtdlarii. 


220 


EPOCHA   XII.   A   LITIBVS    lANSENISTICIS 


ctus  Pontificatu  per  annos  10,  mens.  3  clies- 
que  23. 

"-  5.  Mennonitarum  fata  —  Interea  secta 
Anabaptistarum ,  qui  et  Mennonitae  a  Men- 
none  Frisio  dicti  sunt  \  variis  fatis  et  dis- 
sidiis  exagitata  est.  Post  mortemMennonis 
in  pluribus  terris  incrementa  non  exigua 
ceperant.  In  HoUandia,  quae  fuit  principalis 
eorum  sedes,  iam  posteriori  saeculi  praece- 
dentis  tempore  Guilielmi  principis  Arausi- 
cani ,  quem  collata  ad  bellum  pecunia  sibi 
conciliaverant,et  quorumdam  magistratuum 
favore  tolerari  coeperunt.  Anno  1626  ibi- 
dem  publica  Ordinum  lege  plenam  religio- 
nis  libertatem  consecuti,  numerum  suum 
auxerunt.  In  Germania  diversa  sorte  usi 
sunt.  Ferdinandus  I  eos  an.  1548  ex  Au- 
stria,  in  qua  erant  frequentes,  expulit.  Ni- 
hilominus  post  multos  annos  magnus  eoriim 
numerus  dspreliensus  est  praesertim  in  re- 
gionibus  Moraviae  conterminis ,  quos  Ru- 
dolphus  II  an.  1601  sub  poena  eapitis  inde 
excedere  iussit.  Plerique  eorum,  concesse- 
runt  in  Moraviam  meridionalem,  ubi  coetus 
suos  plurimum  auxerunt,  donec  eamdem 
sortem,  quam  Ferdinandus  II  omnibus  a- 
catholicis  in  terris  suis  Germanicis  consti- 
tuit,  experti  sunt.  Tunc  multi  eorum,  qui 
catholica  sacra  amplecti  nolebant,  migra- 
runt  in  Transylvaniam.  In  reliqua  Germa- 
nia  Mennonitae  coetus  habebant  in  Holsa- 
tiajFrisia  orientali,  in  principatu  Mindensi, 
in  Palatinatu  superiori  et  inferiori,  in  du- 
catibus  luliacensi  et  Cliviensi,  in  quibus, 
sicut  in  Polonia  et  Borussia  Polonis  sub- 
iecta,  iis  tolerantia  indulta  est.  In  Helve- 
tia  minime  tolerabautur,  ubi  a  Calvinistis, 
potissimum  ab  an.  1536,  exilium,  bonorum 
ademptio  et  verbera  contra  eos  decreta  et 
frequenter  elfectui  data  sunt.  Omnium  se- 
verissime  in  illos  animadvertebant  Bernen- 
ses,  qui  an.  1659  in  eos  inquiri  iusserunt, 
et,  non  obstantc  HoUandorum  intercessione, 
anno  1693  illos,  qui  ex  exilio  reversi  de- 
prehendebantur,  ergastulis  nauticis,  stig- 
matibus  ipsique  morti  addixerunt. 

Mennonitae  caeteros  imitati  haereticos 
in  dogmatibus  suis  parum  constantes  fuo- 
runt.  Plures  quidem  fidei  confessiones  edi- 
derunt,  sed  nuUam  eis  auctoritatem  sj^m- 
bolicam  tribuebant,  Secundum  istas  con- 
fessiones  doctrina  eorum  a  ductrinis  caeto- 
rorum  acatholicorum  praesertim  ditlerci^at 
in  his:  Hominis  iustitiam,  fide  obtinendam, 
ex  eius  regeneratione  oriri  diccbant;  baptis- 


«Vid.  p.  1&4. 


mum  non  nisi  credentibus  et  poenitentibus 
esse  conferendum ;  homini  in  id  nitendum 
esse,utChristus  in  eo  habitet,  se  ei  revelet, 
eum  perficiatetdivinaesuaenaturae  partici- 
pem  faciat;coenam  esse  memorialeChristi,  et 
panem  ac  vinum  esse  summi  boni  symbola, 
quorum  perceptione  homines  moneantur,  ut 
illud  a  Deo  efflagitent;  abstinendum  esse  a 
vocibus  consubstantialis ,  persona  divina, 
Trinitas,  quum  in  s.  Scriptura  non  occur- 
rant;  Ecclesiam  e  solis  sanctificatis  consi- 
stere  ;  excommunicationem  peccatoribus 
contumacibus  diligenter  infligendam,  qua 
etiam  a  Deo  separentur;  magistratum  a 
vero  christiano  non  gerendum;  arma  aut 
bellum  gerere  et  iusiurandum  emittere,  a 
Christo  prohibitum ;  matrimonium  cum  a- 
lienae  religionis  asseclis  inire,  esse  illicitum. 
Quum  vero  in  his  ipsis  aliisque  ne  omnes 
quidem  Mennonitae  idem  sentirent,  in  plu- 
res  factiones  scissi  sunt.  Praecipuae  eorum 
factiones  erant  Mitiorum  seu  Grossorum  et 
Severiorum  seu  Subtilium,  quod  illi  de  ex- 
communicatione  aliisque  nonnuUis  mitius , 
hi  severius  sentirent.  Posteriores  iterura 
propter  habitura,  liturgiara  et  alia  in  plu- 
res  factiones  separati  sunt.  Mitiores  etiara 
an.  1664  in  duas  partes,  nirairum  Galeni- 
starum  et  Apostolorum  separari  coeperunt. 
Galenistae,  auctore  Abrahamo  Galeno,  me- 
dico  et  praedicatore  Amstelodamensi,  do- 
cebant,  summam  religionis  consistere  in  ob- 
servatione  praeceptorum  moraliura,  parura- 
que  interesse,  quid  quis  de  dogmatibus  cre- 
dat ;  unde  reiectis  fidei  confessionibus,  ad 
sententias  socinianas  inclinarunt.  Apostoli , 
auctore  Samuele  Apostool,  item  medico  et 
Amstelodamensi  praedicatore,  illorum  prin- 
cipia  reprobantes,  ab  iisdem  secesserunt  ^ 
6.  Pax  Westphalica  {an.  1648)  —  Post 
bellum  diuturnum,  in  Gerraania  catholicos 
inter  et  protestantes  principes  gestura  *,  ab 
utriusque  partis  oratoribus  dc  coraponenda 
pace  actum  fuit.  Inter  alia,  de  quibus  age- 
batur,  maxirae  arduum  crat  negotium  reli- 
gionis.  Principes  protestantici  non  tantum 
rcligionis  suao  libcrtatom,  sod  et  plura  alia 
in  catholicae  rei  (letriraentum  petebant,  ct 
fere  ubique  victores,  pacis  conditiones  dic- 
tabant.  Ferdinandus  imperator  III  iis  diu 
restitit,  tandem  Suecorum  ct  Gallorura  ar- 
mis  acessitus,  pacis  conditionibus,  an.  1648 
intor  principum  oratorcs  pactis,  assensit. 
Haoc  est  cclcbris  pax  dicta  Westphalica, 

1  F.  Calrou,  Ilistoire  du  fanatisme  dans  la  religion 
prnlrxlaiite;  I.  B.  Sl;irck,  Geschichle  der  Tatife  und 
der  Taaf(jesinnlen.  — '^  Vid.  p.  212. 


VSQVE   AD    rvnUCAM   REUVM    IN    GALLllS    SVBVERSIONEM 


221 


quod  Monastorii  et  Osnabrugao  in  Wcst- 
phalia  fuerit  confocta.  Per  oam  (luidein  re- 
stituta  est  Geraianiae  tranquillitas  ,  et  a 
bcUis  civilibus  oessatum,  scd  non  exigua 
detrimonta  catholicao  rei  iUata  sunt.  In  pri- 
mis  pax  Augustana,  quam  anno  1555  Ca- 
rolus  V  cum  protostantibus  confecit  ',  con- 
lirmata  est,ot  etiam  ad  Calvinistas  extensa, 
atque  in  universum  absoluta  Catholicorum, 
Luthoranorum  ot  Calvinistarum  aequalitas, 
tum  in  relipionis  negotio,  tum  in  robus  po- 
liticis  et  civilibus,  decreta.  Constitutura  est, 
ut  in  omnibus  locis,  extra  terras  Austriacas, 
omnis  ea  religio  publicum  exorcitium  con- 
servaret,quaeilludobtinebatcalend.ianuar. 
1624;  et  omnes  occlesiae,  episcopatus,  ab- 
batiae,  capitula,  collegia,  xenodochia,  mo- 
nastoria,  cum  suis  iuribus  et  bonis,  essent 
eorum  ,  sive  Protestantium  sive  Catholico- 
rum ,  apud  quos  erant  iisdem  calend.  ia- 
nuar.  1024.  In  ecclesiis  et  capitulis  mixtis, 
in  quibus  alii  veterem,  alii  novam  religio- 
nem  protitebantur,  decretus  est  aequalis 
titularium  et  canonicorura  utriusque  religio- 
nis  numerus.  Praeteroa  compensandorum 
sumptuum  bellicorura  causa  ,  plures  epi- 
scopatus  cum  abbatiis  in  ducatus  et  prin- 
cipatus  saeculares  conversi  et  principibus 
haereticis  concessi  sunt.  Sic  rex  Sueco- 
rum,  praeter  Pomeraniam,  episcopatus  Bre- 
mensem  et  Yerdensem  ;  marchio  seu  elector 
Brandeburgicus  episcopatus  Magdoburgen- 
sem,  Halberstadiopsem,  Mindensem  et  Ca- 
minensem ;  duces  Brunsvico-Lunaebergen- 
ses  alternis  vicibus  episcopatum  Osnabru- 
gensem  ;  dux  Megalopolitanus  Suerinensem 
et  Raceburgensem ;  lantgravius  Hasso-Cas- 
sellanus  abbatiam  Hersfeldensem ;  duces 
Brunopolitani  monasteria  de-Walkenried  et 
Groeningen  retulerunt.  Qui  prineipes  re- 
ligionis  catholicae  reliquias,  in  illis  terris 
superstites,  brevi  tempore  deleverunt.  In- 
nocentius  Pp.  X  huiusmodi  pacis  conditio- 
nibus  morito  reclamavit,  eamque  ad  poste- 
rorum  memoriam  edito  diplomate  improba- 
vit.  Verumtamen  pax  Westphalica  rece- 
pta  est,  et  deinceps  in  societate  europaeaius 
publicumsou  systemapoliticura  constituit'. 
7.  Religionis  status  in  Anglia —  In  An- 
glia  post  lacobum  I,  qui  obiit  an.  1025,  re- 
gnavit  Carolus  I,  filius  eius,  qui  eodera  an- 
no  Henricara  Franciae,  Henrici  IV  filiara, 


1  Vid.  p.  m. 

J  A'lam,  Arcana  pacis  Westphalicae,  Francof.  1693; 
alias,  Historica  relatio  de  pacificalione  Osnabnifjo- 
Monasteriemi,  1737;  G.  H.  Bougeant,  Hisloire  du  Trai- 
te  de  Westphalie. 


uxorom  duxit.  Haec  cum  essot  catholica , 
apud  regem  cflecit,  ut  Catholicorura  condi- 
tio  in  Anglia  aliquantulum  proticeret.  At 
post  aliquod  tempus  ex  dissidiis  religiosis 
politica  socuta  suut,  rognum  bellis  civilibus 
oxagitatum  est,  ipseque  rex  an.  1049  a  se- 
natu  capitis  damnatus. 

Etenira,  praetor  Episcopalium  seu  Angli- 
canorura  et  Presbyterianorum  seu  Purita- 
norum  sectas,  in  Anglia  enata  est  socta  In- 
dependentiura.  Haec  inter  Puritanos  circa 
an.  1581,  auctore  Roberto  Brownio,  prae- 
dicatore  in  coraitatu  Norvicensi,  initium  ce- 
pit,  Brownistae  principiis  democraticis  a- 
narchica  substituerunt ;  non  tantum  epi- 
scoporum,  sed  etiam  presbjterorura  et  sy- 
nodorura  auctoritatera  reiiciebant ;  doce- 
bant,  quemvis  coetum  ecclesiasticum  a  re- 
liquis  omnibus  prorsus  independentera  es- 
se;  praedicatores  a  singulis  cuiusvis  coetus 
raembris  votorum  pluralitate  constituendos 
et  pro  arbitrio  destituendos,  et  praeter  eos 
cuivis,  sine  sexus  et  conditionis  discrimine, 
ius  esse  annuntiandi  divinum  verbum,  mo- 
do  se  ad  illud  a  Spiritu  S.  aftlari  sentiret. 
Unde  paulo  post  Independentes  appellati 
sunt.  Praeterea  caeteras  ecclesiastici  regi- 
rainis  forraas  ardore  fanatico  detestabantur, 
ad  quas  abrogandas  etiam  vira  in  Episco- 
pales  adhibebant  et  in  ipsam  reginam  Eli- 
sabetham  invehebantur.  Quapropter  non- 
nuUi  eofum  morte  mulctati  sunt ,  alii  in 
Belgium  foederatum  confugerunt.  An.  1610 
loannes  Robinson  ,  Lugduni  Batavorum  a- 
pud  coetum  illorum  praedicator,  ofiensus, 
quod  sui  omnem  principiorum  Brownistico- 
rum  mitigationem  reiicerent ,  in  Angliara 
rediit,  et  Londini  priraura  coetum  Indepen- 
dentiura  condidit.  Hi  Brownisti  in  eo  erant 
mitiores  ,  quod  ecclesias  ,  a  sua  regiminis 
forma  alienas,  non  adeo  ac  illi  impeterent, 
neque  cuivis  pro  concione  dicendi  potesta- 
tem  facerent. 

Porro  Independentes  aeque  ac  Puritani 
propter  doctrinas  suas  a  supremo  regimine 
coercebantur.  Carolus  I  patris  sui  exemplo 
Episcopalibus  favit,  eorumque  potestatem 
auxit.  Ut  ecclesiastica  eorum  forma  etiam 
in  Scotia  praevaleret,  non  tantum  episco- 
pis ,  ibi  constitutis,  publica  munora  eaque 
amplissima  contulit,  sed  etiam  an.  1037  li- 
turgiam  anglicanam  introducere  conatus 
est.  Verum  populus  in  scditionem  prorum- 
pens,  id  impedivit,  et  anno  sequenti  Ordi- 
nes  Scoti  in  unum  congregati,  episcopos  et 
omnia,  a  lacobo  et  Carolo  ad  firmandura 
eorum  regiraen  introducta,  abrogarunt.  Ca- 


222 


EPOCHA   XII.    A   LITIBVS   lANSENISTICIS 


rolus  rex  Scotos  iam  armis  ad  obedientiam 
adigere  conabatur;  sed  bellum,  inde  ena- 
tum,  an.l640adversura  regi  exitum  habuit. 
Interea  democratica  Puritanorum  principia 
etiam  inter  Episcopales  probari  coeperant, 
et  quo  magis  eorum  factio  a  regibus  repri- 
mebatur,  eo  amplius  aucta  fuerat.  Indepen- 
dentes  vero  itamultiplicati  erant,utcaeteros 
Piiritanos  et  nuraero  et  viribus  superarent. 

Interim  Carolus  I  Ordines  publicos  con- 
vocavit.  At  a  populo  ad  comitia  deputati,  e- 
rant  maxima  parte  regi  infesti;  adeo  ut  qui 
Cameram^  ut  dicitur,  inferam  constitue- 
bant,  plerique  sive  puritani  sive  indepen- 
dentes  essent.  Hi  iam  pro  summo  odio,  quo 
in  episcopos  tlagrabant,  primo  archiepisco- 
pum  Cantuariensem  Laud,  deinde  caeteros 
episcopos  plerosque  in  vincula  coniici  raan- 
darunt.  Hoc  facto,  legem  proposuerunt,  qua 
episcopi  comitiis  publicis  excluderentur,  et 
tum  regem  tum  Cameram  superiorem,  iara 
omni  auctoritate  carentes,  an.  1642  ad  il- 
lam  legem  approbandam  corapulerunt.  Ca- 
mera  inferiorcontinuo  ulteriusprogrediens, 
an.  1645  archiepiscopum  Laud  capite  ple- 
cti  iussit,  et  anno  sequenti  episcopis  peni- 
tus  abrogatis,  calvinianam  regiminis  eccle- 
siastici  formain,  presbyteriis,  classibus,  sy- 
nodis  provincialibus  et  nationalibus  distin- 
ctam,  in  Angliam  introduxit. 

Brevi  e  democraticis  et  independentibus 
ecclesiasticis  facti  sunt  politici,  suaque  prin- 
cipia  ab  episcopis  ad  regem  transtuierunt ; 
unde  bella  cruenta  et  caedes  secuta  sunt. 
Carolus  contra  iniquos  Camet'ae  inferioris 
et  democraticorum  conatus  exercitum  col- 
legit,  seque  armis  defendero  tentavit :  ini- 
tio  haud  infeliciter  pugnavit;  at  iunetae 
Scotorum  et  Anglorum  vires  sub  duce  Oii- 
verio  Crorawell,  (jui  milites  suos  fanatismo 
religioso  implere  noverat,  Carolum  regeni 
ad  tantas  redegorunt  angustias  ,  ut  se  Sco- 
torum  fidei  corarryttcret.  Ab  is  rex  tradi- 
tus  Anglis ,  in  vincula  coniectus  est,  et  a- 
gente  eodem  Cromwell,  laesac  religionis  et 
liberlatis  publicae  accusatus,  anno  1649  ca- 
pite  plexus  fuit.  Novae  reipublicae,  nunc  in 
locum  monarchiaeintroductao,  specioso  pro- 
tectoris  titulo  praescdit  Cromwel!,  qui  ma- 
iori,  ac  u/iquam  reges,  potestate,  potiustj- 
rannide  usus  est  usquo  ad  mortem  suam  , 
quac  accidit  antio  UmH.  Sub  eo  Puritano- 
rum  ,  e  quihus  is  crat,  i-cligio  et  potostas 
praevaluorunt.  Cuivis  taracn  libcrum  erat 
eani  profitei-i  religionem,  quae  sibi  verior 
vidorcfur.  Soli  catiiohci  liac  libortatis  iegc 
orunt  cxciusi. 


Catholici  vero  Hiberni  iniquissimae  et 
durissimae  sorti  addicti  sunt.  lam  Henricus 
VIII,  Eduardus  VI  et  Elisabetha  iis  Hibep- 
nis,  quos  sub  potestate  sua  habebant,  novi- 
tates  religiosas  vi  et  crudelitate  obtrudere 
conati  fuerant.  Deinde  sub  lacobo  I  univer- 
sa  Hibernia  subacta  fuit.  Anglis  vero  ,  qui 
in  ea  ad  morem  colonorum  consederant, 
maxima  privilegia  in  detnmentum  indige- 
narum  concessa  sunt.  His  omnibus  irritati 
Hiberni,  quorum  plerique  religioni  catho- 
licae  fideliter  inhaerebant,  regnante  Carolo 
I,  arma  arripuerunt  pro  patriae  et  Religio- 
nis  libertate  atque  defensione.  In  bello  inde 
exorto  Cromwell  ita  praevaluit,  ut  cunctos 
Catholicos^ex  universa  terra  in  unara  pro- 
vinciara  coegerit,  cuivis  eius  limites  trans- 
gressuro  mortem  miuitatus.  Quo  facto,  om- 
nibus,  qui  bellum  participarant,  fundi,  qui 
ferme  ad  tertiam  terrae  partem  protende- 
bantur ,  adempti  et  colonis  acatholicis  ex 
Aaglia  venditi  sunt.  Ita  catholici  in  Hi- 
bernia  ad  paupertatem  redacti  fueruntj, 
simulque  inextirpabile  turbarum  semen 
sparsum  \ 

8.  Quakeri — Hoc  ipso  tempore  ,  quo 
Presbjterianis  et  Episcopalibus  inter  se  pu- 
gnantibus  ,  res  ecclesiastica  in  Anglia  ad- 
inodum  perturbata  esset ,  ibidem  orta  est 
secta  Quakerorum.  Horura  auctor  fuit 
Georgius  Fox,  professione  sutor,  natura  se- 
verus  et  morosus  ,  animo  intenso  et  phan- 
tasia  vivida;  qui  se  ad  emendandura  mora- 
lem  et  religiosum  statum  divinitus  excita- 
tum  contendit.  An.  1647  revelationes,  quas 
sibi  divinitus  obtingere  dicebat,  primo  qui- 
dem  amicis,  dein  omnibus  sibi  obviis  pro- 
ponere  coepit.  Earum  summa  in  eo  consi- 
stebat,  ut  horaines  ad  lumen  divinum  ,  eo- 
rum  animis  a  Deo  indituni  ,  attenderent  c- 
iusque  inspirationesscquorcntur.  Quura  hoc 
tompore  in  Anglia  niaxima  esset  in  rcligio- 
nis  negotio  licentia,  Fox  multos  c  rudiori- 
bus  asseclas  sibi  conciliavit,  quibus  progres- 
su  temporis  etiara  plures  e  viris  litteratis 
et  nobilibus  accesserunt.  Inter  hos  notatu 
digniores  erant  Samuel  Fisher ,  Georgius 
Keith,RobertusBarcIayetGuiIielmusPenn, 
qui  confusas  magistri  ideas  scriptis  illu- 
strarunt  et  in  quoddam  systema  rcdegerunt. 
lUius  summa  forc  liaec  erat:  Omnes  posteri 
Adami  peccato  corrupti  et  ad  rectara  Dei 
agnitionem  inepti  sunt ;  sed  Deus  pro  im- 

'  P.  d'  OilftMiis  ,  Ilisloire  drs  rerolutions  d'  Aiujlc- 
^'/vv;  J)'  Avrigiiy,  Memoirrs  poiir  servir  d  V  htsudre 
(/'■  /'  Eijlise,  el  dr  JEnrope;  i.  Hiirnel,  Ilisloirc  de  la 
refonnation  de  1'Eijlise  d'Anglelerre. 


VSQVE    AD    rVBLICAM   RERVM    IN   GALLIIS   SVBVERSIONEM 


223 


raenso  suo  in  homines  amore,ouiusvis,sive 
christiani,  sive  iudaei.sivc  gentihs,anin)um 
aliquo  saltem  vitae  tempore  illnstrat  ot  mo- 
vet  ad  bonum  cojrnosccndum  et  faciendum, 
quatenus  ei  indidit  particulam  divini  iumi- 
nis,  iiuod,  quum  Dei  vohintatem  aperiat,  vo- 
eatur  verbum  internum,  et  quum  a  Christo 
descendat  et  ab  eo  non  possit  separari,  ita 
ut  is  in  homine  quasi  habitet ,  appellatur 
Christus  internus.  Istud  lumen  recensione  a 
rebus  externis  et  attentione  interna  studio- 
se  excitandum  est,  quia  quamvis  iUud  ne- 
mini  deuegetur,  a  multis  tamen  propter  eo- 
rura  negligentiam  non  percipitur.  Hoc  ki- 
mine  duce  omnes  homines,  ethnici  ac  chri- 
stiani,  ad  salutem  pervenire  possunt  et  o- 
mni  terapore  potuerunt.  Ex  hoc  verbo  inter- 
no  sacri  Christianorum  libri  manarunt,  qui 
secundum  illud,  utpote  revelationis  factae, 
perdurantis  et  seinper  duraturae  fontem, 
sunt  explanandi.  Ea  sola  luminis  divini  e- 
loquia  habenda  sunt,  quae  neque  sanae  ra- 
tionis,  neque  s.  Scripturae(de  cuius  aucto- 
ritate  minirae  conveniebant)  dictaminibus 
sint  contraria.  Praeterea  Quakeri  mysterio- 
sas  christianae  rehgionis  doctrinas  et  sacra- 
menta  reiiciebant,  et  in  queradara  Deismuro 
tendebant.  In  doctrina  raorali  ab  aliis  hae- 
reticis  differebant  praecipue,  quod  iuramen- 
tura  et  bellum,  alios  salutare  et  aliter  quam 
vocibus  secundae  personae  singularis  allo- 
qui,  caput  denudare  ,  aliosve  honores  cui- 
quam,  ipso  rege  non  excepto,  exliibere ,  il- 
licitum  haberent;  quod  oblectationes,  pora- 
pas  et  luxum  in  vestitu  et  supellectili  tan- 
quarares,  sensuaUtatem  nutrientes  animura- 
que  distrahentes,  evitare  praeciperent.  Eo- 
rum  constitutio  ecclesiastica  his  principiise- 
rat  conformis.  Quum  enim  lumen  internum 
cuivis  horainis  esset  inditura,  non  habebant 
inter  se  qai  doctrinam  theologicam  colerent, 
neque  peculiarem  praedicatorum  ordinem. 
DupUcis  tamen  generis  ministros  liabebant, 
apostolos  nempe,  qui  ad  propagandam  se- 
ctam  alio  abibant,  et  seniores,  qui  pauperes 
et  infirmos  cui-abant  et  ordini  in  sacris  con- 
ventibus  invigih\bant.Eorumsacraiaeosolo 
consistebant,  quod  prout  quis  a  spiritu  in- 
terno  excitabatur  ,  nudato  capite  vel  ad  di- 
cendura  surgeret  vel  ad  orandum  in  genua 
procumberet ,  caeteris  surgentibus  et  viris 
caput  denudantibus.  Dum  nemini  quid  in 
mentem  veniebat ,  totus  coetus,  ne  verbo 
quidem  audito,  (Uscedebat.  Quantum  spe- 
ctat  ad  nomen  Quakerorura,  quod  in  lingua 
angUcana  trementes  denotat,  aUi  dicunt, 
eos  id  primum  accepisse  a  quodam  iudice, 


qui,  cum  Fox  eum  ad  verbura  Dei  tremere 
iuberet,  hunc  eiusque  asseclas  ludibrii  cau- 
sa  vocarit  trementes;  aUi  putant,  eos  ita  ap- 
peUatos  fuisse  ,  quod  in  verbum  Dei  inten- 
dentes,  tremerc  solerent.  Ipsi  se  confesso- 
res  lucis  et  araicos  vocare    consueverunt. 

Porro  Fox  ad  propagandara  sectam  suam 
non  tantum  Angliae  provincias  peragravit, 
sed  etiam  in  Scotiam,  Americara  septentrio- 
naiem  ,  Anglis  subiectara  ,  HoUandiara  et 
Gerraaniam  profectus  est.  Secundum  eius 
exeraplura  asseclae  eiusdera  fanatico  ardo- 
re  sectara  propagare  studuerunt,  quorum 
multi,  etiam  feminae,  Angliam  peragrabant, 
lumen  internum  annuntiantes,  hominesque 
ad  deserendam  religion«fa  corruptam  et  su- 
scipienda  sua  placita  excitantes.  NonnuUi 
in  Ameiicam  ,  HoUandiam  ,  Germaniam, 
Galliam,  Italiam  aliasque  regiones  studio 
faciendi  proselytos  profecti  sunt.  Copiosos 
coetus  formarunt  in  septentrionalibus  An- 
gUae  provineiis  ,  pauciores  in  reliquis  ,  in 
Scotia  et  Hibernia.  In  America  principaUs 
eorum  sedes  fuit  Pensylvania.  Extra  An- 
gliam  et  subiectas  ei  terras  paucos  asseclas 
habuerunt.  In  ipsa  Anglia  propter  iraportu- 
nain  conversionis  methodum,  propter  con- 
vicia  in  ecclesiam  et  clerum,  propter  iusiu- 
randum  et  decimas  denegatas,  saepe  cum 
privatis  ,  clericis  et  magistratibus  collide- 
iDantur,  saepiusque  dura  et  incerta  fuit  eo- 
rum  conditio  ^ 

9.  Peyrerius  Praeadamita — Alium  er- 
rorem  in  lucem  protulit  Isaac  Peyrerins, 
qui  Burdigalae  in  Gallia  an.  1594  parenti- 
bus  calvinistis  natus,  an.  1655  duos  libros 
edidit,quorum  prior  erat  inscriptus:  «Praea- 
damitae,  sive  exercitationes  super  vers.  12 
13  et  14  cap.  V  Epist.  ad  Romanos  »;  alter: 
«  Systeraa  theologicura  ex  Praeadamitarum 
hypothesi  exornatum».  In  his  Ubris  conten- 
debat  Peyrerius,  Adamum  non  esse  univer- 
sorum  hominum ,  sed  tantura  ludaeorura 
parentera  ,  et  ante  eum  alios  extitisse  ho- 
mines,  a  Deo  conditos,  quos  neque  Adarai 
praevaricatio  perdidisset,  neque  universale 
diluvium  delevisset.  Absurdum  commen- 
tum  a  Calvinistis  aeque  ac  catholicis  repro- 
batura  est.  IUud  huc  ipso  terapore  scripto 
confutavit  e  catholicis  PhiHp.  Le-Prieur 
seu  Priorius  ^,  e  lutheranis  I.  C.  Danha- 
wer  ^  Peyrerius  in  Belgio  interceptus  et 


'  Natal.  Alexand.  Ilislor.  fccles.  Supplem.  part.  II. 

'^Animadversiones  iii  libiumPraeadamilariim  (sub 
nomiiib  Eusebii  lloniaiii)  Pai-is.  1656,  in-8°. 

3  iraeadainila  Vlis,  sive  Fabula  primorum,  homi- 
7ium  ante  Adaimim  conditorum  explosa. 


224 


EPOCHA  ;XII.    A   LITIBVS   lANSENISTICIS 


custodiae  mancipatus.  ad  saniorem  mentem 
rediit.  Romam  profectus,  coram  Alexandro 
Pp.  YII  et  Calvinistarum  et  Praeadamita- 
rum  haeresirn  abiuravit. 

10.  Alexande?^  VII  Poniifex  [an.  1655) 
—  Mortuo  Innocentio  X,  quum  aliquandiu 
interCardinalesPontifici  creando  congrega- 
tos  certatum  esset  sententiis  adversis  ,  vii° 
idus  aprilis  1G55  Pontifex  renuntiatur  Fa- 
bius  Ghisius  Senensis,  qui  Alexandri  VII  no- 
men  sibi  imposuit.  Is  ab  initio  omnibus  Ca- 
tholicis  spem  magnam  fecit:  nam  adhuc  car- 
dinali,  propter  res  praeclare  gestas  principi- 
bus  et  populis  gratissimus  erat.  Pontifex 
factus  nihil  omisit  quod  ad  officii  sui  munus 
pertinere  arbitrab^tur.  Principes  christia- 
nos  litteris  hortatus  est  ad  comrnunem  con- 
cordiam,  utTurcas,eorum  dissidiis  elatos  et 
intento  in  Europae  iugulum  gladio  furentes, 
coniunctis  viribus  coercerent.  Propositiones 
5  depromptas  ex  librolansenii  supra  memo- 
rato  iterum  exsecratus  est;  proscripsitque 
quoque  lansenistarum  effugia  contra  deces- 
soris  sui  Constitutiones,  uti  videbimus.  Mul- 
tas  propositiones  moUioris  ethices  et  Apolo- 
giam  casuistarum  ,  quae  sub  nomin  Pirotii 
prodierat,  condemnavit  K  Isaacum  Peyre- 
rium  simul  Calvini  sectam,  simul  librum  de 
Pfaeadamit/s ,  quera  paullo  ante  ediderat, 
damnantem,et  veniam  suppliciter  deposceu- 
tera,  admisit  in  coraraunione  Ecclesiae -.Ve- 
netis  et  Hungaris  ad  repellendos  Turcarura 
impetus  pecunia  et  milite  adiuvit.  Auxilia 
quoque  destinavit  regi  Poloniae,  arrais  Sue- 
corum  pene  oppresso,  et  Carolo  Emraanueli , 
duci  Sabaudiae,  ad  reprimendos  in  Alpinis 
vallibusWaldensiumausus.Christinam,regi- 
nam  Suecorum,  quae  abdicato  regno  et  ab- 
iuratalji'uxellis  haercsi,  Romam  venit,  de- 
bito  honore  excepit.  Ad  compescendam  au- 
daciara  quorumdara  ,  de  Imraaculata  B.  V. 
M.  conccptione  disputantium  ,  superiorum 
Pontificura  constitutioncs  in  hac  re  instau- 
ravit  confirmavitquG  ^.  Urbem  aedificiis  ct 
molibus  ornavit.  Viros  litteratos  impense 
fovit.  Thomam  do  Villanova  et  Franciscura 
do  Sales  Ssrum  catalogo  adscripsit  *.  Veno- 
tam  Rempublicam  bello  Cretico  laborantem 
adiuvit  pecunia  ct  milite.  Post  annura  aeta- 


1  Const.  28,  §  1;  Const.  102,  §  1;  Const.  107,  §  1, 
t.  5  nnllar. 

2  Pnyreiiiim  confiitavit  qiior|iie  Natalis  Alexandcr  in 
Ilifil.  Ecr.l.  Velenx  Testamr.nli^  t,  |,  Diss.  IJ,  a.  1. 

■>  Coiist.  117,  fi  i,  l.  r,  [Uillar. 

*  Lamhnrtimis,  I.  I  dr.  Srrv.  Dri  Heatif.  elc.c.2l,  n. 
.^),  nil:  « 1'rinia  solcmnis  liea.iticalio,  facla  in  Hasilica 
Vaticana,  fiiil  Scrvi  Dci,  niinc  S,  1'rancisci  Salcsii;  cl 
cxpleta  luit  dic  8  jan.  1602  ».  Capellus,  Ccrenioniarum 


tis  69 ,  Pontificatus  12 ,  mens.  1  et  dies  15, 
an.  1667,  xi°  calend.  iunii,  Alexander  raor- 
tem  oppetiit,  cuius  monumentum,  feretrum 
ipsum,  in  eodem,  in  quo  degebat,  cubiculo 
vivens  habere  voluit. 

\\. Lites lansenisticae — lansenistae  por- 
ro,  seu  haereseos  iansenianae  defensores, 
non  obstantibus  episcoporum  Gallorum  et 
Innocentii  Pp.  X  declarationibus  et  senten- 
tiis  \  continuo  contendebant,  5  propositio- 
nes,  ab  Apostolica  Sede  daranatas,  in  libro 
lansenii  non  reperiri  vel  saltera  non  habere 
eura  sensura  in  quo  fuerant  daninatae,  pro- 
inde  ians-^enianara  haeresim  qua  insimula- 
bantur,  esse  adversariorum  coramentum. 
Alexander  Pp.  VII,  ab  episcopis  Galliae  in- 
terpellatus,  aii.  1656  novam  Constitutionem 
Ad  saa^am  edidit ,  in  qua  decessoris  sui 
constitutionem  et  declarationem  confirma- 
vit,  et  inter  alia  haec  decrevit :  «  Cum  au- 
tem ,  sicut  accepiraus,  nonnulli  iniquitatis 
filii  praedictas  5  propositiones  in  libro  lan- 
senii  praedicto  non  reperiri,  sed  ficte  et  pro 
arbitrio  compositas  esse  ,  vel  etiam  sensu, 
ab  eodem  intento,  damnatas  non  esse,  asse- 
rere  raagno  cum  Christifidelium  scandalo 
non  formident,  Nos...  praefatam  Innocen- 
tii  Praedecessoris  Nostri  declarationera, 
Constitutionom  ac  definitionem  harum  se- 
rie  confirmamus,  approbaraus,  innovaraus, 
et  5  illas  propositiones  ex  libro  pracraerao- 
rati  Cornelii  lansenii...  excerptas  ac  in  sen- 
su,  ab  eodera  Cornelio  lansenio  intento, 
damnatas  fuisse,  declaramus  ac  definimus, 
ac  ut  tales  iterum  damnamus  ».  Hanc  Con- 
stitutionem  episcopi  Galliae  in  comitiis  ge- 
neralibus  an.  1657  summa  cum  veneratio- 
ne  acceptarunt,  statueruntque,  ut  ea  in  o- 
mnibus  Galliao  dioecesibus  promulgaretur. 
Praeterea  condiderunt  fidei  formulam  ab 
omnibus  clericis  subscribendam,  qua  decla- 
rabant,  quod  se  sincero  animo  subiicerent 
Constitutioni  Innocentii  X,  datac  pridie  ca- 
lendas  iunias  1653,  secundum  verum  eius 
sensum  per  Constitutionem  Alexandri  VII, 
editam  postridie  idus  octobris  1656,  decla- 
ratura  ,  scquo  ore  ct  anirao  condemnarc  5 
propositiones  Cornolii  lansenii,  in  libro  eius 
contentas  ctab  utroquePontifice  damnatas. 

Tunc  lansenistarum  factio  instar  colubri 


Magister,  alias  deinceps  sojemncs  Reatificationcs  enu- 
merat  e.\  ordine,  in  siia  Colleclione  typis  Uoinac  edila. 
he  SSrum  canonizalione  diximiis  p.  20r»  vol.  I,  ncc  iion 
in  nolt.  p.  117  et '.18  volnniinis  liuius.  Praclerca  legere 
iiival  /,«  Scicnza  c  La  Fede,  vol.  XLV,  p.  312  sqq,  Na- 
pdli  1X02. 
1  Vid.  p.  218. 


VSQVE    AD    rvnLICAM    UERVM    I    r.AI.LlIS   SVRVERSIONEM 


225 


tortiiosi,  cuiiis  caput  attritum  est,  pcr  gj- 
ros  et  cavillationum  dctlexus  auctoritatem, 
qua  damnabatur  ,  eirugere  conata,  excogi- 
tavit  celebrem  distinctionem  iuris  et  fiicti. 
Asseruerunt,  Ecclesiam  quidem  esse  infal- 
libilem  in  quaestionibus  iuris,  sitne  baec  aut 
illa  doctrina  ortliodoxa  an  liaeretica  ,  non 
vero  in  quaestionibus  facti,an  oa  doctrina  in 
boc  vel  illo  libro  contineatur  nec  ne,aut  quis 
sit  libri  eiusque  auctoris  sensus.  Unde  con- 
tenderunt,  assensumlidei  quidem  csse  prae- 
standum  Ecclesiae  iudicio  de  5  propositio- 
nibus  in  se  spectatis,  non  vero  rehite  ad  li- 
brum  lansenii.  Sic  rem  novis  quaestionibus 
involvere  et  implicare  studuerunt.  Tanta 
fuit  factiosorum  contra  pontiticias  constitu- 
tiones  audacia,  ut  rex  Galliae,  Ludovicus 
XIV,  an.  16G0  episcopos  comitiorum  cleri 
praesides  admonuerit ,  ut  istud  scandalum 
elficaci  via  tollerent  etrebelles  reprimerent. 
Quapropter  in  comitiis  decretum  est,  ut  qui 
contra  constitutiones  pontiflcias  in  causa 
iansenistica  scripserant,doctrinam  suarare- 
tractarent,  et  qui  e  clericis  saecularibus  et 
regularibus  supra  memoratae  fidei  formu- 
lae  subscribere  rcnuerent,  ceu  baeretici  ba- 
berentur.Nibilominus,  praeter  caeteros  lan- 
senistas,  ex  ipsis  episcopis  quatuor  subscri- 
ptionem  recusarunt  ,  nimirum  Pavillon  A- 
lectensis,  Choart  de  Buzenval  Bellovacen- 


sis,  Caulet  Apamiensis  et  Arnaukl  Andega-    bro  lansenii  contineri,  et  ad  vitandum  per 


omnibus  ccclesiasticis,  arcliiepiscopis,  cpi- 
scopis,  aUis  quibuscumquo  ecclesiastici  Or- 
dinis,tam  regularibus  quam  saecularibus, 
etiam  moniahbus,  doctoribus,  licentiatis  a- 
liisque  collegiorum  rectoribus  et  magistris 
sub  poenarum  canonicarum  comminationo 
praecei)it  subscribendara  hanc  fidei  forrau- 
lam:  «EgoN.  Constitutioni  Apostolicao  Inno- 
centiiX  datac  die  31  maii  an.  1653,etCon- 
stitutioni  AlexandriVlI  dataediel6octobris 
an.lGoG  summorum  Pontificura,me  subiicio, 
et  5  propositiones  ex  Cornehi  lansenii  hbro, 
cui  nomen  Augustinus ,  excerptas,  et  in 
sensu  ab  eodem  auctore  intento,  prout  illas 
per  dictas  constitutione  Sedes  Apostohca 
damnavit,  sincero  animo  reiicio  ac  damno, 
et  ita  iuro:  Sic  me  Deus  adiuvet  et  haec 
sancta  Dei  Evangelia».  Ludovicus  XIV  se- 
cundum  Pontificis  mandatura  praescripsit, 
ut  omnes  ad  quos  spectabat ,  in  toto  regno 
suo  Alexandri  forrauhae  subscriberent.  Eam- 
dem  subscriptionem  episcopi ,  exceptis  4  su- 
pra  corameraoratis,  in  suis  dioecesibus  im- 
perarunt. 

Veruratamen  neque  hac  via  refractarii 
ad  catholicam  obedientiam  reducti  sunt. 
Alii  aperta  fronte  repugnarunt,  asserentes, 
Alexandrinae  forraulae  siraphciter  subscribi 
non  posse  absque  periurio  ab  iis,  quibus 
non  erat  persuasum,  5  propositiones  in  li- 


vensis.  Unde  contentiones  raotusque  inter 
clerum  Galhcanum  augebantur. 

Praecipuum  lansenistarum  receptaculum 
erat  coenobium  monialium  Ordinis  Cister- 
ciensis,  quod  Portus-regius  dicebatur,  liaud 
procul  a  Parisiis  siiura.  Huc  Antonius  Ar- 
nauld,  Nicole,  Pascal  aliique  lansenistarum 
duces,  et  plures  ahae  utriusque  sexus  per- 
sonae,  pleraeque  ncbiles,  diverterant,  iuxta 
coenobium  doraicilia  elegerant ,  et  vitae  a- 
sceticae  rationera  sectabantur.  Oranes  una 
cura  moniahbus  iansenisticae  causae  erant 
addicti.  Quum  autem  moniales  Portus-regii 
commemoratae  formulae  subscribere  recu- 
sarent ,  anno  IGG 1  ab  arcluepiscopo  Pari- 
siensi  Sacramentorum  usu  prohibitae  sunt; 
pleraeque  tamen  contumaciter  in  sua  re- 
bellione  perseverarunt. 

Ludovicus  XIV  rex  Galhao  existimans, 
lansenistas  Pontifici  citius  obedituros,  ab 
Alexandro  Pp.  VII  petiit,  ut  ipse  certam  fi- 
dei  formuham  subscribendam  praescriberet, 
qua  iis  medium  eludendi  apostolicas  consti- 
tutiones  eriperetur.  Pontifex  igitur  xvi° 
calend.  mart.  anni  1664  novam  constitu- 
tionem,  Rerjiminis  aposiolici^  edidit,  qua 

WOVTERS,  II. 


iurium  in  subscriptione  exprimendam  esse 
distinctionem  iuris  et  facti.  Inter  hos  prae- 
cipuus  erat  A.  Arnauld ,  propter  suam  in 
errore  pertinaciara  a  Falcultate  Parisiensi 
e  nuraero  Doctorum  expunctus.  Alii,  qui 
molhores  vocabantur ,  dicebant,  praedictae 
formulae  simphciter  subscribi  posse ,  etiam 
ab  iis,  qui  animo  persuasum  haberent,  nul- 
ham  doctrinam  haereticam  in  hbro  lansenii 
reperiri,  vel  sensura,  a  lansenio  intentura, 
non  esse  haereticura.  Horum  ratio  erat,  quod 
subscriptio  ex  se  ipsa  solum  referretur  ad 
ius  et  non  ad  factum,  vel  quod  subscribens 
neque  assereret  neque  ncgaret,  5  propo- 
sitiones  in  sensu  lansenii  esse  haereticas, 
sed  solum  affirraaret,  eas  in  hoc  sensu  esse 
a  RR.  Pontificibus  daranatas.  En  quos  fle- 
xus  et  obliquos  meatus  probarint  ii  ipsi, 
qui  adversarios  suos  laxioris  morahs  et  pra- 
varumrestrictionura  accusare  solebant.  Epi- 
scopi  Alectensis,  Behovacensis,  Apamiensis 
et  Andegavensis  siraplicem  seu  absolutam 
formulae  Alexandrinae  subscriptionera  de- 
negarunt,  et  in  htteris  suis  pastorahbus 
conteuderunt,.  Constitutionibus  apostohcis, 
quantum  ad  ius  seu  dogma  spectabat,  prae- 

15 


226 


EPOCHA    XII.    A   LITIBVS   lANSENISTICIS 


standum  esse  assensum  fidei ;  quantum  vero 
ad  factnm  pertinebat,  sufficere  obsequio- 
sum  silentium.  Haeeque  sententia  inter  re- 
fractarios  communiter  recepta  est. 

Es  hoc  tempore  non  tam  de  5  propositio- 
nibus  et  libro  Iansenii,quam  de  infallibilitate 
et  auctoritate  Ecclesiae  et  Pontificis  quan- 
tum  ad  factadogmaticaspectat,disceptatum 
fuit,  ad  quam  deprimendam  adversarii  ma- 
ligne  confundebant  facta  mere  humana  seu 
historica  cum  dogmaticis. 

Interim  Pontificis  et  regis  mandato  ad- 

versus  4  rebelles  episcopos  iudicium  cano- 

nicum  institutum  est.  Hi  vero  tum  fictis  et 

fraudulentis  submissionis  testificationibus, 

tum  amicorum,  quos  in  episcopatu,  aula, 

magistratu ,  et  in  monasteriis  habebant  pa- 

trocinio,  impendens  sibi  periculum  declina- 

runt.  Interea  obiit  Alexander  Pp.  VII.  Eius 

successor  Clemens  IX  causam  contra  4  epi- 

scopos  prosequendam    mandavit.  Episcopi 

19  quorum  caput  erat  de  Goudrin ,  archie- 

piscopus  Senonensis,  daiis  ad  Ciementem 

Pp.  et  Ludovicum  regem  litteris ,  pro  illis 

intercesserunt;  deinde  apud  Nuntium  apo- 

stolicum  causam  inter  Pontificera  et  4  epi- 

scopos  ita  composuerunt,  ut  hi  ad  retractan- 

das  priores  suas  litteras  pastorales  non  com- 

pellercntur ,  sed  sincere  formulae  Alexan- 

drinae  subscriberent,  idemque  faciendum 

imperarontdioecesanis  suis.  Tunc  4  episcopi 

novam  formulae  subscriptionem  confece- 

runt,  sed  quae  in  actis  secretis  conservata 

est;  et  ad  Clementem  Pp.  litteras  dederunt, 

quibus  significabant,  se  ad  exemplura  cae- 

terorum  Galliae  episcoporum  formulae  A- 

lexandrinae   subscripsisse  et   ccclesiasticis 

suis  in  synodis  idem  praescripsisse ,  seque 

eamdem   constitutionibus  apostolicis   obe- 

dientiam  imperasse,  quam  caeteri  episcopi 

imperarant.  Haec  omnia  ab  iis  sincerc  per- 

acta  esse,ad  Pontificem  scripserunt  epi- 

scopi  pacis  mediatores.  Clemens  IX  his  te- 

stiraoniis  persuasus,  4  istos  episcopos  since- 

re  etproinde  sine  restrictione  aut  flistinctio- 

nc  subscripsisse ,  et  5  propositioncs  dam- 

nasse  in  orani  sensu ,  quo  ab  Ecclesia  da- 

ranatae  erant,  xiv°  calendas  februarii  IGG9 

gratulatorias  ad  eos  litteras  scripsit,  iisdeni 

pacem  reddidit,  coeptumquo  contra  eos  iu- 

dicium  absolvit.  Tunc  etiara  moniales  Por- 

tus-  regii  in  intcgrum  restitufao  motusque 

sopiti  sunt. 

Dc  hac  paco,quam  Clcmontinam  voca- 
runt,  postca  gloriati  sunt  lansenistao  dicen- 
tes,  quatuor  istos  cpiscopos  in  sua  subscri- 
ptione,  quac  in  actis  verbalibus  contineba- 


tur,  distinxisse  inter  ius  et  factum,  et  ta- 
men  a  Clemente  IX  receptos  fuisse.  Verum 
quamvis  ista  distinctio  reperta  fuerit  in 
actis  secretis ,  certum  est ,  eam  Pontificem 
latuisse,  euraque  existimasse,  illos  episco- 
possincere,  sine  ulla  distinctione  vel  restri- 
ctione,  et  secundum  Litterarum  Apostolica- 
rum  praescriptura  egisse.  Id  tum  ex  ipso- 
rura  episcoporura  et  moderatorum  pacis, 
tum  ex  Pontificis  ad  illos  et  ad  regem  litte- 
ris  confirmatur  '.  \ 

'  12.  Scrjptores  ecclesiastici —  Inter  scri- 
ptores  ecclesiasticos,  qui  circa  huius  sae- 
culi  dimidium  floruerunt,  exponendis  etil- 
lustrandis  ss.  Litteris  adlaborarunt :  Si- 
mon  Muisius  seu  de  Muis,  Aurelianensis, 
archidiaconus  Suessionensis,  linguarura  o- 
rientalium  peritissimus,  scripsit  inter  alia 
laudatissimum  Commentarium  litteralera  et 
historicum  in  Psalmos".  loannes  Stephanus 
Menochius,  Papiensis,  S.  L,  edidit  Institutio- 
nes  politicas  et  oeconomicas,  e  s.  Scriptura 
depromptas,tractatum  de  republica  Hebraeo- 
rum,  et  commentarium  seu  Scholia  in  uni- 
versam  Scripturara  ^.  loannes  Morinus,  Ble- 
sensis,  e  calvinista  catholicus  et  presbyter 
Oratorii,  in  linguis  orientalibus  versatus, 
edidit  Versionem  LXX  Interpretura  una 
cum  Versione  latina  Nobilii,  praefatione  et 
prolegomenis^,exercitationesbiblicas  in  tex- 
tum  hebraeum°,  exercitationes  ecclesia- 
sticas  in  utrumque  Samaritanorum  Penta- 
teuchum  ^.  Libertus  Fromondus,  Eburo,  in 
Universitate  Lovaniensi  ss.  Litterarum  pro- 
fessor ,  reliquit  comraentarios  in  Epistolas, 
in  Canticum  Canticorum,  in  Actus  Aposto- 
lorum  et  in  Apocalypsim ,  in  quibus  non- 
nulla  habentur,  quae  lansenisticam  doctri- 
nam  sapiunt.  Petrus  Possinus,  Narbonen- 
sis,  S.  I.,  elucubravit  Catenam  Patrum 
Graecorum  in  s.  Marcum ,  Spicilegium  E- 
vangelicum  et  explanationem  in  Apocaly- 
psira.  Ludovicus  Ferrandus,  Telonensis,  edi- 
dit  Psalraos  cura  arguracntis ,  paraphrasi 
et  annotationibus  eruditis  magis  quam  so- 
lidis.  loannes  de  la  Haye,  Parisiensis,  Ord. 
Min. ,  edidit  Biblia  magna  in  5,  et  Biblia 
maxima  in  19  voluraina  in-folio  distributa, 
quae  tamen  haud  magni  fiunt.  Guido  Mi- 


1  Cf  D'  Avrigny  cl  alios  p.  210  in  nota  cilatos. 

'  Kdidil  cum  Iriplici  Psalniorura  versionc  lalina  el 
Sclioliis  Bossuetii  I.  N.  Paquot,  Lovan.  1770,  2  voll. 
in-io. 

3paris.  1719,  2  voll.  in-fol.;  Alost.  1825,  15  voll. 
in-8°. 

<  Paris.  ir.28,  SIvoll.  in-fol. 

5  iliid.  lOGU,  in-fol.— G  Ibid.  IC.GI,  in-i." 


VSQVE    AD    rVBLICAM    UERVM    IN    G.VLI.IIS    SVBVERSIONEM 


227 


ohael  Lc  Jaj,  Parisiensis,curaviteditionera 
IJibliorum  polyirlottorum  '. 

Inter  theolojxos  chiruerunt :  Franciscus 
Sylvius,  in  Universitate  Duacensi  s.  Theo- 
logiae  professor;  reliquit  hauditissimos  com- 
montarios  in  Summam  D,  Thomae,  prae- 
terea  scripsit  in  4  priores  libros  Penta- 
teuchi,  item  de  controversiis  lidei  et  con- 
tra  nasceatem  lansenismum  *.  Guilielmus 
Herincx,  Hehnondanus,Ord.  Min.  ,episcopus 
Iprensis,  auctor  est  Cursus  theologici,  scho- 
lastici  et  moraUs.VincentiusContenson,Con- 
domensis,  Ord.Praed.,dedit  theologiam  dog- 
matico-moralem  mentis  et  cordis.  loannes 
de  Lugo,  lesuita  Hispanus,  et  R.  E.  cardi- 
nalis,  reliquit  tractatura  de  virtute  et  sacra- 
mentopoenitentiae  aliosque  scholastico-mo- 
rales  ^.  Franciscus  de  Lugo,  eius  frater,pa- 
riterIesHita,ediditCoramentarium  in  D.Tho- 
mam  Aquinatem,  tractatum  de  Sacramentis 
et  alios.  AntoniusDiana,Panormitanus,Ord. 
Clericorum  Theatinorum,  collegit  Summam 
seu  partes  12Resolutionum  moralium^^.Her- 
mannus  Busenbaum,  S.  L,  cuius  extat  Me- 
duUa  theologiae  moralis.  Nicohaus  Isamber- 
tus,  Aurelianensis,  doctor  Sorbonicus,  com- 
posuit  coramentarium  in  Summam  D.  Tho- 
mae.  Dionysius  Petavius,  Aurelianensis,  S. 
I.,docte  scripsit  de  dogmatibus  theologicis^ 
et  de  hierarchia  ecclesiastica  ^.  loannes 
Morinus,  iam  laudatus,  edidit  Tractatus 
de  sacris  Ordinationibus  et  de  poenitentia. 
Franc.  Hallerius,Carnotensis,doctor  Sorbo- 
nicuset  episcopus  Cabellionensis,reliquit  11- 
bros  de  sacris  electionibus  et  ordinationi- 
bus,  de  hierarchia,  et  opuscula  contra  lan- 
senistas.  Amandus  de  Richelieu,Parisiensis, 
episcopus  Lucionensis,  cardinalis  et  regni 
administer,  scripsit  methoduui  controver- 
siarum  Fidei,  defensionera  fidei  catholicae 
aliaque.  Adrianus  et  Petrus  de  Wallembur- 
cli,  fratres  Roderotamens.  episcopi  suffraga- 
nei,  hic  Moguntini,  ille  Coloniensis  archie- 
piscopi,  composuerunt  egregios  tractatus 
generales  et  speciales  de  controversiis  Fi- 
dei.  Franciscus  Veronius,  Parisiensis,  inter 
alia  opera  polemica  edidit  librum  praestan- 
tissimum  de  regula  Fidei.  Henricus  Holden, 
anglus,  dedit  analysim  Fidei. 

In  historia  et  antiquitate  ecclesiastica  il- 

»  Paris.  1628-i5.  10  voU.  in-fol. 

'  .Antwcrp.  1698,  6  voll.  iii-fol.  Desideranlur  in  hac 
ediliuiic  uimscula  coiilra  lansenisrnum. 

3  Lugdun.  1633,  7  voll.  in-fol. 

*  Anlwerp.  1050,8  voil.  in-fol. 

'•>  l*aris.  ICli,  5  voll.  in-fol.  et  Venet.  opera  F.  A. 
Zaccaria,  1757,  6  toni.  in  fol. 

«  ICi3in-foi. 


lustrandam  oporam  im[)enderunt  supra  in- 
dicatus  Dionysius  Pctavius,  qni  exaravit 
Doctrinam  et  Rationarium  temporura.  Ode- 
ricus  Raynaldus,  presbyter  Oratorii,  Anna- 
les  ecclesiasticos  Baronii  perduxit  ab  anno 
1199  usquo  ad  an.  15G5  '.  Antonius  Godoau, 
episcopus  Venciensis  et  Grassensis,  scripsit 
galliceHistoriam  ecclesiasticam  novera  i^rio- 
rum  saeculorura.  Philipiius  Labbeus,  IJitu- 
ricensis,  S.  L,  dedit  Catalogum  scriptorum 
historiae  Byzantinae,  Bibliotliecam  manu- 
scriptorum,  Bibliothecam  bibliothecarum  , 
Bibliothecam  anti-iansenianam,  dissertatio- 
nes  de  scriptoribus  ecclesiasticis,  collectio- 
nem  Conciliorum  aliaque.  laeobus  Sirmon- 
dus,  S.  1.  ,  praeter  opuscula  contra  Gotho- 
fredum,  Salmasium,  Richerium,  Sancyra- 
nura,  et  alia-,  edidit  Concilia  Galliae  ^.Sfor- 
tia  Pallavicino  Romanus,  S.  I.  et  R.  E.  car- 
dinalis,  dedit  accuratam  historiara  Concilii 
Tridentini  contra  pseudo-historiam  Pauli 
Sarpi.  Aubertus  Miraeus  ,  Bruxellensis , 
canonicus  Antwerpiensis ,  coUegit  Elogia 
illustrium  Belgii  scriptorum,  Bibliothecam 
ecclesiasticam  aliaque  chronologico-histo- 
rico-diplomatica.Ferdinandus  Ughelli,  Flo- 
rentinus,  Ord,  Cisterciensis,  edidit  Italiam 
sacrara.  Mattljaeus  Raderus,  lesuita  Tiro- 
lensis,  auctor  est  Bavariae  sanctae  et  piae 
et  Viridarii  Ssrum.  Antonius  Sanderus,  ca- 
nonicus  Iprensis,  iiiter  alia  reliquit  Flan- 
driain  illustratam  etChronographiam  sacram 
Brabantiae,  Abraham  Ecchellensis,  Maro- 
nita,  syriacarum  et  arabicarum  litterarum 
professorParisiis,praeter  alia  deditConcor- 
diara  nationum  christianarum  orientalium 
in  fidei  catholicae  dogmatibus,  Petrus  Ar- 
cudius,  presbyterCorcyrensis,Graecus,scrip- 
sit  de  concordiae  ecclesiae  Orientalis  et  Oc- 
cidentalis  in  septem  Sacramentorura  ad- 
ministratione ,  de  purgatorio  igne  et  de 
processioneSpiritus  S. — Leo  Allatius,Chien- 
sis,  Graecus,  Biblioth.  Vaticanae  custos, 
plura  scripsit  ad  Graecorum  doctrinam,  di- 
sciplinam,  et  antiquitates  spectantia.  Petrus 
de  Marca,  archiepisc.  Tolosanus,  designa- 
tus  Parisiensis,  inter  alia  pluriraa  dedit 
Concordiara  sacerdotii  et  iraperii,  in  qua 
nonnuUa  a  Sede  Apostolica  reprobata  sunt, 
loannes  Bona,  Pedeniontanus,  Ord,  Cister- 
ciensis,  Abbas  Generalis  in  Italia,  et  R.  E, 
cardinalis,  perdocta  edidit  Opera,praesertim, 
De  Divina  Psalmodia;  De  rebus  liturgicis; 
DeDiscretione  spirituum;Horologium  Asce- 


1  Rora.  16iC-77,  9  voll.  in-fol. 

2  Paris.  1C'J6,  5  voli.  in-fol. 

3  Ibid.  IC-2'J,  3  voli.  in-fol. 


228 


EPOCHA   XII. 


ticum;Epistolas,caeteraque  opuscula  admo 
res  informandos,  vitiaque   corrigenda  uti- 
lissima.  Bartholomaeus  Gavantus,  Medio- 
lanensis,  Barnabita,  praeter  tractatum  de 
synodis  dioecesanis  et  Manuale  episcopo- 
rum,  edidit  commentarium  in  rubricasMis- 
salis  et  Breviarii,  a  C.  M.  Merati  saeculo 
sequenti  auctum  \  Iac.Goar,Parisiensis,Ord. 
Praed.,  inter  alia  reliquitcommentarium  in 
Euchologium  seu  RitualeGraecorum;  Lucas 
Holstenius,Hamburgensis,  composuit  Codi- 
cem  regularum  monasticarum  et  canonica- 
rum  ^  Angelus  Manriquez,  Hispanus,  Ord. 
Cisterciensis,et  episcopus  Badaiocensis,  edi- 
dit    Annales   Ordinis   Cisterciensis.  Lucas 
Wadinghus,  Hibernus,  Ord.  Minorum,  col- 
legit  Annales  Ord.  s.  Francisci  ^  et  Bibliothe- 
cam  scriptorum  eiusdemOrdinis^Philippus 
Alegambe,  Bruxellensis,  et  Nathanael  Sot- 
well,  anglus,Iesuitae,  continuarunt  Biblio- 
thecam  Scriptorum  S.  L,  incoeptam  a  Petro 
Ribadeneira  ^  Franciscus  Corabeiis,  Aqui- 
tanus,  Ord.  Praed.,  auxit  Bibliothecam  Pa- 
trum  Graecorum,  ediditque   Bibliothecam 
Patrum  concionatoriam. 

In  iurisprudentia  ecclesiastica  sibinomen 
pepererunt:  Augustinus  Barbosa,  Lusitanus, 
episcopus  Ugentinus,  multa  scripsit  ad  ius 
canonicum  spectantia,  quorum  quaedam  in 
Indicem  librorum  prohibitorum  relata  sunt''. 
Prosper  Fagnanus,  Italus,claruit  commen- 
tario  in  Decretales  '.  Franciscus  Zypaeus, 
archidiaconus  Antwerpiensis,  dedit  analy- 
sim  iuris  Pontificii,  consultationes  canoni- 
cas  et  notitiam  iuris  Belgici.  Valerius  An- 
dreas,  Brabantus,  in  Universitate  Lovanien- 
si  iuris  intcrpres,  edidit  fastos  huius  Aca- 
demiae,  bibliothecam  Belgicam  et  synopsim 
iuris  canonici.  Em.  Gonsalez  Tellez,  Hispa- 
nus,  reliquit  Commcntaria  in  singulos  tex- 
tus  5  librorum  Decretalium  '\  Andreas  Yal- 
lensis,  Ardanensis,  iuris  canonici  professor 
Lovanii,  erudito  scripsitin  Decretales.  Chri- 
stophorus  lustcUus,  Parisiensis,  praeter  co- 
dicem  canonum  Ecclesiao  universalis,  pu- 
blicavit  una  cum  Guihelmo  Vocllo  Biblio- 
thccam  iuris  canonici  vcteris  ^ 

Scriptoribus  asceticis  huius  aetatisadnu- 
merandi  sunt :  loanncs  lacobus  Olier,  insti- 


»  Au{;u?t.  T.iurin.  17.%-10,  5  voll.  in-l". 

«Aupusl  Vindfl.  ni')'.),  'J  voll.   in-fol. 

3Hoin.  17:51,  17  vuli.  in-fol. 

*  lCfjO  in-fol. 

s  Uom.  1070,  in-fol. 

fi  LugiJun.  1710,  10  voll.  in-fol. 

■J  llom.  1001,  3  voll.  in-fol. 

8  10!)3,  4  voll.  in-fol. 

9  Paris.  ICOI,  2  voll.  in-fol. 


A   LITIBVS   lANSENISTICIS 

tutor  Seminarii  s.  Sulpitii  Parisiis  ;  Arman- 
dus  loannes  le  Bouthillier  deRance.ante 
conversionem  suam  lansenistis  addictus , 
aliique  plures.  -  T 

13.  Scnptores  Porturegienses  —  Prae- 
ter  commeraoratos  scriptores  floruerunt  hac 
aetate  alii,eruditionehaud  vulgari  praediti, 
sed  iansenisticis  partibus  addicti.  Communi- 
ter  appellantur  scriptores  Porturegienses. 
Ex  his  fuerunt  Antonius  Arnauld,  Parisien- 
sis,  propter  pertinaciam  suam  in  defenden- 
da  doctrina  ianseniana  doctorum  Sorboni- 
corum  albo  expunctus,  ab  an.  IG79  usque 
ad  1694,  quo  mortuus  est,  in  Belgio,  exul. 
PluiMma  scripta  reliquit  de  re  litteraria,  in 
favorem  doctrinae  iansenisticae,contra  Cal- 
vinistas,  contra  patres   lesuitas  ;  quaedam 
relata  sunt  in  Indicem  librorum  prohibito- 
rum;  sed  commendaturopusde  perpetua  fide 
Ecclesiae  catholicae  circa  Eucharistiam  ^ 
Blasius    Pascal   Arvernus ,  subtilis    inge- 
nii  mathematicus,  praeter  commentationes 
{Pensees)  de    religione   christiana  et  alia 
scripsit  gallice  litteras  Provinciales,in  qui- 
bus  multa  falsa  Societati  lesu  attribuit,  ut 
eamdemrisui  et  contemptui  exponeret;qua- 
propter  ab  Apostolica  Sede  iuste  damnatae 
sunt.  Petrus  Nicole  ,  Carnotensis',  clericus, 
hebraice ,  graece   et  latine   doctus ,  cuius 
scripta  partim  sunt  moralia,  partim  pole- 
mica   contra  Calvinistas,  partim  in  favo- 
rem   lansenistarum.    Ludovicus   Isaac  le- 
Maistre  de  Sacv,  Parisiensis,  sacerdos,  vul- 
gavit  versionem   gallicam  Bibliorum  cum 
interpretatione  sensus  spiritualis  et  littera- 
lis,  quae  caute  legenda  est.  Ludovicus  Se- 
bastianus  Nain  de  Tillemont ,  Parisiensis 
presbyter,  praeter  historiam  Romanorura 
imperatorum,  gallice  edidit  Commentarios 
ad  ecclesiasti  cam  sex  priorum  saeculorum 
historiam. 

14.  Reformatio  Trappensium  —  lanse- 
nistarum  partibus  ctiam  aliquandiu  favit, 
sed  deinde  ab  iisdem  discessit  loannes  Bou- 
thillier  de  Ranco ,  ut  supra  dixiraus.  Is  a 
status  sacerdotalis  sanctitate,  ad  saecularia 
oblectaraenta  et  lansenistarum  factionem 
delapsus  ,  sed  anno  1663  inde  ad  saniorem 
mcntera  et  vivendi  rationera  revocatus,  mo- 
naslicum  habitum  Ordinis  Cisterciensis  su- 
scopit.  Anno  scquonticoenobii,dicti  la  Trap- 
pe,  abbas  factus,  raonachos  suos  ad  primae- 
vam  regulac,  a  s.  Benedicto  compositae  et 
a  D.  Bernardo  rcstitutae  ,  austeritatem  re- 


'  La  perppluilr  dc  la  foi  de  l'  iglise  catlwUque 
touchant  V  Encharistir^Pavis  1070,  3  voll.  in-4.°  Opus 
poslea  i  loiuis  auclura  a  Henaudolio. 


VSQVE    AD   PVBLICAM   RERVM  IN   GALLIIS   SVBVERSIONEM 


229 


vocavit.  Inter  rigidissiraa  instituta,  ad  quae 
luonachos  suos  perniovit,  erat  separatio  ab 
ouini  caeterorum  hominum  consortio,  per- 
petuum  silentium,  victus  vilissimus,  in  solis 
oleribus  et  tVuctibus  consistens  ,  preces  diu 
uoctuque  ih  choro  recitandae,  durus  ma- 
nuum  labor  ,  cubile  durissimum  ,  perpetua 
poenitentiae  ac  mortis  memoria.  De  Ranc6 
in  continiiis  poenitentiae  exercitiis  reliquam 
vitam  epit  usque  ad  an.  1700,  quo  placidis- 
sirae  obiit.  Reliquit  plura  scripta  ad  con- 
fovendam  pietatem  et  disciplinam  perutilia. 
Concertavit  etiam  cum  I.  Mabillonio  de  stu- 
diis  raonasticis  '. 

15.  S.  Vincentius  de  Paulo  —  De  insti- 
tuta  a  s.  Yincentio  de  Paulo  Congregatione 
Wissionis  supra  dixiraus  *.  Idem  praeterea 
instituit  Congregationera  puellarum  Chari- 
tatis,  quae  ministrarent  pauperibus  infirmis. 
Alia  creavit  sodalitia  ad  sequioris  sexus  e- 
ducationem,  ad  colligendos  infantes  exposi- 
tos,  aliasque  hominum  inopias  et  calamita- 
tessublevandas.  Postmortem  Ludovici  XIII 
ab  Anna  Austriaca,  Ludovici  XIV  matre,  in 
sanctius  concilium  accitus  ,  pro  viribus  ad- 
laboravit,  ut  leges  ecclesiasticae  et  civiles 
observarentur,  Apostolicae  Sedis  sententiis 
debita  obedientia  ab  omnibus  praestaretur, 
ecclesiis  et  raonasteriis  digniores  praefice- 
rentur.  Demum  laboribus  et  senio  attritus, 
an.  1660  aeternara  mercedera  consecutus 
est,  postea  a  Benedicto  XIII  inter  Beatos, 
et  a  Cleraente  XK  inter  Sanctos  relatns  ^. 

16.  Religionis  status  in  Sinis  —  Vidi- 
mus,  quanto  cura  successu  religio  christia- 
na  primo  a  lesuitis  ,  deinde  etiara  a  Dorai- 
nicanis  aliisque  missionariis  in  vastissimo 
Sinarum  imperio  fuerit  propagata  *.  Res 
bene  processit  usque  ad  an.  1661,  quo  raor- 
tuus  est  imperator  Cun-tschi.  Huic  in  impe- 
rio  successit  Cang-hi  filius  eius  minorennis, 
cuius  tutores  gravera  persecutionem  contra 
Christianos  excitarunt.Etenim  eruditus  qui- 
dam  Sinensis  illis  persuaserat ,  Christianos 
esse  proditores  et  in  seditionem  pronos.  IUi 
prirao  aliquot  raandarinos  christianos  et  o- 
mnes  missionarios  ipsumque  patremSchall, 
sumrao  honore  ab  iraperatore  Cun-tschi  ha- 
bitura,  vinculis  onerari ,  deinde  in  Canton 
relegari  iusserunt.  An.  1665  decreverunt, 
religionem  christianara  esse  erroneara  et 
noxiara  eiusque  doctores  morte  afficiendos. 

'  Marsollier,  Vie  de  dom  Rance,  abbe  et  reforma- 
teur  de  la  Trappe;  Uelvot,  Ilisl.  des  Ordr.  relig. 

«  Vid.  p.  204. 

^  Coliet  et  Abeliy,  Vie  de  s.  Vincent  de  Paul;  Helyot, 
Op.  cit.  t.  VIII, 

*  Vid.  p.  209. 


Anno  1669  rerura  status  rautatus  est,  quum 
iuvcnis  Cang-hi  ipse  regimen  suscepisset. 
Huic  Icsuitae  libellum  supplicem  obtule- 
runt,  quo  Christianorum  religionera  et  di- 
sciplinara  ab  adversariorura  caluraniis  vin- 
dicarunt ,  postularuntque  ,  ut  missionariis. 
in  Cantori  relegatis ,  libertas  redderetur, 
Imperator  eorum  libellum  pro  more  raisit 
ad  supreraura  rituum  tribunal ,  cuius  iudi- 
ces  in  proposito  suo  perstantes  ,  responde- 
runt ,  religionem  christianam  esse  pravara 
et  in  imperio  tolerari  non  posse.  Verumta- 
men  in  comitiis  imperii  decretum  est,  re- 
ligionis  christianae  professionem  neque 
pravam  esse,  neque  ad  defectiones  aut  per- 
turbationes  publicas  vergere!;  iis,  qui  illara 
sequebantur,  secundum  priscum  morem  es- 
se  liberum  eam  profiteri,  sic  tamen,  ut  nec 
coetus  novos  instituerent,  nec  ulterius  suam 
religionem  propagarent ;  missionarios ,  in 
Canton  relegatos  ,  ad  ecclesias  suas  redire 
posse;  raandarinis  christianis  adempta  mu- 
nera  esse  restituenda.  Cang-hi  ad  patris  sui 
exemplum  lesuitas  magni  fecit.  Ferdinan- 
dum  Verbiest,  Belgara ,  in  locura.  A.  Schall 
iam  mortui,  preasidem  tribunalis  mathema- 
tici  constituit;  et  quamvis  supra  coraraerao- 
rata  lege  esset  prohibitura,  ne  Sinenses  ad 
christianara  religionera  transirent,  ista  ta- 
raen  lex  tam  parum  observabatur,  ut  eodera 
an.  1671,  quo  data  fait,  ultra  20,000  Sinen- 
ses,et  anno  sequenti  etiam  princeps  quidara, 
iraperatoris  consanguineus,  et  unus  e  supre- 
mis  belliducibus  Christo  nomea  dederint. 

Post  paucos  annos  ,  qui  regis  vices  tene- 
bat  in  provinciaChe-kiang  novam  persecu- 
tionera  excitavit;  Prosperum  Intorcettara 
aliosque  lesuitas  e  sua  ecclesia,  domo  et  ipsa 
provincia  exturbari  iussit,  atque  religionem 
christianam,ceu  plenam  erroribus  ,vetitam 
e.sse  declaravit.  Verum  Thoma  Pereira,  qui 
F.Verbiest  in  praesidiotribunalis  raathema- 
tici  successerat,  aliisque  lesuitis,  qui  Peki- 
ni  agebant,  supplicantibus  ,  an.  1692  impe- 
rator  et  supremum  rituum  collegium  seu 
tribunal,  comraeraoratara  prohibitionem  re- 
vocarunt ,  mandaruntque,  ut  in  omnibus 
provinciis  terapla  Christianorum  ,  quum  hi 
nihil  oranino  mali  operarentur  ,  conserva- 
rentur  et  cunctis  perraitteretur  religionera 
christianam  profiteri  et  terapla  adire.  Prae- 
tereaoranibusprovinciarum  praefectis  raan- 
datura  est,  ut  isti  decreto  raorera  gererent 
illud  caeteris  mandarinis  patefacerent,  cu- 
rarentque,  ut  ab  oranibus  confestim  aeeu- 
rate  servaretur,  et  si  quid  a  quoquam  secus 
fieret,  ad  aulam  referrent.  Ex  quo  tempore 


230 


EPOCHA.   XII.   A   LITIBVS    lANSENISTICIS 


religio  christiana  grandia  coepit  increraen- 
ta,  novis  missionariis  praesertim  Iesuitis,ex 
Europa  in  Sinas  transeuntibus  '. 

Yl.Religionis  propagatio  inlndiis  posic- 
riorihus  —  Hoc  ipso  saeculo  in  nonnulla 
Indiae  posterioris  regna  Evangelium  mis- 
sionariorum  stiidio  illatum  est.  lam  anno 
lG26Iesuitae  venerunt  in  Tongkinum.Inter 
eos  erat  Alexander  de  Rhodes,  qui  pro  au- 
ctore  Ecclesiae  Tongkinensis  habetur.  Is  e- 
iusque  socii  et  qui  post  hos  in  Tongkinum 
venerunt,  tam  prosperum  laborum  suorum 
habuerunt  successum,  utan.  1639  iam  plus 
quam  80,000  Christiani  in  isto  regno  nu- 
merarentur.  Saepius  quidem  persecutiones 
aut  vexationes  contra  eos  excitahantur;  imo 
anno  1666  sub  gravi  poena  religionem 
christianam  amplecti  Tongkinensibus  inter- 
dictum  est.  His  non  obstantibus  ea  ulterio- 
res  continuo  progressus  fecit ;  ita  ut  poste- 
rioribus  huius  saeculi  annis  maior  pars  re- 
gni  sacris  christianis  esset  addicta. 

In  Cochinchinam  pariter  post  dimidium 
huius  saeculi  religio  christiana  auctoribus 
lesuitis  introducta  brevique  tempore  a  mul- 
tis  incoUs  suscepta  est. 

In  regnum  Siamense  missionarii  Doraini- 
cani  iam  saeculo  elapso  fidem  christianam 
introducere  conati  sunt ;  sed  resistentibus 
Mahometanis,  quorum  ibi  magnus  erat  nu- 
merus,  parvum  habuerunt  successum.  Po- 
steriori  vero  huius  saecuh  tempore  religio 
cliristiana  in  hoc  regno  maiora  cepit  in- 
creraenta. 

Quum  in  his  regionibus  persecutiones 
Christianorum  essent  frequentes,  iisque  du- 
rantibus  missionarii  Europaei  expelli  sole- 
rent,  A.  de  Rhodes,  lesuita ,  postquam  an- 
nis  multis  in  Sinis,  Tongkino  et  Cochinchi- 
naEvangelium  praedicasset,  Romam  redux, 
Innoccntio  Pp.  X  edixit  necessitatem  mit- 
tendi  in  has  orientalcs  plagas  episcopos, 
qui  clcrum  in  singulis  nationibus  ex  indi- 
genis  formarcnt.  Pium  consilium  probavit 
Innoccntius,  et  exccutioni  edidit  Alexander 
VII,  eius  successor,  qui  trcs  vicarios  aposto- 
licos,  natione  Gailos,  in  commcmoratas  tcr- 
ras  destinavit,  nimirum  Franciscum  Palhi, 
episcopum  Hcliopoiis  et  vicarium  apostoli- 
cum  Tongkini  et  5  viciniorum  provincia- 
rum  Sinensium;Petrum  de  la  MotlicLam- 
bert ,  opiscopum  Berytensem  et  vicarium 
apostolicura  Cocliincliinae,  regni  dc  Laos  ct 
5  provinciarum  Sinensium;  Ignatium  Coto- 
lenfly,  cpiscopum  Metellopolis  et  vicariura 


P.  du  iialdc,  aliiqiic  in  nola  p.  tilU,  indicati. 


apostolicum  Nankini  et  caeterarum  provin- 
ciarum  Sinensium.  Postremus  in  itinere 
obiit.Duo  priores  ePontificis  consensurese- 
derunt  in  regno  Siamensi,ubi  non  procul  ab 
urbe  metropoli  Siamo  basihcam,seminarium 
et  collegium  pro  iuvenibus  Siami,  Tongkini, 
Cochinchinae,  Sinarum  aharumque  regio- 
num  extruxerunt,  ut  ita  missionarii  indi- 
genae  pro  singulis  nationibus  formarentur^ 

Ad  has  aliasque  missiones  proraovendas 
efiicacia  auxilia  tulit  Congregatio  de  Pro- 
paganda  Fide,  Romae  a  Gregorio  XV,  uti 
vidimus,  instituta,  item  Congregatio  sacer- 
dotum  pro  missionibus  exteris,  an.  1663  Pa- 
risiis  regia  auctoritate  fundata  cum  seraina- 
rio  sub  episcoporum  et  theologorum  quo- 
rumdara  au&piciis,  in  quo  ex  omnibus  fere 
Ordinibus  religiosis  futuri  Fidei  inter  eth- 
nicos  praecones  instituebantur,  magnoque 
numero  hoc  et  sequenti  saeculo  inde  pro- 
dierunt. 

18.  Clemens  IX Pontifex  {an.  1667  )— 
lulius  Rospigliosi,  Pistoriensis,  annos  natus 
69,  xii°  calend.  iulii  1667  deligitur  praeses 
summus  gentium  Christianorum,  appella- 
turque  Clemens  IX.  Ei  statira  gravis  est  ad- 
versaria  parata  incredibilis  quaedam  expe- 
ctatio,  quam  non  solum  sustinuit,  sed  etiara 
vicit.  Nam  pietate  fuit  singulari,  omnes  fa- 
cile  admisit,  in  Vaticana  aede  Sacramentum 
Poenitentiae  administravit,totuscaussarum 
non  hominura,  iustitiara  lenitate  teraperan- 
tem  servavit,  tantasque  virtutes  sequentem 
gloriara  despexit.  LilDeralitate  quoque  erga 
pauperes,  aliisque  virtutibus  claruit.  In- 
ter  Sanctos  adscivit  Petrura  de  Alcantara 
ex  familia  s.  Francisci,  etMariam  Magdale- 
nam  de  Pazzis,  Florentinam,  Ordinis  Carmc- 
litarum.  Quid  egerit  in  causa  lansenista- 
rum,  iam  diximus  ^.  Venetis,  bello  Creten- 
si  attritis,  et  milite  et  pecunia  praesto  fuit. 
Turcis  totam  pene  insulam  Cretam  seuCan- 
diam  invadcntibus,  principes  christianos 
hortatus  cst,  ut,  concordia  inter  se  inita, 
arma  coniungerent  contra  communem  ho- 
stem  et  periclitanti  Candiae  suppetias  for- 
ront.  Ubi  autem  Clomens  audivit,  insulam 
a  Turcis  captam,  iam  aegritudine  decum- 
bons,  dolori  succubuit  v"  idus  decembris 


*  P.  D.  Rhodes,  Relazmie  de'  progressi  del  Vangelo 
nel  Tiinrhinn\('..  \]orv\,  lipldzione  dclla  missione  nel 
rrijno  ilflla  Ciinr.mcina ;  Ilrlalion  drx  viission.i  des 
rrniiirs  fnunais  uux  royaumrs  de  Siam,  delajCo- 
chinrliiiir,  de  l]uinlioy  rt  dc  Toiiijuin;  Ceny,  Elat 
})rrsrnt  de  CEglise  romaine  duns  tontes  les  parties  du 
mo  nde. 

2  Vid.  p.  22G. 


VSQVE    AD    PVBLICAM    RERVM    IN    GALLIIS    SVBVERSIONEM 


231 


an,  10G9,  quam  nnn.  2.  ^ncns.  5  ct  clies  10 
rontilioatum  obtinnisset. 

19.  Clcmcns  X  Pontifex  {an.  1070)  — 
Qnem  Clemens  IX  vaticinatns  fiierat  mo- 
riens  foro  snccessorem  snnm,  is  post  cxtra- 
cta  in  quintum  raonsem  comitia  iii'^  calend. 
niaii  an.  1070  Pontifex  eligitur,  ^Emilius 
Altieri,Romanus.  Annos  80  fore  natus  erat. 
Pontitioatum  ob  aetatem  excusanti  Cardi- 
nales  vixLlemum  persuasere,  ut  pateretur 
se  Pontiticem  pronnntiari.  Is  nomen  Cle- 
mentis  X  assumpsit,  memor  beneficii  acce- 
pti  a  Clemente  IX,  a  quo  quinque  ante  nien- 
sibus  in  CarLlinalium  Ordinem  adscriptus 
fuerat.  Curam  intendit  ad  stabiliendam  di- 
sciplinam  ecclesiasticam,  et  absolvendam  in- 
choatam  a  decessore  suo  basilicae  Liberia- 
nae  seu  s.  Mariae  Maioris  instaurationem; 
martyribuSj  dictis  Gorcomiensibus  ab  loco 
necis  illatae,  sacros  Beatorum  lionores  de- 
crevit.  Ipsi  superiori  saeculo,uti  dictum  est, 
apud  Belgas  mortem  obierant,  vario  suppli- 
ciorum  genere  atfecti,  quod  confirmarent 
Primatum  Roraani  Pontificis,  et  assererent 
verum  Christi  corpus  in  Eucharistia  conti- 
neri  '.Rosara  Virginem  Liraanam,  Ludovi- 
cum  Bertrandum  ,  Caietanum  Thienaeum, 
Philippum  Benitiura,  et  Franciscum  Bor- 
giam  inter  Sanctosretulit;Lusitano  regi,  ut 
ad  imitationem  aliorum  regura  oratorera  in 
Urbe  haberet,  indulsit;  dissidia,  inter  prin- 
cipum  oratores  orta,  coraposuit;  Moscoviae 
duci  nomen  Caesaris,  quod  per  legatosRo- 
mam  missos  pctierat,  conferre  recusavit ; 
Polonos  hortatus  est,  ut,  depositis  mutuis 
odiis,  vires  suas  contra  Turcarum  impetus 
coniungerent,  iisque  auxilia  misit;  an.  1675 
solemni  cum  pompa  magnaque  populorura, 
ex  omnibus  regionibus  in  Urbem  concur- 
rentium,pietate  lubilaeum  decimum  quar- 
tum  celebravit.  Regnare  desiit  anno  inse- 
quenti,  xi''  calend.augusti,  sexennio,  tnens. 
2,  dieb.  23  quam  D.  Petri  sedemtenere  coe- 
perat. 

20.  Religionis  status  in  Anglia  —  Di- 
ximus,  quis  fuerit  religionis,  et  reipubli'- 
cae  status  in  Anglia,  Scotia  et  Hiberniasub 
saevoCromwell.^Eoannol658exstincto,Ri- 
chardus,  filius  eius,  protector  populi  accla- 
matus  est.  Verum  an.  1660  Carolus  II,  Ca- 
roli  I  filius,  in  Angliam  revocatus  et  in  pa- 
ternura  soliura  evectus  est,  regnavitque  u- 
sque  ad  an.  1685.  Is  confestim  in  Anglia  et 
Scotia  episcopos  restituit.  Tuncin  senatu  et 

1  Lamberlinus,  1.  I,  de  Servorum  Dei  Dealif.  elc.  c. 
24,  n.  10,  et  Append.  C,  Vid.  quoque  p.  17G. 

2  p  221-2^2. 


magistratu  praevaluerunt  Anglicani  seu 
Episcopales  ;  et  quanivis  rex  an.  1072  edi- 
ctuni  tolerantiae  in  favorera  Non-conformi- 
stariim  promulgasset,  magistratus  tamen 
insistentes  potius  legibus,  iiulo  ab  Elisa- 
betha  latis,  magnuni  illornm  numerum  car- 
cero  aliisque  jjoenis  mulctarunt.  Rex  Ca- 
rolus  II  Catholicis  favit,  quinimo  in  corum 
communionc  obiisse  dicitur;  at,  non  obstante 
eius  benevolentia,  iili  haereticorum  odium 
et  invidiam  subierunt ,  pluresque  ,  inter 
quos  Olivierus  Plunquet ,  archiepiscopus 
Armachanus  in  Hibernia,  aut  vi  legura,  an- 
tea  contra  Catholicos  latarura,  aut  propter 
conficta  crimina,  suppliciis  aftecti  sunt. 

Anno  1685  Carolo  11  in  Angliae,  Scotiac 
et  Hiberniae  regao  successit  lacobus  II,  fra 
ter  eius.  Hic  ab  adolescentia  suacatholicam 
fidem  professus  fuerat,  et  in  solium  evectus 
nihil  autiquiiishabuit,  quam  ut  subditis  suis 
catholicis  raeliorem  sortera  pararet.  Nam, 
non  obstantibus  persecutionibus,  quas  Ca- 
tholici  multis  retro  annis  perpessi  fucrant, 
ii  tamen  raagno  erant  numero  in  Anglia.  In 
ipsa  Scotia  multi  in  avita  religione  perseve- 
rarant.  Hiberni  maxima  parte  in  catholica 
fide  constanter  perraanserant.  lacobus  II 
liberumreligionis  catholicae  exei'citium  re- 
stituit;  religiosam  libertatera  Non-conformi- 
stisacConformistisindulsit;nerainireligionis 
causa  vim  aut  molestiam  intulit ;  leges,  qui- 
bus  Catholici  a  muneribus  publicis  arceban- 
tur,  abolevit ;  cura  Innocentio  Pp.  XI,  seu 
eius  nuncio,  deformando  ecclesiarum  in  kn- 
glia  statu  contulit.  Pontifex  Angliam  in  4 
clistrictus  divisit,  et  unicuique  episcopum, 
vicarii  apostolici  potestate  instructum,  prae- 
fecit.  Ita  aurora  felicior  Catholicis  illuxit. 

Verum  haeretici,  Conformistae  et  Non- 
conformistae,  lacobi  II  erga  Catholicos  stu- 
dium  aegerrirae  tulerunt,  suamque  religio- 
nera  sub  principe  catholico  deperdi  concla- 
mantes,  populum  in  regem  concitarunt.  Re- 
bellionis  initia  qiiidem  repressit  rex,  sed  an, 
1688,  quum  inopinato  filius  regi  natus  es- 
set,rebellioneminstaurarunt,  etGuilielraum 
principemArausicanum,HoIlandiae  seu  foe- 
derati  Belgii  gubernatorem,  lacobi  II  gene- 
rum,  evocarunt,  Hic,  regnandi  cupiditate 
non  rainus  quam  religionis  novae  studio  in- 
citatus,  eodem  adhuc  anno  cum  classe,  co- 
piis  instructa,  in  Angliam  appulit.  Cum 
plerique  ad  eum  convolarent,Iacobo,ab  omni- 
bus  deserto,  facile  praevaluit  eumque  in 
captivitatera  redegit.  lacobus  e  captivitate 
elapsus,  cum  regina  coniuge  filioque  suo, 
principe  Walliae,  in  Gallia  exulavit,  ubi  Lu- 


232 


EPOCHA.   XII.    A   LITIBVS    lANSENISTICIS 


dovici  XIV  benevolentia  usus  est  usque  ad 
annum  1701,  qiio  decessit. 

Princeps  Arausicanus  Angliae,  Scotiae  et 
Hiberniae  rex  acclamatus  fuit  dictusque 
Guilielmus  III.  Is  anno  1G89  Ordinibus  au- 
ctorextitit,  utomnibus  Non-conformistis  qui 
iam  dissidentes  appellari  consueverunt,  ex- 
ceptis  Catholicis  et  Socinianis,  edictum  to- 
lerantiae  concederent,  quo  liberum  religio- 
nis  oxercitium  indultum  omnesque  leges  , 
inde  ab  Elisabethae  temporibus  contra  eos 
latae,  abrogatae  sunt,  excepta  ea,  quae  Te- 
statio  dicitur :  vi  cuius  nomo  ad  munus  pu- 
blicum  admittcbatur,  nisiquiecclesiasticam 
rogis  auctoritatem  iureiurando  esset  conte- 
status,  et  Eucharistiam  apud  Episcopales 
percepisset  ;  qua  lege  proinde  non  solum 
Catholici,  sed  etiam  Non-conformistae  a  mu- 
neribuspublicis  arcebantur.  Universim  Gui- 
lielmus  rex,  quamvis  in  secta  Presbyteria- 
norum  institutus  et  moratus,  constitutio- 
nem  episcopalera  tuitus  est;  tamen  impedi- 
re  non  potuit,  quominus  ea  in  Scotia  an. 
1690  a  regni  Ordinibus  abrogaretur.  Dura 
fuitCatholicorum  conditio,  praesertim  in  Hi- 
bernia.  Hiberni  sicutin  vera  fide  ita  et  in  le- 
gitimi  regis  obedientia  constantes  ,  arma 
pro  lacobo  II  capessiverant.  Guilielmus  cum 
exercitu  in  Hiberniam  profectus,  eos  ad  in- 
ternecionem  persecutus  est.  Quofacto,plura 
Ilibernorum  millia  e  patria  pulsa  sunt,  re- 
liquis  omnes  fundi,  quos  adhuc  habebant, 
adempti,  et  durissimae  leges  contra  eos  la- 
tae,  quibus  non  tantum  ab  omni  munere  pu- 
blico  et  loco  inter  Ordines  exclusi,  sed  pleris- 
quc  etiam  iuribus  civilibus  privati  sunt  '. 

21.  Ecclesiae  status  in  GaUia  sub  Lu- 
dovico  XIV —  In  Gallia  an.  1043  regnare 
coepit  Ludovicus  XlVsubtutcla  Annae  Au- 
striacae,  matris  suae;qui,  tutelacessata,  so- 
lus  imperavit  usquc  ad  ann.  1715.  Is  plura  et 
fere  continua  cum  Ilispanis,  Germanis  et 
Holiandis  bella  gcssit ;  prospcro  marte  u- 
sus,  praeclaras  victorias  retulit,  regnique 
sui  limitos  praosertim  in  Bclgium  ct  Ger- 
maniam  protulit.  Religioni  catliolicae  fuit 
addictissimus,  sod  mores  aliquandiu  secta- 
tus  est,  christiano  principc  indignos.  Plura 
in  favorom  Ecclesiac  edixit.  Missionibus. 
Constantinopoli  ct  Syria  institutis,  praccla- 
rani  opem  tulit,  et  Christianos  illic  at(iue 
missionarios  protcxit.  RR.  Pontificum  con- 
stitutioncs  contra  reboUes  lanscnistas  sor- 
vari  iussit.Sopitis  postan.  1609  iansenisticis 


*  P.  d'  Orlcans,  Hisloire  des  revolutions  d'  Angle- 
terre;  D'Avriyny,  Mduwires,  clc. 


litibus,  reducendi  Hugonotos  in  Ecclesiae 
sinum,  omnesque  subditos  suos  in  unius 
religionis  catholicae  professione  coniungen- 
di,  studium  suscepit,  praesertim  cum  eo  tem- 
pore  insignis  bellidux  de  Turennepluresque 
praedicatores  ad  catholica  sacra  transiis- 
sent.  Id  ut  sine  violentia  efficeret,  plura  e- 
dicta  dedit  ad  removenda  conversionis  eo- 
rum  obstacula  et  ad  eamdem  promovendam; 
missionibus  sacris,  quae  ad  convertendos 
sectarios  per  provincias  instituebantur,  in- 
signiter  favit  effecitque,  ut  plura  millia  ad 
catholica  sacra  transirent.  Quum  vero  ii, 
qui  in  liaeresi  erant  obstinati,  praesertim 
ministri,audacius  Catholicis  obloquerentur, 
libellosque  calumniis  contra  religionem 
catholicam  refertos  vulgarent,  in  nonnullis 
locis  arraa  pro  religionis  suae  defensione 
capesserent;  rex  ut  omnes  vires  haereseos, 
quatotante  annis  Gallia  fuerat  perturbata, 
evelleret,  anno  1685  celebre  edictum  Nan- 
netense,  ab  Henrico  IV  in  favorem  Hugo- 
notorum  concessum  ^ ,  revocavit ,  sacros 
Hugonotorum  conventus,  privatos  et  pu- 
blicos,  interdixit,  eorura  templa  vel  destrui 
vel  catholico  cultui  reddi  mandavit,  omnes 
praedicatores  seu  ministros,  qui  haeresim 
abiurare  nollent,  intra  15  dies  regno  exire 
iussit,  aliis  vero,  ne  ministros  suos  secuti, 
in  errore  perseverarent,  e  regno  emigrare 
prohibuit.  Quo  facto  obstinatiores  in  Hel- 
vetiara,  Germaniara,  Hollandiam  aut  An- 
gliam  confugerunt,  alii  ad  catholicae  reli- 
gionis  sinura  redierunt,  et  Gallia  a  turbis 
Hugonotorura  ad  rebellionem  procliviura 
quievit  ^. 

Verum  idem  rex  raagnae  fuit  raolestiao 
RR.Pontificibus;  eadera  potestatc  absoluta, 
qua  in  civilil)us,etiam  in  ecclesiasticis  robus 
impcrarc  voluit,et  dissidiisturbisquc  raagnis 
inter  Roraanara  curiam  et  regnum  Gallica- 
num  causam  dedit.  Priusquam  vero  haec 
dissidiaeorumque  cfFectus  referamus,  quao- 
dam  de  libcrtatibus,sic  dictis,  ecclesiae  Gal- 
licanae  pracmittenda  censemus. 

22.  Lihertas  Ecclesiae  GalUcanae  —  lu- 
risconsulti  Galli  tam  varie  tamque  indefinito 
de  Iibortatibus,quaG  dicuntur  ecclcsiac  Gal- 
licanae  loquuntur,  ut  earum  netiue  origi- 
ncm  nequo  conditiones  aut  moduni  facilo 
quis  asscquatur.  Sunt  qui  liarum  libertatum 
fundamontum  ponunt  in  sanctiono  pragma- 

'  Viil.  p.  1!ir). 

2  r.  Soiillier,  Ahregr  des  rdils  de  Lnuis  XIV  cnv.lre 
CPux  de  la  rcligion  prclcndue  rcfurmee;  item,  Mii- 
intiire  du  Duunliin  duc  de  Dourg ogne,  m  eius  Vila, 
l.  II,  p.  'J8. 


VSQVE   AD   PVBLICAM  RERVM   IN  CtALLIIS   SVBVERSIONEM 


233 


ticas.  Ludovici;  sed  ornditi  hanc  sanctionem 
censentcssesupposititiani  '.Alii  eas tirmatas 
dixerunt  pcr  sanctioneni  pragmaticam,  an, 
1438  a  Carolo  VII e  decretis  Basileensibus 
confectam  ';  at  haec  sanctio  an,  1516  per 
concordatum  intor  Leonem  Pp.  X  et  Fran- 
ciscum  regem  I  abolita  est,  «  et  praesnles, 
ait  Spondanus  (ipse  Gallus),  hac  pragmatica 
in  libertatem  se  asseroro  arbitrantes,  in  ser- 
vitutem  saecuhirium  iudicum  redactisunt^». 
Alii  has libertates  ipsi  Ecclesiae coaevas esse 
volunt.  Claudius  Fleury  easdem  his  2  princi- 
piis  superstruxit:  1°,  quodpotestas  aChristo 
Ecclcsiae  concessa,  sit  mere  spiritualis,  nec 
ullo  modo  directo  aut  indirecto,  ad  res  hu- 
ius  saeculi  trahenda  ;  2",  quod  plenitudo 
potostatis,  quae  est  penes  R,  Pontificem, 
tanquam  Ecclesiae  caput ,  ex  praescripto 
canonum,  ab  universa  Ecclesia  receptorum, 
sit  exercenda,  ipseque  Pontifex  iudicio  con- 
cilii  generalis  secundum  Constantiensia  de- 
creta  sit  subiectus,  Ex  his  principiis  quot 
conciusiones  elicueris,  inquit,  tot  libertatis 
nostrae  monumenta  habebis  •*.  Idem  scriptor 
epraedictisprincipiisinteralias  deducit  con- 
clusiones  seu  libertates,quaesequuntur:Re- 
gem  ita  habere  potestatem  suam  a  Deo,  ut 
nulli  alii  iudici  sit  obnoxius,  et  nemo  de  re- 
gni  administratione  iure  postulare  possit, 
ut  rationem  reddat;  Pontificem  non  posse  in 
Galliam  ablegare  nuncium,  nisi  rogatus  a 
rege  vel  ex  eius  consensu,  neque  eleemosy- 
nas  a  populo  aut  censum  a  clero  exigere, 
nisi  permittente  rege  et  assentiente  clero, 
nullique  extraneo  munus  aliquod  ecclesia- 
sticum  aut  beneficium  in  Gallia  conferre; 
Pontificis  potestatem  esse  circumscriptam 
conciliorura  canonibus  in  Gallia  acceptatis; 
bullas  pontificias  non  esse  publicandas  aut 
executioni  mandandas,nisi  deregismandato 
et  senatus  approbatione;  neque  Pontificem 
neque  eius  legatum  causas  ecclesiasticas  in 
primo  iurisdictionis  gradu  iudicare  posse,  et 
si  ad  eum  fuerit  provocatum,  debere  consti- 
tuere  iudices  indigenas;  nullum  episcopum, 
etiam  a  Pontifice  evocatum,  sine  regis  venia 
regno  exire  posse;  clerum  non  posse  sine  re- 
gis  consensu  conventus  agere  ^,  Verum  opus 
huius  scriptoris  decreto  Sedis  Apostolicae, 
datoxi°calendasmaiasl693,proscriptumest, 
Dudum  antehac  nonnulli  iurisconsulti  Gal- 
li  libertates  istas  ita  explicaverant  et  exten- 
derant,  ut  potius  servitutes  quam  libertates 

» Vid.  p.  70-71. 

2  Vid.  p.  i-25. 

3  Annales  eccl.  ad  an.  1138. 

*  Insiitution  au  droil  ecclesiaslique,  part.  III,  c.  25. 
3  Up.  cit.  ibid. 


ccclesiae  Gallicanae  essent  appellandae.  II- 
lae  quippo,prout  a  Pithaeo  (Pithou)  an,  1594 
in  libro  de  ruribus  et  Ubertatihus  ecclesiae 
Gallicanae  ',  et  post  paucos  annos  a  p.  Pu- 
toano  (Dupuy),  in  libro  de  j)robationibus 
libertatum  ecclesiae  Gallicanae  '^,  fuerunt 
oxpositao,  Sedem  Apostolicam  legitimis  iu- 
ribus  suis  exuunt,  ecclesiam  Gallicanam  do 
eadetrahunt,  ot  in  servilem  potostatis  tem- 
poralis  subiectionem  redigunt.Utriusque  au- 
ctoris  libri,  in  unum  grande  opus  redacti  ^, 
non  tantum  Apostolicae  Sedis  decreto  da- 
ranati,  sed  a  22  episcopis  Gallis,  an,  1639 
congregatis,  et  ab  ipsius  aulaesanctiori  con- 
cilio  proscripti  fuerunt.  «Nusquam  (inquiunt 
laudati  episcopi  in  censura  sua  dicti  operis) 
fidei  cliristianae,  Ecclesiae  catholicae,  eccle- 
siasticae  disciplinae,  regis  ac  regni  saluti 
nocentioribus  dogmatibus  quisquam  adver- 
satus  est  quam  iis,  quae  istis  voluminibus 
sub  tam  leni  tituio  recluduntur....  Compila- 
tor  ille  multis  pessirais  bona  quaedam  im- 
miscuit,  et  inter  falsas  et  haereticas,  quas 
detestamur,  ecclesiae  Gallicanae  adscriptas 
servitutes  potius  quam  libertates,  veraquae- 
dam..,  exponit  ■*  »,  Hoc  taraen  opere  ab  Apo- 
stolica  Sede,  ab  ecclesia  Gallicana  et  a  san- 
ctiori  concilio  regis  proscripto  ,  tanquam 
fonte  usi  sunt  L.  E.  du  Pin  aliique  deinceps 
libertatum  Gallicanarum  patroni,  quos  par- 
lamentarios  vocant,  et  nuperrime  an,  1845 
Dupin,causarura  regiarum  actor  =,  ad  pro- 
cudendos  suos  de  ecclesiastica  potestate,  di- 
sciplina,  libertate  libellos, 

Certe  libertates  istae,  prout  a  sic  dictis 
parlaraentariisexplicatae  sunt,  conducebant 
ad  destruendara  ecclesiarum  Galliae  cum 
Apostolica  Sede  unionem.  Tristem  servitu- 
tera,  in  quam  ecclesiae  in  Gallia,  praetextu 
libertatum,  a  curiis  redactae  fuerunt,  non 
tantum  Fenelon^,  sed  Fleury  ipse,  liberta- 
tura  ecclesiae  Gallicanae  defensor,  in  scriptis 
posthumis  deploravit  ', 

23.  Lites  Ludovici  XIV  cum  RR.  Pon- 
tifcihus — Interira  aula  Gallicana  sic  dictis 
libertatibus  ecclesiae  Gallicanae  tunc  insi- 


'  Traites  des  droits  et  liberles  de  V  Eglise  Gal- 
licane.  , 

2  Preuves  des  libertes  de  VEglise  Gallicane. 

3  Traite  sur  les  libertes  etc.  Pari.s  1731,-ivol.in-fo]. 
^  Proces-verbuux  du  clerye,  t.  III,  Dociimenta,  n.l. 

5  Manuet  du  droit  publtc  ecclesiasiique  francais, 
Paris  18i5. 

6  Mem.  de  Fenelon  in  sua  Ilist.  t.  III,  Pieces  just. 
VII,  p.i8-2. 

7  Oimscul.  p.  89,95,  97,  110,  et  1 13.  Cf  Card.  Sfon- 
drati,  Gallia  vindicata  A.  Charlas,  Tractatus  de  liber- 
talibus  ecciesiae  Gallicanae,  l\om.  1720,3  voll.in-4°. 
De  Maistre,  De  V  Eglise  gall.  dans  son  rapport  avec 
le  Suuver  Ponlife,  c.  13-17. 


234 


EPOCHA   XII.    A   LITIBVS   lANSENlSTICIS 


stebat,  quando  cum  Sede  Pontificia  collide- 
batur.  Id  speciatim  factum  est,  cuui  Inno- 
centius  Pp.  XI  regaliae,  a  Ludovico  XIY 
temere  extensae,se  opponeret.Hic  rex,ut  iam 
diximus,  dissidia  magna  cum  RR,  Pontifici- 
bus  habuit.  In  primis  eius  legatus  apud 
Alexandrum  Pp.  VII  se  erga  Pontificis  co- 
gnatos  insolenter  gerebat,  militesque  Galli 
et  horum  duces,  qui  cum  legato  erant,  prae- 
torianos  seu  pontificios  railites,  natione  Cor- 
sos,  diversis  modis  vexabant  et  impetebant, 
tandemque  an.l662  unumeorum  occiderunt. 
Corsi  inde  irati ,  ante  palatium  legati  con- 
currunt,  Galios  adoriuntur,  horumque  plu- 
res  in  pugna  vitam  amittunt.  Legatus  illico 
Romam  deseruit.  Rex  non  tantum  nuncium 
pontificium  per  milites  Gallia  eduxit,sed 
gravissimam  etiara  a  Pontifice  satisfactio- 
nem  postulavit,  Avenionem  militari  manu 
occupavit,  et  adversus  Romam  ipsam  copias 
misit.  Alexander  YII,  qui  potiori  quam  Lu- 
dovicus  XIV  iure  satisfactionem  exigere 
poterat,  resistendo  impar,  inflexibilis  regis 
voluntati  satisfacere  coactus  fuit.  Quo  facto, 
is  Avenionem  Pontifici  restituit. 

Idem  rex  pari  iraperio  se  gessit  in  vene- 
rabilem  Innocentium   XI,   qui  anno  1676 
Clementi  X  successit.   Etenim  reges  Gal- 
liae,  tolerantibus   RR.    Pontificibus,    con- 
sueverant  percipere  fructus  multorum  epi- 
scopatuum  vacantium  et  conferre  illo  tem- 
pore  omnia  eorumdera  episcopatuum  bene- 
ficia  non  curata;quod  vocabant  iusregaliae. 
Ludovicus  XIV  regaliam,  certis  limitibus 
conscriptam,  ad  omnes  totius  ditionis  suae 
dioeceses  extendere  voluit.  Initio  episcopi, 
quorum  ecclesiae  hactenus  ab  ea  fuerant 
liberae,  regiis  edictis  restiterunt;  deinde 
regis  et  curiae  iussionibus  minisque  cesse- 
runt,  exceptis  Alectensi  et  Apamiensi ,  qui 
Innocentiura  Pp.  XI  appellarunt.  Pontifex 
horum  appellationem  suscepit,  eosque  ad 
dcfendendam  ecclesiarum  suarum  liberta- 
tem  hortatusest;  regera  vero  raonuit,  utab 
extendenda  regalia  abstineret.  Inde  dissi- 
dium  inter  Innocentiura  XI  ct  Ludovicum 
XIV.  Pontifex,  datis  pluribus  ad  regem  lit- 
teris,  ei  ostcndit,  maiores  eius  tolerabili 
magis  quam  legitima  ratione  regaliam  excr- 
cuisse,et  proinde  nuUum  ei  esse  ius  caradcm 
extendendi.  Rcgi   etiam   ob   oculos  posuit 
noxias  regaliae  efl^ectus.  Reipsa  nemo  non 
videt,  quanta  detriraenta  princops  malevolus 
specioso  regaliae   titulo   Ecclesiae   inferre 
possct.  Verura  Ludovicus  XIV,  qui  nuUani 
etiam  maxirac  iustam  contradictionem  fe- 
rebat,  Pontificis  consilia  ct  monita   aprc- 


vit.  Et  quod  dolendum  est,  non  tantum  su- 
prema  curia,  sed  multietiam  antistites  Galli 
cum  rege  contra  Pontificem  consenserunt. 
Anno  1681  praesules  34,  secundum  alios  40, 
a  rege  Parisios  convocati,  litteras  seu  Bre- 
via  Pontificis   ad  regem  improbarunt;  ius 
regaliae  non  tantum  ab  Alexandro  III  aliis- 
que  deinceps  Pontificibus  et  conciliis  appro- 
batum,  sed  regi  Francorum  innatum,  et 
nulii  ecclesiastico  tribunali,  disciplinae  aut 
politiae  obnoxium  esse,  contenderunt;  iis 
etiam  ecclesiis,  quae  anteaab  onere  regaliae 
fuerant  liberae,  pro  bono  pacis  voluntati 
regis  esse  cedendum,  dixerunt.  Praeterea 
regi  suaserunt  nationalis  synodi  vel  gene- 
raliura   comitiorum    convocationem,    quae 
Roraanara  curiam  ad  satisfaciendum  regis 
et  ecclesiae    Gallicanae   querelis   cogeret. 
Quanta  praesulum  ad  supremam  principis 
voluntatem  subiectio!  Meminisse  debuissent, 
in  praesenti  dissidio  potius  de  ecclesiarum 
suarum  libertate,  quam  de  regis  iuribus  agi. 
Rex  secundum  eorum  consilium  genera- 
lia  cleri  comitia  Parisiis  indixit.  Ea  coepta 
sunt  v°  idus  novembris  1681  et  per  plures 
menses  anni  sequentis  protracta.  Orationem 
ad  congregatos  praelatos  habuitlacobusBe- 
nignus  Bossuet,episc.Meldensis,in  quamulta 
dixit  de  obedientiae  Apostolicae  Sedi  debita, 
dcEcclesiae  unitate,de  meritis  regum  Fran- 
coruminprotegendaEcclesia,delibertatibus, 
quas  vocabant,  ecclesiaeGallicanae.  Multum 
disceptatum  est   de  Pontificis  et  regis  po- 
testate,  deque  ecclesiae  Gallicanae  liberta- 
tibus.  Demum  vii°  idus  martii  1682  secun- 
dum  duo  principia,  quae,  ut   supra   dixi- 
mus,Cl.FleurylibertaturaGallicanarumcar- 
dines  vocat,  ediderunt  celebrem  Declara- 
tionem  ,  qua  R.  Pontificis  potestatera  re- 
strinxerunt,  et  specioso  libertatum  noraine 
ecclesiam  Gallicanam  in  raaiorem  regis  et 
curiae  {Parlement)  subicctionem  coniece- 
runt.  Declarationera  liic  propriis  suis  verbis 
referendam  duximus: 

«  Ecclesiae  Gallicanae  decreta,  et  liber- 
tates  a  maioribus  nostris  tanto  studio  pro- 
pugnatas,  earumquc  fundamenta,  sacris  ca- 
nonibus  et  Patrum  traditione  nixa,  multi 
diruere  moliuntur;  nec  desunt,  qui  earuni 
obtentu  primatum  beati  Petri  eiusque  suc- 
cessorum,  Roraauorum  Pontificum,  a  Chri- 
sto  institutura,  iisque  debitam  ab  omnibus 
Christianis  obodientiam,  Scdisque  Aposto- 
licae,  in  qua  fides  pracdicatur  et  unitas  ser- 
vatur  Ecclesiae,  rcvcreudam  omnibus  gen- 
tibus  maiestatcm  irarainuere  non  vorean- 
tur.  Ilacretici  quofiue  nihil  praetermittunt, 


VSQVE   AD   PM^LinAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVHVERSIONEM 


235 


quo  earn  potestatem  qua  pax  Ecclesiae  con- 
tinetur,  invidio?am  et  crravem  rctribus  et 
populis  ostentent,  iisque  tVaudibus  simplices 
animas  ab  Ecclesiac  mati-is  Christiquo  adeo 
communione  clissocient.  Quae  ut  inoommo- 
da  propulsemus  ,  Nos  archiepiscopi  et  epi- 
scopi,  Parisiis  mandato  regio  congregati,  ec- 
clesiam  Gallicanam  repraesentantes  ,  una 
cum  ecclesiasticis  viris  nobiscum  deputatis, 
diligenti  tractatu  habito,  haec  sancienda  et 
declaranda  esse  duximus: 

I,  «  Beato  Petro  eiusque  successoribus 
Christi  vicariis  ipsiquc  Ecclesiae  rerum  spi- 
ritualium  et  ad  aeternam  salutem  pertinen- 
tium  ,  non  autem  civilium  ac  temporalium, 
a  Deo  traditara  potestatem,  dicente  Domi- 
no:  Rer/num  meum  non  est  de  hoc  mundo, 
et  iterum:  Reddite  ergo  quae  sunt  caesa- 
ris  caesari,  etquae  suntDei  Deo;  ac  proin- 
de  stare  apostolicum  illud :  Omnis  anima 
'potestatihus  sublimioribus  subditasif;  non 
est  enim  potestas  nisi  a  Deo ;  quae  auiem 
su7it,  a  Deo  ordinata  sunt.  Itaque  qui po- 
testati  resistit ,  Dei  ordinationi  resistit. 
Reges  ergo  et  principes  in  temporalibus 
nuUi  ecclesiasticae  potestati  Dei  ordinatione 
subiici,  neque  auctoritateclavium  Ecclesiae 
directe  vel  indirecte  deponi  aut  illorum  sub- 
ditos  exirai  a  fide  atqueobedientia  ac  prae- 
stito  fidelitatis  sacramento  solvi  posse;  eam- 
que  sententiam  publicae  tranquillitati  ne- 
cessariam,  nec  minus  Ecclesiae  quam  impe- 
rio  utilem,  ut  verbo  Dei,  Patrum  traditioni 
et  Ssrum  exeraplis  consonam  oranino  reti- 
nendam.  — 11,  Sic  autem  inesse  Apostolicae 
Sedi  ac  Petri  successoribus  Cliristi  vicariis 
rerura  spiritualium  plenara  potestatera,  ut 
siraul  valeant  atque  iramota  consistant  san- 
ctae  oecumenicae  synodi  Constantiensis,  a 
Sede  Apostolica  comprobata ,  ipsoque  RR, 
Pontificum  ac  totius  Ecclesiae  usu  confir- 
mata,  atque  ab  ecclesia  Gallicana  perpetua 
religione  custodita ,  decreta  de  auctoritate 
conciliorura  generaliura,  quae  sess.  IV  et  V 
continentur;  nec  probari  a  Gallicana  eccle- 
sia  qui  eorum  decretorum,  quasi  dubiae 
sint  auctoritatis  ac  minus  approbata,  robur 
infringant,  aut  ad  solura  schismatis  tera- 
pus  concilii  dicta  detorqueant.  —  III,  Hinc 
apostolicae  potestatis  usum  moderandum 
per  canones,  Spiritu  Dei  conditos  et  totius 
mundi  reverentia  consecratos;  valere  etiam 
regulas,mores  et  instituta,a  regno  et  ecclesia 
Gallicana  recepta,  Patrumque  terminos  raa- 
nere  inconcussos;  atque  id  pertinere  ad  am- 
plitudinem  Apostolicae  Sedis,  ut  statuta,  et 
consuetudines  tantae  Sedis  et  ecclesiarum 


consensione  firmatae,  propriam  stabilitatera 
obtineant. — 1\',  In  Fidoi  (luoquoquaestioni- 
bus  praecipuas  summi  Pontificis  esse  partes, 
eiusque  deereta  ad  omnes  etsingulas  eccle- 
sias  pertinere,  nec  tamen  irreformabile  esse 
iudicium  nisi  Ecclesiae  consensus  accesserit. 

«  Quae  accepta  a  Patribus  ad  omnes  ec- 
clesias  Gallicanas  atque  episcopos,  iis  Spi- 
ritu  Sancto  auctore  praesidentes,  mittenda 
decrevimus,  ut  idipsum  dicamus  oranes,  si- 
musque  in  eodem  sensu  et  in  eadem  sen- 
tentia  ». — Subscripserunt  34  episcopi  et  35 
deputati. 

Quura  Innocentius  Pp.  hanc  Declaratio- 
nera  cognovisset,  per  litteras  in  forma  Bre- 
vis,  datas  postridie  calendas  aprilis  eodem 
anno  1G82,  omnia,  quae  in  istis  comitiis  acta 
fuerant,  rescidit,  improbavit,  delevit  et  per- 
petuo  irrita  ac  inania  declaravit. 

Ludovicus  XIV  interea  mandatum  dede- 
rat,  ut  ista  declaratio  eiusque  articuli  ab  o- 
mnibus  curiis,  balliviis  et  universitatibus 
susciperentur;  omnes  scientiarum  ecclesia- 
sticarura  professores  iisdem  subscriberent, 
et  4  istos  articulos  seu  propositiones  doce- 
rent;  nullus  ad  licentiatus  aut  doctoratus 
gradum  admitteretur,nisi  priuseamdemdo- 
ctrinam  in  thesibus  defendisset:  oranes  epi- 
scopi  in  suis  dioecesibus  hanc  ipsam  doctri- 
nara  tradendam  curarent;  nullusque,  sive 
saecularis  sive  regularis  Ordinis,  quicquam 
ei  contrarium  verbo  aut  scripto  assereret. 
Quorum  omnium  executionera  syndicis  et 
decanis  facultatera  districte  imperavit  '. 

Verum  ex  130  episcopis, quos  ecclesia  Gal  - 
licananuraerabat,30tantura  vel  ad  summum 
40  conventui  Parisiensi  interfuerunt,  quo- 
ruraDeclaratiodici  nequitdecisio  seu  defini- 
tio  ecclesiaeGallicanae.  Episcopi  isti  magis 
timore  regis,  quam  auimi  persuasione  per- 
moti  fuerunt.Doctrinain  articulis  declaratio- 
nis  contenta  pugnat  cum  doctrina  in  ipsa  Gal- 
liaantehac,  etextra  Galliam  ubique  constan- 
ter  recepta.  Praeterea  quaecumque  in  supra 
dictis  comitiis  seu  cleri  conventu  acta 
atque  decreta  fuerunt,  Romani  Pontifices 
Innocentius  XI,  per  litterasin  forma  Brevis 
111°  idus  aprilis  1682,  Alexander  VIII,  in 
constitutione/wfer  midtipUces  pridie  nonas 
august.  1690,  PiusVI,inBuIla^  wc^orem/i- 


1  Conlinnat.  de  1'Uial.  univers.  de  Bosauet,  t.  II ; 
Caid.  Sfonilrati,  Gallia  vindicata;  A.  Charlas,  Tracta- 
tus  de  libertatibus  ecclesiae  Gallicanae  ;  itcra,  Causa 
regaliae  contra  I^atal.  Alexandrum;  F.  A.  Zaccaria, 
Anli-Febronius,  t.  I,  c.  1 ;  Card.  Litta,  Lettra  sur  les 
quatre^articles  ciils  du  Clerge  de  France;  De  Maistre, 
De  V  Eglise  Gallicane  dans  son  rapport  avec  le  Sou- 
verain  Pontife, 


236 


EPOCHA   XII.    A   LITIBVS   lANSENISTICIS 


dezan.  1794,improbarunt,cassarunt,et  irrita 
declararunt  '. 

Novam  molestiara  Ludovicns  XIV  paulo 
post  intulit  Innocentio  XI,  quum  liic  abu- 
sum,  quo  principum  catliolicorum  legati, 
Romae  residentes ,  in  suis  palatiis,  imo  in 
eorum  circuitu,  maleficis  asylum  concede- 
rent,  abrogatum  voluit.  Cum  ea  asyla  in 
summum  tranquiilitatis  et  salutis  publicae 
detrimentum  vergerent,  reges  ab  iis  extir- 
pandis  dissentire  non  poterant.  Solus  rex 
Francorum  restitit,  et  novo  legato,  Carolo 
Lavardino ,  quem  an.  1687  Romam  misit, 
1,000  circiter  milites  addidit,  quibus  is  to- 
tam  urbis  regionem,  per  quam  asylum  Gal- 
licum  valuerat,  occupavit;  putabatque  ter- 
rore  obiecto  possessionem  retinere  iuris  an- 
tiqui.  Sed  non  fregere  minae  Innocentium, 
qui  illas  adeo  negiexit,  ut  Lavardinum  ne- 
que  ut  legatum  agnovit,  neque  in  conspe- 
ctum  suum  admisit,  cardinalibus  et  nobiii- 
bus  cum  eo  conversari  vetuit,  ecclesiam  s. 
Ludovici,  quam  Galli  Romae  habebant , 
interdicto  subiecit.  Ludovicus  XIV  iratus, 
rursum  Avenionem  per  milites  occupavit, 
et  nuncium  pontificiura,  ab  Innocentio  Pa- 
risis  evocatum,  militari  manu  retinuit.  Dis- 
sidium  ita  auctum  est,  ut  de  Harlaj,  gene- 
ralis  causarum  regiarum  procurator ,  et 
Toulon,  earuradora  causarum  generalis  a- 
ctor,  ab  Innocentio  XI  ad  priraum  generale 
concilium ,  tanquam  ab  abusu  potestatis 
pontificiao,  appellationem  instituerint  ^ 

Is  erat  dissidiorum  status,  quum  Innocen- 
tius  XI  an.  1689  e  vita  discessit.  Alexan- 
der  VIII,  eius  successor,  dissidia  cum  Fran- 
corura  rege  componere  studuit.  Ludovicus 
asyli  iuri  renuntiavit,  ct Avcnionem  Pontifici 
restituit,  sed  celebrem  Declarationera  an. 
1682  tueri  pergebat.  Quaproptcr  Alexander 
VIII  solcrani  constitutione,  /«fer  multi- 
phees,  data  pridie  nonas  augusti  1690  ,  o- 
mnia  et  singula,  quae  in  comitiis  an.  1682, 
tara  quoad  extensionom  regaliao ,  quam 
quoad  doclarationem  de  potestate  ccclesia- 
stica  et  4  propositiones  in  ca  statutas,  acta 
et  gesta  fuerant,  cum  oranibus  et  singnlis 
mandatis,  edictis,  scntentiis  ,  a  quacumque 
persona  publicatis,  motu  proprio  ct  ex  certa 
scientia  atquc  plenitudine  potestatis  nulla 
ipso  iuro,  irrita,  iiivalida,  et  inania  ab  initio 
fuisso,  csse  et  pcrpctuo  fore,  nemincmque 
ad  illorum,  etsi  iuramento  promissa,  obsor- 


'  Vid.  Scriptor.  in  nol.  7  p.  231]  citt. 
'  Card.  Sfondrati,  I)e  immnnUalihux  dislricluum 
oratorum  regum  in  Urbe  Iloma. 


vationem  teneri,  declaravit,  rursumque  o- 
mnia  et  singula  iraprobavit,  cassavit,  irri- 
tavit,  annuUavit.  Praeterea  ad  decessoris 
sui  exemplum  iis ,  qui  dictis  comitiis  inter- 
fuerant  et  ad  episcopales  sedes  a  rege  no- 
minati  erant,  confirmationis  seu  institutio- 
nis  bullas  denegavit. 

Anno  1691  Alexandro  VIII  in  summo 
pontificatu  successit  Innocentius  XII.  Sub 
eo  dissidia  tandem  coraposita  sunt.  Anno 
1693episcopi  35,  a  rege  norainati,  sed  non- 
dum  a  Pontifice  instituti,  litteras  secundura 
formulara,  de  qua  inter  pontificem  et  regem 
convenerat,  ad  Innocentium  XII  dederunt, 
in  quibus,  sententiam  pristinam  retractan- 
tes,  dicebant:  «  Ad  pedes  Beatitudinis  Ve- 
strae  provoluti ,  profitemur  et  declaramus, 
nos  vehementer  et  supra  id  quod  dici  potest, 
ex  corde  dolere  de  rebus  gestis  in  comitiis 
praedictis,  quae  Sanctitati  Vestrae  eiusque 
praedecessoribus  summopere  displicuerunt. 
Ac  proinde  quidquid  in  eisdem  coraitiis  circa 
ecclesiasticam  potestatem  et  pontificiamau- 
ctoritatera  decretum  censcri  potuit,  pro  non 
decreto  haberaus  et  habendum  esse  decla- 
ramus  ».  Rex  ipse,  qui  antea  declai\ationem 
an.  1682  ab  omnibus  teneri  et  tradi  iusse- 
rat ,  in  litteris  viii°  calendas  octobris  1693 
ad  Innocentiura  XII  scriptis,  testatus  est, 
se  mandasse,  ut  edictum,  quo  pro  temporum 
circurastantiis  omnes  ad  declarationem  ser- 
vandam  coegerat,  deinceps  nullum  haberet 
effectura.  «Etquia  animo  statui,  inquit,qua 
maxiraa  ratione  possum,  id  ipsum  Sanctitati 
Vestrae  testatum  facere;  latore  eam  nolo, 
iam  a  me  provisum  esse  ,  ut  edictum ,  quo 
Parisiensium  comitiorum  doclaratio  an.l682 
die  2  martii  munita  fuerat,  quodque  eorum 
temporumconditio  ame  cxprcsserat,  effectu 
deinceps  careat  su.^^pensumque  censoatur  ». 
Quo  facto,  nominati  episcopi  bullas  institu- 
tionis  a  Pontifice  acceperunt,  et  concordia 
inter  Apostolicain  Sodom  rcgnumque  Galli- 
canura  restituta  fuit  ^  Sed  ad  historicum 
aliarum  rerum  gestarura  ordinem  regre- 
diamur. 

24.  Innocentius  XI  Pontifex  {an.  1676) 
— PostCleracntem  Pp.X,xi°calend.octobris 
an.  1(376  Ecclcsiae  regimen,  approbantibus 
cunctis,  dcraandatum  estlnnocentioXI,  an- 
tca  HenodictuOdescalchi,  patria  Comensi  et 
R.  E.  cardinali.  Is  vitae  integritate,  pietate, 
aniraique  constaniia  in  dillicilibus  ct  pe- 
riculosis  reipublicao  christianao  temporibus 


<  Iliid. 


VSQVE    AD    rVBLICAM    RERVM    IN    GALLIIS    SVRVERSIONEM 


237 


claruit.  Pontificatu  inito  cdixit  palara,se 
novos  ropfuui  Oratores  non  adnnssuruni, 
iiisi  ius  alniicarent  imniuniiatis.  Quao  cura 
Ludovico  XIV,  rege  Francoruni ,  nc!J:otia 
habuent,iara  retulinius.Lcopoldo  impcrato- 
ri  I,  qui  patri  suo  Ferdinando  III,  an.  1(357 
mortuo,  successerat,  regi  Poloniae  et  Vcne- 
tis,  contra  Turcarura  irapetus  foederatis , 
pecunia,  milite  fusisque  ad  Deum  precibus 
subvenit,  maxirae  in  periculosissiraa  Vien- 
nae  obsidione  :  qua,  patrocinante,  ut  merito 
creditura  est,  Deipara  Virgine,  cura  ingenti 
hostiura  strage  an.  1083  soluta,  pracccpit,ut 
tantae  victoriae  raeraoria  quotannis,dieB.V. 
Mariae  Nomini  consecrata  ab  universa  Ec- 
clesia  recoleretur  ^;  et  loanni  Sobieski,  re- 
gi  Poloniae,  cuius  praesertim  virtute  res 
peracta  fuerat,  ensem  et  galerum,  principis 
de  christiana  re  bene  meriti  munus,  misit. 
Omnes  curas  applicuit  ad  corrigendos  abu- 
sus  et  ad  restituendam  disciplinam  eccle- 
siasticam ;  Regulares,  a  pio  fervore  defle- 
ctentes,  ad  severiorem  regularum  observa- 
tionem  revocavit;  renovato  Alexandri  VII 
decreto,  ad  sacros  Ordines  accessuris  spiri- 
tualem  10  dierum  secessum  praescripsit;65 
propositiones,  e  variis  laxioris  disciplinae 
moralis  casuistarum  libris  excerptas  et  ab 
episcopis  Gallis  ad  se  delatas,  damnavit ; 
proscripsit  etiam  pravos  errores  Michaelis 
Molinos  ,  de  quo  infra.  Feminas  cultum 
vestium  lasciviorem  affectantes  templis  a- 
movit.  Post  haec  et  alia  praeclare  gesta, 
pridie  idus  augusti  1689  ex  hac  vita  mi- 
gravit,  aetatis  suae  an.  78.  Per  annos  12, 
mens.  10,  dies  22  Pontifex  fuit  exempli 
recti  domi  forisque,  et  pro  causa  Ecclesiae 
expertae  virtutis,  dignusque  habitus,  quem 
haeretici  ipsi  ferrent  laudibus. 

2d.A lexander  VIII Pontifex {ati.  1689) — 
Pridie  nonas  octobris  1689  ad  curam  Ec- 
clesiae  admotusest,  sub  nomine  Alexan- 
dri  VIII ,  Petrus  Ottoboni ,  Venetus  ,  car- 
dinaUs  presb^^ter,  genere  atque  prudcn- 
tia  et  constantia  in  rebus  gerendis  com- 
mendandus.  Is  Leopoldo  I  et  Venetis  con- 
tra  Turcas,  qui  quamvis  saepius  victi, 
bellum  in  Christianos  continuo  instaura- 
bant,  opem  tuHt.  Decessoris  sui  vestigia , 
quantum  ad  dissidium  cum  regeFrancorum 
spectabat,  pressit,  ut  diximus.  B.Laurentium 
lustinianum,  primum  Venetiarum  Patriar- 
cham,  in  Sanctos  adscripsit,  quo  honore 
auxit  etiara  loannera  a  s.  Facundo,  loannem 
a  Capistrano,  PaschalemBaylon  etloannem 


1  Benedictus  XIV,  Insiitut.  79,  p.  38 


de  Dco,JIospitaia7'ioru)n  Ovdmis  auctorem. 
Onines  Molinosismi  reliquias,  nulla  habita 
poi"sonarura  ratione  ,  delendas  curavit,  ut 
videbimus.  Damnavit  doctrinam  de  peccato, 
quod  vocabant  philosophicura  ,  aliasque  31 
propositiones ,  inter  quas  29*  haec  erat: 
«  Futilis  et  toties  convulsa  est  assertio 
de  Pontificis  Romani  supra  concilium  oecu- 
menicum  auctoritate  atque  in  Fidei  quae- 
stionibus  decernendis  infallibilitate  ».  Hoc 
unum  obiicitur  venerabili  seni,  a  suisadver- 
sariis ,  quod  a  praedilectione  nepotum  et 
popuharium  suorum  non  satis  sibi  cavisse 
videatur.  Dccessit  calendis  februarii  1691, 
annum  aetatis  agens  81 ,  circumactis  Pon- 
tificatus  mensib.  15,  dieb.  26. 

26.  MoUnos  psendo-mysticismus  —  Mi- 
chael  Molinos,  quem  in  praecedenti  numero 
nominavimus,mysticismum  docuit  abEccle- 
sia  damnatum.  Is  natus  an.l627  Caesarau- 
gustae  in  Hispania  et  sacerdotioinitiatus,an. 
1669  Romam  venit,  ubi  piis  moribus  et  so- 
lertia  in  moderandis  conscientiis  multorum 
aestimationem  sibi  comparavit.  An.  1675 
librum  hispanice  edidit  sub  titulo,  Manii- 
diictio  spiritualis;  qui  mox  in  linguara 
italicam,postea  etiara  in  gallicam  et  latinam 
versus  fuit.  In  isto  libro  crassissiraus  my- 
sticismus  continebatur,  attamen  pietatis  ve- 
lo  obtectus.  Anno  1685  liber  ad  Officium  s. 
Inquisitionis  delatus  et  diligenter  discussus 
fuit,  pluresque  et  periculosi  errores  in  eo- 
dem  reperti  sunt,  quorum  sumraa  haec  erat: 
Animam  posse  in  hac  vita  ad  tantam  cum 
Deo  unionem  pervenire,  ut,  suae  prorsus 
expers  et  quasi  anniliilata,Deum  intueatur, 
et  cum  eo  substantialiter  unum  sit:  Animae 
in  idipsum  continuo  esse  nitendum,  idque 
potissimura  effici  oratione  passiva ,  in  eo 
consistente,utaniraa  prorsus  nihil  velit,  a- 
gat  aut  sentiat ,  sed  in  sancto  quodam 
silentio  et  quiete  (  unde  nomen  Quietista- 
rum )  se  Dei  operationi  committat:  Tenta- 
tiones  pessimas,  quibus  anima  ab  omnibus 
passionibus  et  affectibus  sit  purganda,  ut 
ad  plenam  in  Deo  quietem  perveniat ,  esse 
spernendas  et  non  nisi  passive  iis  resisten- 
dum,  quod  magis  a  Deo  ametur  qui  pati- 
tur ,  quam  qui  bonum  facit:  Confessarii 
praescriptis  esse  obsequendum,  etiamsi  Dei 
mandatis  adversentur:  Hominem  de  pecca- 
tis  suis  non  debere  esse  inquietum :  Vota 
esse  perfectionis  impedimenta:  Quidquara 
petere  a  Deo^sse  imperfectionis:  Non  opor- 
tere  lucrari  Indulgentias ,  quum  melius 
sit  divinae  iustitiae  satisfacere,  quam  mise- 
ricordiac  participem  fieri  velle  :  Res  spiri- 


238 


EPOCHA    XII.    A.   LITIBVS    lANSENISTICIS 


tuales  fastidire  bonum  esse,  quod  id  ad  sui 
amorem  minuendum  conferat.  Anno  1687 
Innocentius  Pp.  XI  in  singulari  bulla  68 
propositiones,  in  libro  Molinosii  contentas, 
tanquam  haereticas,  erroneas,  suspectas, 
scandalosas,  blasphemas,  damnavit,  Eodem 
anno  Molinos  errores  suos  solemniter  abiu- 
ravit,  et  absolutionem  accepit;  verumtamen 
usque  ad  obitum  suum  (  1696 )  in  custodia 
monastica  detentus  fuit  ^ 

27.  loanna  de  Guyon  et  F^nelon — Eo- 
demtempore  in  Gallia  pseudo-mjsticismum 
propagare  conata  est  loanna  de  Gujon,  vi- 
dua  nobilis,  ad  eum  perducta  a  confessario 
suo  Francisco  Lacombe,  Barnabita,  cuius  li- 
ber«  Analjsis  orationis  mentalis  »,  gallice 
scriptus,  an.l688  ab  ApostolicaSede  damna- 
tusest.Ioanna  primum  Annecii,deinde  Gra- 
tianopoli  et  postremo  inde  ab  an.  1687  Pa- 
risiis  in  privatis  conventibus  doctrinas,  qui- 
bus  erat  imbuta,  de  puro  Dei  amore,  de  in- 
difterentia,  quantum  ad  vitam,  mortem,  coe- 
lum  et  infernum  spectat,  de  annihilatione 
animae,  de  plena  animae  quiete,  aliis  per- 
suadere  conata  est.  Varios  etiam  libros  de 
eadem  re  mystica  scripsit  ^.  Quam  ob  rem 
Annecio  et  Gratianopoli,curantibus  episco- 
pis,  discedere  coacta,  Parisiis  an.  1687 man- 
dato  regis  monasticffi  custodiae  tradita  est. 
Intercedentibus  potentibus,  quas  nacta  e- 
rat,  patronabus,  brevi  e  custodia  est  dimis- 
sa.  Cum  esset  morum  pietate  insigni,  prae- 
ter  alios  sibi  conciliavit  Franciscum  de  Sa- 
lignac  de  la  Motte  Fenelon,  magnae  pieta- 
tis  presbjterum,  ab  an.  1689  regiorum  ne- 
potum  paedagogum^  et  an.  1695  archiepi- 
scopum  Cameracensem.  Quum  autem  non- 
nulii  episcopi  contra  mjstica  loannae  stu- 
dia  commoverentur,  ea,  consilio  Fenelonii, 
scripta  sua  submisit  iudicio  Bossuetii,  epi- 
scopi  Meldensis.  llic,  discussis  eius  libris, 
an.  1695  declarationem,  quae  34  articulos 
continebat ,  ei  proposuit,  cui  illa  demisse 
subscripsit.  Postea  rursura  accusata,  quod 
priores  sententias  docere  pergeret,  iterum 
rogis  iussu  custodiae  tradita  est;  at  inno- 
centiam  suam  et  obedientiam  testata,  li- 
bcrtati  reddita  fuit.  Anno  vero  1717  post 
humilem  claramque  fidci  professionem  Ble- 
sis  obiit. 

Haoc  ipsa  res  in  causa  fuit  cur  inter  Bos- 
suetium,  episcopum  MeUlensem,  et  Fenelo- 


'  D'  Argentre,  (^ollcclii)  iwticinrnm  de  novis  erro- 
ribux  ;  FctKilon,  Oeuvres,  t.  IV,  fdil.  Lc-Bcl. 

^  Torrens  spirilucls  ;  Moyen  courl  el  Ires  facile  de 
faire  V  oraison;  Le  Canlique  des  Canliques  expH- 
(pie,  elc. 


nium,  archiepiscopum  Cameracensem,  con- 
certatio  non  levis  excitaretur.  Ille  senten- 
tias  e  scriptis  loannae  excerptas  damnavit, 
et  hunc,  antea  suum  discipulum,  nunc  ae- 
mulum,  ut  idem  faceret,  rogavit.  Hic  vero 
loannam  potius  in  ratione  exponendae  do- 
ctrinae  mysticae,  quam  in  hac  ipsa  errasse 
existimans,  eius  sententias  de  contemplatio- 
ne,  statu  passivo,  spirituali  animae  morte, 
transformatione  et  unione  substantiali  cum 
Deo,  aliisqueinsanura  sensum,etpotissimura 
de  puro  Dei  amore,quemdefendebat,explica- 
re  studuit  in  libro,  an.  1697  gallice  scripto, 
de  Sententiis  sanctorum  circa  vitam  inte- 
riorem  \  At  Bossuetius  iilas  sententias , 
utut  explicatas ,  acriter  impugnavit.  Lis 
inter  utrumque  antistitem  agitata,  Romam 
delata  est.  Innocentius  Pp.  XII ,  re  dili- 
genter  discussa ,  anno  1699  litteras  dedit, 
in  quibus  23  propositiones,  e  libro  Fenelo- 
nii  excerptas,  de  puro  Dei  amore,  de  perfe- 
cta  animi  quiete,  de  exiguo  pretio  orationis 
vocalis,  dc  praestantia  contemplationis  prae 
meditatione,  de  passivo  modo  resistendi 
tentationibus  aliisque  damnavit.  Fenelon 
egregio  humilitatis  et  submissionis  exem- 
plo  censuram  pontificiara  non  tantum  ap- 
probavit ,  sed  etiam  conscenso  in  ecclesia 
sua  metropolitana  suggestu,  praelegit,  au- 
ditores,  ut  eidem  obteraperarent,  adraonuit, 
idemque  fecit  in  litteris  ad  clerum  suum 
datis  ^. 

28.  Atheorum  et  Deisiarum  magistri — 
Vidimus,  qualiter  Lutherus  aliique  pseudo- 
reformationis  auctores,  spretisEcclesiaema- 
gisterio  et  traditione,  plura  dogmata  ct  in- 
stituta  in  Ecclesia  omnibus  retro  saeculis 
sacra  reiecerint,  quod  ea  in  S.  Scriptura, 
cuius  interpretandae  ius  cuivis  spiritui  pri- 
vato  inesse  dicebant,  non  reperirentur,  et 
hac  ratione  privatanicuiusquerationemcon- 
stituerent  fidei  iudicera.  IUorum  audacia 
contulit,  ut  alii  ulterius  progredientes,  vel 
ea  dogmata  ,  quae  illi  retinuerant  ,  abiice- 
rent,  quod  neque  haec  in  S.  Scriptura  con- 
tinorontur,  vel  omnes  doctrinas  revelatas 
seu  mjsteriosas  expungerent,  quod  S.  Scri- 
pturae  eilata  ad  trutinara  rationis  hunianae 
vocantes,  nihil  nisi  quod  humano  intellectui 
esset  accoraraodatum  ac  pcrviura,  in  illa 
contineretur,  vel  etiam  S.  Scripturara  reii- 
cercni,  quod  et  ipsa  ab  Ecclosia  esset  tra- 
dita.  Igitur  psoudo-reformationis  auctores 


'  Explicalion  des  niaxiincs  des  Sainls  sur  la  viein- 
trricure. 

■^  l)'Argt'nli(;  et  ImmioIoii,  Ioc.  cilt 


VSQVE    AD   rVBLTCAM   RERVM   IN   0AM,1IS   SVPVERSIONEM 


239 


iure  dixeris  rafionalistarura,  deistarum  at-  ] 
que  incroduloruni  parontos. 

Cons[)Oximus  otiam,  quod  Unitarii  et  So- 
ciniani,  princiiiio  protostantico  do  S.  Scri- 
ptura  utontes,  dogmata  de  SS.  Trinitate  et 
divinitate  Christi  Doniini ,  atque  universe 
doctrinara  m;\steriorum  reiecorint  ^ 

Hos  secuti  sunt  alii,  qui  vel  omnem  re- 
velationem  impugnarunt,  et  quamdam  reli- 
gionera,  quam  naturalera  dicobant,  adstru- 
xerunt,  vel  indiltoi-entiam  in  religionis  ne- 
gotio  docuerunt,  vel  in  scepticismum,  ma- 
terialismura,  atque  atheisraum  propende- 
bant,  ideoque  deistae,  increduli  et  athei  ap- 
pellati  sunt. 

lam  sub  exitura  saeculi  praecedentis  lor- 
danus  Brunus,  Nolanus,  deserto  FF.  Prae- 
dicatorura  Ordine,  modo  Calvini,  modo  Lu- 
thori  placita,  reipsa  vero  pantheismum  ira- 
pium  professus  est ;  diu  per  Galliam ,  Hel- 
vetiara  ,  Germaniam  ,  et  Angliara  errans  , 
deinde  in  Italiara  redux,  an.  1600  Roraae, 
in  impietate  pertinax ,  flamrais  traditus 
fuit.  Post  eum  Cosraas  Ruggieri ,  Floren- 
tinus ,  quo  ut  astrologo  Catharina  Medi- 
cea,  regina  Galliae,  utebatur,  et  vivens  et 
raoriens  (  1615  )  atheisraum  professus  est. 
Lucilius  Vanini,  Neapolitanus,  a  sacerdotio 
et  a  fide  apostata,  postquam  varias  terras 
oberrasset,Tolosaephilosophicas,theologicas 
et  medicas  praelectiones  habuit;  non  tantum 
revelatam,  sed  etiam  naturalem  religionem, 
Dei  existentiam,  animae  iramortalitatem,a- 
liaque  irapugnavit  in  suis  Dialogis  de  adrai- 
randis  naturae  reginae  deaeque  mortaliura 
arcanis;  an.  1619  senatus  Tolosani  decreto 
propter  impiam  doctrinam  igni  traditus  fuit. 
Ex  Gallis  saec.  XVI  atheismum  docuit  Ste- 
phanus  Dolet.  Thomas  Hobbes,  anglus,  com- 
muniterdictusphilosophusMalmesbyriensis, 
an.  1679  Harvici  mortuus;  omnem  religio- 
nem  abiecit  in  scriptis  suis,inter  quae  cele- 
brior  est  Leviathan  si\e  «De  raateria,forma 
et  potestate  civitatis  ecclesiasticae  et  ci- 
vilis  »  ;  omnes  religiones  e  timore,  consue- 
tudine  et  ignorantia  derivavit ;  cunctos 
atfectus  et  animi  raotus  atque  ex  iis  nascen- 
tes  actiones  in  se  et  extra  societatera  civi- 
lera  esse  indifferentes,  moraleque  discrimen 
inter  bonum  et  malum  e  definitione  pote- 
statis  civilis  dcscendere,  contendit.  Bene- 
dictus  Spinoza,  Amstelodamus  ,  an.  1677 
Hagae  Comitis  mortuus,  prius  revelatae, 
postea  omnis  religionis  adversarium  se  exhi- 
buit;  religionem  revelatam  irapugnavit  in 


Vid.  pp.  168  et  183. 


tractatu  thcologico-politico,summamque  rc- 
ligionis  ad  hoc  reduxit:  Deum  esse  aeter- 
luini,  oranipraesentom  ,  omnium  rerum  do- 
rainatorem  et  dominum,  iustitiae  et  amoris 
exercitio  colendum;  eos,  qui  id  feccrint,  bea- 
titudinem  coelestem  consecuturos.  Oranem 
vero  religionem  impugnavit  in  opere,  post 
eius  mortcrain  lucora  edito  quod  inscribitur 
«  Ethica  moro  goomctrico  demonstrata  » ; 
in  00  secundura  Xenophanis  coraraentum , 
«Unuraesse  oninia,nequeidesse  mutabile,et 
id  esse  verura  Deura»,  contendit,non  esse  nisi 
unicara  substantiara,  quae  est  ipsc  Deus,  ex- 
tensione  et  vi  cogitandiinfinitara,  ex  infinito 
tempore  existentera  et  necessaria  lege  se  rao- 
dificantem;omnia  quae  existunt,ot  fiunt,non 
esse  nisi  modificationes  illius  unius  substan- 
tiae;  proinde  cuncta  esse  in  Deo  et  ad  Deura 
pertinere.  Quo  systeraate  libertatem  huma- 
narum  actionura  negavit.  Petrus  Bayle,  an. 
1647  Cartilati  in  Gallia  natus,  prius  Sedani 
in  Campania,  postea  Roterodami  in  Batavia 
philosophiam  docuit,  obiitque  an.  1706;  in- 
ter  alia  opera  reliquit  commentarium  phi- 
losophicum  ad  hunc  Evangelii  locum:  Com- 
pelle  intrare ;  commentationes  de  corae- 
ta  anni  1680;  Dictionarium  historico-cri- 
ticum.  Is  00  coUineavit,  ut  raultiplicibus 
sophismatibus  et  captiosis  obiectionibus  o- 
mnem  religionem  incertara  redderet,  eique 
scepticisraum  superstrueret.  Franciscus  Pa- 
jot  de  Liniere,  poeta  Gallus,  mortuus  an. 
1704,  propter  irreligiosam  suam  sentiendi, 
dicendi  et  vivendi  licentiam  atheus  de 
Sylvanecto  vocarimeruit.  Ei  simillimus  fuit 
Theophilus,  alias  Viaud,qui  in  suis  poesibus 
religionem  et  honestatem  despexit.  Mathias 
Knutzen,  Slesvicensis,Ienae  et  in  aliis  urbi- 
bus  propagare  tentavitsocietatemConscien- 
tiariorura,  idest  libere  de  religione  sentien- 
tiura  et  suam  soluramodo  conscientiara  se- 
quentiura;in  scriptis  suis  ipsius  Dei  existen- 
tiam  et  aniraae  iramortalitatem  irapugnavit. 
GuilielrausStosch,  Berolinus,  mortuus  anno 
1707,  in  libro,  cui  titulus:  Concordta  ratio- 
nis  et  fidei^  seu  harmonia  philosophiae  mo- 
ralis  et  religionis  christianae,  doctrinas  Spi- 
nozae,  et  Hobbesio  proprias  propugnavit. 

Alii  oppugnantes  christianara  revelatio- 
nem,  adstruxerunt  religionem,  quam  vocant 
naturalem,  et  communiter  deistae  dicuntur. 
Naturalismum  iam  saeculo  praecedenti  pro- 
pugnavitloannes  Bodin,  iurisconsultusGal- 
lus,  mortuus  an.  1596,  qui  praesertim  in  suo 
Hepiaplomerone  de  abditis  rerum  subli- 
raium  arcanis,  Religionem  christianam  vi- 
lipendit,  et  inter  omnes  religiones,  Deo  gra- 


240 


EPOCHA   XII.    A.   LITIEVS   lANSENISTICIS 


tas,  optimam  esse  contendit  antiquissimam, 
quam  Deus  cum  sana  ratione  humano  ani- 
mo  indidit.  Eduardus  Herbert  baro  de  Cber- 
bury,  anglus,  mortuus  an.  1648,  in  libro  De 
veriiate  systema  quoddam  deismi  seu  reli- 
gionis  naturalis  proposuit,  docens,  revelatio- 
nem  neque  necessariam  neque  utilem  esse, 
et  veram  religionem  totam  comprehendi  5 
propositionibus,  quas  conceptus  generales 
vocavit,  quum  in  omni  religione  et  apud  o- 
mnes  omnium  temporum  viros  cultiores 
deprehendantur.  Erant  autem  sequentes:  1% 
Est  Deus,  summe  potens,  summe  beatus, 
omnium  rerum  finis,  bonorum  omnium  au- 
ctor,  aeternus,  infinile  bonus,  iustus  et  sa- 
piens;  2^,  Ei  cultus  religiosus  exhibendus 
est,  ad  quem  pertincnt  preces,  gratiarum 
actiones,  oblationes ,  ecclesiae  et  proprii  re- 
ligionis  ministri ;  3''^,  Optima  p'ars  adoratio- 
nis  Deo  debitae  consistit  in  recta  virium 
hominis  spiritualium  conformatione;  4^,0m- 
niavitiaetcrimina  poenitentiaexpiantur;5"', 
Post  hanc  vitam  praemia  et  poenae  erunt. 
Carohis  Blount,  nobilis  anglus,  qui ,  cum 
nuptias  a  iegibus  vetitas  cum  sorore  defun- 
ctae  coniugis  inire  non  posset,  an.  1093  se 
interemit ;  primo ,  ut  originem  religionis 
christianae  suspectam  redderet,  edidit  vi- 
tam  ApoUonii  Thyanensis ,  a  Philostrato 
conscriptam,  leetores  suos  ad  ApoUonium 
cum  Christocomparandum  inducens;deinde 
in  epistola  ad  se  ipsum  directa ,  repetiit  sy- 
stema  religionis  naturalis,  ab  Herberto  de 
Cherljury  propositum,  liuiusque  5  proposi- 
tionibus  addidit  has  duas:  Deum  providum 
csse  mundi  rectorem;Obedientiamergaeum 
consistere  in  observandis  sanae  rationis  di- 
ctaminibus.  In  aliis  quoque  scriptis,  puta  de 
anima  mundi,  do  oraculis  ratiouis,  doctri- 
nas  religioni  cliristianae  adversas  tradidit. 
loannes  Toland,  Hibernus,  deserta  religio- 
ne  catliolica,  plura  irreligiosc  scripsit:  in 
libro  «  De  Religione  christiana  non  myste- 
riosa  »,ostendere  conatus  est,  niliil  in  Scri- 
ptura  S.  contineri,  quod  humanum  intelle- 
ctum  cxcedat;  dein  occasione  scriptorura 
loannis  Milton,a  so  cditorum,  genuinitatem 
librorum  N.  Testamenti  in  dubium  vocavit; 
rehqua,  quibus  Rchgioni  iiisultavit,  sc- 
qucnti  sacculo  indicabimus. 

Porro  hi  aliique  omissi  scriptores  athei 
ctdeistae  eflbccrunt,  ut  noncxiguus  numo- 
rus  virorum,  maxime  sciolorum,  a  roligione 
cliristiana  fuerit  abstractus,  viamquc  para- 
runt,  qua  sequenti  saccuh)  longc  maior  ab 
cadem  deficoret.  Ad  hos  irrehgionis  progros- 
sus  cohibendos  non  tantum  a  potestate  ec- 


clesiastica,  sed  etiam  civili  varii  tentati  sunt 
modi ,  pluresque  viri  eruditi  scripta  apolo- 
getico-polemica  composuerunt. 

29.  Scriptores  ecclesiastici — E  scripto- 
ribus  vero  ecclesiasticis,  qui  postremo  huius 
saeculi  tempore  floruerunt,  in  exponendis 
ss.  Scripturis  claruerunt:  lacobus  Benignus 
Bossuet,  Divionensis,  e  Condomensi  et  prae- 
ceptore  Delphini  episcopus  Meldensis,  vir 
doctissimus  ;  praeter  Scholia  in  Psalmos  et 
in  libros  Sapientiales  ,  commentarium  in 
Apocaljpsim  et  alia;  sacras  Litteras  et  san- 
ctorum  Patrum  traditiones  vindicavit contra 
prava  molimina  Richardi  Simon  ;  extitit 
etiam  fortissimus  debellator  liaereticorum, 
contra  quos  scripsit  Historiam  variationum 
ecclesiarum  protestanticarum  aliaque ;  re- 
liquit  praeterea  Sermonem  egregium  in  lii- 
storiam  universam,  aliaqueplurima  profun- 
dae  suae  eruditionis  et  fervoris  pro  saua  et 
catholica  doctrina  illustria  documenta  '. 
Ludovicus  de  Carrieres,  Andegavensis,  pre- 
sbjter  Oratorii,  dedit  commentarium  llitte- 
rale  s.  Scripturae,  insertum  versioni  eius 
gallicae  ^,  cuius  novam  editionem  additis 
analysibus  et  dissertationibus,  paulo  post 
curavit  Henricus  Franciscus  de  Vence,  do- 
ctor  Sorbonicus  et  praepositus  Nanceiensis; 
earura  pluresBibliisAvenionensibusinseruit 
Rondet,  iinde  haecsubinde  vocantur  Biblia 
de  Vence  ^.  loannes  Baptista  Duhamel,  do- 
ctor  Parisiensis ,  edidit  Biblia  Vulgata  cum 
annotationibus,  prolegomenis,  novis  tabulis 
chronologicis,  historicis  et  geographicis  il- 
lustrata^;  scripsit  praeterea  Theologiara  spe- 
cuhitivam  et  practicam^,  aliaque  historica, 
philosopbica,  mathcmatica.  Paulus  Pezron, 
Ordinis  Cisterciensis,  doctor  Parisicnsis,  in- 
teraliadeditgalliceAntiquitatemtemporum 
restitutam  ciusquevindicias,  specimen  com- 
mentariiinProphetas,  etllistoriamEvange- 
licam  e  ludaica  et  Romana  confirmatam. 
Robertus  Guerard,  Rothomagensis,  e  Con- 
grcgatione  s.  Mauri,  edidit  gallice  synopsim 
s.  Scripturae,  quam  latinitato  donavit  Silve- 
ster  Van  Ey,  presbytcr  Antwerpiensis  ". 
loannes  le  Pelletier, Rothomagensis,  reliquit 
dissertationes  doctissimas  de  arca  Noe,  dc 
ponderil)us  et  mcnsuris  veterum,  dc  coma 
Absalonis,  do  teniplo  Salomonis  et  Ezechie- 

1  Oeuvrefi  de  [iossuel,  18ir)--20, 13  voll.  iii-S". 

2  Commeiilaire  lilleral  iiisere  dans  la  Iraduclion 
fraiii'aise  avec  le  lexle  ialin  d  la  marge  ,  Paris  1701- 
10,-21  voll.  iti-1-20. 

'  AviKnoii,  17(;7-73,  17  voll.  in-T;  ilem  25  in-8". 
<  i';iris.  nOC,  iii-lol. 
-'  I(i'.)l,7  voU.  iii-a^ 
<■• :?  voll.  in-8". 


VSQVE  AD  PVBLICAM  KERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


241 


lis.  Henricus  dc  Bukontop  ,  Franciscanus 
Antwerpiensis ,  dedit  Dictionarium  vocum 
dillicilioris  signilicationis  in  Vulgata  ,  ca- 
nones  pro  intelligentia  s.  Scriptui-ae,  exa- 
men  vcrsionis  Embricensis,  et  librum,  qui 
inscriptus  est:  Lux  de  titce,  in  quo  agit  de 
Vulgatae  latinae  ambiguis  locutionibus,  va- 
riis  ac  dubiis  lectionibus,  et  de  editionibus 
Sixtina  atque  Clementina.  Mariin.  Harney, 
Amstelodam.  Ord.  Pi-aed.  scripsitde  s.Scri- 
ptura  linguis  vulgaribus  legcndai.  loacliim 
Trotti  de-la-Chetardio,  baccalaureus  Sorbo- 
nicus  et  paroclius  s.  Sulpitii,  Parisiis,  prae- 
ter  alia  gallice  scripsit  expositionem  Apo- 
calypsis  per  historiam  ecclesiasticam.  Ber- 
nardinus  a  Piconio,de  Picquigny,  Picardus, 
Ord.  Capucinorum,  reliquit  Commentar.  in 
Evangelia  et  expositionem  tripUcemEpisto- 
larum  s.  Pauli.MichtielMauduit,  presb.  Ora- 
torii,  scripsit  galUce  analyses  et  disserta- 
tiones  in  N.  Testamentum  ,  item  tractatum 
de  Religione  contra  atheos,  deistas  et  re- 
centes  Pyrrhonianos. 

In  scientia  theologica  exceUuerunt:  Mar- 
tinusGrandin,doctor  Sorbonicus,cuiusopera 
theologica  in  pretio  sunt-.  Martinus  Ste- 
yaert,  Flander,  prof.  Lovanien.  reUquit  theo- 
logiae  practicae  aphorismos  ,  annotationes 
in  propositiones  damnatas,  positionesde  R. 
Pontifice  eiusque  auctoritate,  aUa  polemica 
contra  mollioris  et  rigidioris  ethices  secta- 
tores.  Gaspar  Juenin  ,  presbyter  Oratorii  , 
inter  alia  dedit  Institutiones  tlieologicas  ad 
usum  Seminar.  proptei'  latentemtamen  lan- 
senismum  damnatas.  Eiusdem  labis  suspi- 
cionem  etiam  subiit  theologia  Gratianopoli- 
tana,  quam  galUce  scripsit  Franciscus  Ge- 
net,  episcopus  Vasionensis,  et  postea  latine 
reddidit  frater  eius.  Idem  esto  iudicium  de 
theologia  Ssrum  seu  Ethica  amoris ,  cuius 
auctor  e.st  Henricus  a  s.  Ignatio,  CarmeUta 
Athensis.  Eadem  de  causa  caute  non  sine 
cautione  legantur  Carolus  Witasse  et  Ludo- 
vicus  Habert,  doctores  Sorbonici.  loannes 
Baptista  Gonet ,  Dominicanus  Biterrensis, 
praeter  Manuale  Thomistarum  et  Disserta- 
tionem  theologicam  de  Probabilismo,  edidit 
Clypeiim  tlieologiae  Thomisticae  ^.  Ludovi- 
cus  AbeUy^episcopusRhodensis,  praeteralia 
composuit  MeduUam  theologicam.  Antonius 
MassouU6,  Tolosanus,Ord.  Praed.,  scripsit 
de  praemotione  physica,  gratia  et  praede- 
stinatione  librum.cui  titulus:  £>tyMS  Thonias 


1  Lovanii  1692,  in-iS". 

2  1710-12,  6voll.  in-4". 

3  Lugdun.  1681,  5  voll.  in-fol. 

WOVTERS,  II. 


sid  interpres  ^.  Claudius  Frassen,  Picardus, 
Ordinis  Min.  et  doctor  Sorbonicus,  reliquit 
praeter  disquisitiones  bibUcas -,  Tlieologiam 
scholasticam  ■'.  lacobus  Boudart,  ecclesiao 
coUegiatae  s.  Pctri  InsuUs  canonicus  ,  de- 
dit  Theologiam  ■'.  Claudius  Lacroix,  Lim- 
burgen.,  S.  I.,  lucubravit  commentarium  in 
Medullam  theologiae  moralis  H.  Busem- 
baum  ^.  Florentius  de  Cocq,  Ord.  Praomon- 
str.  canonicus  Antwerpiensis,  roliquit  prin- 
cipia  totius  Theologiae  moraUs  et  specula- 
tivae  ^'.  Nicolaus  Pauwels,  professor  Lova- 
niensis  ,  reliquit  theologiam  practicam  "^. 
Augustinus  de  Bussy  de  Lamet  ct  Germa- 
nus  Fromageau,  doctores  Sorbonae,  coUe- 
gerunt  Lexicon  gaUicum  casuum  conscien- 
tiae  ,  quod  accuratius  elaboravit  loannes 
Pontas  s.  Praetermittimus  autem  plures,  qui 
theologicas  synopses  aut  tractatus  singula- 
res  ediderunt. 

In  polemicis  post  fortissimum  haeretico- 
rum  debellatorem  Bossuetium  memorandi 
sunt  hi  qui  sequuntur  :  Franciscus  de-SaU- 
gnac-de-la-Motte  F6n61on ,  archiepiscopus 
Cameracensis  ,  virtutis  et  doctrinae  laude 
clarissimus,  plurima  gallice  scripsit  de  exi- 
stentia  Dei,  pro  buUa  Unigenitus  de  qua  in- 
fra,  deque  aliis  argumentis.  Morinus  Grote- 
ste  des-Mahis,  e  ministro  pseudo-reformato 
catholicus  et  canonicus  Aurelianensis,  con- 
tra  errores  haereticorum  gallico  scripsit  de 
schismate  Protestantium ,  de  praesentia  reali 
Corporis  I.  C-  in  Eucharistia,  de  veritate  re- 
ligionis  catholicae,  e  Scriptura  S.  probata. 
Isaac  Papin,  Blesensis,  e  calvinista  catholi- 
cus  ,  contra  Jurieu  scripsit  Tractatum  de 
tolerantia  Protestantium  et  de  auctoritate 
Ecclesiae,  in  quo  expendit  duas  vias,  in  ne- 
gotio  Religionis  sibi  oppositas:privatum  sci- 
licet  examen  et  pondus  auctoritatis.  loannes 
Dez,  le.suita  Gallus,  scripsit  gallico  de  fide 
christiana  et  catholica  adver.sus  Deistas,  lu- 
daeos,  Mahometanos,  Socinianos,  aliosque 
haereticos  vindicata''.  Franciscus  Lami,  Gal- 
lus,  0  Congregationo  s.  Mauri,  praeter  alia 
plura  gaUice  dedit  novum  atheismum  des- 
tructum,  et  Incredulum  ad  Religionem  ad- 
ductum  per  rationem.  lacobus  le-Fevre,  do- 
ctor  Sorbonicus,  gallice  scripsit  de  ratione 


1  2  voil.  in-fol. 

2  Lucae  1764,  2  voll.  in-fol. 

3  Paris.  1672,  4  voll.  in-fol. 
•*  Lovan.  1706,  6  voll.  in-8°. 
sColon.  1719,  2  voll.  in-fol. 
6  Colon.  1682,  3  voll.  in-8». 

-  Lovan.  1715,  5  voll.  in-12°. 

8  3  voll.  in-fol.  -  '■'  Paris.  1714,  8  voU.  in-12". 

16 


242 


EPOCHA  XII.    A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


certissime  vincendi  haereticospseudo-refor- 
rr.atos,  et  de  causis  eorum  defectionis.  Coe- 
lestinusSfondrati,Mediolanensis,Ord.  s.Be- 
nedicti  et  R.  E.  cardinalis  ,  praeter  nodum 
praedestinationis  dissolutum  et  tractatumde 
immunitatibus  oratorum  legiorum  Romae, 
scripsit  contra  Gallicanos  Declarationis  anni 
1682  defensores  librum  qui  inscribitur:  Gal- 
lia  cindicata.  Antonius  Cliarlas,  presbyter 
Consoranus,  reiiquit  Tractatus  de  libertati- 
busecclesiaeGallicanae,deprimatu  R.  Pon- 
tificis,  de  auctoritate  Ecclesiae,  et  de  causa 
regaliae. 

In  illustranda  ecclesiastica  historia  et  iu- 
risprudentia  operam  impenderunt:  Henricus 
Valesius,  Parisiensis,  qui  historias  ecclesia- 
sticas  Eusebii,  Socratis,  Sozomeni,  Theodo- 
reti  et  Evagrii  e  graeco  in  latinum  vertit  no- 
tisque  illustravit  ^.  Antonius  Pagi,  e  Rogne 
Provinciae  oppidulo  et  Ord.  Min.,  scripsit 
criticamhistoi'ico-chronologicam  in  Annales 
ecclesiasticos   Baronii  "-.  Franciscus  Pagi , 
eiusdem  Ord.exaravit  Breviarium  historico- 
chronologico-criticumRR.Pontificum3.Em- 
raanuel  a  Schelstrate,  Antwerpiensis,  Vati- 
canae  Bibliothecae  custos,ediditantiquitates 
Ecclesiae  illustratas  ^  histor.  Eccles.  Afri- 
can.  sub  primatu  Carthaginensi  ^,  acta  con- 
cilii  Constantien.  "  ,  acta  ecclesiae  Orien- 
talis    contra  Lutheranam    et   Calvinianam 
haereses  ■',  dissertationem  de  disciplina  ar- 
cani.  loannes  Baptista  Cotelerius,  Nemau- 
sensis,  coUegit  Patres  aevi  apostolici»,  et 
monumenta  ecclesiae  Graecae  ^.  Lucas  de 
Achery,  Picardus,  Congregat.  s.  Mauri,  de- 
dit  Spicilegium  veter.  scriptorumi'^  Theo- 
doricus   Ruinart ,  Rhemensis  ,  Congregat. 
s.  Mauri,  edidit  Actasincera  ss.  Martyrum. 
historiam  persecutionis  Vandalicae  et  alia. 
AndreasBaillet,Bellovacensis,vulgavit  gal- 
lice  vitas  Ssrum  per  annum  et  iudicia  do- 
ctorum  de  praecipuis  scriptorum  operibus, 
sed  nonnunquam  limites  moderatae  critices 
transgressus  est.  Petrus  Coustant,  Compen- 
diensis,  eiusdem  Congregationis  s.  Mauri, 
collegit  Decretales  veterum   Pontificum  a 
Clemente  I  usque  ad  Innocentiiim  I.  loan- 
nes  Garnier,  Parisien.  S.  I.,  publici  iuris  fe- 

1  Au'^Misl.  Taurin.  1746,  3  voll.  in-fol. 

2  Anlwerp.  1H72,  \  voll.  in-fol. 

3  1717,  4voll.  iii-l». 

<  Komae  1692-97,  i  voll.  in-fol. 

'■>  Anlworp.  1679  in-4°. 

«  In-r. 

'  Hom.  infol. 

«  P.iris.  1672,  2  voll.  in-fol. 

^  1677,  3  voll.  in-4*. 

1«  13  voll.  in-4*  el3  in-fol. 


cit  Librum  diurnum  RR.  Pontificum,  notis 
et  dissertationlbus  illustratum.  Carolus  Le- 
Cointe,  presbyter  Oratorii,  coUegit  Annales 
ecclesiasticos  Francorum  ab  an.  235  usque 
ad  835.  Gerardus  du  Bois,  presbyter  Orato- 
rii,  scripsit  historiam  ecclesiae  Parisiensis. 
Henricus  Noris,  Veronensis,  eremita  Augu- 
stinianus  et  R.  E.  cardinalis,  reliquit  histo- 
riam  donatisticam  et  pelagianam,  atquedis- 
sertationem  de  conciliooecumenico  V.— Lu- 
dovicus   Bulteau  ,  Rothomagensis  ,  gallice 
scripsit  Historiam  monasticam   Orientis  et 
epitomen  Historiae  Ordinis  s.  Benedicti.  la- 
cobus  Quetif,  Parisiensis,  Ord.  Praedicato- 
rum,  edendam  suscepit  Bibliothecam  scrip- 
torum  sui  Ordinis,  quam  absolvit  socius  eius 
lacobus  Echard  ,  Rothomagensis  ^.  loannes 
Mabillon,  Co'ngregationis  s.  Mauri,  coUegit 
Acta  Sanctorum  Ordinis  s.  Benedicti  ^,  An- 
nales  eiusdem  Ordinis^,  Musaeum  Italicum, 
Analecta;  scripsit  etiam  de  re  diplomatica, 
de  studiis   monasticis  ,  aliisque.    Ludovicus 
Torelli,  Ord.  s.  Augustini,  edidit  italice  hi- 
storiam  general.  sui  Ordinis'*.  Christianus 
Lupus,  Iprensis,  Ord.  s.  Augustini  et  doctor 
Lovaniensis,  reliquit  commentaria  in  Viisto- 
riam  et  canones  Conciliorum.,  tractatum  de 
appellationibus,  aliaque  posthuma.  losephus 
Saenz  de  Auguire,  Hispanus ,  Ord.  s.  Bene- 
dicti  et  R.  E.  cardinalis,  collegit  concilia  Hi- 
spaniae  ^ ,  scripsitque  defensionem  cathe- 
drae  Petri  contra  declarationem  cleri  Gal- 
licani  ^.  loannes  Baptista  de  Luca,  R.  E.  car- 
dinalis,  dedit  annotationes  in  concilium  Tri- 
dentinum  et  Theatrum  iustitiae  et  veritatis. 
loannes  Cabassutius  ,  Aquensis  ,  presbyter 
Oratorii ,  auctor  est  notitiae  ecclesiasticae 
Conciliorum  ,  Canonum  et  veterum  Eccle- 
siae  rituum  ,  et  theoriae  ac  praxis  iuris  ca- 
nonici.  Henricus  Pirringh,  Germanus,  S.  I., 
edidit  ius  canonicum  ,  nova  methodo  expii- 
catum,  et  facilem  ac  succinctam  Ssrum  ca- 
nonum  doctrinam.  Ludovicus  Thomassinus, 
Aquensis,  presbyter  Oratorii ,  praeter  dog- 
mata  theologica  " ,  dedit  disciplinam  eccle- 
siasticam  de  beneficiis  et  beneficiatis**.  loan- 
nes  Douiat,  Tolosanus,  reliquit  praenotioncs 
canonicas,  ct  civiles,  et  historiam  iuris  ca- 
nonici.  Prosper  Fagnani,  Italus,  claruit  cx 
commentario  in  Decretales  ^.  Claudius  dc- 


1  Paris.  1719-21,  2  voll.  in-fol. 

2  Paris.  1648  sq,  9  voll.  in-fol. 

3  6  tom.  in-fol.  aucli  <i  Ruinarl  cl  Tliuillicr. 
*  16r)9,  8  voll.  in-fol. 

■'  Romae  17r)3.  6  voll.  in-fol. 

•■•  Salmanl.  1683,  in-fol.  — -   1680,  3  voll.  in  fol. 

»<  l678,3voll.iii-ful.— ^Romael661,3vol.in  fol. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  KEKVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


243 


Vert,  Parisiensis,  Oi-d.  Cluniacensis,  scri- 
psit  galliee  expositioneni  litteralem  et  histo- 
ricam  saorarum  caercmoniarum. 

Inter  asoeticos  et  praodicatorcs  liuius  ac- 
tatis  notissimi  suut  :  Francisous  Guillore  , 
Britannus,  Paulus  Segiieri,  intersacros  Ita- 
liae  oiatores  liaud  dubie  princeps,  loaniics 
Petrus  Pinamonti,  Pistoriensis,Ioannes  Ba- 
ptista  Saint-Jure,  Metensis,  Franciscus  Ne- 
pveu  ,  omnes  e  Societate  lesu  ;  Ludovicus 
Abelly  ,  supra  laudatus  ;  Matthaeus  Beuve- 
let,  Gallus;  Heniicus  Maria  Boudon  ,  arohi- 
diaconus  Ebroicensis;  Antonius  Viera  ,  Lu- 
sitanus  ,  S.  I.;  Claudius  de  la  Colombiere, 
Timoleon  Cheminais,  lacobus  Giroust,  Lu- 
dovicus  Bourdaloue,  lesuitae  Galli;  loannes 
Le-Jeune,  Pohniacensis,  Oratorii  Gallicani; 
Spiritus  Flechier ,  episcopus  Nemausensis, 
alii  quos  brevitatis  studio  praetermittlmus. 

30-  Innoccndus  XII,  Pon(ifcx{anA69\)  — 
Post  Alexandri  Pp.VIII  mortem,mensesam- 
plius  5  discordia  tenuit  Cardinales  coUectos 
in  coraitiis  Pontitici  creando.  Tandem  iv" 
idus  iul.  an.  1691  sutlVagia  cuncta  consen- 
sere  in  Antonium  Pignatelli  ,  archiepisc. 
Neapolitan.  illustri  ilndem  genere  natum; 
qui  sub  Innocentii  XII  nomine  Poiitiiex  re- 
nunciatusest,etEcclesiamgubernavitusque 
ad  an.  1700.  Is  spem  ,  quam  de  seipso  exci- 
tarat,  dum  apud  Imperatorem  et  regis  apo- 
stolici  nuntii  officiis  fungebatur  ,  nunc  sum- 
mae  potestatis  particeps  cumulatissime  im- 
plevit.  Beneticentissimus  fuit  in  pauperes. 
Constitutione  ,  Romanum  decet  Pontijiceni, 
abusum,  quem  vocant  Nepotismum,  a  curia 
pontificia  proscripsit,districte  prohibens,ne 
Pontificum  consanguinei  Ecclesiae  bonis  di- 
tarentur.  Alias  plures  constitutiones  edidit 
tum  ad  promovendam  ecclesiasticam  et  rc- 
gularem  disciplinam  ,  tum  ad  corrigendos 
abusus.  Coercuit  iustitiae  ministros,  ne  mu- 
nera  acciperent.  Contra  latrones  et  malefa- 
ctores,  qui,  Sede  vacante,  multum  invalue- 
rant ,  severitatem  legum  indixit.  Ecclesia- 
sticas  dignitates  non  nisi  dignis  contulit. 
Quum  universa  Europa  bello  arderet ,  bi- 
num  lubilaeum  concessit  ad  efflagitandam 
pacem,  et  avertendam  coelestem  iram;niliil 
omisit  ad  restituendam  pacem  publicam;  ad 
imperatorem,  reges  et  principes  litteras  de- 
dit,  eloquentia,  prudentia  ac  gravitate  re- 
fertas,  ut  eorumdem  animos  deliniret  et  dis- 
sidia  componeret.  Gravate  tulit,ducemHan- 
noverensem  heterodoxum  a  caesare  consti- 
tutum  imperii  electorem.  Disceptationi  de 
origine  ordinis  Carmelitarum  usque  a  pro- 
phetis  Elia  et  Eliseo,  quae  inter  nonnuUos 


acrius  agitabatur,  silentiura  imperavit  sub 
poenaexcommunicationis  latae  sententiac'!. 
Ciim  Ludovico  XIV,  rege  Galliae,  pacem 
iniit,  gratiam  suam  restituit  praelatis  ,  qui 
comitiisanni  1682interfuerant,  acceptaprius 
tum  ab  liis  tum  a  rege  satisfactione  ^.  Com- 
pescuit  ctiam  aliquot  lites  exortas  in  Bel- 
gio  ,  ubi  nonnuUi  alios  ut  lansenistas  tradu- 
cebant,  quamvis  a  ianscnianis  erroribus  a- 
lienos,  et  quidam  episcopi  ad  raaiorem  cau- 
telam  contra  fraudes  lansenistarum  aliquot 
additiones  formulario  Alcxandri  VII  fece- 
i-ant.  In  hanc  rem  anno  1694  ad  archiepisco- 
pum  Mechliniensem  et  episcopos  Antwer- 
piensem,  Brugensem,  Gandavensem  et  Ru- 
remundensem  diploma  dedit,  quo  prohibuit, 
ne  praeter  formularium  iuramenti,  ad  dam- 
nandas  5  propositiones  lansenii  in  sensu 
obvio,  quem  tam  ipsius  formularii  quampro- 
positionum  verba  prae  se  ferunt,  aliam  de- 
clarationem,  interpretationem  aut  explica- 
tionem  exigerent ;  voluit  insuper  ut  nemi- 
nem  vaga  ista  accusatione  et  invidioso  no- 
mine  lansenismi  traduci  aut  nuncupari  si- 
nerent ,  nisi  prius  suspicionem  dedisset , 
quod  aliquam  e  5  propositionibus  docuerit 
aut  tenuerit ;  demum  statuit ,  ne  quemquam 
sub  hoc  praetextu  repelli  ab  officiis,  muniis, 
beneficiis,  vel  alia  quacumque  functione  ec- 
clesiastica  permitterent ,  nisi  servato  iuris 
ordine,hunceampoenam  commeruisse,pro- 
batura  fuerit.  Quum  vero  lansenistae  verba 
Pontificis  in  sensu  oboio ,  quem  tam  ipsius 
formularii  quam  propositionum  vevha.  prac 
seferunt,  in  alienum  sensum  detorquerent, 
perinde  ac  si  propositiones  solum  damnan- 
dae  forent  in  sensu  suo  obvio  ,  nulla  ha- 
bita  raentione  vcl  respectu  ad  sensum  lan- 
senii,  Pontifex  hunc  vanum  eorura  trium- 


1  Const.  173,  g  1,  p.  496,  t.  9  Bidlarii.  S.  Hie- 
ronymus  initio  Vitae  S.  Pauii  prinii  Eremitae  scri- 
bit:  <t  Inler  multos  saepe  duliilaluui  est,  a  quo  po- 
lissinuim  Moiiaciiorum  eremus  iiabitari  coepla  sit. 
Quidani  enim  altius  repelentes  a  b.  Elia  et  loanne 
sumpsere  principium;  quorum  et  Elias  plus  nobis 
videlur  Proplieta  fuisse,  qiiam  Monaciius:  et  loan- 
nes  ante  proplietare  coepisse,  quam  natus  sit.  Alii 
aiilem,  in  quam  opininnem  vulgus  omne  consentit, 
asseruiit  Antouium  liuius  propositi  caput,  quod  ex 
parle  verum  esl;  non  eniin  tam  ipse  ante  omnes 
l'uil,  quam  ab  eo  omnium  incitata  sunl  sludia.  Ania- 
thas  vero  el  Macarius,  discipuli  Anlonii,  e  quibus 
superior  magislri  corpus  sepelivit,  eliam  nunc  af- 
firmant,  Pauium  qiiemdam  Tliebaeum  principem 
islius  rei  fuisse  ,  non  nominis  ;  quam  opinioneni 
nes  quoque  probamus  ».  Vid.  eliam  Bellarminum 
1.  2  de  Monachis,  c.  39,  el  quod  diximus  p.  78 
in  nola  ct  p.  40  sqq. 

2  Vid.  p.  236. 


244 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


phum  repressit  altero  Brevi ,  ad  eosdem 
Belgii  episcopos  dato  anno  1696.— Praete- 
rea  Innocentius  XII  confirmavit  decretum 
Congregationis  Concilii  super  obligatione 
Parochorum  applicandi  sacrificium  pro  po- 
pulo  in  diebus  festivis.  Novos  Sacramenti 
Poenitentiae  ministros,  et  Parochos  iussit 
tanto  se  muneri  parare  continuata  per 
dies  denos  contemplatione  rerum  aeter- 
narum.  Faciles  ad  eura  aditus  ,  pauperibus 
vero  ita  benignae  aures,ut  qui  maximus  om- 
nium  erat  dignitate  ,  par  infimis  videretur 
humanitate. — Urbem  variis  ornaraentis,ae- 
dificiis,  nosocomiis,  praesidiis,  raunitionibus 
decoravit ,  munivit ,  auxitque.  Mortuus  est 
anno  85  aetatis^v^^calend.  octobr.  1700,  cum 
magni  consilii  Pontifex,  et  spectatae  pi'obi- 
tatis  fuisset  annos  9,  menses  2,  et  dies  15. 

31.  Conatus  irenici  pro  unione  religiosa— 
Quantum  autem  religiosis  dissidiis  ,  quibus 
a  pseudo-reformationis  temporibus  Europa 
fuit  perturbata,  animi  ab  invicem  aUeni  es- 
sent,  satis  ostendunt  ipsa  unionis  conamina, 
hoc  saeculo  tum  inter  CathoUcos  et  Prote- 
stantes,  tum  interLutheranoset  Calvinistas 
instituta.  In  huncfinem  tum  coUoquia  de  raa- 
teriis  controversis  habita  ,  tura  scripta  ad 
animos  conciUandos  coraposita,  seu  irenica, 
tum  methodi  efficiendae  unionis  propositae 
sunt. 

E  coUoquiis,  unionis  gratia  inter  CathoH- 
cos  et  Protestantesinstitutis,notatu  dignum 
est  iUud,  quod  Uladislaus  IV,  rex  Poloniae, 
anno  1645  indixit  inter  theologos  cathoUcos, 
lutheranos  et  calvinistas,  non  tam  ut  dispu- 
tarent,  quam  ut  raaterias  controversas  oxa- 
minarentetaraicedeterrainarent;unde  istud 
coUoquiura  charitativum  vel  etiam  fraterna 
coUatiodictum  est.  Verum  quantum  ad  unio- 
nem  pcrtinet,  nihil  eriectum  cst.  Anno  1651 
Ernestus  ,  coraes  provinciaUs  seu  landgra- 
vius  Hasso  Rheinfelsensis,  Valerianum  Ma- 
gni,  nobilcra  Mcdiolanenscm  ctOidinis  Ca- 
pucinorum  ministrum  generalem  ,  ab  Ale- 
xandro  Pp.  VIII  apostolicis  missionibus  per 
Germaniam,  Poloniam  et  Hungariam  prae- 
fectum,  et  duos  theologos  Gicsenses  in  arce 
suaRheinfels  congregavit,  ut,  se  praesente, 
de  criteriis  et  infalUbilitate  verae  Ecclesiac 
disputarent ;  quod  eo  cvcntu  factum  est  ,  ut 
comes  provincialis  ad  catholica  sacra  tran- 
•siret. 

Prae  aliis  unionem  Protestantlum  cuni 
Catholicis  tcntavit  Cliristophorus  Rojas  de 
Spinola,  Hispanus,  uxoris  Lcopoldi  impcra- 
toris  I  confessarius,  ct  Tinano  in  Croatia 
Neostadiensis  in  Austria  cpiscopus,rei  thco- 


logicae  et  polemicae  valde  peritus.  Is  ma- 
gno  unionis  studio  animatus ,  multa  ad  eam 
tentandam  itinera  ab  anno  1675  usque  ad 
1695  praecipue  per  Germaniam  et  Hunga- 
riam  suscepit,ab  Imperatore  et  comitiis  im- 
perii  litteris  commendatus  et  necessaria  fa- 
cultate  instructus.  Eius  tamen  conamina  op- 
tatum  effectum  non  habuerunt.  Praesertim 
de  unionis  negotio  disseruit  cum  Molano  , 
theologo  lutherano  et  consistoriorum  Han- 
noverensiura  rectore.  lis  brevi  post  accesse- 
runt  doctissimus  Bossuetius,  episcopus  Mel- 
densis,  et  Guilielm.  Leibnitius,  Lipsiensis, 
inter  Lutheranos  eruditissimus.  llli  plura 
sibi  invicem  de  praesenti  negotio  consilia 
communicarunt  litterasque  transraiserunt 
et  diversas  unionis  conciliandae  vias  propo- 
suerunt.  At  maior  erat  principiorum  utrius- 
que  partis  ad  invicem  distantia,  quam  ut  ad 
propositura  sibi  finem  pervenirent  i. 

Alii  in  eumdem  finem  scripta  polemico- 
conciliatoria  ediderunt ,  qui  novas  paucis 
dirimendi  remcontroversamraethodos  pro- 
ponebant;  ideoque  methodistae  dici  consue- 
verunt.  lacobus  Gretserus  S.  l.,  in  Univer- 
sitate  Ingolstadiensi  professor,  multa  scrip- 
ta  polemica  reliquit.  Adamus  Contzen  ,  ab 
an.  1642  Coloniae  edidit  discursuum  theolo- 
gico-politicorum  libros  3,quorum  prirauspa- 
cificator  Germaniae  sive  Irenicum  de  vera 
pace  et  concordia  in  Germania  ineunda;  al- 
ter  paeificator  orbis  christiani  sive  de  vera 
et  falsa  pace  ;  tertius  de  concordia  et  pace 
Germaniae  et  de  concilio  generali  instituen- 
do  inscriptus  est.  I.  Massenius  an.  1662  Co- 
loniae  edidit  meditatara  concordiam  Prote- 
stantium  cum  Catholicis  in  una  confessione 
fidei  e  s.  Scriptura,  et  an.  1664  novem  pra- 
xim  orthodoxae  fidei ,  sacris  per  octo  dies 
exercitationiljus  discernendae  ,  et  amplec- 
tendae.  Dionysius  Wei-lensis ,  Capucinus 
scripsit  viam  pacis  inter  homines  per  Gcr- 
maniam  in  Fide  dissentientes,  an.  1686  Hel- 
desiae  in  lucem  emissam.  De  eadem  re  scri- 
pscrunt  Bertholdus  Nihusius  ,  Brunsvicen- 
sis,  anno  1622  e  lutherano  catholicus,  postea 
archiepiscopi  Moguntini  sulTragancus  ;  A- 
driariusetPetrus  fratresde  Wallenburch  E- 
piscopisuffraganei,  hic  Moguntini,  ille  Colo- 
niensis;  quorum  tractatus  generalcs  et  spe- 
ciales  de  controversiis  Fidci  plurimura  lau- 
dantur;  Franciscus  Veronius  ,  lesuita  Gal- 
lus  ";  Card.  dc  Richelieu,  priraarius  Ludovici 
XIII  i-cgis  Galliac  administer;  Paulus  Pclis- 

'  Uos.siiol,  (Euvrcs  posthumes,  t.  I.  pdit.  1742; 
Picol,  Mcm.  ponr  Ihist.  eccl.  rfu  XVIll*  siecle. 
''  Vidcsis  p.  2-27. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM 

son,  Gallus,  e  calvinista  catholicus  qui  cum 
Leibnilio  littcras  aliquotde  unione  religiosa 
comniunicavit,  et  galliee  scripsit  i-eflexio- 
nes  de  controversiis  religiosis.  lam  laudatus 
Bossuetius,  cuius  expositio  doctrinae  catho- 
licae  in  materiis  controversis,  gallice  scripta 
et  plurium  cardinaHum  aliorumque  praela- 
torum  ct  ipsius  Innocenlii  XI  approbationi- 
bus  decorata,  haud  paucos  protestantes  ad 
suscipienda  oatholica  sacra  permovit. 

Quamvis  autem  instiluta  de  unionis  nego- 
tio  coUoquia  editaque  in  hanc  rem  scripta 
intento  iine  caruerint ,  omni  tamen  fructu 
non  fuerunt  destituta.  Inde  enim  effectum 
est,  ut  Protestantes  cathohcas  doctrinas  re- 
ctius  cognoverint ,  multas  opiniones  male 
conceptas  contra  Ecclesiae  doctrinas  abie- 
cerint,  maiori  tolerantia  erga  Catholipos  usi 
sint  multique  eorum  ,  etiam  viri  docti  et 
principes,  ad  Ecclesiam  catholicam  se  con- 
verterint. 

Praeter  commemoratos  Bertholdum  Ni- 
husium  et  Pauhim  Pehsson,  ahi  pku"es  hoc 
saeculo,  rehcta  haeresi,  ad  cathohcam  fidem 
transiei-unt.  Varii  etiam  viri  principes  ad 
Ecclesiae  gremium  reversi  sunt,  inter  quos 
numerantur  Wolfangus  Guihelmus  ,  dux 
Neobui-gensis  ;  iam  commemoratus  Erne- 
stus,  comes  provinciaUs  Hasso-Rheinfelsen- 
sis ;  Christianus  Augustus  ,  elector  Palati- 
nus  ,  cuius  exemplura  sorores  praeclarissi- 
mae  secutae  sunt;  Christina  regina  Sueciae; 
Fridericus  Augustus ,  elector  Saxoniae  et 
anno  1697  rex  Poloniae. 

Ad  concihandam  unionem  inter  Luthera- 
nos  et  Calvinistas  ardenter  laboravit  loan- 
nes  Duraeus,  natione  Scotus  et  Elbingae  in 
Borussia  Scotorum  et  Anglorum  praedica- 
tor,  qui  ab  anno  1634  usque  ad  1674  ad  eam 
unionem  promovendam  multa  itinera  susce- 
pit  per  Germaniam,  Helvetiam,  Hollandiam, 
Daniam,  Sueciam,  ahasque  terras;  non  tan- 
tum  cum  theologis,  sed  etiam  cum  principi- 
bus  eorumque  administris  de  unionis  nego- 
tio  contulit,  et  diversa  scripta  de  hac  re  edi- 
dit.  Haec  iUi  erat  mens,  ut  missis  contro- 
versiis  ,  doctrinae  ,  in  quibus  utraque  pars 
conveniebat ,  coniungerentur  in  commune 
symbolum,  cui  omnes  acquiescerent.  At  ir- 
rita  fuere  Duraei  conamina;  quin  imo  mul- 
torum,  maxirae  Lutheranorum,  odium  in  se 
coneitavit. 

Inter  Lutheranos  nemo  magis  in  unio- 
nem  Ecclesiarum  dissidentium  propendebat, 
quam  Georgius  Calixtus,  proprie  Cahsson, 
an.  1586  natus  in  ducatu  Slesvicensi  et  in  re- 
Ugione  lutherana  institutus.   Is  post  plura 


IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM  245 

per  terras  catholicas  et  calvinianas  itinera, 
e  quibus  eorum  rcUgiones  accuratius  cogno- 
vit,  anno  1614  in  UnivcrsitateHchnstadiensi 
tlieologiae  professor  factus  ,  plura  scripta 
theologica  in  lucem  dedit,  in  quibus  vaiias 
sententias  a  Lutlicranis  doctrinis  diversas, 
magnamque  propensioncm  in  unionem  ec- 
clesiarum  dissidentium  manifestavit. 

Contra,Ioannes  Hulseman,  theologus  Lip- 
siensis,  edito  an.  1654  Ubro,  contendit  Cal- 
vinianas  ecclesias  cum  Lutheranis  non  pos- 
se  conciliari. 

32.  Lites  sijncretisticae  inter  Luthera- 
nos— GeorgiusCalixtusansam  dedit  celebri- 
bus  litibus  inter  Lutherauos,  quae  Sijncreti- 
siicae  appellatae  sunt.  Is  quippe  in  pluri- 
bus  doctrinis  magis  cum  Calvinistis  et  Ca- 
tholicis  quam  cum  Lutheranis  consentiebat. 
Docuit  praeter  s.  Scripturam,  traditionem, 
seu  consen.sum  Patrum  quinque  aut  sexprio- 
rum  Ecclesiaesaeculorum,ceu  normam  cre- 
dendoi'um  et  definieudarum  fidei  controver- 
siarum  tenendam  esse;  Pontifici  Romano  ex 
iure  humano  primatum  in  Ecclesia  et  supre- 
mam  iurisdictionem  in  omnes  patriarchas 
competere;  Missam  verum  sacrificium  tam 
pro  defunctis  quam  pro  vivis  dici  posse;  ho- 
rainem  non  sola  fide  iustificari ;  bona  opera 
adsalutemessenecessaria,ethominibusquo- 
dammodovitamaeternara  promoveri;Deum 
non  nisi  indirecte,  seu  per  accidens,  aucto- 
rera  peccati  dici  po.sse  ;  omnes  ecclesias  , 
quae  tria  antiquissima  .symbola  et  definitio- 
nes  septem  priorum  conciliorum  generaUum 
accipiant,  in  fidei  fundamento  convenire  , 
cum  fundamentales  fidei  articuli  omnes  in 
istis  symbolis  et  conciliis  contineren  tur ;  hae- 
reses  et  discrepantes  sententias,  postea  ex- 
ortas  ,  quamvis  non  contemnendas  ,  tamen 
non  magni  esse  momenti  ,  proinde  coniun- 
ctioui  ecclesiarum  dissidentiura  obesse  non 
posse-  Alia  nounulla  asseruit ,  a  Calvinista- 
rura  et  Catholicorura  aeque  ac  Lutherano- 
rum  sententiis  aliena.  Hauc  Calixti  liberta- 
tem  non  tautum  iheologi,  sed  etiam  caeteri 
professores  Helmstadienses  susceperunt  ; 
contra  plerique  Lutherani  ,  sic  dicti  ortho- 
doxi,  Calixtum  eiusque  asseclas  ceu  indiffe- 
rentistas  impugnarunt,  et  Syncretistas  ap- 
pellarunt,quo  nomineintelligebantur  ii.qui, 
neglecta  aut  violata  religionis  veritate,  ec- 
clesiasdissideutesunire  tentabant.  Lites  ve- 
hementes  et  quandoque  turbae  graves  ,  in- 
ter  Calixti  defensores  ,  eiusque  adversarios 
enatae,  et  per  dimidium  saeculura  agitatae 
sunt.adeo  ut  raeliores  inter  ipsosProtestan- 
tes  agnoscerent  praeter  S.  Scripturam,  ne- 


246 


EPOCHA  XII.   A  LITIEVS  lANSENISTlCIS 


cessarium  esse  supremum  iudicem  contro- 
versiarum  fidei  ^ 

33.  Lites  Pictistarum.  Spenerus  —  Aliis 
litibus  et  motibus  inter  Lutlieranos  poste- 
rioribus  huius  saeculi  annis  ansam  dedit  Phi- 
lippus  lacobus  Spenerus,  anno  1635  in  Al- 
satianatus,  et  postmunera  scholasticaatque 
ecclesiastica  Argentini  gesta,  an.  1666  Fran- 
cufurti  ad  Moenum  senior  ministerii  evan- 
gelici  factus.  Quum  enim  inter  Lutheranos 
magna  esset  morum  corruptela,  pietas  pas- 
sim  negligeretur,  et  plerique  in  fide  theo- 
retica  externisque  divini  cultus  actibus  quie- 
scerent;quum  praedicatores  etiam  a  pietate 
longe  remoti,  illa  sola  urgerent  et  in  con- 
cionibus  non  nisi  dogmatice  et  polemice 
versarentur  ,  quod  cum  in  Universitatibus 
ea  tantum  edocti  fuissent,  quae  dogmaticam, 
polemicam  ac  homileticani  respiciunt  theo- 
logiam;  Spenerus  omnium  horum  reforma- 
tionem  desiderans,  in  sermonibus  praeter 
consuetum  morem  s.Scripturae  loca  dietioni 
simpUci  accommodare  et  ad  practicos  vitae 
usus  transferre  coepit.  Ab  an.  1670  plurium 
desiderio  satisfaciens  privatos  domi  suae 
conventus,  deinde  in  ecclesia  instituit,  in 
quibus  eadem  ratione  textus  bibhcos  expla- 
nabat,  viris  praesentibus  facultatem  conce- 
dens  suas  desupcr  cogitationes  et  quaestio- 
nes  proponendi.  Quae  omnia  cum  ad  exci- 
tanda  pia  animi  sensa  fierent,  isti  conventus 
coUegia  pietatis  dicti  sunt.  Anno  1675  Ubrum 
vulgavit,  qui  inscriptus  erat:  Pia  clesideria. 
In  eo  non  tantum  descripsit  praediclam 
morum  corruptionem,  sed  etiam  rationem, 
qua  reformari  posset,  proposuit,  nimirum 
emendationem  institutionis  theologicae  et 
studii  bibUci,  quod  non  tantum  in  apparatu 
philologico-critico-archaeologico,scd  potius 
in  meditatione  et  applicatione  ad  vitae  usus 
consisteret;  addidit,  iidem  thcoreticam  non 
sufficere,  sed  religionis  caputinobservandis 
mandatis  consistere;  instituenda  esse  col- 
legia  pietatis,  qualia  ipse  foimarat;  praeter 
ordinatos  praedicatores  cuivis  fideli  ,  in- 
gruente  indigentia  ,  munera  spiritualia , 
praesertim  institutionis,  adhortationis,  con- 
solationis  esse  concedenda. 

Spenericonsiliamultorumapprobationem 
nacta  .sunt;  isque  an.  1686  praedicator  au- 
licus  ct  consiliarius  ecclesia.sticus  Dresdae 
factus  ,  elfecit,  ut  illa  executioni  manda- 
rentur.  In  Universitatibus  praelectiones  bi- 

'  llnfiii.in  ,  Lexicon  hnercsum  ;  Slockman,  Bi- 
bliotheca  Germanirn  ;  Wilcli,  EinlpitxDu]  in  ilir 
lieligionn-Streilifjkeilen  der  evanijelitich-lulheri- 
schen-Kirche. 


blicae  ad  normam  ipsius  institutae  sunt , 
pluraque  pietatis  collegia  formata,  quae  a 
multis  centenis  theologis  et  civibus  frequen- 
tabantur.  Hi,  cum  se  a  caeteris  sic  distin- 
guerentur  ,  singulari  Pietistarum  nomine 
compellebantur. 

Verum  haec  Speneri  reformatio  acres  et 
diuturnas  interLutheranosliteset  scissiones 
excitavit.  Quum  anno  1689  in  Universitate 
Lipsiensi  tres  magistri  N.  Testamentum  ad 
normam  Speneri  praelegere  caepissent  , 
eorum  adversarii  effecerunt,  ut  edictis  pu- 
blicis  illi  fuerint  proscripti,  et  instituta  col- 
legia  pietatis  prohibita. 

Spenerus  an.  1691  relicta  Dresda  ,  ivit 
BeroUnum,  ubi  praepositus  apud  ecclesiam 
s.  Nicolai  et  assessor  consistorii  factus,  tum 
per  se  tum  per  imbutos  a  se  discipulos  , 
longe  lateque  reformationem  pietisticam 
propagare  studuit.Idpassim  Lutheranorum, 
praesertim  Universitatum  Saxonicarum,in- 
dignationem  et  invidiam  in  Spenerum  eius- 
que  sequaces  excitavit,  maxime  quod  Spe- 
nerus  in  scriptis  suis  alia  nonnuUa  nova 
protulisset ,  auctoritatem  etiam  librorum 
symbolicorum  deprimeret  ,  quodque  inter 
Pietistas  non  pauci  vel  animo  vel  phantasia 
excitati,  ad  exccssus  graves  et  errores  ab- 
surdos  progrederentur.  Sic  in  nonnullis  col- 
legiis  ex  licentia  loquendi,  omnibus  data, 
turbae  et  contentiones  acciderunt.  In  aliis 
Pietistae  e  superba  suae  sanctitatis  opinione 
cum  caeteris  sacra  frequentare  nolebant. 
Nonnulli  omnem  doctrinam  et  constitutio- 
nem  ecclesiae  lutheranae  mutatam  vole- 
bant.  Alii  instaurato  chiliasmo,  novum  re- 
gnum  a  Christo  in  terris  condendum  an- 
nuntiabant.  Alii  sacra  publica,  munus  prae- 
dicatorum,  philosophiam,  theologiam  om- 
nemque  eruditionem  ,  tanquam  res  verae 
pietati  adversas,  reiiciebant.  An.  1696  Fa- 
cultas  theologica  Wirtembergensis  264  as- 
sertiones,  scriptis  Speneri  cxcerptas,  tam- 
quam  errores  notavit.  Hinc  lites  utrimque 
motae  sunt  el  usque  in  sequens  saeculum 
protractae  eo  eventu,  ut  Speneri  consilia, 
attamen  non  omnia  nec  tota  secundura  eius 
mentem,  paulatim  effectui  dai-entur;  unde 
Lutheranismus  in  Germania  novam  faciem, 
a  prioi-i  multum  dissimilem,  induerit  ^ 

34.  Status  ecclesiac  liussicae  —  Quanium 
ad  statum  ecclesiae  Russicae  pertinebat , 
is,  qualem  superius  compositum  descripsi- 
mus  2,  deinceps  perduravit.  Subiecta  erat 


'   Vid.  Scriplnrcs  pracccdniili  pnginac  cilatos. 
2  Pag.  187. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


247 


Ecclesia  Russioa  patriarchae  Moscoviensi, 
qui  a  nullo  alio  dependebat  et  summa  po- 
testate  rem  ecclesiastieam  gubernabat-Ma- 
gna  autem  morum  corruptcla  et  ignorantia 
crassa  apud  Russos  invaluei-ant,  non  tan- 
tum  inter  laicos,  sed  etiam  intor  clericos. 
Nullaapud  eos  habebantur  coiloquia  de  ma- 
teriis  religiosis,  conciones  nullae.  Exceptis 
aliquot  monachis  et  episcopis,  quorum  non- 
nulli  pauca  aliquot  scripta,  de  religione  tra- 
ctantia,  et  non  nisi  minoris  momenti  com- 
posuerant,  caeteri  fere  omnes  litterarum 
expertes  erant,  nihilque  in  iis  requirebantur, 
nisi  ut  expedite  legere  et  ritus  sacros  dex- 
tere  peragere  scirent.  hiter  laicos  quam 
plurimi  erant,  qui  ne  quidem  orationem  Do- 
minicam  et  symbolum  Apostolicum  memo- 
ria  tenerent.  Quum  temporis  lapsu  in  eo- 
rum  libros  sacros  et  liturgicos  ignorantia 
aut  oscitantia  librariorum  multa  menda  ir- 
repsissent,  patriareha  Nicon  an.  1655  Mo- 
scoviae  synodum  congregavit,  quae,  adhi- 
bitis  et  collatis  inter  se  quam  pluribus  ve- 
tustis  codicibus,  ex  ecclesia  Graeca  allatis, 
hbros  sacros  et  liturgicos  emendaret.  Opus 
inde  coeptum  et  sedulo  continuatum,  tan- 
dem  aii.  1666  in  synodo  generali  absolu- 
tum  est. 

Hanc  generalem  synodum  Alexius  impe- 
rator  celebrandam  curavit  contra  patriar- 
chae  Niconis  conamina  ad  regendas  etiam 
res  civiles.  Congregata  ea  est  ex  omni  cleio 
ecclesiae  Russicae,  advocatis  etiam  tribus 
patriarchis  ecclesiae  Graecae  ,  multis  ar- 
chiepiscopis  et  aliis  praelatis.  In  hac  synodo 
Nicon  deposilus  et  in  coenobium  relegatus 
fuit.  Praeterea  decretum  est,  ut  deinceps 
patriarcha  Russorum  non  a  solis  archiepi- 
scopis,  episcopis  et  clero,  sed  simul  cum 
iis  ab  Imperatore  et  senatu  eligeretur,  et, 
si  patriarcha  oflicio  suo  deesset,  ab  Inipe- 
ratore  et  senatu  iudicaretur  et  debite  ca- 
stigaretur ;  ut  patriarcha  novos  episcopos 
aut  novas  fundationes  non  crearet  sine  Im- 
peratoris  et  senatus  consensu;  ut  nemo  de- 
inoeps  bona  sua  monasteriis  aut  clericis 
venderet,  donaret  aut  legaret.  Quum  neque 
his  decretis  ambitio  patriarcharum  Mosco- 
viensium  intra  limites  cohiberetur,  primis 
annis  saeculi  sequentis  caesar  ,  Petrus  I  , 
cognomine  Magnus,  dignitatem  patriarchi- 
cam  an.  1721  abolevit  et  in  eius  locum  pro 
regimine  ecclesiastico  instituit  synodum  di- 
rigentem.  Haec  synodus  composita  est  e 
praeside,quaedignitasreservataestcaesari, 
vice  praeside  archiepiscopo  ,  sex  consilia- 
riis  episcopis,  decem  assessoribusarchiman- 


dritis  et  pUiribus  laicis.  Imperator  diversas 
Europae  regiones  visitans,an.  1717  Parisios 
venerat,  ubi  doctores  Sorbonici  cum  eo  con- 
tuleruiit  de  unione  ecclesiae  Russicae  cum 
Romana,  eique  libellum  de  hoc  negotio  ob- 
tulerunt.  Is  quidem  promissa  varia  dedit, 
sed  nihil  elTecit. 

Porro  occasione  correctionis,  sub  Nicone 
patriarcha  factae  in  libris  sacris  et  ritibus, 
multi  tum  clerici  tum  laici  se  ab  ecclesia, 
sic  dicta  orthodoxa,  separarunt;  ipsam  re- 
ligionem  ab  eo  corruptam  et  veiam  eccle- 
siam  apud  se  solos  esse  contendebant;  omne 
commercium  cum  caeteris  vitabant ;  con- 
ventus  sacros  privatim  agebant ;  seipsos 
Starobriosos,  idest  homines  antiquae  fidei 
addictos,  appellabant ;  ab  orthodoxis  vero 
Rascolnieae,  idest  schismatici,  appellaban- 
tur.  Orthodoxi  graves  persecutiones  contra 
eos  excitarunt,  ut  eosdem  vel  ad  ecclesiam 
reducerent,  vel  extirparent;  sed  neutrum 
consecuti  sunt.  Rascolnicae  potius  in  ra- 
biem  acti,  in  scelera  prorumpebant.  Quum 
regnante  Petro  caesare  1 ,  300  eorum,  ne 
comprehcnsi  ad  ecclesiam  compellerentur, 
cum  aede  ,  in  quam  confugerant,  se  con- 
cremassent,  ille  ab  eisdem  vexandis  absti- 
nuit.  Isti  schismatici  in  Siberia  erant  fre- 
quentissimi  ;  Cosaci  ad  Tanaim  sedentes  , 
fere  omnes  ad  eos  pertinebant ;  sed  cum 
apud  illos  magna  esset  ignorantia,  morum 
barbaries  et  superstitio,  brevi  in  plures  se- 
ctas  abierunt. 

Idem  Imperator  Catholicis  sive  latini  sive 
graeci  ritus  ac  Armenis  in  terris  suis  libe- 
rum  religionissuae  exercitiura,patribusCa- 
pucinis  et  lesuitis  in  imperio  degere  ,  ec- 
clesias  aedificare  ,  iuventutem  instruere  , 
concessit,  et  nonnumquam  unionis  cum  Ro- 
mana  Ecclesia  desiderium  significavit  i. 

MetropoUta  Kioviensis,  eiusque  episcopi 
cum  clero  populoque  in  inita  an.  1595  cum 
Ecclesia  Romano-catholica  unione  ^  perse- 
verarunt.  An.l720,  postulante  LeoneKiska, 
archiepiscopo  Kioviensi  et  Graecorum  uni- 
torum  totius  Russiae  metropolita  ,  et  an- 
nuente  Clemente  XI,HicronymusGrimaldi, 
arehiepiscopus  Edessenus  et  Apostolicae 
Sedis  in  Polonia  legatus,  Zamoscii  in  Rus- 
sia-rubra  synodum  Graecorum-unitorum 
coegit,  cui  praeter  legatum,  synodi  prae- 


1  A.  lie  Mnyerberg  ,  ller  in  Moscoviam  anno 
1661,  in-fol.;  Bergiiis,  Exercilatio  lustorico-llieo- 
logica  de  statu  ecclesiae  el  religionis  iVoscoviticae. 
lliciiicr,  Vicissitudes  de  V  E(jlise  cath.  en  Polo- 
gne  et  en  Russie. 

^  Gf  p.  187. 


248 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


sidem,  et  Kiskam  metropolitam,  interfue- 
runt7episcopi,8archimandritaeetplusquam 
100  sacerdotes,  regulares  et  saeculares.  In 
ea  post  factam  Fidei  professionem,  ab  Ur- 
bano  VIII  pro  Orientalibus  editam,  damnati 
sunt  errores  cuiusdam  Philippi,  hicque  ex- 
communicatus.  Is  inter  aha  docebat,  per- 
sonas  divinas  inter  se  esse  essentialiter  di- 
versas;  baptismum,  nisi  immersione  colla- 
tum,  non  valere  ;  praeter  baptismum  non 
dari  Sacramentum,  nec  Eucharistiam  esse 
Sacrificium  ;  non  conficiendas  cruces  Sal- 
vatoris  ex  argento,  quum  Christus  in  hgnea 
mortuus  esset.  Praeterea  in  eadem  synodo 
plura  decreta  sunt  de  praedicatione  divini 
verbi,  de  catechismo  ,  de  administratione 
Sacramentorum  ,  de  morum  reformatione 
aliisque  ad  discipHnam  ecclesiasticam  per- 
tinentibus.  Quae  omnia  an.  1724  a  Bene- 
dicto  Pp.  XIII  cnnfirmata  sunt  i. 

35.  Clemens  XI  ,  Pontifex  [an.  1700)  — 
Post  Innocentii  Pp.  XII  obitum,  Apostolica 
Sedes  vacavit  usque  ad  ix  calend.  decem- 
bris,  qua  die  ad  eam  electus  est  Clemens 
XI,  Urbinas,  antea  appellatusIoannesFran- 
ciscus  cardinaUs  Albani  ,  qui  delatum  sibi 
honorem  prae  humiUtate  toto  triduo  recu- 
savit,  donec  divino  illo,  qui  Ecclesiae  suae 
semper  adest,  spiritu  tactus  studiis  omnium 
cessit.  Vir  fuit  genere,  pietate,  eruditione, 
animique  constantia  spectatissimus,  qualem 
postulabat  Ecclesiae  status  propter  tot  bel- 
lorum  strepitus,  quibus  Eui-opa  agitabatur, 
et  inter  haereticorum  molimina,  quibus  Ec- 
clesiae  doctrina  vel  auctoritas  oppugnaba- 
tur.  Eximiam  eius  virtutem  admirati  sunt 
Iieterodoxi  ipsi  Norimbergen.ses  ,  celebra- 
runtque  aureis  argenteisque  numismatibus 
nomine  ipsius  inscriptis  -. 

In  primis  Clemens  XI  nihil  non  conatus 
est,  ut  dissidia  gravissima  inter  principes 
christianos  exorta ,  quae  mox  in  exitiale 
diuturnumque  bcUum  cxarserunt ,  compo- 
ncret.  Universa  quippe  Europa  dissidiis  in- 
ter  domum  Austriacam  ct  Borl)onicam  de 
rcgno  Hispanico  et  rcgionibus  ad  illud  pei-- 
tiiicntibus  ab  anno  1700  post  obitum  Ca- 
roli  regis  II  agitata  fuit,  ct  priiicipes  intcr 
so  commissi.  Anno  quidem  1713  pax  Ul- 
traiecti  conciliala  et  anno  sequenti  Rastadii 
confirmata  est,  qua  Philippo  V  Borbonico 
Ilispania  cum  ludiis,  Carolo  VI  imperatori 


'  Synodus  juovincialis  Hulhenorum  ,  lloniac 
1«.i8,  in-8«. 

'  Vi(J.  iJe  vita  el  rebus  fjcstis  Clcmenlis  XI  P.M. 
libr.  scx,  1.  I,  g  53. 


regnum  Neapolitanum  cum  ducatu  Medio- 
lanensi  et  provinciis  Belgicis  adscriptum 
fuit ;  sed  an.  1717  Philippus  V  bellum  in- 
stauravit.  An.  1725  iterum  pax  sancita  fuit 
foedere  Viennensi;  at  an.  1733  bellum  re- 
sumptum  est  usque  ad  1738,  quo  rursus 
pax  confecta  fuit  Viennae.  Clemens  Pp.  om- 
nibus  principibus  ad  pacem  et  concordiam 
hortator  esse  non  destitit;  plures  inter  se 
dissidentes,  ultro  saepe  electusarbiter,con- 
ciliavit  vel  aliis  placatiores  reddidit;  quo- 
rumdam  vero  ainaritudinem ,  quorum  de- 
siderio  ob  plurium  inter  se  pugnantium  dis- 
sidentia  vota  satisfacere  non  potuit,  patien- 
ter  tuUt. 

Cum  Leopoldo  imperatore  1  expostulavit 
quod  contra  fidem  datam  occasione  belli , 
inter  eum  et  LudovicumXIVetPhilippumV 
de  regno  Siciliae  exorti ,  milites  caesarei 
in  provincias  ditionis  pontificiae  irrupissent 
pluraque  mala  earum  incolis  intulissent. 
Deinde  ad  refraenandam  illorum  licentiam 
exercitum  conscriptum  destinavit.  Maiora 
litigia  habuit  cum  losepho  I,  Leopoldi  filio 
et  an.  1705  successore.  Hic  edictum  tulerat, 
quo  omnes  ,  qui  iure  conferendi  beneficia 
ecclesiastica  poUebant,  adegit  ad  ea  con- 
ferenda  personis  a  se  commendatis ;  resi- 
stentibus,  praeter  gravem  indignationem, 
omnium  privilegiorum  et  gratiarum  priva- 
tionem  comminatus.  Clemens  Pp.  contra 
noxias  huiusmodi  novitates  reclamavit,  da- 
tisque  ad  episcopos  et  capitula  ecclesiarum 
Germaniae  litteris  ostendit,  huiusmodi  ius, 
quod  preces  pi^lmarias  vocabant ,  nequa- 
quam  Imperatori  competere,  et  concorda- 
tis,  inter  Nicolaum  V  et  nationem  Germa- 
nicam  initis,  esse  contrarium.  Alias  prae- 
terea  doloris  causas  losephus  I  Pontifici 
praebuit.  Eius  copiae,  Neapolim  tendentes 
vel  inde  redeuntes  ,  in  provincias  ditionis 
pontificiae  irruerunt ,  easque  oneribus  et 
tributis  gravarunt.  Confestim  Clemens  Pp. 
datis  ad  losephum  I  litteris  de  hac  re  que- 
stus  est.  Imperator  vero  R.  Ecclesiae  omne 
ius  fcudale  in  ducatus  Parmae  etPlacentiao 
denegavit,  easque  civitatcs,  sicut  etiamCo- 
maclum,  impcrii  fcuda  esse  contendit.  Pon- 
lifex  ,  admonitionis  et  comrninationis  via 
frustra  tentata,  iura  sua  armis  defendere 
constituit.  Sed  pluribus  viris  principibus  se 
concordiae  sequestres  interponentibus,  an. 
1700'  pax  confecta  est  his  legibus,  ut  impe- 
rator  cdicta  adversus  R.  Pontificis  iura  re- 
figcrct,  milites  caesarei  e  provinciis  R.  Ec- 
clcsiae  discedcrent,  Pontifox  c.xercitum  nu- 
per  conscriptum  dimitteret,  Carolumarchi- 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


249 


ducem,  loscphi fratrcni.Hispanorumi-egem 
agnosceret,  dissidia  de  Parnui,  IMaccntia 
et  Comaclo  a  selectis  utriusque  partis  vii-is 
pro  rationum  et  monumentoi-um  pondere 
ac  praestaniia  componerentur.  Clemens  his 
conditionibus  assensit  secundum  normam 
Constitutionis  Clementis  V  caventis  :  «  Si 
quem  summus  Pontifex  sub  titulo  cuiusHbet 
dignitatis  ex  certa  scientia,  verbo,  consti- 
tutione  vel  Htteris  nominet ,  honoret  seu 
quovis  aUo  modo  tractet,  per  hoc  in  digiii- 
tate  illa  ipsum  approbare  non  intelligatur 
aut  quidquam  ei  tribuere  novi  iuris».  lose- 
pho  I  an.  1711  defuncto,  imperator  electus 
cst  Carohis  VI,  eius  fralcr,  qui  concordiam 
cum  R.  Pontitice  integravit  huiusque  elo- 
gium  meruit. 

Idem  Pontifex  aegre  tulit  dignitaiem  ele- 
ctorisimperiiconcessamhaereticoduciHan- 
noverensi,  el  imperii  consultum  ea  de  re  da- 
tum,  ceu  rehgioni  cathoUcae  et  ApostoUcae 
Sedis  iuribus  adversum,  improbavit.  Gra- 
vate  etiam  tuUt,  Fridericum  III,  electorem 
Brandeburgicum  ,  ex  imperatoris  et  prin- 
cipum  consensu  Borussiam  in  regnum  ere- 
xisse,  sibique  insignia  et  tituhmi  regis  ar- 
rogasse;  quod  factum,  tanquam  iniuriosum 
ApostoUcae  Sedi  et  ordini  Teutonico  ,  ad 
quem  antiquo  iure  Borussia  pertinebat,  tum 
in  CardinaUum  consistorio  tum  in  litteris 
ad  christianos  principes  improbavit  Partes 
Fiiderici  Augusti  II,  electoris  Saxoniae  et 
regis  Poloniae,  pro  viribus  defendit  contra 
Carolum  XII,  regem  Suecorura,  qui  Polo- 
nos  ad  dciiciendum  Augustum,et  eligendum 
Stanislaum  Leczinsky  ,  palatinum  Posna- 
niae,  excitabat,  et  Poloniam  in  beUum  ci- 
vile  ,  quod  annis  multis  duravit,  coniecit. 
lacobo  Il,Anglorum  regi,proptercatholicae 
religionis  studium  ab  Anglis  eiecto  et  in 
Gallia  exuli,  ampla  munera  misit  eiusque 
anno  1701  mortui  viduam  Mariam  et  fiUum 
lacobum  Walliae  principem  magno  studio 
complexus  est ,  huic  consentaneam  regio 
generi  institutionem  nuptiasque  cum  Cle- 
raentina,  regis  Poloniae  e  filio  nepte,  pro- 
curavit,  et  nuptis,  praeter  dignum  Romae 
palatium,annuum  12,000  aureorumproven- 
tum  cx  aerario  Apostolico  largitus  est. 

Quum  Achemet  Turcarum  sultanus  anno 
1715  bellum  contra  christianos  principes  , 
praesertim  contra  Venetos  in  Peloponneso 
et  Hungaros  instaurasset,  Clemens  XI  et 
litteris  et  legationibus  usus  est,  ut  princi- 
pes  Europaeos  ad  coniungenda  arma  con- 
tra  communcm  hostcm  et  ad  conscrvandam 
a   iugo  Ottomannico  Europam  excitaret. 

WOVTERS,  II. 


Confoederatis  imperatoii  Carolo  VI  ct  Ve- 
netis  ingentia  pccuniarumctmilitumauxiUa 
procuravit.  Anno  1716  Eugcnius,  princeps 
Sabaudus,  Austriaci  exercitus  dux,  ingenti 
praelio  apud  Petrovaradinum  Turcas  vicit 
et  usque  ad  internecionem  profligavit.  Anno 
sequenti  idem  Eugenius  alteram  de  iisdem 
victoriam  retulit  apud  Taurunum,  ubi  Tur- 
carum  circiter  30,000  caesa  sunt ,  ingens 
eaptivorum  numerus  ,  acrarium  ,  plurima 
vexilla  et  tormenta  bellica  in  potestatem 
Christianorum  vcnerunt.  Post  quae  Achmet 
pacem  postulavit,  quae  anno  1718  inter  im- 
pcratorem,  Vcnetos  et  sultaiium  conciliata 
fuit  foedere  Passarovitzico.  Invicta  Eugenii 
principis  virtus  a  Clemente  Pp.  non  tantum 
laudibus  celebrata  fuit,  sed  etiam  galea  et 
ense,solemniter  benedictis,cumulata  secun- 
dum  morem  ,  quo  RR.  Pontifices  ornare 
consueverunt  egregios  duces  et  christianae 
reipublicae  defensores. 

Praeter  haec  Clemens  XI  catholicae  fidei 
per  omnes  etiam  remotissimas  orbis  plagas 
propagandae  ,  muniendae  ac  defendendae 
indefessus  incubuit;  haereticorum  vero  et 
schismaticorum  contra  Caiholicos  molimi- 
na  in  Germania,  HoUandia,  Gallia,  Anglia, 
Syria,  Moscovia  et  alibi  praevertit  et  irrita 
reddidit.  In  pacificatione  Ryswicensi  ,  an. 
1607  inter  imperatorem,  imperium,  Hollan- 
diam,  Galliae,  Angliae  et  Hispaniae  reges 
inita,  sancitum  fuerat,  ut  religio  catholica 
in  imperii  provinciis  deinceps  maneret  in- 
tegra  in  eo  statu,  quo  tunc  vigebat.  Hae- 
retici  vero  in  Germania  imperatorem  im- 
probe  solUcitabant  ad  abrogandum  istum 
pacificationis  articulum.  Eorum  conatibus 
impigre  restitit  Pontifex.  Id  ipsum  et  alia 
plura  in  detrimenlum  catholicae  rei  tenta- 
runt  haeretici  in  comitiis  ,  anno  1713  Ul- 
traiecti  inter  principes  Europaeos  institutis 
ad  stabiliendam  inter  se  concordiam.  Illic 
etiam  Clemens,  tum  litteris  ad  orthodoxos 
principes  tum  legatione  ad  ipsa  comitia , 
illorum  molimina  inania  reddidit.  Anno  se- 
quenti  in  coraitiisBadensibus  prostabilienda 
pace  inter  Ludovicum  XIV  regem  Galliae 
et  Carolum  VI  imperatorem  habitis,  Pon- 
tifex  opera  Dominici  Passionaei,  legati  sui, 
novos  haereticorum  conatus  repressit.  In 
hac  pacificatione  non  solum  confirmati  sunt 
articuli  Ryswicenses  ,  sed  etiam  Clementi 
archiepiscopo  Coloniensi  et  Maximiliano 
Emmanueli  utriusque  Bavariaeduci,S.R.  I. 
principibus  electoribus,  pristina  iura  resti- 
tuta;  quaecumque  occasioue  belli  in  catho- 
licam  religioncm  ,  Ecclesiae  libertatem  et 

17 


250 


EPOCHA  VII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


R.  Pontificis  potestatem  attentari  contige- 
rat,  abrogata;  episcopatus  Hildensis  resti- 
tutns  archiepiscopo  Coloniensi  cum  omni- 
bus  suis  praerogativis  et  iuribus,  ut  ea  ante 
bellum  episcopi  eius  praedecessores  posse- 
derant,  pactumque  ,  ut  in  regionibus,  ur- 
bibus  et  locis  ,  quae  a  rege  Galliae  cede- 
bantur  imperatori,  universa,  ad  catholicam 
religionem  spectantia,  in  eo  statu,  quo  ante 
bellum  fuerant,  immntata  permanerent. 

Nihil  etiam  intentatum  reliquit  Clemens 
XI,  ut  catholicorum  conditionem  in  terris 
haereticoriim  allevaret.  Honorifice  excepit 
legatum  Petri  Magni,  Russorum  imperato- 
ris,ei  significantem,liberum  et  publicum  re- 
ligionis  catholicae  exercitium  a  caesare  in 
universis  amplissimae  ditionis  suae  provin- 
ciis  esse  indultum;  concessum  etiam  fuisse 
Capucinis,  ut  in  urbe  Moscua  Ordfnis  sui 
monasterium  fundarent ;  lesuitis  ,  ut  tem- 
plum  domumque  cum  gymnasiis  ad  erudien- 
dam   litteris  et  christianis  moribus  iuven- 
tutem  construerent ,  et  R.  Ecclesiae   mis- 
sionariis,  ut  per  Russiam  libere  tutoque  in 
Sinarum  imperium  et  alia  orientalium  In- 
diarum   regna  transirent.  Pontifex,  ut  pro- 
spiceret  Ruthenorum  catholicorum  utilitati, 
Leopoli   in   celeberrimo  Russiae   australis 
emporio   domicilium  extruendum  curavit  , 
in  quo  adolescentes  sinceris  doctrinis  et  mo- 
ribiis  imbuti,  in  patriis   deinde  regionibus 
de  catholicae  fidei  propagatione  ac  conser- 
vatione  utili  opera  bene  mererentur.  Quum 
anno  1703  Dublini  in  Hibernia  multa,  tum 
civicis  tum  sacris,Hibernorum  cafholicorum 
iuribus    contraria  fuissent  decreta  ,   iura- 
menta  iniqua  praescripta,  Pontifex  maxi- 
morum  principum  officiis  omnique  conatu 
usus  est ,  ne  Anna  Stuart  ,  lacobi  II  filia 
.sed  haeretica,  quae  an.  1702  in  solium  fuerat 
evecta  ,   iniquas  leges  confirmaret  ;  idque 
consecutus  est ,  ut  novarum  legum  rigor 
sensim  mitesceret,  eaeque  pedetentim  ne- 
gligerentur.  Cum  in  ducatu  Barrensi  et  in 
Lotharingia  Leopoldus  losephus,  utriusque 
regionis  dux,  novarum  legum  codicem,  di- 
ctum  Leopoldinum,  praescripsisset,  in  quo 
plura  continebantur,quibus  ecclesiastica  iu- 
risdictio  et  libcrtas  ipsaque  suprcmaR.  Pon- 
tificis  potestas  manileste  violabanturetever- 
tebantur  ;   Pontifex  post  diligentcm  istius 
codicis  discussionem  ,  eumdcm    damnavit . 
episcopos  Barri  ac  Lotharingiae  vehcmen- 
ter  hortatus  cst,  ut  inllictis  Ecclcsiac  vul- 
neribus  medercntur,  sacrasquc  immunitates 
et  iura  strcnue  tucrentur;  demum  a  Leo- 
poldo  duce  imj)etravit,  ut  emcndato  codice, 


res  in  pristlnum  statum  restituerentur.  Pe- 
tente  loanne  V,  rege  Lusitaniae,  archiepi- 
scopatum  Ulyssiponensem  in  duos  divisit, 
orientalem  et  occidentalem  ,  posteriorera 
ad  gradum  patriarchatus  cum  muUis  prae- 
rogativis  et  honoribus  evexit,  eique  tres  Lu- 
sitaniae  archiepiscopatus,  Ulyssiponensem 
orientalem,  Bracarensem  et  Eburianum  su- 
bordinavit.  Qua  autera  ratione  Clemens  XI 
libertatem  ecclesiasticam  defenderit  in  Si- 
cilia,  dicemus  infra.  Suis  etiam  locis  vide- 
bimus  quae  egerit  in  causa  lansenistarum 
et  in  conti'Oversia  de  ritibus  Sinensibus. 

Interira  in  omnes  etiam  remotissimas  re- 
giones  apostolicam  sollicitudinem  extende- 
bat.  In  Perside  catholicae  fidei  praecones 
peculiaribus  litteris  commendavit  regi  Ho- 
saino,  quem  Schiach  et  SuUan  vocant,  et 
ab  eodem  Persis  catholicis  liberam  religionis 
suae  professionem  impetravit.  Uberes  sibi 
evangelicae  praedicationis  fructus   pollici- 
tus  in  recens  detectis  vastissimi  Sinarum 
oceani  insulis,  quas  Palaosicas  appellant, 
Philippum  Hispaniae  et  Ludovicum  Galliae 
reges  hortatus  est,  ut  missionariis,  in  eas 
insulas  profecturis  ,  navigia  ,  commeatum 
aliaque,  huic  missioni  necessaria,  imperti- 
reniur.  In  imperiura  etiara  raagni  Mogolis 
et  in  Tartariara  sinensem  Evangelii  prae- 
cones  misit.  Monitus,  in  Chaldaeorum  tra- 
ctu,  qui  non  exiguara  Asiae  raaioris  partera 
occupabant,latissimura  propagandae  ortho- 
doxae  fidei  patere  campum,  raultos,  prae- 
sertira  e  Praedicatorum  Ordine,  viros,  qui 
optata  perficerent,  eo  destinavit.  Selectos 
quoque  orthodoxae  fidei  doctores  misit  in 
.^■Egyptura  ad  tcntandara  Coptorum  seu  Mo- 
nophysitarum  conversionem.  Alios  direxit 
in   y^^thiopiam.  In   Guineam   itidem   viros 
Ord.  Praedicatorum,  pietate  et  propagan- 
dae  Fidci  ardore  repletos,  destinavit,  quo- 
rura  opera  ibi  res  catholica  multifariam 
aucta  est.  Quum  per  adventum  Francisci 
Ticinensis,  Ordiiiis  Capucinorum,  qui  in  re- 
gno  Congitano  diuturnam  apostolicis  mini- 
steriis  operam  impenderat ,  religionis  ca- 
tholicae  statum  et  incremcnta  in  Congo  et 
finitimis  provinciis  audivisset,  Petro,  supre- 
mo  Congi  domino,  de  ea  re  bene  merito,  re- 
gium   diadema  pretiosis  ornatum   gemmis 
misit.  Brasiliensium  aliorumque  Americae 
populorum  nunquam  immeraor  ,  per  certa 
annoi-ura  intcrvaila  lectos  ex  Hispania  et 
Lusitania  viros  ad  illos  dcstinavit ,  quo  res 
«•Iiristianae  mcliori  .scmper    loco  starent. 
Practerca  Clemens  XI  Pium  Pp.  V  ,  An- 
drcam  Aveilinum  ,  Fclicem  a  Cantalicio  et 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM 

Catliarinam  Rononionscm  inter  Sanctos  re- 
tulit ;  festum  Immaculatac  Conceptionis  Q- 
M.  V.  in  tota  Ecclesia  dc  pracccpto  scrvari 
et  celebrari  mandavit  ^  eiusquc  sponsum 
s.  losephum  novo  Onicio  decoravit,  quod  ex 
aptis  ss.  Librorum  verbis  ipse  composuit  ^. 
Gnomone  astronomico  ad  usum  Kalendarii 
constructo  aptavit  saecula  Verbo  Dei,  for- 
niataque  linea,  uti  vocant  meridiana,quae 
cursum  Solis  ostenderet,  elTccit,  uttempo- 
rum  ratio  Pascliae  celebrando  constituta  a 
SynodoNicacnaetaGregorioXIIIemendata 
nosceretur  facilc   et  serveretur  probe  ^. 

Urbem  quoque  multimodis  ornavit.  Grae- 
cae  Latinaeque  linguae  peritia  praestabat, 
veteresquc  imilatus  Pontifices  ,  laudatissi- 
mas  homilias  habuit  ad  populum  ,  in  quibus 
s.  Leonis  M.  patroni  sui  gravem  et  robu- 
stam  expressii  eloquentiam,  quae  una  cura 
suis  alloculionibus  consistorialibus  ,  episto- 
lis  et  Brevibus,  studio  cardinalis  Albani  ne- 
potis  eius  edita  sunt  ■*.  Hinc  magna  in  eo  fuit 
non  Religionis  modo  ,  sed  etiam  literarum 
cura.  Nam  et  Vaticanam  bibliothecam  au- 
xit  manuscriptis  linguarum  exoticarum  , 
exemplis  undique  petitis,  et  liberalium  ar- 
tium  professores  coluit,  fovit  patrocinio,  de- 
coravit  honoribus  Urbini  quoque  instituit 
publicam  bibliothecam  in  coenobio  Conven- 
tualium.  Illud  quoque  memoria  dignum  , 
quod  pro  Tribunali  in  aede  Vaticana  exce- 
pit  Confessiones  sacras  ,  quod  Nosocomia 
obivit  ,  quod  licet  incommoda  plerumque 
uteretur  valetudine  ,  omnes  facile  admisit , 
et  infimis  etiam  patientes  aures  praebuit  di- 
cere  solitus,  Princlpis  esse  omnia  scire,  non 
omnia  cxequi.  Qua  facilitate  urbanos,  exter- 
nosque  magistratus  continuit  in  officio,  atque 
effecit,  ut  nuUo  respectu  rerum  privatarum, 
quae  semper  offecere  publicis,ius  suum  cui- 
que  tribuerent.  Tandem  xiv°  calend.  aprilis 
an.  1721  obiit,  cum  regnasset  per  ann.  20 , 
mens.  3,  dies  25,  aetatis  suae  72,  ab  omnibus, 
solis  lansenistis  exceptis,  communi  praeco- 
nio  celebratus,  ut  optimo  etiam  succedenti 
Pontifici  difficilis  aemulatio  foret^. 


IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


251 


1  Const.  Commissi  Nobis  divinilus  ,  120,  t.  10 
p.  I  Bullarii.  Vid.  quoque  p.  109. 

2  Lainberlinus,  De  Serv.  Dei  Beat.  elc.  1.  4,  p.  2, 
c.  20,  n.  5.  De  Inslilulione  vero  fusli  S.  losepli  le- 
gesis  p.  134,  nol.  5. 

3  De  Linea  meriiliana  Clemenlina  mulli  ad  hanc 
diem  scripsere;  inter  quos  vid.  De  vita  et  rebus  ge- 
stis  Clementis  XI,  cit.,  1.  H,  g  38. 

4  Romae  1729,  2  voil.  iu-fol. 

5  P.  F.  Lafiteau,//w<oJre  de  Clement  XI, '2.  voll. 
in-l2*;  S.  Reboulet,  idem,  2  voll.  in-l°. 


3G.  Monavchia  S/cM/a— Pontificatum  ge- 
rente  Clemcnte  XI  ,  lis  acris  agitata  cst  de 
apostolica  rcgni  Siculi  legatione,  quam  Mo- 
narchiani  Siciilam  vocabant.  Contcnderunt 
reges  Siciliae  ,  se  vi  diplomatis  ,  ab  Urbano 
Pp.  II  dati ,  csse  Sedis  Apostolicae  legatos 
natos  et  omnia  posse,  quae  sunt  de  iure  Le- 
gatorum  a  latere  ^.  Ista  Monarchia  seu  prae- 
sumpta  legatio  a  rcge  translata  est  in  re- 
gios  ministros,  qui  illius  tribnnal  compone- 
bant.  Hoc  tribunal  sibi  ius  arrogabat  causas 
et  pcrsonas  ccclesiasticas  iudicandi  et  pu- 
niendi,excommunicandi  ct  absolvendi  quos- 
vis,  laicos,  monachos  et  clericos  cuiuscum- 
quc  dignitatis  etiam  episcopalis,  impediendi 
appellationcs  ad  Apostolicam  Sedem ,  non 
admittendi  eiusdem  Sedis  nuncios ,  neque 
ipsam  Apostolicam  Sedem  respectu  iurisdi- 
ctionis  ecclesiaslicae  recognoscendi,  nisi  in 
casu  praeventionis.  Eiusmodi  res  non  mi- 
nus  clero  etepiscopis  Siculis,  quam  Aposto- 
licae  Sedi  iniuriosa  et  invidiosa  erat.  lam 
cardinalis  Baronius  aliique  deinceps  viri 
eruditi  multis  animadversionibus  diploma 
Urbani  II,  quod  an.  1513  I.  L.  Barberius  pri- 
mus  in  lucem  protulit ,  suspectum  reddide- 
runt ;  atque  ,  admissa  etiam  eius  authentia, 
ostenderunt,  illud  tantum  fuisse  concessum 
Rogerio  comiti  eiusquefiliis  seuhaeredibus, 
proinde  cessasse  ,  dum  regnum  Siculum  ad 
aliam  tiansiit  familiam ;  iliud  nullum  vesti- 
gium  dicendi  iuris  sacri  et  ecclesiastici  prae 
se  ferre  ,  sed  eas  tantum  partes,  quae  sunt 
principis  Ecclesiae  filii ,  Rogerio  demanda- 
re,  ut  pro  sua  in  Ecclesiam  reverentia  apo- 
stolicorum  iussorum  executionem  curaret ; 
postUrbani  II  aetatem  praecipuas  R.  Eccle- 
siae  legationes  in  Sicilia  a  viris  sacris  fuisse 
peractas,  et  Siculos  more  consueto  ad  Apo- 
stolicam  Sedem  provocationes  instituisse  2. 

Quum  autem  anno  1711  N.  M.  Tudeschi, 
episcopus  Liparensis ,  quosdam  ofiiciales 
propter  violatam  immunitatem  ecclesiasti- 
cam  excommunicasset  ,  et  regii  ministri 
praetextu  Monarchiae  Siculae  excommuni- 
catos  absolvissent,  Clemens  XI,  ab  episcopo 
Liparensi  interpellatus,  impertitam  a  regiis 
ministris  absolutionem  propter  defectum  iu- 
risdictionisnullam  declaravit.  li  vero  in  sen- 
tentia  sua  persistentes,  carcere  aliisque  mo- 
dis  saevierunt  in  clericos  Liparen^es,  qui 
excommunicatos  ad  sacra  admittere  nole- 
bant.  Pontifex  huiusmodi  causa  indigne  fe- 


1  Cf  nol.  4  ad  calcem  p.  13,  col.  2. 

2  Yid.  htoria  della  pretesa  Monarchia  di  Sicilia, 
P,om.  1715. 


252 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


rens  ,  eorum  auctores  et  cooperatores  ex- 
communicatione  fulminavit.  Administri  re- 
gii  his  minime  flexi ,  episcopos  et  alios,  qui 
Pontifici  parebant ,  carcere  ,  contumeliis, 
exilio  affecerunt.  Quum  igitur  magistratus 
Siculi ,  Monarchiae  praetextu ,  Apostolicae 
Sedis  potestatem  conculcare  pergerent  , 
Clemens  XI  ,  x°  calendas  martii  1714  Con- 
stitutione  ,  Ronianus  Pontifex  ,  praesum- 
ptam  Monarchiam  Siculam  eiusque  tribunal 
abolevit ,  litterasque  ad  episcopos  Siculos 
dedit ,  quibus  normam  dirimendi  deinceps 
causas,  ad  ecclesiasticum  forumspectantes, 
praescripsit.  Ab  hac  constitutione  regii  fisci 
procurator  ad  Pontificem  melius  instruen- 
dum  et  ad  Apostohcam  Sedem  appellatio- 
nem  instituit.  Anno  1718  Philippus  V  ,  rex 
Hispaniae,  maxima  Siciliae  parte  occupata, 
petentibus  SicuUs,  cum  Clemente  Pp.  XI 
consensit ,  ut  omnes  ,  qui  propter  obedien- 
tiam  Apostolicae  Sedi  prae3titam,exilioaut 
munerum  privatione  faerant  affecti ,  resti- 
tuerentur ;  censuris  apostolicis  perstricti 
post  poenitentiam  absolverentur  ,  et  eccle- 
siae  sacris  interdictae  ,  his  redderentui". 
Quum  postea  regnum  Siciliae  recuperasset 
Carolus  VI  imperator,  Benedictus  Pp.  XIII 
ad  pacem  et  concordiam  in  eo  firmandam 
Constitutione ,  Fideli  ac  prudenti,  data  iii'' 
calendas  septembris  1728  ,  apostolicam  le- 
gationem  in  Sicilia  principi  ,  de  Apostolica 
Sede  et  universa  christiana  republica  bene 
merito,  restituit,  praecisis  abusibus,  propter 
quos  a  Clemente  XI  fuerat  abolita,  eiusque 
usu  ad  iuris  et  rationis  modum  sapienter 
contracto  i.  Gregorius  Pp.XVI,  Breve  lam- 
dmdie  3  martii  1846,instante  FerdinandoII 
utriusque  SiciUae  piissimo  rege,salute  ani- 
marum  et  pubUca  tranquiUitate  normuUos 
abusus  huius  ti'ibunaUs  reparavit  ,  appro- 
bans  matrimonia  contracta  vi  despensatio- 
nis  immerito  datae,  atque  declarans  quid  in 
posterum  de  ha^;  agendum  ei'it.  Pius  Pp.  IX 
vero,  Breve  PeculiariLus  adductus  die  26 
ianuar.  1856,  in  testimonium  benevolentiae 
erga  curndem  Principem  novas  favore  Sici- 
liae  concessiones  Monarchiae  dicto  tribu- 
naU  tribuit,  regulasque  habendas  in  causis 
peragendis  sive  de  matrimoniali  dispensa- 
tione,  sive  de  nulUtate  religiosae  professio- 
nis  ,  sive  de  restitutionc  in  integrum  tradi- 
dit.  Ast  rebus  et  temporibus  mutatis  et  Si- 
ciUa  in  dominium  italici  rcfjni ,  auctorita- 
teni  Romani  Pontificis  factis  respuentis,  do- 
lose  lanquenle  ,  ip.se  Pontifex  Pius  IX  suis 


Guarnacci,  Vilae  el  fjeslu  /?/?.  Ponlificum. 


apostolicis  litteris,  Suprema  univcrsi,  v®  ca- 
lend.  febr.  1864  datis  ,  publicatis  autem  vi** 
idus  octobr.  an.  1867  et  Multis  gracissiniis 
eiusdem  mensis  et  anni,  quum  experientia 
demonstraret  maxima  orta  e.s.se  et  oriri 
damna  ex  hisce  concessionibus,  easque  om- 
nis  generis  corruptelis  et  abusibus  aditum 
aperire,etEcclesiaeet  sahiti  animarum  ma- 
xime  adversari ,  auctoritate  sua  Apostolica 
eamdem  Apostolicam  Legationem  et  Mo- 
narchiam  suppressit,  extinxit,  et  abolevit; 
insuper  omnia  eius  intuitu  SicUiae  regibus 
concessa  prorsus  delevit,  facta  per  decen- 
nium  illius  regionis  Episcopis  facultate  di- 
versimode  occurrendi  fidelium  necessita- 
tibus  1. 

37.  Ritus  Sinenses  et  Malabarici—AAtera 
de  ritibus  Sinensibus  his  temporibus  resu- 
scitata  est  controversia  ,  cuius  originem 
praecedenti  saeculo  exposuimus  -.  Post  Ale- 
xandri  Pp.  VII  decretum  concordia  inter 
mi.ssionarios  restituta  fuerat,  et  perduravit 
usque  ad  annum  1693,  quo  Carolus  Maigrot, 
seminarii  Parisiensis,  quod  exterarum  mis- 
sionum  vocant,  alumnus,  qui  an.  1684  cum 
aliquot  sociis  in  Sinas  venerat  et  deinde  Vi- 
cariusapostolicusprovinciaeFokiensiscrea- 
tus  fuerat,  contra  ritus  Sinenses  mandatum 
dedit.  In  hoc  mandato  vicarius  apostolicus 
praecipiebat ,  ut  voeibus  Tien  {  coelum  )  et 
Xang-ti  (supremus  imperator)  proscriptis  , 
Deus  voce  Tien-chu  (coeli  dominus)  appeUa- 
retur;  ut  e  cunctis  ecclesiis  auferrentur  ta- 
bellae,  quibus  voces  King-tien  (coelum  co- 
lito)  eraiit  inscriptae  ;  declarabat ,  quaesita 
Alexandro  Pp.  VII  proposita  in  muUis  re- 
bus  non  esse  veridica,  proinde  missionarios 
iis  niti  non  posse  ad  permittendum  usitatum 
apud  Sinas  Confucii  et  progenitorum  cul- 
tum;  prohibebat,  ne  missionarii  uUa  de  cau- 
sa  permitterent  Christianis  praeesse  aut  in- 
teresse  solemnibus  caeremoniis  ,  quae  bis 
quotannis  ad  honorem  Confucii  et  defuncto- 
rum  progenitorum  fiebant;  missionarios  ve- 
ro,  qui  his  reguUs  morem  gerere  detracta- 
rent,  postduos  menses  facuUatibus,  a  se  vel 
quocumque  alio  vicario  aut  provicario  con- 
cessis,  privatos  forc  declarabat. 

Tunc,  rupta  concordia,  lis  inter  missiona- 
rios  renata  est.  Maigrot  mandatum  suum 
Romam  misit  cum  litteris  ad  R.  Pontificem 
quibus  ea  ,  quae  illo  edicto  prohibuerat  , 
ccu  superstitiosa,  ct  idololatrica  exposuit. 

'  C.rcit.  nol.  4-  ad  calcem  p.  13,  nec  non  epliom. 
I.a  Sciema  e  la  Fede  ,  voU.  xxxii,  p.  150  sqq, 
ol  i.xvii,  1U,  128. 

-  Gf  p.  210. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM 

Quum  hoc  cognovissent  lesuitae,  confestim 
Pontifici  obtulcrunt  libellum  supplicem  ,  in 
quo  dcclarabant  ct  contestabantui',  missio- 
narios  suos  in  Sinis  nunqnam  Clii"istianis  no- 
vellis  permisisse  usum  oaeremoniarum  cum 
circumstantiis  in  mandato  et  litteris  Mai- 
grotii  expositis,  sed  solummodo  prout  illae 
fuerant  expositae  et  permissae  in  decreto 
s.  Congrcgationis,  dato  anno  1G56.  Ex  iioc 
temporc  lis  de  eadem  re  in  ipsa  Europa  acri- 
ter  agitata  est.  Societatis  lesu  iiostes  iianc 
ansam  deprimendi  et  proscindendi  eam  avi- 
de  arripuerunt,  praecipue  lansenistae;  qui 
id  maxime  efticere  conabantur  ,  ut  irritato 
Alexandri  VII  de  ritibus  Sinensibus  decre- 
to,  alterum  etiam  de  lansenii  doctrina  anti- 
quaretur. 

Innocentius  XII  an.  1699  novam  rei  con- 
troversae  discussionem  commisit  selectis  vi- 
ris  s.  Utticii  seu  Inquisitionis.  Interim  lesui- 
tae  ,  qui  Pekini  degebant ,  ab  ipso  impera- 
tore  clarum  et  exprcssum  testimonium  po- 
stularunt  de  ratione  ,  qua  Sinenses  Confu- 
cium  et  progenitores  defunctos   colereot , 
coelo  litamen    facerent  et  vocibus   Tien  , 
Xang-ti,  King-tien^uterentnr.ls  declaravit, 
Confucio  cultum  exhiberi ,  non  ad  petenda 
ab  eo  bona  ,  ingenium  aut  dignitatem  ,  sed 
dumtaxat  propter  praeclara ,  quae  ut  homi- 
num  magister  rehquerat,  vitae  documenta; 
caeremonias  fieri  erga  maiores  defunctos 
ad  significandum  suum  erga  parentes  amo- 
rem  et  fiUalem  observantiam  ,  non  vero  ad 
postulandum  ahquod  auxihum;defunctorum 
tabellas  erigi  ,  non  ea  mente  ut  eorum  ani- 
mae  in  istis  tabellis  residere  crederentur  , 
sed  ut  hoc  signo  exteriori  eis  gratiae  age- 
rentur  et  eorum  memoria  refricaretur  ,  pe- 
rinde  ac  si  praesentes  essent;  ritum  htami- 
nis  ,  quod  erga  coelum  fiebat  in  suburbano 
terrae  aggere  ,  haud  tribui  coelo  coeruleo 
ac  materiali,  sed  primo  coeli,  terrae  ac  om^ 
nium  rerum  principio  ,   domino  ac  rectori 
seu  Xang-ti ,  huncque  modo  Xangti ,  coeh 
dominum,  modo  Tien  ,  coelum  vocari  ;  non 
secus  ac  imperator  et  suntmtis  dominus,  et 
imperialis  aula,  et  aliis  nominibiis  apud  Si- 
nas  vocari  consuevit :  quare  nominibus  va- 
riisuna  eteadem  res  significabantui",  hunc- 
que  esse  verum  sensum  vocum  King-tien. 
Hanc  imperatoris  declarationem  principes 
e  colaoruni  ordine  et  primi  in  imperio  mi- 
nistri  suo  testimonio  confirmarunt.  Praete- 
reaepiscopiNankinensis,  Ascalonensis,  An- 
drevillanus  et  Macaonsis,  considerantes  ,  in 
quantum  discrimen  religio  christiana  pro- 
scriptis  ritibus  ,  in  Sina  coniiceretur  ,   Ro- 


IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM  253 

mam  legarunt  F.  Noel  et  C.  Castner,  lesui- 
tas,qui  eorumnomine  accusationibus  aMai- 
grotio  excitatis  satisfacerent. 

Isti  Romam  venerunt  an.  1700,  quo  Inno- 
centio  XII  successit  Clemens  XI.  Hic  cou- 
troversiae  discussionem,  sub  dece.ssore  .suo 
coeptam,  prosccutus  est.  Quaestionibus  for- 
mandis  praeerant  quatuor,  ut  aiunt,  quahfi- 
catores  ,  omnes  aut  generales  aut  commis- 
sarii  rehgiosorum  Ordinum.  Praetcrea  Cle- 
mens  XI  an.  1702  C  Tli.  Maillai-d  du  Tour- 
non,  Pedemontanum  ,  creavit  patriarcham 
Antiochenum  ,  commissarlum  et  Visitato- 
rem  apostohcum  cum  potestate  legati  a  la- 
tere  in  Sinis  et  Indiis  orientahbus.  Is  anno 
sequenti,  priusquam  s.  Officium  sententiam 
de  ritibus  dedisset ,  Roma  profectus  ,  quum 
in  Malabariam  venisset,  an.  1704  ix°  calen- 
das  iuhi  Pondicherii  ,  auditis  et   consultis 
missionariis  lesuitis  ,  decretum  dedit  de  ri- 
tibus  et  usibus  Malabaricis  ,  in  quo  consti- 
tuit,ut  in  administrando  baptismo  non  omit- 
terentur  sacramentaha  ;  baptizato  impone- 
retur  nomen  alicuius  Sancti;  coUatio  bapti- 
smi  infantibus  non  protraheretur;  matrimo- 
nia  non  permitterentur  contrahi  inter  infan- 
tes  6  vel  7  annorum,  ut  moris  erat;  rnuUeres 
in  signum  matrimonii  ex  coUo  pendentem 
non  deferrent  Tally  seu  auream  tesseram  , 
quae  prae  se  ferebat  imaginem  PyUaiaris  , 
idoU  nuptiis  praepositi  ,    neque  funiculum 
centum  et  octo  filorum;  nuptiarum  ritus  ab 
omni  superstitione  expurgarentur;  muheres 
causa  menstruorum  non  arcerentur  a  Sa- 
cramentis  ;  omnibus  ,  etiam  pareis  seu  infi- 
mae  conditionis  hominibus,  spirituaha  sub- 
sidia  etiam  in  eorum  domibus  praestaren- 
tur;ConstitutioniGregorii  XV  circalavacra 
et  ablutiones  ipsi  obnoxii  essent  missiona- 
rii;  Christiani  tibiis  aUisve  musices  instru- 
mentis,  nec  in  pagodiis  nec  'extra,  occasio- 
ne   sacrificiorum  aut  alterius  solemnitatis 
superstitionem  sapientis  sonarent  vel  cane- 
rent.Huius  decreti  exempla  Tournonius  mi- 
sit  ad  patrem  provincialem  ahosque  supe- 
riores  lesuitarum  in  Madurensi ,  Carnaten- 
si,  aliisque  Indiarum  orientalium  regnis,  il- 
kidque  observandum  mandavit  sub  pocna 
excommunicationis  quantum  ad  provincia- 
les  et  superiores  ,  et  suspensionis  quantum 
ad  subditos  spectabat,  donec  ahter  ab  Apo- 
stolica  Sede  vel  a  se  eiusdem  auctoritate 
fuerit  provisum.  Eiusdem  decretiexempkim 
misit  ad  Clementem  XI  ,  qui  ilkid  in  gene- 
rali  congregatione  ,  vu"  idus  ianuarii  1706 
habita  ,  ratum  habuit  et  in  omnibus  obser- 
vandum  mandavit ,  liac  tamen  addita  clau- 


254 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  I ANSENISTICIS 


sula:  «  Donec  aliter  a  Scde  Apostolica  pro- 
visum  fuerit  ,  postquam  eos  audierit ,  si  qui 
erunt,  qui  aliquid  adversus  contcnta  in  hu- 
iusmodi  decreto  afferendum  habuerint  ». 

Tournonius,  rebus  in  Malabaria  consti- 
tutis,  Pondicherio  solvens  ,  sub  finem  an. 
1704  in  Sinas  contendit,  et  vi°  idus  apiilis 
anni  sequentis  Cantonem  appulit,  ubi  inte- 
gro  anno  moratus  est.  lesuitae  Pekinenses 
ad  eum  transmiserunt  libeUum,  in  quo  to- 
tius  controversiae  initium  ,  progressus  et 
causas,  imperatoris  characterem  ,  palatino- 
rum  ingenia,  gentis  mores,  et  qua  ratione 
cum  eis  agendum  esset,  exposuerunt.  Asca- 
lonensis  etiam  episcopus  eidem  significavit 
quanta  detrimenta  christianae  rehgioni  e 
proscriptis  ritibusobvenirent.Legatus  opei'a 
lesuitarum  facultate  veniendi  Pelvinum  ad 
imperatoris  praesentiam  accepta,subfinem 
anni  1705  eo  pei-venit.  Imperator  legatum 
honorilice  excepit;  at  ubi  eum  caeromoniis 
imperii  contrarium  novit,  eamdem  abiecit; 
C.  Maigrot,  vicarium  apostoHcum  provin- 
ciaeFokiensis,qui  autea  i-itus  Sinenses  pro- 
hibuerat,  imperio  exire  iussit,  legemque  de- 
dit,  qua  omnes  missionarii,  qui  legibus  seu 
ritibus  istis  adversarentur,  imperio  exire  iu- 
bebantur;  legatum  vero  dimisit  Nankinum. 

Interea  sacrae  Inquisitionis  Oificium,  post 
plures  congregatioues  et  discussiones  de 
praesenti  controversia,  secundum  mandati 
Maigrotii  articulos  respondit,  repulsis  voci- 
bus  Ticn  eiXan(j-tl,  vocem  Ticn-cJiu  ad  si- 
gnificandum  Deuni  esse  retinendam;  prohi- 
bendum  esse  usum  tabellarum  cum  inscrip- 
tione:  Kin(j-ticn\  non  licereClnistianisprae- 
esse,  ministrare  aut  interessc  soicmnibus 
oblationibus,  quibu.s  in  utroque  anni  aequi- 
noctio  Conlucium  et  dcfunctos  honorabant; 
neque  iis  caeremoniis,  quae  eidem  Confucio 
a  manda)'inis  et  litteratis  exhiberi  solebant; 
non  permittendum  Christianis  ,  ut  coram 
progenitorum  tabcUis,  aedibus  aut  sepulcris 
oblationes  aUosve  ritus  aut  caeremonias,  ut 
in  quaesitis  expositum  erat,  peragcient,aut 
eis  intercsi^ent ;  noji  vclaii  lamen  Clirislia- 
iiis  praescntiain  scu  assistentiam  niere  ina- 
terialem,  dum  gentiles  cas  cacrcmonias  pc- 
ragercnt,  citra  ullam  gestorum  approbatio- 
ncm  et  omni  cxchiso  minititcrio,  quum  aU- 
ter  odia  ct  inimicitiac  vitari  non  ]J0.ssent, 
facta  tanicn  lidci  protcstatione  ct  cessante 
subvetsionis  periculo  ;  siiniliter  non  vetari, 
quoininus  erga  defunctos  peragerent  ea, 
quae  vere  supcrstitio.sa  non  csscnt  nec  su- 
perstitionis  spccicm  prae  sc  fci"rcnt,  quae 
putriarcliae  Antioclieui  ct  cpisco])Oiuni  at- 


que  vicariorum  apostolicorum  istarum  par- 
tium  iudicio  discernenda  erant.  Haec  re- 
sponsa  Clemens  Pp.  XI  xn°  calendas  de- 
cembris  1704  confirmavit,  et  Tournonio,  pa- 
triarchae  Antiocheno,  commissario  et  vi- 
sitatori  apostoUco  in  Sinis  et  Indiis  orien- 
taUbus,  transmitti  mandavit  una  cum  con- 
grua  Instructione,  ut  tum  ipse  tum  reliqui 
archiepiscopi,  episcopi,  aliique,  sive  visita- 
toris.delegati  seuvicarii  apostoloci  munere 
fungentes  ,  laudata  responsa  ab  omnibus 
cuiusvis  Ordinis  missionariis,  et  universis 
Christifidelibus  servari  curarent. 

Tournonius  vin°  calend.  febr.  1707  deci- 
sionem  Apostolicae  Sedis  promnlgavit,  ad- 
dito  decreto,  quo  eius  observantiam  ab  om- 
nibus  episcopib,  vicariis  apostolicis,  missio- 
nariis  et  presbyteris,  sub  poena  excommu- 
nicationis  exigebat.  Missionarii  saeculares 
et  Dominicani  decreto  legati  apostoUci  sub- 
scripserunt;  episcopi  vero  Ascalonensis  et 
Macaonensis  ,  vicarius  apostoUcus  Nanki- 
nensis  et  missionarii  lesuitae  ab  eo  appeUa- 
runt  RomanumPontificem.Imperator  offen- 
sus,TournoniumlegatumrelegavitMacaum, 
ubi  hic  a  Lusitanis  custodiae  traditus  et  ab 
episcopo  omni  potestatis  ecclesiasticae  e- 
xercitio  interdictus  an.  1710  obiit.  Omnibus 
etiam  mistiionariis,  quidecretum  Tournonii 
observabant,  ut  imperio  exirent,  praecep- 
tum  est.Episcopi  et  vicarii  apostolicialegati 
decreto  appellantes  Apostolicam  Sedem  , 
miserunt  Romam  p.  Provanam  iesuitam  , 
qui  an.  1709  Clementi  XI  duos  libellos  sup- 
pliccsobtuUt.Pontifcx,  utroque  libello  Officio 
Inquisitionis  tradito,  auditisque  cardinalium 
sententiis,  vu°  calendas  octobris  1710  decre- 
vit  et  deciaravlt,  rcsponsa  s.  Congregatio- 
nis,  a  se  xu"  calendas  decembris  1704  ap- 
probata,  et  decretum  a  legato  suo  Tourno- 
nio  viii"  calendas  februarii  1707  editum,  ab 
omnibus  et  singulis,  ad  quos  spectabat,  sub 
censuris  et  poeiiis,  in  co  cxpressis,  inviola- 
biliter  esse  observanda. 

Tunc  ne  qui  Sociciatcm  Icsu  inobcdien- 
tiae  in  pracsenti  ncgotio  simularent,  M.  A. 
Tamburinus,  gcneralis  Socictatis  praeposi- 
tus,  uiia  cum  assi.stentibus  nalionum  ct  pro- 
curaturibus  provinciaium,  coram  Clcmen- 
tc  XI,  nomiiie  totius  Socictatis,  contcstatus 
ct  profe.ssus  cst  constantissimam  lidem  in 
observandis  liis  ipsis  sicut  aliis  Apostolicae 
Scdis  decrctis. 

Priusquam  decreta,  a  Clemcnte  XI  anno 
1710  data,  in  Sinas  essent  pcrlata,  rumor 
vaiius  de  iisdem  ^ub  fiiiem  anni  1712  ibidcm 
oitus  cst:  alii  diccbant,  rcsponsa  s.  Congre- 


VSQVE  AD  PVBLICAM   RF.RVM   IN  GAI.LIIS  SVBVERSIONEM 


255 


gationis,  an.  1704  data,  a  R.  Pontifice  esse 
suspensa;  alii  minus  lcgitime  promulgata; 
alii  conditioni  obnoxia,  ideoque  obligationem 
non  inducentia  antequam  conditioncs  com- 
pertae  habcrentur;  alii  spem  novae  ac  lenio- 
ris  declarationis  pontificiao  praetcxebaut; 
alii  tam  diu  expectandum  suadebant,  donec 
decreta  Roma  forent  adlata. 

Quum  liaec  accepisset  Clemcns  XI,  xiv° 
calendas  aprilis  1715  Constitutionem  edidit, 
Ex  illa  dic,  qua  ad  toUenda  e  medio  cuncta 
subterfugia,  tergivcrsationes  et  praetcxtus, 
omnibus  et  singulis  episcopis,  vicariis  apo- 
stolicis,  missionariis  saecularibus  ac  regu- 
laribus  in  Sinensi  imperio  et  regnis  ac  pro- 
vinciis  finitimis  sub  poenis  gravissimis,  sibi 
reservatis,  praecepit,  ut  responsa  data  an. 
1704,  quae  recenset,  inconcusse  et  integre 
observarent,  atque  ab  eis,  quorum  cura  ad 
illos  spectabat,  observari  curarent;  omnibus 
contraveniendi  praetextibus,  titulis  aut  co- 
loribus  reiectis.  Sub  eisdem  poenis  prae- 
scripsit  cunctis  missionariis,  in  istas  regio- 
nes  transituris,  iuramenti  formulam ,  qua 
.se  hanc  con.^titutionem  eiusque  praescripta 
exacte  observaturos  promitterent.  Hanc 
constitutionem  cum  Castoranus  ,  Ord.  s. 
Francisci  missionarius  et  episcopi  Pekinen- 
sis  vicarius,  in  tribus  ecclesiis  Pekini  per- 
legisset,  in  vincula  coniectus  fuit,  ulterior 
istius  constitutionis  publicatio  prohibita,  re- 
ligio  christiana  in  discrimen  adducta,  dis- 
cordia  inter  missionarios  continuata.  In  hoc 
rerum  statu  Clemens  XI  an.  1710  Ambro- 
sium  M e^.:rabarbam  ^ew  Mediobarbum  crea- 
vit  patriarcham  Alcxandrinum  et  Vjsitato- 
rem  apostolicum  cum  potestate  legati  a 
latere  pro  Sinarum  imperio  aliisque  finiti- 
mis  Indiarum  orientalium  regnis.  Hic  quum 
anno  1721  Pekinum  pervenisset,  ab  impe- 
ratore  petiit,  ut  Sinensibus  christianis  de- 
creta  pontificia,  ad  ritus  pertinentia,  obser- 
vare,sibique  supremam  missionariorum  di- 
rectionem  gerere  liceret.Utrumque  negavit 
imperatoP.UndeMezzabarba.reHctoPekino, 
reditum  in  Europam  suscepit.Cum  Macaum 
esset  regressus,  ut  afllictis  rebus  christianis 
aliquam  adferret  medelam  ,  pridie  nonas 
novembris  1721  litteras  pastorales  condidit, 
quibus  sft  Constitutionem  pontifieiam  anno 
1715  in  suo  vigore  relinquere  ,  quaedam 
tamen,  propter  dubia  circa  quosdam  cae- 
remonias  peragi  consuetas  inter  missiona- 
rios  orta,  Sinensibus  christianis  permittere, 
declaravit. 

Anno  1722  olnit  imperator  Cang-hi.  Eius 
filius  et  successor  Yong-tching,  qui  alioquin 


Christianis  parum  favebat,  a  prorege  pro- 
vinciac  Fokiensis,  aliisque  excitatus  secun- 
dum  arbitrium  supremi  rituum  tribunalis 
in  toto  impcrio  religionis  chi'istianae  exer- 
citium  proscripsit ,  missionarios  ,  exceptis 
lesuitis  qui  in  aulae  obsequiis  erant,  Ma- 
caum  relegavit,principes  christianos,eodem 
secum  sanguine  procreatos  ,  bonis  spolia- 
vit,  in  exilium  et  carceres  coniecit.  Cum 
mandarini  legem  impcratoris  scvere  urge- 
rent ,  Christiani  mullifariam  vcxati  sunt  , 
eorum  ecclesiae  vel  destructae  vel  profa- 
natae,  non  pauci  a  Fide  defecerunt.  plures 
ad  eamdem  suscipiendam  parati,  id  efficere 
metuerunt.  lesuitae  Pekinenses  perperam 
tentarunt  imperatorem  ad  benigniorem  in 
Christianosanimumrevocare.Quumisprae- 
cipue  Christianis  exprobraret,quod  consue- 
tudinibus  imperii  adversarentur  et  proge- 
nitorum  suorum  essent  immemores,  varii 
mis.sionarii  temperamentls  seu  concessio- 
nibus  Mezzabarbae  legati  usi  .sunt.  Quin 
imo  episcopus  Pekinensis  anno  1733  cunclis 
missionariis,  qui  adhuc  in  sua  dioecesi  clam 
agebant ,  earumdem  concessionum  u.sum 
sub  depositionis  poena  praescripsit.  Alii 
vero  cum  Castorano ,  episcopi  Pekinensis 
Vicario  generali,  illas  concessiones,  utpote 
Constitutioni  Ex  illa  die  adversas  impro- 
babant.  Clemens  Pp.  XII  de  his  missiona- 
riorum  dissidiis  certior  factus,  vi°  calendas 
octobris  1735  Apostolico  Brevi  mandatum 
episcopi  Pekinensis  irritum  declaravit,  sibi- 
que  et  S.  Sedi  reservavit  iudicium  de  iis 
aliisque  ad  huiusmodi  matcriam  spectanti- 
bus  ,  negotium  S.  Inquisitioni  demandans. 
Sed  morte  pracventus,  illud  absolvere  non 
potuit. 

Interim  quamdiu  imperavit  Yong-tching, 
missionariis  Macaum  relegatis ,  exceptis 
paucis,  qui  in  latibulis  manere  cogebantur, 
aditus  in  Imperium  diligenter  interclusus 
est.  Nec  sub  Kien-long  ,  qui  illi  an.  1735 
in  imperio  successit,  Christiani  eorumque 
missionarii  melius  habiti  .sunt;  contra  mul- 
tigenis  modis  exagitabantur ;  ipsi  lesuitae 
Pekinenses  clausis  templorum  ianuis  Reli- 
gionis  mysteria  celebrare  cogebantur;  cae- 
teri  vero  missionarii,  qui  aut  latebant  aut 
Macao  clam  in  suas  provincias  penetrare 
potuerant,  interdiu  absconditi ,  noctu  col- 
lectis  tacite  Christianis  in  vilissimis  erga- 
stulis  aut  navibus  sacra.ministrabant;  com- 
prehensi  longo  carcerum  squalore,  postea 
etiam  morte  afficiebantur;  ubi  vero  de  eo- 
rum  praesentia  erat  ,suspicio  aut  indicium, 
praefecti  Christianos  promiscue  in  iudicium 


256 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


vocabant,  quaestionibus,  verberibus  et  cru- 
ciatibus  atfieiebant,  ut  Religionis  ministros 
proderent.  Haec  persecutio  quamvis  mul- 
tos  in  Fide  roboraret,  multis  etiam  ab  ea 
deficiendi  occasio  extitit;  nec  ulla  quidem 
erat  ex  imperii  provinciis,  quae  non  refer- 
ret  tristissima  aceisae  rei  cliristianae  ve- 
stigia. 

Talis  fuit  Religionis  status  in  Sinis  usque 
ad  annum  1742,  quo  Benedictus  Pp.  XIV 
edita  BuUa,  Ex  quo  singulari  (11  iulii)  post 
expositam  totius  controversiae  originem  et 
progressionem  ,  ritus  Sinenses  et  permis- 
siones  a  Mezzabarba  concessas  ,  solemni 
verborum  forma  proscripsit ,  et  ad  exclu- 
dendas  tergiversationes  ac  subterfugia,  om- 
nibus,  qui  sacris  missionibus  in  Sinis  ope- 
ram  darent  etdeincepsdaturiessent,novam 
iurisiurandi  1'ormulam  de  Iiac  sua  constitu- 
tione  integre  et  inviolabiliter  observanda 
sub  gi-avissimis  poenis  praescripsit.  Sic  tan- 
dem  lis  Apostolieae  Sedis  iudicio  finem  ac- 
cepit.  Sed  persecutio  inSinenseschristianos 
iam  excitata,  vehementius  exarsit,ut  postea 
videbimus. 

Praeter  controversiam  de  ritibus  Sinen- 
sibus,  altera  diu  agitata  fuit  de  ritibus  Ma- 
labaricis.  Eius  originem  iam  indicavimus  ^ 
Quum  Carolus  Thomas  de  Tournon,  a  Cle- 
mente  XI  in  Sinas  et  Indias  orientales  le- 
gatus^,  Pondicherium  venisset,  et  cogno- 
visset  certos  ritus  seu  caeremonias  inter 
Christianos  ab  aUis  missionariis  tolerari  et 
observari,  ab  aliis  vero  improbari  et  pro- 
hiberi,  viii*'  idus  iulii  1704  decretum  publi- 
cavit,  quo  plures  ex  istis  ritibus  sub  gra- 
vibus  poenis  censurisque  prohibuit,  donec 
aliter  a  Sede  Apostolica  vel  a  se  eius  au- 
ctoritate  fuisset  provisum.  Hoc  decretum 
in  Congi-cgatione  S.  Oflicii  rite  perpensum, 
Clemens  XI  vii°  idus  ianuarii  1706  appro- 
bavit  et  observandum  inandavit,  hac  ta- 
men  addita  clausula  :  «  Uonec  aliter  a  Sede 
Apostolica  provisum  fuerit ,  postquam  cos 
audierit,  si  qui  erunt,  qui  aliquid  adversus 
contenta  in  huiusmodi  decreto  alfcrcnduin 
liabuci'int  »■ 

Verum  falsus  rumor  pci'  Indias  inci'clAiit, 
Pontificem  decretum  legati  sui  revocasse 
et  nonnullas  e  cacrcmoniis  in  eo  proscriptis 
approbassc.  Quapropter  Pontifex  an.  1712 
authenticum  excmplum  decrcti  sui  cum  lit- 
tcris  in  forma  Brcvis  misit  ad  episcopum 
Meliapurenscm,  ut  ci  alii.squo  cpiscopis  et 


>  Vid.  p.  2ii'J. 
'  Viil.  p.  253  sq 


missionariis  constaret,  quae  eo  usque  esset 
Apostolicae  Sedis  mens  de  Tournonii  de- 
creto.  Quum  tamen  plures  litteras  ex  In- 
diis  contra  decreti  Tournonii  rigorem  ac- 
cepisset,  varios  etiam  missionarios  audivis- 
set,  controvei'siam  ab  or^igine  repetendam 
et  discutiendam  iudieavit,  hocque  negotium 
commendavit  doetissimo  Lambertini,  s.  Ge- 
neraUs  Inquisitionis  consultori.  Rem  pro- 
secutus  est  eius  suceessor,InnocentiusXIII, 
sed  et  ipse,  priusquam  ea  esset  perfecta, 
obiit.  Benedictus  XIII,  illius  successor,  con- 
troversiae  finem  constituit  per  litteras  in 
forma  Brevis,  sub  finem  an.  1727  ad  uni- 
versos  episcopos  et  mis.sionarios  regnorum 
Madurensis,  Mayssurensis  et  Carnatensis 
datas  ,  quibus  decretum  Tournonii  confir- 
mavit  et  observandum  praecepit. 

Verum  qui  ab  initio  Tournonii  decreto 
adversati  fuei-ant,  ClementiXII,quian.l730 
Benedicto  XIII  successerat,  deelararunt,ni- 
hil  sibi  aut  episcopis  et  missionariis  India- 
rum  de  confirmatione  et  litteris  Benedicti 
Pp.  XIII  fuisse  legitime  denunciatum,  im- 
petrarunique,  ut  causa  rursuss.  Officii  exa- 
mini  et  cognitioni  subiiceretur.  Post  plures 
Congregationes  ,  in  quibus  utriusque  sen- 
tentiae  patroni  auditi  sunt,  s.OfficiumTour- 
nonii  decretum  maiori  parteconfirmandum, 
nunnulla  moderanda,  explicanda  aut  aliqua 
ex  parte  remittenda  ccnsuit.  Has  senten- 
tias  Clemens  XII  ix°  calend.  septembr.  1734 
confirmavit,  inseruitque  litteris  apostolicis 
informaBrevis,quil.)UsMadurensibus,Mays- 
surensibus  et  Carnatensibus  episcopis  ac 
missionariis  mandavit,  ut  lata  a  se  decreta 
tum  ipsi  religiose  observarent,  tum  ab  aliis 
omnibus  diligenter  observari  curarent. 

Pontificis  litterae  in  Indiarum  regnis  pu- 
blicatae  et  a  missionariis  subscriptae  sunt. 
Cum  tamen  audivissct  Clemens  XII,  quod 
quidam  contra  facere  auderent,  iii"  idus 
maii  1739  aliis  litteris  iisdem  episeopis  et 
missionariis  in  regnis  Indiarum  orientalium 
datis  sub  gravioribus  poenis  praecepit,  ut 
decrcta  sua  ab  omnibus  observarentur,nul- 
lusque  apostolico  munere  fungeretur,quiiu- 
iciurando,  cuius  formulas  pracscribebat,  so 
eis  obtemperaturum  non  promiserit.Omnes 
episcopi  et  missionarii  imperatis  a  Ponti- 
fice  obtemperarunt.  Quod  cum  e  certis  do- 
eumentis  eognovisset  Benedictus  XIV,  Cle- 
mentis  XII  successor,  pridie  idus  septem- 
bris  1744  Constitulioncm  cdidit ,  Oniniuin 
i<olUcitudinuni,in  (|uu  controversiaeoriginc, 
progrcssii,  Tounionii  suoruiiupic  (lecesso- 
ruin  duciolis  cxposilis,  ad  rcliquas  adlmo 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


257 


dubitationes  et  propositas  quaestiones  dedit 
resolutionos  et  responsiones  congruas  ^ 

38.  Litcs  lanscnisficac  —  Liics  autem  lan- 
senisticac,  ab  annis  aliquot  in  Gallia  sopi- 
tac,  ineunte  hoc  saeculo  revixerunt.  Qui- 
dam  saccrdos  10  doctoribus  Sorbonicis  pro- 
posuit  casum  conscientiae,  a  lansenistis,  ut 
dicitur,  confictum:  quo  quaercbatur  an  in 
sacro  confessionis  tribunali  absolvere  lice- 
rct  clericum  ,  qui  confiteretur  ,  sc  5  pro- 
positiones  Ian?cniidamnare,quemadmodum 
eas  damnarat  Ecclcsia;  quantum  autem  ad 
factum  spectat,  an  eae  sensu  damnato  in  li- 
bro  lansenii  contineantur,se  non  nisi  religio- 
sum  observare  silentium.  Doctorcs  Sorbo- 
nici  responderunt,huiusmodi  clericum  esse 
absolvendum.  Hoc  responsum,  an.  1702  ty- 
pis  vulgatum,  lansenistarum  audaciam  au- 
xit  eoque  ad  eludendas  Constitutiones  Apo- 
stolicas  usi  sunt.  Clemens  Pp.  XI  an.  1703 
senten  tiam  Sorbonistarum  proscripsit  .Eam- 
dem  sententiam  Cardinalis  de  Noailles,  ar- 
chiepiscopus  Parisiensis,  aliique  multi  epi- 
scopi  Galliae,  theologi  etiam  Duacenses  et 
Lovanienses  censuris  variis  notarunt.  Ipsi 
doctores  Sorbonici  a  Ludovico  rege  XIV 
decisionem  suam  revocare  coacti  sunt,  quod 
reipsa,  uno  excepto  Petitpied,  fecerunt. 

Quum  vero  lansenistae  continuo  conten- 
derent ,  circa  factum  sufficere  religiosum 
seu  obsequiosum  silentium  hacque  via  Con- 
stitutiones  apostolicas  eluderent,  doctrinam 
lansenianam  in  corde  suo  retinebant  et  clam 
disseminabant.  Clemens  XI,  a  Galliae  rege 
et  episcopis  nonnuUis  rogatus ,  an.  1705 
Bullam  edidit,  Vineani  Domini  Sahaoth,  in 
qua  Constitutiones  Innocentii  X  et  Alexan- 
dri  VII  confirmavit,  litteras  Clementis  IX 
et  Innocentii  XII,  in  forma  Brevis  datas,  a 
falsis  lansenistarum  interpretationibus  vin- 
dicavit,  doctrinam  in  relato  casu  conscien- 
tiae  expressam  damnavit ,  declaravitque  , 
«  obedien^^iae  ,  quae  praeinsertis  apostoli- 
cis  constitutionibus  debetur,  obsequioso  illo 
silentio  minime  satisferi;  sed  damnatum  in 
5  praefatis  propositionibus  lansenii  libri  sen- 
sum,  qnem  illarum  verba  prae  se  ferunt, 
ut  praefertur,  ab  omnibus  Christifidelibus 
ut  haereticum,  non  ore  solum,  sed  et  corde 
reiici  ac  damnari  debere;  nec  alia  mente, 
animo  aut  credulitate  supra  dictac  formulae 
subscribi  licite  posse».  Haec  Bulla  eodem 
anno  a  clero  Gallicano  in  comitiis  genera- 


}  Nalal.  Alexanil.,  Hist.  eccl.,  Siipplem,  t.  II, 
Diss.  4;Gporg.rray,//;.s7.cor<froi'erx.  de  ritibua  Si- 
nicis;  Mamachi ,   drigin.  et  antiqnit.  christ.  I.  11. 

WOVTERS,  II. 


libus  et  a  Sorbona  acceptata,  a  curiis  rc- 
gni  in  catalogum  lcgum  publicarum  relata, 
et  ab  episcopis,  uno  exccpto  Pontiopolensi 
(Saint-Pons),publicata  est.  Eadcm  bulla  sub- 
scribenda  proposita  fuit  monialibus  Portus- 
Regii ,  quarum  coenobium  erat  praecipua 
refractariorum  sedes  etquasicentrum.Cum 
vero  istae  moniales  in  sua  contra  Constitu- 
tiones  apostolicas  rebellione  pertinaces , 
bullae  Clementis  non  nisi  cum  restrictione, 
salvis  nempe  iis,  quac  pro  se  in  pace  Cle- 
mentina  fuerant  decreta,  subscribere  vel- 
lent,  earum  monasterium  regis  mandato  et 
archiepiscopi  Parisiensis,  Cardinalis  de  No- 
ailles,  assensu,  anno  1709  abolitum  et  de- 
structum  est;  ipsae  vero  per  diversa  coe- 
nobia  dispersae  sunt,  in  quibus  melius  edo- 
ctae  intra  4  annos,  una  excepta,  se  Con- 
stitutionibus  apostolicae  Sedis  submiserunt. 
Quum  autem  Ludovicus  XIV  neminem 
Constitutionibus  apostolicis  aperte  refra- 
gari  ferret,  plures  refractarii,  maxime  eo- 
rum  coryphaei ,  confugerunt  in  Belgium  ; 
neque  in  eo  secure  agentes,  transierunt  in 
Bataviam  seuHolIandiam,ubitristeschisma 
inter  Catholicos  excitarunt.— Inhacregione 
Catholici  hactenus  praeclaraexempla  con- 
stantiae  in  Fide  ac  pietatis  et  reverentiae 
in  Apostolicam Sedem dederant. Primaschi- 
sraatis  semina  sparsit  loannes  de  Neercas- 
sel,  Gorcomiensis,  Oratorii  Parisiensis  pre- 
sbyter  et  ab  an.  1663  episcopus  Castoriensis 
atque  vicarius  Apostolicus  in  Hollandia;  qui 
quamvis  Romae  formulario  Alexandri  VII 
subscripsisset,  lansenianae  factionis  cory- 
phaeis  familiariter  usus  est.  Schisma  con- 
summatum  fuit  sub  eius  successore,  Petro 
Coddeo  seu  Codde,  qui  Amstelodami  natus, 
e  presbytero  Oratorii  an.  1686  archiepisco- 
pus  Sebastenus  et  loannis  de  Neercassel  in 
Vicariatu  apostolico  successor,  cum  lanse- 
nistis  in  has  regiones  profugis,  praesertim 
cum  P.  Quesnel  singularem  amicitiam  co- 
luit,  formulario  Alexandri  VII  subscribere 
renuit,  illorum  novitates,  doctrinam  et  di- 
sciplinam  suscepit,  et  tum  in  clero  tum  in 
populo  firmare  studuit.  Romam  vocatus  , 
annol702  abofficiovicarii  apostolici  suspen- 
sus  et  3  april.  1704  depositus  fuit.  Attamen 
iam  multi  e  Catholicis,  etiam  e  clero,  erant 
lansenismo  infecti,  qui  Coddeum,  etsi  de- 
positum  et  interdictum,  tanquam  episcopum 
suum  venerati  sunt.  Novus  vero  Vicarius 
apostolicus,  quem  R.  Pontifex  inlocumCod- 
dei  constituerat,  a  magistratu  civilimuneris 
sui  exorcitio  prohibitus,  imo  postea  ex  Hol- 
landia  relegatus  e.st.  Coddeus  impoenitens 

18 


258 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


obiit  an.  1710,  sed  cuni  eo  schisma  minime 
extinctum  est,  uti  mox  dicturi  sumusi. 

Inter  refractarios  modo  in  Hollandiam 
profugos  notissimi  sunt  ^gidius  de  Witte 
et  Paschasius  Quesnel.  Prior  patria  Ganda- 
vensis  et  iam  B.  M.  MechUniae  pastor,coeco 
furore  causam  lansenianam  propugnavit,  et 
in  Constitutiones  apostoUcas,  praesertim  in 
Bullam,  Vineam  Do/nini,  invectus  est.  Te- 
stantur  id  scripta  eius,  inter  quae  praecipua 
sunt  Panegyris  ianseniana  et  Denunciatio 
BuUae  Vineam  Domini  Sahaoth,  facta  uni- 
versae  Ecclesiae  ^.  Quesnel  Parisiensis  et 
Oratorii  Pari.siensis  presbyter,  quum  fidei 
formulae,  a  sua  Congregatione  ian.senianis 
erroribus  oppositae,  subscribere  noUet,  ad 
deserendam  patriam  compulsus,  anno  1685 
confugit  BruxeUas  in  Belgio.  Hic  quidem 
occulte,  in  HoUandia  hberius  rem  ianseni- 
sticam  promovere  ,  clerum  et  popuhim  a 
debita  Sedi  Apostohcae  et  episcopis  obedien- 
tia  abstrahere  et  calamo  et  opere  conatus 
est.  Anno  1703  iussu  Philippi  V,  regis  Hi- 
spaniae ,  et  Humberti  de  Precipiano  ,  ar- 
chiepiscopi  Mechliniensis,  interceptus  ,  cu- 
stodiae  mancipatus  est.  Non  muUo  post  a- 
micorum  ope  e  custodia  ereptus,  confugit 
in  HoUandiara,  ubi  an.  1719  dece-ssit^. 

Sd.Bulla  Unigenitus[an.  1713)-Gravissi- 
mis  porro  Utibus  et  motibus  causam  dedit 
Hber  QuesneUi,  gaUice  scriptus  sub  titulo: 
Novum  Testamentum  cum  annotationibus 
moralibus  super  quemlibet  vcrsum  ■*.  Opus 
primum  comparuit  an.  1671,'muUisque  pro- 
pter  pietatis  speciem  et  dictionis  elegantiam 
placuit.Prae  caeteris  de  Noailles,  tunc  epi- 
scopus  Catalaunensis,  illud  tum  clero  tum 
populo  commendaverat.  AUi  vero  in  eodem 
hbro  haud  paucas  asscrtioncs  erroneas  et 
noxias,  speciatim  lansenismo  affines,depre- 
hendebant.Lis  aucta  est,  quum  dc  Noailles, 
factus  archiepiscopus  Parisiensis,  an.  1099 
hbruni  QuesiieUi ,  a  sc  correctum  ,  denuo 
typis  mandari  curavit.  Contra  episcopus 
Vapincensis  an.  1703  illud  dioccesanis  suis 
proliibuit.  Crescente  lite,  Clemens  Pp.  XI 


1  P.  265. 
_  2  neliquit    praclorfia    vcrsioncm   flandricam  N. 
Icslamcnli,  quac  mullorum  censuram  mcruil. 

^  D'  Avrifjny,  Memoiies  pour  servir  d  l'  Hisl. 
eccl.  ;  Hoynk  van  Papcndrccl ,  Ilisloria  eccl.  Ul- 
iraiectinne  a  lempore  mulatae  religionis  in  foe- 
(lerato  Belfjio,  Moclilin.  1725,  in-foj.  ;  L.  Mozzi, 
Ilisloire  des  rcvnlutions  dans  V  (•(jlise  d'  Utrechl, 
Iraihiilc  dc  ril;ilinn,  Oand  1828,  3  voll.  in-8", 

*  Le  Noiireau  Testumcnt  en  franfais,  avec  des 
reflexions  morales  stir  chaque  versel. 


opus  a  selecUs  censoribus  discuti  iussit,  et 
an.  1708  secundum  unanimem  eorum  sen- 
tentiam  Breve,  Universi,  emisit,  quo  librum 
QuesneUi  damnabat,  et  ne  quis  eum  legeret 
aut  venderet,  sub  poena  excommunicationis 
maioris  interdicebat,affirmans  in  eo  doctri- 
nas  et  propositiones  seditiosas,  temerarias, 
perniciosas  ,  erroneas  ,  iam  damnatas  et 
haeresim  lansenisticam  manifeste  sapien- 
tes,  passim  occurrere.  Secundum  Pontificis 
Breve  anno  1710  episcopi  Rupellensis  et 
Lucionensis  iunctis  consiliis  litteras  pasto- 
rales  ediderunt,  Cjuibus  QuesneUi  liber  ut 
perniciosus  proscribebatur.  Contra,  Cardi- 
nalis  de  NoaiUes,  archiepiscopus  Parisien- 
sis,  mandatum  edidit,  cjuo  Litteras  pastora- 
les  duorum  istorum  episcoporum  censuris 
notavit,  earumque  lectionem  suis  interdixit. 
Ludovicus  XIV  aliique  summae  auctoritatis 
viri  utramque  partem  inter  se  concUiare 
frustra  conati  sunt. 

Clemens  XI ,  pastorahs  curae  suae  sti- 
mulis  ,  frequentibus  orthodoxae  fidei  zela- 
torum  querelis  ,  complurium  episcoporum 
Galliae  ipsiusque  regis  litteris  et  precibus 
permotus,  dissidiis  obviam  ire  decrevit.  Ni- 
hil  opportunius  ac  salubrius  a  se  praestari 
posse  arbitratus,  quam  ut  fallacem  libri  do- 
ctrinam  ,   antea  generatim  dumtaxat  indi- 
catam,  pluribus  ex  eo  singulatim  excerptis 
propositionibus  distinctius  explicaret,  rem 
commisit  congregationi  5  Cardinalium  et  6 
theologorum  ac  iuriscon.sultorum.  Haec  101 
propositiones ,  e  libro  Quesnelli  excerptas, 
maxima  diligentia  ac  maturitate,  omnique 
studio  ac  labore ,  prout  rei  gravitas  expo- 
scebat,  multis  anno  1712  et  sequenti  habi- 
tis  consultationibus  ,  discussas  et  cum  ipso 
libri  textu   accuratissime  coUatas  ,  repro- 
bandas  sub  variis  respective  censuris  cen- 
suit.  Quapropter  Clemens  XI,  vi*'  idus  sep- 
tembris  1713,  edidit  BuUam  Unigcnitus  Doi 
Filius,  qiia  propositiones  illas,  verbotenus 
allegatas  ,   in   globo  sub  variis  respective 
censuris,  quarum  saltem  aliquam  singulae 
mererentur  ,  damnavit ,  scilicet  tamquam 
respective  falsas,  captiosas,  male  sonantes, 
piarum  aurium  offcnsivas,  scandalosas,  per- 
niciosas,temci'arias,Ecclesiae  eiusque  praxi 
iniuriosas,  etiam  in  potcstates  saeculi  con- 
tumeliosas,  seditiosas,  impias,  blaspliemas, 
suspectas  de  haeresi  ac  liacrcsim  ipsam  sa- 
picntes,  haeresibus  et  schismati  favenlcs, 
liacrcticas,  variasque  haerescs,  potissimum 
cas,  quae  infamosislanscnii  pi^opositionibus 
coiitincbantur,  manifeste  innovantes. 

Pontidcis  buUam  omnes  ubique  episcopi 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


259 


debita  cum  obedientia  et  tanquam  dogmati- 
cum  Ecclesiae  iudicium  susceperunt.  In  sola 
Gailia  pauci  eidem  refragati  sunt ,  quorum 
haesitatio  vel  pcrtinacia  novatorum  animos 
ita  extulit,ut  incredibili  audacia  constitutio- 
nem  pontiliciam  perverse  interprctari  ct  in- 
cessere,  pravaeque  etiam  doctrinae  et  erro- 
rum  insimulare  non  erubuerint.  Ludovi- 
cus  XIV  Bullani  eodem  anno,  quo  edita  est, 
proposuit  48  episcopis  Parisiis  congregatis, 
eamque  40  ex  iis  incunctanter  acceptarunt; 
reliqui  8  ,  quorum  dux  erat  Cardinalis  de 
Noailles,  arcliiepiscopus  Parisiensis,  conte- 
stati  sunt  se,  quum  propositiones  damnatae 
etiam  in  bonum  sensum  accipi  possent,  non 
nisi  sub  certis  conditionibus,  quibus  perver- 
sus  earum  scnsus  definiretur  ,  Bullam  acce- 
ptare  posse;  litterasque  ad  Pontificcm  dede- 
runt,  ut  ipse  eiusmodi  explicationes  ederet, 
et  simul  singulis  propositionibus  convenien- 
tem  censuram  adiungeret.  His  8  episcopis 
deinceps  6  aut  7  alii  se  iunxerunt.  Contra, 
praeter  dictos  40  Parisiis  congregatos  ,  alii 
~0  bullam  acceptarunt  et  promulgaverunt. 
Ipse  etiam  senatus  Parisiensis  secundum  re- 
gis  mandatum  Bullam  sine  haesitatione  in- 
ter  leges  publicas  retulit;  Sorbona  quoque 
eamdem  acceptavit  et  regestis  inscripsit ; 
pauci  vero  doctores,  qui  illam  acceptare  de- 
trectarunt,  partim  e  Facultate  eiecti,  par- 
tim  Parisiis  relegati  sunt.  Ludovicus  XIV 
conditionatam  paucorum  ,  vel  haesitantium 
vel  rebellium  antistitum  subscriptionem  re- 
iecit ;  eosque  facile  in  ordinem  redegisset , 
sed  dum  hac  de  re  cum  R.  Pontifice  agebat, 
anno  1715  mortuus  est  i. 

Ludovico  XIV  in  regno  successit  Ludovi- 
cus  XV  ,  eius  pronepos  quinquennis  ,  pro 
quo  usque  ad  an.  1722  regni  administratio- 
nem  gessit  Philippus  ,  dux  Aurelianensis  , 
vir  moribus  corruptus  et  religionis  expers  , 
qui ,  magno  Francorum  scandalo  ,  corru- 
ptionem  in  aula  fovit,  regiae  et  ecclesiasti- 
cae  auctoritatis  osoribus  audaciam  ,  ianse- 
nianae  et  quesnellianae  factionibus  et  pul- 
lulanti  incredulorum  societati  vires  addi- 
dit2. 

In  primis  post  Ludovici  XIV  obitum  lan- 
senistae,  hactenus  repressi,animossuos  ex- 
tulerunt.Illorum  partes  adversariiConstitu- 
tionis  UniQcniius  Clemens  Pp.  XI  Cardinali 
de  Noailles  litteras  transmisit ,  quibus  ei 

1  P.  F.  Lafileau,  Histoire  de  la  Constilulion  Uni- 
genitus,  2  voll.  in-i°,  el  3  in-S" ;  D'  Avrigiiy  ,  Me- 
moires  elc. 

2  De  Sainl-Viclor,  Tableau  hist.  etpillor.  de  Pa- 
ris,.  t.  IV,  part.  2. 


praeter  alia  ademptionem  cardinalitiae  di- 
gnitatis  minabatur,  nisi  Bullam  acceptaret. 
Verum  de  Noailles  iam  ducem  Aurelianen- 
sem,  regni  administrum,  sibi  conciliaverat, 
qui  relegatis  reditum  indulsit,  omnibusque 
suam  de  Bulla  mentem  libcre  manifestandi 
facultatem  concessit.  Tunc  lites  auctae  sunt. 
Ipsi  doctores  Sorbonici,  aliquot  reclamanti- 
bus  ,  contestati  sunt ,  se  non  Ubere  Bullam 
acceptasse  ,  deinde  illius  acceptatione  e  re- 
gestis  deleta,  menliti  sunt,eam  numquam  a 
Facultate  fuisse  receptam.  Episcopi  pleri- 
que  Bullam  fortiter  defendebant,  et  in  cleri- 
cos  suos  ,  eam  reprobantes  ,  animadverte- 
bant.  Alii  novas  BuUae  declarationes  aut 
damnatarum  propositionum  explicationes 
petebant.  lansenistaein  ipsam  BuUam  acer- 
rime  invehebantur.  Varia  ad  pacem  et  con- 
cordiam  restituendam  tentata  sunt,  sed  fru- 
stra.  Clemens  XI  Cardinalem  de  Noailles  , 
factionis  principem,  nunc  aniicis,  nunc  mi- 
nacibus  litteris  ad  absolutam  BuUae  acce- 
ptationem  promovere  conatus  est.  Is  vero 
in  sententia  sua  pcrstitit;  quin  imo  an.  1717 
declaravit ,  se  suosque  nunquam  acceptatu- 
ros  bullam  ,  quum  inter  propositiones  dam- 
natas  ad  minimum  26  essent,  quae  nullam 
prorsus  censuram  mererentur.  Haec  Noail- 
lii  declaratio  factiosorum  audaciam  auxit , 
et  appellationibus  ad  futurum  concilium  ge- 
nerale,  quas  hactenus  soli  haeretici  et  schi- 
smatici  in  materia  fidei  instituerant,  ansara 
dedit  1. 

40.  Appellantes  a  Bulla  Unigenitus  (an. 
1717)— Primi  inter  appellantes  fuerunt  hl 
4  episcopi  ,  P.  de  la  Broue  Mirapicensis , 
I.  Soanen  Sanitiensis,  C  I.  Colbert  Montis- 
pessulan.  et  P.  de  Langle  Boloniensis,  qui 
a  Constitutione  Unigenitus  ad  futurum  con- 
cilium  generale  appellarunt,  suamque  ap- 
pellationem,  calendis  martii  1717  scriptam, 
Romam  miserunt.  Eorum  exemplum  se- 
cuti  sunt  doctores  Sorbonici,  clerici  et  alii, 
omnis  generis  et  conditionis,  viri  et  femi- 
nae;  ad  quod  efficiendum  adversarii  memo- 
ratae  Constitutionis  nec  Iabori,nec  pecuniae 
pepercerunt.  Accessit  etiam  Cardinalis  de 
Noailles  ,  qui  in  appellationis  suae  docu- 
mento,  quod  Pontifici  significavit,  a  Papa 
male  informato  ad  melius  informandum  , 
et  ad  Concilium  generale  provocavit.  Eius 
exemplum  secuti  sunt  12  episcopi. 

Clemens  XI  de  his  certior  redditus,  xi" 
cal.  mart.  1718documentum  appellationis  4 
episcop.  schismaticura  et  haereticum,  illud 


1  Lafileau,  ct  D'Avrigny,  Opp.  ciit. 


260 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


Card.  de  Noailles  vero  schismaticum  et  hae- 
resim  sapienspronuntiavit.Paulopostappel- 
lantibas  terminum  praescripsit,  intra  quem 
appellationem  suam  revocarent.  Eo  elapso, 
v"  calendas  septembris  eiusdem  anni  litte- 
ras,  Officii  pastoralis,  ad  universos  fideles 
dedit,  quibus  cum  ingenti  cordis  moerore 
palam  edixit  ac  declaravit,  eos  omnes,  cu- 
iuscumque  status,  gradus,  ordinis  et  condi- 
tionis  essent ,  qui  laudatae  saepius  BuUae 
debitam  et  omnimodam  obedientiam  prae- 
stare  hactenus  recusaverint,  vel  in  poste- 
rum  recusaturi  essent,  a  sua  et  S.  R.  Ec- 
clesiae  caritate  prorsus  segregatos  habitum 
iri,  nullamque  deinceps  sibi  vel  R.  Eccle- 
siae  cum  ilUs  communionem  ecclesiasticam 
extituram,  donec  reiecta  penitus  refragandi 
audacia,per  exhibitionem  verae  obedientiae 
resipiscerent. 

Cardinalis  de  Noailles  non  solum  non  se 
subiecit,  sed  appellationem  .suam  etiam  ad 
excommunicationem  pontificiam  extendit  , 
et  hanc  non  a  Papa  ad  Papam,  sed  simpli- 
citer  et  unice  ad  generale  concilium  pro- 
vocavit.  Eius  exemplum  secuti  sunt  plures 
eius  clerici ,  Sorbona,  totaque  appellantium 
factio.  Ipsa  curia  (senatus)  Parisiensis  nunc 
a  BuUa  tanquam  ab  abusu  Pontificiae  po- 
testatis  appellavit,  et  ne  litterae  Pontificis, 
ad  eam  pertinentes,  acceptarentur,  inter- 
dixit. 

Verum  episcopi  Galliae,  si  16  vel  17  ex- 
cipias,  cum  caeteris  per  orbem  christianum 
episcopis  Constitutionem  Unigenitus,  ut  le- 
gem  dogmaticam  et  indubitatam  fidei  re- 
gulam  sinc  contradictione  susceperunt.  Id 
paulo  post  ad  maiorem  obsistentium  con- 
fusionem  litteris  testatisunt  episcopi  Italiae, 
Germaniae,Hungariao,PoIoniae,Dalmatiae, 
Belgii,  Hispaniae,  Lusitaniae,  Angliae  alia- 
rumque  regionum.  Pcrperam  proinde  re- 
fractarii  adconciliumgcncrale  provocabant, 
quum  universa  Ecclcsia  BuUae  assentirct. 

Intcrim  factiosi  Appellantes  quorum  ad 
Concilium  gcnerale  appellationi  vel  ipsa  illa 
universac  Ecclesiae  assensio  notam  inure- 
bat,  in  ccclesiis  Galliae  turbas  graves  exci- 
tabant.Cumque  episcopi  acccptantes  in  suos 
clericos  rebelles  secundum  ius  animadver- 
tercnt,  hi  praesidium  magistratus  civiUs  im- 
plorarunt,  ct  regni  curiae  seu  parlamenta 
in  cpiscopos  divcrsis  poenis,  pracscrtim  su- 
spcnsione  provcntuum  temporalium  et  com- 
bustione  littci'arum  pastoralium  ,  animad- 
vcrteruiit.  Turbae  ita  auctae  sunt,  ut  dux 
AureUancnsis,  rcgiii  administcr,  ad  consu- 
Icndum  tranquilUtati  publicac,  vctucrit,  nc 


scripta  contra  saepe  memoratam  BuIIam 
prelo  committerentur  aut  venderentur,  et 
ne  quid  contrareverentiam  ApostolicaeSedi 
debitam  scriberetur  aut  diceretur  ;  curiis, 
ne  Appellantes  protegerent,  interdixit;  epi- 
scopos  contra  magistratus  civiles  protexit 
mandavitque,  ut  utraque  pars  de  bulla  ista 
et  materiis  ad  eam  spectantibus  usque  ad 
futurum  concilium  generale  silentiura  ser- 
varet,  quod  minime  factum  est. 

In  uniendis  quidemdissidentibus  haudpau- 
ci  e  summis  viris  tum  in  Gallia  tum  Romae 
laborarunt;  Clemens  XI  etiam  nihil  omisit, 
ut  refractarios  ad  officium  reduceret;  atta- 
men  eius  vota  frustrata  sunti.  Porro  Ap- 
pellantium  facta  sub  Clementis  XI  succes- 
soribus  suis  locis  referemus. — Clemens  XI 
ad  laborum  suorum  et  virtutum  praemia 
e  vivis  evocatus  est  xiv°  calend.  april.  1721, 
annum  aetatis  agens  72,  quum  per  ann.  20 
nxens.  3,  dies  25  regnasset:  titulo  tanti  lio- 
noris  semper  fuit,  ut  optimo  etiam  succe- 
denti  Pontifici  difficilis  aemulatio  foret. 

41.  Innocentius  XIII,  Pontifex  (an. 
1721)  — Post  Clementem  Pp.  XI,  postridie 
nonas  maii  an.  1721  pontifex  creatus  fuit 
Innocentius  XIII,  antea  Michiiel  Angclus  de 
Comitibus,  romanus,  quem  praeter  clarita- 
tem  generis ,  e  quo  plures  Pontifices  nati 
sunt ,  munera  quoque  domi  forisque  gesta 
supremo  honore  dignum  faciebant.  In  Apo- 
stolica  Sede  colIocatus,prudcnti  consilio  op- 
timos  sibi  administros  elegit.  Mitissimo  in- 
genio  praeditus,  ncc  nxansuetudo  integrita- 
tem  corrupit ,  nec  intcijritas  mansuetudini 
rcpugnatit ".  Ut  divinam  opem  pro  salutari 
Ecclesiae  regimine  consequeretur,Iubilaeum 
indixit  et  publicas  supplicationes  decrevit. 
Festum  ss.  Nominis  lesu  dominica  II  post 
Epiphaniam  ab  universa  Ecclesia  quotan- 
nis  cclcbrari  voluit.  —  Cultuni  immemora- 
bilem  B.  Andrcae  de  Comitibus,  Alexan- 
dri  IV  fratris  filio,  Ordinis  Minorum  ,  ap- 
probavit.  —  Disciplinam  ecclesiasticam  in 
rcgno  Hispaniae  composuit  Constitutione 
Apostolici  ministerii,  quani  Benedictus  XIII 
in  Romana  synodo  an.  1725  ad  totnm  or- 
bcm  extendit.  Carolo  imperatori  VI  inve- 
stituram  regni  utriusque  Siciliac  et  Hiero- 
solymitani  contulit.  Nullum  praetermisitof- 
ficium,  ut  principcs  christianos  excitaret  ad 
opem  ferendam  cquitibus  Ilierosolyraitanis 
seu  Mclitensibus  adversus  Turcas,  insulam 
Mclitam  terra  mariquc  oppugnarc  minitan- 


'  I-afileau,  loc.  cil. 

-  S.  Augusl.  Epist.  4-3  aiias  102,  c. 


16. 


VSQVE  AD  PVELICAM  RERVM  IN  CALLIIS  SVBVERSIONEM 


2G1 


tes ,  ipsis  equitibus  20,000  nummorum  c  pro- 
prio  aerario  misit,  sacrumque  Cardinalium 
coetum  gravi  oratione  commovit,  ut  quisque 
secundum  vires  suas  subsidia  conferret  ad 
redimcndos  ab  imminenti  pcriculo  fratres. 
Adversus  Appellantium  in  Gallia  conamina 
decessoris  sui  vcstigiis  inhaesit,  ut  inlVa  vi- 
debimus.  Obiit  nonis  martii  an.  1724  actatis 
G9,  quum  supra  bicnniitni  rcgnassct,  mcns. 
9,  et  dics  29. 

42.  Bcncdictus  XIII,  Pontifcx  [an.  1724) 
—  Post  obitum  Innocentii  XIII,  suffraganti- 
bus  omnibuii  cardinalibus,  iv°  calcndas  iunii 
Pontifex  renunciatus  est  Bcnedictus  Xlll, 
antea  Vincentius  INlaria  Ursinus,  Ordinis 
Praedicatorum  ,  cardinalis  archiepiscopus 
Bcneventanus,  vitae  sanctimonia,  sapientia 
et  zelo  pro  domo  Dei  conspicuus,qui  Eccle- 
siam  gubernavit  usque  ad  an.  1730.  Is  omnia 
solliciti  pontiticis  ofiicia  explevit.  Anno  1725 
Romae  in  aede  Lateranensi  proviucialem 
synodum  cclcbravit,  cui  interfuerunt  32  car- 
dinales,  5  archicpiscopi,  39  episcopi,  3  ab- 
bates,  31  episcoporum  et  abbatum  abscn- 
tium  procuratores.  Hubitac  sunt  8  sessiones, 
in  quarum  prima  10  articuli,  ad  tidem  et 
mores  spectantes,conditisunt;Co'nstit.  Uai- 
(jcnitus  ,  quae  fidei  regula  appcliata  est , 
omnimodam  obedicntiam  esse  exhibendam , 
detinitum,  et  proscripti  quicumque  contra 
eam  editi  libri.  In  ahis  sessionibus  actum 
estde  clericis,  de  fcstis,  dc  sacramentorum 
administratione,de  ccclcsiarum  immunitatc, 
de  monachis  ct  eremitis,  de  confraternita- 
tibus  laicorum  ,  dc  puellarum  reclusoriis  , 
de  sepulturis,  seminariis  aliisque  ad  opti- 
mum  ecclesiarum  regimcn  pertinentibus  ^. 
Eodem  anno  Benedictus  Xill  Romac  lubi- 
lacum  celebravit,  cuius  lucrandi  causa  in- 
numerus  peregrinorum  numcrus  in  Urbe 
visus  est.  In  eadem  Latcranensi  Basihca 
Poatifex  Sacramentum  Pocnitcntiac  admi- 
nistravit,  ac  summi  Poenitentiarii  munere 
functus  est.  Durante  lubilaeo  iaetum  nun- 
cium  accepit  de  firmata  inter  Carolum  im- 
peratorem  VI  et  Philippum  V  rcgem  Hi- 
spaniae  pace,  et  restituta  R.  Ecclesiae  ci- 
vitate  Comaclo,  17  annis  a  caesarcanis  in- 
tercepta.  Attamen  concepta  e  pacis  nuncio 
laetitia  turbata  fuit:  in  ea  enim  Carolo  prin- 
cipi,  e  secundis  Phihppi  V  cum  Elisabetha 

1  Coniemierunlaliqui,Conslitulioneni  Vnigenitus 
nunquam  a  synodi  palribtis  rerjulam  fidei  fuissc 
appellalam,  eaque  veiba  iiiius  aclis  csse  inserla. 
Al  hanc  opinionem  inter  alios  refeiiendam  suscepil 
Zaccaria  ia  opere,  quod  \asci'\hi\,m\  Difesa  di  tre 
Sommi  Pontefici,  p.  41. 


Farncsia  nuptiis  primogenito ,  succcssio 
Parmac  ct  Placentiae,  quas  Farnesii  priu- 
cipes  beneliciario  iure  ab  ApostoUca  Scde 
tcnebant,  adiudicata  cst.  Quapropter  Benc- 
dictus  XIII  in  consistorio  coram  cardinaU- 
bus  ApostoUcae  Sedis  iura  in  Parmam  et 
Placentiam  contcstatus  est. 

Idem  Pontifex  S.  loseph  posuit  in  Litaniis 
post  S.  loannem  Baptistami.  Plurcs  unica 
Canonizatione  dcscripsit  in  Sanctos;  in  his 
B.  loannem  Nepomucenum,  cuius  lingua 
pcrinde  atque  illa  D.  Antonii  Patavini,  non 
integra  modo,sed  rccentissima  specie,  post 
ab  hinc  annis  382  conspiciebatur  -•,  huius 
quidem,  quod  ita  dixit,  ut  divinas  iaudes,  di- 
vinamcjue  doctrinam  miriticc  amplilicavcrit; 
ilUus  vero,  quod  ita  tacuit,  ut  secreta  sibi 
administranti  Sacraraentum  Poenitentiae 
commissa  inter  varia  gravissimaque  tor- 
mentorum  genera  pcrpetuo  religiosoc[ue  si- 
lentio  compresserit.  Lateranenscm  basili- 
cam  ,  novis  operibus  restitutaiB  ,  solemni 
ritu  consccravit.  Acadcmiam  theologicam, 
sub  Clemcnte  XI  institutam  ,  singulari  a- 
more  et  benignitate  prosecutus  est.  Caere- 
moniarum  librum  ,  quo  utuntur  episcopi, 
correxit.  Episcopis  mandavit  ut  Clericis 
educandis  erudiendisque  Seminariorura  e- 
rcctionem  promoverent,  congregationem 
instituens  de  rebus  ad  ea  pertinentibus  con- 
sulendam''^.  Quum  ab  Ordinibus  regni  Po- 


^  Benedictus  XIV,  De  Servor.  Dei  Beatif.  etc. 
I.  IV,  part.  2,  c.  2U,  n.  5,  7  sqq.— Fidelibus  omni- 
bus,  qui  ad  pulsaliouem  Canipauae  hora  mcridiana 
et  posl  solis  occasuni  Oralinnem  Angeiicam  (An- 
gelus  Domini  etc.)  flexis  recilarenl  genibus,  cura 
addilo  trium  Ave  Maria,  Benedictus  Pp,  XIII  (die 
26  septembris  1724)  concessit  plenariam  Indul- 
genliam,  ac  remissionem  omnium  peccatorum,  dum- 
modo  aliqua  die  cuiuslibei  mensis  ad  beneplacitum 
Sacramenla  Poeuitenliae  el  Eucbarisliaereceperinl, 
ac  oraverinl  pro  pace  cl  concordia  inler  Principes 
chrislianos,  Haeresum  extirpatione  et  S.  Ecciesiae 
exaltatione.  Itemque  Fidelibus  vere  contrilis,  quo- 
ties  Salutationem  eam  Angelicam  devote  recitarent, 
cenlum  dies  Indulgentiae  impartitus  fuit.  lam  an. 
1455  Callislus  Pp.  III,  ut  esl  in  Chron.  S.  Anton. 
(p,  '3,  l.  22,  c.  14)  mandaveral  per  soiemnes  lit- 
leras  Apostolicas  ubique  terrarum  fidelium  sin- 
gulis  diebus  inler  Nunam  el  Vesperas  pulsari  in 
omnibus  ecclesiis  ad  Ave  Maria  ter.  In  qua  pul- 
satione  quicumque  dicerel  genibus  flexis  ler  Ave 
Maria  et  Pater  Nosler  ,  consequerelur  indulgen- 
liam  Irium  annorum  et  trium  quadragcnarum.  Vide 
quoque  p.  91,  not.  2.— Ue  Auctore  el  de  lempore 
Ave  Maria  recitalionis  fusius  in  Eflemerid.  La 
Scienm  e  la  Fede  voi.  cxv,  Napoii  1879. 

2  Lamberl.  Op.  cit.  I.  iV,  part.  1,  c  30,  n.  15. 

3  Conslit.  Creditae  nobis  divinitus,  67,  ia  t.  II 
DuUarii. 


262 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


ionici  anno  1726  in  comitiis  Grodnensibus 
nova  lex  sancita  fuisset,  nuntio  apostolico 
Vincentio  Santinio  et  iurisdictioni  Aposto- 
licae  iniuriosa,  ad  propulsandam  iniuriam 
et  litteris  et  ablegatione  extraordinariausus 
est.  Monita  eius  effecerunt,  ut  rex  et  Or- 
dines  quidem  a  legis  executione  tempera- 
rent ,  acta  tamen  non  rescinderent ;  qua- 
propter  Pontifex,  ne  auctoritas  Apostolica 
et  libertas  ecclesiastica  quidquam  detri- 
menti  acciperent,  legem  damnavit,  et  quae 
inde  facta  fuerant,  abolevit.  An.  1729  in- 
visens  ecclesiam  suam  Beneventanam,  pro- 
vincialem  synodum  in  ea  celebravit,  con- 
venientibus  non  solum  provinciae  episcopis, 
sed  et  aliis  e  diversis  regionibus  praelatis, 
tum  ut  Pontificem  venerarentur  ,  tum  ut 
de  negotiisecclesiasticis  cum  eoconferrent. 
Plura  de  ecclesiastica  disciplina  constituit. 
Inhibuit,  ne  quis,  inconsulto  R.  Pontifice,  e 
religiosis  ciaustris  transiret  ad  alium  quem- 
que  Ordinem  religiosum,  in  quo  claustralis 
observantia  non  vigeret.  Decrevit  etiam,  ut 
qui  e  monasticis  aliisque  regularibus  Ordi- 
nibus  ad  episcopatum  assumerentur,si  apud 
ecclesias  sibi  commissas  non  commoraren- 
tur,  aut  si  eas  dimitterent,  ad  claustra  sui 
Ordinis  reverterentur.  Quae  autem  egerit 
in  causa  Appeilantium  in  Galliaet  schisma- 
tis  Uitraiectensis  in  Hollandia,  suis  locis  di- 
cemus. 

Simultatem  gravem  habuit  cum  Victore 
Amadeo,  rege  Sardiuiae.  Is  quippe,  quum 
adhuc  esset  dux  Sabaudiae,  nixus  privile- 
gio,  quod  Nicolaus  Pp.  V  an.  1451  Ludovico 
Amadeo,  duci  Sabaudiae,  concesserat,  ni- 
mirum  ut  in  eius  terris  beneficia  maiora, 
quae  vocantconsistorialia,nonconferrentur, 
nisi  habitis  prius  per  Pontificcm  intentione 
et  consensu  ducis  dc  personis  idoneis,  sibi 
ius  asseruit  cpiscopatus  ,  abbatias  et  alia 
beneficia  confercndi  in  Sabaudia,  Pcdemon- 
tio  aliisque  terris,  quarum  imperium  tene- 
bat.  Contra  haec  et  alia  a  duce  adversus 
Ecclesiae  immunitatem  et  Pontificis  aucto- 
ritatcm  gesta  ct  dccreta,  fortiter  restiterat 
et  reclamaverat  Clcmens  Pp.  XI;  unde  gra- 
vis  Pontificem  inter  et  ducem  dissensio  , 
quae  nequc  sub  Innocentio  Xlll,  Clementis 
successore,  composita  est.  Quum  idem  dux, 
an.  1720  ab  imperatorc  Carolo  VI  rex  Sar- 
diniae  crcatus,  l'ontifici,  qui  hanc  insulam 
R.  Ecclesiae  feudum  vindicabat,  hominium 
praestare  nollet,  et  quarumdam  civitatum, 
quas  in  Pedcmontio  ut  feuda  pontificia  pos- 
sidebat,  dominium  supremum  sibi  assere- 
rct,  dissidia  aucta  sunt,  omnisquc  utrim- I 


que  communicatio  interrupta-  Cum  RR. 
Pontifices  ,  durante  discordia  ,  eos  ,  quos 
rex  ad  beneficia  in  Sardinia  et  caeteris 
suis  terris  nominarat,  confirmare  noUent, 
multi  episcopatus,  abbatiae  et  alia  benefi- 
cia  ibidem  vacabant.  Benedictus  XIII  om- 
ni^,,  sed  frustra,  tentavit,  ut  regem  a  prae- 
sumptis  iuribus  reduceret.  Demum  an.  1727 
cum  eo  conventionem  iniit ,  qua  ,  praeter 
alia,  nominatio  ad  episcopatus,  ad  abbatias 
et  alia  beneficia  regi  concedebatur.  Verum 
discoidiam  sub  Clemente  XII  resuscitatam 
videbimus.  Quid  egerit  in  causa  tribuna- 
lis  IMonarcliiae  siculae  iam  diximus.  Bene- 
dictus  tanta  fuit  moderatione,  ut  in  fastigio 
summo  dignitatis,  non  privatim  modo,  sed 
etiam  publicae  et  in  orbis  totius  conspe- 
ctu  monachum  potius ,  quam  Pontificem 
ageret.  Tali  modo  cum  annos  aetatis  81  ac 
dies  19  complesset,  atque  ad  extremam  se- 
nectutem  prospera  usus  valetudine,  nullis 
pro  Ecclesia  laboribus  pepercisset,  nactus 
est  morbum  pituitae,  quo  obstruente  spiri- 
tum,  e  mortalium  numero  ereptus  est,  ut 
immortali  vita  frueretur,  quam  sibi  inno- 
centissimis  moribus  comparaverat.  Id  acci- 
dit  anno  1730  ,  ix°  calendas  martii  ,  post 
quinquenniuni,  ac  menses,  8,  dies  23,  quam 
Pontificatum  obtinuerat. 

43.  Lis  de  Ordinationibus  Anglicanis  — 
In  Gallia  novam  controversiam  excitavit 
Petrus  Franc.  Le  Courrayer  ,  Rothoma- 
gensis  ,  canonicus  regularis  s.  Augustini 
s.  Genovevae  Parisiis,  qui  non  solum  Ap- 
pellantium  ,  sed  ipsorum  Anglicanorum 
partes  defendit.  Anno  1723  librum  gallice 
cdidit  de  valore  Ordinationum  anglicana- 
rum,  in  quo  contendebat,  cpiscopos  Angli- 
canos  essc  legitimos  et  veri  nominis  cpi- 
scopos  1.  Eius  assertiones,  communi  theo- 
logorum  scntenliae  adversas  ,  praeter  I. 
Harduinum  aliosque,  mox  confutandas  su- 
scepit  Mich.  Le  Quicn ''.  Probant  hi,  ipsum 
Matthacum  Parkerum,an.  1559  creatum  ar- 
chiepiscopum  Cantuariensem,  a  quo  cacteri 
episcopi  Anglicani  suam  origiiiem  ducunt, 
non  fuisse  valide  ordinatum;  item  formam 
in  rituali ,  ab  Eduardo  rege  VI  confecto 
et  in  pseudo  -  .synodo  Londinensi  an.  1562 
approbato,  praescriptam,  sccundum  quam 
cpiscopi  Anglicani  ordinantur,  esse  insuf- 
ficientcm,  secundum  sc  ambiguam  ,  et  ex 
adiunctis  circumstantiis  aperte  haereticam. 


'  Disscrlalion  sur  la  validile  des  Ordinations 
anrilicanes,  Hruxoll,  1723,  2  vdll,  in-12'. 

-  iWiUile  des  Ordinalions  anglicancs ,  4    voli. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


263 


Tantum  abfuit,  ut  Courrayer  assertiones 
suas  revocaret ,  ut  contra  ad  casdem  de- 
fendendas  alterum  librum  an.  172G  emise- 
rit,  in  quo  praeterea  de  primatu  R.  Ponti- 
ficis,  cpiscoporum  auctoritate,  Eucbaristiae 
sacramento  et  sacrilicio,  anglicana  magis 
quam  catholica  rationc  disseruit  *.  Ludo- 
vicus  rex  XV  utrumquc  Courrayerii  librum 
deuuntiavit  episcopis  an.  1727  Parisiis  a- 
gentibus.  Hi  numero  20  apud  cardinalem 
de  Bissy,  cpiscopum  Meldenscm  ,  congre- 
gati,  37  propositioncs ,  c  libris  Courraye- 
rii  excerptas  ,  variis  censuris  notarunt. 
Proinde  regii  consilii  decrcto  iidem  libri 
proscripti  sunt.  Eosdem  libros  eodcm  an- 
no  damnavit  provincialis  synodus  Ebrodu- 
nensis,  et  Bencdictus  Pp.  XIII  decrcto  vn° 
cal.  iulias  1728  dato.  His  conformis  est  Ec- 
clesiae  praxis  ,  quae  mandat ,  ut  quoties 
ministcr  aliquis  anglicanus  ad  catholicam 
fidem  redeat ,  si  dignus  sit  qui  in  clerum 
cooptetur  ,  tanquam  raerus  laicus  omnes 
Ordines  suscipiat.  Courrayer  an.  1728  e 
Gallia  confugit  in  Angliam  ,  ubi  vulgatis 
aliquot  scriptis  ,  ab  Apostolica  Sede  dam- 
natis,  an.  1776  impoenitens  decessit- 

44.  Appellantium  status  in  Gallia  —  Di- 
ctum  est  supra  de  statu  factionis  lanseniano- 
Quesnellianae  ,  seu  Appellantium  a  Bulla 
Unigenitus,  usque  ad  obitum  ClementisXI-. 
Post  huius  Pontificis  mortem  (1721)  blan- 
diebantur  sibi  factiosi,  fore  ut  plus  favoris 
aut  praesidii  causae  suae,  iam  desperatae, 
in  eius  successore  reperirent.  Quapropter 
septem  episcopi  Galli  vii°  idus  iulii  1721  ausi 
sunt  litteras,  prorsus  schismaticas,  in  felle 
amaritudinis  exaratas,  Innocentio  Pp.  XIII 
inscribere,  in  quibus  Clementis  XI  memoria 
sempiternis  laudibus  digna,  proscindebatur, 
apostolica  eius  constitutio  calumniose  tra- 
ducebatur,utraquepotestasimpudentercon- 
temnebatur,  divina  atque  humana  haeretico 
spiritu  confundebantur.  Et  ne  quid  teme- 
i'itatis  argumento  et  cumulo  deesset,  aucto- 
ritatem  novi  Pontificis  in  partem  et  prae- 
sidium  suae  perversitatis  vocare  non  eru- 
buerunt.  Hae  litterae  et  ApostoUcae  Sedis 
et  concilii  regii  decreto  proscriptae  sunt.  Ea- 
queoccasione  Innocentius  XIII,  ix°calendas 
aprilis  1722  litteras  ,  apostolici  spiritus  et 
vigoris  plenas,  dedit  ad  Ludovicum  XV  et 
Philippum  ducem  Aurelianensem  ,  quibus 
refractariorum  audaciam  pro  merito  casti- 
gavit  atque  coercuit- 

1  Defense  de  la  Dissertation  stir  la  validile  des 
Ordinations  anglicanes,  1726,  4  voll.  in-l^". 
5  Vid.  p.  259-260. 


Benedictus  XIII  ,  Innocentii  successor , 
anno  1725  in  Romana  synodo ,  iam  enun- 
ciata,  praecepit,  ut  constitutio  Clementis  XI 
ab  omnibus,  cuiusvis  conditionis  aut  gradus, 
omnimoda  cum  obedientia  observaretur;  et, 
si  qucm  cognovissent  episcopi  in  suis  dioe- 
cesibus  de  praedicta  constitutione  malc  sen- 
tire  aut  loqui,  pro  pastorali  sua  potestate 
in  eum  animadverterent;  pervicaces  vero 
ad  Apostolicam  Sedem  deferrcnt ;  libros 
etiam,  contra  ipsam  constitutionem  editos, 
aut  falsas  doctrinas  in  ea  damnatas  propu- 
gnantes  ,  diligenter  perquirerent ,  sibique 
tradi  mandarcnt,  Apostolicae  Scdi  dein  de- 
nunciandos. 

Similiter  clcrus  Gallicanus  in  comitiis  gc- 
neralibus,  anno  1723,  1725  et  1726  Labitis, 
plurimum  questus  est  de  licentia,  qua  re- 
fractarii  contra  Apostolicae  Sedis  et  epi- 
scoporum  auctoritatem  declamabant,  et  de 
molestiis  ,  quas  curiae  saeculares  episco- 
pis  eorumque  iurisdictionis  exercitio  infere- 
bant,  datisque  ad  Ludovicum  XV,  qui  iam 
summam  regiminis  susceperat,  litteris  tri- 
stem  ecclesiarum  statum  exposuit.Rex  cleri 
expostulationes  suscepit,  opemque  ad  corri- 
genda  mala  spopondit.  Anno  vero  1726  Soa- 
nen,  episcopus  Sanitiensis,  unus  e  quatuor 
primis  episcopis  appellantibus  ,  emisit  In- 
structionem  pastoralem,  in  qua  Quesnelli 
librum  commendabat,  Clementem  XI  eius- 
que  successores  et  assentientes  iis  episco- 
pos  proscindebat,  appellantium  causam  de- 
fendebat  suosque  dioccesanos  hortabatur, 
ut  in  accepta  a  se  doctrina  constanter  per- 
severarent. 

Ad  reprimendam  tantam  audaciam  de 
Guerin  de  Tencin,  archiepiscopus  Ebrodu- 
nensis  et  episcopi  Sanitiensis  metropolita, 
xvii°  calendas  septembris  1727  provincia- 
lem  synodum  in  sua  metropoli  coegit,  ad 
quam  etiam  invitavit  episcopus  finitimarura 
provinciarum.  Convenerunt  14  episcopi  plu- 
resque  presbyteri.  Soanen  ad  synodum  ci- 
tatus  comparuit ,  sed  cojitra  congregatos 
patres,  quasi  iudices  incompetentes,  exce- 
pit,  depositaque  reclamatione,  discessit.  Sy- 
nodus  huiusmodi  reclamationis  nullam  ra- 
tionem  liabuit ;  pastoralem  Instructionem 
Soanen.  ceu  temerariam,  scandalosam,  se- 
ditiosam  ,  iniuriosam  Ecclesiae,  episcopis 
et  regiae  auctoritati,  schismaticam  et  er- 
roribus  plenam,  damnavit;  illum  ab  omni 
iurisdictionc  et  officio  episcopali  ac  sacer- 
dotali  suspendit,  et  Sanitiensis  ecclesiae  ad- 
ministrationem  commendavit  loan.  de  Sa- 
leon  qua  vicario  gcnerali.  Praeterea  con- 


264 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENlSTICIS 


stitutionem  Unigenitus  declaravit  dogmati- 
cum,  definitivum  et  irretractabile  Ecclesiae 
iudicium;  omnem  ab  ea  ad  generale  con- 
cilium  appellationem  et  celebre  lansenista- 
rum  silentium  obsequiosum  damnavit;  con- 
stituit,  ut  nemo  ad  ordines  sacros,  confes- 
siones  audiendas,  munus  concionatoris  aut 
beneficia  admitteretur,  nisi  prius  Innocen- 
tii  X,  Alexandri  VII  et  Clementis  XI  con- 
stitutionibus  sinceram  obedientiam  praesti- 
tisset;  denique  declaravit,  omnes,  qui  prohi- 
bitos  libellos,  contra  praedictas  constitutio- 
nes  editos,  legere,describere  aut  apud  se  re- 
tinere  ausi  fuerint,  excommunicationis  vin- 
culo  esse  ipso  facto  innodatos.  Soanen  qui- 
dem  contra  synodi  sententiam  reclamavit; 
12  episcopi  pro  eo  apud  regem  intercesse- 
runt,  et  50  advocati  Parisienses synodi  gesta 
improbarunt.  At  praestantiores  Galliae  epi- 
scopi  et  Benedictus  Pp.  XIII  synodi  decreta 
rata  habuerunt.  Eadem  decreta  Ludovi- 
cus  XV  sua  auctoritate  communivit,  et  con- 
tumacem  Soanen  in  abbatia  Casae-Dei  re- 
legavit  1. 

Ea  Sanitiensis  episcopi  .sors,  repetita  Be- 
nedicti  Pp.  et  Ludovici  regis  monita,  decre- 
scensque  appellantium  episcoporum  nume- 
rus  effecerunt,  ut  Cardinalis  de  Noailles, 
archiepiscopus  Parisiensis,  tandem  ad  re- 
sipiscentiam  se  converteret.  Anno  1728  lit- 
teraspastoralesedidit,quibusconstitutionem 
Unigenitus  demisse  et  pure  acceptavit,  om- 
nesque  litteras,  instructiones  aut  explicatio- 
nes,  quas  de  illa  consti iutione  antca  dederat, 
revocavit.  Ita  appellantespraecipuum  suum 
fulcrumami-serunt.  Eodem  temporeepiscopi 
plures,  improbatis  suis  appellationibus,  bul- 
lam  Uniijcnitus  dcmissc  acceptarunt.  De 
Vintimille,  Noaillii  anno  .sequenti  mortui 
successor,plerosqnc  occlesiae  suae  canoni- 
cos  ad  sinceram  BuUae  acceptationcm  per- 
movit.  Eodem  anno  1720  Sorbona  ferme 
universali  sufiragio  declaravit,  decretum, 
quo  buUam  anno  1714  acccptarat,  esse  au- 
thenticum,  eam  iterum  tanquam  dogmati- 
cum  univcrsae  Ecclesiae  iudicium  accepta- 
vit,  suamque  appcUationem  et  alia  contra 
praedictam  buUam  acta,  rcvocavit-  Deniquc 
anno  1730  Ludovicus  XV  scnatum  Parisien- 
sem,  adhuc  renitentem,  adegit,  ut  bullam 


'  Sanilicnsis  cpiscopi  f.iulorcs  synodi  Ebrodunen- 
sis  liisloriam  viilganint,  in  qnaciusacta  vnllicarunl. 
Conlra  quos  vidcsis  iilnum  P.  F.  Lafitcaii,  episcopi 
Sislariccnsis,  qui  fuil  nnus  c  synodi  patriljus,  pal- 
licc  inscriplum:  nrfulalion  (iunuuvragc  intitulr, 
Hixtoire  dela  condamnatiitn  de  M.  Vi-vi-que  de  Se- 
nes  par  les  prelal^  assemblrs  d  Embrun. 


denuo  inter  leges  publicas  referret,  quo  fa- 
cto  nemini  impune  licebat  eam  publice  im- 
pugnare  aut  ab  ea  appellare.  Sic  factio  ap- 
pellantium  ,  quorum  multi  confugerunt  in 
Hollandiam,  quidem  valde  imminuta,  non 
tamen  exstincta  est. 

Tunc  Appellantes  seu  lansenistae,  nam 
illi  cum  his  coaluerunt,  ad  corroborandam 
sectam  suam  vulgare  coeperunt  miracula, 
quorumdam  appellantium  defunctorum  in- 
tercessione,  ut  dicebant,  patrata.  Maxime 
venditarunt  miracula  Francisci  Paris,  dia- 
coni  Parisiensis,  an.  1727  defuncti  et  in  coe- 
meterio  s.  Medardi  sepulti.  Huius  sancti- 
tatem  alta  tuba  cecinere  sectarii.  Plurimi 
ad  implorandam  eius  intercessionem  ad  se- 
pulcrum  eiucdem  accurrebant,  et  desum- 
ptam  inde  terram,  ceu  curandis  morbis  sa- 
lutarem,  asportabant.  Brevi  tempore  rumor 
de  morbis,  Frantisci  intercessione  curatis, 
curiositas,  pecunia  ab  haereticis  distributa 
effecerunt,  ut  concurrentium  ad  sepulcrum 
eins  muUitudo  in  dies  augeretur.  Aban.  1731 
nova  et  singularia  phaenomena  in  coeme- 
terio  s.  Medardi  dederunt  hi  superbi  et 
stultissimi  rebelles:  illi  scilicet,  qui  sepulcro 
Francisci  incumbebant,  vehementibus  con- 
vulsionibus  eorripiebantur ,  quae,  corpore 
inde  amoto,  confestim  cessabant,  quibusque 
se  a  morbis  sanatos  dicebant;  nonnulli,  con- 
vulsionibus  correpti,  verba  adhortatoria  vel 
consolatoria  ad  circumstantes  faciebant,  aut 
contra  bullam  Uniijenitus  declamabant  aut 
vaticinabantur.  Quibus  omnibus  cum  turbae 
haud  exiguae  excitarcntur,  an.  1732  aditus 
ad  coemeterium  s.  Medardi  iussu  regis  in- 
terclusus  est.  Id  tamen  non  impedivit,  quo- 
minus  fanatici  contenderent,  reliquias  Fran- 
cisci  aut  tcrram  sepulcri  eius  in  alia  loca 
translatas  ,  ubi  se  insulsis  saltibus ,  saevis 
membrorum  et  nervorum  contractionibus, 
aliisque  excessibus  dabant.  eadem  prodigia 
patrare.  Quapropter  rex  an.  1733  tum  pri- 
vatos  tum  publicos  conventus  istorum  spa- 
sticorum  seu  convulsioneshabentium  severe 
prohibuit. 

Interim  tum  c  confcssionibus  eorum,  qui 
miraculose  sanati  dicebantur,  tum  e  testimo- 
niis  medicorum,  qui  alios  antc  vel  post  vul- 
gata  miracula  curarunt,  tum  ex  assertioni- 
bus  tcstium  oculatorum  et  auritorum,  aliis- 
que  argumentis  appellantium  fraudes  pa- 
tefactae  sunt.  lactata  Francisci  miracula 
practcr  alios  refellcrunt  Guil.  de  Vintimillc 
Parisiens.ct  loan.  los.  Languet  Senonen.  ar- 
chiepiscopi  in  litteris  pastoralibus,  et  Lud. 
La  Tastc  ,  Ordinis  s-  Bciiedicti,  in  litteris 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLHS  SVBVERSIONEM 


265 


theologicis  gallice  scriptis  '.  Haec  ipsa  res 
liaud  paucos  a  lansenistis  et  A.ppellantibus 
abalieuavit.  Ex  ipsis  haereticis  multi  fanati- 
cam  alioriun  agendi  rationem  improbarunt, 
et  ab  iisdem  schisma  feccrunt. 

Verumlamen  sectarii  patronos  potentes 
habebant  in  curiis.  Anno  1732  senatus  Pari- 
siensislitteras,quibusdeVintimille,archicpi- 
scopus  Parisiensis,ephemerides,quae  you- 
cellcs  ccclcsiastiqucs  inscribebantur ,  dioe- 
cesanis  suis  legere  prohibebat,  suppressas 
voluit,  quum  lansenistae  et  Appellantes  in 
iis  acriter  perstringerentur.  Rex  vero  ob- 
sistentium  senatorum  alios  custodiae  tra- 
didit ,  alios  ex  urbe  relegavit ,  et  senatui 
potestatem  de  rebus  ecclesiasticis  decer- 
nendi  ademit;  quo  facto,  166  senatores  mu- 
neri  suo  renuntiarunt.  Post  mensem  invi- 
tati  ad  resumendum  munus ,  id  quidem  fe- 
cerunt,  sed  edictum  regium ,  quo  potestas 
ista  senatui  adimebatur,  in  regesta  referre 
noluerunt;  quapropter  omnes  Parisiis  ex- 
cedere  iussi  sunt.  Non  multo  post  iterum 
revocati  et  audaciores  facti ,  molestias  fre- 
quentes  tura  regiae,  tum  ecclesiasticae  au- 
ctoritati  intulerunt  ^. 

45.  Schisma  Ultraiectinum—ln  HoUan- 
dia  lansenistae  tetruni  schisma,  quod  hac- 
tenus,  quamvis  plurimum  diminutum,  per- 
durat,  inter  Catholicos  excitarunt.  Ut  vero 
falsum  sit  quod  hostes  Apostolicae  Sedis 
contendunt ,  evincitur  ex  eo  quod  HoUandia 
saeculo  VII  fidem  ab  Apostolica  Sede  re- 
cepit.  S.  Sergius  I  in  Ecclesia  s.  Caeciliae 
die  22  novembr.  an.  696  sacravit  s.  \Villi- 
brordum  in  Archiepiscopum  Frisonum,  qui 
Sedi  Ultraiectensi  respondet.  Vita  s.  Bo- 
nifacii ,  illius  successoris,  mirifica  exhibet 
specimina  ab  Apostolica  Sede  dependen- 
tiae  dioecesis  Ultraiectensis.  Quae  tilialis 
devotio  in  sequentia  saecula  ipsa  prosecuta 
est  non  solum  in  rebus  fidei  et  morlbus  , 
verum  etiam  in  ecclesiastica  disciplina;  in 
qua  praecipuum  locum  obtinebat  electio 
principis-episcopi,  quum  Sedi  Ultraiectensi 
teraporale  dominium  adauctum  fuit.  Ele- 
ctio  vel  designatio  principis-episcopi  sae- 
culo  XII  fiebat  a  Romanis  Imperatoribus, 
et  Conradus  III  per  suum  diploma  18  octo- 
bris  1145,  Eugcnio  Pp.  III  approbante,  hac 
facultate  donabat  Capitula  s.  Martini  et 
s.  Salvatoris  Ultraiectensium.  At  in  huius 
iuris  exercitio  cum  experirentur  multa  in- 

1  Lellres  theologiques  aux  eciivains  defenseurs 
des  convulsions  et  aulres  pretendus  miracles  du 
temps  ,  2  voll.  in-4°, 

2  Lafileau,//i.s<oi)e  dela  Con.s/i(tt/tonUnigenilus. 

WOVTERS,  II. 


commoda  an.  1528  Capitularcs  Carolo  V 
Duoi  Brabantis  et  HoUandiae  Comitis  illud 
de  facto  reddiderunt,  se  obligantes  semper 
ab  eo  designatum  eligere.  Eodem  temporo 
Episcopus  temporale  dominium  pro  ipso 
Carolo  abdicavit,  et  Capitula  ratum  habue- 
runt ;  quae  adprobata  et  confirmata  fuerunt 
a  Clemente  Pp.  VII,  die  20  augusti  1529. 
TandemPaulusIVan.  1559Ultraiecti  in  rae- 
tropolira  erexit  pro  Suffraganeis  ei  attri- 
buensSedesHarlemanensem,Gronigensem, 
Leovardiensem ,  Middelburgensem  et  Da- 
vcntriensem.  Bulla  erectionis  non  Capitulis 
sed  Papae  designandi  episcopos  privilegium 
Philippo  II  eiusque  successoribus  confere- 
bat.  tfnde  iam  a  saec.  XVI  Canonici  nullo 
iure  gaudebant  in  Ultraiectensis  archiepi- 
scopi  designatione.  Exeunte  saec  XVI  po- 
titi  sunt  Hollandiae  protestantes  et  expulsi 
rectores  hispani;  quam  vero  multa  Catho- 
lici  passi  sint,  alibi  dictum  est.  Funera  Ar- 
chiepiscopi  Friderici  Schenk  profanata  us- 
que  fuere  calvinistarura  psalmis  ;  et  novi 
electi  in  possessionem  suae  Sedis  venire 
nunquam  potuerunt.  Quae  cura  ita  essent, 
quura  novi  Hollandiae  rectores  Episcopos 
ab  Hispania  designatos  acceptare  noluis- 
sent ,  Sedes  Apostolica  ne  Philippum  pri- 
vilegium  praesentationis  privaret,  illas  re- 
giones  per  Vicarios  Apostolicos  ad  modum 
missionum  infidelium  regere  statuit.  Hinc 
primis  Vicarius  Apostolicus  fuit  Sasbold 
Vosraeer  mortuusColoniae  die  3  maii  1614, 
cui  successit  Philippus  Rovenius  ,  Baldo- 
vinus  Catz,  loannes  Neercassel:  is  ianuas 
Hollandiae  aperuit  Arnauld  ,  du  Vancel , 
Quesnel  aliisque,  qui  sub  Ludovico  rege  in 
Gallia  constitutionibus  apostolicis  irapune 
non  refragarentur  1. 

Deposito  Petro  Codde,  sicuti  vidimus-, 
officium  vicarii  apostolici  commissum  fuit 
Gerardo  Potcamp,  parocho  in  urbe  Lugdu- 
no  Batava  ,  et  post  huius  obitum  Adamo 
Daeraen,  archiepiscopo  Adrianopolitano  in 
partibus,  qui  quura  anno  1717  obiisset,  vi- 
carius  apostolicus  constitutus  fuit  loannes 
Van  Bylevelt.  Verum  lansenistae,  quorum 
factio  aucta  erat,  praefatos  vicarios  apo- 
stolicos  recipere  noluerunt.gubernium  con- 
tra  illos  excitarunt ,  et  Ecclesiarum  ad- 
ministrationem  penes  praetensum  Capitu- 
lum  Ultraiectense  eiusque  vicarium  gene- 
ralem  esse  contenderunt.  lamdudum  Capi- 


1  Viil.  p.  257,  ncc  uom  La  ScienTia  e  la  Fede, 
vol.  xcviii,  prp.  5  sqq.,  Napoli  1875. 
^P.  257. 

a9 


2G6 


•EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


tulum  Ultraiectense  erat  extinctum,  iique 
qui  in  vicinis  locis  parochorum  officio  fun- 
gentes  ,  se  canonicos  Ultraiectenses  dice- 
bant,  verum  legitimumque  Capitulum  mi- 
nime  constituebant.  Post  paucos  annos  isti 
sic  dicti  canonici  Ultraiectenses ,  consiliis 
Bernardi  Zegeri  Van  Espen  doctoris  Lova- 
niensis,  et  quorumdam  doctorum  Parisien- 
sium  e  factione  Appellantium  corroborati, 
sibi  ius  esse  contenderunt  eligendi  archie- 
piscopum  Ultraiectensem,  et  \^  calend.  mai. 
1723  Cornelium  Steenhoven,  qui  iam  apud 
illos  vicarii  generalis  munere  fungebatur, 
elegerunt  archiepiscopum,  hancque  electio- 
nem  significarunt  Romano  Pontifici,  ut  eam 
confirmaret. 

Innocentius  Pp.  XIII  ad  petulantes  eo- 
rum  litteras  res^ondere  dedignatus  est. 
Post  eius  obitum  sacrum  Cardinalium  col- 
legium,  Sede  vacante,  per  litteras,  vi*^  idus 
aprilis  1724  ,  datas  ad  Internuncium  Bru- 
xellis  agentem  ,  omnibus  episcopis  vicinis 
prohibuit,  ne  Cornelio  Steenhoven  ,  cuius 
electio  evidenter  erat  nulla,  manus  impo- 
nerent.  Id  vero  facere  ausus  est  Dominicus 
M.  Varlet,  episcopum  Ascalonen.  i.  p.  i.  Is 
e  praesbytero  missionum  exterarum  Pari- 
siis  an.  1718  creatus  coadiutor  episcopi  Ba- 
byloniensis,  quum  per  Hollandiam  transiret 
in  Persidem,Amste1odami  apud  lanseniano- 
Quesnellistas,  quibus  deditus  erat,  moras 
traxit  ,  iisque  postulantibus  Sacramentum 
Confirmationis  contulerat.Res  summo  Pon- 
tificiinnotuit,qui,reperpensa,eum  an.l720 
per  episcopum  Ispahanensem  inPersideom- 
nibus  functionibus  episcopalibus  interdixit. 
Varlet.relicta  Asia,rediitinHollandiam,ubi 
se  cum  lansenistis  coniunxit;  xv°  calendas 
martias  1723  a  Bulla  UniQenitus,  et  a  cen- 
suris  contra  se  fulminatis  ,  appellavit ,  ct 
anno  sequenti,  idibus  octobris,  quamvis  su- 
spensus  ,  interdictus  et  cxcommunicatus  , 
Cornelium  Steenhoven,  assistentibus  2  pre- 
sbyteris  refractariis,  consecravit  archiepi- 
scopum  Ultraiectinum. 

Benedictus  Pp.  XIII  datis  ix"  calendas 
martii  1725  ad  universos  Catholicos ,  in 
Hollandia  commorantes  ,  litteris  ,  electio- 
nem  C-  Steenhoven  omnino  nuUam,  eius- 
que  con.secrationcm  sacrilegam  declaravit, 
eum  omnibus  functionibus  sacris  inlei-dixit, 
divinamque  indignationem  refractariis  ob 
oculos  posuit.  Cornelius  Steenhoven  ni°  ca- 
lendas  aprilis  a  Pontificis  sententia  ad  ge- 
neralo  concilium  appellavit;  at  post  4  dics, 
in°  nonas  aprilis,  ad  divinum  iudicium  cvo- 
catus  fuit.  Eo  cxtincto,  Calliolici,  qui  ma- 


gno  numero  superabant  schismaticos  ,  ab 
Ordinibus  publicis  postularunt,  ut  Vicarios 
apostolicos  ,  a  R.  Pontifice  electos  ,  apud 
se  habere  possent,  ita  ut  obtinuerant  ante 
schisma.  Verum  scliismatici  effecerunt,  ut 
illorum  preces  reiicerentur,  et  idibus  maii 
1725  in  locum  C-  Steenhoven  mo.tui  ele- 
gerunt  Cornelium  loaimem  Barchman  Wuy- 
tiers,  presbyterum  appellantem,  qui  30  sep- 
tembris  ab  eodem  Variet  consecratus  est. 

Tanta  temeritate  permotus  Benedictus 
XIII,  vin°  idus  decembris  novas  ad  Catho- 
licos  Hollandiae  litteras  dedit,  quibus  non 
solum  electionem  Cornelii  loan.  Barchman 
omnino  nuUam  eiusque  consecrationem  sa- 
crilegam  declaravit ,  reiecit  ac  detestalus 
est ,  sed  et  ipsum  Cornelium  loannem  et 
qui ,  eraentito  canonicorum  Ultraiecten- 
sium  nomine,  eum  elegerant,  item  qui  sa- 
crilegae  consecrationi  operam  commoda- 
rant,  et  quicumque  iisdem  adhaesissent,  eo- 
rumque  partes  secuti,  opem,  favorem,  au- 
xilium  aut  consensum  praebuissent,  aucto- 
litate  omnipotentis  Dei  excommunicavit  et 
anathematizavit ,  atque  ab  Eeclesiae  com- 
munione  segregatos  et  prorsus  schismati- 
cos  habendos  et  vitandos  esse  declaravit 
atque  mandavit.  Illi  vero  in  schismate  ob- 
stinati,  paternae  benignitatis  monita  spre- 
verunt,  et  in  maiorem  pervicaciam  prola- 
psi  sunt.  Barchman  eiusque  pseudo-cano- 
nici  ad  concilium  generale  appellarunl,  cui 
appellationi  deinde  subscripseiunt  alii  64 
presbyteri  ex  Hollandia  et  40  transfugae 
Galli. 

Postmortem  loannis  Barchman,  quae  in- 
cidit  111°  idus  maii  1733,  pseudo-canonici  Ul- 
traiectenses  xi°  calendas  sextilis  in  eius  lo- 
cum  elegerunt  Theodorum  Van  der  Croon, 
pastorem  Goudanum  et  iacfati  Capituli  ca- 
nonicum  ,  eumque  v°  calendas  novembris 
1734  consecrandum  caraiunt  ab  eodem Var- 
let ,  qui  Steenhoven  et  Barchman  sacrile- 
gas  manus  imposuerat.  Clemcns  Pp.  XII 
litteris  in  forma  Brevis,  datis  iii°  calcndas 
martii  1735  ,  rursus  Theodorum  Van  der 
Croon  ,  eius  electores  eorumque  sectato- 
res  declaravit  cxcommunicatos  ct  schisma- 
ticos.  Van  dcr  Croon  decessorum  suoruin 
morc  ad  concilium  gcncrale  provocavit 
suaequc  appellationis  excmplum  cum  iittcris 
misit  ad  vicinos  episcopos  Bclgas  ;  sed  Card. 
de  Alsatia,  archiepiscopus  Mechlinien.  re- 
scribens  ,  pseudo-archicpiscopo  eiusque  se- 
ctatoribus  larvam  detraxit,  et  eorum  im- 
pudcntiain  ac  schisma  nervosc  confutavit. 
Mortuo  v°  idus  iunii   1730  Tlicodoro   Van 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIlS  SVBVERSIONEM 


267 


der  Croon,  postridie  caleiid.  iulii  electus  et 
xv°  calend.  novembris  ab  eodem  semper 
Varlet  conseoratus  est  loannes  Meindarts, 
pastorLeovardiensis.Cuius  electionem  atque 
consecrationem  Clemens  Pp.  XII  eiusque 
successor,  Benedictus  XIV,  oxecrati  sunt, 
quemadmodum  eorum  dccessores  electio- 
ncm  et  consecrationem  praedecessorum  lo- 
annis  Meindarts  condemnaverant.  Mein- 
darts  vero ,  ad  decessorum  suorum  exem- 
plum,  ad  generale  concilium  provocavit  ^ 

A  schismatis  autem  huius  temporibus  Ro- 
mani  Pontifices  administrationem  ecclesia- 
rum  in  HoUandia  demandarunt  nunciis  suis 
Bruxellis  residentibus.  Quid  vero  in  poste- 
rius  schismatici  egissent  postea  videbimus. 

46.  Clemens  XII,  Pontifex  [an.  1730)- 
Post  mortem  Benedicti  XIII,  quinque  fere 
mensium  spatio  per  irritas  contentiones 
absumto,  tandem  iv"  idus  quintilis  Pontifex 
creatur  Laurentius  Corsinus  Florentinus  , 
annum  aetatis  agens  79,  qui  ad  renovandam 
memoriam,  et  aemulandam  virtutem  Cie- 
mentis  XI,  a  quo  in  Cardinaliura  Ordinem 
adscriptus  fuerat,  Clemens  XII  appellari  vo- 
luit.  Is  auspicandi  regiminis  causa  lubilaeum 
indixitetsupplicationesdecrevit,quibusipse, 
quo  caeteros  suo  exemplo  excitaret,  inte- 
resse  voluit.  In  eos,  qui  dccessoris  sui  boni- 
tate  abusi ,  Urbis  quietem  turbarant ,  ani- 
madvertit.  Discordiis  in  Helvetia  exortis 
inter  nuncium  apostolicum  Dom.  Passio- 
naeum,  archiepiscopum  Ephesinum,  et  ma- 
gistratum  Lucernensem,  qui  ,  ilHus  aucto- 
ritate  decretisque  posthabitis  ,  ecclesiasti- 
cos  viros  suo  tribunali  subiicere  et  in  eos- 
dem  animadvcrtere  contendebat  ,  finem 
constituit,  a  magistratu,  ut  a  sententia  sua 
recederet,  impetravit,  et  Passionaeum  Lu- 
cernam,  qua  ab  ortis  dissidiis  discesscrat, 
redire  iussit. 

Dolebat  vehcmenter ,  per  conventionem 
inter  decessorem  suum  et  regem  Sardiniae 
initam,varia  fuisse  concessa  indetrimentum 
iuris  pontificii ,  auctoritatis  episcopalis  et 
iurisdictionis  ecclesiasticae  "-;  quapropter, 
cum  Victor  Amadeus  anno  1730  regnum 
Sardiniae  cessisset  filio  suo  EmmanucH,  ad 
novum  regem  misit  lcgatum,  quatenus,  re- 
scissa  illa  conventione,  de  constituenda  sta- 
bili  concordia  ageretur.  At  legatus  ponti- 
ficius  in  Sardiniam  non  fuit  admissus,  eo- 


1  Hnynck  van  Papentlreclil,  Hisloria  eccksiae  Ul- 
traieclinae  etc.;  L.  Mozzi,  Hisloire  des  revolutions 
de  1'Eglise  d'  Utrecht, 

2  Vid.  p.  262. 


demque  tempore  orator  regis  Roma  disces- 
sit.  In  hoc  ncgotio  Clemens  XII  cardinalium 
sententiam  postulavit,  qui  omnes  unanimi- 
ter  respondcrunt,  conventionem  istam  non 
esse  servandam ,  quum  consucta  sollemnia 
in  ea  fuissent  praetermissa,  et  praesertim 
quum  Benedictus  XIII ,  quem  omnes  nove- 
rant  summo  semper  studio  Ecclesiae  iura 
defendisse  ,  non  plene  informatus  ad  eam 
ineundam  accesserit,  atque  paucorum  tan- 
tum  arbitrio  fuisset  confecta.  Quibus  per- 
pensis,  Clemens  XII  commemoratam  con- 
ventionem  rescidit,  propensissimum  tamcn 
se  praebuit  ad  novam  cum  regc  Sardiniae 
concordiam  sancicndam.Inde  acerbiores  di- 
scordiae  regem  inter  et  Pontificem  secutae 
sunt.  Postea  inter  regis  legatum  et  Pontifi- 
cis  cardinales  Romae  de  componcndis  Hti- 
bus  actum  cst  iamque  spes  erat ,  fore  ut 
concordia  restitueretur,  quum  Clemens  XII 
mortuus  est.  Eius  vero  successor  Benedi- 
ctus  XIV  an.  1741  dissensiones  sustuHt,  regi 
concedens,  ut  ad  episcopatus  aHaque  benc- 
ficia  viros  nominaret,  et  feuda  pontificia, 
nomine  vicariatus  ApostoHcac  Sedis,  pos- 
sideret  ca  conditione,  ut  quotannis  ad  Came- 
ram  apostoHcam  mitteret  caHcem  aureum, 
miHc  aureis  aequivalentem. 

Quamvis  Clemcns  XII  in  dcfendendis  Ec- 
clcsiae  iuribus  esset  diHgentissimus,  simul 
tamen  fovendae  cum  christianis  principibus 
concordiae  magnopere  studuit.  Nihil  omisit, 
ut  loannem  V,  regem  Lusitaniae,  in  gra- 
tiam  cum  ApostoHca  Sedc  reduceret.  Hic 
rcx  a  Clemente  XI  postularat,  ut  Vincen- 
tium  Bichi,  qui  Ulyssipone  nuntiaturam  obi- 
bat,  avocaret,  adfirmans  cum  plura,  quae 
nec  munus  nec  dignitatem  eius  decebant, 
commisisse.ClemensXI  nuntium  obiurgavit, 
sed  non  avocavit.  Innocentius  XIII ,  eius 
successor,Bichi  rcvocavit.aHumque  in  eius 
locum  destinavit.  Tunc  vero  rex  postulavit, 
ut  Bichi  abiturus,  purpura  ornaretur;  Pon- 
tifice  cum  tanta  dignitate  hauddignum  iudi- 
cante,  idque  dencgante,  ne  tale  privilegiura 
regi  concedere  videretur;  rex  antiquo  nun- 
tio  abitum  ct  novo  aditum  in  rcgnum  suum 
prohibuit.  Quum  Bcnedictus  XIII  decesso- 
ris  suae  sententiae  inhaereret,  rex  an.  1720 
subditis  suis  omnem  cum  R.  Curia  commu- 
nicationem  prohibuit.  Quibus  dissidiis  ut  fi- 
nis  fieret,Ciemcns  XII  Vinccntium  Bichi, 
^ui  iam  a  rege  dimissus  diluerat  ea,  de  qui- 
bus  apud  superiores  Pontifices  incusatus 
fuerat,  an.  1731  in  consistorio  cardinalem 
creavit.  Eadem  dignitate  honoravit  lose- 
plium  Firraum,  eius  in  nunciatura  succes- 


268 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


sorem,  quamvis  hic  propter  iratum  regem 
munere  suo  fungi  non  potuerit.  Quo  facto, 
rex  superius  suum  decretum  revocavit,  et 
Caietanum  de  Cavaleriis  novum  Apostolicae 
Sedis  nuntium  admisit. 

Idem  Pontifex,  quum  audivisset,  in  Pala- 
tinatu  inferiori  et  ducatu  Neoburgensi  com- 
plures  liaereticos,  abiuratis  erroribus  luthe- 
ranis,  ad  R.  Ecclesiae  communionem  re- 
diisse,  aliosque  eorum  exemplum  secuturos 
fore,  nisi  metu  amittendi  bona  ecclesiasti- 
ca,  maioribus  suis  a  tempore  mutatae  in  iis 
regionibus  Religionis  occupata  et  retenta, 
et  secuturae  inde  inopiae  retinerentur;  ne 
id  eorum  ab  haeresi  conversioni  obstaret, 
concessit,  ut  eadem  bona  ab  iis  ut  propria 
possiderentur.  Pari  modo  Saxonibus  ,  qui 
ad  catholicam  fidem  redierant,  ut  eos  in 
hac  firmaret,  caeterosque  ad  eamdem  su- 
scipiendam  e^^citaret,  potestatem  fecit  re- 
tinendi  eccles  istica  bona,  a  tempore  gras- 
santis  haere.  eos  occupata.  In  oppido  Ulani 
dioecesis  Bisinianensisseminarium  seu  Col- 
legium  instituit,  in  quo  pueri  ritus  graeci, 
in  regionibus  Calabriae  et  Siciliae  dispersi, 
non  modo  litteras,  sed  et  multo  magis  pie- 
tatem  veramque  religionem  addiscerent ; 
qui  rectis  imbuti  doctrinis,  apud  suos  et  eos, 
qui  terras  ab  Orientecolebant,  de  catholica 
fide  et  Apostolica  Sede  bene  mererentur. 
Ob  id  Collegium  Italo-Graecum  Corsinia- 
num  nomen  sibi  adscivit.  Praeterea  appro- 
bavit  collegium  quod  Neapoli  excitandum 
curavit  Matthaeus  Ripa,  Neapolitanus,  in 
quo  adolescentes  Sinenses  et  Indi  litteris 
et  christianae  religionis  praeceptis  insti- 
tuerentur  ,  ut  ita  comparati,  propagandae 
inter  suas  gentes  Evangelii  luci  operam  na- 
vare  possent.Ssrum  numero  adscripsit  Vin- 
centium  a  Paulo,  Franciscum  Regis,  lulia- 
nam  de  Falconeriis  et  Catharinam  Fliscam 
Adurnam  i.  Societates  occultas  Liberoruni 
Coementarioruni  vulgo  dicti  de'  liberi  niu- 


'  In  hac  Canonizalione  mos  oblalionis  Tiirlurum, 
Columbarum  el  Avium  ,  qui  usuipari  coeperal  in 
Canonizalione  s.  BrisjiUae,  resuuuus  est.  Benetii- 
clus  cnim  XIII  iniiusniodi  avium  oblalionem  fier 
noiuit  in  solcmni  Canonizaiione  oclo  Sanclorum 
quani  Ijabuit  in  Basiiica  Valicana  sub  finem  ann 
1726,  el  iniliol7-27,(Viil.Lamhcrlin.De  5err.  Dei 
Beal.  1.  I,  c.  3G,  §  V2,  n.  35.)  Koclem  anno  173G 
(Jie  14  augusli  Clemcns  XII  dier.  100  iudulgcnliani 
impenivil  omuibus,  qui  prima  noclis  hora  ad  pui^ 
sum  campanae,  flexis  genibus,  P.salmum  De  profun- 
dis  recilavcrinl,  aul  Oralioncm  Dominicam  cum  Sa- 
lulalione  Angclica  addito  versicuii)  neqniem  aeter- 
nam.  Si  id  pcr  annum  inlegrum  fial  plenaria  Indul- 
gontia  concedilur.  (Lamberlinus,  Inst.  01 ,  p.  30i.) 


ratori  (gallice  des  Francs-Macons),  de  qui- 
bus  infra  dicemns,  sub  poena  excommuni- 
cationis  proscripsit- Plurima  in  Urbe  et  in 
reliqua  ditione  Pontificia  ad  pubUcam  uti- 
Utatem  constituit;  inter  aUa  Capitolium  ad 
sculptorum,  pictorum  et  eruditorum  com- 
modum  decoravit  omnigenae  antiquitatis 
monurnentis  i.  Frontem  BasiUcae  Latera- 
nensis  aedificavit,  atque  intus  in  ea  sacel- 
lum  s.  Andreae  Corsinio  splendidissimum 
atque  ditissimum,  in  quo  sibi  posuit  mau- 
soleum  porphyreticum.  Ecclesias  Pueri  lesu 
ac  ss.  Celsi  et  luUani  refecit;  an.  1730  vias 
Urbis  stravit  lapide  quadrato,  vias  c^uoque 
consulares  ferentes  Romam  munivit.  An. 
1732  Palatii  QuirinaUs  equile  ab  Innocen- 
tio  XIII  coeptum  absolvit,  et  latus  termi- 
navit,  Familiae  Pontificiae  domiciUo  novis 
aedibus  ampUficc.to.  Latiorem  viam  ,  Ro- 
manique  fori  prospectum,  aperuit.  Domum 
administris  Pontificiae  ditionis  negotiis  con- 
suUandis  ,  atque  brevioribus  Epistolisi,  le- 
vis  armaturae  ,  et  thoracatorum  ecjuitum 
turmis ,  a  fundamentis  extruxit.  Acjuam 
Virgineam  copia  et  salubritate  commenda- 
tam  ornatu  magnifico  decoravit.  In  eo  et- 
iam  insignem  laudem  adeptus  est,  quod  ad 
avertendas  ab  Ravenna,  eiusque  agro  inun- 
dationes,  Bedesim  fluvium,  cataracta  mul- 
tipUcis  usus  extructa,  in  novum  alveum  de- 
duxit,  in  eumdemquc  Vitim  immisit:  quod 
Romanam  viam  eo  alveo  interruptam  ma- 
gnifici  operis  ponte  commisit:  c|uod  ab  Urbe 
ad  mare  per  septem  miUia  CCLXVIII  pas- 
sus  fossam  perduxit,  in  eamque  corrivatis 
aquis  faciUori  mercium  transvectioni  pro- 
spexit-  Portum  Anconae  paravit,  et  vale- 
tudinaria;  Vaticanam  quoque  Bibliothc-am 
locupletavit. 

Desiit  Clemens  agere  inter  homines  an. 
1740,  viii*'  idus  februar.  Pontificatum  per 
annos  9,  mcns.  6,  ct  dies  25,  ita  peregit, 
ut  habitus  fuerit  in  sontes  salubriter  rigi- 
dus,  severiore  lege  sancita  iustissimus,  in 
popuUs  audiendi.s  facilis,  in  cgenos  libera- 
Us,  in  suppUces  clemens  ,  et  potius  quam 
poena,  correctione  contentus  -. 

47.  Si/nodi  Maronitao  ct  Albanenses  — 
Clemens  XII  ad  Maronitas  seu  cliristianos 
montis  Libani  incolas  ablegavit  doctissi- 
mum    praelatum    losepluim   Simonem  As- 


'  Guarnacci,  Vitae  et  gesta  /?/?.  Pontif.;  Nalal. 
\]p\.  Hist.  eccl.  Supplem.  part.  II,  diss.  I. 

"  Ila  inscriplum  eial  in  peffniatc  funebri  exlru- 
clo  in  Basilica  s.  Pi'lri  soicmnibus  cxeqiiiis  eius  ce 
lebrandis. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


269 


semani,  q\ii  et  ipse  erat  Maronita.  Maro- 
nitae,  non  obstantibus  temporum  iniuriis, 
in  fide  catholica  e.t  in  unione  cum  R.  Ec- 
clesia  raro  constantiae  exemplo  perseve- 
rarunt.  Eorum  clerici  plerique  Romae  in 
collegio,  quod  ibi  ab  an.  1584  habent,  eru-. 
diuntur,  deinde  in  patriam  remittuntur.  Li- 
turgiam  et  ritus  proprios  habent ,  in  qui- 
bus  peragendisHngua  antiquasyriaca  utun- 
tur.  Praeter  clerum  indigenam  habent  mis- 
sionarios  europaeos.  Praecipua  eorum  se- 
des  est  Libanus  ,  cuius  partem  Kesruan 
dictam  ipsi  soli  incolunt.  Ibi  in  monasterio 
Cannobin  residet  supremus  eorum  episco- 
pus ,  qui  titulum  patriarchae  Antiocheni 
gerit,  et  semper  a  R.  Pontifice  constituitur. 
Plura  eorum  millia  degunt  in  80  pagis  re- 
gionis  Libanum  circumiacentis.  lidem,  sed 
modico  numero  ,  reperiuntur  Damasci  , 
Aleppi  seu  Beroeae,  Tripoli  Palaestinensi 
et  in  insula  Cypro.  Ad  corrigendos  aliquot 
abusus,  qui  circa  disciplinam  apud  eos  in- 
valuerant ,  Clemens  XII  ad  eosdem  able- 
gavit  praedictum  Assemanum,  cuius  consi- 
lio  anno  1736  synodus  congregata  est.  In- 
terfuerunt,  praeter  ablegaturaapostolicum, 
Gazenus  patriarcha  ,  14  episcopi  Maroni- 
tae,  duo  Syri  ,  totidem  Armeni ,  abbates, 
sacerdotes  et  missionarii  plures.  Proposi- 
tis  et  receptis  Congregationis  de  Propa- 
ganda  Fide  decretis,  quae  ablegatus  fere- 
bat  ,  varia  constituta  sunt  de  numero  ,  li- 
mitibus  et  divisione  dioeceseon,  de  contri- 
butione  erogari  solita  episcopis  in  collatione 
ss.  Ordinum  et  distributione  Oleorum,  de- 
que  ahis  ad  ecclesiasticum  pro  ista  regione 
negotium  spectantibus.  Synodi  acta,  ab  As- 
seraano  coUecta  et  conscripta,  Benedictus 
Pp.  XIV  anno  1741  approbavit,  novumque 
ablegatum  ad  Maronitas  destinavit ,  qui 
eorumdem  decretorum  exequutionem  cu- 
raret  *. 

In  Albania,  quae  est  provincia  Turciae 
europaeae  ,  inter  Macedoniam  et  mare 
Adriaticum  sita,  anno  1703  synodum  cele- 
bravit  Vincentius  Zmajevic  ,  archiepisco- 
pus  Antibarensis,  totius  Serviae  primas  et 
apostolicus  ecclesiarum  Moesiae  ac  Epiri 
Visitator.  Interfuerunt  praeter  Visitatorem 
apostolicum  ,  synodi  praesidem  ,  archiepi- 
scopi  Dyrrachiensis  et  Scopiensis,  episcopi 
Sappensis,  Scotrensis,  Alexiensis  et  Polen- 
sis,  atque  praefecti  Missionum  Macedoniae 
et  Albaniae.  Multa  bono  ecclesiarum  in  iis 


1  Synodus  proviricialis  nationis  Syrorum-Maro- 
nilarum,  Komac  1820,  in-4*. 


terris  opportuna  fuerunt  decreta,  scilicet, 
de  ratione  praedicandae  ,  propagandae  et 
conservandae  Eidei  inter  Turcas  ct  haere- 
ticos,  de  Sacramentis  et  rebus  sacris,  de 
clericorum  moribus  et  corrigcndis  certis 
abusibus.  Inter  alia  cavetur  ,  ne  infideles 
aut  schismatici  assumantur  in  patrinos  ba- 
ptismi;  ne  deinceps  toleretur  abusus,  quo 
adulti  non  nisi  post  16  ,  18  aut  20  aetatis 
annos  ad  Sacramcntum  poenitentiae  acce- 
debant.  Actum  etiam  est  de  limitibus  dioe- 
ceseon  ,  de  quibus  erat  controversia  ,  et 
certa  singulis  loca  asserta  sunt.  Synodi 
decreta  iudicio  Clementis  XI,  tunc  tempo- 
ris  Papae,  subraisit  Zmajevic  archiepisco- 
pus  ,  simulque  Pontificem  docuit  statum 
ecclesiarum  moresque  populorum  in  istis 
locis.  Clemens  XI  cuncta,  quae  in  synodo 
acta  fuerant  ,  probavit.  Utque  ibidem  ca- 
tholicae  fidei  et  ecclesiasticae  di.sciplinae 
conservationi  ac  propagationi  praesidium 
adiiceret.  adolescentibus  istius  nationis  Ro- 
mae  in  coUegio  de  Propaganda  Fide  locum 
et  congruam  dotem  constituit,  quatenus  sic 
orthodoxa  doctrina  et  recta  disci])lina  in- 
stituti,  deinde  apud  suos  sacro  rainisterio 
fungerentur  ^ 

48.  Christianorum  status  in  Turcia,  Per- 
side  et  Africa — Non  tantura  in  Albania , 
sed  in  aliis  etiam  Turciae  europaeae  pro- 
vinciis,  Macedonia,  Bosnia,  Bulgaria,  Mol- 
davia,  Wallachia,  Servia,  lania,  Livadia, 
Morea  et  in  insulis  Archipelagi,  numero- 
sissimi  erant  Christiani  ,  quorum  multi 
erant  Catholici  seu  cum  Apost.  Sede  uniti, 
reliqui  aut  schismate  graeco  aut  haeresi 
ab  ea  separati.  Anno  1701  Constantinopoli 
plus  quam  12,000  Catholicorum  numera- 
bantur.  In  Turcia  asiatica  Mahometani  nu- 
mero  superabant  Christianos;  hi  erant  di- 
versarum  confessionum,  catholici,  graeci, 
armeni,  iacobitae,  nestoriani.  Durus  erat 
Christianorum  in  terris  Turcicis  status ; 
universim  gravibus  tributis  et  pracfecto- 
rum  exactionibus  oppriraebantur  ;  Turca- 
rum  procacitati  et  vexationibus  erant  ob- 
noxii ;  religionis  suae  exercitiura  variis  li- 
mitibus  constrictum;  Mahometanos  ad  chri- 
stiana  sacra  convertere  vel  admittere  ,se- 
vere  erat  interdictura.  Hinc  missionarii 
catholici,  per  imperium  Ottomannicum  di- 
spersi ,  non  Turcarum  ,  sed  haereticorum 
et  schismaticorum  conversioni  operara  na- 
vabant ,  atque  hoc  et  praecedenti  saoculo 


1  Mansi ,  Concil.  Supplem.  t.  VI,  p.  215;  Poli- 
dor.  Vila  Clementis  XI,  1.  II,  p.  102. 


270 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


innumeros  a  schismate  ad  unitatem  et  ab 
haere.si  ad  veritatem  catholicam  perduxe- 
runt.  His  missionibus  potentem  opem  fere- 
bant  catholici  principes  Europae,  praeser- 
tim  reges  Galliae  ,  quorum  oratores  apud 
aulam  ottomannicam  catholicorum  causam 
contra  Turcarum  ,  haereticorum  et  schi- 
smatieorum  moUmina  protegebant. 

In  Perside  etiam  numerosi  erant  diver- 
sanim  confessionum  Christiani.  Inter  ca- 
tholicas  ibidem  missiones  praecipue  erant 
Ispahanensis  ,  Sirvanensis  et  Erivanensis 
lUic  ante  dimidium  saeculi  praecedentis  Se- 
des  Apostolica,  sumptus  laruiente  pia  qua- 
dam  muliere  e  Gallia,  appellata  du-Gue-de- 
Bagnols,  vidua  Ricourt,  novum  episcopa- 
tum  sub  titulo  Babylonis  erexit,  primusque 
Babylonis  episcopus  fuitBernardus  a  s.  The- 
resia  ,  Ordinis  Carmelitarum  ,  qui  multos' 
infideles  ,  plurimosqiie  schismaticos  ,  quos 
Armerios,  lacobitas  et  Nestorianos  vocant, 
ad  catholicam  fidem  convertit.  Primis  hu- 
ius  saeculi  annis  Clemens  Pp.  XI  peculia- 
ribus  litteris  missionarios  commendavit  Ho- 
saino,  Persidis  regi  seu  sultano,  et  ab  eo- 
dem  subditis  Catholicis  liberam  religionis 
suae  professionem  impetravit. 

In  Africa ,  ubi  olim  religio  christiana 
tantopere  floruerat ,  missiones  catholicae 
neque  numerosae  neque  frequentes  erant. 
I"  ^gypto  plurimi  diversarum  confessio- 
num  Christiani  numerabantur,  sed  maxima 
parte  erantCoptorum  seuMonophysitarum. 
In  variis  civitatibus  Barbariae ,  Tripolita- 
na,  Tunetana,  lulia  Caesarea,  aliisque  Ca- 
thoUci  aliquot,  vel  indigenae  vel  mercato- 
res  et  consules  europaei  vel  servi  ,  dege- 
bant.  In  insulis ,  quas  Hispani  ,  Lusitani 
aut  Galli  possidebant,  religio  catholica  do- 
minabatur.  Sic  incolae  Ceutae  ,  quam  ad 
littus  Barbariac  possidebant  Hispani,  ple- 
rique  erant  catholici,  episcopum  habentes. 
In  insulis  Azoricis,  Canariis,  Madera,  Por- 
tu-Sancto  et  in  Promontorio-Viridi  omnes 
incolae  catholicam  fidem  profitebantur  et 
episcopos  habebant.  Florebat  etiam  reli- 
gio  cathoUca  in  insulis  Gorea,  Sencgalia, 
Guinensibus,  item  in  regnis,  quac  ad  Gui- 
neam  inferiorem  referuntur,  nimirum  Lo- 
ango  ,  Congo  ,  Angola  et  Benguela.  Rex 
Congi  ipse  cum  auUcis  suis  religioni  ca- 
tholicae  erat  addictus  ^. 


',  Lrtlres  f^diftanles  ;  Ceriy  ,  litat  present  de 
l'  K(jlise  romaine  dans  toutes  les  parties  du  mon- 
de;  Deraanfl,  Nouvelle  hhloire  de  l'  Afrique  fran- 
(aise 


His  aliisque  in  haereticorum  aut  infide- 
lium  terris  missionibus  multi  Europaei  ex 
laicorum  numero  pia  largitate  subvenie- 
bant,  imitantes  primos  Christianos,  qui  pro 
ecclesiis  pauperibus  et  fratribus  egentibus 
.coUectas  faciebant:  pari  studio  his  tempo- 
ribus  Christiani  divites  ad  instituendas,  su- 
stinendas  et  promovendas  missiones  sub- 
sidia  conferebant. 

49.  Catholicoruni  status  in  terris  haere- 
ticis  —  ln  haereticis  Europae  terris  cruen- 
tae  in  Catholicos  persecutiones  intermissae 
fuerant;  dura  tamen  in  plerisque  erat  eo- 
rum  conditio:  nam  non  modo  iuribus  civi- 
libus  et  publico  religionis  suae  exercitio 
erant  orbati,  .sed  saepius  etiam  vel  populi 
vel  magistratus  acatholici  vexationibus  ob- 
noxii. 

In  Anglia  et  Scotia  leges,  a  temporibus 
mutatae  ibidem  religionis  contra  Catlioli- 
cos  latae,  quibus  omni  civitatis  iure  et  re- 
ligionis  libertate  erant  privati,  per  maxi- 
mam  huius  saeculi  partem  viguerunt  et 
frequenter  executioni  mandatae  sunt.  Ma- 
gnus  erat  Catholicorum  numerus  ,  non  in 
Anglia  tantum,  sed  etiam  in  Scotia,  prae- 
sertim  in  regionibus  septentrionalibus.  In 
Hibernia,  cuius  incolae  maxima  parte  ca- 
tholicam  religionem  profitebantur  ,  Catho- 
lici  quidem  publice  sacra  sua  exercebant, 
sed  muneribus  publicis  iuribusque  civilibus 
erant  exclusi ;  archiepiscopos,  et  episcopos 
proprios  liabebant;  in  Anglia  vero  a  Vica- 
riis  apostolicis  regebantur.  Quum  autem 
tum  in  Hibernia,  tiim  in  Anglia  et  Scotia 
Catholici  neque  collegia  neque  seminaria 
formare  possent,  in  exteris  regionibus,  Ita- 
lia,  Gallia  ,  Hispania  et  Belgio  ,  varia  ad 
usum  Anglorum,  Scotorum  ac  Hibernorum 
collegia,  seminaria  atque  monasteria  exci- 
tata  sunt,  in  quibus  eorum  clerus,  .saecu- 
laris  ac  regularis,  formaretur. 

In  Hollandia  seu  Batavia  Catliolici,  qui 
tertiam  fere  incolarum  partem  efUciebant, 
publico  reUgionis  exercitio,  sed  variis  mo- 
dis  restricto  ,  et  tolerantia  civili  frueban- 
tur.  In  acatholicis  Helvetiae  pagis,  in  Bo- 
russia,  Suecia,  Dania  aliisque  lerris  iiac- 
reticis  publicum  religionis  catholicae  exer- 
citium  erat  proscriptum ;  quique  in  Ijac 
religione  perseverarant  aut  ad  eamdem 
transierant,  in  oratoriis  privatis  sua  sacra 
excrcebant. 

Posterioribus  autem  huius  saeculi  annis, 
sors  Catholicorum  in  plerisque  regionibus 
acalholicis  mitigata  fuit,  iisque  et  religio- 
nis  suac  cxcrcitium  et  sic  dicta  tolcrantia 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


271 


fuere  concessa ;  quod  partim  mitioribus 
temporis  moribus  ,  partini  ii)ditTerentismo 
religioso,  partim  rationibus  politicis  adscri- 
bendum  est. 

Quemadmodum  praecedenti ,  ita  etiam 
hoc  saeculo  multi,  tum  principcs  tum  lit- 
terati  viri  ,  e  ccetu  Protestantium  ad  R. 
Ecclesiam  transierunt.  Celebrem  hac  in  re 
consultationem  anno  1707  ediderurit  docto- 
res  hitherani  academiae  Helmcstadiensis. 
Etenim  Ludovicus  Rodulphus,  dux  Bruno- 
poH-Guelpherbitensis,  ab  iis  postulavit,  u- 
trum  hlia  sua  Elisabetha  sine  sahitis  dis- 
crimine  ad  rehgionem  cathohcam  transire 
posset,  ut  nuptiis  potiretur  CaroU  ,  archi- 
ducis  Austriae  et  postea  imperatoris.  IIU 
post  maturam  rei  discussionem  responde- 
runt,  id  fieri  posse,  quum  Ecclesia  catho- 
Uca  nuUum  ,  quautum  ad  fidei  christianae 
cssentiam  spectat,errorem  doceret,eiusque 
membra  ad  veram  Christi  Ecclesiam  per- 
tineant,  et  proinde  sakitera  in  ea  consequi 
possint.  Haec  consultatioi,  quum  egregium 
pro  cathoHca  veritate  testimonium  praebe- 
ret ,  ubique  Lutheranorum  indignationem 
in  Helmestadienses  theologos  concitavit ; 
quapropter  hi  anno  sequenti  ad  revocan- 
dam  suam  declarationem  coacti  sunt. 

Interim  Elisabetha  anno  1707  haeresim 
lutheranam  abiuravit  et  catholicam  fidem 
suscepit.  EUsabethae  exemphim  anno  1710 
secutus  est  avus  eius  Antonius  Ulricus,  dux 
regens  Brunopoh-Guelpherbitensis,  qui  cum 
filia  sua  Henrica  Christina,  abbatissa  luthe- 
rana  Gandersheimensi,  sacra  cathoUca  am- 
plexus  est.  Proselytorum  e  viris  principibus 
censum  auxerunt ,  Christianus  Augustus , 
e  famiUa  ducum  Saxonicorum,  qui  princi- 
patum  Zizensem  tenebant ;  is  anno  1717 
cathoUcamfidemamplexus,clericaUmiHtiae 
nomen  dedit,  postea  factus  archiepiscopus 
Strigoniensis  in  Hungaria  et  R.  E.  cardi- 
nalis,  obiit  anno  1725;  Mauritius  Adolphus 
Carolus,  dux  Zizensis,  qui  mox  laudati  Chri- 
stiani  Augusti ,  patrui  sui ,  exemplum  se- 
cutus,  Ordines  sacros  suscepit,  et  episcopus 
Reginae-Gradeciensis  in  Bohemia  factus 
est;  Fridericus  Augustus,  electoris  Saxoniae 
eiusdem  nominis  filius  et  successor;Carolus 
Alexander ,  e  familia  ducum  Wurtember- 
gensium,  qui,  cum  esset  bellidux  caesarco- 
austriacus,  factus  catholicus,  postea  fratri 
suo  in  regimine  ducatus  Wurtembergensis 
successit;  huius  filius  natu  secundus  Euge- 
nius;  Gustavus  et  Christianus  IV,  duces  Bi- 


^  Extal  apud  Ileiss,  Hisloire  de  1'empire,  l.  I. 


pontini ,  atque  Fridericus  princeps,  poste- 
rioiis  frater;  Fridericus,  filiusprimogenitus 
et  postea  successor  Guilielmi  landgravii 
Hasso-Casselensis;  Fridcricus  Guilielmuset 
CarolusLudovicus,ducesHolsatienses;Fer- 
dinandus  dux  Curlandiac  ;  trcs  principes 
Darmstadienses,  aliiquei. 

E  viris,  ingenio  et  eruditione  praestanti- 
bus  ,  qui  abiurata  liaeresi ,  ad  catholicam 
religionem  transierunt,  mentionem  meren- 
tur,  Ludovicus  Kuster,  criticus  et  helleni- 
sta  ;  loannes  Georgius  Eckart ,  Leibnitio 
amicus,  in  antiquitatibus  ecclesiasticis  ap- 
prime  versatus;  loannes  Otter,  Suecus,  lin- 
guarum  orientalium  valde  peritus. 

50.  Tentamina  irenica  Lutheranor.  et 
Calcinistarum  —  Umo  iam  saeculis  praece- 
dentibus  Lutheranos  inter  et  Calvinistas 
frustra  tentata  '  ,  etiam  hoc  saeculo  agi- 
tata  fiut.  Unionis  negotium  praecipue  tra- 
ctatum  est  in  Borussia.  Anno  1703  Fride- 
ricus  rex  I  aliquot  theologis  lutheranis  et 
calvinistis,  ut  in  unum  congressi  de  unione 
deliberarent  ,  mandavit.  Sed  haec  coepta 
brevi  post  irrita  facta  sunt.  Unus  enim  e 
deliberantibus,  losephus  Winkler,  concio- 
nator  apud  ecclesiam  cathedralem  Magde- 
burgensem  ,  eam  unionis  rationem  suase- 
rat,  ut  munus  praedicatoris  ubique  theolo- 
gis,  Halae  institutis,  paulatim  reservaretur; 
accessus  ad  Eucharistiam  sine  praevia  pec- 
catorum  confessione  permitteretur;  vesti- 
menta  sacra,  luminaria,  exorcismi  in  ba- 
ptismo  et  plerique  dies  festi,  adhuc  residui, 
abrogarentur;  de  fidei  autem  doctrinis  cui- 
vis  parti  libertas  sentiendi  concederetur. 
Haec  vero  consilia  Lutheranis,  orthodoxiae 
suae  studiosis  ,  displicuerunt ,  eorumque 
plures  scripta  contra  unionem  intentam 
ediderunt.  His  responderunt  varii  theologi 
calvinistae,  in  universum  ad  unionem  pro- 
niores  ;  et  ad  eam  efficiendam  suadebant , 
ut  in  primis  unio  externa  iniretur,  doctri- 
nae  vero  inter  utramque  partem  contro- 
versae  silentio  premerentur.  Rex  ad  con- 
ciliandam  unionem  ,  in  nonnuUis  urbibus 
ecclesiam  unionis  designavit,  in  qua  cate- 
chismi  Lutheri  et  Heidelbergensis  in  ea- 
dem  mensa  collocarentur,  et  cultus  divinus 
pro  utraque  parte  celebraretur  ;-orphano- 
trophia  BeroUnense  et  Regiomontanum 
utriusque  confessionis  pupillis  accommo- 
davit,  et  a  facultate  theologica  Francofor- 
dii  ad   Viadrum  theologos  lutheranos  do- 


1  Legesis,  Theiner,  Stor.  dd  ritorno  alla  Chiesa 
cutt.  di  varie  Case  regnanti  della  Germania  nel 
sec.  XVII  c  xviii,  Napoli  185n,  —  -  Cf  p.  245. 


272 


EPOCHA  Xll.  A  LITIBVS  lANSENISTIClS 


ctores  creari  curavit.  Verum  qui  ab  unione 
alieni  eiant,  ea  omnia  quasi  praepropere 
facta  et  coacta  improbabant.  Unde  rege 
anno  1713  mortuo  ,  totum  lioc  unionis  ne- 
gotium  elanguit. 

An.  1719  Ciiristianus  Klemm,  in  Univer- 
sitate  Tubigensi  theologiae  professor,  edito 
libro  unionis  negotium  tractavit ,  et  osten- 
dere  conatus  est ,  errores  Calvinistarum 
minirae  evertere  fundamentum  fidei  chri- 
stianae,  ut  contendebant  Lutherani ,  unio- 
nis  adversarii.  Eius  consilia  collegium  E- 
vangelicorum,  quod  Ratisbonae  residebat, 
probavit,  et  15  articulos  constituit,  secun- 
dum  quos  unio  externa  introduceretur  , 
nimirum  ,  ut  Lutherani  et  Calvinistae  se 
invicem  velut  fratres  in  Christo  conside- 
rarent,  de  doctrinis,  inter  se  controversis, 
siIerent,Eucharistiam  modo  apud  hos,  modo 
apud  illos  perciperent,  et  sibi  invicem  ple- 
nam  iurium  ac  praerogativarum  aequali- 
tatem  concederent.  Verum  istos  articulos 
adversarii  unionis,  nominatim  Erdmannus 
Neumeister  ,  praedicator  Hamburgensis  , 
vehementer  improbarunt.  Praeterea  Chri- 
stophorus  Matthaeus  Pfaff ,  in  eadem  Uni- 
versitate  Tubingensi  theologiae  professor, 
in  pluribus  scriptis ,  ab  anno  1720  editis  , 
conatus  est  doctrinas  Calvinistarum  miti- 
gare  vel  excusare  ,  et  ostendere  eas  nec 
verae  fidei  nec  morum  honestati,  ac  pro- 
inde  nec  unioni  ofRcere.  Fridericus  Gui- 
lielmus  I ,  rex  Borussiae,  ad  promovendam 
in  teiTis  suis  unionem  ,  ab  una  parte  do- 
ctrinam  Calvini  de  absoluta  praedestina- 
tione  scripto  impugnari  curavit,  ab  altera 
parte  sacros  aliquot  ritus,  quibus  Calvini- 
stae  offendebantur,  intei-dixit.  Vcrum  Erd- 
mannus  Neumcister  pi-aedicator  Hambur- 
gcnsis  ,  Ernestus  Salomon  Cyprian  consi- 
siliarius  consistorialis  Gothanus ,  aliique 
plures  propositas  unionis  rationes  vehe- 
menter  impugnarunt.  Igitur  cuncta  ista 
unionis  conamina  cffectu  caruerunt  •. 

50.  Lites  inter  Lutheranos—ln  ipsis  vero 
novatorum  sectis  seu  confessioniljus  dissi- 
dia,  factiones  et  turbae  increbuerunt.  In  pri- 
mis  lites  ,  sacculo  praecedenti  a  Spenero 
ciusqueasseclis  intcrLutheranos  excitatae, 
perdurarunt  ,  et  infer  Pietistas  atque  sic 
dictos  orthodoxos  acriter  disceptatum  cst 
de  lutheranae  ecclesiae  reformatione.  Ipsi 
Pietistae  in  diversas  factionessediviserunt. 
Multi,  sententias  Speneri  pervertentes,  in 

'  I.  G.  Walch,  Enleilunfi  in  die  RelKjiomslrei- 
tigkeilen  ausser  dcr  lulherischen  Kirche;  Scliloijcl, 
Kirchetujcscbichle  iles  1S  .Iharhunderles. 


mysticismum,  chiliasmum,  prophetismum, 
separatismum  aut  fanatismum  abierunt,  to- 
tamque  ecclesiam  et  religionem  lutheranam 
inversam  volebant.  Godefridus  Arnold,  in- 
spector  ecclesiae  Perlebergensis  in  Bran- 
deburgo,  mortuus  anno  1714,  pluribus  editis 
libris  mysticismum  inter  Lutheranos  pro- 
pagare  conatus  est.  I.  G.  Petersen,  variis 
in  locis  praedicator  ,  postea  depositus  et 
anno  1727  mortuus,  chiliasmum  seu  mille- 
narium  Christi  in  terris  regnum  propugna- 
vit.  C-  Dippel,  mortuus  anno  1734,  sub  no- 
mine  christiani  Demociiti  plura  scripta , 
conviciis  in  lutheranam  ecclesiam  plena  , 
edidit,  in  quibus  rederaptionem  per  Christi 
mortem  negavit,  sacramentis  omnem  vir- 
tutem  ademit,  et  veram  ecclesiam  e  solis 
iustis,  ut  ut  inter  ludaeos ,  Mahometanos 
autEthnicos  sint,  constare  asseruit.  I-  Ten- 
nhart,  Norimbergensis,  an.  1704  se  coelesti 
voce  provocatum  affirmavit  ,  ut  omnium 
hominum  ordinibus,  praecipue  clericis,  ve- 
ritatem  annuntiaret ,  eorumque  corrupte- 
lam  iisdem  exprobraret.  Similiter  I.  G.  Ro- 
senbach,  Heidelbergensis,  ab  an.  1701  vi-- 
sionibus  motibusque  se  impelli  asseruit  ad 
praedicandam  poenitentiam  ,  et  sicut  Ten- 
nhart.non  paucos,etiamtheoIogosquosdam, 
nactus  est  asseclas.  Ab  anno  1713  secta 
quaedam  prophetarura,  qui  Cemraenii  dicti 
sunt,  Berolini  aliisque  in  urbibus,  Borussiae 
regi  subiectis,  item  in  terris  ad  Rhenum 
sitis  et  in  Suevia,  diversi  generis  homines 
commentis  suisconciIiavit,quaepotissimum 
consistebant  in  inspirationibus  divinis,etex- 
pectatione  novae  oeconomiae  Spiritus  S., 
in  qua  status  ecclesiae  emendandus  donum- 
que  prophetiae  omnibus  communicandum 
esset.  Post  dimidium  huius  saeculi  quidam 
Rosenfeld,  inter  alia  insana,  se  novumMes- 
siam  vcnditavit,  et  tum  in  Borussia  tum  in 
Saxonia  et  Megalopoli  sectatores  habuit. 
Eodem  tempore  inducatu  Wurtembergensi 
complures  rustici  et  plebeii  se  ab  Ecclesia 
separarunt,  indcdicti  ^e/)«7*a^(s(!ac,quorum 
numerus  sub  finem  huius  saeculi  admodum 
crevit.  Hi  quoqucdivinasinspirationes,quas 
lumen  internum  vocabant,  venditabant,  ec- 
clesiam,  a  qua  se  separaverant,  Babylonem 
vocabant,  rcgnumquc  Christi  in  his  (erris 
rnillcnarium  et  novam  auream  lerosolimam 
praestolabantur. 

51.  Ilcrrcnhiilhani  —  E  litibus  pietislicis, 
practcr  Mysticorum,  Scparatistarum,  Chi- 
liastarum  et  Prophetistarum  factioncsi,  ex- 

'  VVaicli  cl  Sclilcncl  ,  cill.  ;  Ilcnke,  Religions- 
Annalen. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLUS  SVBVERSIONEM 


273 


orta  est  celebris  secta  Herrenhutlianorum, 
quara  vigesiniis  huius  saec-uli  annis  (  ann. 
circiter  1721)  instituit  Nicolaus  Ludovicus 
comes  de  Zinzendorf.  Is  Halae-Saxonuni 
doctrinis  pietisticis  institutus,  aliquot  fra- 
tres  Moravos  ,  e  terris  suis  eniigrantes  , 
collegit  in  nionte  prope  Bertholdsdorf  in 
Lusatia,  cuius  nomen  Hutljeig  ansam  de- 
dit,  ut  ilU  se  sub  tutela  Domini  constitutos 
dicereni,  et  locum.  istum  appellarent  Her- 
renhuth.  Montis  huius  incolas  comes  de 
Zinzendorf  ad  pietatem  informabat,  eorum- 
que  coetus,  novis  e  Moravia  et  aliunde  in- 
coUs  advenientibus,  mox  auctus  est.  Quum 
vero  ahi  ex  iis  lutlieranas,  aUi  calvinianas, 
alii  aUas  doctrinas  profitereutur,  comes  de 
Zinzendorf  unitatis  religiosae  statuta  con- 
scripsit,  quae  an.  1727,  post  sumptam  sa- 
cram  coenam,  ab  omnibus  Herrenhuthi  in- 
coUs  solemniter  suscepta  atque  adtirmata 
sunt. 

Ab  hoc  tempore  Herrenhuthanae  sectae 
praecones  in  varias  Germaniae  provincias, 
deinde  in  Daniam,  Sueciam,  Russiam,  Li- 
voniam,  Helvetiam,  Hollandiam,  AngUam, 
aUasque  terras  Americae,  Asiae  et  Africae 
extraneas  ,  profecti  sunt  et  coetus  in  iUis 
formarunt. 

Herrenhuthani  praeter  S.  Scripturam  , 
quam  ut  fundamentum  et  principium  divi- 
nae  revelationis  habent,  admittunt  divinas 
inspirationes,  quibus  revelationem  in  suis 
coetibus  continuo  renovari  et  evolvi  dicunt. 
Piis  animi  sensis  magis,  quam  theoreticae 
christianarum  veritatum  fidei  student.  Di- 
ver.sas  Christianorum  professiones  pai^vi 
pendentes,  Ecclesiam  e  piis  quibuscumque 
constare  asserunt.  Doctrinam  de  cruenta 
Christi  morte  expiatoria  maximi  faciunt. 
De  doctrinis,  in  quibus  christianae  sectae 
a  se  invicem  dissentiunt,  cuique  pro  arbi- 
trio  suo  sentire  hcitum  dicunt ;  unde  tres 
inter  eos  foi-matae  sunt  classes,  quas  tro- 
pos  appeUant ,  nempe  tropus  Moravicus  , 
Lutheranus  et  Reformatus. 

Quivis  eorum  coetus  divisus  est  in  sic 
dictos  choros  puerorum,  iuvenum,  pucUa- 
rum,  coniugum,  viduorum  etviduarum,  qui- 
bus  praepositi  sunt  inspectores  et  inspe- 
ctrices.  Habent  episcopos ,  praedicatores, 
diaconos  et  diaconissas.  Supremum  socie- 
tatis  regimen  est  penes  conferentiam  se- 
niorum.  Per  singula  quinquennia  convo- 
cant  synodum  gcneralem,  quae  de  rebus 
gravioribus  decernit.  CuUus  divinus  po- 
tissimum  consistit,  in  precibus,  cantu,  ho- 
miUis  ,  et  sacru  Coena  cuui  agapa.    Eo- 

WOVTERS,  II. 


rum  niores  aUi  laudant,  aUi  suspectos  ha- 
bent  1. 

52.  Lites  intcr  Culcinistas  —  Quemad- 
uiodum  inter  Lutheranos,  ita  etiam  intcr 
Calvinistas  dissonsioncs  graves  et  factiones 
variae  excitatae  sunt.  Sic  Helvetii  iam  pri- 
mis  huius  saecuU  annis  formulam,  quae  di- 
cebatur  Conscnsus,  magis  magi.sque  spreve- 
runt.  Anno  1716  scnatus  Bernensis,  postu- 
lante  academia  Lausanensi,  concessit,  ut 
formula  ista  non  ut  fidei ,  sed  tantum  ut 
doctrinae  norma  considcraretur.  An.  1722 
effectum  est,  ut  formulae  istius  subscriptio 
ab  invitis  non  exigeretur,  et  temporis  pro- 
gressu  ea  fere  omni  auctoritate  excidit-In 
GaUia  et  aUbi ,  non  obstante  synodo  Dor- 
dracensi,  muUi  UniversaUsmum  seu  gene- 
ralem  hominum  ad  saUitem  destinationem 
in  saeculo  praecedenti  projiagatum  defen- 
derunt,  quorum  numerus  saeculo  XVIII  in 
HoUandia,  Palatinatu  et  aUbi  contintio  au- 
ctus  est;  aUis  Particularismum  Calvini  vin- 
dicantibus,  quem  etiam  anno  1746  synodus 
in  Transylvania  celebrata  confirmavit;  sed 
progressu  temporis  Calvinistae  plerique 
eum  deseruerunt.  In  HoUandia  prioribus 
huius  saecuU  annis  Frid.  de  Leenhoff,  Pon- 
tianus  de  Hattem,  PauUis  Maty  varia  dog- 
mata  ,  omnibus  diversarum  confessionum 
Christianis  probata,  scriptis  impugnarunt. 
Posterioribus  huius  saecuU  annis  permuUi 
e  Calvinistis,sicuteLutheranis,ad  deismum 
sive  per  naturaUsmum,  sive  per  rationali- 
smum  deflexerunt  -. 

Praeterea  inter  Calvinistas  non  mintis 
inter  LutUeranos  diversis  in  locis  Separa- 
tistae,  Mystici  et  Phantasiastae  orti  sunt. 
Anno  1730  in  Scotia  complures  in  sectam 
coaluerunt,  qui  ab  auctore  suo  loanne  Glass 
dicti  sunt  primo  Glassitae,  deinde  Sande- 
manniani  a  Sandemanno  ,  qui  post  htiius 
saeculi  dimidium  magnam  inter  eos  aucto- 
ritatem  consecutus  est.  Supremum  autem 
principium,  quo  a  caeteris  Calvinistis  dif- 
ferebant,  erat:  Non  tantum  omnia  praece- 
pta  moralia,  quae  in  N.  Testamento  occur- 
runt ,  strictissime  ad  litteram  esse  ob.ser- 
vanda,  sed  eUam  quae  Christus,  Apostoli 
et  primaevi  cUristiani  egisse  in  eo  legun- 
tur,  quantum  fieri  possit,  imiianda.  Ex  ec- 
clesia  Anglicana  ,  quae  etiam  Episcopalis 


1  Cranz,  Alle  und  neue  Bruderhislorie;  Spaii- 
genljcru,  Lchen  des  Grafen  von  Zinnendorf;  Frosc- 
niiis,  Beivdhrle  Nachrichlen  vun  herrnhuthischen 
Savhftn;  Mocliler,  La  Syinbolique,  vtrs.,  1.  II. 

■'  Walcli;  Jib.  cil.,  p.  245;  Jubloiisky,  Inst.hislur. 
chrisl.  recentioris. 

20 


274 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


dicitur,  quam  plurimi  secuti  genium  aeta- 
tis,  a  doctrinis  revelatis  abhorrentem  et  tot 
scriptis  in  x\nglia  nutritum,  ad  arianismum, 
socinianismum,  naturalismum,  indifferenti- 
smum  et  scepticismum  deflexerunt.  Inter 
ipsos  clericos  anglicanos  haud  pauci  erant 
hoc  tempore,  qui  doctrinas  orthodoxiae  sta- 
tutae  oppositas  defenderent.  Praeter  alios 
Daniel  Whitby,  praedicator  Sarisberiensis, 
in  Hbro  anno  1711  edito,  peccatum  originale 
negavit ,  et  in  alio  posthumo  arianismum 
professus  est.  Samuel  Clarlvo  ,  parochus 
Londinensis  et  praedicator  auHcus,  in  libro 
an.  1712  edito,  docuit,  solum  Patrem  pro- 
prium  et  verum  esse  Deum  ;  Filium  autem 
et  Spiritum  S.  virtutibus  quidem  divinis  in- 
structos  esse,  quas  tamen  non  ex  se  ipsis 
haberent,  sed  a  Patre  actu  eius  voluntario 
accepissent.  Eodem  tempore  Guil.  Whiston, 
parochus  Suffolciensis,  arianismum ,  quasi 
a  Christo  ipso  ct  Apostolis  traditum  atque 
a  plerisque  Christianis  usque  ad  concilium 
Nicaenum  creditum,  in  sermonibus,  cate- 
chesibus  htterisque  propugnavit ;  novum 
etiam  Christi  in  terras  adventum  regnum- 
que  ab  eo  condendum  docuit;  narrationem 
Geneseos  de  lapsu  protoparentum  allego- 
rice  interpretatus  est.  Beniaminus  Hoadley, 
episcopus  Wincestriens.,omnes  gratias  su- 
pernaturales  negavit,  nulUque  hominum  ius 
condendi  praescripta  religionis  ,  formulas 
fidei  aut  leges  ecclesiasticas ,  quae  ahos 
obligent ,  competcre  asseruit.  Syl^esius  , 
theologiae  doctor  et  praedicator  Londinen- 
sls,  in  libro  anno  1737  edito  contendit,  dae- 
moniacos  Evangclii  non  a  diabolo  obsessos, 
sed  insania,  epilepsi,  aut  aliis  morbis  cor- 
rcptos  fuisse.  Praeterca  plures,  et  inter  hos 
etiam  episcopi,  librorum  symboHcorum  et 
speciatim  39  articulorum  auctoritati  detra- 
xerunt,  illos  vel  abrogandos,  vel  saltem  non 
ut  fidci,  sed  doctrinae  tantum  normam  ha- 
bendos  esse  contenderunt ^ 

53.  Methodistac—Cum  sic  plerique  cle- 
rici  angiicani  circa  positiva  Fidei  dogmata 
tepcscerent,  nonnulU  inter  eos  surrcxerunt, 
qui  ca  re.suscitare,  frcquenter  ac  graviter 
inculcare  conati  sunt.  Id  feccrunt  praedi- 
catores  Methodistarum,  qui  origincm  suam 
potissimum  dcbent  loanni  Wesley.  Hic 
circaannum  172!)  in  Universitate  Oxoniensi 
Uttcris  vacans,  cum  aUquot  studiorum  so- 

'  Bollamy,  Geschichle  nllcr  Ucliqinncn;  Sliiucl- 
lin,  Kirchlichc  Gcnfiraphie  und  Stoiinlili;  Crofjniro, 
Jlixlnire.  des  necles  rrlinieusrs;  Allicrli,  liriefe  iiher 
den  (illerneueslen  Zusland  der  liclifjion  und  Wis- 
senschaflen  in  Grosshrilanien. 


ciis  societatem  iniit  ad  varia  pietatis  exer- 
citia  frequentanda  Eorum  condiscipuU  no- 
vam  ab  eis  christianae  vitae  methodum 
observari  iocabantur,eosque  propterea  Me- 
thodistasappellabant,quod  nomen  ii  adopta- 
runt  et  postea  ad  omnessuosasseclas  trans- 
tulerunt.  Anno  1732  eis  accessit  Georgius 
Whitefield ,  qui  incredibili  dicendi  vi  prae- 
ditus,  in  sacris  concionibus  materias  dogma- 
ticas,  a  plerisque  praedicatoribus  neglectas, 
de  peccato  originali,  de  redemptione ,  de 
fide  in  Christum,  de  regeneratione,  de  stu- 
dio  pietatis  aliisque  omni  eloquentiae  vi  et 
frequenti  locorum  biblicorum  usu  pertra- 
ctabat,  omniumque  oculos  et  animos  in  se 
eonvertebat.  Eamdem  methodum  Wesley 
caeterique  praedicatores  Methodistae  se- 
cuti  sunt.  Mox  plures  e  populo  eis  arctius 
adhaeserunt.quos  Wesley  an.  1738  Londini 
in  unam  societa^^^em  coniunxit  certisque  re- 
gulis,  ut  plurimum  pietatis  exercitia  prae- 
scribentibus,instruxit.  Eorum  numeru.?  con- 
tinuo  augebatur;  cumque  praedicatores  Me- 
thodistae  ab  ecclesiis  excluderentur,  anno 
1739  propria  oratoria  extruere  coeperunt, 
et  ab  hoc  tempore  distinctam  ab  aliis  sc- 
ctam  effecerunt. 

Methodistae  in  dogmate  vix  ab  ecclesia 
Episcopali  dissentiebant  ;  singulari  studio 
positivis  christianae  religionis  doctrinis , 
supra  indicatis,  adhaerebant;  eo.sdem  cum 
ecclesiaEpiscopali  ritus  conservabant,  quos 
maiori  cum  devotione  peragebant;  a  reli- 
giosis  phantasiis  non  erant  liberi ;  imme- 
diatas  Spiritus  divini  in  hominem  operatio- 
nes  sensibus  percipi  docebant ,  iisque  su- 
spiria,  singultus  aliosque  corporis  motus , 
quibus  in  sacris  suis  conventibus  afficieban- 
tur,  attribuebant;  morum  severitatem,  ha- 
bitum  devotum  ac  simplicem  vivendi  ratio- 
nem  prae  se  ferebant.  Qui  autem  ad  eos 
accedebant,  ecclesiae  suae  renuntiare  non 
tenebantur,  hacque  ratione  omnium  secta- 
rum  homines  ad  eos  pertinere  potcrant  et 
reipsa  pertinebant,  quemadmodum  Luthc- 
rani  et  Calvinistae  pertinere  poterant  ad 
Herrcnhuthanos.  Eorum  secta  in  Anglia  , 
Hibcrnia  et  America  septentrionali  lati.s- 
simc  propagata  est'. 

54.  Irrcligiositatis  progressus  in  Anglia 
—  Vidimus  iampridem  tetra  certamina  , 
quae  irrcligiosi  scriptorcs  Christianismo 
et   relijrinni   rcvelatae  in   universum   intu- 


1  Sniiilipy,  Vie  de  Jcan  ^Ycsley,  de  Vorigine  et  dc 
la  propagnlinn  du  Mrthodisme,  ind.  (!i>  1'  anLil.iis ; 
liiiikli.iids,  Vnllstiindige  Geschirhle  der  Melhodisten 
I  in  England;  Moclilcr,  La  Symhnlique,  vcrs.  1.  II. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


275 


lerunt^  Eiusmodi  scriptoium  nuniorus  hoc 
saeeulo  valdo  auctus  est ;  quorum  alii  Chri- 
stianismum,  alii  omnem  revelatioiiem  ,  ahi 
Rehgionem  in  uiiiversum  impugnarunt,  vel 
simphciter  negando  reiiciendo  ,  vel  ratio- 
ciniis  et  disquisilionibus  philosophicis  ac  hi- 
storicis  utendo  vel ,  ut  plerique  faciebant, 
irrisiones,  convicia  atque  calumnias  in  au- 
xihum  vocando.  In  AngUa  maximus  erat 
scriptorum  irrehgiosorum  nunierus  inter 
quos  eminebant  Antonius  Ashley-Cooper 
comes  de  Shaftbesury ,  discipulus  Lockii; 
loannes  Toland  ,  Hibernus,  qui  iam  prae- 
cedenti  saeculo  Rehgionem  impetierat , 
nunc  in  hbro  Adeisidenxon  rchgionem  chri- 
siianam  ut  superstitionem  ,  ipso  atheismo 
nocentiorem,  proposuit;  in  Whvo  Nazare- 
nus  protuht  quoddam  evangehum,  Barna- 
bae  suppositum  ,  e  quo  doctrinas  Naza- 
raeorum  et  Ebionitarum,  pseudo  Barnaba 
propositas,  Christi  doctrinas  fuisse  conten- 
dit;  in  hbro  Panteisticon,  anno  1720  edito, 
pantheismum  exphcavit  commendavitque. 
Antonius  CoHins  ,  iurisconsultus  ,  in  tra- 
ctatu  de  hbertate  cogitandi  ,  anno  1713 
edito  ,  non  tantum  cunctis  hominum  sen- 
tentiis,  quae  ad  rehgionem  publicam  per- 
tinent,  contradixit,  sed  omnem  rehgionem 
superstitionem  ,  cultum  divinum  histrio- 
niam  ,  sacerdotes  impostores  et  fatuos  ap- 
pehavit;  in  tractatu  de  rationibus  et  pro- 
bationibus  rehgionis  christianae,  an.  1724 
in  lucem  emisso ,  argumentum  ,  quod  pro 
rehgionis  christianae  veritate  petitur  e  pro- 
phetiis,  adversatus  est.  Thomas  Woolston 
in  6  tractatibus  de  miracuhs  Christi  ,  ab 
an.  1729  editis ,  impugnavit  argumentum 
pro  christiana  reUgione  desumptum  a  mi- 
raculis.  Matthaeus  Tindal  et  ipse  iuriscon- 
sultus  praeter  hbrurn  de  iuribus  ecclesiae 
christianae  ,  in  quo  omnem  rehgionem  et 
Ecclesiam  inter  instituta  mere  poUtica  ,  a 
civitate  in  cunctis  dependentia ,  detrusit , 
anno  1730  edidit  librum  :  Christianismus 
mundo  coaecus  ,  in  quo  revelationis  exi- 
stentiam,  possibilitatem  et  necessitatem  ne- 
gavit,  doctrinas  positivas  chiistianae  reli- 
gionis  sacerdotum  inventa  dixit ,  ahasque 
irreligiosas  assertiones  protulit.  Thomas 
Morgan  plerasque  Tindah  sententias  secu- 
tus  est,  in  hoc  tamen  eo  mitior,  quod  re- 
velationis  possibilitatem  non  negavit ;  et 
nunquam  sibi  constans,  primo  arianismum, 
deinde  quakerismum  defendit,  denique  in 
pluribus  scriptis,  praegipue  in  libro  inscri- 

'  Vid.  p.  238-239. 


pto:  Philosophus  moralis,  qui  an.  1737  edi- 
tus  est ,  universam  christianam  ,  imo  om- 
ncm  revelatam  religionem  oppugnavit.  Tho- 
mas  Chubb  in  pluribus  tractatibus,  inde  ab 
an.  1715  editis ,  dogmati  de  ss.  Trinitate 
adversatus  est,  rationem  in  materia  Reli- 
gionis  sutficere  contendit ,  et  christianam 
religionem  diversimode  rcdarguit.  Alii  alia 
scripta  vulgarunt  ,  quibus  religio  natura- 
lis  commendabatur  ,  christiana  vero  pro- 
bris  et  conviciis  impetebatur.  Henricus  vi- 
cecomes  de  Bolingbroke  in  pluribus  scriptis 
omnem  religionem  ,  naturalem  et  revela- 
tam,  cunctasque  Dei  proprietates  morales 
negavit ,  et  homini ,  cuius  rationem  non 
nisi  instinctum  ,  plus  minus  exercitatum 
dicebat,  non  alium  quam  animalem  finem 
attribuit.  Similiter  David  Hume  omnem  re- 
ligionem,  maxime  christianam ,  insectatus 
est,  animae  immortalitatem  ipsiusque  Dei 
existentiam  in  dubium  vocavit,  morales  Dei 
proprietates  et  providentiam  negavit ,  et 
morale  humanarum  actioaum  discrimen 
non  ratione  ,  sed  communi  hominum  opi- 
nione  inniti  contendit. 

Plerique  hi  aUique  scriptores,  qui  theo- 
reticam  christianae  religionis  doctrinam 
conviciati  sunt,  etiam  practicam  impugna- 
runt.  In  hanc  finem  vel  actiones  immora- 
les,  in  Scripturis  narratas,  urgebant  quasi 
ad  exemplum  propositas,  vel  s.  Scripturae 
effata  sinistre  interpretabantur,  vel  totum 
genium  moralis  Christi  doctrinae  in  invi- 
diosam  lucem  collocabant.  Omnium  impu- 
dentissime ,  non  tantum  contra  christia- 
nara  ,  sed  contra  omnem  ethicam  scripse- 
runt  Bernardus  Mandeville  et  Albertus 
Radicati. 

Huiusmodi  scriptis  contra  ReUgionem 
vulgatis,  irreligio  ,  et  ex  hac  ,  ceu  prono 
alveo  fluens,  morum  perversitas,  latissime 
per  Angliam  propagata  est.  Scripta  ista 
irreUgiosa  non  tantum  ab  Apostolica  Sede 
fuerunt  proscripta,  sed  etiam  a  scriptori- 
bus  apologeticis  confutata,  qui  vei  singulos 
adversariorum  Ubros  refutarunt,  vel  veri- 
tatem  et  divinitatem  religionis  christianae 
in  universum  propugnarunt.  Ipse  magistra- 
tus  civilis  nonnunquara  impudentiora  scri- 
pta  publice  damnavit  et  concremari  iussit, 
vel  eorum  auctores  poena  carceris  affecit, 
quod  Woolstonio  et  Radicato  accidit.  Ve- 
rum  irreligiosa  scripta  avidius  et  a  pluri- 
bus  legebantur  quara  apologetica  ;  docu- 
menta  fallacia,  quae  subiectionem  deiicie- 
bant ,  et  hbertatem  quidlibet  sentiendi  in 
negotia  Religionis  fovebant;  nimium  inter 


276 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


Anglos  invaluerant;  et  in  ipsis  curiis  haud 
pauci  erant  increduli. 

In  alias  etiam  regiones  irreligiosaedoctri- 
nae  progressu  temporis  illatae  sunt,  prae- 
sertim  in  Galliam  ,  in  qua,  ut  suis  locis  vi- 
debimus,  longemaioresprogressus  fecerunt, 
gravioresque  eftectus  produxerunt. 

bb.Scrtptorss  ecclesiastici—Wi^Aem  tamen 
temporibus  fioruerunt  eruditi  Religionis  de- 
fensores.  Inter  scriptores  ecclesiasticos,  qui 
priori  huius  saecuii  dimidio  vixerunt,  ac 
in  primis  studio  biblico  praeter  alios  ope- 
ram  navarunt,  hi  qui  sequuntur,  numeran- 
tur:  Petrus  Guarin,  Bened.  e  Congr.s.  Mau- 
ri,  praeterGrammaticam  hebraicametchal- 
daicam  confecit  Lexicon  hebraico-chaldai- 
co-biblicum  i.  lacobus  le-Long,  Parisiensis, 
presbyter  Oratorii  Gallicani  ,  concinnavit 
Discursum  historicum  de  Bibliis  polyglottis 
variisque  eorum  editionibus ,  et  Bibliothe- 
cam  sacram,  quae  continet  catalogum  Bi- 
bliorum  manuscriptorum  et  textuum  origi- 
nalium,  eorum  editionum  et  versionum,  au- 
ctorum  qui  de  Scriptura  sacra  scripserunt 
eorumque  operum -.  Petrus  Sabbatier,  Pi- 
ctaviensis ,  Ord.  s.  Benedicti  e  Congr.  s. 
Mauri,  adornavit  Bibliorum  Sacrorum  an- 
tiquas  versiones  latinas,  cum  Vulgata  latina 
et  textu  graeco  comparatas,  adiectis  prae- 
fationibus  ,  observationibus  notisque  ^.  lo- 
sephus  Bianchini ,  presbyter  Oratorii  Ro- 
mani,  publicavit  Vindicias  Scripturarum  ca- 
nonicarum  vulgalae  editionis  ^,  et  Evange- 
liarium  quadruplex  latinae  versionis  anti- 
quae^.  PetrusDaniel  Huet,  Cadomensis,  ex 
abbate  Aluncnsi  episcopus  Abrincensis,  vir 
grandis  eruditionis,  reliquit  plurima  scri- 
pta,  inter  quae  eminent  Denionstratio  E- 
oangelica,  '^,  liber  de  claris  interpretibus  et 
de optimo genere  interpretandi,  Quaestiones 
Alnetanac  de  concordia  rationis  et  Fidei, 
liber  de  situ  paradisi  terrcstris.  Augustinus 
Calmet,  Lotliaringus,  Oi-d.  s.  Benedicti,  ab- 
bas  Senonensis,  scripsit  gallice  commenta- 
rium  littcralom  in  omnes  utriusque  Testa- 
menti  libros,  adiectis  niultis  dissertationi- 
bus  7,  Historiam  V.  ct  N.  Testamunti  **,  Di- 
ctionarium  historicum  ,  criticum  ,  geogra- 
phicum  Bibliorum  ■*,  Historiam  universalem 

»  174(i,  2  voll.  in-4'>. 

«  1723,  2  voll.  iii  foi. 

3  Mlicmis  1743,  3  voll.  in  foi. 

*  Homno  174i),  in  fol. 

■'  Iliiii.  1749.  in  fol. 

"Paris.  1C73  cl  IGOO,  in  fol. 

'  1707-15,  23  \oii.  in  4». 

"1'aris.  niG,  2  voll.  in  4». 

«Ibid.  1630,  4voll.  infol. 


sacro-profanam  i ,  Commentarium  littera- 
lem,  historicum  et  moralem  in  regulam  s. 
Benedicti  2  et  alia.  lac  los.  Duguet,  Briso- 
montanus,  presbyter  Oratorii  Gallicani,  de- 
dit  gallice  explicationes  in  Genesim  ,  lob, 
Psalmos  75,  Isaiam,  lonam  et  Habacuc,  in 
libros  Regum,  Esdrae  et  Nehemiae,  in  Can- 
tica  Canticorum  et  Sapientiam,  aliaque  plu- 
rima,  inter  quae  nonnulla  in  favorem  fa- 
ctionis  iansenisticae,cui  se  devoverat.  loan- 
nes  Vittement,  rector  Universitatis  Pari- 
siensis,  scripsit  Commentarios  in  plures  V. 
T.  libros.  lacolDus  Philippus  Lallemant,  Pi- 
cardus,  S.  I.,  praeter  varia  contra  Ian.se- 
nistas  opuscula,  edidit  gallice  Psalmorum 
sensum  proprium  et  litteralem,  et  Consi- 
derationes  morales  et  notas  in  N.  Testa- 
mentum,  quesnellianis  oppositas  ^.  loannes 
Gerardus  Kerkherdere ,  Lovanii  profes.sor 
historiae  ,  scripsit  Systema  apocalypticum; 
de  monarchia  Romae  paganae  secundura 
concordiam  inter  Danielem  et  Ioannem;Pro- 
dromum  Danielicum  sive  conatus  historico- 
criticos  in  difhcultates  historicas  V.  Testa- 
menti,  praecipue  in  Danielem  prophetam ; 
de  situ  paradisi  terrestris;  de  Cepha  repre- 
henso.  Natalis  Alexander  ,  Rothoraagensis, 
Ord.Praed.  et  doctorSorbonicus,  pubiicavit 
comraentarios  in  Evangelia  et  in  Epistolas 
D.  Pauli^. 

Eruditione  theologica  claruerunt  permul- 
ti.  NominatusNatalis Alexander, cuiusextat 
Theologiadogmatica  et  raoralis^.Honoratus 
Tournely,  doctor  Sorbonicus,  edidit  Praele- 
ctiones  theologicas  optiraas^'.  Gisleiuis  Dael- 
man,doctorLovaniensis,reliquitTheoIogiara 
scholastico-raoralem".NicolausrHerminier, 
doctor  Sorbonicus  et  archidiaconus  Ceno- 
manensis,  composuit  Theologiam  ad  usum 
scholarum  accommodatam^.Paulus  Gabiiel 
Antoinc,  Lotharingus,  S.  I.,  scripsit  Theo- 
logiam  universam  dogmaticam^  et  Thcolo- 
giara  moralem  •".  Edmundus  Siraonet,  Lin- 
gonensis,  S.  L,  redegit  Institutioncs  theo- 
logicas  ad  usum  Seminariorura  11.  Renatus 
Billuart,  Rovinsensis,  Ord.  Praed.,  concin- 


'  14  voll.  in  4°. 

2  2  voli.  in  4". 

•'  1713,  12  voii.  iii-l2°. 

'  i'aris.  1703,  2  voil.  in-fol. 

•  11  voil.  in-8",  et  2  in-foi. 

'■•  IG  voil.  in-S". 

"  'J  toin.  in-1"2°, 

«  17(i'J,  7  voli.  in-8». 

■■'  i'aris.  1740,  7  voll.  in-12», 
J"li)iii.  1744,  4  voil.  in-l2°. 
"  Nancei  1721,  11  voil.  iii-12*';  Vcncl.  1731  ,  3 
voll.  in-fol. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


277 


navit  Cursum  theologiae  universae  secun- 
dum  mentcm  D.  Tliomae  ^.  Vincentius  Lu- 
dovicus  Gotti,  Bononiensis,  Ord.  Pracd.  et 
R.  E.  cardinalis,  inter  eius  opcra  cminent 
Theologia  scholastico-dogmatica  -,  Tracta- 
tus  de  vera  Christi  Ecclesia'\  Veritas  rcli- 
gionis  christianae  contra  atheos,  polythcos, 
Mahometanos,  ethnicos  et  ludaeos  ^,  Collo- 
quia  theologico-polemica.  Tractatus  de  eli- 
genda  inter  Christianos  dissidentes  senten- 
tia.Daniel  Concina,Foroiuliensis,  Ord.Prae- 
dicat.,praeter  alia  reliquit  Theologiam  chri- 
stianam  dogmatico-moralem  •'',  Dissertatio- 
nes  theologicas,  morales  et  criticas  de  pro- 
babilismo  ct  rigorismo  <"',  Tractatum  de  Re- 
ligione  revclata  contra  atheos  et  deistas". 
lordanus  Preinguee  ,  Ord.  Pracd.,  doctor 
Lovanicnsis,  auctor  est  Theologiae  specu- 
lativae  et  moralis  ^.  Petrus  Ludovicus  Da- 
nes,  Flander,  doctor  Lovaniensis,  compo- 
suit  Institutiones  doctrinae  christianae  sivc 
Compendium  theologiae  dogmaticae  et  mo- 
ralis ;  Tractatus  tlieologicos  de  tlde  ,  spe 
et  charitate,  de  virtutibus  cardinalibus,  de 
peccato  originali,  legibus  et  gratia,  deque 
aliis;  generalem  temporum  Notionem,  pro- 
ductam  postea  et  suppletam  a  loanne  Na- 
tali  Paquot.  loannes  Laurentius  Semelier, 
Parisiensis,  presbyter  Congreg.  Doctrinae 
christianae,  redegit  CoUationes  theologicas 
de  matrimonio,usura,  peccatis  et  decalogo. 
Franciscus  Babin,  Andegavensis,  S.  T.  do- 
ctor  ,  edidit  CoIIationes  ecclesiasticas  An- 
degavenses.  Carolus  Franciscus  Dubos  pu- 
blicavit  CoUationes  Lucenses. 

Inter  polemicos  numerantur  hi  qui  se- 
quuntur:  Vitus  Pichler,  Germanus,  S.  L, 
in  Universitatibus  Diligensiet  Ingolstadiensi 
profe.ssor,  concinnavit  Theologiam  polemi- 
cam  ,  in  qua  generalia  theologiae  contro- 
vertisticae  fundamenta  et  principia,  e  qui- 
bus  infideles  haeretici  et  sectarii  manifesti 
erroris  convincantur,  et  materiae  particu- 
lares  cum  protestantibus  et  recentioribus 
haereticorum  sectis  controversae  et  ab  Ec- 
clesia  catholica  contra  eosdem  decisae,  tra- 
duntur  ^;  lus  canonicum  secundum  5  De- 

1  Leodii  1746,  19  voll.  in  8";  Venet.  el  Wirce- 
burg.  3  voli.  in-fol. 

-  BonoD.  16  voll.  in-4°;  el  Venet.  1750,  3.voll. 
in-fol. 

3  3voll. 

*  Rnmae  173.5,  12  voll.  in-4°. 

5  1746,  12  voll.  in-4°. 

6  Lucae  1743,  2  voll.  in-4°. 
"  Venel.  1754,  in-4'. 
«Gandavi  1744,  13  voll.  in-S» 

9  Augusl.  Vindel.  1752,  2  voll.  in-4«>. 


cretalium  titulos  Gregorii  Pp.  IX  explica- 
tum  ,  cura  et  studio  F.  A.  Zaccariae  edi- 
tum  1 ,  epitome  luris  canonici  secundum 
decreta  -.  V.  L.  Gotti  et  D.  Concina ,  su- 
pra  indicati.  Eusebius  Rcnaudot,  Parisiensis 
in  ecclesiastica  Orientalium  historia  ,  eo- 
rumque  dogmatum  scientia  versatissimus, 
opus  Ant.  Arnauld  de  perpetua  iide  eccle- 
siae  catholicae  circa  Eucharistiam  duobus 
voluminibus  auxit,in  quibus  constantem  Ec- 
clesiae  doctrinam  de  Sacramentis  aliisque 
Religionis  etdisciplinae  articuliscontrahae- 
reticos  protestantes  comprobavit  pereccle- 
siarum  Orientalium  consensum;  dedit  prae- 
terea  Defensionem  istius  operis  contra  fal- 
sitates  et  calumnias  iibri  inscripti  :  MonU' 
nicnta  authentica  religionis  Graecoruni  ; 
item  reliquit  Historiam  patriarcharum  Ale- 
xandrinorum  lacobitarum  ^  ;  CoIIectionem 
Liturgiarum  Orientalium  ■*.  loannes  lacobus 
Scheffmacher,  Alsaticnsis,  S.  L,  cuius  epi- 
stolae  ad  nobilem  quemdam  protestantem 
de  sex  salutis  obstaculis,  quae  habentur  in 
religione  lutherana  ^  ,  aliisque  de  contro- 
versis  Catholicos  inter  et  Protestantes  doc- 
trinis,  multos  ex  his  ad  Ecclesiam  catho- 
licam  perduxerunt  ^.  Franciscus  Seedorff, 
Friburgenis  ,  S.  I. ,  exornavit  epistolas  12 
pro  instructione  principis  Friderici,  comi- 
tis  Palatini,  de  reditu  ad  R.  Ecclesiam  deli- 
berantis.  Renatus  Drouin  ,  Ord.  Praed.  , 
composuit  tractatum  de  re  sacramentaria 
contra  haereticos".  loachim  le  Grand,Brio- 
verensis,  impugnavit  Burneti  historiam  re- 
formationis  Anglicanae,  vindicavitque  Bos- 
.suetii  historiam  Variationum  protestanti- 
carum.  lacob.  le  Fevre,  doctor  Sorbonicus, 
edidit  Motiva  apta  ad  convincendos  prote- 
stantes  ;  Instructiones  pro  neo-conversis  ; 
Concordiam  contradictionum  apparentium 
s.  Scripturae.  lacob.  de  la  Fontaine,  Wino- 
cibergensis,  S.  I.,  multa  scripsit  ad  defen- 
dendam  constitutionera  Unigenitus  ^.  Fran- 
ciscus  liharat  de  la  Chambre,  doctor  Sor- 
bonicus,  scripsit  de  veritate  Religionis,  de 
Ecclesia,  de  gratia,  de  formulario,  aliiscpe 
contra  Baii,  lansenii  et  Quesnelli  asseclas. 
Matthaeus  Petit-Didier,  Ord.  Bened.,  abbas 
Senonen.,  episcopus  Macren.,  ex  apologi- 
sta   epistolarum    Provincialium   a    Blasio 


1  Venct.  1758,  2  voll.  in-fol. 

2  August.  Vindel.,  1749,  2  voll.  in-lS". 

3  Paris  1713,  in-4°.— 4  Ibid.  1716,  2  voll-in-^". 
•'  Argenlin.  1748,  2  voll.  in-4». 

'^  Vidcsis  p,  244.—"  Venetiis  1  737,  2  voll.  in  fol.; 
Paris.  1795,9  voll.  in-12°. 
^  4  voll.  in  fol. 


278 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTIClS 


Pascal  concriptarum,  factus  strenuus  con- 
stitutionis  Unujenltus  defensor ,  vindicavit 
doctrinam  moralem  et  disciplinam  R.  Ec- 
clesiae  conti-a  librum  gallice  scriptum,  cui 
titulus  :  «  Relatio  inter  doctrinam  moralem 
paganorum  et  lesuitarum  »;  scripsit  prae- 
terea  dissertationem  de  mente  concilii  Con- 
stantiensis  circa  auctoritatem  R.  Pontificis, 
et  observationes  in  Bibliothecam  ecclesia- 
sticam  Ludovici  EUies  Dupin.  Vincentius 
Tliuillier  ,  Codiacensis  ,  Bened.  Congreg. 
s.  Mauri,  primo  Bullae  Unigenltus  adver- 
satus,  posteavariis  scriptis  eamdem  defen- 
dit.  loannesVittement,  supralaudatus,prae- 
ter  Tractatus  de  gratia  ,  de  Bulla  Unige- 
nitus,  aliisque  quaestionibus  theologicis,  re- 
liquit  refutationem  .systematis  Spinosae. 
Ignatius  Laubrussel ,  Verodunensis,  S.  I., 
scripsit  tractatum  de  abusibus  critices  in 
negotio  Religionis  contra  haereticos  et  in- 
credulos  i.  Renatus  de  Breil  de  Pontbriand, 
e  Britannia  minori,  abbas  s.  Mariani,  de- 
dit  Increduium  errore  levatum  et  Christia- 
num  in  fide  sua  firmatum  2.  Melchior  de 
Polignac,  Podiensis,  R.  E.  cardinalis,  com- 
posuit  poema cui  titulus,  Antiiucretius.  Clau- 
dius  Frauc  Houteville  ,  Parisiensis,  veri- 
tatem  religionis  christianae  probavit  e  fa- 
ctis^.  loannes  Franc.  Baltus,  Metensis,  S.  I., 
ss.  Patres  vindicavit  ab  afflcto  iis  Platoni- 
smo  ^;  defendit  etiam  prophetias  christianae 
religionis  ^ ;  huiusque  veritatem  demonstra- 
vit  ex  impietis  vaticiniis  ^\  dedit  praeterea 
sententias  .ss.  Patrum  de  doctrina  morali 
philosophorum  ethnicorum".Iacobus  le  Feb- 
vre  ,  Hanno ,  S.  I.,  cui  debetur  examen 
criticum  operum  Baylii  *,  et  sola  Religio 
vera  demonstrata  contra  atheos,  deistas  et 
haereticos  ^.  Victor  Amedeus  Soardi,  Tau- 
rinensis,  presbyter  Congreg.  s.  Lazari,  au- 
ctor  est  libri  cui  titulus  :  De  suprema  R. 
Pontijlcis  auctoritute  hodierna  ecclesiae 
Gallicanac  doctrina^^^.Y .  I.  Augustinus  Or- 
si,  Hetruscus,  Ord.  Praed.  et  R.  E.  Car- 
dinahs,  tractavit  de  infallibilitate  R.  Pon- 
tificis  conu'a  articulos  declarationis  cleri 
Gallicani  n.  Renatus  losephus  dc  Tourne- 

1  P.iris.  1710,  2  voll.in-12*. 

2  1752  iri-8". 

:<  1722  in-4';  1741,  i  vull.  iii-li». 

*  1711  iii-4». 

s  1737,  3  v.)ll.in-12«. 

e  1728  iii-4". 

'  Argeniiii.  1719,  in-4». 

«  l'aris.  1747,  111-12". 

oibid.  1744,  in-8». 

10  Avcnion.  1747,  in-4',  el  Heiclclbcrg.  1793. 
>'  1741,3  voll.  in-4». 


mine,  Rhedonensis,  S.  I.,  adlaboravit  ephe- 
meridibus  Trivoltianis;  redegit  dissertatio- 
nes  plures  de  atheismo  ,  de  libertate  sen- 
tiendi  in  negotio  Religionis  ,  de  immorta- 
Jitate  animae  et  causis  incredulitatis,  deque 
aUis  argumentis;  pi^aeterea  edidit  commen- 
tarios  Menochii  in  s.  Scripturam,  adiectis 
doctis ,  dissertationibus. 

Historiam  ecclesiasticam  pertractavit  la- 
cobus  Laderchi,presbyter  Oratorii  Romani, 
qui  Annales  Baroniano-Raynaldianos  ab  an. 
1566  usque  ad  1572  tribus  voll.  in-folio  con- 
tinuavit ;  Acta  Ssrum  Christi  martyrum  vin- 
dicavit  ^ ,  aliaque  varia  scripsit.  Insuper , 
Claudius  Fleury,  prior  Argentoliensis,  aca- 
demiae  Parisiensis  socius,  plura  ingenii  sui 
monumenta  leliquit,  inter  quae  habentur 
Hi.-itoria  ecclesiastica  usque  ad  an.  1414  2, 
Mores  Israelitarum  et  Christianorum ,  In- 
stitutiones  iuris  eccIesiastici,etCatechismus 
historicus  :  opera  omnia  in  quibasdam  ca- 
stiganda.  Natalis  Alexander,  auctor  est  Hi- 
storiae  ecclesiasticae  V.  et  N.  Testamenti, 
passim  non  legendae  sine  notis  et  animad- 
versionibus  Constantini  Roncaglia  et  loan. 
Dominici  Mansi.  Ignatius  Hyacinthus  Amat 
de  Graveson,  Ord.  Praed.,  praeter  opuscula 
de  gratia  efficaci,  de  praedestinatione,  de 
vita  et  mysteriis  D.  N.  lesu  Christi,  dedit 
Historiam  V.  Testamenti  ^  et  Historiam 
ecclesiasticam  variis  colloquiis  digestam  ■*. 
Franciscus  Timoleon  de  Choisy  ,  decanus 
ecclesiae  cathedralis  Baiocensis  ,  scripsit 
Historiam  ecclesiasticam,  quae  tamen  parvi 
ducitur  ^.  Cardinalis  Orsi  ,  iam  laudatus  , 
auctor  est  Historiae  ecclesiasticae  usque 
ad  ann.  600  '' ,  a  quo  eam  prosecutus  est 
Phil.  Angelus  Becchetti,  Ord.  Praed.  lacob. 
Longueval,  S.  L,  scribere  coepit  historiam 
ecclesiae  Gallicanae,quam  continuarunt  so- 
cii  eius,  Fontenay,  Brumoy  et  Berthier  "^ . 
Franc.  Ignat.  Dunod  de  Charnage  scripsit 
Historiam  archiepiscopatus  Vesuntini ;  Cor- 
nclius  Van  Gcstcl  historiam  archiepiscopa- 
tus  Mcchliensis;  Philippus  Andreas  Gran- 
didicr  gcsta  ecclesiarum  Arsentinensis  et 


'  numac  1723,  2  vuli.  m-i". 

"  20  voli,  in-12»,  el  12  vol  13  in-^».  Ciini  liisloria 
ccclcsiaslica  Fleurii,  qui  in  H.  1'ontilicis  ilii;nitatein 
irrcvcrenleni  se  praebuil,  coiifcrenilae  snnl  Obser- 
vuliones,quasscri|iseruiilHoiiuralusa  s.  Maria,  Bal- 
iluinus  Housla,  Miizzarelli  et  Maixliclli. 

^'Bassan.  1791,  iii-^». 

■*  Ibitl.  cuni  nolis  el  continualionc  D.  Mansi  1793, 
3  voll.  in-4». 

*  11  voil.  in-4»  el  12". 

'•20  voli.  in-4*el  8°. 

'  Miiiics  1781,  18  voll.  in-S". 


VSQVE  AD  rVDLlCAM  RERVM  IN  GALLII3  SVBVERSIONEM 


279 


Alsaticnsis.  loannos  Franc.  Foppens  tra- 
ctavit  de  ecclesiis  Ant^verpicnsi  et  Sylvae- 
ducensi,  de  Chronologia  episcoporum  Belgii 
ab  an.  1561  usque  ad  1761,  deque  Biblio- 
tbeca  belgica.  Corn.  Paulus  Hoynck  Van 
Papendrecht  concinnavit  historiam  Eccle- 
siae  Ultraiectinae,  Epistolas  6  de  haeresi 
et  schismate  aliquot  presbyterorum  Ultraie- 
ctensium,  tractatum  histoiicum  de  Capituio 
cathedrali  ecclesiae  metropolitanaeUltraie- 
ctinae,  et  Analecta  belgica  loannes  Ber- 
tholet  scripsit  Historiam  ecclesiasticam  et 
civilem  ducatus  Limburgens.  et  comitatus 
Chiniensis  ,  atque  historiam  festi  Corporis 
Christi.  Dionysius  Sammarthanus  Bened. 
Congr.  s.  Mauri,  praeter  tractatum  de  con- 
fessione  auriculari  et  alia ,  edidit  3  prima 
voluminaGaliiae  Christianae,  post  raortem 
eius  auctae  usque  ad  13  voll.  in-folio.  lacob. 
Villotte  ,  S.  I. ,  edidit  Armeniam  christia- 
nam  i.  Inter  huius  saeculi  ecclesiasticos  hi- 
storicos  etiam  adnumerantur :  Michael  le- 
Quien  ,  Boloniensis,  Ord.  Praed. ,  cui  de- 
bentur  Oriens  christianus  in  quator  patriar- 
chatus  digestus  "-,  Panoplia  contra  schisma 
Graecorum,  Defensio  textus  hebraei  contra 
Pezronium,  et  Tractatus  de  ordinationibus 
Anglicanis  adversus  P.  F.  Le  Courrayer. 
Eusebius  Renaudot,  cuius  opera  supra  in- 
dicavimus.  Petrus  Charlevoix,  S.  I.,  exa- 
ravit  historias  laponiae  -^ ,  Paraguariae  ^, 
Insulae  s.  Dominici  ^,  et  Novae  Franciae^. 
Franciscus  Bianchini,  Veronensis,  Can.  s. 
Laurent.  in  Damaso  Romae,  Vitas  RR.  Pon- 
tificura  Anastasii  bibliothecarii ,  seu  Ponti- 
ficale,  notis  etprolegomenis  auxit  ^;  scripsit 
etiam  de  calendario  et  cyclo  Caesaris  atque 
de  Paschali  canone  s.  Hyppoliti  martyris 
dissertationes  duas  ^.  Antonius  Sandini  , 
professor  in  seminario  Patavino  ,  praeter 
historias  Familiae  sacrae  et  Apostolorum, 
edidit  Vitas  RR.  Pontificum  et  Disputatio- 
nes  20  ex  Historia  ecclesiastica.  Stephanus 
Baluzius  ,  Tutelensis  ,  collegit  Vitas  RR. 
Pontificum  qui  Aveuione  morati  sunt  ^; 
muitaetiam  veterum  ecclesiasticorum  scri- 
ptorum  opera  et  capitularia  regum  Fran- 
corum  auctiora  et  emendaiiora  edidit.  Geor- 


^  Romae  1714,  in-fol. 

2  Paris.  1740,  3  voll,  in-fol. 

3  6  voll.  in  1-2",  el2  in-4*. 

*  C  voll.  in-12".— s  2  voll.  in-4°,  ct  4  in-13°. 
6  4voll.  in-t2". 
"  Romae  1718,  4  voli.  in-fol. 
"  Ibicl.  17U3,  in  fol. 

^  2  voll.  in-4°.  Opusinsertumlndici  librorum  pro- 
hibitorum. 


gius  losephus  Eggs,  Can.  Rhenofeld.  auctor 
est  Pontificii  docti  et  Purpurae  doctae  seu 
biograjihiae  episcoporum  el  cardinalium  i. 
HilariusDumas,  D.'  Sorbonicus,deditHisto- 
riam  quinque  propositionum  lansenii  -.  Pe- 
trusFranc.Lafiteau,episcopusSistaricensis, 
praeter  alia  scripsit  Vitam  Clementis  Pp.XI 
et  Historiam  constitutionis  Unigenitus.  Ca- 
rol.  de  Decker,canonicus  Mechliniensis,de- 
ditHistorias  brevesBaianismi  etlanscnismi. 
Carolus  du-Plessis  d'Argentre,  doctor  Sor- 
bonicus  et  episcopus  Tutelensis,  coUegit  iu- 
dicia  de  novis  erroribus,  qui  ab  initio  saec. 
XII  usquc  ad  annum  172.5  in  Ecclesia  pro- 
scripti  et  notati  sunt  ^.  Hippolytus  Helyot, 
Parisiensis,  Oi-d.  s.  Francisci,  concinnavit 
historiamprolixamOrdinum  monasticorum, 
religiosorum,  equestrium'*.Io.seph  Jouvency, 
Parisiens.  lesuita,  continuavit  historiam  So- 
cietatis  lesu.  Carolus  Ludovicus  Hugo,  Lo- 
tharingus,  Ord.  Praemonstratensis  et  epi- 
scopus  Ptolemaidis,  coUegit  Annales  ,sui  Or- 
dinis  s,  et  sacrae  antiquitatis  monumenta 
historico-dogmatica".  losephus  Bourgoin  de 
Villefore,  Parisiensis,  collegit  Vitas  ss.  Pa- 
trum  deserti  Orientis  et  Occidentis.  Mar- 
cus  Battaglini,  Ariminensis,exepiscopoNo- 
cerino  Caesenatensis,  dedit  Historiam  uni- 
versalem  Conciliorum  ',  et  Annales  sacer- 
dotii  et  imperii  saec.  XVII  ^.  loannes  Har- 
duinus,  Corisopitensis,  S.  I.,  vir  magni  in- 
genii,  sed  in  multis  singularis,  curavit  no- 
vam  Conciliorum  editionem^,variaque  scri- 
pta  reliquit.  losephus  Hartzheim,  Coionien- 
sis,  S.  I.,praeter  alia  piura  dedit  collectio- 
nem  Conciliorum  Germaniae  ,  deinde  ab 
aliis  auctam  et  continuatam.  Edmundus 
Martene,  Bened.  s.  Mauri,  edidit  CoUectio- 
nem  amplissimam  veterum  scriptorum  et 
monumentorumi'\  Thesaurum  novum  anec- 
dotorum^i,  tractatus  de  antiquis  monacho- 
rum  ritibus ,  de  antiquis  Ecclesiae  ritibus 
in  re  sacramentaria  et  in  celebrandis  di- 
vinis  officiis  ;  commcntarium  in  regulam 
sancti  Benedicti.  Bernardus  de  Montfau- 
con,  Congr.  sancti  Mauri,'colIegit  Analecta 
graeca  i- ;   Monumenta  veterum  Graeco- 

^  Monacliii  1714,  4  voil.  in-fol. 
^Trevoll.  1702,  3  voll.  in-l2«. 
3  Paris.  17--'8,  3  voil.  in-fnl. 
^  Paris.  1714.  8  voll.  in-A». 
5  Nancei  1736,  2  voll.  in-fol. 
'■•  172.5,  2  voll.  in-fol. 
"  li;8(J  in-fnl.— «  1701 ,  4  voli.  in-fol. 
^  1705,  12voll.  in-fol. 
i*^  Paris.  9  voll.  in-fol. 

11  1717,  ovotl.  in-fol. 

12  1688,  in-4". 


280 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENlSTICIS 


rumi;  Palaeographiam  graecam^;  Hexa- 
plorum  Origenis  tVagmenta^;  Diarium  Ita- 
licum'*;  Bibliothecam  bibliothecarum  manu- 
scriptorum  novam  ^;  Monumenta  monar- 
chiae  Francicae''.  Ludovicus  Antonius  Mu- 
ratori,  primo  Ambrosianae  Mediolanensis, 
dein  Atestinorum  principum  bibliothecae 
praefectus,  vir  magnae  eruditionis  et  foe- 
cundi  ingenii,  inter  cuius  opera  eminent  A- 
necdota  latina",  Anecdota  graeca^^collectio 
Scriptorum  rerum  Italicarum^,  Antiquitates 
Italicae  medii  aevii",  Annales  Italiae  ab  ini- 
tio  aerae  vulgaris  usque  ad  annum  1500  ", 
Thesaurus  novus  veterum  inscriptionum  12  ^ 
Liturgia Romana  vetus  i^^  aliaque  plura.  Lu- 
dovicus  Eliies  Dupin,  Parisiensis,sacrae  Fa- 
cultatis  doctor,  multa  sci'ipsit,at  non  omnia 
recte:  plura  enim  ab  ApostoUca  Sede  no- 
tata  sunt,  propterea  quod  auctor  nimis  stu- 
diosus  novitatis  et  intemperantiscriticaese- 
ctator  fuei-it;  praotcr  alia  composuit  BibUo- 
thecam  scriptorum  ecclesiastieorum,  disser- 
tationes  de  antiqua  Ecclesiae  discipUna,  tra- 
ctatus  de  potestate  ecclesiastica  et  civili,cri- 
ticen  historiae  ApoUonii  Tyanaei,tractatum 
historicum  deexcommunicationibus,metho- 
dum  studii  theologici,  et  cetera.  Nicoahis  le 
Nourry,Dieppensis,Congregationiss.Mauri, 
redegit  Apparatum  adBibUothecamPatrum 
et  dissertationem  in  Lactantii  librum  De 
mortlbus persccutoruin.  P.  le-Brun,  Brigno- 
niensis,  presbyter  Oratorii  GaUicani  dedit 
Historiam  criticam  usuum  superstitiosorum 
et  ExpUcationem  Missae  atque  Uturgiarum 
ecclesiasticarum.  loan.  Gi-ancolas,  Parisien- 
.sis,  doctor  Sorbonicus,  publicavit  tractatum 
liturgicum,  vetus  Sacramentarium  ecclesia- 
sticum,commentariumliistoricum  in  Brevia- 
rium  romanum,  aUa.  losephus  M.Tommasi, 
Theatin.  R.  E.  cardinalis,  anno  1803  a  Pio 
Pp.  VII  inter  A^enerabiles  relatus,  praeter 
alia  edidit  Codices  Sacramentoruin  ,  non- 
gentisannisvetustiores,antiquosUbros  Mis- 
sarum  R.  E.,  saci-orum  Biblioiaim  vcteres 
Titulos,  antc  millc  umi.  iu  Occidcntc  usita- 

1  i70(),  2  voll.  iii-foi. 

2  1708,  in-fol. 

^  1713,  2  voll.  in-fol. 

4  1702,  in-4°. 

.'il739,  2  voll.  in-fol. 

c  1729,  5  voll.  iii-fol. 

7  Meiliolan.  1G97,  ?.  voll    iii-4°. 

H  1'aiav.  17(10,  3  voll.  ia-4«. 

0  1723,  27  voll.  in-fol. 
11»  12  voll.  in-4°. 
n  1738,  G  voll.  iii-fol. 
12  Muiliolau.  1739,  6  voll.  in-fol. 
i^  Venel.  1748,2  voll. 


tos  ,  Institutiones  theologicas  antiquorum 
Patrum. 

lurisprudentiam  excoluerunt  commemo- 
rati  Claudius  Fleury  et  Vitus  Pichler.  Zege- 
rus  Bernardus  Van  Espen,  Lovaniensis,  se- 
ctae  lansenisticae  addictus,  in  lucem  dedit 
ius  ecclesiasticum  universum.  loan.  Petrus 
Gibert,  doctor  Aquensis,  praeter  observa- 
tiones  in  ius  ecclesiasticum  Z.  Bern.  Van 
Espen,  reliquit  Institutiones  ecclesiasticas 
et  beneficiales,  Corpus  iuris  canonici,  Con- 
sultationes  canonicas  de  Sacramentis,  Tra- 
ditionem  Ecclesiae  circa  Sacramentum  ma- 
trimonii.  Ignatius  Schwartz,  Suevus,  S.  I.. 
concinnavit  Institutiones  et  CoUegia  histo- 
rica ,  atque  Institutiones  iuris  publici  uni- 
versalis  ,  naiurae  et  gentium.  Anacletus 
Reiffenstuel,  Germanus,  Ord.  Min.,  praeter 
tractatum  de  probabilismo,  et  Theologiam 
moralem,  reliquit  ius  canonicum  universum 
cum  tractatu  de  regulis  iuris  1.  loannes 
Bapt.  Rigantius,  Neapolitanus ,  composuit 
commentarium  in  Regulas  Cancellariae  a- 
postolicae. 

Brevitatis  studio  praetermittimus  concio- 
natores  et  asceticos  scriptores,  quorum  nu- 
merus  adeo  hoc  saeculo  excrevit,  ut  pau- 
cis  referri  nequeat. 

56  Benedictus  XIV,  Pontifex  [an.  1740) 
—  Benedictus  Pp.  XIV  antea  appellatus 
Prospcr  Lambertini ,  civis  Bononiensis  ex 
ordine  primo ,  munere  Promotoris  Fidei, 
Congregationis  Concilii  Secretarii ,  aliis- 
que  Romae  perfunctus  est ;  tum  Anconae 
Episcopus  datus  ,  Cardinalis  a  Benedicto 
XIII  creatus,  et  a  Clemente  XII  patriae 
Archiepiscopus  ;  demum  annos  natus  65  , 
unus  ex  omnibus,  post  dissidium  mensium 
amplius  sex  ,  dignissimus  est  habitus  ,  qui 
ad  Sacerdotii  sublimc  fastigiura  instinctu 
planc  divino  provehcretur.  Provcctus  est 
autem  an.  1740  xvi"  calcnd.  septembris,  et 
xii"  calend.  mcnsis  eiusdem  PontiUcali 
Tiara  die  Dominico  coronatus.  Vir  omni 
doctrina  eruditus,  <]ucm  singularis  sacrae 
thcologiae,  sacroruin  canonum  et  historiae 
ecclesiasticae  pcritia,  nccnon  res  praeclare 
gcstae ,  tanto  honorc  dignum  reddebant. 
Pontilicis  huius  eruditionem  praeclara  scri- 
pta  ostendunt.  Voluminibus  magiiis  qua- 
tuor  totam  de  Scroorum  Dei  Boatijicationc 
ct  Bcalorum  Canoni-^^atione  expUcavit  scn- 
tcntiam :  quibus  mirum  quantum  Eccle- 
siaslicao  historiae  ,  Critices  ,  eruditionis, 
praeler  (|uaestioncs  Thcologicas  ,  Philoso- 


0  voll.  iu-fol. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


281 


pliicas,  Physicas,  Mcdicinalos ,  ct  Logalcs 
contineatur  •.  Eruditione  consimili  et  cri- 
tica  scripsit  de  lesu  Christi ,  Matrisquc 
eius  Fcstis ,  et  dc  Missac  Sacrijicio ,  dc 
Sanctis  item,  qui  divino  Onioio  Bononiae 
coluntur ;  quo  etiam  modo  cdidit  Institu- 
tioncs  Eccicsiasticas,  et  Tractatum  dc  Sy- 
nodo  •.  Bullarii  quoque  sui  Tomum  pri- 
mum  emisit;  et  benevolus  patriae,  et  illu- 
strium  Fontiticum  Innocentii  III  ,  Hono- 
rii  III,  Gregorii  IX  ac  Bonifacii  VIII,  cum 
librum  sextumDecretalium,et  loannis  XXII 
cum  Decretales  Clementis  V  ederent,  exem- 
plis  adductus  ,  Doctoribus  et  Scholaribus 
universis  Bononiae  commorantibus  inscri- 
psit.  Etiam  INIarlyrologium  Romanum  au- 
ctius  edendum  curavit :  de  qua  emissione 
ponderosam  scripsit  epistolam  ad  loannem 
V  Regem  Lusitanorum,  cuius  impensis  edi- 
tio  curata  est.  Quae  omnia  efficiunt  multa 
et  magna  volumina^.  Breviter  in  christiana 
ethica,  in  iure  canonico,  in  disciplina  ec- 
clesiastica  tam  arduum,  tam  controversum, 
tam  reconditum,  nihil  est  quod  non  erudi- 
tissime  explanarit  ac  definierit;  adeo  ut  ex 
eius  libris  antistites,  theologi,  canonistae  et 
ecclesiastici  singuli  rerum  agendarum  re- 
gulas  percipere  queant. 

Initio  pontificatus  sui  lubilaeum  indixit , 
totusque  inde  in  Ecclesiae  regimen  et  cu- 
ram  intentus  ,  vix  dici  potest ,  quanta  ag- 
gressus  sit  perfeceritque.  TribunaHa  curiae 
Romanae  reformavit ,  iudicumque  auctori- 
tatem  et  singulorum  iurisdictionem  defini- 
vit.  Congregationem  particularem  instituit 
super  promovendis  ad  episcopatum  ,  ut 
quantum  fieri  posset,  non  nisi  viri,  morum 
integritate ,  sacra  doctrina  ct  vero  salutis 


1  Hoc  opus  daboravil  postquam  ullra  viginli  an- 
nos  in  inunere  Promoloris  Fidei  versalus  fuerit,  ut 
certam  ac  tulam  meliioJum  Iradereldirigendi  scrieni 
causarum  Bealificationis.el  Canonizalionis,  quaeob 
varias  opinioncs  Scriptorum,  qui  in  negoliis  Congre- 
gationis  ss.  Hituum  non  satis  versali  fucrant,  aliquo 
modo  invohitaacperturbatavidebatur,alqueomnium 
oculis  paleret,  quam  caute  ac  diligentcr  Apostolica 
Sedes  in  huiusmodi  causarum  examine  se  gereret.Cf 
Const.  U1,g  4.,  p.  5fi0.  t.I  Bullarii. 

2  Libros  De  Servor.  Dei  bealif.  ctc,  Z)e  lesu  Chri- 
sti  Matrisque  eius  Fe.itis ,  De  Sli.isae  Sacrificio,  De 
SanctiseH^.  cdidil  cum  adliuc  Ecclesine  Bononiensi 
praecsset,  qnos  fictus  Ponlifex,  addilionilius  locu- 
plelatos,  iterum  emisit  lypis  Seminarii  Patavini.  In- 
stitutiones  Ecclesiaslicae,  vulijo  Nolificanioni,  sub 
suo  Arcliiepiscopalu  editae.ipso  Ponlifice  in  latinam 
linguam  Iranslatae  sunl  Latine  ctiam  reddili  fuere 
libri  de  lesu  Christi  etc. ,  ct  de  Sacrificio  Missae. 
Tractatum  de  Synodo  prolulit  gcrcns  Pontificatum. 

3  Venet.  17G7,  19  voll.  in-fol. 

WOVTERS,  II. 


animarum  studio  praediti,  ad  regendas  ec- 
closias  assumerentur.  lurisdictioncm  epi- 
scoporum,  quoad  ecclesias  parocliiales  re- 
gularium ,  ct  ad  personas,  curam  anima- 
rum  subditorum  saccularium  in  iis  exer- 
centes,  spectat,  stabihvit.  Plura  sancivit  de 
appellationibus  concedendis  vel  denegan- 
dis,  dec|ue  concursu  et  examine  pro  coUa- 
tione  ecclesiarum  parochialium.  AUa  con- 
stituit  contra  confcssarios  soUicitantes,  ab- 
solventes  complicem  ,  aut  inquirentes  no- 
men  complicis.  Abusus  ,  qui  in  observan- 
tiam  ieiunii  Quadragesimahs  irrepserant , 
sustuUt.  Praescripsit,  quo  ordine  ac  forma 
causarum  matrimonialium  vel  professionis 
religiosae  iudicia  sint  peragenda;  exposuit, 
quibus,  Cjuomodo,  quibuscjue  cautelis  matri- 
monia  occulta  permitti  c^ueant ;  de  dubiis 
propositis  circa  matrimonia  ,  in  Hollandia 
et  contracta  et  contrahenda  ,  declaratio- 
nem  dedit;  episcopos  Polonos  graviter  ad- 
monuit,  ut  in  admittendis  coniugiorum  dis- 
solutionibus  caute  procederent.  Clausuram 
monasteriorum  mulierum  et  virorum  opti- 
mis  legibus  firmavit.  Anno  1750  alterum 
lubilaeum  indixit,  qua  occasione  celeberri- 
mam  dedit  Epistolam  encyclicam  de  ope- 
ribus  ad  lucrandum  lubilaeum  iniunctis,  de 
facultatibus  confessariis  concessis  earum- 
que  usu.  Plures  alias  de  diversis  capitibus 
exortas  controversias  luculenter  ac  perspi- 
cue  explanavit. 

Decreta  de  ritibus  Graecorum  Melchita- 
rum  patriarchatus  Antiocheni ,  de  iurisdi- 
ctione  patriarchae  etepiscoporum  eiusdem 
nationis,  de  disciplina  monachorum  et  mo- 
nialium,  aliacjue  de  pluribus  disciplinae  ca- 
pitibus  pro  incolis  regni  Serviae  et  finiti- 
marum  regionum  in  unum  collccta ,  pro- 
mulgavit.  Nationalem  synodum  Maronita- 
rum,  anno  1736  in  monte  Libano  habitam, 
confirmavit;  eorum  episcopis  certas  sedes 
assignavit,  et  patriarchae  annuum  carita- 
tivum  subsidium  attribuit,abrogata  consue- 
tudine  colligendi  praestationes  pecuniarias 
in  distributione  sacrorum  Oleorum.  lurisdi- 
ctionem  in  yEgyptios  et  ahos  ad  ritus  Co- 
pticos  pertinentes,  atque  ad  Ecclesiam  ca- 
tholicam  conversos  ,  cuiuscumque  essent 
dioecesis,  confirmavit  episcopo  Hierosoly- 
mitano  ciusdem  ritus;super  dubiis,  ad  ri- 
tus  ecclesiae  et  nationis  Coptorum  perti- 
nentibus,  praeclaram  constitutionem  publi- 
cavit ,  et  pro  Coptis  catholicis  indultum 
concessit  recipiendi  sacramentum  Confir- 
mationis  a  presbytero  missionis  praefecto. 
Fratri  ex  Ordine  Minorum  de  Observan- 

21 


282 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  I ANSENISTICIS 


tia,  dicto  Giiardiano,  qui  pro  tempore  re- 
geret  familiam  s.  Sepuicri,  facultatem  de- 
dit ,  ut ,  absentibus  episcopis  ritus  Latini, 
conferre  posset  sacramentum  Confirmatio- 
nis  cum  oleo  et  chrismate  ab  Episcopo 
catiiolico  benedictis.  In  regnum  Batgaum 
magni  Thibeti,  postulante  ipso  rege ,  apo- 
stolicos  missionarios  destinavit.  Controver- 
sias  circa  regimen  missionum  in  regno  Co- 
chinchinae  existentium  harumque  limites 
diremit.  Litibus  de  ritibus  Sinensibus  et 
Malabaricis  finem  constituit ,  ut  supra  vi- 
dimus  ^  A  Syriacis  et  Armenis,  in  eccle- 
siis  Latinorum  sacra  peragentilDUs  ,  pro- 
prium  ritum  servari  praecepit ,  monuitque 
missionarios ,  ut  in  convertendis  populis 
Orientalibus  hos  ab  errore  et  schismate  re- 
vocarent,  ritus  vero  eorum  probatos  per- 
mitterent.Ecclesiasticis  viris  ritus  Slavo-la- 
tini  mandavit,  ut  in  missis  et  officiis  divinis 
litterale  idioma  slavum  cum  characteribus 
Hieronymianis  retinerent  ,  uterenturque 
missalibus  et  breviariis  ,  typis  Congrega- 
tionis  de  Propaganda  Fide  editis.  Presbyte- 
ris  ritus  latini ,  in  Russia  Polonica  degen- 
tibus  ,  permisit  in  Ruthenorum-unitorum 
ecclesiis,  deficientibus  altaribus  lapideis  seu 
tabulis  consecratis  et  calicibus  aureis  sive 
argenteis ,  missarum  sacrificia  celebrare 
super  Ruthenorum  antimensiis  et  cum  ca- 
licibus  e  stanno.  Unioncm  omnium  monaste- 
riorum  Ordinis  s.  Basilii  in  Lithuania  et 
Russia  in  unam  Congregationem  ,  e  diia- 
bus  provinciis  compositam,  confirmavit.  Vi- 
cariis  apostolicis  et  missionariis ,  saecula- 
ribus  ac  regularibus  ,  regulas  in  missioni- 
bus  AngUcanis  observandas  pracscripsit , 
litemque,  iam  dudum  agitatam  inter  mis- 
sionarios  rcgulares  et  vicarios  apostolicos, 
a  quorum  auctoritate  illi  se  vi  privilegio- 
rura,  a  Sede  ApostoUca  acceptorum,  exem- 
ptos  contendebant,  diremit.  Patriarchatum 
Aquileiensem,  propter  lites  inter  Domum 
Austriae  ct  Renipublicam  Venetiarum  de 
iure  nominandi  patriarcham  ,  quae  deces- 
sores  .suos  fatigavcrant,  suppressit,  eiusquc 
loco  duas  substituit  sedes  archiepiscopales, 
Utincnsem  scilicet  et  Goriticnscm. 

Idem  Pontifex  de  omnibus  officii  sui  par- 
tibus  soUicitus  ,  plura  incredulorum  huius 
temporisscripta  damnavit,  regulasque,  pru- 
dentia  et  sapicntia  refertas,  librorum  cen- 
soribus  pracscripsit.  Latas  adversus  singu- 
laria  certamina  .seu  duella  leges  renova- 
vit,  earum  rigorem  auxit,  et  quinque  pro- 


>  1».  252  sqq. 


positiones,  duellorum  furori  faventes,  con- 
deninavit.  Theses  condemnavit  quoque , 
quas  Parisiis  propugnandas  exposuerat  Mar- 
tinus  de  Prado  ,  qui  ut  catholicum  virum 
decuit ,  eas  pubUce  abnuit  ac  retractavit. 
Electiones  loannis  Petri  Meindarts  in  ar- 
chiepiscopum  Ultraiectinum,  Hieronymi  de 
Bock  et  loannis  Van  Siiphout  in  episcopos 
Harlemenses  atque  Barth.  loan.  Byeveld  in 
Daventriensem  schismaticas  nuUasque  esse 
pronuntiavit.  PubUcis  et  notoriis  refracta- 
riis  constitutioni  Untgenitus  sacrum  viati- 
cum  iure  denegari  declaravit,  datis  ad  Gal- 
liae  episcopos  litteris  ^. 

De  praecedentibus  PonUficibus  verba  fa- 
cientes  diximus,  nonnuUos  principes  saecu- 
lares  pontificiae  potestatis  exercitium  in 
regnis  suis  limitare ,  aut  certa  iura  sacra 
sibi  arrogare  conatos  esse:  unde  magnae 
saepius  inter  eos  et  Romanam  curiam  dis- 
cordiae  secutae  sunt.  Eiusmodi  lites  RR. 
Pontifices,  pro  virili  parte,  componere  co- 
nati  sunt  initis  concordatis  seu  conventio- 
nibus  cum  summis  imperantibus.  Benedi- 
ctus  XIV,  pacis  studiosissimus,  cum  variis 
imperantibus  civilibus  huiusraodi  conven- 
tiones  iniit,  nimirum  anno  1740  cura  loanne 
V,  rege  Lusitaniae,  cui  ius  concessit  nomi- 
nandi  ad  omnes  episcopatus  et  abbatias  ter- 
rarum  .suarum ;  anno  1741  cum  Carolo  rege 
utriusque  Siciiiae,  cui  26  episcopatus  con- 
ferendos  dedit ;  praeterea  inter  utrumque 
convenit.ut  tribunal  erigeretur  e  praeside 
clerico  et  4  assessoribus,  2  clericis  a  Pon- 
tifice  et  2  laicis  a  rege  designandis,  com- 
positum,  quod  certas  aliquot  causas  defini- 
ret,  et  observationi  eorum,  de  quibus  con- 
venerat  inter  partes  ,  invigilaret :  eodem 
anno  cum  Carolo  Emmanuele,  rege  Sardi- 
niae,  cui,  sicuii  diximus,  ius  nominandi  ad 
episcopatus,  aliaque  in  lerris  suis,  conces- 
sit  ea  conditione,  ut  rex  quotannis  calicem 
1,000  aureorum  ad  Cameram  apostolicam 
mitteret ;  anno  1753  cum  Ferdinando  VI  , 
rege  Hispaniae,  cui  ius,  quo  RR.  Ponlifi- 
ces  per  8  menses  ad  beneficia  episcopa- 
tibus  minora  norainabant  et  vacantiura  epi- 
scopatuura  fructus  pcrcipiebant ,  cessit  ca 


'  Anoo  1756  postr.  idus  oclolu'.  Encyclicam  ad- 
modiim  pravcm  ad  G.illiae  Episcopos  Benedicliis  XIV 
misil,qui  convcnlum  a  rcgc  indiclum  componebant, 
scquc  iliius  Ecclcsiae  nomine  consuluerant,  qua  ni- 
xus  rex  Ciiristianissinius  Quesnoliianos  cocrcuil,  et 
coiilirmalis  proavi  sui  adversus  illos  dccrelis  ,  Con- 
slitulionom  Unigcnilus  Ecclesiae  lolius.regniqiie  le- 
gcm  essc  declaravit,  cui  nenio  sine  lcsae  maieslalis 
criminc  rcsislcrc  possct.  Vid.  infcrius  sub  g  59. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


283 


lege,  ut  isti  fructus  dispensarentur  secun- 
dum  canonum  statuta;  sibi  tamen  52  be- 
nefioia  reservavit;  et  rex  ad  resarcicnda 
detrimenta,  quae  inde  patiebatur  curia  Ro- 
mana",  ei  certam  pecuniae  summam  asse- 
ruit.  Sed  cum  republica  Vcneta  grave  cer- 
tamen  habuit.  Ea  quippe  anno  1754  vetuit, 
ne  litterae  pontificiae  ellectui  darentur,  nisi 
prius  a  regimine  civili  cognitae,  neque  in 
posterum  indulgentiae,  privilegia  altarium, 
variique  generis  dispensationes  et  conces- 
siones  a  Pontifice  peterentur  aut  accipe- 
rentur,  nisi  sub  certis  conditionibus.  Bene- 
dictus  XIV  Remi  ublicam  gravibus  monitis 
permovere  conatus  est  ad  decreta  ista  re- 
vocanda.  Senatus  Venetus,  licet  contesta- 
tus  sit,  sibi  minime  in  animo  fuisse  aucto- 
ritatem  pontificiam  suae  subiicere,  decreta 
tamen  non  revocavit.  Quapropter  Ponti- 
fex  omnes  conventiones  commerciales  in- 
ter  suos  et  Reipublicae  subditos  sustulit,  et 
mercibus  venetianis  maiora  vectigalia  con- 
stituit.  Clemens  vero  XIII,  eius  successor, 
natione  Venetus,  a  Republica  impetravit , 
ut  decreta  ista  revocaret. 

Praeterea  Benedictus  XIV  Beatificatio- 
nes  et  Canonizationes  SSrum  statuit  pera- 
gendas  esse  in  aede  Principis  Apostolorum. 
Elisabetham  Aragoniae,  loannam  Franci- 
scam  Fremiot  de  Chantal ,  institutricem 
Monialium  a  Visitatione  s.  Mariae  ,  Ale- 
xandrum  Saulium  ,  Hieronymum  vEmilia- 
num  Patritiura  Venetum,  fundatorem  Con- 
gr.  Somaschae,  losephum  a  MatreDei,fun- 
datorem  Scholarum  Piarum  ,  losephum  a 
Cupertino  Sacerdotem  Conventualium  in 
Beatorum  Catalogum  retulit;  inter  Sanctos 
vero  Fidelem  a  Sigmaringa,  Capucin.  Pro- 
tomartyrem  S.  C.  de  Propag.  Fide,Camil- 
lum  de  Lellisi,  Petrum  Regalatum  de  Min. 
Obs.,  losephum  a  Leonissa  Capucin.  et  Ca- 
tharinam  de  Ricciis  Dominicanam,  inscri- 
psit.  Ratum  quoque  iussit  cultum  publicum 
ab  ininiemorabili  exhibitum  B.  loannae  Va- 
lesiae  Francor.  Regin.  et  b.  Nicolao  Al- 
bergato  Cartusian.  S.  R.  E.  Card. ,  Bono- 
niens.  Antist.,  b.  Benedicto  a  s.  Philadel- 
phio,  Francisc.  laico,  vulgo  dicto  il  San- 
to  ncro  ,  e  parentibus  ex  Aethiopia  natus 
in  servitutera  in  insulam  Sicihae  abductis. 
Confirmavit  indulgentias  a  Benedicto  XIII 
concessas  iis,  qui  antiphonam  Angelus  Do- 
mini  mane  ,  meridie  ac  vespere  recitarent, 
simulque  praecepit ,  ut  diebus  Dominicis 
stando  dicerent ;  tempore  autem  Paschali 


1  Dequo  vid.  p.  193, 


singulis  diebus  stando  recitarent  Regina 
Cocli  cum  vers.  et  propria  oratione.  Pon- 
tiiicale  correxit ,  et  de  emendando  Bre- 
viario  serio  cogitavit.  Diem  natalem  ss. 
Apost.  Petri  et  Pauh  per  totam  octavam 
solemniter  celebrari  mandavit ,  ordinem- 
que  et  modum  in  diversis  Urbis  ecclesiis 
celebrandi  praescripsit  Constitutione  Adnii- 
rabilis  Sapicntiae.  S.  Leonis  I  cognomento 
Magni  Officium  Missamque  ritu  Doctorura 
celebrari  iussit;  s.  Franciscura  Xaverium 
in  oranibus  Indiarum  regionibus  principem 
patronum  haberi  voluit.  Lusitaniae  sacer- 
dotibus,  quemadmodura  et  Hispanis,  perrai- 
sit  ter  Missae  Sacrificiura  facere  die  Com- 
meraorationis  omniura  fideliura  defuncto- 
rura  1.  Regulas  et  constitutiones  admisit 
Clericorum  Discalceatorura  Passionis  lesu 
Christi;  militiamque  s.  lanuarii  confirma- 
vit  ab  utriusque  Siciliae  Rege  institutam. 
Salutaria  multa  decrevit  ad  rectam  totius 
Pontificiae  ditionis  gubernationem,  ampli- 
ficato  commercio,  iudiciisque  rectius  ordi- 
natis  2. 

Carolum  Borbonium  utriusque  Siciliae 
Regem  Veletris,  quo  in  oppido  belli  causa 
diu  fuerat,  anno  1744  Romam  ex  improviso 
profectum ,  pedibus  suis  oscula  figere  cu- 
pientem,  paterna  oranino  benevolentia  ex- 
cepit,  et  quara  maxima  potuit  per  id  ho- 
rarum ,  quibus  in  Urbe  mansit,  liberali- 
tate  prosequutus  est.  Lusitano  Regi  loanni 
V  de  Catholica  Religione,  et  Apostolica 
Sede  praeclare  merito ,  et  successoribus 
eius  Fidelissimi  titulum  concessit.  Magno 
Magistro  Melitensium  equitum  ensen\  misit 
et  galenum  praeraia  fortium  virorum  et  in- 
signium  propugnatione  ac  defensione  rei 
christianae  ^.  Quos  Liberos  Coementatores 


1  Bona,  Rerum  liiurgic.  1.  I,  c.  18,  §  7. 

2  Sapientissimae  Conslitutiones,  quas  variis  lem- 
poribus  Benedictus  XIVedi(tit,in  unura  corpus  col- 
iectae,  4  magnis  voluminibus  vulgalae  typis  Roraa- 
nis  elegantissimis  fucre. 

3  Unde  el  quando  naluni  initium  millendi  ad  im- 
poralores  optime  de  propugnata  religione  Ciirisliana 
raerilos  insignia  memorata,quae  nocle  Ciiristi  Domi- 
ni  a  Suoirao  Pontifice  consecranlur,  iiaud  satis  com- 
pcrtura.  Quidam  originem  ducunt  a  Litleris  sacris; 
alii  inventura  cxislimant  Pontificura  Romanorum. 
Sixlus  Pp.  IV  vocat  approbatam  ss.  patrum,  iioc 
est  roubiiciim,  consuetudinem,  uli  lenet  Ctirisloph. 
Marcellus  (1.  I  Sacr.  Cerem.  Sess.  7,  c.  7,  ap. 
Theopl).  Raynaud.De  Gladio  et  Pileo  a  Pontifice  int- 
tiatis,  secl.  1 ,  §  3).  Ilii  exprirait  significalionera  my- 
sticam  ensis,  subiicitque  verborum  formulam,  qua 
Pontifex  illnra  tradere  consuevit.  Franc.  Pagi  ia 
Vita  Urbani  VI,  g  58  subdit:  «  Nunc  liaec  (ensis  et 
pilei)  benedictio  fit  in  quocumque  festo  solenini; 


284 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


[liheri  «jurflior?')  vocant,Ecclesiae  civilisque 
societatis  hostes  teterrimos  ,  Societates- 
que  occultas,nova  Constitutione  proscripsit. 
Ad  fovenda  studia  plures  aut  erexit  aut  in- 
stauravit  academias,  seminaria  construxit, 
litteratorum  societates  adamavit,  aedes  Ca- 
pitolinas  signis,  anaglyhis,  aliisque  antiqui- 
tatis  monumentis  locupletavit,  musaeum  ad 
christianas  antiquitates  servandas  aptissi- 
mum  Bibliothecae  Vaticanae  adiunxit,  pu- 
blicam  delineandi  scholam  instituit  et  largo 
censu  ditavit.  Romanum  Achigymnasium, 
Sapientiani  nuncupalum  ,  novis  Cathedris 
amplificavit.  Summi  Pontificatus  onere  mi- 
nime  passus,  doctrinae  studia  haud  inter- 
misit,  et  singulis  lunae  diebus  conventum 
apud  se  celebrabat  virorum  eruditorum,  in 
quo  de  Catholicae  Ecclesiae  historia,  Con- 
ciliis,  ac  rebus  Liturgicis  disputationes  ha- 
bebantur. 

Multa  sunt  huius  Pontificis  raerita  egre- 
gia  ,  quibus  Urbis  ornamentum  ,  et  totius 
orbis  utilitas  continetur.  Liberianae  Basi- 
licae  porticum  refecit,  atque  adeo  novam 
lectissimis  lapidibus,  et  columnis  ornatam 
excitavit ;  primariam  item  eius  frontem 
extruxit  marmoreo  opere,  ac  statuis  insi- 
gnivit;  superque  cam  porticum  alteram  ere- 
xit,  unde  Festo  Assumptionis  B.  M.  V.  apo- 
stolicam  benedictionem  populo  solemni  ritu 
impertiret;  alia  denique  a  solo  erecta  ae- 
diticia  ad  totius  aedis  formam  exegit.  An- 
tonini  Pii  columnae  sustinendae  styiobatem 
collocavit  e  regione  Curiae  Innocentianae; 
Solis  Obeliscum  ex  Campo  Martio  extraxit. 
Lauretanae  B.  M.  V.  Domui  turrim  addi- 
dit,  porticumque  amplificavit. 

Parum  abfuit  quin  totum  renovaret  sa- 
crum  Cardinalium  collegium,  cum  54  Car- 
dinales  crearct  tantae  dignitati  pares. 

Longo  debilitatus  morbo,  cum  iVlissae  sa- 
crificium  stans  peragere  non  posset,  pul- 
cherrima  praemissa  de  hac  rc  dissertatione 
{  quae  iterum  ac  saepius  edita  typis  est ) 
sibi  indulsit,  ut  suae  erga  mysterium  hoc 
longe  omnium  augustissimum  pietati  ac 
dcvotioni  sedens  satisfaceret.  Obiit  v"  no- 
nas  maii  1757  ,  annos  natus  83  ,  post  an- 
nos  Pontificatus  17,  mcns.  7,  dies  16,  quum 
paucis  ante  diebus  ad  Goanum  Archicpi- 
scopum  mira  prudentia  et  eruditione  re- 
spondisset  dc  matrimonii  impedimentis  ct 

aniio  eniiii  171CClcmcns  XI  quum  eniiem  el  pileutn 
aiJ  rrincipcm  Kugcniiim  dc  Saliaudia  misissel,  ob  vi- 
cloriam  ab  co  dc  Turcis  ad  Varadinum  codcm  anno 
relalum.cos  bcncdixcral  in  Ecclcsia  s.  Rlariac  de 
Popuio  dic  S  scplembris. 


effugiis  quibusdam,  ad  Concilii  Tridentini 
decreta  declinanda,  in  ea  regione  quaesitis. 
Postremum  hoc  maius  est  quiddam  in  sum- 
mae  senectutis  homine  perpetuis  laboribus 
fracto  et  bis  lethali  morbo  ad  extremam 
usque  sacram  Unctionem  afflicto  et  prostra- 
to,  quam  ut  exprimi  verbis  possit.  Profe- 
cto  talis  fuit  Pontifex,  qui  cum  summa  vitae 
innocentia  tantam  doctrinae  copiam  coniun- 
xit,  ut  ad  veteres  Ecclesiae  Patres  ac  Do- 
ctores  proxime  accessisse  videatur  ^.  Eius 
latides  ipsi  protestantes  cecinere,  inter  quos 
Matthaeus  Pfaffius,  doctrinae  praestantiam 
admiratus,eum  uti  talem  virumcelebrat.^wo 
pcr  niulta  saecida  non  sedit  eruditior  altcr. 
57.  Rcligionis  status  in  Sinis,  Indiis  et 
/nsa/ts— Postquam  Benedictus  XIV  dissidia 
de  ritibus  Sinensibus  diremisset  et  concor- 
diam  inter  missionarios  restituisset ,  perse- 
cutio  ,  iam  contra  Christianos  in  imperio 
Sinensi  coepta,  aucta  est.  Qui  enim  Chri- 
stianos  oderant,  eosdem  accusabant,  quod 
ritus  legesque  imperiicontemnerent.  Inpro- 
vincia  Fokiensi  5  missionarii  Dominicani, 
quorum  unus,  Petrus  Martyritis  Sanz,  Hi- 
spanus,  erat  episcopus  et  vicarius  aposto- 
licus,  an.  1747  post  quaestiones,  tormenta 
et  carceres  occisi  fuerunt.  Anno  sequenti 
3  lesuitae  eamdem  sortem  experti  sunt. 
Non  in  solos  missionarios  ,  sed  etiam  in 
Christianos  saevitum  est,  qui  ad  quaestio- 
nem  vocati,  tormentis  subiecti,  verberibus 
affecti,  bonis  spoliati,  in  carcerem  coniecti 
aut  in  exilium  relegati  sunt;  ecclesiae  in 
multis  provinciis  destructae  ;  pastores  ad 
fugam  compulsi.  Anno  1750  per.secutio  ve- 
hementius  cxarsit;  plures  quam  ^O^missio- 
narii  in  carceres  coniecti  ,  et  Christiani 
quam  plurimi  bonis  ipsaque  vita  privati 
fuerunt.  Multi  quidcm  tormentorum  vi  Fi- 
dei  renunciarunt,  sed  multi  ctiam  egregia 
christianae  constantiae  exempla  dederunt. 
Anno  demum  1753  legatus  a  rege  Lusita- 
niae  ad  imperatorem  et  mandarinos  cum 
muneribus  missus,  Christianis  pacem  impe- 
travit,  postquam  corum  nunierus  multorum 
enecatione  ac  variorum  dcfectione  multum 
erat  imminutus.  Tunc  pleriquc  eoruni,  qui 
duranto  persecutione  Fide  defccerant,  ve- 
niam  postularunt  et  ci'imen  suum  per  poe- 
nitcntiam  expiarunt.  Missionarii  mala  Re- 
ligioni  illata  repararunt,  ccclesias  restitue- 
runt ,  novoque  ardorc  propagandao  Fidei 


•  Vitam  liuius  Ponlificis  cxaravil,  sed  calamo  le- 
viori  l).  Caiaccioli,  Paris.  1783  in-12°.  Cf  Nalal.  A- 
lcxand.  Jlist.  cccl.  Suppicm.  t.  II. 


VSQVF,  AD  PVELICAM  RERVM 

adlaborarunt.  Quum  autem  exurgentibus 
hic  illic  perseoutionibus  et  vexis  i>raesertim 
obnoxii  ossent  missionarii  Europaei,  tum  in 
Sinis  tum  in  seminario  Siamensi  adlabora- 
tum  est  formandis   missionariis  indigenis- 

Pax,  quam  rex  Lusitaniae  sua  interces- 
sione  Christianis  Sinensibus  impetrarat,  lioc 
ipso  saeculo  saepe  interrupta  est  ob  perse- 
cutiones  in  variis  locis  motas.  Anno  1770 
nova  contra  eos  persecutio  exarsit ,  quae 
aliquandiu  post  sopita,an.  1784  vehementius 
saeviit.  Ea  durante  Christiani  multi  crude- 
Hter  torti  et  post  tormenta  relegati  aut  ser- 
vituti  mancipati  sunt;  multi  missionarii,  in- 
ter  quos  3  episcopi,  in  carceres  coniecti  , 
in  quibus  maior  pars  eorum  periit.  Anno 
1787  persecutione  sopita,  missionarii  super- 
stites  apostoiicos  labores  ea,  qua  opus  erat, 
prudentia,  resumpserunt,  et  illata  Religioni 
detrimenta  restaurare  conati  sunt. 

Quod  attinet  ad  caeteras  terras  in  ditione 
imperii  Sinensis  positas,  vel  ab  eo  depen- 
dentes,  anno  1712  Clemens  Pp.  XI  12  Ca- 
pucinos  e  Marchia  Anconitana  in  regnura 
Thibetanum  ad  pracdicandum  Evangelium 
ablegavit;  qui  accepta  ab  utroque  regni  ca- 
pite,  politico  et  rehgioso,  licentia,  munere 
suo  apostolico  functi  sunt  eo  successu,  ut 
in  metropoli  Lasta  et  in  aliis  locis  plurimi, 
imo  ex  ipsis  sacerdotibus  seu  lamis  haud 
pauci  baptismum  reciperent.  Anno  1744  Be- 
nedictus  XlValios  12Capucinos  inThibetum 
destinavit,  qui  opus,  ab  antecessoribu.s  coe- 
ptum,  successu  non  minus  prospero  conti- 
nuarunt.  In  peninsulam  Coream  posteriori- 
bus  huius  saeculi  annis  religio  catholica 
illata  est  a  iuvene  quodam  Coreensi ,  no- 
mine  Ly,  qui  Pekini  a  lesuitis  sacris  chri- 
stianis  institutus  et  in  patriam  redux,  suo 
exemplo  et  sermone  atque  librorum,  quos 
a  missionariis  Pekinensibus  acceperat ,  di- 
stributione,  multos,  tum  e  proceribus  tum 
e  plebe,  ad  fidem  christianam  et  baptismum 
perduxit.  Hi  veluti  totidem  missionarii  seu 
catechistae,  ahos  ad  eamdem  fidem  alhcie- 
bant,  adeo  ut  intra  5  annorum  spatium  circi- 
ter  4,000  Coreenses  in  Christum  crederent. 
Novae  rehgionis  propagatio  persecutioni 
ansam  dedit;  anno  1791  duo  fratres  chri- 
stiani  capitis  damnati  sunt ,  pluresque  ahi 
deprehensi,  in  carceres  coniecti.  Hac  tem- 
pestate  post  biennium  .sopita,  Govea,  epi- 
scopus  Pekinensis,  in  Coream  misit  laco- 
bum  Velloz  ,  presbyterum  Sinensem  ,  qui 
Christianorum  numerum  ilUc  plurimum  au- 
xit.nonobstantibusvexis  etpersecutionibus, 
quibus  saepius  erant  subiecti. 


IN  CALLIIS  SVBVERSIONEM  285 

In  rcgnis  Indiarum  orientaUum ,  Madu- 
rensi ,  Mayssurensi  ,  Carnatensi  et  Tan- 
schaurensi,  reUgio  catlioUca  saeculo  prae- 
cedenti  laete  fioruerat  et  continua  fere  in- 
crementa  ceperat;  hoc  vero  saeculo,  tum 
persecutionibus  liinc  inde  exortis,  tum  dis- 
sensionibus  missionariorum  de  ritibusdictis 
Malabaricis,  nonnuUa  decrementa  subiit. 
Anno  1701  in  regno  Tanschaurensi  omnes 
Christiani,  qui  ad  rehgionem  patriam  re- 
verti  recusabant,  vel  verberibus  allecti  et 
in  carceres  coniecti,  vel  regno  exire  coa- 
cti  sunt ;  eorum  ecclesiae  destructae  om- 
neque  rehgionis  christianae  exercitium  in- 
terdictum.  Annis  huius  saecuU  XVIII  sexa- 
gesimis  et  deinceps  missio  Carnatensis,  cu- 
ius  prima  sedes  erat  Pondicherium,  etiam 
decrevit  revolutionibus  ibidem  exortis,  et 
beUo  Anglos  inter  et  GaUos  de  Pondiche- 
rio  excitato.  In  regno  Mayssurensi  Tipu- 
zahebus,  qui  iUic  ab  an.  1787  ad  1799  prae- 
fuit,  muka  Christianorum  miUia  vario  mor- 
tis  genere  sustuUt;  in  aUenis  etiam  provin- 
ciis,  quas  invasit,contra  iUos  saeviit.muUas 
ecclesias,  seminaria,  domosque  missionario- 
rum  destruxit.  Post  eius  mortem  Christia- 
nis  pax  rediit ;  ecclesiae  restitutae  sunt , 
et  credentium  numerus  mox  auctus  est.  In 
Uttore  Malabarico  missionarii  nuraerum 
Christianorum  continuo  augebant.  In  regno 
Travancorensi  res  christianaeprosperasor- 
te  fruebantur;ibidem  PauUnusmissionarius 
Ramavarmerura  regem  ita  reUgioni  catho- 
Ucae  conciliavit ,  ut  rex  Christianos  variis 
beneficiis  ornaverit,  et  epistolasahquot  cum 
ClementeXIV  et  Pio  VI  PP.  communicarit, 

In  Tongkino,  in  quo  ReUgio  saeculo  prae- 
cedenti  plurimum  propagata  fuerat  ^,  hoc 
saeculo  novae  eaeque  graves  persecutiones 
contra  Christianos  excitatae  sunt,  praeser- 
tim  an.  1721  et  1736,  quibus  eorum  nume- 
rus  haud  parum  minutus  est ;  multae  ec- 
clesiae  destructae,  varii  missionarii  capi- 
tis  damnati ,  Christiani  muUi  in  carceres 
coniecti,  verberibus  atque  suppUciis  affecti. 
Posteriori  vero  tempore,  pace  Christianis 
concessa ,  eorum  numerus  continuo  fere 
crevit. 

In  Cochinchina  reUgio  christiana  a  poste- 
rioribus  saecuU  praecedentis  annis  valde 
propagabatur,  quum  anno  1700  gravis  per- 
secutio  contra  iiUus  sectatores  exardesce- 
ret.  Post  paucos  annos  tranquiUitate  parta, 
ReUgio  maiora  incrementa  cepit,  praeser- 
tim  ab  anno  1739,  quo  lesuitae,  mathesis 


1  Vid.  p.  230. 


286 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENlSTICIS 


et  artis  medicae  periti,  familiarem  ad  au- 
lam  accessura  nactisunt.  Verumtamen  anno 
1748  rex  eiusque  ministri  pravam  contra 
fidelitatem  Christianorum  suspicionem  ad- 
miserunt,  et  persecutionem  contra  eos  ex- 
citarunt,  in  qua  missionarii  relegati  et  ec- 
clesiae  destructae  sunt.  Perduravit  perse- 
cutio  usque  ad  ann.  1774,  quo  rex,mitioribus 
erga  Christianos  consiliis  conceptis,  servi- 
tuti  aut  captivitati  mancipatos  libertati  re- 
stituit,  eisque  liberum  Religionisexercitium 
concessit;  quo  facto,  30  lesuitae  in  hoc  re- 
gnum  venerunt  et  Evangelium  prospero 
cum  successu  propagarunt. 

In  regno  Siamensi  extranei,  Lusitani  et 
Cochinchinenses  religionem  christianam  li- 
bere  profitebantur.Ibidem,  ut  supra  dictum 
est,  Vicarii  apostoUci  seminarium  et  coUe- 
gium  erexerunt  ad  formandum  clerum  indi- 
genam  pro  Siamo,  Tongkino  et  Cochinchi- 
na^  In  convertendis  vero  indigenis  magna 
missionariis  opus  erat  prudentia,  quum  id 
non  semel  edictis  regiis  fuisset  prohlbitum. 
Post  annum  autem  sexagesimun^  huius  sae- 
culi  Religio  ibidem  haud  exiguum  decre- 
mentum  subiit  per  Birmannos  Peguenses, 
qui  Siamum  saepius  invaserunt ,  dire  va- 
starunt  magnamque  eius  partem  sibi  sub- 
iecerunt.  Tranquillitate  restituta  ,  religio 
christiana  paulatim  refloruit;  i-ex,  qui  post 
revolutionem,  an.  1780  effectam,  thronum 
conscendit,  ei  favit,  episcopum  in  metropo- 
lim  vocavit,  et  missionariisfacultatemprae- 
dicandi  ubique  Evangelium  dedit. 

In  laponia  summa  cum  severitate  exclu- 
debantur  et  amovebantur  omnia,  quae  vel 
rainimum  religionis  christianae  vestigium 
prodebant.  In  insuHs  Pliilippiuis,  quas  inde 
ab  anno  1564  occuparunt  Hispani ,  religio 
catholica  dominabatur;  ecclesiae  ibidem  ex 
archiepiscopo  ,  qui  sedebat  Manilae  ,  epi- 
scopis  et  rehquo  clero,  perinde  ac  in  Eu- 
ropa,  formatae  crant;  Dominicani,  Franci- 
scani ,  Augustiniani,  Carmelitao,  lesuilae 
illic  domicilia  seu  monasteria  cxcitarant. 
In  insulis  Marianis  ab  anno  1GG5 ,  quo  le- 
suitae  in  eas  ab  Hispanis  destinati  sunt , 
Evangelium  late  propagatum  est  et  Clii"i- 
stianorum  numerus  continuo  auctus.  In  in- 
sulam  Formosam  Dominicani,  Franciscani 
aliique  ccclcsiastici  viri  Fidem  intulerant; 
sed  deindc  Batavorum  in  Catholicos  odio 
horum  res  imminutac  ac  pene  dclctae  fiic- 
runt.  In  insulis  vero  lava,  Malaca,  Ccylano, 
Maldibis,  Moluccis  aliisque,  in  quibus  prius 


Hispani  et  Lusitani,  deinde  Batavi  et  An- 
gli  dominati  sunt,  saeculo  XVI  missionarii 
catholici,  protegentibus  eos  Hispanis  et  Lu- 
sitanis  ,  longe  lateque  Evangelium  propa- 
garant;  sed  ex  quo  tempore  in  iUis  insulis 
dominium  nacti  sunt  Batavi  et  AngU,  res 
cathoUcae  ibidem  decUnarunt,  et  in  multis 
interieruut.  Tunc  enim  non  solum  obstacula 
multifaria  cathoUcis  missionibus  suscitata 
sunt,  sed  acatlioUci  etiam  ministri  insulares 
ad  sua  sacra  pertrahere  studuerunt,  eumque 
in  finem  Biblia  sua  ,  catechismos  aUosque 
Ubros  religiosos,  in  linguas  asiaticas  ver- 
sos,  inter  ilios  divulgarunt,  scholas  ad  in- 
struendos  parvulos  ,  et  seminaria  ad  for- 
mandos  concionatores  instituerunt.Eosdem 
conversionis  modos  ministri  acatholici  ten- 
tarunt  in  terris  Indiae  anterioris,  Danorum 
et  Anglorum  dominio  subiectis  ^. 

58.  Religionis  status  in  America  —  In 
America  prosper  ecclesiarum  ac  missionum 
status  perdurabat  2.  In  America  septentrio- 
nali  reUgio  catholica  dominabatur  in  colo- 
niis,  quas  illic  Hispani  et  GalU  creaverant. 
Plures  praeterea  inter  ipsos  indigenas  in- 
stitutae  fuerunt  a  religiosis  viris  missiones, 
inter  quas  celebris  erat  Californiensis.Hanc 
anno  1697  inceperunt  lesuitae,  qui  ad  pe- 
ninsulae  huius  populos  huc  illuc  dispersos 
et  sine  fixis  sedibus  vagantes  ,  progressi , 
impigro  labore  et  non  absque  multis  peri- 
culis  eos  ad  christianam  religionem  simul- 
que  ad  vitam  civicam  adduxerunt  eo  cum 
successu,  ut  anno  1745  indigenae  conversi 
53  reductiones  seu  pagos  efficerent. 

Praeter  Hispanos  et  Gallos,  etiam  Angli 
inde  a  saeculo  praecedenti  colonias  plures 
in  America  septentrionali  condiderunt ,  a 
quibus  hodiernae  provinciae  confoederatae 
seu  Status-Uniti  originem  ducunt.Talesfue- 
runt  Virginia  ,  Nova-Anglia  ,  Marilandia, 
Novum-Eboracum,  Pensilvania  ,  Carolina, 
aliae.  Hae  coloniae  coaluerunt  cx  Anglis, 
Batavis  et  Germanis,  maxima  parte  acatho- 
licis.  Ministri,  qui  sacris  in  hiscoloniisprae- 
crant,  praescrtim  herrenhuthani  et  metho- 
distae,  etiam  indigcnas  ad  praetensamsuam 
rcformationem    convertere    studebant.    In 


i  Vid.  p.  230. 


'  Lellrcs  edifiantes  el  curieuscs;  Nouvelles  des 
missions  orienlales;  Ausziige  aus  Originalhriefen 
ron  dcn  apostolischen  Vicarien  und  Missionarien 
i»  China,  Tonkin,  Cochinchina  elc.  WimlSll; 
liclaTtione  del  principio  e  stato  presenle  delta  mis- 
sione  del  vaslo  regno  del  Tibet,  Roma  1742;  Pau- 
liniis  a  s.  Darltinloniaco  ,  India  orientalis  chri- 
sliana. 

"  Vid.  p.  ^08. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


287 


plerisquG  tamcn  coloniis  etiam  Catholici  to- 
lerabantiir  ,  quorum  multi  ,  cx  Anglia  ot 
Hibernia  oriundi ,  sedes  llxcrant  in  Mari- 
landia  ;  lios  in  spiritualibus  dirigebanl  le- 
suitae  Angli,  quorum  primus  Andreas  Wi- 
tlic  illuc  transiit  anno  1607.  Post  annos  13 
alter  lesuita,  Grayton,  missionem  instituit 
in  Pensilvania.  Quamdiu  provinciaeconfoc- 
deratae  seu  Sta(i(s-Uni(i  Anglis  paruere  , 
Catholicorum  in  iis  condttio  multifariis  ve- 
xationibus  fuit  obnoxia  ;  mitior  illa  reddita 
fuit  ex  quo  tempore  S(a(us-Uni(i  suam  naeti 
sunt  inclcpendentiani,  quam  anno  1783  An- 
gli  ratam  habuerunti. 

50.  Ianscnis(aruni  curiarum  in  Gallia 
ttirbac  —  In  Gallia  autem  a  dimidio  huius 
saeculi  factio  quesnelliano-iasenistica  seu 
potius  curiae,  ei  faventes,  turbas  novas  ex- 
citarunt.  Quum  enim  Appellantes  seu  ad- 
versarii  Bullae  Unigcnitus  inter  clericos 
saeculares  et  regulares,  inter  monachos  et 
moniales  ,  inter  doctores  et  laicos  ,  in  oc- 
culto  perdurarent,  episcopi  parochis  man- 
darant,  ut  priusquam  aegrotis,  quos  Bul- 
lae  adversantes  novissent ,  vel  suspectos 
hac  in  re  haberent,  sacramenta  administra- 
rent ,  ab  iisdem  testimonium  confessionis 
exigerent,  quo  de  eorum  fide  constaret.  lan- 
senistae  parochos ,  episcoporum  suorum 
mandatis  obedientes  accusarunt  apud  cu- 
rias  saeculares  ,  quae  hanc  ansam  immi- 
scendi  se  rebus  sacris  et  deprimendi  aucto- 
ritatem  ecclesiasticam  arripientes  ,  in  pa- 
rochos,quiaegrotisconfessionistestimonium 
exhibere  recusantibus  sacrum  viaticum  de- 
negaverant,  variis  poenis,  praesertim  pe- 
cuniae  mulctis,  animadvertere  coeperunt, 
non  obstantibus  contrariis  regis  declaratio- 
nibus,  iussis  et  minis.  Anno  1752  curia  seu 
senatus  Parisiensis  decretum  edidit,  quo  ve- 
tabatur,  ne  cui  sacramenta  denegarentur, 
propterea  quod  testimonium  confessionis 
exhibere  aut  nomen  confessarii  sui  indicare 
aut  Bullam  Unigenitus  acceptare  recusaret- 
Hoc  ipsum  decretum  pleraeque  curiae  in 
provinciis  adoptarunt. 

De  tanta  curiarum  saecularium  audacia 
episcopi  datis  ad  Ludovicum  regem  XV 
litteris  iuste  conquesti  sunt,  eorumque  plu- 
res,  praesertim  Christophor  us  de-Beaumont, 
Archiepiscopus  Parisiensis ,  litteras  pasto- 
rales  ediderunt,  in  quibus  Ecclesiae  aucto- 
ritatem  et  iura,  maxime  in  iis,  quae  ad  fidei 
doctrinam  et  sacramentorum  administra- 
tionem  spectant,  contra  curiarum  usurpa- 

^  Letlres  edifiantes,  clc. 


tiones  defcnderunt.  Curiae  vero  his  omni- 
bus  jiosthabitis  in  episcopos  et  obedientes 
eis  ciericos  variis  poenis  animadverterunt., 
eorum  litteras  pastoralcs  et  reclamationes 
suppresserunt,  alios,  inter  quos  fuere  de- 
Beaumont  Parisiensis  etde-Brancas  Aquen- 
sis  archiepiscopi ,  relegarunt ,  alios  custo- 
diae  manciparunt,  alios  bonis  suis,  benefi- 
ciis  et  functionibus  privarunt.  Rex  quidem 
curiarum  audaciae  restitit,  earumque  acta 
saepius  rescidit;  scd  carcbat  ca  constantia 
et  auctoritate  ,  quas  temporum  adiuncta 
postulabant. 

Qiuim  igitur  dissensiones  et  turbae  au- 
gerentur,  Benedictus  Pp.  XIV,  a  ciero  Gal- 
licano  interpellatus  ,  anno  1756  litteras  in 
forma  Brevis,  Ex  onmibus ,  a.d  cardinales, 
archiepiscopos  et  episcopos  regni  Galliae 
in  comitiis  congregatos ,  dedit ,  in  quibus 
declaravit,  tantam  esse  in  Ecclesia  Dei  au- 
ctoritatem  Constitutionis  apostolicae  Uni^ 
gcnitus,'\\t  nemo  fidelium  possit  absque  sa- 
lutis  aeternae  discrimine  a  debita  erga  eam 
subiectione  se  subducere  aut  eidem  ullo 
modo  refragari ;  proinde  publicis  et  noto- 
riis  praedictae  Constitutioni  refractariis 
SS.  Corporis  Christi  Vialicum  esse  dene- 
gandum  secundum  communem  regulam , 
quae  vetat  publicum  atque  notorium  pec- 
catorem  ad  Eucharistiae  participationem 
admitti,  sive  eam  publice  sive  privatim  re- 
quirat.Deinde  exposuit,  qui  tanquam  publici 
et  notorii  refractarii  essent  habendi,  regu- 
lasque  in  hac  re  observandas  praescripsit- 
ContrahasPontificisIitteras,quamvismagna 
moderatione  conceptas  haeretici  et  nonnul- 
lae  curiae  quidem  reclamarunt,  sed  rex  con- 
stantius  eorum  audaciam  repressit  i. 

Quanto  autem  detrimento  haec  dissidia 
fuerint  non  modo  ecclesiasticae,  sed  etiam 
regiae  auctoritati,  patet  vel  a  solis  confes- 
sionibus  et  declarationibiis  Francisci  Da- 
miens,  qui  anno  1757  regis  necem  medita- 
tus  Ludovico  XV  vulnus,  non  tamen  letha- 
le,  inflixit ,  scelerisque  sui  poenas  luit.  Is 
enim  multis  interrogationibus  pressus,  con- 
stanter  asseruit,  consilium  necandi  regem 
sibi  venisse  ex  accusationibus  et  conviciis, 
quae  saepius  in  curia  contra  regem  ,  ceu 
oppressorem  curiarum  et  populi  atque  fau- 
torem  episcoporum  ac  sacerdotum,  qui  po- 
pulo  sacramenta  denegabant,  proferri  au- 
divisset ;  seque  nunquam  in  hunc  proposi- 
tura  iterum  fuisse,  si  curiam  non  frequen- 
tasset.  Et  tamen  non  obstantibus  eiusmodi 


1  Vid.  p.  282  in  not. 


288 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENlSTICIS 


declarationibus,  infensi  lesuitarum  hostes 
crimen  Francisci  Damiens  in  hos  referre 
ausi  sunt,  asserentes  eum  fuisse  quondam 
in  eorum  domo  ,  ex  qua  iam  a  20  annis 
fuerat  eiectus  i. 

60.  Irreligiositatis  in  Gallia  progres- 
sus—Koc  ipso  tempore  in  Gallia  religioni 
christianae  teterrimum  bellum  inferebant 
scriptores  irreligiosi ,  qui  specioso  phiioso- 
phiae  et  tolerantiae  nomine  omnem  operam 
evertendae  religioni  et  propagandae  impie- 
tati  navabant.  Eorum  antesignanus  fuit 
Petrus  Bayle  ,  qui  saeculo  praecedenti  in 
scriptis  suis  tolerantiam  religiosam,  indiffe- 
rentismum  et  scepticismum  propugnavit  -. 
Ei  suppar  fuit  Henricus  comes  de-Boulain- 
villiers,  qui  Parisiis  obiit  anno  1722,  scrip- 
sitque  refutationem  Spinozae,  sed  infirmam, 
qua  huius  sententiae  potius  propagabantur, 
quam  confutabantur ;  edidit  etiam  vitam 
Mahometis  cum  annotationibus,  quibus  le. 
ctores  ad  religionem  mahometanam  chri- 
stianae  praeferendam  facile  seduci  possent. 
Praeterea  plura  incredulorum  scripta  in 
Anglia  edita,  uti  diximus  ^,  in  idioma  galli- 
cum  translata  ,  clam  inter  Gallos  fuerant 
disseminata.  Accessit,  quod  inde  a  princi- 
patu  Ludovici  XIV  morum  corruptela  in 
regno  Galliae  invaluerat.  Quibus  omnibus 
animorum  ad  increduUtatem  propensio 
praeparata  est. 

Inter  irreligiosos  scriptores  Gallos  pri- 
mum  locum  occupat  Franc.  M.  Arouet  de 
Voltaire,  qui  anno  1694  Parisiis  natus,  ab 
adolescentia  magnam  morum  licentiam , 
impietatem  et  vindictae  in  sibi  contradi- 
centes  cupidinem  prae  se  tulit.  Ingenii  sui 
et  cloquentiae  praestantia,  scribendi  arte, 
leporo  ct  elegantia  magnam  nominis  cele- 
britatem  ,  fautores  plurimos  et  patronos 
sibi  comparavit.  At  mox  in  scriptis  suis  et 
Religioni  et  Clero  insultans,  anno  1727  ne 
vinculis  traderetur,  fugit  in  Angliam.  lllic 
amplam  irrcligiosorum  librorum  cognitio- 
nem  adoptus  ,  ita  in  impietate  obfirmatus 
est,  ut  tota  vita  sua  destruendac  religioni 
christianac  operam  impendcrit.  Quum  pro- 
plcr  irreligiosa  ac  inhoncsta  scripta,  quae 
ab  hoc  tcmporc  cmittcbat,  ncque  Parisiis 
ncquo  in  aliis  Galliac  urbibus  toleraretur, 
prope  Gencvam  praodium  .sibi  comparavit, 


'  Pidces  originales  et  proceduvex  du  proces  fail 
d  Damiens ,  Paris  1757;  Uc-Sainl-Yiclor  ,  Tableau 
de  Paris,  l.  IV,  parl.  2. 

2  Vid,  p.  23'J. 

^  p.  •■m-^iTo. 


in  quo  irreligiosis  scriptis  otium  irrumpsit 
usque  ad  ann.  1778,  quo  ope  patronorum, 
quos  plurimos  et  potentissimos  habebat,  fa- 
cultatem  Parisios  revertendi  impetravit , 
sed  paulo  post  ibidem  animam  exhalavit.  Is 
incredulorum  scriptorum  seu  pseudo-philo- 
sophorum  patriarcha  merito  vocatur,  cae- 
terosque  omnes  per  60  annos  impietate  , 
obscoenitate  et  maledicentia  superavit. 

Eius  discipulus  et  in  pseudo-sophiae  pa- 
triarchatu  successor  fuit  loannes  le  Rond 
d'AIembert,  natus  Parisiis  an.  1717,  et  ex- 
tinctus  an.  1783.  Hic  reliquos  astutia  et 
dexteritate  impugnandi  Religionem  et  pro- 
pagandi  impietatem  vicit :  usus  est  enim 
prae  ceteris  simulatione  et  technis.  Prae- 
cipua  ei  cura  fuit,  ut  academias  et  proce- 
rum  domos  institutoribus,philosophismi  pla- 
citis  imbutis,  impleret. 

Alius  ,  qui  ad  destruendam  inter  Gallos 
Religionem  dictis  et  scriptis  quam  pluri- 
mum  contulit,  fuit  Diony.sius  Diderot,  Lin- 
gonensis,  natus  anno  1712.  Is  propter  irre- 
ligiosa  scripta,  in  quibus  scepticismum,  ma- 
terialismum  et  atheismum  professus  est , 
primo  carceri  mancipatus,  deinde  Galliam 
relinquere  coactus,  postea  per  patronos  fa- 
cultatem  redeundi  impetravit.  Vivere  de- 
siifc  anno  1784. 

Hi  triumviri  praecipui  erant,  qui  in  pro- 
paganda  irreligione  ac  impietate  labora- 
bant.  Brevi  tempore  liaud  paucos  ad  eas- 
dem  sententias  et  ad  idem  studium  ever- 
tendi  Religionem  perduxerunt.  Quo  effica- 
cius  finem  suum  persequercntur,  cum  ali- 
quot  aliis  circa  dimidium  huius  saeculi 
conspiraMonem  anti-christianam  iniverunt. 
Talem  reipsa  inter  eos  obtinuisse,  suflicien- 
ter  ostendunt  mutuae  eorum  cpistolae,  ipsis 
mortuis  collectae  ct  in  lucem  editae ,  e 
quibus  apparet ,  eos  ad  evertendam  reli- 
gionem  christianam  consilia,  methodos,  fa- 
ctos,  progressus,  obstacula  ct  modos  ea  su- 
perandi ,  sibi  mutuo  communicasse  ,  falsa 
nomina,  quibus  sc  tegerent,  assumpsisse, 
et  communem  tcsseram,  verba  nempe  ad- 
hortatoria,  a  de-Voltaire  suggesta,  Infa- 
rneni  contcritc  [Ecrase:^  l'  infanxel)  habuisse. 
Isti  porro  ct  qui  cum  iis  coiisentiebant , 
atque  a  patriarclia  .suo  Voltairiani  dici  pos- 
suiit ,  omnem  rcligionem  oppugnabant ; 
quamvis  cnim  aliquando  naturalem  aut 
aliam  quamdam  rcligioncm  probare  vjde- 
renlur,  gencratim  tanien  in  scepticisinum 
ct  alheismum  propendcbant ;  animae  im- 
morlalitatcm  et  vitam  fuiuram  passim  nc- 
gabant  ;   'rcligionem    chi  i.stianam    summo 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


289 


odio  persequebantur ,  eius  propagatore.s 
Apostolos ,  ipsumque  Cliristum  Dominum 
impostores  appellabant,  illius  institutiones, 
ministros  et  sectatores  calumniis,  conviciis 
et  cavillationibus  prosequebantur. 

Accesserunt  alii  christianae  religionis 
adversarii,  qui  Rousseauvii  sententias  circa 
Religionem  et  societatem  amplexi  sunt,  et 
proinde  Rousseauviani  appellari  possunt. 
loannes  lacobus  Rousseau  natus  Genevae 
an.  1712  ,  post  16  annos  relicta  haeresi  , 
religionem  catholicam  professus  est,  a  qua 
postea  rursus  ad  religionem  patriam  de- 
scivit.  Anno  1741  venit  Parisios,  ubi  incre- 
dulorum  consortia  frequentavit.  Vir  fuit 
animi  depravati,  superbus,  ingratus  et  inhu- 
manus,  phantasia  exaltata  et  dictionis  ve- 
nustate  poUens,  sed  disciplinis  minime  ex- 
cultus  :  unde  paradoxa  multa  ,  fanatica  et 
sibi  contradictoria  in  scriptis  suis  tradidit. 
Propter  scripta  sua,  Religioni  et  societati 
adversa,  an.  1762  e  Gallia  exire  iussus,  po- 
stea  facultatem  redeundi  in  eam  accepit 
ea  lege,  ut  a  scribendo  abstineret.  Extin- 
ctus  est  anno  1778.  Is  universim  deismum 
docuit,  religionem  christianam  ,  non  sicut 
de-Voltaire,  calumniis,  conviciis  et  cavilla- 
tionibus  ,  sed  potius  cum  Bayle  sophisma- 
tibus  et  obiectionibus  impugnavit;  paiadoxa 
plurima  contra  naturalem  hominis  destina- 
tionem  et  rectam  societatis  gubernationem 
conscripsit;  continuo  secum  pugnans,  nunc 
Christum  et  EvangeHum  summis  laudibus 
extoliit,  nunc  prophetias,  miracula,  alia- 
que  explodit;  subinde  atheos  et  philosophos 
exagitat,  mox  Dei  existentiam  dubiam  red- 
dit,  et  philosophiam  commendat;  modo  vir- 
tutem  et  morum  honestatem  laudat,  modo 
vitiis  adulatur  et  crimina  excusat. 

Praeterea  sc-riptoribus  irreUgiosis  adnu- 
merandi  sunt  hi  qui  sequuntur  :  lulianus 
Offray  de-la-Mettrie  ,  Macloviensis  ,  scri- 
ptor  mordacissimus,  matei-ialista  et  epicu- 
reus;  e  GaUia  et  Batavia  piofugus,  a  Fri- 
derico  II,  rege  Borussiae,  susceptus  et  Aca- 
demiae  Berolinensis  socius  creatus  fuit. 
Dicitur  ante  mortem  ,  quae  contigit  anno 
1751  ,  poenitentiae  signa  dedisse.  loannes 
Bapt.  de-Boyer,marchio  de  Argens,  Aquen- 
sis,  qui  primum  militiam  professus,  deinde 
relicta  Gallia  transiit  in  Bataviam,  hincque 
Berolinum,  ubi  diu  Friderico  II  a  cubicu- 
Us  et  BeroHnensis  academiae  in  re  litte- 
raria  director  fuit.  Postea  in  patriam  re- 
dux,  obiit  anno  1771.  Is  orationem  luliani 
apostatae  contra  religionem  christianam 
in  linguam  gaUicam  vertit,  et  inter  aUa 
WOVTERS,  II. 


dedit  epistolas  iudaicas  sinicas,  et  cabali- 
sticas,  in  quibus  scepticorum  more  et  sa- 
tyi-ica  ratione  Christianismum  eiusque  nii- 
nistros  proscidit.  Vei'umtamen  priusquam 
moreretur,  poenitentiae  signa  dedit  et  Ec- 
clesiae  sacramenta  postulavit.  Franc.  Vin- 
centius  Toussaint,  Parisiensis,  in  BeroU- 
nensi  nobilium  Academia  eloquentiae  pro- 
fessor,  qui  in  Ubi'o  de  moribus,  revelatio- 
nem,  dogmata  et  miracula  reiiciens,  ethi- 
cen  naturalem  et  indifferentiam  in  religio- 
nis  negotio  adstruxit.  Et  hunc  etiam  ante 
mortem  probrosi  Ubri  puduisse  fertur;obiit 
anno  1772.  Claudius  Adrianus  Helvetius  , 
Parisiensis,  mortuus  anno  1771,  in  Ubro  de 
spiritu  ,  et  in  alio  posthumo  de  homine  , 
materiaUsmum  et  epicureismum  docuit , 
contendens,  hominem  sola  corporis  seu  or- 
ganorum  constructione  a  brutis  distingui, 
eum  sola  cupiditate  duci,  omnesque  actio- 
nes  ex  se  esse  indifferentes.  Pauius  Thiry 
baro  de-Holbach  ,  natus  Heidelsheimii  in 
Palatinatu  inferiori  anno  1723 ,  mortuus 
Parisiis  ,  ubi  ab  adolescentia  domicilium 
elegerat,  anno  1789.  Is  pseudo-sophiae,  a- 
theismi  et  materiaUsmi  propugnator  acerri- 
mus ,  plura  scripta  vulgavit,  sententiis 
maxime  impiis  ,  calumniis  et  conviciis  in 
reUgionem  christianam  plenissima ;  non 
tantum  revelationem  et  Christianismum  ; 
sed  omnem  Dei  cultum,  ipsam  Dei  existen- 
tiam,  animae  spirituaUtatem ,  vitam  futu- 
ram,  regulas  morales  evertere  sibi  propo- 
suit.  AUos  plures,  his  impietatis  propaga- 
toribus  suppares,  commemorare  omittimus, 
ne  brevitatis  institutum  excedamus. 

Eorum  agmini  se  sociavit  loannes  Marti- 
nus  de-Prades,  pr^esbyter  dioecesis  Montis- 
Albani  et  baccalaureus  Sorbonae;  qui  Dio- 
nysio  Diderot  aliisque  huius  generis  philo- 
sophis  familiariter  usus,  eorumque  consilio 
excitatus,  an.  1751  in  ipsa  Sorbona  thesim 
defendendam  suscepit,  deistarum  et  mate- 
riaUstarum  sententias  redolentem.  Thesis 
eius,  quam  syndicus  et  praeses  sine  prae- 
via  inspectione  et  discussione  admiserant, 
multis  stomachum  movit ;  periculi  seu  di- 
sputationis  actus  suspensus  fuit;  curia  Pa- 
risiens.,  Facultas  theologica  et  archiepisco- 
pus  Parisiensis  de-Beaumont  thesim  pro- 
scrip.serunt  ,  et  Benedictus  Pp.  XIV  ,  xi° 
calendas  aprilis  1752,  eamdem  declaravit 
impiam,  deistarum  et  materialistarum  do- 
ctrinis  faventem.  De-Prades  e  Sorbonico- 
rum  albo  expunctus  ,  confugit  ad  Frideri- 
cum  II  regem  Borussiae,  qui  eum  suscepit 
et  anno  1754  canonicum  Capituli  Uratisla- 

22 


290 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


viensis  designavit.  Tunc  de-Prades  episcopi 
sedis  huius  consilio  ad  meliorem  mentem 
rediit;  eodem  anno  tliesini  suam  secundum 
praescriptam  a  Benedicto  XIV  formulam 
reprobavit,  decreto  pontificio  anni  1752  se 
submisit ,  et  propositiones  in  eo  damnatas 
detestatus  est. 

Porro  ad  propagandam  impietatem  illius 
coryphaei  omnes  ,  qui  sibi  praesto  erant , 
modos  tentabant.  Primura  verbis  senten- 
tias  suas  aliis  persuadere ,  et  in  communi 
conversatione,  in  compitis  et  conviviis,  ubi 
simul  famuli  ministrantes  dicta  excipiebant, 
disseminare  conabantur.  Ad  easdem  latius 
propagandas  libris  potissimum  utebantur, 
quos  diversissimi  generis  ,  serios  et  ludi- 
cros,  philosophicos,  historicos,  poeticos,  iti- 
neraria ,  fabulas  dictas  romanenses,  alios- 
que  ,  principiis  suis  et  sententiis  refertos, 
maximo  numero  sine  intermissione  in  lu- 
cem  edebant.  In  his  ,  sicut  in  colloquiis  , 
Religionem  diversis  modis  impetebant ; 
nunc  aperte  eam  impugnabant ;  nunc  hi- 
storiam  eius  et  doctrinam  in  invidiosam 
lucem  collocabant ;  modo  de  statu  corrupto 
Religionis  et  morum  conquerebantur ,  et 
personam  reformatorum  induebant ;  modo 
in  ritus  sacros  ,  pontifices  ,  sacerdotes  io- 
cis  ,  cavillationibus  ,  calumniis  inveheban- 
tur.  Praeterea  tum  in  colloquiis  tum  in 
scriptis  captiosa  nomina  philosophorum , 
spirituum  fortium,  hominum  sine  praecon- 
ceptis  opinionibus  sibi  asserebant  et  ven- 
ditabant ,  quibus  vani  ac  semidocti,  prae- 
sertim  illi,  qui  se  inter  homines  cultiores 
referebant ,  alliciebantur  ad  easdem  sen- 
tentias  ampiectendas,  quatenus  ex  agmine 
imbccilHum  clevati  vidcretur  supra  vulgus 
superstitiosum. 

Opus  autem  principale,  omnia,  quae  con- 
tra  ReHgionem  profcrri  poterant,  quasi  col- 
lecta  cxhibens,  erat  Encijclopacdia,  in  qua 
ordine  alphabetico  omnia  argumcnta  per- 
tractabantur,  quae  ad  litteras,  artes,  theo- 
logiam,  philosophiam,  historiam,  iurispru- 
dentiam ,  politiam  spectabant.  Hoc  opus 
inde  ab  anno  1750  sub  summa  directione 
Diderot  etd'Alembert  in  lucem  cmitti  coe- 
pit.  Propter  genium,  Religioni  et  potestali 
regiae  inimicum ,  qai  iam  in  primis  ope- 
ris  voluminibus  dominabatur  ,  eius  conti- 
rluatio  iterato  a  regiminc  civili  prohibita 
fuit.  Verumtamcn  directores  opc  patrono- 
rum  suorum  facullatem  illud  ad  finem  per- 
ducendi  impetrarunt.  In  hoc  opere  Rehgio 
omni  cx  partc  impugnatur,  et  quamvis  hic 
illic  nonnulla  reperiantur,  quae  ci  faverc 


videntur,  ea  in  aliis  locis  abunde  confutan- 
tur  ;  morum  principia  et  regia  auctoritas 
aeque  ac  Religio  vellicantur.  Quum  autem 
auctores  omni  occasione,  dictis  et  scriptis, 
hoc  opus  extollerent,  a  quo  utilia  quaedam 
non  absunt ;  cumque  faveret  genio  eorum, 
qui  incredulitatem,  morum  licentiam  ei  ab 
omni  iugo  libertatem  querebant,  latissime 
propagatum  est. 

Praeterea  ad   librorum  impiorum    efte- 
ctus  certius  latiusque  propagandos  sophi- 
starum  complures,  inter  aUos  d' Alembert, 
Diderot,  Damilaviile,  Turgot,   Condorcet, 
anno  1764  Parisiis  ,  hortante  de-Voltaire  , 
societatem  constituerunt,  cuius  sedes  erat 
domus,  quam  d'  Holbach  Parisiis  habebat. 
Ne  autem  a  regimine  pohtico  coercerentur, 
se  non  nisi  ad  discutiendas   materias  eru- 
ditas,  praesertim  ad  oeconomiam  pertinen- 
tes,  convenire  dicebant.  In  his  conventibus 
scripta  discutiebant  et  pro  rerum  adiunctis 
adornabant,  de  libris  edendis  et  propagan- 
dis,  de  adminiculis  ad  finem  suum  promo- 
vendum  facientibus  ,   de  impedimentis  tol- 
lendis  et   adversariis  debellandis  delibera- 
bant,  et  cum  asseclis  extraneis  mutuas  lit- 
teras  communicabant.  Ahud  adminiculum, 
quo  sophistae  ad  promovenda  consilia  sua 
usi  simt,  in  eo  consistebat,  ut  dictaturam 
in  republica  litteraria  sibi  vindicarent,  ut 
ipsi  et  sententiis  suis  addicti  in  academias 
reciperentur  :   quare   libros   principiis  suis 
consentaneos    commendabant  ,    contrarios 
vero  vituperabant.  Magnam  etiam  operam 
dabant,  ut  adolescentes,  praecipuo  iuvenes 
e  scholis  egredientes,  doctrinis  suis  imbue- 
rent,  et  quos  sibi  addictos  noverant,  tan- 
quam  paedagogos  et  professores  commen- 
dabant.    Deniquc   omni   occasione  toleran- 
tiam  in  Religionis  negotio  laudabant,  tum 
ut  ipsi  sub  eius  alis  securi  forent,  tum  ut 
catholicos,  praesertim  clericos,  ceu  Ubcr- 
tatis   hostes  et  fanaticos  omnibus   invisos 
redderent;  intei-im  nemo  ipsis  erat  intole- 
rantior  erga  omnes,  qui  eorum  placitis  con- 
sentire  et  Religionem  abiicere  detrectabant. 
Hisaliisque  modis  sophistac  pi-ogressu  tem- 
poris  magnum  asseclarum  numerum  intcr 
diversas  hominum  classes  nacti  sunt. 

Caeterum  eorum  finis,  non  in  sola  Reli- 
gionis  eversione,  scd  etiam  in  dcstructionc 
regiae  potestatis,  et  inti-oductione  maximac 
libertatis,  imo  liccntiac  moralis  ac  politicae 
consistebat.  Id  abuiide  tcstantur  liberRous- 
scauvii  de  Contractn  sociali,  aliaque  Hol- 
baciiii  et  ei  aequalium  .scripta  ,  ct  notum 
iUud  Dideroti  dictum:  <t  Nationes  non  prius 


VSQVE  AD  PVBLICAM  ULRVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


291 


fore  bcatas,quam  ultinuis  regum  intestinis 
ullimi  saoerdotis  esset  sulTooatus  ». 

Ad  coliibendam  imiiietatis  propagationem 
et  impedionda  ingontia  mala  ,  quae  inde 
oriebantur,  variae  rationes  tum  a  viris  pri- 
vatis  tum  ab  auctoritate  publica  initae  sunt. 
Plures  viri  eruditi,  quorum  iam  supra  ali- 
quos  indicavimus  ^ ,  alios  infra  commemo- 
rabimus,  egregia  scripta  ediderunt,  in  qui- 
bus  causam  Religionis  defenderunt,  sophi- 
starum  sentontias  confutarunt,  et  mala,  ex 
iis  oritura,  ob  oculos  posuerunt.  Episcopi 
et  sacerdotes  in  Instructionibus  pastorali- 
bus  et  concionibus  sacris  calamitates  ,  ex 
diffusa  irreligione  in  utriusque  rcipublicae, 
ecclesiasticae  et  civilis,  detrimentum  pro- 
dituras,  praenuntiaruut.  RR.  Pontifices  ir- 
religiosa  et  noxia  scripta  damnarunt.  Ma- 
gistratus  civilis  eadem  saepius  proscripsit. 
Verumtamen  his  modis  incredulitatis  pro- 
gres.sus  non  fuit  cohibitus;  deferbuerat  et 
apud  multos  perierat  observantia  erga  au- 
ctoritatem  ecclesiasticam,  tot  antea  lanse- 
niano-quesnellistarum  et  curiarum  saecula- 
rium  clamoribus,  contentionibus  et  decretis 
labefactatam ;  multorum  animi  iam  ad  in- 
creduUlatom  propendebant  ;  scripta  irreU- 
giosa  avidius  quam  apologetica  legebantur; 
deerant  Ludovico  regi  XV,  eiusque  succes- 
sori  Ludovico  XVI,  intelligentia,  fortitudo 
et  constantia  sufflciens  ;  praeterea  in  ipsa 
aula,  regio  concilio  et  curiis  sophistae  suos 
asseclas  et  patronos  habebant-. 

61.  Irreligiositatis  pro(jressus  in  Ger/na- 
nia — Paulo  serius  quam  in  GaUia,  irreUgio 
invalescere  coepit  in  terris  protestanticis 
Germaniae.  Ad  hoc  animos  nonparum  prae- 
pararunt  Pietistae ,  qui  raagis  practicam 
qiiam  theoreiicam  reUgionem  curantes,viam 
ad  indifferentiam  dogmaticam  aperuerant. 
Accesserunt  continuae  inter  ipsos  prote- 
stantes  dissensiones  reUgiosae.  Nec  defue- 
runt  iam  saeculo  XVII  inter  Germanos  pro- 
testantes  viri ,  qui  scripta,  ReUgioni  chri- 
stianae  adversa,  in  lucem  emiserunt.  Prio- 
ribus  saecuU  XVIII  annis  inter  eos  studium 
discendi  linguas  gaUicam  et  angUoam  magis 
magisque  crevit,  quo  simul  factum  est,  ut 
multascripta  irreligiosa  in  illis  Unguis  exa- 


i  Vid.  p.  277-278. 

2  De  Feller,  Diclionnaire  historique;  Barruel, 
Memoires  du  Jacobinisme;  I  F.  La  Hnipe,  Du  fa- 
nalisme  dans  la  langue  revolutionnaire,  ou  de  la 
perseculion  suscitee  contre  la  religion  chretienne 
et  ses  ministres:  L.  B.  Proyarl,  Louis  XVI  delrone 
avant  d' etre  roi;  idem,  Louis  XVI  et  ses  verlus 
aux  prises  avec  la  perversite  de  son  siecle. 


rata  cogno.scerentur,  germanice  verteren- 
tur,et  sententiae  in  iis  propositae  a  multi  su- 
scipcrentur.  Itaquc  nonnuUi  principia  Chri- 
stianismo.  imo  onini  reUgioni  adversa.scri- 
ptis  tradere  coeiierunt.  Horum  primipilus 
fuit  Christianus  EdeUnann,  natus  Weissen- 
felsii  in  TUuringia  an.  1698,  et  mortuus 
Berolini  an.  1767.  Qui  in  scriptis  suis,  non 
tantum  libros  utriusque  Testamenti  suppo- 
sititios,  lesum  merum  hominem,  Divinam 
Trinitatem  fabulam ,  creationem  e  nihilo, 
lapsum  protoparentum,  angelos  et  diabolos 
figmenta,  ReUgionem  superstitionem  esse 
contendit,  sed  eliam  pantiieismum  aperte 
professus  est.  Cum  stylo  populari  scriberet, 
ct  suis  commentis  iocos  et  caviUationes  ad- 
misceret,  eaque  etiam  ore  aUis  persuadere 
studeret,  muUi,  praesertim  inter  inferiores 
hominum  classes,  inter  officiales  civiles  et 
miUtares,  ei  assensum  praebuerunt. 

Animis  ita  pi-aeparatis,  anno  1740  Fride- 
ricus  II  soUum  Borussiae  conscendit.  Is  scri- 
ptairreUgiosasopUistarum  GaUicorum,  quae 
propter  facetias,  leporesque  etdictionis  ele- 
gantiam  genio  eius  arridebant,  adamabat; 
incredulos  scriptores  ,  e  Gallia  profugos  , 
suseipiebat,  et  honoribus  ac  beneficiis  pro- 
sequebatur  ;  cum  de-Voltaire,  d'  Alembert 
aUisque  sopUistarum  corypUaeisUtterasmu- 
tuas  communicabat  et  famiUaritatem  cole- 
bat.  Isti  vero  Uac  rerum  opportunitate  ute- 
bantur  ad  sententias  suas  in  terris  Borus- 
sicis,  ubi  iam  Ubros  irrcUgiosos  typis  man- 
dare  licebat,  disseminandas.  Praeterea  rcx 
universalem  religionum  tolerantiam  in  di- 
tione  sua  introduxit.  Quibus  omnibus  effe- 
ctum  est ,  ut  brevi  in  urbibus  maioribus  , 
praesertim  BeroUni,  plurimi  ex  hominibus 
sic  dictis  cultioribus,  Christianismum  abii- 
cerent  et  ad  deismum,  indifferentismum  vel 
etiam  atheisraum  deflecterent. 

E  Borussia  irreUgiosus  genius  id  reUquas 
Gerraaniaeprotestanticae  terraspenetravit. 
lUius  propagationem  promoverunt  poste- 
riori  huius  saecuU  dimidio  muUi  scriptores 
e  protestantibus,  qui  Ubros,  Christianismo 
vel  saltem  characteristicis  eius  doctrinis 
adversos ,  ediderunt.  Inter  eos  notissimi 
sunt  commemoratus  Christianus  Edelmann , 
Carolus  Augustus  Gebhardi,  qui  in  scriptis, 
inde  ab  anno  1743  editis,  miracula  et  divi- 
nam  religionis  christianae  ac  sacrae  Scri- 
pturae  originem  negavit;  l.  Mich.  de-Loen 
ct  C  T.  Damm,  qui  reUgionem  mere  natu- 
ralem  commendarunt;  I.  Bern.  Basedow, 
qui  in  muUis  libris  omnes  positivas  seu 
mysteriosas  Ciiristianismi  doctrinas  reiecit; 


292 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  I ANSENISTICIS 


Guil.  Abrah.  Teller,  qui  primo  divinitatem 
Filiiet  Spiritus  S.,  peccatum  originale,  alia- 
que  praecipua  dogmata  christiana  in  sacris 
Litteris  fundata  esse  negavit ;  deinde  re- 
ligionem  naturalem  christiana  perfectio- 
rem  ,  et  in  morum  doctrina  potissimum 
consistentem,  laudavit;  I.  Saiomon  Semler, 
qui  inde  ab  an.  1760  plura  scripta,  reUgioni 
christianae  opposita,  ex  aliis  hnguis  in  Ger- 
manicam  vertit;  in  aUis  a  se  exaratis  po- 
tissimum  criticae  et  historiae  abusu  omnes 
fere  doctrinas  positivas  Christianismi  im- 
petiit ;  plures  libros  bibUcos  totos  et  aUo- 
rum  partes  e  canone  expunxit;  Herm.  Sa- 
muel,  Reimarus,  in  gymnasio  Hamburgensi 
philosophiae  professor  ,  qui  plura  conscri- 
psit  opuscula ,  reveiationi  et  Libris  sacris 
inimica,  Christo  et  Apostolis  maxime  iniu- 
riosa.  His  aequales  fuerunt:G.  S.  Steinbart, 
Ijhilosophiae  et  theoiogiae  professor  Fran- 
cofordii  ad  Viadrum ;  C  F.  Bahrdt,  Mis- 
niensis  ,  primum  praedicator  Lipsiensis  , 
deinde  pluribus  in  locis  professor  ,  postea 
director  Institutorum  paedagogicorum  ;  L 
Mauvillon  ,  informator  scliolae  militaris 
Brunswicensis ;  L  H.  Schulz,  aliique. 

Praeter  hos,  qui  particulares  libros  Chri- 
stianismo  contrarios  scripserunt,  ad  illum 
labefactandum  plurimumcontulit  opusgran- 
de ,  quod  sub  titulo  Unioersaiis  Bibliotlic- 
cae  Germanicae  tomis  107  inde  ab  anno 
17G5  edere  coepit  et  usque  ad  annura  1792 
continuavit  C-  F.  Nicolai,  bibliopola  Bero- 
Hnensis.  In  eo  opere  libri  ex  omni  scien- 
tiarum  genere  recensebantur.  Nicolai  eius- 
que  cooperatores,  praeter  alios,  hunc  quo- 
que  finem  sibi  proposuisse  ,  ut  Christiani- 
smum  ad  deismum  reducerent.ex  ipso  opere 
manifeslum  est.  Haec  Bibliotheca  inter 
Germanos  maioradetrimenlareligioni  chri- 
stianae  intulit,  quam  Encyclopaedia  inter 
Gallos.  Accessit,  quod  proiessores  in  scholis 
publicis  ,  etiam  theologicis,  principia  na- 
turalistica  et  rationalistica  discipulis  suis 
instillarent;  praeterca  consiliarii  consisto- 
riales,  sententiis  antichristianis  passim  in- 
fecti ,  concionatores  constituerent  Christia- 
nismo  puro,  ut  diceljant,  seu  naturalismo 
addictos.  Quibus  omnibus  effectum  est ,  ut 
ChrisUanismus  inter  omnes  hominum  clas- 
.ses  apud  protestantes  ingens  subierit  de- 
crementum. 

In  ipsas  eUam  caUiolicas  Germaniac  ter- 
ras  irrcligiosa  lues  scrius  penetravit.  In  eas 
quippe  irreligiosa  scripta  tum  e  Gallia  tum 
e  Germania  protestantica  clam  illata  sunt; 
atque  a  multis  suscepta  et  lecta.  Ad  haec 


ea  quae  nonnulli  principes  catholici  refor- 
mationis  praetextu  in  sacris  constituerunt, 
Religioni  multum  nocuerunt.  Denique  tem- 
poris  progressu  genius  saeculi,  educatio  ei 
conformata,  aliaque  adiuncta  religiosis  sen- 
tentiis  inter  Catholicos  grave  detrimentum 
intulerunt. 

62.  Cleniens  XIII,  Pontifex  (an.  1758)— 
Post  menses  2  et  dies  3  a  mor*te  Benedicti 
Pp.  XIV,  pridie  nonas  quintilis  electus  est 
Clemens  XIII,  patricius  Venetus,  antea  Ca- 
rolus  Rezzonicus,  cardinalis  episcopus  Pa- 
tavinus.  Virtutes  ,  quae  hunc  Pontificem 
antea  commendabant ,  ad  novum  cum  eo 
splendoris  decus  evectae  sunt.  Supra  cae- 
teras  eminens  fuit  eius  erga  pauperes  libe- 
ralitas.  Defendendae  ac  conservandae  Fidei 
studio  excitatus,  Lexicon  encyclopaedicum 
aliaque  scripta  catholicae  doctrinaeadversa 
damnavit.  Acta  pseudo-synodi  Ultraiecti- 
nae,anno  1763aIoan.Meindarts  celebratae, 
rescidit,  irritavit etelectionem  Gualt.  Mich. 
Van  Nieuwenhuysen,in  locum  praefatiMein- 
darts  suffecti  ,  condemnavit.  Proscripsit 
etiam  librum  lustini  Febronii  seu  loannis 
Nicolai  de-Hontheim  de  praesenti  Ecclesiae 
statu  et  legitima  R.  P.  potestate-  Ad  vin- 
dicandum  ab  incredulorum  iniuriis  ss-  Tri- 
nitatis  mysterium  praescripsit,  ut  singulis 
dominicis  in  missis,  propriam  non  habenti- 
bus  ,  diceretur  praefatio  de  ss.  Trinitate- 
Ad  provehendam  in  Christianorum  animis 
divinae  caritatis  memoriam,  festum  Ss.  Cor- 
dis  lesu  approbaviti.  Societatem  lesu  con- 


1  Ss.  Cordis  Icjii  ciilliii  propagando  saeculo  prae- 
cedenli  adl;iborarunl  U.Margnrita  Maria Alacoque,cx 
OrdineVisilalionis,cl  ven  C.de  laColoml)iere,eS.I.— 
Brevi  lemporis  spalio  piiim  devolionis  exercilium  ia 
Gallia,  assentienlii)iis  episcopis  ,  propagatnm  est. 
Subinde  eam  devolio  in  finitimas  regiones  Iransiala 
fuit.  Nonnullis,  maxinie  lansenislis,  ex  odio  in  pa- 
tres  Icsuilas,  devolionis  iiuius  defcnsores,  cultum 
SS.  Cordis  lcsu  ccii  iiovum  et  erroneum  oppugnan- 
tibus,  res  Komam  delata  est.  Anno  aulem  17(ir)Cle- 
mons  XIII  e  S.  Hitinim  Congreg.  sentcntia  festum 
SS.  Cordis  Icsu  approbavit.  Ex  quo  tempore  cultus 
DciServatorisCnidisporoibeincatlioiicunipropagatus 
e>t.  Non  quicverunt  tamen  adversarii  ab  oppiignanda 
bnc  dovolione;  scd  eorum  oblrcclalioncs  confutarunt 
criidili  viri.  Au.  1780  famosus  Scipio  Kicci,  episco- 
piis  Pisloriensis,  in  svnodo  sua  eamdem  devoiionom 
proscribere  ausus  csl;  asl.  Pius  Pl'.  VI  in  celebri 
siia  Uuila,  Auclorem  fidei.  acla  islius  synodi  con- 
dnmnavit,  ciiltnmqiie  SS.  Cordis  vindicavil.  Cf  M. 
I.angiicl  ,  Vic  de  Maiie  Alacoque  ,  Paris  17 29  , 
in-4";  Galifet,  De  cullu  sacrosancti  Cordis  lesu, 
liomac  172(1  in-i";  A.  Miizzarelli,  Disserlalio  de 
dfvolione  et  cullu  SS.  Cordis  I.  C,  Honiao  18(I(), 
in-f/"'.  Altaiiien  Pius  l'p.IX,(lecrclo  "28  augusti  IST)!), 
molus  precibus  universi  Galliarum  Episcopatus,  Fc- 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM 

tra  incredulorum  et  lansenii  asseclarum 
in  eam  couiuiationem  foititcr  tuitus  est , 
ut  infra  dicenms.  Plui'cs  in  Beatorum  et 
Ssfuni  numerum  retuiit.  Optinuis  Pontifcx 
variorum  princiijum  oppositioncm  et  gra- 
vitatem  expcrtus  est. 

In  primis  postquam  Corsi  iugum  reipu- 
blicae  Gcnuensis  abiecissent ,  seque  ab  ea 
independentes  constituissent,PasclialisPao- 
li,  eorum  dux,  a  Pontifice  Visitatorem  apo- 
stolicum  petiit,  qui  res  ecclesiasticas,  inte- 
stinis  discordiis  turbatas  ,  absentibus  epi- 
scopis  componeret.  Clemens  Xlll,  requisito 
frustra  senatus  Genuensis  consensu  ,  epi- 
scopum  Visitatoris  apostolici  munere  fun- 
gentem  in  Corsicam  ablegavit ,  qui  eccle- 
sias  insulae  visitaret,  episcopatus  rectori- 
bus  destitutos  administraret,  monachos  re- 
formaret  invigilaretque,nc  quid  detrimenti 
res  christiana  caperet.  Senatus  Genuensis 
publico  decreto  praemium  constituit  illis  , 
qui  episcopum  Visitatoreminterciperenl  si- 
bique  traderent,  simul  duas  naves  in  eum- 
dem  finem  instruxit,  sed  frustra;  ille  enim 
in  Corsicam  feliciter  pervenit,  suoque  mu- 
nere  in  ea  per  plures  annos  functus  est. 
Pontifex  senatus  decretum,  tanquam  liber- 
tati  ecclesiasticae  et  episeoporum  dignitati 
summe  iniuriosum,  rescidit  et  graviter  de 
eodem  ad  senatum  expostulavit.  Senatus 
vero  suam  agendi  rationem  defendere  co- 
natus  est,  nec,  nisi  egresso  e  Corsica  visi- 
tatore,  pacatus  fuit. 

Eidem  Pontifici  negotium  facessit  lose- 
phus  I,  rex  Lusitaniae,  qui  ,  cum  nuntius 
apostolicus  in  aula  Ulyssipponensi  aequeac 
Torreggianus  ,  primarius  Pontificis  mini- 
ster  ,  lesuitarum  e  Lusitania  expulsionem 
improbaret,  a  Pontifice  petiit,  ut  nuncium 
revocaret,  et  Torreggiano  in  negotiis  quae 
ad  regnum  Lusitaniae  spectabant,  non  ute- 
retur.  Quum  vero  Clemens  XIII  procaci 
regi  non  assentiret,  hic  anno  1760  nuncium 
apostolicum  per  milites  e  regno  eduxit,  le- 
gatum  suum  apud  Apostolicam  Sedem  cum 
omnibus  subditis  suis  Roma  avocavit,  sub- 
ditos  pontificios  e  Lusitania  amovit;  merces 
e  ditione  Homana  in  regnum  suum  invehi 
prohibuit,  denique  omnibus  clericis  et  laicis 


IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


293 


slum  SS.  CnriJis  lesu  in  universa  Ecclesia  qiiolannis 
celebrari  mainJavil.  Uievero  2  apiiiis  1875,aliis  pene 
innumeris  Episcoporum  el  ClirisliruJeiium  posliila- 
lionibus,  idem  Ponlifex  atl  foveiidam  nugendaniqne 
pielalem  erga  Sacralissimum  lesu  Cor,  universum 
munJum  Eidem  Ssmo  Cordi  consecravil,  el  Oralio- 
nem,  recilandam  iis  omnibus  qui  SS.  Cordi  lesu  se 
ipsos  dcvoverc  voluerinl,  apprubavil. 


interdixit,  ne  sine  licentia  primarii  ministri 
dispensationes  aut  concessiones  ullas  ab 
aula  pontificia  petereiit  vel  pecuniam  in 
territorium  Ilomanum  mitterent.  Non  uisi 
sub  Clemente  Pp.  XIV  discordia  sublata  est 
anno  1770,  quo  rex  novum  nuncium  admisit 
et  communicationem  cum  Apostolica  Sede 
restituit.  Huius  et  aliarum  dissensionum 
auctor  fuit  Carvalho  de-Pombal,  primarius 
regis  minister,  quo  post  mortem  losephi  I 
(1777)  a  Maria  Francisca  regina  amoto  , 
concordia  inter  aulam  Lusitanicam  et  Apo- 
stolicam  Sedem  integrata  est. 

Ipse  dux  Parmensis,  quamvis  R.  Ponti- 
fici,  ut  supremo  Parmae  domino,  subditus, 
Clementem  XIII  graviter  offendit.  Ille  anno 
1764  vetuit ,  ne  ecclesiis  aut  monasteriis 
plus  quam  vigesima  totius  haereditatis  pars 
testamento  legaretur ;  praecepit,  ut  quivis 
ante  professionem  religiosam  omnibusbonis 
temporalibus  scripto  renuntiaret;statuitque, 
ut  fundi,  antea  tributis  subiecti,  iisdem  e- 
tiam  a  clero  acquisiti,  subessent.  Postquam 
Pontifex  ducem  ad  revocanda  ea  decreta 
tVustra  fuisset  hortatus,  editis  anno  1768  lit- 
teris  ,  illa  temerai-ia  et  irrita  declaravit , 
Parmenses  ab  obedientia  iisdem  praestando 
absolvit,  ducem  et  omnes,  qui  ad  condenda 
ista  decreta  cooperati  fuissent,  excommuni- 
cationi,in  diversis  decretalibus,  praesertim 
in  BuUa  in  Coena  Domini  latae,  obnoxios 
pronuntiavit.  Nihilominus  dux  ,  aularum 
Borbonicarum,quibus  sanguine  iungebatur, 
auxilio  fretus  ,  decretis  suis  institit;  aula 
Gallicana  Avenionem  ,  Neapolitana  Bene- 
ventum  et  Pontem-Corvum  occupavit. 

Has  inter  aliasque  simuliates  Clemens 
XIII,  animi  potius  moerore  ,  quam  corpo- 
ris  morbo,  postridie  calendas  februarii  anni 
1769  exstinctus  est. 

63.  Status  schismatis  Ultraiectensis—ln 
Batavia  autem  seu  HoUandia  lansenistae 
schisma  suum  omni  e  parte  corroborare 
conabantur  1.  loannes  Meindarts,  pseudo- 
archiepiscopus  Ultraiectinus,  post.  mortem 
sacrilegi  consecratoris  D.  M.  Varletii,  me- 
tuens  ne  post  obitum  suum  schisraatica  ec- 
clesia  episcopo  orbata  raaneret,  sedes  epi- 
scopales  Harlemien.sem  et  Daventriensem, 
dudum  extinctas,  propria  auctoritate  exci- 
tavit,  et  ad  priorem  Hieronymura  de-Bock, 
et  post  hunc  loan.  Van  Stiphout,  ad  po- 
steriorem  Bart.  loan.  Byeveld  ordinavit 
episcopos.  Byeveld  a  Daventriensibus  reie- 


Cf  p.  2G5. 


294 


EPOCHA  XII.  A  L1TIBV3  lANSENISTICIS 


ctus,  sine  ecclesia.  clero  et  grege  in  sic  di- 
ctasua  dioecesi,  doniicilium  fixit  Roteroda- 
mi.Benedictus  Pp.XlV  omnes  istas  electio- 
nes  nullas,  sacrilegas  et  scliismaticas  decla- 
ravit.Idem  Poiitifex  ad  tentandam  schisma- 
ticorum  conversionem  anno  1748  in  Bata- 
viam  ablegavit  Nicolinum  presbyterum  ; 
sed  cum.  schismatici  prae  caeteris  postu- 
larent,  ne  ad  acceptandam  Constitutionem 
Unigenitus  cogerentur,  tentamen  istud  ef- 
fectu  caruit. 

Anno  1763  loannes  Meindarts  celebravit 
synodum  ,  quam  secundam  provincialem 
Ultraiectensem  appellarunt.  Cogendae  sy- 
nodo  ansam  dedit  Petrus  Clericus  seu  Le- 
clerc,  subdiaconus  Rothomagensis ,  ianse- 
nista  fanaticus ,  Amstelodamum  profugus. 
Is  caeteris  longius  progressus,  contendebat, 
quinque  famosas  propositiones  continere  sa- 
nam  doctrinam  de  gratia  et  praedestinatio- 
ne;  praeterea  sententias  multas,  Ecclesiae 
auctoritati,  traditioni  catholicae,  R.  Pontifi- 
cis  primatui,  hierarchiae  ecclesiasticae  ad- 
versas,  conscripsit;  contendit  etiam,  eccle- 
."siam  Graecam  neque  schismaticam  neque 
haereticam  esse.  Quum  per  liaec  omnia 
Leclerc  in  Ultraiectino  schismate  nova  schi- 
smata  excitaret,  Meindarts  e  consilio  ap- 
pellantium  Gallicanorum  ,  qui  schismati- 
cos  Ultraiectenses  consiliis  suis  ac  pecunia 
adiuvabant ,  an.  1763  cum  pseudo-episco- 
pis,  loanne  Van  Stipliout  Harlemensi,  et 
Bart.  loan.  Byeveld  Daventriensi,  et  cum 
nonnullis  pseudo-canonicis  et  parochis  Ul- 
traiecti  synodum  habuit.  In  ea  sententiae 
Petri  Leclerc  proscriptae  sunt;  alia  contra 
doctrinas  patrum  lesuitarum,  Harduin,  Ber- 
ruyer  et  Pichon,  et  contra  laxiores  casui- 
stas  dccreta  sunt,et21  canonesconditi  de  di- 
sciplina.  Quibus  actis  cum  pseudo-episcopis 
.subscripserunt  alii  iansenistae  eadem  hac 
formula  vniv.Ejo  iudicans  subscripsi.lVia  pe- 
ractis,decreta  synodi  suaeRomammiserunt, 
eorumdem  confirmationem  a  Pontitiee  po- 
stulantes.  Verum  Clemens  Pp.  Xill  ,  rc 
cum  cardinalibus  diligenter  discussa,  pri- 
die  calend.  maias  1765,  istam  synodum, 
sine  legitima  auctorilate  coactam  et  celc- 
bratam,  nullam,  illegitimam  et  attentatam 
pronuntiavit;  eius  acta  rescidit  atque  irri- 
tavit;  libruin  inscriptum  :  Acta  ct  clecrcta 
sccundae  synodi  procincialis  L  Itraieciinue 
prosci-ipsit  tanquam  habentem  propositio- 
nos  falsas,  calumniosas,  scandalosas,  sub- 
versivas  hicrai-ciiiae  ecclcsiasticae  et  iniu- 
riosas  s.  Sedi ;  omnesque  fidelcs  monuit,  ne 
cum   lanscnistarum  episcopis  ,   utpotc  qui 


declarati  essent  excommunicati  vitandi,  ul- 
lam  communionem,  praesertim  in  spiritua- 
libus  ,  haberent  ,  aut  ullum  fomentum  de- 
plorando  huic  schismati  praeberent. 

Schismatici  in  sua  contra  Apostolicam 
Sedem  rebellione  perseverarunt.  Maxime 
soUiciti  de  conservandisSsuis  episcopis,post 
unius  obitum  continuo  novum  eligebant. 
RR.  Pontifices  ,  quibus  illi  acta  sua  sem- 
per  significabant ,  eorum  confirmationem 
petentes,  in  eis  reiiciendis,  electisque  ex- 
communicandis  usque  ad  nostros  dies  per- 
rexerunt;  a  quorum  sententiis  atque  cen- 
suris  schismatici  continuo  ad  generale  con- 
cilium  provocarunt.  Caeteruni  schismati- 
corum  numerus,  comparatus  cum  catholi- 
cis  Hollandiae,  exiguus  .semper  fuit ;  iam 
anno  1779  ad  6,000  constrictus  ,  deinceps 
multum  decrevit  ^,  uti  suo  loco  videbimus. 

64.  De  Honthcim  seu  Febronius  —  Interea 
tristem  nominis  famam  sibi  procreavit 
loan.  Nicolaus  de-Hontheim,  Episcopus  My- 
riophitanus  et  archiepisc.  electoris  Trevi- 
rensis  coadiutor,  qui  lansenistarum  ct  Ri- 
cheristarum  doctriuis  imbutus  ,  anno  1763 
Bullioni  ,  ut  titulus  ferebat ,  vere  autem 
Francofordii  ad  Moenum  sub  ficto  nomine 
lustini  Febronii  librum  in  lucem  dedit,  cui 
litulus  :  De  praesenti  Ecclesiae  statu  et  le- 
gitima  Romani  Pontijlcis  potestate  liber 
singularis.  In  hoc  libro  ,  tot  contradictio- 
nibus  referto  ,  ui  auctoris  sententiao  vix 
dignoscantur,  praetextu  corrigendi  abusus, 
qui  in  Ecclesia  invaluissent ,  et  reducendi 
RR.  Pontificum  potestatem  ad  iustos  limi- 
tes  ,  divinam  Ecclesiae  Constitutionem  et 
R.  Pontificis  primatum  convellit.  Contendit 
quippe,  potestatera  clavium  a  Christo  fuisse 
coUatam  toti  Ecclesiae  seu  fidelium  univer- 
sitati,  quae  eam  per  suos  ministros  exerce- 
ret;inter  ministrosecclesiasticosprimarium, 
seu  praesidem  esse  episcopum  Romanum, 
ita  tamen,  ut  Ecclesia  etiam  cum  alio  epi- 
scopatu  quam  Romano  primatum  coniunge- 
re  possit;episcopos,etiam  eorum  primatem, 
aliosque  ministros  universitati  Ecclesiae 
esse  subordinatos;  primatum  non  consistere 
in  iurisdictione,  sed  in  solo  praesidio  uni- 
tatis  ecclesiasticae;  primatem  seu  Pontifi- 
oem  nec  in  lidci  nec  in  disciplinae  materia 
praoscribere  posse  leges,  universam  Eccle- 
siam  obligantes;  doctrinas  ab  eo  condemna- 
tas ,  ctiam  a  provincialibus  synodis  denuo 
cognosci  scu  examinari  possc,  et  alia-  Quac- 


'   \j.   Moi7.\,   Ilistoire  cles  revolut.  ile  l'  Eglise 
d'  1'irechl. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


295 


cumque  alia  iura  RR.  Pontifices  exercue- 
rint ,  et  exercerent,  praecipue  causarum 
maiorum  reservationes,  abusus  vocabat,  ot 
partim  ex  usu,  partim  e  Pontiiicum  arro- 
gantia  ,   praesertim   vcro   c  pseudo-Isidori 
decretalibus  orta  diccbat.  Proinde  in  line 
libri  sui  nationcs  christianas  provocabat  ad 
limitandam  Pontificis  potestatera,  et  modos 
quibus  id  efficiendnm  erat,  indicavit:  nem- 
pe    auxilium    imperantium    civilium ,  exa- 
men  litterarum  pontiticiarum  antcquam  ad- 
mitterentur,  appellationes  ab  abusu,  oppo- 
sitionem    conti-a    arrogationes    pontificias. 
Episcopos  etiam  provocabat  ad  revocanda 
sua  prisca  iura,  Romanae  curiae  usurpatio- 
nibus,  ut  dicebat,  mediis  saeculisdeperdita 
Ut  infelix  liber  in  lucem  prodiit,  a  qui- 
busdam  ut  antidotus  contra  despoticum  Ro- 
manae  curiae  regimen  laudatus,  a  ceteris 
ut  prava  Protestantium,  Riclieristarum  et 
lansenistarumprolesdenuntiatusatquedam- 
natus  fuit.   Clemens  Pp.  XIII  decreto,  dato 
iv°  calendas  martii  17G4,  eumdem  condem- 
navit  atque  prohibuit;  et  in  litteris,  in  forma 
Brevis   eodem   anno    pridie  idus  mai-tii  ad 
Clementem  episcopumRatisbonensemdatis, 
de  auctore  infausti  libri  praeter  alia  dixit 
haec:  «  Omnia  ex  haereticorum  et  Sanctae 
Sedi  infensissimorum  hominum  libris  con- 
quisivit,  absurdissima  quaevis  de  suo  adie- 
cit  ».    Post  Romanum   Pontificem  Univer- 
sitas  Coloniensis  eumdem  librum  censura, 
publice  edita  idibus  septembris  1765,  nota- 
vit.  Plures  etiam  episcopi,  inter  quos  Ra- 
tisbonensis,  Coloniensis,  Leodiensis,  Con- 
stantiensis  ,  librum  execrati  sunt,  eiusque 
lectionem  prohibuerunt.  Varii  viri  eruditi, 
interquosfratresBalierini.sacerd.saecular., 
Franc.  Ant.  Zaccaria  et  Franc  Zech,  S.  I., 
Thom.  M.  Mamachi  Ord.  Praed.,  eumdem 
librum  doctissimis  scriptis  confutarunt. 

De-Hontheim  seu  Febronius  his  haud  ce- 
dens,  librum  suum  novis  scriptis  defendit, 
atque  3  tomi.s  auxit ,  in  quibus  principia  , 
in  primo  libro  proposita,  uberius  evolvit, 
multasque  novas  sententias  protulit,  quae 
novas  Apostolicae  Sedis  censuras  merue- 
runt.Denique  an.  1778  Pii  Pp.  VI,Clementis 
archiep.  Treviren.  aliorumque  monitis  et 
consiliis  Febronius  ad  meliorem  mentem  re- 
diit,  et  retractatiouis  Hbellum  ad  Pontificem 
misit.  At  cum  in  eo  non  nisi  generalibus 
vocabulis  ea,  quae  in  R.  Ecclesiae  contu- 
meliam  scripserat,  improbaret,  Pius  VI  ad 
eum  misit  formulam  assertiones  retractan- 
das  continentem.  Paruit  De-Hontheim,  no- 
vamque  retractationem  secundum  Pontifi- 


cis  praescriptum  Romam  misit,quam  Pius  V I 
lactus  excepit  et  cum  cardinalibus  in  sol- 
lcmni  consistorio  communicavit.  De-Hon- 
tlicim  autem  datis  ad  omnes  dioecesisTrevi- 
rensis  ecclesias  litteris  suamretractationem 
publicavit  confirmavitque.  Sed  in  commen- 
tario,  post  tres  annos  in  suam  retractatio- 
ncm  edito,  ita  hanc  explicavit,  ut  suspicio- 
nem  de  sua  sinceritate  moverit.  Interim 
archiepiscopus  Trevirensis  apud  Pium  VI 
cgit ,  ut  cum  homine,  mobili  magis  quam 
pertinaci  ,  indulgentia  uteretur  i. 

Caeterum  pessimos  fructus  infelix  Fe- 
bronii  liber  proferre  non  destitit;  nam  prin- 
cipia  in  eo  tradita  ,  non  sokim  a  multis 
theologiae  et  canonum  sciolis  vel  potius 
imperitis,  praesertim  in  Germania  variisque 
Italiae  locis  adoptata  ampliusque  evoluta, 
in  scholis  et  libris  introducta  latius  pro- 
pagata  sunt;  sed  etiam  imperantes  civiles 
in  suis  ad  R.  Pontificem  et  Ecclesiam  re- 
lationibus  passim  secundum  ea  egerunt  , 
dispensationes,  beneficiorum  reservationes, 
appellationes  ad  Apostolicam  Sedem,  mo- 
nachorum  exemptiones,  aliaque  vel  admo- 
dum  limitarunt  vel  penitus  sustulerunt,  lit- 
teras  pontificias  approbationi  suae.seu  sic 
dicto  placeto  regio  ,  subiecerunt ,  negotiis 
sacris  se  immiscuerunt,  pluraque,  aut  im- 
munitati  aut  libertati  ecclesiasticae  adver- 
sa,  decreverunt. 

65.  Societates  occultae  —  Ad  propagan- 
dam  vero  irreligionem  et  praeparandam 
generalem  conflagrationem,  quae  posterio- 
ribus  huius  saeculi  annis  excitata  est,  plu- 
rimum  contulerunt  societates  occultae,quo- 
rum  socii  appellati  sunt  Liberoruni  caenien- 
tarioruni  {sen  ital.c/e'  liberi Muratori;  gall. 
dcs  Francs-Macons).  Hae  societates  cum 
ipso  incredulitatis  genio  natae  ex  Anglia 
in  Galliam  penetrarunt ,  quum  dux  Aure- 
lianensis  ,  pro  Ludovico  XV  adhuc  impu- 
bere  ,  regimini  praeesset.  Primum  eorum 
conventum  (gall.  ioye)  anno  1725  Parisiis 
instituisse  dicuntur  Dervent-Water  et  ali- 
quot  socii  Angli.  Brevi  tempore  eorum  nu- 
meius  muItOT-um  fratrum  accessione  auctus 
est.  Subindealii  conventus  in  aliis  locis  in- 
stituti  sunt,  quorum  magnus  magister  fuit 
primo  Derveiit-Water,  deinde  d' Harnoue- 
ster.  Anno  1738  dignitas  magni  magistri 
collata  fuit   duci  Antinensi.    Eodem   anno 


^  Zaccaria,  Anti-Febronius  vindicatus,  liiss.  I, 
c.  1 ;  Caid.  Gerilil,  In  commentariiim  a  I.  Febronio 
in  suam  retractationem  edilum  Animadversio- 
nes,  Hoiiiac  1792,   in-4°. 


296 


EPOCHA  XII.   A  LITIBV3  lANSENISTIClS 


Clemens  Pp.  XII  conventicula  eorum  dam- 
navit ,  et  sub  poena  excommunicationis  , 
ipso  facto  incurrendae,  compescuit  Bulla  In 
eminenti,  data  iv''  calendas  maias,ia  qua 
speciatim  reprobavit  iuramentum  ,  ab  ini- 
tiandis  praestandum,  et  occulta  atque  su- 
scepta  initiatorum  molimina.  Gubernium 
Gallicanum  eorunidem  secreta  consilia  ha- 
bens  suscepta  ,  conventicula  proliibuit  ,  et 
aliquot  socios,  qui,  non  obstante  hac  prohi- 
bitione,  convenerant,  intercipi  iussit. 

lam  inde  ab  anno  1735  in  Hollandia  oc- 
cultae  societates  ab  Ordinibus  publicis  fue- 
rant  proscriptae.  In  Helvetia  easdem  anno. 
1748  proscripsit  gubernium  Bernense.  In 
Gallia  autem  hi  pessimi  Muratores ,  ut 
potentius  contra  obstacula  auxilium  sibi 
compararent ,  an.  1741  dignitatem  magni 
magistri  contulerunt  comiti  Claromontano, 
regii  sanguinis  principi  ;  ex  quo  tempore 
eorum  conventus  ibidem  una  cum  irreh- 
gionis  genio  ,  quocum  in  Anglia  adoleve- 
rant,  propagati  sunt.  Quapropter  Benedi- 
ctiis  Pp.  XIV  constitutionem  Clementis  XII 
innovavit,  et  illas  societates  iterum  damna- 
vit  atque  prohibuit  Bulla  Provindas ,  data 
xv"  caiendas  aprilis  1751,  in  qua  peculia- 
riter  notavit  earum  arcana  mysteria  ,  oc- 
cultos  congressus,  suspecta  quibusvis  bonis 
consilia,  contrai-ia  auctoritati  publicae,  a 
qua  in  variis  terris  fuerant  interdicta  mo- 
limina. 

De  harum  societatum  cum  degeneri  Tem- 
plariorum  equitum  ordine  et  Mauichaeorum 
sectis  affinitate,  deque  earum  infcnsis  chi-i- 
stianae  religioni  et  regiae  potestati  con- 
siiiis  legere  iuvat  Scriptores  infra  indicatos  ^ . 
Certum  est,  cas  una  cum  irreligionis  genio 
adolevisse,quosvisReIigioniset  regiae  pote- 
statis  hostes  incredulos  huius  saeculi  scri- 
ptores,  praesertim  eos,  qui  nuUam  de  Re- 
ligionc  curam  habendam  asscrunt,  eisdem 
favissc  suaquc  nomina  dedisse  ;  cos  vero 
qui  christiauac  religioiii  sincera  mente  ad- 
dicti  sunt  ,  ab  illis  semper  fuissc  alicnos. 
Praetcroa  harum  societatum  scopumaperte 
indicant  atque  suspectum  rcddunt  terrifi- 
cum  iuramcntum  servandi  arcana,  ab  ini- 
tiandis  praestandum  ,  occulti  congressus  , 
secretac  loquendi  foi-mulae  ,  symbola  my- 

*  A.  Barnipj,  MHmoires  pniir  servir  d  1'  Ilistoirr 
du  Jacobinisme,  Londrps  1791),  i")  vcll.  iii-M*;  l,i' 
Kraiic,  Lp  voile  leve,  ou  Hisloire  de  la  Franc-Ma- 
Connerie,  Lic}"!^  182(>,in-8";  Ilfnridii,  Conlinualion 
de  I'  Uisloire  de  l'  Ef/lise,  an.  1740-51;  Memurial 
cathol.  l,  I,  p.  a7;  IC.  Kckerl,  I.a  Franc-Maponnerie 
elc.  liHil.  par  1' ali.  Gyr,  2  voll.  in-S",  Li^ge  1854. 


steriosa,  variaque  documenta,  ex  ipsorum 
sociorum  revelationibus,  litteris,  libellisque 
coUecta.  Nec  quemquam  moveat ,  his  so- 
cietatibus  adscriptos  fuisse  et  viros  princi- 
pes ,  reges  et  alios,  ab  iniquis  in  Religio- 
nem  et  regiam  potestatem  machinationibus 
alienos  ;  constat  enim,  inter  initiatos  esse 
varios  gradus  ,  et  secretiora  consilia  non 
nisi  summa  prudentia  et  probatioribus  com- 
municari :  neque  praetermittenda  illa  est 
animadversio  ,  coriphaeos  huius  immundi 
agminis  ex  industriacooptasse  inilludmagni 
nominis  viros,  ut  horum  patrocinio  tutius 
celerisque  propositum  sibi  finem  asseque- 
rentur.  Addendum  est,  posterioribus  huius 
saeculi  annis  plerosque  Liberorum  Mura- 
torum  conventus  in  Germania  et  Gallia  so- 
cietatem  iniisse  cum  iis,  quos  I lluminatos 
vocant. 

Hanc  societatem  Ingolstadii  in  Bavaria 
anno  1776  fundavit  Adamus  Weishaupt,  in 
Universitate  istius  urbis  iuris  professor,  vii- 
inquietus,  turbulentus,  Religionis  et  omnis 
iugi  impatiens.  Operam  ei  tulit  Adolphus 
de  Knigge,  nobilis  Hannoveranus,  ingenio 
et  astutia  praeditus.  Ultimus  huius  socie- 
tatis  finis  erat  Religionis  et  regiminis  ci- 
vilis  abrogatio,  in  quorum  locum  dictamina 
rationis  et  regimen  domesticum,  quod  pa- 
triarchale  appellant,  ponerentur.  Hic  finis 
socios  latebat ,  et  iis  tantum  patebat,  qui 
per  inferiores  gradus  probati  ad  snpremos 
pervenissent.  IUuminati,  ut  nefariam  suam 
conspirationem  citius  latiusque  propaga- 
rent,  arcana  sua  consilia  in  societates  Li- 
berorum  Muratorum  quae  tunc  temporis 
multae  in  Germania  et  Gallia  erant,  inferre 
nisi  sunt,  eumque  in  finem  tres  consuetos 
illorum  gradus  tanquam  infimos  suis  ar- 
canis  praemiserunt.  Quo  factum  est,  ut 
post  paucos  annos  non  paucas  Muratorum 
socictates,  practer  eas  a  se  institutas,  in 
Germania  ad  sua  consilia  admittenda  per- 
duccrent.  Praeterea  summopcre  solliciti 
erant,  ut  viros,  muneribus  publicis  fungen- 
tcs,  in  suam  societatcm  pertraherent,  mu- 
ncra  publica  suis  fautoribus  conferrentur, 
libros  suis  consiliis  et  sententiis  congi-uos 
propagarent.  Anno  1784  pcrniciosa  eorum 
consj^iratio  a  regimine  Bavarico  detecta  est 
et  funesta  statuta  atque  consilia  intercepta. 
Ideo  eorum  societates  cx  omni  Bavaria  pro- 
scriptae,  socii  muneribus  publicis  privati, 
nonnulli  carceri  mancipati  fucrunt.  Wcis- 
liaupt  cum  aliis  c  Bavaria  fugit.  Thcodo- 
rus,  olcctor  Bavariae,  iniqua  Illuminatorum 
consilia   cum    aliis  imperantibus    civilibus 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


297 


communicavit;sed  quum  pleriquo  horum  ca 
minus  curarent,  illorum  convenficula  in  re- 
liquis  Germaiiiae  terris  non  solum  perdu- 
rarunt,  sed  exinde  nova  incrcmeiita  cepe- 
runt,  maxime  Berolini  et  in  Germania  oe- 
cidentali.  Anno  1786  Illuminati  legatos  mi- 
serunt  Parisios  ,  ut  societates  Gallicas  Li- 
berorum  Muratorum  ad  sua  consilia  per- 
traherent.  Id  eo  citius  eftectum  est ,  quo 
illae  iam  tum  per  incredulos  sophistas,  qui 
in  eas  admissi  erant,  tum  per  caeterorum 
scripta  in  eadem  consilia  descenderint.  In 
Gallia  societates  occultae  ita  auctac  erant, 
ui  anno  1787  Parisiis  ulira  100  et  in  provin- 
ciis  247  conventicula  (gall-  loges]  computa- 
lentur,  quorum  regimen  apud  unum  resi- 
debat  ,  a  quo  ceteri  impulsionem  accipie- 
bant  ad  praeparandam  rerum  publicarum 
subversionem. 

In  tot  diversis  religionis  christianae  pe- 
riculis  Pontifices  et  episcopi  commissos  sibi 
populos  monere  non  omiserunt ,  ut  sibi  a 
legendis  incredulorum  libris,  a  frequentan- 
dis  eorum  consortiis  et  suscipiendis  doctri- 
nis  caverent ;  in  profitenda  fide  catholiea 
et  conservandis  religionis  christianae  prae- 
ceptis  constanter  perseverarent.  Inter  alios 
antistites  de-Beaumont,  archiepiscopus  Pa- 
risiensis  ,  et  de-Fumel ,  episcopus  Luteva- 
nens.  instructiones  pastorales  doctissimas 
pro  defensione  Religionis  contra  sophista- 
rum  et  incredulorum  studiaediderunt.Multi 
etiam  apologistae,  scriptis  doctissimis  reli- 
gionem  christianam  eiusque  dogmata  ,  di- 
sciplinam,  historiam,  ministros  vindicarunt, 
adversarios  incredulos,  eorumque  consilia, 
sententias ,  sophismata  ,  convicia  exagita- 
runt  et  confutarunt. 

66.  Clemens  XIV,  Pontifex  [an.  1769)- 
Post  mortem  Clementis  Pp.  XIII  Cardinales 
ad  eligendum  novum  Pontificem  vix  con- 
clave  ingressi  in  duas  partes  scissi  sunt  : 
aliis  volentibus  Pontificem ,  qui  Clementis 
vestigia  .secutus  et  nil  veiitus  iniquitatem 
poteutium,  Ecclesiae  gubernacula  per  in- 
compositos  tumentesque  fluctus  manu  forti 
dirigeret:  aliis  contra  eligendum  censenti- 
bus,  qui,  cunctando  et  quantum  fieri  pos- 
set  cedendo  ,  simultates  componeret  con- 
cordiamque  restitueret.  Etiam  aulae  Bor- 
bonicae  omnia  apud  Cardinales  tentarunt, 
ut  Pontificem  .suis  conatibus,  praesertim  in 
destruenda  Socictate  lesu,  faventem  elige- 
rent.  Tandem  xiv*'  calendas  iunii  an.  1769 
electus  fuit  Card.  Laurentius  Ganganelli, 
Ariminensis,Ord.MinorumConventualium, 
qui  nomen  Clementis  XIV  assumpsit. 

WOVTERS,  II. 


Hic  Pontifex  in  primis  adlaboravit  com- 
ponondis  discordiis,  inter  Romanam  curiam 
et  Borbonicas  aulas  exortis.  Nuncium  mi- 
sit  in  Lusitaniam,  et  ad  captandam  bene- 
volentiam  famosi  marchionisde-Pombal,mi- 
nistri  regii  pcnes  qucm  illic  summa  erat 
rerum,  fratrem  eius  creavit  cardinalem;sed 
hic,  priusquam  hanc  dignitatem  acciperet, 
vita  functus  erat.  Ab  annua  publicatione 
Bullae  In  Coena  Domini  primus  abstinuit. 
Quibus  aliisque  concessionibus  imperantium 
civilium  expostulationes  placavit,  et  Ave- 
nionem  ,  Beneventum  et  Pontem  Corvum 
recuperavit.  Magno  gaudio  affectus  est  lit- 
teris  Marci  Simonis,  patriarchae  Nestoria- 
norum  seuChaldaeorum  Armeniae,  qui  abie- 
ctis  erroribus,  ad  unionem  cum  R.  Eccle- 
sia  et  obsequium  Apostolicae  Sedis  rediit; 
quod  laetum  nuncium  cum  Cardinalium  col- 
legio  communicans,  significavit,  episcopos 
7  cum  ingenti  suorum  subditorum  numero 
inter  Assyrios  ,  Persas  ,  Transylvanos  et 
Ancyranos  ad  imitandum  patriarchae  exem- 
plum  esse  dispositos.  Pro  Episcopo  et  Ca- 
nonicis  Geneva  a  Calvinistis  iamdiu  expul- 
sis,  Sedem  et  Ecclesiam  Annecii  constituit. 
Plures  libros  incredulorum  scriptorumcon- 
demnavit  Franciscum  Caracciolo,  Funda- 
torem  Clericorum  regularium  Minorum,  et 
Paulum  Burali,  ex  episcopo  Placentino  ar- 
chiepiscopum  Neapolitanum,  inter  Beatos 
retulit.  Cultum  quoque  ab  iramemorabili 
tempore  Ss.  Martyribus  Hydruntinis  exhibi- 
tum  ratum  fecit.Ad  publicae  rei  prosperita- 
tem  et  litterarum  cultum  in  collegio  Romano 
publicum  gymnasium,adscitis  praestantissi- 
mis  omnium  disciplinarum  professoribus,in- 
stituit,et  annuo  censu  instruxit  In  aede  Va- 
ticana  musaeum,  quod  ab  eo  Clementinum 
dicitur,  erexit,  et  eruditorum  commodo  e- 
gregiis  monumentis  ditavit.  A  regibus  et 
principibus  lacessitus,  an.  1773  Societatem 
lesu  suppressit. 

67.  Societatis  lesu  s«/)/)ress(o  —  Notissi- 
raum  est,  patres  lesuitas,  ab  ipsa  Societa- 
tis  origine  et  deinceps  de  Religionis  defen- 
sione  Fideique  in  remotissimis  et  incultis 
orbis  terris  propagatione,  de  haeresum  et 
irreligionis  expugnatione,  de  animarum  sa- 
lute  ,  de  studiosae  inventutis  institutione  , 
deque  litterarum  et  scienfiarum  incremen- 
tis  praeclarissime  meruisse.  Quapropter 
mirum  non  est ,  illos  odio  fuisse  omnibus 
novatoribus.  Protestantibus  ,  lansenistis  , 
maxime  vero  sophistis  seu  incredulis.  No- 
verant  incredulitatis  coryphaei ,  ad  perfi- 
ciendum  impium  suum  contra  Religionem 

23 


298 


EPOCHA  Xll.  A  LITIBVS  lANSENISTlCIS 


certamen,  in  primis  deiiciendos  esse  prae- 
cipuos  illius  defensores  ;  liinc  undique  in 
destructionem  Societatis  lesu  conspirarunt. 
Opem  iis  tulerunt  lansenistae.  Ipsi  reges 
et  principes  catholici,  a  perversis  suis  mi- 
nistris  et  consiliariis  fascinati,  hostium  con- 
silia  iuverunt ,  neque  a  proposito  destite- 
runt,  nisi  ReUgionem  hoc  vaiidissimo  pro- 
pugnaculo  in  suis  regnis  nudarent. 

Suppressionis  initium  factum  est  in  Lu- 
sitania.  liUc  marchio  de-Pombal,  primarius 
regis  administer,  vir  audax  et  ambitiosus, 
losephum  I,  principem  debilem  et  pavidum, 
ita  ad  arbitrium  suum  flexit,  ut  omnia  pro 
nutu  suo  agerentur,  et  universa  Lusitania 
sub  tyrannica  eius  manu  gemeret.  Animo 
a  reUgione  cathoUca  aUenos  in  destructio- 
nem  Societatis  lesu  totus  incubuit.  In  hunc 
finem  UbeUos  in  publicum  disseminandos 
curavit,  in  quibus  lesuitae  perversae  doctri- 
nae  tum  contra  mores  tum  contra  perso- 
nam  regiam  ,  ambitionis  et  affectatae  do- 
minationis  seu  imperii  in  terris  Lusitani- 
cis  accusabantur.  Effecit,  ut  lesuitae  e  Ma- 
ranania,  BrasiUae  provincia,  in  qua  ad  con- 
vertendos  feros  indigenas  missionem  habe- 
bant,  expellerentur;  ii,  qui  famiUae  regiae 
et  auUcorum  conscientias  moderabantur  , 
hoc  munere  privarentur,  regisque  nomine 
an.  1758  apud  Benedictum  Pp.  XIV  age- 
retur  de  reformanda  in  terris  Lusitanicis 
Societate  lesu  ,  ac  si  a  primigenio  suo  In- 
stituto  defecisset.  At  hic  Pontifex  eodem 
anno  obiit,  eiusque  successor  Clemens  Xlll 
rem  Societatis  fortiter  egit.  Paulo  post  lo- 
sephus  rex,  cum  nocte  e  metropoli  in  ar- 
cem  suam  vicinam  reveheretur,  a  sicario 
impetitus  et  vulneratus  est.  Quis  autem 
huius  facinoris  auctor  fuerit,  nondum  pu- 
blice  innotuit;  sed  de-Pombal  hanc  nactus 
occasionem  coniurationem  etfinxit ,  atquc 
asseruit  lesuitas  et  proceres,  quos  pari  stu- 
dio  oderat,  vitam  regis  attentasse.  Plures 
lesuitac  intercepti  et  in  tetros  carceres,  in 
quibus  plerique  perierunt,  coniecti  sunt,  et 
7  proceres  capitis  damnati.  Tum  horum  tum 
iUorum  innocentiam  aula  Lusitanica  postea 
in  litteris  pubUcis  professa  est.  Interim  de- 
Pombal  lesuitas  omnibus  scholis  expulit,  et 
episcopis  impcravit,  ut  eos  sacris  functio- 
nibus  interdiccrent.  Deniquc  an.  1759  edi- 
ctum  publicatum  cst,  quo  Icsuitae  ceu  se- 
ditiosi,  proditores,  inimici  regis  et  aUorum 
criminuni  rei,relegabantur,eorumquc  bona 
fisco  addiccbantur.  Mox  edictum  executioni 
mandatum  cst.  Ex  universo  regno  lesuitae, 
onini  subsidio  destituti,  iii  lerritorium  pon- 


Uficium  navibus  deportati  sunt.  Parera  sor- 
tem  subierunt  lesuitae  ,  qui  in  Brasilia  a- 
Uisque  possessionibus  Lusitanorum  sacris 
missionibus  fungebantur,  quoruro  multi  in- 
iuriis  et  inedia  perierunt,  alii  in  oras  Italiae 
transvecti  sunt. 

Quod  de-Pombal  in  Lusitania,  id  dux  de- 
Choiseul,  minister  Ludovici  XV  in  Gallia, 
et  comes  de-Aranda,  primarius  administer 
Caroli  III  in  Hispania ,  efficiendum  susce- 
perunt.  Destructio  Societatis  lesu  in  Lusi- 
tania  effecta  eiushostibusin  GaUiaanimum 
addidit.  Ansam  praebuit  causa  ab  aliquot 
creditoribus  contra  lesuitas  GaUos  ad  cu- 
riam  Parisiensem  delata  ad  recuperandam 
pecuniam  mutuatam  de-LavaUette,  lesuita- 
rum  in  AntiUis  Francicis  procuratori.  Curia 
Parisiensis,  cuius  maior  pars  e  sopliistis  et 
lansenistis ,  Societati  lesu  aeque  infensis, 
constabat,  non  solum  lesuitas  GaUos,  quibus 
nuUa  pars  erat  in  negotio  de-Lavallette,  in 
solidum  condemnavit ,  sed  anno  1761  ipsam 
Societatem  in  ius  vocavit,  ceu  civitati  sum- 
me  periculosam,  eiusque  constitutiones  a  se 
cognoscendas  edixit.  Paulo  postcuriaomnes 
congregationes,  quas  lesuitae  ad  lovendam 
pietatem  et  exercenda  bona  opera  dirige- 
bant,  suppressit,  Senatores  a  curia  ad  co- 
gnoscendas  Societatis  constitutiones  dele- 
gati,  eas  regiminis  civiUs,  Ecclesiae,  Sedis 
ApostoUcae  et  Conciliorum  auctoritati  op- 
positas  pronuntiarunt.  Curia  plura  scripta 
lesuitarum,  ceu  doctrinas  seditiosas,  vitae 
principum  et  civium  periculosas  et  ethicae 
christianae  destructivas  continentia ,  per 
manum  carnificis  comburi  iussit,  vetuitque, 
ne  quis  deinceps  Societatem  ingrederetur. 

Ludovicus  XV  se  saepius  curiae  actis  op- 
posuit,  et  causae  continuationem  contrale- 
suitarum  Institutum  suspendit;  at  dux  de 
Choiseul  senatores  clam  excitabat,  ne  coe- 
ptis  desisterent.  Rcx  et  sapientiores  eius 
consiliarii,  in  praesenti  negotio  ecclesiasti- 
cos  praesulcs  audiendos  esse  recte  iudican- 
tes,  eos  Parisios  convocarunt.  Convenerunt 
pridie  calendas  dccembrisl761  praesules  51, 
inter  quos  4  cai'diiiales,9  archiepiscopi  et  38 
episcopi.Postulata  fuit  eorum  sententia  de  4 
caiiitibus:  An  lesuitarum  Institutum  in  Gal- 
lia  utile  esset,  et  an  detrimenta  quaequae 
ex  co  foient  metuenda?  Quae  esset  lesuita- 
rum  doctrina,  sive  theoretica  sive  practica? 
Quae  eorum  agcndi  ratio  erga  episcopos, 
ct  an  in  sacris  functionibus  aliorum  iura 
usuiparent?  An  et  quac  reformatio  Insti- 
luto  conveniret?  Post  plures  congregatio- 
nes,  in  quibus  Instiluti  constitutiones  dili- 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERV 

gcnter  fueinint  diseussae,  et  post  audita  plu- 
rium  virorum  doctoruin   coiisilia  ,  45  e  51 
praesuiibus  in  ravorem  lesuitarum  respon- 
derunt,  eoruni  Societatem   ut  utilem  imo 
necessariam  laudaiunt ,  et  ab  adversario- 
rum  dicteriis  vindicarunt.  Solus  de-t"itz-Ja- 
mes.  episcopus  Suessionensis,  iansenisticis 
partibus  addictus,  eorum  suppressionem  po- 
stulavit.  Cardinalis  de-Clioiseul ,  archiepi- 
scopus  Vesuntinus.  cum  4  episcopis  dixit, 
lesuitarum  Institutum  in  Gallia  esse  con- 
servandum,sed  inquibusdam  leformandum. 
Rex  mense  martio  1762  edictum  dedit,quo 
secundum  posteriorum  praesulum  senten- 
tiam  lesuitaium  Institutum  in  Gallia  con- 
servabatur ,    additis    quibusdam    tempera- 
mentis  quoad  agendi   rationem  et  regimi- 
nis  formam.  Verum  curia  Parisiensis,  de- 
structionem  Societatis  expetens,  regis  edi- 
ctum  recipere  noluit;  et  ipse  rex  consilio 
ducis  de-Choiseul  illudbrevi  post  revocavit. 
Interim  libelli,  calumniis  in  lesuitas  ple- 
nissimi,  vulgabantur.  Calendis  aprilis  1762 
curia  Parisiensis  decrevit,  ut  omnia  lesui- 
tarum  collegia  clauderentur.  Clerus  Galli- 
canus,  mense  maio  Parisiis  in  comitiis  con- 
gregatus,  regi  enixe  supplicavit  pro  lesui- 
tarum  in  GalHa  conservatione.  In  eumdem 
finem  Htteras  ad  regem  iterato  scripsit  Cle- 
mens  Pp.  XIII.  Verum   curia  Parisiensis, 
protectione  ducis  de-Choiseul  freta,  postri- 
die  nonas  augusti  1762  decretum  dedit,  quo 
Institutum  lesuitarum,  ceu  iuri  naturaH,Ec- 
clesiae  atque  civitatis  auctoritati  ac  bono 
adversum,  in  Gallia  aboHtum ,  lesuitae  a 
votis  suis  soluti,eorum  bona  confiscata  de- 
clarabantur;  vetabatur,  ne  communem  a- 
gerent  vitam,  habitum  Societatis  gestarent, 
regulas  observarent,  cum  extraneis  sociis 
communicarent,  uHoque  munere  fungeren- 
tur,  priusquam  huic  decreto  assensum  iu- 
rassent.Parisiensis  curiae  audaciam  plerae- 
que  provinciales  secutae  sunt;   sed  in   co- 
mitatuBurgundiae,  in  Alsatia,  in  Flandria, 
in  comitatu  Atrebatensi  et  in  Lotharingia 
nihil  a  curiis  contra  lesuitas  eorumve  In- 
stitutum  tentatum  est. 

Quum  sic  in  plerisque  provinciis  lesui- 
tae  e  domibus  suis  pellerentur  ,  Clemens 
Pp.  XIII  Htteras  in  forma  Brevis  dedit  ad 
Cardinales  GaUos,  quibus  omnia  ,  a  curiis 
contra  Societatem  lesu  acta,  declaravit  ir- 
rita.  Plerique  praesules  GaHi  contra  eius- 
dem  Societatis  proscriptionem  reclama- 
runt ;  prae  aliis  de-Beaumont,  archiepisco- 
pus  Parisiensis,  v^calendas  novembris  1763, 
celeberrimam   Instructionem  pastoralem  , 


M  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM  299 

quae  erat  Societatis  apologia,  edidit.  Cu- 
ria  vero  Parisiensis  Instruclioiiem  istam 
per  carnificem  cremari  iussit,  et  ix"  calen- 
das  martii  1764  praescripsit,  ut  lesuitae  vel 
Institutum  abiuraient  vcl  regno  exirent. 
Idem  praescripserunt  curiae  Tolosana,  Ro- 
thomagensis  et  Palensis.  lesuitae  exilium 
praetulerunt  apostasiae.  Mense  novembri 
rex  ipse  consiHo  ducis  de-Choiseul  edictum 
dedit,quo  Societas  lesuitarum  supprimebatur, 
eisque  in  regno  vita  privata  sub  inspectione 
Episcoporum  concedebatur.  Ita  Societatis 
lesu  suppressio  in  GalHa  consummata  est. 
Clemens  Pp.  XIII,  litteris  Episcoporum 
omnibus  christiani  orbis  partibus  ad  vindi- 
candam  Societatem  lesu,  et  ipsam  Religio- 
nem,  quae  in  eadem  impetebatur,  interpel- 
latus,  vii"  idus  ianuarii  1765  promulgavit 
buUam  Apostolicuin,  qua  Institutum  s.  Igna- 
tii  ab  adversariorum  cahimniisaHenum  pro- 
nuntiavit,  iHudque  de  novo  ex  certa  scien- 
tia  et  proprio  motu  confirmavit.  Verum  Pon- 
tificis  bulla  tum  a  GaHicano  tum  a  Lusita- 
nico  gubernio  abiecta  fuit. 

Abolitam  iam  in  Lusitania  et  GaHia  So- 
cietatem,  in  Hispania  destruendam  effecit 
comesde-Aranda,primariusCarolisregisIII 
minister.  Occasionem  praebuit  seditio  po- 
puIaris,Madriti  excitata.Confestim  de-Aran- 
da  lesuitas  tanquam  illius  auctoresadregem 
detulit;adcorroborandamaccusationemvul- 
gares  contra  eos  calumniae  adhibitae  sunt; 
epistolae  etiam  sub  eorum  nomine  confi- 
ctae  ,   quae  erant  Carolo  regi  iniuriosae. 
Rex  ira  percitus,  lesuitarum  expulsionem 
ex  omnibus  suis  terris  decrevit.  An.  1767 
litteraesecretaedatae  suntadomnesprovin- 
ciarum  in  Hispania,  America  et  Indiis,  Hi- 
spanorum  imperio  subiectis,praefectos  et  ci- 
vitatum  magistratus,  quibussub  poenamor- 
tis  mandabatur,  ut  stata  die  omnes  ubique 
lesuitae  interciperentur  et  in  oras  regionis 
pontificiae  deportarentur.  Edictum  magna 
cum  barbarie  executioni  mandatum  est;  nam 
una   eademque   nocte  omnia  domicilia  le- 
suitarum  ,   nil  quidquam   suspicantium  ,  a 
militibus  occupata  sunt,  bona  eorum  confi- 
scata,  iique  sine  discrimine ,  iuniores,  se- 
nes,  infirmi,  veredariis  ad  Httora  maris  du- 
cti,  navibus  impositi  et  ad  territorium  pon- 
tificium  transvecti  sunt.  Clemens  Pp.  XIII 
summo  dolore  oppressus,  omni  modo  regem 
a  male  coeptis  reducere  conatus  est ;  hic 
vero  petulantibus  litteris  dolorem  Pontifi- 
cis  auxit. 

Eodem  modo  lesuitae  hoc  ipso  anno  1767 
ex  utraque  Sicilia,  et  anno  sequenti  e  du- 


300 


EPOCHA  Xtl.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


catu  Parmensi  et  insula  Melita  eiecti  sunt. 
Magister  equitum  Melitensium  a  rege  Si- 
ciliae  tanquam  patrono  dependebat;  Fer- 
dinandus  IV  rex  Siciliae  erat  filius  Caroli 
regis  Hispaniae,  et  Ferdinandus,  dux  Par- 
mensis,  eiusdem  regis  frater;  hi  tres  prin- 
cipes  ad  eiiciendos  e  terris  lesuitas  a  gu- 
bernio  Hispanico  excitati  sunt. 

lesuitarum  hostes  non  quieti ,  quamdiu 
illorum  Institutum  alibi  existeret ,  omnes 
vires  suas  in  id  intenderunt ,  ut  istud  de- 
creto  pontificio  ubique  abrogaretur;  sed  eo- 
rum  consiliis  etcomminationibusconstanter 
restitit  Clemens  XIII.  Quum  huic  Pontifici, 
paulo  post  (1769j  defuncto,  successisset  Cle- 
mens  XIV,  aulae  Borbonicae  omni  via,  pre- 
cibus,  promissis,  comminationibus  eum  ad 
supprimendam  ubique  Societatem  compel- 
lere  studuerunt.  Contra  in  Austria  ,  Hun- 
garia,  Bohemia,  Italia  et  Belgio  lesuitarum 
Institutum  protegebat  imperatrix  Maria 
Theresia,  et  pro  eius  conservatione  litteras 
dedit  ad  Clementem  Pp.  Polonia  etiam, 
rex  Sardiniae,  civitas  Venetiarum,  respu- 
blica  Genuensis  ,  principes  electores  Tre- 
virensis,Coloniensis,  Moguntinus,Palatinus 
et  Bavaricus,  Helvetici  pagi  Lucernensis, 
Friburgensis  etSalodurensis,  soUicitudinem 
et  desiderium  suum  pro  conservando  lesui- 
tarum  Instituto  Pontifici  significarunt.  Fri- 
dericus  II ,  rex  Borussiae  ,  non  solum  le- 
suitas  in  Silesia  protexit ,  sed  etiam  pro 
eorum  conservatione  adPontificemscripsit. 
Horum  principum  vota  commode  adei^ant 
Clementi  XIV  ad  resistendum  aularum  Bor- 
bonicarum  instantiis.  Ast  Carolus  III  rex 
Hispaniae  nil  omisit,  ut  caeleros  principes, 
praesertira  Mariam  Tlieresiam,  in  partes 
suas  pertraheret.  Reipsa  augustissimae  im- 
peratricis  constantia  ;importunitatibus  filii 
sui  losephi  II,  et  filiae  suae,  reginae  utrius- 
que  Siciliae  ,  victa  est.  Tunc  cessit  Cle- 
mens  XIV,  et  xii^  calendas  sextilis  an.  1773 
Breve  dedit,  Dominus  ac  Rcdemptor  noster, 
quo  Societatem  lesu,  quae  a  data  a  Paulo 
Pp.  III  confirmatoria  buUa  233  annis  vi- 
guerat,  et  hoc  tempore  ultra  20,000  socios 
habuerat,  cum  omnibus  suis  privilegiis,  of- 
ficiis  et  ministcriis  in  quavis  provincia,  re- 
gno  et  ditione  suppressam  exstinctamquc 
declaravit.  Caetcrum  sociis  concessit ,  ut 
ad  alios  religiosos  Ordines  transire  possent, 
"vel  tanquam  clerici  saccularcs  sacras  fun- 
ciiones  peragere  aut  iuventuti  instituendae 
operam  navare  sub  auctoritate  Oi-dinario- 
«'um,  in  quorum  dioecesibus  domicilium  elc- 
gerint. 


lesuitae  raro  obedientiae  exemplo  sePon- 
tificis  sententiae  submiserunt.  Mirum  est, 
eiusdem  Societatis  ,  cuius  suppressionem 
principes  catholici  a  Pontifice  extorserunt, 
patrocinium  suscepisse  duos  principes  aca- 
tholicos  ,  nimirum  Fridericum  II  ,  regem 
Borussiae,  et  Catharinam  II,  imperatricem 
Russiae.  Etenim  in  Silesia  et  Russia  alba 
quarum  prior  ad  Bohemiam,  posterior  ad 
Poloniam  ante  pertinuerat,  lesuitae  plura 
collegia  domosque  habebant.  Ambo  hi  prin- 
cipes  publicationi  Brevis  pontificii,  Donii- 
nus  ac  Rcdemptor  noster ,  et  lesuitarum 
suppressioni  contradixerunt;  cum  Clemente 
Pp.  XIV  et  Pio  VI ,  eius  successore,  pro 
illorum  conservatione  egerunt.  In  Silesia, 
Borussiae  cubiecta  ,  lesuitae,  non  obstan- 
tibus  contrariis  Friderici  II  votis,  pro  sua 
erga  Apostolicam  Sedem  obedientia  se 
Brevi  Pontificis  conformarunt,  et  in  con- 
ditione  sacerdotum  saecularium,  in  colle- 
giis,  et  Universitate  Uratislaviensi  convi- 
vere  et  adolescentes  instituere  perrexe- 
runt.  Ex  eorundem  Pontificum  indulgentia 
in  Russia  alba  lesuitae  in  domibus  suis  , 
collegiis  et  missionibus  secundum  priscum 
suum  Institutum  perdurarunt ;  et  accepta 
an.  1778  facultate  suscipiendi  novitios,  at- 
que  an.  1783  obtenta  potestate  eligendi  sibi 
Vicariura  generalem  plurimum  auctisunt^. 

68.  Clementis  XIV  obitus  —  Clemens  Pp. 
XIV  a  suppressa  Societate  lesu  viribus  de- 
stitui  coepit.  Anno  1774  lubilaeum  indixit, 
sed  aperire  non  potuit,morte  praeventus  x° 
calendas  octobris  aetatis  suae  anno  69  non- 
dum  absoluto.  Quare  plura  ,  quae  in  Ec- 
clesiasticae  et  publicae  rei  bonum  anirao 
volvebat,  opere  complere  haud  potuit.  Eum 
veneno  fuisse  extinctum,  calumnia  est  R.  P. 
Marzoni  Min.  Conv.,  qui  moribundo  con- 
stanter  adstitit,  et  Salicetti  aliorumque  me- 
dicorum  testimoniis  confutata.  Morientem 
Pontificem  miraculosa  s.  Alphonsi  de  Li- 
gorio  praesenlia  fuisse  confortatum  legi- 
mus  in  Vita  huius  sancti  viri.  Ecclesiam 
rexit  5  ann.,  4  mens.,  diebus  3.  De  hoc  Pon- 
tifiee  varii  varia  scripserunt;  quidam,  ma- 
xime  suspectae  fidei  liomincs,  summis  lau- 
dibus  extulcrunt  ;  alii  nimia  libcrtate  de- 
prcsserunt.  Vitain  eius  et  Epistolas  edidit 


'  L.  Pombal,  Choiseul  et  Aranda,  on  lintrifjue 
den  Irois  cabiuets  ;  l)e  Sainl-Viclor ,  Tableau  de 
I'aris,  l.  IV,  p.irl.  2;  Cretinpaii-.Iuly,  Histoire  de 
la  Comp.  de  Jesus,  l.  V,  c.  3-7,  'Hnixoll.  1845. 
I.c^orc  (puiquo  iuvat  hiiiuscc  scriploris,  Clement 
XIV  et  /e.s  Jesuilea.  Paris,  Meilicr,  1847;  Ue  Uavi- 
gnan,  Cle^nenl  XI II  et  XIV,  Paris  1854. 


VSQVE  AD  PVELICAM  RERVM  IN  CALLIIS  SVBVERSIONEM 


301 


niarchio  Cai-accioli ,  sed  Epistolas  istas  , 
magna  salteni  parte,  esse  coiilictas,  vitam- 
que  fabulis  ct  calumniis  refertam,  consen- 
tiunt  eruditi. 

69.  Pius  VI,  Pontifcx  {an.  1775)  —  Post 
Clementis  obitum  Sedes  Apostolica  vacavit 
usque  ad  xv  calendas  maitii  1775.  Etenim 
in  hoc  conclavi  non  minor  ac  in  praece- 
denti  dissensio  fuit;  alii ,  a  Galliae  et  Hi- 
spaniae  curiis  excitati  ,  cupiebant  Pontifi- 
cem,  qui  decretum  Clementis  XIV  contra 
Societatem  lesuitarum  confirmaret;  alii  vo- 
lebant  talem,  qui,  si  illud  non  revocaret, 
saltem  eius  executionem  non  urgeret.  Tan- 
dera  cardinalis  Pallavieini  ,  in  quem  prio- 
rum  vota  couspirabant,  cernens  dolensque, 
Ecclesiam  sui  causa  diutius  pastore  privari, 
declaravit  fixum  sibi  esse  pontificatum  re- 
cusare ,  omniumque  suffragia  convertit  in 
cardinalem  loannem  Angelum  Braschi,  Cae- 
senatem,  qui  sub  nomine  Pii  VI  Ecclesiam 
rexit  24  annis,  6  mensibus  et  14  cliebus. 

Pius  VI  sacra  tiara  fuit  dignissimus,  Re- 
ligionis  studio  ardens  ,  doctrina  ac  pru- 
dentia  clarus;  indefessi  laboris  patiens,  le- 
gum  vindex  discretus ,  pro  Ecclesiae  et 
populi  sui  bono  assidue  vigilans  ,  in  pau- 
peres  misericors ,  omnibus  affabilis ,  cun- 
ctas  officii  sui  partes  explevit.  lubilaeum, 
a  decessore  suo  indictum  ,  an.  1775  cele- 
bravit.  Eodem  anno  exeunte  lubilaei  gra- 
tiam  ad  universum  orbem  catholicum  ex- 
tendit,  deditque  vu°  calendas  ianuarii  1776 
celeberrimam  ad  patriarchas  ,  primates  , 
archiepiscopos  et  episcopos  epistolam  ency- 
clicam  ,  Inscrutabile  dicinac  Sapicntiae 
consilium,  in  qua,  quasi  praedicens  terri- 
bilem  catastrophem  toti  Europae  imminen- 
tem,  magno  verborum  pondere  praesules 
ecclesiarum  officii  sui  admonuit,  et  cohor- 
tatus  est,  ut  pervigiles  caverent,  ne  com- 
missae  sibi  oves  inficerentur  irreUgionis 
lue  ,  quae  e  pestilentissimis  libris  pseudo- 
phiiosophorum  in  Religionis  perniciem  con- 
spirantium,  iam  eruperat;  illos  excitavit, 
ut  coniunctis  viribus  contra  perversos  er- 
rores,  quibus  sacerdotii  et  imperii  aucto- 
ritas  convellebantur  ,  divini  verbi  gladio 
gregem  suum  munire  non  intermitterent  ^ 
Erga  lesuitas  paternum  gerebat  affectum  ; 
iam  diximus  quae  iis  in  Borussia  et  Russia 
indulserit ,  maxima  tamen  prudentia  usus 
cst,  ne  GaUicani  et  Hispanici  gubernii  ira- 
cundias  in  Apostolicam  Sedem  concitaret; 


^  Colleclio  Brevium  atque  Instruclionum  Pii 
Pp.  VI. 


coeptum  sub  decessore  suo  iudicium  con- 
tra  generalem  Societatis  praepositum  Lau- 
rcntiuni  Ricci  ciusque  assistentes,  in  arce  s. 
Angeli  custoditos,  deseri  noluit,  ne  innocen- 
tiae  viam  praecluderet  aut  calumniae  lo- 
cum  daret ;  sed  post  mortem  L.  Ricci  ^  , 
reUquos  concaptivos  ex  arce  dimisit.  Schi- 
smaticas  electiones  loan.  lacob.  van  Rhyn  in 
archiepiscopum  Ultraiectinum,  Adr.  Broe- 
kman  in  episcopum  Harlemensem,  et  Nic. 
NeUeman  in  Daventriensem,  damnavit.  An- 
no  1779  proscripsit  librum  loan.  Laurentii 
Isenbiehl,  presbyteri  et  in  Universitate  Mo- 
guntina  professoris  exegeseos  ,  qui  inscri- 
ptus  erat:  Nocum  tentanien  in  prophetiam 
Enimanuslis  ^.  Contendebat  is,  verba  Isaiae 
(VII,  14)  non  de  B.  V.  Maria  et  Messia, 
sed  de  virgine  aUa,  regi  Achaz  nota,  esse 
intelUgenda.  Librum  istum  ,  iam  a  variis 
Universitatibus  Germanicis  et  Parisiensi 
notatum,  Pius  VI  damnavit  ut  continentem 
doctrinas  et  propositiones  respective  falsas, 
temerarias,  scandalosas,  perniciosas,  hae- 
resi  faventes  et  haereticas.  Isenbiehl  iudi- 
cium  Pontificis  eodem  anno  et  ore  et  ca- 
lamo  approbavit.  An.  1786  Pius  VI  damna- 
vit  libellum  inscriptum  :  Quid  est  Papa?^ 
cuius  auctor,  losephus  Valentinus  Eybel  , 
Viennae  iuris  canonici  professor,  Richeri- 
starum  et  Febronianorum  more  Ecclesiae 
constitutionem  et  R.  Pontificis  primatum 
oppugnabat.  Pontifex  praedictum  UbeUum 
damnavit  tanquam  continentem  propositio- 
nes  respective  falsas ,  scandalosas ,  teme- 
rarias,  iniuriosas,  schismaticas,  erroneas, 
inducentes  in  haeresim,  liaereticas  et  aUas 
ab  Ecclesia  damnatas-*.  Musaeum  Clementi- 
num  antiquitatis  monumentis  undique  ma- 
gno  studio  conquisitis  auxit,  et  ditavit;  Kir- 
cherianum  spiendide  locupletavit.  Alia  ne- 
gotia  gravissima,  eiusdem  Pontificis  aUbi 
referemus. 

70.  Ordinum  religiosorum  status  —  Nar- 
rata  sunt  conamina,  quibus  ReUgionis  ho- 
stes  effecerint  ,  ut  lesuitarum  Institutum 
aboieretur.  lidem  ad  reliquos  etiam  Ordi- 
nes  reUgiosos  minuendos  aut  plane  exstin- 
guendos  studia  contulerunt.  In  hunc  finem, 
tum  in  coUoquiis  tum  in  scriptis ,  vitam 
monachorum  ut  otiosam,  inutilem ,  super- 
stitiosam  traducebant;  detrimenta  muita  e 
Coenobiorum  multitudine  reipubUcae  civili 
obvenire  dicebant ,  eaque  exaggerabant ; 


1  Ubiii  xn"  calendas  decembris  1775. 

2  Neuer  Versuch  uber  die  Weissagung  von  Em- 
manuel.  —  -^  Was  ist  der  Pabst? 

^  Collect.  Drevium  Pii  Pp.  VI  cil. 


302 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


imperaiitibus  civilibus  persuadebant  ,  ut 
exhausta  aeraria  suppressorum  monaste- 
riorura  bonis  restaurarent.  Quum  autem 
in  plerisque  aulis  ministri  essent  sopliista- 
rum  doctrinis  imbuti,  publica  decreta  im- 
petrata  sunt  ,  quibus  membra  singulorum 
monasteriorum  ad  certum  numerum  ,  do- 
nationes  et  legata  iis  facienda  ad  definitum 
modum  reducebantur  ,  variae  reformatio- 
nes  in  coenobiis  praescribebantur,  nonnulla 
monasteria  vel  integri  Ordines  supprime- 
bantur. 

In  Lusitania  loseplius  I  consilio  primarii 
sui  ministri  de-Pombal  plures  religiosas 
Congrfegationes  suppressit.  Dicta  sunt,quae 
a  duce  Parmense  fuerint  decreta  ^.  In  Gal- 
lia  Ludovicus  XV  ,  pravis  admiuistrorum 
Ruorum  consiliis  excitatus,  an.  1766  quin- 
que  regni  consiliarios  totidemque  episco- 
pos  constituit,  qui  omnia  monasteria  Gal- 
liae  visitarent  ,  eorum  statum  cognosce- 
rent,  et  modum  eadem  reformandi  propo- 
nerent.  Commissarii ,  inter  quos  erat  ar- 
chiepiscopus  Tolosanus,  sophistarum  prin- 
cipiis  infectus  et  monasticis  Institutis  op- 
positus,  praeter  alia  decreta  inutilia,  pro- 
posuerunt  plura ,  lentae  monasterioium 
exstinctioni  propria.  In  primis  plura  mo- 
nialium  monasteria  in  canonias  mutata 
sunt,  in  quibus  feminae,  praesertim  nobili 
genere  natae ,  commode  viverent;  postea 
minorum  conventuum  et  abbatiarum  ,  in 
quibus  saltem  15  religiosi  non  degerent , 
abolitio  decreta;  statutum  etiam,  ut  idem 
Ordo  non  nisi  unam  in  eadem  civitate  do- 
mum  haberet.  lidem  commissarii  clam  di- 
scordias  inter  religiosos  disseminabant ,  et 
immorigeris  ac  disciplinae  impatientibus 
patrocinium  praestabant.  Quo  factum  est, 
ut  coenobia  diffamarentur,  ct  iam  ante  re- 
volutionis  initia  plus  quam  1,000  forent 
suppi'essa.  Anno  1767  etiam  Venetiarum 
senatus  Cleri  sui  rcgularis  refoi-mationem 
ct  reductionem  aggressus  est,  et  ei  con- 
siho  eorum,  quibus  monasticae  rei  cogni- 
tionem  in  universa  republica  commiserat, 
praeter  alia  piura  decrcvit,  ut  monasteria 
minoribus  redditibus  insti-ucta  abolerenlur ; 
quibus  postea  etiam  maiora  quaedam  ad- 
dita  sunt.  Eodem  tempore  ab  augustissima 
imperatrice  Maria  Theresia  decreta  impe- 
trata  sunt ,  quibus  minor  dos  pro  novitio- 
rum  susceptione  et  maior  aetas  pro  eorum 
professione  praescribcbatur  ;  numerus  reU- 
gio.soruni  pro  singuhs  coenobiis  secundum 


VkI.  |(.  2<)3. 


locorum  indigentias  definiebatur ;  et  prae- 
positi  in  visitatione  monasteriorum  sibi 
subditorum  ,  atque  in  omnibus  fere  suis 
negotiis  et  actibus  a  consensu  regiminis 
civiUsdependentes  reddebantur.  losephus  II, 
Mariae  Theresiae  filius  et  an.  1780  .succes- 
sor  ,  plurima  utriusque  sexus  monasteria 
in  omnibus  terris  sibi  subiectis  abolevit , 
praesertim  ea  ,  quorum  incolae  non  nisi 
vitae  contemplativae  dedicati  erant,  et  san- 
ctimonialium ,  exceptis  Ursulinis,  Salesia- 
nis  ,  Angelicis  et  Sororibus  misericordiae 
seu  Elisabethinis.  Numerus  monasterio- 
rum,  a  losepho  II  sublatorum ,  400  exces- 
sit,  e  quorum  bonis  sic  dicti  Fundi  Reli- 
gionis  ct  Scholaruni  formati  sunt.  Praete- 
rea  monasteriis  non  .sublatis  ad  tempus 
indefinitum  interdicta  fuit  novitiorum  su- 
sceptio,  multaque  circa  eorum  constitutio- 
nem  et  vivendi  rationem  innovata  ,  v.  g. 
exemptiones  abrogatae,  omnis  nexus  cum 
extraneis  sublatus  ,  collectiones  stipis  et 
missiones  prohibitae,  gradus  honoris  velut 
magistri  et  definitoris  abrogati ,  novus  mo- 
dus  eligendi  superiores  praescriptus  ,  ho- 
rumque  in  subditos  potestas  limitata.  Si- 
miles  monasteriorum  reformationes  intro- 
duxit,  eaque  etiam  ad  minorem  numerum 
restrinxit  losephi  II  frater  Leopoldus,  ma- 
gnus  dux  Hetrui-iae.  Illorum  exemplum  se- 
cutus  est  Ferdinandus  IV  ,  rex  utriusque 
Siciliae  ,  qui  communione  regularium  re- 
gni  sui  cum  extraneis  prohibita,  constitui 
curavit  vicarios  generales  ,  a  praepositis 
generalibus  Romae  residentibus  quidem 
approbatos ,  sed  ab  eis  independentes.  Cae- 
terum  sub  eo  monasteria  pauca  in  regno 
Neapolis,  nulla  vero  in  Sicilia  sublata  sunt. 
71.  SS-  Redeniptoris  Congregatio—^^o- 
vam  autem  religiosorum  Congregationem 
hoc  saeculo  instituit  s.  Alplionsus  M.  de  Li- 
gorio,  Neapolitanus;  qui  anno  1690  Neapoli 
nobilibus  parentibus  natus  ,  a  puero  mira 
pietatis  et  ingonii  specimina  dedit.  Vix  16 
annis  natus,  in  patria  Universitate  utriusque 
iuris  lauream  consecutus  est.  Tum  in  forum 
cum  magna  laude  descendit;  sed  pericula 
eius  expertus,  ciericali  militiae  nomen  de- 
dit.  Sacerdos  factus,  tanto  zelo  in  vitia  ir- 
ruit ,  ut  apostolico  munere  fungens  ,  huc 
illuc  f)ervoIans,  ingentem  perditorum  ho- 
minum  numerum  ad  meliorem  vitam  con- 
vcrterct.  Paupcrum  pracsertim  et  rurico- 
larum  misei-atus,  an.  1732  e  consensu  Cle- 
mcntis  XII  Scalac  constituit  Congi-egatio- 
ncin  presbyterorum  ss.  Redemptoris  ,  qui 
non  .solum  regulari  vita  propriae  perfectioni 


VSQVE  AD  PVBLICAM  liERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


303 


studerent,  sed  ad  exeniplum  Salvatoris  per 
agros,  pagos  et  castella  pauperibus  evan- 
gelizarent,  ignorantes  et  rudes  in  Religionc 
instituerent,  perditos  iii  viam  saUitis  redu- 
cerent,ex  episcoporum  consensu  animarum 
curatoribus  in  praedicando  divino  verbo 
aliisque  lunctionibus  spiritualibus  opitula- 
rentur.  Bonedictus  Pp.  XIV  an.  1749  lianc 
Congregationem  solemniter  approbavit  , 
quae  saeoulo  sequenti  etiam  extra  Italiam 
propagata  est.  Anno  1762  Alphonsus,  cuius 
nominis  celebritas  longe  lateque  erat  dif- 
fusa,  a  Clemente  XIII,  quamvis  invitus,  ad 
Episcopatum  s.  Agathao  Gothorum  voca- 
tus  fuit.  Eo  in  munere  egregia  argumenta 
pastoralissollicitudinis,effusissimae  in  pau- 
peres  liberalitatis  ,  suique  contemptus  de- 
dit.  Erga  Deiparam  Virginem ,  et  ss.  Eu- 
charistiae  Sacramentum  singulari  prorsus 
devotionis  aflfectu  tenebatur,  eorumque  cul- 
tum  mirifice  propagavit.  Demum  cum  se 
episcopatu  abdicasset,  Nuceriam  Pagano- 
rum  ad  domum  suorum  alumnorum  seces- 
sit,  ubi  anno  1787  obiit.  Virtutibus  et  mi- 
raculis  clarus,  a  Pio  Pp.  VII  in  Beatorum 
et  a  Gregorio  XVI  in  Ssrum  album  relatus 
est  ^  Neque  enim  sine  providentissimo 
Omnipotentis  Dei  consilio  factum  est ,  ut, 
quum  lansenistarum  doctrina  Novatorum 
oculos  in  se  converteret,  errorisque  specie 
multos  alliceret ,  ageretque  transversos  , 
tunc  potissimum  extaret  Alphonstis  Maria 
de  Ligorio  ,  qui  honum  certans  certamen , 
os  aperiret  suuni  in  medio  Ecclesiae;  scri- 
ptisque  doctis  et  laboriosis,  istam  ab  inferis 
excitatam  pestem  radicitus  evellendam,  et 
ab  agro  Dominico  exterminandam  curaret. 
Neque  vero  has  solum  sibi  partes  depopo- 
scit  Alphonsus;  qui  in  Dei  gloriam ,  spiri- 
tualemque  hominum  salutem  unice  inten- 
dens  animum,  plurimos  Libros  conscripsit, 
sacra  eruditione  ac  pietate  refertos,  inter 
implexas  Theologorum  tum  laxiores,  tum 
rigidiores  sententias,  ad  tutam  muniendam 
viam,  per  quam  Christifidelium  aniraarum 
Moderatores  inoffenso  pede  incedere  pos- 
sent.  Scripturarum  aenigmata  reseravit 
tum  in  asceticis  lucubrationibus ,  tum  in 
saluberrimo  quodam  Commentario  ,  quo 
Psalmos  et  Cantica  in  Divino  Officio  a 
Clericis  recitanda,  ad  eorum  pietatem  fo- 
vendam  et  mentem  erudiendam ,  explana- 
vit.  Hoc  porro  praedicari  verissime  potest, 
nullum  esse  vel  nostrorum  temporum  er- 
rorem  ,  qui  maxima  saltem  ex  parte   non 

1  Viiam    eius   scripserunt   Giallini  ,    Tannoia  , 
Jeancard. 


sit  ab  Alphonso  rcfutaius.  Quid  quod  ea  , 
quac,  tum  de  Immaculata  Sanctae  Dei  Gc- 
nitricis  Concoptione,  tum  de  Romani  Pon- 
tificis  ex  Catliedra  docentis  Infallibilitate, 
a  Pio  Pp.  IX  sancita  fuere,  Ih  Alphonsi  O- 
peribus  reperiuntur  et  nitidissime  exposita, 
et  validissimis  argumentis  demonstrata. 

Quae  cum  ita  sint  Pius  Pp.  IX  die  23  mar- 
tii  1871  decreto  Urbis  et  Orbis  ex  ss.  Ri- 
tuum  Congr.  consulto,universalis  Ecolesiae 
Doctorem  Alphonsum  de  Ligorio  declara- 
vit.  Praeterea  huius  Doctoris  Libros,  Com- 
mentaria,  Opuscula,  Opcra  denique  omnia, 
ut  aliorum  Ecclesiae  Doctorum,  non  modo 
privatim  ,  sed  publice  in  Gymnasiis,  Aca- 
demiis,  Scholis,  Collegiis,  Lectionibus,  Di- 
sputationibus  ,  InterpretationLbus,  Concio- 
nibus  ,  Sermonibus  citari  ,  proferri  atque 
adhiberi  voluit.  Scripsit  D.  Alphonsus,inter 
alias  ,  Theologiam  moralem  i  ,  Hominem 
apostolicum  ad  audiendas  confessiones  in- 
sXiiuium, Directorium  Ordinandorum,  Pra- 
xim  confcssarii,  historiam  Haeresum,  con- 
ciones  morales  multas,  aliaque  plura. 

72.  Scriptores  ecclesiastici— Pvaeier  s. 
Alphonsum  de  Ligorio  posterioris  huius 
saeculi  dimidio  floruerunt  scriptores  quam 
plurimi,  qui  diversas  scientiarum  sacrarum 
partes  docte  exararunt. 

Rem  Biblicam  tractarunt  hi  :  Carolus 
Franciscus  Houbigant,  presbyter  Oratorii 
Parisiensis  ,  qui  dedit  Lexicon  hebraico- 
gallicum ,  Prolegomena  in  S.  Scripturam, 
Biblia  hebraica  (V.  T.)  cum  notis  criticis 
et  versione  latina.  loannes  Bernardus  de- 
Rossi,  theol.  doctor  et  in  Universitate  Par- 
mensi  linguarum  orientalium  professor  , 
textum  hebraicum  in  lucem  dedit  sub  titulo: 
Variae  lectiones  Veteris  Testamenti  ex  im- 
mensa  manuscriptorum  editorumque  codi- 
cum  congerie  haustae,  et  ad  Samaritanum 
textum,  ad  vetustissimas  versiones,  ad  ac- 
curatiores  sacrae  criticae  fontes  et  leges 
examinatae.  Hermannus  Goldhagen,  S.  I., 
theol.  professor  in  Universitate  Moguntina, 
edidit  Introductionem  in  V.  et  N.  Testa- 
mentum,  et  N.  Testamenti  textum  origina- 
lem  cum  variis  lectionibus,  quibus  Vulgata 
versio  confirmetur.  Ignatio  Weitenauer , 
S.  I. ,  theol.  professor  in  Universitate  QE- 
nipontana,  composuit  Lexicon  biblicum,  in 
quo  vocabula  et  phrases  Vulgatae  explican- 
tur.  Gabriel  Fabricy ,  Ord.  Praed. ,  edidit 
gallice  Considerationes  criticas  de  puritate 


1  Tlieologia  Moralis  s.  Alphonsi  mirifice  commen- 
data  fuit  a  RR.  PP.  Pio  Pp.  IX  et  Leone  Xlil.  Vid. 
La  Scienza  e  Fede,  voll.LXXXii,  p.  72  et  cxv,  p.  419. 


304 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


et  integritate  textus  originalis  V.  Testa- 
menti.  loannes  Bapt.  Ladvocat,  doctor  et 
prof.  Sorbonicus,  compo.suit  grammaticam 
hebraicam  ,  dissertationes  latinas  in  Pen- 
tateuclnim  ,  in  lob  et  in  Psalmos.  Guiliel- 
mus  Smits  et  Petrus  Van  Hove,  Minoritae 
Belgae  ,  edendae  susceperunt  Bibliorum 
versionem  flandricam  cum  dissertationibus 
notisque  grammaticalibus  et  criticis  ,  sed 
post  editos  Pentateuchum,  Tobiam,  ludith, 
Esther,  lob,  Psalmos  et  Sapientiales  libros, 
opus  interruptum  est.  loannes  losephus 
Guyaux,  doctor  Lovaniensis,  reliquit  com- 
mentarium  in  Apocalypsim,  et  praelectio- 
nes  ineditas  de  Evangelio,  de  Actis  et  Epi- 
stolis  Apostolorum.  loan.  Dominicus  Mansi, 
archiep.  Lucensis,  scripsit  prolegomena  et 
dissertationes  in  Libros  Sacros;  in  latinum 
vertit  Dictionarium  et  commentarios  A. 
Calmet  in  S.  Scripturam,  atque  discipHnam 
ecclesiasticam  L.  Thomassini;  edidit  prae- 
terea  collectionem  Conciliorum  cum  sup- 
plemento  ,  Annales  Baronii,  Historias  ec- 
clesiasticas  NataHs  Alexandri  et  Amat  de- 
Graveson  cum  notis.  loan.  Martianaeus 
scripsit  Vindicias  textus  hebraici  ac  sacrae 
Chronologiae  secundum  Vulgatam  adver- 
sus  Pezronium,  et  Isaachum  Vossium.  Ale- 
xius  Symmachus  Mazochius  ex  Decano 
Metropol.  Eccl.  Campanae  CanonicusNea- 
politanus  ,  ac  in  Neapohtana  Universitate 
S.  Scripturaeinterpres,omnigena  praeditus 
doctrina,  praeter  alia  scripsit  Spioilegium 
Bibhcum  in  Libros  V.  ac  N.  Testaraenli. 
Eruditione  theologica  claruerunt:  Marti- 
nus  Gerbcrt ,  Ord.  s.  Benedicti ,  abbas  s. 
Blasii  in  Silva  Nigra;  ipse  edidit  Appara- 
tum  ad  eruditionem  theologicam,  principia 
theologiae  exegeticae,  dogmaticac,  symbo- 
licae,  mysticae,  moralis,  eanonicae,  sacra- 
mcntaUs,  hturgicae;  scripsit  etiam  de  recto 
et  perverso  usu  theologiae  scholasticae,  de 
ratione  exercitiorum  scholasticorum,  de  re 
litui-gica;  reliquit  praeterca  plura  scripta 
polemica  contra  sectarios,  contra  GaUica- 
nos,  lansenistas,  Febronianos,  pseudo-poli- 
ticos  et  incredulos.  loan.  Laurent.  Berti  , 
Hetru.scus,  Ord.  s.  Augustini,  scripsit  theo- 
logiam  historico-dogmatico-scholasticam  , 
seu  libros  37  de  theologicis  disciphnis.  Pc- 
trus  M.  Gazzaniga,  Ord.  Praed.  in  Univcr- 
sitate  Vindobonensi  theol.  prof.,  cxaravit 
Praelectiones  theologicas.  loannes  Bapl. 
Gencr,  Hispanus,  S.  I.,  composuit  theolo- 
giam  dogmaticam,  illustratam  dissertatio- 
nibus  historicis  et  monumcntis  antiquis. 
Thomas  ex  Charmes,  Capuccinus,  reliquit 


Cursum  s.  Theologiae.  Petrus  CoUet,  Con- 
greg.Missionis,edidit  Theologiam  moralem 
universam,Institutionestlieologicasadusum 
Seminariorum:  scripsit  praeterea  gallice  de 
sacris  mysteriis  ,  de  officio  divino  ,  de  di- 
spensationibus,de  Indulgentiis,  exorcismis, 
aliisque.  Edmundus  Voit,  S.  I.,  concinnavit 
Theologiam  moralem.  loan.  Vincent.  Pa- 
tuzzi  ,  Veronen.  Ord.  Praed.,  elaboravit 
Ethicam  christianam  sive  theologiam  mo- 
ralem,  pluresque  tractatus  theologicos.Vin- 
centius  Card.  Petra,  Neapolitanus  ,  edidit 
erudita  Commentaria  ad  Constitutiones  A- 
postolicas,  et  Tractatum  de  s.Poenitentiaria 
Apostolica.  Petrus  Dens  ,  in  Universitate 
Lovaniensi  s.  Theologiae  licentiatus,  reliquit 
tractatus  theologicos  ad  usum  Seminario- 
rum.Eusebius  Amort,CanonicusRegul.Ord. 
s.  Augustini  ,  Pollingae  in  Bavaria  pro- 
fessor,  dedit  Supplementum  ad  Lexicon  Ca- 
suum  Conscientiae  loan.  Pontas,  tractatum 
historico-theologicum  de  lndulgentiis,regu- 
las  de  revelationibus,visionibus  et  appari- 
tionibus  privatis.  losephus  Maugis,Namur- 
censis  ,  Ord.  s.  Augustini,  in  Universitate 
Lovaniensi  theol.  professor,  reliquit  plures 
dissertationes  editas  et  tractatus  theologi- 
cos  ineditos.  loseiDh  Simioli,  Neapolitanae 
Eccles.  Canonicus ,  et  in  R.  studiorum  U- 
niversitate  primum  Theologiae,  postea  hi- 
storiae  Conciliorum  professor,  edidit  Insti- 
tutiones  Theologicas  5  voU.  nec  non  perbre- 
vem  historiam  Conciliorum. 

Inter  polemicos  et  apologistas,  qui  contra 
haereticos,  dictos  Protestantes,  contra  lan- 
senistas,  Febronianos  et  incredulos  scrip- 
serunt,  praenotandi  sunt:  M.  Gerbert  iam 
laudatus.Hubertus  Hayer,Lothariiigus,  Ord. 
Minoiaim,scripsit  gallice  plures  Tractatus, 
nimirum  de  regula  Fidei  contra  calumnias 
Protestantium,  de  apostolicitate  Rom  Ec- 
clesiae  ,  de  utilitate  temporali  religionis 
christianae,  de  existenlia  Dei,  dc  spiritua- 
litate  et  immoi-talitate  animae ,  de  nundi- 
natitia  incredulorum  sapientiae  iactantia  ; 
maximam  quoque  partem  habuit  in  opere 
periodico  cui  titulus:  Religio  cindicata.  Phi- 
lippus  Vicaire  ,  doctor  Cadomensis  ,  dedit 
gallice  expositionem  fidelem  et  demonstra- 
tioncm  solidam  doctrinae  catholicae  ad  Pro- 
tcstantes.  Guilielmus  Bachuisen  ,  e  iansc- 
nista  catholicus  ct  postea  canonicus  Bru- 
gensis,  scripsit  apologiam  suac  seccssionis 
a  schismate,  ct  acta  Zegcri  Bernardl  Van 
Espen  ,  Quesnelli  ct  Erkelii.  Petrus  Go- 
vacrts  ,  Vicarius  apostol.  Buscoduccnsis  , 
scripsit  Opuscula  adversus  eumdem  Van 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


305 


Espen  et  iudices  saeculares  eius  fautores. 
Petrus  Camillus  Alrnici,  Rrixionsis,  presb. 
Oratorii  ,  reliquit  Cotisideratioties  criticas 
in  librum  lustini  Febronii  Petrus  et  Hie- 
ronymus  fratres  Balleritii,Veronenses,scri- 
pserunt  de  vi  et  ratione  primatus  R.  Pon- 
tificis .  de  potestate  ecclesiastica  RR.  Pon- 
tificum  et  Conciliorum  generalium  adver- 
sus  lustinum  Febronium  ;  ediderunt  Ser- 
mones  s.  Zenonis  Veronen.  Episc,  s.  An- 
tonini,  et  Raymundi  de  Pennafort;  Theo- 
logicas  Summas  et  praeclai^am  operum 
s.  Leonis  M.  editionem  adornaverunt ;  et 
egregios  tractatus  de  doctrina  catholica 
circa  usuras  composuerunt.  Franc.  Anto- 
nius  Zaccaria,  Mediolanensis,  S.  I.,  dedit 
Anti-Febronium,  et  Anti-Febronium  vindi- 
catum  adversus  Febronium  eiusque  vindi- 
cem  Theodorum  a  Palude;  defensiones  Be- 
nedicti  XIII,  Benedicti  XIV,  Clementis  XIII 
et  synodi  prov.  Romanae,  an.  1725  habitae, 
contra  P.  F.  Viatorem;  opuscula  varia  et 
dissertationes; continuationem  episcoporum 
Cremonensium,et  alia.  Thomas  M.  Mama- 
chi,  Ord.  Praed.  et  sacri  Palatii  Magister, 
in  lucem  dedit  libros  2  Epistolarum  ad  lu- 
stinum  Febronium  de  legitimaR.  Pontificis 
auctoritate;  iactatam  philosophiam  recen- 
tiorum  incrediilorum  examinatam  etdiscus- 
sam ;  libros  20  Originum  et  Antiquitatum 
christianarum;  Annales  Ordinis  Praedica- 
torum;  scripsit  praeterea  de  animabus  iu- 
storum  in  sinu  Abrahae  ante  Christi  mor- 
tem  ,  de  oraculis  ethnicorum,  de  Chrono- 
logia  Evangelica,  de  visione  crucis  habita 
a  Constantino  M.  ,  de  moribus  et  usibus 
primorum  Christianorum  ,  de  iure  Eccle- 
siae  acquirendi  et  possidendi  bona  tempo- 
ralia.  loannes  Pey,  can.  Parisiensis,  gallice 
scripsitopus  eruditum  de  auctoritate  utrius- 
que  potestatis;  item  de  veritate  religionis 
christianae  contra  deistas;de  lege  naturali, 
de  tolerantia  christiana  philosophicae  op- 
posita.  loan.  Georgius  Le-Franc  de-Pom- 
pignan,  ex  episcopo  Podiensi  archiep.  Vien- 
nensis,  in  Gallia,  scripsit  gallice,  aeque  ac 
qui  sequuntur,  quaestiones  diversas  de  in- 
credulitate;  incredulitatem  convictam  per 
prophetias;  Religionem  vindicatam  ab  in- 
credulitate  per  ipsam  incredulitatem.  Abra- 
ham  losephus  de-Chaumaix,  Aurelianensis, 
scripsitcontra  Lexicon  encyclopaedicum,  et 
librum,  cui  titulus:  ludicium  ignoti  de  ora- 
culo  novorum  philosophoium.  loannesSaas, 
can.  Rothomagensis ,  dedit  litteras  do  eo- 
dem  Lexico.  C-  I.  de-Saint-Cyr,  can.  Turo- 
nensis,  scripsit  Catechismum  contra  sophi- 
WOVTERS,  II. 


stas.  Claudius  M.  Guyon ,  presb.  Congr. 
Oratorii ,  scripsit  Oracula  novorum  philo- 
sophorum  contra  errores  Voltairii.  Clau- 
dius  Adrianus  Nonnotte,  Vesuntinus,  S.  L, 
exagitavit  errores  Voltairii,  atque  in  lexico 
philosophico  universa  Religionis  capitacon- 
tra  incredulos  vindicavit.  Amatus  Henricus 
Paulian,  Nemausensis,  S-  I.,  concinnavit 
Lexicon  philosophico-theologicum  contra 
incredulos.  loannes  Franeiscus  de-la-Mare, 
S.  L,  scripsit  Fidem  vindioatam  ab  omni 
nota  contradictionis  cum  ratione.  Guiliel- 
mus  Franciscus  Berthier,  S.  L,  confutavit 
Contractum  socialem  loannis  lacobi  Rous- 
seauvii,  et  Encyclopaedistas  exagitavit  iii 
ephemeridibus  Trivoltianis.  —  Laurentius 
Veith,  eiusdem  Societatis,  Scripturam  sa- 
cram  contra  incredulos  propugnavit ;  Ro- 
mani  Pontificis  primatum  et  infallibilitatem 
strenue  defendit,  confutavitque  systema  Ri- 
cherii  de  ecclesiastica  ac  politica  potestate, 
et  doctrinam  lansenii  de  gemina  delecta- 
tione  invincibili.  Laurentius  Francois,  Se- 
quanus,  cuius  extant  probationes  Religio- 
nis  a  Christo  institutae,  et  responsa  ad  dif- 
ficultates  contra  religionem  christianam 
a  I.  I.  Rousseau  propositas.  Gabriel  Gau- 
chat ,  Burgundus  ,  S.  T.  doctor  ,  reliquit 
praeter  alia  epistolas  criticas  seu  analysin 
et  confutationem  variorum  scriptorum  con- 
tra  Religionem  ;  Concot^diam  generalem 
Christianismi  cum  ratione.  Nicolaus  Jamin, 
Ord.  s.  Benedicti  e  Congr.  s.  Mauri ,  in 
lucem  dedit  cogitationes  theologicas  contra 
vigenteserrores.  loannes  Bapt.  Bullet,  Uni- 
versitatis  Vesuntinae  decanus,  cuius  extant 
Existentia  Dei  demonstrata  ex  natura;  Re- 
sponsa  ad  incredulorum  difficultates  circa 
Libros  sacros;  Historia  propagationis  Chri- 
stianismi,  e  solis  scriptoinbus  iudaeis  et  pa- 
ganis  deprompta.  Ludovicus  Berton  de  Cril- 
lon,  Avenionensis,  in  commentariis  philo- 
sophicis  systemata  novoinim  philosophorum 
exagitavit,  et  in  libro,  Homo  moralis,  vir- 
tutum  honestatem  morumque  principia  de- 
fendit.  Nicolaus  Sylvest.  Bergier,  Lotha- 
renus,  can.  Parisiensis,  dedit  Deismum  re- 
futatum  per  se  ipsum  ;  Certitudinem  reli- 
gionis  christianae  ;  Apologiam  eiusdem  Re- 
ligionis;  Examen  materialismi;  Respon.sum 
ad  consilia  rationabilia  contra  Voltairii  so- 
phismata;  Tractatum  historico-dogmaticum 
verae  Religionis;  Dictionarium  theologicum 
in  quo  sunt  quaedam  scripta  ab  eo  post  ini- 
tam  cum  Encyclopaedistis  societatem  con- 
fecta.  Gaston  de-Partz  de-Pressy  ,  episco- 
pus  Boloniensis,  pluribus  instructionibus  pa- 

24 


306 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


storalibus  et  dissertationibus  theologicis  re- 
ligionem  christianam  eiusque  mysteria  de- 
fendit,  et  incredulitatem  exagitavit.Claudius 
Franc.  Regnier,  Arvernus,  presb.  Congr. 
s.  Sulpitii  ,  cuius  extant  Certitudo  princi- 
piorum  Religionis  contra  novos  incredulo- 
rum  conatus,  et  Tractatus  latine  scriptus 
de  Ecclesia.  Antoninus  Valsecchi,Veronen. 
Ord.  Praedicat. ,  scripsit  italice  de  funda- 
mentis  Religionis  et  causis  impietatis,  at- 
que  in  aureo  opere  :  La  Religione  Vinci- 
trice  veritatem  Religionis  catholico-roma- 
nae  omni  argumentorum  genere  demon- 
stravit.  Antonius  Gu6n6e,  can.  Ambianen- 
sis,  scripsit  epistolas  Quakerorum  ad  fra- 
trem  suum  Voltairium,  et  commentaria  de 
fertilitate  ludaeae. 

Antiquitatis  et  historiae  ecclesiasticae 
studio  claruerunt  Thomas  M.  Mamachi  et 
I.  D.  Mansi,  de  quibus  supra  diximus.  loan- 
nes  L.  Berti,  iam  laudatus,  reUquit  Histo- 
riam  ecclesiasticam  sive  dissertationes,  et 
Breviarium  historiae  ecclesiasticae ,  iussu 
episcopi  Gandavensis  an.  1831  correctum, 
expurgatum  et  auctum.  Ant-  Henr.  Berault 
Bercastel,  can.  Noviodunensis,  scripsitgal- 
lice  Historiam  ecclesiasticam  ,  in  iis  quae 
spectant  ad  Curiam  Romanam  ,  caute  le- 
gendam.  Gabriel  M.  Ducreux,  can.  Aure- 
lianen.  dedit  gallice  saecula  christiana  seu 
historiam  religionis  christianae.  Carolus 
Franc.  Lhomond,  prof.  in  academia  Pari- 
siensi,  exaravit  gallice  epitomen  historiae 
sacrae  ,  item  ecclesiasticae.  Clcmens  Be- 
cker,  iuris  prof.  in  academia  Monasterien- 
si,  reliquit  Historiam  ecclesiasticam  prati- 
cam,  quae  explicit  cum  saeculo  XV.  Fran- 
ciscus  Foscari,  senator  Venetus,  publicavit 
Thesaurum  antiquitatum  sacrarum.  Franc. 
Xav.  Manhart,  (lEnipontanus,  S.  I-,  cdidit 
Antiquitates  Christianorum,  et  dissertatio- 
nes  theologicas  de  indole,  ortu,  progressu 
ct  fontibus  sacrae  doctrinae.  Nicolaus  An- 
tonelli  ,  Urbinatensis  ,  R.  E.  Card.  edidit 
dissei-tationera  de  titulis,  quos  s.  Evaiistus 
Pp.  presbyteris  in  Urbe  distribuit,  et  vetus 
missalo  Romanum,  praefationibus  notisquc 
illustratum.  Marcus  Hcinsitz,  Icsuita  Ger- 
nianus ,  auctor  cst  Germaniac  sacrac  Si- 
gismundus  Galles  collegit  Annales  ccclc- 
siasticos  Gcrmaniae.  Daniel  Fcrlatti,  c  Bo- 
noniensi  Patavinus  prof.  ,  auctor  est  Illy- 
i-ici  sacri.  Franc  Adrianus  Pluquet,  can. 
Camcracensis,  cdidit  galiicc  Diclionarium 
hacrcsurn,  criorum  ct  schismatuni.  Marius 
Guarnacci,  Puntif.  Praelatus  doincsticus  , 
concinnavitVilasPonlificumetCardinalium 


ab  an.  1670  usque  ad  1730.  Albanus  Butler, 
Anglus,  collegit  Vitas  Ssrum,  quas  in  gal- 
licum  vertit  sermonem,  notisque  illustravit 
loannes   Franc.   Godescard ,   canonicus  s. 
Honorati  Parisiis.  Michael  Angelus  Marin, 
Massiliensis,  Ord.  Minimorum,edidit,  prae- 
ter  alia,  Acta  Martyrum,  et  Vitas  eremi- 
tarum    Orientis.    Antonius    Touron  ,  Ord. 
Praed. ,  publicavit  gallice  Historiam  viro- 
rum  illustrium  sui  Ordinis,  Vitas  s.  Domi- 
niei  et  s.  Thomae  Aquinatis,  aliaque.  loan- 
nes  Bcnedictus  Mittarelli,  Venetus,  Camal- 
dulensis,  una  cum  Anselmo  Costadoni  col- 
legit  Annales  sui  Ordinis.  Renatus  Mas- 
suetus  Ebroicensis,  O.  S.  B.  ,  absolutissi- 
mam  Operum  s.  Irenaei  editionem  adorna- 
vit;  Librum  etiam  scripsit,  cui  titulus  «  Au- 
gustinus  Graecus»,in  quo  s.  loannem  Chry- 
sostomum  ab  Augustini  de  Gratia  doctrina 
rainime  dissentirc   demonstrat.  Bessinius , 
e  Congregatione  sancti  Mauri ,  epistolas 
sancti  Gregorii  M.  in  ordinem  digessit  ac 
eruditis  notis  illustravit.  Scripsit  animad- 
versiones  in  novum  sistema  ,  a  Bernardo 
Lamio  Oratorii  presbytero  excogitatura,  de 
ultimo  Paschate  a  I.  C.  Servatore  celebra- 
to.  Franciscus  Bianchini,  Veronensis,  prae- 
ter  egregia  opera  ad  philologiam,  et  astro- 
noraiam  pertinentia  ,  elucubravit  disserta- 
tiones  de   Calendario  et  cyclo  ,  et  de  Pa- 
schali  Canone  s.  Hippolyti  Martyris;  iam 
alibi  diximus   de   Anastasii   Bibliothecarii 
vitis  RR.  Pontificum  ad  Gregoriura  usque 
Magniim  4  voll.  a  Bianchinio  editis,cum  pro- 
legomenis  et  notis,  quas  magno  in  pretio 
iure  Iiabent  eruditi.  Carolus  losephus  Ma- 
iellius,  priraura  Neapolitanac  Ecclesiae  ca« 
nonicus,  dein  Vaticanae  Bibliothecac  prac- 
fectus  ,  ac  deraum  archiepiscopus  Eraesc- 
nus  ,  elucubravit  Tractatura  de  Probabili- 
srao  ,    Apologcticum    Christianum ,    opus 
inscriptum  «  Rcgiii  Ncapolitani  erga  Petri 
Catliedram   religio  j>,  Ephcmcrides  Maria- 
nas,seu  carmina  gracca,  latina,hetrusca  in 
Deiparae  laudcra ;  scripsit  ctiam  alia  opu- 
scula  cnumcraia  ab  Evodio  Assemano  in 
cius  vita  pracfixa  Actis  ss.  Martyrum  Oricn- 
talium.  Alexius  Symmachus'  Mazochius,  an- 
tca  memoratus,  pcrmultas  edidit  elucubra- 
tioncs,inter  quas  cmincnt  Coramcntarius  in 
vctus  Marmoreura  s.  Nca[ioIitaiiac  Eccle- 
siae  Calcndarium  ,  Disscrtatio  dc  Sancto- 
rum  ciusdcm  Ecclesiao  Episcoporum  cultu, 
eruditissinium   com^ncnlarium   in   Tabulas 
Hcracleenscs,  Actoruni  Bononicnsium  s.Ia- 
iiuaiii  ct    sociorum    Martyrum    Vindiciae 
rcpetitac  loannes  Stilting,  S.  I.,  edidit  acta 


VSQVE  AD  PVBLICAM  HERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


307 


chisdom  s.  lanuarii  Episcopi  et  sociorum 
martyrum,  q»ia  iii  re  gravem  cum  Mazo- 
cliio  iiabuit  litem,  ostenditque  vera  et  ge- 
nuina  huius  martyris  Acta  esse  non  quae 
Bononiae,  sed  quae  Romae  in  Bibliothcca 
Vaticana  asservata  sunt.  Aloisius  Sabbati- 
ni,  NeapoHtanus,  et  Aquilanus  episcopus, 
praeter  plura  opuscula,  scripsit  commenta- 
rium  in  vetus  Calendarium  marmoreum  a 
Mazochio  etiam  iUustratum,  uti  mox  nota- 
vimus.  loseph  SimioH  ,  quem  laudavimus, 
conscripsit  liistoriam  Conciliorum.  losephus 
Simonius  Assemanus,  s.  Petri  canonicus, 
et  Vaticanae  Bibliothecae  praefectus  ,  qui 
praeter  alia  plura  edidit  Calendaria  Eccle- 
siae  universae  ,  in  quibus  Ssrum  nomina, 
imagines  ,  festi  dies  Ecclesiarum  Orientis 
et  Occidentis,  praemissis  uniuscuiusque  Ec- 
clesiae  originibus,  recensentur,  describun- 
tur,  et  notis  illustrantur.  losephus  Lud.  As- 
semanus  ,  qui  praeter  poema  de  Astrono- 
mia  vulgavit  Commentarium  Theologico- 
Canonico-Criticum  de  Ecclesiis,  earumque 
reverentia  et  asylo  ,  atque  concordia  Sa- 
cerdotii  et  Imperii  ,  opus  de  Patriarchis 
Chaldaeorum  et  Nestorianorum  ,  Missale 
Alexandrinum  s.  Marci,  in  quo  Liturgiae 
omnes  antiquae  ac  recentes  /Egyptiae  , 
Graecae  ,  Copticae ,  Arabicae  et  Syriacae 
e.xhibentur.  Steph.  Evodius  Assemanus  , 
Episc.  Apamiensis,  Simonii  Assemani  ne- 
pos,  qui  inter  alia  edidit  Acta  ss.  Marty- 
rum  Orientis,et  BibUothecam  Mediceam, 
Laurentianam  et  Palatinam.  loannes  Anto- 
nius  Bianchi  edidit  opus  inscriptum  Della 
Podestd  e  Politia  delUi  Chiesa  adversus 
Petrum  lannonium.  Laurentius  Selvaggi  , 
Neapolitanus,  evulgavit  Antiquitatum  Chri- 
stiananim  Institutiones.  Scipio  marchio 
MaiTei,  Veronensis,  a  Tourneminio  Doctor 
universalis  appellatus,  praeter  plura  egre- 
gia  opera  in  re  philosophica  et  historica, 
ob  quae  amplissimum  apud  omnes  eruditos 
nomen  est  assecutus ,  praeclaras  scripsit 
epistolas  de  Fragmentis  s.  Irenaei  a  Pfafno 
vulgatis;  vulgavit  quoque  s.Io.  Chrysostomi 
ad  Caesarium  epistolam  eruditis  animad- 
versionibus  illustratam;  Veronensi  editioni 
operum  s.  Hilarii  praefationem  praefixit ; 
composuit  Historiam  Theologicam  de  Gra- 
tia  ;  denique  Cassiodori  Complexiones  in 
Acta  Apostolorum  ,  Epistolas  et  Apocaly- 
psim;  necnon  Passionem  ss.  Firmini  et  Ru- 
stici  ex  optimae  notae  codicibus  edidit.  Pe- 
trus  Franciscus  Foggini  egregium  com- 
posuit  opus  de  Romano  Divi  Petri  itinere 
et  Episcopatu. 


73.  Catholicornni  statiis  in  Anglia  —  ln- 
tcrim  posterioribus  huius  saeculi  annis  Ca- 
tholici  in  terris  haereticorum  mitiorem  con- 
ditionem  maioremque  tolerantiam  nacti 
sunt-  Quamvis  per  pacem,  an.  1763  Versa- 
liae  inter  gallicanum  et  anglicanum  gubcr- 
nia  confectam,Canada  seu  Nova-Francia  et 
Granata  Americae  septentrionalis,  in  qui- 
bus  religio  catliolica  dominabatur,  fuerint 
concessae  Anglis,  Calholici  tamen  iisdem 
ac  antea  ibi  iuribus  potiU  sunt.  In  Anglia 
an.  1778,  supplicantibus  Catholici.s,  prae- 
sertim  Hibernis,  Camerae,  ut  appellantur, 
commiinium  et  proccrum  leges  iniquas  ,  a 
Guilielmo  rege  III  contra  iilos  latas  ,  ab- 
rogarunt ,  eisque  ius  haereditatis  et  em- 
ptionis  restituerunt  :  quae  decreta  confir- 
mavit  Georgius  rex  III.  Hac  concessione 
exasperati  Catholicorum  hostes,  in  pluribus 
civitatibus  contra  Papismi  ,  ut  dicebant , 
progres-sum  societatem  inierunt,  et  popu- 
lares  violentias  in  Catholicos  excitarunt. 
Verumtamen  honestiores  inter  ipsos  di.ssi- 
dentes,multique  ex  utraque  Camera  et  con- 
cilio  regio  istas  violentias  reprobabant,  et 
de  mitiganda  Catholicorum  conditione  con- 
sentiebant.  CathoUcis  continuo  Religionis 
libertatem  iuriumque  civilium  usum  peten- 
tibus,anno  1791  decreto  utriusque  Camerae 
concessum  est ,  ut  aedes  sacras  ad  cele- 
branda  divina  officia  et  scholas  ad  insU- 
tuendam  iuventutem  erigere  possent.  An. 
1793  Hibernis  catholicis  etiam  concessa  est 
vox  activa  in  electionibus  civilibus  et  ad- 
missio  ad  munera  publica,  exceptis  triginta 
supremis.  Quum  ultimis  liuius  saeculi  annis 
causa  persecutionis,  in  Gallia  contra  Reli- 
gionem  excitatae  ,  ingens  episcoporum  et 
sacerdotum  multitudo  e  Gallia  confugisset 
in  Angliam,non  tantum  catholici,  sed  etiam 
acalholici  Angli  proceres,  ipsumque  guber- 
nium  illis  magna  cum  liberalitate  succur- 
rerunt.  Illi  non  tantum  animum  gratum 
sibi  bene  facientibus  praebuerunt,  sed  sua 
pietate  sanctaque  vivendi  ratione  falsas  An- 
glorum  opiniones  de  religione  catholica 
emendarunt,  varia  sacella,  scholas  et  xeno- 
dochia  erexemint,  pluresque  Anglos  ab  hae- 
resi  ad  Ecclesiae  sinum  reduxerunt. 

Borussia—\n  Borussia  Fridericus  rex  II, 
quum  ,  occupata  Silesia  ,  plura  Catholico- 
rum  millia  sub  sua  potestate  accepisset , 
non  solum  illis,  sed  etiam  his  qui  in  cae- 
teris  suis  terris  et  praesertim  Berolini  vi- 
vebant,  liberum  Religionis  suae  exercitium 
multaque  iura  civilia  concessit. 

Suecia—ln  Suecia  quoque,  ubi  a  duobus 


308 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


saeculis  et  amplius  publicum  religionis  ca- 
tholicae  exercitium  fuerat  proscriptum  , 
hoc  ipsum  cum  potestate  erigendi  ecclesias 
an,  1781  Catholicis  concessum  est,  sed  cum 
magnis  restrictionibus,  inter  quas  hae  erant, 
ut  nullas  scholas  haberent ,  nullos  libros  , 
in  quibus  eorum  religio  exponeretur,  typis 
mandarent,quivis  indigena,  qui  a  lutherana 
religione  deficeret,  iure  civitatis  privatus 
in  exilium  mitteretur,  nemo  ,  a  lutherana 
religione  alienus,  ad  munus  aliquod  publi- 
cum  vel  inter  regni  Ordines  admitteretur. 
Tunc  Pius  Pp.  "VI  vicarium  apostolicum  in 
Sueciam  misit,  qui  spirituales  Catholicorum 
indigentias  curaret.  Plerique  autem  Catho- 
lici  in  Suecia  sunt  vel  peregrini  vel  posteri 
peregrinorum,et  potissimum  Holmae  atque 
Gothenburgi  et  in  eorura  vicinia  degunt. 

Dania  —  In  Dania  catholici  hac  aetate 
nondum  tolerabantur.  Recentiori  tamen 
tempore  leges,  contra  eos  latae  ,  multum 
mitigatae  sunt,  liberumque  Religionis  exer- 
citium  iis  Hafniae  et  in  aliis  quibusdam 
locis  concessum. 

Polonia  —  In  Polonia  rehgionis  catholi- 
cae  prosperitas  impedita  fuit  tum  domesti- 
cis  Polonorum  dissidiis,  tum  bellis,  quibus 
Russi  supremum  suum  dominium  in  Polo- 
nia  stabilire  moliti  sunt.  Anno  vero  1772 
et  sequenti  Catharina  II ,  imperatrix  Rus- 
siae,  Maria  Theresia  augusta  ,  seu  potius 
filius  eius  losephus  imperator  II,  et  Fride- 
ricus  II  rex  Borussiae  ,  regnum  Poloniae 
ita  diviserunt,  ut  domus  Austriaca  haberet 
magnam  partem  Russiae  rubrae,  nimirum 
palatinatus  Leopolis  et  Belzae  ;  Russi  possi- 
derent  Livoniam  polonicam,  partem  Volhi- 
niae ,  magnamque  partem  Russiae  albae 
in  Lithuania;  Borussi  vero  Borussiam  polo- 
nicam,  seu  Pomeralliam ,  Mariaeburgum, 
Culmiam  et  Warmiam  ;  reliquas  provincias 
conservaret  Stanislaus  Augustus  II,  rex  Po- 
loniae,  quas  an.  1795  tria  gubernia  rur.sum 
inter  se  diviserunt,regnumque  Poloniae  a- 
boleverunt.  Interim  in  omnibus  provinciis 
Polonicis,sive  a  Borussico  et  Russico  sive 
ab  Austriaco  gubernio  occupatis,CathoIicis 
liberum  religionis  suae  exercitium  conces- 
sum  cst.Verumtamen  Catharina  II,quamvis 
catholicos  ritus  latini  toieraret  ,  Graecos 
unitos  in  Lithuania,  Volhinia,  Podolia,  aliis- 
que  veteris  Poloniae  provinciis  multimodis 
divcxavit,  eorum  rilum  sub  poena  exilii  pro- 
•Scripsit,  ecclesias  sacerdotibus  schismaticis 
tradidit,  fideles  ad  fi-cquentanda  horum  sa- 
cra  compulit ;  quo  effectum  est ,  ut  plura 
millia  catholicorum  rilus  graeci  fallacibus 


promissis,  minis  et  violentiis  cesserint  atque 
ab  unitate  ad  schisma  defecerint,  plurimi 
in  Siberiam  fuerint  relegati,  multi  ad  ritum 
latinum  transierint  ^. 

74.  losephi  II  innocationes  —  losephus 
Imperator  II,  anno  1765  patri  suo  ,  Fran- 
cisco  I,  in  imperio,  et  an.  1780  matri  suae, 
Mariae  Theresiae,  in  Hungariae  et  Bohe- 
miae  regnis  aliisque  Domus  Austriacae  sta- 
tibus  successerat.  Princeps  inquietus,  tur- 
bulentus  et  novitatum  amans,  ad  innovan- 
dam  i-em  ecclesiasticam  edicta  edictis  cu- 
mulavit.  Ut  aliqua  e  multis  commemore- 
mus:  liberam  episcoporum  cum  Apostolica 
Sede  relationem  impedi vit;/j^ace^am regium 
pro  omnibus  Bullis,  Brevibus  ac  rescriptis 
pontificiis  praecepit;  episcopis  prohibuit,ne 
deinceps  facultates  quinquennales  a  Pon- 
tifice  peterent,  mandans,  ut  ipsi  dispensa- 
tiones  ,  per  eas  sibi  indultas  ,  propria  au- 
ctoritate  concederent,  eademque  auctoritate 
a  casibus,  Pontifici  reservatis,  absolverent; 
rem  matrimonialem  propria  lege  definiens, 
plura  canonica  matrimonii  impedimenta  vel 
restrinxit  vel  abrogavit,  alia  nova  consti- 
tuit,iudiciumque  de  causis  matrimonialibus, 
ecclesiastico  foro  aderaptum,  saeculari  tra- 
didit  ;  immunitatem  clericorum  realem  et 
personalem  sustulit  ;  permulta  utriusque 
sexus  monasteria  suppressit;  quamplurima 
circa  bona  eccIesiastica,cIericorum  munera, 
ordinem  divini  officii  praescripsit ;  sacras 
processiones  et  pei'egrinationes  pias  ac  spi- 
rituales  confraternitates  abrogavit;  ad  for- 
mandos  clericos  serainaria,  sic  dicta  gene- 
ralia ,  ab  episcopis  independentia,  erexit, 
eorumque  cathedra  neotericis  thcologis  et 
canonistis  tradidit. 

Plures  quidem  episcopi,cardinalisMigazzi 
archiepiscopus  Viennensis  ,  cardinalis  Ba- 
thyany  archiepiscopus  Strigoniens.,  et  pri- 
mas  Hungariae,  cardinalisde  Frankenberg 
archiepiscopus  Mechliniensis,  doctores  Lo- 
vanienses,  aliique  contra  noxias  novitates 
libellos  supplices  ad  imperatorem  dederunt. 
Praelatorum  expostulationibus  suas  addidit 
Nuncius  apostolicus  apud  aulam  Viennen- 
sem.  Verum  losephus  praelatorum  preces 
ct  monita  sprevit,  pluresque  eorum  dure 
redarguit. 

Pius  Pp.  VI  pluribus  litteris  Imperatorem 
ad  meliorem  mcntem  revocarc  frustra  co- 
natus,  an.  1782  iter  Viennam  ad  Impera- 
torem  suscepit.  Imperator  Pontificem  ho- 


>  Thciner,  Op.  cit.  p.  202;  M.  lie  Caslera,  Hin 
stoire  de  Catherine  II. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


309 


norifice  excepit.  Pastore  optimo  cum  la- 
crymis  expostulante  de  malis  Ecclesiac  il- 
latis  losephus  decreta  sua  benignius  inter- 
pretatus  cst,  nonnuUa  temperavit ,  multa 
spopondit,  et  post  familiaria  unius  mensis 
colloquia  Pontificem  honorifice  diraisit. 

Pius  Pp.  Viennam  petens,  ilHc  commo- 
rans,  et  Romani  revertens,  tot  tantisque 
populorum,  catliolicorum  et  acatholicorum, 
cuiuscumque  conditionis,  undique  confluen- 
tium,  venerationis  significationibus  honora- 
tus  est,  ut  fidem  pene  supercnt.  Romam  re- 
dux ,  conccptam  animo  spcm  cum  sacro 
CardinaHum  coHegio  communicavit.  Sed 
spes  non  fuit  diuturna;  Imperator  enim, 
consiliis  sophistarum  ,  pi^aesertim  ministri 
sui  de  Kaunitz,  obtemperans,  innovationes 
suas  persequi  non  destitit  ^. 

75.  Lis  cle  Nuntiaturis  Gcrmanicis  [an. 
1785j  — losephus  II  non  tantum  in  suis  sta- 
tibus  rem  ecclesiasticam  pertui-bavit ,  sed 
alios  etiam  principes  ad  innovationes,  ec- 
clesiarum  iuribus,  paci  et  prosperitati  ad- 
versas,  excitavit.  In  primis  fovit  protexit- 
que  dissidia  inter  quatuor  metropoHtanos 
Germaniae  et  Apo^stolicam  Sedem  exorta 
de  Nuntiaturis.  RR.  Pontifices  iam  inde  a 
temporibus  confusionum  et  turbarum,  quas 
haereses  lutherana  et  calviniana  in  parti- 
bus  Germaniae  produxerant,  Nuncios  con- 
stituere  consueverant  Coloniae ,  BruxeUis 
et  Lucernae  ,  instructos  certis  iuribus  et 
privilegiis.  Anno  vero  1769  tres  electores 
ecclesiastici  ,  Coloniensis  ,  Moguntinus  et 
Trevirensis  metropoHtae,  imperatori  obtu- 
lerunt  30  gravamina  contra  Sedem  Apo- 
stoHcam ,  postulantes  ,  ut  nuHae  deinceps 
causae  ad  eam  eiusve  Nuntios  deferrentur, 
quin  imo  nuntiaturae  penitus  abrogarentur. 
Cumque  anno  1785,  postulante  Theodoro  e- 
lectore  Bavarico,  Pius  Pp.  VI  novam  nun- 
tiaturam  pro  eius  terris  creasset  Monachii, 
iidem  tres  electores  metropoHtae  et  metro- 
polita  SaHsburgensis  novas  expostulationes 
contra  Nuntiaturas  ad  imperatorem  detu- 
lerunt.  Hi  quatuor  metropoHtae  erant  Ma- 
ximilianus  Coloniensis  ,  frater  losephi  II, 
qui  novitati  deditus,  in  Universitate  Bon- 
nensi  theologicas  cathedras  neotericis  cre- 
didit;  Fridericus  dErtlial  Moguntinus,  Ma- 
ximiHano  simillimus ;  Clemehs  Saxoniae 
Trevirensis,  vir  pius,  sed  aUorum  consiHis 
excitatus  ;  Hieronymus  de  CoUoredo  Salis- 

'  Blanch.ird,  Precis  historique  de  la  vie  et  du 
Pontificat  de  Pie  VI ;  Histoire  civile  et  religieuse 
de  Pie  VI  par  un  Franpais  calh.  romain  ;  De  Ger- 
lache,  Histoire  du  royaume  des  Pat/s-Bas,  lalrod. 


biirgensis,notissimusInstructionepastoraH, 
quam  an.  1782  contra  Imagines  aHosque 
chi'istianos  usus  edidit. 

losephus  II,  promulgato  i\°  idus  octobris 
1785  edicto,  nuntios  apostolicos  in  Germa- 
nia  omnis  iui-isdictionis  excrcitio,  quo  circa 
casus  ad  ApostoHcam  Sedem  spectantes 
constanter  usi  fuerant,  interdixit,  suumque 
auxiHum  quatuor  praefatis  metropoHtanis 
promisit.  Hi  imperatoris  rescriptum  clcri- 
cis  suis  significarunt  eisque  proiiibuerunt, 
ne  cum  ZoHo  ,  archiepiscopo  Atheniensi , 
quem  Pius  VI  Nuntium  Monachii  crearat, 
neque  cum  Bartholomaeo  Pacca  ,  archie- 
piscopo  Damiatae  et  novo  apud  Coloniam 
Nuntio,  comraunicarent,  nec  ullas  litteras 
pontificias  sine  consensu  vicariatus  episco- 
paHs  reciperent.  Brevi  post  iidem  metropo- 
Htae  quatuor  viros  deputarunt  ad  aquas  Em- 
senses,  qui  novam  pro  Germania  ecclesia- 
stici  regiminis  formam  componerent. 

Congressus  Emsensis  —  Hi  quatuor  depu- 
tati  mense  augusto  1786  indicato  loco  con- 
venerunt,  et  23  articulos  confecerunt,  qui- 
bus  pene  totus  hierarchicus  Ecclesiae  sta- 
tus,  divinitus  institutus ,  servatusque  inde 
a  s.  Bonifacio  in  Gerraania  ecclesiastici 
regiminis  ordo  conveUebatur.  In  iis  enim 
asserebatur,  Christum  ApostoHs  eorumque 
successoribus  episcopis  immediate  conces- 
sisse  ilHraitatam  potestatem  ligandi  et  sol- 
vendi ,  pro  quocumque  casu  ac  persona  ; 
proinde  recursum  ad  Romanam  Sedem 
esse  abrogandum ;  episcopos  propria  aucto- 
ritate  dispensare  posse  in  omnibus  casibus, 
quos  usus  Apostolicae  Sedi  resei-varat,  in 
impedimentis  matrimonium  diriraentibus  , 
in  votis  soleranibus  ,  ideoque  facultates 
quinquennales  non  ampHus  a  Pontifice  esse 
petendas ;  dispensationes  quascuraque  ab 
episcopo  ordinario  esse  concedendas  ;  de- 
creta  pontificia  sine  episcopi  consensu  nec 
proraulganda  nec  obHgatoria  habenda;nun- 
tiaturas  penitus  abrogandas  ;  abolendas 
etiam  exeraptiones  monasteriorum,  nisi  ab 
imperatore  confirmatas;  abolendumque  iu- 
ramentum  ,  quod  episcopi  Pontifici  prae- 
stant;  in  pluribus  aUis  punctis  constitutio- 
nem  ecclesiae  Germanicae  esse  reforman- 
dam  ,  vel  nationaH  conciHo  vel  imperiaU 
provisione.  Quos  articulos  quatuor  metro- 
poHtae  ratos  habuerunt ,  et  ad  Imperato- 
rera,  ut  eosdera  confirmaret,  miserunt.  Re- 
scripsit  Imperator,  se  quidem  ad  praestan- 
durn  eis  auxiHum  esse  paratura,  sed  arti- 
culos  Emsenses  executioni  mandari  non 
posse  sine  praevio  consensu  episcoporum 


310 


EPOCHA  XII.  A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


suffraganeorum  ,  exemptorum  ,  et  princi- 
pum,  in  quorum  territorio  eorum  dioece- 
ses  extendebantur.  Iste  consensus  non  fuit 
impetratus  ;  episcopi  suffraganei  opinioni- 
bus  suorum  metropolitarum  minime  con- 
senserunt,  et  in  suis  cum  Apostolica  Sede 
eiusque  Nuntiis  relationibus  perseverarunt; 
elector  Bavaricus  nuntium  Monachii  con- 
servavit. 

Pridie  calendas  decembris  1786  archie- 
piscopus  Damiatae  et  apostolicus  Nuntius 
Coloniae  ,  de  mandato  Pii  VI  ad  omnes 
trium  electoratuum  parochos  epistolam  en- 
cyclicam  dedit ,  qua  nullas  declaravit  di- 
spensationes,  quas  metropolitae  in  impedi- 
mentis,  matrimonium  dirimentibus,  propria 
auctoritate  concedebant.  Ilanc  declaratio- 
nem  confiimavit  Pius  Pp.  VI,  et  temera- 
rios  ausus  praedictorum  metropolitarum 
graviter  redarguit. 

Tunc  Clemens  Trevirensis  et  Fridericus 
Moguntinus  se  Apostolicae  Sedi  submise- 
runt ,  articulis  Emsensibus  renunciarunt  , 
et  necessarias  facultates  a  Pontifice  petie- 
runt.  Maximilianus  Coloniensis  et  Hierony- 
mus  Salisburgensis  et  ipsi  submissionis  te- 
stimonium  dederunt  an.  1789  in  quo  Pius  VI 
celeberrimam  responsionem  dedit  de  Nun- 
ciaturis  apostolicis  ad  eosdem  quatuor  me- 
tropolitas.Paulo  post,  tum  motibus  in  Belgio 
excitatis  et  morte  losephi  imperatoris.  tum 
generali  rerum  conflagratione  in  Galliis 
coepta  ,  conceptae  in  congressu  Emsensi 
innovatione.s  evanuerunt.  Quinimo  iidem 
ipsi  metropohtae  electoratibus  suis  privati, 
sedibus  suis  eiecti,  et  in  exilium  acti  sunt  i. 
Leges  losephi  II  in  Ecclesiae  perniciem 
viguerunt  in  austriaco  imperio  usque  ad 
an.  1855  ,  quo  Ecclesia  a  servitute  ibi  est 
vindicata  ,  celebri  illa  conventione  inter 
Pium  Pp.  IX,  et  Franciscum  losephum  II. 
Altamen  sub  tyrannico  iugo  liberaliu/n , 
multi  eiusdem  conventionis  articuU  obli- 
vioni  dati  sunt. 

75.  Leopoldl  innovationes  in  Hetruvia  — 
Multa  etiam  in  rebus  ecclesiasticis  inno- 
vanda  suscepit  Leopoldus,  magnus  dux  He- 
truriae,  fratris  sui  loscphi  II  exemplo  et 
ScipionisRicci,episcopi  Pistoriensis  ct  Pra- 
tensis,  consiUis  excitatus.  Is  quoque  causas 


'  Vid.  Reaponm  SS.  Pii  Pp.  ]1  ad  melrnpolita- 
nos  Mofiuntinunt,  Trevirenxrm  ,  Colonienxem  ,  et 
Salisliuryenspm  super  Nunlialuris  aposlolicis;  Me- 
morie  sioriche  fli  ni^ir  liarlnlonimpd  P.ht.t;  Po  Ff'l- 
lcr  ,  Le  rrrilahle  lilal  du  dilfihend  rnlre  le  Nonce 
aposlidique  de  Cologne  el  les  trois  clecleurs  eccle- 
siasliques ;  Coup  doeil  sur  le  Congres  d'Ems. 


matrimoniales  htesque  de  beneficiis  eccle- 
siasticis  ad  forum  civile  transtuUt,  incre- 
mentum  bonorum  ecclesiasticorum  cohibuit, 
confraternitates  spirituales  sustulit,  proces- 
siones  et  divini  cultus  ac  coeremoniarum 
pompam  depressit,  multa  monasteria  sup- 
pressit,  sublataque  exemptione,  reliquorum 
communicationem  cum  praepositis  extra- 
neis  dissolvit,  aUa  plura  simiUa  constituit. 
Deinde  rem  ecclesiasticam  amplius  refor- 
maturus,  an.  1785  synodos  dioecesanas  in 
singuUs  Hetruriae  episcopatibus  indixit , 
quae  essent  velut  praeparationes  ad  futu- 
rum  conciUum  nationale,  in  quo  reforma- 
tio,  a  duce  intenta,  communibus  episcopo- 
rum  suffragiis  decerneretur.  Articulos  57 
continentes  rec,  in  quibus  reformationem 
desiderabat,  ad  singuios  episcopos  misit,  ut 
de  iis  in  synodis  dioecesanis  praevie  delibe- 
raretur.  Articuli  isti  potissimam  spectabant 
ad  cultum  divinum  publicum,  disciplinam 
clericorum  et  regimen  ecclesiasticum. 

Synodus  Pistoricns-  —  Ducis  mandato  lu- 
bens  paruit  Scipio  Ricci,  episcopus  Pisto- 
riensis,  et  an.  1786  synodum  Pistoriae  ha- 
buit,  ad  quam,  de  clero  .suo  diffidens,  plures 
extraneos,  novitatis  genio  imbutos,  vocavit. 
Convenerunt  cum  eo  234  parochi,  sacer- 
dotes  et  theologi.  In  ea  non  soluni  articuU, 
supra  a  principe  propositi,  approbati  sunt, 
sed  et  plura  decreta  sunt,tum  doctriuae  tum 
discipUnae  Ecclesiae  contraria.  Inter  aUa 
in  iis  asserebatur,  postremis  hisce  saeculis 
veritates  religiosas  ,  quae  sunt  basis  fidei 
christianae  et  moralis  doctrinae,  esse  ge- 
neraliter  obscuratas;  potestatem  a  Deo  da- 
tam  esse  Ecclesiae  ,  communicandam  pa- 
storibus,  qui  sunt  eius  ministri;  R.  Ponti- 
ficem  esse  caput  ministeriale  ;  episcopum 
a  Christo  accepisse  omnia  iura  necessaria 
pro  bono  dioecesis  suae  regimine,  eaque , 
si  sibi  per  contrarias  consuetudines,  exem- 
ptiones,  re.servationes  fuerint  subtracta,  re- 
cuperare  debere;  parochis  in  synodo  dioece- 
sana  idem  ac  episcopo  ius  et  votum  deci- 
sivum  competere;  indulgentiisnon  nisi  poe- 
nas  canonicas  remitti  ;  reservationem  ca- 
suum  conscientiac  esse  abrogandam  ;  ex- 
communicationem  non  habere  nisi  externum 
cffeclum;  potcstatem  statuendi  impedimen- 
ta,  matrimonium  dirimentia,  e.sse  apud  im- 
pcrantes  civiles ,  et  ex  eorum  indulgentia 
l-lcclesiam  iUa  iiactenus  esse  usam  ;  litur- 
giam  in  lingua  vcrnacula  et  ciara  voce  cc- 
lelirandam.  Alia  plura,  Baii,  Richcrii,  lan- 
scnii,  Fcbronii  damnatis  sentcntiis  confor- 
mia,in  eiusdem  synodi  decretis  reperiuntur 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


311 


Conccntits  Florentinus  {an.  1787)  —  Syno- 
dos  etiam  cocgcrunt  cpiscopi  CoUcnsis  et 
Aretinus:  sed  hae  strepitum  non  excitarunt 
aeque  ac  Pistoricnsis.  Caeteri  episcopi  Ho- 
truriae  57  articulos,  a  Leopoldo  duce  pro- 
positos,  piivatim  discusserunt,  suasque  sen- 
tentias  ad  cum  transmiserunt.  Quum  vero 
episcopoi'um  sentcntiae  inter  se  essent  ad- 
modum  diversae,  Leopoldus  dux  an.  1787 
omnes  suos  episcopos  convocavit  Fioren- 
tiam.  Convenerunt  3  archiepiscopi  et  14 
episcopi  cum  suis  consiliariis.  Illi  in  variis 
congregationibus  tum  articulos  a  duce  pro- 
positos  tum  decreta  Pistoricnsia  discusse- 
runt;  in  paucis  consenserunt,  in  aliis  dis- 
senserunt  ab  invicem  ;  multa  divcrsimode 
mutarunt  ,  alia  reiecerunt.  Leopoldus  et 
Ricci  spe  sua  frustrati,  conventum  dissol- 
verunt  ;  verumtamcn  conventus  acta  sub 
totius  synodi  nomine,  cum  sanioris  et  ma- 
ioris  eius  partis  contcmptu,  typis  manda- 
runt,  quae  Sedcs  Apostolica  in  Indicem  li- 
brorum  prohibitorum  retulit. 

Non  obstantibus  R.  Pontificis  reclamatio- 
nibus,  Leopoldus  variapseudo-reformatoria 
decreta  executioni  mandabat.  Quapropter 
Pius  VI  episcopis,  a  Leopoldo  denominatis, 
canonicam  institutionem  negavit;  hi.c  vero 
legatum  suum  Roma  avocavit,  et  nuntium 
apostolicum  iurisdictionis  suae  exercitio  in- 
terdixit.  An.  1790  Leopoldus  in  locum  fra- 
tris  sui  losephi  II  defuncti  ad  imperium  et 
gubernacula  monarchiae  Austriacae  evoca- 
tus,  ducatum  Hetruriae  cessit  filio  suo  Fer- 
dinando.  Tunc  concordia  et  pax  in  Hctru- 
ria  scnsim  redierunt.  Ricci  Pistoria  eiectus 
fuit.  Pius  "VI  acta  conciUabuU  Pistoriensis 
diUgenter  discuti  iussit,  deinde  per  Bullam 
solemnem  ,  Auctoreni  Jidei ,  datam  v**  ca- 
lendas  septembris  1794 ,  ea  ipsa  acta  et 
excerptas  ex  iis  85  propositiones,  cuiusque 
indole  designata,  damnavit.  Demum  Ricci 
se  episcopatu  abdicavit,  et  anno  1805  Flo- 
rentiae  ad  pedes  Pii  Pp.  VII,  e  GaUia  Ro- 
mam  redeuntis ,  provolutus,  errorcs  suos 
detestatus  cst ,  et  BuUae  Auctorem  Jidei 
assensit  ^ 

76.  Ecclcsiae  status  in  Sicilia  —  Etiam 
in  utraque  Sicilia  Tanucci,  primarius  Fer- 
dinandi  regis  IV  admiuister,  multigenas  et 
diuturnas  RR.  Pontificibus,  Clemcnti  XIII, 
Clementi  XIV  et  Pio  VI,  vexationcs  .susci- 
tavit.  In  primis  sub  Clcmentc  XIII  ea  in 
regione  constitutum  est,ut  tam  episcopa- 

'  Colleclio  Brevium  Pii  VI;  Histoire  de  Pie  VI; 
Blanchard,  Precin  hist.  de  la  vie  etc.  de  Pie  VJ. 


tus  quam  caetera  beneficia,  fundis  instru- 
cta,  quae  omnia  hactenus  a  Pontificc  con- 
ferebantur,  in  postcrum  a  rege  conferren- 
tur.  An.  1776  prohibitum  est,  ne  quis  con- 
cessiones  et  dispensationes  ,  speciatim  in 
re  matrimoniaU  ,  a  Sede  ApostoUca  pete- 
ret,  sed  omnes  eiusmodi  dispensationes  ab 
episcopis  concederentur.  An.  1779  proven- 
tus  ,  qui  intcrcalares  dicuntur  ,  beneficio- 
rum  vacantium  Pontifici  dencgati  sunt,  et 
constituti  administratores  laici  ,  qui  istos 
proventus,  deductis  expcnsis,  intcr  paupe- 
res  distribuercnt ;  insuper  anno  1788  etiam 
asturco  et  ccnsus  vasalUticus  tradi  de- 
sierunt. 

Pius  Pp.  VI,  tum  expostulationibus  tum 
monitis  et  scriptis  iurium  suorum  defensio- 
nibus,regem  eiusque  administros  ad  aequio- 
rem  mentem  reducere  tentavit,  sed  frustra. 
Praeterea  episcopis  ,  a  rege  denominatis, 
confirmationem  negavit^e  contra  rex  no- 
minatos  a  Pontifice  admittere  noluit;  quo 
factum  cst,  ut  progressu  temporis  ultra  50 
episcopatus  vacarent.  Anno  1786  Pontifex 
legatis  NeapoUm  missis  ,  dissensiones  tol- 
lere  iterato,  scd  frustra,  tentavit.  Tandem 
an.  1790  cum  aula  NeapoUtana  erga  Apo- 
stoUcam  Sedem  aequiora  consiUa  admisis- 
set,  conventio  inter  utramque  partem  inita 
est,  qua  statutum ,  ut  loco  ccnsus  vasaUj- 
tici  quivis  rcx  regntim  adicns,  B.  Petro 
offerret  500,000  nummorum  scutatorum  ; 
concessiones  et  dispensationes  ,  ut  antea  , 
ab  ApostoUca  Sede  peterentur  ;  Pontifex 
minora  beneficia  conferret,  sed  solis  regi 
subditis  ,  et  ad  episcopatus  eUgeret  unum 
e  tribus  candidatis  a  rege  proponendis  ^. 

77.  Ecclesiae  status  in  Lusitania  —  In 
Lusitania  administer  dc  Pombal  sub  imbe- 
cilli  rege  losepho  I  rerum  ecclesiasticarum 
statum  sus-dequc  vertit;  varias  Congrega- 
tiones  reUgiosas  suppressit;  episcopos  ar- 
bitrio  suo  subdidit,  et  obsistentes  e  sedibus 
pepulit ;  novarum  doctrinarum  propagationi 
iavit,  carttmque  magistris  cathedras  credi- 
dit;  Apostolicae  Sedi  in  omnibus  adversa- 
tus  est.  Anno  vero  1777  losepho  rege  mor- 
tuo ,  et  de  Pombal  in  exiUum  eiecto ,  sub 
Maria  Francisca  EUsabetha  rcgina ,  lose- 
phi  I  fiUa,  quae  nupsit  Petro  III,  ordo  re- 
stitutus  est,  concordia  cum  Apostolica  Sede 
integrata,  nuntio  apostoUco  et  patriarchae 
Ulyssiponensi  prisca  iura  et  privilegia  red- 
dita,  pluresque  Congregationes  reUgiosae 
restitutae. 


1  Hidoire  de  Pie  VI  cit.;  Blancliard,  loc.  cit. 


312 


EPOCHA  XII.   A  LITIBVS  lANSENISTICIS 


78.  Status  rerum  in  Belgio—lnieresi  lo- 
sephus  imperator  II  in  Belgio  perinde  ac 
in  aliis  suis  statibus  ,  studium  innovandi 
sacra  et  civica  prosequebatur.  Illic  etiam 
edicta  edictis  addidit  contra  ecclesiasticas 
libertates  et  immunitates,  contra  Ordines 
religiosos,  contra  Belgarum  iura  ac  privi- 
legia.  Cum  vero  Belgae  patriis  usibus  et 
privilegiis,  praesertim  religioni  catholicae 
essent  addictissimi,  imperator  suis  innova- 
tionibus  eos  graviter  ofCendit,  et  generales 
querelas  excitavit.  Nihilominus  losephus  in 
male  coeptis  pei'gens,  postridie  idus  octo- 
bris  1786  decretum  dedit,  quo ,  suppressis 
episcoporum  seminariis ,  pro  toto  Belgio 
generale  seminarium  creavit  Lovanii ,  et 
episcopis  atque  monasteriorum  superiori- 
bus  districte  prohibuit,  ne  deinceps  quem- 
quam  ad  Ordines  sacros  aut  vota  religiosa 
admitterent ,  nisi  annis  5  in  eo  seminario 
lcctiones  frequentasset.  Haec  res  profecto 
episcoporum  iuribuserat  opposita;  quorum 
formido  iuste  aucta  est,  ex  quo  cognove- 
runt  professores  ,  ad  cathedras  seminarii 
generalis  nominatos.  Vjx  lectiones  calen- 
dis  decembris  1786  incoeptae  erant,  quum 
novae  doctrinae,  in  iis  explicatae,  omnibus 
bonis  timorem  iniecerunt.  Ipsi  alumni  ,  a 
mogistrorum  doctrinis  abhorrentes,  clamo- 
ribus,  tumultu,  minisque  collegium  reple- 
verunt.  Die  18  decembris  tranquillitas  mi- 
litari  manu  restituta  est;  sed  brevi  post 
plerique  alumni  seminarium  deseruerunt. 
Calendis  ianuarii  sequentis  anni  imperator 
aliud  decretum  dedit,  quo  in  provinciis  Bel- 
gicis  et  iudiciarius  et  administrativus  or- 
dines  reformabantui-. 

Hacc  omnia  non  solum  praclatorum  ec- 
clesiasticorum  et  Statuum  rcclamationes , 
scd  populares  etiam  qucrclas  excitarunt. 
Provinciarum  gubernator  Murray  )"em  ita 
componcre  conatus  est,  ut  rcstituto  prisco 
ordinc,  nova  decreta  suspendcrcntur.  Vc- 
rum  impcrator  hacc  tcmperamcnta  rcpro- 
bavit  ,  gubernatorcm  revocavit  et  in  eius 
locum  misit  comitcm  Trautmarmsdorf,  cui 
mandata  stricta  dedit,  ut  decictorum  suo- 
rum  maxime  de  scminario  gcnerali ,  exe- 
cutionem  urgcrct.  Quapropter,non  obstan- 
tibus  cardinalis  de  Frankenbcrg,  archicpi- 
scopi  Mcclilinicnsis,  ct  aIioi'um  pracsulum 
ad  imperatorcm  commcntariis,  lectioncs  in 
scminari(j  geneiali  rursum  incocptae  sunt, 
.scd  non  sinc  tumultu.  Cardinalis  dc  Fran- 
kcnberg  Lovanium  profectus,  prorcssorum 
doctrinam ,  praoscrtim  de  auctoritate  Ec- 
clesiac  et  iuribus  Apostolicae  Sedis,  explo- 


ravit,  eam  declaravit  non  orthodoxam ,  et 
una  cum  episcopis  Namurcensi  ,  Antwer- 
piensi ,  Iprensi ,  et  Brugensi  contestatus 
est,  se  alumnos  suos  ad  seminarium  istud 
mittere  non  posse. 

Quum  vero  Imperator  nuUam  commen- 
tariorum  et  expostulationum  praesulum  et 
Statuum  seu  Ordinum  rationem  haberet, 
Belgae  ad  publicam  resistentiam  motusque 
proruperunt.  His  perterritus  losephus,  po- 
stridie  idus  augusti  1789,  dioecesana  semi- 
naria  restituit.  clericisque  haec  vel  Lova- 
niense  adeundi  optionem  dedit.  Verum  se- 
rius  reparandi  mala  consilium  iniit.  Belgae 
losephum  imperandi  sibi  iure  dilapsum  de- 
clararunt,  arma  capessiverunt;  Status  pu- 
blici  Bruxellis  congregati  sunt,  et  caesarei 
milites  atque  gubernatores  provincias  de- 
serere  coacti. 

Eodem  tempore  Kungari ,  Lombardi  et 
Tirolenses  ad  motus  proruperunt.  Turcae 
etiam  bellum  instaurarunt.  losephus  II  ad 
angustias  redactus,  intercessum  communis 
fidelium  patris,  Pii  VI,  cui  tot  antea  mo- 
lestias  suscitarat ,  implorare  coactus  est. 
Pontifcx  iniuriarum  immemor,  x°  calendas 
februarii  1790  litteras  dcdit  ad  praelatos 
Belgii  1.  At  inter  bellorum  strepitus  vox 
patris  ad  excitatos  Belgarum  animos  non 
penctravit.  Paulo  post,  nempe  x"  calendas 
martii,  losephus  II  moerore  confectus  obiit. 
Ei  successit  Leopoldus  II,  frater  eius,  an- 
tea  dux  Hetruriae ;  qui  pacem  cum  Turcis 
composuit ,  multa  a  fratre  suo  innovata 
correxit,  et  Belgas,  iam  inter  se  dissocia- 
tos  ,  ad  obsequium  reduxit  ;  sed  calendis 
martii  1792  vita  exccssit.  Hunc  excepit 
Franciscus  II,  filius  eius,  sub  quo  seditiosi 
Galli  provincias  Bclgicas  occuparunt  ~. 

79.  Status  vcruin  ia  Gallia  —  In  Gallia 
rcs  ecclesiastica  et  clvilis  ad  tristem  sta- 
tum  crat  rcdacta.  Ludovico  rcgi  XV,  an. 
1774  defuncto  ,  succcssit  Ludovicus  XVI , 
princcps  optimus  ct  mdioribus  temporibus 
dignus ,  qui  toto  regni  sui  temporc  cum 
tcmpestatibus  luctatus  cst  ea  modcrationc, 
quae  plerisque  modum  excedere  visa  est. 
Funestos  suppressionis  Societatis  lesu  in 
Gallia  exitus  iam  praesentiebant  quiquc 
probi  et  rcligiosi;  iuvcntus  cnim,  quae  an- 
tca  in  collcgiis  lesuitarum  christianis  prin- 
cipiis  et  moribus,  simul  ac  littcris  bonisquc 


'  Cnllecl.  Drcvium,  in  npponil.  part.  III. 

-  Do  Kollor,  HpiucH  de.i  rppre.^ienlalion.'!,  pro- 
leslations  el  recLamalions,  8  vull.  in-8*;  l)o  Gcr- 
iaclic,  Histoire  du  royaume  des  Pays-Bas,  Inlrod. 


VSQVE  AD  PVBLICAM  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONEM 


313 


artibus  et  disciplinis  instituebatur  ,  nunc 
commissa  fuit  pracccptoribus  mercenariis 
et  sophistis.  Impietatis  genius  magis  ma- 
gisque  propagabatur  ,  societates  secretae 
multiplicabaniur,  scripta  irreligiosa  disse- 
minabantur.  Clcrus  an.  1775  Parisiis  con- 
sueta  comitia  celebrans,  supplex  monito- 
rium  regi  obtulit  contra  impietatis  pro- 
gressus  eiusque  lunestos  tum  Societati  tum 
Religioni  elVectus  ;  sed  quum  rex  circum- 
datus  esset  a  ministris,  novis  doctrinis  ma- 
gis  quam  Reiigioni  deditis,  cleri  precibus 
annuere  non  potuit.  Tunc  clerus  Instru- 
ctionem  dedit  encyclicam  ad  omnes  fide- 
les,  in  qua  salutares  Religionis  fructus  et 
funestos  impictatis  eflcctus  exposuit;  eos, 
qui  ab  avita  et  divina  hac  Religione  defle- 
xerant,  ad  cordis  conversionem ,  alios  ad 
perseverantiam  hortatus  est.  Praeterea 
varia  incredulorum  scripta  proscripsit.  An. 
1780  Clerus  rursus  in  comitiis  de  irape- 
diendis  irreligionis  progressibus  egit,  no- 
vaque  monita  ad  regem   dedit ,  in  quibus 


qucrcbatur  de  licentia,  qua  pcrversa  scri- 
pta  propagabantur,  de  adempta  episcopis 
eclcbrandi  synodos  libertate  ,  de  suppres- 
sionc  pUirium  Coenobiorum,  de  imminenti 
regiminis  et  RcHgionis  subversione.  Verum 
perversi  consiUarii  expostulationes  Cleri 
ceu  vanos  timores  habendos  esse  ,  regi 
suaserunt. 

Interim  non  rehgiosae  tantum,  sed  etiam 
civilis  libertatis  genius,  licentiae  araor  no- 
vique  i^egirainis  cupido  diversas  hominum 
classes  invascrant.  Non  solum  religiosa 
pietas  in  multorum  anirais  refriguerat,  sed 
etiam  hierarchicus  regiminis  pubUci  ordo, 
unio  et  vincula  magis  magisque  dissolve- 
bantur.  Tandem  generalis  rcrum  confla- 
gratio,  a  multo  iara  tempore  praeparata, 
erupit.  Ab  ea,  quae  malorum  et  calamita- 
tum  fuit  feracissima,  novam  Epochara  au- 
spicamur  i. 


1  De  Saiiil-Victor,  Tableau  hist.  de  Pari.i,  t.  IV, 
part.  2;  De  la  Mennais,  Reflexions  stir  V  etat  de 
V  Eglise  pendant  le  XVIII  siecle. 


HISTOWAE  ECCLESIASTICAE 

EPOCHA  DECIMATERTIA 

A  PVBLICA   RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 
VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


P  R  O  0  E  M  I  V  M 

Narranda  nunc  est  generalis  rerum  con- 
flagratio,  quae  an.  1789  in  GalHis  orta,  vel- 
utvii'ga  furoris  Domini,  propter  populorum 
et  pi*incipum  peccata  excitati  ,  universam 
Europam  percussit.  Tanta sub  epochae  huius 
initia  tempeslas  contra  Ecclesiam  et  socie- 
tatem  excitata  est,  ut  saevior  post  hominum 
memoriara  vix  nota  sit.  Impietas  sub  spe- 
cioso  philosophiac  nomine  quaquaversum 
palmites  suos  extendit ,  depressoque  Reli- 
gionis  imperio  ,  disruptis  societatis  vinculis, 
laxatis  licentiae  habcnis,  longe  lateque  do- 
minata  est;  res  publica  sacra  et  civihs  per- 
secutionibus  .saevis  cruentata  ,  factionibus 
sibi  invicem  infensis  quassata,  bellis  teter- 
rimis  concussa.  Tales  fuerunt  incredulae 
sophiae  effectus. 

WOVTERS,  II. 


Non  tantum  in  GaUia,  sed  qua  late  fau- 
tores  victricia  arma  protulerunt ,  Religio 
fuit  proscripta;  rainistri  eius  relegati,  car- 
ceribus  mancipati  ,  necati  vel  in  exihum 
eiecti;Ordines  rehgiosi  suppressi  eorumque 
bona  nationi  adiudicata;  dies  festi  abrogati; 
veri  Numinis  cultus  abolitus ;  sacrum  hu- 
manae  redemptionis  signum  deiectum;  al- 
taria  evei^sa  ;  templa  spoliata  ,  destructa, 
impio  cultu  profanata;  ipse  Christi  in  terris 
vicarius  ,  Pius  Pp.  VI,  in  se  suisque  Car- 
dinalibus  ,  praelatis  et  subditis  ,  saturatus 
opprobriis,  sede  sua  avulsus,  in  Hetruriam, 
deinde  in  Galliam  abductus.  Uno  verbo,  tanta 
terapestas  in  Ecclesiam  saeviit,  totque  pro- 
celUs  navicula  Petri  fuit  agitata  ,  ut  iam 
irapii  triumphos  agerent ,  et  Pium  VI  pa- 
parum  ulfimura  esse,  laetabundi  occinerent. 

Verum  cum  periculum  ingravesceret,  et 

25 


314 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


iam  mergenda  videretur  navicula  ,  opem 
tulit  qui  semper  Ecclesiae  adest,  Christus 
Dominus,  increpatisque  ventis,  motos  com- 
posuit  fluctus.  Pius  VI  in  exilio  moritur;  sed 
Gallorum  exercitu  a  Russis  et  Austriacis 
Italia  eiecto,  Pius  VII  cathedram  Petri  con- 
sccndit;  ordo  publicus  in  ipsa  Gallia  redit; 
Religionis  exercitia  restituuntur;  mala  Ec- 
clesiae  illata  reparantur. 

Attamen  idem  princeps  qui  in  Gallia  re- 
stituendo  Religionis  exercitio  operam  con- 
tulerat,  ut  populi  animos  et  summum  im- 
perium  sibi  conciliaret ,  assereretque  ,  fir- 
mato  suo  principatu  ,  Ecclesiara  eiusque 
Pontificem  opprimere  etvexare  coepit;  con- 
ventiones  cum  Apostolica  Sede  initas  arbi- 
trariis  interpretationibus  violavit;  leges  E- 
vangelii  praeceptis  oppositas  sancivit;  novis 
continuo  immodicis  et  captiosis  petitionibus 
Pontificem  lacessivit  ;  pontificiae  ditionis 
civitates,  ipsam  Romam,  occupavit;  patri- 
monium  R.  Ecclesiae  imperioGallico  adiun- 
xit;  Pontificem  his  iniustitiis,  ut  muneris 
sui  erat,  resistentem  ,  in  Galliam  captivum 
abduxit,  et  per  lustrum  integrum  multige- 
nis  modis  divexavit. 

Quum  sic  rursum,  Pontifice  captivo,Car- 
dinalibus  dispersis,  episcopis,  qui  pro  domo 
Dei  stabant  firrai,  eiectis,  Ecclesia  pericli- 
taretur,  adiutrix  Dei  providentia  coronam 
de  capite  persecutoris  deiecit.  Pontifex  li- 
bertate  donatus,  ingenti  cum  plausu  et  ve- 
luti  universi  orbis  christiani  manibus  por- 
tatus,  Romam  rediit,  et  perturbatum  eccle- 
siarum  statum  composuit. 

\.Conxitia  generalia  inGaliiaianAlBd)  — 
Ludovicus  XVI,  rex  Galliae,  contrariis  sibi 
curiarum  et  congregatorum  procerum  stu- 
diis  laccssitus,  dcmum  an.  1788  consensit, 
ut  generales  regni  Status  seu  comitia  Ver- 
saliis  congregarentur  ad  sublevandas  pu- 
blieas  indigentias,  seu  componendas  publi- 
cae  oeconomiae  rationes.  Magni  inde  per 
provincias  motus  excitati  sunt  in  eligendis 
iis,  qui  ad  comitia  legarentur,  magnique  in- 
ter  clerum,  nobileset  tei-tium  ordinem  con- 
flictus.  Comitia  inchoata  sunt  iii°  nonas  maii 
1789.  Convenerunt  e  clero  47  ejiiscopi,  3.5 
abbates  aut  canonici,  208  parochi ,  ex  or- 
dino  nobili  270  viri,  et  e  tertio  ordine  508 
Ordo  tcrtius  iam  pridcm  contra  cleri  et  no- 
bilium  ordines  excitatus,  partes.suas  in  eo- 
rum  detrimentum  augere  studuit.  In  nobi- 
lium  ordine  non  pauci  erant  pseudo-sophiae 
et  innovationibus  dediti.E  clero  etiam,  prae- 
.sertim  sccutidi  ordinis,  plures  aut  lanscni- 
sticisprincipiisimbuti  aut  promissis  fucatis 


decepti  aut  ambitionis  vel  novitatis  animo 
excitati,  ad  comitia  properarunt.  Unde  coe- 
tus  huius  noxios  effectus  praesagiebant  qui- 
que  prudentiores. 

Tertii  ordinis  delegati,  qui  duos  reliquos 
ordines  numero  superabant,  brevi  post  ef- 
fecerunt ,  ut  comitia,  sublatis  ordinum  di- 
stinctione  et  privilegiis,  in  congregationem 
nationalem  commutarentur,  in  qua  nova  re- 
gni  constitutio  secundum  votorum  pluralita- 
tem  conficeretur.Tunc  sublata  civium  distin- 
ctione  et  abolitis  cunctis  privilegiis,decretum 
est,  communem  omnibus  et  singulis  esse  li- 
bertatem  et  iurium  aequalitatem,  summum 
autem  ius  esse  apud  nationem,  cuius  nomi- 
ne  se  congregatos  dicebant.  Mox  seditiosas 
rebellium  in  congregatione  nationali  oratio- 
nes  secuti  sunt  seditiosi  in  urbibus  motus. 
Rebellionis  signum  datum  est  Parisiis,  ubi 
varia  loca  a  turaultuante  plebe  occupata 
sunt.domus  depraedatae,nonnulli  magistra- 
tus  et  milites  occisi.  Pridie  nonas  octobris 
seditiosi,  congregationis  nationalis  patroci- 
nio  freti  et  consiliis  excitati,  necatis  palatii 
regii  custodibus,  Ludovicum  XVI  Versaliis 
abduxerunt  Parisios,quo  etiam  congregatio 
nationalis  se  transtulit.  Eodem  tempore  in 
provinciis  seditionis  motus  contra  legiti- 
mam  auctoritatem  instaurati  sunt. 

Interim  sic  dicti  nationis  deputati,  pro- 
bioribus  inde  discedentibus,  tum  contra  re- 
giam  auctoritatem  tum  contra  Religionem 
decreta  iniqua  promulgabant.  Cultuum  li- 
bertas  et  omnibus  sine  religionis  discrimi- 
ne  eadem  iura  civilia  ac  politica  fuerunt  de- 
clarata,  decimae  abolitae,  omnia  bonaec- 
clesiastica  nationi  adiudicata  magnaque  ex 
parte  vendita,omnes  in  toto  Gallorum  terri- 
torio  Ordines  religiosi  suppressi,  vota  mo, 
nastica,  veluti  nativae  libertati  contraria- 
abolita,  religiosi  e  coenobiis  pulsi  eorumque 
bona  nationi  addicta.  Contra  quae  aliaque 
decreta  plures  quidera  deputati,  praesertim 
ex  episcopis,  reclamarunt,  sed  seditiosi  et 
numero  et  audacia  jiracvalebant '. 

2.  Constitutio  Clcri  [an.  17f)0)— Eadem  ra- 
tione  anno  17S0  decreta  est  sic  dicta  Consti- 
tutio  cicilis  Clcri,  qua  ecclcsiae  Gallicanae 
cum  Romana  communio  rumpeliatur,  illa- 
que  in  teti'um  schisma  coniiciebalur.  Ista 
constitutione,  destructis  135  sedibus  episco- 
palibus,  quae  in  Galliaerant,  sccundum  prae- 
fccturai'um  numerum  et  circumscriptionem 
novae  83  cpiscopales  sedes,   infcr  quas  10 


•  1'icol,  Mnnoirex  pour  servir  d  l' hisl.  eccl., 
an.  1789;  GaliounJ,  Jlialoire  de  la  rcvolulion. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


315 


metropolitanae,  crcabantur;  declarabantur 
hae  sedes  ab  onini  auotoritatc  extranea  in- 
dependentes.  Ecclesiae  cailicdrales ,  sup- 
pressis  Capitulis  et  beneficiis,  commutaban- 
tur  in  paroecias,  quibus  praeessent  episcopi 
cum  certo  vicai-iorum  numero.  Praescribe- 
batur  nova  parochiai-um  circumscriptio.  E- 
piscoporum  et  parochorum  electiones  com- 
mittebantur  iis  ipsis,quibus  ius  erat  eligendi 
magistratus  civiles,  eadcmque  ac  pro  his 
praescribebatur  electionis  forma.  Episcopo- 
rum  electoram  confirmatio  seu  institutio 
postulanda  erat  a  metropolita  vel  seniorc 
episcopo.  Vacante  sede  episcopali,  iurisdi- 
ctio  deferebatur  primario  vicario  episco- 
pali.  Parochis  ius  fiebat  eligendi  suos  vica- 
rios  e  presbyteris  dioeceseos  sine  ulla  epi- 
scoporumapprobatione.Episcopielecti  ante 
suam  consecrationem  iureiurando  promit- 
tere  cogebantur  fidelitatem  nationi  et  legi, 
et  adhaesionem  ad  Constitutionem,  a  con- 
gregatione  nationaU  decretam  et  a  rege  ac- 
ceptatam;  idem  iuramentum  praescribeba- 
tur  parochis  electis.  Alia  plura  tum  doctri- 
nae  tum  disciplinae  Ecclesiae  contraria,  in 
eadem  Constitutione  statuebantur.  Ludovi- 
cus  XVI,  quamvis  invitus,  xi°  calendas  se- 
ptembris  1790  Constitutionem  civilem  cleri 
approbavit. 

Congregatio  nationalis  iv°  cal.  decembr. 
decrevit,  ut  omnes  episcopi,  parochi  et  pre- 
sbyteri  intra  statos  dies  supra  memoratum 
iuramentum,  sic  dictum  civicum,  praesta- 
rent  vel  a  rauneribus  suis  abstinerent;  qui 
vero  contra  facerent  ,  tanquam  perturba- 
tores  status  publici  punirentur  iuribusque 
civilibus  privarentur.  Ex  290  ecclesiasticis 
viris,  qui  in  congregatione  nationali  sede- 
bant,  circiter  70  inter  quos  duo  episcopi, 
Talleyrand  Augustodunensis  et  Gobel  Lyd- 
densis  in  partibus  ,  iuramentum  civicum 
praestiterunt;  caeteri,  non  obstantibus  sae- 
vis  clamoribus  et  minis,  praefatum  iura- 
mentum  praestare  recusarunt.  Horum  e- 
xemplum  secuti  sunt  episcopi  in  provinciis, 
et  e  135  episcopis  Galliae  tantum  quatuor 
constitutioni  civiU  adhaeserunt  ,  nimiiaim 
cardinaUs  de  Lomenie  de  Brienne  archie- 
piscopus  Senonensis,  de  Savines  episcopus 
Vivariensis,  Jarente  Aurelianensis  etsupra 
dictus  Talleyrand  Augustodunensio.  E  clero 
secundi  ordinis  multi  quidem  iuramentum 
praestiterunt;  sed  multo plures,  imo maxima 
pars,  ab  eo  abstinuerunti. 


1  Picot,  Hlem.  cit.  an.  1790;  Ilistoire  abregee  de 
la  Constitulion  civile  du  Clerge  de  France. 


3.  Constilutionaliuni  schisma  —  Intcrea 
ecclesiarum  status  secundum  novam  con- 
stitiitionem  formatus  est;  episcopi  et  paro- 
chi  non  iurati,  ut  vocabantur,  sacris  fun- 
ctionibus  interdicti  variisque  iniuriis  etvio- 
lentiis,  quae  crant  cruentissimae  persecu- 
tionis  praeludia,  affecti  sunt,  et  in  eorum 
locum  alii  secundum  pracscriptas  in  nova 
constitutione  formas  electi,  ideoque  Consti- 
tutionales  dicti.  Ad  novassedesepiscopales 
prae  aliis  electi  sunt  ii  presbyteri,  qui  sive 
in  congregatione  nationali  sive  in  provin- 
ciis  ardentiores  constitutionis  et  novi  regi- 
minis  fautores  se  praebuerant.  Primos  ex 
his  pseudo-episcopis  vni°  calend.  februarii 
1791  consecrare  ausus  est  Talleyrand  epi- 
scopus  Augustodunensis,  assistentibus  Mi- 
raudot  Babylonensi  et  Gobel  Lyddensi  epi- 
scopis  in partibus.  Illi  deinde  aliissacrilegas 
manus  imposuerunt.  Ita  eiectis  ubique  le- 
gitimis  pastoribus  dominicum  gregem  lupi 
invaserunt. 

Pius  Pp.  VI,  auditis  iis ,  quae  in  Gallia 
contra  Religionem  attentabantur,  viii°  ca- 
lend.  aprilis  1790  cardinales  in  secreto  con- 
sistorio  allocutus  est,  eisque  dolorem  suum 
ex  perturbato  ecclesiarum  in  Galliis  statu, 
occupatis  ecclesiasticis  bonis,  depraedatis 
ecclesiis  ,  suppressis  monasteriis  ,  calcatis 
Apostolicae  Sedis  iuribus,conceptum,  signi- 
ficavit.  Litteras  scripsit  tum  ad  Ludovicum 
regem  XVI  tum  ad  praesules  Gallos,  in  qui- 
bus  amare  questus  est  de  congregationis 
nationalis  decretis  et  actis,  eosque  ad  con- 
stantiam,  ad  defendenda  Ecclesiae  iura  et 
ad  legitime  certandum  pro  domo  Dei  hor- 
tatus  est.  Idibus  aprilis  1791  alias  litteras 
dedit  ad  cardinales,  archiepiscopos,  episco- 
pos,  capitula,  clerum  et  populum  Galliarum 
in  quibus  novam  cleri  Constitutionem  de- 
claravit  «  ex  principiis  coalescere  ab  hae- 
resi  profectis,  adeoque  in  pluribus  decretis 
haereticam  esse  et  catholico  dogmati  ad- 
versantem,  in  aUis  vero  sacrilegam,  schi- 
smaticam,  iura  primatus  et  Ecclesiae  ever- 
tentem,  disciplinae  cum  veteri  tum  novae 
contrariam ,  non  alio  denique  consilio  ex- 
cogitatam  atque  vulgatam  nisi  ad  catholi- 
cam  religionem  prorsus  abolendam  ».  Ele- 
ctiones  episcoporum  constitutionalium  de- 
claravit  illegitimas,  sacrilegas,  et  prorsus 
nuUas,  eorumque  consecrationes  omnino  il- 
licitas  et  sacrilegas.  Consecratos  omni  ec- 
clesiastica  et  spirituali  iurisdictione  carere, 
eosque  et  eorum  consecratores  et  omnes, 
qui  in   execrandis  consecrationibus  opem 
et  consiUum  praestiterant,  ab  orani  episco- 


316 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLUS  SVBVERSIONE 


palis,  sacerdotalis  vel  alterius  ordinis  exer- 
citiosuspensospronuntiavit.Mandavitetiam 
omnibus.cuiusvis  ordinis  aut  conditionis,  ec- 
clesiasticis  viris,  qui  iuramentum  civicum, 
a  congregatione  nationali  praescriptum  , 
emiserant,  ut  illud  intra  40  dies  retracta- 
rent;  secus  a  cuiuscumque  ordinis  exercitio 
essent  suspensi ,  et  irregularitati  obnoxii , 
si  ordines  exercuissent. 

Post  hanc  Apostolicae  Sedis  sententiam 
multi,  qui  iuramentum  civicum  emiserant, 
admeliorem  mentemreversisunt;sedmaior 
pars  constitutionalium  episcoporum  et  pa- 
rochorum  in  schismate  perrexit.   Pius  VI 
hoc  et  sequenti  anno  plures  ad  episcopos 
Galliae  litteras  scripsit,  quibus  eos  faculta- 
tibus,  pro  circumstantiis  temporum  et  lo- 
corum  necessariis,  instruxit,  et  ad  propo- 
sitasab  eisdem  quaestiones  respondit.XIV" 
calend.  aprilis  1792  novas  litteras  monito- 
rias  ad  universum  clerum  et  populum  Gal- 
liae  dedit ,  quibus  60  dies  pro  secunda,  et 
alios60  pro  tertia  monitione  assignavit  epi- 
scopis  sic  dictis  constitutionalibus,  eorum 
consecratoribus  et  adsistentibus,pseudo-epi- 
scopis  intrusis,  episcopis  iuratis,  parochis, 
vicariis  caeterisque  presbyteris  intrusis  et 
iuratis  vel  in    regno  Gailiarum  delegatis- 
Eiusdem  tenoris  litteras  dedit  pridie  nonas 
aprilis,  ad  episcopos  insulae  Corsicae  ,  in 
quam  etiam  civilis  Constitutio  cleri  fuerat 
invecta.  VIIF  calend.  maias  novas  litteras 
commonitorias  scripsit  ad  clerum  et  popu- 
lum  civitatis  Avenionensis  et  comitatus  Vo- 
nascini,  quem  uti  ct  Avenionem  exercitus 
Gallorum  occuparat,  et  congregatio  natio- 
nalis  postridie  idus  septembris  1791  ab  au- 
ctoritate  Scdis  Apostolicae  avulsum  ,  tcrri- 
torio  Gallico  adiunxerat.Praeterea  Pontifex 
epistolas  encyclicas  scripsii  ad  omnes  epi- 
scopos  in  suo  territorio,  item  ad  antistites 
caeterosque  praelatos  et  ad  totum  clerum 
Germaniae,  eorum  liberalitati  et  hospitali- 
tati   commendans  ecclesiasticos  viros  qui 
propter  infelicem  rerum  in  Galliis  confla- 
grationem  ecclcsias  suas,  domicilia,  l)ona 
derelinqucrc  et  omigrai-e  fuerant  coactac. 
VIF  calend.  februarii  1793  epistola  ency- 
clica  praescripsit  genci^alem  noi'mam,  pcr 
Statum  pontificium  observandam,  rclatc  ad 
ecclesiasticos  saecularcs  et  regulares,  qui 
c  Gallia  in  eum  emigraranti. 

4.  Anarchia  in  Galliis  —  Elaborata  nova 
regni  constitutione,  coiigregatio  nationalis 
pridie  calcndas  octobr.  1791  soluta  fuit.  Ei 

'  Collecl.  Drevium  Pii  VI;  Ilistoire  abirrjce  de 
ta  Conslilulion  civile  du  Clei-ge  dc  France. 


successit  congregatio  sic  dicta  legislativa, 
quae  deteriora  tum  contra  auctoritatem  re- 
giara  tum  contra  Religionem  decrevit;  Lu- 
dovicum  XVI,  omnibus  iuribus  suis  et  pri- 
vilegiis  orbatum,  una  cum  r  gina,  infanti- 
bus  et  sorore  custodiae  manc.pavit ,  et  con- 
tinuis  opprobriis  saturavit;  sacerdotes,  qui 
praescriptum  ,  quod  vidimus,  iuramentum 
praestare  recusabant,  iam  antea  persecu- 
tioni  obnoxios  ,  deportari  iussit.  In  multis 
civitatibus  sacerdotes  prehensi,  in  carceres 
coniecti,interfecti.Parisiis  mense  septembri 
1792  prope  -300  sacerdotes  et  3  episcopi  in 
carceres  coniecti  ,  necati  fuerunt.  Meldis 
etiam,  Lugduni  aliisque  in  civitatibus  cae- 
des  sacerdotum  a  iureiurandoabhorrentium 
perpetratae  sunt. 

Porro  in  generali  hac  rerum  publicarum 
in  Galliis  conflagratione  multi  quidern,prae- 
sertim  Lugdunenses,  arma  pro  regis  et  re- 
ligionis  causa  sumpscrunt;  sed  propriis  vi- 
ribus  derelicti,  anno  1792  succubuerunt,  et 
terribilem  demagogorum  ullionem  experti 
sunt .  Magno  ardore  et  dexteritate  pro  causa 
regia  certarunt  Vendeenses,  qui  anno  1792 
et  sequentibus  maiori  saepe  demagogis  ter- 
rori  fuerunt,  quam  totius  Europae  coalitio. 
Deinde  cernentes  ,  se  defectu  auxilio  non 
posse  procurare  publicam  regni  bonum , 
pacto  inito,  consuluerunt  proprio. 

Solutae  xi°  calend.  octobris  1792  congre- 
gationi  legislativae,  successit  sic  dictus  Co/i- 
vcntus  nationalis.  Hicscelestorum  hominum 
coetus  potestatem  regiam  abolevit ,  et  pro 
toto  territorio  Gallico  Rempublicam  procla- 
mavit;  Ludovicum  XVI  in  ius  vocatum,  ca- 
pitis  damnavit,  quae  sententia  xii''  calend. 
februar.  1793  cxecutioni  mandata  fuit.  Eam- 
dem  sortem  subicrunt  Maria  Antoniaregina 
et  Elisabelha  regis  soror.  Regis  necem  se- 
cutaest  teterrimaanarchia,  factionibus  non 
minus  in  mutuam  suarum  ipsarum,  quam  in 
Religionis  destructionem  intentis.  Caeteris 
praevalebat  impia  et  sanguinolenta  factio 
Terroristaruni,  quac  antiquo  regimiiii  aut 
familiae  regiae  dcditis  vel  suspectis  vel 
prout  talcs  delatis,  in  carceres  coniicicbat 
vcl  necabat.  Episcopi  et  presbyteri,  anti- 
constitutionales,  ubique  conquisili,  carceri- 
bus  mancipati,  deportati  et  magno  numero 
interfecti  ea  crudelitate  ,  quae  inter  ipsos 
populos  barbaros  non  videtur.  In  ipsas  mo- 
niales  tyrannica  manus  desaeviit;  Parisiis 
17  Carmelitae  e  coenobio  Compendiensi,  ct 
Arausicae  28  monialcs,  e  diversis  cocnobiis, 
necatae  sunt,  quae  omncs  pari  ac  sacerdo- 
teschristianaconstantiasuppliciasubierunt. 


Quum  saeviente  persecutione  ,  saccrdotes 
latebras  quacrerent,  clam  sacra  peragerent 
et  populo  fideli  sacramenta  miiiislrai'ent , 
persecutores  pauiatim  ab  illorum  cocdibus 
abstinere  coeperunt,  promissaquc  liccntia 
emigrandi  ,  olericos  e  latcbris  elicuerunt ; 
se  dum  lii  littcrasad  iter  faeicndum  neces- 
sarias  petebant,  vel  compreliensi  ct  in  car- 
ceres  coniecti  sunt ,  vel  litterac  eis  datae, 
certo  signo  instructae,  quod  sicariis  ad  re- 
gni   limiles  constitutis  innuebat,  eos  csse 
spoliandos  aut  necandos;  qui  vero  publica 
cura  in  terras  alienas  deportabantur,  pes- 
sime  habiti  variisque  modis  cruciati  sunt  ^. 
5.   Reliijionis  coersio  in  Gallia  —  Anno 
autem  1793  conventus   nationalis  omnem 
Religionem  in  toto  territorio  Gallico   pro- 
scripsit.  Ipsis  episcopis  et  clericis  consli- 
tutionalibus,  seu  qui  iuramentum  civicum 
praestiterant ,  imperatum  est,  ut  Religio- 
nem  abiurarent ,   populumque  hactenus  a 
se  deceptum  fuisse   confiterentur.  Reipsa 
complures  eorum  animi  ita  abiecti  erant, 
ut  in  conventu  nationali  palam  contesta- 
rentur,  se    falsam    religionem    docuisse , 
munerisque  ecclesiastici  vestimenta  et  in- 
sti-umenta  a  se  proiicerent.  Alii  eadem  in- 
strumenta  suaeque  ordinationis  Utteras  ad 
conventum  miserunt  in  signum  abiuratae 
rehgionis  christianae.  Aliqui  publice  con- 
iugia  contraxerunt.   Tunc   templa  passim 
direpta  ,   profanata  ,  vasa  sacra  ablata  et 
turpiter  inquinata    sunt.    Parisiis  asinus , 
mitra  episcopali  aliisque  vestimentis  sacris 
indutus  ,  a  plebe  ,  vasa  sacra  ex  ecclesiis 
ablala  gestante  ,  primo  in  conventum  na- 
tionalem,  his  flagitiis  applaudentem,  deinde 
per  urbis  plateas  ductus  est.  Similia  Lug- 
duni  patrata  sunt  turpiusque  Weissenburgi 
in  Alsatia,  ubi  post  asinorum  vestimentis 
sacris  contectorum  et  lacobinorum  albis  , 
rochetis ,   aliis  sacris   vestibus  indutorum 
processionem  omnia  quotquot  inveniripote- 
rant,  Biblia,  missalia,  libri  precum,  rosa- 
ria,  imagines  Christi,  in  rogum  in  foro  ex- 
structum  coniecta  sunt.  Quin  imo,  ut  ipsa 
religionischristianaememoria,sifieriposset, 
deleretur,  iussu  conventus  nationalis  aera 
christianaabrogatafuiteiquesubstitutaaera 
Reipublicae;  novum  calendarium  introdu- 
ctum,  in  quo  non  tantum  nullum  Christia- 


1  Proyart,  Louis  XVI  ddlrdne  avanl  ileire  roi; 
i[m  Slemoiresparticiilieres  formanl  ihistoirecom- 
plele  de  la  famille  roijale  ,  I8t7  ii)-8°;  Canon , 
Les  confesseiirs  de  hi  foi  dans  V  eglise  gallicane; 
Guillon,  Les  marlyrs  de  la  foi. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  317 

norum  festorum  vestigium,  sed  etiam  in  lo- 
cum  liebdomadarum  deoadcs  positaeerant ; 
dici  decimac  celcbratio  tam  severe  praescri- 
pta,  quam  dorainicac  cclebratio  prohibita. 
Sic  proscriptis  omnibus  religionis  chri- 
stianae  vestigiis,  substitutus  fuit  cultus  sic 
dictus  Rationis,  per  statum  vel  mulierem 
prostitutam  repraescntatae.  Parisiis  actrix 
quaedam  scenica ,  infamis  meretrix ,  in 
splendido  curru  ,  crucifixo  pedibus  eius 
substrato  ,  pcr  urbis  plateas  circumvecta, 
tandem  in  ecclesiam  catliedralem  ducta  , 
tanquam  Rationis,  unici  Gallorum  numinis, 
symbolum,  in  altari  posita  fuit,et  in  eius 
honorem  thus  concrematum  hymnique  de- 
cantati.  Abhinc  templa  multa  per  univer- 
sam  Galliam  in  cultum  Rationis  mutata , 
alia  vendita  aut  diruta  sunt.  Magnificum 
autem  templum,  Parisiis  S-  Genovevae  lio- 
noribus  dedicatum,  iam  anno  1791  in  pan- 
theon  conversum  fuerat,  in  quo  Voltairii, 
Mirabaudi,  Rousseauvii  alioruraque  huius 
generis  virorum  cadavera  et  monumenta 
recondita  sunt. 

Universim  iam  crimen  erat ,  quod  car- 
ceris  saepiusque  mortis  poena  multabatur, 
si  quis  novum  nationis  cultum  eiusve  festa 
fastidire  videretur,  aut  levissimum  signum 
religionis  christianae  ederet  haberetque. 
Hinc  homines  religiosL  non  nisi  in  loeis 
abditis  Deum  colere  aut  sacris  interesse 
audebant ,  .sacras  imagines  ,  libellos  pre- 
cum  aliasque  huiusmodi  res  sollicite  ab- 
scondere  cogebantur. 

Tandem  ,  quum  terroristarum  regimen 
ad  .summum  apicem  pervenisset ,  saevus 
Robespierre,  eorum  coryphaeus,  a  collegis 
suis  desertus,  ab  omnibus  despectus,  vi°  ca- 
lend.  augusti  1794  ad  ferale  pegma ,  ad 
quod  tot  alios  duci  iusserat ,  ductus  fuit. 
Cum  eo  plures  alii,  crudelitatis  eius  com- 
plices,  suppliciis  affecti  sunt.  Tunc  conven- 
tus  nationalis  a  cruenta  tyrannide  absti- 
nere  visus  est;  multi  e  carceribus  dimissi 
.sunt;  viri  ecclesiastici  a  metu  respirarunt; 
multi,  qui  terroris  tempore  lapsi  fuerant, 
ad  cordis  conversionem  redierunt ;  cultus 
divinus  declaratus  fuit  liber;  sacerdotibus 
divina  celebrare  indultum,  modo  reipubli- 
cae  legibus  obedientiam  profiterentur.  At 
IV**  calend.  octobris  1795  novum  iuramen- 
tum  de  summo  nationis  iure  sub  poena 
carceris  et  exilii  ecclesiasticis  viris  impe- 
ratum  est  et  persecutio  instaurata,  donec 
pridie  nonas  novembris  eiusdem  anni  no- 
vum  regimen  ,  quod  Directorium  dicitur , 
institutum  fuit. 


318 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


Tunc  quaedam  ordinis  species  apparuit. 
E  diversis  locis  supplicationes  utrique  Ca- 
merae,  quingentoruni  et  senioruni,  oblatae 
sunt,  quibus  liberum  Religionis  exercitium, 
sacerdotum,  in  carceribus  gementium ,  li- 
bertas,  et  deportatorum  revocatio  peteban- 
tur.  Ibi  oratores  plures  easdem  libertates 
defenderunt.  Lex  deportationis,  a  gubernii 
directoribus  contra  sacerdotes  non-iuratos 
proposita ,  reiecta  fuit.  Verumtamen  dire- 
ctores  sacerdotibus  mille  vexas  suscitabant. 
Mense  augusto  1797  ab  utroque  concilio  de- 
cretum  sancitum  est ,  quo  leges  poenales, 
contra  sacerdotes  non-iuratos  latae,  revo- 
cabantur.SedDirectorium  ad  violentias  pro- 
rupit,  decretum  reiecit,  legem  deportatio- 
nis,  iv"  calendas  octobris  1795  contrasacer- 
dotes  non-iuratos  latam,  restituit,  novum 
iuramentum,  nempe  odii  in  regiam  maie- 
statem  ,  praescripsit  ^. 

6.  Galli  occupant  Belgium  et  Italiam  — 
Interdum  Galli  an.  1792  irruerant  in  Bel- 
gium,  et  maiorem  eius  partem  occuparant; 
sed  anno  insequenti  repulsi  sunt.  Eodem 
anno  contra  eos  ictum  est  foedus  inter  Au- 
striacos,  Borussos,  caeteros  imperii  prin- 
cipes,  Anglos,  Batavos,  Hispanos,  Lusita- 
nos,  Siculos  et  Sardos,  quod  tamen  pro- 
pter  contraria  confoederatorum  studia  sta- 
bilitatem  non  iiabuit.  Anno  1794  Galli  rur- 
sus  in  Belgio  foederatos  aggressi  sunt;  in 
campis  Cameracensibus  et  Tornacensibus 
victi ,  sed  ad  pagum  Fleurus  in  comitatu 
Namurcensi  victores,reliquum  Belgium  ra- 
pido  cursu  subiugarunt.  Subsecuta  duris- 
sima  hieme,penetrarunt  in  Hollandiam,  cui, 
exauctorato  principe  Arausicano,  democra- 
tici  regiminis  formam  dederunt;  nonnullae 
illius  territorii  partes  cum  Bclgio  universo 
et  principatu  Leodiensi  anno  1795  reipubli- 
cae  Gallicae  fuerunt  adiunctac.  Eodem  anno 
Galii  superato  Rheno,  in  Germania  non  se- 
mel  victi  sunt  a  fortissimo  comite  de  Cler- 
fayt,  quo  initio  anni  sequentis  ab  imperio 
exercitus  amoto,  aliquandiu  victores  fuc- 
runt;  deinde  a  Carolo  arciiiducc  pluries  su- 
perati,  Rhcnum  traiiccrc  coacti  sunt. 

Directorium  autem  vni°  calend.dccembris 
179B  provincias  Belgii  omnibus  reipublicac 
legibus  subiectas  declaruvit.  Confestim  rc- 
giminisforma  ibi  ut  in  Gallia  fuit  constituta, 
nobilium  ordo  abrogatus,  Ordines  religiosi 
tiuppressi,  monastcria  et  templa  dcpraeda- 
ta,  nonnulla  inipio  Rationis  cultu  profanata, 


'  (iarron  el  Guillon,  cill. 
1792-97. 


Picul,  Memoires,  an. 


bona  ecclesiastica  divendita,  iuramentum 
odii  ecclesiasticis  viris  imperatum,  sacer- 
dotes,  qui  illicitum  iuramentum  praestare 
nolebant,  vel  ad  latebras  quaerendas  coacti, 
ecclesiasticus  status  tristem  in  modum  per- 
turbatus. 

Eodem  tempore  Galli ,  duce  Napoleone 
Bonaparte,  in  Italia  quaquaversum  victri- 
cia  arma   proferebant.    Bonaparte  regem 
Sardiniae  aliosque  principesltalos  ad  ineun- 
dam  cum  republica  Gallica  pacem  coegit; 
superatis   copiis  Austriacis  ,  Mediolanum, 
Mantuam  aliasque  civitates  subegit;  plures 
etiam  pontificiae  ditionis  civitates  occupa- 
vit;   Pontifici   pacem  promisit ,  modo   hic 
21,000,000  francorum,  legationes  Bononien- 
sem  et  Ferrariensera,  arcem  Anconitanam, 
et  pretiosiora  antiquae  artis  monumenta  at- 
que  manuscripta  gubernio  Gallico  traderet. 
Piu.sVI  e  cardinalium  consilio  ad  faciendum 
satis  conditionibus  istis,  ut  ut  durissimis, 
eratparatus;  sed  Directorium  conditiones 
pacis  confirmare  noluit,  nisi  Pontifexquae- 
cumque  in  causa  civilis  constitutionis  cleri 
et  schismaticorum  constitutionalium  decre- 
verat ,  palam  retractaret.  Quum  Pius  VI 
pro   muneris    sui   officio   huiusmodi   pacto 
assentire  non  posset,  Bonaparte  occupavit 
marchionatum  Anconitanum    et   ducatum 
Urbinatensem,  spoliatoque  sacrario  Laure- 
tano,  penetravit  Tolentinum  usque.  Hic  Au- 
striacos  a  tergo  eius  castra  movcntes  me- 
tuens,  xi°  calend.  martias  1797  pacem  cum 
Pontifice  signavit,  qua  Gallis  cedebantur 
ultra  30,000,000  francorum  et  multa  artis 
monumenta  ac  manuscripta  pretiosissima, 
ditio  Avenionensis,  iam  dudum  ab  illis  iniu- 
ste  occupata  ,  ct  legationes   Bononiensis  , 
Fe)'rariensis  et  Ravennatensis.  Eodem  an- 
110  vi"  calend.  novembris  Bonaparte  pacem 
signavit  cum  Austriacis,  qua  Belgium  et 
nonnulli  portus  atque   insulae  Venctorum 
reipublicae  Gallicae,  relic|uum  Venetorum 
dominium  Austriacis  cesserunt;  Lombardia 
conversa  est  in   rempublicam  ,  cui  nomen 
Cisalpinae  inditum;  cx  ditionibus  vero  Pon- 
tifici  subtractis  aliisque  ultra  Eridanum  si- 
tis,  formata  cst  respublica  Cispadana.  Quo 
lacto,  Bonaparte  ex  Italia  evocatus,  anno 
1798  suscepit  expeditioiicm  transmarinam. 
7.  Pius  VI  lioma  abducitur  {an.  1798)  — 
Verum  imperfectus  fuisset  impiorum  trium- 
phus,  nisi  ipsum  Papam  currui  suo  alliga.s- 
sent.  Directorium  sub  praetextu  sedando 
rum  in  urbc  Roma  motuum,   quos  ipsum- 
mct  per  cmi.ssarios  suos  cxcitabat,  bclliduci 
Berlhicr  mandavit,  ut  urbcm  occuparct,  ct 


Pontificcm  cxanctoratum  in  Hctiuriam  ab- 
dueeret.  Dio    iii"  idus   fcbruarii   1798  Ber- 
thier  armatamanuRomam  occupavit.ct  xv° 
calendas  martii,  qui  crat  anniversarius  dies 
exaltationis  Pii  Vi,calvinista  HalleradPon- 
tificem  detulit  decretum,  quo  regno  seu  sta- 
tibussuisorbatuset  exauctoratus  declaraba- 
tiir.  Mox  rapax  manus  missa  est  in  omnia 
Pontificis  mobilia,  Respublica  proclamata, 
magistratus  pontificii  dciecti,cardinales  aut 
dispersi  aut  custodiae  mancipati,  Pontifex 
ipse  opprobriis  saturatus,  x°  calcnd.  martii 
violenter  e  palatio  suo  raptus  ct  in  Hetru- 
riam   abductus  fuit.  Quum  venerabilis  sc- 
ncx  aliquantulum  Scnis,quo  v°  calend.  mar- 
tii  pervcnit,  substitisset,    translatus  cst  in 
Carthusiam   prope   Florentiam.  Eum  mox 
adierunt  Ferdinandus  magnus  dux  Hctru- 
riae,  rex  atque  regina  Sardiniae,  et  archie- 
piscopus  Toletanus,  regis  Hispaniae  orator, 
qui  principis  sui  iussu  Pontificem  sccutus 
fuerat,  ut  quomodocumquc  posset,  aerum- 
nas  eius  lcvarct.  Litteris  ctiara  humanissi- 
mis  Francisci  imperatoris  II,  Ludovici  XVIII 
christianissimi  regisextorris,  ct  Pauli  I  im- 
peratoris  Russorum  recreatus  fuit.  Multi 
fidcles  e  diversis  locis  amoris  et  rcvcren- 
tiae  tributum  captivo  pependerunt,  oblatis 
copiosis  subsidiis.  Episcoporum  item  obscr- 
vantissimae  epistolae  undique  confiuebant, 
quibus  Pontifex  rcspondit,  moestos  afflictos- 
que  consolando,  alios  a  zelo  ct  saccrdotali 
fortitudinc  laudando,  aliorum  dubia  solven- 
do,  omnes  denique,  ut  in  officio  starent  vi- 
riliter,  verbo  ct  cxemplo  hortando. 

Impiorum  furor  in  summum  Ecclesiae 
pastorem  nondum  erat  completus;  vi°  ca- 
lcnd.aprilis  1799  vencrabilcm  scnem,  viri- 
bus  doloribusque  fractum,  et  supplicantem, 
ut  sibi  in  Carthusia  quietc  mori  concedc- 
retur,  inde  rapucrunt,  ct  coniectum  in  vehi- 
culum,  per  acrem  inclcmcntem  viasque  dif- 
ficiles  ct  montosas  raptarunt  in  Galliam 
usquc  Valentiam  in  Delphinatu,  ulteriora 
molituri,  nisi  providus  Deus  optimum  Pon- 
tificem  ad  se  evocasseti. 

S.  Iiiramentum  odii—lnteveSiDivectovmm 
sub  poena  deportationis  omnibus  munerc 
publico  fungentibus  ct  saccrdotibus  prae- 
scripsit  iuramentum  odii  in  regiam  rnaie- 
statem2,et  pcrsecutioncm  contra  sacerdo- 
tcs  non-iuratos  ,  ut  vocabant,  tum  in  Belgio 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 

ct   Italia  tum  in 


1  Blanchard,  Precis  hist.  de  Pie  VI;  Baldassari, 
Histoire  de  /'  enlevement  et  de  la  caplivile  de 
Pie   VI,  liruxelles,  18-iO,  in-8«. 

-  luramenti  formula  hacc  erat:  «  Ego  sacramen- 
tum  odii  in  rcgiam  maieslatem  et  anarchiam  pro- 


319 

Gallia  instauravit.  Tunc 
quicumquc  saccrdotcs  iuramentum  istud 
praestare  rccusabant,  undique  conquisiti, 
in  carceres  coniecti,  et  in  insulas  deportati 
sunt,  in  quibus  multi  perierunti. 

Insuper  mcmoratum  iuramentum  deplo- 
randam  divisioncm  in  clero,  ct  proinde  in 
populo,  excitavit.  Alii  sacerdotes  illud  iu- 
ramcntum  tanquam  iliicitum  detestabantur; 
et  hi  latebras  quaerere  et  clam  sacris  fungi 
cogebantur:  alii,  sive  mctuducti,  sive  salva 
conscientia  illud  iuramcntum  emitti  posse 
contcndentes,  illud  emittcbant;  et  hi  secure 
et  palam  sacra  ministrabant.  Summus  Pon- 
tifex  Pius  VI,  praeviis  doctorum  theologo- 
rum   consultationibus  praevioque  Congre- 
gationis  cardinalium  examine  ,  anno  1798 
iuramcntumpraefatum  declaravit  illicitum, 
ct  cpiscopo  Isauriensi  de  Pedro,  quemsuum 
in  Urbc  vicarium  constitucrat,  mandavit, 
ut  hoc  S.  Scdis  iudicium,  occasionc  data, 
propalaret.  Secundum  auctoritatcm,  a  SS. 
Pontificc  sibi  spccialiter  dclegatam  ,   cpi- 
scopus  Isauriensis  viii°  calend.  octobr.  1798 
ad  dubia,  ab  episcopo  Grassensi  Pio  VI  pro- 
posita ,  rcspondit,  ab  Apostolica  Sede  de- 
claratum  fuisse,  non  licere  praefatum  iura- 
mcntum  emittere,  eosque  qui  istud  emise- 
rant,  teneri  ad  illud  retractandum.  Pontifex 
in  epistola  iii"  calend.  sextilis  an.  1798  data 
ad  cardinalem   de  Frankenberg  archiepi- 
scopum   Mechlinicnscm  ,  hunc  praesulem 
aliosque  antistites  Belgii  et  sacerdotes  sum- 
mopcre  laudavit,  quod,  non  obstante  per- 
sccutione  ,  in  fide  ct  officio  permanerent, 
et  a  iuramcnti  impietate  abhorrerent.Quum 
Pius  Pp.  VI  vero  Florentiam  abductus  au- 
divissct ,   praedictum  iuramentum   profes- 
soribus  Romanae  Universitatis  fuisse  im- 
peratum,  xvii°  calcnd.  februarii  1799  cpi- 
stolam  scripsit  ad  Octavium  Boni,  archie- 
piscopum  Nazianzenum,  in  officio  vice-ge- 
rentis  Romae,  eiuscjue  districtusdelectum, 
cui  ob  oculos  posuit  decisionem ,  cjua  iam 
antea  illud  iuramcntum  illicitum  declara- 
i'at',  dixitquG  solum  admitti  posse  hanc  for- 
mulam:  «  Ego  N.  iuro  me  partem  non  ha- 
biturum  in  quacumque  coniuratione,  con- 


fiteor,  simulque  vovco  obsequium  el  fidem  in  rem- 
publicam  el  conslilutionem  anni  III »  («allice  : /e 
jure  haine  d  la  royaule  et  d  1'anarchie,  attache- 
ment  et  fidelitii  d  la  republique  et  d  la  Consti- 
tution  de  r an  3). 

1  Carron  et  Guillon  ,  cilt.;  G.  J.  Jauffret,  Me- 
moires  pour  servir  d  V  hist.  de  la  religion  et  de 
la  philos.  d  la  fin  du  iS^siecle;  ilem,  Tableuu  de 
la  France  sous  le  Directoire. 


320 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


spiratione  et  seditione  pro  restituenda  mo- 
narcliia,  et  contra  rempviblicam,  quae  nunc 
imperat;odium  anarcliiae,fidelitatem  atque 
adhaesionem  reipublicae  et  constitutioni , 
salva  decaeteroReligionecatholica».Quum 
his  non  obstantibus  professores  CoUegii  Ro- 
mani  et  Sapientiae  iuramentum  odii  emi- 
sissent  cum  verbali  declaratione  coram  ma- 
gistratu  ,  ad  eorum  iuramentum  recipien- 
dum  delegato,  idque  archiepiscopusNazian- 
zenus  data  Instructione  probasset  ;  Pius 
Pp.  VI  ad  eum  ni°  calend.  februarii  1799 
alteram  dedit  epistolam,  qua  de  eorum  a- 
gendi  ratione  et  contemptis  S.  Sedis  sen- 
tentiis  graviter  expostulavit,  iuramentum 
pure  et  simpliciter,  quamvis  cum  verbali 
declaratione,  praestitum  reprobavit,  et  Ar- 
chiepiscopum  Nazianzenum  ad  revocandam 
suam  Instructionem  et  ad  publicandum  S. 
Sedis  de  praesenti  negotio  iudicium  supra 
in  epistola  xvii°  calendas  februarii  relatum, 
coegit.  Archiepiscopus  Nazianzenus  in  om- 
nibus  Pontifici  satis  fecit^. 

9.  Theophilanthroporum  sec^a— Irreligio- 
ne  una  cum  anarchia  in  Galliis  dominante, 
scriptoribus  aliis  atheismum,  aliis  deismum 
propugnantibus,  Parisiis  5  patres-familias 
novam  consociationem  religiosam ,  quae 
Theophilanthroporum  dicta  est,  constitue- 
runt.  Anno  1797  eorum  consociatio,  sub  au- 
spiciis  unius  e  directoribus  reipublicae  La 
R6veillere-Lepaux,  auctoritatem  publicam 
et  proprium  organismum  accepit;  Theophi- 
lanthropi  quamdam  religionem  naturalem 
sectabantur ,  quae  potissimum  consistebat 
in  doctrina  de  existentia  Dei  ,  de  animae 
immortalitate,  de  adorando  Deo,  diligendo 
proximo ,  procuranda  patriae  utilitate ,  et 
in  certis  ritibus  religiosis,  quos  in  conven- 
tibus  suis  exercebant,  quique  consistebant 
in  praelectionibus,  orationibus  canticisque 
moralibus,  et  in  quibusdam  actibus  symbo- 
licis  peragi  solitis  in  nativitate,  in  matri- 
monii  contractu  et  sepultura  sociorum.  Ini- 
tio  secta  crescere  visa  est;  plurimis  deistis 
et  sacerdotibus  apostatis  ac  coniugatis  pla- 
cuit;  Parisiis  7  templa  ad  celebranda  sua 
sacraaccepit;  in  aliis  etiam  diversis  Galliae 
urbibus  socios  nacta  cst.  Sed  brcvi  post 
multi  sectam  deserucrunt ;  et  postquam  , 
Dircctorio  vcrsus  fincm  anni  1799  abolito, 
La  Roveillcre  publica  auctoritatc  cxcidis- 
•sct,  Theophilanthroporum  institulum  magis 
magisquc  intcrcidit.  Anno  autem  1802  con- 
cordato  inter  rempublicam  Gallicam  ct  Ro- 

'  Coltectio  Drcvium  Pii   VI. 


manum  Pontificem  inito  ad  restauranda  re- 
ligionis  catholicae  exercitia,  et  Theophi- 
lanthroporum  et  Constitutionalium  sectae 
evanuerunt. 

\0 .C onstitutionallum  s^a!!?/s— Schisma  ve- 
ro  Constitutionalium  probrosam  metamor- 
phosim  subiit.  Plures,  qui  aliquandiu  ei  ad- 
haeserant,deinde  RomaniPontificis  monitis 
aliisque  causis  excitati,  eidem  renunciarunt 
et  errores  suos  correxerunt.Multi,ut  supra 
vidimus,  terroris  tempore  episcopalia  aut 
sacerdotalia  insignia  abiecerunt,religionem 
christianam  abiurarunt,  coniugia  contraxe- 
runt.  Anno  1795  quatuor  pseudo-episcopi, 
Desbois,  Saurine,  Gregoire  et  Royer,  ad 
iustaurandam  ecclesiam  sic  dictam  consti- 
tutionalem,  quae  iam  reipublicae  praesidio 
orbata  ,  magis  magisque  collabebatur  ,  se 
Parisiis  congregarunt,  et  idibus  martii  epi- 
stolam  encyclicam  scripserunt  ad  reliquos 
episcopos  constitutionales,  in  qua  post  fidei 
suae  declarationem,  nonnuUa  ad  instauran- 
das  suas  res  constituerunt.  Epistolae  sub- 
scripserunt  33  pseudo-episcopi  inter  quos 
erat  Gratien,  metropolita  Sequanae,  epi- 
scopi  enim  isti  praefecturarum  nomine  ap- 
pellabantur.  Alteram  epistolam  ediderunt 
idibus  decembris ,  qua  praetcr  alia  prae- 
scripserunt  novam  electionum  formam  , 
mandaruntque,  ut  in  qualibet  ecclesia  ca- 
thedrali  formaretur  presbyterium  ,  quod  , 
sede  vacante,  ecclcsiam  gubernaret.  Prae- 
terea  libellos  sub  specioso  Annalium  reli- 
ligionis  {Annales  de  la  religion)  ct  aliis  ti- 
tulis  vulgarunt  ad  schismatis  propugnatio- 
nem.  At  his  non  obstantibus,  eorum  res  in 
dies  declinabant. 

Quum  vero  episcopi  constitutionalcs  so 
continuo  a  suis  clericis  quorum  m.ulti  schis- 
mati  rcnunciabant,  deseri  ccrnerent,  anno 
1797  Parisiis  conciliabulum  celcbrarunt. 
Convenerunt  26  episcopi  et  46  presbyteri, 
quibus  eadem  ac  illis  iura  in  conciliabulo 
concessa  sunt.  Praestituto  iuramcnto  odii 
in  regiam  maiestatem,  deliberarunt  de  ra- 
tionc  componendac  pacis  cum  dissidenti- 
bus  ,  ut  vocabant ,  litterasquc  scribcndas 
decreverunt  ad  omnes  tcrritorii  Gallici  ec- 
clesias  ,  ut  hae  aliquos  ad  concilium  pro 
componcnda  unionc  dcputarunt.  Dcindc 
pseudo-episcopus  Grcgoirc  exposuit  slatam 
ecclcsiae  constitutionalis,  acriterque  inve- 
ctus  cst  in  clericos,  qui  pracscripta  a  re- 
publica  iuramcnta  vcl  non  pracstiterant , 
vcl  retractarant,  in  bullam  Auctorcnifidci, 
in  Inquisitioncm  et  in  pote.statcm  tcmpo- 
ralcm  Romunorum  Pontiiicum.  Demuni  in- 


VSQVE  AD  FRAESENTEM  AETATEM 


321 


stitutis  novis  aliquot  suao  factionis  opisco- 
pis,  cxpcctantcs  novum  rerum  ordinem  ab 
omni  inquisilionis,  regumquo  iugo  immu- 
nem  ,  quem  in  perturbato  Europae  statu 
iam  appropinquantem  salutabant,  coucilia- 
bulum  dissolveiiint. 

Auno  1801  post  varia  conciliabula  dioe- 
cesana,  alterum  nationale  habuerunt  Pari- 
siis  ,  in  quo  post  scandalosa  dissidia  inter 
sacerdotes  primi  et  secundi  ordinis  ,  post 
laudes  efTusas  plerisque  ecclcsiasticae  po- 
testatis  osoribus,  Van  Espen,  Dc  Hontheim, 
Lc  Plat,  Tamburini  aliisque  delatas,  audire 
fuit  convicia  in  Sanctam  Sedem  et  in  prin- 
cipes  poliiicos,  cum  ridiculis  iactantiis  con- 
iuncta.  At  signato  interim  inter  Apostoli- 
cam  Sedem  et  gubernium  GaUicum  concor- 
dato ,  concihabulum  iussu  gubernii ,  cuius 
instigatione  coactum  fuisse  videtur  ad  in- 
cutiendum  Pontifici  metum,  dissolutum  est. 
Ex  quo  tempore  Constitutionalium  secta  di- 
sparuit  1. 

11.  Pii  VI  obitiis  [an.  1799)  —  Quum  iam 
sex  circiter  hebdomades  Pontifex  Valentiae 
in  Delphinatu  in  arcta  custodia  ageret,Dire- 
ctorium  mandavit,  ut  transferretur  Divio- 
nem;  sed  obstitit  divina  Providentia,  quae 
venerabilem  senem  ,  diuturnis  aerumnis 
fractis  et  paralysi  in  inferioribus  artubus 
laborantem,  iv''  calend.  septembris  1799  ad 
iustitiae  coronam  evocavit  ^.  Annos  natus 
81,  postquam  Ecclesiam  rexisset  ann.  24, 
mens.  6,dies  14.  Eius  corpus  deinde  Roraam 
translatum,  magna  populorum  omniumque 
ordinum  frequentia  exceptum,persolutisque 
summa  honorificentia  extremis  sepulturae 
officiis  ,  in  aede  Vaticana  conditum  est 
anno  1801.— Pius  Pp.  VI  bonarum  artium, 
earumque  cultorum  paterno  instituto  fautor 
eximius  extitit;  quare  academias  fundavit, 
monumentis,edifitiis,viis,dum  Romae  erat, 
condecoravit.  A  paludibus  pontinis  Urbem 
liberavit,  leges,uti  nuncvocantur,  a^rarias 
sancivit,  ahaque  huiusmodi  memoratu  di- 
gnissima. 

12.  Pius  VII,  Pontifex{an.  1800)— Roma 
a  seditiosis  Francicis  occupata,  omni  fere 
Itaha  eorum  armis  subacta,Pontifice  ionge 
a  Sede  sua  abducto,  ecclesiastici  regiminis 
facultatc  privato  et  tandem  in  potestate 
hostium  moriente ,  cardinaUbus  dispersis  , 


1  Precis  historique  sur  1'eglise  conslilutionnelle; 
Picol,  Memoiies,  iinn.  1795,  1797,1801. 

2  Blancanl,  Precis  hist.  de  la  vie  et  du  ponlificnt 
de  Pie  K/;  Hist.  civile,  politique  et  relbjieuse  de 
Pie  r/parun  Fraiicais  calh.  rop.i.;BaliJassari,  Ilist. 
de  lenlevement  et  de  la  captivite  de  Pie  VI. 

WOVTERS,  II. 


Ecclesia  in  summo  discrimine  versabatur, 
et  amisso  capite,  emoritura  videbatur.  Sed 
qui  habitat  in  coeUs  ,  iniquos  fi-ementium 
atque  convenientium  adversus  Dominum  el 
Ciu'istum  eius  conatus  deiecit ,  novumque 
documentum  dedit,  Christi  promissiones  de 
perpetua  Ecclesiae  duratione  et  indefecti- 
bilitate  non  fallere.  Adduxit  Deus  a  longin- 
quo  gentes,  a  cathoUca  fide  aUenas,  quae 
iuncta  cum  Austriacis  aUisque  foederatis 
manu,  Francos  hoc  ipso  anno  1799  Italia 
expulerunt,  et  Petri  Sedem  libertati  resti- 
tuerunt.  Austriaci  et  Russi  Mediolanura  , 
Venetias  totamque  ItaUara  superiorem,  An- 
gU  et  NeapoUtani  Romara,  Turcae  Anco- 
nam  occuparunt,  GaUosque  ad  deserendam 
ItaUam  corapulerunt. 

Quapropter  post  Pii  VI  obitum  35  cardi- 
nales  convenerunt  Venetias;  iUic  calendis 
decembris  1799  conclave  ingressi  sunt,  et 
pridie  idus  raartii  1800  in  pontificem  ele- 
gerunt  Gregorium  Barnabam  Chiaramonti, 
Caesenatem,  Ord-  S.  Benedicti,  cardinalem 
episcopum  Forum  CorneUi,  qui  ob  memo- 
riam  iUustris  sui  praedecessoris,  cuius  ae- 
rumnas  et  pietatera  exaequare  debuerat, 
nomen  Pii  VII  assumpsit  rexitque  Eccle- 
siara  usque  ad  annura  1823. 

Pius  VII  pontificatu  inito,  se  totum  ap- 
pUcuit  ad  coraponendas  Ecclesiae  res.  Idi- 
bus  maii  ad  universum  orbera  cathoUcum 
epistolara  eneycUcara  scripsit,  in  qua  post 
laudes  meritissiraas  sui  decessoris  ,  et  au- 
gusti  Caesaris,  sub  cuius  praesidio  et  tutela 
cardinaliura  coraitia  Venetiis  habita  fue- 
rant,  electionem  suara  significavit;  episco- 
pos  oranes  hortatus  est,  ut  deposito  Fidei 
custodiendo  intenti,  studerent  potissimum 
debitae  clericorum  institutioni  et  coercen- 
dae  cogitandi,  loquendi,scribendi  et  legendi 
licentiae,ne  raalura  gravissimum,iam  ex  ea 
ortum,serperet  latius  totumqueorbera  inva- 
deret.  Bellis  irapedientibus,  iubilaeura  anni 
sancti  non  celebravit.  Nonis  iunii  Venetiis 
relictis,  Roraara  properavit,  quara  v°  nonas 
iulii,  iubilantibus  Romanis  ,  ingressus  est. 
Reliquum  etiara  territorium,  a  Francis  pon- 
tificiae  auctoritati  ademptum  ,  opera  Im- 
peratoris  Gerraaniae  regisque  Neapolitani 
recepit.  Mox  publicara  rerura  adrainistratio- 
nem,  raiserum  in  modum  coUapsam,  com- 
posuit.  Quum  audivisset,  in  regno  Neapo- 
Htano  ,  post  Francorura  expulsionera ,  in- 
iustas  saevitias  exerceri  in  laicos  et  cleri- 
cos,  qui  dissidiorum  et  conflagrationis  tem- 
pore  novo  'rei'um  regimini  favere  visi  fue- 
rant,  de  ea  re  graviter  expostulavit  apud 

26 


322 


EPOCHA  XIII. 


Ferdinandum  regem  IV,  et  episcopos,  qui 
in  istis  duritiae  actibus  partem  habuerant, 
censuris  perculit.  Caeteras  liuius  Pontificis 
res  gestas  suis  locis  referemus. 

13.  Bonaparte  I  Consid—ln  Gallia  etiam 
status  rerum  mutatus  est.  Quum  enim  re- 
gimen  Directorii  intus  ad  diram  tyranni- 
dem  ,  foris  ad  commune  odium  et  despe- 
ctum  esset  dilapsum,  Bonaparte  bellidux, 
anno  1799  ex  .Egypto  redux,  v*^  et  iv°  idus 
novembris  Directorium  evertit  ,  regimen 
consulare  proclamari  curavit,et  ipsemet  idi- 
bus  decembris  primusConsul  declaratus  est. 
Illico  ad  conciliandos  sibi  Francorum  ani- 
mos,  plura  iniqua  Directorii  decreta  abro- 
gavit,  deportationi  finem  constituit,  eccle- 
siasticis  viris  ac  publico  munere  fungentibus 
imperavit  solam  promissionem  fidelitatis 
novae  constitutioni,  intus  bellum  civile  so- 
pivit ,  foris  prospero  marte  contra  foede- 
ratos  certavit.  Mense  maio  1800  selectum 
exercitum  per  Alpes  traduxit,  superatisque 
Austriacis  celebri  praelio  apud  Marengo, 
recepit  quidquid  anno  praecedenti  Franci 
illic  amiserant.  E  subactis  septentrionalibus 
Italiae  provinciis  et  tribus  Romanae  eccle- 
siae  legationibus  Bononiensi  ,  Ferrariensi 
et  Ravennatensi,  instauravit  rempublicam 
Cisalpinam,  dein  Italicam,  cuius  seipsum 
anno  1802  praesidium  dixit.  Eodem  tempore 
Franci  victores  in  Germania,  Domum  Au- 
striacam  et  imperium  ad  postulandam  pa- 
cem  compulerunt  ,  quae  initio  anni  1801 
Lunacvillae  signata,  praeter  cessiones  iam 
ante  factas,  Gallorum  dominio  adiecit  quid- 
quid  ad  lacvam  Rheni  situm  est. 

14.  Concordatum  {an.  1801)  —  Napoleon 
Bonaparte  primus  Gallorum  consul,  pluri- 
morum  reHgioni  cathoHcae  fideliter  inhae- 
rcntium  desiderium  cognoscens  ,  ratusque 
sibi  admodum  profuturum  ad  capessendum 
quod  ambiebat,  summum  imperium,  si  Ro- 
manum  Pontilicem  sibi  conciliaret,  iam  in 
camjjo  de  Marengo  manifestaverat  consi- 
hum  tractandi  cum  Pontifjce  de  instau- 
rando  religionis  cathoHcao  in  Galha  cxer- 
citio.  Quod  cum  Pio  VII  pro  partc  ilhus 
nunciatum  esset,  Pontifex  quantumcumquc 
metueret,  ne  homo  ambitiosus,  qui  in  /K- 
gypto  Mahometis  praeconem  agerat,  sui.s 
potius  quam  religionis  commodis  studeret, 
pcrpendeiis  tamen,  hanc  viam  forsan  a  di- 
vina  Providentia  assumptam  ad  restitucn* 
dum  in  Galha  divini  cultus  exercitium,  lo- 
sephumSpina  archiepiscopumCorinthi  cun) 
Caselii,  quondam  gcnci-ali  Scrvitarum  mi- 
nistro,  Pari.^iios  aUcgavil.  Qui  cum  muniic 


A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 

octobri  1800  Parisios  advenissent,  cum  gu- 
bernio  de  conditionibus  pacisci  coeperunt; 
sed  irriti  fuerunt  eorum  conatus,  donec  su- 
perveniensxii"  calend.  iuHi  1801  cardinalis 
Consalvi  ,  idibus  eiusdem  mensis  conven- 
tionem  seu  Concordatum  signavit  condi- 
tionibus  quidem  durissimis  ,  sed  quae  ne- 
cessariae  visac  sunt  ad  redimendum  tot 
inter  commotiones  liberum  reHgionis  catho- 
Hcae  exercitium. 

Continebat  Concordatum  17  articulos , 
quorum  summa  haec  erat:  Cultus  reHgionis 
CathoHco-apostoHco-Romanae  in  GaHia  erit 
liber  et  pubhcus,  habita  tamen  ratione  or- 
dinationum,  quas  gubernium,  quantum  ad 
politiam  pertinet,  pro  pubHca  tranquiHitate 
necessarias  existimabit.  Suppressis  antiquis 
dioecesibus  et  parochiis  ,  Pontifex  novam 
dioeceseon,  et  episcopi  parochiarum.  facient 
circumscriptionem ,  a  gubernio  approban- 
dam.  Primus  consul  ad  novae  circumscri- 
ptionis  dioeceses  et  deinceps  nomuiabit  ar- 
chiepisGOpos  et  episcopos,  quibus  Pontifex 
institutionem  canonicam  conferet  secun- 
dum  formam  ,  ante  regiminis  mutationem 
in  GaHia  receptam.  Episcopi  nominabunt 
parochos,  sed  gubernio  acceptos.  Episcopi 
coram  primo  consule  et  parochi  coram  de- 
legatis  gubernii  praestabunt  iuramentum, 
quod  sequitur:  «  Ego  iuro  et  promitto  ad 
sancta  Dei  Evangeha  obedientiam  et  fide- 
Utatem  gubernio  per  constitutionem  GalH- 
canae  reipublicae  constituto.  Idem  promit- 
to  ,  me  nuHam  communicationem  habitu- 
rum,  nuHi  consiUo  interfuturum,  nuHamque 
suspectamunionem  nequeintraneque  extra 
conservaturum,  quae  tranquiHitati  pubHcae 
noceat ;  et  si  tam  in  dioecesi  mea  quam 
alibi  noverim  ahquid  in  status  damnum 
tractari,  gubernio  manifestabo  ».  Episcopi 
in  ecclesiis  cathcdraHbus  Capitulum  ct  in 
dioecesibus  suis  Seminarium  crigere  pote- 
runt ,  sine  dotationis  obhgatione  a  parte 
gubernii.  Omnia  templa  non  alicnata,  di- 
vino  cultui  neces.saria,  episeoporum  dispo- 
sitioni  tradentur.  Gubcrnium  congruam  su- 
stentationem  assignabit  cpiscopis  et  paro- 
cliis  novae  circumsci'iptionis,  concedetque 
fidclil)us  pias  in  ecclesiarum  favorem  fa- 
cci'c  fundationes.  li,  qui  bona  ecclcsiastica 
alienata  acquisierunt,  nullo  modo  a  Ponti- 
fice  eiusve  successoribus  inquietabuntur  ; 
atquc  adco  eorumdem  bonorum  proprielas, 
reditus  el  iura  iis  inhaercntia,  apud  illos 
atquc  ab  iis  causam  habcntes  immufabilia 
erunt.  Pontifex  in  primo  consule  rcipubli- 
cac   GaUicao  recognoscet  cadem  iura  et 


praerogativas,  quibus  apud  cum  gaudebal 
antiqiuim  gubcniium.  In  oiuiiibus  ecclesiis 
post  oflicium  divinum  dicctur  haec  prccum 
formula:  Domine,  satcam  fac  rcinpublicani; 
Doniinc,  salcos  fac  consulcs.  Demum  casu, 
quo  aliquis  e  successoribus  primi  consulis 
religionera  catholicam  non  profiteretur,  de 
eius  iuribus  ac  praerogativis  et  de  nomi- 
natione  episcoporum  nova  fiet  conventio. 

Pius  VII  hanc  conventionem  ratam  ha- 
buit  xviii"  calendas  septembris,  quemadmo- 
dum  significavit  per  bullam  Ecclcsia  Chri- 
sti  ,  ea  die  dalani.  Eadem  die  ad  omnes 
archiepiscopos  et  episcopos  titulares  terri- 
torii  GalHci,  sive  in  eo  sive  alibi  agentes, 
encyclicam  scripsit  epistolam  Tani  multa, 
in  qua  eos  docuit,  quomodo,  non  obstanti- 
bus  votis  contrariis ,  urgente  temporum 
necessitate ,  fuerit  compulsus  ad  novam 
dioeceseon,  suppressis  antiquis,  circumscri- 
ptionem  ;  quapropter  eosdem  omneshorta- 
tus  est  interpellavitque,  ut  ad  bonum  Reli- 
gionis  sedes  suas  abdicarent,  sibique  abdi- 
cationem  hanc  intra  statos  dies  Htteris  si- 
gnificarent.  Alia  epistola  Post  mulios  labo- 
res,  data  ad  ablegatum  suum  I.  Spina  ar- 
chiepiscopum  Corinthi,  episcopos  constitu- 
tionales  excitavit,  ut  relictis  sedibus,  quas 
sine  institutione  canonica  occuparant  ,  ad 
Ecclesiae  unitatem  reverterentur  seque  S. 
Sedis  sententiis  de  ecclesiasticis  Galliae  ne- 
gotiis  submitterent. 

Ex  84  episcopis  titularibus  GalUae  ,  qui 
adhuc  erant  in  vivis,  3  nimirum  Vivarien- 
sis,  Aurelianensis  et  Augustodunensis,  iam 
dudum  sedibus  suis  renunciasse  censeban- 
tur,  duoque  posteriores  expresse  renuncia- 
runt;  45  secundum  Pontificis  vota  sedes 
suas  abdicarunt;  reUqui  36  aut  inducias  aut 
nationales  synodum  ad  deUberandum  de 
tanto  negotio  postularunt.  Ex  24  episcopis 
Belgis,  Germanis  et  ItaUs,  quorum  dioece- 
ses  recenti  rerum  mutatione  territorio  rei- 
pubUcae  GaUicae  fuerant  adiunctae,  9  iam 
obierant,  1  ad  aUam  sedem  fuerat  transla- 
tus,  14  reUqui  sedes  suas  dimiserunt.  Ete- 
nim  concordatum  non  ad  antiquam  GaUiam 
restrictum,  sed  ad  totam  rempubUcam  Gal- 
Ucam  ,  Belgio  ,  Sabaudia  et  electoratibus 
Moguntino,  Trevirensi  et  Coloniensi  inclu- 
sis,  extensum  fuit. 

Pontifex  graviter  doluit,  quod  nonnuUi  ex 
antiquis  episcopis  aut  nullas  abdicationis  lit- 
teras  dedissent  aut  rationes  eam  differendi 
quaesivissent.  Cardinalium  autem  consilio 
audito, iii"  calend.  decembr.  bullam dedit  Qui 
ChristiDomini,  inquacuicumque  titularium 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  323 

episcoporum  et  capitulorumexistentium  as- 
scnsui  expressc  dcrogavit ;  iis  quodcumque 
deinceps  cuiusvis  iurisdictionis  cxercitium 
perpetuo  interdixit  ,  nullius  roboris  decla- 
rans  quidquid  csscnt  attcntaturi  ;  omnium 
ecclesiarum  archiepiscopalium  et  episcopa- 
lium  in  universo  reipublicac  Gallicae  terri- 
torio  titulos  et  denominationes  ,  una  cum 
respectivis  earum  capitulis,  iuribus,  privi- 
legiis  et  praerogativis  cuiuscumque  gene- 
ris  suppressit ,  annullavit  et  perpetuo  ex- 
stinxit;  deinde  ad  constituendam  ecclesia- 
stici  regiminis  rationem,  creavil  GO  novas 
sedes  episcopales,  divisas  in  decem  metro- 
poles,  nimirum  Parisiensem,  Bituricensem, 
Lugdunensem,  RotUomagensem,  Turonen- 
sem,  Burdigalensem,  Tolosanam ,  Aquen- 
sem,  Bisuntinam  et  Mechliniensem. 

Concordatum  nonis  aprilis  anni  1802  a 
concilio  legislativo  acceptatum  et  in  co- 
dicem  legum  relatum,  una  cum  Pontificis 
bullis  mox  pubUcatum  fuit.  At  gubernium 
simul  cum  concordato  promulgavit  77  ar- 
ticulos  dictos  organicos ,  quibus  ecclesia- 
stica  Ubertas  admodum  limUabatur  et  re- 
gimini  civili  tota  subiiciebatur.  Interim  car- 
dinalis  Caprara,  quem  Pius  VII  legatum  a 
latere  Parisios  destinarat,  qua  talis  v°  idus 
aprilis  a  primo  consule  solemniter  exceptus 
et  agnitus  est ,  et  eadem  die  duas  consti- 
tutiones  edidit  ,  quarum  una  promulgabat 
iubilaeum  pro  tota  Republica,  altera,  prae- 
ter  Dominicam,  festa  a  populo  celebranda 
reducebat  ad  Nativitatem  et  Ascensionem 
Domini,  ad  AssumpUonem  B.  V.  Mariae  et 
festum  Omnium  Sanctorum.  XIV»  calendas 
maU  quae  erat  festivitas  Paschalis,  Cardi- 
nalis  Legatus  in  ecclesia  metropolitana  , 
assistentibus  tribus  consulibus  aliisque  ma- 
gistratibus,  missam  pontificaliter  celebra- 
vit  ,  in  gratiarum  actionem  pro  restituto 
divini  cultus  exercitio  hymnum  Te  Deum 
cantavit,  et  nominatis  a  primo  consule  ar- 
chiepiscopis  et  episcopis  auctoritate  apo- 
stolica  institutionem  canonicam  impertivit. 

Porro  ad  novas  sedes  episcopales  ex  an- 
tiquis  titularibus  assumpU  sunt  18  ;  ex  iis 
vero  qui  schismati  constitutionalium  adhae- 
serant ,  12.  Posterioribus  PonUfex  legem 
praescripserat,  ut  exhibita  praevia  satisfa- 
ctione  et  obedientia  Sedi  Apostolicae,  eius 
auctoritate  absolutionem  acciperenta  schi- 
smatis  reatibus.  Hanc  legem  ab  assumptis 
e  constitutionalibus  adimpletam  fuisse,  te- 
status  est  Bernier,  episcopus  Aurelianen- 
sis  ,  cui  legatus  id  negotium  commiserat ; 
sed  deceptor  ipse  vel  deceptus  fuit ,  cum 


324 


EPOCHA  XHI,  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


postea  Le  Coz,  Lacombe  et  Reymond,  qui 
erant  ex  illorum  numero  ,  iactanter  asse- 
rebat ,  se  nunquam  sententias  suas  mu- 
tasse. 

Pius  VII  in  consistorio  secreto  ,  ix'^  ca- 
lend.  iunii  habito,  restitutum  divinum  cul- 
tum  in  Gallia  cum  cardinalibus  communi- 
cavit ;  sed  simul  iis  significavit  magnum 
suum  dolorem,  conceptum  ex  articulis  di- 
ctis  organicis,  a  gubernio  una  cum  articulis 
concordatipublicatis,  declaravitque.se  istos 
articulos  non  novisse,  et  non  posse  non  ex- 
petere,  ut  iidem  in  pluribus  corrigerentur 
etmutarentur.  Contra  eosdem  articulos  or- 
ganicos  Cardinalis  legatus  Caprara  xv"  ca- 
lend.  septembr.  1803  reclamationem  seuex- 
postulationem  dedit  ad  de-Talleyrand,  re- 
rurn  externarum  administrum  "^i.  At  non 
nisi  sero  et  in  aliquot  solum  articulis  Sedis 
Apostolicae  reclamationibus  factum  est  sa- 
tis  2. 

15.  Anti-concordatistae  —  Multigena  qui- 
dem  bona  e  concordato,  Pontificem  inter 
et  primum  Consulem  inito  ,  secuta  sunt ; 
publicum  divini  cultus  exercitium  ,  antea 
proscriptum  ,  restitutum  ;  cruentae  perse- 
cutioni  finis  constitutus  ;  viri  ecclesiastici 
libertati  redditi ;  multi  e  clericorum  et  lai- 
corum  ordine  ,  subversionis  et  terroris 
tempore  lapsi,  ad  veram  semitam  reducti, 
aliique  effectus  salutares  obtenti  fuerunt. 
Verumtamen  eidem  concordato  non  pauci 
adversati  sunt.  Contendebant  isti,  Pium  VII 
in  eo,  praesertim  quod  ad  generalem  se- 
dium  episcopalium  in  Gallia  exstinctionem 
spectabat,  potestatis  suae  limites  excessisse. 
Eorum  contentiones  hoc  ipso  tempore  Au- 
gustinus  Barruel  3  ,  et  deinde  Alphonsus 
Muzzarclli  ■*  confutarunt. 

Postridie  nonas  aprilis  1803  libellus  ,  a 


'  Ilaec  reclamalio  inlegra  referlural)  Arlaud,  ///- 
sloire  du  Pape  Leon  XU,  l.  II,  p.  124.,  cl  Kersien, 
Journ.  hist.  et  liller.  l.  VII,  p.  217;  cst  ea  pc- 
remplorium  responsum  ad  eos,  qui  dicunl,  S.  Scdem 
nunquam  rcclamasse  conlra  arliculos  nrjjanicos. 

2  .1.  .laulTrot,  Memoires  hist.  sur  les  affaires  eccl. 
de  France  pendant  les  premieres  anuiies  du  ,\7A"« 
siecie;  Colien,  1'recis  histurique  sur  la  vie  de  IHe 
VU;  Arlaud,  Ilistoire  du  pape  Pie  VII;  De  Sinet, 
Coup  d'  oeil  sur  l' histoire  cccl.  du  A7A'*  siccle; 
Card.  Pacca,  Memorie  storiche  intorno  al  Ponlifi- 
cato  di  Pio  VU,  Napuli  18f,0. 

■*  Du  Pape  et  de  ses  droits  religieux  d  1'occasion 
du  Concordat,  Paris  1803,  2  voll,  in-8°. 

^  Dissertation  sur  cette  question:  Le  Souverain 
Pontife  a-l-il  le  droit  de  priver  un  eveque  de  son 
siege  dans  un  cas  de  necessite  pour  l' /iglise  ou  de 
grande  utilite  ?  Paris  18U9,  in-8». 


36  antiquis  episcopis  titularibus  Galliae 
subscriptus  ,  in  lucem  prodiit ,  cui  titulus 
«  Canonicae  et  reverentissimae  expostula- 
tiones  apud  SS.  DD.  NN.  Pium  divina  Pro- 
videntia  Pp.  VII  ».  Expostulabant  illi  de 
violenta  titulorum  suorum  seu  sedium  ex- 
stinctione  ,  de  interdicta  sibi  ecclesiastica 
iurisdictione,  de  servitute  ecclesiis  Galliae 
imposita.de  Concordato  et  adiectis  articulis 
organicis,  de  favore  episcopis  constitutiona- 
libus  concesso.  Deinde  speciatim  protesta- 
bantur  contra  Concordatum,  contra  bullas 
et  litteras  in  forma  Brevis,  JEcclesia  Chri- 
sti,  Tani  multa,  Qui  Christi  Domini.  Alii 
expostulationem  libelli  prodierunt  mense 
aprili  anni  sequentis,  quibus  subscripserunt 
13  antiqui  titulares  episcopi,  tunc  in  Anglia 
agentes.  Hi  speciatim  expostulabant  de  ar- 
ticulis  organicis  ,  de  ipsius  concordati  ar- 
ticulis,  quantum  spectabat  ad  bona  eccle- 
siastica  ,  ad  iuramentum  novo  gubernio 
praestandum,adpreces  pro  eo  praescriptas, 
ad  iura  et  privilegia  in  eodem  agnita,  et 
Ludovici  XVIII  regiaeque  familiae  iuribus 
opposita. 

Porro  tum  m  fiiis  tum  in  superioribus 
expostulationibus  reclamantes  intra  mode- 
rationis  limites  haeserunt,  .suumque  obse- 
quium  erga  Romanum  Pontificem  ,  ut  su- 
premum  Ecclesiae  caput,  in  iisdem  conte- 
stabantur.  Insuper  ii,  qui,  restituta  postea 
in  Galliis  antiqua  dynastia,  adhuc  vivebant, 
datis  Yi*'  idus  novembris  1816  ad  Pium  VII 
litteris  declararunt,  mentem  suam  semper 
ab  omni  a  S.  Sede  schismate  fuisse  alie- 
nam.  Eorum  tamea  agendi  ratio  causam 
dedit  novae  divisioni  in  clero  ct  populo  , 
unde  ortum  est  schisma  sic  dictae:  Parcae 
ccclesicce  seu  Anti-concorclatistarum ,  qui 
ipsius  Pii  Pp.  VII  communionem  dese- 
ruerunt.  Huic  schismati  ,  cuius  caput  fuit 
Andreas  Franciscus  de  Themines,  olim  epi- 
scopus  Blesensis,  adhaeserunt  plures  sacer- 
dotes  et  laici ,  non  tantum  in  Gallia,  sed 
etiarn  in  Anglia,  ubi  illud  propagare  conati 
sunt  duo  presbyteri  Galli,  Blanchard  et  Ga- 
schet ,  ideo  a  vicariis  apostolicis  Angliae 
ecclesiasticis  censuris  pcrculsi.  Prael^atus 
de  Tliemincs  obiit  Bruxellis  anno  1829,  sed 
priusquam  morcretur,  se  cum  Ecclcsia  re- 
conciliavit  ^ 

16.  Stcocnistao  —  In  Belgio  etiam  plures 
repcrti  sunt ,  Concordato  seu  potius  arti- 
culis  dictis  orcjanicis  repugnantes.  Crevit 
eorurn  numerus  occasione  novi  catechisrai, 

'  Arlaud  el  De  Smcl,  loc.  cit. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


325 


a  gubernio  pracscripti,  ntque  precum  pro 
Napoleone  impcratore  diccndarum,  post  la- 
tam  excomnuHiicationem  in  usurpatores  di- 
tionis  pontitlciae.  Hi  vocati  snnt  Stcvcni- 
stae,  quod  sc  Cornelium  Stevens  veluti  du- 
cem  sectari  profitcbantur. 

CorneliusStevens  natusWavriae  an.l747, 
in  Universitate  Lovaniensi  S.  Theologiae  li- 
centiatus  rcnunciatus  anno  177-4,  deinde  ec- 
clesiae  cathedrali.s  Namurcensis  canonicus, 
cardinaU  dc  Frankenberg  in  negotiis  ,  ad 
sominarium  gencrale  spectantibus ,  a  con- 
siUo,  ab  anno  1799  usque  ad  1802  dioecesis 
Namurcensis,  sede  vacante,  vicarius  gene- 
ralis  officio  functus  est;  demum  in  loco  na- 
tali  obiit  anno  1828.  Vir  reUgioni  addictis- 
simus,  contra  Constitutionem  civilem  cleri, 
contra  iuramentum  odii,  et  contra  articulos 
organicos  ,  catechismum  imperii  aliasque 
noxias  innovationes  Napoleonis  imperatoris 
constanter  certavit,  plurimaque  scripta  vul- 
gavit.  Ipsum  tamen  concordatum  ,  a  Pon- 
.tifice  confirmatum  ,  aut  legitimam  missio- 
nem  episcoporum,  qui  post  concordatum  ca- 
nonice  instituti  fuerant,  nunquam  impugna- 
vit ;  contra  reprobavit_semper  schismati- 
cam  anti-concordatistarum  agendi  ratio- 
nem.Quum  autem  scripta  eiuset  sententiae 
non  aeque  ab  omnibus  probarentur,  magna 
inde  in  clero,  in  populo  etiam,  et  aUquibus 
moniaUum  congregationibus  divisio  nata 
est.  Pio  Pp.  VII  post  deiectum  Napoleo- 
nem  in  soUum  restituto,  Stevens  omnia  ,sua 
scripta  Romam  misit  et  Apostolicae  Sedis 
iudicio  subiecit.  Eamdem  erga  ApostoUcae 
Sedis  iudieium  submissionem  ,  una  cum  ca- 
thoUcae  fidei  professione,  renovavit,  prius- 
quam  moreretur  i. 

Verum  ,  ut  in  simiUbus  fieri  solet,  non- 
nuUi  ecclesiastici  viri,  plus  iusto  sibi  fiden- 
tes,  vel  plus  quam  oportet,  sapere  volentes, 
longius  progressi  sunt ,  quam  Stevens  in- 
tendebat.  lUi  Concordato  et  episcopis  ,  vi 
ilUus  institutis,  refragati  sunt;  cum  his  eo- 
rumque  successoribus,  et  cum  omnibus,  cle- 
ricis  et  fideUbus,  qui  cum  iUis  communica- 
rent  ,  communicare  recusarunt  ,  atque  in 
apertum  schisma  abierunt  ;  in  quod  proh 
dolorl  plures  simplices  piosque  fideles  spe- 
ciosis  et  captiosis  rationibus  pertraxerunt, 
ad  hoc  saepius  auctoritate  CorneUi  Stevens, 
sub  cuius  nomine  UbeUos  varios  vulgarunt, 
abusi.  Eorum  tamen  numerus  continuo  de- 


1  Cf  Kerslen,  Journal  hist.  el  lill.  l.  IV,  p. 
2f)9  et  321 ;  Lamy,  Nolice  sur  la  vie  et  les  ecrits  de 
V  abbe  Corneille  Stevens,  ap.  Revue  catholique, 
Lovan.  a.  1857,  p.  267,  345,  391,  459. 


crevit,  et  hodie  ad  paucissimas  familias  re- 
strictus  est  ^. 

17.  Ecclesiac  statas  in  I talia  —  PvofecAo 
0  generali  rerum  confiagratione,  qiia  inde 
a  postremis  saecuU  praeccdentis  annis  Eu- 
ropa  agitata  fuit ,  beUisque  ex  ea  secutis 
res  ecclesiasticae  non  in  Gallia  tantum,  sed 
in  aUis  etiam  regionibus  graviier  pertur- 
batae  fuerant.  In  Pedemontio  ,  quod  regi 
Sardiniae  ademptum,cum  repubUcaGallica 
fuerat  unitum,  primus  GaUorum  consul  ec- 
clesiarum  statum,  sicut  in  reUqua  repubUca, 
formatum  concupivit.  CardinaUs  Caprara 
potestate  apostoUca,  sibi  per  buUam  calend. 
iunii  1803  concessa,  17  episcopatus,  qui  in 
Pedemontio  existebant,  ad  8  reduxit,  quo- 
rum  metropolis  esset  Taurinensis.  Novam 
pariter  ecclesiastici  regiminis  formam  pri- 
mus  consul  petiit  pro  republica  ItaUca , 
cuius  se  praesidem  constituerat.  In  hunc 
finem  xvi°  calendas  octobris  1803  Parisiis 
concordatum  signatum  est  inter  cardinalem 
legatum  Caprara,  pro  parte  Pontificis,  et 
Ferdinandum  Marescalchi,  reipubUcae  Ita- 
Ucae  delegatum.  Complectebatur  haec  con- 
ventio  22  articulos,  simiUimos  articulis  con- 
cordati  GaUicani  ;  episcopis  tamen  maior 
libertas  in  regendis  suis  ecclesiis  et  in  suis 
cum  ApostoUca  Sede  relationibus  assere- 
batur.  Verum  quemadmodum  gubernium 
GalUcanum  prius  concordatum  articuUs  or- 
ganicis ,  ita  posterius  arbitrariis  interpre- 
tationibus  violavit  ^.  In  reUqua  ItaUa,  quam 
Napoleon  ,  imperator  Gailorum  ,  inde  ab 
anno  1805  successive  occupavit,  res  eccle- 
siastica  violento  eius  arbitrio  diversimode 
turbata,  mutata  et  imminuta  fuit,  ut  infra 
videbimus. 

18.  Ecclesiae  status  in  Gcrmania — E  ge- 
neraU  rerum  conflagratione  in  Europa  sub- 
sequuta,  de  qua  .supra  jocuti  sumus,  addi- 
tisque  bellis  deinde  a  GaUis  ubique  excitatis, 
Ecclesia  in  Germania,  si  provinciarum  au- 
striacarum  aUquantum  excipias  ,  iuribus 
.suis  bonisque  spoUata  et  tristem  in  statum 
coniecta  est  atque  vexata.  Quum  per  pa- 
cem  LunaeviUae  anno  1801  signatam,  prin- 
cipatus  ecclesiastici  fuissent  aboUti,  et  pars 
Germaniae  ad  Rheni  laevam  sita  GaUis  con- 
cessa,  mox  consulari  decreto  omnes  funda- 
tiones  ecclesiasticae  ibidem  sunt  aboUtae, 
bona  Ecclesiarum  et  corporum  ecclesiasti- 
corum  a  regimine  civiU  occupata,  capitula 


1  Ue  Smcfel  Lamy  cit.,p.  339  et  341. 
"■  VirA)[.  Memoires  pour  servir  d  V  hisloire  eccU 
ad  ann.  1803. 


326 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


et  monastoria  dissoluta  ,  electoratus  Mo- 
guntinus,TrevirensisetColoniensisextincti, 
ex  episcopatibus  per  Concordatum  solum 
conservati  Moguntinus,  Trevirensis,  et  Co- 
loniensis  translatus  Aquisgranam  ,  qui  una 
cum  Leodiensi,  Namurcensi,  Tornacensi  et 
Gandavensi  sub  archiepiscopatu  Mechlinien- 
si  constituti  sunt.  In  eadem  pace  statutum 
fuerat,  ut  principes  Germanici  saeculares 
pro  amissis  ad  Rheni  laevam  dominiis  ex 
altera  Rheni  ripa  ab  imperio  possessiones 
acciperent.  Hoc  negotium  an.  1803  in  con- 
ventu  Ratisbonensi,  in  quo  Galli  maximam, 
imperator  Austriacus  minimam  potestatem 
exercuit,  perfectum  est  per  decretum,  quod 
Reccssus  dicitur.  Per  iUud  omnia  bona  ec- 
clesiastica  tam  protestanticis,  quam  catho- 
licis  principibus  ad  compensationem  adiudi- 
cata  fuerunt,  tum  ad  eorum  reditus  augen- 
dos,  tum  ad  utilitatem  pubUcam  promoven- 
dam,  ad  sumptus  divini  cultus  et  institutio- 
nis  literariae  sustinendos,  ad  ecclesias  ca- 
thedrales  ,  quae  conservandae  essent ,  do- 
tandas  et  ad  clericis  monachisque  annuas 
pensiones  assignandas.  Ita  ad  extremum 
modum  Ecclesia  in  regionibus  Gerraaniae 
perducta  est! 

Interea  principes,  indemnes  facti,  et  bona 
ecclesiastica  occuparunt,  et  ipsa  corpora, 
a  quibus  hactenus  fuerunt  possessa,  capi- 
tula,  collegia,  monasteria  .sustulerunt.  Cle- 
ricis,  attamen,  monachisque  pensiones  sat 
tenues  assignatae  sunt;  episcopis  pristinae 
dioeceses  aut  residuae  earum  partes  regen- 
dae  commissae,  sed  decreta  cathedrahum 
ecclesiarum  dotatio  nulUbi  effectui  data  est. 
Sola  ecclesia  Ratisbonensis  intacta  conser- 
vata  ,  imo  novis  praerogativis  ct  posses- 
sionibus  aucta  fuit,  nimirum  dignitate  ele- 
ctoratus  et  archicanccUariatus  Impeiii,pri- 
matus  et  raetropohs  pro  tota  Germania 
extra  provincias  Austriacas  ct  Borussicas, 
atque  territoriis,  quae  ecclesia  Moguntina 
ad  dexteram  Rheni  posscderat.  Vcrura  et 
haec  ecclesia  cui  Pius  Pp.  VII  in  consisto- 
rio,  calcndis  februarii  1805  Parisiis  habito, 
pracfecerat  Carolum  Theodorum  de  Dal- 
berg,post  aliquot  annos  spoliata  est.  Napn- 
leon  enim  eius  territorium  intra  Bavai-iac 
limites  situm  regi  Bavariae  .subiecit  ,  ct 
caeteras  jiosscssiones,  novis  aUquot  auctas 
an.  1810  in  magnum  ducatum  saecularcm 
Francofordienscm  mutavit. 

Eiusmodi  rcrum  status  Rcligioni  catho- 
hcac  iii  Germania  nimis  obfuil.  In  plerisquc 
dioecesibus  .sedes  episcopales  brcvi  tcmpore 
vacarunt,  et  nccesse  fuit  ut  ccclcsiac  pcr 


vicarios  generales  regerentur  ,  qui  in  ne- 
cessaria  cum  Ecclesiae  capite  communica- 
tione,  in  exercenda  sua  iurisdictione,  in  di- 
sponendis  rebus  adFidem  bonosque  mores 
conservandos  necessariis  ,  multipliciter  im- 
pediebantur;  ministri  sacri  diversimode  ve- 
xabantur  ,  et  seminariis  non  restitutis  ,  in 
scholis  superioribus  et  inferioribus  doctri- 
nae  rehgioni  catholicae  contrariae  libere  tra- 
debantur.  Quibus  omnibus  disciplina  ener- 
vata  institutio  in  Religione  et  pietate  im- 
pedita,impietas  et  Ucentia  propagatasunt  i. 

19.  Napoleon  imperator  [an.  1804)— Na- 
poleon  xv°  calend.  iunias  1804  senatus  con- 
sulto  imperator  Francorum  proclaraatus  , 
novis  petitionibus  Pium  VII  lacessivit.  Quo 
enim  maiorem  assuraptae  dignitati  firmi- 
tatem  conciliaret,  unctionem  sacram  ipsius 
Pontificis  manu  recipere  affectavit.  Ut  vo- 
tis  suis  satisfieret ,  per  legatum  Caprara 
et  per  cardinalem  Fesch,  suum  apud  S.  Se- 
dem  oratorem,  magnificis  verbis  significa- 
vit  quanta  bona  pro  Ecclesia  sperare  li- 
ceret  a  principe  beneficii  memore.  Pius  VII, 
quamvis  sciret,  id  aliis  principibus  minime 
gratura  futurura,  perpendens  taraen,  a  po- 
tente  principe,  non  leve  bonura,  aeque  ac 
indicibile  makim  expectandum,  postulationi 
eius  satisfecit.  Postquam  igitur  vi*^  calend. 
novembris  cardinalibus  in  consistorio  iter 
suum  in  Gallias  eiusque  raliones  significas- 
set,  postridie  calend.  novembris  Roma  pro- 
fectus  est.  Ubique  summis  venerationis  te- 
stimoniis  honoi'atus,  iv"  calend.  decembr. 
Parisios  advenit. 

Pius  VII  assensui  .suo  de  sai«rando  im- 
peratore  duas  conditiones  adiecerat,  primo 
ut  cpiscopi,  e  constitutionalibus  assumpti, 
qui  subdola  obedientiac  dcclaratione  insti- 
tutionem  canonicam  a  legato  acceperant, 
se  decretis  Sedis  Apostolicae  sincere  subii- 
cercnt ,  secundo  ut  imperator  qui  civiles 
tantum  nuptias  ,  ecclesiastico  spreto  ritu  , 
cura  losephina  vidua  Alexandri  vicecoraitis 
de  Beauharnais  inierat  ,  corara  Ecclesia 
matrimoniura  contraheret.  Episcopi  prae- 
dicti  se  subraiserunt;  imperator  hora  unde- 
cima  vespertina  coram  avunculo- cardinali 
Fosch,adstantibusPortaIisministrocuItuum 
et  Duroc  magno  pracfecto  palatii,  matri- 
monium  cum  losephina  contraxit;  et  2  dc- 
cembris  Pontifex,  cum  cardinalis  Fesch  ei 
res])onderat  ,  imperatorem  matrimonium 
cum  losephina  contraxisse,  in  ecclesia  me- 


I  11  nf,  Dax  Deulsdie  rcich  von  Frantiosichen  re- 
Vdlulion  und  nacli  den  fricden  von  Luncville;  G:[- 
simri,  Dcr  deputalions  recesse. 


Iropolifana  Parisiensi  consecralionis  cae- 
remoniam  magna  oum  pompa  peregit.  Die 
28  eiusdom  mensis  Pius  VII  vocatis  ad  se 
praefatis  episiopis,  novam  submissionisfor- 
mulam  proposuit,  cui  subsciipserunt.  Im- 
peratori  vcro  obtulit  commentarium  de  ne- 
gotiis  ecclesiasticis,  in  quo  rursus  de  variis 
articulis  organicis  aliisque  nonnuUis  expo- 
stulavit,  et  alia  quaedam  ad  Religionis  bo- 
num  a  gubernio  constituenda  petiit.  Verum 
Pontifex  suae  erga  imperatorem  observan- 
tiae  alium  fructum  non  retulit,  quam  instau- 
rationem  Congregationum  missionum  exte- 
rarum  et  pueliarum  cliaritatis  pauperibus 
et  infirmis  servientium,  atque  levc  subsidii 
femporalis  augmentum  pro  clero  Gallicano. 

Ex  hoc  tempore  Pius  VII  melius  cognovit 
quod  serius  expresse  declaravit,  rem  sibi 
esse  cum  homine,  qui  amicitiam  cum  Ec- 
clesia  affectaverat,  ut  eam  faeilius  prode- 
ret ,  eiusque  patrocinium  simulaverat ,  ut 
securius  opprimeret.  Quare  relictis  Parisiis 
pridie  nonas  aprilis  1805  Romam  rediit. 
Maximis  rursus  in  itinere  venerationis  si- 
gnis  honoratus,  prostridie  idus  maii  magna 
cum  exultatione  in  Urbem  receptus  esti. 

Tanta  erat  Napoleonis  ambitio,  ut  Fran- 
corum  imperio  non  contentus,  universam 
Europam  sceptro  suo  submittere  sibi  pro- 
posuerit.  Italica  republiea  in  regnum  con- 
versa,  se  vii"  calend.  iunii  1805  Mediolani 
regem  Italiae  coronari  et  sacrari  fecit  a 
cardinali  Caprara  ,  huius  civitatis  arcliie- 
piscopo.  Eodem  anno  bellum  resumpsit  con- 
tra  foederatos  Austriacos  et  Russos.  Au- 
striacis  superatis  sub  Ulmae  muris,  capta 
Vienna ,  victis  iterum  Austriacis  ac  Rus- 
sis  in  celebri  praelio  apud  Austerlitz  com- 
misso,  Franciscum,  imperatorem  Austriae, 
ad  postulandam  pacem  coegit.  Hac  pace , 
quae  vu"  calend.  ianuarii  1806  Posonii  in 
Hungaria  signata  fuit,  imperator  Austriacus 
cessit  Venetias,Istriam,  Dalmatiam  aliasque 
suas  possessiones  Italicas,  quae  a  Napoleone 
cum  regno  Italico  unitae  sunt-  Ad  destru- 
ctionem  vero  imperii  Germanici,  pluribus 
eius  statibus  et  principibus  plena  regendi 
potestas  concessa  fuit,  et  cuique  ius  maie- 
statis  atque  nomen  regium  tributum.  Sic 
Maximilianus  losephus  e  duce  creatus  est 
rex  Bavariae,  Fridericus  Augustus  rex  Sa- 
xoniae,  Guilielmus  rex  Wurtembeigensis. 
Anno  1806  Napoleon  in  locum  veteris  cor- 
poris,  ut  vocabatur,  Germanici,  foedus  di- 


1  Jauffret,  Memoires,  t.  I,  p.  414-26;  De  Smet, 
Coup  d'  oeil,  p.  53-GG. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  327 

ctum  Rhenanum  instituit,  ad  quod  plerique 
Status  et  principes  Germanici  accesserunt 
ct  cui  ipse  protectoris  vocabulo  legem  di- 
ctabat.Eodem  anno  mutataregiminis  forma 
in  Hollandia,  fratrcm  suum  Ludovieum  ibi- 
dem  regem  instituit.  Anno  sequente  in  fa- 
vorem  fratris  sui  Hieronymi  ercxit  regnum 
Westphaliae.  Regem  Borussiae  atquc  im- 
peratorem  Russiae  piuribus  praeliis  victos, 
ad  ineundam  pacem  compulit.  Anno  1806 
Ferdinando  rege  Neapolis,  in  Siciliam  ar- 
mis  Gallorum  eiecto ,  Napoleon  fratrem 
suum  losephum  regem  Neapolis  deelaravit. 
Eodem  temporc  exercitus  Francorum  oc- 
cupavit  Lusitaniam.  Anno  1808  Napoleon 
Carolum  IV  regem  Hispaniae,  secum  foe- 
dere  iunctum,  eiusque  filium  Ferdinandum 
dolose  in  Galliam  pertractos,  ad  renuncian- 
dura  solio  Hispanico  coegit,  ad  quod  trans- 
tulit  fratrem  suum  losephum  ,  consiituto 
pro  eo  rege  Neapolis  loachimo  Murat.  Ve- 
rum  Hispani  pro  regis  et  patriae  suae  de- 
fensione  acerrime  et  constantissime  dimi- 
carunt,  et  in  praelio  succumbere  quam  Gal- 
lorum  iugo  colla  submittere  maluerunt. 
Plurimi  armis  et  furore  militum  Galloium 
perierunt;  multi  in  Gallias  deportati,  ad  ex- 
tremam  indigentiara  redacti  fuerunt;  Gal- 
lorum  vero  plus  quam  300  millia  in  bello 
Hispanico  perierunt.  Anno  1809  bellum  Gal- 
los  inter  et  Austriacos  resumptum  fuit;  post 
varia  praelia  Galli  rursus  occuparunt  Vien- 
nara  ;  et  Austriacis  de  novo  superatis  in 
campis  de  Wagram  ,  pridie  idus  octobris 
pax  redintegrata  est  cuius  praecipuus  ar- 
ticulus  fuit  desponsatio  filiae  imperialis  Au- 
striae  Gallorum  imperatori. 

Napoleon,  ut  vidimus,  mandante  Pio  VII, 
priusquam  coronaretur  ,  secundum  Eccle- 
siae  leges  matrimonium  cum  losephina 
contraxerat  ^ ;  sed  prole  haerede  ex  ea  ca- 
rens  ,  coniugium  istud  per  ofliciales  Pari- 
sienses,  ad  hoc  constitutos,  invahdum  de- 
clarari  fecit  ,  quod  contra  praescriptum 
concihi  Tridentini  sine  proprii  parochi  et 
testium  praesentia  fuisset  contractum.  Quo 
facto,  postridie  calend.  aprilis  1810  Mariam 
Ludovicam,  Francisci  imperatoris  Austriae 
filiam,  uxorem  duxit. 

Quamvis  dominator  Gallorum  his  nuptiis 
et  secuta  inde  prole  haereditaria  ad  api- 
cem  felicitatis  pertigisse  videretur,  ambi- 
tiones  tamen  irapotens,  iunctis  sibi  Austria- 
cis,  Borussis,  Bavaris,  Italis  et  Hispanis, 
anno  1812  movit  in  Russiam.  Post  aliquot 


Cfp.  326. 


328 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLUS  SVBVERSIONE 


praelia  Moscoviam  usque  penetravit  eam- 
que  postridie  idus  septembris  occupavit. 
Verum  urbe  hac,  incolis  egressis,  a  Rus- 
sis  igne  succensa,  et  autumno  iam  progre- 
diente.Gallorum  exercitus  recederc  coactus 
est.  Russi  Gallos,  frigore  et  fame  pereun- 
tes,  a  tergo  ac  latere  aggressi  sunt  tanta- 
que  clade  in  fugam  egerunt,  ut  florentissi- 
mus  500,000  hominum  exercitus  cum  im- 
menso  belli  apparatu  fere  totus  perierit. 

Tunc  qui  se  foedere  Gallis  iunxerant , 
metu  soluto,  se  cum  Russis  contra  illos  so- 
ciarunt.  Anno  sequente  Napoleon  coUecto 
novo  350  millium  exercitu,  bellum  in  Ger- 
mania  instauravit;  aliquandiu  vario  marte 
pugnavit;  sed  xv°  calendas  novembris  in- 
signem  cladem  passus  inpraelio  Lipsiensi, 
Germaniam  deseruit.  Galliae  territorium 
eontra  foederatos,  illud  omni  ex  parte  in- 
vadentes  ,  pedetentim  defendit  usque  ad 
in  idus  aprilis  1814,  qua  die  abdicatione 
sua  signata  ,  se  recipere  coactus  fuit  in 
insulam  Ilvam  ,  cuius  principatum  a  foe- 
deratis  accepit.  Anno  sequente  multorum 
proditione  ex  insula  sua  elapsus,  belliduces 
Gallos  in  partes  suas  pertraxit ,  et  fugato 
Ludovico  XVIII,  xni°  calendas  aprilis  de 
novo  solium  Galliae  conscendit.  Verura 
xiv"  calendas  iulii  prope  pagum  de  Water- 
loo  in  Belgio  ,  ubi  cum  potenti  exercitu 
contra  foederatos  principes  acerrime  dimi- 
cavit,  prostratus,  Parisios  celeriter  confu- 
git ;  cumque  hostium  manus  evadere  ne- 
sciret,  se  dedit  Anglis,  a  quibus  translatus 
est  in  insulam  S.  Helenae  ,  in  extremis 
Oceani  plagis  sitam;  ubi,  terribili  sane  di- 
vinae  iustitiae  exemplo  ,  idem  ille  homo  , 
cui  paulo  ante  totus  orbis  vix  sufficere  vi- 
debatur,  in  exiguo  rupis  angulo  tristes  vi- 
tae  reliquias  traxit  usquc  ad  annum  1821, 
quo  occubuit. 

20.  Ecclcsiae  persecuilo  sub  Napoleone  — 
Napoleon  tempestates  graves  Ecclesiae 
eiusque  Pontifici  Pio  VII  suscitavit.  Pius  VII 
itcrum  atque  itcrum  questus  fuerat  de  de- 
cretis  Mcdiolani  promulgatis  ,  quae  con- 
cordato,  anno  1803  intcr  Apostolicam  Se- 
dom  et  rempublicam,  nunc  i-egnum  Italiac 
inito  ,  erant  opposita.  Imperator  postula- 
tionibu.s  Pontificis  non  solum  non  fecit  sa- 
tis,  sed  etiam  mense  octobri  1805  portum 
arcemque  Anconitanam  intercepit.  Recla- 
mavit  Poiitilcx;  imj^erator  vcro  pctulantes 
ac  minatorias  Utteras  ad  cum  reddidit. 
Dcindc  ab  anno  180G  Galli  rcgnum  Nea- 
politanum  invasuri.tcrritorium  pontificium, 
der  quod  cxcrcitum  ducebant ,  non  sccus 


ac  terram  hostilem  tractarunt.  Praeterea 
Napoleon  novis  in  dies  immodicis  captio- 
sisque  petitionibus  Pontificem  vexare  non 
destitit;  quibus  cum  Pius,  quamvis  ad  con- 
ciliandam  pacem  promptissimus ,  pro  mu- 
neris  sui  olficio  assentiri  non  posset,  domi- 
tor  primo  Beneventum  et  Pontem  Cur- 
vum,  deinde  alias  ditionis  pontificiae  civi- 
tates  demum  ,  postridie  calend.  februarii 
1808,ipsarn  Romam  miiitari  manu  occupari 
iussit.  Pius  VII  datis  ad  Miollis  exercitus 
Gallicani  ducem,  ad  oratores  principum  et 
ad  ipsum  imperatorem  litteris,  suo  et  suo- 
rum  successorum  nomine  contra  has  alias- 
que  deinde  secutas  territorii  pontificii  oc- 
cupationcs  continuo  reclamavit  et  prote- 
status  est  ut  tribulationum  ,  quas  patieba- 
tur  ,  caussae  innotescerent  et  iura  Sedis 
Apostolicae  sarta  tectaque  manerent. 

21.  Pontifex  territorio  prioatur  (  an. 
1808-9 )  —  Quum  primum  copiae  Gallorum 
Romam  invaserunt ,  arx  s.  Angeli  capta 
est,  disposita  per  vias  et  plateas  praesidia, 
aedes  Quirinales,  quas  Pontifex  incolebat, 
magna  peditum  et  equitum  manu  bellicis- 
que  tormentis  obsessae,  Pontifex  in  pala- 
tio  suo  tanquam  in  custodia  detentus  no- 
visque  per  dies  singulos  iniuriis  et  mole- 
stiis  saturatus  ,  militia  pontificia  copiis 
Gallicis  admixta,  custodes  Pontificis  lectis- 
simi  nol)ilesque  viri  in  arcem  Romanam 
dctrusi,  deinde  dispersi  et  dissoluti,  militia 
sic  dicta  civica  e  faece  populi  constituta, 
quae  quaevis  flagitia  libere  patrabat,  ma- 
xima  pars  Cardinalium  militari  vi  a  Pon- 
tificis  latei'e  avulsa  et  alio  deportata,  admi- 
nistri  eius  et  officiales  complures,  tum  ur- 
bani  tum  provinciales,  vexati,  in  carcerem 
coniecti,  procul  amandati,  alia  plura,  ipsi 
gentium  iuri  contraria,  attentata  sunt. 

Eodcm  tempore  in  provinciis  Urbini  , 
Marchiae  et  Camerini,  quas  Gallorum  im- 
perator  decrelo  postridie  calend.  aprilis 
1808  Apostolicae  Sedi  adcmptas,  regno  Ita- 
lico  adiunxit,  quaequc  facinora  nefaria  at- 
quc  sacrilcga  contra  libertatcm  ,  immuni- 
tatcm  ct  doctrinam  Ecclesiac  patrata  sunt : 
sacrac  virgincs  cxpulsae  c  claustris  ,  pro- 
fanata  tcmpla,  frcna  liccntiae  soluta,  con- 
tempta  disciplina  ecclcsiastica,  sacri  cano- 
nes  conculcati,  promulgatus  codcx  aliaequc 
lcgcs ,  non  modo  sacris  canonibus  ,  scd 
ctiam  evatigclicis  praeceptis  ac  divino  iuri 
advei-sanlcs,  depressi  et  vexati  cleri,  cpi- 
sioporum  potcstas  laicali  subiecta,  vis  co- 
i'um  conscicntiac  multimodis  illata  ,  cpi- 
ijcopi  c  suis  catlicdris  cxuirbati. 


Dcmum  impietatis  domitoris,  qui  se  Ca- 
roli  M.  succcssorcm  iactitabat ,  eo  usque 
devenit,  ut,  abi-ogata  proptei-  abusum  prac- 
sumpta  laudati  imperatoris  donatione,  dc- 
creto,  Viennae  in  Austiia  xvi*^  calend.  iu- 
nias  1800  dato  ,  totum  B.  Petri  patrimo- 
nium  seu  Romanae  ecclesiae  status  impe- 
rio  Gallico  adiccerit.  Quod  decretum  cum 
iy"  idus  iunii  Romae  fuisset  publicatum  , 
Pius  VII,  exliaustis  frustra  omnibus  mode- 
rationis  et  mansuetudinis  rationibus  ,  nocte 
sequcnte  bullam  excommunicationis,  Qiaun 
memoranda,  contra  usurpatorem  omncsque 
cius  cooperatores  in  locis  consuetis  aftigi 
iussit  ^ 

22.  Pius  VII  Savonam  abducitur  —  l^Si- 
poleon  Vaticano  fulmine  ictus,  iniquitatem 
consummavit  rapiendo  ex  urbe  sancta  Pon- 
tificem.  Etenim  pridie  nonas  iulii  ante  au- 
roram  palatium  Quirinale  armata  manu  a 
copiarum  ducc  Radet  cinctum  fuit ,  fores 
effractac,  custodes  armis  exuti,  et  Pius  VII 
una  cum  cardinali  Pacca,  eius  administro 
a  secretis  Status ,  interceptus ,  violenter 
Gratianopolim  ,  dein  Savonam  abductus 
est.  Priusquam  Pontifcx  ibi  pervenisset  , 
cardinalis  Pacca,  ab  eo  avulsus,  in  arcem 
de  Fenestrelle  relegatus  fuit.  Pius  VII  toto 
triennio  Savonae  sollicite  custoditus ,  ab 
omnibus  consiliariis  suis  scparatus,  duram 
suam  sortem  non  minori  animi  fortitudine 
quam  patientia  sustinuit.  Omni  via  a  Na- 
poleone  tentatus,  ut  ditionibus  suis  renun- 
ciaret,  variisque  pactionibus,  quibus  pote- 
stas  spiritualis  temporali  subiiceretur,  sub- 
scriberet,  firmus  stetit. 

Rapto  cx  urbe  Pontifice,  cardinales  Itali, 
paucis  provcctae  nimis  aetatis  vel  infirmi- 
tatis  causa  exceptis,  persecutoris  iussu  ad- 
ducti  fuerunt  Parisios ,  ubi  multiplices  in- 
iurias  experti  sunt.  Quum  eorum  tredecim 
anno  1810  a  nuptiis  Napoleonis  cum  Maria 
Ludovica  abfuissent,  dignitatis  suae  liabitum 
deponere  ct  in  diversas  Campaniae  Gallicae 
et  Burgundiae  urbes  abire  coacti  sunt. 

Eo  ipso  tempore,  quo  haec  omnia  facta 
sunt ,  Napoleonis  potentia  tanta  erat ,  et 
tam  firma  videbatur,  ut  tcmporalcm  Pon- 
tificis  potcstatem  eiusque  in  regenda  Ec- 
clesia  libertatem,  cum  ea  arctissime  conne- 
xam,  in  perpetuum  intercidisse,  ipsiusque 
Ecclesiae  excidium  secuturum,  hostes  huius 
laetabundi  vaticinarentur.  Summum  utique 

'  Card.  P.icca,  Memorie  storiche  intorno  al  Pon- 
tificato  di  Pio  VII,  part.  I,  c.  5;  Artaud,  Ilistoire 
duPapePie  Vll;  Jauffrct,  il/emoiVes,  t.II;  UeSmet, 
Couj)  d'oeil. 

WOVTERS,  II. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  329 

crat  Ecclesiac  discrimcn ,  Capite  eius  sub 
arcta  custodia  posito,  cardinalibus  disper- 
sis ,  cunctis  ecclesiasticorum  negotiorum 
Congregationibus  in  urbe  Roma  dissolutis; 
scd  exstabat  divini  Ecclesiae  auctoris  pro- 
missio  :  Portae  inferi  non  praecalebunt 
adcersus  eam  i.  Ad  hanc  promissionem  re- 
spiciebant  quicumcjue  boni  catholici,  donec 
illius  veritatem  ac  divinitatem  denuo  com- 
probaret  eventus. 

Maximum  autcm  persecutori  negotiura 
facessebat  fortitudo  Pii  VII,  cjui  episcopis 
a  Napolcone  ad  scdes  vacantes  denomina- 
tis  canonicas  institutiones  denegabat,  donec 
pristino  statui  foret  rcstitutus.Napolcon  con- 
stantiam  Pontificis  flectere  non  valens,  xvi" 
calend.  decembris  1809  cardinales  Fesch 
et  Maruy,  archiepiscopum  Turonensem,  e- 
piscopos  Nannetcnsem,Trevirensem,Ebroi- 
censem  et  Vercellensem,  Emery  domus  S. 
Sulpicii  superiorera,ct  Fontana  gencralem 
Barnabitarum  praepositum ,  Parisiis  con- 
gregavit  ,  ut  de  componendo  ecclesiarum 
statu  deliberarent.  Multae  iis  propositae 
sunt  quaestiones,  quarum  aliae  ad  generale 
Ecclesiae  regimen,  aliae  ad  administratio- 
nem  ecclesiarum  in  territorio  Galiicano,  in 
Germania  et  Tuscia ,  aliae  ad  bullam  ex- 
communicationis  et  simultates  Pontificem 
inter  et  imperatorem  spectabant.  Fontana 
primis  tantum  congregationibus  interfuit; 
Emery  causam  Ecclesiae  magna  cum  eru- 
ditione  defendit;  sed  caeteri,  eius  sententias 
non  probantes  ,  iii°  idus  ianuarii  1810  re- 
sponsa  ad  imperatorem  dederunt,  in  quibus 
post  multa  persecutoris  encomia  ,  qucm 
etiam  laudabant  in  iis,  in  quibus  erat  re- 
prehendendus,  intcr  alia  ad  providendum 
ecclesiis  viduatis  convocationem  concilii 
nationaiis  ei  suascrunt.  Reliqua  responsa 
praetermittimus  ,  id  solum  observantes  , 
praesules  istos  in  omnibus  abiectam  animi 
anxietatem,etobsequiumultralimites,nonin 
Pontificem  sed  in  imperatorem  prodidisse; 
hinc  nullo  modo  illis  subscribere  renuit  pius 
aeque  ac  doctus  Emery.  Praeterea  vin°  ca- 
lend.aprilis  19  episcopi  Galli litteras  ad  Pium 
Pp.  dederunt,  cjuibus  facultates  extraor- 
dinarias  pro  dispensationibus  matrimonia- 
libus  postulantes  ,  verbis  sat  minatoriis 
Pontificem  supplicabant,  ut  viduatis  eccle- 
siis  prospiceret.  Pontifex  eis  facultates  pe- 
titas  concessit,  sed  quod  ad  buUas  institu- 
tionis  pro  episcopis  nominatis  spectabat,  in 
sua  sententia  perstitit. 


Mallh.  XVI,  18. 


27 


330 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


TuncNapoleoncapitulasedium  vacantium 
compulit  ad  conferenda  episcopis  nominatis 
iura  vicariorum  generalium,  uthac  ratione 
isti,non  obstante  institutionum  canonicarum 
defectu,  ecclesias,  ad  quas  erant  designati, 
administrarent.Erat  idEcclesiaedisciplinae 
et  conciliorum  sanctionibus  oppositum.  Ni- 
hilominus  illud  praeter  alios  attentavit  car- 
dinalis  Maury,  qui  olim  in  conventu  natio- 
nali  Religionis  causam  mira  constantia  de- 
fenderat,ideoqueaPio  Pp.VI  primo  archie- 
piscopus  Nicaeae  in  partibus,  deinde  anno 
1794  cardinalis  episcopus  MontisFlasconen- 
sis  creatus  fuerat;  pridie  idus  octobris  1810 
a  Napoleone  ad  archiepiscopatum  Parisien- 
sem  translatus,  huius  administrationem  su- 
scepit.  Pius  VII,  datis  nonis  novembris  ad 
eum  litteris  in  forma  Brevis,  illum  gravi- 
ter  reprehendit ,  quod  spretis  iuramentis , 
quae  tanquam  cardinalis  et  episcopus  prae- 
stiterat,  ecclesiam  suam  deseruissetet  alie- 
nae  administrationem  contra  sacros  cano- 
nes  usurpasset;  eum  obtestatus  est,  utusur- 
patam  administrationem  confestim  dimitte- 
ret,  ne  ad  agendum  contra  eum  secundum 
canonum  rigorem  cogeretur.  Brevi  post 
Pontifex  alias  litteras  in  forma  Brevis  de- 
dit  ad  E.  Corboli  archidiaconum  ecclesiae 
Florentinae  ,  ct  ad  P.  d'  Astros  vicarium 
capitularem  ecclesiae  Parisiensis  ,  in  qui- 
bus  nullam  atque  invalidam  esse  declara- 
vit  delegationem,  quam  capitula  episcopis, 
a  principe  laico  nominatis,  ante  conflrma- 
tionem  pontificiam  conferrent. 

HaePontificislitteraeoptimumhabuerunt 
efiectum  ,  quatenus  sic  omnibus  de  illegi- 
tima  istorum  novorum  vicariorum  capitu- 
larium  administratione  constabat,  et  capi- 
tula,  non  obstantibus  gubernii  iussis,  epi- 
scopis  nominatis  administrationemconferre 
rccusabant.  Napoleon  vcro  ira  percitus  , 
Pontificem  arctiori  custodiae  tradidit,  car- 
dinales  ,  episcopos  aliosque  de  notitia  aut 
propagatione  praefataruni  litterarum  suspe- 
ctos,  item  cos,  qui  nominatis  cpiscopis  ec- 
clcsiarum  administrationcm  dcnegabant  , 
carcere  aut  cxilio  multavit.  Eamden  sor- 
tem  experti  sunt  parochi  aUique  ecclesia- 
stici  viri,  qui  vcl  post  latam  contra  pcrsc- 
cutorcm  excommunicationcm  preces  pro  eo 
cancrc.  vcl  aHis  cius  iniquis  dccretis  con- 
scicntias  suas  subiiccre  rccusabant.  Undc 
ma,L'na  rerum  ccclesiasticaiMim  pcrturbatio 
in  multis  locis  orta  cst.  Quod  dcplorandum 
erat,  iiiter  ipsos  episcopos  erant  non  pauci, 
qui  ad  princi[)is  magis  quam  ad  Icsu  Christi 
aulam  pcrtincntcs,abiectissinia  sua  agendi 


ratione  persecutoris  audaciam  ,  Pontificis 
vero  dolorcm  augebanti. 

23.  Pseud.-stjnod.  Parisiens.  [an.  1811)  — 
Sub  initia  anni  1811  Napoleon  rursus  Pari- 
siis  congregavit  cardinales  Fesch  etMaury, 
et  archiepiscopum  Turonensem  aliosque , 
quos  anno  1809  convocaverat,  eisque  adiun- 
xit  cardinalem  CaselU  episcopum  Parmen- 
sem,  et  de  Pradt  ab  episcopatu  Pictaviensi 
ad  archiepiscopatum  Mechliniensem  a  Na- 
poleone  translatum.  Ab  iis  postulatum  fuit, 
a  quibus,  impedito  commercio  cum  Ponti- 
fice,  petendae  essent  dispensationes,  Apo- 
stolicae  Sedi  reservatae,  et  quae  esset  le- 
gitima  ratio  instituendi  episcopos',  ab  im- 
peratore  ad  sedes  vacantes  nominatos,  si 
Pontifex  buMas  institutionis  negare  perge- 
ret.  IUi  post  menses  prope  duos  responsa, 
a  maiori  Congregationis  parte  probata,  ad 
imperatorem  detulerunt.  Post  immodicas 
imperatoris  laudes,ad  priorem  quaestionem 
dixerunt  ,  reservationes  ,  quibus  gaudent 
Romani  Pontifices  ,  non  esse  iuris  divini  , 
proinde,  recursu  ad  hos  impedito,  illas  de- 
volvi  ad  episcopos,  quantum  ad  quotidianas 
fideUum  indigentias  spectat,  non  vero  quan- 
tum  ad  generalem  Ecclesiae  administratio- 
nem  et  disciplinam  internam  pertinet;  ad 
alteram  quaestionem  respondcrunt ,  opli- 
mum  malo  remedium  fore,  ut  Concordato 
adderetur  clausula.quaPapa  teneretur  dare 
institutionis  BuUam  intra  statum  tempus, 
secus  ius  institutionis  devolveretur  ad  syno- 
dum  provincialem;  ad  id  efficiendum,  prius 
Papam  per  deputatos  de  praesenti  rerum 
statu  csse  instruendum,  deinde  cogendum 
episcoporum  concilium. 

Grata  utique  erant  huiusmodi  responsa 
GaHorum  Imperatori;quapropter  vn°calen- 
das  maias  1811  litteris  cncycUcis  archiepi- 
scopos  et  cpiscopos  imperii  Pai'isios  convo- 
cavit  ad  concilium,  v°  idus  iunii  in  ecclesia 
inctropolitana  inchoandum.Eodcm  tempore 
Savonam  adPontincemdestinavit  deBarral 
archiepiscopum  Turoncnsem,  Duvoisin  epi- 
scopum  Nannctensem,  et  Mannay  Trevi- 
rensem,  qui  secundum  conditiones,  ab  im- 
peratore  praescriptas,  cum  Pontifice  con- 
cordiam  tractarent.  Illi  vii°  idus  maii  Sa- 


'  Cf  Scriplorcs  citali  p  329.  Lcpere  qiioqnc  iii- 
v;il  Letlre  .lur  la  nulUlo  ou  invalidite  des  delega- 
tioim  Capilulaires  en  faveur  dnx  nommrs  aucsid- 
(fe.s  vacans.  Li(5[;c  ISIV  iu-8°;  itoni  Mnnoire  sur 
radministration  capilulaire  des  cvcquos  nommds, 
en  rcponse  au  Mnnoire  du  cardinal  Maurij,  Paris 
181.1,  iii-S"». 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


331 


vonam  advcncrunt  ,  variisque  artibus  usi 
sunt,  ut  Pontiticem  ad  annuendum  impe- 
ratoris  mandatis  flecterent;  ei  tiistem  tot 
ecclesiarnm  in  Gallia,  Gcrmania  et  Italia 
vacantium  statum  et  imminens  scliisma  de- 
pinxerunt;  nimis  extulerunt  bona,  quac  e 
concessionibus  sperarc  liceret,  et  grandia 
mala ,  quae  resistcndo  forent  secutura.  Rc- 
spondit  constanter  Pius  VII,  se  in  carcere 
positum  et  Cardinalium  consilio  privatum, 
tantum  negotium  tractare  non  posse  ea  di- 
ligentia  et  maturitate,  qua  oportebat.  lUi 
vero  novis  artibus,  promissis  minisque  usi 
sunt,  quibus  tandem  venerabilis  senex  la- 
cessitus,  xn°  calendas  iunii  declaravit,  se- 
cundum  quod  illi  retulerunt,  se  perpensis 
ecclesiarum  Galliae  et  Italiae  indigentiis, 
canonicam  institutionem  concessurum  epi- 
scopis,ab  imperatore  secundum  formas  con- 
ventionum  nominatis;  se  consentire,  ut  con- 
ventionibus  adderetur  clausula,  qua  intia 
sex  menses  bullam  institutionis  concederet, 
nisi  obstaret  personae  nominatae  indigni- 
tas,  secus  eius  nomine  metropoiita  aut  epi- 
scopus  senior  nominatum  institueret;  se  ad 
has  concessiones  fuisse  adductum  spe,  ex 
deputatorum  promissis  concepta ,  fore  ut 
Ecclesiae  et  S.  Sedi  pax,  libertas,  indepen- 
dentia,  et  dignitas  restituerentur.Diximus, 
ita  declarasse  Pontificem  secundum  quod  illi 
retulerunt ;  quia  quam  deputati  praesules 
gubernio  exhibuerunt  Pontificis  declaratio- 
nem,ab  eo  signata  non  erat,  unde  etiam  ab 
ipso  nationali  conciliabulo  ut  legitima  ha- 
bita  non  fuit  ^ 

Post  haec  conciliabulum  Parisiense  in- 
choatum  est-Convenerunt  e  Gallia,  Germa- 
nia  et  ItaHa  95  praesules,  nimirum  6  cardi- 
nales,9  archiepiscopi,80  episcopi,praeterea 
9  presbyteri  ad  sedes  episcopales  nominati. 
Post  aliquot  coUoquia  de  iure  praesidendi 
et  modo  vivendi  in  concilio,  xv°  calendas 
iulias  P  .se.ssio  post  missarum  sollemnia 
habita  est,  in  qua  cum  postularetur,  num 
placeret  concilium  celebrari,  laudandus  ar- 
chiepiscopus  Burdigalensis,  d"Aviau  du  Bois 
de  Sanzay,  respondit:  salva  obedicntia  Pon- 
tijici  debita;  deinde  omnes  praelectae  Fidei 
professioni,  a  Pio  IV  editae,  adhaesionem, 
et  R.  Pontifici  obedientiam  pro  more  iura- 
runt.  Quae  agendi  ratio  iam  dominatori  dis- 
plicere  coepit.  Posthaec  habitae  sunt  va- 
riae  congregationes,  in  quibus  minister  cul- 


^  De  Barral,  Fragmens  relutifs  d  1'Hisloire  ec- 
clesiast.  des  premieres  annees  du  A7A'*  siecle. 


tuum,  ut  dicitur,  post  magnas  imperatoris 
laudos  multasque  de  Pontifice  querelas,  si- 
gnificavit,  concilium  e.sse  convocatum,  ut 
Papa  Concordati  conditiones  obstinate  in- 
fringente  ,  alia  rationc  vacantibus  sedibus 
provideretur-EpiscopusCamberiacensis  im- 
pavida  voce  dixit,  ante  omnia  ab  impera- 
tore  postulandam  esse  Pontificis  libertatem, 
et  cum  eo  consenserunt  archiepiscopi  Bur- 
digalensis  et  Taurinensis,  episcopi  Ganda- 
vensis,  Namurcensis,  lerichuntinus  coadiu- 
tor  Monasteriensis,  et  aliquot  alii;  caeteri 
id  facere  metuerunt.  Imperator  morae  im- 
patiens,voluit,  ut  concilium  illico  procederet 
ad  decidendam  quaestionem  principalem, 
Itaque  designata  est  specialis  congregatio, 
constans  cardinalibus  Spina  et  Caselli,  ar- 
chiepiscopis  Burdigalensi  et  Turonensi,  epi- 
scopis  Gandavensi,  Tornacensi,  Trevirensi, 
Nannetensi,  Trecensi,  Comaclensi  et  Epo- 
rediensi.  Hi,  habitis  ab  xi°  calendas  iulias 
usque  ad  iii  nonas  eiusdem  mensis  variis 
collationibus,  divisis  suffragiis,  8  contra  3, 
resolverunt,  concilio  nationali,  sine  R.  Pon- 
tificis  aut  concilii  oecumenici  interventu  , 
ius  nullum  competere  mutandi  generalem 
Ecclesiae  disciplinam  ,  et  proinde  novum 
ab  eo  statui  non  posse  modum  impertiendi 
episcopis  canonicam  institutionem.  Quum 
huius  resolutionis  relationem  vi**  idus  iulii 
episcopus  Tornacensis  in  generali  congre- 
gatione  fecisset,Napoleon  iratus,  altera  die 
conventum  dissolvit,  et  3  episcopos,  de-Bou- 
logne  Trecensem,  de-Broglie  Gandavensem, 
et  Hirn  Tornacensem,  qui  prae  aliis  Apo- 
stolicae  Sedis  iura  defenderant,  Vincennis 
in  carcerem  coniecit. 

Soluto  conventu ,  nonnuUi  antistites  ad 
ecclesias  suas  remissi  sunt ;  aliorum  con- 
stantiam  minister  cultuum  primo  separatim 
novis  artibus  tentavit  ,  deinde  de  assensu 
maioris  partis  certus,  nonis  augusti  novam 
generalem  congregationem  indixit,  in  qua 
plerique,  paucis  exceptis,  huic  decreto  sub- 
scripserunt:  1**,  archiepiscopales  et  episco- 
pales  sedes  non  vacabunt  ultra  annum  ; 
2*^,  nominati  ab  Impcratore  institutionem 
canonicam  postulabunt  a  Pontifice;  3°,  Pon- 
tifex  institutionem  conferet  intra  6  menses; 
4*^,  post  6  menses  eamdem  concedere  po- 
terit  metropolita  vel  senior  episcopus  pro- 
vinciae;  5°,  praesens  decretum  subiicietur 
Pontificis  approbationi.  Hoc  decretum  per 
selectos  a  gubernio  praesules  Savonam  ad 
Pontificem  perlatum  est.  Pius  VII,  sibi  et 
Ecclesiae  merito  metuens,  illos  primo  au- 
dire  noluit,  dein  nonis  septembris  ad  col- 


332 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


loquium  admisit;  eorum  artibus  diu  restitit; 
sed  tandem  flexus  metu  malorum  quae  illi 
mox  futura  praedicebant,  xii"  calendas  octo- 
bris  Brevi ,  Ex  qao  ad  suninii ,  praefatos 
articulos  approbavit.  Verum  Napoleon  Pon- 
tificis  Breve  recipere  noluit,  illud  Savonam 
remisit,  et  episcopos  ad  ecclesias  suas  re- 
dire  iussit.  Sic  defecerunt  scrutantes  scru- 
tinio  ,  omniaque  a  persecutore  et  aulicis 
praesulibus  tentata ,  in  fumum  abierunt  ^. 

24.  Turhae  in  dioecesihus  Trecens.  Tor- 
nacens.  et  Gandaocns.—ln  tribus  verodioe- 
cesibus,  Trecensi,  Tornacensi  et  Gandaven- 
si,  quarum  praesules  Vincennis  in  carcerem 
coniectos  fuisse  diximus,  turbae  graves  se- 
cutae  sunt.  Extorta  enim  a  tribus  istis  epi- 
scopis  in  carcere  sedium  suarum  abdica- 
tione,  et  neque  a  Pontifice  acceptata,  neque 
iis,  quorum  intererat,  in  forma  debita  signi- 
ficata,  persecutor  sedes  illas  declaravit  va- 
cantes  et  Capitula  ad  nominandos  novos 
vicarios  compulit.  Nonnulli  canonici  pro 
officio  suo  iniquis  mandatis  restiterunt;  alii 
minis  cesserunt,  et  vicarios  generales  ele- 
gerunt.  Cum  tamen  inter  hos  unus  aut  alter 
iam  ante  essent  vicarii  generales  episco- 
porum  ,  proinde  iurisdictione  muniti  ,  res 
utcunique  fuerunt  compositae,  et  legitimae 
ecclesiarum  administrationi  consultum. 

Verum  mense  aprili  1813  domitor  novos 
episcopos  ad  praedictas  sedes  nominavit , 
nimirum  de-Cussy  ad  Trecensem,  de-S.  Me- 
dard  ad  Tornacensem  et  de-ia-Brue  ad  Gan- 
davcnsem  ,  mandavitque  Capitulis  ,  ut  liis 
nominatis  episcopis  ,  quamvis  institutione 
canonica  carercnt,  dioeceseon  administra- 
tionem  conferrent.  Inde  magna  rerum  per- 
turbatio  secuta  est.  Qui  e  Capitulis  ab  istis 
actibus  illegitimis  abstinucrunt  ,  gubernii 
persecutionem  expcrti  sunt.  Eo  maior  erat 
persecutoris  iracundia,  quod  maxima  viro- 
rum  ecclesiasticorum  pars  cum  pseudo-ad- 
ministratoribus  communicare  nollet,  et  de 
ncgotiis  ecclcsiasticis  rcfcrret  ad  legitimos 
vicarios  cpiscopales,  qui  quantiim  poterant, 
viis  occultis  ecclesiarum  adrainistrationi 
consulebant-  Turbae  graviorcs  fucrunt  in 
dioccesi  Gandavensi,  ubi  saevitum  est  in  7 
civitatis  paroclios  et  in  seminarium  cpisco- 
palc,  cuius  dircctores  proscripti,  ct  aiumni 
ad  fcicnda  arma  coacti  .sunt^. 


'  V.  A.  Melclicrs,  Parisiense  concilium  nalio- 
nale-nnno  1811  cum  aclis  aulhenlicis,  Moiiasierii 
1814;  Dc  Smel,  Coup  d'oeii,  Cnni.  Pacca,  Memo- 
rie,  parl.II. 

'■^  Do  Siiiol,  Op.  cit.;  Van  der  Mooron,  De  jonge 
leviten  van  hel  seminarie  van  Gent  le  Wczel,  le 
Parisijs,  ens.Uruss.  1850;  iileniga//jce  Gaiiil  1803. 


25.  Pius  VII  ahducitur  Fonteni-Bella- 
queunx  [an.  1812)  —  Pius  VII  iara  3  prope 
annis  in  arcta  custodia  detentus  ,  v°  idus 
iunii  1812  imperatoris  iussu  Savona  trans- 
latus  fuit  Fontem-Bellaqueum.  Hic  rursum 
venerabilis  senis  constantia  tentata  fuit,  ut 
imperatoris  voluntati  acquiesceret,maxime 
per  praesules  aulicos,  qui,  secundum  prin- 
cipis  mandata,  verum  rerum  statum  celare 
et  Pontifici  instantis  scliismatis  timorem  in- 
cutere  debebant.  Paulo  post  Gallorum  do- 
mitor,  bello  Russiaco  superatus,  ratusque 
sibi  in  angustiis  posito  profuturum,  si  quan- 
dam  concordiae  speciem  cum  Pontifice  ini- 
ret,  sub  initia  anni  1813  novae  conventionis 
articulos  Pontifici  offerri  mandavit ;  sed 
Pius  VII  ante  omnia  tura  suam  tum  Car- 
dinalium  libertatem  petiit.  Tunc  domitor 
ipse  Fontem-Bellaqueura  advenit,  et  prirao 
blanditiis  deinde  minis  a  Pontifice  extorsit 
11  articulos  novae  conventionis  praeambu- 
los,  admodum  similes  famoso  conciliabuli 
Parisiensis  decreto  supra  coramemorato. 
His  articulis  una  cum  Napoleone  subscri- 
psit  Pius  VII,  viu°  calendas  februarii,  sed 
ea  lege,  ne  vulgarentur,  neque  ullam  vim 
haberent,  priusquam  in  libero  cum  Cardi- 
nalibus  consistorio  fuissent  approbati. 

Tunc  Napoleon  Cardinalibus  carceri  man- 
cipatis  aut  in  exiliura  relegatis  ,  potesta- 
tem  adeundi  Pontificem  concessit,  Pii  VII 
custodiam  commodiorera  reddidit,  sed  raa- 
gna  perfidia  praefalos  articulos,  priusquam 
a  Pontifice  confirmarentur,  tanquam  con- 
ventionem  absolutam  publicari  et  legis  in- 
star  sei^vari  mandavit.  Pontifex  de  fraudc 
monitus,  sine  mora  reclamavit,  datisque  ix° 
calendas  aprilis  ad  imperatorem  litteris  , 
articulos  praefatos  revocavit  ,  et  ut  non 
concessos  esse  habendos  declaravit.  Excan- 
duit  domitor  ,  Pontificis  custodiam  arctio- 
rem  reddidit,  ct  maiora  forte  attentasset, 
nisi  bellum  institisset  ^.  Brevi  post  divina 
Providentia  persecutoris  potentiam  deiccit. 

26.  Pius  VII  Roniani  redit  {an.  1814)— 
Quo  magis  superbus  et  ambitiosus  domi- 
tor  Ecclesiam  insectabatur ,  eo  citius  ad 
ruinam  suam  properabat.  Post  praelium 
Lipsiense  a  confoederatis  principibus  in 
Galliam  redactus ,  novisque  in  ipsa  Gallia 
pugnis  supcratus,  x°  calcnd.  febr.  1814  Pon- 
tificcm  Fonte-Bellaqueo  ad  Italicos  fines 
deduci  iussit.  Pius  VII  post  mcnses  propc  2 
Hbcrtate  donatus  ,  pridie  calcndas  api'ilis 
Bononiam  ingressus  est;  codemquc  dic  oc- 


'  Caicl.  Pacca,  Memoric  jiart.  II. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


333 


cupatis  a  foederatis  Parisiis,  cecidit  corona 
de  capito  pcrsoculoris,  qui  iu"  idus  eiusdem 
mensis  in  codem  palatio  Fontis-BoUaquei, 
in  quo  veneiabilem  Pontilieem  tot  oppro- 
briis  saturaverat ,  abdicalionem  suam  si- 
gnavit.  Poiitifex  autem  iter  suum  Romam 
versus  prosecutus  in  mediis  acclamationi- 
bus  ,  ix°  calend.  iunii  magna  cum  pompa 
in  Urbem  sanctam  receptus  est.  Ante  om- 
nia  descendit  in  basilicam  principis  Apo- 
stolorum  ,  ut  omnipotenti  Deo  pro  tanto 
beneficio  gratias  ageret,  inde  summo  cum 
plausu  et  exultante  simul  universo  orbe 
catholico  clivum  et  palatium  Quirinale 
triumphator  conscendit. 

Mox  animum  adiecit  reparandis  eccle- 
siasticae  et  civicae  rei  damnis  ;  iniquas  le- 
ges,  quae  tempore  anarcliiae  fuerant  pu- 
blicatae  ,  abolevit ;  sacras  Congregationes 
restituit ;  iudiciorum  et  vectigalium  Ordi- 
nem  instauravit;  restituendis  utriusque  se- 
xus  monasteriis  operam  dedit ;  Societatem 
lesu  sollemni  constitutione  restituit;  Willi- 
bi'ordi  Van  Os,  a  lansenistis  in  pseudo-ar- 
chiepiscopum  Ultraiectinum  assurapti,  ele- 
ctionem  nullam  et  consecrationem  sacri- 
legam  declaravit  ;  cardinalem  Consalvi 
Viennam  legavit  ,  ut  Sedis  Apostolicae 
iura  in  principum  Europaeorum  congressu 
defenderet ;  Constitutiones  Clementis  XII 
et  Benedicti  XIV  contra  societates  occul- 
tas,  quas  Galli  in  status  pontificios  intro- 
duxerant,  renovavit,  aHaque  plura  Eccle- 
siae  bono  constituit,  ut  videbimus. 

27.  Congressus  Vienncnsis—Deiectol^ia.- 
poleone,  Ludovicus  XVIH  rex  Galliae,  Fer- 
dinandus  VII  rex  Hispaniae  ,  Ferdinan- 
dus  IV  rex  Neapolis  aliique  principes  pa- 
terna  sola  receperunt.  Quum  autem  Gallo- 
rum  imperio  per  universam  pene  Europam 
res  publicae  fuissent  perturbatae  ,  princi- 
pes  ad  coraponendum  publicum  societatis 
Europaeae  statum  ,  Viennae  congressum 
indixerunt  ,  qui  calendis  noverabris  1814 
coeptus,  et  'vP  idus  iunii  anni  sequentis  ab- 
solutus  est.  Editus  in  eo  fuit  tractatus  con- 
stans  120  articulis,  quibus  concordia  et  ius 
publicura  inter  Europaeos  principes  san- 
cita  sunt,  eorum  territoi-ia  circumscripta, 
relationes  ordinatae,  et  fundamentalis  Eu- 
ropae  constitutio  constructa.  Per  eumdem 
tractatum  Sedis  Apostolicae  possessiones 
pristinae  ,  excepta  Avenione  ,  restitutae 
sunt ;  domus  Austriaca  status  suos  in  Ita- 
lia  recepit ;  Guilielmus  ,  princeps  Arausi- 
canus  ,  HoUandiam  ,  Belgium  et  principa- 
tura  Leodiensem  cum  regio  nomine  et  di- 


gnitate  ,  atque  Luxcmburgum  sub  magni- 
ducis  titulo,  acccpit;  rex  Borussiae  praeter 
partcm  Poloniac  ,  consecutus  est  possessio- 
iies  plures  in  Germania ,  et  ad  laevam 
Rlieni  usque  ad  confinia  Galliae  ;  Impera- 
tori  Russorum,  cum  titulo  regis  Poloniae, 
attributus  fuit  ducatus  Varsoviensis;  prin- 
cipes  Gerraanici  inter  se  constituerunt  foe- 
dus,  dictura  Germanicura,  cuius  conventus 
Francofordii  cogi  decretura  est.  Id  inter 
alia  dolendum  est,  quod  ecclesiastici  Ger- 
maniae  principatus  non  solum  non  resti- 
tuti  ,  sed  principibus  acatholicis  subiecti 
fuerint  in  magnum  religionis  catholicae 
detrimentum. 

28-  Societatis  lesu  restitutio—lnier  pri- 
marias  curas  Pii  VII ,  ut  ApostoHcam  se- 
dem  cum  libertate  recepit ,  fuit  restitutio 
Ordinum  religiosorura.  Speciatira  mox  So- 
cietatem  lesu  a  Clemente  Pp.  XIV  sup- 
pressam  solemni  BuUa  instauravit.  lesui- 
tarum  Institutum  ,  ex  assensu  Sedis  Apo- 
stoiicae  saltem  tacito,  in  Russia  perduras- 
se,  supra  diximusi.  Praeterea  Ferdinandus 
dux  Parmensis,  qui  anno  1768,  ab  aula  Hi- 
spanica  excitatus,  lesuitas  ducatu  suo  exire 
iusserat,  postea  cernens  funestos  liuius  rei 
eftectus,  maxime  quantura  ad  iuventutis  in- 
stitutionera  pertinet,  illos  revocaverat;  in 
Acaderaia  litterarum  ac  scientiarum  cathe- 
dras  eisdem  crediderat,  et  anno  1703  a  vi- 
cario  generali  lesuitarum  in  Russia  aliquot 
patres  irapetrarat  ,  qui  una  cura  lesuitis 
Parmensibus  provinciam,  vicario  generali 
in  Russia  subiectam,  et  novitiatum  forma- 
runt.  Paulus  I,  qui  an.  1796  Catharinae  II, 
raatri  suae  ,  in  Russorura  iraperio  succes- 
sit,  non  minori  ac  illa  favore  lesuitas  pro- 
secutus  est  ;  iis  ecclesiam  catholicam  Pe- 
tropolis,  pluraque  collegia  in  diversis  im- 
perii  partibus  tradidit  ,  Poloniensem  eo- 
rumdem  novitiatum  subsidiis  auxit,  et  an. 
1800  a  Pio  Pp.  VII  postulavit,  ut  lesuita- 
rum  Institutum  ,  quod  decessor  eius  pro 
difficillimis  temporum  circurastantiis  tacite 
probarat  ,  expressa  ratione  confirmaret. 
Pius  VII ,  dato  nonis  martii  1810  Brevi , 
Catholicae  Fidei  ,  Societatem  lesu  pro 
Russia  restituit. 

Inde  ab  anno  1794  nonnulli  presbyteri 
Galli,  inter  quos  de  Broglie,  Tournely,  Va- 
rin  ,  Pey  ,  secundum  raentera  regulasque 
s.  Ignatii  in  Belgio  constituerunt  Congre- 
gationem  ss.  Cordis  lesu  ,  donec  Societa- 
tem  lesu  r-estituere  liceret.  Illi  paulo  post 

1  P.  300. 


334 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


beHorum  causa  Belgium  deserentes,  trans- 
ierunt  Viennam.  Eodem  tempore  Romae 
Nicolaus  Paccanari,  Tridentinus,  ad  resu- 
scitandum  s.  Ignatii  Institutum  ,  creavit 
Congregationem  sub  nomine  Societatis  fidei 
lesu.  Ex  assensu  Pontificis  Paccanari  et 
socii  eius  Italiae,  Galliae,  Germaniae  ter- 
ras  peragrarunt,  ut  veteres  lesuitas  novos- 
que  socios  in  Congregationem  suam  ad- 
scriberent.  Multi  ei  nomen  dederunt ,  qui 
Patres  fidei  et  ab  auctore  Paccanaristae 
dicti  sunt.  At  post  paucos  annos,  cum  Pac- 
canari  unionem  suae  Congregationis  cum 
generali  Societatis  lesu  ,  in  Russia  prae- 
posito  ,  parum  curare  videretur  ,  plerique 
socii  ab  eo  discesserunt,  nonnuUi  in  Rus- 
siam  ad  novitiatum  profecti  sunt. 

Ad  exemplum  ducis  Parmensis  Ferdi- 
nandus  IV,  rex  utriusque  Siciliae,  qui  quon- 
dam  adhuc  iuvenis  lesuitas  regno  suo  exire 
iusserat,  an.  1804  pro  restituenda  in  utra- 
que  Sicilia  eorum  Societate  ad  Pontificem 
scripsit.  Pius  VII  eius  precibus  annuens  , 
per  Breve  iii°  calendas  augusti  eiusdem 
anni  ad  P.  Gruber,  generalem  Societatis 
praepositum  in  Russia,  datum  Societatis  in- 
staurationem  in  utraque  Sicilia  ratam  ha- 
buit.  Summo  regis  et  subditorum  gaudio 
patres  lesuitae  recepti  sunt;  sed  anno  1806 
in  regno  cis  Fretum  Siciliense  a  Gallis  oc- 
cupato,  iterum  dispersi  fuerunt. 

Anno  1814  Pius  Pp.  VII  votis  totius  or- 
bis  catholici,  Societatis  lesu  restitutionem 
desiderantis  ,  facturus  satis  ,  vii°  idus  au- 
gusti  Bulla  ,  Sollicitudo  omnium  ecclesia- 
rum,  praefatam  Socictatem  ex  certa  scien- 
tia  et  plenltudine  potestatis  in  perpetuum 
instauravit.  Confestim  superstites  adhuc 
Icsuitac  se  sub  regula  s.  Ignatii  consocia- 
runt;  in  Italia,  Austria,  Helvetia,  Gallia, 
Hispania,  Anglia,  aliisquc  regionibus  novi- 
tiatus,  collegia  et  alias  domos  formarunt; 
deiiidc  etiam  in  Americam  ,  Syriam  ,  In- 
diasque  profecti,  missiones,  novitiatus,  col- 
lcgia  ibidem  instaurarunt. 

Cum  vero  Socictas  lesu  sic  communi 
proborum  gaudio  restitucrctur,  in  Russia, 
in  qua  post  gcncralc  naufragium  fuerat 
conservata,  supprcssa  cst.  Quum  cnim  Ic- 
.suitao  in  collegio  ,  quod  Pctropoli  crexc- 
rant ,  non  modo  iuvcnes  catholicos  ,  sed 
ctiam  acatholicos  et  schismaticos  ,  quos 
parentcs,  corum  morcs  ct  docendi  metho- 
dum  approbantes,  eis  tradcbant,  in  litteris 
instituercnt,  aliorum  magistrorum  invidiam 
in  se  cxcitarunt.  Quurn  practcrea  plurcs 
ex  istis  discipulis  vcl  alumnis,  imo  ctiam 


adulti  a  schismate  ad  catholicam  unitatem 
a  lesuitis  converterentur  ,  schismatici  sa- 
cerdotes  ,  aliique  religionis  catholicae  ini- 
mici  effecerunt,  ut  anno  1815  lesuitae  de- 
creto  Alexandri  imperatoris  Petropoli  fue- 
rint  amoti,  simulque  aditus  ad  ambas  im- 
perii  metropoles  eis  in  perpetuum  inter- 
dictus.  lam  tum  eorum  adversarii  efficere 
conati  sunt ,  ut  e  toto  imperio  Russiaco 
pellerentur,  sed  non  permisit  id  imperator. 
Cum  vero  lesuitae  in  aliis  imperii  locis 
schismaticos  ad  catholicam  unitatem  con- 
vertere  non  cessarent,  tandem  anno  1820 
imperator  decretum,  sibi  a  rerum  ecclesia- 
sticarum  administro  propositum,  approba- 
vit,  quo  omnes  lesuitae  ex  universo  imperio 
Russiacorelegabantur.EorummuIti  aFran- 
cisco  imperatore  Austriaco  in  Galitiam  ad 
iuventutem  in  scientiis  philologicis,  philo- 
sophicis  et  theologicis  instituendam  admissi 
sunt  ;  traditum  eis  fuit  coenobium  Domi- 
nicanorum  Tarnopoli  ,  assignati  singulis 
annuatim  300  fioreni,  dataque  facultas  eri- 
gendi,ubi  visum  fuerit,collegia,novitiosque 
in  hunc  finem  suscipiendi.Reliqui  lesuitae 
e  Russia  eiecti  partim  in  alia  Societatis 
coIIegia,partim  in  Americam  septentriona- 
lem  se  contulerunt. 

29.  Rcligionis  status  in  Anierica  —  In 
America  septentrionali,  praesertim  in  ter- 
ris  Britannicis  ,  in  civitatibus  confoedera- 
tis,  et  in  insulis,  quae  nomine  Indiae  occi- 
dentalis  designantur,  a  posterioribus  annis 
saeculi  praecedentis  et  deinceps  Catholico- 
rum  numerus,  tum  ethnicorum  et  haereti- 
corum  conversione  ,  tum  Europaeorum  in 
istas  terras  migratione ,  plurimum  auctus 
est.  Quamvis  per  pacem  an.  1763  Versa- 
liae  inter  Gallicanum  et  Anglicanum  gu- 
bernia  confectam,  Canada  seu  Nova-Fran- 
cia  et  Granata  fuerint  concessae  Anglis  , 
Catholici  tamcn  in  illis  regionibus  iisdem 
ac  antea  iuribus  potiti  sunt.  Postquam  gu- 
bernium  Anglicanum  anno  1783  pace  cum 
civitatibus  confoederatis  seu  Slatibus  unitis 
composita,  earnm  liberum  rcgimen  ratum 
habuisset,  catholici  carumdem  incolae  Apo- 
stolicam  Sedem  nogarunt ,  ut ,  ad  promo- 
vcndum  ibi  Religionis  cxercitium  firman- 
dumque  ccclesiaruin  rcgimcn,  cpiscopalcm 
.scdcm  crcaret.  Pius  Pp.  VI  ,  audita  Con- 
grcgatione  de  Propaganda  Fide  ,  eorum 
votis  annuit  ,  postridie  nonas  novcmbris 
1789  episcopalem  sedem  erexit  Baltimori, 
eique  pracfecit  p.  Carroll  icsuitam  ,  iam 
ibi  Vicarium  apostolicum  agontem.  Hic 
anno  scqucnto  Londini  consccratus,  quam- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


335 


plures  ecclesiastioos  tuni  ad  augendum  cle- 
rum  suum  ,  tum  ad  formandum  Baltimori 
seminaiium  sccum  in  Anicricam  duxit. 
Anno  1791  secundum  Pontiticis  consilium 
Baltimori  cum  21  presbytcris  synodum  ce- 
lebravit,  in  qua  post  cpiscopi  orationem  et 
fidei  prolesi^ionem  ,  potissimuni  actum  cst 
de  Sacramentorum  administratione,  de  fe- 
storum  et  divinorum  oilioiorum  celebra- 
tione,  de  sepultura,  dc  fabricis,  de  sacro- 
rum  ministrorum  moribus  ,  sustentatione  , 
habituet  disciplina.  Synodi  decreta  Romam 
niissa  sunt  supplici  prece,  ut  Pontifex  vel 
sedem  suiTraganeam  vel  coadiutorem  epi- 
scopi  Baltimorensis  crearet.  Pius  VI  synodi 
acta  confirmavit ,  et  paulo  post  p.  Neale 
iesuitam  ,  sublevatum  episcopatui  Gorty- 
nensi  in  partibus  ,  instituit  Coadiutorem 
episcopi  Baltimorensis. 

Quum  autem,  perturbatis  sub  exitum  sae- 
culi  XVIII  in  Europa  rebus ,  et  exorta  inde 
contra  Ecclesiam  persecutione  ,  multi  sa- 
cerdotes  saeculareset  regulares,etiam  nio- 
niales,  in  Status  unitos  se  conferrent,  varia 
illic  collegia  et  coenobia  erecta  sunt ,  et 
Catholicorum  numerus  continuo  auctus.Qua- 
propter  Pius  Pp.  VII  an.  1808  episcopalem 
sedem  Baltimori  evexit  ad  dignitatem  me- 
tropoliticam,  eiusque  4  suffraganeas  sedes 
creavit,  Novi-Eboraci,  Philadelphiae,  Bo- 
stonii,  et  Bardstownii  in  Kentuckia.  Balti- 
morensi  metropoli  etiam  subiecit  Novum- 
Aurelianum  Luisianae,  et  an.  1815  ad  hanc 
sedem,  iam  a  Pio  VI  creatam,  instituit  Lu- 
dovicum  Dubourg. 

Ex  hoc  tempore  religio  catholica  tum 
in  civitatibus  tum  in  missionibus,  inter 
indigenas  institutis  ,  continua  incrementa 
cepit.  Plura  utriusque  sexus  monasteria, 
collegia  pro  iuvenum  domusque  religiosae 
pro  puellarum  instructione  instituta  sunt- 
Novae  sedes  episcopales  erectae  sunt,  adeo 
ut  an.  1838  illic  numerarentur  17,  538  eccle- 
siae  aut  stationes,  28  seminaria  seu  collegia, 
38  xenodochia,  in  quibus  ministrabant  mo- 
niales  Charitatis- 

In  regionibusAmericanis,Mexicana,Gua- 
timala,  Peruvia,  Plata,  et  aliis,  quac  hoc 
saeculoHispanorumdominiumdetrcctantes, 
proprio  usae  sunt  regimine ,  atque  in  im- 
perio  Braxiliae  ,  religio  catholica  conser- 
vata  est. 

30.  Religionis  status  apucl  Maronitas— 
Celebris  vero  Ecclesia  Maronitarum  ,  qui 
montemincoluntLibanum,  posteriori  parte 
saeculi  praecedentis  nonnihil  perturbata  fuit 
falsis  vaticiniis  cuiusdam  monialis,  nomine 


Endiae  seu  Annae  Mariae  Agemi.  Sed  na- 
scentes  motus  mox  composuit  PiusPp.  VI, 
qui  patriarcham  Maronitarum  pseudo-pro- 
phetissae  partibus  favcntem  Romam  voca- 
vit;  an.  1779  fallaces  Endiae  prophetias  im- 
probavit,  datis  ad  episcopos  et  clerum  Ma- 
ronitarum  litteris;  an.  1783  novis  ad  eosdem 
Htteris  Maronitarum  pietalem  laudavit,  eos 
ad  unionem  hortatus  est,  resipiscentem  in 
gratiam  recepit,  et  in  pristinum  statura  re- 
stituit.  Eiusdeni  Pontificis  mandato  ibidem 
opiscopi  et  monasteriorum  praefecti  anno 
1793  synodum  celebrarunt,  in  qua  varia  pro 
locorum  et  temporumnecessitatibus  decreta 
sunt, deinde  a  Congregatione  de  Propaganda 
Fide  approbata  i. 

Verum  prioribus  huius  saeculi  annis  no- 
vas  divisiones  in  ecclesiis  istius  regionis 
excitavit  Germanus  Adami  ,  Florentinus  ; 
qui  archiepiscopus  Hierapolis  et  Visitator 
apostolicus  montis  Libani  creatus,  novita- 
tibus  ,  quas  ipse  iuvenis  a  Scipione  Ricci 
didicerat,  catholicos  Orientis  imbuere  stu- 
duit.  Eius  consilio  Agab  Matar,  patriarcha 
Antiochenus  Melchitarumcatholicorum,an. 
1806  in  coenobio  Carcaph  dioeceseos  Be- 
rytensis  synodum  celebravit,  quae  Antio- 
chena  dicta  est.  In  ea  plura  e  damnatis  iam 
Pistoriensis  conciliabuli  decretis  constituta 
sunt,  tum  doctrinae  tum  disciplinae  Eccle- 
siae  opposita.  Synodi  acta  minime  ad  Apo- 
stolicam  Sedem,  ut  moris  erat,  missa  fue- 
runt;  et  an.  1810  typis  arabicis  excusa  cum 
approbatione  a  Luclovico  Gandolphi,  tunc 
temporis  apostolico  montisLibani  vi.sitatore, 
fraudulenter  accepta,  per  omnem  Orientem 
disseminata  sunt.  Infaustis  temporum  cir- 
cumstantiis  factum  est,  ut  ea  res  diu  Pon- 
tificem  latuerit ;  qui  ubi  eam  cognovit  ,  a 
Maximo  Mazlum  ,  novo  Melchitarum  pa- 
triarcha,  exemplar  actorum  praefatae  sy- 
nodi  postulavit.  Paruit  patriarcha,simulque 
contestatus  est,  se  illa  nunquam  probasse, 
et  in  omnibus  Apostolicae  Sedis  iudicio  ac- 
quiescere.  Re  a  s.  Congregatione  mature 
discussa,  Gregorius  Pp.  XVI,  xvi"  calend. 
octobr.  1835  librum  inscriptum^^^nor/ws  An- 
tiochcna  hahita  subAgab  Matar  damnavit  ^. 

31.  Religionis  status  in  Sinis  et  Cochin- 
china  —  De  statu  religionis  christianae  in 
imperioSinensi  durantesaeculopraecedenti 
.supra  diximus  ^.  Anno  1805  nova  illic  in 


1  Honrion  ,  Confinual.  de  rilist.  eccl.  an.  1780. 

2  Vi(J.  L'arni  de  la  Rdigion,  i.  LXX.XIX,  p.  327; 
Korslen,  Journal  Ivst.  et  lilt.,  t.  III,  p.  i\  . 

^P.  284  sq. 


336 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


christianos  perseeutio  exarsit ,  praesertim 
in  nobiles.NonnuUi  quidem  cruciatuum  ve- 
hementia  territi  a  Fide  lesu  Christi  misere 
defecerunt;  plerique  tamen  in  Fide  invicti 
perstiterunt:  hi  muneribus,  dignitatibus  et 
facultatibus  privati ,  multique  cum  pluribus 
missionariis  relegati  sunt  ,  Hbri  christiani 
combusti,ecclesiarum  inscriptiones  deletae, 
simulque  edictum  emissum,quo  magistra- 
tibus  sub  poena  dignitatis  et  muneris  amit- 
tendi ,  caeteris  sub  poena  exihi ,  ad  sacra 
christiana  transire  prohibebatur.  An.  1814 
gubernator  provinciae  Su-tchuens.  persecu- 
tionem  excitavit,  quae  praecedentes  vehe- 
mentia  et  diuturnitate  superavit  ,  mox  in 
aUas  quoque  provincias  propagata  est,  mul- 
tisque  Christianis  et  missionariis  vitam  abs- 
tulit.  Prae  ceteris  notari  dignus  est  Gabriel 
Dufresne,episcopus  Tabracanus  et  vicarius 
apostohcus,  in  metropoH  provinciae  istius 
pubHce  capite  plexus.  In  eadem  metropoH 
plus  quam  400  Christiani  crudeliter  torti 
sunt,  qui  fortitudine  et  constantia  sua  cum 
antiquis  martyribus  conferri  possunt.  Anno 
1818  persecutio  praccedenti  anno  sopita,  vi 
decreti  ab  ipso  imperatore  editi,  ita  recru- 
duit,ut  Christiani  magno  numero  torqueren- 
tur,  et  qui  a  Fide  non  deficiebant,  relega- 
rentur;  missionarii  autem  ,  qui  in  imperio 
deprehendebantur,laqueo  enecarentur.  De- 
mum  an.l845  Francorum  orator  consecutus 
est,  ut  Tao-Kouang  imperator  pridie  idus 
aprilis  legem  ediderit,  qua  Christiani  in  im- 
perio  tolerareiitur,ct  x"  calendas  martii  an. 
sequentis  alterum  edictum  publicarit,quo  iis 
liberum  Religionis  suae  exercitium  et  ec- 
clesiae  adhuc  superstites  restituerentur.  De- 
mum  an.  1858  mense  iunio  inler  Sinarum 
imperium  atque  Gallorum  et  Anglorum  gu- 
bernia  pacis  tractatus  confecti  sunt,  in  qui- 
bus  per  totum  Sinarum  impcrium  Christia- 
nis  exercendae  religionis  suae  libertas  et 
missionariis  protectio  asseruntur. 

Vidimus  etiam  quis  fuerit  sacculo  prae- 
cedenti  rcligionis  christianae  status  in  Co- 
chinchina  et  Tongkinoi.  Cum  posterioribus 
istius  sacculi  aniiis  rcges  Cochinchincnses 
terras  Lao  ,  Cambodscha  ,  Lachto  et  Bin- 
tuam,  ctiam  regnum  Tongkincnse  sibi  sub- 
icci.ssent  ,  et  assumpto  imperatoris  titulo, 
atque  clientclae  foedere  cum  Sinensibusdis- 
rupto,imperium  sic  dictum  Anamense  condi- 
disscnt,  Gia-Langhus  primus  imperator,  qui 
ab  an.  1800  usquc  ad  1820  regnavit,  reli- 
gioiieni  christianam  pi'otcxit,  ct  missiona- 


V.  285  sq. 


riis  benevolum  se  exhibuit.  Eius  filius  et 
successor,  Mingh-Mangus,  patris  vestigiis 
inhaesit.  Verum  ab  anno  1830  persecutiones 
contra  Christianos  recruduerunt.  An.  1854 
imperator  Tu-Ducus  cruentissimum  perse- 
cutionis  edictum  contra  Christianos  et  mis- 
sionarios,maxima  parte  Gallos  etHispanos, 
promulgavit.  Ab  hoc  temporc  Christiani  in 
Cochinchinensi  imperio  saevae  persecutioni 
et  cruentissimis  .suppliciis  fuerunt  obnoxii. 
Imperator  Gallorum  et  gubernium  Hispa- 
niae,  quum  frustra  tentassent  iraperatorem 
ab  iniqua  contra  Christianos  persecutione 
reducere,anno  1858  expeditionem  armatam 
contra  Cochinchinense  seu  Anamense  im- 
perium  susceperunt. 

32.  Missionum  statiis  —  Generali  autem 
rerum  perturbatione,  quam  postremis  sae- 
culi  praecedentis  et  primis  praesentis  annis 
Europa  perpessa  est,  etiam  status  Missio- 
num  in  Oriente  ,  Indiis  et  America  decli- 
navit.  Sublatis  quippe  in  Europa  Ordinibus 
religiosis  et  missionum  seminariis,  missio- 
nariorum  penuria  secuta  est.  Pontifice  et 
Cardinalibus  captivis  aut  dispersis,  commu- 
nicatio  cum  missionibus  fuit  impedita  ,  et 
subsidia  interrupta.  Missiones  Orientales 
gubernii  Gallicani  protectione  orbatae,Tur- 
carum  ,  schismaticorum  et  haereticorum 
vexationes  subierunt. 

Pace  in  Europa  restituta  et  firmiori  or- 
dine  introducto  ,  melior  spes  missionibus 
affulsit.  Reges  Galliae  tranquillitati  missio- 
num  Orientalium  consuluerunt.  Ludovicus 
XVIII  an.  1816  Congregationem  Lazarista- 
rum  restituit  et  ampHs  reditibus  instruxit, 
quae  pluribus  tum  sacerdotibus  tum  alum- 
nis  aucta  ,  sicut  Romana  Congregatio  de 
Propaganda  Fide  ,  novos  operarios  ad  di- 
versas  missiones  destinavit.  Eorum  nume- 
rus  auctus  est  e  restitutis  sensim  Ordinibus 
religiosis,  maxime  e  Societate  lesu,  quae 
eodem  ac  quondam  ardore  de  Fidei  pro- 
pagationc  intcr  ethnicos,  haereticos  atquc 
schismaticos  populos  merctur.  Praeterea  v** 
nonas  maii  1822  Lugduni  instituta  fuit  ce- 
lcberrima  Societas  pro  propaganda  Fidc, 
cuius  membra  preocs  et  cleemosynas  con- 
ferunt  pro  missionum  prospcritate  et  indi- 
gcntiis.  Haec  .socictas  a  RR.  Pontificibus 
liluribuslndulgentiisconfirmataetpromota, 
non  tantum  pcr  omncm  Galliam,  sed  etiam 
pcr  Italiam,  llispaniam,  Belgium,  Germa- 
niam ,  aliasquc  Eui-opae  partes  propagata 
est,  ct  quotannis  subsidia  magna  missioni- 
bus  suppcditat.  Quibus  rationibus  factum 
cst,  ut  iu  Oricntc,  in  India,  in  Sinis,  Siamo, 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


337 


Cochinchina  et  Tongkino,  in  America,  in 
Australia  missiones  catholicae  redintegra- 
tae  novaeque  institutae  fuerint,  ct  continuo 
augeantur  atque  sublevenlur,  adeo  ut  prae- 
fata  societas  ann.  1870  in  Sinis  vicinisque 
regionibus,  in  Australia,  in  America  septen- 
trionali  et  in  aliis  diversis  i-egionibus,  plus 
quam  135  vicariatus  apostolicos  et  dioece- 
ses  numeraret,  quibus  subsidia  ferebat. 

33.  Socictaies  biblicac  —  ln  variis  regio- 
nibus,  praesertim  in  America  confoederata, 
in  India  et  in  Australia,  missionarii  calho- 
lici  obstacula  multa  experiuntur  ex  parte 
ministrorum  acatholicorum ,  vulgo  Prote- 
stantium ,  qui  etiam  propagando  Christia- 
nismo,  sed  erroribus  infecto,  iam  a  poste- 
riori  dimidio  saeculi  praecedentis  operam 
navant.  Hi  ad  sustendandas  raissiones  suas 
inter  populos  infideles  amplissima  subsidia 
accipiunt  a  societatibus  missionum  prote- 
stanticarum  ,  ad  propagandam  reUgionem 
sic  dictam  Protestanticam  institutis,  qua- 
rum  praecipua  sedes  Londini  in  Anglia  po- 
sita  est;  in  Germania  protestantica,  quoque 
Batavia,  Helvetia,  Borussia,  Suecia,  Dania, 
Russia,  imo  in  India  et  in  America  confoe- 
derata  seu  Statibus-unitis  sese  constitutae 
sunt.  Ad  idipsum  efficiendum,  cuiusvis  con- 
fessionis  christianae  sectatores  his  societa- 
tibus  adscripti  ope  Bibliorum  et  usi  sunt; 
unde  Societates  biblicae  se  nuncuparunt. 
Bibha  vero  in  diversissimas  hnguas,  angU- 
cam,  gaUicam,  germanicam,belgicam,ara- 
bicam  ,  aethiopicam  ,  persicam  ,  indicam  , 
aUasque  transferri  a.que  edendi  curant.et 
modo  gratis  distribuunt,  modo  parvo  pretio 
veneunt.  Ne  vero  diversarum  confessionum 
membra  ob  sententias  fidei  suae  oppositas, 
a  legendis  BibUis  absterrerentur,  societa- 
tum  directores  statuerunt,  ut  BibUa  sine 
annotatione,expUcatione  aut  commentario, 
imo  pro  quavis  ecclesia  in  versionibus  ab 
ea  probatis,  imprimerentur  ;  hoc  tamen  in 
terris  cathoUcis  ab  iis  non  observari,  expe- 
rientia  constat.Verumtamen  dum  missiones 
cathohcae  inter  populos  infideles  mirifico 
incremento  dilatantur  ,  protestanticae  in 
sterilitate  macrescunt  '. 

Quum  vero  ex  huiusmodi  BibUorum,  quae 
sine  Ecclesiae  auctoritate,  in  vulgares  Un- 
guas  eduntur,  propagatione  et  lectione  non- 
nisi  detrimenta  gravia  fidei  cathoUcae  ob- 
tingere  possent,  Pius  Pp.  VII  animose  et 


1  Cf  Wiseman  ,  Sterilitd  delle  missioni  prote- 
stanti,  liisserlazione  letta  slW Accademia  di  lieli- 
gion  callolica  a  Ronia. 

WOVTERS,  II. 


sedulo  restitit  praefatarum  societatum  co- 
natibus  tum  per  binas  Utteras,  calendis  iu- 
nii  181()  ad  Gnesnensem  ,  et  pridie  nonas 
septembris  ad  Mohiloviensem  archiepisco- 
pos  datas,  tum  per  epistolam  a  Congrega- 
tione  de  Pro[>aganda  Fide  ni"  nonas  augusti 
1816  ad  Vicarios  apostolicos  Persiae ,  Ar- 
meniae,  aharumque  Orientis  regionum  di- 
rectam,  et  per  decretum  a  Congregatione 
Indicis  de  omnibus  huiusmodi  versionibus 
datum  ix"  calendas  iuUas  1817.  Ipsis  Socie- 
tatum  bibUcarum  conatibus  obstiterunt  alii 
deinceps  Pontifices,  Leo  XII  in  encyclicis 
Utteris  in°  nonas  maii  1824  datis  ad  omnes 
cathoUci  orbis  antistites,  Pius  VIII  in  ency- 
cUca  epistola  ix"  calendas  iunias  1829,  Gre- 
gorius  XVI  in  monito  adiecto  ad  decretum 
Congregationis  Indicis  vn°idus  ianuarii  1836, 
et  in  encycUca  epistola  postridie  nonas  maii 
1844.InquibusPontificesomnibusmemoriam 
revocant  III  et  IV  regulas  Indicis  Tridentini 
et  adiectam  xv°  calendas  iuUas  1757  aucto- 
ritate  Benedicti  Pp.  XIV  declarationem,  ut 
nempe  permissa  non  haberetur  lectio  vul- 
garium  versionum,  nisi  quae  ab  ApostoUca 
Sede  approbatae ,  aut  cum  annotationibus 
desumptis  e  sanctis  Ecclesiae  patribus  vel 
doctis  cathoUcisque  viris,  editae  fuerint  ^. 

34.  Religionis  status  in  Gallia—ln  GaUia 
autem  Napoleonis  tyiannide  status  rerum 
ecclesiasticarum  admodum  perturbatus  e- 
rat.  Ludovicus  XVIII,  an.  1814  paternum 
soUum  adeptus,  optimo  quidem  erga  reli- 
gionem  cathoUcam  eiusque  clerum  animo 
erat,  sed  in  promovenda  ecclesiasticae  rei 
prosperitate  saepe  impediebatur  tum  regni 
constitutione,  ex  cuius  praescripto  deputa- 
torum  populi  procerumque  consensus  ad 
ferendas  novas  leges  erat  necessarius,  tum 
genio  nationis,  quae  irreUgiosis  scatebat  ci- 
vibus.  Interim  varia  in  favorem  ReUgionis 
decreta  edidit,  institutionem  iuniorum  cle- 
ricorum  episcopis  reddidit ,  meliorem  su- 
stentationem  clero  procuravit,  Congrega- 
tiones  s.  Lazari  et  s.  Spiritus  pro  missio- 
nibus,  atque  s.  Sulpicii  pro  seminariorum 
directione  restituit.  111°  idus  iunii  1817  con- 
ventionem  cum  ApostoUca  Sede  confecit, 
qua  Concordatum,  quondam  inter  Leonem 
Pp.  X  et  Franciscum  regem  I  initum,  re- 
sUtuebatur;Concordatum  vero  an.  1801  cum 
articulis  dictis  organicis  ex  ea  parte,  qua 
Ecclesiae  doctrinae  aut  legibus  erant  oppo- 
siti,  abrogabantur;  numerus  sedium  episco- 


1  Cf  Malou,  La  lecture  de  la  Bible  en  langue 
vulgaire,  Louvaia  1846,  2  voll.  in-8°. 

28 


338 


EPOCHA'  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLllS  SVBVERSIONE 


palium  augebatur;  episcopatibus,  capitulis, 
seminariis  congrua  dos  immobilibus  reddi- 
tibus  haerens  promittebatur.  Verum  novis 
e  parte  Camerarum,  ut  vocant,  difficulta- 
tibus  exortis,  conventionis  executio  suspen- 
sa  fuit.  Interea  Pius  Pp.  VII  provisoria 
ratione  ecclesiarum  indigentiis  consuluit. 
Quod  vero  maxime  ad  impediendos  instau- 
ratae  Religionis  fructus  et  ad  fovendum  ir- 
religionis  genium  inserviebat,  eiant  irreli- 
giosi  et  impii  libri  ,  qui  favente  libertate 
typographica  ingenti  numero  imprimeban- 
tur.  In  nonnullis  etiam  provinciissacerdotes 
et  missionarii  populum  e  coeno  increduii- 
tatis  ac  negligentiae  ad  Religionis  exercitia 
reducere  satagentes,  impiorum  vim,  con- 
vicia  et  iniurias  experti  sunt.  Pro  iuventu- 
tis  instructione  CoUegia  et  Congregationes 
religiosae  fuerunt  institutae.  Anno  1822 , 
consentientibus  Cameris,  per  conventionem 
provisoriam  inter  Pium  VII  et  Ludovicum 
XVIII  numerus  episcopatuum  ad  80  auctus 
fuit,  capitula  eathedralia,  semiiiaria  aliaque 
instituta  ecclesiastica  instaurata  sunt  ^ . 

35.  In  Hispania  et  Lusitania  —  ln  Hispa- 
nia  ab  anno  1808  ,  quo  eam  Galli  occupa- 
runt,  res  ecclesiastica  fuit  perturbata,  sa- 
cra  Inquisitio  abrogata,  Ordines  religiosi 
suppressi,  ecclesiastica  bona  confiscata,  li- 
bri  irreligiosi  invecti,  et  auctoritatis  eccle- 
siasticae  ac  civilis  contemptus  propagatus. 
Rege  legitimo,  Feidinando  VII  ,  an.  1814 
in  solium  suum  restituto ,  pristinus  eccle- 
siasticae  rei  status  fuit  reductus,  s.  Inqui- 
sitio  restituta,  Societas  lesu  aliique  Ordines 
reUgiosi  instaurati ,  libri  irreligiosi  pro- 
scripti,  societates  occultae  prohibitae.  Ve- 
rum  an.  1820  miUtes  a  Ferdinando  VII  re- 
beUarunt,  constitutionem  anni  1812  procla- 
marunt,  et  regem  ad  convocandos  popuU 
deputatos  coegerunt.  Hi  ante  omnia  s.  In- 
quisitionem  et  Societatem  lesu  aboleverunt, 
bona  ecclesiastica  nationiadiudicarunt,  om- 
ncs  Ordines  religioso-militares  pluresque 
monasticos,  speciatim  Bencdictinum,  abro- 
gai-unt,  episcopis  mandarunt,  ut  iicmini  sa- 
ccrdotum  ,  qui  a  nova  regni  constitutione 
animo  alieno  esset,  facuUatem  praedioandi 
aut  confessiones  excipiendi  tribucrcnt,  alia- 
que  simiUa  decreverunt.  Qui  autem  cx  cpi- 
scopiscacterisque  clericisdecrctis  istis  mo- 
rem  gercrc  recusabant ,  variis  poenis,  in 
primis  carccris  et  cxiUi  allecti ,  nonnuUi 
etiam  interfecti  sunt.  Mulii  corum,  ad  evi- 
tandas  iniurias  et  violcntias,  in  tcrras  exte- 
ras,  praesertim  in  GalUam  ,  fugcrunt.  At 

'  Arlaud,  Ilistoire  de  Pic   VII,  t.  II. 


anno  1823  duxEngolismensis,cum  Gallorum 
exercitu  a  Ludovico  XVIII  in  auxiUum  Fer- 
dinandi  VII  missus,  rebeUes  Hispanos  in  or- 
dinem  redegit,  ct  regem,  quem  iUi  Gades 
abduxerant,  restituit-  Ex  quo  tempore  res 
ecclesiasticae  ad  pristinum  statum  suum 
reductae  sunt. 

InLusitania  inde a  temporibus marchionis 
de  Pombal,  primarii  regis  losephi  I  admini- 
strii,novitatis  genius  propagatus  est.  Post- 
quam  an.  1807  exercitus  GaUorum  Lusita- 
niam  invasissent ,  magis  pcrturbatus  fuit 
rerum  ecclesiasticarum  status-  loannes  VI 
quidem  insoUumpaternumrestitutus,rerum 
ordinem  instauravit.  Sed  an.  1820  exorta  re- 
volutione  ,  simiUa  ac  in  Hispania  decreta 
atque  patrata  sunt.  Anno  vero  1823  con- 
cordia  restituia  fuit. 

36-  In  Italia  —  In  Italia,  extincto  GaUo- 
rum  dominio,  res  ecclesiasticae  ad  meUo- 
rem  statum  adductae  sunt.  Pius  Pp.  VII 
in  suo  territorio  omnia,  quantum  fieri  po- 
tuit,  ad  priorem  conditionem  reduxit.  Vi- 
ctor  Emmanuel  rex  Sardiniae,  receptis  an. 
1814  terris  suis  in  superiori  ItaUa,  quibus 
respublica  Genuensis  accessit,moxpristinas 
leges  ecclesiasticas  in  iisdem  restituit,  R. 
Pontifici  pinsca  iura  reddidit,  et  an.l817  se- 
cundum  conventionem  cum  Pontifice  inita, 
suppressos  episcopatusredintegravit.Ferdi- 
nandus  IV,  rex  utriusque  SiciUae,  an.  1818 
cum  ApostoUca  Sede  Concordatum  iniit,quo 
uni  reUgioni  catholicae  apostoUcae  roma- 
nae  locus  in  regno  factus  est  ,  nominatio 
arcliiepiscoporum  et  episcoporum  concessa 
regi,  episcopis  regiminis  pastoraUs  libertas 
secundum  canones  restituta,  res  de  divendi- 
tis  bonis  ecclesiasticis  aUaque  negotia  com- 
posita  .sunt. 

Verum  instauratac  Religionis  et  restituti 
regiminis  hostes  in  societatem  occultam 
coaUierc,  cuius  socii  Carbonavii  dicti  sunt. 
Ea  quidem  finem  potissinuim  politicum  ha- 
Ijcbat,  ncmpc  universam  ItaUam  in  unam 
magnam  rempubUi;am  coniungendi ,  et  in 
tota  Europa,  deicctis  rcgibus ,  dcmocrati- 
cum  rcgimen  instituendi  ,  in  quem  fincm 
cum  aUis  extra  ItaUam  societatibusoccultis 
coniunctioncm  inivit;  ea  tamen,  non  secus 
ac  omnes  eiusmodi  socielates  ,  religioni 
christianae  advcrsabatur.  Societas  islaadeo 
convaUiit,  ut  an.  1820  in  regno  Neapolitano 
revolutionem  excitarit,  rcgiminis  formam 
mutarit,  tetrunKjuc  beUum  civile  in  utraquc 
Sicilia  suscitavcrit-  Anno  sequcnti  idcm  ten- 


'   Vid.  i.p.  2'J3,208,  311,  338. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


339 


tavit  in  Pedemontio.  Sed  codem  anno  Au- 
striacorum  arma  turbas  tum  hic  tum  illic 
composuerunt ,  atque  res  utriusquc  regni 
ad  pristinum  statum  adduxerunt.  Pius  VII, 
BuUa,  Ecclcsiarn  a  Icsu  C/( r/s^o,  data  idi- 
bus  septembr.  1821 ,  societatem  Carbona- 
rioruni  coiidemnavit. 

37.  In  Gcrmania—ln  Austria,  Hungaria 
et  Bohcmia  Franciseus  imperator  II  ac  Fcr- 
dinandus  I,  filius  eius  et  anno  1835  succes- 
sor,  religionem  catholicam,  cui  erant  ad- 
dictissimi,  constanter  protexerunt,  et  abo- 
lendis  innovationibus,  quas  losephus  II  illius 
exercitiis  et  ecclesiarum  administrationi 
opposuerat,  operam  dederunt  i. 

In  Bacaria  de  religione  catholica  bcne 
mcruit  INlaximilianus  losephus  rex  I.  Hic 
princeps  an.  1817  cum  Romano  Pontifice 
Pio  VII  Concordatum  confecit ,  secundum 
quod  in  Bavaria  constituti  fuerunt  duo  ar- 
chiepiscopatus,  Monacensis  scilicet  et  Bam- 
bergensis  ,  atque  sex  episcopatus  ,  nimi- 
rum  Passaviensis,  Ratisbonensis,  Augusta- 
nus  ,  Wurceburgensis  ,  Eichstadiensis  ,  et 
Spirensis,  quorum  ac  Capitulorum  et  Semi- 
nariorum  doti  in  bonis  fundisque  stabiUbus 
uti  etiam  sacris  electionibus  ac  regiminis 
ecclesiastici  rationi  et  libertati  consultum 
fuit  2. 

Ad  componendum  ecclesiarum  statum  in 
regno  Borussiac  Pius  Pp.  VII  an.  1821 
Concordatum  confecit  cum  Friderico  Gui- 
lielmo  rege  III,  secundum  quod  illic  erecti 
sunt  archiepiscopatus  Coloniensis  cum  epi- 
scopatibus  suffraganeis  Paderbornensi,  Mo- 
nasteriensi  et  Trevirensi,  archiepiscopatus 
Gnesnen-Posnaniensis  cum  episcopatu  suf- 
fraganeo  Culmensi,et  episcopatus  Vratisla- 
viensis  atque  Varmiensis  ,  ambo  exempti 
et  Sedi  Apostolicae  immediate  subiecti^. 

In  regionibus  Germaniae  ad  Rhenum  su- 
periorem  sitis,  quae  per  pacem  Lunaevil- 
lae  1801  et  per  congressum  Viennensem 
1815  principibus  Protestantibus  ,  nimirum 
regi  Wurtemburgensi,  Magnis  ducibus  Ba- 
densi ,  Hassiae  ,  Megalopolitano  ,  electori 
Hassiae,  ducibus  Nassaviae,  Saxoniae,  01- 
denburgensi,  principi  Waldecensi,  liberae 
civitati  Francfurtensi,  et  liberis  civitatibus 
Hanseaticis  Lubecensi  et  Bremensisubditae 


1  Alzog,  Hist.  unir.de /'£giise,Paris  1847,1.  III, 
p.  520. 

2Ibi(l.  p.  524, 

3  Buila  Pii  Pp.  VII  De  salute  animarum  dala  i  6 
lul.  1825;  Alzog,  loc.  cit.  p.  539.  Yidesis  quae  sub 
n.  18  dictum  est  pp.  32."-3-26. 


erant,  et  sic  dictam  Confoederationem  Ger- 
manicam  constituebant,Ecclesiae  detrimen- 
ta  gravia  subici-at:  cpiscopatus  antiqui  va- 
cabant,  principatus  ecclesiastici  erant  aboli- 
ti.  ccclesiae  et  abbatiae  bonis  suis  spoliatac, 
monasteria  suppressa.  Anno  1818  gubernia 
ista  pcr  legatos  suos  cum  Romano  Ponti- 
fice  agere  coeperunt  de  ordinando  in  terris 
suis  Ecclesiae  status;  sed  quasproposuerunt 
concordati  conditiones  Pontifex  acceptare 
non  poterat.  Dein  vero  Pius  VII  per  bul- 
lam  Provida  solersque,  datam  xvn''  calend. 
septembr.l821.erexit  archepiscopatum  Fri- 
burgensem  in  Brisgovia  cum  4  episcopatibus 
suffraganeis,  Rottenburgensi  scilicet  in  re- 
gno  Wirtembergensi,  Moguntino  in  magno 
ducatu  Hassiac,  Fuldensi  in  electoratu  Has- 
siae,  et  Limburgensi  in  ducatuNassaviensi. 
At,  quum  Pius  VII  designatis  ad  praefatas 
sedes    episcopis    canonicam   institutionem 
concedere  merito  metuebat ,  conventionis 
negotium  interruptum  fuit,  usque  ad  pon- 
tificatum  Leonis  XII.  Hic  Pontifex  per  bul- 
lam  Ad  Dominici  grcf/is  custodiam  ,iu^  idus 
april.l827,ea  quae  ad  ecclesiasticiregiminis 
rationem  in  praefatis  regionibus  spectabant, 
determinavit.  Tunc  guberniorum  et  Ponti- 
ficis  consensione  archiepiscopus  et  episcopi 
instituti  sunt.  Verum  an.  1830  gubernia  illa 
publicarunt  articulos39,libertatemEcclesiae 
destruentes,  et  pactis  cum  Romano  Ponti- 
fice  initis  omnino  adversantes  ;  de  qua  re 
atque  de  episcoporum  silentio  Pius  Pp.  VIII 
graviter  conquestus  est  in  Brevi  Pervene- 
rat  non  ita  pridem,  dato  pridie  calend.  iu- 
lias  1830  ad  archiepiscopum  Friburgensem 
et  episcopos  Moguntinum  ,  Rottenburgen- 
sem,  Limburgensem  et  Fuldensem. 

In  Hannovera  Ecclesiae  status  ordinatus 
fuit  per  Concordatum  initum  inter  regem 
GeorgiumIVetLeonemPp.XII,quodconti- 
netur  in  buUa  huius  Pontificis  Impensa  Ro- 
manorum  Poniificum,  datavu^calend.april. 
1824.  In  ea  conventione  episcopatus  Hilde- 
sheimensis  et  Osnabrugensis  conservaban- 
tur  exempti,  etSedi  Apostolicae  immediate 
subiecti  ,  utrorumque  circumscriptione  et 
dotatione  canonica,  episcoporum  electione 
et  aliis  agebatur  ^. 

38.  In  Belgio  et  Hollandia  —  In  Belgio 
et  Hollandia  sub  rege  calvinista  Guilielrao  I 
dura  fiiit  catholicorum  conditio.  Is  in  pri- 
mis  ix°  calendas  septembris  1815  Belgis 
constitutionem  quam.vis  a  maiori  parte  pro- 
cerum,  quorum  suffragiis  erat  approbanda,- 

iSchenkl,  Op.  cil.  p.  334. 


340 


EPOCHA  XIII.    A  PVBLICA  RERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


reiectam  obtrusit.  Praesules  cleri  Belgici 
funestoseffectus  novae  constitutionis,  quan- 
tum  ad  Religionis  sortem  spectabant,  prae- 
sagientes  ,  iam  v*^  calendas  augusti  1815 
expostulationes  regi  obtulerant  ^.  Postridie 
caiendas  augusti  episcopus  Gandavensis , 
Mauritius  de-Broglie,  in  Instructione  pasto- 
rali  varios  novae  constitutionis  articulos 
tamquam  religioni  catholicae  adversantes, 
notaverat.  Id  ipsum  iidem  praesules  fece- 
runt  in  novo  documento  inscripto:  Jugement 
doctrinal,  quo  doclararunt,  praescripta  per 
eamdem  constitutionem  iuramenta  licite 
praestari  non  posse.  Pius  Pp.  VII  ab  epi- 
scopo  Gandavensi  rerum  statum  edoctus 
anno  1816  ad  gubernium  Batavicum  misit 
commentarium  ,  in  quo  praecipue  questus 
est  de  iniuria  illata  internuntio  suo  Ciam- 
berlani  ,  qui  ad  expedienda  negotia  eccle- 
siastica  in  Belgium  missus,  xiii°  calendas 
februarii  1815  gubernii  iussu  violenter  fue- 
rat  abductus  ;  de  nonnuUis  constitutionis  , 
Belgis  obtrusae  ,  articulis  religioni  catho- 
licae  oppositis;  de  praescripto  illos  servandi 
iuramento;  de  vexatione  episcoporum,  qui 
contra  praefatam  constitutionem  reclama- 
rant;  de  interceptione  Instructionum  pasto- 
ralium  eorumdem  et  impedita  eorum  Ubera 
cum  Sede  Apostolica  communicatione.  At 
princeps  calvinista  ea  omnia  sprevit ,  du- 
riusque  habuit  omnes  eos,  qui  de  novi  re- 
giminis  actis  expostulare  auderent.  Quin 
imo  episcopus  Gandavensis  iv°  nonas  mar- 
tii  1817  in  ius  vocatus  ,  vii°  idus  octobris 
sententia  curiae  Bruxellensis  deportatione 
fuit  condemnatus;  sed  iam  in  Galliam  con- 
fugerat ;  et  quod  magis  quosvis  honestos 
offendit,  haec  ipsa  sententia  Gandavi  palam 
in  medio  duorum  scelestorum  infami  stipiti 
affixa  fuit.  lilustrissimus  praesul  an.  1821 
Parisiis  obiit. 

His  aliisque  pUiribus  deinceps  arbitrariis 
actis  rex  cathoUcorum  conditionem  in  dies 
duriorem  reddidit.  Pius  VII  nihil  intentatum 
reUquit,  ut  cum  gubernio  rem  ecclesiasti- 
cam  componcrct;  sed  irriti  fuerunt  Ponti- 
ficis  conatus  ^. 

39.  Pii  VII  obitusian.  1823) -Pius  VII, 
cuius  antiquas  virtutes  in  sumnns  Uonori- 
bus,  constantiam  in  adversis,  et  firmitatem 


1  neclamalio  signala  cral  a  Maiirilio  tJe  Broglic 
opiscnpo  Ganilavensi,  ncc  non  ab  cpiscopis  Namur- 
censi,el  Tornacensi,  el  a  Vicariis  capitularibus  Mc- 
clilinicnsi  el  Leodiensi,  vacanlibus. 

^  De  Geriaclic,  llisloirr,  dn  royaume.  dex  Paijx- 
Ban,  t.  r. 


in  Ecclesiae  gubernacula  tenendo  ,  nulla 
unquam  delebit  obUvio,  antecessoris  sui  il- 
kistri  operi  extremum  manum  imposuit  , 
Societatem  lesu  instaurans  de  ReUgione  , 
scientiis  ,  Utterisque  benemeritissimam  ^. 
Romam  reversus,  omne  studium  in  sui  po- 
puU  calamitates  sublevando  et  in  Fide  pro- 
paganda  coUocavit;  morum  licentiae  fraena 
iniecit  ac  iustitiae  imperium  auctoritatem- 
C]ue  restituit.  Eo  regnante,  Ostiae  et  Fori 
Traiani  effossiones  coeptae  sunt;  Septimii 
Severi  ,  Constantini,  et  Titi  arcus  ,  pons 
Milvius,sancti  Georgii  in  Velabro  ecclesia, 
Flavii  ampUitUeatrum,  aUaque  multa  opera 
totidem  sunt  munificentiae  huius  .summi 
Pontificis  monumenta.Faustinae  tempUim, 
ac  musea  Vaticanum  et  Capitolinum,  eum 
demonstrant  Leonum,  Paulorum  ac  luUo- 
rura  animi  magnitudinis  aemulatorem. 

IIP  nonas  iuUi  1823  ,  anniversaria  die 
raptus  eius  ab  Urbe,  fortuito  humi  procu- 
buit  Pius  in  suo  cubiculo,  ex  quo  casu  ei 
mors  obtigit  ix"  calendas  septembris  eius- 
dem  anni,  81  aetatis  suae,  cum  sedem  A- 
postolicam  obtinuisset  annos  23,  nienses  5, 
dies  6.  Tanti  Pontificis  desiderio  totus  in- 
gemuit  orbis  ,  eiusque  praeclarae  virtutes 
ab  omnibus  certatim  Ecclesiis  concelebra- 
tae  sunt.  Ad  rem  loannes  Alzog :  «  Sceptra 
franguntur  ,  ferri  acies  hebetatur  ,  impio- 
rum  iactantia  conticescit;  ast  quod  in  spi- 
ritu  fundatur,  aeternum  durat.  Captura  , 
exilium,  minae,  et  innumerae  vexationes 
senem  impavidum  deprimere  Uaud  potue- 
runt;  immo  usque  ad  extremam  diem  Ec- 
clesiae  iura  ipse  mn^abiU  virtute  et  robore 
defendit.  Dum  omnes  Europae  Principes 
coi'am  Napoleone  I  se  prosternere  non  du- 
bitabant,  solus  Petri  Successor  restitit,  et 
sua  iura  vindicavit.Nec  aUus  postea  praeter 
iUum  suam  apud  Anglicum  gubernium  in- 
terposuit  auctoritatem,  ut  sanctae-Helenae 
captivi  status  minus  acerbus  evaderet  '». 

40-  Leo  XII,  Pontifex  [an.  1823) -Car- 
dinales  postridie  calendas  septembris  an. 
1823  conclave  ingressi,  iv°  calend.  octobris 


1  Vi.l.  p.  333-33-i.  Sub  Pii  VII  ponUficalu,  quo- 
quOjRomana  catholicae  Ihlinionis  Academia  insli- 
tiita  ost.  Ci  La  Scienna  e  la  Fede,  vol.  xii,  p.  8 
ia  nol.  Napoli  1840. 

2  Ilisloire  cit.  Kpoq.  2mc,  2e  part.,  PiE  VII.  No- 
runlomnes,  PiuniVJI,  singulari  cliarilaUs  ct  hu- 
mauilalis  sensu  ailduclum  ,  honeslum  pracbuisse 
asylum  in  Ponlificia  Dominalione  Napoleonis  matri, 
aliisquc  illius  impcrialis  familiac  propinquis,  aqua 
ct  igni  a  cetcris  omnibus  Kuropac  gubcrniis  inter- 
liictis. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


341 


in  locum  Pii  elegerunt  Hannibalem  della 
Genga,  cardinalem  Urbis  vicarium,  virum 
insignis  pietatis,  animi  excelsi  et  probatae 
prudentiae.  in  expediendis  negotiis  ditlicil- 
limis  a  duobus  Praedecessoribus  suis  sae- 
pius  adliibitum,  qui  nomen  Leonis  XII  as- 
snmpsit.  Is  decessoris  sui  prosequutus  ve- 
stigia  in  id  totus  incubuit  ,  ut  una  cum 
scientiis,  ingenuisque  arlibus,  Religio  ubi- 
que  tloreret.  V"  nonas  maii  1824  pro  more 
ad  omnes  patriarchas,  primates,  archiepi- 
scopos  et  episcopos  dedit  epistolam  encycli- 
cam,  Ut  primum,  qua  eos  ad  soUicitam  mu- 
nerumexpletionem,maximead  residentiam, 
ad  vigilantiam  contra  progressum  indiffe- 
rcntismi  religiosi,ad  piam  et  solidam  clerico- 
rum  institutionem  hortatus  est.  Per  Breve, 
Cum  multa  in  Urbc,  datum  xvi**  calendas 
iunias  ,  Societati  lesu  restituit  Collegium 
Romaiium,  cuius  regimen  lesuitis  a  Socie- 
tatis  initio  usque  ad  illius  suppressionem 
cesserat.  VP  calendas  eiusdem  mensis  pu- 
blicavit  Bullam  de  lubilaeo,  anno  sequenti 
in  Urbe  celebrando,  iniunctasque  supplica- 
tiones,  licet  infirma  sempor  usus  valetudi- 
ne,  nudis  pedibus  obivit.  Quod  anno  1826 
ad  universum  Orbem  extensum  ,  mirum 
est ,  quanta  populorum  devotione  ,  quan- 
toque  animorum  ubique  lucro  celebratum 
fuerit.  Ad  Religionem  erigendam ,  mores- 
que  emendandos  ab  Urbe  adortus,  omnium 
Ecclesiarum  locorumque  piorum  Visita- 
tionem  Apostolicam,  quae  longa  annorum 
intercapedine  pene  desueverat,  renovavit. 
Armenos  Catholicos  inter  immanis  belli 
aerumnas  pro  Christi  fide  acerrimam  per- 
secutionem  passos  humanissime  excepit  , 
atque  omni  auxiliorum  genere  adiuvit.  Di- 
latandae  fidei  studio  unice  incensus,  mis- 
siones  in  infidelium  partibus  strenue  pro- 
movit-  Monialium  Ordinem  Eucharistiae 
Sacramentum  perpetuo  adorantium  ,  quem 
semper  tutatus  fuerat,  etiam  Neapoli  propa- 
gari  indulsit.Societates  occultas  Liberorum 
C uenientariorum  itemque  Carbonariorum, 
iam  Clementis  XII,Benedicti  XIV  et  Pii  VII 
Constitutionibus  prohibitas,  rursus  damna- 
vit  ,  veluti  ecclesiasticae  et  civilis  pacis 
inimicas  principibus  denuntiavit  ,  et  prae- 
fatorum  Pontificum  constitutiones  poenas- 
que  ,  in  iis  contra  societates  istas  latas  , 
confirmavit  litteris  apostolicis  ,  Quo  gra- 
viora,  iii°  idus  martii  1826  datis.  Electio- 
nesGuil.  Vet  in  episcopum  Daventriensem, 
et  loan.  Van  Santen  in  archiepiscopum  Ul- 
traiectinum,  nuUas,  et  utriusque  consecra- 
tionem   sacrilegam  declaravit.  Bulla ,  Ad 


Dominici  grcgis  custodiam,  data,  uti  .supra, 
ui"  idus  aprilis  1827,  ea,  de  quibus  inter  de- 
cessorem  suum  et  principes  confoederatio- 
nis  Germanicae  convenerat,  perfecit,  de- 
terminavitque  rationcm  eligendi  et  consti- 
tueridi  episcopos  et  canonicos  Capitulares, 
recipiendi  alumnos  in  seminaria,  libere  re- 
gendi  ecclesias  et  communicandi  cum  Apo- 
stolica  Sede  ^.  Eodem  anno  concordatum 
confecit  cum  Guilielmo  I  rege  Belgii  et 
Hollandiae;  at  vix  uUos  eius  effectus  ante 
mortem  suam  vidit.  De  conventione  cum 
Georgio  IV  ,  Hannoverae  rege  confecta  , 
paullo  ante  ,  diximus  -.  Consanguineitatis 
penitus  oblitus,  Leo  XII  munia  et  ecclesia- 
stica  beneficia  nonnisi  viris  scientia  et  re- 
ligione  spectatissimis  collata  voluit.  Biblio- 
thecam  Vaticanam  et  Museumquavetustis- 
simiscodicibus  Graecis,qua  numismatibuset 
cimeliis  locupletavit;  novas  fundavit  cathe- 
dras  ;  coUegium  Philosophicum  et  Theolo- 
gicum  inslituit,  atque  maiora  decrevit  scien- 
tiarum  ,  liberaliumque  artium  professoribus 
solvenda  stipendia.  Ephebeum  nobilibus  a- 
dolescentibus  erudiendis  ab  inchoato  ere- 
xit;  eiusque  potissimum  opera  Seminarium 
Romanum  in  magnificas  Divi  Apollinaris 
aedes  translatum  coepit  illo  auspice  ac 
duce  quam  maxime  prosperare.  Et  ne  quid 
studiosae  iuventuti  institutioni  deesset,Con- 
gregationes  Purpuratorum  Patrum  crea- 
vit,  quibus  auctoribus  omnia  quae  studio- 
rum  disciplinam ,  et  literarum  incrementa 
respicerent,  componerentur.  Celeberrimam 
Divi  Pauli  Basilicam  flammis  una  nocte 
miserrime  an.  1823  absumptam  ingentibus 
impensis  tum  proprio,  tum  a  fidelibus,  ap- 
posita  Encyclica  an.  1825  ad  tantum  opus 
excltatis  ,  collato  aere  ,  a  fundamentis  in- 
staurare  aggressus  est.  Tiburque  Anienis 
exundationibus  labefactatum  reficiendum 
curavit.  Anno  autem  1829  ,  infirmae  va- 
letudini,  qua  iam  ante  pontificatum  labo- 
rabat,  iv°  idus  februarii  succubuit  ^.  Sedit 
ann.  5,  mens.  6 ,  dies  11.  Vixit  annos  69, 
menses  6,  dies  G. 

41.  Scriptores  ccclesiastici—lnde  ab  exitu 
saeculipraecedentisusque  adhaec  tempora, 
inter  scriptores  ecclesiasticos  floruerunt  hi 
qui  sequuntur:  Michael  Angelus  Luchi,  Bri- 
xiensis,  Benedictinus,  R.  E.  Card.,  lingua- 
rum  orientalium   peritus  ,  suscepit  novam 

1  Schenkl,  Op.  cil.  p.  358. 

2  Vid.  p.  339. 

3  Arlaud  ,  Histoire  du  Pp.  Leon  XII  ,  Bruxell. 
1843,  2  voll.  in-8». 


342 


EPOCHA  Xni.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


editionem  Bibliorum  polyglottopum,  scrip- 
sitque  commentaria  in  plures  s.  Scripturae 
libros,  et  alia  theologica,  polemica,  moralia, 
maximam  partem  inedita  conservata  in  Bi- 
bliotheca  Vaticana.  Franc.  Carolus  Alter, 
Silesiae,  S.  I.,  inter  alia  plurima  e  Mss.  Bi- 
bliothecae  Viennens.  procuravit  editionem 
graecam  N.  Testamenti.  Antonius  Martini, 
Pratensis,  archiep.  Florentin.,  deditversio- 
nem  italicam  V.  et  N.  Testamenti,  a  Sede 
Apost.  probatam,  Instruct.  morales  de  Sa- 
cramentis,  et  dograatico-historico-morales 
deSymbolo.Petr.FranciscusViguier,Congr. 
Missionis,  publicavit  latine  et  gallice  Psal- 
mos,  sensu  prophetico  expositos.  loan.  Na- 
tal.  Paquot,prof.  Lovanii,  edidit  commenta- 
rium  Muisii  in  Psalmos  cum  notisBossuetii, 
auxit  Historiani  ss.  Imaginuni  Molaui  et 
Notionem  teniporuni  Petri  Danes,  scripsit- 
que  gallice  Commentaria  in  historiam  lit- 
terariam  Belgii  et  princip.  Leodiens.  Anton. 
Van  Gils, Tileburgensis,  dedit  Analysim  Epi- 
stolar.  s.  Pauli  et  CathoIicarum.I.B.Glaire, 
Introductionem  historico-criticam  ad  libros 
V.  et  N.  Testamenti ,  gallice  conscripsit , 
itemque  adversus  rationalistas  opus  ,  cui 
titulus:  Libri  sancti  vindicati.  Aloys.  Unga- 
relli  etCarohis  Vercellone,  Barnabitac,  qui 
suis  scriptis,  de  ss.  Scriptur.  editione,  ie- 
ctione  ac interpretatione  optime  meriti sunt . 
Andreas  Ferrigni,  Neapolit.  Eccles.  can. 
theol.  et  in  R.  Universitate  profess.  evul- 
gare  coeperat  Institutiones  biblicas. 

De  re  theologica  bene  egit  laudatus  M. 
A.  Luchi.  loan.  Bapt.  Lambruschini,  episc 
Urbevetanus,  scripsit  theologiam  dogmati- 
cam.  Ludovicus  Baiily,  Divionensis,  prae- 
ter  Tractatus  de  vera  Religione  et  de  Ec- 
clesia  Christi,  publicavit  Theologiam  dog- 
matico-moralem.  Arthurus  O'  Leary  ,  Ca- 
pucinus  Hibern.,  reliquit  plura  scripta  po- 
lemica.  Petr.  Anton.  Sanchez ,  can.  Com- 
postellanus  ,  dedit  Summam  theologiae  , 
Annales  sacros,  Historiam  ecclesiae  Afri- 
canae,etTractatum  de  tolerantia  in  negotio 
Religionis.  Franc.  Florcnt.  Brunet,  Congr. 
Mission.  ,  praeter  Elementa  thcologiac  et 
Methodum  ei  studendi ,  scripsit  Tract.  de 
obligationibus  poenitentis  et  confessarii  ; 
elucubravit  gallicc  varia  opuscula  polemica. 
Georgius  Hay,  vicarius  Apostolicus  in  Sco- 
tia,  dedit  Christianum  recte  instructum  fidc 
in  lesum  Christum  et  alia  nonnulla  pole- 
mica.  Lud.  Aegid.  de  la  Hoguc,  doctor  Sor- 
bonicus,  rcliquit  tractatus  de  ss.  Trinitate, 
de  Incarnatione,  de  Sacramcntis,  de  Reli- 
gione,  de  Ecclesia,  et  Introductionem  ad  s. 


Scripturam  et  ad  Historiam  ccclesiasticam. 
Vinc.  Benedict.  Buzzetti,  can.  Placentin., 
scripsit  tractat.  de  Religione,  de  Gratia  , 
de  infallibilitate  R.  Pont.  ,  notasque  in  li- 
bros  s.  Augustini  de  Cioitate  Dei  et  in  Con- 
cordatuni  anni  ISOl-Gaspar  Moser,prof.Lo- 
vanien.,  exaravit  tractatum  de  impedimen- 
tis  matrimonii  et  de  iurisdictionc  haereti- 
corum  in  articulo  mortis.  loan.  loseph.  Ha- 
velange,  Lovanien.  professor,  auctor  est 
tractatus  de  infallibilitate  Ecclesiae  in  fa- 
ctis  dogmaticis.  Hyac.  Sigismund.  Gerdil, 
Sabaudus,  Barnabita,  R.  E.  Card.,vir  omni 
disciplinarum  genere  excultus  ,  theologus, 
moralista,  phiiosophus,  metaphysicus,  ma- 
thematicus,  phiIoIogus,poleraicus,qui  adver- 
sus  sophistas  antiquos  et  novos  ,  deistas  , 
raaterialistas,  pseudopoliticos,  Febronianos, 
Eybel  aliosque  Religionis  ct  Ecclesiae  ho- 
stes  scripto  certavit,  plurimaque  diversi  ar- 
gumenti  operaelucubravit,  quorum  omnium 
collectorem  nactus  est  discipulum  suum  , 
Franc.  Lud.  Fontana  ,  et  ipsura  Barnabi- 
tara  ac  Cardlnalem  optirae  raeritum  de  lit- 
teris  et  Ecclesia.  Araatus  Henricus  Paulian, 
Nemausensis,  lesuita,  dedit  Dictionarium 
philosophico-theologicum.  lacobus  Andreas 
Emery  iam  laudatus,  dedit  inter  alia  Spi- 
ritum  S.  Theresiae  ,  Defensionera  revela- 
tionis  contra  increduIos,Cogitata  Leibnitzii 
de  rcligione  et  doctrina  raorali,  nova  opu- 
scula  Fleurii.  Philippus  Ludovicus  Gerard, 
Parisiensis,  publicavit  Comiteni  dc  Valmont 
sive  Abcrrationes  rationis  ,  Lectiones  histo- 
ricas,Theoreticen  felicitatis,  et  Miscellanea. 
Alphonsus  Muzzarelli,  S.  Poenitent.  theol., 
scripsit  de  bono  usu  loyicae  in  matcria  Re- 
ligionis,  de  origine  iurisdictionis  episcopo- 
rum  in  suis  dioecesibus,  de  iure  Papae  de- 
stituendi  episcopos,  de  aliis  multiplicis  ar- 
gumentis.  loan.  Bapt.  Duvoisin,  episc.  Nan- 
netensis,  reliquit  Demonstrationem  evan- 
gelicam,  Dissertationem  de  visione  Con- 
stantini  M.;scripsit  praetercadeauctoritate 
Pentatcuchi  et  librorum  N.  T.,  de  naturali 
et  dc  vcra  Religionc,  de  principiis  revolu- 
tionis  Gallicae-  Michael  di  Pietro,  R.  E. 
cardinalis  ,  scripsit  contra  conciliabulum 
Pistoriense.  Laurentius  Litta,  et  ipse  R.  E. 
cardinalis,  reliquit  praecellcntcs  cpistolas 
super  quatuor  articulis  declarationis  Galli- 
canac  an.  1682. 

Franc.  Xav.  de  FcIIer,Bruxellcnsis,  S.  I., 
in  Diario  historico-littcrario  quoscumque 
Ecclcsiae  hostes  et  falsae  scientiae  vendi- 
tores  exagitavit;  dcdit  praetcrea  Dictiona- 
rium  historicum,  Catechismum  philosophi- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


343 


ciim  ,  Conciones  ,  varia  polemica  maxime 
contra  Febronianos.  Augustinus  Barruel  , 
S.  I.,  redegit  aliquandiu  Diarium  ecclcsia- 
sticum  sive  bibliotliecam  scientiarum  eccle- 
siasticarum ;  Litteras  provinciales  philoso- 
phicas  ,  Historiam  iacobinismi  ,  Historiam 
cleri  Gallicani  sub  initium  tui'barum  istius 
regni;  scripsit  etiam  de  auctoritate  Papae; 
contra  impugnatores  Concordati  an.  1801, 
et  contra  fautores  revolutionis  Gallicae. 
lulius  Gabrielli  R.  E.  cardinalis,  Gallis  Ro- 
mam  oocupantibus  ,  primarius  Pii  VI  mi- 
nister  ,  scripsit  varias  epistolas  dignitate 
plenas  super  gravaminibus  eo  tempore  S. 
Sedi  illatis.  loan.  Franc  Godescard,  can. 
Parisiens.,  inter  alia  plura  gallice  reddidit 
notisque  illustravit  Albani  Butler  Vitas  SS. 
Matthaeus  Dannenmayer,  Suevus,  auctor 
est  Institutionum  historiae  ecclesiasticae. 
Philippus  Ang.  Becchetti,  Ord.  Praed.  et 
episcopus  Civitatis-Plebis,  continuavit  Hi- 
storiam  ecclesiasticam  card.  Orsi.  loan. 
Franc.  van  de  Velde,  Lovaniensis,  cum  no- 
vatoribus  constanter  luctatus  est,  et  inter 
alia  publicavit  Synopsin  Synodorum  archie- 
pisc.  Mechliniensis.  Ludovicus  Mozzi.Ber- 
gomensis,  S.  I.,scripsit  Historiam*schisma- 
ticae  ecclesiae  Ultraiectensis,  aliaque  con- 
tra  lansenistas  et  incredulos.  Tossanus  lo- 
sephus  Roms^e  ,  in  Seminario  Leodiensi 
professor ,  scripsit  de  re  liturgica.  loannes 
Devoti,  ex  episcopo  Anagnino  archiepisco- 
pus  Carthagincnsis  ,  reliquit  Institutiones 
canonicas. 

Post  praefatos  scriptores  recensendi  sunt: 
loannes  Jahn,  studii  Biblici  in  Universitate 
Vindobonensi  professor  ,  qui  dedit  Intro- 
ductionem  in  V.  et  N.  Testamentum,  Ar- 
chaeologiam  biblicam  et  Grammaticam  he- 
braicam  atque  arabicam;  sed  hic  illic  iusto 
audacior  ,  in  nonnuUis  censuram  meruit. 
loan.  Teod.  Beelen,  in  Universitate  catho- 
lica  Lovaniensi  s.  Scripturae  professor  , 
dedit  Chrcstomathiam  rabbinicam  ct  chal- 
daicam  ,  Grammaticam  graecitatis  Libro- 
rum  N.  T.,Librum  Sapientiae  graece,  Com- 
mentarios  in  Acta  Apostolorum  et  in  Epi- 
stolas  s.  Pauli  ad  Romanos  et  ad  Philip- 
penses.  Bernardus  Ovcrberg,  Monasterien- 
sis,  inter  alia  pubiicavit  Historiam  V.  et  N. 
Testamenti.Henricus  Klee,  in  Universitate 
Monachiensi  prof.,  dcdit  Commentarios  in 
Epistolas  s.  Pauli  ad  Romanos  ct  ad  He- 
braeos,Theologiam  dogmaticam , Historiam 
dogmatum,  et  cactera. 

loan.  Adamus  Moehler,  in  Monachiensi 
Universitate  aeque  ac  professor,  publicavit 


Pnfrologiam  seu  historiam  litterariam  Pa- 
trum  et  Scriptorum  ecclcsiasticorum  trium 
priorum  Ecclesiae  sa.ecu\orum .Srjmbolicam 
scu  expositionem  controversiarum  dogma- 
ticarum  inter  Catholicos  et  Protestantes , 
eiusdemque  operis  continuationem  in  Novis 
investigationibus  circa  easdem  controver- 
sias  ,  alia.  Franciscus  Leop.  Bruno  Lieber- 
mann ,  canonicus  Moguntinus  ,  inter  alia 
scripsit  Institutiones  theologiaedogmaticae. 
loannes  Perrone,  S.  I.,  in  CoUegio  Romano 
professor,  adversus  rationalistarum  errores 
elucubravit  Praelectiones  theologicas,  opus 
de  Matrimonio  christiano,  variaque  theolo- 
gica  et  polemica  scripta.  Thomas  Maria 
los.  Gousset,  archiep.  Rhemensis  et  R.  E. 
cardinalis,scripsit  Theologiam  dogmaticam, 
Theologiam  moralem,  alia.  Franciscus  Pa- 
tricius  Kenrick,  archiepisc.  Baltimorensis, 
dedit  Theologiam  dogmaticam.  Nicolaus 
Wiseraan  ,  in  Universitate  Romana  pro- 
fessor ,  postea  Vicarius  apostolicus  Londi- 
nensis,  atque  inde  R.  E.  cardinalis  et  ar- 
chiepiscopus  Westmonasteriensis  ,  edidit 
Horas  Syriacas,  CoIIationes  de  doctrina  et 
praecipuis  institutis  Ecclesiae  catholicae , 
Sermones  de  mutua  ratione  scientiae  ac 
Religionis  revelatae  ,  pluresque  Commen- 
tationes  historico-polemicas.  Maurus  Cap- 
pellari  ,  Camaldulensis,  R.  E.  Cardinalis, 
postea  Gregorius  Pp.  XVI ,  edidit  Trium- 
phum  S-  Sedis  et  Ecclesiae.loannes  Baptista 
Malou,  e  professore  in  Universitate  catho- 
lica  Lovaniensi  episcopus  Brugensis,  inter 
alia  erudite  scripsit  de  legenda  S.Scriptura 
in  lingua  vulgari,  de  dogmate  recens  defi- 
nito  Immaculatae  conceptionis  B.  V.  Mo- 
riae,  de  auctore  librorum  Imitationis  Chri- 
sti.  Augustinus  de  Roskovany,  e  canonico 
Agriensi  episcopus  Vaciensis  in  Hungaria, 
scripsit  de  Primatu  Romani  Pontificis,  de 
Matrimonio  ,  de  Matrimoniis  mixtis  inter 
Catholicos  et  Protestantes;  collegit  Monu- 
merrta  pro  independentia  Ecclesiae  a  Sta- 
tu  civili.  lacobus  Balmes,  sacerdos  Hispa- 
nus  ,  inter  cuius  opera  eminet  illud  quod 
scripsit  de  Protestantismo  et  Catholicism 
inter  se  comparatis  quoad  influxum  in  hu- 
maniorum  populorum  institutionem  seu,  ut 
vocant,  civilisationem.  los.  Carriere,  C  ui- 
greg.  S.  Sulpitii,  publicavit  Praelectiones 
theologicas  de  iustitia  et  iure,  de  contr  xcti- 
bus  et  de  matrimonio.  Maria  Nicolau.s  Sil- 
vester  Guillon,sacrae  eloquentiae  proiessor 
Parisiis.concinnavit  Bibliothecam  selectam 
Patrum  Ecclesiae  graecae  ac  latinae. 
Angelus  Mai,  R.  E.  cardinalis,  vir  ma- 


344 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


ximae  eruditionis,  praetei'  alia  multa  in  lu- 

cem  dedit  Veterum  scriptorum  novam  col- 

lectionem,  Classicos  scriptores  ex  codicibus 

Vaticanis   editos  ,  Spicilegium  Romanum  , 

Novam  Bibliothecam  SS.  Patrum.  Antonius 

loseph.  Flosculus  Binterim,  parochus  apud 

Dusseldorpium,  publicavit  Memorabilia  Ec- 

clesiae  catholicae  ,  Historiam  conciliorum 

Germaniae    et    archidioecesis    Coloniensis 

veteris  et  novae,  alia.  Petrus  Franc  Xav. 

de  Ram,  Universitatis  catholicae  Lovanien- 

sis  rector,  praeter  aha  plura  dedit  Synodi- 

con  Belgicum  seu  Acta  ecclesiarum  Belgii 

a  celebrato  concilio   Tridentino   usque  ad 

Concordatum  anni  1801.  loannes  SogUa,  e- 

piscopus  Auximanus  et  Cingulanus,  R.  E. 

cardinalis,scripsit  Institutiones  iuris  publici 

et  privati  ecclesiastici.  De  eadem  materia 

inter  alios  scripserunt  Ferdinandus  Walter, 

laicus  ,  professor  in  Universitate  Bonnensi, 

Georgius  PhiUips,  laicus,  professor  in  Uni- 

versitate  Viennensi,  Michael  Permaneder, 

professor  in  Universitate  Monachiensi,  qui 

inter  alia  etiam  edidit  Bibliothecam  Patri- 

sticam.  Carohis  losephus  Hefele  ,  prof.  in 

Universitate  Tubingensi,  nunc  Rottenbur- 

gen.  episcopus,  edidit  Patrum  apostoUcorum 

opera,Vitam  cardinaUs  Ximenes,Historiam 

conci!iorum,aUa.  Prosper  Gu6ranger,abbas 

Solesmens.,  Ord.  s.  Benedicti,  scripsit  Insti- 

tutiones  liturgicas  aUaque  praecipue  ad  sa- 

cram  liturgiam  spectantia.  I.  B.  Pitra,  Ord. 

s.  Benedicti,  nunc  Episcopus  Tuscuianus, 

R.  E.  cardinaUs,  inter  alia  edidit  Spicilc- 

gium  Solesmense  complectens  SS.  Patrum 

scriptorumque    ecclesiasticorum   anecdota 

opera  ,  Analecta  sacra  eidem  Spicilegio 

parata  ,  luris  ecclesiastici  Graecorum  hi- 

storia  et  monumenta.  I.  P.  Migne,sacerdos 

Gallus,  varias  edidit  coUectiones,  quarum 

praecipuae  sunt  Cursus  conipleti  S.  Theo- 

logiac  et  S.  Scripturae,  atque  Patrologiae 

latina  ct  graeca;  quae  quidem  Patrologiae 

seu  collcctioncs  operum  et  Scriptorum  ec- 

clesiasticorum  nbique   notissimac   sunt  ct 

studia  sacra  plurimum  promovcnt. 

Fi'idericus  Leopoldus  comes  de  Stolbeig, 
e  protestante  cathoUcus,  scripsit  Ilistoriam 
religionis  lesu  Christi  a  mundo  condito 
usque  ad  annum  aerae  vulgai-is  430,  quam 
usque  ad  saeculum  XIII  prosecutus  est  Fri- 
der.  von  Kcrz.  Renatus  Franc  Rohrba- 
cher  ,  profcssor  in  seminario  Nancciensi , 
reliquit  Historiam  universalem  Ecclesiao 
catholicae.  Thcodorus  Katcrkamp,  Mona- 
stcrii  professor  auctor  est  Histoi-iae  eccle- 
siasticae.  lacobus  Ruttenstock,  canon.  re- 


gular.  Lateranensis,  prof.  in  Universitate 
Vindobonensi,scripsit  Institutiones historiae 
ecclesiasticae  N.  T.  caute  legendas.  loan- 
nes  Alzog  ,  in  seminario  Hildesheimens. 
professor,edidit  Historiam  universalem  Ec- 
clesiae.  loannes  los.  Ignat.  Doellinger,  pro- 
fessor  in  Univer.sitate  Monachiensi ,  inter 
alia  in  lucem  emisit  contiuuationem  Histo- 
riae  ecclesiasticae  Caroli  Anton.  Hortig  , 
Historiam  Ecclesiae  ,  Pseudo-reformatio- 
nem  eiusque  incrementa  et  effectus,  Paga- 
nismum  et  ludaismum  sive  Introductionem 
in  historiam  Christianismi  i.  loan.  Bapt. 
Palma,  Romanus,  publicavit  Praelectiones 
historiae  ecclesiasticae.  Paulus  Delsignore, 
canon.  regular.  Lateranensis,  et  inUniver- 
sitate  Romana  professor,  conscripsit  Insti- 
tutiones  historiae  ecclesiasticae  Novi  Te- 
stamenti  quas  edidit  notisque  et  animadver- 
sionibus  illustravit  Vincentius  Tizzani,eius- 
dem  Congreg.  in  praedicta  Universitate 
professor,  postmodum  archiep.Nisiben.  Eis- 
dem  Institutionibus  selectas  variorum  au- 
ctorum  dissertationes  seu  Thesaurum  hi- 
storiae  ecclesiasticae  addiderunt  duo  cano- 
nici  regulares  Lateranenses,  nempe  lauda- 
tus  Tizzani  et  Busiri.  Gaspar  Riffel ,  in 
Universitate  Giessana  prof.,  inter  alia  edidit 
Historiam  ecclesiasticam  recentiorum  tem- 
porum  inde  ab  initio  pseudo-Reformationis 
saeculi  XVI.  Bartholomaeus  Pacca,  R.  E. 
cardinalis ,  scripsit  varia  opera  historica 
de  rebus  ad  Pii  VI  ac  praesertim  ad  Pii  VII 
pontificatum  pertinentibus.  Continuationem 
magni  operis  BoUandiani  de  Vitis  Sancto- 
rum  2  curarunt  et  porro  curant  viri  eruditi 
e  Soc  lesu. 

E  scriptoribus  laicis  praecipue  hic  sunt 
memorandi  Picot,  qui  dedit  Commentaria 
in  historiam  ecclesiasticam  saeculi  XVIII, 
Hcnrion,  qui  scripsit  Historiam  generalem 
Ecclesiae  pcr  saccula  XVIII  et  XIX  ,  et 
Chateaubriand  ,  inter  cuius  opei'a  eminet 
iUud  quod  scripsit  de  indole  Christianismi. 

42.  Haereses  et  errores  huius  saeculi  — 
Praeter  Constitutionalium,  Theophilanthro- 
porum  et  Anticoncordatistarum  sectas,  de 
quibus  iam  loquutisumus,emcrseruntsectae 
Sansimonianorum  ,  Fourrieristarum  sive 
Phalansteriensium,  et  Owenistarum. 

Sansimoniani  auctorem  habentCIaudium 


'  Ijjnalius  Dollinger,  snperbia  abrcplus,  faclus 
csl  h.icrclicorum,  qui  veteres  Catholici  audiunt  , 
anlesignanus.  Notaniluin  liic,  rccenlioni  eius  scripla 
conseclaria  fuissc  Gallicanisnii ,  quo  praeleclioncs 
suac  scalerc  ncmo  noa  videral. 

'-'  Vid.  p.  203. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


345 


Honricnm  comifem  de  Saint-Simon,qui,oon- 
cejitis  in  bello  Amei'ieano  intemperantis  li- 
bertatis  ideis.  consumpto  itinei-ibus,  incon- 
sideratis  speculationibus  et  licentiori  vita 
patrimonio,  attentatoque  suicidio,  incredu- 
lus  obiit  Parisiis  anno  1825.  Contendunt 
Sansimoniani,religionemcluMstianametcon- 
stitutionem  socialem  esse  reformandas,  quod 
saeculi  huius  illuminati  genio.atque  indigen- 
tiis  non  sutficerent.  Praedicant  speciatim 
plenam  libertatem,  conditionum  aequalita- 
tem,  bonorum  communitatem,  plenamqire, 
ut  dicunt,  feminae  enuuicipationem. 

Franciscus  Maria  Carolus  Fourrier,natus 
Vesuntione  anno  1772  et  mortuus  Parisiis 
anno  1837,  Deum  hominem  et  rerum  uni- 
versitatcm  esse  unum  dicebat;  doctrinas  re- 
velatas  reiiciebat ;  finem  hominis  esse  as- 
serebat  proprium  sui  ipsius  bonum  physi- 
cum  et  morale;  adstiuebat  animarum  trans- 
migrationem;  ad  restaurandam  societatem 
docebat, homines  esse  successive distribuen- 
dos  in  congeries  ,  in  series  et  phalanges  , 
unitas  per  sic  dictum  phalansterium,  a  quo 
nomen  secta  habet  ^ 

Robertus  Owen,  natus  in  Angliaanno  1771 
ibique  nuper  defunctus.  tum  io  Anglia  tum 
in  America  ,  religionis  et  proprietatis  ac 
matrimonii  abolitionem  praedicavit;  sic  di- 
ctam  societatem  universalem  rationalista- 
rum  instituit.  Docebat  is  ,  hominis  iinem 
esse  in  hac  vita  summa  felicitate  et  naturae 
cupiditatibus  frui.  Negabat  praeterea  libe- 
rum  hominis  aibitrium. 

Felicitas  Robertus  de  Lamennais.sacerdos 
Gallus,  rationalismum  et  progenitos  ex  eo 
errores  ardentius  oppugnans,  naturales  ra- 
tionis  humanae  vires  nimium  depressit,  et 
summum  atque  infallibile  certitudinis  crite- 
rium  constituit  in  generali  hominum  con- 
sensione,  quam  sensuni  communem  appella- 
bat.  Praeterea  anno  1830  in  diario  cui  ti- 
tulus  l'Avenir,  rebellioni  contra  gubernia 
absoluta  applausit ,  totalem  inter  Statum 
civilem  et  Ecclesiam  separationem  propu- 
gnavit,  ac  libertatem  conscientiae  et  opi- 
nionum  atque  artis  iibrariaeadscriptaquae- 
libet  in  vulgus  edenda,  aliasque  libertates 
tanquam  vera  principia  tuitus  est.  Plures 
episcopi  Galli  varias  propositiones  ex  eius 
scriptis  excerptas  censura  notarunt ;  alii 
Romani  Pontiticis  sententiam  appellarunt. 
Gregorius    Pp.    XVI    doctrinas    in    diario 

1  Dc  liuiiis  scholae  syslemale  logendum  erit  Sul 
movimenlo  filosofico  moderno  in  appendic.  (ipnris 
De  Salinis  ,  Compendw  della  storia  della  filoso- 
fia  elc.  iNapoli,  BibliolcCH  (lallolica,  1800. 

WOVTERS,  II. 


V  Arcnir  propuguatas  condemnavlt  in  epi- 
stola  encyclica  Mirari  vos  nrbitror,  data 
15  augusti  1832  ad  omnes  patriarchas,  pri- 
mates,  archiepiscopos  et  episcopos.  De  La- 
mennais  in  aberrationibus  suis  pertinax  , 
eas  in  novo  opusculo,  cui  titulus:  Paroles 
clun  croi/ant,  impudentius  defendit.  Grego- 
rius  XVI  per  alteram  cncyclicam  Singulari 
A^^os^datam  25  iunii  1834  ad  omnes  patriar- 
chas,  primates,  archiepiscopos  et  episcopos, 
praefatum  opusculum  condemnavit,  simul- 
queimprobavitinvectumabeodem  scriptore 
philosophiae  .systcma.  De  Lamennais  ad  pe- 
iora  semper  dilapsus  tandem  impoenitens 
obiit  27  februarii  1854  i. 

In  Alsatia  novum  philosophiae  systema 
invexit  Ludovicus  Bautain,  sacerdos  Gallus, 
qui  ad  confutandum  rationalismum  philo- 
sophico-theologicum  ,contendebat,  rationem 
propriissuis  viribus  ad  nullius  veritatis  cer- 
titudinem  pertingere  posse;  in  cognoscen- 
dis  veritaiibus  fidem  supernaturalem  prae- 
cedere  usum  rationis,  et  hanc  ipsam  fidem 
esse  in  pilosophia  ac  theologia  unicum  cer- 
titudinis  criterium.  Episcopus  Argentorati 
15  septembris  1834  monitum  ad  eum  dedit, 
continens  sex  propositiones,  eius  doctrinae 
directe  oppositas;  deinde  per  litteras  pasto- 
rales  clerum  et  populum  admonuit,  ut  sibi 
caverent  a  praefata  doctrina.  Gregorius 
Pp.  XVI  ab  episcopo  Argentinensi  interpel- 
latus,  monitum  eius  litterasque  pastorales 
contra  praedictam  doctrinam  approbavit 
atque  laudavit  per  Breve  20  decembris  1834- 
Postea  Bautain  humiliter  se  subiecit  et  anno 
1840  propositionibus  doctrinae  suae  contra- 
riis  subscripsit  ^. 

Quum  Augustinus  Bonnetty,laicusGallus, 
in  suis  ephem.  Annales  de  Philosophie  chre- 
tienne,  quaedam  et  ipse  docuisset  rationis 
humanae  vim  nimis  deprimentia,  iussu  Se- 
dis  Apostolicae  anno  1855  subscribendae 
ei  fuerunt  nropositae  quatuor  propositiones 
de  vi  mutuaque  relatione  rationis  et  fidei, 
quibus  illico  pius  ille  auctor  subscripsit  ^. 

Alii  vero  scriptores  catholici  in  oppositos 
errores  inciderunt.  Imprimis  Georgius  Her- 


1  l»c  opciibus  philosopbicis  scriplnris  hiiiiis  fii- 
sius  loquutiun  esl  in  neapol.  Epli.  La  Sciemka  e  La 
Fede,yo\\.  xxxi.p.  lOl  sqq,  xi,  p.  212,xii,p.  134, 
XIII,  p.  321,  40I,  Prae  caeleiis  legero  iuval  vol.  ii, 
p.  130  sqq,  in  qun  Lanimenaisii  exponunlur  vila 
et  res. 

2  Cf  La  Sciema  e  la  Fede,vo\.\K,  p.321  et  334. 
■*  Vid./)i  alcuni  veriprincipii  di  filosofiacristiana 

disconosciuti  dalla  scuola  detradiuonalisli  \n  citl. 
La  Scienza  e  la  Fede,  \oi.  xxxi,  p.  '28  sqq. 

29 


346  EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 

niensem.  Guentherus  obsequentissimis  lit- 
teris  10  februarii  eiusdem  anni  ad  Ponti- 
ficem  datis,  se  humillime  subiecerat  com- 
memorato  decreto  de  suis  operibus  promul- 
gato  1. 

Regiminis  ecclesiastici  constitutionem  a 
Christo  stabilitam,  speciatim  vero  potesta- 
tem  Romani  Pontificis  et  Ecclesiae  a  Statu 
civili  independentiam  scriptis  suis  temere 
conati  sunt  demolire  Franciscus  de  Paula 
G.  Vigil  ,  saccrdos  Limanus  in  republica 
Peruviana,et  loannes  Nepomucenus  Nuytz, 
professor  laicus  in  athenaeo  Taurinensi. 
Utriusque  scripta  damnavit  Pius  Pp.  IX, 
prioris  quidem  in  Brevi  Multiplices  intcr, 
10  iunii  1851,  posterioris  vero  in  Brevi  Ad 
Apostoticac,  22  augusti  1851  ^. 

43.  Catholicorum  status  in  Anglia  —  In 
Anglia  iam  inde  a  praecedenti  saeculo  ca- 
tholicorum  conditio  pedetentim  mitior  red- 
dita  fuerat'^  Post  unionem  Hiberniae  cum 
Anglia  sub  eadem  curia  ,  an.  1800  sanci- 
tam,  CathoUci  Hiberni,  Scoti,  et  AngU  in- 
stanter  suppUcarunt,  ut  sibi  iurium  civilium 
usus  integer  restitueretur.  lam  inde  ab 
anno  1805  in  conciUo  regio  de  emancipa- 
tione  ,  ut  vocabant  ,  CathoUcorum  actum 
est.  Gubernium  ad  satisfaciendum  iUorum 
petitionibus  incUnabat  ,  modo  sibi  ius  ap- 
probandi  episcoporum  nominationes  et  in- 
spiciendi  eorum  cum  ApostoUca  Sede  re- 
lationes  concederetur.  Haec  res  inter  ipsos 
CathoUcos  divisionem  excitavit  ;  nonnuUi 
istas  clausulas  tolerandas  esse  censebant; 
aUi,  praesertim  Hiberni,  eas  reprobabant. 
Anno  1808  episcopi  Hibcrni  in  unum  con- 
gregati  easdem  clausulas ,  tanquam  liber- 
tati  ccclesiasticae  oppositas,  reprobarunt. 
Id  ipsum  fecerunt  in  aliis  congregationibus, 
an.  1810  et  1815  liabiUs.  In  Cameva  Com- 
muniuni.,  ut  vocant,  muUi  deputati  eman- 
cipationi  CathoUcorum  favebant;sed  Clerus 
anglicanus  et  proceres  eidem  acriter  ad- 
ver.sabantur.  Ea  tandem  anno  1813  et  dein- 
ccps  continuo  in  Cameris  proposita  etsem- 
pci-  reiccta,  die  12  april.  an.  182!)sinc  prae- 
falis  clau.suUs  api^robata  el  sancita  fuit.  Ex 
hoc  tempore  CathoUci  non  soUim  iuribus  ci- 
viUbus  potiti  sunt,  sed  corum  numerus  cou- 
tinuo  auctus  est. 


mes,  in  Universitate  Bonnensi  professor  et 
canonicus  Coloniensis,indemonstrandis  Re- 
ligione  eiusque  dogmatibus  usus  est  syste- 
mate,  quod  adversabatur  regulae,  quam  pro 
exponendis  ac  defendendis  fidei  veritatibus 
constanter  tradiderunt  SS.  Patres  et  Ec- 
clesia.  Constituebat  Hei-mes  dubium  posi- 
tivum  ut  basim  omnis  investigationis  theo- 
logicae,  et  rationem  ut  regulam  principem 
atque  unicum  medium,  quibus  homo  ad  co- 
gnitionem  veritatum  supyrnaturalium  per- 
veniret.  Obiit  Hermes  anno  1831.  Grego- 
rius  Pp.  XVI  eius  opera,  nimirum  Intro- 
ductionem  in  Theologiam  christiano-catho- 
licam  ,  ct  Dogmaticam  christiano-catholi- 
cam,  condemnavit  per  apostolicas  litteras 
Dum  acerbissimas  dsitafi  26  septembrisl835, 
et  per  decretum  S.  Congregationis  Indicis 
diei  7  ianuarii  1736-  Quare  Clemens  Au- 
gustus  baro  de  Droste  de  Vischering,  ar- 
chiepiscopus  Coloniensis,  ordinandis  et  nco- 
approbandis  pre.sbyteris  subscribendas  pro- 
posuit  certas  theses,  quibus  errores  syste- 
matis  Hermesiaui  proscribebantur,  et  pro- 
fcssoribus  in  Universitate  Bonnensi  et  se- 
minario  Coloniensi  praefati  systematis  fau- 
toribus,  officio  interdixit.  Quum  postea  non- 
nulli  doctrinae  in  epistola  encyclica  Pii 
Pp.  IX  ad  omnes  episcopos  data  9  novem- 
bris  1846  probari,  idem  Pontifcx,  per  Breve 
Summa  quidcm.  animi  25  iulii  1847  datum  ad 
archiepiscopum  Coloniensem,  pracdecGsso- 
ris  sui  decreta  contra  libros  Hermesii  con- 
iirmavit,  ct  eosdem  libros  denuo  reprobavit 
damnavitque  '. 

Antonius  Guenther,  sacerdos  austriacus 
e  Bohemia  oriundus,  erroneo  atque  perni- 
cioso  rationalismi  systemate  ductus,  atque 
humanae  rationi  et  philosophiae ,  quac  in 
rcligionis  rebus  non  dominari,  sed  ancillari 
omnino  debent ,  magisterii  ius  attribuens, 
in  lil)ris  .suis  non  pauca  scripsit  quae  a  ca- 
tholica  fide  et  sinccra  cxplicatione  de  plu- 
ribus  dogmatibus  aberrant.  Quare  S.  Con- 
gregatio  Indicis  cius  libros  accurate  ct  di- 
ligenter  excussos  per  decretum  8  ianuarii 
1857  ,  apostolica  auctoritatc  approbatum  , 
danmavi)  atque  i)rosci'ipsit.  Quod  ipsum 
decretum  confirmavit  Pius  Pp.  IX  in  liruvi 
Eximiani  iuam,  dato  15  iuiui  1857  ad  car- 
dinalem   de  Geissel  archiepiscopum  Colo- 


'  Dc  cxposilioiio  llcniKsii  piiilosopliici  syslcmatis 
viil.  cpli.  Annali  dellr.  Scienz/'.  religiose,  vol.  ix,  p. 
321  sf|q,  Koma  1830  Brcvp  vcro  Pii  l'p.  IX,  Cnlo- 
nion.  .ircliici».  (laluin,  evulRavil  La  Scieniu  e  La 
Fede,  in  vol.  xiv,  p.  461,  Napoli  1«4.7. 


'  [)(!  Gticiillieri  (loclrina  in  libris  suis  conlcnla 
aliisque  qiiac  liuic  pliilosoplio  refcrunUir  lcgesis 
La  Scicn!.a  e.  La  Fede,  vol.  xxxiv,  p.  263  sqq, 
xxxiM,   i8t),  284,  399. 

-  Viil.  quoqiic  La  Scien%a  e  La  Fede,  vol.  xxi, 
p.  /»72,  XXII,  ^.'■iS  rl  505,  Napoli  1851. 

•'  Viil.  |).  307  voluininis  liuius. 


Romani  Pontifices  e  quo  in  Anglia  sclii- 
sma  excitatum  est ,  numquam  intermissis 
euris  operam  navarunt  ut  religioni  oatho- 
licae  in  eo  regno  extremum  disci-imen  ad- 
ductae  auxilium  alTerrent  necliaudquaquam 
deessent,  qui  catliolicarum  illic  rcruni  cu- 
ram  susciperent;  interea  dum  in  continenti 
adolescentes  angli  educarentur,  qui  sacris 
subinde  Ordinibus  insigniti  in  patriam  re- 
versi  populai-ibus  suis  Verbi  et  Saci-amen- 
torum  ministerio  iuvarent.  Quum  primum 
Gregorius  XV  potuit,  praesules  episcopali 
charactere  insignitos  ibi  misit ;  et  Guiliel- 
mum  Bishopium  consecratum  episcopum 
Chalcedonensem  cum  Ordinariorum  propria 
potestate  ad  AngUae  et  Scotiae  Catholicos 
gubernandos  destinavit  ^  Bishopio  mortuo 
UrbanusVIIIeasdem  amplas  facultates  eum 
Episcopatu  Chalcedonensi  Richardo  Smilh 
tribuit  -.  Attamen  sub  lacobi  II  regno  in  An- 
glia  feliciora  terapora  obventura  visa  sunt; 
qua  opportunitatelnnocentius  Pp.XIstatim 
usus,Ioannem  Leyburnium  Episcop.  Adru- 
metenum  totius  Angliae  regni  Vicarium 
Apostolicum  an.  1685  deputavit.  Aliis  vero 
Litteris  Apostolicis  die  30  ianuar.  1688,  Su- 
pcr  CaiAec?mm,Leyburnis  3  aUos  Episcopos 
i-  p.  i.  titulis  insignitos  Vicarios  Apostoli- 
cos  adiunxit.  Quae  totius  Angliae  in  4  Vi- 
cariatus  ApostoUcos  partitio,  a  Ferdinando 
Araasiensi  archiepiscopo,  in  Anglia  Nuntio 
ApostoUco,  peracta,  usque  ad  Gregorii  XVI 
tempora  perduravit;qui  die  3  iuUi  1840  Lit- 
teris  Muneris  Apostolici,  habita  praesertim 
ratione  incrementi,  quod  reUgio  catholica 
in  eo  regno  iam  acceperat,  novaque  facla 
regionum  Ecclesiastica  partitione  ,  duplo 
maiorem  Vicariatuum  Apostolicorum  nu- 
merum  excitavit,  et  Angliam  totam  Vicariis 
ApostoUcis  Londinensi,  Occidentali,  Orien- 
tali ,  Centrali ,  Walliensi ,  Lancastriensi, 
Eboraccnsi,  et  Septentrionali  in  spirituali- 
bus  gubernandum  commisit. 

Hodie  fere  quotidianae  sunt  Anglicano- 
rum  ,  praesertim  ex  eruditis  et  clero  ,  ad 
Romanam  Ecciesiam  conversiones,  ad  quas 
efficiendas  non  parum  contulerunt  Pusey- 
starum  studia.  Hi  sic  appellati  a  Pusey,  do- 
ctore  Oxoniensi,  inde  ab  an.  1833  theolo- 
giam  instaurandam  susceperunt ,  non  se- 
cundum  novatorum  saec.  XVI  trutinam  , 
sed  secundum  veterum  Patrum  traditionem. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  347 

Quo  elTectum  est,  ut  non  solum  in  nonnuUis 
articuUs  coiitroversis  ad  Catholicorum  do- 
ctrinas  propius  accesserint,  sed  eorum  plu- 
res  ,  veritate  conspecta  ,  ad  R.  Ecclesiae 
grcmium  reversi  fuerint  el  continuo  rever- 
tantur  i. 

Scotis  quoque  numquam,  ut  vidimus,  de- 
fuit  RR.  PP.  soUicitudo  ac  provvidentia  , 
ut  haeresi  erumpente  saeculo  XVI  fortes 
inFide  perseverarent,  praesertim  quum  sub 
Puritanoi'um  iugo  satis  CathoUcis  liberam 
profiteri  religionem  suam  interdictum  es- 
set -.  Commiseratione  itaque  comnioti  Sum- 
mi  Pontifices,  qua  iteratis  Missionariorum 
ex  variis  Regularium  famiUis  expeditioni- 
bus,  qua  Apostolicis  legationibus,  aUisque 
omne  genus  coUatissubsidiis  in  id  indefesse 
adlaborarunt.  Romae  selectis  ex  Scotia 
gente  adolescentibus,praeter  Urbanianum, 
pecuUare  patuit  Coilcgium  ,  in  quo  sacris 
discipUnis  imbui  et  Sacerdotio  initiari  pos- 
sent  ad  sacrum  ministerium  deinde  in  pa- 
tria  exercendum.  Et  quoniam  illa  Dominici 
gregis  pars  suis  fuei-at  viduata  pastoribus, 
Gregorius  XV  laudatis  iam  litteris  x**  ca- 
lend.  april.  1623  GuiUelmo  Bisliopio  Chalce- 
doniae  Episcopo  datis  pro  AngUa  simul  et 
Scotia  facultates  tribuit  ,  quae  Ordinario- 
rum  propriae  sunt  ,  illum  misisset  etiam 
pro  Scotiae  regno,  ut  dispersarum  illarum 


^  Vid.  Gregoril  XV  Litlerae  Apostolicae  ,  diei 
xxiii  raarlii  an.  mdcxxui  ,  incipienlcs  Ecclesia 
Bomana. 

•  Lilt.  Aposl.  diei  iv  februar.  an.  mdcxxv. 


1  Doctoris  Eduardi  Piisey,  qui  niortem  obivit  die 
17  septembris  anni  1882  ,  octoginta  duos  annos 
natus,  vitae  brevem  narralionem  retulerunt  epbe- 
merides  ,  saepius  citl.,  La  Scienz,a  e  La  Fecle  (cf 
voi.  xu  ,  p.  32,  Napoli  1846).  Eo  in  ioco  et  in 
aliis  niuUis  earumdeni  epiieraeridum  voluminibus 
(ex.  gr.  LXi  ,  LXK,  Lxv  ,  passim)  sermo  liabelur 
illius  religiosi  redilus,  licet  initialis,  Aiigiorum  ad 
verilatem  ,  qui  Ritualismi  vel  Puseysmi  nomen 
accepit,  et  cuius  duces  fuerunl  ipse  doctor  Pusey 
aliiqui  permuUi  niagni  lycei  Oxoniensis  anteces- 
sores.  Inter  innumeros  ac  insigniores  viros  in  An- 
glia  ad  calholicam  professionem  bac  nostra  aetale 
deduclos  adnumeranlur  doclores  Euduardus  Man- 
ning  et  loannes  Henricus  Newman,  quorum  unus 
sedem  melropolitanam  Weslmonasteriensem  tenel, 
alter  Oraiorii  S.  fliilippi  Nerii  sodalitatem  deco- 
rat  :  anibo  vero  Cardiiialium.  Romanae  Ecclesiae 
senatui  adscriptl  sunl.  Henricus  Newman  ,  anno 
1841  ,  cum  nondum  esset  caiholicus  ,  tol  tanla- 
rumque  animarum  ad  veram  Fidem  redilum  acce- 
leravit  ,  conscribendo  Observationes  in  aliquot 
loca  xxxix  Articulorum  ecclesiae  anglicanae.  Al 
nemo  non  miseralur  sorlem  Pusey,  qui  in  tanta  ve- 
rilatis  luce,  etsi  anno  1843  doctrinam  catholicam 
de  Transsubstantiatione  itamanifeslepropugnasset, 
ul  ei  Tribunal  magui  jycei  Oxoniensis  discipulos 
erudire  interdixerit,  niortuus  est  non  abiurato  an- 
glicano  errore  ! 

2  Vid.  p.  174. 


348 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


ovium  pastoralem  curam  assumeret.  Ad 
restituendam  in  utroque  regno  orthodoxam 
fidem  et  Anglorum  et  Scotorum  salutem 
procurandam,  Francisco  R.  E-Card.  Barbe- 
rinio  eorum  Protectori,raagnam  facultatum 
copiam  ab  Urbano  VIII  attributam  fuisse, 
eius  Liiterae,  Inter  gravissinias  xv"  calend. 
iunii  1630  datae,  ostendunt.  Huc  spectant 
etiam  aliae  eiusdem  Pontificis  litterae  Mul- 
ta  sunt  ad  Galliarum  reginam  pridie  idus 
februarii  an.  1633,  ut  illius  benevolentiae 
Christifideles  et  Ecciesiam  illam  squalore 
confectam  commendaret. 

Verum,  pro  meliori  Scotorum  spirituali 
regimine  Innocentius  Pp.  XII  in  Vicarium 
suum  Apostolicum  Thomam  Nicholson,  Pe- 
ristacii  i-  p.  i.  Episcnpum,  an.  1694deputa- 
vit,  integro  regno  ac  Insulis  adiacentibus 
ipsius  curis  commissis.  Et  haud  multo  post 
Benedictus  XIII  socium  praedicto  Episcopo 
an.  1727  adiungere  potuit.  Ita  factum  est, 
ut  universum  Scotiae  regnum  in  duos  fue- 
rit  Vicariatus  ApostoUcos  divisum.  Ast 
quum  in  dies  CathoHcorum  numerus  auge- 
retur  tertii  Vicariatus  inslitutionem  Apo- 
stolica  Sedes  suppeditari  oportere  animad- 
vertit.  Ea  de  causa  Leo  XII  Literis  Apo- 
stolicis  idibus  februar.  1827  ,  Quanta  lae- 
titia,  Scotiam  in  tres  Districtus  seu  Vica- 
riatus  ApostoUcos  Orientalem,  Occidenta- 
lem  et  Septentrionalem  partitus  est.  Unus 
e  tribus  Vicariis  archiepiscopus  titularis 
nominatur,  et  est  Delegatus  Apostolicus  et 
Administrator  sui  Districtus. 

In  Hibernia  interdum  catholica  rehgio  a 
sancto  Patricio  invecta  ^  mirifice  extendi 
visa  est,  cum  ecclesiae  ac  caenobia  auge- 
scerent,  et  clericorum  seminaria,  insignio- 
resque  scholae  vigerent  ,  praecipue  sae- 
culis  VI,  VII  et  Vlll.quando  Galli,  Saxo- 
ncs,  aliiquc  ,  tamquam  ad  bonai'um  htte- 
rarum  emporium,  ibi  confiuxerant^.  Vcrum 
gens  hibernica  suae  in  fide  constantiae  in- 
signia  dedit  augmcnta.  cum  in  eani  saevi- 
rent  Dani,qui  anno  795  in  insulam  irruentes 
sacra  templa  everterunt,  civitatibus  vasti- 
tatem  attulerunt,  hbros  combus.serunt,  piu- 
rimosque  viros  doctrina  ac  pietate  conspi- 
cuos  crudclitcr  necarunt.  Tandem  Dani.s 
profligatis,  Hibernia  potiti  sunt  Angh,(|ui 
piioiibus  tercentis  quinquaginta  annis  im- 
perii  sui  omiii  molestiarum  ct  iniuriarum 
genere  Hibernos  afllixerunt,  doncc  Rcfor- 
mationis   tempore  in  eos  crudelitates  ma- 

'  Vid.  lom.  f,  p.  136. 

^  W.irroi,  Anliquil.  Ilibein    c.   IIJ 


nifestas  exercuerunt,  quas  antea  memora- 
vimus  1.  At  Hiberni,  summa  constantia  ho- 
mines  ,  in  fide  perseverarunt  tum  sub  ty- 
rannico  rege  Henrico,  Ehsabetha,Eduardo, 
Cromvelhi  repubhoa,  atque  Caroli  II  mo- 
narchia,  tum  imperantibus  e  regali  gente 
Tindor,  Stuartt  et  Hannoverae  ^. 

44.  Pius  VIII ,  Pontifex  ( an.  1829 )  - 
Leone  XII  defuncto,  pridie  calendas  aprilis 
anni  1829  ad  summum  Ecclesiae  regimen 
evectus  estFranciscusXaveriusCastighoni, 
CardinaUs  episcopus  Tusculanus  et  Maior 
Poenitentiarius;  qui  in  memoriam  Pii  VII, 
cui  amicissimus  extiterat,  et  a  quo  ei  prae- 
dictum  fuisse  pontificatum ,  fama  est  ,  as- 
sumpsit  nomen  Pii  VIII.  Inter  Cardinales 
Pontifici  creando  congregatos,  Legatis  Hi- 
spaniae,  Austriae,  et  Galliae,  qui  suorum 
guberniorum  vota  respective  pro  novo  pon- 
tifice  Conciavi  nuntiabant  ,  et  Chateau- 
briand,  qui  praecipue  nomine  Galliae  pete- 
hai Pontijicem  iuxta  teniporis  neccssitateni, 
Franc.  Castiglioni,  uti  CardinaUs  Decanus, 
inter  alias  respondebat,«Sacrum  Collegium 
necessitatem  temporis  plane  cognoscere  , 
ac  se  in  Deo  sperare  ut  finem  acciperet 
effraenatum  desiderium  eximendi  ab  omni 
auctoritatc,  et  mentes  eorum  qui  obsequium 
consequi  contenderent  humanis  legibus  abs- 
que  divina  auctoritate  iUuminarentur  ». 

IX°  calendas  iunii  1829  Pius  Pp.  VIII 
pro  more  encyclicam  epistolam  dedit  ad 
omnes  catlioUci  orbis  antistites,  in  qua  a- 
mare  deplorabat  progressionem  impietatis 
et  societatum  occuUarum,  contra  quas  de- 
cessorum  suorum  decreta  confirmabat  ; 
querebatur  etiam  de  propagatione  perver- 
sorum  Ubrorum  ,  deque  pi^avis  doctrinis  , 
quibus  adolescentes  in  multis  gymnasiis  et 
lyceis  imbuebantur;  hortabatur  episcopos, 
ut  constanter  istis  malis  obstarent ,  cleri- 
corum  institutioni  invigilarent,et  sanctitati 
matrimonii  consulentes,  populum  clnnstia- 
num  edocerent,  illud  non  terrenis,  sed  sa- 
cris  rebus  esse  accen.sendum,  ideoque  Ec- 
clesiae  iegibus  onniino  subiici  ^;  deinde  lu- 
bilaeum  indixit.  —VIII"  calcndas  apriUsl830 
epistolam  Litteris  altcro  abhinc  anno  ,  in 
forma  Brevis  ,  scripsit  ad  archiepiscopum 
Coloniensem  atque  episcopos  Trevirenscm, 
Paderborncnseni  et  Monasteriensem,in  qui- 
bus  lationem,  quam  in  causa  matrimonio- 
rum  nnxtorum  sequerentur  ,  praescripsit. 


1  |>.  2-22.— 2  Vid.  qiioque  pp.  198, -231,  270,  307. 
^  Giihornium  naliicaniim  proiiiulgalioncm  liuius 
Kiicyclicae  iiroliibuit,  scd  poslca  poenas  luil. 


Pontificis  litteris  adiuncta  erat  Instructio 
cardinalis  Albani  ,  ad  eamdem  rem  spe- 
ctans.  Aliam  epistolam  in  forma  Brevis 
episcopis  Friburgen.  Moguntin.  Rotlienbur- 
gens.  Limburgen.  et  Fuldens.  edidit,  in  cjua 
Ecclesiam  dicina  institutione  liberam  csse 
mirijice  vindicacit.  Fideles  Armeni  catlio- 
lici  calumniosis  malignantium  impulsibus 
patria  domibusque  suis  eiecti,  vitae  praesi- 
diis  destituti ,  erranlesque  in  longinquas 
regiones  a  Pio  Vlll,  opem  orante  Caroli  X, 
legis  Galliae,in  Turcarum  imperio  ab  exilio 
evocati,res  domusque  et  libertatem  religio- 
sam  acquisiverunt,  facultatemque  erigendi 
ecclesias  ,  nosocomia  et  scliolas.  Pontifex 
pro  ipsis  ArmenisConstantinopolira  arcliie- 
piscopum  creavit,  titulo  metropolis  prima- 
tialis.  Tanta  in  Pio  VUI,praesertim  sacro- 
rum  canonum  scientia  eluxit,  tantaque  in 
sacris  muneribus  expediendis  dexteritas,  ut 
omnes  de  ipsius  Pontificatu  maximam  spem 
conciperent;sed  illum  adversa  semper  usum 
valetudine  ,  dum  optiraa  quaeque  a  suis 
praedecessoribus  constituta  sarta  tectaque 
servare  curaret,  ac  maiora  pro  Ecclesiae 
bono  moliretur,  eripuit  praepropera  mors, 
pridie  calendas  decembris  1830  post  annum 
aetatis  suae  69.  Sedit  ann.  1,  mens.  8. 

45.  Gregorius  XVI,  Pontifex  [an.  1831)  — 
Post  Pii  VIII  obitum  Apostolica  Sedes  va- 
cavit  2  menses.  Postridie  calend.  februarii 
an.l831Pontifexelectusfuit  Gregorius  XVI, 
Bellunensis,  antea  Maurus  Cappellari,  Or- 
dinis  Canialdulensium  abbas  et  vicarius  ge- 
neralis,  R.  E.  cardinalis,  vir  pietate  ,  do- 
ctrina  ,  innocentia  et  gravitate  morum  , 
prudentia  et  constantia  spectatissimus;  qui 
propter  emergentes  undique  tempestates 
opportunissime  Ecclesiae  praefectus  est  i. 
Electionem  eius  raox  subsecuta  est  popu- 
laris  commotio  in  Legationibus  ad  tempo- 

1  In  alloculione  habita  ante  Conciavom  ,  iuxla 
morem  ,  Angelus  Mai  ila  Canlinalibus  alloquulus 
eral:  «  Quare  agite,  o  Paires,  desideriis  noslris  slu- 
iliosissime  occurrite,  el  excellenlem  Ponlificem  at 
ex  velcrum  forma  exemplorum  nobis  concedite.  Sil 
is  ulinam  fide  Petrus.constaulia  Cornelius,  felicitate 
Sylvesler  ,  eleganlia  Uamasus!  Sit  eloquii  nilore 
Leo,  docirina  Gelasius  ,  pietate  Gregorius  ,  forlitu- 
dine  Symniachus,  amicilia  principum  Hadrianus  !  Sit 
concordia  ecclesiarum  Eugenius,  patrocinio  littera- 
rum  Nicolaus  ,  magniludine  consiliorum  lulius  ,  li- 
beralilale  Leo  ,  sanctimonia  Pius  ,  vigore  animi 
Xyslus  I  Sed  ne  priscas  lantummodo  cogitemus  ac- 
lates ,  date  nobis  laiem  Ponlificcm  ,  ul  neque  Bene- 
dicii  eruditionem,  neque  Pii  VI  munificenliam,  ne- 
que  Septimi  forlitudinem  ac  benignitatem  ,  neque 
Leonis  XII  vigilanliam,  neque  Pii  VIII  reclitudinem 
desiderenius  ». 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  349 

rale  Romanorum  Pontificum  dominium  om- 

nino  evertendum,  tempore  Sedis  vacantis 

a  Carbonariis  excitata,  quam  tamen  brevi 

compresserunt  copiae  auxiliares  ab  impe- 

ratore  Austriaco  missae  ^  Cum  autem  RR. 

Pontifices  in  civitatum  regnoruraque  vicis- 

situdinibus  ,   commutationibus  aut  de  prin- 

cipatu  contentionibus  ,    quibus   variae  Eu- 

ropae  regiones  lioc  ipso  tempore  agitatae 

fuerant,  negligere  minime  queant  cjuae  ad 

rectam  rei   sacrae  procurationem  et  ani- 

marum  salutem  magis  expediant;  cumque 

haec   ipsa  eorum    soUicitudo   in    invidiam 

rapi  posset,  quasi  studio  parLium  adrepti, 

quodaramodo  iudicium  ferant  de  persona- 

rum  iuribus  ,   dum  pluribus  de   principatu 

contendentibus  quidpiam  pro  illarum  regio- 

num  ecclesiis   decernunt;  Gregorius  XVI, 

caleudis  augusti  1831,  per  Constitutionem, 

Sollicitudo   ecclesiarwn  ,   id   ipsum  ,    quod 

iam  pro  simiiibus  casibus  declararant  Cle- 

mens  V  ,  loannes  XXil ,  Pius  II  et   Xys- 

tus  IV,  declaravit:  nimirum  RR.  Pontifi- 

ces,  dura  ad  componenda  spiritualia  eccle- 

siarum  fideliuraque  regiminis  negotia,ali- 

quera  titulo  cuiuslibet  dignitatis,  etiara  re- 

galis,  lioiiorant,  aut  propter  easdem  causas 

cura  eo,  qui  reipublicae  praeest,  tractant, 

prorsus  alienos  esse  a  politicis  contentio- 

nibus,  cjuarum  participes  esse  nolunt,  aut 

ullum  ius  tribuere  iis,  quibuscum  agunt,  aut 

quicquara   caeterorura  iuribus  aut  privile- 

giis  detrahere.— XVIII°  calendas  septem- 

bris  1832  celeberrimam  dedit  ad  omnes  pa- 

triarchas,  priraates,  archiepiscopos  et  epi- 

scopos  epistolam  encyclicam,  qua  indicabat 

praecipua  mala,  quibus  Ecclesia  affligeba- 

tur,  et  antistites  hortabatur,  ut  ad  meden- 

dum  his  raalis  oranem  vigilantiam  adhibe- 

rent;  C[uerebatur  maxime  de  novarum  do- 

ctrinarum  progressu,  de  licentia  cjuaelibet 


1  Hoc  super  gravi  evenlu  legere  est  Epistolam 
missara  iv°  calendas  aprilis  1831  ab  Emo  Cardi- 
nali  Bernelti  ad  Oralorem  regni  Galliae  apud  Apo- 
stolicam  Sedem.  Accurate  exponitur  in  ea  ci'imen, 
quod  temeritas  perduellium  perpetravil,  cum  nalio- 
nis  vel  status  nomen  usurparent.  ei  Homanos  Pon- 
lifices  lum  iure  tum  faclo  ab  orani  ditione  in  illas 
provincias  deieclos  edicerent.  Litterae  ,  quas  scri- 
psil  Summus  Ponlifex  Gregorius  tempore  seditionis 
ad  suos  fideles  Romanos  ,  ad  Oratores  ac  Nuntios 
Principum  ,  el  ad  ipsos  turbulenlos  liomines  ,  maie- 
stalem  et  amorem  redolent.  Quae  nos  aelate  nostra 
miserrima  vidimus  ,  ac  documenta  quae  in  hiceni 
usque  adlaic  prodierunl  ,  satis  superque  sunt  ,  ut 
l'onlificis  memoriam  vindicenl  apud  illos  ineptos  et 
absurdos,  qui  nimiae  asperilalis  eum  insimulant,  ob 
modos  quibus  sediiionem  comprimere  adnisus  est , 
auxilia  Austriae  expetens. 


350 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


scribendi  et  imprimendi ,  de  indifferentla 
in  negotio  Religioais.  Anno  sequenti,  xv° 
calend.  octobr.,  bulla  Cum  in  Ecclesia  liaud 
omisit  damnare  simul  aliquot  vastarum  re- 
gionum  Germaniae  scriptores,  qui  agmine 
facto  arrogabant  sibi  reformationem  in  Ec- 
clesiam  inducere  ,  qua  tempori  serviret. 
Pontifex  igitur  quinque  istorum  libros  cen- 
sura  notavit,  eo  quod  continerent  proposi- 
tiones  respective  falsas,  temerarias,  erro- 
neas  etc.  et  iam  ab  Ecclesia  in  Lutliero  , 
Baio,  Richerio,  Eybelio,  Pistoriensibus  aliis- 
que  damnatas.  Idibus  decembris  eiusdem 
anni  litteras  in  forma  Brevis,  Maiori  certo 
solatio  ,  dedit  ad  archiepiscopum  Mechli- 
niae  aliosque  episcopos  Belgii  ,  quorum 
fervorem,  vigilantiam  et  erga  Apostolicam 
Sedem  observantiam  laudavit ,  et  eorum- 
dem  precibus  annuens,  iis  potestatem  fecit 
erigendi  catholicam  studiorum  Universita- 
tem,  monens  praesertim  ad  Sedem  Aposto- 
Ucam  pertinere  studia  sacrasque  discipli- 
nas  in  catholicis  Universitatibus  moderari. 
VII°  calendas  iulias  1834  alteram  pubhca- 
vit  epistolam  Encyclicam,  Singulari  Nos, 
qua  doctrinam  philosophico-politicam  Fe- 
licit.  de  la-Mennais  ,  quam  iam  in  priori 
encyclica  (xviu"  cal.  sept.  1832)  perstrinxe- 
rat,  expressius  reprobavit.  Pridie  idus  sep- 
tembris  Instructionem ,  Littcris  iani  inde, 
dedit  ad  episcopos  Bavariae  de  matrimoniis 
mixtis.  Anno  1835,  xvi"  calend.  iunii,  En- 
cyclicara  epistolam,  Coniniissuni  dimnitus, 
scripsit  ad  episcopos,  capitula  ,  parochos 
clerumque  Helvetiae  contra  usurpationes 
potestatis  civihs  in  ecclesiasticam.  Brevi, 
dato  vi"  calendas  octobris  ,  condemnavit 
opera  Georgii  Hermes  in  Universitate  Bon- 
nensi  theologiae  professoris  ^. 

De  condemnatione  ,  per  Breve  diei  16 
septembr.  1835,  libri,  cui  titulus  Sijnodus 
Antiochcna  sub  Agahio  Matar,  Patriarcha 
Antiochcno,  an.  1806  cclcbrata,  a  Gregorio 
Pp.  XVI  facta,  iam  diximus^.  Hacc  synodus 
arabicis  typis  imprcs.sa,  inconsulta  aposto- 
hca  romana  Sedc  phira  contra  sanam  doc- 
trinam  ct  probatam  Ecclesiae  discipHnam 
continens,  iamdiu  in  hominum  dc  puritate 
catholicae  dogmatis  .soiUcitorum  reprehcn- 
siones  varias  incurrerat.  Episcopo  Baio- 
censi,  Literis  in  forma  Brevis  diei  8  novem- 
bris  1843  datis,  Pontifcx  novam  impiorum 

'  De  liis  omnibus  viil.  Della  vila  e  del  Ponti- 
ficalo  di  Grefiario  XVI  in  epti.  La  Sciema  e  La 
Fede,  vol.  Xil,  Napoli  iSltJ,  arl.  II  passim,  locos- 
que  ii)  noiis  sub  g  42   liuius  Epochae  cilatos. 

2  P.  335. 


hominum  societatem  a  Petro  Michaele  Vin- 
tras  ibi  propalatam,  improbavit.  Hi  secta- 
rii,  transfigurantes  se  in  apostolos  Christi, 
commentitium  fictumque  misericordiae  opus 
annuntiantes  ,  tertium  in  Christi  regnum 
proponebant,  quod  Spiritus  Sancti  regnum 
appellare  non  reformidabant.  Litteris  Inter 
maxinias  diei  5  august.  1843  damnavit  quo- 
que  summus  Pontifex  libellum,  qui  inscri- 
bitur:  Sulla  diresione  degli  studi  di  Fran- 
cesco  Forti,  Ginevra  1843.  Liber  mole  qui- 
dem  exiguus,  sed  argumenti  varietate,  et 
errorum  multitudine  magnis  voluminibus 
habendus  est  aequipollens,  eo  fine  ac  ma- 
ligna  magistrorum  iniquitatis  arte  ,  ut  sic 
molisexiguitate  facilius  esse  possit  prae  om- 
nium  manibus  ad  quaelibet  studia  inficienda 
et  depravandam  inventutem  cuiuslibet  ae- 
tatis,ordinis,conditionis  religionemque  labe- 
factandam.  In  praelaudata  epist.  EncycHca 
postridie  nonas  maii  1844  edita,adversus  ma- 
chinationes  acatholicorum  cum  suis  Socie- 
tatibus  biblicis',  Pontifex  a  Societate  Foc- 
deris  christiani  avertere  quoque  obtestatur 
atque  obsecrat^.  Die  24  apriUs  1838  appro- 
bavit  sodalitium  Immaculati  CordisB.V.M. 
et  Litaniis  lauretanis,  uti  diximus  ^,  adiun- 
xit  Regina  sinc  labe  originali  concepta. 
A  die  22  aprilis  1831  usque  ad  5  mart.  1845 
cultum  Beatorum  vet  Sanctorum  triginta 
quinque  Servis  Dei  ab  ininiemorabili  tribu- 
tum,  e  S.  Rituum  Congr.  consulto,  Grego- 
riusXVIauctoritate  Apostolica  confirmavit. 
In  Sanctorum  numerum  praeterea  solemni- 
ter,  die  24  maii  1839,  retuUt  BB.  Alfonsum 
M.  de  Ligorio,  Franciscum  de  Hieronymo, 
Pacificum  a  Sancto  Severino,  loannem  lo- 
seplium  a  Cruce  et  Veronicam  lulianam  , 
sicuti  inter  Beatos  adscripsit  Venn.  Seba- 
stianum  Valfre,  31  augusti  1837,  loannem 
MassiasetMartinumde  Porres,Ord.Praed., 
22  oct.  1837,  Fi'anciscam  a  quinque  vulne- 
ribus,12  april.  1843.— VIII  calendas  septem- 
bris  1840  rursum  ad  omnes  patriarchas , 
primates,  archiepiscopos  et  episcopos  ency- 
clicam  epistolam,  Probo  nostis,  dedit,  qua 
expositis  malis  ,  quibus  Ecclesia  in  variis 
regionibus  alfiigebatur,  et  laudatis  in  aUis 
ReUgionis  incrcmcntis  etprosperitate,  anti- 
stitcs  excitavit  ad  soUicitam  munerum  suo- 


'  Viil.  p.  337. 

2  Cf  La  Sciema  e  La  Fede,  vol.  vi,  p.  123  sqq, 
Napoli  1843,  aequc  ac  voll.  viri-xi  carumdpm  oplic- 
nioridum,  ubi  sub  noininc  Leltcrc  d'un  giovane  ila~ 
liano  (ioclrinac  scanilalosac,  in  damnato  inipio  t<t 
exccraniio  libcUo  contcnlac,  plenissime  refulaalur, 

•'  H.  110. 


rum  expletionem.  Maximo  dolore  afTectus 
fuit  proptcr  persecutionesetmolestias,quas 
Ecclesia  in  Lusitania,Hispania,Borussia,  ct 
Russia  subibat.De  persecutionibus  in  impe- 
rio  Moschorum  a  catliolicis  sustentis,  Gre- 
gorius  moestas  fecit  quoque  querimonias 
cum  Nicolao  I  Russorum  autocrate,  quum 
Neapolim  petcns,  Romam,  invisendi  Ponti- 
ficis  gratia,  diversatus  est.  Interim  nihil  o- 
misit  eorum  ,  quae  muneris  sui  erant,  ad 
defendendam  Ecclesiae  causam  et  levandas 
Caiholicorum  indigentias,  uti  constat  ex  al- 
locutionibus  ,  declarationibus  Htterisque  , 
quas  iis  de  rebus  habuit  et  edidit.  Plures 
episcopatus  et  vicariatus  apostolicos  in  di- 
versis  orbis  partibus  creavit.  Litterarum, 
scientiarum  artiumque  studia  et  culturam 
summopere  fovit.  Ad  addendos  virtuti  sti- 
mulos  novumOrdinem  equestrem  s.Gregorii 
instituit.  Alia  plura  praeclare  gessit,  quae 
Pontificatum  eius  celeberrimum  reddide- 
runt;  quorum  de  nonnullis  mox  dicturi  su- 
mus. 

46.  Religionis  status  in  Gallia  —  Interea 
Ludovicum  XVIII  regem  Galliae,  an.  1824 
defunctum  excepit  Carolus  X,  frater,  eius, 
princeps  bonus,  sed  faturorum  minus  pro- 
vidus,  sub  quo  adversariorum  regiminis  ac 
Religionis  audacia  magis  magisque  aucta 
est.  Hi  quidem  contra  solos  lesuitas  decla- 
mare  videbantur,  sed  eo  nomine  et  Reli- 
gionem  et  regiminis  formam  atque  aucto- 
ritatem  impetebant,  scripta  Religioni  et  re- 
gimini  funesta  maximo  numero  vulgabant, 
numerum  deputatorum,  qui  in  Camcris  gu- 
bernii  conatibus  refragarentur,  augebant. 
Gubernium  vero  sua  timiditate,  inertia  et 
immodica  erga  adversarios  indulgentia  pro- 
priam  etReligionis  causamdeprimebat.  An. 
1828,xvi°calendasquintilis,edictapublicavit, 
quibus  lesuitarum  coUegia  supprimebantur, 
numerus  adolescentum,  ab  episcopis  in  mi- 
nora  seminariaadmiitendorum,limitabatur, 
aliaque  nonnuUa  ad  eamdem  rem  spectan- 
tia  sanciebantur,  quae  episcopis  regni  bono 
animo  suscipere  iure  non  potuerant:  quare 
expostulationes  supplices  regi  obtulerunt 
adversus  praefata  edicta;rex  autem  ea  non- 
nihil  modificavit.  Verum  ubi  vin°  calendas 
sextilis  1830  prodierunt  decreta  de  repri- 
menda  typographica  licentia  et  immutanda 
electionum  forma  ,  motus  civiles  Parisiis 
excitati  sunt ,  et  post  cruentam  3  dierum 
pugnam  rebelles  praevaluerunt.  Parisio- 
rum  rebellionem  secutae  sunt  reliquae  re- 
gni  civitates.  Carolus  X  exauctoratus  et  e 
regno  relegatus  est;  eius  locum  occupavit 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  351 

Ludovicus  Philippus  ,  dux  Aurelianensis  , 
qui  proclamatus  fuit  rex  Francorum.  Inter 
hos  tumultus  res  ecclesiacticae  graviter 
concussae  sunt;  in  nonnuUis  locis  episcopi, 
viri  ecclesiastici  et  religiosi  a  seditiosis  ve- 
xati  sunt.  Verumtamen  tranquillitas  et  pri- 
scus  rcrum  status  sub  Philippo  rege  I  pe- 
detentimredierunt.  Postulante  eodemrege, 
Gregorius  Pp.  XVI  ad  religionis  catholi- 
cae  decorem  et  propagationem  in  Algerio 
(antiqua  Numidia  et  Mauritania),  iam  inde 
ab  an.  1830  armis  Gallorum  subdito,  BuUa, 
data  IV*'  idus  augusti  1838,  creavit  sedem 
episcopalem  luliae-Caesareae  (  Algeria  )  , 
quae  est  regionis  illiuscivitas  metropolis,— 
postea  a  Pio  IX,  duabus  suffraganeis  Con- 
stantinian.  et  Oranen. ,  recens  erectis,  in 
metropolitanam  evectam. 

47.  In  Belgio—\n  Belgio  Guilielmus  rex  I 
non  modo  violentis  decretis  subditorum  a- 
nimos  offendebat.  sed  ipsam  religionem  ca- 
tholicam,  cui  Belgae  addictissimi  sunt,  con- 
tinuo  impetebat.  Anno  1825  ,  vias  losephi 
imperatoris  II  secutus,  Lovanii  in  eadem 
domo,  in  qua  ille  seminarium  generale,  in- 
stituit  coUegium  philosophicum,  prohibuit- 
que,  ne  qui  in  seminaria  dioecesana  admit- 
terentur,  nisi  prius  huius  coUegii  scholas 
frequentassent.  Haec  res  Belgarum  catho- 
licorum  querelas  auxit.  Princeps  de  Mean, 
archiepiscopus  Mechliniensis  ,  et  caetera- 
rum  dioeceseon  Ordinarii  expostulationes 
suas  regi  obtulerunt.  NonnuUi  etiam  depu- 
tati  in  statibus  generalibus  Religionis  cau- 
sam  libera  voce  defenderunt.  Gubernium  , 
ut  expostulantibus  fucum  faceret,  an.  1827 
cum  Leone  Pp.  XII  concordatum  iniit,  quo 
conventio  an.  1801  inter  Pium  VII  et  pri- 
mum  Gallorum  consulem  confecta,pro  om- 
nibus  regni  Belgici  provinciis  assumebatur, 
mutato  tamen  articulo  XVII  de  episcopo- 
rum  nominatione;  5  sedes  episcopales,  ni- 
mirum  Mechliniensis  metropolitana,  Leo- 
diensis,  Namurcensis,  Tornacensis  et  Gan- 
davensis,  conservabantur,  et  3  novae  Bru- 
gensis,  Buscoducensis  et  Amstelodamensis 
creabantur.  Verum  Belgarum  laetitia  e  pu- 
blicatoconcordato  concepta  brevis  fuit  pro- 
pter  malam  fidem,  qua  gubernium  in  exe- 
quendis  pactionibus  utebatur.  Quamobrem 
Belgae,gravaminum  tum  temporalium  tum 
religiosorum  pertaesi,  an.  1830  iugum  Ba- 
tavicum  excusserunt  ,  novam  constitutio- 
nem  sibi  confecerunt ,  et  in  primum  Bel- 
garum  regem  elegerunt  Leopoldum,  prin- 
cipem  Saxo-Coburgensem.  Sic  Guilielmus  I 
provincias   meridionales  amisit.    Quinimo 


?.?i9 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


ipsos  Batavos  regimini  suo  parum  deditos 
expertus,  an.  1840  regnum  cessit  filio  suo 
Guilielmo  II. 

Quum  in  Belgio  vi  novae  constitutionis 
regimen  ecclesiasticum  a  civili  fuissetinde- 
pendens  ,  summaque  viguisset  religionum 
libertas ,  episcopi  ecclesias  libere  admini- 
strantes  conventus  agunt,  cum  Apostolica 
Sede  communicantes.  Praeterea,  auctori- 
tate  Gregorii  Pp.  XVI  e  piis  fidelium  votis 
catholicam  studiorum  Universitatem  crea- 
runt,  quae  pridie  nonas  novembris  1834  Me- 
chliniae  coepta,  et  calendis  decembris  anni 
sequentisLovanium  translata,  discipulorum 
frequentia  et  'discipllnae  ac  scientiarum 
laude  florescit.Mox  etiam  Ordines  rehgiosi, 
utriusque  sexus,  resuscitatisunt,et  instituta, 
collegiadomusque,in  quibus  adolescentes  et 
puellae  cum  christiana  vivendi  ratione  litte- 
ras  et  scientias  eorum  conditioni  congruas 
addiscerent,  mira  incrementa  ceperunt. 

In  Hollandia  etiam,  seu  septentrionalibus 
veterisBelgiiprovinciisi,subGui!ielmorege 
II,  cui,  uti  dictum  est ,  pater  regnum  cesse- 
rat,  maior  libertas,  quantum  ad  Religionis 
negotium  spectat,  Catholicis  facta  est.  An- 
no  1841  gubernium  cum  Romano  Pontifice 
de  constituendis  episcopis  egit. 

48.  In  Borussia—ln  Borussia  Friderieus 
Guilielmus  rex  III,  quamvis  an.  1821  cum 
Apostolica  Sede  concordatum  iniisset,  mul- 
tifariis  et  abstrusis  viis  religionem  catho- 
licam  persecutus  est,  sensim  eius  liberta- 
tem  iuraque  infringens,  eoque  studia  sua 
collineans,  ut  pedetentim  omnes  subditi  ad 
unam  religionem  lutlieranam  adducerentur. 
In  hunc  tinem  id  ip.sum,  quod  iam  an.  180.3 
sancierat  pro  provinciis  orientalibus ,  xvi° 
calendas  septembris  an.  1825  meridionali- 
bus  provinciis  praescripsit,  nimirum  ut  in 
matrimoniis  mixtis  liberi  utriusquc  sexus 
in  roligione  patris  educarentur;  unaque  sa- 
cerdotibus  interdixit,  ne  a  personis,  matri- 
monia  huiusmodi  contracturis,ullam  exige- 
rent  super  religiosa  nasciturae  prolis  insti- 
tutione  sponsionem.  Haec  res  episcopos  et 
sacerdotes  in  magnas  anxictates  coniecit; 
quum  eiusmodi  matrimonia  legis  ecclesia- 
sticae  ut  infcrdum  etiam  divinae  ,  regulis 
npposita,  nuUo  modo  probari  possint.  Anno 
1828  episcnpi  suas  anxietates  Apostolicae 
Sedi  exposucrunt,  ut  cas  suis  rcsponsis  au- 
ferret.  Hinc  Pius  VIII,  viii"  cal.  aprilis  1830, 
epistolam  in  forma  Rrcvis,  IJftcris  nttcro 
abhinc  anno,  dedit  ad  archiepiscopum  Co- 


Vidcsispp.  176,183,195,257,265,271,  340. 


loniensem  atque  episcopos  Trevirensem  , 
Paderbornensem  et  Monasteriensem,eisque 
rationem  praescripsit,  quam  in  causa  ma- 
trimoniorum  mixtorum  sequerentur.  Pon- 
tificis  litteris  instructionem,  Sanctissimus 
Donnmis,  addidit  cardinalis  Albani.  Verum 
gubernium  Apostolicae  Sedis  responsis  mi- 
nime  contentum,  ea  secreta  tenuit  et  e- 
piscopis  haud  communicavit;quum  persuum 
oratorem  a  Gregorio  XVI  nova  in  prae- 
senti  negotio  temperamenta  frustra  postu- 
lasset ,  anno  1834  inter  gubernium  et  ar- 
chiepiscopum  Coloniensem  ,  Comitem  de 
Spiegel,  convenit  de  aliquot  regulis  a  sa- 
cerdotibus  circa  matrimonia  mixta  obser- 
vandis  ,  sed  quae  minime  cum  litteris  Pii 
VIII  componi  poterant,  et  nova  tempera- 
menta  a  Gregorio  XVI  reiecta  probabant. 
Praefatis  regulis  adiiaeserunt  episcopi  Pa- 
derbornensis,MonasteriensisetTrevirensis. 
Paulo  post  archiepiscopus  Coloniensis  co- 
mes  de  Spiegel,  vir  niraium  mobilis  ad  nu- 
tum  gubernii  ,  decessit.  Episcopus  Trevi- 
rensis  de  Hommer,  anno  1836  letali  morbo 
correptus  errorem  suum  confes.sus  est  re- 
tractavitque  ,  datis  iv°  idus  novembris  ad 
Gregorium  Pp.  XVI  litteris.  Pontifexautem 
contra  modum,  quo  praefati  episcopi  Breve 
Pii  VIII  intepretati  fuerant,  et  contra  prae- 
scriptas  ab  iis  regulas  reclamavit  in  litteris, 
a  cardinali  Lambruschini,SecretarioStatus 
idibus  martii  1836  et  iii"  nonas  febr.  1837 
datis  ad  oratorem  regis  Borussiae. 

Quum  vero  novus  archiepiscopus  Colo- 
niensis,  Clemens  Augustus  Droste  dc  Vis- 
chering,  tum  quantum  ad  matrimonia  mixta 
spectabat,  tum  in  causa  Hermesianorum, 
seu  eorum  qui  damnatam  Georgii  Hermes 
doctrinam  defendebant,  Apostolicac  Sedis 
sententiis  et  instructionibus  inhaercret,  v® 
calendas  decembris  1837  gubernii  iussu  a 
.sede  sua  violenter  abductus  et  Mindae  in 
Westphalia  carceri  mancipatus  fuit.  Inde 
turbatio  gravis  in  archidioecesi  coloniensi 
secuta  est.  Eadem  dc  causa  gubernii  vexas 
subiit  Martinus  von  Dunin,  archiep.  Gne- 
snen-Posnaniensis.Gregorius  Pp.XVI  in  al- 
loci^tione  habita  iv"  idus  decembris,dol<trem 
suum  propter  illatam  archiepiscopo  Colo- 
niensi,  simulquc  Ecclcsiae  ct  Apostolicac 
Sedi,  maximam  iniuriam,  cum  Cardinalibus 
communicavit,  et  contra  eamdem  reclama- 
vit.  Gaspar  Maximilianus  ,  episcopus  Mo- 
nastcriensis,et  Fridcricus  Clemens,  episco- 
pus  Paderbornensis  .  quum  cognovis.sent 
mndum  quo  Brcve  Pii  VIII  interpretati  fue- 
rant ,  et  regulas  quas  an.  1834  circa  ma- 


trimonia  mixta  praescripsoraiit,  ab  Aposto- 
lica  Sede  improljari ,  initio  an.  1838  datis 
ad  ministrum  regium  von  Altenstein  litteris, 
ea  omnia  imiu-obarunt,  seque  deinceps  pon- 
tilicium  Breve  circa  matrimonia  mixta  se- 
cuturos  declararunt.  Demum  anno  1810  rex 
Fridericus  Guilieimus  111  obiit,  et  sub  eius 
filio  atque  suceessore  Fiiderico  Guiliclmo 
IV,  simultates  compositae  sunt. 

49.  In  Riissia  ct  Polonia—ln  imperio  Rus- 
siaco  eique  unito  rcgno  Poloniae  an.  1796, 
Catliarinam  II  mortuam^  exccpit  Paulus  I, 
filius  eius,  qui  inipei'avit  usque  ad  an.  1801, 
et  successorem  liabuit  Alexandrum  I  filium 
suura  ,  quo  tempore  persecutiones  sopitae 
sunt.Sedscliismaticiecclesias,Graecisunitis 
ereptas,  retinuerunt;  et  qui  ab  unitate  ca- 
tholica  detlexerant,in  schismate  permanere 
iussi  sunt.  Romani  Pontitices  cum  utroque 
Imperalore  egerunt  de  ordinandis  in  eorum 
territoriis  Ecclesiae  rebus.  Pius  VI,  e  con- 
sensu  Pauli  I,pro  Ruthenis-unitis  seu  Catho- 
licis  ritus  Graeci  per  buUam  xv"  calend. 
novembr.  1798  constituit  archiepiscopatum 
Poloniensem  cum  uno  suffraganeatu,  epi- 
sCv  patum  Luceoriensem  cum  suffraganea- 
tu,  et  Brestiensem  cum  suffraganeatu:  pro 
Catholicis  ritus  Latini  per  alteram  bullam 
xvH^calend.decembr.eiusdem  anniPontifex 
constituit  archiepiscopalem  sedem  Mohi- 
loviae  cum  duobus  suffraganeatibus  ,  et 
quinque  .sedes  episcopales  ,  nimirum  Wil- 
nensem  cum  quatuor  suffraganeatibus,  Sa- 
mogitiensem  cum  uno  sufl"ragaueatu  ,  Lu- 
ceorien.  Zytomeriensem  cum  duobus  suf- 
fraganeatibus ,  Cameneciensem  cum  uno 
suffraganeatu,  et  Minscensem.  Pro  regno 
Poloniae  Pius  VII  Conventionem  iniit  cura 
Alexandro  I,  quac  continetur  in  bullis  huius 
Pontificis  Militantis  Ecclesiae  v°  idus  raar- 
tias  1817  et  Ex  iniposita  nobis  pridie  ca- 
lend.  iulias  1818.  Per  hoc  Concordatum  se- 
des  episcopalis  Warsaviensis  erecta  fuit 
ad  dignitatem  metropoliticara  ,  eique  sub- 
diti  episcopatus  Cracoviensis ,  Cahsiensls, 
Plocensis,  Augusloviensis,  Sandomiriensis, 
LubHnensis  et  Podlachiensis  -. 

Anno  1825  obiit  Alexandei-  I  imperator, 
eique  successit  Nicolaus  I  frater  eius.  Ab 
hoc  tempore  Catholicorura,praesertim  ritus 
graeci,  seu  Rulhenorum-unitorura  conditio, 
adversis  vicibus  fuit  obnoxia.  Durini-  fuit 
eorum  sors  post  tentatam  an.  18.30  a  Polonis 


1  Cf  p.  308  el  240. 

2  La  Scien-^a  e  la  Fede ,  vol 
poli  1842. 

WOVTERS,  II. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  353 

Russiacae  servitutis  excussionem.In  primis 
quantum  ad  catholicos  ritus  graeci  pertinet, 
omnis  gcneris  artes  et  vexationes  adhibi- 
tae  sunt,  ut  ab  unitate  ad  schisma  perdu- 
cerentur  ;  ecclesiarum  numcrus  sensim  im- 
minutus,  monasteria  multa  suppressa,  si- 
lentiura  de  controversis  catholicos  inter  et 
schismaticos  articulis  praescriptum  ,  rais- 
sale  Ecclesiae  russiacae  Gi'aecis-unitis  ob- 
trusum,  procercs  cleri  promissis  favoribus, 
minisque  paulatira  in  partes  gubernii  per- 
tracti,  in  raultas  ecclesias  sacerdotes  schis- 
raatici ,  aut  schisraaticis  guberniis  studiis 
dediti,  intrusi,  et  populi  inviti  ad  frequen- 
tanda  eorura  sacra  corapulsi,  oranis  com- 
municatio  in  divinis  inter  clerum  graeco- 
unitum  et  romanura  seu  latinura  interdicta. 
Id  maxime  dolendum  est  quod  Rutheni 
seu  Graeci-uniti  ad  sic  dictam  Ecclesiara 
Graeco-Russiacam  magno  numero  trans- 
ierunt. 

Nemo  quidcm  ignorat,  Ruthenos  Episco- 
pos  omnemque  inclytam  nationem  illam, 
quae  post  susceptam  cum  Christiana  Fide 
Catholicam  unitatem,  misere  ab  ea  defece- 
rat  et  proprii  sermonis  usu  graecoquc  ritu 
retento ,  luctuosum  Graecorura  schisma  se- 
quebatur  ,  de  firmo  ac  sincero  ad  Roma- 
nam  Ecclesiam  reditu  non  semel  cogitas- 
se.  Hinc  primura  in  Oecumenica  Floren- 
tina  SynodounacumGraecisarchiepiscopus 
Kioviensis  totius  Russiae  metropolita  cele- 
bratissimo  unionis  decreto  subscripserat. 
Licet  autem  res  ad  irritum  mox  ceciderit 
per  obortas  turbas  et  hostiies  eorum  co- 
natus,  qui  lumini  rebelles  schismati  perti- 
nacius  adhaerebant,  numquam  taraen  Epi- 
scoporum  praesertim  consilia  et  studia  in 
idipsum  destiterunt;  illuxitque  tandera  dies 
auspicatissiraus,  quo  Ruthenorura  genti  da- 
tum  erat  ad  sinura  Ecclesiae  Catholicae 
reverti.  Qui  enira  saeculo  decirao  sexto 
exeunte  piissimi  Sigismundi  III  Poloniae  e( 
Sueciae  regis  ac  magni  Litliuaniae  Ducis 
civili  dominationi  suberant  Rutheni  Anti- 
stites  ,  cum  memoria  repeterent  concor- 
diam  quae  inter  Orientalem  et  Occidenta- 
lem  Ecclesiam  antea  viguerat ,  quamque 
maiores  sui  sub  Apostolicae  Sedis  regimine 
impense  foveranl;  non  vi  coacti  sed  libere, 
post  habitam  in  comrauni  conventu  de  tanto 
negotio  deliberationem,  per  binos  Collegas 
ad  Petri  Cathedram  totius  Cleri  et  populi 
nomine  lcgatos,  schismaticorum  erroribus 
penitus  eiuratis,Romanae  Ecciesiae  rursus 
consociariet  pristinae  unitati  restitui  po- 
stularunt.   Quo  tunc   caritatis   studio  Cle- 

30 


Nfl- 


354 


EPOCHA  XIII.   A   PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


mens  VIII  eos  inter  catholici  Orbis  plausus 
exceperit,  qua  deinde  sollicitudine  Sancta 
Sedes  ipsos  constanter  fuerit  pi-osequuta, 
qua  indulgentiae  sagacitate  tractaverit  , 
quot  quantisque  modis  iuverit,  apertissime 
testantur  Apostolicae  Constitutiones.Mole- 
stissimum  equidem  fuit,  instauratam  adeo 
feliciter  cum  Romana  Ecclesia  Ruthenorum 
coniunctionem  adversis  vicibus  fuisse  pro- 
gressu  temporis  obnoxiam.  Ilkid  tamen  su- 
pererat  omnino  laetandum  ,  quod  ingens 
illorum  pars  tam  firmiter  Apostolicae  Sedi 
devota  permanserit,ut  serpentibus  hcet  ela- 
pso  saeculo  per  suas  regiones  inanis  phi- 
losophiae  fallaciis  ,  pravisque  opinionum 
commentis,  a  Catholicae  doctrinae  fideique 
integritate  nullimode  deflexerit. 

At,  quos  patres  et  pastores,  duces  atque 
magistros  experiri  debuissent,  ut  arctiori 
usque  nexu  corpori  Christi  ,  quod  est  Ec- 
clesia,  iuncti  servarentur,  Graeci-uniti  seu 
Rutheni  ,  viti  diximus  ,  eos  defectionis  au- 
ctores  habuerunt.  Anno  quippe  1830  tres 
Episcopi,  nimirum  losephus  episcopus  Li- 
thuaniae,  Basilius  episcopus  Orchae  admi- 
nistrator  dioeceseos  Russiae  albae,  et  An- 
tonius  episcopus  Brestiae  suffraganeusdioe- 
ceseos  Lithuaniae,  cum  cleri  et  populi  sibi 
crediti  parte  a  communione  R.  Ecclesiae 
ad  schisma  Ruthenicum  transierunt.  Pridie 
idus  februar.  citato  anno  litteris  suo  suique 
gregis  nomine  ad  imperatorem  datis,  .sup- 
plices  emiserunt  voces  ,  quibus  ad  Eccle- 
siam  Graeco-Russiacam  aggregari  postula- 
bant.  Eodem  anno  schismaticae  .synodi  , 
Peti-opoli  sedentis,  decreto  et  imperaloris 
sanctione  aggregatio  episcoporum  istorum 
clerique  ac  populi  ad  ecclesiam  Graeco- 
Russiacam  confirmata  et  solemniter  conce- 
lebrata  est.  Vix  credi  potest  quanta  vio- 
lentia  exagitati  fuerint  ii  omnes  ,  qui  nec 
artibus  illusi  nec  minis  perterriti,nec  exem- 
pli  pravitate  seducti,  firmiter  in  catholicae 
«•ommunionis  vinculo  perstiterunt. 

Deploiandam  hanc  defectionom  ,  quae 
omnium  ubiquc  Catholicorum  animos  con- 
tristavit,  Gregorius  Pp.  XVI  rnaximo  cimi 
dolore  nuntiavit  Cardinalibus  per  allocutio- 
nem  in  Consistorio  secreto  habitam  x"  ca- 
lend.  decembr.  1831).  Pontifex,  ut  omnem 
negligcntiae  spcciem  in  c\iraridis  Catholi- 
corum  in  imperio  Rnssiaco  rebus  a  .se  pro- 
pulsaret,  in  alia  allocutione  habita  iv*^  idii.>; 
iulii  1842  ,  omnem  soriom  curarum  ,  quas 
pro  Ecclesia  Catliolica  in  mcmorato  im- 
perio  susccperat,  pci-uliari  ox[)ositionc  pa- 
lefecit 


Non  solum  Graeci-uniti ,  sed  etiam  ca- 
tholici  ritus  latini  in  Russia  atque  Polonia 
persecutioni  obnoxii  fuerunt.  Eaedem  pene 
adver.sus  Catholicos  Romanos,  quas  contra 
Graecos  factas  diximus,  s  eductionis  et  per- 
secutionis  artes  adhibitae  sunt ;  multae  ec- 
clesiae  catholicis  ademptae,  pluribus  paro- 
chiis  ,  ut  ut  invilJs  fidelibus  ,  sacerdotes 
schismatici  praepositi,populi  in  multis  locis 
ad  communicandum  cum  schismaticis  sa- 
cerdotibus  vi  compulsi  ,  aliaque  plura  sic 
comparala  ,  ut  in  universo  Russorum  do- 
minio  religio  catholica  aboleretur  i.  At  per- 
multi  inter  catholicos  omnia  mala  potiusto- 
lerare  maluerunt,  quam  a  fide  catholica  et 
Ecclesiae  unitate  desciscere. 

Dura  tamen  Catholicorum  sors  in  Rus- 
sia  eique  unito  regno  Poloniae  aliquantu- 
lum  levata  e.st,  com  anno  1845  Imperator 
Nicolaus  Romam  profectus  est,etGrego- 
rium  Pp.  XVI  invisit,  qui  tam  eloquenter 
eum  de  misera  catholicorum  sorte  in  illis 
ditionibus  degentium  allocutus  est,  ut  Ni- 
colaus  in  ipso  coUoquio  valde  fuerit  animo 
commotus  ,  et  turbatus  e  conspectu  Gre- 
gorii  exierit-.  Hinc  persecutio  evasit  re- 
missior;  immo  Nicolausan.  1847,  iii"  nonas 
augusti  ,  Conventionem  seu  Concordatum 
iniit  cum  Pio  Pp.  IX  ,  uti  postea  dicturi 
sumus. 

50.  In  Lusitcuiia  —  Ab  anno  1832  magna 
rei  ecclesiasticae  perturbatio  excitata  est  in 
Lusitania.  Etenim  loannes  rex  VI,  an.  1826 
defimctus  ,  successorem  scripserat  filium 
suum  Petrum,  imperatorem  Brasiliae,  qui 
cum  propter  absentiam  suam  solio  Lusita- 
niae,secundum  regni  legcs.potiri  non posset, 
reginam  dcclaravit  Mariam  ,  filiam  suam 
quinquennem.  Sed  regni  Ordines  sibi  regem 
elegerunt  Michaelem,  fratrem  Pctri  etMa- 
riae  patruum,  qui  usque  ad  an.  1832  regiii 
gubernacula  tenuit.  Petrus  an.  18.30  a  Bra- 
siliensibus  cxauctoratus  et  ad  impcriuin  fi- 
lio  suo  pucrulo  cedendum  coactus,  adversus 
Michaelem  fratrcm  suum  expeditionem  in 
Lusitaniam  paravit.  Anno  1832  Michael  su- 


'  1'crspculions  el  souffrances  de  1'  Kglise  calho- 
li(jue  en  llnssie  p.ir  ini  .mcien  (loiiseillcr  d'  Elal  tle 
liussie,  Liuivain  I84.i.  Ad  reni  (iocnnienla  invenies 
in  cit,  La  Scienza  e  la  Fede ,  vol.  iv,  pp.  81-14.0. 

-  De  hoc  coiloqiiio  vcrlui  facicns  Vinccnlins  Gio- 
berli  .scribil:  «  nigniloso  e  fermo  e  crisliano  fu  il 
snn  parlare  (Grcgorii  nfim/)e)  iieli' alilioccamonlo 
con  Nicolo  di  lUissia,  e  dicesi,  rlie  ihuiovo  Attila 
sia  slalo  cnnimosso  non  altrimenli  clie  ranlico  dalla 
favella  c  maesla  ponlificale  »  ;  Gesmla  modcrno, 
vol.  IV,  p.  70,  Torino  1845. 


peratiis  et  Lusitania  eiectusfuit.TumPctrus 
summo  regimine  potitus,  plura  mala  intulit 
Religioni.  In  primis  ApostoUcae  Sedis  nun- 
cium  regno  exire  iussit  ;  lesuitas  expulit; 
omnes  cpiscopos  ,  secundum  dcnominatio- 
nem  Miohaelis  a  Romano  Pontitice  institu- 
tos  deiecit,  eorumque  sedes  declaravit  va- 
cantes  ;  ad  has  ahasque  nonnullas  sedes , 
quarum  titulares  e  rcgno  aufugerant,  viros 
denominavit  partibus  suis  deditos;  28  maii 
1834  omnia  monasteria,collegi;i,xenodochia 
aliaque  cuiusvis  Ordinis  religiosi  instituta 
in  Lusitania  et  in  cunctis  Lusitanorum  terris 
abolevit,eorumque  bonanationi  addixit;aiia 
plura,  Ecclesiae  ct  Apostolicae  Sedis  iuri- 
bus.libertatibus  et  immunitatibus  contraria, 
decrovit.  Contra  quae  omnia  Gregorius  Pp. 
XVI  in  allocutionibus,  pridie  calendas  octo- 
bris  an.  1833  et  calendis  augusti  1834  ad 
Cardinales  habitis  ,  apostolica  animi  con- 
stantia  reclamavit. 

Quum  Petrus  sic  Ecclesiam  in  Lusitania 
vexaret,  24  septembris  1834  ex  hac  vita  ra- 
ptus  est.Post  eiusmortem  status  ecclesiarum 
haud  quietior  fuit,  sed  quas  ipse  inceperat 
vexationes,  continuarunt  regiii  administri 
sub  Maria  regina.  Gregorius  Pp.  XVI  ca- 
lend.  februarii  1836  in  consistorio  rursus  do- 
lorem  suum  e  malis  Ecclesiae  in  Lusitania 
illatis  conceptum  cum  Cardinalibus  com- 
municavit,  maxime  quodnonnullipraesules, 
a  gubernio  nominati,  contra  omne  ius  sibi 
ecclesiarum  administrationem  usurparent. 
Anno  demum  1841  relatione  inter  guber- 
nium  Lusitanicum  et  Apostolicam  Sedem 
instaurata,  Gregorius  XVI  anno  sequente 
Ulyssiponem  delegavit  internuntium  Fran- 
ciscum  Capaccini,  cuius  opera  res  eccle- 
siasticae  in  Lusitania  utcumque  compositae 
sunt. 

51.  In  Inclia  Orient. — Schisnia  Goaniun — 
Occasione  etiam  Missionum  ,  qua.e  existe- 
bant  in  rcgionibus  Indiarum  Orientalium 
olim  Lusitaniae  regibus  subiectis  ,  graves 
ortae  sunt  difficultates.  Sedes  Apostolica 
olim  concesserat  regibus  Lusitaniae  patro- 
natum  in  illarum  regionum  episcopatus,  et 
privilegium  eorum  episcopos  nominandi. 
Hoc  praestiterant  Paulus  Pp.  IV  in  erectio- 
ne  episcopatuum  Coccinensis  et  Malacensis 
atque  archiepiscopatus  Goaiii,Clemens  VIII 
et  Paulus  V  in  erectione  archiepiscopatus 
Crangaronensis,  et  Paulus  V  in  erectione 
cpiscopatus  Meliaporensis  seu  S.  Thomae. 
Concessionem  hanc  Pontifices  fecerant  tum 
quidem  in  remunerationem  pietatis,qua  Lu- 
sitaniae  regesReligionemprotegebant,  tum 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  355 

vero  etiam  ut  sedes  illac  episcopales  non 
diu  vacarent,  sed  facilius  eis  de  episcopis 
provideretur,  ct  ut  liis  ipsis  praesto  essent 
subsidiaeorumdignitaticongrua.Tcmporum 
tamen  vicissitudine  factum  est,  ut  quod  diu 
Religioni  in  dictis  regionibus  utilc  fuerat, 
in  eodem  statu  permanere  prorsus  non  po- 
tuerit.eo  vcl  magis,  quod  privilcgium  Lusi- 
taniae  regibus  concessum  pendebat  ab  illa- 
rum  regionum  posscssione. 

Postca  enim  harum  pleraeque  in  aliorum 
principum,  et  hacreticorum  quidcni,  prae- 
sertim  Anglorum,  potestatem  devencrunt. 
Hi  autem  interdum  omnes  sacerdotcs  Lu- 
sitanos  e  regionibus  sibi  iam  subditis  eie- 
cerunt,  et  nunquam  saltem  passi  sunt  uUam 
in  eas  iurisdictionem  exerceri  ab  archiepi- 
scopo  Goano  aliove  praesulc  rcgionis  adhuc 
Lusitanis  subditae.  Quare  ipsis  Anglis  non 
abnuentibus,  iam  inde  a  saeculo  XVII  de- 
buerunt  Romani  Pontifices  alio  modo  opem 
ferre  Catholicis  earum  regionum  Orienta- 
lium,  quas  Lusitani  amiserant.  /Egve  hoc 
tulerunt  Lusitani  et  apud  Pontifices  quere- 
lasmoverunt.Recentiusquoque,quandoPius 
VI  provisoria  ratione  ditionem  Bombayen. 
Vicario  apostolico  commiserat,  ipse  archie- 
piscopus  Goanus  ea  de  re  conquestus  est, 
et  a  Pontifice  postulavit,  ut  is  ncmini  alteri 
iurisdictionem  daret  in  partes  illas  olim 
Lusitanis  subiectas,  concessam  vcro  rcvo- 
carct.  At  his  simiiibusque  querelis  pluries 
respondit  Pontifex,  se  officio  suo  apostolico 
cogi,  ut  durantibus  eiusmodi  adiunctis  tali 
remedio  succurrerct  Catholicis  dictarum 
regionum.  Idem  responsum  ad  similes  que- 
relas  saepius  dederant  Pii  VI  praedcces- 
sorcs. 

Maxime  iites  recruduerunt  sub  Grego- 
rio  XVI.  Is  enim,  qui  iam  ante  pontifica- 
tum  ,  praefecturam  gerens  S.  Congr.  de 
Propaganda  Fide,  omnia  conari  debuerat, 
ut  opem  ferret  Religionis  discrimini  in  re- 
gionibus  cis  Gangcm  peninsulae,  quae  com- 
prehendebantur  limitibus  dioecesum  supra 
memoratarum  ;  pontifex  factus  totus  huic 
negotio  incubuit,  propter  adiuncta  continuo 
magis  urgentia.  Anno  igitur  1832  erexit  Vi- 
cariatumapostolicumMadraspatanum,anno 
1834  vicariatus  apostolicos  Calcuttae  scu 
Ben^^alensem  et  insulae  Ceylan;  anno  1837 
eam  cis  Gangem  peninsulae  partem,  quae 
ad  Orientem  montium  Gates  vergit  ct  a 
fiuraine  Chovery  ad  promontorium  usque 
Comorinum.  protenditur,  seu  universum  il- 
lum  tractum  qui  regna  Madurae,  Tanjorii, 
MoravaeetMissoriicomprehendit,commisit 


356 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


Vicario  apostolico  in  Ora  Coromandelica. 
Demum  animadvertens  alias  superesse  re- 
giones,  quibus  providendum  foret,  quaeque 
erant  infra  fines  dioecesum  initio  memo- 
ratarum,  idcirco  regiones  quae  erant  intra 
dioecesim  Meliaporensem  .seu  S.Thomae  et 
nuUi  adhuc  Vicario  apostolico  fuerant  com- 
missae,  concredidit  Vicario  apostolico  Ma- 
draspatano;  illas  vero  quae,  nulli  adhuc  Vi- 
cario  apostolico  commissae  erant,,  intra 
dioecesesCranganorensemetCoccinensem, 
subegit  Vicario  apostoUco  in  Malabarica 
regione  instituto  ,  cuius  sedes  erat  Vera- 
poli;  denique  Malacensem  regionem  trans 
Gangem  commisit  Vicario  apostohcoAvano 
et  Peguensi. 

Pontificiis  decretis  restiternnt  plures  eo- 
rum,  qui  dioeceses  ohm  a  Gregorii  praede- 
cessoribus  erectas  ,  quarumque  nonnullae 
iamdiu  vacabant,  sive  vicaria  pro  Capitu- 
lis  potestate  ,  sive  alio  titulo  administra- 
bant.  Resistentiae  autem  varios  allegabant 
praetextus,  tum  quod  Gregorius  non  dero- 
gasset  expresse  antiquiorum  Pontificumde- 
cretis  de  supra  dictarum  dioecesum  Hmi- 
tibus,  tum  patronatum  olim  regibus  Lusi- 
taniae  concessum.  Eo  autem  illorum  per- 
rexit  audacia,  ut  non  reformidarent ,  non 
ob.stantibus  Gregorii  decretis,  in  ipsis  Vi- 
cariatibus  apo.stoHcis,  in  quos  tamen  nulla 
iam  auctoritate  gaudebant,  tum  per  se  tum 
per  alios  exercere  iurisdictionem  ,  et  tum 
actis  tum  scriptis  in  ipsorum  etiam  Vica- 
riatuura  clero  et  populo  scandalosum  schi- 
.sma  excitare  ac  fovere.  Praetextus  autem 
iUos  saepius  refutavit  Gregorius  XVI,  et, 
licet  nullatenus  hoc  esset  nece.ssarium,cum 
plenissima  omnium  contrarioi-um  dero^a- 
tione  Vicariatus  apostolicos  divcrsis  litteris 
Apostolicis  confirmavit.  Postquam  autem 
in  variis  litteris  apostolicis,  singulos  Vica- 
riatus  apo.stolicos  spectantibus,  Gregorius 
ostendisset,  quam  inanes  e.ssent  schismati- 
corum  praetextus  ,  fusius  idem  praestitit 
in  Brevi  Midta  praeclare  ,  vin'^  calendas 
maii  1838-  In  hoc  enim  rursum  expresse 
declaravit  derogaium  esse  praedecessorum 
suorum  decretis  de  limitibus  dioece.sum 
Crangaronensis,  Coccinensis, Mcliaporensis 
seu  S.  Thomae  ,  Malacensis  ,  et  archiepi- 
scopatus  Goani;  .solos  Vicarios  apostolicos 
csse  Ordinarios  in  creditis  sibi  regionibus; 
pracdeccssoi-es  suos  noluisse  sibi  poncre 
impedimentum  ,  quominus  bono  Religionis 
providercnt  pro  temporum  ncce.ssitatc;  pri- 
vilegium  rcgibus  Lusitaniac  olim  conces- 
sum   fnissc  divei-sis  fcmporibus  et  a  prac- 


senti  rerum  statu  distinctis;  regiones  illas 
non  ampliusveteripoliticoregiminisubesse, 
quo  regibus  Lusitaniae  faciie  erat  ibi  pa- 
tronatum  exercere,  sed  devenisse  in  ditio- 
nem  potentissimi  regis,  cuiusguberniiforma 
et  instituta  minime  patiebantur  illius  patro- 
natus  exercitium;  denique  observabat  Pon- 
tifex,  ipsos  etiam  praedecessores  suos,  non 
obstante  patronatus  concessione ,  ex  dioe- 
cesibus  eo  privilegio  comprehensis,  propter 
similes  rationes  aliquando  provineias  sepa- 
rasse,etVicariatusapostolicoserexi3se.Inde 
gravia  addebat  monita  contra  inobedien- 
tiam.Nihilominuspluresmemoratarumdioe- 
cesum  administratores  schisma  fovere  per- 
rexerunt,  quibus  non  deerat  etiam  guber- 
nium  Lusitanicum,  licet  nec  ipsum  iamdiu 
officiis  fungeretur,  quoad  dictas  dioeceses 
regibus  Lusitaniae  incumbentibus,et  harum 
plures  iam  pridem  episcopis  carerent. 

Demum  pro  vacante  ecclesia  Goanaprae- 
sulem  reginaPontificiproposuit,quem,post- 
quam  ei  communicata  fuerant  Gregorii  de- 
creta  de  vicariis  apostoliois,  Pontifex  anno 
1843  archiepiscopum  Goanum  constituit.  At 
is  vix  Goam  appulsus,  anno  1844,  et  ipse 
tum  actis  tum  scriptis  schisma  fovit.  Post 
iteratas  a  Sede  Apostolica  reclamationes, 
tandem  Pius  IX  a  gubernio  Lusitanico  ar- 
chiepiscopi  illius  revocationem  obtinuit  ea 
lege,  ut  is  transferretur  ad  aliquem  archie- 
piscopatum  i.  p.  i.,  et  constitueretur  com- 
missarius  apostolicus  Bullae  Cruciatae,  ae 
dein  post  exhibitum  obedientiae  et  retracta- 
tionis  testimonium,  nominaretur  Bracaren- 
sis  archiepiscopi  Coadiutor  cum  futurasuc- 
cessione.  Pontifex  autem  anno  1848  eum 
tanstulit  ad  archiepisi:opatum  Palmyren- 
sem  i.  p.  i.,  anno  1840  constituit  commissa- 
rium  Bullae  Cruciatae,  et  anno  1851,  post 
exhibitum  per  litteiasadPontificemscriptas 
supra  dictum  testimonium  ,  coadiutorem 
Bracarensem  cum  futura  succe.ssione.  At 
in  ipsis  Indiis  novos  praetextus  schismatici 
excogitaruni.  In  vulgus  spargebant,  aliquas 
a  S.  Congp.  de  Prop.  Fidc  instructiones  et 
decreta  data  fuisse  inscio  Pontifice  ;  in- 
super  ,  decreta  Roma  ad  Orientales  re- 
giones  transmissa,  nulla  vi  pollere,  utpote 
nondum  approbata  a  gubernio  Lusitanico. 
Quare  Pius  IX  Brevi  Probc  nosds  9  maii 
1853  ad  episcopos,  vicarios  apostolicos  ct 
(idcles  missionum  Indiarum  Orientalium , 
praetcxtus  illos  reiecit  damnavitque  ;  epi- 
scopum  vero  Macaonensem  ,  qui  .sc  sclii- 
sniatis  veluti  ducem  fecerat,  et  aliquos  pre- 
sbytoros,  quos  Pnntifox  nominabat,  dccla- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


ravit  pcr  ca,  quibus  schisma  promoverant, 
poenas  canonioas  incurrisse,  atque  ut  talcs 
publice  ab  omnibus  esse  habendos  ct  onini 
sacrorum  canonuni  rigorc  contra  eos  fore 
prooedenilum,  nisi  intra  duos  menscs  resi- 
puissent.  Praetcrea  paternc  hortabaturPon- 
tifex,  ut  decepti  et  crrantes  a  scliismatc  rc- 
cederent,  rehqui  vero  magis  magisque  in 
obedientia  perseverarent.  At  hoc  ipsum 
Breve  occasio  fuit  vchementium  contra  Sc- 
dem  Apostolicam  invectivarum  in  publicis 
Lusitaniae  ConsiUis,  non  renitente  guber- 
nio  ,  et  in  iisdcm  ,  practcxtu  pracsertim 
patronatus  iam  supra  memorati,deci'etum 
fuit,  episcopum  et  saccrdotes  in  Brevi  no- 
minatos  bene  meruisse  de  patria.  Contra 
indignam  iianc  agendi  rationem  protestatus 
est  nuncius  apostohcus  Ulyssiponensis;  cle- 
rus  quoque  Lusitaniae  publicam  edidit  pro- 
testationem,  cui  subscripserunt  ilhistriores 
famiUae  ,  ac  multi  de  populo  Lusitaniac 
Contra  vero  per  acta  gubernii  et  pubHco- 
rum  ConsiUorum  crevit  schismaticorum  in 
ipsis  Indiis  audacia. 

Quum  tamen  in  Lusitania  quotidie  fre- 

quentiores  fierent  cleri  populique  pro  recta 

doctrina  et  Romani   Pontiiicis   auctoritate 

reclamationes  ad  gubernium,  quas  hoc  fru- 

stra  conabatur  leprimere,  tandem  guber- 

nium,  instante  Sede  ApostoUca,  resumpsit 

negotiationem  iam  diu  coeptam,  sed  ab  eo 

semper  protraotam,  de  patronatus  in  ipsis 

regionibus  OrientaUbus   adhuc   Lusitaniae 

subditis  exercitio.  In  his  enim  ipsis  guber- 

nium   iam  diu  non  fungebatur  officiis   pa- 

tronatui    inhaerentibus  et  a  regibus  Lusi- 

taniae  oUm  assumptis,  et  longissimo  tem- 

pore    sedes   episcopales  vacabant.   Clerus 

quoque ,  qui,  licet  officio  implendo  impar, 

semper   restiterat  missionariis   a  Sede  A- 

postoUca    ad    partes    Orientales  transmis- 

sis,  iara  a  duobus  saecuUs  valde  erat  dila- 

psus  a  recta  disciplina.  Accedenle   aulem 

iam  a  fine  saeculi  XVII  schismatico  sensu, 

qui  continuo  creverat,  mox,  non  solum  in- 

tra  vicariatus  apostoUcos,  sed  in  ipsis  dioe- 

cesibus  regionum  OrientaUum  adhuc  Lusi- 

tanis  subditarum,  muiti  ad  schismalis  partes 

desciverant  ,    clerique   et  popuU   mores  in 

deplorandum  statum  fuerant  coniecti.  Re- 

.sumpta  igitur,  quam  supra  diximus,  nego- 

tiatione  ,  tandem   anno  1857   inter  guber- 

nium  Lusitanicum  et  nuncium  apostolicum 

Ulyssiponensem    facta  fuit    conventio    ad 

definitive   solvendas   difficultates   patrona- 

tum  ilhim  et  privilegium  concernentes.  Ex- 

inde  quidem  Vicarii  Apostolici  maiori  cum 


357 

auctoritate  atque  successu  schisma  illud 
compescere  potuere.  Pro  irreligioso  tamen 
publicorum  Consiliorum  pluriumquc  admi- 
nistrorum  spiritu,identideni  variaipsisexci- 
tata  fucre  obstacula.Atque  ita  illud  schisma, 
quamvisdiminutum.nondnm  tamen  penitus 
cxtinctum  est.  Mortuo  vero  archiepiscopo 
Goano  Ayres  d'Avellas  de  VasconccUos,  a 
Pio  Pp.  IX  creato  an.  1874,  Leo  Pp.  XIII, 
anno  1881  Consistorio  ix°  idus  august.,  crea- 
vit  episcopum  Goanum  Antonium  Sebastia- 
num  Valente  '. 

52.  In  Hispania  —  ln  Hispania  etiam  Ec- 
clesia  motibus  ingentibus  obnoxia  fuit.  Fer- 
dinandus  rex  VII,  abolita  lege  salica,regni 
haeredem  scripserat  Isabellam  II,  suam  e 
Maria  Christina  filiam,  regnique  regentem 
et  Isabellae  tutricem  ipsam  Mariam   Chri- 
stinam  constituens.  Vi  autem  legis  salicae 
Ferdinando  .succedebat  Carolus  frater  cius, 
tunc  temporis  exul.  Post  regis  obitum  (1834) 
regina  vidua,  nomine  Isabeliae  II  filiae  suae, 
regimen  suscepit,  eiusque  causae  mox  fa- 
verunt  quicumque  inquieti,ambitiosi,regiae 
auctoritatis  et   Religionis    hostes.   Carolus 
per  fratris  sui  testamentum  iure  solii  expo- 
liatus,  illud  armis  vindicari  sibi  proposuit: 
exercitum  collcgit,  qui  continuo  auctus  est: 
plures  civitates  et  provinciae   eum  regem 
salutarunt;  alias  pulsis  Christinae  exerciti- 
bus,  ad  ol)sequium  suum  perduxit;  victorias 
plures  de  hostibus  retulit,  raraque  fortitu- 
dine   bellum    prosecutus   est  usque  ad  an. 
1839,  quo,  propter  perfidiam  et  proditionem 
belliducis  sui  Maroto,  in  Galliam  confugere 
coactus  fuit-.Interim  sub  Mariae  Christinae 
gubei-nio  licentia  et  anarchia  invaluerunt. 
Anno  1834  Matriti  monasteria  armata  manu 
occupata,  spoliata,  devastata,multi  religiosi 
interfecti  sunt.  Quae  facinora  aliae  quoque 
urbes  expertae  sunt.  Anno  1835  et  sequen- 
tibus,  Ordines  religiosi  suppressi  sunt,  eo- 
rumque  bona  a  gubernio  occupata  et  ven- 
dita.  Pari  modo  ecclesiarum  bona  et  orna- 
menta  publicata   atque   divendita   fuerunt. 
Episcopi  et  sacerdotes  vexati,  in  carceres 
detrusi  aut  ex  Hispania  relegati  sunt;  no- 
minati  ad  sedes  vacantes  a  regni  regente 
Maria  Christina  episcopi ,  spretis  sacris  ca- 
nonibus,  ecclesiarum  administrationem  sibi 


1  Legesis  La  Sciema  e  la  Fede  voU.  xXi,  XXVI, 

XXVII  ,    XXVIII  ,    XXXV,    XXXVIII,    XLVII,    LXI,    LXII, 

cxiv,  passim.  Vicariatus  indostani  sunt:  Madraspa- 
lan,  Maduren., Coimlialozen.Calcutten,  Daciae,  Bom- 
bayen,  Patnen,  Vizacapalamen,  Hyderabaden,  Mays- 
sourien. 


358 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


usurparunt;  plurimi  clerici,  monachi  et  mo- 
niales  ad  summas  indigentias  redacti;  res 
ecclesiasticae  universim  tristissimum  in  sta- 
tum  coniectae  fuerunt.Anno  1840  ipsa  regni 
regens,  Maria  Christina,  a  suis  deserta,Hi- 
spaniam  reliquit.  Ex  hoc  tempore  summa 
rerum  fuit  apud  belliducem  Espartero,  qui 
mala  Religioni  illata  non  reparavit  ,  sed 
potius  auxit,  tribunal  Rotae,  ad  quod  eccle- 
siastica  negotia  deferebantur,suppressit,  lo- 
sephum  Ramirez  de  Arello,  vices  nuntii  a- 
postoUci  in  Hispania  gerentem,regnoeiecit, 
bona  ecclesiastica  cleri  saecularis  vendi 
iiissit,  aliaque  plura  nefanda  perfecit. 

Tanta  mala  ,  religioni  cathoUcae  in  Hi- 
spania  iUata,  summo  dolore  affecerunt  Gre- 
gorium  Pp.  XVI,  qui  nihil  praetermisit,  ut 
gubernium  Hispanicum  ad  aequiorem  men- 
tem  revocaret,  dissidia  componeret,  et  ec- 
«^lesiarum  statui  in  iUo  regno  consuleret, 
ut  ipse  testatus  est  in  aUocutionibus,  calen- 
dis  februarii  1836  et  calcndis  martii  1841 
coram  CardinaUbus  habitis.Quumque  surdis 
caneret  auribus,  viii°  calendas  martias  1842 
Pontifex  litteras  apostoUcas  edidit,quibusde 
execrabiU  lege  praecipue  querebatur  ,  pu- 
blicis  regni  Consiliis  proposita  ,  in  qua  ab 
Hispanica  gente  nuUam  ApostoUcae  Sedis 
rationem  habendam  constituebatur  ,  om- 
nemque  cum  ipsa  cominunionem  pro  qui- 
busvis  ecciesiasticis  gratiis,  indultis  ,  con- 
cessionibus  intercipiendam  ;  qui  huiusmodi 
praescripto  adversarenturomninopuniendi. 
Resci'ipta  S.  Sedis  omni  carere  effectu,  et 
iUos  ad  quos  pervenei-int  a  gubernio  poenis 
coercendos.  Praeterea  hac  lege  excUide- 
batui"  sacratissimum  R.  Pontiticis  ius  con- 
flrmandi  ac  reiiciendi  Episcopos,  et  conce- 
dendi  dispensationes  circa  matrimonii  im- 
pedimenta.  Quare  ob  infelicem  ReUgionis 
statum  in  Hispaniao  rcgno  preces  pubUcas 
Gregorius  Pp.XVI  commendavit  indixitquc, 
conces.sa  indulgentia  plenaria  in  fornia  lu- 
biiaei. 

Anno  sequenti  magna  rerum  niutatio  fa- 
cta  est.  Espartero  a  statibus  pul)Ueis  et  mi- 
iitia  dcsertus  et  reiectus,  ex  Hispania  au- 
fugere  coactus  cst.  Gubernium  cum  Isa- 
beUa  II  regina  aequiora  consilia  iniit,  mis- 
soque  Romam  oratorc,  de  componcndo  ec- 
clesiarum  statu  tractare  coepit. 

5;i.  Gregorii  XV l  ohilus  {(iii.\M&]  —  E\  iis 
quae  breviter  de  statu  ecclesiarum  in  di- 
versis  orbis  partibus  diximus,  facile  coUi- 
gitur,  quantas  tril)uh'itioncs  alque  difficul- 
tates  summus  Pontifcx  Grogorius  XVI  fue- 
ril  exportus,  cuius  priidentiam  atijue  con- 


stantiam  in  gubernanda  inter  tot  tempe- 
states  Ecclesia  laudabit  omnis  posteritas. 
Obiit  hic  Pontifex  calendis  iunii  1846,  cum 
sedisset  ann.  1.5,  mens.  3,  dies  29;  aetatis 
suae  an.  81  nondum  expletum.— Princeps 
providentissimus,  aedificiis  estructis,  aquis 
romano  ausu  corrivatis  ,  Urbis  et  Pontifi- 
ciae  ditionis  commoditati  splendorique  con- 
suluit.Doctrinarum  studia  excitavit,veteres 
provexit  artes.  Forum  Romanum  muUis  im- 
pensis  totum  effodi  ac  perlustrari  iu.ssit,  et 
ita  non  pauca  antiquitatis  monumenta  in 
lucem  edita  sunt.  Roma  huius  Pontifieis 
munificentiae  debet  Museum  gregorianum- 
etruscum,  montem  CatiUum  in  Tivolo  per- 
foratum,reaedificationem  Basiiicae  S.  PauU, 
Operis  Fidei  propagationis  incrementum. 
Multum  demum  adlaborasse  videbimus  cum 
Pio  Pp.  VIII  pro  armenis  catholicis.  Sexa- 
ginta  Consistoria  circiter  sub  Pontificatu 
eius  adunata  sunt,  in  quibus  73  Cardinales 
et  1,000  inter  Patriarchas,  Archiepiscopos 
et  Episcopos  creavit. 

54.  Pius  IX,  Pontifex  [an.  1846)— Seno- 
gaUiae  in  Umbria  natus  iii°  idus  maii  an. 
1792,  loannes  ex  iUustri  familia  comitum 
M astai-F erretti ,  ac  Pio  VII  ob  eximias  a- 
nimi  sui  dotes,  virtutumque  ornamenta  ad- 
modum  carus,quocum  pi'opinquitatis  etiam 
vincuUs  iunctus  erat.  Adhuc  iuvenis  pro 
praetorianis  miUtibus  Romae,  quibus  falso 
asserunt  nonnulU  adscribi  exoptasse,  ipsius 
Summi  Pontificis  suasu  clericali  militiae 
nomen  dedit,  in  qua  omnium  virtutum  laude 
exceUuit.  Praecipuas  sacri  ministerii  curas 
primum  impendit  in  Hospitio  puerorum  in- 
digentium,  quod  loannes  Borgi  hoc  ineunte 
saeculo  Romae  fundaverat,  tum  in  altero, 
quod  nomine  Sancti  Michaclis  ad  Ripam 
magnam  nuncupatur,  cuius  piaeses  etiani 
eleetus  est.  Anno  1823  ab  eodem  Pio  VII 
comes  adiunctus  Mutio  Vicario  Apostolico 
in  Chilium,  magnam  ostendit  peritiam  in 
diflicillirnis  Ecelcsiae  negotiis  expediendis. 
Post  biennium  rcdux  a  Lcone  Pp.XII  Prae- 
latorum  insignibus  et  canonicatu  Ecclesiae 
s.  Mariae  in  Via  Lata  ornatus  est.  Tum 
an.  1827  ab  eodem  Pontifice  archiepiscopum 
Ecclcsiae  Spoictanae  rcnuntiatuscst,e  qua 
post  plurima  cdita  prudcntiae  ac  sapientiae 
argumenta,  an.  1832,  a  Grcgorio  XVI  ad 
Fori-Cornclii  scdcm  translatus  est  ,  ubi 
dum  vigilis  bonique  pastoris  muncrc  fun- 
gobatur  an.  1810  Cardinalatus  infula  .sub  ti- 
tulo  ss.  Petri  et  Marcellini  coiidecoratus 
ost.  Demortuo  PonUficc,  loaiines  Mastai, 
uiiivcrsa  Urbe  plaudente  xvi"  calcnd.  iulii 


VSQVE  AD  PRAESF.NTEM  AETATEM 


359 


an.  1846.  in  Petri  caihedram  exceptus  est, 
Pii  Pp.  IX  nonien  assumens.  Post  sex  dies 
vero  solemniter  in  Basilica  Vaticana  coro- 
natus  fuit. 

Electionem  suam  universo  orbi  catholico 
significavit  litteris  Gnc\c\[c\)i  Qui  plurilm^, 
datis  0  novembris  1846  ad  omnes  patriar- 
chas,primates,archiepiscopos  et  episcopos, 
eosque  vehementer  hortatus  est  ut  cpisco- 
paH  robore  et  constantia  adversus  teterri- 
mum  humani  generis  hostem  dimicantes, 
serpentium  errorum  monstra,quibus  verita- 
tis  osores  Ecclesiam  civilemque  societatem 
adoriuntur,  sedulo  prosternerent,  ovesque 
sibi  commissas  a  venenatis  pascuis  arce- 
rent,  ad  salutaria  propellerent.Nequissimas 
Rationaiistarum  artes  detexit,  qui  praepo- 
stero  ac  fallaci  argumentandi  genere  num- 
quam  desinunt  humanae  rationis  vim  ex- 
tollere,  et  contra  sanctissimam  Christifidem 
audacissime  deblaterare  ,  asserentes  eam 
humanae  refragari  rationi.  Clandestinas  et 
secretas  sectas  in  sacrae  et  civilis  rei  per- 
niciem  iam  a  suis  Decessoribus  damnatas, 
iterum  reprobavit.  Commentitium  systema 
indiiTerentismi  in  re  religiosa,  Communismi 
monstrum  etetTraenatam  cogitandi,  loquen- 
di  scribendique  Ucentiam  in  morum  ac  fidei 
damnum  fortiter  est  detestatus.  Ut  divinum 
auxilium  ad  insidias  et  catholicam  Eccle- 
siam  sapienter  gubernandam  imploraret, 
xii*^  calend.  decembris  eiusdem  anni  litteris 
apostolicis  ,  Arcano  dioinae  Procidentiae 
consilio,  lubilaeum  universale  indixit.  Per 
epistolam  Ubi  primuni  17  iunii  1847  datam 
ad  moderatores  Ordinum  religiosorum,  il- 
los  eorumque  religiosos  hortatus  est  ad  se- 
dulam  votorum  etregularum  observantiam. 
In  consistorio  secreto  iv"  nonas  octobris 
Cardinalibus  communicavit,  se  patriarcha- 
tum  Hierosolymitanum  ritus  Latini  ita  re- 
stituisse,  ut  patriarcha  Hierosolymae  in  sua 
sede  consisteret.  Per  Breve  5?t//ima  quideni 
diei  25  iuhi  1847  ad  archiepiscopum  Colo- 
niensem  ,  dece.ssoris  sui  contra  Hermesii 
libros  litteras  apostolicas  et  declaratorium 
decretum  eius  iussu  a  Congregatione  In- 
dicis  datum  omni  ex  parte  confirmavit,  et 
eiusdem  Hermesii  opera,  in  illis  enuntiala, 
iterum  damnavit.  Postridie  idus  ianuar. 
an.  1848,  litteras  In  suprema  scripsit  ad 
episcopos,  clericos  et  christianos  populos 
Orjentis,  quibus  paternam  suam  sollicitu- 
dinem  pro  spiritualibus  eorum  indigentiis 
et  conservandis  eorum  liturgiis  significavit. 

55-  Sedilio  in  Pontificia  ditione  {  oai. 
1848).  —  Tranquilla  paee  gavisa  est  Italia 


usque  ad  annum  1847,  quo  cxeunte  incoepil 
seditio  illa,  quae  sequenti  anno  1848  omnes 
eius  regiones  pervasit.  Nova  enim  secta,  ge- 
nuinus  Liberorum  Caementariorum  surcu- 
lus.cui  nomen  lucenis  I talia,  \ose\:iho  Maz- 
ziui  duce,  les  omnes  susque  deque  vertere 
molitacst.Quaequidemvalidiorevasit,quum 
in  suas  partes  pertraxit  Carolum  Albertum 
Sardiniae  regem.  Is  coacto  excrcitu  adver- 
sus  Austriae  Imperatorem ,  Longobardiae 
ac  Venetiarum  dominum  ,  bellum  movit ; 
sed  Marte  adeo  adverso  usus  est,  ut  post 
acceptam  Novariensem  cladem  xii"  calend 
aprilis  1849,  non  satis  aequis  conditionibus 
bellum  componere  ,  ipsique  Sardiniae  re- 
gno  abdicare  coactus  sit,  succedente  eius 
filio  Victorio  Emmanuele  II. 

Quum  hoc  ipso  tempore  pleraeque  regio- 
nes  Europaeae  commotionibus  civicis  e.s- 
sent  agitatae  ,  regna  concussa  et  tota  so- 
cietas  in  maximum  periculum  vocata,  Pon- 
tifex  iam  in  consistorio  secreto  vn°  idus 
novembris  1846  seditiosa  demagogorum  co- 
namina  repudiavit,  et  obedientiam  erga 
principes  inculcavit.  Id  ipsum  fecit  in  Con- 
sistorio  diei  4  octobris  1847i.  Anno  sequenti, 
ni"  calendas  aprilis,  Breve  dedit  ad  populos 
Italiae  eosque  admonuit,ut  sibi  a  perversis 
turbulentium  hominum  consiliis  caverent. 
Cum  vero  motuum  civicorum  auctores  ip- 
sius  Pontificis  nomine  ,  ac  si  et  ipse  eos 
probaret,  abuti  non  vererentur,  eorum  au- 
daciam  in  celebri  allocutione  habita  iii'^  ca- 
lendas  maii  1848  in  Consistorio  secreto, 
detestatus   est ,  populosque   iterum   atque 


1  En  verba  Ponlificis:  «  Etsi  enim  exoptemus,  ul 
viii  Principes  ,  quibus  a  Domino  dala  est  poteslas  , 
avertendas  aures  suas  a  fraudolenlis  et  perniciosis 
consiliis,  et  cuslodientes  iustiliae  legeni,  ac  secun- 
dum  Dei  voluntatem  ambulanles,  Eiusque  sanctae 
Ecclesiae  iura,el  libertalem  tuenles,  pro  eorum  rc- 
ligione  ,  ac  benignitate  suorum  populorum  felicila- 
tem  prosperitatemque  procurare  non  desistanl ,  ta- 
men  veiiementer  dolemus  in  diversis  locis  nonnul- 
los  e  populo  exisleie,  qui  Nostro  nomine  lemere 
abutentes  et  gravissimam  Personae  nostrac  ac  Su- 
premae  Dignitati  iniuriam  inferenles  ,  debilam  erga 
Principes  subiectionem  dencgare  ,  et  contra  illos 
turbas  pravosque  molusconcitareaudent.  Quod  cerle 
a  Nostris  consiliis  adeo  abborrere  conslat ,  ut  in 
Noslris  Encyclicis  Litleris  ad  omues  Vonerabiles 
Fralres  Episcopos  die  nona  novenibris  superiori  anno 
datis  iiaud  omiscrimus  inculcare  debitam  erga  Prin- 
cipes  ct  Poteslates  obedicntiam,  a  qua.iuxla  cbri- 
stianae  legis  praeceplum  ,  nemo  citra  [liaculum  de- 
flectere  umquam  potest ,  praeterquani  scilicet  iiiii 
forte  aliquid  iubeaiur,  quod  Dei  et  Ecclesiae  legibus 
advcrsetur  ».  Vid.  La  Scienza  e  la  Fede,  vol.  xiv, 
p.  297,  Napoii  1847. 


360 


EPOCHA  XIII.   A   PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


iterum  monuit ,  ut  principibus  suis  obedi- 
rent,  atque  a  debito  erga  illos  obsequio  se 
avelii  numquam  paterentur. 

56.  Pius  IX  Romani  relinquit  [an.  1848)— 
Pius  Pp.  IX  subiectum  principatui  suo  ci- 
vili  populum  paterna  sollicitudine  prose- 
quebatur.  Ab  ipso  pontificatus  sui  initio  , 
16  lulii  1846,  delicta  politica,  inde  ab  anno 
1831  commissa,  amnistia,  ut  vocant,  extin- 
xit ,  et  quas  utiles  atque  opportunas  iudi- 
caverat ,  in  ditionibus  pontificiis  adiniiii- 
strationis  reformationes  introduxit.  Verum 
his  non  contenti  demagogi,  rebellionis  clas- 
sicum  contra  optimum  Principem  cecine- 
runt,  plebem  armarunt,  palalium  Quirinalc 
vi  occuparunt,  Pontificem  in  eo  detinue- 
runt,  ministrum  eius  comitem  Rossi  neca- 
runt  1.  Tum  Pius  Pp.  IX  in  vitae  discrimen 
adductus  una  cum  Cardinalibus  aliisque  ec- 
clesiasticis  viris  ~ ;  nec  nisi  peculiari  ac 
praesentissimo  Dei  auxilio,  clam  noctu  die 
24  novembris  e  Quirinali  eductus,  Romam 
reliquit  cnnfugitque  Caietam  Neapolis ,  ubi 
Ferdinandus  II  ,  rex  piissimus ,  omnibus 
hospitalitatis  officiis  ,  ac  verac  devotionis 
signis  eum  prosequutus  est. 

Ponlificis  fuga  totus  orbis  ,  principes  et 
populi  commoti  sunt.  Ex  omnibus  mundi 
partibus  et  litteris  et  subsidiis  Pius  hono- 
rabatur,  et  quod  antiquitus  variorum  prin- 
cipum  civilium  iussu  factum  fuerat  ,  tunc 
mir-a  spontaneitate  ei  offerebatur  B.  Pctri 
Dcnarius. 

57.  Respublica  Roniana{an.  1849)  —  Post 
Pontificis  1'ugam  Roma  demagogorum  vio- 
lentiassubivit,  rebellcs  per  omne  fasque  ne- 
fasque  ruentes,  Ecclesiae  ministros  carce- 
re,  cruciatibus  omnibus  atque  caedibus  in- 
sectati  sunt;  Romanum  Pontificem,  quem 
paucis  ante  diebus,  ut  fucum  facercnt  im- 
peritis,  appellabant  suum  Cacsarem  ct  Im- 
peratorcm,  die  9  februarii  1840,  temporali 
dominio  expoliarunt.rcmpublicamdemocra- 


'  Haec  alque  ;iiia  quae  seililionem  an.  1848  in 
Italia  cxortani  rcspiciiint,  fuse  doclequu  enaiiMl  A. 
Coppi,  Annaliii llalid  p.issini;  Margiilli,  Lc  viltorie 
della  Chiesn  ne.l  primo  dccenniu  det  fonlifualo 
di  Pio  l>p.  IX,  i\Ii!ano  18a7. 

-  In  ea  Quirinalis  aggrcssione  ,  qua  pcrduelliuni 
furor  igncas  beliislas  in  Ponlificias  aedes  convcrlc- 
re,  ipsuinquc  lieliicum  inslrnnicnluni  admovcre  est 
ausus  ,  iKncac  ijallistae  iclu  perculsus  cecidit  cum 
aliis  nonnullis  loanncs  ilaplisla  Palnia,  qiii  in  illis 
aedilins  degelial  niiinore  fuiii;ons  ali  epislolis  lalinis 
ad  principes,  el  pUires  per  annos  Ecclesiaslicae  lii- 
slorian  praelectiones  liabucral  in  Universilalc  Homa- 
n.i,  qiias  ctiaiii  iiiir.i  eriidiliuiic  refcrlas  lypis  edide- 
r.il  iioiu.ic  an,  1813. 


ticam  constituerunt,quae  per  triumviros  ad- 
ministraretur.  Dum  Romanus  Pontifex  Ca- 
ietae  degebat,  c|uoeum  sequuti  fuerant  Car- 
dinales,  innumerique  praelati ,  praestantes- 
que  ecclesiastici  viri  Curiae  romanae  ad- 
dicti  ,  contra  ea  omnia  quae  Romae  vio- 
lenter  fuerant  attentata  et  deinceps  atten- 
tarentur  v°  calendas  decembris  1848  recla- 
mavit  eaque  nulia  declaravit.  Per  decretum 
calendis  ianuar.  1849  declaravit,  excommu- 
nicationi  maiori  esse  ipso  facto  obnoxios 
quicumque  temporalem  Romani  Pontificis 
auctoritatem  atteiitarepraesumpsis.sent.Po- 
stridio  idus  februarii  protestationis  denun- 
tiationem  dedit  ad  omnes  summorum  im- 
perantium  Gratores,  et  post  5  dies  guber- 
nia  Austriacum,  Gallicum,  Hispanicum  et 
Neapolitanum  ,  interpeliavit ;  quae  confe- 
stim  ad  defensionem  et  restitutionem  Pon- 
tificis  concurrerunt.  Galli  Romam  ob.sede- 
runt  ,  oppugnarunt  et  die  3  iulii  occupa- 
runt,  atque  15  ciusdem  mensis  restitutio 
Pontificiae  auctoritatis  in  basilica  S.  Petri 
solemniter  fuit  annuntiata  a  duce  exerciti 
gallicani  Oudinot.  i 

58-  Pius  IX  Romam  rcdit  (an.  1850)  — 
Sumnius  Pontifex  honorifico  cum  comitatu 
die  4  septembris  1849  Caieta  deductus  Nea- 
polim  et  die  12  eiusdem  mensis  in  suburba- 
num  Portici  prope  Neapolim  profectus  est, 
tempus  praestolans,  quo  in  Urbem  redire 
opportuiium  foret.  Interim  vi"  idus  decem- 
bris  eiusdem  anni  ad  omnes  Italiac  Epi- 
scopos  encyclicas  litteras  Nostis  et  Nobis- 
cuni  mi.sit,  quibus  eos  hortatus  est,  ut  frau- 
des  repellercnt,  quibus  impios  et  nefarios 
homines  ad  Italorum  animos  a  fide  catho- 
lica  abalienandos  non  pudebat  a.^rscrcre  ct 
clamitare ,  catholicam  i^eligionem  Italae 
gentis  gloriae,  magnitudini  ct  prosperitati 
adversari,  ac  propterca  opus  esse,  ut  illius 
loco  protestantium  placita,  et  conventicula 
inducerentur,  ut  Italia  pristinum  vetcrum 
temporum,  cthnicorum  scilicct  splendorem 
itcrum  sibi  comparare  possct  Quare  ma- 
xima  et  insignia  beneficia  exposuit  quae  in 
Ilaliae  populos  ex  catholica  rcligione  pro- 
manarunt.  Tum  Episcoporum  vigilantiam 
excitavit,  ut  virililer  quoque  propulsarcnt 
Socialismi  ct  Commiinismi  crrores,  qui  ad- 


'  Lcgeiida  csl  allocutio  ^'t  .se»i/>c/'an<ea  a  suiiuiio 
Poiilifice  in  Concistorio  xiii"  cilciid.  iun.  1850  lialii- 
la,  in  qua  lit  praecipua  nientio  catliolicoruin  princi- 
puni  ,  qiii  studia  siia  inipensiiis  conlulcrunt  pro 
liicndo  ac  recuperando  civili  Ecclesiae  principatu. 
Vld.  La  Scieuia  e  hi  Fede  ,  voi.  xix,  p.  409  ,  Na- 
poli  I8.MJ. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


361 


nitentibus  impiis  serpere  coeperant.  De- 
mum  pridic  idus  aprilisaii.1850  plaudentibus 
prae  gaudio  populis,  Romam  oontendit.  Ro- 
manus  populus  duro  sectariorum  iugo  ex- 
cusso  niaxima  cuin  laetitia  Pium  IX  patrem 
et  sospitatorom  consalutavit ,  qui  paterno 
omnes  amorc  complectens.  errantibus  ve- 
niam  indulsit.  Licet  vero  novis  semper  se- 
ditiosorum  insidiis,hominum  praesertim  ex- 
terorum  ex  variis  Europae  locis  Romam 
adventantium,  petitus  sit,  tamen  inter  in- 
numeros  turbarum  fluctus,  invicti  eius  a- 
nimi  virtus  in  navi  Ecclesiae  fortitcr  sua- 
viterque  gubernanda  enituit. 

59.  De  Dogmatica  definitlonc  Inxniacida- 
tae  Conceptionis  {an.  1854)  — Quae  in  catho- 
Hco  orbe  mira  semper  extitit  erga  Imma- 
culatum  Deiparae  Conceptum  pietas,  per- 
petuumque  ab  antiquis  temporibus  Episco- 
porum  praecipue  votum  apostolicae  Sedi 
allatum  ,  et  Pio  IX  maximo  desiderio  re- 
petitum  ,  ut  ss.  Virginis  Conceptus  veluti 
cathoUcae  fidei  dogma  definiretur  ,  piissi- 
mum  Pii  IX  Pontificis  erga  Deiparam  ani- 
mum  induxerunt  ad  praeclarissimum  istud 
opus  enixius  arripiendum.  Quare  ab  ipso 
.sui  Pontificatus  exordio  viginti  viros  ex 
clero  tum  saeculari  tum  regulari  theologi- 
carum  disciplinarum  scientia  praestantes 
selegit,ut  quae  ad  immaculatam  Virginis 
Conceptionem  pertinent,  accurato  examine 
perpenderent,  suamque  sententiam  scripto 
exponerent.  Atque  eadem  de  causa  pecu- 
liare  S.  R.  E.  Card.  Consilium  constituit. 
Deinde  notissimis  rerum  vicibus  exulare 
coactus ,  encyclicas  litteras  postridie  ca- 
lend.  februarii  an.  1849  Caietae  datas,  qua- 
rum  initium  Ubi  primuni ,  ad  omnes  Epi- 
.scopos  misit,  ut  clare  aperteque  .suis  litte- 
ris  significarent  ,  quae  esset  suorum  fide- 
lium  erga  Immaculatum  Dei  Matris  Con- 
ceptum  pietas  ^,  publicis  etiam  adhibitis  ad 
Deum  precibus ,  ut  Sancti  sui  Spiritus  lu- 
men  propitius  largire  vellet. 

Theologi  consultores  .suas  de  hoc  argu- 
mento  scripserunt  sententias,  quibus  evol- 
ventes  s.  Scripturam,  Patrum  testimonia, 
Traditionem  ,  illustria  Ecclesiae  summo- 
rumque  Pontificum  in  hanc  rem  facta,  et 
Liturgiam,  ac  Tridentinae  Synodi  declara- 
tionem  in  decreto  de  peccato  originali  , 
Deiparae  Concepium  immaculatum  veluti 
catholicae  lidei  dogma  posse  definiri  adfir- 
marunt,  idque  opportunum  fore.  At  Sum- 
mus  Pontifex  ,  rei  gravitatem  optime  iio- 


1  Vid.  p,  110. 

WOVTERS,  II. 


scens  ,  nulli  neque  curae  ,  neque  consilio 
sibi  parcendum  esse  duxit,  ut  argumentum 
omni  ex  parte  maiorem  in  modum  quam 
diligentissiinc  examinarctur.  Quocirca  post 
suum  in  Urbem  reditum  specialem  consti- 
tuit  procurationem  seu  Commissionem  ex 
nonnulliseorundemthcologorum  conflatam. 
Commissio  pluribus  iiabitis  sessionibus  ea 
accurate  perpendit,  quae  praesertim  ex  di- 
vinis  Litteris  ,  et  ex  Traditionis,  Patrum, 
sacr.Scriptorum,et  Ecclesiasticae  Liturgiae 
penu  deprompta  ,  valent  ad  immaculatum 
Deiparae  Virginis  Conceptum  demonstran- 
dum  ,  omnesque  amovendas  difficultates. 
Hinc  adhibiti  studii  elucubravit  summam, 
qua  ostendebatur  fieri  posse  .  et  opportu- 
nam  esse  de  immaculato  SS.  Virginis  Con- 
ceptu  dogmaticam  definitionem  ;  in  quasen- 
tentia  Cardinalium  conventus  undeviginti 
numero  ad  hoc  congregatorum,  ire  non  du- 
bitarunt. 

Interim  Episcoporum  responsa,  sexcenta 
et  amplius  Romam  allata  sunt,  quibus  Epi- 
scopi  omnes  in  eo  unanimi  consensu  con- 
veniebant  suam  ,  Cleri  ,  populique  fidclis 
erga  Deiparae  immaculatam  Conceptionem 
singularem  pietatem  testantes  et  confir- 
mantes,  iteratis  fervidisque  precibus  Sum- 
mum  Pontificem  ob.secrabant ,  ut  universa- 
lem  credentium  fidem  de  tanto  Virginis 
privilegio  supremo  suo  iudicioquamprimum 
sententiamferret,votis  totius  orbisannuens. 
Seque  omnes  irreformabili  Sedis  Apostoli- 
cae  iudicio  subiicientes  declarabant.  omni 
observantiaesseprosecuturosquidquidSum- 
mus  Pontifex  decernendum  esse  censuerit. 

Pius  Pp.  IX  interdum  calendis  augusti 
1854  encyclica  ,  quae  incipit  Apostolicae 
nostrae,  pro  re  tam  gravi  trium  mensium 
lubilaeum  indixit,  omnesque  Ecclesiae  Epi- 
scopos  hortatus  est ,  ut  una  cum  fidelibus 
ipsorum  curae  commissis  fervidas  clemen- 
tissimo  misericordiarum  Patri  adhiberent 
preces  ,  ut  Sancti  Spiritus  lumine  Vicarii 
Christi  mentem  coUustrare  vellet,  quo  de 
Sanctissimae  Dei  Genitricis  Immaculatae 
Virginis  Mariae  Couceptione  quamprimum 
id  statuere  posset,  quod  ad  maiorem  ipsius 
Dei  gloriam  ,  et  eiusdem  Virginis  laudem 
posset  pertinere.  Dum  pro  implorando  Spi- 
ritus  S.  lumine  preces  ab  universa  Ecclesia 
fiebant,ipsiusPontificis  hortatu,eodem  anno 
1854,  advertente  Immaculatae  Conceptionis 
festo,  Cardinales  ,  Patriarchae  ,  Archiepi- 
scopi,  Episcopi  numero  circiter  duceuti  ex 
diversis  Catholici  orbis  partibus  Romam 
adierunt,ubi  omnes,  exceptis  Cardinalibus, 


362 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


qui  cum  Romano  Pontifice  seorsim  coUecti 
suum  de  dogmatica  definitione  suffragium 
protulerunt,  quatuoi'  habitis  cum  quindecim 
theologis  sessionibus  ,  accurata  facta  con- 
quisitione  in  Scripturas  et  Ecclesiae  tradi- 
tionera  de  Immaculata  B.  M.  V.  Conceptio- 
ne  ,  uno  ore  consenserunt  ,  singulare  hoc 
Deiparae  privilegium  in  revelationis  depo- 
sito  reperiri,  etdogmaticumdecretum  solli- 
citantes  de  ore  Pii  IX  super  cathedram  D. 
Petri  sedentis,  cuncti  exclamarunt:  Petre, 
doce  nos;  confirmafratres  tuos.  Demum  vi" 
idus  decembris,  recurrente  anniversaria  de 
B.  M.  V.  Conceptu  festiva  celebritate,  sa- 
cro  Cardinalium  Collegio,  Episcopis,  innu- 
merisque  Christi  fideiibus ,  qui  ex  variis 
Orbis  regionibus  Romam  convenerant,  ad- 
stantibus,  Pius  IX  in  templo  Apostolorum 
Principi  sacro,  inter  Missarum  sollemnia, 
apostolicam  attoUens  vocem  ,  divino  aspi- 
rante  Paraclito  ,  decretum  pronuntiavit , 
definiens,  Docirinam,  quae  tenet  Beatissi- 
mam  Virginem  Mariam  in  primo  instanti 
suae  Conceptionis  fuisse  singulari  omnipo- 
tentis  Dei  gratia  et  privilegio,  intuitu  n-te- 
ritorum  Christi  lesu  Salvatoris  humani  ge- 
neris  ,  ab  omni  originali  labe  praeserv>a- 
tam,  immunem,  esse  a  Deo  recelatam,  atque 
iccirco  ab  omnibus  fidelibus  firmiter  con- 
stanterquc  credendam  i. 

Tum  sequenti  die  advocatis  una  cum  sa- 
cro  Cardinalium  Collegio  omnibus  Episco- 
pis  in  Consistorio  secreto  in  Vaticani  aede, 
apposita  allocutione,  quae  incipit  Singulari 
quadam, omnla.  fausta,  felicia  ac  salutaria 
eis  precatus  est,  atque  novo  robore  niuni- 
vit  ad  quaerendam  commissarum  ovium  sa- 
lutem,  et  Ecclesiae  causam  in  tanta  tem- 
porum  asperitate  aniraose  ac  fortiter  susti- 
nendam  adversus  serpentes  errores.  In  qua 
allocutione  Cleri  catholici  laudes  recitavit 
sequentibus  verbis:  «  Immortaliter  quidem 
gaudemus,  catholicum  Clerum  nihil  prae- 
termittere,  nihil  molestiarum  defugere,  ut 
officio  suo  ac  muneri  cumulate  satisfaciat; 
atque  adeo  non  asperitate  et  longitudinc 
itineris,  non  ullo  incoramodorum  metu  rc- 
tardari ,  quominus  regiones  pertingat  ter- 
rarum  marisque  tractu  disiunctissimas,  ut 
elfcratas  ibi  gentes  ad  humanitatem  ,  et 
christianae  legis  disciplinam  salubriter  in- 
stituat;  gaudcmus  paritcr  Clcrum  ipsum  in 
tcterrimae  luis  calamitatc,  (piac  tot  oppida, 
tot  frcquentissimas  urbes  funestavit ,  adeo 
alacriter  obivisse  quaelibet  caritatis  officia, 


ut  vitam  profundere  ad  salutem  proxirao- 
rum  pulcrum  sibi  ac  decorura  existiraave- 
rit.  Quo  sane  argumento  magis  constabit, 
catholica  in  Ecclesia,  quae  vinice  vera  est, 
inextinctum  ardere  pulcherrimura  caritatis 
ignein,  quem  Christus  venit  mittere  in  ter- 
ram  ut  accendatur.  Vidimus  enim  religio- 
sas  mulieres  in  adiutandis  aegris  cum  Clero 
certasse,  neque  mortis  adspectu  fuisse  de- 
territas  ,  quara  pleraeque  constantissirae 
oppetiverunt :  cuius  inusitatae  fortitudinis 
exemplo  illi  ipsi  obstupefacti  admiratione 
sunt,  qui  a  cathohca  fide  dissentiunt».  Tan- 
dem  iv°  idus  eiusdem  mensis  extra  Urbem 
via  Ostiensi  una  cum  Cardinalibus  et  Epi- 
scopis  ad  Sancti  PauH  apostoli  Basilicam 
dedicandam  perrexit. 

QO-Ecclesiae  status  inAnglia,et  Ecclesia- 
sticae  hierarchiae restitutio  (an.l850)  — Cum 
semper  in  dies  religio  catholica  in  Angiia 
progrederetur  i,  Pius  Pp.lX,Gregorii  XVI 
successor,  vel  ab  ipso  sui  Pontificatusexor- 
dio  sibiproposuitopustambene  a  precessore 
coeptumprosequi,  et  ad  fideUumspiritualem 
utilitatem  in  eo  regno  raagis  quotidie  augen- 
dam  sua  impensiora  studia  revocare.  Qua- 
propteruniversum,ut  nunc  est,in  Anglia  rei 
catholicaestatum  diligenter  considerans,  at- 
que  anirao  repetens  permagnum  catholico- 
rumnumerum,nec  non  temporuraac  rerum 
adiuncta,  quae  non  sinebant  diutius  Angliae 
catholicos  a  Vicariis  Apostolicis  gubernari; 
pro  certo  habuit  talem  inibi  rerum  conver- 
sionem  factam  esse,  ut  ordinarii  episcopaHs 
regiminis  formam  flagitaret.  Accessit  his, 
Angliae  ipsos  Vicarios  Apostolicos  id  a  Ro- 
mano  Pontifice  communi  suffragio  petiisse, 
permultos  tam  cleros,  quam  laicos  virtutc 
ac  genere  praestantes  viros,  hoc  idem  pre- 
catos  esse,  aliosque  Arighae  catholicos  longe 
pluriraos  id  in  votis  habuisse.  His  de  causis 
in  Anglia,  nempe  in  ipsa  Protestantismi 
scde,  toto  Orbe  mirante  ac  plaudente,  annn 
1850, 111" calend.octobrisPiu.s  IX  ecclesiasti- 
cam  hierarchiam  instituitlitteris  apostohcis, 
quarum  initium  est  Unicersalis  Ecclesiae. 
Scdi  Westmonasteriensi  metropoliticam  di- 
gnitatem  adtribuit  eique  duodecira  sedes 
suilVaganeas  .subiecit,  nempe  Southwarcen- 
sem,  Hagulstadenscra,Novocastrensem,  Be- 
verlacensem  ,  Livcrpolitanam  ,  Salforden- 
sem  ,  Salopienscm,  Neoportensem  et  Me- 
nevcn,  Chftonienseni,  Piymutenscm,  Not- 
tingharaensem  ,    Rirmingamiensem  ,    Nor- 


lUilla  Innffabilis  Deus,  dic  8  decembris  1854. 


'  Viil.p.  349  sq. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM   AETATEM 


363 


thantoniens.  i  Hino  etTectum  est,  ut,  iuxta 
coinmunes  Ecclesiae  rogulas.HierarchiaOi'- 
dinarioruniEpiscopf  ium,qui  a  sedibus  nun- 
cupantur,  in  inclyto  magnae  Britanniae  le- 
gno  retloreret,  in  quod,  ut  historiae  testan- 
tur,  christiana  reUgio,  vel  a  primis  Eccle- 
siae  saeculis,aniequam  in  Angliam  Saxones 
adventarent,  invecta  fuit. 

Hoc  Pontificis  edictum  anglicanos  ad  iram 
concitavit,et  statim  ministri  Ecclesiae  con- 
stitutae  scripto  et  voce  suaserunt  omnibus 
sibi  addictis  vergere  ad  occasum  regni  an- 
glici  amplitudinem  ,  post  evulgatum  illud 
Breve,  quo  trcdecim  Episcopalus  in  Insula 
restituebanlur  Hine  recurrente  anniversa- 
ria  die  5  novembr.  1850  coniurationis  pid- 
cerum-,  protestantes  solemnia  in  tempHs 
celebrarunt,  perlegentes  senatusconsultum 
sub  lacobo  I  evulgatum,  atque  revocantes 
in  omnium  mentes  singulare  facinus,  per 
civitatum  vias  constrepuerunt  bacchantes. 
Execranda  haec  orgia  multis  abhinc  annis 
obsoleverant,  tantumve  popularibus  clami- 
tationibus  et  ludis  personatis  exercebantur- 
Sed  anno  modo  dicto,efl'renatio  eo  arrogan- 
tiae  pervenit ,  ut  plebs  circumduceret  asi- 
num  gestientem  pileum  rubrum  et  simula- 
crum  viri  ad  instar  morientis  cum  triregno 
pontificali.Vespere  autem  facto,eflfigiesCar- 
dinalis  Nicolai  Wiseman  in  logum  coniecta 
fuit,  dum  pseudo  episcopi,  universitatis  an- 
tecessores,  ephemeridum  seriptores,  et  po- 
pulares  conclamabant  in  Pontificis  edictum. 
Interea  lex  lata  est  ad  senatum,  quae  Epi- 
scopos  sumere  titulos  sibi  a  Romano  Pon- 

•  Biilla  conlinelur  in  eff.  La  Scien:ia  e  la  Fede, 
vol.  XX,  p.  370. 

-  Quum  lacobus  I  Mariae  Sluarl  filius,  liaerelica 
pravilale,  ut  alibi  diximus  (p.  198),  invita  matre 
eiiulrilus,  ad  imperium  pervenisset,omnes  sacerdo- 
les  calboiicos  urbe  exulare  iussil  sub  poena  ca- 
pilis,  qua  plectebanlur  quoque,  qui  eos  exciperenl, 
tamquam  laesae  niaiestalis  criminis  rei.  lacobi  imbe- 
cillilas  caelerorumque  calholicaefideiadversariorum 
adborlaliones  perseculionem,uli  temporibus  t^!J(/inis 
Elisabelbae,renovarunl.Tum  coniuralio  mulliludinis 
parlim  calbolicae,partini  proleslanlis  exorla  est,qua 
deliberata  fuit  occisio  Re(,'is,  Principum.omniumque 
Regni  seniorum.  Idcoque  Iriginla  sex  bydrias  pui- 
vere  tormenlario  referlas  aedi  in  qua  comilia  regni 
ceiebrari  solebanl  supposuerunt ,  el  nisi  unus  ex 
consciis  coniuralionem  delexissel,  omnes  simul  oc- 
cubuissent.  Auclor  vel  praecipuus  lanli  sceleris  fuit 
quidam  miles  nomine  Guy  Fawkes,  cuius  imaginem 
quolannis  plebs  anglica  irridel.  Dapila  coniuralionis 
gladio  inlerierunl;alii  facinoris  conscii  profugerunt, 
el  lanlum  octo  cuslodia  inlerclusi  damnali  sunt.Qua- 
propler  singulis  annis  liuius  rei  memoria  solemnis 
agitur,  qua  angli  Ecclesiam  calholicani  ceu  coniu- 
rationis  auctorcm  vituperare  putant. 


tifice  conlatos  vetabat  sub  gravibus  poenis, 
praesertim  pecuniariis;  sed  promulgata  fuit 
eo  sensu  ut  Breves  Apostolici  essent  irriti  et 
Episcopi  nulluni  titulum  Dioeceseos  ad  re- 
gnum  spectantis  sumerent,  quod  si  facerent 
poena  centum  libellarum  angHcarum  mul- 
tarentur.Demissis  deinde  iris,Episcopi  ma- 
gna  libertate  fuerunt  donati,  et  in  praesen- 
tiarum  titulis  propriis  appeltantur;  quinimo 
die  12  iulii  1852  in  concilium  libere  se  coe- 
gerunt,  cui  praesedit  Card.  Wiseman,  ar- 
chiepi.scopusWestmonasteriensis.Catholica 
religio  in  illis  terris  in  annos  ita  diffunditur 
ut  nuper  Leo  XIII  repressa  Dioecesi  Bever- 
lacensi,  bulia  diei  20  decembris  1878,  duos 
novos  episcopatus  instituit,LeidenseiTi  nem- 
pe  et  Medioburgensem,atque  anno  1882  no- 
vam  Portesmuthensem  dioecesim  creavit. 
Nunc  temporis  res  christiana  ita  crevit,  ut 
in  sola  Anglia  et  principatu  Gallensi  cum 
17  episcopis  et  2112  presbyteris  ,  circiter 
1,500,000  catholici  cen.seanlur  ;  adde  1888 
templa,  permulta  collegia  et  monasteria,  in 
quibus  praecipue  Benedictini,  Dominicani, 
lesuitae ,  Rosminiani  aliique  Regulares  et 
sanctimoniales  iuventuti  erudiendae  ope- 
ram  navant. 

61.  Ecclesiae  status  in  Iniperio  austria- 
co—Conventio  ciim  Francisco  losepho—ln 
Germania  status  Ecclesiae  non  leviter  fuit 
concussus  motibus  civicis  ,  quibus  inde  ab 
anno  1846  imperium  Austriacum  aliaque 
gubernia  perturbata  fuerunt. 

In  Austria  res  eo  devenit,  ut  Ferdinan- 
dus  Imperator  Vienna  confugerit  Oenipon- 
tem,  et  postridie  calendas  decembris  1848 
fratri  suo  Francisco  Carolo  ,  hicque  fiiio 
suo  Francisco  losepho  imperio  cesserint. 
Interim  patrum  lesuitaruni,  Redemptorista- 
rum  domus  suppressae  fuerant,aliaque  mo- 
nasteria  iniuriis  vexisque  affecta.  Verum- 
tamen  seditiosis  successive  repressis  et  acie 
victis,  publicus  rerum  ordo  restitutiis  fuit. 

Anno  1849,  secundum  Imperatoris  Fran- 
cisci  losephi  votum  ,  Episcopi  diver.sarum 
Provinciarum  latissimi  Austriaci  imperii 
conventa  habuerunt,  quibus  varia  pro  uti- 
litate  et  Ecclesiae  libertate  in  singulis  di- 
tionibus  Memoranda  edita  sunt.  Anno  se- 
quenti  (1850)  imperator  per  decreta  18  et 
24  aprilis  ad  Ecclesiae  libertatem  a.sseren- 
dam,  et  iura  restituenda,  quae  ab  impera- 
toribus  saeculi  XVIII ,  praesertim  a  lose- 
pho  II  ei  fuerant  adempta,  operam  dedit. 
Anno  1855  die  18  augusti  pius  imperator 
Concordatum  confecit  cum  Romano  Pon- 
tifice  Pio  IX,  quod  is  iii''  nonas  novembris 


364 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


1855  litteris  apostolicis  Deus  hunianae  sa- 
lutis  confirmavit. 

Huiusmodi  Conventio  ,  quam  Cardinalis 
Viale-Prela  apud  Vindobonensera  aulam 
Pro-Nuntius  Apostolicus  et  losephus  Oth- 
mar  de  Rauscher  Archiepiscopus  Vindobo- 
nensis  et  Imperatoris  Plenipotentiarius  sub- 
scripserunt,  36  articulos  continet ,  quorum 
haec  summa  est:-«ReUgio  Catholica  Apo- 
stolica  Romana  in  toto  Austriae  Imperio 
sarta  tecta  conservabitur  semper  cum  iis 
iuribus  et  praerogativis,  quibus  frui  debet 
ex  Dei  ordinatione,  et  canonicis  sanctioni- 
bus.Episcoporum,Cleri,etpopulimutuacum 
Sancta  Sede  communicatio  in  rebus  spiri- 
tualibus  et  negotiis  ecclesiasticis  nuUi  pla- 
cetum  regium  obtinendi  necessitati  suberit, 
sed  prorsus  libera  erit,  sicut  etiam  libere 
Episcopi  cum  clero  et  populo  communica- 
bunt,  et  suas  de  rebus  ecclesiasticis  instru- 
ctiones  et  ordinationes  publicabunt.  Libe- 
rum  quoque  erit  Episcopis  id  omne  exer- 
cere  quod  pro  regimine  dioecesium  iuxta 
Ecclesiae  disciplinam  ipsis  competit,  uti  be- 
neficia  minora  erigere ,  convocare  et  cele- 
brare  ad  sacrorum  canonum  normam  con- 
cilia  provincialia  et  synodos  dioecesanas  , 
eorumque  acta  vulgare  ,  atque  alia  huius- 
modi.  Episcopi  ex  proprii  pastoralis  officii 
munere  dirigent  religiosam  iuventutis  edu- 
cationem  in  omnibus  scholis  tam  publicis 
quam  privatis  ,  et  propriam  auctoritatem 
omnimoda  Iibertate  exercebunt ,  ut  libros, 
Religioni  morumque  honestati  perniciosos 
censura  perstringunt,  gubernium  vero,  ne 
eiusmodi  libri  divulgehtur  ,  quovis  oppor- 
tuno  remedio  carebit.  Causas  ecclesiasticas 
omnes  ,  utpote  ad  Ecclesiae  forum  ipsae 
unice  pertineant,  cognoscet  iudex  Ecclesia- 
sticus.  Ut  honoretur  domus  Dei,  sacrorum 
templorum  immunitas  servabitur.  Semina- 
ria  episcopalia  cpiscopi  iuxta  sacrorum  ca- 
nonum  normam  pleno  ac  libero  iure  gu- 
bernabunt  et  administrabunt.  In  seligendis 
episcopis  catholica  Maiestas  vigore  privi- 
legii  Apostolici  antecessoribus  suis  concessi 
praesentabit  seu  nominabit  canonice  insti- 
luendos  a  S.  Sede,  adhibito  etiam  Antisti- 
tum  iri  pr-imis  provincialium  consilio.  Ec- 
clesia  iure  suo  pollebit  novas  iusto  quovis 
titulo  libere  acquiiendi  possessioncs  ;  eius- 
que  propr-ietas  in  omnibus  inviolabilis  ei-it; 
atque  bonorum  ccclcsiasticorum  admini- 
stratio  apud  cos  erit  ,  ad  (juos  secundum 
Canoncs  spectat.  Caetera  ad  pcrsonas  et 
i-es  ecclesiaslicas  pcitincntia,  quorum  nulla 
in  Conventionis  ardculis  nicntio  facta  est, 


dirigentur  omnia  et  administrabuntur  iuxta 
Ecclesiae  doctrinam,  et  eius  vigentem  di- 
sciplinam  a  S.  Sede  adprobatam  i  ». 

Pontifex  nonis  novembris  eiusdem  anni 
epistolam  universae  Austriacae  ditionisEpi- 
scopis  dedit  ,  qua  pastoralem  eorum  solU- 
citudinem  excitabat ,  ut  omnem  percipe- 
rent  utilitatem  ex  maiori  illa  libertate,  qua 
Ecclesia  ex  inita  Conventione  frui  ac  potiri 
plane  deberet,  et  gratissima  illa  inter  Ca- 
tholicum  Imperium  et  Ecclesiam  et  Apo- 
stoUcam  Sedem  magis  ac  magis  foveatur 
concordia  ,  ex  qua  in  christianam  et  civi- 
lem  rempublicam  maxima  semper  bona  re- 
dundant.  Quamobrem  iidem  Episcopi  Summi 
Pontificis  desideriis  et  eiusdem  Regis  Apo- 
stolici  obsequentes  a  die  6  aprilis  usque  ad 
17  iunii  1856  coUoquia  inter  se  civitate  Vin- 
dobonensi  habuerunt ,  et  consilia  contule- 
runt,  ut  rite  ea  omnia  perficerentur  quae 
in  commeraorata  Conventione  sancita  fue- 
rant,  et  quoad  raodura  in  eorumdem  arti- 
culorum  executione  unam  eamdemque  cer- 
tam  viam  atque  rationem  habuissent.  Per 
epistolam  diei  17  martii  1856  Singutari  qui- 
denx  ipsis  Episcopis  Austriaci  Imperii  da- 
tam,  Pius  Pp.  IX  per  singulis  articulis  con- 
ventionem  diligentissime  commentariis  ex- 
planabat.  Ne  nsquam  periret  meraoria  hu- 
ius  Concordati ,  quo  non  tantum  Austria- 
cae  ditionis  fideles  ,  sed  etiam  catholici  to- 
tius  orbis  magnopere  gavisi  sunt,  aureum 
numisma  cussum  fuit,  cuius  ex  una  parte 
erant  Pii  Pp.  IX  et  Imperatoris  ante  Chri- 
stum  Rederoptorem  in  genua  procumben- 
tium  effigies,  ipso  Salvatore  eos  benedicen- 
le,  et  altera  referebat  iraperatoris  verba  ^, 
facta  cura  Archiepiscopo  Viennensi,  quando 
is,  quae  in  anteactis  Colloquiis  Episcopali- 
bus  statuta  fuerant,  ei  scripta  exhibebat. 

62.  In  aliis  Gcrmaniae  ditionibus  —  In 
provincia  ecclesiastica  Rheni  superioris 
pler-aque  gubernia  plura  libertati  iuribusque 


1  Vid.  La  Scienza  e  /aferfe,  voi.  x.x.v.Napoii  1855. 

2  Cn  vcrba  imperaloris:  «  Concordiain  Sancta  cuni 
Sedc  incundo  ,  el  Chrisliani  el  Principis  parles  per- 
cgi  ,  liilem  cl  s|teni  in  Eum  ,  per  qurm  lieges  re- 
gnanl,  faclis  prolileri  glorior,  ncc  ignoroquain  egre- 
gie  socielalis  civilis  vinculum  iiilimo  Heligionissensu 
confirmelur.  Quae  promisi ,  ea  ,  quae  viruin  et  hn- 
peratorem  decet,  fnlelitale  execulioni  mandabo;  sed 
lantiim  opus  non  nisi  unitis  viribus  ad  exitum  nn- 
dcquaqiie  perduci  potesl.  Veslruin  cril,  Keverendis- 
simi  Anlislilcs  ,  Mccum  el  inlcr  vos  ipsos  conspira- 
rc,  ut  lldes  el  oiiiuis  recli  lionestique  vigor  ;ipud  uos 
llorcal,  ubcrcsque  sahilis  ac  jiacis  IVuctus  feral.  Fi- 
duciam  in  Mu  liabcle  ,  proul  in  Vobis  Pigo  lialieo. 
Deus  nobiscum  cril  ». 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


365 


Ecclesiae  opposita  constituerant '.  Frustra 
contra  euni  reclamarunt  Pontifices  Pius 
VIH  et  Gregorius  XVI  Episcopi  etiam  se- 
niel  et  iterum  cxpostulationes  suas  ad  gu- 
lieruia  detulerunt  ,  praesertim  postquani 
Pius  Pp.  IX  per  Breve  25  iunii  1850  eos 
hortatus  est,  ut  rebus  Ecclesiae  rite  ordi- 
nandis  et  vindicandis  incumberent.  Quum 
vero  gubernia  nuUam  illarum  reclamatio- 
num  et  expostulationum  rationem  haberent, 
an.  1853  archiepiscopus  Friburgensis  et  epi- 
scopi  Limburgensis.  Rottenburgensis,  Ful- 
densis  ac  Moguntinus  Meniorandum  ad  gu- 
bernia  dederunt,  in  quo  declarabant,  se  in 
ecclesiarum  regimine  firmiter  inhaesuros 
iuris  divini  et  ecclesiastici  regulis,  et  non 
posse  obtemperare  praescriptis  ab  Aposto- 
lica  Sede  reprobatis. 

Notae  sunt  vexationes,  quibus  dein  episco- 
pi  cum  Clero  suo  in  nonnuUis  ex  iUis  re- 
gionibus,  praesertim  in  Magno  DucatuBa- 
</c'«.5r,fuerunt  obnoxii.  Saeva  praesertim  in 
venerabilem  senem  Hermannum  von  Vicarj 
Archiepiscopum  Friburgensem  excitata  fuit 
tempestas,  eam  ob  causara ,  quod  officii  sui 
memor  et  servantissimus  nec  ullo  periculo- 
rum  metu  deterritus  Ecclesiae  iura  ac  li- 
bertatem  strenue  propugnare  et  EpiscopaHs 
sui  muneris  partes  sedulo  religioseque  obi- 
re  contendit.  Inter  caetera  gubernium  idem 
non  dubitavit  et  in  sacrae  potestatis  iura 
invadere  .  eaque  pessundare  et  impedire  ; 
quominus  uUum  episcopale  mandatum  ad 
ecclesiasticas  res  pertinens  evulgari  ac  per- 
fici  posset,  absque  civilis  potestatis  venia, 
et  .severissimas  aeque  ac  iniustissimas  poe- 
nas  sacris  praesertim  ministris  infligere  , 
quorum  alteri  paecunia  multati  alii  in  vin- 
cula  coniecti  fuerint.  Quocirca  in  Consisto- 
riaii  allocutione  diei  19  decembris  1853 
haud  omisit  Pius  Pp.  IX  attollere  vocem 
ac  vehementer  conqueri  maximas  iniurias 
et  damna  ,  quibus  illic  divexabatur  Eccie- 
sia.  At  auctus  fuit  moeror  Pontificis  post- 
quam  ex  binis  epistolis  Friburgensis  Ar- 
chiepiscopi  ei  prolatis,  cognovit,  graviora 
in  dies  calholicae  i-eligioni,  eiusque  sacris 
ministris  et  rebus  istic  afferri  detrimenta. 
Sed  in  his  rebus  magna  constantia  piaebuit 
venerabilis  senex  Episcopus.  Anno  autem 
1854  provisoria  ratione  inter  magnum  Du- 
cem  Badensem  et  R.  Pontificem  concor- 
dia  restituta  fuit  ^.  Tandem  inter  hos  con- 
fectum   fuit  Concordatum  ,  quod   contine- 


'  Cf  p.  '?,2Tj  et  339.       2  Yidesis  La  Scienza  p  la 
Fede,vo\.  xxv-xxvni,  snb  til.  Germania. 


tui-  in  litteris  Apostolicis  Aeterni  Pasto- 
i-is  x"  calend.  octobr.  1850.  In  eo  statutum 
fuit  liberum  Episcoporum  iurium  exerci- 
tium,  iuxta  Canonum  pracscriptionem,  et 
normae  circa  bonorum  possessionem  et  ad- 
ministrationem  '. 

Anno  1864  vertente,  quum  ipsiusBadensis 
Ducatus  Gubernium  novum  moliretur  popu- 
larium  scholarum  regimen,  christianae  in- 
stitutioni  iuvenum  magnopere  adversum, 
Archiepiscopus  Friburgensis  De  Vicarj,  ae- 
tate  gravis  sed  apostolico  robore  expeditus, 
fortiter  novis  machinationibus  obstitit,  in  re 
tanti  momenti  liberam  sui  episcopalis  mi- 
nisterii  potestatem  vindicans.  Inipavido  An- 
tistiti  gratulatus  est  Pius  PP.  IX  per  Litte- 
ras  in  forma  Brevis  datas  die  14  iulii  illius 
anni,  quae  monita  etiam  complectabantur 
ad  Christi  lesu  gregem  tuendum  contra  ad- 
versariorum  insidias  ac  manifesta  damna  ^. 
Ast  Badense  Gubernium,a  proposito  haud 
discedens,  scholas  uti  vocant  primarias  in- 
staurare  aggressus  est,  nulla  interposita 
mora.  Qua  lege,  semel  confirmata,  com- 
pulsi  essent  Catholici  non  modo  magistros 
alere  ad  fidem  destruendam  in  discipulis 
constitutos  ,  verum  etiam  graves  multas 
dare,  si  filios  suos  ab  istiusmodi  periculo 
subtraxissent.  Quum  res  ita  se  haberent, 
catholici,qui  licet  bis  tertiam  partem  civium 
magni  Ducatus  Badensis  constituant,  nu- 
mero  tamen  vix  quinta  pars  erant  popula- 
rium  oratorum  legibus  ferendis  et  annuis 
tributis  decernendis  in  pnblicis  Consiliis,  ut 
iura  propria  sarta  et  tecta  servarent,  ad 
Concordatum  cum  S.Sede  provocabant  Gu- 
bernium,  datae  fidei  violator,  iam  solemnis 
huius  Pacti  conditiones  abiicerat,  et  orato- 
res  populares  in  publicis  Consiliis  leges  po- 
stulabant  evangelii  praeconum  missiones  , 
monasteriorum  vivendi  rationem  ,  ac  reli- 
giosarum  virorum  mulierumque  sodalita- 
tum  praeceptionem  vertentes  aut  prorsus 
abolentes.  Statim  catholici  coetus  habere 
coeperunt,utiterumiterumque  ostenderent, 
bellum  Ecclesiae  indictum  detestabilem  op- 
pressionem  esse  omnis  iuris,  ac  libertatis. 

Anno  1857  idem  Romanus  Pontifex  Con- 
cordatum  confecit  cum  Rege  Wirtember- 
gensi.  lam  antea,  ut  vidimus^,  PiusPp.  VII 
Apostolicis  Litteris  xvii°  calend.  septembr. 
1821  Prorida  solcrsquc  ac  Leo  Pp.  XII  per 
alias  similes  Litteras  111°  idus  aprilis  1827 
Ad  Domini  gregis  custodiam  ecclesiasticis 


'  Cf  La  Sciema  e  la  Fede.  vol.  xxxviii ,  p.  521 , 
2  Und.  vol.  Liv,  p.  37.^.  -  '■P.-ig,  339. 


36G 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


earumdem  provinciarum  negotiis,  et  spiri- 
tuali  illorum  fidelium  bono  accurate  con- 
sulere  studuerunt;  tamen  ob  rerum  et  tem- 
porum  vicissitudines  alia  suscipienda  esse 
consilia  tum  ad  maiorem  illorum  fidelium 
uliiitatem  procurandam,  tum  ad  eas  remo- 
vendas  difficultates,  quae  illis  ultimis  prae- 
cipuelemporibus  exortae  fuerant.Quum  au- 
tem  Guilielmus  I,  Wirtembergae  rex,  Ro- 
mano  Pontifici  efflagitasset,  ut  ecclesiastica 
in  suo  regno  negotia  componere  vellet,nulla 
interposita  mora  Pius  Pp.  IX  negotiationem 
excepit,  et  tandem  Concordatum  iniit,quod 
continetur  in  Litleris  Apostolicis  Cum  in 
sublimi  diei  22  iunii  1857. 

Hoc  autem  propositum  ad  Senatum  anno 
1861  reiectura  fuit.  Anno  sequenti  vero  ad- 
probata  fuit  lex  relate  ad  i-es  Ecclesiasticas 
in  illis  regionibus  ,  quae  fere  conveniebat 
cum  articulis  Concordati.  Carolus  rex,  qui  a 
mense  iunii  1864  illas  terras  regit  pari  ae- 
quitate,  regnum  suasque  subditos,  ab  omni 
dissidii  contra  Ecclesiam  periculo,  quod  ho- 
stes  catholicae  religionis  introducere  cu- 
piebant  ,  liberavit.  Nunc  temporis  supra 
1,800,000,  qui  illas  incolunt  terras,  600,000 
catholici  enumerantur  sub  episcopo  Rotten- 
burgensi. 

63  Ecclesiae  status  in  Hollandia,  et  Ec- 
clesiasticae  Hierarchiae  restitutio  —  Sub 
Guilielmo  II  catholicorum  conditio  in  Hol- 
landia  mitior  evjisit,uti  am  raemoratum  est^. 
Hinc  magna  ex  parte  ablatis  impedimentis 
illis,  quae  religionis  catholicae  incolumitati 
ac  prosperitati  inBatavorum  regionibus  val- 
de  adversabantur,  Gregorius  XVI  plura  sa- 
pienter  molitus  est  ad  ecclesiasticam  iuris- 
dictionem  in  Hollandia  plene  instaurandam. 
Initis  igitur  an.  1841  negotiationibus  de  re- 
stituenda  episcopali  Hierarchia  cogitabat; 
perpensis  tamen  temporum  adiunctis,  opus 
tunc  temporishaudurgendumesse  iudicavit, 
auctisque  episcopali  charactere  Vicariis  A- 
postolicis  Brabantiae,  aliisque  opportune 
constitutis  ad  sternendam  optatac  iustaura- 
tioni  viam,  tanti  momenti  rem  opportunioi-i 
tempori  definiendam  remisit.  Pius  vero  IX 
prae  oculis  liabens  praeclara  Decessorum 
.suorum  exempla,  simulque  consideians  uni- 
versum  in  memorato  regno  rei  catholicae 
statum  progressusque ,  et  permagnum  ca- 
tholicorum  numerum,  nec  non  fundamenta- 
lium  legum  reformationem,quae  a  Gubernii 
moderatoribus  inducta  cst;  denique  probc 
no.scens  benevolum  Guilielmi  11  animuiii  er- 


Pag.  270-271. 


ga  illam  quoquesubditorum  suorum  partem, 
qui  catholicam  pi-ofitentur  fidem,  tempus  ad- 
venisse  reputavit,  ut  regiminis  Ecclesiastici 
forma  in  Hollandiae  regno  ad  eum  restitui 
posset  modum.quo  fideles  penesaliasgentes 
fruuntur,  apud  quas  nulla  peculiaris  adest 
causa,  instituendi  Vicarios  Apostolicos.Tum 
maxime,  cum  id  enixis  iteratisque  precibus 
postularent  nedum  omnes  cuiusvis  ordinis 
et  conditionis  illarum  legionum  laici  viri, 
verum  etiara  Vicarii  Apostolici  ipsi  et  Cle- 
rus  univer.sus.  Quapropter  scite  prudenter- 
que  Pontifex  sua  allocutione  habita  in  Con- 
sistorio  secreto  nonis  martii  1853,  quae  inci- 
pit  Cumplacuerit,  ecclesiasticam  in  HoIIan- 
dia  provinciam  instituit,  et  quinque  episco- 
pales  sedes  erexit,  nempe  Ultraiectensem, 
Harlemensem,  Buscoducensem,  Bredanam 
et  Ruremondensem,  ex  quibus  Ultraiectensi 
ius  metropoliticum  attribuit,  caeteras  ipsius 
suffraganeas  declaravit  i. 

Ast  protestantes  aegre  ferentes  catholici 
nominis  incrementa,  omni  vi  ac  studio  ag- 
gressi  sunt  eiusmodi  Hierarchiae  ecclesia- 
sticae  instaurationem  convellere.  HoIIan- 
diae  Gubernium,  et  publica  Consilia,  Pon- 
tificaliBullaecontraire  non  dubitarunt,eam- 
que  male  promulgatam  Status  iura  ac  vigen- 
tes  leges  impetere  a.sseruerunt.  Verum  ap- 
positae  Litterae  Cardinalis  a  secretis  Pon- 
tifici  ad  trutinam  istiusmodi  rationes  revo- 
carunt,  et  eorum  propugnatoribus  ostende- 
runt  Batavorum  leges  catholicis  concedere 
Episcoporum  suorum  regimini  subesse,ilIos- 
que  cb  instauratam  Hiei-archiam  impensius 
satisfacturos  officio  suo  obediendi  legitime 
imperantibus.  Attamen  publica  Consilia  le- 
gem  condiderunt  catholicis  tam  infestam,  ul 
ecclesiastici  viri  etiam  vestem  talarem  in- 
duere  prohiberentur.Tum  Episcopiea  de  re 
multa  inter  se  communicaverunt  Tiburgii, 
quae  Regi  summatim  ab  eis  exposita,  si  le- 
gcm  abrogare  non  potuerunl,  saltem  eius 
(luritiem  moderata  sunt,  ob  animi  Principis 
[tropensionem  in  bonum.  Hinc  facto  ipso 
dioecesium  constitutio,  eiusque  conseclaria 
admissa  fuerunt;  immo  t;iles  Catholicae  Fi- 
dei  progressus  in  Hollandia  evenerunt,  ut 
dum  huius  nostri  saeculi  initio  oatliolicuni 
nomcn  apud  Batavos  videretur  penes  abo- 
lituiii,  nunc  intra  centum  Hoilandiae  regis 
subditos  quadraginta  catiiolici  adnumeren- 
tiu'.  Sub  Guilielmi  III  imperio  liberius  ac  fe- 
licius  res  catholica  in  regno  Hollandiae  .se 
habet.  Motiopolila  cum  Suirraganeis  illius 


La  Sciema  e  la  Fede,  vol.  xxv,  pp.  205  rl  344. 


ecclesiasticae  provinciae  Synodnm  habere 
commode  potuit;  saeculari  Clero  adiumen- 
tnm  praestant  Ordines  Congregationesque 
Regularium  ,  Praemonstratenses  ,  Franci- 
scales  cum  Capuceinis,  Fi-atres  Praedicato- 
res,  Angnstiniani,  Hernardini,MinistriInfir- 
mornm,  lesuitne.Redemptoristae  ac  Passio- 
nistae,  qui  etiarf/paroecias  administrant;  nec 
desiderantuf  aliae  piae  Societatcs  virorum 
sub  ductn  Episcoporuni.  et  Sororum  appel- 
lationis  diversae.  Quamplurima  per  regnum 
eriguntur  sacra  templa,  oratoria,  monaste- 
ria,domus  beneficentiae,et  catliolicae  sclio- 
lae,  ita  ut  protestantes,  quorum  religio  in 
Hollandia  est  dominans,  tanta  Ecclesiae  Ca- 
tholicae  amplificatione  perterriti ,  ceteras 
omnes  sectas  compellarunt ,  ne  forte  im- 
pleretnr  apud  Batavos  reformatae  religio- 
nis  excidium.  Nulli  dubium,  quin  eorum 
malis  artibus  tribuendum  sit,  quod  recens 
Hollandia  suum  de  Vaticano  revocarit  Ora- 
torem. 

Hollandiae  rex  uno  eodemque  tempore 
est  MagnusDux  Luxemburgi.quod  Belgium 
inter  Galliam  et  Borussiam  Rhenanam  con- 
tinetur;  ipsumque  propriis  legibus  admini- 
strat,  omnino  distinctis  ab  his,  quibus  Ba- 
tavi  reguntur.  In  Principum  conventu  ha- 
bito  Vindobonae  anno  1815,  Luxemburgum 
Germano  Foederi  adsignatum  fuit.  In  eo 
adnumerantur  200,000  incolarum,  quorum 
2000  sunt  heterodoxi,  reliqui  autem  omnes 
catholici.  Anno  1841  Gregorius  XVI  Luxem- 
burgum  constituit  Apostolicum  Vicariatum; 
anno  vero  1870  Pius  Pp.  IX  illud  in  dioe- 
cesim  erexit,  et  in  Consistorio  diei  27  iunii 
ipsius  a.nT]i Eplscopum  Luxembiirgen.  creavit 
Nicolaum  Adames,tune  tempoinsAntistitem 
vicaria  apostolica  potestate  donatum. 

64.  Ecclesiac  status  in  Helcetia  —  De  or- 
dinaiidis  Ecclesiae  rebus  in  Helvetia  iam 
inde  ab  anno  1814  Pius  Pp.  VII  egerat  cum 
aliquot  foederatis  illius  regionis  pagis,  seu, 
ut  voca.nt, Cantcnibus.  Leo  Pp.  XIl  cum  eo- 
rum  aliquibus  Concordatum  iniit  confirma- 
vitque  per  Bullam  Inter  praecipua,  datam 
7  maii  1828.  Propter  exortas  vero  de  huius 
Concordati  executione  difficultates,  novum 
confectum  fuit  inter  pagorum  illorum  gu- 
bernia  et  Pium  Pp.  VIII;  quod  continetur 
in  Pontificis  huius  buUa  De  animavum  sa- 
lute  diei  2.3  martii  1830.  Por  hoc  Concor- 
datum  formataesunt  quinque  dioeceses,Ba- 
sileensis  scilicet,  Lausanno-Genevensis,Cu- 
riensis,  Sancti  Galli,  Sedunensis-Tessinen- 
sis,  Apostolicae  Sedi  immediate  subiectae. 

Verum  mense  ianuarii  anno  1834  Lucer- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  367 

nensis  et  aliorum  nonnullorum  pagorum 
deputati  in  urbe  Bada  pagi  Argoviae  con- 
gregati  confecerunt  sic  dictos  articulos  Col- 
lationis  Badensis,  quibus  de  potestate  eccle- 
siastica  doctrina  labefactabatur,  Ecclesia- 
que  ipsa  in  probrosam,  iniustamque  servi- 
tutem  adducebatur,  addito  etiam  proposito 
de  poenis  adversus  eos,  qui  secus  fecissent, 
statuendis.  Ast  quod  ineredibile  prorsus  vi- 
detur,  in  ipsam  sacramenta  dispensandi  i'a- 
tionem  saeculari  auctoritati  ius  et  officium 
fuerant  attributa.  De  matrimonii  sacramen- 
to  temerario  ausu  conscripti  sunt  articuli 
Ecclesiae  doctriuam  manifestissime  adver- 
santes.  Romani  Pontificis  primatum  non 
solum  honoris,  auctoritatis  etiam  ac  iuris- 
dictionis  in  universa  Ecclesia  alia  statuta 
pessundabant;attamen  quod  circa  eiusmodi 
caput  est,  utpote  disciplinam  attingens,  ci- 
vili  potestati  indiscriminatim  assertum,  at- 
que  expresse  reservatum  fuerat.  Quibus  et 
illa  sunt  adiungenda,  quae  de  iuribus  epi- 
scoporum  exercendis  sancita  sunt,  episco- 
porum  scilicet  iurisdictionem  iustis  licet  de 
causis  non  posse,  aut  non  debere  supre- 
ma  Romani  Pontificis  auctoritate  coerceri. 
Quare  Gregorius  Pp.  XVI  articulos  istius- 
modi  damnavit  per  Epistolam  encyclicam 
diei  17  maii  an.  1835,  ad  episcopos,  capitu- 
la,  parochos  ceterumque  clerum  Helvetiae 
datam. 

Praefati  articuli  Febronianis  principiis 
affines,  aliaque  nova  ac  recens  inventa  no- 
xias  dissensiones  inter  ip.sos  Helvetiae  Ca- 
tholicos  pepererunt.  Deinde  tum  ecclesia- 
sticae  libertatis,tum  civilis  regirainis,  prout 
tunc  erat  compositum,  adversarii  {luvenis 
H elvetiae  ^  sectaiiores)  vulgo  Radicales  ap- 
pellati,  hic  illic  ad  offensiones  contra  Catho- 
licos  proruperunt;  et  quamvis  repressi  ar- 
misque  domiti,  turbulenta  sua  consilia  ita 
prosecuti  sunt,  ut  in  pagorum  comitiis  et  in 
Diaetapartes  suas  auxerint,et  tandemprae- 
valuerint.  Tunc  multa  in  ecclesiasticae  ac 
civilis  rei  detrimentura  decreta  et  innovata 
sunt;  constitutio  seu  pactum  confoederatio- 
nis  fuit  revisa  atque  immutata;  lesuitae, 
Redemptoristae  aliique  religiosi  et  religio- 
sae  passim  expulsi,eorumque  bona  confisca- 


1  Iosei)hiis  Mazzini  in  Helveliani  a  clandestinis 
seclis  appellalus  ,  factus  est  praecipuus  omnium 
macliiiialionuin  atque  convenluum  factiosorum  ad- 
mnister  el  dux.  Bernae  fundamenta  posuit  conso- 
cialionis  cosmopolilae,  cm  luvenis  EuropaenomPM 
dixit  ,  el  ex  ca  ,  lamquam  c  radice  ,  puilularunt 
luvenis  Helvelia  ,  sub  Drney  ipsius  Reipubiicae 
moderatore,  luvenis  Italia  et  luvenis  Polonia. 


368 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


ta;  episcopus  Lausanno-Genevensis  carceri 
mancipatus  ,  postea  vero  exulare  coactus. 
Dura  haec  omnia  agebantur,  coniurati  ho- 
mines  sub  nomine  Corpi  franchi  (gallice 
Cor/)S-/'ro/ics), omnium  perditissimi,vexatio- 
nes  pagorum  protestantium  tuebantur,  qui 
Helvetiae  reipublicae  pactum  fundamentale 
mutantes,  leges  promuigarunt  in  Ecclesiae 
et  bonorum  civium  detrimentum,  direptio- 
nem  foventes  proprietatis,  omnisque  iuris 
violationera,  ac  religiosorura  Coenobiorum 
extinctionem.  Quae  cum  ita  essent,  septem 
catholicorum  pagi,  nulla  libertatis  spe  alle- 
cti,  foederis  vero  memores  a  patribus  suis 
initi  pratis  Griitli,  die  7  novembris  1307,  ut 
Helvetiam  Rempublicam  e  tyrannico  iugo 
eriperent,  die  11  dicerabris  1843  societatem 
inierunt,  cui  titulus:  C antonuni Jideliuin  Pa- 
ctioni  Foedus;  dum  e  contra  adversarii  Son- 
dcrbund,  aciVicet  foedus  divisum,  ipsam  ap- 
pellarunti.  Quum  vero  Radicales  iustis  ho- 
rura  propositis  assentire  noluerint,  catholici 
se  se  armis  opponere  coacti  fuerunt.  Sed 
numero  et  praesidiis  longe  inferiores,  sub 
exitunov.  1847,foederati  Cantones  vi  cedere 
debuerunt  et  deiecti  sunt.  Attamen  Radica- 
lium  audacia  eo  devenit,  ut  dum  Fribui'gi 
lesuitarum  Collegium  invaderent,  e  finestris 
Sanctorum  reliquias  deiecerint,  et  milites, 
ad  instar  taeniae,  suis  galeis  (liorribile  di- 
ctu  ! )  Sacratissimae  Eucharistiae  Species 
alligarint.  Hinc,  uti  in  reliquis  rerum  publi- 
carum  subversionibus,  Religiosae  famihae 
extinctae  .sunt ,  earumque  sodales  e  suis 
coenobiis  eiecti,  ad  rerum  oranium  inopiam 
reducti,sacrorum  bonorum  direptio  impleta 
est;  nec  vero  novi  Vandali  pepercerunt  ipsi 
magni-divi-Bernardi  Coenobio,  cuius  bona 
miserando  modo  violarunt,  usurpaverunt. 
IntereaEpiscopi,qui  iii  ista  patrantes  Eccle- 
siae  poenascoramemorabant,divinis,liuraa- 
nisque  proculcatis  iuribus,  audacius  in  dies 
a  propriis  dioecesibus  expulsi  atque  ctiam 
in  carcerera  missi  sunt.  Pagus  Ticinensis  a 
Dioecesibus  Mediolanensi  et  Comen.si ,  qui- 
bus  in  spirituaiibus  subiacet,  suo  Hbitu  se- 
iungi  voluit  ,  et  cum  Helveticis  Scdibus 
Curiensi  et  Basileensi  iuxta  ditionem  par- 
ticipare.  Frustra  contra  tales  iniurias  Ec- 
clcsiae  illatas  reclamavit  et  cxpostulavit 
apostolicus  in  Helvetia  Nuntius,  qui  noii 
una  vice  a  sua  sede  absccssit  reciamatio- 
nis  causa.  Pius  P[).  IX  semel  et  iterum  iii 
Consistoriis  ad  Vaticanum  habitis  dolorem 


'  l)c  liis  fiisiiis  lcgcrc  iuval  Crclineau-.loly, //t- 
sloire  du  Sonderbund,  2  voll.  in  8",  Paris  1850. 


suum  de  malis,  quibus  religio  catholica  in 
Helvetia  affligebatur,  Cardinalibus  commu- 
nicavit.  Litteras  etiara  in  forraa  Brevis  de- 
dit  ad  Episcopos  Helvetiae  in  quibuseorum 
et  cleri  eis  subiecti  zelum  laudabat,  et  sol- 
iicitudinem  pro  catholicae  fidei  conserva- 
tione  excitabat.  Quin  imo  ipse  Romanus 
Pontifex  Directorio  Foeder.uli  Helvetico  E- 
pistolam  scripsit,  in  quibus  damnabat  iam 
antea  expositas  doctrinas,ius  Catliolicorum 
in  Helvetia  laedentes.  In  Consistorio  vero 
diei  26  iulii  1855  haud  potuit  quin  palara 
publiceque  ac  solemniori  modo  suas  que- 
relas  et  expostulationes  protulisset,  aiens: 
«  Nos  angi  aegritudine  ob  luctuosissimum 
sane  statum,  ad  quem  redacta  est  sanclis- 
siraa  nostra  religio  in  Helvetia  ,  ac  prae- 
sertim,  proh  dolor  !  in  quibusdam  potiori- 
bus  catholicis  earura  foederatarum  regio- 
nura  pagis.  Namque  ibi  et  catholicae  Ec- 
clesiae  potestas  ,  atque  libertas  oppressa , 
et  Episcoporura  ,  sanctaeque  Iiuius  Sedis 
proculcata  auctoritas  ,  et  matrimonii  ac 
iurisiurandi  sanctitas  violata  et  spreta,  et 
Clericorum  Serainaria  ac  Religiosarum  Fa- 
miliarum  Coenobia  vel  penitus  extincta , 
vel  civilis  potestatis  arbitrio  omnino  subie- 
cta  ,  et  beneficiorura  coUatio  atque  eccle- 
siastica  bona  usurpata ,  et  catholicus  Cle- 
rus  raiserandum  in  modum  exagitatus  ac 
divexatus  »• 

Enimvero,  illis  in  terris,  in  quibus  horai- 
nes  ad  varias  diversasque  nationes  et  Re- 
ligionis  professiones  pertinent,  dissidium  ci- 
vile  et  religiosum  magis  personalem  cupi- 
ditatcm  alit,  et  diuturnum  bellum  unitatem 
illam  politicara  laedit,  quae  in  rerum  civi- 
liura  perturbatione  Status  integritatis  pro- 
pugnaculura  constituit-  Quare  eo  ipso,  quo 
gradatira  res  in  raelius  mutatae  fuerunt , 
nonnulla  ex  liis  quae  in  commotionum  ar- 
dore  fuerant  decreta ,  sensim  mutata  aut 
temperata  sunt.  Ipsae  vexationes  in  catho- 
licis  fervorem  cxcitarunt.  Ita  in  Vallensi, 
Friburgensi,  aliisquc  Foederationis  pagis, 
leges  latae  sunt  quibus  erroribus  medeba- 
tur  aRoraano  Pontiiice  daranatis;  bona  Ec- 
clcsiastica  nondura  divendita  dominis  suis 
rcddebantur,  ut  securius  administrarenturi. 
Iii  ipsis  terri.s  Protestantium  templa  Catho- 
lica  splendide  cxaedilicata  sunt;  proinde  nec 
rairuin  si  nunc  in  Helvctia  972,000  catho- 
lici,  et  4,050  prosbyteri  eiiuracrantur. 

65.  Scditio  in  Gallia  —  Anno  1830  diru 


I  liOgcsis  La  Scmna  c  laFeilf,  voll.xxxiv,  .\\\v,     \ 
xxxvjii,  passiiii.  J 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


extitit  in  Gallia  conspiratio,  ob  quam  innu- 
meras  vexationes  passi  sunt  sacrorum  An- 
tistites  caeterique  ecclesiastici  viri,  eiecto- 
que  e  throno  gallico  Carolo  X,  Aloysius 
Pliilippus,  dux  Aurelianensis,  Rex  Franco- 
rum  creatus  est.  Eo  rcgnaiite  ,  in  Gallia 
catholica  religio  iion  amplius  tanquam  unica 
totius  regni,  sicut  antea  fuerat,  sed  veluti 
maioris  Gallorum  partis  religio  habita  est ; 
dumque  iuxla  impia  religiosi  indiiferentismi 
placita  ,  dictitabat  Gubernium  ,  se  cuique 
religioni  favere  ac  patrocinari,  sola  catho- 
lica  rehgio  omni  destituta  patrocinio  vexa- 
tiones  innumeras  patiebatur  ,  eiusque  mi- 
nistri,  sacrae  caeremoniac,  preces'  ludibrio 
exponebantur,  tum  in  scenicis  spectaculis, 
tum  pervulgatis  impiis  scriptis  ac  epheme- 
ridibus,  inter  quas  exlitit  l' Aoenir  ,  quam 
eodem  anno  1830,  mejise  octobri,  evuigare 
coeperat  De  la  Mennais,a  Gregorio  XVI 
merito  reprobatam  i.  Praeterea  Ecclesiae 
reditus  fuerunt  imminuti,  seminaria  in  di- 
versis  dioecesibus  clausa,  episcopi  et  ani- 
marum  curatores  a  suis  ecclesiis  eiecti. 
Nec  defuit  schismaticorum  factio,  qui  epi- 
scoporum  auctoritate  spreta  ,  legitimisque 
pastoribus  pulsis  ,  animarum  curam  sibi 
arrogarent.  Immo  et  per  id  tempus  caput 
iterum  efferre  coepit  vetus  Constitutiona- 
hum  schisma  ,  ac  Tliomas  lustus  Poulard 
episcopus  Imic  schismati  addictus,  edendum 
curavit  quoddam  scriptum,  cui  titulus  Mo- 
ycn  de  nationaliser  le  Clcrge  de  France , 
quo  contendebat  animarum  pastores  ab  ele- 
ctoribus  laicis  nominandos  ^.  Verum  his 
impietatis  conatibus  restitit  Clerus  Galliae, 
doctrinae  ac  virtutis  laude  excellens  ,  qui 
et  editis  scriptis  et  verbi  divini  praedica- 
tione  pro  tuendis  Ecclesiae  iuribus  magno- 
pere  adlaboravit.  Nec  levis  eius  laus  fuit, 
quod  omni  lansenismi  et  Gallicanismisensu 
deposito,  unice  ad  exliortandum  in  doctrina 
sana  vires  suas  intenderit.  Inter  caeteras 
leges  Ecclesiae  iuribus  contrarias,  pro  qui- 
bus  abolendis  Clerus  acriter  pugnavit,  ea 
extitit,  quae  non  modo  studiosae  iuventutis 
institutionem  Ecclesiae  magisterio  subtra- 
xerat ,  verum  etiam  catholicis  libcr'tatem 
ademerat  docendi.  Dum  vero  huiusmodi  li- 
tes  inter  Eccle«iae   pastores  et  civile  gu- 


'  Por  Encyclicam  datam  xvii°  calend,  soplenibris 
1832. 

-  Ami  de  la  religion ,  t.  LXVI.  Templurum  na- 
tionalium  erecliones  niagnopere  poslea  foverunt  el 
pxlollprunl  quoque  reruni  puljjicarum  eniendatores 
in  Italia.  Asl  ex  liis  templis  alia  scliismaslicorum  , 
alia  liaerelicorum  usui  niancipala  sunl. 

WOVTERS,  II. 


369 

hci'nium  fervebant  ,  nova  seditio  an.  1848 
oborta,  AloysiumPhilippum  e  throno  extur- 
bavit.  Hinc  respublica  enata  est,  e  qua  po- 
stea  imperium  prodivit,  agente  Aloysio  Na- 
poleone  Bonaparte  eiusdem  reipublicae 
praeside,  qui  die  2  decembris  18.51  Impera- 
toris  sibi  nomen  adscivit.  Piimis  imperii 
sui  annis  catholicam  religionem  fovere  vi- 
sus  est ,  quia  aliquot  in  Gallia  Religiosos 
Ordines  restituit,  et  bello,  quod  una  cum 
Anglis  in  Chersoneso  Taurico  confecit  , 
Christianorum  in  terra  sancta  iura  tuitus 
est :  adhuc  etiam  altero  bello  quod  cum 
iisdem  Anglis  adversus  Sinarum  imperato- 
rem  sviscepit,  factum  est,  ut  liberum  pate- 
ret  iter  missionariis  ex  Europa  ad  vasfis- 
simum  illud  imperium  conflnentibus  ,  quod 
et  in  Conchinchina  pariter  obtentum  est. 
Novissimoautem  adversusMexicanam  rem- 
publicam  praelio  absoluto  ,  Episcopis  qui 
causa  turbarum  illic  furentium  a  suis  se- 
dibus  procul  detinebantur,  facile  ut  ad  suas 
oves  redirent  ,  iter  aperuit.  Proinde  haud 
mirum  fuit,quod  Pius  Pp.  IX  Lutetiam  Pa- 
risiorum  miserit  Constantinum  Cardinalem 
Patrizi,  suum  a  latere  Legatum,  qui  per- 
sonam  Eius  gerens  infant(?m  ,  Principem 
iuventutis  ,  de  sacro  fonte  baptismatis  su- 
scepit.  Hoc  sane  pacto  benignissimus  Pon- 
lifex  nonnulla  in  Christi  Religionem  prae- 
clara  Gallorum  Imperatoris  facinora  eximio 
beneficio  cumulavit.  Verum  ingratissimus 
hic  Vir,  qui  massonicae  sectae  operam  da- 
bat,  an.  1859  ad  oras  Italiae  ingenti  mili- 
tum  copia  appulit ,  specie  quidem  tuendi 
Romani  Pontiticis  iura  et  regnum,  re  au- 
tem,  ut  perduellium  hominum  studia  adiu- 
varet. 

66-  Rerum  pablicaruin  subccrsio  in  Ita- 
lia  [an.  1859)— Una  est  semper  perduellium 
hominum  mens  ,  novas  scilicet  seditiones 
moliri.  Quare  flagitiosissimi  illi  homines  , 
sectae  Jucenis  Italiae  addicti ,  qui  an.  1848 
Romam  totamque  Italiam  turbis  exagitave- 
rant,  deinde  nuUum  non  moverunt  lapidem 
utrestitutum  ordinem  destruerent,  Romani- 
que  Pontificis  regno  everso,  e  medio  ipsius 
summi  Pontificatus  primatum  everterent- 
Hoc  enim  erat  in  votis,  quod  Petri  Cathedra 
abolita  ,  sacrorum  emendatores  liberrime 
possent  totam  subvertere  Italiam.  Hinc  post 
expletum  Chersonesi  Taurici  bellum  ,  in 
conventu  Parisiensi  an.  1856  falsis  calum- 
niis  Romanum  Pontificem  aliosque  Italiae 
principes  impetere  coeperunt.  Occultarum 
societatum  prava  consilia  atque  perversa 
demagogorum  conamina  grandem  rerum 

32 


370 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS   SVBVERSIONE 


subversionem  portendebant.  Seditiosa  illa 
tentamina  ,  maxime  in  Longobardia  ,  Au- 
striacis  armis  diu  fuerant  repjressa  ;  verum 
anno  1859  Francis  opem  ferentibus  Italis, 
Austriaci  acie  victi  sunt.  Ex  quo  tempore 
magna  rerum  mutatio  in  Italia  facta  est. 
Longobardiam,  quam  Carolus  Albertus  ob- 
tinere  nequiverat,  Francisco  loseplio  I  Au- 
striae  Imperatori  a  Francis  ereptam,  Na- 
poleon  III  cessit  regi  Sardiniae,  qui,  quoad 
se,  Francis  tradidit  Sabaudiam  atque  Ni- 
ceam.  lam  tum  demagogi  in  Italia  prae- 
valuerunt.  Interim  clandestinis  pravisque 
coetibus  in  piuribus  Italiae  regionibus  coa- 
dunatis,  tum  turpissimis  consiliis  cum  fini- 
timorumlocorumhominibus  initis,  tum  frau- 
dulentis  calumniosisque  editis  libellis,  tum 
exteris  armis  comparatis  et  invectis,  tum 
perversis  quibusque  aliis  fraudibus  seditio- 
nis  turbinem  eodem  an.  1859  in  superiori 
Italia  excitarunt,  ubi  coniurati  homines  au- 
dacia  insignes,  omnibus  divinis  humanisque 
proculcatis  iuribus,  laxatisque  improbitatis 
habenis,  impune  grassati  sunt.  Gubernium 
autem  Pedemontanum,  demagogorum  con- 
silia  redigendi  omnes  totius  Italiae  provin- 
cias  ad  unam  regiminis  formam  ,  cuius  me- 
tropoUs  esset  Roma  ,  in  omnibus  ample- 
ctens,  Hetruriam,  Mutinam,  Parmam,  fu- 
gatis  inde  Ducibus,  atquo  Romandiolam  seu 
Aemiliam  ,  quae  ad  Romanam  Ecclesiam 
pertinebat,  occupavit  sibique  annexuit. 

67.  Rornanus  Pontifex  niaiori  suae  di- 
tionis  parte  pricatur  {an.  1860)  —  Interim 
flagitiosi  homines  Bononiae  in  Pontificia 
ditione  tumultuati  sunt,  nec  dubitarunt  ur- 
banam  cohortem  aliosque  armare,  cogere, 
educere,  atque  Cardinalis  aedes  adire,  ibi- 
que  ablatis  Pontiliciis  insignibus  ,  eorum 
loco  rebellionis  vexillum,  sicuti  alibi  fece- 
rant ,  attollere  ,  et  coUocare,  cum  summa 
honestiorum  civium  indignationc  ac  fremi- 
tu.  Hinc  ab  ipsis  perduellibus  eidem  Cardi- 
nali  Legato  profcctio  fuit  denuntiata  ex 
omnibus  Bononiensis  Lcgationis  finibus  , 
quos  illico  subalpinum  CJubcrnium  ,  quod 
totius  conspirationis  auctor  fucrat ,  occu- 
pavit,  ludicro  populari  suffragio  sibi  vindi- 
cavit,  ac  militari  manu  in  sua  potestate  re- 
tinuit.  Quae  Bononiae,  tam  nefarie  peracta 
sunt,  similibus  criminosis  modis  Ravennac, 
Perusiac,  et  alibi  agore  miiiime  dubitarunt 
iidem  profligati  homines ,  haud  timentes 
po.sse  suos  impetus  a  Pontificiis  copiis  re- 
primi  ac  refringi,  cum  istao  numcro  pau- 
cac,  coi'um  furoi-i  et  audaciue  resistcre  mi- 
nime  po.ssent.  Immo  subalpinuni  Gubernium 


copiosissimum  exercitum  in  Marcam  Anco- 
nitanam  immisit,  qui  Pontificis  copias,  for- 
titer  viriliterque  praeliantes,  pondere  suo 
prostravit,  et  Lauretum  et  Anconam  occu- 
pavit.  Sic  Legationes  et  Umbriae  provin- 
ciae  Pontifici  ereptae  sunt. 

Tot  autem  perfidiae  ac  hostilitatis  argu- 
menta  expertus  est  Pius  IX  post  repetitas 
ImperatorisGallorum  poUicitationesac  pro- 
testationes ,  se  numquam  ApostoUcae  Sedi 
defuturum,  exercituque,  quum  ab  an.  1848 
Roma  numquam  amoverat,  quascumque  ho- 
stium  insidias  eiecturum.  Anno  sequenti  , 
1860,  Franciscus  II  utriusque  Siciliae  rex, 
regia  sua  urbe  exturbatus,  cum  iura  omnia 
et  iustitiae  rationes  violarentur,piimum  Ca- 
puam,  deinde  Caietam  bellicis  conditionibus 
tradere  coactus  est,  ac  toto  regno,  Sicilia 
haud  excepta  ,  expoliatus  ,  Romam  petiit, 
ubi  eum  Pius  Pp.  IX  omnibus  amoris,  be- 
nevolentiae  ac  hospitalitatis  officiis  prose- 
quutus,  in  suo  Quirinali  palatio  excepit  ^. 
Ita  Sardiniae  regi  pauUatim  omnis  Italia 
subiecta  est. 

In  tantis  ,  quas  indicavimus,  calamitati- 
bus,  miram  animi  fortitudinem  prae  se  tu- 
Ut  Romanus  Pontifex.  Anno  1859  die  27 
apriiis  epistolam  encyclicamdedit  ad  omnes 
patriarchas,  primates,  archiepiscopos,  epi- 
scopos  aliosque  locorum  Ordinarios  ,  pre- 
ces  publicas  postulans,  ut  Deus  optimus  et 
misericors  bella  auferre  omniumque  corda 
christianae  pacis  amore  inflammare  digna- 
retur.  Die  18  iulii  alteram  dedit  ad  illos 
ipsos  epistolain  encyclicam,  in  qua  questus 
est,  quod  seditionis  motus,  qui  contra  le- 
gitimos  principes  per  Italiam  nuper  erupe- 
rat,  nonnuUas  e  provinciis  Apostolicac  Se- 
dis  pervaserit,  quae  funesto  illo  permotae 
exemplo  et  externis  actae  incitamentis,  a 
paterno  eius  regimine  se  subduxerant.  Die 
28  ciusdem  mens.et  anni  in  allocutione  ma- 


•  Non  seinel  Uoniani  Ponlifices ,  vigenlibus  prae- 
sciiini  seditionuni  niolibus ,  e  patria  exules  cives  , 
ipsosque  principes  Roniae  iiospitali  alque  auxiliati 
sunl.  Uevcia  ,  supciiori  saecuio  exeunle,  Pius  VI 
asyium  opcuiquc  luliL  non  nioiio  prcsbylcris  ,  alquc 
episcopis  ob  molaui  sctiilionem  a  Galliacxtorrcs,  ve- 
riini  eliani  oplimalibus  aliisquc  civibus,  qui  indc  Ho- 
mam  confui.;crunt.  M  apcrle  leslanlur  illius  lempo- 
ris  inonumenla  (cf  Tljcincr,  Documenla  iiicdils  rc- 
lalifs  aux  alfaitrs  relidicuses  de  la  Frauce  1700  d 
ISOO  ,  e.rlruUs  des  arcliives  secrcles  rfu  Y^atxcan  , 
2  voll.  l^iris  ctc  ).  1'iiis  VII  veio,  lioc  inennlc  sac- 
cuio  ,  excepil  Udinac  rc},'cm  Sanliniae,  qucm  Napo- 
lcoii  1  Ibrono  orbavcrol;  el  paucos  posl  aiinos,  sicuti 
iam  (liximus  ,  ipsius  Napolcoiiis  maU'cm  aliosquc 
cius  consaii},'uineos,  qui  ab  omniluis  Kuropac  prin- 
cipibus  res|)uebaiilur. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


371 


ximo  animi  dolore  lamentatus  est  ea  omnia, 
quae  ab  Eeelesiae  hostibus  tum  Bononiae 
tum  alibi  contra  civilem  legitimumquc  A- 
postolicae  Sedis  prineipatum  patrata  erant; 
insuper  dcclaruvit,  illos  omnes  in  eeclcsia- 
sticas  eensuras  et  poenas  a  sacris  canoni- 
bus  inflictas  incidisse,  et  omnes  eorum  a- 
ctus  nullos  et  irritos  esse  decrevit.  Dic  26 
septembris  in  allocutione  expostulavit  de 
iis,  quae  ad  divellendas  ab  Apostolica  Sede 
Aemiliae  provineias  ,  easque  adneetendas 
sic  dicto  Italiae  regno,  peraeta  fuerant,  illa 
omnia  reprobavit  et  plane  irrita  deelara- 
vit,  omnesque  qui  niemoratis  actibus  ope- 
rani  suam ,  consilium,  assensum ,  praesti- 
terant,  incidisse  in  eeclesiastieas  censuras 
el  poenas  in  allocutione  Iiabita  20  iunii  com- 
memoratas-  Die  7  decembris  ad  Oratores 
summorum  imperantium  scriptam  expo- 
stulationem  et  denuntiationem  dedit  con- 
tra  ea  omnia,  quae  a  gubernio  Pedemon- 
tano  in  Aemilia  acta  fuerant  An.  1860  die 
8  ianuarii  Pontifex  in  litteris  ad  imperato- 
rem  Franeorum  ostendit  solemnia  iura- 
menta,  quae  praestiterat,  aliasque  gravis- 
.simas  rationes  obstare,  ne  gubernio  Pede- 
montano  cedat  provincias  ,  quas  illud  ab 
Apostolica  Sede  evulserat.  Eas  ipsas  ratio- 
nes  consignavit  in  epistola  eneyclica  die  1!) 
eiusdem  mensis  data  ad  omnes  patriarchas, 
archiepiseopos  et  episcopos.  Die  26  martii 
dedit  litteras  apo.stolicas  Cuni  catholica 
Ecclesia,  in  quibus  declaravit,  eos  omnes, 
qui  in  provinciis  ditionis  Pontificiae  rebel- 
lionem,  earumque  usurpationem  ,  occupa- 
tionem,  invasionem  perpetrarunt ,  ilem  i- 
psorum  mandantes,  adiutores,  consiliarios, 
adhaerentes, maiorem  excommunicationem 
aliasque  censuras  et  poenas  ,  saciis  cano- 
nibus  inflictas  incurrisse,  illosque  de  novo 
excommunieavit  et  anathematizavit. 

68.  Ecclcsiae  status  in  Italia  —  Interim 
iam  plures  abhinc  annos  in  Sardinia  Reli- 
gio  malis  gravibus  erat  afflicta.  Die  27  mar- 
tii  1841  inter  Pontificem  et  Regium  legatum 
Conventio  inita  fuit,  quam  sinemoraGre- 
gorius  XVI  et  Carolus  Albertus  Sardiniae 
rex  ratam  habuerunt  et  confirmarunt.  0- 
mnibus  notum  est  hanc  Conventionem  eo 
prorsus  spectasse  ut  Ecclesiae  immunita- 
tes  ,  quae  in  ditione  illa  ex  sanctione  sa- 
crorum  Canonum  diuturno  multorum  sae- 
culorum  decursu  viguerant  ,  quaeque  re- 
centiori  tempore  pactis  conventis  et  Ro- 
manorum  Pontificum  benignitate  aiiqua  ex 
parte  i-elaxatae  fuerant  ,  novis  adhuc  ac 
multo  arctioribus  limitibus  continerentur. 


Anno  1848  idem  Gubernium  novam  expo- 
stulavit  CoMventionem,  et  dum  illa  res  tra- 
ctabatur,  rcgius  ipse  minister  paucos  post 
menses  detulit  ad  publica  regni  Consilia  no- 
vam  Legem  de  Clericorum  et  Ecclesiarum 
immunitate  penitus  abolenda  ,  de  iudieio 
etiam  supra  Patronorum  nominationibus  ad 
Benelioia  Eeclesiastica  Tribunalibus  laicis 
attribuendo,  nec  non  de  aliis  nonnullis  sive 
eodem,  sive  posteriori  tempore  contra  Ec- 
elesiae  ius,  aut  non  sine  Religionis  periculo 
statuendis.  Frustra  reclamavit  Romanus 
Pontifex;  haec  lex  adprobata  fuit;  quinimo 
Coneordatum  in  pluribus  articulis  a  guber- 
nio  fuit  violatum,  multaque  fuere  decreta 
et  acta  Ecclosiae  libertati,  immunitati,  iuri- 
busque  opposita.  Huiusmodi  est  lex  edita  de 
publiea  instruetione  et  publicis  privatisque 
tum  maiorum  tum  minorum  diseiplinarum 
scholis ,  quarum  regimen  in  episcopalibus 
quoque  seminariis  ab  Episcoporum  auctori- 
tate  subtrahitur  et  regio  Magistro,  eiusque 
inferioribus  ministris  attribuitur;  ita  pariter 
lex  de  acatholicorum  connubiis.  Archiepi- 
scopus  Taurinensis  Aloysius  Fransoni,prius 
caceribus  mancipatus,dein  expulsusin  Gal- 
liam  post  13  annorum  exilium  procul  a  sua 
sede  supremum  diem  obiit  ;  lesuitae,  Re- 
demploristae,  aliique  religiosi  regrio  expul- 
si ;  Congregationes  religiosae  suppressae ; 
bona  ecclesiastica  occupata. 

Episcopi  tum  ad  regem,  tum  ad  publica 
Consilia  expostulationes  suas  iterato  detu- 
lerunt,  utque  Ecclesiae  libertas,  iura  atque 
bona  sarta  teeta  conservarentur  supplica- 
runt.  Pius  Pp.  IX  etiam  in  allocutione  ha- 
bita  20  maii  1850  in  Consistorio  secreto  , 
dum  laudes  tribuit  guberniis  quae  restituen- 
dae  temporali  Apostolicae  Sedis  auctoritati 
operam  contulerant  ,  significavit  dolorem 
suum  de  violatis  in  Sardinia  Ecclesiae  et 
Sanctae  Sedis  iuribus,  de  eontemptis  solem- 
nibus  eum  Apostolica  Sede  eonventionibus, 
ac  de  illatis  Archiepiscopo  Taurinensi  iniu- 
riis.  In  alio  Consistorio  calend.  novembris 
iterum  exppstulavit  de  iis,  quae  in  regno 
Pedemontano  contra  Ecclesiae  libertatem 
et  iura  atteutabantur.  Similiter  in  allocutio- 
ne,  quam  habuit  in  Consistorio  secreto  22 
ian.  1855,  doloreni  suum  annuntiavit  de  tot 
malis  abhinc  pluribus  annis  in  SardiniaChri- 
sti  Sponsae  illatis,  deque  decretis  illic  pro- 
mulgatis  contra  sacrorum  ministrorum,  e- 
piscoporum  et  communitatum  religiosarum 
libertatem,,  immunitatem  et  iura  ^.  At  va- 


Vid.  La  Sciema  e  la  Fede,  voll.  xix,  xx,xxi.x. 


372 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


nae  fuerunt  Summi  Pontificis,  et  Episcopo- 
rum  expostulationes. 

Sed  nec  in  via  scelerum  siibstiterunt  Re- 
ligionis  hostes.  Nam  ex  qno  gubemium  Pe- 
demontanum  ,  Longobardiam  ,  Hetruriam, 
Mutinam  ,  Parmam  ,  Aemiliam  ,  Siciliam, 
alque  Neapolim  occupavit,  in  illis  pariter 
regionibus  ingentia  niala  Religioni  iUata 
sunt.  lllic  etiam  episcopi  et  sacerdotes  qui 
iniustis  gubeinii  iegibus  aut  decretis  haud 
obtemperabant  ,  vel  in  cacerem  coniecti , 
vel  exilio  aliisve  poenis  multati ,  religiosi 
ac  moniales  monasteriis  eiecti,.  eorumque 
domus  et  bona  occupata.  li  qui  eiectis  prin- 
cipibus  fideles  erant,  vel  novo  regimini  re- 
sistebant,vel  novo  gubernioutcumque  erant 
suspecti,  in  carceres  coniecti  sunt ,  saepe 
saepius  occisi.  Religionis  catholicae  hosti- 
bus  docendi,  scribendi,  et  Ecclesiam  oppu- 
gnandi  libertas  concessa  est;  Catholicis  ve- 
ro  se  suamque  causam  defendendi  iura 
adempta. 

Dum  sectarii  tam  acriter  catholicae  reli- 
gioni  damna  inferebant,  ceteras  falsas  reli- 
giones,praecipueprotestantem,protegebant 
fovebantque  ;  hinc  scholas  instituebant  ad 
iuventutem  iuxta  protestantismi  placita  in- 
struendam,  tum  templa  erigebant,  in  quibus 
ministri  protestantes  publicos  coetus  age- 
bant,  et  catholicos  alliciebant,  ut  a  fide  de- 
ficerent.  At  incassum;  nam  in  Italia,  in  qua 
catholicae  religionis  centrum  et  caput  est, 
non  placita  solum,  sed  et  ipsum  Protestan- 
tismi  nomen  populus  exhorrebat.  Pius  Pp. 
IX  in  consistorio  habito  calend.  octobris 
an.  1861  ,  Allocut.  Meininit,  sic  describit 
miserrimam  horum  temporumconditionem: 
«  Hinc  ,  omnibus  divinis  humanisque  pro- 
culcatis  iuribus,  et  ccclesiasticis  censuris 
omnino  spretis,  Sacrorum  Antistites  auda- 
cius  in  dies  a  propriis  dioecesibus  cxpul- 
si  ' ,  atque  etiam  in  carcerem  missi ,  et  quam- 
plurimi  lideles  populi  suis  orbati  pastori- 
bus,  et  utriusque  Clcri  viri  miscrandum  in 
modum  divexati,  omniljusque  iniuriis  exa- 
gitati,  et  Religiosae  familiae  extinctae,  ea- 

*  Ubi  primuni  Francisciis  II,  posliiilie  nonas  se- 
plpmi)r.  1800,  Neapoli  rclicla.  Capnam  inlor  el  Ca- 
lotam  se  rccepil,  el  poslcro  dio  Garibaldi  ingressus 
esl,  ncapolilanus  Anlisles  xi"  calcnil.  oclobr.  ab  epi- 
scnpalibus  aoilibus  abreptus,  Ceiiuain  maritimo  iti- 
non;  peiducUis  esl  ,  ibiquo  aliquol  tliobiis  muraliis  , 
Massiliam  exlia  Ilaliain  i)Oiroxil  ,  umlo  pnsloa  Ko- 
mam  pcliil.  Al  clerus  populusquc  noapolitanus  Pa- 
sloroin  suum  absenlom  lu^obanl  ol  qiioliclic  oxpe- 
leiianl.  llinc  subalpiMJ  mafjislialus,  nc  forvens  Nca- 
polilanorum  in  se  odiuni  niagis  augorctiir,  liomam 
arcliipiacsulcni  rogalum  miserunl,  eumque  deprecali 


rumque  Sodales  e  suis  coenobiis  eiecti,  ad 
rerum  omnium  inopiam  redacti  ,  et  Virgi- 
nes  Deo  sacraepanem  emendicare  coactae, 
et  religiosissima  Dei  templa  spoliata,  pol- 
luta,  et  in  latronum  siieluncas  conversa,  et 
sacra  bona  direpta  ,  et  ecclesiastica  pote- 
stas  ,  ac  iurisdictio  violata  ,  usurpata  ,  et 
Ecclesiae  le,:j,es  despectae  et  conculcatae. 
Hinc  publicae  depravatarum  doctrinarum 
scholae  constitutae,  et  pestiferi  libelli  et 
ephemerides  e  tenebris  emissae  ,  ac  late 
per  omnia  loca  immanibus  huius  scelestae 
coniurationis  sumptibus  dissipatae.  Qui- 
bus  perniciosissimis  et  abominandis  scrip- 
tis  sanctissima  fides  ,  religio  ,  pietas  ,  ho- 
nestas,  pudicitia,  pudor  ,  omnisque  virtus 
oppugnatur,  ac  vera  et  inconcussa  aeter- 
nae  naturalisque  Iegis,ac  publici  privatique 
iuris  principia,  praecepta  evertuntur,  et  le- 
gitima  cuiusque  libertas  ,  proprietas  im- 
peditur  ac  domesticae  cuiusque  familiae  et 
civilis  societas  fundamenta  labefactantur  , 
omniumque  bonorum  fama  falsis  crimina- 
tionibus,  maximisque  laceratur  conviciis, 
et  effraenis  vivendi  et  quidlibet  audendi  li- 
centia  ,  omniumque  vitiorum  et  errorum 
impunitas  maiorem  in  modum  fovetur,  pro- 
pagatur,  ac  promovetur.  Nemo  vero  non 
videt  quam  luctuosa  oranium  calamitatum, 
scelerum,  et  exitiorum  series  ex  hoc  tanto 
impiae  rebellionisincendio  in  miseram  prae- 
sertim  Italiam  redundaverit.  Etenim  ,  ut 
Prophetae  verbis  utamur,  maledictuni,  et 
niendaciuni,  et  honiicidiuni,et  furtum,  et  a- 
dulterium  inundacerunt ,  et  sanguis  san~ 
guineni  tetigit  ^  ». 

60.  Machinationes  adoersus  Roniani  — 
Dum  tot  dissidiistotquesceleribus  impietate 
atque  immanitate  atrocissimis  sectarii  Ita- 
liam  dilaccraverant,  non  ccssabant  etiam 
Romae  ui-bis  quieti  invidere  ,  insidiasque 
struere,  conarique  ut  eam  dolo,  proditione, 
seditionibus,  vel  armis,caeterisve  pravis  ar- 
tibus  mansucto  Pontilici  eriperciit.  At  Deus 
qui  almam  Urbcm  speciali  providentia  cu- 
stodiverat,  prava  ipsorum  consilia  saepissi- 

sunl,  ulad  suam  sedem  rcverli  vellel.  Itaposl  triuin 
circiler  monsium  spatium,  Arcliiopiscopus  Neapolim 
roiliil.  At  siimma  ipsiiis  vigilantia  fervensque  stu- 
dium  pro  grogis  sui  moribus  (ideque  tucndis  assi- 
duos  sudiiclorum  conatus  cassos  irritosque  reddidil. 
Qiiaro  novuin  inierunt  consiliiim  ,  ul  paslorem  ab 
ovibus  sopaiaront,  ct  pridie  calond.  aiigust.  I86t 
Ccntiiiuccllas  doduxcriinl,  iinde  Uoiuam  ipsc  conten- 
dil.  1)0  lioc  iniiisto  ac  sacrilogo  in  Praesiilcm  scolcro 
Siiuimus  Pontifox  alto  quaorobaliir  coram  sacroCar- 
diiialiiim  Collegio  in  sua  allocutionc  Meminit  unus- 
quisque,  pridic  calend.  ocl.  18GI.  — ^  Oscas,  IV,  2. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


373 


me  dissipavit;  atque  inter  incredibiles  innu- 
merasque  impiorum  hominum  cireumven- 
tiones  tantum  Pio  IX  robur  infudit,  ut  suos 
et  Ecolesiae  hostes  animi  sui  magnitudine 
ac  fortitudine.  et  vigilantia  vi>-erit;  dumqiu^ 
illos  ob  suam  impietatem  et  nequitiam  om- 
nes  boni  abhoricnt  et  execrantui-;  Pius  IX 
miris  suis  virtutibus  omnium  sibi  corda  de- 
vinxit.  Suis  allocutionibus  atque  encyclicis 
bonos  monuit,  et  in  fide  ac  obedientia  erga 
Apostolicam  Sedem  firmavit,  malos  deter- 
ruit  et  condemnavit ,  eisque  ob  iniustam 
Romanae  Ecclesiae  patrimonii  occupatio- 
nem  oxcommunicationis  poenam  inflixit  , 
ut  iam  diximus  ^. 

70.  Totius  Orbis  in  Apostolicae  Scdis 
iuribus  tuendis  consensiis  —  Ipse  quoque 
Deus  ,  qui  est  pater  totius  consolationis  , 
Pium  IX  Christi  filii  sui  in  terris  Vica- 
rium,  quem  impii  ad  incitas  redigere  vole- 
bant  ,  triphci  potissimum  levamine  solari 
dignatusest.  Primum  unanimis  totius  orbis 
consensus  tantum  facinus  civilem  princi- 
patum  Ecclesiae  subripiendi  quam  maxime 
exhorruit  -.  Non  parum  sane  flagitiosorum 
hominum  moUtioiiibus  restitit  omnium  prae- 
sertim  episcoporum  tum  Italiae  ,  Galliae  , 
Belgii,  Hispaniae,  Austriae,  Borussiae,  An- 
ghae  ,  Hiberniae  ,  Holiandiae  ,  Helvetiae, 
Lusitaniae;  tum  Asiae,  Africae,  Americae, 
Oceaniae,  totius  nempe  Orbis  virtus  et  for- 
titudo,  qui  arctissimo  fidei,  caritatis  et  ob- 
servantiae  vinculo  Petri  cathedrae  obstri- 
cti,  nullisque  periculis  deterriti,  non  solum 
voce  verum  etiam  scriptis  non  desinuerunt 
Dei  eiusque  Ecclesiae,  ac  Apostolicae  Se- 
dis  iura  unanimi  consensione  fortiter  ala- 
criterque  defendere,et  impiis  hostium  co- 
natibus  viriliter  constanterque    obsistere. 

*  Legesis  §  C7,  nec  non  Allocut.  in  Consisloiio 
ad  Vatic.inum  liabitns  iii°  iiiiis  iulii  ct  ix°  calenii. 
oclobr.  1860;  xvi"  calend.  ianuarii  ct  xv"  caJenrt. 
april.  ac  pridie  calend.  oclobr.  1861  ;  v"  idus  iunii 
1862;  Lilt.  Encycl.  xiv»  calend,  iul.  18j9  et  xiv* 
calend.  febr.  1800. 

-  Cf  La  sovranild  temporale  de'  Romani  Ponte- 
fici  propugnala  nella  sua  integriid  dal  snffragio 
dellOrbe  catlolico,  ref/nante  Pio  IX;  in  qua  conli- 
nentur  proleslationes,quas  episcopi  ac  fiddies  cuius- 
cumque  gradus  ubique  tcrraruni  emiserunt  pro 
tuendo  lemporaii  Aposlolicae  Sedis  dominio.  INec 
praelereundum  videiur  non  modo  Callioiicos  ,  sed 
ipsos  protestanles  in  An?lia,Borussia,  aliisque  aca- 
tholicis  regionibus  hac  in  re  conscnsissc.  Prae  cete- 
ris  iuveril  beic  commemorare  non  infimi  subseilii 
viruni  inter  prote^^tantes  nempe  Guizot  ,  qui  in  suo 
recenli  opere,  VEglise  et  la  sociele  chretienne  en 
^56/,  Ecclesiam  eiusque  civilem  principalum  acri- 
ler  defendit. 


Quae  certe  consensio  miramUim  in  modum 
patuit  sacro  Peniecostes  die  anui  1862  cum 
Poiitifex  coelestes  honores  decreturus  ss. 
Mai  tyribus  laponiensibus,  ex  omnibus  Or- 
l)is  regionibus  episcopos  convocavit  ,  qui 
Romae  unanimi  voce  emiserunt  solemneni 
illam  reclamationem,de  qua  posteadicemus. 
Nec  levi  solatio  Pio  IX  fuit  ardens  illud 
studium  ,  quo  fideles  omnes  non  solurn  in 
ItaHa,  sed  etiam  ex  omnibus  terrae  parti- 
bus  certaverant,  ut  suo  aere  sponte  collato 
quod  stipcni  sive  pecuniam  dici  Petri  [Obolo 
di  san  Pietro)  appellabant,  Romani  Pon- 
tificis  omni  regni  sui  partc  expoliati,  et  in 
angustis  rebus  versantis  indigentiis  occur- 
ruerunt.  Accedunt  munera  multiplicia,  va- 
ria,  nobilissima  duplici  sibi  a  Deo  conces- 
sae  potestati  spirituali  ac  regiae  revelan- 
dae  accommodata.  Unde  assiduas  illas  amo- 
ris  et  firmissimae  fidelitatis  significationes, 
ac  publicas  declarationes,  quibus  romanus 
popuhis  in  his  Italiae  totius  ac  Europae 
perturbationibus  Pium  IX  atque  ApostoU- 
cam  Sedem  prosequi  sedulo  contendit.  Si- 
miUter  viri  generosi  iuvenesque  ex  iUu- 
strioribus  etiam  famiUis  geniti  ,  e  GaUia  , 
Belgio,  Germania,  Hibernia,  Romam  con- 
volarunt,  nomenque  suum  militiae  pontifi- 
ciae  [Zuams)  dederunt  pro  Romanae  Ec- 
clesiae  eiusque  Pontificis  defensione. 

Ista  omnia  consolationcs  non  modicas 
attulerunt  afflicto  Pontifici.  Hisce  laetitiae 
causis  addenda  est  schismaticorum  prae- 
sertim  Armeniorum  in  Oriente,  aUbi  vero, 
maxime  in  Anglia,  haereticorum  ad  catho- 
Ucam  fidem  et  communionem  conversio. 

71.  Canoni^atio  Martyruin  laponicnsium 
[an.  1862)  — Summus  Pontifex  officio  suo 
constanter  fideUs  in  defendendis  Ecclesiae 
iuribus  strenuus  et  de  procurando  Religio- 
nis  bono  atque  splendore  semper  soUicitus, 
exemplo  eodcm  epistoUs  a  Cardinali  Cate- 
rini  die  15  ianuarii  an.  1862  ad  omnes  totius 
orbis  catholici  episcopos  scriptis,  hos  invi- 
tavit,  ut  Romam  venirent  suaque  praesen- 
tia  solemnem  Martyrum  laponiensium  ca- 
nonizationem  honorarent.  Secundum  Pon- 
tificis  vota  episcopi  e  cunctis  cathoUci  or- 
bis  regionibus  Romam  venerunt,si  excipias 
ItaUae  episcopos  ,  qui  a  subalpino  guber- 
nio  praecipue  in  ditione  I^eapoUtana  procul 
a  suis  sedibus  per  diversa  ItaUae  loca  exu- 
lare  coacti,  Romam  ciuoque  adire  prohibiti 
sunt  1.  Advenerunt  cjuidem  in  Urbem  san- 


1  Praelati  ,  qui  Romano  convenlui  adesse  vctili 
suni,  eidem  mente  et  spirilu  adhaeserunt.Cum  enini 


374 


EPOCHA  XIII.  A  RERVM  PVBLICA  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


ctam  undiqne  innumerabiles  presbyteri  ac 
fideles  laici.  Die  8  iunii  1862  cum  Ecclesia 
solemne  Pentecostes  festum  celebrabat  , 
Pontifex,  adstantibus  44  Cardinalibus  et  243 
episcopis,  aliisque  viris  innumeris.26  Mar- 
tyres  laponienses  nempe,  «Petrum  Bapti- 
stam  ,  Wartinum  de  Ascensione  ,  Franci- 
scum  Blanco,  Philippum  de  lesu ,  Franci- 
scum  de  s.  Michaele,  Gondislavum  Garzia, 
Paulum  Suzuqui,  Gabrielem  e  Regno  Izes, 
loannem  Quizuia,  Thomam  e  Regno  Izes, 
Franciscum  laponiensem ,  Thomam  Cosa- 
qui ,  loachim  Saquiior  ,  Bonaventuram  la- 
poniensem,  Leonem  Garazuma  ,  Mathiam 
laponiensem,  Antonium  laponiensem ,  Lu- 
dovicum  Ibarqui,Paulum  Ynaniqui,Michae- 
lem  Cozoqui,  Petrum  Suqueixein,  Cosmam 
Raquia,  Franciscum  Carpentens.,  qui  om- 
nes  fuerunt  ex  Ordine  Fratrum  Minorum; 
Paulum  Miki  ,  loannem  Soan  de  Goto,  la- 
cobum  Kisai  e  Societate  lesu  ^,  et  Michae- 
lem  de  Sanctis  »  Confe.ssorem  Sanctos  esse 
definivit,  ac  Catalogo  Sanctorum  Domini 
Nostri  lesu  Christi  adscripsit. 

Altera  die,  9  iunii,  Pontifex  Cardinales, 
patriarchas  ,  primates  ,  archiepiscopos  et 
episcopos,  qui  Romae  convenerant,in  Con- 
sistorio  congregatos,  allocutus  est  deplo- 
randa  mala  ac  damna  quibus  Ecclesia  ca- 
tholica,  praesertim  in  Italia,  premebatur, 
prava  errorum  portenta,  quae  variis  ac  fal- 
lacissimis  formis  expre.ssa  in  animarum  , 
in  Rcligionis  ipsius  civilis  societatis  per- 
niciem  propagabantur.  Adstantes  praesu- 
les  hortatus  est.ut  omni  cura  et  studiis  per- 
gerent  commissos  sibi  fideles  a  venenatis 
pascuis  arcere  ,  perversarum  opinionum 
monstra  ,  qua  voce ,  qua  scriptis  profliga- 
re  ,  omniumque  Ecclesiae  et  Apostolicae 
Sedis  hostium  conatibus  constanter  obsi- 
stcre-. 

Allocutione  finita,  Cardinalis  Mattei,  sa- 
cri  CoIIcgii  Decanus,  omnium,  qui  Roniam 
convcnerant,  episcoporum  nomine,  numero 
265  ,  litteras  conscriptas  et  ab  unoquoque 
eorum  subscriptas  legit  ct  Pontilici  tradi- 
dit.  In  his  litteris  Episcopi  sinceram  pro- 


ex  suis  fratribusKpiscopis  nnnnuUi.vcI  cx  ipso  Ec- 
clesiac  senalu,  uli  iam  commemoravimus,  ex  liiscc 
rpjjionibus  exlorres  ,  Romac  commorarenlur,  per 
lileras  quarum  initium  Quam  honutn,  mandalum 
ipsis  dederunl  ,  ul  eliam  nomine  alisenlium  Antisli- 
lum  Neapolis  vola  prccesque  Homano  Pontifici  sub- 
millerent. 

'  Vid.  La  Scir.nia  e  la  Fede ,  voli.  xi.iv  cl  xi.v. 

■-'  Alloculio  Maxima quidem  liabila  in  Cotisislono 
diei  9  iuniil8G2. 


fundamque  suam  erga  summum  Pontificem 
venerationem  ac  pietatem  contestantur;  il- 
lum  sanae  doctrinae  sibi  esse  magistrum, 
unitatis  centrum  ,  Ecclesiae  fundamentura, 
alterum  Petrum  profitentur.  Clmleni  San- 
ctae  Sedis  principatum  ceu  quiddam  ne- 
cessarium  ac  procidente  Deo  nianifeste  in- 
stitutum  agnoscunt,  declarantque,  in  prae- 
senti  rerum  Immanarum  statu ,  ipsum  hunc 
principatum  civilem  pro  bono  ac  libero  Ec- 
clesiae  animarum  regimine  omnino  requiri. 
Laudantes  solemnia  verba,  quibus  Pontifex 
in  litteris  encyclicis  datis  19  ianuar.  1860 
declaraverat,  «  se  civilem  Uomanae  Eccle- 
siae  principatum,  eiusque  temporales  pos- 
sessiones  ac  iura,  quae  ad  univeisum  ca- 
tholicum  orbem  pertinent,  integra  et  invio- 
lata  constanter  tueri  et  servare  velle  ;  imo 
Sanetae  Sedis  principatus  Beatique  Petri 
patrimonii  tutelam  ad  omnes  Catholicos 
pertinere ;  et  se  paratum  esse  animam  po- 
tius  ponere  ,  quam  hanc  Dei  Ecclesiae  ac 
iustitiae  causam  uUo  rnodo  deserere  ...» 
solemnibus  inquam  his  verbis  acclamantes 
ac  plaudentes  respondebant,  se  cum  Pon- 
tifice  ad  carcerem  et  ad  mortem  ire  para- 
tos  esse;  se  ea  ipsa^  quae  Pontifex  contra 
scclestos  homines  et  bonorwn  ecclesiastico- 
rum  direptores  declaraccrat  et  ediderat , 
recerenter  cxcipere  ,  iisque  plenum  assen- 
suni  renoisare ;  se  damnare  errores  quos 
ipse  damnavit,  detestari  doctrinas  nocas  et 
peregrinas  quae  in  damnum  Ecclesiae  lesu 
Christi  passim  propalantur  ,  reprobare  et 
condemnare  sacrilegia,rapinas ,  immunita- 
tis  ecclesiasticae  ciolationes,  aliaque  nefan- 
da  in  Ecclesiam,Fetrique  Sedem  commissa. 
Respondit  Pontifex  his  verbis:  «  Sensus, 
quos  hactenus  Nobis  exposuistis,  summam 
Nobis  attulerunt  Iaetitiam;sunt  enim  amoris 
vestri  pignus  erga  Sanctam  hanc  Sedem, 
multoque  etiam  magis  testimonium  prae- 
clarissimum  illius  vinculi  charitatis ,  quo  | 
ecclesiae  catholicac  Pastores  non  solum  1 
inter  se ,  verum  etiam  cum  hac  Veritatis 
Cathedra  arctissime  coniunguntur  ;  ex  quo 
manifeste  apparet ,  Deum  auctorem  pacis 
et  charitatis  nobiscum  starc.  Et  si  Deus  pro 
nobis,  quis  contra  nos?  Ipsi  ergo  Deo  laus, 
honor  et  gloria;  Vobis  vero  pax,  salus  et 
gaudium:  pax  cordibus  vestris;salus  Christi- 
fidclibus  curae  vestrac  commissis;  gaudium 
vcro  Vobis  ct  illis  ,  ut  una  cum  Sanctis 
exultctis  cantantes  canticum  novum  in  do- 
mo  Domini  in  saecula  saeculorum  '  ». 


Cf  La  Sciema  e  la  Fede,  vol.  xi.v.  Legere  quo- 


72.  Sytlabus  {an.  1864) -Pius  Pp.  IX 
quum  vix  ad  Potri  Cathedi-am  eveotus  fuis- 
set,  horribilom  saiic  videns  procellam  tot 
pravis  opinionibus  excitatam,  et  gravissinia 
ac  nunquam  satis  higenda  damna,  quae  in 
Christianum  populum  ex  tot  ei'i'Oi'ibus  re- 
dundabant,  non  desinit  suam  extollere  vo- 
cem  et  praecipuos  tristissimae  aetatis  er- 
rores  damnare  ,  pluribus  in  vulgus  editis 
encychcis  Epistohs,  Allocutionibus  et  Apo- 
stohcis  htteiis  ad  Episcopos  universi  Orbis 
datis.  Quum  vero  nefasti  errores  magis 
magisque  in  societate  christiana  propaga- 
rentur,  Summus  Pontifex  die  8  decembris 
1864  Eneychcam  Quanta  cura  edidit ,  ad 
Patriarchas,  Primates ,  Archiepiscopos  et 
Episcopos  univeisos  dataiTi,in  qua  memo- 
i-ans  errores  in  laudatis  Encychcis,  AUocu- 
tionibus,  Epistohs  iam  proscriptos,  vigilan- 
tiam  pastoralem  Antistitum  iterum  excitavit 
ad  alias  pravas  profligandas  opiniones,  quae 
ex  eisdem  erroribus,  veluti  ex  fontibus,  eru- 
puerunt-  Huic  encyclicae  iunxit  Syllabum 
octoginta  propositiones  proscriptas  ex  di- 
ctis  documentis  excerptas  complectentem, 
quibus  accuratius  multas  pantheismi,  natu- 
rahsmi,  rationahsmi,  indifferentismi,  socia- 
hsmi  et  communismi ,  ahasque  libevomu- 
ratoriorum  et  recentiorum  hberahum  as- 
sei-tiones  reiecit.  Ea  ratione  Pius  IX  sana 
principia  efP.oaciter  vindicavit,  atque  effe- 
cit  ut  fideles  quoque  in  sincera  Ecclesiae 
doctrina  tenenda  ac  tuenda  conservaren- 
tur.  Non  defuerunt  enim  variis  in  regioni- 
bus ,  qui  catholicorum  liberalium  appeha- 
tione  designati  ,  moderationem  quandam 
faUacem  sequi  studebant,  atque  ad  ineun- 
das  transactiones  perniciosas  cum  doctrinis 
ct  .studiis  adversariorum  Ecclesiae  propen- 
debant.  Horum  conatibus  temerariis  Pon- 
tifex  magna  constantia  continuo  restitit  , 
plurimosque  ex  iUis  viris  ad  saniora  consilia 
sequenda  reduxifi. 

l'i.Festum,  saecular.PrincipumApostolor. 
aliorumque  SSrunx  Canoni^atio  [an.  1867)  — 
Anno  1867  die  29  iunii  saecularis  agebatur 
memoria  iUius  diei,  qua,  ante  annos  miUe 


que  iuvat  Alexandre  de  Sainl-Albin,  Pie  /.Y,  Paris 
1860,  in-l2«;Pie  IX  et  son  Pontificat;  Card.  .Ma- 
Ihieu,  archev.  de  Besampon,  Le  pouvoir  temporel 
des  Papesjustifie  par  T /jistoij-e,  Faris  1803,  in-S". 
^  Encychcae  Quanta  cura  cnin  Syllabo  connexo 
plures  extant  ediiiDiies.  Nobis  piMeslo  sunl  Alti 
Ponlificii  o  sieno  Lettera  Enciclica  e  Sillabo  der/li 
8  dicembre  1864  co'  Documenti  in  essi  citati  ,  te- 
sto  e  volgari^^amenlo ,  curali  per  una  pia  Unione 
di  Saceidoli  Napolilani,  NapoU  1865. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  375 

octingentos,  Roma  SS.  Apostolorum  Prin- 
cipum  glorioso  est  purpurata  sanguine,  et 
Sanctorum  deccinobantur  honores  permul- 
tis  inclitisEcclesiaeHeroibus.Iam  antea,dio 
8  docembris  1866  ,  Card.  Catorini,  Praef. 
Congr.  ConciUi  ,  PontiUcis  nomine  invita- 
verat  omnes  ad  Urbem  Episcopos,  tantae 
celebritati  astitaros.  Ad  eiusmodi  festa  per- 
agenda  ,  permagnus  Udelium  numerus  et 
500  ex  christiano  orbe  Episcopi  convene- 
runt.Die  25  iuniipresbyteriscirciter  12,000, 
qui  Romam  undiquc  advenerant  ,  Pius 
Pp.  IX,  AUocutionc  lucundissima  quidcm. 
verba  faciens,  eximiam  iUorum  erga  Apo- 
stolicam  Sedem  pietatem,  devotionem,  et 
observantiam  summam  sibi  afferre  conso- 
lationem  dixit  ,  inter  gravissimas,  quibus 
aiUigebatur  ,  acerbitates ,  eosque  hortatus 
est  ad  opus  proprii  ministerii  solertissime 
implendum.  «Summo  autem  studio,  aiebat, 
auxiliarem  vestrara  operam  vestris  Anti- 
stitibus  navantes,  eisque  iUa,  qua  par  est, 
reverentia  obsequentes,  omnia  peragenda 
curate  ,  ut  quod  in  propria  cuiusc[ue  ve- 
strum  Dioecesi  infirmum  sit,  sanetur,  quod 
confractum,  aUigetur,  Cjuod  abiectum,  re- 
ducatur,  Cjuod  perierit,  c^uaeratur».  Postero 
autem  die  in  Consistorio  secreto  ,  Allocu- 
tionem  Singulari  quidem  ad  Cardinales  et 
Episcopos  habens  desolemni  Sanctorum  ca- 
nonizatione  et  de  centenaria  festa  SS.  Apo- 
stolorum  peragendis  ,  dolorem  suum  ilUs 
aperuit  de  tot  maUs  longe  latec|ue  gras- 
santibus.ffIamdiu,inc|uiebatPontifex,in  acie 
contra  caUidos  et  infestos  hostes  pro  iusti- 
tiae  et  Religionis  defensione  versamur. 
Tam  diuturna,  tam  ingens  dimicatio  geri- 
tur  ,  ut  omnium  quotquot  in  sacra  miUtia 
censentur  simul  coniunctae  vires,  non  iu- 
sto  maiores  numero  ad  resistendum  esse 
videantur  ».  Hac  vero  arrepta  occasione, 
Pius  IX  consiiium  sibi  esse  affirmavit  ha- 
bendi  sacrum  oecumenicum  et  generale 
omnium  Episcoporum  catholici  Orbis  Con- 
cilium,  quo  necessaria  ac  salutaria  reme- 
dia  tot  praesertim  malis  ,  quibus  Ecclesia 
premitur,  Deo  adiuvante,  adhiberentur. 

Die  29  iunii  inter  Missarum  solemnia 
idem  Pontifex  Sanctis  accensuit  BB.  losa- 
phat  Kunceoich,  Ruthenorum  AntisUtem, 
Petrum  de  Arbues,  Nicolaum  Pichium  cum 
sociis,  qui  Martyres  Gorgonienses  voci- 
tantur,  videhcet  Hieronijmum  ,Theodori- 
cum,  Nicasium  loannem,  Willchadum,  Go- 
defridum  Mervellanum,  Antonium  Werda- 
num ,  Antonium  Hornaniensem  ,  Franci- 
scum,  loannem,  Adrianuni,  lacobum,  loan- 


376 


EPOCHA  Xtll.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


nem  Osterioicanum  ,  Leonardum  ,  Nico- 
laum  ,  Godefridum  Dundum  et  Andream  , 
Sacer-dotes  ,  Pe^rwHi  et  Cornelium,  Laicos, 
omnes  Martyres  ;  Paulum  a  Cruce ,  Ord. 
Passionis  D.  N.  I.  C. ,  et  Leonardum  a 
I'ortu  M auritio,  Oid.  Min.  Observ  ,  Con- 
iVssores;  Franciscam  a  quinque  Vulnerum 
D.  N.I.C  virginemNeapoIitanam,et  Ger- 
manam  Cousin  virginem.  Die  vero  7  iulii 
1867  inter  Beatos  solemniter  in  Vaticana 
Basilica  retulit  biscentum  et  quinque  mar- 
tyres  nempe  Alphonsum  Naoarrete  ,  Pe- 
trum  de  Atila,  Petmim  de  Zunica,  Caro- 
lum  Spinola  ,  Angelum  Orsucio ,  Franci- 
scum  Morales,  Riccardum  a  S  Anna  cum 
sociis ,  qui  in  laponiae  terris  sanguinem 
suum  pro  Christi  fide  fuderant  i. 

In  tanto  Ecclesiae  Romanae  triuraplii 
apparatu  ,  Episcopi  qui  ad  festa  convene- 
lant,  asserere  denuo  cupierunt  magni  amo- 
ris  vinculum  ,  quo  Romano  Pontifici  se 
coniungi  sentiebant.  Calendis  igitur  iulii 
congregatis,in  maiori  aula  quae  Vaticanae 
Basilicae  porticui  imminet,  omnibus  Pa- 
triarchis,  Archiepiscopis  et  Episcopis,  qui 
Romae  eraut ,  Cardii)alis  Patrizi,  Episco- 
pus  Portuensis  et  S.  Rufinae  legit  adstanti 
Pio  IX  splendidam  concionem,  qua  Catho- 
licus  Episcopatus  ( quadringenti  octoginta 
erantEpiscopi  subscriptores)  mentem  suam 
rursus  proferebat  observandi  veluli  oracu- 
lum,quidquid  Petrus  per  Pium  locutus  es- 
set.  Et  de  Concilio  oecumenico  indicendo 
aiebant  Episcopi:  «Summo  gaudio  reple- 
tus  est  animus  noster,  dum  e  sacrato  ore 
Tuo  intelleximus,  tot  inter  praesentis  tem- 
poris  discrimina  eo  Te  csse  consilio  ,  ut 
maximum ,  prout  aiebat  inclitus  tuus  prae- 
decessor  Paulus  III ,  in  maximis  rei  chri- 
stianae  periculis  remcdium ,  Concilium  oe- 
cumcnicum  convoces  »•  Hilaris  aspcctu  in- 
ter  Fratres  suos  ,  Pius  Pji.  IX  libentissi- 
me  novum  hoc  argumentum  excepit  fidci 
ac  devotionis  Episcoporum  in  Sanctam  Ro- 
manam  Sedem ,  eisque  i-cspondcns  aman- 
tissima  AUocutione,  cuius  initium :  Pcriu- 
cunda  quidem  ,  omni  studio  conatus  est , 
arctioribus  mutuae  caritatis  nexibus  singu- 
las  orbis  ccclesias  Romanae  ,  quae  ca|iut 
et  centrum  cst  ,  devincirc.  Dc  commuui 
Concilii  occumcnici  desiderio  addidit:  «  Sa- 
lisfacturi  pi  optcrea  communi  dcsiderio  iam 
nunc  nunciamus  ,  futurum  quandocumquc 

'  Qiioad  lios  Miirljrcs  Gorgonienscs  cl  laponien- 
ses  cf  La  Sciema  e  la  Fede,  voll.  xLiv  ,  p.  222 
f.qq  ;  Lxvi,  p.  •iGO  sqq.  Vid.quoque  p.21l  \oUi- 
niinis  liuius. 


Concilium  sub  auspiciis  Deiparae  Virginis 
ab  omni  labe  immunis  esse  constituendum, 
et  co  aperiendum  die  ,  quo  insignis  huius 
privilegii  Ipsi  collati  memoria  recolitur  ». 

74.  Occultae  et  manifestae  machinationes 
ad  exturbandum  Roma  Pontificem,  eiusque 
infidei  violatores  oictoria—Civilis,  Romano- 
rum  Pontificum  Principatus  osores  toti  in 
eo  erant,  ut  Urbem  potirentur;  hinc  qua 
fraude,  qua  apertavi  hoc  ad  exitum  perdu- 
cere  satagebant  Non  defuerunt  ex  utroque 
Clero  proditores,  qui  suae  vocationis  obliti, 
in  SanctaeRomanae  Sedis  perniciem  quas- 
dam  omnino  improbandas  societates  consti- 
tuerunt,  vario  titulo  appellatas,  uti  Clerico- 
liberali—Di  mutuosoccorso  —  Emancipatri- 
cc  f/e^  C/c^ro  tYa/{«no,quae  Subalpini  Gubernii 
favore,  auxiliis,  pecunia  suffultae,  falsas  do- 
ctrinas  scriptis  exitialibus  disseminare,  ac 
populorum  animos  contra  Apostolicam  Se- 
dem  eiusque  civilem  Principatum  instigare 
non  desistebant.  Anno  1861  ,  publica  Ita- 
liae  Con.?ilia  Fiorentiae  coadunata  ad  fe- 
rendas  leges,die  27  martii  decreverunt  Ro- 
mam  urbem  esse  regni  caput,  et  Italiae  re- 
gem  acelamarunt  Victorium  Emmanuelera 
regera  Sardiniae.  Vaferrimus  Galliae  im- 
perator,  Napoleon  III,  inito  cum  novi  regni 
administris  consilio,  pactionem  italico-gaU 
licam  fecit,  quae  specie  securum  reddebat 
Pontificem  de  possessione  provinciarura 
nondum  usurpatarum  ,  revera  autem  Ro- 
mam  dominanti  rebellioni  tradebat. 

Summus  Pontifex  Pius  IX,  firmura  veri- 
tatis  iustitiaeque  praesidium  contra  tot  ad- 
versariorum  conatus,  dum  in  epistola  En- 
cyclica  diei  10  augusti  1863,  ad  Cardinales, 
Archiepiscopos  et  Episcopos  Italiae  scribe- 
bat:  «  Quanto  conficiamur  moerore  ob  sae- 
vissimum  sacrilegumque  bellum  in  omnibus 
fere  terrarum  orbis  regionibus  catholicae 
Ecclesiae  hisce  asperrimis  temporibus  al- 
latura,  ac  praesertim  in  infelici  Italia  ante 
Nostros  oculos  a  Subalpino  Gubernio  plu- 
res  abhinc  annos  indictum,  et  magis  in  dies 
excitatum,  quisque  Vestrum  vel  facile  co- 
gitatione  a.ssequi  potcst  »;  addere  non  o- 
mittcbat  immaculatara  Christi  sponsara  de 
suishostibus  ctiam  nunc  agere  triumphura. 
Cuius  manifesta  argumenta  cxhibcnt  Sa- 
crorum  Antistitum  totius  catholici  orbis  fi- 
des,  amor  ct  obscrvaiitia  crga  Pontificem 
ct  Pctri  Cathcdram,  corumque  cximia  con- 
stantia  in  catholica  unitate  tucnda;  picnlis- 
sima  i-cligioiiis  ct  cliristianae  caritatis  ope- 
ra,  quac,  Deo  auxiliantc.magis  iu  dies  mul- 
liplicantur  in  catliolico  orbe;  et  sanctissi- 


raae  fidei  lumen,  quo  magis  in  dies  tot  illu- 
strantur  rcgioncs.tum  ogregioCatholicorum 
erga  ipsam  Ecclesiam  ciusque  visibile  Ca- 
put  amore  et  studio,  tum  insigni  et  immor- 
tali  martyrii  gloria  '.  Sed  cum  dissimulare 
non  posset  Poniifex,  acerbissimo  se  aiigi 
dolore,  eoquod  Societates  ecclesiasticorum 
hominum  tali  pravo  spiritu  animatae  con- 
stituerentur,  qualcm  supra  memoravimus, 
eas  reprobat  ac  damnat,  atque  eodem  tem- 
pore,  ait,  «lios  infelices  eoclesiasticos  viros 
etiam  atqye  etiam  monemus,  hortamur,  ut 
resipiscant,  et  redeant  ad  cor,  propriaeque 
saluti  consulant,  serio  considerantes  quod 
«  nullum  ab  aliis  maius  piaeiudicium,  quam 
«a  Sacerdotibus  tolerat  Deus,quando  eos, 
«  quosad  aliorum  correctionem  posuit,  dare 
«  de  se  exempla  pravitatis  cernit  -  ». 

Ausus  etiam  saerilegos  in  Romanorum 
Ppntificum  civile  Principatum,  per  decre- 
tum  publicorum  Consiliorum  Florentiae 
diei  27  martii  1861,  et  Italico-gallicam  Pa- 
ctionem  diei  15  septembris  1864,  idem  Sum- 
mus  Pontifex  cassos  nullosque  declaravit, 
Litteris  datis  ad  omnesPrincipes.omniaque 
Gubernia  per  suum  a  Secretis  Cardinalem 
diebus  15  aprilis  1861,  et  18  novembris  1864. 

Sollicitudo  universi  Christi  gregis  ,  qaa 
semperPontifex  exarsit,AIlocutionibus  con- 
cistorialibus  hoc  tempore  habitis  splendide 
apparuit.  Nam  in  Consistorio  secreto  diei 
25  septembris  1865,  Allocutione ,  quae  in- 
cipit:  Multiplices  intcr  machinationes ,  per- 
versam  illam  hominum  societatem .  quae 
Massonica  vulgo  nuncupatur ,  seu  Libe- 
roriini  Caementarioricm ,  ceterasque  omnes 
societates  clandestinas,  quovis  nomine  ap- 
pellatas  ,  iamque  a  suis  Praedecessoribus 
Clemente  XII  ,  Benedicto  XIV  ,  Pio  VII 
et  Leone  XII  damnationis  sententia  profli- 
gatas  ,  iterum  reprobavit  et  condemnavit 
sub  poenis,  quas  allati  sui  Praedecessores 
constituerant  ^.  Commentum  autem  alias  a 
se  explosum,  <r  Apostolicas  Constitutiones 
contra  occultas  sectas,  earumque  asseclas 
et  fautores  sub  poena  anathematis  editas, 
nullam  habere  vim  iis  in  regionibus,  ubi  a 
civili  potestate  memoratae  sectae  toleran- 
tur » ,  exitialem  errorem  esse   certissima 


1  De  Episcopis  lieic  sermo  est,  sacerdolibus,  lai- 
cisque  viris,  ac  vel  ipsis  imbellibus  mulieribus,  et 
leneris  adolescenlulis,  qui  in  Tunkini  et  flochin- 
chinae  regionibus,  exultantes  pro  Chrislo  durissi- 
mos  quoque  despexerunt  cruciatus,  et  vitam  pio- 
fuderunt. 

2  S.  Greg.  M.  Hom.  17  in  Ev. 
^  Legesis  p.  341 . 

WOVTERS,  IL 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  377 

ratione  ostendit.  Sed  afflictas  iamdiu  in 
Italia  sanctissimae  nostrae  religionis  res, 
ac  maiorem  in  dics  impetum  ,  quo  subal- 
pinum  Gubernium  salutares  catholicae  Ec- 
clesiae  leges,  sacrosque  ministros  indesi- 
nenter  aggressus  est,  Pius  IX  deploravit 
Allocutione,  Non  semel ,  habita  in  Consi- 
storio  secreto  die  29  octobris  1866.  Cardi- 
nalibus,  quos  alloquebatur,  in  mentem  re- 
duxit  Sacrorum  Antistites,  integerrimos 
utriusque  Cleri  viros,  et  alios  honestissimos 
catholicos  cives  vel  in  exilium  eiectos,  vel 
in  carcerem  detrusos,  vel  ad  coactum  do- 
micilium  damnatos;  Dioeceses  cum  maximo 
animarum  damno  suis  orbatas  pastoribus, 
virgines  Deo  sacras  a  propriis  monasteriis 
expulsas  et  ad  mendicitatem  redactas;  Dei 
templa  violata,  episcopalia  Clericorum  Se- 
minaria  clausa,  miserae  iuventutis  institu- 
tionem  christianae  disciplinae  ereptam ,  et 
erroris  atque  iniquitatis  magistris  commis- 
sam,  et  Eoclesiae  patrimonium  usurpatum 
atque  distractum.Iuxtaautem  gravissimum 
Apostolici  sui  ministerii  officium,  vehemen- 
tissime  questus  est  et  reprobavit  legem  ab 
eodem  Gubernio  latam  de  civili,  uti  appel- 
lant,  matrimonio,  et  legem,qua  in  omnibus 
regionibus  in  sua  potestate  redactis,  omnes 
utriusque  sexus  Religiosas  familias  suppres- 
sit.earumque  omnia.et  alia  multaEcclesiae 
bonasibiusurpavit,acdivendendaconstituit. 
Iteravit  quoque  Summus  Pontifex  reclama- 
tionem  contraeos,qui  non  desinebant  sxpo- 
scere,  ut  Ipse  per  apertissimam  iniustitiam 
pluribus  Pontificiae  ditionis  provinciis  iam 
expoliatus  ,  civilem  Suum  et  Apostolicae 
Sedis  principatum  eiuraret.  «  Nos  itaque, 
addidit,  civilem  Principatum  divino  Pro- 
videnliae  consilio  in  bonum  universalis  Ec- 
clesiae  constitutum  non  solum  renunciare 
haud  possumus,  verum  etiam  omnia  ipsius 
civilis  Principatus  iura  debemus  strenue 
tueri  ac  defendere,  et  sacrilegam  S.  Sedis 
provinciarum  usurpationem  vehementer 
expostulare,  veluti  saepe  expostulavimus, 
et  hac  quoque  occasione  etiam  atque  etiam 
expostulamus  et  reclamamus  ».  At  mitis- 
simiPontificisrecIamationibusmateria,post 
haec,  non  defuit.  Nam  subalpinum  Guber- 
nium  quotidie  magis  vexans  Ecclesiam , 
eamque  opprimere  contendens,haud  exhor- 
ruit  legem  proponere,  approbare,  sancire 
et  promulgare,  quae  in  suis  et  usurpatis 
regionibus  temerario,  ac  sacrilego  prorsus 
ausu  Ecclesiam  propriisomnibus  bonis  spo- 
liavit,  sibique  vindicavit,  et  eadem  bona 
vendenda  constituit.  Allocutione  habita  in 

33 


378 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


Consistorio  secreto  die  20  septembris  1867, 
Pius  Pp.  IX  de  hac  lege  sic  habebat:  «  Com- 
memoratam  legem  auctoritate  Nostra  Apo- 
stolica  reprobamus ,  damnamus,  eamque 
omnino  irritam  et  nullam  declaramus-  Ipsius 
autem  legis  auctores,  et  fautores  sciant  se 
misere  incidisse  in  ecclesiasticas  poenas, 
et  censuras,  quas  Sacri  Canones,  Aposto- 
licae  Constitutiones,  et  Generalium  Conci- 
liorum  Decreta  ipso  facto  incurrendas  in- 
fliguntcontraEcclesiae,  eiusque  iurium  ac 
bonorum  usurpatores,  et  invasores». 

Verum  novae  ac  diffusioris  aggressionis 
in  nondum  subactas  Pontificiae  ditionis  pro- 
vincias  praesentiebatur  periculum.  Galliae 
Imperatoris  militiae  Roma  discesserant , 
iuxta  pactionem  cum  subalpino  Gubernio 
initam  die  15  septembris  1864;  publice  per 
Italiam  habebatur  voluntariorum  delectum, 
quibus  ipsum  Gubernium  vestes,  arma,  bel- 
licos  apparatus  et  cibaria  subministrabat; 
eorum  copiae  duces  habebant  itaUci  exer- 
citus  ductores  ,  summo  omnium  duce  lo- 
sepho  Garibaldi.  Qui  constituta  die,  specie 
fallens  vigilantiam  Gubernii,  revera  autem 
eiusfretus  auxiliis  i,  aciem  traiecit  Aculam, 
ac  inde  ad  proximiores  Pontificiae  ditionis 
terras,expilandopublicaaeraria,  sacratem- 
pla,  et  monasteria  praedando,  et  locis  va- 
stitatem  afferendo.  Huic  praedonum  agmi- 
ni  Summus  Pontifex  exiguum  ,  sed  stre- 
nuum  exercitum  opposuit  ,  cuius  ordines 
constituebant  flos  iuventutis  romanae  ac 
exterae  [suam  pontificii),  milites  Status  Ec- 
clesiae  ,  et  legio  Gallica  Antipolitana  ap- 
pellata  ab  Antipoli  in  Gallia  Narbonensi, 
ubi  fuerat  composita.  Post  nonnuUa  parvi 
ponderis  certamina,  proelium  eommissum 
est  ad  Nomcntum,  die  3  novembris  1867; 
ius  et  virtus  audaciam  et  vim  debellarunt; 
hostes  Ecclesiae  fusi  ac  fugati  sunt;  in  fu- 
gam  se  coniecit  eorum  dux  Garibaldi;  mi- 
litum  gregariorum  muUitudo  confusa  arma 
abiccit  ct  in  captivitatem  adducta  est.Quasi 
in  pervigilio  illius  pugnae,  die  29  octobris, 
ad  Centumcellas  appulit  exigua  Gallici  Im- 


1  Lilleris  suis  Encyclicis  diei  17  oclobris  18G7, 
Pius  F'P.  IX  signifioubal  «  aboniinationes  pessimas, 
quibus  nunc  niisera  Iialia  praeserlim  funeslalur  »; 
ac  siibiungebal:  «  Hoc  pfnlilorum  liominum  generi! 
in  praescniia  circumilali  sumus.  Qui  quiiiein  lio- 
mines,  diabolico  prorsus  spirilu  aniniali,  mendacii 
vexillum  coJiocaru  voluiil  in  iiac  ipsa  alma  Urbe- 
Ac  subaipiiii  Giibcrnii  moderaiores,  qui  liuiusmodi 
liomines  cocrcoro  dcberciit,  illos  onini  sludio  fo- 
vere,  cisque  armn,  rcsqiio  nmnos  siippedilnrc,  et 
ad  lianc  Urbem  aditiim  Miimiri  non  cruiicscunl  » . 


perii  classis,  et  copiae  e  navibus  egressae, 
Romam  advenientes,  proelium  spectarunt 
e  longinciuo. 

Pius  IX  paterna  caritate  omnes  com- 
plexus,  magnanimus  perduellibus  pepercit, 
vulneribus  affectos  Romae  in  nosocomiis 
invisit ,  eos  omni  studio  levavit ,  sanatis 
omnia  iussit  suppeditari ,  quae  necessaria 
forent ,  antecjuam  domos  suas  repeterent. 
Litteris  Apostolicis  datis  die  14  novembris 
numisma  cudendum  instituit  illius  expedi- 
tionis  commemorans  ;  et  AUocutione  ha- 
bita  in  Consistorio  diei  20  decembris  re- 
centissima  facta  referens,  virtutem  militum 
tum  pontificii  exercitus,  tum  gallici ,  lau- 
dibus  extulit,  rependitque  grates  iis  omni- 
bus,  qui  participes  fuerant  defensionis  iu- 
rium  ac  ditionis  S.  Sedis. 

Ib.CoaciliumVaticanam  [an.  1869-1870) 
—  Ob  festum  saeculare  SS.  Apostolorum 
Principura  et  solemnem  Canonizationem  a- 
licjuorum  Ecclesiae  Heroum ,  data  est  oc- 
casio  Pontifici  Pio  IX,  uti  exposuimus,  ape- 
riendiPrae.sulibusRomae  congregatis  suam 
mentem,  eiscjue  significandi  propositum  si- 
bi    esse  ,    ut  Concilium  oecumcnicam  Ro- 
mam  convocaret.  lam  dudum  id  Pontifex 
animo  volverat,  et  cum  Cardinalibus  iden- 
tidem  negotium  istud  tractaverat.  Videba- 
tur  enim  celebratio  Concilii  eiusmodi  valde 
opportuna,  ut  doctrina  fidei  contra  multi- 
plices  illius  temporis  errores  vindicaretur 
et  clare  proponeretur,  utque  disciplina  Clcri 
et  Ordinum  religiosorum  ,  quae   recentio- 
rum    temporum    immutationibus    civilibus 
valde  turbata  erat,firmaretur  et  apte  con- 
stitueretur.  In  Consistorio  itaque  diei  22 
iunii  1868  BuUam  publicationisConcilii  pro- 
mulgavit  ot  per  aliam  Bullam,  Actcrni  Pa- 
tris  ,  die  29  eiusd.  mensis  datam  ,  Pius  IX 
Concilium  celebrandum  indixit ,  atquc  Orbis 
catholici  Praesulibus  mandavit,  utad  Syno- 
dum  die  8  dcccmbr  1869  in  Basilica  Vatica- 
na  inchoandam  Romam  convenirent.  Littc- 
ris  dcin  Arcano  dimnac  prooidcntiac ,  die  8 
sept.  1868,  Summus  Pontifex  episcopos  ec- 
clesiarum  ritus  Orientalis,  communionem 
cum  Sede  Apostolica  non  habentes,  obtesta- 
tus  est.ut  «ad  eamdcmgeneralem  Synodum 
convenire  velint  ,  quemadmodum  maiorcs 
eorum   convenerunt  ad  Concilium  Lugdn- 
nense  II  et  adFlorcntinumConcilium,  ut  di- 
lectionis  antiquae  legibus  renovatis,  et  Pa- 
trum  pace,  coelcsti  illo  ac  salutari  Chrisii 
dono  quod  temporc  exaruit,  ad  vigorem  ite- 
rum  i'evocata,  post  longam  moeroris  nebu- 
lam  ct  dissidii  diuturni  atram  ingratamquo 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


379 


caliginem  sorenuni  omnibus  unionis  optatae 
iubar  illucescat».  Intcrim  Litteris,  lain  cos 
omncs,  Pius  die  13  scptembi-is  1868  Prote- 
stantes  aliosquc  acatholicos  qui  «  etiamsi 
eundem  lesum  Christum  veluti  Redempto- 
rem  agnoscant,  et  in  christiano  nomine  glo- 
rientur,  tamen  veram  fidem  haud  profiten- 
tur,  neque  catholicae  Ecclesiae  communio- 
nem  sequuntur  »,  monuit  et  obsecravit,  «ut 
serio  considerare  et  animadvertere  velint, 
num  ipsi  viam  ab  eodem  Christo  Domino 
praescriptam  sectentur,  quae  ad  aeternam 
ducit  salutem  >.  Atque  eos  hortatus  est  «  ut 
occasionem  amplectantur  huiusConcilii  quo 
Ecclesia  catholica,  cui  eorum  maiores  ad- 
scripti  erant,  novum  intimae  unitatis  et  i- 
nexpugnabilis  vitaHs  sui  roboris  exhibet  ar- 
gumentum,  ac  indigentiis  eorum  cordis  re- 
spondentes,  ab  eo  statu  se  eripere  studeant, 
in  quo  de  propria  salute  securi  esse  non 
possunt ».  Sed  Pontificis  invitationem  et 
hortationem  schismatici  illi  atque  haeretici 
spreverunt  ac  reiecerunt. 

Verum  enim ,  per  ephemerides  Doctor 
Cumming,  Scotus,  ab  Henrico  Eduardo  Ar- 
chiepiscopoWestmonasteriensi,  num  in  fu- 
turo  Concilio  dissidentibus  facultas  fieret 
ea  proferendi  argumenta,  quae  suae  opinio- 
ni  suffragari  arbilrabantur,  quaesivit.  Ar- 
chiepiscopus  respondit,  id  a  Romano  Ponti- 
fice  esse  decernendum,  ipseque  hac  de  re  ad 
Pium  scripsit.  Pontifex  per  Epistolam  in 
forma  Breois  Archiepiscopo  die  4  septem- 
bris  1869  sic  reposuit:  cSi  postulantem  non 
latet  catholicorum  fides  de  magisterio  a 
Divino  Salvatore  commisso  Ecclesiae  suae, 
et  de  huius  infallibiiitate  propterea  in  defi- 
niendis  quaestionibus  de  dogmate  et  mori- 
bus,  dubitare  nequibit,  quin  Ecclesia  ipsa 
pati  non  debeat,  revocari  rursum  in  disce- 
ptationem  errores  ,  quas  sedulo  expendit, 
iudicavit  et  damnavit ;  quod  notificatum 
fuit  in  litteris  Encyclicis  diei  13  septembris 
1868  9.      • 

Attamen  aliquot  e  dissentientibus  haec 
ipsa  verba  ita  intellexerunt,  ut  omnem  slbi 
praeclusam  existimarent  viam  ad  exponen- 
das  difficultates,  quibus  detinentur,  ne  ad 
cathohcas  partes  accederent,  interceptum- 
que  sibi  ferme  censerent  ad  Roraanum  Pon- 
tificem  aditum.  Quare  Pius  Pp.  IX  sub  die 
30  octobris  1869  ipsi  Archiepiscopo  West- 
monasteriensi  aUam  Epistolam  scripsit,  in 
qua  dicebat :  «Nos  nihil  votis  incensioribus 
expetamus ,  quam  ut  revertenti  cuilibet 
paterno  affectu  brachia  protendere  possi- 
mus.  Nec  unquam  certe  silentium  illis  in- 


dicere  vokiimus  qui  ,  prava  institutione  de- 
cepti,  putantesque  sc  recte  sentirc,  dissen- 
suni  suum  a  Nobis  validis  inniti  argumcntis 
arbitrentur,  quae  propterea  a  sapientibus 
prudentibusque  serio  expendi  desiderent. 
Licet  enim  id  fieri  nequeat  in  Concilio, 
viri  tamen  divinarum  rerum  periti  a  Nobis 
dcsignandi  ipsis  non  deerunt,  quibus  men- 
tem  suam  aperire  possint,  omniaque  ratio- 
num  momenta  sententiae  suae  fidenter  ex- 
ponere,  ut,  ex  ipso  disceptationis,  solo  ve- 
ritatis  assequendae  studio  institutae,  confli- 
ctu,  uberiori  luce  perfundi  valeant,  qua  ad 
illam  perducantur  ». 

Ad  ea  praeparanda  quae  in  Concilio  per- 
tractanda  erant,  Summus  Pontifex  theologi 
ex  Italia,  Gallia,  Germania,  Belgio,  Hispa- 
nia  aliisque  Ecclesiac  provinciis  convoca- 
verat,  qui  una  cum  theologis  Romanis  ma- 
gna  cum  soUicitudine  munere  ipsis  com- 
misso  functi  sunt.  Ne  vero  operi  tam  ar- 
duo  tantique  momenti  deesset  Omnipoten- 
tis  dexterae  auxilium  et  coeleste  lumen  , 
Utteris  Nemo  certc  ignorat,  die  11  aprilis 
an.  1869,  Pius  preces  publicas  indixit,  et 
eaelestes  Indulgentiarum  thesauros  Christi 
fideUbus  reseravit. 

Die  27  nov.  1869  idem  Pontifex  Utteras 
ApostoUcas  dedit,  quibus  Ordo  generaUs  in 
Sacrosancti  Conciiii  Vaticani  celebratione 
servandus  constituebatur.  In  his  Im  caput 
agit  de  modo  vivendi  in  ConciUo  ,  Ilm  de 
iure  et  modo  proponendi,  Illm  de  secreto 
servando  in  ConciUo  ,  IVm  de  ordine  se- 
dendi  ,  et  de  non  inferendo  aUcui  praeiu- 
dicio,  Vm  de  iudicibus  excusationumet  que- 
relarum,  Vlm  de  olficiaUbus  ConciUi,  Vllm 
de  Congregationibus  generalibus  Patrum, 
Vlllra  de  Sessionibus  pubUcis,  IXm  de  non 
discedendo  a  ConciUo,  Xm  Indultum  Apo- 
stoUcum  de  non  residentia  pro  iis,  qui  Con- 
ciUo  interfuissent.  Die  2  decembris  Pius 
Pp.  IX  has  norraas  tradidit  Episcopis  om- 
nibus,  qui  Romae  convenerant,  eisque  al- 
locutionem  habuit,  Sacri  Oecumenici  Va- 
ticani  Concilii,  in  qua  laudibus  celebravit 
unitatem  et  concordiam  cura  eorura  Petri 
cathedra  ,  tempestati  nostrae  summopere 
necessariam.  Constitutione  Cum  Romanis 
Pontijicihus ,  die  4  decembris  eiusdem  anni 
normas  tradidit  de  electione  Romani  Pon- 
tificis,  si  contingat  Sedera  Apostolicam  va- 
care  durante  ConciUo  Oecumenico. 

Ex  toto  porro  orbe  christiano  Roraam 
Praesules  advenerant  plurimi  ,  ita  ut  cir- 
citer  septingenti  Synodo  adfuerint:  iuncti 
sunt  iis  Abbates  varii  ,  Ordinura  religio- 


380 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


sorum  Generales.  Episcopis  misslonariis 
aliisque  non  opulentis  Pontifex  habitatio- 
nem  et  sustentationem  praebuit.  Concilii 
Sessionibus  solemnibus  praesidebat  ipse 
Pontifex,  Congregationibus  autem  genera- 
libus  noraine  Pontificis  varii  Cardinales. 

Priina  Sesslo  Concilii  habita  est  die  8 
decembris  1869.  In  ea  Synodus  solemniter 
inchoata  est.  Episcopus  Peucher  PassavalU 
initialem  concionem  habuit,  ac  Pius  IX  se- 
ptingentos  viginti  tres  Patres  allocutus  , 
contestatus  est ,  exultare  cor  eius  in  Do- 
mino  et  incredibih  consolatione  perfundi , 
quod  auspicatissimo  illo  die  Immaculatae 
DeiGenitrici  sacroPraesules,in  partem  sol- 
hcitudinis  cum  ipso  vocatos,  tanta  frequen- 
tia  praesentes  intueatur,  ut  una  cum  Pon- 
tifice  testimonium  perhibeant  Verbo  Dei, 
viamque  Dei  in  veritate  omnes  homines  do- 
ceant ,  et  de  oppositionibus  falsi  nominis 
scientiae  Spiritu  Sancto  duce  iudicent.  — 
Die  20  decembris  Romae  publicabatur  Apo- 
stoHca  Constitutio  Pii  Pp.  IX  data  12  octob. 
1869,  Apostolicae  Sedis,  qua  Ecclesiasticae 
Censurae  latae  Sententiae  lin)itantur. 

In  Sessione  Secunda,  habita  die  6  ianua- 
rii  1870,  tum  Pontifex  tum  Patres  Concilii 
solemnemfidei  professionem  emiserunt.Va- 
riis  inCongregationibus  generalibus  et  Coni- 
missionuni  specialium  sessionibus  dein  ma- 
gna  cum  sollicitudine  de  rebus  fidei  et  disci- 
plinae  tractatum  est. 

Sessio  Tevtia  Concilii  habita  est  die  24 
aprilis{Dominicain  Albis),atque  in  eaPonti- 
fex,  praesentibus  sexcentis  sexaginta  se- 
ptem  Patribus  ,  publicavit  Constitutionem 
dogmaticam  de  Fide  Catholica.  Continet 
eadem  quatuor  Capita:  primo  exponitui-  do- 
ctrina  catholica  de  Deo  rerani  oniniuni  Crea- 
tore,  secundum  agit  de  Recelatione,  tertium 
de  Fide,  quartum  dc  Fide  ei  ratione.  Capiti- 
bus  hisce  adiecti  sunt  Canones  sub  iisdem 
titulis,  quibus  errores  doctrinae  catholicae 
oppositi  prosci-ibuntur.  Post  huius  Consti- 
tutionis  sanctionem  promulgationemque  , 
Pius  IX  Patribus  verba  faciens,  eorum  ad- 
miratus  est  concordiam  ,  ideoque  sancta 
laetitia  correptus  exclamavit:  «  Quam  bo- 
num  et  iucundum  liabitarc  frati-es  in  unum 
liodie,  quum  in  Doino  Domini  ambulamus 
cum  consensu !  » 

Post  liacc  actum  est  de  doctrina  quac 
ad  Ecclesiam  Romanumque  Pontiiicem  spe- 
ctat.  Atque  indc  ab  initiis  Coiicilii  quam- 
plurimi  Patres,  quorum  numerus  quadrin- 
gentos  superabat,  enixc  postularunt,  utde 
Romani  Pontificis  infallibilitate  agerctur , 


utque  solemni  definitione  statucretur,  eam 
doctrinam  ad  depositum  fidei  pertinere. 
Merito  enim  censuerunt  illi  Patres,  ncces- 
sariam  esse,  ut  quum  post  exortas  lanseni- 
smi,  Gallicanismi  et  Febronianismi  crrores, 
quibus  Romani  Pontificis  ex  cathedra  lo- 
quentis  inenarrantia  impetebatur,  primum 
hoc  oecumenicum  Concilium  Vaticanum 
celebraretur  ;  solemniter  illi  errorcs  pro- 
scriberentur  ,  ac  vera  doctrina  accurate 
definiretur.  Id  pariter  necessarium  habue- 
runt  eo  ,  quod  etiam  recentiori  tempore 
controversiae  dc  illo  gravissimo  doctrinae 
capite  excitatae  fuerant  ;  unde  fidelium 
conscientiae  angebantur  et  religiosae  so- 
cietatis  pax  et  tranquillitas  pcrturbabantur. 
Doctrinae  tamen  dc  infallibilitate  Romani 
Pontificis  detiniendae  ,  ut  catholicae  fidei 
dogma,  complures  Patrcs  Concilii  obstite- 
runt.  Enimvero  paucissimi  tantummodo 
ipsam  doctrinam  in  dubium  vocaverunt  ; 
sed  varii  Praesules  opinati  sunt,  haud  op- 
portunum  essc  ,  ut  ca  doctrina  tamquam 
fidei  dogma  definiretur.  Sed  praevaluit  sen- 
tentia  multa  maioris  numeri  Patrum. 

Post  diuturnas  disccptationes  ct  post- 
quam  quinquaginta  sex  Episcopi ,  qui  op- 
portunitatem  huius  definitionis  denegantes, 
inopportunlstae  appellati  sunt,  declararunt, 
se  constituisse  a  Sessione  abesse  ;  18  iulii 
habita  est  Sessio  Quarta,  cui  interfaerunt 
Patres  quingenti  triginta  quinque.  Hi  om- 
nes,  quum  eorum  vota  exquircrentur ,  ex- 
ceptis  duobus  (qui  tamen  vix  definito  dog- 
mate  ,  illud  manifestissime  professi  sunt), 
asscnserunt  Constitutioni  dcEcclesia  in  illa 
Sessionc  editac.  — Constat  haec  Constitutio 
de  Ecclesia  prooemio  et  quatuor  capitibus; 
quorum  primum  tractat  de  Apostolici  pri- 
niatus  in  B.  Fetro  institutione;  secundum 
de  perpctuitate  priniatus  Petri  in  Ronianis 
Pontijicihus;  tertium  de  vi  et  ratione  pri- 
niatus  Roniani  Pontijicis ;  quartum  dc  Ro- 
niani  Pontijicis  infallibili  niaf/isterio.  Ul- 
timum  hoc  dogma  hiscc  verbis  definitur  : 
«  Itaque  Nos  traditioni  a  fidei  Christianae 
exordio  perccptac  fideliter  inhaerendo  ,  ad 
DciSalvatoris  nostri  g!oriam,rcligionis  Ca- 
tiiolicac  exaltationem  ct  Christianorum  po- 
puloium  salutcm  ,  sacro  approbantc  Con- 
cilio,  doccmus  ct  divinitus  revelatum  dog- 
ma  esse  definimus  :  Romanum  Pontilicem  , 
quum  ex  Cathcdra  loquitur,  id  cst,  cum  o- 
miiium  Christianoruni  Pastoris  ct  Doctoris 
muiicrc  fungens  ,  pro  suprema  sua  Apo- 
stolica  auctorilate  doctrinam  de  fide  vel 
moribus  ab  universa    Ecclesia  tenendara 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


381 


ilefinit,  per  assistentiani  divinam,   ipsi   in 
beato  Petro    promissam,  ea  infalUbilitate 
pollere,  quadivinus  Redemptor  Ecclesiam 
suam   in  detinienda  doctrina    de    lide   vel 
moribus  instructam   esse    voluit;    ideoque 
eiusmodi  Romani  Pontificis  dutinitiones  ex 
sese,  non    auteni  ex    consensu  Ecclesiae, 
irrelormabiles  esse.  Si  quis  autem  liuic  No- 
strae   definitioni  contradicere  ,  quod  Deus 
avertat  .  praesumpserit  ;   anatliema  sit  ». 
Statim  ac  adprobata  et  promulgata  fuit 
liaec  Constitutio  ,  Concilii   Patres  laetitia 
gestientes,  summo  ac  infallibili  iidei  et  mo- 
rum  Magistro  acclamarunt;  raagna  Synodi 
aula  personavit  plausibus,  quibus  multitudo 
tidelium  Basilicae  Vaticanae  alam  replens 
suos  ac  perstrepentes  iunxit:  Vicat  Papa 
infallibilis  !    ^'ivat     CEcunicnicum    Conci- 
liuni!  Vicat  Ecclcsia  Sancta!  In  his  voci- 
bus,  quibus  aeris  campani  sonitus,  tormen- 
torumque    bellicorum    strepitus    responsa- 
bant,  visi  sunt  veneratjiles  Praelati  lacry- 
mas  prae  gaudio  effundere,  et  mutuo  hunc 
illum  amplexari.  Impetu  huiusmodi  restin- 
cto,  Pius  IX  nonnulla  verba  fecit  Concilii 
Patribus,  quas  voces  elationes  ac  repetiti 
plausus    obscurarunt.    Tandem    Sanctitas 
Sua  hanc  perbrevem  AUocutionem  in  Con- 
cilio  habuit:  «  Summa  ista  Romani  Ponti- 
ficis  auctoritas,  Venerabiles  Fratres,  non 
opprimit  sed  adiuvat,  non  destruit  sed  ae- 
dificat,  et  saepissime  confirmat  in  dignita- 
te,  unit  in  charitate,  et  Fratrum,  scilicet 
Episcoporum  ,    iura   firmat    atque    tuetur. 
Ideoque  illi,  qui  nunc  iudicant  in  commo- 
tione,  sciant  non  esse  in  commotione  Do- 
minum.  Meminerint    quod  paucis  ab   hinc 
annis  oppositam  teneiites  sententiam  abun- 
daverunt  in  sensu  Nostro,  et  in  sensu  ma- 
ioris    partis   huius    ampUssimi   consessus  , 
sed  tunc  iudicarunt  in  spiriiu  aurae  lenis. 
Numquid  in  eodem  iudicio  iudicando  duae 
oppositae    possunt  existere   conscientiae  ? 
Absit.  Illuminet  ergo  Deus  sensus  et  cor- 
da;  et  quoniam  Ipse  facit  mirabilia  magna 
solus,  illuminet  sensus  et  corda,  ut  omnes 
accedere  possint  ad  sinum  Patris,  Christi 
lesu  in  terris  indigni  Vicarii,  qui  eos  amat, 
eos  diligit,  et  exoptat  unum  esse  cum  illis. 
Et  ita  simul  in  vinculo   charitatis  coniun- 
cti  praeliare  possimus  praelia  Domini ,  ut 
non  solum  non  irrideant  nos  inimici  nostri, 
sed  timeant  potius,  et  aliquando  arraa  ma- 
litiae  eedant  in  conspectu  veritatis,  .sicque 
omnes  cum  D.  Augustino  dicere  valeant: 
«  Tu  vocasti  me  in  admirabile  lumen  tuum, 
«  et  ecce  video  ». 


Breve  post ,  occasione  belli  inter  Ger- 
manos  et  Gallos  cxorti,  Italiae  rex  Victor 
Emmanuel  per  copias  suas  saerilega  inva- 
sione  Romam  occupari  fecit,  ut  videbimus. 
Inde  Ponlifcx  ,  sub  hostili  dominatione  et 
potestate  constitutus  ,  in  exercitiis  supre- 
mae  suae  auctoritatis  admodum  impedie- 
batur,  Vaticanis  Patribus  libertas  necessa- 
ria  et  securitas  ad  negotia  Ecclesiae  trac- 
tanda  deerat  ,  et  ob  bella  ac  perturbatio- 
nes  rerum  variis  in  regionibus,  Episcopi 
multi  iam  a  suis  ecclesiis  diutius  abesse  non 
poterant.  Hinc  Pius  Pp.  IX  die  20  octobris 
1870  Vaticani  Concilii  celebrationem  usque 
ad  aliud  opportunius  et  commodius  tempus 
per  S.  Sedem  declarandum,  Apostolica  au- 
ctoritate  suspendit  ^. 

76.  Bcllum  Franco-Borussicuni  (  an. 
1870)— lam  supra  enarravimus  quibus  pe- 
riculis  Italia,  Germania  et  Gailia  versaban- 
tur  quibusque  artibus,  quamvis  occulte,  Na- 
poleon  III  nitebatur,  ut  Sabaudiae  domus 
reliquam  Italiam  ad  se  couverteret.  Verum 
enim  vero  ,  dum  Imperator  Gallorum  ad 
Italiam  erigendam  summa  ope  incumbebat, 
imperii  sui  fundamenta  moliebatur,  uti  cla- 
des  apud  Sadowam,et  Sedanum  accepta  sa- 
tis  aperteque  ostendit,  de  iactatis  victoriis 
Solpherini  etCastrifidardi  fere  poenas  luens. 
Attamen  quum  Italiae  donasset  Venetias, 
sibi  ab  Imperatore  austriaco  delatas,  opta- 
tam  unitatem  italicam  Napoleon  compo- 
suit,  et  germanicum  imperium  etsi  invite 
constituit,  sectarum  placitis  arridens,  quae 
tot  malorum  eum  auctorem  professae  sunt. 
Interdum  die  14  iulii  1870  Napoleon  Borus- 
siae  bellum  ciebat ,  sed,  adverso  marte , 
Gallorumexercitu  fuso  et  interfecto  Sedani 
arma  magno  cum  dedecore  Guilielmo  tra- 
didit  die  2  septembris  eiusdem  anni.  Id 
unum  quoque  dignum  memoratu  videtur  , 
Napoleon  illis  ferme  diebus,  quibus  prae- 
sidium  gallicum  Pontificis  missum  Roma, 
ut  sectatoribus  faveret,  evocabat,  in  cam- 
pis  Wissenburgi,  Worthii  et  Spikereni  co- 


1  Vaticani  Oecumenici  Concilii  historiam  diligen' 
lissime  conseripsit  Eugenius  Cecconi  ,  nunc  Ar- 
cliiepiscopus  Fiorcntinus.  Huic  periiluslri  Canonico 
illiiis  Metropoiilanae  Ecclesiae  Pius  PP.  IX  omnia 
arcliivia  aperuil  Valicanae  Synoiius,  et  Leo  Pp.  XIII 
eum  ,  licet  Arcliiepiscopum  Fiorenlinum  ,  Romae 
rclinuil  donec  summam  imponeret  suo  operi  ma- 
num.  Quod  Romae  per  lypographiam  Valicanam 
prodiil  Irihus  voluminibus  in-4°  ab  anno  1872  ad 
annum  1878,  sub  titnlo:  Storia  del  Concilio  Va- 
ticano  scritla  su'  doctimenti  originali. 


382 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


pioso  exercitui  suo  ruina  parabatur  i.  Pius 
IX,  verum  ,  litteris  diei  22  iulii  1870  tam 
regi  Borussiae  quam  Galliae  Imperatori 
datis,  iras  compescere  animosque  mitigare 
exoptabat,  sed  Guilielmus  Pontifici  respon- 
dit,  se  neque  amasse  neve  intulisse  bellura, 
quinimo  paratum  esse  et  armis  subsistere, 
si  hostis  mitiorem  animum  praeseferret. 
Quae  vero  Napoleon  respondisset  nos  o- 
mnino  latent;  hoc  solura  compertum  habe- 
mus  ,  post  caedera  Sedani  quum  Pontifex 
iterum  ad  componendum  bellum,  ut  tanta 
excidia  cessarent,  litteras  iisdem  scripsis- 
set  ,  neminem  illura  audivisse  et  molem 
imperii  Galliae  penitus  corruisse. 

Hac  tempestate  subalpinum  Gubernium 
nullum  non  movit  lapidem,  ut  sarte  frue- 
retur,  et,  distractis  Romae  Galliarum  prae- 
sidiis,  statira  patriraonium  S.  Petri  adhuc 
incolume  invasit.  Administer  italus  Visconti 
Venosta  interdum  por  litteras  certiores  fe- 
cit  exteias  nationes  consilii  sui  gubernii 
invadendi  Romam,  ne  Pontificera  contume- 
liis  atque  tristibus  casibus  traderet! 

77.  Ruina  mocniuni  acl  Portani  Piam  [an. 
1870)  —  Eo  tempore,  quo  adrainister  italus 
litteras  dabat  die  4  septerabris  ,  alter  in 
coniuratorura  conventiculum  adscitus,  co- 
mes  Pontia  Sancti-Martini  legatus  Roraara 
proficiscebatur,  ut  Pontifici  epistolam  Vi- 
ctorii  Eraanuelis  regis  ,  cuique  dies  8  se- 
ptembris  1870  appositus  erat,  traderet.  In 
ea  rex  praetexens  exerando  suo  propo- 
sito  Italiae  salutem,  ceu  supremara  legem, 
affirmabat  sui  muneris  esse  ea  omnia  di- 
sponere,  quae  necessaria  forent  regni  tran- 
quillitati;  ideoque  opus  esse  ut  copiae  ita- 
lici  exercitus  Romara  occuparent.  Pius 
Pp.  IX,  perlecta  epistola,  magno  fuit  affe- 
ctus  dolore,  nec  ideo  permotus,  quia  poe- 
nitus  noverat,  quo  tenderet  Status  subdo- 
lus  et  factiosus  ,  regis  litterae  respondit 
verbis  Pontificc  dignis  ,  litterasque  regi 
misit  authograpiias  dic  11  septerabris,  qui- 
bus  indignam  prorsus  filio  Ecclesiae  bene- 
volo  ,  qui  gloriabatur  confessione  verae 
fidei,  ct  regali  sincci-itate,  cpistolam  illam 
pracnuntiantem  Urbis  usurpationem.  Inde 
Pontifex  inferebat  se  non  posse  postulata 
concedere,  neque  desiderio  regis  assentiri. 
Verum  nondum  responsum  istiusmodi  ,regi 


'  Addc:  qiuini  in  colloquio  cuni  Farinio  el  Cial- 
ilinio  Camheriaco  an.  ISfiO  lialiilo,  iuiper.ilor  clam 
iis  dixissel:  Prnperale:  Ponlificias  diliones  (luam 
cilius  occupale  ,  paccns  post  aiinos  Scdani  cala- 
slroplic  etiani  Deiis  cuiu  Napoloono  III  (luinn  ci- 
tius  pgjt. 


advenerat,  et  iam  exercitus  sexaginta  mil- 
lium  hominum  ditionera  omnem  pontificiam 
invaderat. 

Supreraus  Pontificiarum  militiarum  dux, 
Kanzler,  se  suasque  copias  ad  Urbem  de- 
fendendam  paraverat ,  accersitis  Romam 
et  Centumcellas  copiis  hinc  inde  diffusis. 
Strenuo  huic  Pontificis  iurium  vindici  Pius 
Pp.  IX  dixerat:  «  Si  non  possumus  efficere, 
quin  fur  intret,  sciant  omnes  saltem  illum 
iniuria  et  vi  intrare  ».  Et  revera  decem 
millia  militura  Romani  exercitus  ad  Urbis 
defensionera  piaesto  fuerunt. 

Unus  ex  ducibus  Italicae  militiae  Cadorna 
die  19  septembris  cum  sexaginta  millibus 
militibus  ad  moenia  Romana  appulerat,  nec 
labori  nec  fraudibus  parccns,  ut  Urbem  ip- 
sam  et  cives  adver.sus  Romanura  Pontifi- 
cem  commoveret.  Clanculum  arma  in  Ur- 
bem  introduxit,  pecuniara  pollicitus  est  iis, 
qui  rebellionem  excitassent;  qua  in  perfidia 
ei  extitit  adiutor  orator  regni  Borussiae 
apud  S.  Sedera  coraes  Arnira,qui  intra  moe- 
nia  pontificia  Pontificis  iura  tueri  simula- 
bat.  Verum  cum  haec  orania  Cadorna  in- 
cassum  fieri  vidit  ,  ob  populi  reverentiam 
in  Principera  eiusque  exercitus  virtutem, 
statuit  Urbem  aggredi  sequenti  die,  quae 
fuit  20  septembris. 

Eiusmodi  aggressio  sacrilega  consuma- 
bat  facinora  a  subalpino  Gubernio  admis- 
sa.  Profecto  iure  orani  conculcato,  exerci- 
tus  cathoIiciPrincipis  nuUa  iniuria  lacessiti, 
immo  nulla  ne  apparente  quidem  causa,Ur- 
bem,  catholici  orbis  caput,  obsessam  tene- 
bat ,  eaque  per  vira  potiri  se  accingebat. 
Merito  igitur  Summus  Pontifex  supremo 
Duci  militiaiura  suaruin  edixerat  tantum 
in  defensione  persistere  ,  quatenus  omnes 
inlatam  vim  agnoscerent,  nec  amplius. 

Pi'irao  mane  ,  die  20  septernbris  ,  Urbs 
oppugnari  tormentis  coepit  per  quinque 
moeniura  latcra;  sed  strenue  aggrcssores 
propulsabat  manipulus  animosus  militum, 
qui  .sub  Sanctae  Sedis  vexillo  pugnabant. 
Brevi  a  repetitis  tormentorum  ictibus  ali- 
quantum  muri  ad  Portam  Piam  discussum 
est ;  pro  dirutis  moenihus  stabant  copiae 
ponliliciae  intrcpide  hostium  impetum  pro- 
pulsantes;  sed  signura  deditionis  iussu  su- 
prcmi  ducis  Kanzler  datum  fecit  eas  a  pu- 
gna  ccssare.  Non  destitit  taraen  missilium 
subalpini  cxercitus  imber,  donec  ducis  Ca- 
dornac  railites,  et  qui  eos  sequebantur  per- 
ditorum  hominum  perditi.ssimi  in  Urbem 
invaserunt ,  ac  pacificorum  civium  bona , 
domos  ct  ipsam  saepe  vitam  impune  per- 


VSQVR  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


383 


dere  potueruni.  Ita  missilia  Cadornae  fa- 
stigium  Romae  imposuerunt  opci  i  ,  quod 
Cialdiiiius  torrcstri  et  navali  pugna  ad  Ca- 
strumtidardum,  atque  Aneonae  orditus  est, 
quodque  pleliiscttuni  absolvit,  solitis  coniu- 
ratorum  arlibus  comparatum. 

Tanti  facinoris,  quod  omne  ius  gentium 
susque  deque  vertit,  nullns  Europae  Prin- 
cipum  et  Gubernium,  si  Daniae  regem,  e- 
iusque  sponsam  reginam  excipias  ,  qui  ad 
Pontiiicem  Summum  literas  miserunt  com- 
miserationis  ,  conqucstus  est  apud  subal- 
pinum  Gubernium.  Una  soUummodo  ex 
tribubus  septentrionalis  Americae  {i  Cuo- 
ri  di  Lcsina )  scriptam  edidit  reclamatio- 
nem  contra  lianc  apertissimam  omnis  iu- 
stitiae  violationem  ,  et  quinque  centena 
millia  libellarum  Pio  Pp.  IX  obtulit  pro 
stipe  Petriana.  At  silentio  haud  praeteriit 
immane  scclus  Pontifex  indigne  spoliatus. 
Eadem  die  20  septembris,  per  suum  Car- 
dinalem  publicis  negotiis  praepositum,  ad 
omnes  Oratores  ,  Administros  et  Negotio- 
rum  gestores  exterarum  nationum  apud 
Eum  et  Sanctam  Sedem  commorantes  pro- 
testationem  dedit,  qua  nullam,  irritam  et 
cassam  declaravit  ecclesiasticae  ditionis 
usurpationem,  eamque  nullumdetrimentum 
atterre  Suis,  ac  suorum  Successorum  iuri- 
bus,  po.ssessionis  et  imperii.  Post  paucos 
dies,  iii"  calendas  octobris  ,  Litteras  Pon- 
tifex  scripsit  Cardinalibus  sanctae  Roma- 
nae  Ecelesiae  ,  ut  per  illas  universo  ca- 
tholico  orbi  innotesceret,  Pastorem  in  uni- 
versa  domo  Israel  libertate  illa  carere,  quae 
ad  regendam  Ecclesiam  Dei  ,  eiusque  ra- 
tiones  curandas  omnino  necessaria  est.Quae 
iam  Romae  et  in  ceteris  pontificiae  ditionis 
locis  gesta  erant,  ac  ea  etiam  quae  dete- 
riora  imminebant  Summus  Pontifex  dete- 
status  est  ac  reprobavit.  In  Epistola  quo- 
que  EncycUca  calendis  novembris  eiusdem 
aimi,  quae  incipit:  Respicientes  ca  omnicc, 
summatim  memorat  quae  subalpinum  Gu- 
bernium  pluribus  ab  annis  gesserat  ad  e- 
vertendum  civilem  Principatum  singulari 
Dei  providentia  Apostolicae  Sedi  conces- 
sum  ;  quomodo  Urbem  ipsam  expugnave- 
rat ;  ea  denique  quae  hanc  expugnationem 
consecuta  fuerant,  non  sine  iusta  bonorum 
omnium  indignatione.  «  Naboth,  Pius  scri- 
bit,  vites  suas  vcl  proprio  cruore  defandit. 
Num  poteramusNos,  quidquid  tandem  even- 
tiirum  csset  Nobis,  non  iura  possessionesque 
Sanctae  Romanae  Ecclesiae  defendere,qui- 
bus  .servandis,  quantum  in  Nobis  est,  sole- 
mnis  iurisiurandi  Nos  obstrinximus  relisio- 


ne  ?  vel  non  libertatem  Apostolicae  Sedis 
cum  libertato  atque  utilitate  Ecclesiae  uni- 
versae  adeo  coniunctam  vindioare?»  Quo- 
niam  vero  monita,  cxpostulationcs  et  pro- 
testationes  Eius  in  irritum  cesserunt  ,  per 
omncs  Episcopos  universae  Ecclesiae  de- 
i.'Iarat  maiorem  excommunicationem,  aHas- 
que  ccnsuras  et  poenas  ecclesiasticas  incur- 
risse  actores  et  consortes  tanti  sceleris. 

78.  Statutas  a  Gubernio  Romae  sedenti 
cautiones,  vulgo  guarentigie,  Pontifex  rcii- 
cit,  ac  suum  expostulat  principatum  —Y\x 
duo  anni  intercesserant  a  decreta  infanda 
lege  de  clericis  in  militiam  adscribendis  , 
quara  Pius  IX  reprobaverat  et  damnaverat 
uti  libertati  ac  immunitati  Ecclesiae  adver- 
sam  1,  cum  publica  Italorum  Consilia,  spe- 
cie  muniendae  sacrae  potestatis  et  liber- 
tatis  Romani  Pontificis,  quem  civili  spolia- 
verant  Principatu,  legem  sanxerunt  vulgo 
dictam  dellc  guarentigie,  qua  futilibus  qui- 
busdam  immunitatibus ,  privilegiis  et  cau- 
tionibus  Pontificem  Summum  tueri  prae- 
texebant.  Exempli  causa ,  istiusmodi  lex 
sacram  ac  inviolabilem  Personam  Romani 
Pontificis  ,  eique  regios  honores  decerne- 
bat;  statuebat  ei  de  publico  uti  stipendium 
tricies  centena  millia,  atque  ducenta  viginti 
quinque  millia  Hbellarum  ,  Apostolicarum 
yEdium  Vaticanarum  et  Lateranensium  , 
atque  rus  Arcis  Gandulphi  in  usum  Papae 
reiinquebat ;  liberum  fore  Conclave,  quum 
Pontifex  eligendus  esset  ,  liberum  Conci- 
lium  oecuraenicum  spondebat;  immo  omni- 
modam  fatebatur  in  Pontifice  libertatera  in 
usu  spiritualis  suae  potestatis,  in  promul- 
gatione  actuum  pontificiorum  ad  valvas 
Basilicarum  aiiarumque  romanarum  Eccle- 
siarura  ,  in  creandis  Episcopis  etiara  pro 
Italiae  sedibus  ,  iisdemque  per  epistolas 
communicando  ;  et  ipsos  Episcopos  debito 
solvebat  iurandi  Gubernio  •.  Verum  even- 
tus  qui  huius  legis  promulgationem  prae- 
cesserant,  quique  illam  sequuti  sunt,  satis 
superque  ostenderunt,  ad  fucum  cathoHcis 
faciendum,  et  ad  eorum  anxietates  sedan- 
das  fuisse  inventam,  Summo  Pontifice  sem- 
per  raanente  sub  hostili  dorainatione.  Hoc 
innuebant  Litterae  eius  Encyclicae  ad  om- 


1  Cf  Littcram  iii  forma  Brevis  Episcopo  Montis 
Regalis  missani  (iie  25  marlii  1869,et  Alloculioncm 
liabitara  in  Consislnrio  secrelo  die  25  iunii  eiusdera 
anni ,  in  Eplir^m.  La  Sciema  e  laFede,  vol.  Lxxiii, 
pp.  256  et  49i. 

2  Huius  legis  exempiar  refcrunl  cilatae  Kpliein, 
vol.  Lxxxi,  p.  326. 


384 


EPOCHA  XIII,   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


nes  catholici  orbis  Episcopos  datas  die  15 
maii  1871,  et  quae  incipiunt:  Ubi  nos  ar- 
cano  Dei  consilio.  In  his  enim  solemniter 
declarabat ,  se  «  non  modo  eas  quae  cau- 
tiones  appellantur  quaeque  Gubernii  subal- 
pini  curis  perperam  cusae  sunt,  sed ,  qui- 
cumque  tandem  sint  ,  titulos  ,  honores  , 
immunitates  et  privilegia  et  quidquid  cau- 
tionem  seu  guarentigie  nomine  veniat,  nullo 
modo  valere  posse  ad  adserendum  expe- 
ditum  liberumque  usum  divinitus  Sibi  tra- 
ditae  potestatis  et  ad  tuendam  necessariam 
Ecclesiae  libertatem  ».  Ut  plenissima  li- 
bertate  potestatem  huiusmodi  exei'cere  pos- 
sit  Christi  in  terra  Vices  gerens,  «  civilem 
S.  Sedis  Principatum  ,  subiungebat ,  Ro- 
mano  Pontifici  fuisse  singulari  divinae  Pro- 
videntiae  consiiio  datum  ,  iliumque  neces- 
sarium  esse  ». 

79.  Pii  Pp.  IX  lubilaeiun  Pontificale 
[an.  1871)  —  Quum  die  16  iunii  1871  novo 
post  D.  Petrum  eventu  et  in  Romanorum 
Pontificum  serie  prorsus  inusitato  Pius  Pp. 
IX  .sextum  et  vigesimum  attigisset  annum 
Apostolici  ministerii  in  Romana  Cathedra, 
catholicus  orbis  hoc  papale  lubilaeum  mi- 
rifica  solemnitate  celebrare  voluit.  Roma 
autem  spectaculum  admirandum  prae  se 
ferebat  multitudo  fidelium  capite  prono  in 
terram  in  grati  animi  sensu  ac  devotionis 
coadunata.  Cliristianus  orbis  Romanis  se 
adiunxit,  et  solus  Deus  agnoscit  numerum 
fidelium,  qui  sacra  Synaxi  illa  die  pro  ca- 
ptivo  Pontifice  refecti  sunt.  Innumera  gra- 
tulationis  thelcgranimata  ab  omnibus  re- 
gionibus  ad  Vaticanam  Pontificiam  sedem 
directa  fuere,  quae  inter  prima  illud  An- 
gliae  reginae,  omniumque  fere  summorum 
Imperantium.  Ab  omnibus  orbis  paitibus 
Romam  venerunt  absque  numero  del(!gati, 
ab  America  usque,  et  200,000  advenarum 
in  Urbe  hac  solemnitate  attracti,  numerati 
sunt.  Hi  dolegati  Pontifici  aitulerunt  mensis 
spatio  stipem  Petrianam  ,  ct  ingentia  vo- 
lumina  innumeris  nominibus  fideHum  coo- 
perta'.  Duas  EpistolasEncyclicas  dedit  Pon- 


1  En  quomodo  sodales  Ponlificii  anliquilalilms 
fixplionniiis  aninios  suos  Pio  IX  significal^anl:  «  Sal- 
vf!  qui  Petri  annos  -  posl  TdXsaecuia  unus  ac- 
quasli  —  Silvcslri  lladriani  ulriusquc  Pii  vicisli  — 
Pic  Palcr  ct  Princcps  -  lulcla  pracsens  liomac  - 
tibi  — Kcclcsiae  pacem  quae  Silvcslro  obligil— cum 
Imperio  conconliam  quar  lladriano  -  populos  irium- 
pho  ovanlcs  ul  allcri  Pio  —  liisloriac  monilu  au- 
jjiiranliir — fcrvida  a  Dco  prcce  cxpclunl-- Sodaics 
Ponlificii  Anliquilalibus  cxplicandis  — maximis  a  le 
beneficiis  ciimiilali  —  Sauclilati  Maicslaliipic  tuac 
flevoli  — XVI   Kal.  Inl.   MDr.CCLXXl  ». 


tifex,  quarum  una  die  4  iunii  1871,  Bene- 
ficia  Det,  actus  sui  Pontificatus  enumerans, 
statum  urbisRomae  flebat;suo  iubilaeo  gra- 
tulabatur,  et  plenariam  Indulgentiam  om- 
nibus  fidelibus  concedebat.  In  alia,  Saepa 
Venerabiles, diei  5  augusti  1871,gratias  Deo 
agebat  pro  devotionis  sensu  ab  universo 
oibe  erga  Eum  in  festo  sui  iubilaei  pontifi- 
cahs  ostenso. 

Interdum  Romae  Senator  Marchio  Fran- 
ciscus  Cavalletti ,  praeses  nobiUum  socie- 
tatis  et  praelatorum  diversarum  nationum, 
pro  die  29  iunii  1872,  auieam  Cathedram 
vel  thronum  Pio  IX  afferre  disponebat, 
titulum  Magni  Pontifici  etiam  assignan- 
do.  Sed  suninius  Pontifex  magnitudini  Gre- 
gorii  VII ,  ardentem  lulii  II  animum  ,  fi- 
duciam  iusti  ClemcntisXIV  et  mansuetam 
foi-titudinem  Pii  VII  copulabatur  ,  postha- 
bitis  contumeliis  et  iniuriis,  qua  saeculi  se- 
ctatoreshacarreptaoccasione  in  Pontificem 
iniicere  non  erubueiunt,  per  litteras  diei 
8  augusti  1871  datas  thronum  materiale  in 
morales  Ecclesiae  columnas  erigendas  in- 
vertere  propo.suit,in  liberandis  nempe  a  mi- 
litari  delectu  iuvenes  clericos.  Christi  vero 
admonitionis  memor,  quod  solus  Deus  est 
bonus,  uni  Deo  nomen  Magni  competere 
affirmabat,  et  hoc  titulum  declinabat. 

80-  V eteres-Catholici  — Universitotius  or- 
bis  catholici  Praesules,  etiam  illi  qui  ante 
opinati  fuerant  ,  doctrinam  infallibilitatis 
Romani  Pontificis  ex  Cathedra  loquentis, 
haud  opportunius  definiendam  esse,  uti  re- 
liqua  Concilii  Vaticani  decreta,  summa  cum 
reverentia  susceperunt.  Sed  nonnulli  sa- 
cerdotes  et  laici  Gcrmanici,  inter  quos  Dol- 
linger,  Friedrich,Reiisch,  Rciiikens,  Schul- 
te,  in  variis  Universitatibus  professores, 
fere  primarii  erant,  reiecerunt  praefracte 
ct  oppugnarunt  magisterium  infallibile  tum 
Romani  Pontificis ,  tum  totius  Ecclesiae 
docentis;  inficiati  quoquc  sunt  et  perverte- 
runt  veram  iurisdictionis  potestatem  in  Ro- 
mano  Pontifice  et  Episcopis,  eamque  ad 
plebem,  seu,  uti  aicbant,  ad  communitatem 
transtulcrunt.  Porro  adversus  Spiritum  S.  a 
Christo  jjromissum  I-lcclcsiae^ut  in  ea  mane- 
rct  in  aetcrnum,  uusu  incredibili  anirma- 
runt,  Romanum  Pontilicem  ,  nec  non  uni- 
verjsos  Episcopos,  sacerdotos  ct  populos, 
uiiitatc  fidei  ct  communionis  cum  eo  con- 
iunctos,  in  haeresim  incidisse,  quum  defi- 
nitiones  oecumenici  Concilii  Vaticani  pro- 
fe.ssi  sint.  Hi  novi  haeretici  octcrcs-catho- 
licos  so  ap)>ellarunt.  Huiii.^^modi  norninis  a- 
busio  ridicula  planc  forct,  nisi  .sicuti  in  sua 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


385 


Encyclica,  dic  21  novenibris  1873,  Pius  Pp. 
IX  conquestus  est  ,  tot  errorcs  monstrosi 
istius  sectae  adversus  praecipua  catholicac 
fidei  principia,tot  sacrilegiain  re  divinacon- 
ficienda,  ot  in  Sacramcntorum  administra- 
tione  ,  tot  gravissima  scandala,  tanta  de- 
mum  animarum  Christi  sanguine  rcdempta- 
rum  pernicies  vim  lacrymarum  potius  ab 
oculis  exprimerent  1. 

Eodem  vero  tempore  sectatores  homines 
Staatskatholiken,  \dest  Catholici Stains,ap- 
pellati,Berolini  orti  sunt;  qui,  quamvis  in- 
fallibilitateni  Romano  Puutifici  tribuissent, 
omnos  tamen  illas  leges  civiles  retinebant, 
quae  suppositam  Status  infallibilitatem  tu- 
tantur. 

Attamen  veieres-catholici  blasplieman- 
tes,  Ecclesiam  in  toto  periisse  mundo  pro- 
indeque  visibile  eius  caput  et  Episcopos 
defecisse,  hierarchiam  sibi  fingei-e  volue- 
runt,  ac  notorium  quemdam  a  catholica  fide 
apostatam,  losephum  Hubertum  Reinkens, 
in  Universitate  Uratislaviensi  theologiae 
antecessorem,pseudo-episcopum  sibi  elege- 
runt,  et  constituerunt  die  4  iunii  1873.  At- 
que  ut  nihil  impudentiae  deesset,  pro  con- 
secratione  eius  ad  illos  confugerunt  Ultra- 
iectenses  lansenianos  -,  quos  ipsi,  antequam 
ab  Ecclesia  desciscerent,  haereticos  et  schi- 
smaticos  ducebant  una  cuni  caeteris  catho- 
licis.  Reinkens  a  Germanici  Imperii  guber- 
nio  tamquam  episcopus  catholicus  ,  edito 
decreto,  agnitus  etnominatus,  et  iusti  epi- 
scopi  loco  habendus  et  observandus  subditis 
universis  propositus  fuit.  Pontifex  vero  non 
solum  electionem  liuius  viri,  contra  sacro- 
rum  canonum  sanctionem  factam,  illicitam, 
inanem  et  omnino  nuUarn,  eiusque  conse- 
crationem  sacrilegam  declaravit  atque  re- 
iecit,  sed  et  ipsum  Reinkens,  et  qui  eum 
eligere  attentarunt,  et  qui  sacrilegae  conse- 
crationi  opei-am  commodarunt,  et  quicum- 
que  iisdem  adhaeserint  eorumque  partes 
secuti  fuerint,  favorem  ,  auxilium  aut  con- 
sensum  praebuerint,excomnmnicavit,  ana- 
thematizavitque  laudata  Encjclica  diei  21 
novembris  1873,  Eisi  miilia. 

Quid  veromoliretur  ac  expectaret  miser- 
rimus  iste  perditionis  filius,  luculenter  patet 
ex  aliis  eius  scriptis,  a  suis  asseclis  anie- 
encyclicis  appellatis ,  in  quibus  Reinkens 
ostendere  conatus  est,  Romanum  Pontificem 
esse  simplicem  episcopum,Pium  IX  non  es- 
se  legitimum  Papam.Iansenismum  esse  ve- 


1  Cf  La  Scienm  e  la  Fede,  vol. 

2  Vid.  p.    205-267,  el  294-296. 

WOVTERS,  11. 


xci,  p    193. 


ram  Christi  Ecclesiam,  tamquam  adulato- 
res  habendos,  qui  Pium  colebant. 

Intei'ea  haerctici  illi,  guberniorum  Ger- 
maniae  pi-otcctione  fulti,  sectam  suam  ma- 
gis  magisque  in  Germania,  magno  Ducatu 
Badensi  non  cxcepto,Bavaria,  Austria,  Hel- 
vetia  dilatare  studuerunt.  In  Helvetia  etiam 
alium  pseudo-episcopum  ,  Hcrzog,  antea  pa- 
rochum  Oltensem  elegerunt,  cui  die  18  sep- 
tcmbris  1876,  Reinkens,  assistentibus  duo- 
bus  presbyteris,  sacrilego  ausu  consecra- 
tionem  impertiit.  Multae  quidem  vexationes 
ab  illis  haereticis  provenerunt  fidelibus  ca- 
tholicis,caeterum  sectarii  isti  suis  conatibus 
parum  profecerunt.  Quumque  reiecto  coeli- 
batu  varii  presbyteri  apostatae,qui  illis  sese 
addixerant,  impuras  nuptias  inirent,  ac  dis- 
sensiones  inter  primopilos  sectae  orirentur, 
res  veteruni-catholicoruni  \aim  magis  magis- 
que  concidit.  Nunc  temporis  vero  numero 
multo  imminuti  sunt,  etsi  nonnulli  eorum 
ecclesias  et  bona  a  Catholicls  erepta  possi- 
deant,  et  proventus  a  guberniis  ipsis  attri- 
butos  nihilominus  fruantur. 

81-  Ecclesiae  siatus  in  Germania  —  In 
Germania  interim  ac  maxime  in  Borussia, 
vehemens  contra  catholicos  orta  est  vexa- 
tio.  Postquam  bello,  anno  1870  exorto,  Galli 
a  Germanis  devicti  sunt  ,  Guilielmus  Bo- 
lussiae  rex  mense  ianuario  annil871  Impe- 
rator  Germanorum  proclamatus  est,  sicque 
regnorumGermaniae  arcta  connexio  in  isto 
imperio  constituta  fuit.  Sed  aliqua  Germa- 
niae  gubernia  dein  ex  Concilii  Vaticani  de- 
cretis,  ac  praesertim  ex  definitione  infalli- 
bilitatis  Romani  Pontificis  praetextum  de- 
sumpsere  ,  ut  iniustis  legibus  Ecclesiam 
divexarent.  Anno  1872  pro  toto  Germaniae 
imperio  lex  lata  est  et  executioni  mandata, 
qua  Societas  lesu  et  nonnuUae  Congrega- 
tiones  ei  affines  proscriptae  et  a  finibus  il- 
lius  eiectae  sunt.  Qua  de  re  Pius  Pp.  IX  in 
allocutione  habita  die  23  decembris  1872  sic 
animi  sui  dolorem  Cardinalibus  aperiebat: 
«  Verum  acerrimus  ,  quo  perstringimur  , 
dolor  ob  istas  aliasque  passim  illatas  Eccle- 
siae  iniurias  in  Italia,  non  leviter  exarce- 
batur  praeterea  a  saevis ,  quibus  eadem 
obnoxia  est  alibi,  per.sequutionibus;  maxime 
vero  in  novo  Germanico  Imperio,  ubi  non 
occultis  tantum  machinationibus,sed  aperta 
quoque  vi  illi  funditus  subvertendae  adla- 
boratur.  Siquidem  viri,  qui  non  modo  non 
profitentur  sancti.ssimam  religionem  no- 
stram,  sed  nec  ipsam  norunt,  potestatem 
sibi  vindicant  praefiniendi  dogmata  et  iura 
catholicae  Ecclesiae.  Et  dum  eam  prae- 

34 


386 


EPOCHA  XIII.    A  PVBLICA  RERVM  IN   GALLIIS  SVBVERSIONE 


fracte  divexant ,  impudenter  asserere  non 
dubitant  ,  nullum  illi  a  se  inferri  detri- 
mentum  ;  imo  calumniam  ac  irrisionem  ad- 
dentes  iniuriae,saevientem  persequutionem 
vitio  vertere  non  verentur  catholicorum  ; 
scilicet ,  quod  eorum  Praesules  et  Clerus 
una  cum  fideli  populo  praeferre  renuant 
civilis  Imperii  leges  et  placita  sanctissimis 
Dei  et  Ecclesiae  legibus  ,  et  a  religioso 
officio  suo  desciscere  idcirco  recusent.  Uti- 
nam  publicarum  rerum  moderatores,  diu- 
turna  docti  experientia  ,  sibi  tandem  sua- 
deant ,  ex  eorum  subditis  neminem  accu- 
ratius  catholicis  reddere  Caesari  quae  sunt 
Caesaris ,  ideo  praesertim  ,  quod  religiose 
reddere  studeant  quae  .sunt  Dei  Deo  ». 

Dein  in  Borussia  annis  1873  et  1874  aliae 
leges  latae  sunt,  quibus,  eliminatis  articulis 
illius  regni  Constilutionis.libertatiEcclesiae 
faventibus,  ipsa  Ecclesia  cathoHca  in  con- 
ditionem  miserrimam  redigebatur.  Proscri- 
ptae  sunt  omnes  fere  Congregationes  re- 
ligiosae  ;  Clericorum  autem  institutionem 
et  educationem  gubernium  laicae  potestati 
ita  subiecit  ,  ut  ad  hanc  pertineret  inqui- 
rere  ac  decernere  ,  quomodo  clerici  eru- 
diendi  et  fingendi  essent  ad  sacerdotalem 
vitam  et  pastoralem.  Laica  potestas  ius 
quoque  sibi  adscivit  cognoscendi  et  iudi- 
dicandi  de  coUatione  cuiusvis  officii  et  be- 
neficii  ecclesiastici,  atque  etiara  sacros  pa- 
stores  officioetbeneficioprivandi.Praeterea 
plura  ii.sdem  legibus  iniecta  sunt  impedi- 
menta  Episcopis  ,  quominus  per  censuras 
poenasque  canonicas  sive  animarumsaluti, 
sive  sanctitati  doctrinae  in  scholis  catholi- 
cis,  sive  obsequio  sibi  a  clericis  debito  op- 
portune  prospicerent;  non  aliter  enim  per 
eas  leges  fas  foit  Episcopis  haec  agere  , 
quam  iuxta  placitum  civihs  auctoritatis  et 
ad  normam  ab  ipsa  propo^sitam.  Domum 
regium  tribunal  pro  ecclesiasticis  negotiis 
institutum  fuit,  quo  vocari  possint  Episcopi 
sacrique  Pastores,  cum  a  privatis  homini- 
bus,  qui  iis  .subsunt,  tum  a  pubhcis  magi- 
stratibus,  ut  reorum  instar  iudicium  susti- 
neant ,  et  in  exercitio  spiritualis  muneris 
coerceantur  '. 

Quum  vero  hisce  aUisque  .similibus  legi- 
bus  Praesules  et  Clerus  salva  conscicntia 
acquicscere  non  possent  ,  adcoquc  earum 
observationem  declinarent,  rnolestissima 
Ecclesiac  catholicae  vexatio  facta  est.  AH- 
qui  cx  Episcopis  in  iudicium  vocati,  mulctis, 
carcere,exilio  an'ecti,imo  depositi  sunt,  Sc- 


'  Vid.  Encyclicam  Pii  l'|)   IX  diei  21  nov.  1873. 


minaria  et  instituta  pia  suppressa,  permulti 
sacerdotes  suis  reditibus  privati  ,  vel  e 
regni  finibus  expulsi  sunt,  plurimae  paroe- 
ciae  suis  orljatae  pastoribus  ,  quum  cura- 
tis  defunctis  aUos  sufficere  Episcopi  im- 
pedii'entur.  Sed  in  istis  angustiis  tum  Epi- 
scopi  ,  tum  sacerdotes  ,  paucissimis  exce- 
ptis ,  magnum  et  praeclarum  firmitatis  et 
constantiae  exemplum  praebuere ;  atque 
etiam  fideles  universim  singulari  fervore 
suam  erga  legitimos  pastores  obedientiam 
et  amorem,  ac  se  addictissimos  Ecclesiae 
catholicae  ostenderunt.  Gravissimam  hanc 
contra  Christi  Ecclesiam  persecutionem  , 
voce  noviter  cusa,  qua  fucum  facerent  ple- 
bi,  contentionein  pro  cicilltate  { Kultur- 
kampf)  nuncuparunt. 

De  his  meminit  quoque  Pius  Pp.  IX  in 
commemorata  EncycUca  ad  omnes  orbis 
catholici  Episcopos,diei  21  novembris  1873, 
et  meritis  laudibus  cohonestans  Pastores,  et 
gregem  fidelem  Borussiae,  eos  ab  impacta 
calurania  sic  defendit :  «Facile  intelligitis  , 
quanto  animi  dolore  Nos  affici  oportuerit  le- 
gentes  in  epistola  nuper  ad  Nos  data  ab  ipso 
Germanico  Imperatore  crirainationem  non 
minus  atrocem,  quam  insperatam  adversus 
partem,  ut  ipse  ait,  Catholicorum  sibi  subdi- 
torum,  praesertim  vero  adver.sus  catholi- 
cum  Germaniae  Clerum  et  Episcopos.  Cuius 
criminationis  ea  causa  est,  quod  hi  nec  vin- 
cula  et  tribulationes  verentes,  nec  facien- 
tes  animam  suam  pretiosiorem  quam  se , 
parere  recusent  commemoratis  legibus,  ea- 
dem  constantia,  qua  priusquam  illae  iube- 
rentur,  protestati  fuerant  denunciantes  ea- 
rum  vitia,  expostulationibus  explicata  gra- 
vibus  ,  luculentis  ,  solidissimis  ,  quas  toto 
plaudente  orbe  catholico  ,  et  non  paucis 
etiam  ex  heterodoxis,  Principi,  administris 
eius,  atque  ipsis  supremis  regni  Comitiis 
exhibuerant.  Ob  eam  rem  nunc  ipsi  per- 
duellionis  crimine  insimulantur  ,  quasi  in 
unum  consentiant  et  conspirent  cum  iis,  qui 
omnes  humanae  societatis  ordines  pertur- 
bare  nituntur,  posthabitis  innumeris  ,  prae- 
clarisque  argumentis,quae  inconcussam  eo- 
rum  fidem  et  observantiam  in  Principem, 
studiumque  incensum  erga  patriam  eviden- 
ter  testantur.  ImoNos  ipsi  rogamur,  ut  ca- 
tholicos  illos  et  sacros  Pastores  adiiortemur 
ad  earum  legum  observantiam,quod  eo  va- 
let  ut  Nostram  Ipsi  operam  grcgi  Christi 
opprimcndo  et  dispergendoconferamus.  Ve- 
rum  Dco  frcti  conlidimus  ,  scrcnissimum 
Imi)eratorem  ,  rcbus  melius  compcrtis  ac 
peiq^ensis,  reiecturum  suspicionem  tam  ina- 


nem  atque  incredibilcm  erga  subditos  fide- 
lissimos  conccptam  ,  ncque  passurum  diu- 
tius,  ut  eorum  lionor  tam  foeda  discerpatur 
obtrectatione  ,  et  immerita  adversus  illos 
perduret  insectatio.  Ceterum  Imperialem 
hanc  epistolam  ultro  praeteriissemus  hoc 
loco  ,  nisi ,  Nobis  plane  insciis  ,  et  more 
certe  insueto  ,  vulga(a  fuisset  ab  ofiiciali 
Berolini  ephemeiide  una  cum  alia  manu 
Nostra  exarata  ,  qua  Serenissimi  Impera- 
toris  iustitiam  pro  Ecclesia  catholica  in 
Borussia  appellavimus  ». 

Pi'ocul  dubio  se  tanto  dignos  Patrono  iii- 
stitiae  exhibuerunt  sacrorum  Antistites,  Sa- 
cerdotes,  Curiones  et  ceteri  catholici  regni 
Borussiae,  ita  ut  merito  in  allocutione  ha- 
bita  ad  Caidinales  in  Consistorio  diei  21  de- 
cembris  1874  Summus  Pontifex  potuerit  ex- 
clamare:  «Nonne  enim  divinae  Dei  gratiae 
virtus  fuit,quae  usque  ad  hanc  diem  in  tanto 
certamine,  tum  Venerabiles  fratres  Episco- 
pos,  tum  Sacerdotes  et  fideles  in  Germania 
ita  sustentavit,  ut  admirabilia  exempla  con- 
stantiae,  zeli,  fidei,  invictae  patientiae  et 
virtutis  magna  cum  gloria  religionis  edide- 
rint?  » 

Sed  iegibus  quae  non  ita  pridem  adversus 
Ecclesiae  iura  latae  fuerant,quaeque  percu- 
lerunt  complurcs  e  Clero  et  e  fidelibus  stre- 
nue  officio  perfunctos  ,  aliae  additae  sunt 
quae  divinam  Ecclesiae  constitutionem  pe- 
nitus  subvertent,  et  omnino  sacra  Episco- 
porum  iura  pessumdant.  Ac  sane  hisce  le- 
gibus  facta  potestas  laicis  iudicibus,  ut  Epi- 
scopos  aliosque  animarum  curationi  prae- 
positos  ,  e  dignitate  et  muneris  exercitio 
deiicerent  ;  multa  et  gravia  impedimenta 
iis  obiecta,  qui  pro  pastoribus  absentibus 
ad  legitimam  iurisdictionem  exercendam 
essent  constituti;  indictum  Capitulis  Cathe- 
dralibus,  ut  Vicarios  eligerent,  nondum  va- 
cante  ,  iuxta  canones,  episcopali  Sede  ;  de- 
nique  ,  ut  alia  omittantur  ,  demandata  fa- 
cultas  provinciarum  Praefectis  ,  ut  viros 
etiam  acatholicos  deputarent,  qui  Episco- 
pis  suffecti  ,  eorum  vice  ,  parique  iure  in 
Dioecesibus  administrationi  bonorum  tem- 
poralium  praeessent,  sive  sacris  personis, 
sive  usui  Ecclesiastico  eadem  sint  desti- 
nata.  Probe  unusquisque  intelligit  ,  quae 
damna  et  vexationes  ex  his  omnibus  legl- 
bus,  et  aopera  earumdem  exequutione  fue- 
rint  insequuta.  Argumento  sit  luctuosissima 
calamitas  Dioecesium  Gnesnensis  et  Posna- 
niensis,  ac  Dioecesis  Paderbornensis  ;  tra- 
ditis  enim  in  custodiam  Episcopis  Miecislao 
Gnesnensi  et  Posnaniensi,  nec  non  Conrado 


VSQVE  AD  PRAESENTEM   AETATEM  387 

antistite  Paderbornensi,  ac  in  eos  sententia 
lata,  qua  ab  Episcopali  sua  Sede  et  aucto- 
ritate  per  sumniam  iniuriam  deiectos  de- 
clararunt,  memoratae  Dioeceses  subsidio 
Pastorura  suorum  orbatae  in  gravium  dif- 
ficultatum  et  aerumnarum  molem  misere 
coniectae  sunt.  Verum  forti  Episcopi  ste- 
terunt  tortoi-ibus  fortiores,  et  non  solum  de- 
territi  non  sunt  impendenti  pei-iculo  ,  et  le- 
gum  animadversione  ,  quin  pro  rainisterii 
sui  gravitate  Ecclesiae  iura  et  mandata  cu- 
stodirent,  verum  etiamdecori  sibi  duxerunt 
et  gloriae  ,  sicut  et  alii  Borussiae  regni 
spectatissimi  Episcopi,  quod  damnationem 
immeritam  et  nocentium  poenas  propter  iu- 
stitiam  subirent,  egregiam  exhibentes  vir- 
tutem  in  aedificationem  totius  Ecclesiae 
redundantem.  Contemptus  vero  Episcopalis 
digniiatis,  violatio  libertatis  et  iurium  Ec- 
clesiae,  vexationes,  quae  non  modo  supram- 
memoratas  illas,  sed  etiam  alias  Borussici 
regni  Dioeceses  premebant ,  fortem  habe- 
bant  in  Pontifice  vindicem.  Revera  Pius 
Pp.  IX,  Encyclica  Quod  niimquam  5  febr. 
1875  ad  Archiepiscopos  et  Episcopos  regni 
Borussici,  omnes  citatas  leges  irritas  decla- 


'avit,  utpote  quae  divinae  Ecclesiae  consti- 
tutioni  adversantur.  Nec  observare  omisit 
factum  indignum  illustri  genti,  ab  acatho- 
licis  ipsis  ,  partium  studio  haud  obnoxiis  , 
procul  dubio  perspectum  ,  quod  eae  leges 
severis  munitae  sanctionibus  ,  acres  ani- 
madversiones  non  obtemperantibus  commi- 
nantes,  et  militarem  manum  paratam  ha- 
bentes  ad  executionem,  pacatos  atque  iner- 
mes  cives  ,  merito  ab  iis  aversos  propter 
conscientiae  dictamen,  in  ea  ferme  condi- 
tione  saepe  constituant,  in  qua  sunt  miseri, 
afflictique  homines,  quos  premit  atque  urget 
vis  maior,  quam  nequeant  avertere.  Quare 
eae  leges  non  liberis  civibus  indictae  vi- 
dentur  ad  rationabile  obsequium  exigen- 
dum,  sed  quasi  servis  impositae,ut  coactam 
obedientiam  vi  terroris  extorqueant.  Haec 
omnia  memorans  Summus  Ponlifex  sic  con- 
cludit:  «Haec  tamen  non  ita  volumus  ac- 
cipi,  quasi  iusta  excusatione  purgatos  eos 
censeamus,  qui  propter  metum  hominibus 
obedire  maluerunt ,  quam  Deo ;  multoque 
minus  quasi  impune  habituri  sint  a  Divino 
ludice  improbi  homines ,  siqui  sint ,  qui 
unius  civilis  auctoritatis  praesidio  suffulti, 
paroeciales  Ecclesias  temere  occuparunt , 
et  sacrum  ministerium  in  iis  capessere  ausi 
sunt.  Imo  perditos  istos,  et  quotquot  in  po- 
sterum  sese  in  Ecclesiarum  regimen  simili 
crimine  intruserint,  in  maiorem  excoramu^ 


888 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


nicationem  iuxta  sacros  canones  incidisse, 
et  incidere  ipso  iure  et  facto  declaramus ; 
monentes  pios  fideles,  ut  ad  eorum  sacra 
haud  accedant ,  neque  ab  iis  Sacramenta 
suscipiant,  atque  ita  ab  eorum  commercio 
consortioque  prudenter  abstineant,  ne  ma- 
lum  fermentum  massam  interminatam  cor- 
rumpat  ». 

Eiusmodi  insigne  animi  fortitudinis  argu- 
mentum  in  Episcopis,  Clero  ,  populoque 
fideli  Borussiae  suspiciens  idem  Pontifex, 
laudatis  Litteris  diei  5  februarii  1875  ,  ad 
sacrorum  Antistites  Borussiae  ,  «  utinam  , 
exclamabat ,  levamen  aliquod  in  hisce  re- 
rum  angustiis  Vobis  afferre  valeremus !  » 
Attamen  consilio ,  opportunisque  monitis 
pro  rerum  circumstantiis  eis  non  defutu- 
rum  promittens,  in  eorum  laude  ponebat 
fortitudinem  et  constantiam  «  quam  profe- 
cto,  aiebat,  in  aspera  dimicatione  obeunda 
certatim  aemulati  sunt  reliquus  Clerus  et 
fideles  ,  quorum  tanta  fuit  animorum  fir- 
mitas  in  catiiolicis  servandis  officiis,  tanta 
cuiusque  in  suo  genere  laus ,  ut  omnium, 
vel  alienissimorum  ,  oculos  et  admiratio- 
nem  in  se  converterint  ».  «  Illud  autem 
sciant  ,  Pontifex  subdebat  ,  qui  Vobis  in- 
festi  sunt  ,  quod  renuentes  vos  praestare 
Caesari  quae  Dei  sunt,  nullam  regiae  au- 
ctoritati  iniuriam  allaturi  estis,  et  niliii  ex 
ea  detracturi  ; . . .  ac  simul  noverint,  unum- 
quemque  vestrum  tributum  et  obsequium 
Caesari  dare  paratum  esse ,  non  propter 
iram,  sed  propter  conscientiam  in  iis,quae 
civili  subsunt  imperio  et  potestati».  Leges 
vero  non  ita  pridem  advei'sus  Ecclesiae 
iura  latas  ,  quaeque  perculerunt  complu- 
res  e  Clero  et  e  fidelibus  strenue  officio 
perfunctos  ,  sed  et  alias  recens  additas, 
quae  divinam  Ecclesiae  constitutionem  pe- 
nitus  subvertere,  et  omnino  sacra  Episco- 
porum  iura  pessumdare  contendebant,  Pius 
Pp.  IX  omnibus,  ad  quos  ea  res  pertinet 
et  universo  catiiolico  Orbi  irrilas  esse  de- 
nunciabat.  «  Non  enim  ,  admonebat  ,  po- 
tentes  iiuius  saeculi  praefecit  Dominus  sa- 
crorum  Antistitibus  in  iis,  quae  ad  Sanctum 
ministerium  attiiient;  sed  Beatum  Petrum, 
cui  non  modo  agnos,  sed  et  oves  suas  pa- 
scendas  commendavit ' ,  proindeque  a  nulla 
quantumvis  sublimi  saeculi  potestate  epi- 
scopali  officio  privari  possunt  ii,  quos  Spi- 
ritiis  Sanctus  posuit  Episcopos  rcgcrc  Ec- 
clesiani  Dci  ^  ». 


'  lu.in 
Cap.  i. 

"^  Acl.  XX,  28. 


XXI,  10,  17.— S.  Augusliiius,  de  Fuud- 


Alteram  occasionem  extollendi  laudibus 
Episcopos  Borussiae  de  manibus  suis  amit- 
tere  haud  passus  est  Summus  Pontifex,  cum 
evulgatis  litteris ,  quas  princeps  von  Bis- 
mark  miserat  ad  legatos  Germanici  Imperii 
apud  Piincipes  et  Gubernia  Europae  die 
15  maii  1872  ,  omnes  ad  unum  Archiepi- 
scopi  et  Episcopi  scriptam  dederunt  recla- 
mationem  [M emorancluni)  exordiente  anno 
1875  ,  ut  iura  ,  rationesque  Romani  Pon- 
tificis  defenderent.  Ex  eo  quod  Concilium 
Oecumenicum  Vaticanum  dogma  de  Summi 
Pontificis  infallibilitate  tradiderit,  et  Pon- 
tificiam  illustraverit  iurisdictionem  ,  Can- 
cellarius  Germanici  imperii  intulerat,  rem 
alea  plenam  esse  electionem  successoris 
Pii  IX  in  Romana  Sede.  «  Summus  enim 
Pontifex,  ille  scribebat,  nova  potestate  exor- 
natus  totam  in  se  conferet  iurisdictionem 
episcoporum  ,  qui  comparate  ad  singulas 
dioeceses  erunt  nuda  Papae  instrumenta, 
proindeque  exteri  Principis  administri.  Vi- 
deant  igitur,  inferebat,  gubernia  quid  agen- 
dum  sit,  quum  tempus  Conclavis  advenerit, 
ne  ex  novi  Pontificis  electione  aliquid  ipsa 
detrimenti  capiant».  Sed  mirum  quantum 
a  veritate  haec  distarent  Borussiae  Epi- 
scopi  ostenderunt ,  textum  ac  sensum  Ca- 
nonum  Vaticani  Concilii  explanando,  prout 
Summus  Pontifex,  universi  orbis  Episcopi 
ac  perillustres  theologi  ea  tradiderunt.  Die 
autem  15  martii  illius  anni,  Pius  IX  allo- 
cutionem  habens  ad  Cardinales  in  aedibus 
Vaticanis,  ut  ostenderet  oppugnatores  Ec- 
clesiae  convertisse  suos  conatus  ad  novas 
etiam  parandas  causas  dissidiorum,  et  per- 
turbationum  in  ipsa  fidelium  conscientia, 
haec  habebat:«Nuper  enim  in  extera  regio- 
ne  quibusdam  scriptis  in  publicam  lucem 
vulgatis  quibus  Vaticani  Concilii  decreta  in 
laevam  partem  detoiquebantur,  id  specta- 
batur,  ut  in  successoribus  nostris  eligendis 
Senatus  vestri  libertas  violaretur,  atque  ut 
in  eare,  quae  tota  ordinis  ecclesiastici  est 
magna  pars,  civili  potestati  tribueretur.  At 
Deus  misericors  ,  qui  praeest  et  consulit 
Ecclesiae  suae,  provide  effecit  ut  fortissimi 
ac  spectatissimi  Germanici  Imperii  Epi- 
scopi  iliustri  declaratione  edita  ,  quae  in 
Ecclesiae  fastis  memorabilis  erit,  crroneas 
doctrinas  et  cavillationes  hac  occasione 
pi'olatas  sapientissime  refellcrent,  et  nobi- 
lissimo  tropliaco  veritati  erecto  Nos  et  uni- 
versam  Ecclesiam  laetificarent.  Dum  au- 
tcm  amplissimas  laudcs  coram  vobis  et  ca- 
tliolico  orbe  pracdictis  Episcopis  universis 
ac  singulis  tribuimus  ,  praeclaras  eas  de- 


clarationes  et  piotestationes,  ipsorum  vir- 
tute  gradu  ac  religione  dignas  ,  ratas  lia- 
bemus,  casque  Apostolicae  auctoritatis  ple- 
nitudine  confirmamus  ». 

In  hoc  luctamine,  quo  vis  porimere  ius 
sategit,  id  elTectu  comprobutum  est ,  quod 
alias  saevientibus  in  christianos  ethnicis  , 
omnibus  visum  est  permirum  ;  constantia 
et  patientia  vexatorumperscquentium  iram 
impotentem  etfecerunt.  Imperatoris  adnii- 
nistri  et  publica  Consilia  nihil  intcntatum 
reliquerunt,  ut  legibus  nefandis  Episcopos, 
utrumque  Clerum,   ceterosque  catholicos, 
quornm  centies  centena  millia  circiter  i  in 
Borussiae  regno  in  praesens  numerantur, 
ad   ihcitas   redigerentur.  Potestas  coerct^j- 
pa.divinitus  coliata  Episcopis,  ut  poenis  ca- 
nonicis  possint  afficere  reos    ex  sua  dioe- 
cesi ,  abiecta  est  ;  sacrorum   Antistitibus 
MiecislaoLedocho^YskiGnesnensi  etPosna- 
niensi,  ac  Conrado  Martin  Paderbornensi, 
in  custodiam  traditis  indicitur  ,  ut  episco- 
patui   renuntient,  idemque  factitatur  cum 
exule    Coloniensi    archiepisc.    Paulo   Mel- 
chers,  et  Episcopo  Trevirensi;  sed  illis  iure 
abnuentibus,  in  eos  sententia  lata  est,  qua 
ab  episcopali  eorum  Sede  et  auctoritate  per 
summam  iniuriam   deiecti   declarabantur  ; 
neglectis  his  ,  quae  in  Bulla  De  scdute  anl- 
marum  constituta  fuerant  ,   quaeque  regio 
decreto  admissa  et  ad  exitum  adducta  erant, 
statutum  est  differri  omnes  reditus,  quos  vel 
aerarium,  vel  thesauri  qui  in  tutela  Status 
sunt,   Episcopis  ,   ceterisque   e  Ciero   piis 
Institutis  solvere  tenebantur.  Accessit,  quod 
iis  qui  publica  exercebant  oflficia,  talia  se- 
creta  monita  quoad  ecclesiasticos  viros  tra- 
dita  sunt,   ut  delatores  sibi  ad  imitandum 
proposuerint,qui  in  Anglia  subHenrico  VIII 
et  Elisabetlia  fuerunt.  Omnes  religiosorum 
sodalium  Ordines,  Puellis  Charitatis  mini- 
me  exceptis,  ab  universa  Borussia  expulsi 
sunt,  immo  animadversione  ac  poenis  digni 
habiti  sunt  omnes  Sacerdotes,  qui  vel  Mis- 
sam  coram  pluribus  celebrarunt,  vel  chri- 
stifideles    ad    sacramentalem     admiserunt 
Confessionem. 

Quamquam  vero  ea  tyrannide  Christi  Ec- 
clesiaopprimeretur,  Deus  qui  solatur  Spon- 
sam  suam  in  omni  tribulatione  ,  non  de- 
stitit  eius  mulcere  dolores  et  spem  redin- 
tegrare.  Multi  e  protestantium  numero  , 
vel  censu,  vel  doctrina,  vel  officio  publico 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  389 

illustres,  erroribus  eiuratis  ,  fidem  catho- 
licam  professi  sunt.  Episcopis  a  suis  sedi- 
bus  eiectis,  Parochis  a  paroeciis  exturba- 
tis,  viri  patricia  nobilitate ,  divites,  popu- 
lares  ipsi,  aedes,  domos,  cubicula  praebue- 
runt,  omnique  subsidiorum  genere  adiuva- 
runt.  Limburgi  sacerdotes  aes  collectitium 
inter  sese  statuerunt ,  ut  fratribus  a  Gu- 
bernio  facultatibus  spoliatis  succurrerent. 
Eximio  Gnesnensi  et  Posnaniensi  archiepi- 
scopo  ,  in  ipso  Oslrovii  carcere  Romana 
Purpura  adaucto,  catholici  Borussiae  datis 
litteris  gratulati  sunt.  Quum  autem  Pius 
Pp.  IX  octogcsimum  tertium  a  nativitate 
sua  anniversarium  diem  celebraret ,  duo- 
decim  miliia  catholici  germanici,  per  epi- 
stolam  ad  Pontificem  missam,  testati  sunt 
immotam  suam  fidelitatem  in  Romanam 
Sedem. 

Eadem  laudabili  constantia,  cum  sermo- 
nibus  in  comitiis  et  publicis  regni  Borus- 
sici  Consiliis  ,  tum  scriptis  per  catholicas 
ephemerides,  christifideles  Ecclesiae  eius- 
que  Ministrorum  libertatem  vindicare  non 
cessant.  Proinde  auxiliaria  eorum  opera 
usi  Pius  IX  et  Leo  XIII  rem  eo  perduxe- 
runt,  qua  lenitate  modorum,  qua  principio- 
rum  iuris  firma  defensione,ut  misso  iterum 
an.  1882  ad  Sanctam  Sedem  Oratorem,  Bo- 
russiae  Gubernium  specialibus  decretis  , 
quibus  mederi  videtur  nonimllis  ex  damnis 
Ecclesiae  catholicae  illis  ditionibus  illatis, 
spem  in  animos  inducat  proximae  Statum 
inter  et  Ecclesiam  pacificaiionis. 

In  regno  Baoariae,  de  quo  aUbi  breviter 
diximus  i,  duae  partes  civitatis  supra  ter- 
tiam,  e  quinquagies  centena  millia,  catho- 
Ucam  fidem  proHtentur.  Episcopatus  Bava- 
rien.  nunquam  defecit  defensioni  iurium  et 
legum  lesu  Chrisli  Ecclesiae.  Quum  Ma- 
trimoniuni  sic  dictum  cioile  Borussiae  iam 
suffragia  in  publicis  Consiiiis  tuUsset ,  et 
gubernium  Monachii  in  suo  regno  ipsum 
introducere  voluerit ,  sacrorum  Antistites 
Bavariae  pro  viribus  propositum  respue- 
runt,etConcordatum  adliuc  vigentem  com- 
memorarunt.  Anno  1875  mense  ianuario  lit- 
teras  Summo  Pontifici  Episcopi  quoque  mi- 
serunt  ,  quibus  reiiciebant  quidquid  Can- 
ccllarius  Germanici  imperii  dolose  egerat 
in  futuro  Conclave  ^,  erroneas  doctrinas  et 
cavillationes  adversusRomanam  Sedem  di- 
vulgans  ac  disseminans.  «Et  quia,  Praelati 
aiebant,  satis  non  fuit  eorura  malitiae  prin- 


1  Numerus  10,000,000  sumlus  est  ab  oralione 
quam  Petrus  Reichensperg,  Berolini,  in  publicis 
Consiiiis  (Landstag)  babebat  die  11  iunii  1883. 


1  Pag.  339. 

2  Vid.  p.  388. 


390 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


cipatum  civile  Sedis  Apostolicae  evertisse, 
et  indixisse  bella  et  persecutiones  in  re- 
gnum  Vicarii  lesu  Christi,  in  omnibus  fer- 
me  partibus  orbis  terrarum,  nunc  temera- 
rio  ausu,  in  proximis  comitiis  pertentant 
ipsum  Pastorem  impetere  ut  facilius  oves 
dissipent  et  mactent.  Sed  qui  habitcd  in 
coelis  irridehit  eos,  ct  Dominus  subsannabit 
eos.  lam  coacti  sunt  in  lucern  prodere,  quae 
consilia  in  tenebris  machinabantur  ». 

Post  conversionem  Friderici  Augusti  Sa- 
xoniae  electoris,  sub  finem  saeculi  XVII  i, 
catholici  in  eo  regno  toierati  esse  coepe- 
runt  2.  Tunc  lesuitae  ibi  penetrarunt ,  et 
paroeciarum  curam  tulerunt ,  a  Vicario 
Apostolico  illic  a  S.  Sede  constituto  de- 
pendentes.  Suppressa  Societate  ,  viri  reli- 
giosi  vineam  Domini  colere  persequuti  sunt 
tamquam  presbyteri  saeculares.  Huius  Vi- 
carii  iurisdictio  et  ad  magnum  Ducatum 
Saxonia e-V inariae  (Weimar)  extenditur  et 
ad  Aldenburgum  Ducatum.  Undenas  paroe- 
cias  continet  cum  vigintiquatuor  praesbv- 
teris  et  13,000  catholicis.  Earumdem  ditio- 
num  vero  ahi  24,.500  fideles  cum  60  prae- 
sbyteris  Apostohco  Praefecto  Misniae  ac 
Lusatiae  subiecti  sunt,  cuius  Titularis  uno 
eodemque  tem.pore  est  Decanus  ecclesiae 
Budissinae  Divo  Petro  dicatae.  Nunc  Saxo- 
niae  (regni)  Vicarius  Apostolicus,  nec  non 
Misniae  ac  Lusatiae  Praefectus  Aposto- 
licus  est  D.  Franciscus  Bernert  Episcopus 
tit.  A;:oien. 

In  Hassiae  Darmstadiensis  magno-Du- 
catu  Maguiitinus  Episcopatus  subest  Fri- 
burgen.  archiepiscopo  Sulfraganeus.  Ec- 
clesia  Maguntina  antiquissima  ac  periilu- 
stris  est,  praesertim  ob  vigintinovem  Con- 
ciHa  in  ea  civitate  ab  anno  81.3  ad  annum 
1549  concelebrata.  Dioecesis  250,000  fideles 
circiter  admunerat.  Leges  rei  catholicae 
adversae  in  Borussia  conditae  etiam  nunc 
in  magno-Ducatu  extant.  Piuries  Capitu- 
lum,  sodalitia,  parocciae  Princi])cm  enixe 
rogarunt,  ut  Gubernium  eis  tribueret  ail- 
quantum  illius  toleranliae  de  qua  prote- 
stantes  se  laudant  ,  sed  frustra.  In  con- 
ventu,  nonisaprilis  1883  Olfenbachii  habito, 
cathoiici  contestando  denunciarunt  tristem 
religiosum  stalum  quo  degunt  ,  scholas 
atheas  a  gubernio  Hassiano  ibi  institutas, 
sacerdotes  ad  militiam  coactos,  Ecclesiae 
libertatem  et  iura,  a  Conventionibus  sole- 


Vid.  p.  151. 

Lcgesis  pp.  151  cl  103. 


mnibus  tutata ,  cassa  atque  conculcata. 
Faxit  Deus,  et  iustitia  triumphet! 

In  Saxonia  superiori  Analthiuni  sive  A- 
nhaltini  principatus  ,  ubi  lutheranismum 
profitetur,  e  200,000  incolis,  duo  millia  ca- 
tholicorum  enumerat.  li  quidem  a  Vicario 
Apostolico,  titulo  Ducatus  Anhaltini  freto, 
gubernantur;  nunc  vero  provisoria  ratione 
Paderbornens.  Episcopus  Vicariatuni  ad- 
ministrat.  Huius  Vicariati  origo  repetenda 
est  a  conversione  subsequuta  anno  1825 
ducis  Fernandi  de  Anhalt  Coethen  ,  qui 
una  cum  uxore  Parisiis  protestantismi  er- 
rores  coram  Archiepiscopo  illius  metropo- 
lis  abiuravit. 

}ioha.t'\ae  Sleciscensis  Ducatu.s  in  imperio 
Germanico  a  Praefecto  Apostolico  Holsa- 
tine  Slesirigis  in  spiritualibus  moderatur. 
Ad  praesens  D.  Bernardus  Hoting,  Osabur- 
gensis  Episcopus  ,  ipsius  Ducatus  Admi- 
nistrationem  Apostolicam  gerit ,  sicuti  et 
ipse  Pro-Vicarius  Apostolicus-  Germaniae 
Septentrionaiis  itidem  a  Sancta  Sede  con- 
stitutus  est.  In  toto  imperio  Germanico  ca- 
tholicorum   15,000,000  adnumerantur. 

Ineunte  hoc  saeculo  principes  protestan- 
tes  utile  sibi  fore  adiudicarunt  foedus  cum 
Pontifice  pacisci  ,  ut  quoddam  ius  in  ele- 
ctione  vel  praesentatione  episcoporum  adi- 
piscerentur.  Primo  Anglia  ann.  180G  rem 
inivit  pro  Ecclesia  Hiberniae  ;  sed  statu- 
tum  fuit  principes  heterodoxos  nulla  posse 
huiusmodi  iure  fi'ui ,  nec  Pontificem  velle 
iuridicam  libertatem  Capitulorum  coercere 
inEpiscoporumeIectione.Quamobrem,prin- 
cipibus  efflagitantibus  ,  per  BuIIas  ,  paulo 
ante  commemoratas  i,  ad  complures  Status 
germanos,Summi  Pontifices,inter  aliaquae 
ad  ecclesiastici  regiminis  rationem  in  prae- 
fatis  ditionibus  spectaljant,  accurate  decer- 
ncruntCapituIorum  iura  libcre  eligendiEpi- 
scopos.  Denique  conclusum  est ,  Apostoli- 
cam  Scdem  pi'incipibus  concessuram  ceto 
limitatum,  et  litteris  in  forma  Brevis,  Ca- 
pituiis  datis  ,  memorasse  eis  oificium  eli- 
gendi  viros,  qui  minime  potuissent  Eccle- 
siam  inter  et  Statum  perturbationem  affi- 
cei-o. 

82.  Ecclcsiac  status  in  Austria  —  Ec- 
clesiae  status  non  diutius  in  austriaco  im- 
perio  in  bonam  partem  pcrduravit.  Post 
rcrum  evcntum  in  Italia,  quum  Franciscus 
loscphus  Pedcmontano  rcgi  Longobardiam 
cedcret  ,  sui  erat  ut  Pontificiae   ditiones  , 


'  P.ig.  339. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


391 


propter  Tigurinam  Conventionem  ^  inte- 
grae  conscrvarcntiu'.  Nihilo  minus  post  Cu- 
stotiae  procliuni,  anni  18f)(i,  Impcrator  lo- 
sephus,  a  Borussicis  armis  dcvictus,  suum 
primum  administrum  creavit  von  Bcust  e 
secta  protestantium.  Sub  hoc  infensissimo 
catholici  nominis  hoste,  magna  commotio 
in  rebus  reli;4iosis  in  imperio  austriaco 
exorta  est.  Infanda  sane  ab  austriaco  Gu- 
bernio  veluti  Status  finidamentum  die  21 
decembris  1867  lata  lex  cst,  quae  in  omni- 
bus  imperii  ditionibus  ctiam  catholicae  re- 
ligioni  unice  addietis  valere  ,  et  vigere  o- 
mnino  debebat.  Hac  lege  omnis  omnium 
ojiinionum  et  hbrariae  artis  hbertas,  omnis 
tum  fidei  tum  conscientiae  ac  doctrinae  U- 
bertas  statuebatur,  et  civibus  cuiusque  cul- 
tus  facultas  tribuebatur  excitandi  educa- 
tionis,  doctrinaeque  instituta,  et  omnes  cu- 
iusque  generis  reUgiosae  Societates  aequi- 
parabantur  et  a  Statu  recognoscebantur. 
Omnes  reclamabant  contra  has  leges  ,  et 
sustentati  ea  spe  ut  Austriacum  Gubernium 
iustissimis  in  Austria  sacroruin  Antistitum 
expostulationibus  dociles  praebens  aures, 
vellet  saniorem  induere  meiitem  et  mehora 
suscipere  consilia;  sed  inanes  fuere  spes. 
Namque  idem  Gubernium  die  25  maii  1868 
aham  edidit  legem,de  matrimoniis  mixtis, 
et  in  ea  septennio  minores  debere  paren- 
tum  a  recta  fide  defectionem  sectari  iube- 
batur.  Insuper  omnis  delebatur  vis  promis- 
sionum,  quas  merito  Ecclesia  catholica  exi- 
git  antequam  mixta  contrahantur  matri- 
monia  ;  et  ipsa  apostasia  tum  a  catholica, 
tum  a  christianareligione  ad  civilia  ius  ele- 
vabatur,  et  omnis  Ecclesiae  auctoritas  in 
sacra  coemeteria  de  medio  tollebatur.  I- 
dem  Gubernium  non  dubitavit  eadem  die 
de  Matrimonio  quoque  legem  promulgare, 
qua  leges  ad  Conventionis  normam  editas 
plane  abolevit  ,  et  in  pristinum  vigorem 
restituit  veteres  austriacas  leges  Ecclesiae 
legibus  vehemenler  adversas,  et  matrimo- 
nium  etiam,uti  dicunt,cf(;f/e  omnino  impro- 
bandum  asseruit,  confirmavit,  atque  omnem 
Ecclesiae  auctoritatem  et  iurisdictionem 
circa  et  matrimoniales  causas,  omniaque 
tribunalia  de  medio  sustulit.  Legem  quo- 
que  de  scholis  promulgavit,  qua  omnis  ec- 
clesiae  vis  destruebatur  ,  ac  decernebatur 
supremam  omnem  litterarum  disciplina- 
rumque  institutionem,  et  in  scholis  inspe- 
ctionem  ac  vigilantiam  ad  Statum  perti- 
nere;  ac  statuebatur,  ut  religiosa  dumtaxat 


Italice  Trallalo  di  Ztirigo. 


institutio  in  popularibus  scholis  a  cuiusque 
cuitusauctoritale  dirigeretur,  utque  variae 
cuiusque  religionis  Socictates  aperire  pos- 
sint  peculiares,  et  proprias  scholas  pro  iu- 
ventute ,  ac  docti'iiiae  libri  ab  auctoritate 
civili  approbentur,  iis  tantum  libris  excep- 
tis,  qui  religiosae  institutioni  inservire  de- 
bent,  quique  ab  auctoritate  cuiusque  cul- 
tus  approbandi  sunt.  Pius  Pp.  IX  allocu- 
tione  habita  22  iunii  1868  omnes  istas  le- 
ges  icprobavit  et  damnavit,  meritasque  tri- 
buit  laudes  Episcopis  imperii  austriaci,  qui 
episcopali  roborc  tum  voce  tum  scriptis  Ec- 
clesiae  causam  et  Conventionem  impavide 
tueri  ac  defendere  et  gregem  officii  sui  ad- 
monere  non  destiterunt.  Et  allocutione  ha- 
bita  25  iunii  1869,  abstinere  non  potuit  ipse 
Pontifex  a  lugendis  gravissimis  malis  et 
damnis  quibus  reUgio  catholica  inhisce  ter- 
ris  et  Hungariae  regno  miserandum  in  mo- 
dum  affligebatur  et  divexabatur. 

Anno  1874  publicis  Imperii  Comitiis  ex- 
pendendae  et  approbandae  proponebantur 
novae  leges,  vulgo  confessionales  nuncupa- 
tae,quae  eo  manifeste  spectant,ut  catholica 
Ecclesia  in  perniciosissimam  servitutem 
sub  arbitrio  civilis  auctoritatis  contra  divi- 
nam  lesu  Christi  institutionem  omnino  redi- 
gebatui'.  Secundum  has  leges  Ecclesia  in 
omnibus  fere  rationibus  et  actionibus,  quae 
ad  regimen  tidelium  spectant,  supremo  ci- 
vilis  auctoritatis  imperio  prorsus  obnoxia 
et  subiecta  existimabatur,  atque  habebatur; 
idque  in  ea  Motivorum  expositione ,  quae 
vim  et  sensum  propositarum  legum  expU- 
cabat,  aperte  veluti  principii  loco  statue- 
batur.  Itaque  civile  Gubernium  sibi  arro- 
gabat  tum  iudicium  ac  proinde  magiste- 
rium  de  conslitutione  et  iuribus  Ecclesiae 
catholicae  ;  tum  supremum  eiusdem  regi- 
men  ,  quod  paitim  per  se  ipsum  suis  le- 
gibus  suaque  actione,  partim  per  ecclesia- 
sticos  viros  sibi  mancipatos  exerceat.Quod 
vero  ad  ipsas  leges  pertinet  ,  quibus  me- 
morata  Motiooruni  exposiiio  praefigitur  li- 
cct  eae  speciem  aliquam  moderationis  prae- 
seferre  fortasse  videbantur,si  cum  Borussi- 
cis  legibus  comparentur  ,  re  tamen  vera 
eiusdem  rationis  et  indoUs  erant,  eamdem- 
que  catholicae  Ecclesiae  in  austriaca  di- 
tione  parabant  perniciem.  Inter  alias  leges 
Conventio  inter  Pium  Pp.  IX  et  Impera- 
torem  anu  >  1855  inita  (uti  vidimus  §  61),  et 
ab  eodem  Principe  solemni  sponsione  mu- 
nita,  totique  Imperio  instar  publicae  legis 
promulgata,  tunc  Imperii  comitiis  declaran- 
da  proponebatur  tamquam  omniprorsus  ex 


392 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


parte  abrogata  et  irrita,  idque  nuUa  cum 
apostolica  Sede  tractatione  praegressa. 
PiusPp.  IXLitteris  Episcopatui  imperii  au- 
striaci  die  7  martii  1874  contra  hanc  so- 
lemnis  pacti  conventi  violationem  iterum 
protestatus  est ;  multo  vero  magis  intimo 
animi  dolore  denunciavit  ac  reprobavit  in- 
iuriam  illam  toti  Ecclesiae  illatam  ,  dum 
et  huius  Concordati  abrogationis  et  cete- 
rarum  connexarum  legum  causa  et  excu- 
satio  audacter  referebatur  ad  definitio- 
nes  revelatae  doctrinae  ab  Oecumenico 
"Vaticano  Concilio  editas,  atque  haec  ipsa 
catholica  dogmata  impie  appellabantur  in- 
novationes  et  commutationes  doctrinae  fi- 
dei  et  Constitutionis  Ecclesiae  catholicae^. 
Episcopos  pariter  hortatus  est  ad  vigilan- 
tiam  et  custodiam  proprii  gregis. 

Episcopi  austriaci  imperii  contra  hasjle- 
ges  confessionalcs  protestati  sunt,  et  Mc- 
morandum  in  quo  ingentia  mala,  quae  ex 
hisce  legibus  proveniebant ,  omnia  patefa- 
cierunt,  nec  aliter  se  gesserunt  Religioso- 
rum  Ordinum  Superiores.  Sed  haec  et  aiia 
omnia  minime  valuerunt:  leges  istae  ratae 
habitae  sunt,  Summi  tamen  Pontificis  re- 
probationem  prae  se  ferentes.  At  vero  Epi- 
scoporum  et  catholicorum  omnium  imperii 
opere  eo  magis  ne  voluntati  bonae  impe- 
ratoris  contradicere  vidcatur  ad  indejini- 
tum  tcmpus  rei  executio  remissa  fuit;  quin 
imo  an.  1876  proposita  et  approbata  a  Con- 
siliis  Status  lex  contra  Ordines  Religiosos 
et  moniales ,  Imperator  suum  assensum 
praestare  noluit,  et  anno  1883  popularium 
Scholarum  regimen  christianae  institutioni 
iuvenum  magnopere  secundum  constitu- 
tum  fuit. 

8.3.  Ecclesiae  status  iii  IJispania-  —  Pius 
Pp.  IX  in  Consistorio  habito  die  17  decem- 
bris  1847  maximc  gavisus  erat  de  rcbus 
religiosisin  hisce  tcrris;  quare  Mariae  Eli- 
sabeth  postulationibus  alacri  animo  obse- 
cundans  ad  eam  misit  loaniiem  BrunelHum 
arcliiepiscopum  Thessalonicen.  Apostolici 
Delegati  muricre  et  deinde  S.  Sedis  Nuntii. 
Post  diuturnam  tractatioiiem  Conventio 
inita  fuit  die  23  april.  1851,  nonis  septembris 
ciu.sdem  aiini  pubhcata.  Litteris  apostoUcis 
Ad  vicariam  ct  allocutione  habita  die  5 
scptcmbris  1851  in  acdibus  Vaticanis  Pon- 
tifex  hoc  CardiriaHljus  conimunicavit,  quo 
intcr  pUjrima  quac  statuta  fucraiit,  cautum 
in  primis  fuci-it  ,  ut  ipsa  augusta  rcUgio  , 


'   Molivorum   Kxposil.  p. 
2  Vid.  p.  357-358. 


25. 


quocumque  alio  culto  excluso,  pergens  esse 
sola  reUgio  hispanicae  nationis  ,  esset,  ut 
antea  ,  conservanda  cum  omnibus  iuribus 
et  praerogativis.  Qua  de  re  etiam  Episto- 
iam  ad  Hispanicos  sacrorum  Antistites  Pius 
IX  scripsit  die  17  maii  1852.  Tres  annos 
Conventio  viguit:  nam  mense  iuUo  an.  1854 
a  rebeUibus  rem  pubUcam  iterum  potitis, 
violatur;  Pontificem  contumeUis  insecuti 
sunt ,  Ecclesiam  suis  bonis  spoUarunt,  et 
catholicos  vehementer  vexaverunt.  Annis 
1854  et  1855  Hispania  beUis  civiUbus  exar- 
sit;palatia  procerum  incenduntur;  reginam 
in  aula  captivam,  Christinam  matrem  in 
exilium  pellei'e  fidemque  abnegare  cogunt. 
A  scelesta  denique  Constitutione  haeresis 
promulgatur.  Ubi  priraum  haec  prolata  fue- 
rint,  Pius  Pp.  IX  per  suum  negotiorum  Ge- 
storem  Madriti  morantem  vehementer  pr^o- 
testatus  est  et  i^eclamavit.  Sed  non  solum 
irritae  fuerunt  hae  reclamationes,  sed  etiam 
nonnulU  Episcoporum  a  propriis  dioecesi- 
bus  violenter  avulsi,  et  alio  amandati  ac  re- 
legati.Itaque  haud  passus  est  Pontifex  suum 
negotiorum  Gestorem  longius  ibi  morari , 
illique  mandavit,  ut  ab  Hispania  decedei'et. 
Haec  et  alia  ,  quae  contra  religionem  in 
Hispania  operabatur,  Pius  Pp.  IX  allocu- 
tione  in  Consistorio  habita  die  26  iulii  1855 
deploravit,  et  illas  leges  et  deci'ela  a  gu- 
bernio  Hispanico  eiTianata,  reprobavit,  ab- 
rogavit,  et  piorsus  irrita  declaravit. 

Sed  tandem  Conventio  restituta  ex  inte- 
gro  fuit  a  regni  administris,  pracside  Va- 
lentiae  Duce.  Aimo  1857  Hispani  regni  co- 
mitiorum  [Cortes)  in  primo  consessu  regina 
declaravit,Hispaniam  cum  Romano  Ponti- 
fice  pacem  esse  inituram.  Legatus  igitur 
Romam  missus  est,  qui  totius  orbis  Catho- 
licomm  cum  Pontifice  de  Ecclesiae  in  Hi- 
spania  agei'et  negotiis.  Pontifcx  vcro  apo- 
stolicum  Pro-nuntiuip.  Matritum  niisit,  ut 
firmitei'  res  Catliolicorum  in  Hispania  con- 
stituercntur.  Tunc  temporis  nonnuUa  Ec- 
clesiae  illata  damna  a  rei  })ublicae  mode- 
ratoribus  i^esarciuntur. 

Attamen,  armis,  proditionibus  atque  se- 
ditionibus  mense  septembris  anno  1868  a 
rebcllibus,  idest  ab  impiis  Massonismi  se- 
ctatoribus,  qui  rem  publicam  usurparunt, 
Hispania  regi  coepta  est,  regina  iam  e  re- 
gno  cxpulsa.  Cultuum  libertas  restituta  est; 
Societatis  lesu  sodalibus  cxsulibus,  paroe- 
ciis  abolitis,  cocnobiis  viri  vel  mulieres  Dco 
dicati  cxpelluntur,  ipsacjue  coenobia  diruun- 
tur.  Pcr  Matriti  vias  clTrena  turba  Ponti- 
ficem  et  Conveniionem  execi-ata  est;  Con- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


393 


ventionis  exaratum  exemplarApostoliciLe- 
gati  ante  palatium  tlammis  commisit ,  cul- 
tuum  libeitaii  plauiiens  clamoribus.  Hispa- 
niae  Episcopi  nullo  labori  pcpcrcerunt , 
quin  Ecclesiae  iura  viiidicata  forcnt ,  qua- 
re  protestando  tot  mala  denunciavere,  et 
summopere,ne  tam  iniquae  promulgarentur 
leges,  vel  promulgatae  peragerentur ,  ni- 
tebantur.  Ipse  apostolicus  Legatus  vii"  ca- 
lendas  lebruarii  an.  1869  Madrituni  immo 
Hispaniam  relinquere  coactus  est.  Tot  tan- 
taque  mala  Pius  Pp.  IX  ,  in  Consistoriis  ha- 
bitisdiebus2ldecembrisl868et25iuniil869, 
ingemuit ,  retulitque  magis  magisque  iu 
dies  Hispaniarum  regni  moderatores  in 
Catholicos  saevire,  tristitiam  summam  at- 
que  moerorem  sibi  afferentes.  Quum  ita 
res  essent,  ex  decreto  supremi  Procurato- 
ris  regni  Clerus  advocatur  iurare  in  legem 
ab  Hispaniae  Comitiis  pro  Constitutione 
condenda  convocatis,  tunc  temporis  latam. 
Episcopis  vero  ab  eodem  gubernio  decla- 
ratum  est ,  Clerum  huic  iureiurando  ada- 
ctum,  nullam  rem  divinis  vel  ecclesiasticis 
legibus  adversam  admittere  compelli.  Ast 
mense  novembris  anno  1870,  Amadeo  e  Sa- 
baudis  dynastis  Hispaniae  rege  a  Comitiis 
ipsis  constituto,  regni  moderatores  Summo 
Pontifici  de  Religionis  in  Hispania  statu  a- 
gendi  desiderium  significarunl.  Quibus  Pius 
Pp.  IX  per  suum  Cardinalem  publicis  nego- 
tiis  praepositum  respondit,  nil  aliud  a  rege 
agendum  nisi  tot  malis,  quibus  Catholici  in 
Hispania  angebantur,  occurrere  et  violata 
Ecclesiae  resarcire  iura.  Interdum,  in  allo- 
cutione  habita  die  23  decembris  1872,  Pon- 
tifex  haec  de  rebus  religiosis  in  illo  regno 
habebat:  «  Nec  levia  etiam  Ecclesia  patitur 
in  catholica  Hispania  a  civili  potestate.  Si- 
quidem  didicimus,  propositam  nuper  fuisse, 
et  iam  a  legislativo  Coetu  ratam  habitam 
legem  de  Cleri  dote  ,  qua  non  rnodo  so- 
lemnia  franguntur  pacta  conventa  ,  sed 
omnis  prorsus  recti  iustique  norma  procul- 
catur.  Quae  lex  ,  cum  spectet  ad  exaspe- 
randam  inopiam  servitutemque  Cleri  ,  et 
ad  irritanda  augendaque  mala  illustri  illi 
nationi  illata  per  postremos  hosce  annos  in 
perniciem  fidei  et  ecclesiasticae  disciplinae 
a  deploranda  actorum  Gubernii  serie;  sicuti 
VenerabiliumFratrum  in  Hispaniis  Episco- 
porum  iustissimaseorumquefirmitateplane 
dignas  querelas  iam  exciiavit,  sic  nostras 
nunc  poscit  .solemnes  expostulationes  ». 

Quamobrem,  quum  mense  februarii  anno 
1873  Amadeu.s  regno  abdicasset,ad  recentis 
reipublicae  comitia  .Emilius  Castelar  retu- 

WOVTERS,  n. 


lit  legis  schema,  qua  Ecclesiae  a  Statu  se- 
paratio  promulgaretur.  Huic  consilio  stre- 
nue  Episcopi  sunt  refragati.Imperans  omni- 
bus  niassonismus  coenobia  diruit ,  eccle- 
sias  profanavit ,  Episcopos  in  carcerem 
detrusit,  cuncta  Status  in  Ecclesiam  oflBcia 
antiquavit,uno  verbo,omnia,quae  ab  impiis 
fidemque  detrectantibus  moliri  solent,  pa- 
travit.  Praeterea  militaresOrdines  suppres- 
sit,  scilicet  Sancti  lacobi,  Alcantarae,  Cala- 
travae,  Montesiaeque,  decora  spIendidaHi- 
spaniae,  quam  contra  Inlideles  defenderant, 
unde  lata  territoria  consequuti,  quae  Roma- 
na  Sedes,  regum  postulatu ,  ab  Ordinario- 
rum  iurisdictione  exemerat.— Verumtamen 
commemorata  Conventione  diei  5  septem- 
bris  1851  ,  quoad  praedictos  Ordines  spe- 
ctabat ,  ex  dispersione  territorii  ad  ipsos 
pertinentis,  expedire  visum  fuerat,ut  quum 
perducenda  foret  ad  actum  proposita  dioe- 
cesium  nova  circumscriptio,  eadem  territo- 
ria  proximis  dioecesibus  aggregarentur.  Ad 
servandum  sanenationi  nobilissimae  huius- 
ce  suae  gloriae  monumentum,pIacuit  Sum- 
mo  Pontifici  praescribere,  ut  definitus  qui- 
dam  assignaretur  locorum  numerus  intra 
certum  radium  seu  circulum  consistentium, 
ubi  Magnus  praedictarum  Militiarum  Ma- 
gister  ecclesiasticam  iurisdictionem  exer- 
cere  pergeret.  Novo  territorio  sub  nomine 
Prioratus  Ordinum  militarium  constituto, 
Prior  Episcopus  titularis  foret.  Dum  autem 
opportunitas  rei  perficiendae  a  S.  Sede  ex- 
pectabatur,  Hispaniarum  gubernium  ,  pro 
suo  lubitu,  suppressit  quatuor  Ordines,  et 
necessario  propterea  cum  ipsis  peculiare 
illud  tribunal  ,  quod  in  eorum  territoriis 
administrationem  ecclesiasticam  exerce- 
bat.  Tot  territoriis  ita  omni  prorsus  ec- 
clesiastico  regimine  privatis,  Pius  Pp.  IX 
Litteris  Apostolicis  Qao  'jraoius  ,  pridie 
idus  iulii  1873  datis ,  suppressionem  et  abo- 
litionem  ecclesiasticae  iurisdictionis  terri- 
toriorum  ipsorum  Ordinum  Militarium  de- 
crevit,  territoria  proximis  dioecesibus  iun- 
gens,  ipsaque  eorumdem  Episcoporum  iu- 
risdictioni  subiiciens.  Item  per  alias  Litte- 
ras  Apostolicas,  Quae  dicersa,  ea  ipsa  die 
datas  ,  a  Pontifice  suppressae  et  abolitae 
fuerunt  privilegiatae  omnes  iurisdictiones 
ecclesiasticae  in  Hispaniis  existentes  ,  iis 
non  exclusis ,  quae  vel  ad  S.  loannis  lero- 
solymitaniOrdinemspectabant.vel  ad  quod- 
cumque  cuiuslibet  nominis  et  instituti  mo- 
nasterium  ,  monialium  ,  vel  ad  inferiores 
Praelatos  S.  Sedi  immediate  subiectos,  qui 
Praelati  nullius  proprie  nuncupantur,  cae- 

35 


394 


EPOCHA  Xlll.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


terisque  ibidem  enuntiatis,  excepta  dumta- 
xat  privilegiata  eorum  iurisdictione,  qui  in 
art.  11  Conventionis  supradictae  nomina- 
tim  designati  fuerunt.  Suppressa  exenipta 
territoria  propriis  seu  finitimis  dioecesibus 
iungenda  erant  ^.  Demum  anno  1876,  Al- 
phonso  XII  rege,  Prioratus  Quatuor  Or- 
dinum  Militarium  in  Hispaniarum  regno  a 
Pio  Pp.  IX  denuo  constitutus  est ,  eique 
Philippopolis  2,  ecclesia  Cathedralis,  sub  ar- 
chiepisc  metropol.  Toleti  ,  sedes  a  Pon- 
tifice  recens  erecta,  attributa  est.Intereain 
Consistorio  ui^  calend.  octobris  ipsius  anni 
Prior  electus  Episcopus  titul.  Doren.  prae- 
nuntiatus  est. 

lam  inde  ab  annol875,  Alphonso  XII,Eli- 
sabeth  filio,  rege  constituto,  Hispaniam  cum 
Romana  Ecclesia  conciliare  regni  admini- 
stri  eius  operam  dederant.  Attamen  con- 
stitutio  a  regni  Comitiis  coepta  est  agitari, 
qua  Cultuum  Ubertas  promulgaretur.  Hi- 
spaniarum  Episcopatus  iterum  compluribus 
scriptis  atque  reclamationibus  illam  adver- 
sati  suiit.  Pius  Pp.  IX  Cardinali  Archiepi- 
scopo  Toletano  v°  nonas  martias  an.  1876 
Litteras  in  forma  Brevi  scripsit  ,  quibus 
declarabat  quae  a  suo  Cardinali  a  secre- 
tis  acta  essent  cum  hispanico  apud  S.  Se- 
dem  Oratore ,  quaeque  et  Ipse  perfece- 
rat  ut  ab  Hispania  tot  imminentia  mala  , 
ex  legibus  latis  oritura ,  averteret.  Nun- 
tius  Apostolicus  apud  hispanicum  guber- 
nium  Madriti  diligenter  suam  partem  imple- 
vit,  ac  de  violatione  Conventionis  anni  1851 
cum  S.Sedc  initae  valde  conquestus  est.  Ni- 
hilominus  pridic  idus  quintilis  an.  1876  regni 
comitia  Cultuum  libertatem  decrevere.  Hi- 
spani  vcro  huic  legi  semper  i'efi'agati  sunt, 
et  quum  fidei  unitatem  plauderent,  et  quum 
Episcoporum  scrijitis  rcclamationibus  sub- 
scriberont,  et  quum  obsequium  erga  Ponti- 
ficem  publice  declararent.  Societates  reli- 
gionis  gratia  etiam  constitutae  suut,  quae 
Ecclcsiae  iura  violatadefenderent;attamen, 
intcriectis  partium  studiis,vestigiaapparue- 
runt  disscnsionum  quae  ipsassocietates  non 
parum  pciturlKirunt.  Quapiopter  Leo  Pp. 
XIII  pcrsuam  Epistolam  Encyclicam,  dici  8 
decembi'is  1882,  ad  Ejjiscopos  in  regione  Hi- 
spanadatam.  Hispanos  omncs  hortatus  est. 
utob  spcctatam  suam  crgaApostolicam  Se- 
dem  voluntatcm,  concordiac  bcnedcia  ser- 
vcnt,domcsticorum  cxcmplorum  memoriam 


'  FjP{;esis  Ponlillcis  l.illcnis  iii  ciilnni.  La  Scien- 
%a  e  la  Frde,  voi.  xciii,  p.  140  sqq. 
-  Seii  Clunicn,  lii.s|iniiicc  Ciudad  Real. 


renovent,  cogitantes,  quod  maiopes  suos,  si 
multafortitermulta  praeclaredomi  forisque 
gesserunt,  plane  non  dissipalis  dissentiendo 
viribus,  sed  una  velut  mente,unoque  animo 
gerere  potuerunt. 

84.  In  Lusitania  —  Rci  religiosae  civili.s- 
que  com[)Ositio  in  regno  Lusitano  admissa 
sub  Romano  Pontifice  Gregorio  XVI  mor- 
bum  occulit,  sed  non  sanaviti.  Miserandum 
Ecclesiae  statum  in  Lusitania  servarunt  et 
adhuc  sustinent  Liberalismus  et  Massoni- 
smus,  qui  in  Lusitanam  gentem  dominan- 
tur,  ita  ut  Jidelissimus  ille  populus  infeli- 
cissinius  iure  possit  appellari.Fides  revera, 
quae  olim  Lusitaniae  reges  et  populos  illu- 
striores  in  orbe  effecit,  multis  abhinc  annis 
algescit  in  quampluribus  eorum  ,  qui  ad 
illius  regni  gubernacula  sedent.  Immo,  uti- 
nam  pauci  fuissent  Ecclesiae  presbyteri  et 
dignitates,  qui  tanti  damni  participes  facti 
sint!  Subinde  leges  latae  iuribus  Ecclesiae 
infensae  ;  qui  inter  administros  regni  rei 
ecclesiasticae  praeesse  dicitur,ita  se  gessit, 
ad  potestatem  et  iurisdiclionem  Episcopo- 
rum  quod  attinet,  ut  procurationem  spiri- 
tualem  dioecesium  totius  regni  penes  sei- 
psum  esse  praesumeret;  Episcopis  vetitum, 
quominus  clericos  ad  sacros  Ordines  pro- 
moverent  absque  Gubernii  placito  ,  neve 
aliquem  ad  ecclesiasticum  Beneficium  pro- 
vehere  possent ,  sed  tantum  electionem  a 
Gubernio  factam  probarent.  Quo  pacto  , 
quum  in  Lusitania  late  pateat  damnatarum 
societatum  imperium  ,  quandoque  ad  Be- 
neficia  ecclesiastica  etiam  maiora  viros  in- 
dignos  eligi  iure  conquesti  sunt  fideles.  Ac- 
cesserunt  permulta  ab  hominibus  flagitiosis 
impune  admissa  contra  Ecclesiae  catholi- 
(■ae  iura  ac  institutiones,  ita  ut  aliquando 
Puellae  a  Charitate  nuncupatae,  quaeque 
in  sui  admirationem  omnes  rapiunt ,  per 
civitatis  vias  ,  sub  umbra  gallicae  earum 
originis,  contumeliis  ac  verberibus  affectao 
fuerint. 

Haec  omniasecum  cogitanti  supremo  Eo- 
clesiae  Pastori  digna  visa  sunt,  quae  summa 
sua  potestatc  corrigcrentur.  Epistolam  en- 
cyclicam  ob  id  misit  Patriarchae  Ulysippo- 
ncnsi  ,  Archiepiscopis  regiii  Lusitani  ,  oo- 
riimquc  suffraganeis  Episcopis,  die  3  iulii 
1802,  qua  totus  in  eo  est,  ut  ostendat  ani- 
maiuni  Paslores  officio  suo  haud  satisfa- 
cerc  si  quod  infirmum  est,  non  consolidanl, 
quod  aegrotum  non  sanant ,  quod  confra- 


1 


•  Viii.  p.  3r>i-2r^rK 


ctum  non  alligant,  quod  abiectum  non  re- 
ducunt ,  et  quod  perierat  non  quaei-unt. 
Monita  eis  ilat  aptissima,  ut  sarta  tectaque 
Cleri  disciplina  servetur  ,  ac  proinde  Epi- 
scoporum  ollicia  memorat  circa  institutio- 
nem  clericorum  in  Seminariis,  de  vigilantia 
super  presbyterorum  vitam,et  super  utrius- 
que  sexus  religiosas  Familias.  Instat  ut 
visitent  suas  dioeccses  ,  paroclios  excitcnt 
ad  sua  munera  implenda,  astutiam  eorum 
retundent  ,  qui  vias  omnes  persequuntur  , 
ut  catholicos  desertores  fidei  faciant.  lubet 
eos  ,  ne  se  civili  potestati  addicant ,  sed 
tantum  obedientes  sint  legibus,  quae  Dei, 
et  Ecclesiae  praeceptis  non  opponuntur. 
Utpote  pater  amantissimus,  Pius  IX  etiam 
conqueriiur,  eo  quod  ex  Episcopis  lusitanis 
ne  unus  quidem  petiit  Romam  in  solemni 
Beatorum  Canouizatione  celebrata  die  8 
iunii  illius  anni  1862,  dum  a  dissitis  quoque 
orbis  regionibus  Episcopi  in  Urbem  con- 
venerunt. 

Admonitionibus  his  ,  licet  non  seraper  , 
neglectis  ,  status  rerum  Ecclesiae  vix  aut 
ne  vix  quidem  immutatus  in  Lusitania 
adhuc  persistit.  De  fideli  populo,  qui  ut  pri- 
mum  occasio  data  est,  studiiyp  suum  erga 
Romanum  Pontificem  manifeste  ostendit  , 
iure  merito  in  citata  Encyclica  dicitur : 
Parculi  petierunt  paneni,  et  non  erat  qui 
frangeret  eis.  Gubernium  vero  arma  non 
proiecit,  quibus  modo  manifeste,  et  modo 
occulte  iura  ac  leges  Christi  Ecclesiae  op- 
pugnat.  lam  multum  temporis  eftluxit,  quo 
plures  Lusitaniae  dioeceses  orbatae  sunt 
Episcopis,  et  paucis  inter  ea  potuit  provi- 
dei'e  in  recenti  Consistorio  die  9  augusti 
1883  Leo  XIII,  quem  Deus  sospitet. 

Hb-  Ecclesiae status  in Russia  etPolonia — 
Ab  initio  .sui  Pontificatus  Pius  Pp.  IX  Con- 
cordatum  cum  Imperatore  Russiarum  iniit, 
sicuti  diximus  ^,  et  allocutione  in  Consisto- 
rio  ad  aedesVaticanas  habito  die  3  iulii  1848 
evulgatum  fuit.Nonnullas  in  illo  imperio  la- 
tini  ritus  Ecclesiasdiuturna  viduitate  misere 
afflictas  in  ipso  Consistorio  Pontifex  potuit 
recreare  ,  easque  idoneis  Pastoribus  con- 
credere.  Conslitutum  quoque  fuit  ut  in  ur- 
be  Chersoneso  nova  erigcretur  episcopalis 
Sedes  ,  quae  suum  haberet  Canonicorum 
Coliegium  et  Seminarium  ,  ac  Suffraga- 
neum  in  civitate  Saratovia ;  utque  sex  aliae 
Dioeceses  latini  item  ritus  in  illo  Imperio 
iam  existentes  novis  circumscriberentur 
Umitibus.   Nil  vero  immutatum   fuit  circa 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  395 

Dioeccses  in  Poloniae  regno  a  Pio  Pp.  VII 
Littcris  30  iun.  1818  constitutas.  Omni  qui- 
dem  studio  statutum  fuit,  ut  Episcopis  in 
suis  dioecesibus  integra  sit  ecclesiastica- 
rum  rerum  procuratio,  quo  ipsi  pro  pasto- 
ralis  muneris  debito  et  catholicam  fidem 
tueri,  et  Ecclesiasticam  disciplinam  fovere, 
et  fideles  ad  religionem  et  pietatem  for- 
mare,  eorumque  raores  continere,et  iuve- 
nes,  ac  praesertim  illos,  qui  in  sortem  Do- 
mini  vocati  sunt,  ex  praescriptis  Tridenti- 
nae  Synodi  ad  omnem  virtutem  mature 
fingere,  rebusque  optimis  instituere,  sanis- 
que  doctrinis  imbuere  ,  et  Ecclesiasticam 
Academiam  moderari  ,  eique  sedulo  advi- 
gilare  possint.  Quumautem  in  illo  Imperio 
quamplurimi  diversorum  rituum  Catholici 
existerent,  etiam  pecuUari  aUqua  ratione 
prospectum  fuit-  Hoc  peractum  fuit  illa 
Conventione  ^,  multa  quidem  aUa  et  raa- 
ximi  sane  momenti  ad  optatum  exitum 
adducenda  supererant,  quae  a  Plenipoten- 
tiariis  in  tractatione  perfici  haud  potuere, 
quaeque  respiciunt  Ecclesiae  libertatem,  iu- 
ra,  rationes  et  fideUum  salutem. 

Interea  civiUum  perturbationum  fautores 
et  pravarum  opinionum  propagatores  iam- 
dudum  consiUum  susceperant  impellendi 
Poloniam  in  errorisviam,  ut  saniorem  prae- 
stantioremque  istius  regni  partem  a  sin- 
cera  illa  catholica  fide  et  veneratione  er- 
ga  Petri  Cathedram  omnino  avellerent. 
Quamobrem  eisdem  fidelibus  suadere  co- 
nati  sunt,  Romanos  Pontifices  non  solum 
de  spirituaU  iUorum  utiUtate  minime  fuisse 
solUcitos,  verum  etiam  nihil  umquam  egis- 
se,ut  CathoUca  Ecclesia  in  Poloniae  regio- 
nibus  sua  plena  libertate  poUeret.  Quo  cer- 
te  nihil  falsius  etiam  apparet  ex  factorum 
expositione  muUipUci  documentorum  ge- 
nereinstructa,  ac  typis  edita  iussu  Gregorn 
Pp.  XVI  2.  Sed  vix  paucis  elapsis  annis  , 
iidem  homines ,  abusi  sunt  tum  difficulta- 
tibus,  quae  Uberam  istorum  fideUum  cum 
ApostoUca  Sede  communicationem  impe- 
diebant,  tum  lamentabili  sane,  in  qua  ver- 
sabantur,  conditione,  et  eamdem  falsam  in- 
iustamque  opinionem  denuo  excitare  et  istis 
fideUbus  insinuare  non  timuerunt,  Aposto- 
licam  Sedem  magis  curare  temporalis  do- 
minii  rationes  ,  quam  spiritualem  populo- 
rum  salutem .  Quam  haec  omnia  faUacia  sint 


1  P.ig.  354. 


1  Allocutio  liabila  die  3  iul.  1848,  et  articuli 
Convenlionis  iDveniunlur  in  epli.  La  Sciema  e  la 
Fede,  vol.  xvi,  pp.  48  sqq,  Napoli  1848, 

2  Vid.  p.  354. 


396 


EPOCHA  Xtll.    A   PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


patet  ex  eo,  quod ,  praeter  Concordatum 
cum  Imperatore  statutum,  postea  ipse  Pius 
Pp.  IX  cum  illius  gubernio  Conventionem 
fecit.  Quum  vero  haec  Conventio  minime 
complecti  potuerit  ea  omnia,  quae  necessa- 
rio  ad  examen  revocanda  esse  Pontifex  exi- 
stimavit,  idcirco  voluit  ipse  ut  in  separatum 
volumen  {protocoUnm)  referrentur  suas  pe- 
titiones  circa  argumenta  ab  Imperialibus 
plenipotentiariis  nequaquam  admissa. 

Postulaverat  inter  alia  Pontifex,  ut  abo- 
leretur  lex  an.  1832  lata,  quae  minime  re- 
cognoscit  valida  matrimonia  mixta,  nisi  ab 
acatholico  presbytero  fuerint  benedicta^; 
ut  de  medio  tollerentur  leges,  quae  reli- 
giosae  professioni  ac  studiis  in  Coenobiis, 
et  liberae  Regularium  cum  supremis  suis 
Moderatoribus  Romae  degentibus  commu- 
nicationi  adversantur;  ut  clero  sua  omnia 
restituerentur  bona;  ut  Episcopi  Latini  ri- 
tus  possent  ad  tempus  suam  in  Graecos 
unitos  iurisdictionem  exercere.  Insuper  ef- 
flagitaveraf,ut  abrogarentur  leges,  quae  il- 
lic  vetant,  homines  ad  catholicae  Ecclesiae 
sinum  redire,  et  quibus  plane  congruit  alia 
illa  ordinatio  catholicae  religioni  omnino 
adversa,  sacris  operariis  vetans  non  solum 
alios  ad  evangelicae  veritatis  lucem  voca- 
re,  verum  etiam  iis  Eeclesiae  Sacramenta 
impertire,  qui  antea  ad  catholicam  Eccle- 
siam  minime  pertinebant.Neque  omisit  ipse 
Pius  summopere  conqueri  de  nova  iura- 
menti  formula,  quod  a  catholicis  Impera- 
tori  Russiarum  subditis  erat  praestandum. 

Quum  vero  certo  sciverit  Pontifex  quae 
paterentur  Puellaecaritatis  S.  Vincentii  a 
Paulo  inPolonia  existenies,  quaeque  spolia- 
tionis  periculaCleri  secularis  bonis  impen- 
derent,  et  quomodo  ad  Poloniae  regiium 
extendi  vellet  lex  annil833circa  mixta  con- 
iugia,  ob  quam  iam  conquestus  erat,  nulla 
interposita  mora  ,  iussit  opportuna  commu- 
nicatione  Russicum  Cubernium  adiri  ,  et 
eodem  tempore  penes  illud  enixe  urgeri , 
ut  omnibus  Russiarum  et  Poloniae  vacan- 
tibus  Dioecesibus  sui  praeficercntur  Epi- 
scopi,   eorumque   Sulfraganei  designaren- 


'  Peliliones  parliiii  (inoqiic  co  spcclal).inl,  ul  (i- 
(Jclcs  cum  S.  Scde  libcrc  commiinicarc  posscnl ;  ul 
al)  cpiscopalihus  consisloriis  aniovcrenlur  Procur.i- 
lor  imperiaiis  ei  laicus  a  sccreiis,  qui  a  guheniio  c- 
ligcl)alur;  ul  Cdlliolici  omiii  libcrlate  ailirenl  callio- 
lica  Iribunalia,  illisqut!  causas  subiici^ient  quoad 
nialrimoni.i  ab  ipsis  cum  acalliolicis  conlracla  ;  ul 
iu  Hussicisdoniiniis  locum  li.ibcrenl  Instructiones  a 
S.  Seiic  pro  Ilungnria,  aliisque  locis  cditae  circa 
mixla  connubia. 


tur.  Pari  soUicitudine  egit  cum  paulo  post 
novit  legem  ,  qua  Catholici,  in  quibusdam 
casibus  ,  cogebantur  ad  instauranda  schi- 
smaticorum  tempia,  aliaque  ecclesiasticam 
immunitatem  violantia.  Anno  vero  1853 
per  Cardinalem  a  publicis  negotiis  Russi- 
cumGubernium  iterum  acvehementer  exci- 
tavit,  ut  incoeptae  perficerentur  tractatio- 
nes  ad  ecclesiastica  componenda  negotia  , 
et  maiori  qua  fieri  posset  celeritate  Polo- 
niae  Dioeceses  iamdiu  vacantes  idoneis 
committerentur   Episcopis. 

Novam  vero  de  Ecclesiae  catholicae  con- 
ditione  in  Russiarum  imperio  et  regno  Po- 
loniae  spem  Summus  Pontifex  habuit,  ubi 
innotuit  Imperatorem  Alexandrum  II,  Ni- 
colai  filium  ,  patrem  demortuum  anno  1855 
in  imperio  excepisse.  Quocirca  de  re  ca- 
tholica  vehementer  sollicitus  Pius  ad  ipsum 
Principem  extraordinarium  Oratorem  mi- 
sit  ,  qui  ei  Russiarum  imperii  sceptrum 
adepto  effuse  Pontificis  nomine  gratulare- 
tur,  et  expeteret  ut  tandem  alicpando  as- 
sequerentur,  quae  iamdiu  frustra  expecta- 
bantur.  Pontificius  Orator  demandato  sibi 
munere  sedulo  fungens,  haud  omisit  cum 
ipso  Impera^^re  eiuscjue  gubernio  colloqui 
eisque  instare,ut  pacta  conventa  omni  ex 
parte  exec|uutionem  haberent,  et  ea  omnia 
componerentur  ,  quae  ad  optatum  exitum 
adduci  minime  potuerant.  Quibus  autem 
de  causis  Imperator  iustis  Pii  petitionibus 
tum  minime  annuit,  vel  facile  postea  intel- 
ligi  potuit  ex  i'elatione  eidem  Imperatori, 
paulo  ante  Pontificis  Oratoris  adventum  , 
ab  iis  exliibita,  quibus  munus  commissum 
fuit  examinandi  varias  res  ad  Conventio- 
nem  pertinentes.  Ut  autem  facilius  amove- 
i'entur  diflicultates,  quae  cxoptatam  rerum 
ecctesiasticaruni  illic  instaurationem  im- 
pediebant,omni  studio  iterum  instare  haud 
omisit  Pontifex,  ut  in  Russiarum  Impera- 
toris  dominiis  aliquis  ecclesiasticus  vir  mis- 
sus  a  Pontifice  resideret,  qui  S.  Sedis  no- 
mine  ecclesiaslica  negotia  tractando  cura- 
ret.  Atque  hunc  in  finem  Pontificius  Orator 
nihil  intentatum  reliquit,  ut  eidem  Impera- 
tori ,  eiusque  gubernio  suaderet,  iustissi- 
mam  esse  planeque  opportuiiam  huiusmo- 
di  Summi  Pontilicis  postulationem. 

Dcploranda  etiam  conditio,  ad  quam  per- 
ducti  erant  Rutlieni  et  Armeni  catholici  in 
Rus.^^ia  commorantes  ,  non  poterat  non 
veliementcr  commovere  et  excitare  Apo- 
stolicam  caritatem  et  sollicitudinem  Pon- 
tificis.  Idcirco  die3  iuhi  1848  Pius  Pp.  IX  de- 
dii  littcras  ad  Arcliiepiscopuiii  Mnhilowien- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 

sem  eiusquc  Suffraganeos,  eos  adliortaus, 
ut  iuterim  spiiituali  Graecorum  unitorum 
curae  ,  reiiimini ,  saluti  studiosissime  coii- 
sulerent;  ac  saupius  et  praesertim  an.  1857 
iteratis  petitionibus  Imperiali  gubernio  in- 
stare  liaud  praetermisit  ,  ut  omnes  amo- 
verentur  ditlicuhates  ,  quae  impediebant 
quominus  Clielmensis  Ecclesia  suum  habe- 
ret  Episcopum.  Atque  eodem  tempore  re- 
clamavit ,  propterca  quod  illius  Dioecesis 
clerici  ad  Greco-Russicam  mittebantur  U- 
nivorsitatem,  et  exposiulavit  ut  Clielmensis 
Antistes  plenam  haberet  libertatem  mit- 
tendi  nonnulios  e  suis  clericis  ad  ecclesia- 
sticam  Varsaviensem  Academiam,  quem- 
admodum  in  niore  positum  fuei^at  ante  an- 
num  1831.  Summum  autem  suum  dolorem 
ob  propcsitas  de  Chelmensi  clericorum  se- 
minario  regulas,  quae  Ecclesiae  Catholicae 
canonibus  adversabantur,Piusmanifestavit. 
Nec  minus  Pontifici  cordi  fuit  postulare  , 
ut  religiosus  S.  Basilii  Ordo  posset  denuo 
eruditricem  suorum  tironum  domum  libere 
aperire,  quo  idem  Ordo,  dc  OrientaU  prae- 
sertim  Ecclesia  tot  sane  nominibus  egregie 
meritus,  iterum  vigeret  et  effloresceret.  At 
dum  miserorum  Ruthenorum  causam  stu- 
diosissime  propugnaret  Pontifex  ,  ut  ipsi 
sanctam  unionem  libere  profiteri  et  exer- 
cere  possent,  haud  omisit  eiusdem  Impera- 
toris  iuslitiam  invocare  pro  nonnuilis  Gre- 
co-Uniti  Cleri  presbyteris  ,  qui  religionis 
causa  ab  an.l839  in  coenobiis  ritus  Graeco- 
Russici  inclusidetinebantur,tenuissima  ipsis 
aGubernio  pensione  designata.  Verum  cum 
iamdiu  expectaret,  quae  consilia  esset  su- 
scepturus  Imperator  circa  omnia  haec,  et 
illa,  quae  fuerant  extraordinario  Pontificio 
Oratore  significata,  ac  maxime  doleret  vi- 
dens  iustissimis  petitionibus  suis  haudqua- 
quam  arridere,  meunte  an.  1859  familia- 
rem  Epistolam  ad  eumdem  Imperatorem 
dedit  ,  eiusque  iustitiam  ,  aequitatemque 
excitavit,  obsecravit,  ac  simul  obtestatus 
est  fidem  ab  ipso  datam  de  Ecclesiae  ca- 
tholicae  rebus  in  suo  Russiarum  Imperio 
et  Poloniae  Regno  prospere  componendis. 
Interea  temporis  duabus  Litteris  in  forma 
Brevis  Archiepiscopo  Varsaviensi  6  iunii 
1861  et  20  februarii  1862  Pius  quaestus  est 
de  tristi  statu  Ecclesiae  in  illis  terris,  eum 
hortatus  est  ne  desineret  unquam  una  cum 
suis  Suffraganeis  eosdem  fideles  populos, 
qua  voce  ,  qua  salutaribus  et  opportunis 
scriptis  semper  monere ,  exhortari  ,  exci- 
tare  ,  ut  a  veritatis,  honoris  ,  virtutis  iu- 
stiiiaeque  semita ,  ac   sanctissimae   Reli- 


397 

gionis  praeceptionibus  numquam  deflecte- 
rent.atque  magis  in  dios  in  fide  et  amore 
erga  Apostolicam  Scdem  stabiles  et  im- 
moti  peisisterent.Russiarum  Imperator  ao- 
quiora  consilia  meditans  erga  catholicos 
sibi  subditos,  sublatis  impedimentis,  an.l862 
quaesiverat  Apostolicum  Nuntium,qui,  iuxta 
S.  Sedis  vota  ,  illoi'um  negotia  Romanum 
Pontificem  inter  et  imperialem  aulam  cu- 
raret.  Id  Pio  IX,  qui  tantos  pro  hac  re  la- 
bores  sustinuerat,  summam  laetitiam  attu- 
lit ,  sed  dum  designatus  ab  eo  Nuntius  in 
Russiam  proficisci  festinaret,  nova  exorta 
impedimenta  iilius  iter  detinuerunt.  Interim 
motis  male  consultis  contra  Principem  ex- 
citatis  ,  Polonia  turbarum  fluctibus  ferve- 
bat.  Nam  gubernium  cathoiicae  Ecclesiae 
summopere  infensum,et  omnesfideles  ad  fu- 
nestissimum  schisma  pertrahere  exoptans, 
Religionem  ,  omnesque  Catholicos  quibus- 
que  modis  acriter  insectabatur.  Hinc,  Con- 
ventione  numquam  plenae  executioni  man- 
data  ,  ac  publicis  pactis  de  catholica  reli- 
gione  in  Poloniae  regno  tuenda  plane  de- 
spectis  ,  plurimisque  editis  legibus  et  de- 
cretis  rei  cathoUcae  maxime  adversis,  Gu- 
bernium  idem  numquam  intermisit  catho- 
Uca  scripta  interdicere,  dum  libros  et  ephe- 
merides  cathoiicae  doctrinae  omnino  re- 
pugnantes  ,  et  in  Christi  hic  in  terris  Vi- 
carium  et  Apostolicam  Sedem  sumraopere 
iniuriosas  disseminare,et  communicationem 
cum  Apostolica  Sede  praepedire  satage- 
bat.  luramentum  divinis  legibus  contrarium 
praescripsit ,  et  populum  contra  sacros 
ministros  excitavit ,  et  prohibuit,  ne  doce- 
rentur  fideles  de  discrimine,  quod  inter  ca- 
tholicam  veritatem  et  schisma  intercedit,  et 
gravissimis  constitutis  poenis  impedivit , 
quominus  aUquis  e  schismate  emergere,  et 
ad  catliolicae  ecclesiae  sinum  redire  pos- 
set.  Hinc  religiosi  viri  e  suis  Coenobiis  de- 
turbati ,  eorumque  monasteria  militaribus 
stationibus  destinata  ,  et  Episcopi  a  suis 
Dioecesibus  abrepti  et  exilio  mulctati  ,  et 
innumeri  fere  catholici  graeci  ritus  sub- 
dolis  quibusque  machinationibus  in  schisma 
violenter  tracti,  et  impediti  ad  redeundum 
in  catholicae  Ecclesiae  gremium  ,  veluti 
exoptabant,  et  innumerabiles  etiam  latini 
ritus  catholici  per  mixta  praesertim  matri- 
monia  catholicae  Ecclesiae  erepti,  et  pueri 
cathoUcis  parentibus  orbati  ,  sub  tutelae 
praetextu  ,  in  longinquas  regiones  aman- 
dati  ,  a  catholico  cultu  avulsi  et  in  schi- 
smatis  discrimen  adducti. 
Accessit  etiam,quod  cum  presbyteri  tura 


398 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


laici  in  exilium  missi  omni  Religionis  so- 
latio,  praesidioque  carere  debebant,  immo 
Lithuaniae  catliolicis  optio  data  fuit  vel 
exules  abeundi  in  disiunctissimas  regiones, 
vel  deficiendi  a  catholica  rehgione.  Prae- 
terea  Varsaviensem  Archiepiscopum  e  .suo 
grege  divulsum  in  longinquas  regiones  gu- 
bernium  russicum  relegavit,  eundemque  e- 
piscopali  auctoritate  et  iurisdictione esse  pri- 
vatum  et  nerainem  e  sua  Dioecesi  cum  ipso 
posse  communicare  decrevit.  Quamobrem 
Pontifex  x°  calend.  maii  1863 ,  diim  Po- 
lonia  turbarum  fluctibus  fervebat ,  datis 
epistoHs  ad  Alexandrum  II  Russiarum  Im- 
peratorem,eiusmodi  turbationes  ex  damnis 
Religioni  illatis  tamquam  e  suo  fonte  exo- 
riri  demonstrabat,'eumque  deprecabatur,ut 
pro  Poloniae  pace  ac  tranquillitate,  adver- 
sus  catholicam  religionem  iniuriis  finem  im- 
poncret.  Urbaniano  in  Collegio  christianae 
fidei  propagandae.die  24  apriiis  1864,invicto 
Christi  martyri  S.  Fideli  a  Sigmaringa  .sa- 
cro,  vehementer  lamentatus  est  ipse  Pon- 
tifex  miseram  et  numquam  satis  deploran- 
dam  Poloniae  regni  conditionem.  Encyclica 
Ubi  Urbaniano  die  30  iulii  1864  ad  Archie- 
piscopos  et  Episcopos  Poloniae  regni  et 
Russii  Imperii  data,  graviter  quaestus  est 
de  omnibus,quae  in  Poloniae  regno  aliisque 
Russici  Imperii  regionibus  contra  catholi- 
cam  Ecclesiam  ,  eiusque  sacrorum  Antisti- 
tes,  ministros ,  iura,  patrimonium,  ac  fide- 
les  gesta  sunt;  postea  haec  habet  :  «  Et 
etiam  atque  etiam  querimur  persecutio- 
nem,quamRussicumgubernium  contra  Ec- 
clesiam  gerere  non  desinit;  absit,  ut  ullo 
modoprobare  velimus  male  consultos  mo- 
tus  in  Polonia  misere  excitatos.  Omnes  e- 
nim  norunt  quanto  studio  catholica  Eccle- 
sia  semper  inculcaverit,  ac  docuerit,  omiiem 
animam  subditam  esse  potestatibus  subli- 
mioribus  ,  omiiesquc  civili  auctoritati  sub- 
iectos  esse,  debitamquc  obcdientiam  prae- 
stare  omnino  debere  in  iis  omnibus,  quac 
Dei,  eiusquc  Ecclesiae  legibus  non  adver- 
santur.  Equidem  summopere  dolendum,  hu- 
iusmodi  motus  Russico  gubernio  ansam 
dedisse  ad  catholicam  quotidie  magis  dive- 
xandam,  et  opprimendam  Ecclesiam  ». 

Sed  Litteris  Pontificisad  Principem  scri- 
ptis  nuilum  quidem  datum  fuit  rcsponsum  ; 
quinimo  idem  gubcrnium  maiore  in  dics  in- 
sectatione  catliolicam oppugnans  Ecclesiam 
sempcr  impedivit ,  quominus  Chelmensis 
Elpiscopus  a  Pio  reimntiatus  an.  1863  cpi- 
scopalem  [)0tuisset  acciperc  eonsecratio- 
nem.  Pi-aeler  vero  Archiepiscopum  Varsa- 


viensem,  etiam  Vicarius  eius  generalis  mi- 
litari  manu  comprehensus  in  exilium  eiectus 
est,  propterea  quod  de  ecclesiasticis  nego- 
tiis  rescripta  a  Pontifice  motu  proprio  data 
ad  alios  Poloniae  Ordinarios  perferenda 
curaverat.  Nec  dubitavit  civilis  Varsaviae 
praeses  Capitulo  metropohtano  praecipe- 
re,  ut  Vicarium  Capitularem  a  se  propo- 
situm  eligeret.  Quibus  iniustis  mandatis 
Canonici  merito  obstiterunt.  Insuper  aiia 
promulgata  fuere  decreta,  quibus  catholica 
Ecclesia,  eiusque  auctoritas,  leges,  ac  di- 
sciplina  proculcabantur;  omnia  pene  Regu- 
larium  utriusque  sexus  Ordinum  coenobia 
de  medio  sublata ;  cuiusque  Regularis  Or- 
dinis  bona  publico  aerario  adiudicata ,  et 
paucissimae  Religiosae  familiae,  quae  ad- 
huc  supererant,  a  suorum  suramorum  Mo- 
deratorum  regimine  abstractae  et  Ordina- 
riorum  iurisdictioni  subiectae.  Universus 
catholicus  Clerus  tum  in  Polonia  ,  tum  in 
Russiarum  Imperio  omnibus  suis  bonis  spo- 
liatur,  et  eorumdem  bonorum  reditus  pu- 
blici  aeris  alieni  administrationi  commit- 
tuntur.  Atque  eisdem  decretis  contra  Ec- 
clesiasticas  leges,  contra  supremam  S.  Se- 
dis  auctoritatem  ,  et  omnia  iura,  statuitur 
nova  catholici  Cleri  dispositio,  nova  in 
oranibus  Dioecesibus  cuiusque  Canonico- 
rum  Collegii  existendi  ratio ,  nova  paroe- 
ciarum  divisio,  duni  Capitula  CoIIegialium 
Ecclesiarum  abolentur  ,  et  Episcoporum 
plane  destruitur  omnis  auctoritas  ac  liber- 
tas.  Cameniciensis  catholica  dioecesis  .sup- 
pressa  ,  ac  proprio  adempta  pastori,  cum 
Luceoriensis,  et  Zytomeriensis  dioecesium 
administratione  fuit  coniuncta.  Legitimi 
Sandomirensis  et  Cracoviensis  praesertim 
Dioecesium  parochi  ad  Gubernii  arbitrium 
de  una  ad  aliam  parochiam  traducti  ,  de 
proprio  gradu  deturbati ,  aliique  in  eorum 
locum  sulfecti.  Plocensis  vero  dioeceseos 
Seminarii  aedes  confiscatae  fuere,  et  illius 
Episcopus  Clericos  alumnos  in  coenobium 
olim  Franciscalis  Ordinis  extra  civitatis 
moenia  transferre  coactus;  atque  omnibus 
ecclesiasticis  viris  commeatus  denegatus, 
ne  ultra  millc  passuum  spatium  a  propria 
residentia  discedere,  et  inter  se  communi- 
care  possint.  Illorum  autcm  fidelium  cum 
Apostolica  Sede  communicatio  a  Ru.ssico 
gubernio  magna  scveritate  fuit  interdicta. 
Episcopus  vero  Chelmensis  ct  Canonici 
maiore  ex  parte  ad  repositas  terras  trans- 
niissi  sunt.  Assiduae  autem  erant  cuiusque 
gcneris  insidiae ,  artes  ct  conatus ,  quibus 
Gubcrnium   catholicac   Ecclesiae  filios  ab 


{ 


eins  sinu  abripere  ,  eosque  ad  funestissi- 
muni  schisma  totis  viribus  pertrahere  anni- 
tebatur.  Quae  omnia  manifestius  apparent 
ex  accuraia  i-erum  omnium  cxpositione  , 
quae  opportunis  documentis  munita  typis 
edita  fuit  '.  Ad  haec,  decreto  diei  22  maii 
1867  Podlachionsis  dioecesis  in  Poloniae 
regno  una  cum  Canonicorum  Collegio,  Con- 
sistorio,  Seminaiio  penitus  fuil  extincta,  et 
Episcopus  a  suo  grege  divulsus,  coactus  a 
dioecesis  finibus  continuo  discedere.  Item 
pcr  decretum  mense  iulii  1866  dalum,  Ca- 
meniciensis  dioecesis  abolita  fuei'at,et  ilUid 
Canonicorum  CoUegium,  Consistorium  ac 
Seminarium  dispersum,  ac  proprius  Auti- 
stes  ab  illa  dioecesi  violenter  abreptus. 
Die  22  maii  1867  decretum  promulgatum 
fuit,  quo  Petropoli  constituebaturCollegium 
Ecclesiasticum-catholicum-ronianum  ,  cui 
praeses  esset  Mohilo^viensis  archiepisco- 
pus.  Ad  hoc  Collegium  sunt  transmittendae 
omnes  petitiones,  ad  tidei  etiam  et  ad  con- 
scientiae  negotia  pertinentes,  quae  a  Rus- 
sicilmperii  etPoloniae  regniEpiscopis,Cle- 
ro  populoque  fideli  ad  Apostolicam  Sedem 
expediuntur,ut  ipsum  examinet  ac  decernat 
utrum  petitiones  Episcoporum  potestatem 
praetergrediantur;  et  quum  Pontificis  per- 
venerit  ad  imperium  decisio,  administer  in- 
ternarum  relationum  expendere  debet,  num 
aliquid  in  illa  reperiatur  legibus  Status  et 
supremi  Principis  iuribus  contrarium.  Ad- 
de,  quod  Catholica  Varsaviensis  Academia 
deleta  fuit;  ac  tristis  Chelmensi  et  Beltiensi 
Ruthenorumdioecesi  impenduitruina,sicuti 
dicturi  sumus.  Atque  illud  maxime  dolen- 
dum,  fuisse  quemdam  presbyterum,  nomi- 
ne  Wajcicki,  qui  minime  exhorruit,  eius- 
dem  dioecesis  regimen  et  procurationem 
a  civili  illa  potestate  accipere  et  varias  e- 
dere  ordinationes,  quae  dum  ecclesiasti- 
cae  disciplinae  adversabantur,  funestissimo 
schismati  faverent. 

Pius  Pp.  IX  pro  tot  tantisque  calamita- 
tibus  Ecclesiae  Catholicae  Russiae  et  Po- 
loniae  illatis,allocutione  29  octobris  1866  et 
Encycl.17  octobr.  1867  maxime  questus  est. 
Quin  imo  in  alia  allocutione  habita  die  25 
iunii  1869  haec  verba  fecit:  «  Russicum  vero 
gubernium  pergit  catholicam  insectari  Ec- 
clesiam,  et   ab  omnibus  fere    Dioecesibus 


VSQVE  AD  PRAESENTEM   AETATEM  399 

suos,  vi  etiam  adhibita,eiicere  Episcopos, 
eosque  in  exilium  pellere  ,  proptereaquod 
Christi  hic  in  terris  Vicarii  vocem  ac  man- 
data  ,  prout  debent ,  audire  et  exequi  vo- 
lunt,  nec  sinit  eosdem  Episcopos  ab  illis 
Imperii  finibus  egredi,  ctiamsi  maxima  E  c- 
clesiae  utilitas  id  omnino  postulet;  ac  ma- 
gis  in  dies  omni  modo  impedit,  quominus 
illi  fideles  cum  Nobis  et  hac  Apostolica 
Scde  libere  communicare  queant  ^». 

Verum,  ut  clarius  pateat  origo  Chelmen- 
sis  schismatis,  monero  opus  est,  quod  cum 
reliquae  Ecclesiae  greco-unitae  ,  penitus 
fuerint  deletae  ,  Dioecesis  Chelmensis  vix 
eflugerat  universali  excidio  an.  1839  ^  pro- 
pter  naturam  loci,  et  propositum  graeco- 
rum-uni(orum  ad  ritum  latinum  transeundi, 
ad  insidias  praecavendas.  Sed  status  Euro- 
pae  et  S.  Sedis  post  sexagesimum  huius  sae- 
culi  annum  ansam  praebuit  russico  guber- 
nio  saeviendi  in  Ecclesiam,  ut  ad  orthodo- 
xam  religionem  ,  uti  dicunt  ,  perduceret 
catholicos.  Fideles  Chelmenses  longe  ante 
viderant  hoc  novum  persecutionis  genus  , 
quum  sui  legati  missi  Petropolim  anno  1865 
gratias  agendi  causa  Imperatori  ob  libera- 
tionem  a  servitute  glebis,  ab  autocrate  pe- 
tierunt  suae  religionis  liberum  exercitium. 
Imperator  promisit  se  numquam  eorum  Re- 
ligioni  obfuturum,  sed  anno  vix  elapso,  Epi- 
scopumChelmensemKalinski  iubebatfavere 
schismati, exjOj<rycmrfo  ritum  fjraeco-unituni 
ab  onmi  elcmento  latino-  Quod  cum  facere 
nollet  Episcopus  extiirbatus  propria  sede 
in  exilium  ad  Siberiam  proficisci  cogitur, 
ast  morte  peremptus  in  via  est.  Tunc  Im- 
perator  Dioecesi  praeposuit ,  quem  supra 
memoravimus,  Wajcicki  nomine,  qui  lin- 
guae  polonae  russam  substituit  in  ecclesia- 
sticis  officiis  et  concionibus  ,  et  organa  a 
templis  submovit.  Tandem  an.  1868  prae- 
nuntiatus  est  Episcopus  Chelmensis  sacer- 
dos  Gallitianus  Kuziemski  ;  is  dioecesim 
usque  ad  annum  1871  rexit,  multumque  de- 
sideriis  Imperatoris  acquievit,  praesertim 
graeco-unitam  liturgiam  ritui  schismatico 
aequando,  ne  quid  varietatis  inter  utrum- 
queritumfideliummultitudodeprehenderet. 


•  Romae  proiliil  die  15  nov.  1866  ex  Secrel;iria 
Stalus  iiher  cui  litulus  :  Esposiuune  documenlata 
fiulle  cofttanli  cure  del  Sommo  Ponlefice  Pio  IX  a 
riparo  de'mali,che  soffre  la  Chiesa  ne'  dominii  di 
Russia  e  Polonia. 


I  Ephemerides  per  iil  tempus  celebres  narrarunt, 
Pio  Pp.  IX  hanc  agendi  ralionem  conqueremi,  Ora- 
torem  Russicum  (  Ministri  Plenipotentiarii  .ipud 
S.  Sedemvicera  fungcntem)  respondisse:  Cattolici- 
smo  e  sinonimo  di  rivoluMone  ;  qua  indignalus  re- 
sponsione,  Suiniiius  ['unlifex  illico  adminislrum  re- 
misisse.  Hic  puulo  posl  profectus  e*sl  Ronia,  el  lola 
Legalio  sequuta  est  iliuni. 

2Vid.  p.  353. 


400 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


Verum  ubi  Imperator  illi  imposuit  ultimas 
lineas  praetergredi,quibus  ritus  graeco-uni- 
tus  a  schismatico  separatur ,  constanter 
renuit,  et  relicta  dioecesi,  anno  1871,  au- 
fugit  Gallitiam  ,  quin  illi  curae  Vicarium 
praeponeret.  Tunc  abbas  Marcellus  Po- 
piel ,  de  schismaticis  benemeritus ,  ab  Im- 
peratore  dioecesi  praeficitur.  Hic  pro  vi- 
rili  parte  aggressus  est  Dioecesim  Chel- 
mensem  ad  schisma  adducere  ,  sed  quum 
Clerus  et  fideles  ei  fortiter  resisterent , 
ipse  undique  coUegit  exiguum  numeium 
sacerdotum  iosephismi  labe  infectum  ,  ut 
beneficia  et  officia  iilorum  invaderent,  qui 
sibi  obtemperare  nollent.  Datis  litteris,  die 
20  octobris  1873,  Popiel  monebat,  ut  Dioe- 
cesis  Chelmensis  vetus  rituale  a  S.  Sede 
recognitum  dimitteret,  substituto  illo,  quod 
Imperator  proposuerat.  Ecclesiastici  viri  , 
qui  noluerunt  reformationem  liturgicam 
aperte  schismaticam  ratam  habere,  in  vin- 
culis  coniecti  sunt,  vel  domo  exsulati,  eisque 
suffecti  sacerdotes  gallitiani  schismatica  la- 
be  maculati.  Coetus  fidelium  pagi  Siedle- 
cii,  exemplum  cleri  fidelis  iraitatus,  saci-i- 
legium  impium  impedire  conatus  est;  et 
ubi  sacerdotes  schismatici  calendis  ianua- 
rii  1874,  ecclesiam  petierunt ,  portas  obfir- 
matas  invenerunt  ,  populumque  custodem, 
qui,  eos  nc  intrarent,  prohibebat.  Pseudo- 
pastores  vim  et  arma  adhibuerunt,  et  impe- 
tum  facieiites  in  plebem  inermem,  quae 
brachia  in  crucis  formam  consererat,  eccle- 
siam  ingressi  sunt.  Ibi,  fractis  ianuis,  pro- 
stratisque  altaribus,  quae  ad  cultum  schi- 
smaticum  pertinebant ,  substituerunt ,  ma- 
gnoRuthenorum  dolore;qui  pro  viriliparte 
restiterunt ;  sed  taiidem  tracti  verberibus, 
et  ictibus  concisi  victas  manus  tradiderunt. 

Schismatici  vim  in  catholicos  adhibere 
haud  destiterunt,nam  plebcm  pagorum  pe- 
cuiiia  multarunt,  nisi  decretis  Petropoli  da- 
tisacquiesceret.Quoniam  veromultitudonec 
censum  soivere,  neque  obedirc  mandatis 
valcbat,  omnibus  sibi  necessariis  ad  vitam 
expoliata,  equis,  nempe,  bobus,  pecoribus, 
aliisque  supelleclilibus,  in  extremum  mise- 
riarum  adducitur.Hinc  factum  est,ut  multi 
patriam  aufugentes  in  nemora  et  specus  rc- 
ce.sserunt,ubi  frigus  famcmque  cxjjerti  lilios 
et  cognatos  amiserunt.  Qui  reliqui  erant, 
autocratem  adivcre  ,  ut  promissioncs  an. 
1865  sibi  datas  memincrit.  Ast  Imperator 
nihilominus  [jlacatior  effectus  ,  postulatio- 
nes  reiecit,  atque  illas  [<lenas  mcndaciis  de- 
claravit. 

Dum  catiiolici   hac   magna  pcrsecutione 


iactabantur,  Romanus  Pontifex  eorum  pa- 
trocinium  suscepit,data  Epistola  ad  Archie- 
piscopum  Leopolien  Ruthenorum  aliosque 
Episcopos  eiusdem  ritus ,  die  13  maii  1874. 
Quae  Popiel  in  catholicos  gesserat  damnata 
et  reiecta  fuerunt,  et  fidelibus  animi  additi 
sunt ,  ut  in  dies  fortes  in  fide  resisterent. 
Verum  quia  fidelesSiedlecii  provinciae,  seu 
voivodiae,  ma,\ovem  amorem  erga  fidem  ca- 
tholicam  praeseferebant,  ipsi  primi  ad  de- 
fectionem  omni  studio,ac  toto  conatu  coa- 
cti  sunt.  Imperatoriae  voluntatis  ministri 
vi  et  carceribus  50,000  subscriptiones  extor- 
serunt  ab  Uniatis,  paroeciis  insciiplis  45, 
quibus  petebant  ab  Imperatore  ecclesiae 
orthodoxae  adscribi.  Imperator  tamen  hoc 
eis  amplius  indulsit,  et  sancta  Synodus  de- 
legavit  archiepiscopum  schismaticum  Var- 
saviae  pro  admissione  graecorum-unitorum 
in  sinum  Ecclesiae  russicae;  quod  effectum 
fuit  die  24  ianuarii  1875.  Defectio  50,000 
Uniatorum,hvQ\i  se  extendit  ad  totam  Chel- 
mensem  Dioecesim  (25  martii  1875),  iisdem 
ferme  effectibus,  quos  supra  doluimus  ^. 

Neque  hic  finem  persecutionem  schisma- 
tici  fecerunt.  Pontifex  saepe  in  allocutioni- 
bus  et  Litteris  encyclicis  orbi  terrarum  pa 
tefecit  persecutiones,  quas  catholici  in  Rus- 
sia  experiebantur,  et  studia  S.  Sedis  in  eo- 
rum  doloribus  sublevandis.  Quum  vero,  oc- 
casione  episcopalis  lubilaei  Pii  IX,  mense 
iunii  anno  1877,  magna  copia  Polonum  Ro- 
mae  ad  pedes  Summi  Pontificis  venisset, 
princeps  Ourussoff ,  regiis  pcr  Russiam 
negotiis  apud  S.  Sedem  praepositus,  arden- 
ter  ideam  suam  patefecit,  ne  Pontifex  con- 
questus  suos  de  rebus  religiosis  in  illo  Im- 
perio  publice  faceret,  sed  potius  rem  ipsam 
diplomatica  via  ageret.  Pius  Pp.  IX  mitis 
animo  libentissime  annuit,  M cmoriale  Im- 
peratori  inscribi,  quo  persccutiones,  poe- 
nae  ab  Ecclesia  catholica  in  Russia  et  Po- 
lonia  perpessae  et  libera  inter  cpiscopos  ct 
Romanum  Pontificem  comunicatio  coacla 
ostciidcretur.  Itemque  Pontifex  efflagita- 
bat,  ut  leges,  quibus  Seminaria  ab  episco- 
pali  iurisdictione  subducta,  Gubernio  quoad 
disciplinam  et  ad  studia  pcrtincret  subiicic- 
bantur,— cultuum  et  studiorum  Moderato- 
rnni  Collegium,  pro  Polonia  erectum,  prin- 
cipiis  Ecclesiae  catholicae  etconventis  pa- 
ctis  repugnans,  abrogarcntur.  Expotebut, 
ut  iterumin  ordincm  rcdigercntur,  ad  prac- 


'  Oc  linc  iicrsociilionc  docuincuUi  lcRonilii  .siiiil 
in  cplicin.  Lu  Scicmu  e  la  Ffde  ,  vol.  cvii  ,  p. 
123  sqq  cl  '295  sqq.. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


401 


scriptum  ccclesiastici  iuris ,  Cathcdralium 
ct  Collegiataium  ecclesiarum  Capitula,  ac 
sacri  Ecclesiac  i>atrimonii  administratio ; 
ncc  amplius  proliiberetur  catliolicis  prcsby- 
terisillorum  confessiones  exei]icre,qui  nullo 
exliibito  documento  jirofessionis  tidei  catho- 
licae  ,  vel  ignoti  essent  confessai'iis,  vel  a- 
lieni  essent  in  paroecia.  Necessario  prospi- 
ciendum  esse  addebat  tot  tantisque  viris 
ecclesiasticis,  et  Episcopis  in  exilium  pulsis, 
dioecesi  Chelmensi  in  schismaticaeparcliia, 
sicuti  diximus,conversae,quatuor  aliis  dioe- 
cesibus  arbitrario  abolitis,ac  Religiosis  Or- 
dinibus  ;  et  statuendum  quod  iuris  esset  de 
russico  idiomate  in  ecclesiastico  cultu  ad- 
hibito. 

Hae  Litterae  causa  fuerunt  dissensionis 
interRomanumPontiiicem  et  Russicum  Im- 
peratorem,  ex  qua  factum  est ,  ut  secundo 
Roma  discederet  qui  Russiae  negotia  gore- 
bat  apud  S.  Sedem.  Nam  eo  illae  spectabant, 
ut  Petropolitanum  gubernium  suaderent  , 
PiumPp.IXImperatoris  tantum  gratia  gra- 
via  distulisse  consilia;  at  suo  ofBcio  fungi 
debere  Pontiticem,  si  talis  eius  agendi  ra- 
tionem  niliili  fecisset  ac  planecontempsisset 
Imperator.  Qui  legationem  Russicam  apud 
S.  Sedem  degebat,  princeps  OuroussofT,  vi- 
ginti  fere  post  dies,  ipsum  Memoria^e  Car- 
dinali  a  secretis  Summi  Pontificis  remisit, 
declarans  guberniumRussicum  nullius  ferre 
monita,ideoque  impossibileesse  illudPetro- 
polim  mittere-Frustra  Cardinalis  de  iniuria 
conquestus  est,  et  Oiatori  Russico  mala  ab 
accepta  repulsa  derivantia  significavit.  Ne- 
cesse  igitur  fuit,  principem  commeatum  pe- 
tere  et  Roma  abire  ^. 

E  vivis  Pio  IX  sublato  ,  Leo  Pp.  XIII 
Alexandro  II  imperatori  litteras  misit,  in 
quibus  conquereloatur  de  intermissis  cum 
Apostolica  Sedenegotiis.Quum  autem  Pon- 
lifex,  Litteris  encyclicis  datis  xi**  calendas 
maias  anno  1878  et  v°  calendas  ianuarias 
an.  1879,  admonuisset  Principes  de  malis, 
quae  sibi  ac  subditis  suis  parare  non  de- 
sinunt,  discedendo  ab  Ecclesia,  eiusque  iura 
violando;  et  insuper  ostendisset  quam  belle 
in  officio  suo  subditos  contineant  Ecclesiae 
Catholicae  praecepta  ac  doctrina,  Alexan- 
der  imperator  iussit  eiusmodi  litteras  pa- 
lam  legi  in  ecclesiis  imperii  russici ,  dum 
sacra  fierent,  in  triduum.  Eodem  an.  1879 
coepit  per  legatum  amice  agere  cum  Ro- 
mana  Sede  ,  cuius  interpres  datus  est  Ar- 


1  Docuraenta  liuius  perioili  liisloriae  moscovilac 
refert  La  Sciema  e  la  Feile,  vol.  cix. 

WOVTERS,  II. 


chiepiscopus  Nicaensis,  Pontificius  Nuntius 
ad  Imperatoreni  Austro-Hungaricum  Win- 
dobonae.  Res  prosperum  habere  exitum  vi- 
debatur,sed  Dei  hominumquo  inimici,  ve- 
riti  nc  hoc  pacto  Summi  Pontificis  et  Im- 
peratoris  auctoritas  in  populos  imperii  Rus- 
sici  augereter,  quum  phires  in  Imperato- 
rem  insidiac  inale  saepius  praecessissent, 
tandcm  iii''  idus  martias  an.  1881,  unus  e 
sccia.Ni/uUstarum,ignesi  explosa  machina, 
Imperatorem  Petropoli  interfeciti. 

Mortis  Imperatoris  nuncius  maximo  do- 
lori  fuit  Pontifici ,  eumque  statim  per  lit- 
leras  Alexandro  III,  qui  patrem  in  imperio 
excepit,  significavit.  lucundissimae  accide- 
runt  Imperatori  litteiae  Leonis  Pp.  XIII; 
indeque  instauratio  facta  est  negotiorum 
cum  Apostolica  Sede,  etextra  ordinem  duo 
missi  sunt  Romam  legatos  ,  qui  inchoata 
negotia  conficerent.  In  has  conditiones  Papa 
et  Imperator  convenerunt:  De  dispositione 
eparchiarum  sive  provinciarum  ecclesia- 
sticarum  statuitur,SummumPontificem  per 
Apostolicam  Bullam  ea  provvidere,  quae 
spectant  ad  regimen  canonicum  Kielwii;  c- 
parchiae  Minskiae,Camenecii  et  Podlachiae 
abolentur,  earum  autem  administratio  com- 
mittitur  archiepiscopo  Mohilowiensi  quoad 
primam,Episcopo  Luitzsiotomir  quoad  alte- 
ram,  et  ad  tertiam  quod  attinet,  episcopo 
Lublinensi.  Pateant  Seminaria,  dummodo 
Gubernium  inspectionem  agat  in  discipli- 
nam  linguae,  litterarum  ac  historiae  Rus- 
siae;  proindeque  magistros  ante  omnia  pro- 
bet.  Circa  studiorum  ecclesiasticorum  do- 
ctrinam,  et  interiorem  disciplinam  ,  salva 
et  integra  manent  Episcoporum  iura.  Quae 
a  Gubernio  agnoscuntur  etiam  in  Metropo- 
Utanis  quoad  Academias.  His  peculiaribus 
pactis  accesserunt  eiusdem  gubernii  decla- 
ratio  abolendi  pedetentim  decreta,  sexa- 
ginta  abhinc  annis,contra  catholicos  pre- 
sbyteros  edita  ;  et  abrogatio  motu-proprio 
facta  articuli  XVIII  decreti  [ukase)  diei  14 
decembris  186.5  ,  quo  limitabatur  potestas' 
Episcoporum  quoad  parochorum  abdicatio- 

1  Alexaiulri  II  sicarius  fuil  iuveiiis  Ryssakof, 
poslea  capile  (kimnatus,  qui  operam  dederal  seclae, 
seu  conspirationi,  cui  nomen  esl  Nihilismum.  Slu- 
diosa  iuventus  praecipue,  lum  Pelropoli,  lura  Mos- 
cuae,  socios  enumeral  Niliilistus,  Amicos  populi  , 
Amicos  veritatis  et  utilitatis  populi,  ac  Tehaigo- 
vianos,  quarum  societatuiii  nnsjines  anniini  1860 
li;iud  anlecediinl.  Docliinae  iVi/d^smi  placitis  Foe~ 
deiationis  internationalis  minfice  quadrant;  prac- 
dicinl  siquide^n  Nihilistae  universalem  aaarcliiam, 
cosmopolitismum,  et  allieismum  ;  omnia  haec  tio- 
minum  civili  consociationi  exitialia. 

36 


402 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


nem.  Insuper,  et  in  agendis  negotiis,  et  in 
conficiendo  conventu  ,  extraordinarii  legati 
Russici  gubernii  professi  sunt  hanc  esse 
mentera  sui  Imperatoris  ,  plenam  ac  inte- 
grara  libertatemCatholicaeHierarchiae  tri- 
buere  in  his  omnibus,  quae  ad  fidem  et  re- 
ligionem  spectant.  Post  haec  omnia,  iure 
merito  Leo  Pp.  XIII  diem  15  martii  1883 
diem  laetitiae  coi^dis  sui  dixit,  eo  quod  om- 
nibus  difficultatibus  victis  ,  in  Concistorio 
habito  ea  die,  potuerit  Episcopos  mittere 
ad  Ecclesias  Poloniae  et  Russiae  diu  et 
acerbe  cruciatas.  Donavit  autem  Pastori- 
bus  Ecclesias  Metropolitanas  Varsaviae  , 
et  Mohilowiae,  necnon  Cathedrales  Plocii, 
Wladislaviae,  Chielcii,  nuper  erectae  i,Lu- 
ceorii,  Vilnae,  Sandomirii,  Samogitiae,  et 
Lublini;  creavitque  ahquos  Episcopos  Titu- 
lares,  qui  vel  se  propria  sede  abdicarant, 
vel  in  auxihum  aliorum  Episcoporum  de- 
stinati  sunt. 

Heic  denique,  quo  luculentius  appareat 
rem  maximi  momenti  fuisse  pro  Ecclesia 
Catholica  in  illa  regione,quod  constitutum 
est  inter  Apostolicam  Sedem  et  Imperato- 
rem  Russiae,  elenchum  iuvat  exhibere  Se- 
dium  EpiscopaHum  ,  presbyterorum  et  fi- 
dehum  ad  cathoUcann  Ecclesiam  pertinen- 
tiura  ,  qui  in  Russia  stricte  accepta,  idest 
seclusa  Polonia,  nunc  reperiuntur.  In  illo 
itaque  vasto  imperio  numerantur  unus  Ar- 
chiepiscopus,  Episcopi  4,  sacerdotes  1864, 
paroeciae  1044,  atque  fideles  3,398,000.  ^r- 
chiepiscopus  Moliilowiensis  sedem  habetPe- 
tropoli,  suamque  iurisdictionem  exercet  in 
Russiara  albara,  provincias  Baltii:as,  Fin- 
noniara,  Siberiara,atque  provincias  septen- 
trionalesRussiae  Europaeae,  cumMoscua. 
Archidioecesis  constat  168  paroeciis,  328 
presbyteris  et  4.3.5,550  catholicis.  Dioecesis 
Wihiae  continet289  paroecias,  480  presby- 
teros  et  1,223,  450  catholici.  Episcopus  Sa- 
mogitiae  sub  sua  iurisdictione  liabct  216 
paroccias,  526  presbyteros,  e  1,049,700  a- 
nimae;  Luceoriensis  autem  ,  qui  et  Zylo- 
mcricnsis  ,  cuius  iurisdictio  extenditur  ad 
Volhiniam,  Podoliara  ct  Ucraniara,  annu- 
mcrat  257  paroecias  ,  393  presbyteros,  et 
489,200  cathoHcos.  Dioccesis  Tiraspolen , 
quam  erexit  Pius  Pp-  IX  per  ApostoH- 
cam  Bullam  Unioersalis  Ecclesia  diei  5  iu- 
nii  1848,  se  extendit  ad  ripas  Rhaac  (  Wol- 
(ja )  ,  continetquc  Cauca.sura  et  alias  pro- 
vincias.   In  ea  sunt  200,100   catholicorura 


'  Complcclilur  nova  scdes  eain  partcm  Craco- 
vicnsis  dioccesis  Iliissico  imperio  suhieclam,  quae 
huo  usquc  a  Yicario  Aposloiico  admiaislrala  eral. 


cum  137  presbyteris,  114  paroeciis  ,  latini 
ritus  et  armeni ,  ac  188  ecclesiis.  Huius 
dioeceseos  maximus  numerus  cathoUcorum 
constat  Germanis  ,  Arraenis  et  Georgiis  ; 
dum  in  aUis  illius  imperii  dioecesibus  nu- 
merosiores  sunt  Poloni.  Maxima  quoque 
alumnorura  Serainarii  pars  Germani  sunt, 
imo  Episcopus,  qui  ad  illam  Sedem  promo- 
tus  fuit  in  Consistorio  diei  23  februarii  1872, 
est  Germanus  ,  Dns  Franciscus  Xaverius 
Zottraann,  Eistettensis  dioeceseos. 

In  Polonia  russica  vero  Catholici  ,  qui 
raaximam  partem  incolarura  constituunt  , 
adnumerant  unus  Archiepiscopus,  Varsa- 
oiensis,  metropoHta,  et  sex  Episcopi,  nimi- 
rum  Lublinen,  Plocen,  Podlachien  seu  Ja- 
nomen,De  Seynaseu  Augustow,  Wladisla- 
vien  ,  nec  non  Ruthenorum  Supraslien 
atque  Chelmen  et  Belthien.  Inter  acatho- 
licos  Polonos  recensentur  Graeci  non-uniti 
sive  schisniatici  qui  in  vaivodia  Siedlecii 
aliqua  coenobia  quoque  habent;  Lutherani, 
Calvinistae  cum  tempHs  suis,  Melanctho- 
niani  et  Mennonitae  ;  Mahoraetani  cum 
duabus  raesquetis  ;  ludaeorura  synagogae 
in  ceUis  conversae. 

86-  Rccens  ncgotiorum  Ecclesiae  status 
in  Helvetia  —  Quoniam  viginti  duo  Pagi  , 
seu  Cantones,  in  foederata  Helvetia  nume- 
rantur,  nuUi  mirum  esse  potest,  si  dura  in 
uno  vel  pluribus  eorura  pax  religiosa  re- 
gnat,  in  aUero  religiosa  vigeat  persecutio. 
Hinc  quasi  per  idera  tempus  Helvetii  vi- 
dentur  studiosi  pacis  cum  Ecclesia  catho- 
Hca  ,  et  contra  iUara  contendere.  Ad  ea 
igitur,  quae  de  statu  Ecclesiae  in  Helvetia 
supra  raemoravimusi,  et  haec  recentiora 
addere  oportet. 

Dimisso  Surami  Pontificis  Legato  ,  qui 
Bernae  raorabatur,  ac  ea  ratione  commer- 
ciis  diplomaticis  cum  S.  Sede  interruptis, 
Helvetiae  pi-otestantes  cum  increduHs,  sive 
liberi  pensatori,  sociati ,  ex  promulgatione 
canonura  Vaticani  Concilii  causam  praetc- 
xerunt  rabiosius  instaurandi  beUum  adver- 
sus  Ecclesiam  cathoHcam.  In  nonnuUis 
itaque  Hclveticae  Foederationis  pagis  toti 
in  eo  fucrunt  ,  ut  constitutionis  Ecclesiae 
Christi  fundamenta  convcUerent ,  si  pos- 
scnt,  non  modo  contra  orancm  iustitiae  ra- 
tionisque  normam,  scd  obstante  etiam  fide 
publice  data  servandi  catiioHcis  foederatis 
plenam  quoad  reUgionem  libertatcm.  Gene- 
vense  gubci-nium  in  hoc  numero  recensen- 
dum  est.  Siquidcm  licct  solemni  pacto  ad- 


Vid.  p    307-308. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


strictum  ad  custodicndam  tuendamquc  in 
suo  tcrritorio  rcligionem  catliolicam,  quum 
aliquas  cdidisset  leges,  infcnsas  auctoritaii 
ac  libertati  Ecclesiae,  an-  1872  catliolicas 
scholas  suppressit,  alias  religiosas  familias 
eiecit ,  alias  docendi  muncre  sui  Iustituti 
proprio  privavit.  Pius  Pp.  IX  deploravit  in 
Allocutione  iiabita  dic  23  decembcis  1872 
illntam  religiosae  rei  vim  ab  illorum  pa- 
gorum  guberniis.  At  vcro  iustissimae  que- 
lelae  Pontiticis  neglectae  plane  fuere  ;  nec 
acquior  ratio  liabita  fuit  expostulationum 
a  catholicis  cuiusvis  ordinis,  et  ab  Helve- 
tico  Episcopatu  itcrum  atque  iterum  edita- 
rum;  quin  imo  irrogatae  pridem  iniuriae 
novis  et  gravioribus  cumulatac  fuere. 

Nam   post  violentam   Gasparis  Episcopi 

tit.  Hebronensis  et  Vicarii  Apostolici  Gene- 

vensis  eiectionem,  idem  Genevense  guber- 

nium   diebus  23  martii  et  27  augusti   1873 

duas  promulgavit  leges  plane  consentaneas 

edicto  proposito   mense  octobri  superioris 

anni.  In  his  Gubernium   sibi  ius  arrogavit 

refingendi  in  eo  pago  constitutionem  Ec- 

clesiae    catholicae  ,    eamque   exigendi    ad 

democraticam  formam,  subiiciens   Episco- 

pum,  tum  quoad  exercitium  propriae  iuris- 

dictionis ,  tum  quoad  potestatis  suae  dele- 

gationem   auctoritati   civili  ;   vetans  ne  in 

pago  illo  domicilium  baberet;  definiens  pa- 

roeciarum  numerum  et  limites;  proponens 

formam  et  conditiones  electionis  parocho- 

rum  et  vicariorum  ,   casusque   et   modum 

revocationis    eorum    aut    suspensionis    ab 

officio  ;  tribuens  laicis  hominibus  ius  illos 

nominandi ,  laicis  item   credens  tempora- 

lem  cultus  administrationem  ,  eosque  ,  in- 

spectorum  instar,  rei  ecclesiasticae  gene- 

ratim  praeficiens.  Cautum  praeterea  his  le- 

gibus  fuit,  ut  sine  gubernii  venia,   et  hac 

quidem  revocabili,  parochi  et  vicarii  fun- 

ctiones  nullas  exercerent,  nuUas  dignitates 

acciperent  illis  ampliores  ,  quam  per  po- 

puli  electionem  essent  adepti ,  iidemque  a 

potestate  civili  ad  iusiurandum    adigeren- 

tur  per  ea  verba,  quibus  veri  nominis  apo- 

stasia  continetur.   Pius  Pp.  IX  Encyclica 

Etsi  multa,  diei  25  novemb.  1873,  has  leges 

solemniter   reprobavit  ,    et    condemnavit  ; 

deinde  subiunxit:  «  Declaramus  simul,  illi- 

citum  e.sse  ac  plane  sacrilegum  iuramen- 

tum  ab  ipsis  indictum  ,   eosque   propterea 

omnes  ,  qui  in  Genevensi  tractu  aut  alibi 

iuxta  earumdem  legum  decreta   aut  non 

absimili  modo,  suffragante  populo  et  con- 

firmante  civili    potestate   electi ,    audeant 

obire  munia  ecclesiastici  ministerii ,  ipso 


403 

excommunicationem 


facto     incurrerc 
maiorem  »• 

Ti'istia  quidem  et  funcsta  haoc  sant,  sed 
tristissima  etiam  contigerunt  in  quinque  ex 
septem  pagis  ,  quibus   constat   Basileensis 
Dioecesis,  nempe  Saloduri,  Bernae,  Basi- 
lcae-campestris,  Argoviae,  ac  Turegi.  Ibi 
quoque   de    paroeciis  ,  deque   parochorum 
atque  vicariorum  electione  et  revocatione 
leges  latae  sunt  Ecclesiae  regimen  ,  divi- 
namque  constitutionem  evertentes  ,  eccle- 
siasticum    ministerium    saeculari   domina- 
tioni  subiicientes  et  omnino  schismaticae ; 
quas  proinde  eamque  nominatim,  quae  lata 
fuit  a  gubernio  Salodurensi  die  23  decera- 
bris  an.  1872,  Pius  Pp.  IX  citata  Encyclica 
damnavit  ct  reprobavit.  Quum  porro  Euge- 
nius  Episcopus   Basileensis   iusta   indigna- 
tione  et   Apostolica    constantia    reiecisset 
articulos  quosdam  in  conciliabulo  seu  Con- 
fercntla,  uti  dixerunt,  dioecesana,  ad  quam 
convenerant  Delegati  quinquepagorum  su- 
pra  dictorum  ,  constitutos  ,  eique  proposi- 
tos  ,  et  omnino  necessariam  haberet  reii- 
ciendi  causam,  quod  episcopalem  auctori- 
tatem   laederent  ,    regimen    hierarchicum 
subverterent ,  et  haeresi  aperte  faverent; 
ob  eam  rem  ab  Episcopatu  deiectus,  a  suis 
aedibus  abstractus  et  in  exilium  violenter 
actus  fuit.  Tum  nuUum  fraudis  aut  vexatio- 
nis  genus  omissum,  ut  in  illis  quinque  pagis 
Clerus  et  populus  in  schisma  induceretur. 
Interdictum   fuit  clero  quodlibet  cum  Pa- 
store  exulante  commercium,iussumque  da- 
tum  cathedrali  Capitulo  Basileensi  ,  ut  ad 
electionem  Vicarii  Capitularis  vel  Admini- 
stratoris  conveniret ,  perinde  ac  si   Sedes 
Episcopalis  reapse  vacaret ;  quod  facinus 
indignum  strenue   Capitulum  edita  prote- 
statione  ab  se  reiecit.  Interim  decreto  et 
sententia  magistratuum   civilium  Bernen- 
sium  novem  et  sexaginta  parochis  territorii 
Jurensis  primo  indictum  est,  ne  ministerii 
sui  functiones  obirent ,  dein  vero  abdicati 
sunt  officio  hac  una  de  causa  quod  palam 
testati  essent ,  sese  legitimum  Episcopum 
et  Pastorem  Eugenium  unice  agnoscere  , 
seu  nolle  se  turpiter  ab  unitate  catholica  de- 
sciscere.Quo  factum  est,  ut  tolum  illud  ter- 
ritorium,  quod  catholicam  fidem  constanter 
retiuuera; ,    et  Bernensi   pago    iampridem 
iunctum   fuerat  ea  lege   pactoque  ut  reli- 
gionis  suae  liberum  atque  inviolatum  exer- 
citium  haberet,  paroecialibus  concionibus, 
solemnibus  baptismatis  ,  nuptiarum  et  fu- 
nerum  privaretur;  conquerente  frustra  et 
reclamanle  fidelium  multitudine ,  iam  per 


404 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


summam  iniuriam  in  hoc  discrimen  addu- 
cta ,  ut  vel  scliismaticos  Iiaereticosque  pa- 
stores ,  politica  auctoritate  intrusos,  reci- 
peret ,  vel  quocumque  saceidotum  auxilio 
et  ministerio  privaietur  i.  Ipse  Pontifex  in 
citata  Encyclica  maxime  quaestus  est  de 
omnibus,  quae  in  Helvetia  agebantur.  Ta- 
les  schismatici  et  haeretici  qui  se  veteres 
catholicos  dicunt,  in  dioecesis  Basileensis 
territorio  et  in  aliis  huius  regionis  locis  , 
civiU  auctoritate  favente  ,  damnatae  suae 
sectae  ministerium  exercebant,  et  violenter 
occupatis  per  apostatas  presbyteros,  etiam 
ex  vicina  Gallia  vocatos  ,  paroeciis  et  ec- 
clesiis,  nulium  fraudis  et  artis  genus  omit- 
tebant  ut  catholicae  Ecclesiae  fiiii  in  sclii- 
sma  misere  inducerentur.  Ut  autem  haere- 
ticas  suas  doctrinas  late  diffunderent,  non- 
nulli  etiam  eorum  munus  docendi  sacram 
theologiam  susceperunt  inUniversitateBer- 
nensi,  sperantes  hac  ratione  fore,  ut  novi 
e  iuventute  catholica  asseclae  suae  damna- 
tae  factioni  apponerentur.  Pius  Pp.  IX  lau- 
datis  litteris  diei  21  novemb.  1873  clamnave- 
rat  eiusmodi  sectam;  altera  Encyclica  Gra- 
ves  et  cUuturnae  23  martii  1875  iterum  hos 
haereticos  condemnavit. 

Anno  vero  1876  mens.  septembr.^eiusdem 
haereticae  et  schismaticae  sectae  asseclae, 
iniquitati  et  temeritati  suae  novum  scelus 
adiicere  non  formidantes ,  notorium  quem- 
dam  a  catholica  fide  apostatam,  Eduardum 
Herzog,uti  dictum  est^,  e  pago  Lucernensi 
a  legitimo  Ordinario  suo  excommunicationi 
.subiectum,  produxerunt,  quem  haereticali 
conventu  Ultini  suum  Episcopum  proclama- 
runt,  ac  deinde  losephum  Hubertum  Rein- 
Ivcns,  a  Pontifice  iampridcm  ab  Ecclesiae 
communione  scgregatum^^in  oppido  Rhcno- 
feldensi  sacrilega  caeremonia  pseudo-cpi- 
scopum  consecrari  curarunt.  Is  autem  post 
sacrilegam  consecrationcm  acceptam,  ve- 
ritus  non  est  ,  litteras  in  vulgus  edere  , 
quibus  S.  Sedem  audacter  impetcbat ,  et 
Catholicum  Eccle.siao  clerum  ad  rebellio- 
nem  excitare  studebat.  Praeterea  ,  omni 
legitima  missione  et  iurisdictionc  carcns, 
nonnullis  e  sectatoribus  scelestissimae  suae 
dcfectionis  sacerdotalcm  Ordinem  confcrrc 
praesumpsit.His  ctiani  lidelium  pcriculis  oc- 
currens  Pius  Pp.IX,Litteris  in  forma  Brevi 

'  Cf  libruni  lituln:  Ilisloire  de  la  persecution  re- 
ligieuse  dans  le  Jura  Ilernois  ,  1873-1875  ,  Paris 
1870.  II  jc  iiijer  m^ximc  comineiulatuscsl  a  Pio  Pp.  IX 
riUeris  in  fornia  Brcvi  27  april.  187G  Kpiscopo  Da- 
siiccnsi  dalis. 

2Pag.  385.  —3  Vid.  p.  385. 


6  decembr.  1876,  iterum  palam  damnavit  et 
reprobavit  impia,  quae  in  Helvetica  regione 
patrata  fuerant.  Deinde  consecrationem 
Eduardi  Heizog  nullam  declaravit  ,  quin 
imo  idipsum  excommunicavit  et  anathe- 
matizavit. 

Quum  vero  ibi  civilis  potestas  alias  edi- 
derit  Ieges,omnino  adversantes  canonicis 
praescriptionibus  quae  christianum  Matri- 
monium  respiciunt ,  ipse  Pontifex  Episco- 
pos  hortatus  est,  ut  opportunis  instructio- 
nibus  fidelibus  explicarent  catholicam  de 
iVIatrimonio  doctrinam  ,  in  mentem  prae- 
sertim  revocantes,  quae  Litteris  Apostoli- 
cis  et  AUocutionibus  diebus  9  et  27  septem- 
bris  1852  ccnstituta  fuere. 

Is  erat  in  Helvetia  rei  catholicae  status, 
cum  Leo  XIII  summo  pontificatu  potiretur. 
Qui  Praesidi  foederatorum  Pagorum  ele- 
ctionem  suam  significans,  die  20  februarii 
1878,  illum  enixe  efflagitabat,  ut  lamenta- 
bilibus  Ecclesiae  temporibus  in  Helvetia 
necessaria  ac  praesentia  afferrentur  reme- 
dia.  Inter  haec  sapientissimus  Pontifex  sta- 
tuit,  dioeceseos  Laudanen.  et  Genevae  in 
unam  coalescere  i,  eique  Episcopum  dedit, 
Concistorio  diei  12  martii  1883,  D.  Gaspa- 
rem  IVIermillod  ,  qui  hac  ratione  potuit  , 
post  undecim  annos  exilii,  Helvetiam  repe- 
tere,exultantibus  fidelibus  populis  quatuor 
pagorum,  qui  compositam  dioecesim  con- 
stituunt.  Consilium  Status  Genevensis  pro- 
testari  haud  omisit ,  se  nullam  agnoscere 
Gasparis  Mermillod  iurisdictionem  in  Ge- 
nevense  pagum.  At  Episcopi  dotes  ,  cleri 
populique  fidelis  pietas  et  in  Romanam  Se- 
dem  devotio,  cuius  apertissimum  iudicium 
est  solemnis  receptio  Eriburgi  facta  adve- 
nienti  Episcopo  ,  in  spem  omnes  erigunt , 
sicut  ei  post  Consistorium  Leo  XIII  prae- 
dixit,  tempus  prope  esse,  quo  omnis  Hel- 
vetia  pace  rcligiosa  gaudeat. 

87.  Ecclesiao  status  in  Anylia  —  lsim  vidi- 
mus  rem  christianam  in  hisce  terris  maxime 
crevissc,praesertim  post  Ecclesiasticae  hie- 
rarchiae  institutioncm^.  Scd  postca  Aposto- 
licae  Sedi  nuntiatum  fuit,  caUioIicos  non- 
nullos  et  aliquot  ecclesiasticos  quoque  viros 
societati  ,  ad  procurandani ,  uti  aiebant. 
Christianitatis  unitaleni, 'LouiWwx  anno  1857 
ciectac,  nomen  dedisse.  Quaenam  vcro  fuis- 
set  huius  socictatis  indoles,  vel  quo  ca  spe- 
ctabat,  tum  ex  articnlis  cpliemeridis  cui  ti- 


"  ll;u'um  (liocccsium  noUliani  rcfcrl  Epliem.  La 
Scicnza  c  la  Fede,  vol.  c\\\,  p.  171  sqq,  507  sqq. 
•2  Pag.  302. 


tulus  thc  Unton  Recictc,  tum  praccipue  ex 
ipso  folio,  quo  socii  invitabantur  et  adscri- 
bebantur,  facile  intelligcbatur.  A  protestan- 
tibus  quippe  elTormataetdirecta  eo  excitata 
erat  spiriui,  ut  eius  asseclae  profiterentur, 
tres  christianas  communiones  romano-ca- 
tholicam,  greco-schismaticam,  et  anglica- 
n;im,  quamvis  invicem  sciiaratas  ac  divisas, 
aequo  tamen  iure  catholicnm  nomen  sibi 
vindicare.  Aditus  igitur  in  illam  patebat 
omnibus  ubique  iocoi'um  degentibus  tum  ca- 
tholicis,  tum  graeco-schismaticis,  tum  an- 
glicanis,  ea  tamen  lege,  ut  nemini  liceret 
de  variis  doctrinae  capitibus,  in  quibus  socii 
dissentirent,  quaestionem  movere,et  singu- 
Ms  fas  esset  propriae  religiosae  confessionis 
placita  tranquillo  animo  sectari.  Sociisvero 
omnibus  preces  ipsas  recitandas,  et  sacer- 
dotibus  sacrificia  celebranda  indixerat  iuxta 
suam  intentionem  ;  ut  nempe  tres  memo- 
rataechristianaecommuniones,utpote  quae, 
prout  afiirmabant,Ecclesiam  catholicam  om- 
nes  simul  iam  constituissent,ad  unum  corpus 
efformandum  tandem  aliquando  coivissent. 
Suprema  S.O.  Congregatio,  ad  cuius  exa- 
men  hoc  negotium  de  more  delatum  fuit, 
necessarium  iudicavit  fideles  commonefa- 
cere,  ne  in  laqueum  huius  societatis  irrepe- 
rent,  et  Episcopos  excitare  ut  in  propatulo 
haereticorum  huiusmodi  molimina  pone- 
rent.  Insuper  per  Epistolam  diei  16  scptem- 
bris  1864,  ad  omnes  Angliae  Episcopos  da- 
tam,  declaravit,  placita  de  unica  ecclesia 
ex  romana,  angUcana  et  graeca  efformata 
prorsus  esse  haereticalia  et  constitutionis 
verae  Ecclesiae  Christi  eversiva;  ideo  huic 
societati  adhaerere  idem  esse  ac  haeresim 
fovere ;  societatem  ipsam  ad  indifferenti- 
smum  in  religionis  negotio  perducere,  et 
supremam  scandali  ac  spiritualis  ruinae 
perniciem  inferre.  Unde  S.  R.  et  U.  Inqui- 
sitionis  Congregatio  stricte  vetabat  prae- 
dictae  societati  quomodocumque  favorem 
impendere.  Missis  literis  ad  episcopos  ca- 
tholicos  Angliae,  ministri  ecclesiae  angli- 
canae  magno  animi  angore  eas  perlege- 
runt.  Attamen  ad  Card.  Patrizi  illius  Con- 
gregationis  a  Secretis  scripserunt  se  in  pro- 
grammate  associationis  haud  animo  reputas- 
se  quid  decernere  de  nomine  Ecclesiae  ca- 
tholicae,  quod  sibi  ecclesia  anglicana  tribue- 
bat,  utrum  nempeei  iure  competeret,  sed  eo 
nomine  suam  ecclcsiam  nuncupasse,  quia 
ita  anglicani  eam  vocare  solent.  Ast  prae- 
cipue  in  hoc  scripto  scopum  .suac  associa- 
tionis  cohonestare  satagebant.  Unde  aperte 
fassi  sunt,  se  haud  velle  tres  ecclesias,  Ro- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  405 

manam,  Anglicanam  et  Graecam,  simul  in 
associationc  fusas  remancre  prout  nunc 
sunt,  singulas  suam  pcrsuasioncm  retinen- 
do;  hoc  quippe  non  unitatem  sed  dissi- 
dia  et  dilacerationes  inter  fratres  pare- 
ret.  Huic  epistolae  centum  nonaginta  octo 
inter  decanos,  canonicos  et  parochos  alios- 
que  ecclesiasticos  viros  anglicanos  subscri- 
pserunt.  Ad  haec  rescripsit  Card.  Patrizi 
leniter  simul  et  fortiter  die  8  novembris 
1865.  Summa  rcsponsionis  haec  est :  nul- 
lum  dari  principium  unitatis  praeter  ve- 
ritatem ,  ex  qua  tantum  unitas  quae  sit 
simul  et  utilis  et  constans  oriri  potest;  hoc 
principium  operari  per  uiiam  veram  Ec- 
clesiam,  quae  nempe  Sedi  Petri  copulatur, 
ex  qua  veluti  e  centro  Veritas  et  Unitas 
ecclesiastica  pendet.His  adiecit,  preces  fun- 
dere  pro  unione  Ecciesiae,  prout  Associa- 
tio  dictabat,  praesumptionem  parere  de  in- 
stabilitate  Ecclesiae,  peinnde  ac  si  ipsa  pos- 
set  in  partes  segregari ,  quae  praesumptio 
haeretica  est ;  nam  dogma  revelatum  est 
unitatem  Ecclesiae  Christi  numquam  defi- 
cere  et  perpetuam  esse  Ecclesiae  unitatem 
atque  infallibiiitatem ,  ita  ut  Ecclesia  ma- 
gistra  est  veritatis  in  hoc  seculo,  prout  fuit 
in  superioribus  usquead  primum.tjtriusque 
documenti  concinnum  commentarium  de- 
dit  Archiepiscopus  Westmonasterii  Henri- 
cus  EduardusManning  in  epistola  pastorali 
anno  1866  exarata  i. 

Huiusmodi  congruae  provisiones  ad  opti- 
mum  exitum  rem  duxerunt;  siquidem  Ec- 
clesia  catholica  romana  ultra  progressa 
est,  et  hostium  insidiae  in  pessum  abiere. 
Et  revera  ante  et  post  hoc  tempus,  plura 
Concilia  provincialia  celebrata  sunt  in  An- 
glia,  quae  saluberrimis  legibus  religiosa 
dioecesium  negotia  ordinarunt;  latius  pro- 
pagata  in  dies  catholica  fides,  et  complures 
nobilitate  generis  et  doctrina  praestantes 
ad  unitatem  Ecclesiae  revocati;  Clerus  ad- 
modum  auctus ,  auctae  pariter  religiosae 
domus  ,  non  modo  ex  regularibus  Ordini- 
bus,  sed  ex  iis  etiam  recentioribus  Institu- 
iis,  quae  raoderandis  adolescentium  mori- 
bus  vel.caritatis  operibus  exercendis  optime 
de  re  christiana  et  civili  societate  merue- 
runt;  constituta  pia  laicorum  sodalitia;  no- 
vae  missiones  novaequae  ecclesiae  quam- 
pluies  erectae  ,  nobili  instructu  divites , 
egregio  cultu  decorae;  permulta  etiam  item 


'  U  uniorie  della  Crislianitd,  Letlera  pasto- 
rale  al  Clero  elc.  di  Eiirico  iiiluardo  Arcivescovo 
di  'Westminsler,  Hnma  1866,  versio  ilalica. 


406 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


condita  orphanis  alendis  liospitia,  seminaria, 
collegia  et  scliolae,  in  quibus  pueri  et  ado- 
lescentes  frequentissimi  ad  pietatem  ac  lit- 
teras  instituuntur. 

Cuius  quidem  rei  laus  non  exigua  tri- 
buenda  est  Britannicae  gentis  ingenio,  quod 
prout  constans  et  invictum  est  contra  vim 
adversam,  ita  veritatis  et  rationis  voce  fa- 
cile  flectitur,  ut  proinde  verede  ipsis  dixe- 
rit  Tertullianus :  Bvitannorum  inaccessa 
Romanis  loca,  Christo  subiecta  ^.  At  prae- 
cipuum  sibi  laudis  meritum  vindicant  cum 
assidua  Episcoporum  vigilantia,  tum  Cleri 
universi  docilis  ad  parendum  voluntas  , 
prompta  ad  agendum  sollertia,ut  nuper  ipse 
Leo  Pp.  XIII  declaravit '. 

Nihilominus  et  praesertim  post  Hierar- 
chiae  institutionem  in  Anglia  et  in  Scotia, 
uti  dicturi  sumus,  quaedam  ex  ipsa  rerum 
conditione  ortae  difficultates,  dissensusque 
inter  sacrorum  Antistites  et  sodales  Ordi- 
num  religiosorum  obstiterunt  ,  quominus 
ubei-iores  fructus  percipei-entur.  lUi  enim 
cum  praescripta  fuisset  a  Pio  Pp.  IX  com- 
munis  iuris  observantia,  rati  sunt  se  posse 
omnia  decernere,  quae  ad  ipsius  iuris  exe- 
cutionem  pertinent  ,  quaeve  ex  generali 
Ecclesiae  disciplina  Episcoporum  potestati 
pcrmissa  sunt.  Plures  contra  gravesque 
causae  prohibebant ,  ne  peculiaris  missio- 
num  disciplina  ,  quae  iam  inveteraverat , 
repente  penitus  aboleretur.  Ad  has  prop- 
terea  difficultates  avertendas  et  controver- 
sias  finiendas,  Angliae  Episcopi  pro  sua  in 
Apostolica  Sede  observantia  Pontificem  a- 
diere  rogantes,  ut  suprema  Sua  auctoritate 
dirimerentur.  Multiplex  licet  varieque  im- 
plexa  esset  congeries  rerum  ,  quae  in  disce- 
ptationem  vocabantur,  omnes  tamen  ad  tria 
potissimum  capita  commode  redigi  posse 
arbitratum  fuit  ,  quorum  alterum  ad  fami- 
liarum  religiosarum  exemplionem  pertine- 
bat  ab  episcopali  iurisdictione ;  alterumsa- 
cra  ministeria  respiciebat,  quae  a  regula- 
ribus  missionariis  exercebantur ;  tertium 
quaestiones  complectebatur  de  bonis  tem- 
poralibus  deque  usu  in  quem  illa  oportebat 
converti.  Leo  Pp.  XIII  cunctis  accurate  ex- 
ploratis,  Constitutionc  Romanos  Pontifices 
viu"  idus  maii  1881  de  controversiis  pro- 
positis  suprenium  iudicium  pronuntiavit,  et 
quum  Roma  locuta  sit,  causa  finita  cst. 

88.  In  .Scoita— Postquam  LeoPp.XII  Sco- 


'   Lil).  adv.   ]uilaens,  c.ip.  ^>. 
^  Lcgcsis  SSini  Uiii  Noslii  Leonis  PP.  XIII  Con- 
slil.Aposl./?oma«os  Pond/ices,  viii®  idus  maii  1681 . 


tiam  in  tres  Vicariatos  Apostolicos  divisifi, 
catholicum  nomen  ibi  mirum  in  modum  re- 
florescere  visum  est,  propter  indefessum 
Vicariorum  Apostolicorum  zelum,  nec  non 
assiduas  diligentesque  curas  S.  Congrega- 
tionis  de  Propaganda  Fide.Huius  in  bonum 
progressionis  is  modus  fuit,  ut  dum  an.  1829 
Scotia  51  ecclesias  numerabat,  post  annos 
decem  78  templa  catholica  recenseret.  Qui 
illius  regni  religiosas  res  describunt,  tri- 
buunt  ei  ,  anno  1878,  370,000  circiter  ca- 
tholicorum,  cum  252  ecclesiis  ac  oratoriis , 
in  quibus  divina  faciebant  258  presbyteri; 
13  insuper  domos  religiosas  virorum  ac 
22  mulierum.  Nunc  ibi  numerantur  124 
scholae  catholicae,  nec  desunt  scoiica  lin- 
gua  conscriptae  catholicae  ephemerides. 
Ordines  Religiosorum  iterum  ac  mirifice 
propagati  sunt  in  Scotia:  illic  vero  recen- 
sentur  lesuitae,  Passionistae,  Franciscani, 
Lazaristae,  Maristae,  aeque  ac  sanctimo- 
niales  puellis  bonis  artibus  erudiendis.  Mo- 
naci  Ordinis  S.Benedicti  Angliae,qui  tribus 
abhinc  saeculis  et  amplius  inde  exularunt, 
in  praesenti  illas  repetunt  terras,et  divitum 
catholicorum  copiosis  adiuti  donationibus , 
condunt,  super  Caledoniae  canali,  ubi  Fort- 
Auyustus  assurgit,  coenobium  monasticum, 
iuvenum  conturbernium  et  hospitium.  Nulli 
dubium,  quin  tanto  catholicae  religionis  in- 
cremento  .suppetias  tulerint  Hiberni.opera- 
rii  zelantes  fidem  ,  Ecclesiae  honorem,  et 
bonum  familiae.  Nam  plus  100^000  eorum 
opera  faciunt  in  armamentario  navali  civi- 
tatis  Glasguae. 

Haec  omnia  perpendens  Pius  Pp.  IX , 
et  videns  Ecclesiae  in  Scotia  pecuniaria 
subsidia  non  deesse  ,  anglicumque  Guber- 
nium  veram  populis  suis  libertatem  per- 
mittere,  serio  cogitavit  de  restituenda  Ec- 
clesiastica  Hierarchia  in  illis  terris.  Ac- 
cesserunt  de  hac  re  supplices  libellos  Vi- 
cariorum  Apostolicorum,  plurimorum  pre- 
sbyterorum,  et  virorum  generis  nobilitate 
vel  virtute  illustrium,  qui  omnes  ad  unum 
quaercbant  rcstitutionem  sedium  episco- 
palium  et  metropoliticae  in  Scotia.  Orato- 
ribus  Scotorum,  qui  Vaticanum  conscensi 
data  occasione  lubilaei  Pontificalis  Pii  IX, 
anno  1877  ,  per  Edenburgi  Apostolicum 
Vicarium  Summo  Pontifici  se  speiare  di- 
xerunt  ,  fore  ut  Catholica  Ecclesia  am- 
plificaretur  in  Scotia,  cum  ibi  Hierarchia 
Ecclesiastica  restitueretur,  respondit  Pon- 
tifex,  se  illius  gcntes  dcsiderium  expletu- 
rum,  quando  catholicorum  numerus   inibi 

'  Vid.  p.  347-348. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


407 


succresceret.  Quum  ita  se  res  haberet, 
Pontifex  nogotium  hoc  S.  R.  Ecclesiae 
Cardinalibus  ,  Fidei  Propagandae  praepo- 
sitis  ,  undequaque  discutiendum  commisit, 
eorumque  sententia  in  suscepto  consilio 
Eum  magis  magisque  confirmavit.  Dum 
vero  Ipse  ad  opus  diu  multumque  optatum 
absolvendum  se  pervenisse  laetabatur,  ad 
coronam  iustitiae  recipiendam  a  iusto  lu- 
dice  advocatus  fuit. 

Quod  Pius  IX  perficere  non  potuit,  Deus 
largitus  est  Leoni  XIII  ,  ut  ita  supremum 
Pontificatum,  qucm  m  lanta  temporum  ca- 
lamitate  trepidans  suscepit,  fausto  quodam 
veluti  omine  auspicaret.  Quapropter  sine 
mora  hoc  negotium  executioni  mandavit, 
et  Litteris  Apostolicis  Ex  siipremo  ,  iv^  no- 
nas  martii  1878  ,  Hierarchiam  Ordinario- 
rum  Episcoporum  ,  qui  a  Sedibus  nuncu- 
pantur,  in  Scotia  instituit.  Porro  sex  nu- 
mero  Sedes  in  praesens,  ut  ipse  Pontifex 
ait,  erigendas  easque  ex  nunc  erectas  esse 
voluit,  nimirum  S.  Andreae  cum  adiuncto 
titulo  Edenburgi  ,  Glasguensem  ,  Aberdo- 
nenseni,Dunkeldensem,Candidae  Casae  seu 
Gallocidianani ,  nec  non  Ergadiensem  et 
Insularum.  Recolens  autem  Pontifex  illu- 
stria  veteris  s.  Andreae  Ecclesiae  monu- 
menta  ,  habitaque  ratione  hodiernae  il- 
lius  regni  principis  civitatis ,  ahisque  ra- 
tionibus  perpensis  ,  non  potuit ,  quin  ce- 
lebrem  iilam  Sedem  ad  Metropolitanae 
seu  Archiepiscopalis  dignitatis  gradum  , 
adiecto  Edenburgi  titulo  ,  restitueret,  quo 
antea  a  Sixto  IV  decorata  fuerat,  eidem- 
que  suffraganeas  quatuor  ex  praenuntiatis 
sedibus  adsignavit,  nempe  Aberdonensem, 
Dunkeldensem,  Candidae  Casae  seu  Gallo- 
vidianam,  Ergadienseni  et  Insularum;  quod 
vero  ad  Glasguensem  sedem  attinet,  con- 
siderata  illius  civitatis  vetustate,  illam  Leo 
Pp.  XIII  in  memoratis  Litteris  ad  dignita- 
tem  Archiepiscopalem  evexit. 

Rem  istam  maximi  ponderis  vix  aliquae 
ephemerides  protestantes  mordere  ausae 
sunt,  affirmantes  Britanniae  iura  laedi  dum 
agnoscerentur  Episcopi  eorumque  Sedes. 
At  iamdiu  bill  titulorum  ecclesiasticorum 
eiusmodi  legibus  oppositionem  sustulerat, 
declarans  apud  Gubernium  solummodo  ti- 
tulos  episcopales  adliiberi  non  posse.  Qui- 
nimo  incrementa,  quae  quotidie  accipit  in 
Britannia  cathoHcum  nomen  spem  non  mo- 
dicam  faciunt  ,  fore  ut  quam  primum  et 
Romae  apud  S.  Sedem  Orator  Britanniae 
Reginae  resideat,  et  Londini  Nuntius  Sum- 
mi  Pontificis  maneat. 


89.  In  Hibernia  —  Catholicorum  status  in 
Hibernia  deplorandus  est.  Pulcherrimas  il- 
las  regioncs  natura  uberrimas,  fames  sta- 
tis  temporibus  devastat.  Incommoda  haec 
legibus  ,  quae  nunc  ibi  vigent,  sunt  refe- 
renda;  nam  virorum  fortium  brachia  domi 
enervant,  eisque  sensu  salutis  etsecurita- 
tis  sublato  ,  spem  omnem  tolerabilis  vitae 
et  vires  adimunt.  Ita,  ineunte  anno  1847, 
quum  Hiberniae  regnura  in  permagna  rei 
frumentariae  inopia,atque  in  ceterarum  re- 
rum  ad  alimenta  suppcditanda  spectantium 
caritate  versaretur,  extrema  accessit  ege- 
stas,  qua  populus  fame  tabescens  ,  teter- 
rima  morborum  coUuvie  ex  ciborum  inopia 
contracta  premebatur.  At  Pius  Pp.  IX  in- 
sistens  vestigiis  decessorum  suorum,  quipo- 
tissimum  tempore  Guilielmi  III  et  reginae 
Annae  Hiberniae  genti  suppetias  tulerant, 
ad  eius  miseriam  sublevandam  tum  pro- 
priam  pecuniam  ,  tum  eam  ,  quae  Romae 
collecta  fuerat,  impendit;  dein  viii°  caleu- 
das  aprilis  1847,epistolam  Encyclicam  Prae- 
decessores  nostros  ad  omnes  episcopos  mi- 
sit ,  qua  eis  in  memoriam  revocans  sedu- 
lum  studium  Romanorum  Pontificum  pro 
publicis  Christiani  populi  calamitatibus  im- 
minuendisi,  illius  gentis  in  catholicae  re- 
ligionis  professione  constantiam,et  egregia 
erga  Ecclesiam  merita  laudans,  omnes  Ec- 
clesiae  pastores  hortatus  est,  ut  publicis  in- 
dictis  precibus  Deum  misericordiarum  Pa- 
trem  Hiberniae  genti  redderent  propitium. 
Denique  eleemosynae  virtute  et  uberibus 
fructibus  commendatis,  ipsos  vehementer 
incitavit,  ut  eleemosynarum  largitiones  pro 
eodem  Hibernico  populo  colligerent.Sic  quo 
acrius  est  protestantium  in  Hibernos  odium, 
eo  propensior  est  in  eos  catholicorum  prae- 
cipue  vero  Pastoris  universalis  charitas. 

In  praesentiarum  vero  Hibernorum  gens, 
e  veterno  quo  tenebatur  exurgens,  legum 


1  Id  in  memorala  encyclica  declaratur  velerum 
quoqnc  temporum  monumenlis.  Teslimonio  JEuse- 
bii  Hist.  Eccl.  (lib.  IV,  c.23,edit.  Canlabrig.),  ubi 
sermo  esl  de  Dionysii  Corinlbiorum  Episcopi  epi 
stoia  ad  Solerem  Homanum  Ponlificem,  qua  dicit, 
iam  inde  a  religionis  exordio  ,  solere  Homanam 
Ecclesiam  ad  Cbrisliauos  necessaria  vitae  subsidia 
Iransmiltere ;  el  hunc  modum  a  Solere  Beato 
Episcopo  adauctum  esse.  Idera  Eusebius  (.ffisi.  Ec- 
cl.  iib.  Vli,  c.  T))  commemoral  Dionysii  Alex.indrini 
Episcopi  epistolam  ad  Slephanum  I,  Poulificera,  qui 
ad  Syriae  provinciam  cum  Arabia,  necessaria 
siibsidia  miserat.  Esl  eliam  s.  Basilii  episloia  ad 
s.  Damasum  Pap.im,  qua  refcrt  subsidia  a  s.  Dio- 
nysio  PontiDce  ad  Ecciesiam  Caesareensem  missa. 
(Vid.  tom.  111  Opp.  edil.  Maurinae,  Ep.  70.) 


408 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


praegravantium  quibus  affligitur  ,  abroga- 
tionem  flrmiter  et  fortiter  efflagitat.  Sed  fa- 
mes,  mali  suada,  ei  certos  fines  terminos- 
que  suis  questubus  constituere  non  sinit, 
ac  proiiide  se  committens  rebellionis  duci- 
bus,  motVi?,  fenianoruni  i,  meditatas  caedes, 
et  ignaviam  illorum  etiam,  qui  propter  of- 
ficium  tenentur  morum  praefecturam  gere- 
re,  probare  et  adiuvare  non  dubitat.  Proinde 
gubernium  videns  contemni  levaraina,  ab 
se  pro  liuiusmodi  legibus  proposita,  quae 
potuissent  esse  operariis  initia  vitae  tran- 
quillae  et  rebus  necessariis  instructae,  ea 
consilia  adhibet  quae  vexationem  augent  et 
damnum. 

Verum  sola  Ecclesia  Christi  poterat  to- 
tidem  mederi  malis  ,  ac  recta  consilia  illi 
genti  largiri.  Quae  sane  consilia  eo  spe- 
ctant,  ut  Catholici  Hiberni  in  rebus  orani- 
bus  magistrara  ac  ducem  Ecclesiam  sequan- 
tur,  et  eius  praeceptis  sese  accommodantes 
pravarum  doctiinarum  respuant  incitamen- 
ta.  Hoc  pacto  iara  a  suo  tempore  Grego- 
riusXVI,diebus  12  martii  1839  et  15  octobr. 
1844,  per  sacrum  Consilium  Christiano  no- 
mini  propagando  archiepiscopum  Armaca- 
num  adraonuit,  ne  aliquid  ageretur  ab  Hi- 
bernis,  nisi  moderate  et  iuste. 

Leo  autem  Pp.  XUI,   cxemplo  insistens 


1  InltT  eas,  quae  nunc  populos  illaqueant,  se- 
crelas  socielales  exlal  illa,  cui  a  Feniania  titulus 
est,  vasta  quaedam  conspiratio,  instar  occulli  cxer- 
citus  orcliiiata  in  Foederatis  Acnericae  Statibus,  in 
Canada  ct  in  Hiljernia  adversus  Britanniam.  Auctor 
cius  iuit  miles  liibernicus  uomine  0'  Mayony,  qui 
sibi  proposuil  Uibcrniani  ab  Angliae  iugo  solvere, 
camque  ad  regiiiicn  reipublicae  adducere  ,  ad  mo- 
dum  American.ie  Foederalionis.  Novain  hanc  socie- 
tatem  appellavil  Emmet  monumenl  association, 
suniplo  nomine  a  Hupfrto  Fiiiuiet,  qui  capile  con- 
demnalus  ab  Anglis,  cuni  patibuluiii  conscenderet, 
abrupta  oratioiie  Hiberniam  coinpellavit,  iussitque 
expeclare  liberalionein  suaiii  ab  iugo  stiipis  Saxo- 
nuiii  ,  ut  ei  poneret  monumenlum.  Fenianorum 
aulem  appellatio  dcsumpla  ost  vel  a  Plioeniciis  , 
primis  Hiberniae  liabitaloribus  ,  vel  ab  antiqua 
liuius  gcntis  mililia,  quae  tcmpore  liibernicae  li- 
bcrtatis  fuit  strenuissiina.  Quidquid  sit  de  nomine, 
cvidens  esl  /'eniani,s7num  seclam  conslituere,  eius- 
quc  diffusionem  animarum  saluti  esse  grave  oflen- 
(iiculum.  Merito  igilur  S.  Sedcs  per  Canlinalem 
Praefectiim  Sacrae  Congrcgalionis  a  Chiistiano  no- 
minc  propagando  lilteras  misil  Fpiscopis  Ameri- 
canae  Foederationis  dic  13  iulii  1805  ,  eisqiie 
significavit  Fenianismum  iis  accensendiim  esse 
socielatibus  occiillis  ,  qiias  Siimmi  Poiitificcs  ile- 
ralo  damnaniiit.  Iloc  idcin  piaeslitit  S.  Iloniana 
Universalis  liiqiiisilio.decrelo  diei  12  ianiiarii  1870, 
seclae  naliirani  uttribiicns  sociclali  Fenianoiunt  , 
cuius  asseclas  in  cxcoininunicalioneni  incurrisse 
dcclaravil. 


sui  Decessoris,  calendis  iunii  1880  cunctis 
Episcopis  Hiberniae  recta  monita  pro  re- 
rum  opportunitate  danda  curavit,  nirairum 
Hibernos  dicto  audientes  Episcopis  e.sse  o- 
portere,  nullaque  in  re  a  religione  ac  of- 
ficiis  declinare.  Et  paullo  serius  mense  no- 
vembri  aliquot  ex  Hibernia  Episcopis  qui 
Roraara  adierant,  ad  sepulcra  Apostolorum 
visitandura,  testatus  est,  se  Hibernorum 
caussa  omnia  utilia  adoriri ;  veruntamen 
illud  etiam  adiunxit ,  perturbare  ordinem 
non  licere.  Quin  irao  Litteris  Archiepiscopo 
Dublinensi  Eduardo  Mac-Cabe  datis  die  3 
ianuar.  1881,  haec  orania  memorans,subdit: 
c  Talis  in  sentiendo  agendoque  raodus  in- 
stitutis  praeceptisque  Ecclesiae  catholicae 
maxime  congrait ,  neque  dubitamus ,  quin 
ipsis  Hiberniae  rationibus  sit  profuturus. 
Etenim  aequitati  confidimus  virorum  ,  qui 
suramara  imperii  tenent ,  in  quibus  certe 
magnus  esse  solet  rerum  usus  cura  civili 
prudentia  coniunctus.  Multo  tutius  ac  faci- 
lius  fieri  poterit  ut  ea,  quae  vult,  Hibernia 
consequatur  ,  si  modo  via  quam  leges  si- 
nunt  utatur,  caussasque  oflensionis  evitet». 
Quare  hortatur  Episcopos  ,  ut  fideles  mo- 
neant  ne  in  his  tara  trepidis  rebus  aequi- 
tatis  iustitiaeque  fines  transiliant. 

Maxima  fuit  huius  Litterae  virtus.  Nara 
Arcliiepiscopus  Dublinensis,  die  14  ianua- 
rii  1881,  epistolam  pastoralem  dedit  utri- 
que  suo  Clero  ,  ut  ostenderet ,  omnesque 
suaderet,  Hiberniae  filios  tot  tantisque  be- 
neficiis  per  Pontifices  cumulatos,  praeser- 
tim  quum  persecutio  in  eos  saeviret.ct  nemo 
penes  inveniretur  ,  qui  memoria  teneret 
obtrita  populi  iura  ,  et  Episcopos  ac  pre- 
sbyteros  errabundos,  nunc  morem  gerere 
debere  Roraani  Pontificis  aequissimis  po- 
stulationibus.  Hac  nostra  aetate  ,  addebat 
perillustris  Ecclesiae  Antistes,  dum  fames 
ac  pestis  hac  in  insula  grassarentur,  Pius 
Pj).  IX  ,  prorapta  splendidaque  sua  muni- 
ficentia,  tali  exeraplo  fuit  Principibus,  ac 
populis  christianis  ,  quo  nullus  dignius  est 
Patre  fidelium  universoruni.  Quod  si  anno 
1880  regiones  Ilibcrniac  incolis  frequentes 
in  sumraas  angustias  adductae  sunt ,  dum 
spectra  famis  et  tetricae  febris  terrifica 
instarent  ,  magnus  Leo  XIII  suae  oblitus 
inopiae ,  filiis  suis  gencrose  subsidio  venit, 
et  S.  Congrcgatio  a  Clu'istiano  nomine  pro- 
pagando,  Suprcmi  Pastoris  exemplum  imi- 
tala,  largc  Hiberniae  dcdit  de  suis  immi- 
nutis  ac  dccimatis  bonis- 

Cctcri  quoquc  Hibcriiiac  Episcopi ,  datis 
litteris  Cloris  suis,  oos  participcs  fcccrunt 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


409 


sapientlumoonsiliorum,  quaeLeonisPp.XII 
Litteriscontinentur,et  hortabantur,  ut  fide- 
libus  populis  ipsorum  apeiirent  utililatem. 
Praeterea  Episcopi  omnes  Hiberniae  cum 
Dublinensi  Arohiepiscopo  ad  Maynooth  con- 
gi-egati  Summo  Pontifiici  miserunt  episto- 
lam  die  25  ianuarii  1881  ,  qua  veram  tu- 
multuoium  causam  significarunt,  simulque 
declararunt  permulta  ab  ephemeridibus  an- 
gUs  referri,  quae  falsa  prorsus  sunt  et  ca- 
kimiiiis  referta  in  Cleri  Hiberniae  odium. 

Curae  sapienteset  apta  consiHa  tum  Pon- 
tificis,  tum  Episcoporum  infeliciter  non  ab 
omiiibus  comiter  excepta  fuerunt;  proinde- 
que  alia  delicta  et  crimina  patrata  sunt , 
nec  populi  Hiberniae  status  in  melius  satis 
mutaii  visus  est. 

Qinim  malum  se  extenderet,  produxit  se 
et  charitas  Episcoporum,  qui  in  conventu 
Dublinensi  Declarationem  condiderunt  da- 
tam  fidelibus  suarum  dioecesium  die  10  iu- 
nii  1882,  in  qua  conquerebantur  eorum  hal- 
lucinationem,  eisque  monita  salutaria  tra- 
debant.  Praecipue  caverent,  aiebant,  1°,  ne 
abnuerent  levare  se  aere  alieno,  cum  pos- 
sent;  2^^ ,  ne  alios  impedirent,  quominus  sol- 
verent  aes  alienum;  3'',  ne  alicuius  perso- 
nae,  iuribus,  vel  bonis  damnum  inferrent; 
4°,  ne  legibus  vel  iis,  qui  eas  applicandi  po- 
testatem  habent,  obsisterent,  aut  alios  ad 
obsistendum  inducerent;  5",denique  ne  se- 
cretas  constituerent  societates,  earumque 
obtemperarent  mandatis.  Hoc  Pastoralis 
zeli  docum.entum  summopereLeoniPp.XIlI 
probatum,  Epistolam  ad  omnes  Hiberniae 
Episcopos  ab  Eo  calendis  augusti  1882  me- 
ruit.  Laudibus  extoUebat  Summus  Pontifex 
Episcoporum  operositatera,  iterumque  af- 
firmabat  nefas  esse  ius  suum  obtinere  vini 
adhibendo  in  alios,  praesertim  alicuius  se- 
cretae  societatis  patrocinio  ;  sectae  enim 
sub  specie  obtinendi  iura  ,  publicam  quie- 
tem  et  tranquillitatem  turbant. 

Providae  istae  Pontificis  et  Episcoporum 
curae  satis  sortitae  sunt  effectum;  ita  ut 
unus  ex  Reginae  Britanniae  administris  pu- 
blico  sermone  gratulatus  sit  municipibus 
suis,  quod  in  Hibernia  agraria  facinora  de- 
crescerent.  Accessit  pacifica  et  tranquilla 
dedicatio  monumenti  a  catholicis  Hiberniae 
perfeota,  mense  septembris  1882,  ad  hono- 
rera  Danielis  O'  Connell ;  novum  illius  gen- 
tis  conditionis  in  melius  mutaiae  argumen- 
tum.  Maximam  gratiam  debet  Roinano 
Pontifici  Britannia,  quia  in  Hibernia  adhuc 
robur  legibus  est,  et  bellum  intestinum  non 
concitatur. 

WOVTERS,  II. 


Huius  perinsignis  beneficii  memoriam  e- 
pistola  diei  4  octobris  1882  ad  Summum 
Pontificem  inscripta  inclusit  Archiepisco- 
pus  Dublinensis  Eduardus  Mac-Cabe,  inter 
Cardinales  a  Leone  XIII  adscriptus,  qui, 
mandato  et  nomine  ceterorum  Episcopo- 
rum  Hiberniae,  gratias  Ipsi  agebat  ob  eas 
curas,  quas  de  prospera  rerum  illius  gen- 
tis  conditione  gessit  ,  et  ob  ea  consilia, 
quae  in  bonum  illorum  fidelium  praebenda 
censuit.  Prima  die  anni  1883  Leo  XIII  Ar- 
chiepiscopo  Dublinensi  rescripsit,  et  gratu- 
latus  tum  illi,  aliisque  Hiberniae  Episcopis, 
videns  quo  studio  pro  ministerii  sui  ratione 
ad  sedandas  perturliationes  patriae  et  ad 
dirigendas  fidelium  voluntates  incumbant; 
tum  etiam  catholicae  Ecclesiae  filiis,  qui 
docilitate  animi  eorum  voces  excipiunt,  in- 
stabat,  ut  fideles  documenta  ab  Eo  tradita 
prae  oculis  habere  pergerent,  eo  quod  pra- 
varum  societatum  asseclae  non  intermit- 
tunt  «  spes  suas  in  flagitiis  ponere,  publi- 
cas  inflammare  cupiditates,  et  remedia  in- 
commodis  graviora  quaerentes  ea  grassari 
via,  quae  ipsorum  cives  non  ad  salutem 
sed  ad  perniciem  adducit».  Cum  autem 
Summus  Pontifex  minime  dubitet,  quin  Hi- 
bernorum  fidelium  Pastores  salutarem  o- 
peram  pergant  in  eorum  subsidium,  sacer- 
dotalis  zeli  ministerio  praecipuum  scopum 
assignat,  dicens  :  «  Haec  porro  tam  graves 
pastoralis  muneris  curae  et  publica  populi 
Hiberni  causa  omnino  requirunt,  ut  eccle- 
siastici  ordinis  viri  sese  adiutores  prae- 
beant  Pastoribus  suis  ,  ac  ipsis  in  civium 
animis  moderandis  et  perturbationibus  pu- 
blicis  compescendis  suam  operam  fideliter 
navent. Verumtamen  ad  hanc  salutarem  vim 
sacri  ministerii  propriam  exercendam ,  si 
agatur  praesertim  de  popularibus  conven- 
tibus  in  quibus  magno  animorum  aestu  de 
causa  publica  disceptatur,  et  civilium  con- 
certationum  procellae  commoventur,  op- 
portunum  fore  consilium  putainus,  sl  fir- 
mis  iis  manentibus,  quae  de  iuniore  Clero 
decrevistis,  iis  tantum  ecclesiasticis  viris 
eosdem  conventus  adeundi  veniam  tribuen- 
dam  censueritis,  in  quorum  potissimum  sa- 
pientia  confiditis.et  in  quibus  maturior  aetas 
ac  usus  rerum  effecit  ut  prudentia,  consi- 
lio  et  auctoritatc  praestent ,  ideoque  pos- 
sint  prae  ceteris  concitatae  multitudini  ad 
recta  et  honesta  duces  esse,  fallacibus  im- 
proborum  iudiciis  occurrere,officiis  rationes 
tueri ,  ac  defensores  esse  optimi  partium 
optimarum  ». 

Attainen  perditi  illi  homines,  qui  turba 

37 


410 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


et  seditionibus  aluntur,  et  duces  illius  so- 
cietatis  quae  National  League  appellari 
consuevit,  in  Summi  Pontificis  monita  in- 
surrexerunt,  Eumque  in  errorem  a  Guber- 
nio  Britanno  raptum  fuisse  affirmarunt. 
His  omnibus  os  obstruxit  1  nstriictio  Sacrae 
Congregationis  de  Propaganda  Fide,  edita 
die  11  maii  1883,  cui  perlibenter  adstipulati 
sunt  Episcopi  Hiberniae.  Sacer  iste  Con- 
sessus  damnavit  collectam,  quae  Parnell 
testinionial  fund  audit,  nec  proinde  eccle- 
siasticisviris  maxime  vero  Episcopis  licere 
eam  ullo  modo  commendare  vel  promovere 
declaravit.  Etenim  cquidquid,  aiebat  Card. 
Simeoni,  de  persona  Parnelli  eiusque  con 
siliis  ,  exploratum  tamen  est,  plures  ex  il- 
lius  asseclis  eam  agendi  rationem  in  mul- 
tis  casibus  adhibuisse ,  quae  plane  abhor- 
ret  ab  iis  quae  Summus  Poutifex  in  suis 
ad  Card.  Archiepiscopum  Dublinensem  lit- 
teris  enunciavit,quaeque  in  Instructionibiis 
huius  S.  Congregationis  ab  Hiberniae  Epi- 
scopis  in  nuperrimo  Dublinensi  conventu 
unanimiter  receptis  continentur  i  » 

Studia  haec,consilia  et  opera  magni  Leo- 
nis  XIII,  eiusque  in  Doniino  filiorum ,  Epi- 
scoporum  Hiberniae,  satis  superque  osten- 
dunt,  CathoIicamEcelesiam  populorum  esse 
altricem  et  tutamen. 

90.  Religionis  status  in  Dania --Pvo- 
scripta  iam  ab  anno  1539  catholica  religio- 
ne  apud  Danios,  sicuti  vidimus  ^,  nihil  inten- 
tatum  a  cultoribus  Ecclesiae  Christi  reli- 
ctum  est,  ut  ad  veram  Religionem  conver- 
terent.  lesuitae  inenute  saeculo  XVI  eo 
consilio  mi.ssiones  inierunt,  sed  haud  feli- 
ccm  exitum  experti  sunt.  Eis  anno  1623 
adiuncti  suntFF.  Dominicani  secum  defe- 
rentes  librorum  et  supellectilium  sacrarum 
ingentem  copiam,  et  quocumque  adventa- 
rent,  operabantur  catholicos  ritus.  At  mox 
inde ,  iubente  rcge  ab  apostolicis  curis  de- 
sistere  adacti  sunt.  Attamen  unus  ex  iis, 
qui  missionibus  operam  navabant  ,  eo  rem 
perduxit,  ut  Fridei-icostadii  Sclesvicensis 
communitatcm  catholicam  constitueret.  Fa- 
ventibus  circumstantiis,  altare  catholicum 
quoque  erectum  est  Altonae  in  Holsatia. 
Et  hae  fuerunt  priores  evectae  stationes 
ad  Catholicismum  in  illis  regionibus  ser- 
vandum.  Allerum  quoque  altare  erectum 
est  Haphniae  [Copenhagen)  anno  1630,  coo- 
perante  regis  Galliae  legato.   Cum  autem 

'  Cf  (k-  liac  re  opiis.  cni  liliilo  :  /?omrt  e  il  Fe- 
nianismo  e  la  Circolare  del  Papa  conlro  Parnell 
per  W.  Mazierc  Bradv,  Itoiii.i   1883. 

-  Pp.   151-15-2,  27(i,  308. 


insula  Nordstrandt  ex  inundationibus  va- 
siata  est,  libertas  religiosadata  fuit  quo  fa- 
cilius  incolae  ad  eam  immigrarent;  unde 
paulo  post  inibi  paroecia  erecta  est,  et  ec- 
clesia  condita  anno  1661.  Anno  sequenti 
aliud  templum  catholicum  excitatum  fuit 
Clucstadii;  anno  1682  Fridericopolis  in  lutia 
[lutland)  catholici  libertatem  cultus  obti- 
nuere;  anno  1690  aliam  ecclesiam  Rensbur- 
gi  erexere;  ita  ut  exinde  stationes  catholicae 
in  potioribus  regni  locis  fuerint  constitu- 
tae.  Demum  erectio  Vicariatus  Apostolici 
pro  missionibus  nordicis  aptiorem  regu- 
lam  illis  missionibus  dedit;  et  Pp.  Grego- 
rius  XVI  Vicariatum  huiusmodi  suffraga- 
neo  Osnabrugi  commisit,  facto  ei  munere 
consulendi  bono  spirituali  omnium  Daniae 
catholicorum.  Sed  nova  lux  pro  missionibus 
nordicis  apparuit,  mense  iunio  anni  1849, 
quando  rex  Daniae  Fridericus  III  ratam 
habuit  novam  Daniae  constitutionem,  quae 
omnibus  regni  civibus  plenam  religionis  li- 
bertatem  concessit,et  aequalitate  iurium  ci- 
vilium  frui.  Tunc  quidem  soluta  sunt  vin- 
cula  quibus  per  tria  continentia  saecula  Ec- 
clesia  ibi  obstringebatur;et  ex  tunc  Daniae 
catholici  libere  propriam  religionem  profi- 
tentur. 

Ob  hanc  libertatem  ipsis  factam ,  anno 
1869  Episcopus  Osnabrugen,  potuit  visita 
tiones  pastorales  penes  nordicas  missiones 
peragere.  Pius  IX  per  epistolam  autogra- 
pham  regi  Daniae  gratias  egit  de  liber- 
tate  religioni  catholicae  concessa,  et  eam- 
dem  concessionem  petiit  pro  Sclesvicensi 
degentibus  ,  in  qua  regione,  uti  in  ducatu 
Holsatiae,  data  iam  fuei'at  religionis  liber- 
tas  tantum  pro  hebraeis. 

Sed  dum  Ecclesia  libertate  gavisa  est 
Daniae,.servitutem  tamen  passa  est  induo- 
bus  Ducatibus  Albis  [Holsatiae-Sleswigis) 
partim  regi  Daniae  subiectis.  Ibi  religio 
catholica  tantum  tolerabatur  in  quibusdam 
constitutis  locis;  prohiljitum  erat  novas  cul- 
toi-um  mansiones  erigere  ,  campanas  pul- 
sare  ,  et  nemini  ex  presbyteris  catholicis 
fas  erat  sua  munia  obire,  quin  prius  ve- 
niam  et  electionem  loci  a  Consislorio  pro- 
testanti  obtinuisset 

Bellum  vero  an.  1864  subsequutum  ,  huic 
rerum  rationi  finem  imposuit;  libertas  Re- 
ligionis  ab  imperantibus  Boru.ssiae  et  Au- 
striae,  qui  ipsos  ducatos  potiti  sunt  ,  data 
est,  et  mnx  Holsatiao  jiaroecia  erecta  est. 
Hiiic  duo  Ducatus  '  a  Borussia,quae  postea 

»  Vid.  p.  390. 


eos  omnino  subegit,  omnia  iura  liuius  Sta- 
tusobtimiere,  inter  quac  illud  do  libertatc 
ecclesiastica  nunquam  pcrturbanda  ,  iuxta 
leges. 

Dania,  praeter  Praefectum  apostolicum, 
qui  Islandiam  et  Gronelandiam  simul  mo- 
deratur,  viginti  octo  missionarios  et  qua- 
tuor  clericos  habet.  Hi  curas  pastorales 
exercent  penes  octo  regiones  et  sexdecim 
ecclesiis,quarum  septem  ad  Haphniam  per- 
tinent.  In  liac  urbe  extat  gymnasium  iu- 
ventuti  ei-udiendae,  et  duac  scholae  .supe- 
riores  pro  puelHs.  Ad  urbis  capitis  finia 
operam  insudant  PP.  lesuitae  ex  Collegio 
S.Andreae,  quod  ad  Missionariorum  semi- 
narium  Scandinaviae  quoque  insei"vit.  Ibi 
catholici  iiabent  nosocomium,satis  frequen- 
tatum,  qiiod  a  Sororibus  a  S.  loseplio  nuu- 
cupatis  regitur.  —  In  Dania  huc  usque  ca- 
tholicorum  2,500  adnumerantur. 

91.  In  Siiecia  et  Norwegia  —  Tempore 
quo  hae  regiones  sub  Daniae  ditione  erant, 
duritiem  legum  Ecclesiae  infensarum,  quae 
Daniae  vim  habuerant,  passae  sunt  i.  Res 
ita  steterunt  usque  ad  annum  1814,  in  quo 
independentia  nationalis  cum  regni  Norwe- 
giae  a  Dania  segregatione  invaluit.  Anno 
1845  ampliores  cultus  libertates  concessae 
fuere,  sed  semper  lex  vigebat  quae  exi!io 
damnabat  eum  qui  religionem  catholicam 
susciperet ,  et  poena  mulctabat  presbyte- 
rum  catholicum  qui  ad  religionem  catho- 
licam  aliquem  e  protestantismo  adduceret. 
Annol856  libertas  religiosa,  solemniter  po- 
stulata ,  concessa  fuit  a  rege  ad  normam 
promulgatae  constitutionis.  Demum  die  12 
mensis  martii  an.  1878  facultas  officialibus 
Status  facla  est ,  exceptis  magistratibus  , 
illam  religionem  sequendi,  quae  ipsis  per- 
placuisset. 

Nunc  autem  in  his  omnibus  locis  religio 
catholica  celeres  progressus  nacta  est;  ita 
ut  exeunte  anno  1882  census  religiosus  haec 
dabat  elementapro  tribus  missionum  regio- 
nibus  Scandinavis,  scilicet  Vicariatus  Apo- 
stolici  Holmiae  quoad  Sueciam  ;  praefectu- 
rae  A[iostolicae  quoad  Norvegiam  ;  prae- 
fecturae  Apostolicae  quoad  Daniam,  Islan- 
diam  et  Gronelandiam.  Hae  missionum  re- 
giones  octogies  quinquiens  centena  millia 
hominum  complectuntur.  Sueciae  Vicaria- 
tus  Vicarium,  duodecim  missionarios  et 
sex  ecclesias  catholicas  adnumerat ,  qua- 
rum  duae    Holmiae    degunt-    Praefectura 


SQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  411 

Aposlolica  pro  Norvegia,  praeter  praefe- 
ctum  scxdecim  missionarios  ,  octo  paro- 
chias  catholicas  cum  totidcm  ecclesiis  ha- 
bet.  Sorores  ex  habitu  cineraceo  ,  et  quae 
a  S.  losepho  appellantur,  opem  missiona- 
riis  ferunt  in  auxilio  infirmis  impendendo 
et  in  pueros  edocendo.  —  Dg  Dania  clixi- 
nuis  supra. 

Haec  recensio  magno  potest  esse  solatio, 
quia  paucis  abhinc  annis  religio  catholica 
in  regionibus  Sueciae  et  Norwegiae  pro- 
gressa  est ,  et  iam  1,200  catholicorum  ibi 
commorantur,dumusque  ad  annosproxime 
superiores  nuUi  ex  protestantibus  fas  erat 
ad  catholicam  religionem  se  convertere  , 
quin  exilium,mulctas  et  ipsam  quoque  mor- 
tem  experiretur. 

92.  Res  catholicae  in  Belgio  —  Quae  de 
florenti  catholicae  Ecclesiae  statu  in  Belgio 
descripsimus  ^,  invidiam  in  se  concitarunt 
perditissimorum  hominum,  qui  nullum  non 
movent  lapidem ,  ut  abalienatis  a  Sede  A- 
postolica  populorum  animis,  eos  pravarum 
societatum  imperio  ac  tyrannidi  subiiciant- 
Quamobrem,  data  opportuuitate,  in  publicis 
legumlatorum  coetibus  pluries  clamitarunt, 
exspoliato  Romano  Pontifice  dominatione 
civili,  Belgicam  Legationem  ad  ipsum  inu- 
tilem  impensam  evadere,  ac  proinde  esse 
tollendam.  Revera  vix  dum  anno  1878  ad 
rei  publicae  gubernacula  homines  illarum 
partium  accesserunt  ,  revocatio  Oratoris 
Belgii  apud  S.  Sedem  statuta  et  nuntiata 
est.  Eiusmodi  propositi  perfieiendi  occa- 
sionem  ipsi  nacti  sunt  lege  perlata  die  20 
ianuarii  1879  ,  insequenti  mense  iunii  ad- 
probata  in  publicis  Consiliis,  et  proxima 
P  die  iulii  sancita,  de  primordiis  disciplina- 
rum  publice  tradendis.  Hoc  unum  maxime 
lex  illa  spectare  patet,  ut  animis  vel  a  pue- 
ritia  ab  auctoritate  catholicae  Ecclesiae 
abstractis  ,  civili  potestati  iuvenes  manci- 
pentur.  «  Etenim  ea  lege,  uti  sapienter  ani- 
madvertit  Leo  Pp.  XIII  ^,  decernitur  ,  in 
educatione  puerili  nullas  esse  debere  sa- 
crorum  Pastorum  partes,  nullam  Ecclesiae 
vigilantiam  ;  dissociatisque  penitus  a  reli- 
gione  litteris  ,  ab  eruditione  puerorum,  si 
ipsapublicarumscholarumratioetdisciplina 
spectetur,  omnem  de  religione  doctrinam 
abesse  praecipitur:  quod  perfacile  cernitur 
quam  sit  fidei  et  moribus  ineuntis  aetatis 
periculosum.  Eoque  gravius  esse  periculura 


1  Legere  quoque  iuval  quae  dicta  sunt  pp  152, 
183,  270,  307  308  voluminis  huius. 


1  F.  351. 

2  In  sua  ad  Canlinales  Allocutione  Ijabila  in  Va- 
licano  die  20  augusti  1880. 


412  EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 

intellisitur  ,  quod  eadem  leRe  omnis  reli- 


giosa  institutio  plane  excluditur  ab  iis  ipsis 
litterarum  palaestris,  quas  scholas  nornia- 
les  vocant,  ubi  exercitatione  praeceptisque 
conformantur  qui  quaeve  deinceps  veiint 
ad  erudiendos  pueros  sese  conferre». 

Regni  Belgii  Episcopi ,  cum  probe  senti- 
rent,  quid  a  se  tempus  officiumque  postu- 
laret,  sedulam  operam  dederunt  arcendae 
ab  eiusmodi  publicis  scholis  iuventuti.  Da- 
mnata  iam  suis  Litteris  ,  datis  die  7  de- 
cembris  1878,  nova  scholarum  dispositione, 
quam  Gubernium  proposuerat,  iterum  Pa- 
storali  communiEpistola  reprobarunt  scho- 
lasticam  legem  mensis  iulii  1879;  atque  alias 
aperiendas  scholas  curaverunt,  potestati 
suac  obnoxias,in  quibus  tenerae  adolescen- 
tulorum  mentes  cumlitterarum  tum  religio- 
nis  elementis  optime  formarentur.  Belgae 
autem  cum  animadverterent,  quantum  reli- 
gioni  periculum  ab  ealege  impenderet,  per- 
opportuno  huic  Episcoporum  operi  sese  a- 
lacritate  summa  adiutores  praebuerunt  > 
idque  tam  infiammato  studio  ,  ut  laborum 
ac  sumptuum  magnitudo  admirationem  fe- 
cerit  apud  omnes,  ad  quos  huius  rei  fama 
pervenit.  Verum  ex  his  litteris  collectivis 
Episcoporum,  ex  poenis  canonicis  quas  iure 
merito  ipsi  comminati  sunt  in  huius  lcgis 
auctores  et  praecipuos  executores,  denique 
ex  frequentia  discipulorum  ad  scholas  Epi- 
scoporum  obnoxias  potestati,  Belgii  admi- 
nister,  qui  externas  regni  rationes  procu- 
rat ,  quaesivit  occasionem  accusandi  Epi- 
scopos  apud  Pontificem  Summum  quasi  re- 
gnum  suis  scriptis  perturbarent,  et  instan- 
ter  petiit  a  Cardinali,  qui  est  Pontifici  a  Se- 
cretis  ,  ut  Episcoporum  agendi  rationem 
reprobaret,  eosque  ad  mitiorem  scribendi 
formam  inducerct. 

Sed  Apostolica  Sedes,  cuius  est  iustitiam 
in  omiiibus  servare,  calumniam  in  Episco- 
pos  obtrivit  atque  obtudit,  veros  perturba- 
tionis  auctores  eos  indicans,  qui  absque  iu- 
sta  causa  antiquas  Belgii  leges  scholasticas 
mutantes  civium  animos  dissociare  ausi 
sunt.  Summus  Pontifex  Leo  Pp.  XIII  non 
semel  de  hac  lege  scripsit  ad  Leopoldum  II 
Bclgarum  regem  ,  aperte  dcclarans  eam 
magnopere  catholicae  doctrinae  praeceptis 
repugnare,  perniciosam  adolescentium  in- 
stitutioni  csse,  imo  haud  parum  calamitosani 
regno  futuram.  Nihilominus  ,  legem  repro- 
bans  ,  et  patientissime  agcns  ,  Episcopis  , 
quorum  zelum  laudibus  extuHt,  auctor  fuit, 
ut  in  exequendis  decretis  circa  adolescen- 
tium  disciplinam  a   moderatione  et  suavi- 


tate  ne  unquam  discederent.  Obsequentis- 
simos  S.  Sedis  monitis  se  praebuerunt 
Episcopi  ;  attamen  ,  ex  sententia  curato- 
rum  rerum  Belgicarum  ,  oportebat  illos 
a  Summo  Pontifice  reprehendi.  Quod  cum 
firmiter  Leo  Pp.  XIII  se  facturum  negas- 
set,  idcirco  officiose  amiceque  cum  Eo  agi 
desitum  est,  et  insigni,  vixque  alias  audito 
iliiberalitatis  exemplo  ,  mense  iunii  1880  , 
Pontificis  Legatus  excedere  Belgii  finibus 
iussus  est ,  et  Belgarum  Orator  apud  Ro- 
manam  Sedem  revocatus.  Cuius  longe  ma- 
ximae  iniuriae  Apostolicae  Sedi  impositae, 
Summus  Pontifex  conquestus  est  in  Allo- 
cutione  habita  die  20  augusli  1880  ad  Car- 
dinales  in  Vaticano.  Imo  ,  quoniam  admi- 
nistratores  rei  Belgarum  publicae  plura 
deinde  per  ambages  et  calumnias  causati, 
indigne  factum  tegere  ialsis  nominibus  co- 
nati  sunt,  omnemque  caussam  et  culpam  in 
Apostolicam  Sedem  transferre,  Leo  Pp.XIII, 
die  10  iulii  1880  ,  ex  Tabulario  Pontificio 
narrationem  documentis  exornatam  in  vul- 
gus  proferri  curavit ,  qua  totius  rei  ratio 
ad  veritatem  exigitur  i.  Pastorales  Episco- 
porum  curae  eiusmodi  scholarum  in  Belgio 
ieliciter  evenerunt ;  nam  iuvenum  studio- 
sorum  vix  tertia  pars  scholas  Gubernii  fre- 
quentarunt,  ceteri  omnes  catholicas  et  ab 
Episcopis  probatas.  His  Summus  Pontifex 
aiiis  suis  litteris,  datis  die  3  augusti  1881  , 
maxime  laudi  tribuit,  quod  optimae  iuven- 
tutis  institutioni  omni  industria  studeant , 
providentes  ut  in  primis  litterarura  scholis 
de  religione  doctrina  large  adolescentibas 
tradatur,  atque  christianae  educationi  cun- 
cta  benevertant  in  gymnasiis  etiam  et  ly- 
ceis,  et  in  ipsa  lovaniensi  studiorum  Uni- 
versitate. 

Sed  cum  nullo  unquam  tempore  tanta 
fuerit  concordiae  inter  omnes  catholicos 
viros  conciliandae  etservandae  necessitas, 
quanta  hoc  nostro,  quo  christiani  nominis 
hostes  unanimi  impetu  Ecclesiam  undi- 
que  adoriuntur  ,  in  eadem  epistola  Leo 
Pp.  XIII  monet  minus  eidem  concordiae 
favcre  nonnullas  de  iure  publico  contro- 
versias,  quae  recens  animos  apud  Bel- 
gas  commoverunt.  Eac  autem  versabantur 
circa  necessitatem  vel  opportunitatem  cxi- 
irendiadcatholicaedoctrinae  normam  novas 


'  Vid.  Esposi7,inne  (lorumentala  dp.'  fatti  vela- 
tivi  alla  questiutie  dellinsegnamenlo  primarii)  nel 
Reljiw,  e  alla  cessa7,ione  de'  rapporti  diplomatici 
tra  il  governo  Belga  e  la  Sanla  Sede,  ;ipu(l  Kiilicm. 
La  Scien:.a  e  la  Fede,  vol.  cxviii,  pp.  4.74  sqq. 


rei  publicae  formas,  iuris  novi ,  ut  aiunt, 
principiis  innixas.  «Profecto,subdit  Pontifex, 
Nos  ipsi  ante  omnes  summopere  cupimus, 
ut  humana  societas  ciiristiano  more  com- 
ponatur.  atqiie  ut  omnes  civitatis  ordines 
divina  Cliristi  virtus  penetret  ac  pervadat. 
Attamon  catliolici  viri  omnes  si  utiliter 
in  commune  bonum  elaborare  velint,  prae 
oculis  liabeant  et  fideliter  sequantur  opor- 
tet  consultam  agcndi  rationem  quam  in  his 
rebus  adhibere  solet  Ecclesia:  quae  licet 
caelestium  doctrinarum  integritatem  iusti- 
tiaeque  principia  inviolabiH  tirmitate  tuea- 
tur,  maximeque  enitatur  ut  privatis  actibus 
publicisqueinstitutis  et  moribus  eadem  prin- 
cipia  moderenlur;  aequam  tamon  habet  re- 
rum,  locorum,  temporumque  rationem ;  et 
saepe,utin  humauis  rebiis  assolet,quaedam 
aliquandiu  tolerare  cogitur  mala,  quae  re- 
moveri  vix  aut  ne  vix  quidem  possunt  , 
quin  gravioribus  malis  et  perturbationi- 
bus  aditus  aperiatur».  Ne  igitur  concor- 
dia  inter  fideles  Belgas  auferatur,  Sum- 
mus  Pontifex  iubet  «  ut  omnium  docto- 
rum  virorum,  et  eorum  praesertim,  qui- 
bus  iuventutis  instituendae  munus  est  cre- 
ditum  ,  una  sit  mens  eademque  sententia 
in  his,  in  quibus  Apostolicae  Sedis  aucto- 
ritas  disseniiendi  libertatem  non  relinquit. 
In  his  autem  quae  sapientum  disputationi- 
bus  hbei-e  permittuntur,  ita  ingenia  exer- 
ceantur,ut  sententiarum  diversitas  animo- 
rum  unitatem  et  voluntatum  concordiam 
non  abrumpat».  Qua  de  re  commendat 
Leo  XIII  praecepta  iam  tradita  a  Bene- 
dictoXIV  in  Constitutione  Sollicita  ac  pro- 
vida,  et  exhibet  idem  exemplar  ,  quod  ad 
imitandum  suus  ille  Decessor  proposuit 
sanctum  Thomam  Aquinatem. 

Archicpiscopus  Mechliniensis  ,  ceterique 
Belgii  Episcopi  ,  statim  Summo  Pontifici 
rescribentes,  fecerunt  eum  certiorem,  iam 
evanuisse  deplorata  dissidia,  quorum  ipsa 
vestigia  recens  Breve  Apostolicum  oblite- 
rabit. 

93.  Litcs  in  Unicersiiate  Lovanii  —  Post- 
quam  ad  Augustinum  BonneUy ,  Annalium 
Pliilosophiae  c/iristianae  indefessum  Scri- 
ptorem,  S.  Indicis  Congregatio  quatuor  mi- 
sit  subscribendaspropositiones,  quibus  eius 
Traditionalismum  damnatum  est  >  ,  non- 
nuUi  Lovanienses  professores,sciIicet  I.  Tli. 
Beelen,  I.  B.  Lefebve,  G.  C-  Ubaghs,  et 
N.  l.  Laforet,  animadvertentes  controver- 
siam  de  rationis  humanae   vi   nativa  non 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  413 

sine  aliquo  animorum  aestu  in  Belgio  agi- 
tari  ,  litteras  ad  eandera  S.  Congregatio- 
nem  Indicis  scripserunt,  calendis  februar. 
an.  I8G0.  Expostulabant  iili  oratores  ,  ut 
S.  Congregatio  declaiaret,  utrum  eorum 
sententia  circa  mentis  humanae  vim,  quae 
indigent  institutione  aliquaintellectuali  ad 
obtinendum  eum  rationis  usum  ,  qui  illi 
sufficiat  ad  distinctam  Dei  et  veritatem  mo- 
ralium  cognitionemsibi  comparandam,  pos- 
set  inter  eas  quaestiones  adnumerari,  circa 
quas  philosophi  disputant,  vel  potius  reiici 
deberet  tamquam  Calvini  et  Baii  perversis 
doctrinis  cohaerens.  Alterius  huius  erroris 
professorum  lovaniensium  sententiara  insi- 
mulare  non  dubitaverant  D.  Lupus,  cano- 
nicus  Leodiensis  ^,  et  I.  Perrone  S.  I.  -. 
Vix  mense  elapso,  die  2  martii ,  Hierony- 
mus  Cardinalis  de  Andrea,  S.  Indicis  Con- 
gregationis  Pi^aefectus,  professorum  lova- 
nien.sium  dubia  solvens,  respondit  P  me- 
moratam  doctrinam  nullatenus  adversari 
quatuor  illis  pro|iositionibus  ,  quae  a  S. 
Congregatione  Indicis  circa  nativam  ratio- 
nis  huraanae  vira  non  itapiidem  prodierant. 
2"  Recte  adnumerandam  esse  inter  eas 
quaestiones,  quae  a  Philosophis  catholicis 
lihere  in  utramqiie  partera  disputari  pos- 
sunt;  adeoque  3*^  ad  eandera  doctrinam 
quod  attinet.standura  esseConstitutioni  Be- 
nedicti  XIV,  quae  incipit  Sollicita  et  pro- 
vida,  in  cuius  §  23  haec  inter  alia  leguntur: 
«  Non  feratur  oranino,  privatas  sententias, 
veluti  certa  ac  definita  Ecclesiae  dogmata, 
a  quopiam  in  libris  obtrudi,  oppositas  vero 
erroris  insimulari ;  quo  turbae  in  Ecclesia 
excitantur,  dissidia  inter  Doctores  aut  se- 
runtur,  aut  foventur;  et  christianae  chari- 
tatis  vincula  pei-saepe  abrumpuntur  ». 

Responsum  huiusraodi,  eo  quod  privata 
auctoritate  donatum,  non  amovit  iurgii  cau- 
sam  ;  ac  denuo  inter  lovanienses  anteces- 
sores  et  eorum  adversarios  acriter  de  ex- 
posita  doctrina  disputatura  est.  Irao  tanto 
incensi  sunt  ai'dore  disputatores,  ut  vicis- 
sira  oppositas  sententias  pelagianismum  aut 
semi-pelagianismum,  iansenisraum  aut  ba- 
ianismura  redolere  assererent. 

Interea  illius  regni  Episcopi ,  timentes 
damna,  quae  fidelibus  evenirent,  et  etiam 
inhaerentes  consiliis  Roraani  Pontificis,  et 
Apostolicae  Sedis  illic  Nuntii,  Mechliniae, 


i  Vid.  p.  345. 


1  In  npere  qiiod  iiiscriiiitur ,  Le  Traditionalisme 
el  le  rialionalisme  examines  au  point  cle  vue  de 
la  philosophie  et  de  la  doctrine  ratholique. 

-  In  Epislola  per  Belgium  propagala. 


414  EPOCHA  XIII.    A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 

mulgationes  minime  essent  intentae  ad 
commemoratas  praesertim  discutiendas  do- 
ctrinas,  tamen  poterant  aditum  ad  uovas 
excitandas  controversias  patefacere.  Quare 
iteium  Fius  Pp.  IX  Litteris  in  forma  Bre- 
vi,  16  iuniil862,Arehiepiscopo  Mechliniensi 
de  hac  re  maxime  quaestus  est  et  admo- 
nitiones  repetiit  in  citata  Encyclica  datas- 

Verum  ,  quum  non  levis  sit  momenti  a- 
gitata  quaestio,  Pontifex  iilam  examinan- 
dam  commisit  duobus  S.  R.  E.  Cardinalium 
Conciliis,  tum  S.  Officii,  tum  Indicis.  lam 
vero,in  huiusmodi  examineinstituendo  prae 
oculis  Consultoris  habuerunt  resolutiones, 
quas  sacrum  idem  Consiiium  Indicis  edidit, 
iam  inde  ab  annis  1843  et  1844,  posteaquam 
ad  illius  iudicium  delata  sunt  opera  Gerardi 
Ubaghs,in  primisque  eius  tractatus  Lo'jicae 
ac  Tlicodiceae.  Etenim  sacer  ille  consessus, 
maiura  adhibita  deliberatione  ,  duobus  in 
conventibus  habitis  23  iunii  1843  et  8  augu- 
sti  1844,emendandas  iudicavit  expositas  tam 
in  Logica  quam  in  Theodicea  doctrinas  de 
humanarum  cognitionum  origine,  sive  or- 
dinem  metaphysicum  spectent,  sive  mora- 
lem,  ac  praesertim  de  his,  quae  Dei  exi- 
stentiae  nolitiam  respiciunt.  Cum  igitur 
Ubaghs  minime  praestitisset ,  quod  ilium 
fucere  tunc  iussit  S.  Congregatio  Indicis, 
Caidinales  Consultores  iudicarunt  emen- 
dandam  illi  esse  expositam  doctrinam  in 
cunctis  iis  locis  seu  capitibus,  quae  sacer 
Congressus  notandorum  librorum  iudex  mi- 
nus  probavit.  Emo  Cardinah  Archiepisco- 
po  Mecliliniensi  partes  demandatae  sunt 
admonendi  memoratum  doctorera  ,  eique 
vehementius  incuicandi,  ut  doctrinam  suam 
adexhibitas  notationes  componei'et.  Eidem 
Arcliiepiscopo  aliisque  eius  Sulfraganeis 
munus  commis.sum  est  strenue  advigilandi, 
ut  luiiusmodi  Emorum  Patrum  sententia 
executioni  mandaretur,  neque  in  Lovaniensi 
Universitate,  neque  in  Seminariorum  scho- 
lis  aliisque  Lyceis  illae  amplius  cxplica- 
rentur  docti-inae,  quae  uti  pi-imum  ad  A- 
postolicae  Sedis  iudicium  delatae  fuerunt, 
visae  sunt  a  Scholis  catholicis  amandandac. 
Hacc  omnia  ad  Episcopos  Belgii  sci-ipsit 
Emus  Cai-dinalis  Pati'izi  ,  Congregationis 
S.  Officii  a  Secretis,  in  Epistola  diei  11  oc- 
tobris  1864. 

Rcvercnter  ac  absolutc  se  oxcipere  iussa, 
coiisilia  et  dcsidcria  Sanctae  Sedis  profes- 
sus  est  Ubaglis,  scd  revera  commitiens  dc- 
nuo  typis  0[)era  sua  anno  1865,  ea  omnia 
noii  emendavil  quae  Apostolica  Scdes  Jiniid 
luto  tradi  possc  declai-averat,  et  alias  opi- 


mense  iulio  1861,  in  unum  congregati  ad 
alia  eiusdem  Universitatis  tractanda  nego- 
tia  ,  curas  quoque  impenderunt  in  aliquo 
parando  remedio  ,  quo  huiusmodi  contro- 
versiae  plane  amoverentur  et  extingueren- 
tur.  Epistola ,  quam  die  31  eiusdem  men- 
sis  iulii  communi  consensu  ad  magnificuro 
eiusdem  Universitatis  Rectorem  dedeiunt, 
manifeste  ostendit  quam  paternae  hae  cu- 
rae  fuerint.  Eiucet  enim  in  ea  illud  con- 
cordiae  prudentiaeque  studium,  quod  tan- 
topere  necessarium  est  ad  pacem  tuen- 
dam  atque  ad  removendum  quidquid  chri- 
stianae  tranquillitati  et  publicae  fidelium 
aedificationi  obesse  possit.  Ipsi  Lovanien- 
sesProfessoresobsequenterexcipientesmo- 
nita  et  consiiia  ab  Episcopis  per  eandem 
epistolam  data,  unanimiter  declararunt,  se 
illorum  consiliis  et  regulis  plene  adhaere- 
scere,  nuUa  facta  exceptione.  Verum  dum 
omnes  autumarent  controversiam  finem  ha- 
bui.sse,  omnibus  innotuit  per  articulos  pu- 
blicis  ephemeridibus  insertos,  aliaque  scri- 
pta  postea  vulgata,  operam  datam  esse,  ut 
controversia  ipsa  revivisceret.  In  hunc  fi- 
nem  decisiones  a  sacris  Congregationibus 
editas  et  a  Romano  Pontifice  adprobatas 
alii  memorabant,  quas  numquam  extitisse 
alii  demonstrabant,  cum  unicum  illud  docu- 
meiitum,  quod  superius  indicare  potuimus, 
omni  vi  careret,  nec  uUum  indicium  Pon- 
tificiae  appiobationis  cxliiberet.Ut  litem  se- 
daret  Pius  Pp-  IX,  missis  litteris  Encyclicis 
ad  Episcopos  Belgii,  die  19  decembr.  1861  , 
nullam  piorsus  profei^ens  sententiam  de 
doctrinarum  merito,  quae  excitarunt  con- 
troversiam,  etquarum  definitivum  examen 
et  iudicium  ad  Sedem  Apostolicam  unice 
spectat,  mandavit,  ut  earumdem  doctrina- 
rum  tum  fautores,  tum  op])ugnatores ,  do- 
nec  defiiiilivum  dc  ipsis  doctrinis  iudicium 
S.  Sedes  proferre  existimaiet  ,  se  omni- 
no  abstinerent  sive  docendo  ,  sive  cuius- 
quo  generis  scriptis  vei  in  lucem  typis  e- 
dendis,  vel  alia  quavis  ratione  evulgandis, 
distiibuendis  ,  tum  cum  auctoris  nomine, 
quam  sine  nomine  auctoris,  ac  sive  factis, 
sive  consiliis  aliquam  ex  praedictis  philo- 
sophicis  doctrinis  exhibere  ac  tueri  veluti 
unicam,  vei-am  et  solam  admittendam,  ac 
vcluti  catholicae  Universitatis  propriam. 
Insuper  praecepit,ut  omnino  desisterent  no- 
vas  de  hac  re  iteiuni  excitare  quaesliones, 
quac  clii  istianac  cai  itaii  et  animarum  sa- 
luti  vel  maxinie  adversantur.  Sed  haec  mo- 
iiita  ncc  jjlane  obscrvata  iuerc  ncc  exccu- 
tioni  mandata.  Etsi  enim  posteriores  pro- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


415 


niones  adiecit  ,  quae  caute  minus  quam 
fas  esset  ex|)Oiiebantui'.  Proinde  Enii  Car- 
dinales  S.  Onieii  Consultores  in  lianc  de- 
venere  scntentiam  :  «  Iu  libris  pliilosophicis 
a  Geraido  Casimiro  Ubaghs  hactenus  in 
lucem  editis  ,  et  praesertim  in  Logica  et 
Thcodicea  inveniridoctrinas  seu  opiniones, 
quae  absque  periculo  tradi  non  possunt  ». 
Quam  sententiam  Pius  Pp.  IX  ratam  ha- 
buit  et  suprema  suaauctoritiite  confirmavit. 
Huius  decreti  textum  habet  Epistola,  quam 
Emus  Cardiiialis  Patrizi  misit  ad  Archie- 
piscopum  Me<-liliniensem  die  2  martii  1866, 
ad  quem  etiani  rescripsit  die  30  augusti 
eiusdom  anni,  in  memorata  resolutione  u- 
triusque  Coiigiegationis  S.  Otficii  et  Indicis 
comprehendi  illam  quoque  doctrinae  expo- 
siiionem,  cui  subscripserunt  quatuor  Lova- 
nienses  professores  die  1  februarii  1860  ^. 
94.  Stattis  Schismatis  Ultraicctensis  — 
De  huius  schismatis  sectatoribus  de  quo 
iam  alibi  loquuti  sumus  ^  ,  hic  meminis- 
se  iuvabit  ,  quod  saeculo  superiori  ver- 
tente,  non  multo  post  deplorandae  Synodi 
Pistoriensis  celebi'ationem  ■'  ,  schismatici 
Hollandiae  se  iansenismo  adhaerere  palam 
professi  suiit.  Mense  siquidem  novembri 
1789  clerus  schismaticus  Hollandiae  per  Ca- 
pitulum  Ultraiectense  illi  Synodo  adhae- 
sit,  cuius  doctiinae  capita  singulasque  pro- 
positiones  declaiavit  ad  unguem  se  reci- 
pere.  la  archiviis  Florentiae  Van  Achen 
epistolam  fusiori  calamo  exaratam  repe- 
rit,  Ultraiecti  datam  die  30  octobris  1794 
pseudo-Archiepiscopo  Ultraiectensi  nomi- 
ne  Gautier  Michaele  van  Nieuwenhuizen, 
eiusque  duobus  suffraganeis  Broeckman  et 
Nelleman  ,  quae  ad  D.  Scipionem  Ricci 
mittitur.  In  hac  epistola  permultis  laudibus 
huiusmodi  Episcopus  cumulatur,  utpote  qui 
per  suam  Synodum  magnum  restauratio- 
nis  opus  inierit ,  addita  scriptorum  decla- 
ratione  se  causam  communem  liabere  atque 
omnibus  et  .singulis  ab  eodem  decretis  for- 
maliter  adhaerere  *■  At  Sedes  Apostolica 
nihil  reliquum  fecit,  ubi  opportunum  esse 
iudicavit,  ut  illos  a  recto  tramite  aberran- 
tes  ad  frugem  revocaret,  et  quidem  bene- 
volentissimis  consiliis  et  persuasione.  Me- 
moiatu  dignum  quod  Leo  XII  egit  anno 
1826.  HicPontifex  per  nuntium  apostolicum 


1  DocDinenta  licic  indicata  vidrre  est  in  Eplieni. 
La  Scienha  e  la  Fede,  vol.  lvim-lxv,  passim. 

"-  Pp.  293  sq,  301,  341. 

3  Vid.  p.  310. 

^  lloc  documentum  es  integro  iii  lucem  edidit  Van- 
Akenin  Ephein.Lugdun.£turfe4-re/ijfieMs.io3rsl873. 


D.  Nazalli  i|isis  significavit,  S.  Sedem  ni- 
hil  aliud  repetere  ad  eos  in  communionem 
catholicam  recipiendos,  nisi  simplicem  ad- 
haesionem  Constitutionibus  Innoceiitii  X, 
Alexandri  VIl  et  Clenientis  XI.  Sed  i-espon- 
siones  istiusmodi  rebelliuni  turpe  praesefe- 
runt  exemplar  stili  ianseniani  et  servilitatis 
civili  potestati.  Interim  loannes  van  Santer 
a  Pp.  Leone  XII  excommunicatione  et  in- 
terdicto  mulctatus,  statim  ac  suam  electio- 
nem  in  archiepiscopum  Ultraiectensem  ei 
renunciavit  ,  ausus  est  anno  1843  conse- 
crare  Heiiricum  loannem  van  Buul,  ut  eum 
in  iansenisticam  sedem  Harlemi  immitte- 
ret ;  et  liic  liaud  erubuit  certiorem  reddere 
R.  Pontiticem  de  sua  coiisecratione,  mis- 
sis  epistolis  ,  fidei  testifieationibus  ,  devo- 
tionis  et  observantiae  refertis.  Hinc  Gre- 
gorius  XVI  Brevi  dato  die  4  septembris 
1843  et  ad  catholicos  Germaniae  inferioris 
misso  ,  postquam  conquestus  est  callidita- 
tem  quacum  Ultraiecti  iansenistae  schi- 
smatis  ignominiam,  suosque  errores  et  ob- 
durationem  contegere  nisi  sunt,  dcclarabat 
electionem  Van  Buul  illegitimam  eiusque 
ordinationem  interdictam  et  sacrilegam  ; 
atque  insuper  excommunicatione  feriebat 
et  Van  Buul  et  eos  omnes  qui  aut  opere 
aut  conseiisu  aut  consilio  ,  eius  promo- 
tionis  et  consecrationis  cooperatores  fuis- 
sent.  Eadem  prorsus  ratione  Summus  Pon- 
tifex  se  gerebat  aliquot  post  mensibus  occa- 
sione  consecrationis  Hermanni  Heykamp, 
quem  schismatici  episcopum  Daventcrien- 
sem  designarunt.  His  tamen  non  obstanti- 
bus,  huiusmodi  tres  pseudo-episcopi schisma- 
tici  haud  dubitarunt  quin  typis  cuderent 
anno  1856  suam  Instractionein  pastoralem, 
neerlandico  idiomate ,  contra  dogma  de 
Immaculata  Conceptione  B.  Virginis  Ma- 
riae.  Sed  Sacra  et  Universalis  Inquisitio 
decreto  lato  die  4  decembris  1856  virus  ho- 
rum  haereticorum  repressit ,  quo  ianseni- 
smi  sectatores  perinsignis  B.  Mariae  pri- 
vilegii  claritatem  temerare  moliti  .sunt  ^. 
Die3  iuniil858,  mortuo  loanne  vanSanten, 
electus  est  die  8  iulii  in  archiepiscopum 
iansenianum  Ultraiectensem  Henricus  Loos. 
Is.accepta  consecratione  in  ecclesia  S.  Gel- 
trudis  per  Henricum  van  Buul  pseudo-epi- 
scopum  Harlemen.,  adstante  quoque  Her- 
manno  Heykamp,  statim  ac  per  epistolam 
diei  4  octobiis  1858  Apostolicae  Sedi  retu- 


1  Uecretum  proliibilionis  et  damnalioiiis  Instru- 
clionis  huius  proslal  in  Ephem.  La  Sciema  e  la 
Fede,  vol.  xxxiii,  p.  156. 


416 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


lit  de  sua  electione  et  benedictionem  expo- 
stulavit;  ast  Pius  Pp.  IX,  Brevi  dato  die  21 
octobrisl858  ad  universos  regni  Hollandiae 
catholicos,  illum  excommunicavit,  eiusque 
electionem  irritam  declaravit.  Nihilominus 
hic  magna  cum  sollicitudine  a  vcteribus  ca- 
tholicis, ut  Germaniam  peteret,rogabatur, 
non  modo  ut  iVatres  confirmaret,  sed  etiam 
ut  ahquem  eorum  Episcopura  consecraret, 
eo  consilio  ut  sorti  suae  futurae  prospice- 
rent.  Is  in  vitationem  excipiebat :  verum- 
tamen  die  4  mens.  iunii  1873  diem  obiit 
supremum  ,  tunc  quidem  temporis,  cum 
vcteres  catholici  in  vioiata  aedicula  S.  Pan- 
taleonis  ,  Coloniae  ,  losephum  Hubertum 
Reinckens  sibi  episcopum  elegebant.  Qua- 
mobrem  alter  episcopus  iansenista  eo  se 
contulit  probrosae  missionis  fungendae  cau- 
sa.  Interea  quum  die  15  decembr.  1874 
quem  ab  haereticis  renunciatus  fuerit  ar- 
chiepiscopus  iansenista  Uitraiectensis  loan- 
nes  Heijlcamp,  is  ausus  est  R.  Pontifici  suam 
electionem  signifieare  ;  et  Pius  IX  brevi 
dato  die  .31  martii  1875  eum  excommuni- 
cavit,  eiusque  electionem  irritam  esse  de- 
crevit.  Ab  eo  posthac  tempore  haud  com- 
pei-tum  est  relatam  fuisse  S.  Sedi  aliquam 
huiusmodi  electionem  ;  neque  mirandum  e- 
rit,  si  advertatur  iam  ab  anno  1877  vete- 
rum  catholicorum  Germaniae  ephemerides 
praenuntiasse  ,  iansenistas  ultraiectenses 
velle  in  posterum  et  hoc  ultimum  abrum- 
pere  vinculum  ,  quo  praetexebant  se  San- 
ctae  Sedi  uniri,  ita  ut  non  amplius  ab  ea 
expeterentconfirmationemomnis  novipseu- 
do  aepiscopi  ab  se  electi.  Exiguus  autem 
est  eiusmodi  Pastorum  grex;  nam  pro  certo 
haberidumest  numerum  huiusniodi  schisma- 
ticorum  in  diem  imminui. 

Verum,  pi-oducto  ad  Summum  Pontifica- 
tum  Cardinali  loachim  Pecci  ,  qui  Leonis 
XIII  nomen  assumpsit  ,  memoratae  ephe- 
merides  ,  mense  octobris  1878  ,  epistolam 
retulerunt  ad  congratulationem  pertinen- 
tem,  et  subscriptam  a  suppositis  archiepi- 
scopo  iansenista  ultraiectensi  loaime  Heij- 
kamp,  et  episcopis  Gfispare  Ainkel  Harle- 
mensi  et  Cornelio  Diependat  Daventei'icn. 
Qui  licet  videantur  Roniani  Pontilicis  Pri- 
niatiim  admitterc,  tamen  eius  Infallibilitatis 
ct  Immaculatae  Virginis  Mariae  Conceptio- 
nis  dogmata  respuunt;  ultiaiectensem  ian- 
senianam  ecclesiam  a  Romana  Sede  defe- 
ci.sse  negant,  et  Deum  lioc  beneficium  ro- 
gant ,  ut  tandem  aliquando  huic  occlesiae 


Vidcsis //«  iciema  c /a  t'ede,\ii\.  cxii,p.l73. 


pax  redeat,  et  veritas  ac  iustitia  triumpho 
donentur  i.  Perbelle  quadrat  ad  istos  ian- 
senianos  adagium:  Vulpes  pilum  mutat,  non 
mores  ! 

95.  Ecclesiae  Orientalis  status-  Ex  his, 
quae  antea  retulimus  de  ecclesiae  orien- 
talis  statu  1,  facile  ostenditur,  eius  vexatio- 
nes  ortum  habere  ex  amore  Constantino- 
poleos,  posthabita  Roma.  At  vero  dum  illa 
Ecclesia  regimen  Pontificis  vitare  studet, 
incidit  in  imperium  turcarum,  eo  saevias, 
quo  immanius,  et  tandem  ab  unitate  fidei 
abscissa  veteri  gloriae  valedicere  cogitur. 
Sed  Ecclesia  Romana,omnium  Ecclesiarum 
mater  et  magistra,  nullum  non  movet  la- 
pidem,  ut  tot  tantaeque  ecclesiae  ad  pristi- 
nam  gloriam  instaurarentur  ,  et  Leo  XIII 
suorum  Antecessorum  exempla  sequutus  et 
factis  et  scriptis  ostendit,  iUius  magnitudo 
numquam  posse  reflorescere,  nisi  cum  S. 
Sede  coniungatur.  Testantur  propositum 
nostrum  sequentia  facta. 

De  neo-schismate  inter  Armenos—  Arme- 
nos  iam  alibi  memoravimus  ^:  hic  de  ca- 
tholicis  tantum  agemus.  Horum  sedes  prin- 
ceps  armenae  provinciae  Costantinopolita- 
iiae  constituta  est  an.  1830.  Ante  hoc  tem- 
pus  haec  provincia  in  re  spirituali  a  Lati- 
iiae  Ecclesiae  Vicario  Apostolico  Constan- 
tinopoli  sedente  pendebat;  in  re  civili  schi- 
smaticorum  Patriarchae  subiici  cogebatur: 
Ottomannicum  enimimperiumnullum  alium 
civilem  magistratum  pro  Armenis  admit- 
tebat.  Quae  subiectio  iuges  et  feras  per- 
secutiones  in  catholicos  progenuit:  quarum 
gravissima  an.  1827  excitata  usque  ad  ann. 
1829  saeviit  ;  quo  anno  Armeni  catholici 
maxime  vexati  sunt  ac  bonis  exuti  in  exi- 
lium  pulsi  atque  dispersi. 

Providis  tandem  Leonis  XII  et  Pii  VIII 
curis,  ac  officiosis,  eorumdem  Pontificum 
rogatu ,  negotiis  a  Francisco  I,  Austriae 
imperatore,  et  a  CaroloX,  rege  Galliae,su- 
sceptis,  sultanus  Mahmoudll,  cognita  il- 
lorum  catliolicorum  innocentia,  eos  ab  exi- 
lio  revocans  ex  schismaiici  patriarchae  po- 
testate  eripuit  ,  donavitque  cultus  libei'ta- 
te'.  Tunc  Pius  Vlll  consiilutione  (^^Morf  iam- 
diu  G  iul  .1830  in  provincia  Armena  Cpna 
sedem  Archiopiscopalem  etPrimatialem  in- 
stituit.  Verumtamen  SanctitasSua  expresse 
rescrvaverat  sibi  et  successoribus  suis  in 
posterum  sancire,  quae  in  constituta  eccle- 
siastica  provincia  pro  temporum,  locorum 

'   Vui.  pp.  GO,  137,  -207, -20^^-270,  iUiC. 
■  Viilcsis  pp.  31,  38,  66  sq,  '21)7-208. 
'  Cf  DuUar.  l.  V,  p.  53. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


417 


personarumque  rationibus  magis  expedire 
dignosceretur  i. 

Re  autem  catholica  per  memoratae  sedis 
Primafialisinstitutionemsic  opportune  con- 
stituta,  Pius  Pp.  IX  potuit  per  aliquot  an- 
nos  Episcopales  quoque  sedes  erigere  ,  e- 
tiim  in  Perside  -,  quarum  Antistites  Cpno 
Armenorum  Archiepiscopo  Primati  suffra- 
garentur. 

Etsi  vero  tam  feliciter  'Armenis  Cpnae 
provinciae  consultum  fuisset,  iisdem  tamen 
satius  esse  videbatur,  PrimatialemConstan- 
tinopoleos  et  PatriarohalemCiliciaesedes  in 
unum  coniungi,  quam  unionem  a  Gregorio 
Pp.  XVI  praefatiArmeni  non  semel  elflagi- 
taverant.  Post  obitum  Gregorii  Petri  VIII, 
postremiCiliciae  Patriarchae,Episcopi  eius- 
dem  Patriarchatus  synodaliter  convenien- 
tes  ad  successoris  electionem  peragendam, 
in  eanidem  sententiam  devenere,  atque  huic 
fini  assequendo  mense  septembri  1866  An- 
tonium  Hassun  hactenus  Archiepiscopum 
Primatem  ArmenorumCp.  in  Patriarcham 
Ciliciae  elegerunt  seu  postulavere, Pium  IX 
humillime  obsecrantes,  ut  nedum  hanc  ele- 
ctionem  confirmare,  verum  et  memoratam 
coniunctionem  earumdem  Armeniarum  se- 
dium  indulgere  dignaretur.  Re  itaque  per 
Cardinales  Congregationis  christianae  fidei 
propagandae,  pro  Orientalium  Ecclesiarum 
negotiis  praepositae,accurato  examine  per- 
pensa,  Pontifex  Armenorum  votis  annuen- 
dum  esse  censuit.  Quapropter  Const.  Re- 
cersurus  iv*'  idus  iulii  1867Pius  Pp.IX  extin- 
xit  et  abolevit  titulum  Primatialem  atque 
ArchiepiscopaIem,quo  Pius  VIII  Armeniam 
Cp.  Ecclesiam  decoravei  at  et  Patriarchatui 
Ciliciae  perpetuo  univit- 

Praeter  Patriarcham,  civile  quoque  caput 
Armeni  obtinuerunt,  Patrick  appellatum  ; 
quod  civiles  cum  Gubernio  rationes  tracta- 
bat,ac  tale  officium  saepe  viro  ecclesiasti- 
co  deferebatur.  Civilis  vero  capitis  pro  ar- 
mena  natione  electio  a  Pii  VIII  tempore 
coepit:  quum  schismatici  Othomanicum  gu- 
bernium  induxerunt,  ut  Praelato  obstaret, 
qui  titulo  et  gradu  Archiep.  Primatis  pro 
catliolicis  armenis  se  ad  Cp.  sedem,  ab  illo 
Pontifice  erectam  ,  regendam  conferebat. 
Quare  catholici  ita  egerunt,  ut  Gubernium 
simplicem  presbyterum  pro  Patrick  exce- 
perit.   Itaque  in  armenis    catholicis  civilis 


1  Bullar.  Prop.  Fid.  loc.  cit. 

2  Legere  iuvul  SSnii  Pii  Pp.  IX  Litteras  Aposlo- 
licas,dalas  (lieb.30  apiil,l85U  Uniiiersi,  2 febr.l 854 
LHusquisque,  ct  9  raaii  1865  Assidua. 

WOVTERS,  II. 


potestas  a  suprema  potestate  spirituali  se- 
iuncta  extitit. 

Sed  nimis  graves  abusus  in  ecclesiasticam 
disciplinam  etin  rem  moralem  irrepserant; 
quibus  mores  nonnullorum  cleri  Orientalis 
tumsecularistumi"eguIarislaborabant;itaut 
quotiesEpiscopiadhibendi  aliquodremedium 
salutaremque  morum  instaurationem  indu- 
cendi  consilium  iniverunt,  tam  magna  ob- 
stacula  hic  offenderint,  ut  dissidia  et  discor- 
diae  deplorandae  orirentur,  ac  pars  magis 
indocilis  a  legitimorum  Pastorum  obedien- 
tia  se  subtraheret.  Bullam  quoque  Reoersu- 
rus  iam  laudatam  Summus  Pontifex  tunc  e- 
manavit,  ut   sancirentur  quaedam  discipli- 
nares  emendationes,  non  solum  humiliter 
sed  cum  plausu  a  Patriarcha  et  a  multis 
Episcopis,  qui  tunc  Romae  aderant,  exce- 
ptae ;  quin   imo  synodum   patriarchalem  , 
Apostolicis  litteris,  quarum  initium  est  Com- 
mjss?<m, editis  eadem  diel2  iulii  1867,  quam- 
primum  celebrari  iussit  Pontifex,  cura  et 
sollicitudine  adlaborandi  ,  ut   in    universo 
Armenio    Patriarchatu   accuratus   religio- 
sae  disciplinae   ordo   recte   constitueretur. 
Ut  Pontificis  mandata  exequeretur,  Arme- 
no-catholicus    Episcopatus  ,   praeside  An- 
tistite  Hassun  legitimo  Patriarcha,  ad  sy- 
nodum   Constantinopoli  congressus  est  die 
26  iulii  an.  1869  ;  ubi  Episcopi  illi  leges  a 
supremo'Hierarcha  iam  statutas  exequen- 
tes,  legum  disciplinarium,  quae  ad  prae- 
stantiorem  illius  Ecclesiae   statum   facere 
videbantur,  observantiam  insinuarunt.  Sed 
BuIIae  Reversurus  promulgatio  haud  mini- 
raae  cleri  armeni  catholici  partis  quere- 
las  excitavit,qui  plus  minusve  gravia  rebel- 
lionis  indicia  ostendit.  Quoniam  vero  spiri- 
tualis  cuiusque  diversorum  rituum  orientalis 
christianae   Ecclesiae  praefectus  quorum- 
dam  civilium  iurium  usu  in  singularum  Ec- 
clesiarum  christianos  fruitur,octoginta  Ar- 
meno-unitorum  familiae  se  ecclesiasticorum 
legitimis   Praesulibus    rebellium   manipulo 
adiunxerunt,  ut  se  etiam  a  civili  Patriar- 
chae  potestate  et  subiectione  subducerent. 
Initio    igitur   mensis   februarii   anni    1870 
schisma  hoc  absolutum  est  ,  seque  palam 
prodidit.  Die  vero  6  februarii  eiusdem  an- 
ni ,  Dihran-Bey-Duz    duce ,   ad    mille   ho- 
minum  ,  quos  inter   multi  secretis    sectis 
adscripti,  nec  non  quidam  Religiosi  Perae 
conciliabulum  habuerunt ,  ac  professionem 
subsignarunt  ,  cpia    Romanum    Pontificem 
visibile  Ecclesiae  caput  et  universalem  Pa- 
storem  fatentes,  eidem  tamen  in  re  disci- 
phnariiurisdictionem  negabant,  BuUamiJe- 

38 


418 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


versiirus  reiicientes  ;  Patriarchae  vero  au- 
ctoritatem  iurisdictionemqne  omnino  et  ab- 
solute  repudiantes,  ei  in  suam  nationalem 
Ecclesiam  principatum  abnuebant.  Seces- 
sione  a  Patriarciia  et  ab  omnibus,  qui  ei- 
dem  subiiciuntur,  aperte  declarata,  suam 
aedium  sacrarum  ,  bonorum,  praediorum, 
nationisque  redituum  partem  rebelles  vin- 
dicarunt,  eo  consilio,  ut  seiunctam  commu- 
nitatem  constituerent ,  si  Romana  Sedes 
eorum  petitiones  respueret. 

Ex  quo  die  praedictam  declarationem  ad 
Pontificem  miserunt,  rebellionis  coriphaei 
animi  ardorem  rabiemque  sectariorum  pro- 
priam  ostenderunt.  Ingentis  pecuniae  sum- 
ma  potiti,  in  provinciis,  in  ipsa  Asia  Mi- 
nore ,  ubicumque  armenae  communitates 
erant ,  rebellionem  largitionibus  foverunt, 
civium  animos  contra  Sedem  Romanam  et 
pro  motu,ut  appellabant,  nationali  excitan- 
do.  Occasione  capta,  quod  Episcopi  ad  Va- 
ticanum  Concilium  se  contulerant  ,  neo- 
schismatici  secundo  a  concione  Perae  ha- 
bita  die  ,  HalI  turcici  praefecti  [Bascid)  as- 
sensu,divina  officia  celebrabant,  Summi  Pon- 
tificis  excommunicationem  nihili  facientes, 
Arnienos-catholicos-orientales  se  nuncupa- 
runt,  nec  uUi  Ecclesiae  se  adiunxerunt;  sed 
Gubernium  templum  S.  loan.  Chrysostomi 
ipsis  interim  Constantinopoli  concessit.  Dum 
sacrae  liturgiae  ipsi  vacabant,  patriarchalis 
Vicarius  suspensionem  et  maiorem  excom- 
municationem  in  septemsacerdotes  ibi  sacris 
fungentes  inflictam  Ecclesiae  foribus  afiigere 
curavit.IntereaCardinalisS.Ca  Christiano 
nomine  propagando  Praefectus  et  Antistes 
Hassun,  Patriarcha  armenus  Ciliciae  ,  bi- 
nis  litteris  [notis)  dissidentium  appellationes 
a  Pontifice  reiectas  esse  Constantinopoli  si- 
gnificabant.  Antistes  vero  PIuym,adArchie- 
piscopatum  a  S.  Scde  Thyanae  t. /).  f.dein- 
de  promotus,  Costantinopolim  proficisceba- 
tur,  opportunis  consiliis  instructus,  ut  Pa- 
triarchae  auctoritatem  tueretur.  Pius  IX 
Brevi  Non  sine  grcwissimo, die  24  febr.1870, 
ad  praedictum  Antistitem,  suum  Legatum, 
dissidentium  querelas,  violentias  acusurpa- 
tiones  exponcns,  Apostolico  administratori 
imperabat,  ne  praetermitteret  Armenos 
omnesque  Orientales  edocere.  quantum  dis- 
criminis  disciplinam  inter  et  ritum  inter- 
cedat,  cuius  utriusque  rei  confusio  illorum 
fidelium  mentem  perturbat,  pluribus  iniu- 
stisque  quaerimoniis  occasionem  praebere 
noncessat,eaque  maxime  abutuntur  ad  con- 
flandam  contra  Apostolicam  Sedem  invi- 
diam  ii  omnes,  qui  salutarem  eiusdcm  Se- 


dis  actionem  et  vim  in  Orientales  Ecclesias 
impedire  aut  imminuere  minime  verentur. 
Equidem  RR.  Pontifices  saepius  Orientales 
ritus  servandos  esse  declararunt ,  quoties 
fidei  et  unitatis  catholicae  non  derogarent 
honestati.  Sed  dolendum  est  beneficae  Pon- 
tificii  legatis  operae  moras  et  obstacula  ibi 
opposita  fuisse,unde  minus  timendum  esset. 
Antoniani  quoque  monachi  illarum  trans- 
gressionum  participes  evaserunt.  Quare  , 
ut  quaestionibus  etiam,  quibus  Patriarcham 
Armenum  continuo  ipsi  molestiaafficiebant, 
finis  imponeretur,  Apostolica  Visitatio  mo- 
nastico  illi  Ordini  imposita  est,  qua  in  e- 
iusdem  regulas  speciales  innovationes  in- 
ducerentur.  Ad  id  perficiendum  electus  est 
idem  Antistes  Pluym,  Brevi  Apostolico  Rg- 
ligiosas  regulariuni  Ordinuni  familias  ,  ac 
Antistes  Placidum  Kasangian,  qui  arbitra- 
rie  a  monachis  Abbas  perpetuus  nominatus, 
et  eiusmodi  officium  ex  indulgentia  SSrai 
et  ad  nutum  S.  Sedis  retinens,  Romae  Con- 
cilio  Vaticano  aderat,  iussus  est  Abbatis 
generalis  munere  confestim  defungi.  Sed 
huic  Apostolicae  Visitationis  providentiae 
monachi  Antoniani  armeni  et  Constantino- 
polis  etRomae  formaliter  obstiterunt  i.Pon- 
tifex,  admirabili  longanimitate  utens,  dum 
Kasangiano  ac  P.  Hanemiano  Abbati  locali 
praecepto  mandabat,  ut  in  aliquam  Romae 
religiosam  domum  secedentes,  suis  anima- 
bus  consuIerent,aItero  Brevi  Antistitem  Va- 
lentiani,  Fabrianen.  et  Mathelicen.  Episco- 
pum,  Convisitatorem  creavit,  ut  omnes  per- 
suasionis  rationes  adhiberet,  quibus  Anto- 
nianos  Romae  ad  obediendum  flecteret.Fru- 
stra;quin  Kasangian,  Abbas,et  monachi  Ro- 
maemorantesConstantinopolim  ad  dissiden- 
tium  numerum  augendum  clam  petiei'unt. 
Dum  haec  Romae  agebantur  ,  Antistes 
Pluym  Legatus  Apostolicus  Constantinopo- 
lim  appulsus,  die  14  martii  an.  1870  scripto 
evulgavit  suae  raissionis  finem  hunc  esse, 

1  Fropler  perseculiones,  quas  Armeni  calliolici 
experiebanlur  ,  praeserlim  ineunle  saeculo  XVII, 
Abrahanuis  Alar  Poresigli  cuni  duobus  fralribus  ct 
saceniole  Licoho  Hosepian  patruele,  qui  poslea  fuil 
PeU'us  II,  PaU'iarclia  Ciliciae,  se  recepil  in  mon- 
lem  Lib.mum,  ubi,  accilis  aiiquibus  sociis,  mona- 
steriuni  Silvalori  tlicalum  exslruxil,  ul  velus  mo- 
naslica  disciplina  ad  nu^nteui  sancli  Anlonii  Ere- 
milae  reslilueretur.  Beneiiicto  XIV  Pontilice,  aliqui 
monaclii  illius  cenobii  r>omain  petierunt,  ul  iliscipli- 
nas  Missionum  ediscerenl.el anno  17rilmonaslerium 
ibi  pariler  condideruiil  s.  Gregorio  Illumin.itori  di- 
caluin  ,  quoil  Clemens  Xill  adprobavil,  el  Grego- 
riiis  XVI  raliim  liabuil  in  ipso  novitialum  ct  Col- 
legium  ,  quinimo  concessil  eorum  Procuralori  gc- 
nerali  oflicium  lionoris  in  Pontificia  Gapella. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


419 


iit  fideles  in  fide  et  unitate  cum  Ecclesia 
Romana  conrirmaret.  Ipse  ijuoque  aceivit 
ad  se  praecipuos  perturbationum  auctores, 
eosque  ad  debita  obsequia  reducere  cona- 
tus  est.  Frustra  hanc  industriam  expertus, 
publice  proposuit  Litteras  Apostolicas,  qui- 
bus  peculiaria  novorum  eventuum  adiuncta 
exponens  Pontifex  ,  confirmavit  Constitu- 
tionem  Rcccrsurus.  Ea  vero  occasione  De- 
legatus  Apostolicus  comminatus  fuit  eccle- 
siasticas  censuras  iis  e  clero,  qui  legitimae 
auctoritati  intra  statos  dies  se  subiicere  re- 
nuerent.  At  quum  eos  dics  incassum  dilabi 
vidisset,  prorogandum  adhuc  censuit  prae- 
stitum  terniinum  nec  antea  reluctantes  su- 
spensione  innodavit,  quam  cognovisset  inu- 
tilem  iam  omnem  esse  patientiam,  et  prae- 
vertendum  esse  per  hanc  severitatem  pe- 
riculum  ulterioris  deceptionis  simplicium. 
Qui  tamen  ita  multati  fuerant ,  non  modo 
nihil  de  contumacia  sua  remiserunt ,  sed 
poenam  ipsam  convertentes  in  atrocius  fa- 
cinus,  palam  et  etiam  solemniori  ritu  omnia 
sacri  ministerii  munia  sibi  vetita  obire  per- 
rexerunt.  Pius  Pp.  IX  Litteris  apostolicis 
Non  sine  gravissimo,  die  24  febr.  1870,  et 
Quo  impensiore  die  20  mai  1870,  ea  omnia 
commemorans  bonos  laudabat,  minis  deter- 
rebat  rebelles 

Post  hanc  excommunicationem  nullus  iam 
supererat  tergiversandi  locus,  et  novis  his- 
ce  schismaticis  alterutrum  incumbebat,  ut 
vel  ad  bonam  frugem  reverterentur  ,  vel 
ementitum  nomen  catholicorum  omnino  de- 
ponerent.  Verum  freti  auxilio  gubernii  0- 
thomanici,  quod  palam  eos  protegebat,  con- 
ciliabulum  indicere  ausi  sunt,in  quo  de  novo 
patriarcha  constituendo  egerunt  tum  laici 
tum  monachi  sacerdotes  schismaticae  factio- 
nis,  atque  adeo  quatuor  Episcopi,  videlicet 
lacobus  Bahtiarian  Amidensis,  [Diarbekir) 
Basilius  GasparianCyprensis,nec  non  Igna- 
tius  Kalybgian  Amaseae,  et  Placidus  Ka- 
sangian  Antiochen.  Ecclesiarum  titulis  con- 
secrati  sunt.  Deinde  quod  sibi  proposuerant, 
opere  compleverunt ,  electo  in  pseudo-pa- 
triarcham  dicto  lacobo  Bahtiarian  Archie- 
piscopo  Episcopo  Amidensi,  cui  lacobi  Pe- 
tri  IX  nomen  inditum  fuit ,  et  abnegato  le- 
gitimo  Ciliciae  Patriarcha.  Pius  Pp.  IX  , 
Brevi  Ubi  prinia  die  11  martii  1871,  hoc  fa- 
ctum  magno  animi  dolore  commemorans, 
declaravit  illegitimum,schismaticum  et  om- 
nino  irritum  tum  praedictum  conciliabulum 
factiosorum,  tum  electionem  in  eo  attenta- 
tam  lacobi  Bahtiarian  in  patriarcham  ^. 
i  Cf  Lo  Sciemaela  Fede,  vol.  lxxxi,  p.  47  sqq. 


Nihilominus  haud  longo  post  tcmporis 
intervallo  AalI  Bascid  (othomanicus  prae- 
fectus )  se  Neapoleonidis  odiis  ludificatum 
inservire  intellcxit,  agitationemque  ac  di- 
visioncm  in  Armeniae  nationis  sinu  exci- 
tatas  non  solum  Othomanico  gubernio  non 
esse  profuturas,  sed  et  illius  robur  fractu- 
ras  et  in  imperio  funesta  civilium  discor- 
diarum  gemina  esse  disseminaturas.  Napo- 
leonis  excidium  spem  adduxitomnibus,  Gal- 
liam  ipsius  vestigia  politica  haud  esse  pres- 
suram;  qua  de  re  D.Franchi,  iam  Nuntius 
Pontificis  apud  aulam  Matriti,Constantino- 
polim  petiit  ad  rem  directe  pertractandam 
cum  his  qui  Othomanici  imperii  res  mode- 
rantur  [Sublime  Porta).  Negotiis  actis  per 
aliquot  menses,  Gubernium  illud  sibi  per- 
suasit  Bullam  Reversurus  ,  de  qua  tam  a- 
criter  decertatum  est,  neque  innovationem 
esse,  neque  violationem  privilegiorum  su- 
premi  Othomanici  imperii  Principis.  At  ma- 
gni-Visir  obitus  ,  eit  politica  anticatholica 
GalliaeapudOrientales  populos,restinxit  bo- 
nas  turcici  gubernii  propensiones.  Tandem 
Pontificis  Orator  itaobstaculavicit,ut  Tur- 
carum  Imperium  ex  officio  recognoverit  D. 
Hassun  uti  Armenorum  Patriarcham,  nec 
non  Armenos  Catholicos  ;  atque  se  eorum 
ecclesias,  aliaque  loca  usque  tenus  a  dissi- 
dentibus  usurpata  restituturum  spoponderit . 

Verum  mense  martio  1872  magnus-Fisir 
quosdam  ex  dissidentibus  et  ex  proceribus 
inter  Ai'menos  calholicos  ad  se  accivit  , 
eisque  significavit  Imperatorem  optare  ut 
ex  composito  Patriarcham  eligerent,  qui 
relationem  cum  gubernio  haberet,  quod  in 
id  recideret,  ut  ad  electionem  sui  cccpitis 
cimlis  devenirent.  Armeni  Catholici  pru- 
denter  obsecundarunt,  et  D.  Petrum  Til- 
kiam  Episcopum  Prusen.  elegerunt;  e  con- 
trario  haud  plures  quam  biscentum  dissiden- 
tes  elegerunt  presbyterum  Kupelian,qui  ad 
schismatis  castra  se  receperat,  et  sacrlie- 
ge  ordinatus  fuerat  episcopus  schismati- 
cus  mense  aprilis  1871.  Hinc  gubernium 
Othomanicum  maioris  numeri  propositio- 
nem  reiiciens  ,  decretum  tulit  [berat)  in- 
vestiturae  in  Patriarcham  Armenorum  fa- 
vore  D.  Kupelian  ,  qui  initio  suorum  ge- 
storum  declaravit  se  postuma  acta  ponti- 
ficia  et  praesertim  BuUam  Reoersurus  re- 
spuere.  Et  quasi  haud  satis  esset,  vi,  prae- 
potentia,  politicis  artibus  ad  schisma  pro- 
pagandum,  rebelles  versutia  et  calliditate 
sibi  asseclas  consociare  tentarunt ,  mali- 
gnantes  in  acta  S.  Sedis,  et  calumnias  evo- 
mentes  in  praepositos  ecclesiasticos.  His 


420 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


actis  ,  Romanus  Pontifex  animo  reputavit 
sensum  Bullae  Reoersurtis  adaperire  ,  ad 
omnem  praeiudicatam  opinionem  repellen- 
dam  ;  ideo  per  Encyclicam  diei  6  ianuarii 
1873  1  palam  fecit  eatenus  in  BuUam  ani- 
mos  concitari,  ut  schisma  aleretur  ex  po- 
pularibus  cupiditatibus  et  superbia  princi- 
pum  succensis ;  R.  Pontificem  numquam 
dominationis  arripiendae  studio  se  gerere, 
numquam  legitimas  potestates  aut  populos 
flocci  faciturum,  quinimo  se  et  illas  et  hos 
tutari  atque  firmare.  Hoc  grave  documen- 
tum  peropportune  Constantinopolim  et  quo- 
cumque Armeni  catholici  reperiebantur  per- 
venit  ,  et  maximam  vim  in  animos  fecit. 
Encyclica  vero  ubi  per  Episcopos  in  ec- 
clesiis  lecta  fuit ,  sortita  est  effectum  ut 
Pastores  una  cum  fidelibus  quamplurimis 
epistolis  Summo  Pontifici  multas  gratias  e- 
gerint,  qui  usque  ad  lacrymas  commotus, 
grati  animi  sui  sensus  Armenis  pandit  per 
Breve  diei  4  iulii  1873. 

Interea  temporis  novus  gubernator  Mon- 
tis  Libani  Rousten-Bascta  omnium  religio- 
sorum,  qui  expulsi  fuerant  a  Broamar  et  in 
carcerem  detrusi ,  utpote  S.  Sedi  addicti, 
bona  publica  et  ius  in  ea  excommunicato 
Gasparian  concessit,  qui  contendebat  se  uti 
reUgiosorum  caput  et  Episcopum  catholi- 
cum  totius  Syriae  obsequium  assequi  debe- 
re.  Supremum  ministerium  Othomanicum 
ad  collationem  die  11  iulii  1873  plures  arme- 
nos  catholicos  appellabat,  nec  non  multos  ex 
neo-schismaticis  ,  et  conventionem  propo- 
nebat.  Sed  D.  Azarian  ,  Vicarius  Patriar- 
chaiis  Constantinopoleos,  tam  bcne  pro  iu- 
stitiae  causa,coram  illo  conventu  sermonem 
fecit,  ut  iura  R.  Pontificis  inibi  luculenter 
vindicata  fuere.  In  historia  Imperii  turca- 
rum  hoc  primum  reperitur  exemplar  de- 
fensionis  tam  solemnis  pro  causa  catholica 
et  praesertim  primatus  S.  Sedis,  quae  sit 
inita  et  peracta  coram  imperatore,  prae- 
sente  quoque  praeside  mahometanae  reli- 
gionis  [Schenrjhulistan). 

At  quamvis  tanta  vi  pro  veritate  decer- 
tatum  fuerit,  misera  illorum  catholicorum 
conditio  gravior  evasit,  et  inslantc  pseudo- 
patriarcha  Kupelian,  alii  cpiscopi  catholici 
remoti  fuerunt  ct  per  berat  impcrialc  ad 
tale  munus  presbyteri  schismatici  evecti 
sunt.  Hac  igitur  colluctatione  perdurante 
et  persecutione  in  catholicos  iugiter  ingra- 
vcscente,  eo  rcs  perducta  est  ut,  pulsis  ca- 


'  Cf  La  Scien%a  e  la  Fede,  vol.  Lx.\xvm,  p.  225, 
308,  422  sqq. 


tholicis  ab  omnibus  ecclesiis  quarum  pauci 
schismatici  potiti  sunt  ,  earumque  bonis 
publicatis,  vel  ipsi  catholici  adacti  sunt  aut 
suos  filios  educandos  dissidentibus  tradere, 
aut  in  exilio  mortem  oppetere. 

Imperiale  decretum  (irade)  Constantino- 
poli  datum  die  24  februarii  1874  in  medium 
proferebat  quaestiones  secundarias  quae 
dirimi  poterant,  sed  ,  benevolente  quoque 
Turcarum  imperatore,  licet  specie  tantum, 
novus  magnus-Vistr  suis  notificationibus  et 
edictis,  Armenos  catholicos  vel  nomine  re- 
ligionis  et  nationalitatis  eis  hactenus  tribu- 
to  ,  omnino  expoliavit ,  iterum  exilio  mul- 
ctando  D.  Hassun  quem  aliquando  Othoma- 
nicum  gubernium  recognoverat  Patriar- 
cham,  et  insuper  Bullam  Reoersurus  res- 
puendo.  Adiecit  quoque  Statuturn  pro  Arme- 
norum  communitate,  repugnans  principiis 
et  canonibus  Ecclesiae  catholicae,  quod  Ar- 
meni  catholici  merito  reiecerunt. 

Hac  tam  morosa  ratione,  qua  Imperium 
turcarum  se  gerebat ,  S.  Sedes  compulsa 
ad  Imperatorem  Memorandum  misit,  sole- 
mniter  reprobando  actus  iniuste  patratos, 
atque  aperiendo  principia  Ecclesiae  catho- 
licae  circa  propositiones  de  regimine  Ar- 
menis  pro  lubitu  datas. 

Interim  Pius  IX  tot  aerumnis  vexatus 
minime  Armenos  vi  coactos  oblitus  est ; 
unde  verba  ad  eos  fecit  pro  animis  et  fir- 
mandis  et  relevandis,  Brevibus  datis  diebus 
6  iulii,  19  augusti  et  17  septembris  1874. 
Mense  septembri  1875  spes  oriri  videbatur 
de  componenda  ecclesia  Armeno-catholica 
apud  Turcas.  Revera  turcarum  imperium 
damna  expertum  in  re  politica  quam  seque- 
batur  a  Russia,  desistere  coepit  a  persecu- 
tioiie  quam  ope  dissidentiumaggrcssum  fue- 
rat ,  ita  ut  D.  Patriarcha  Hassun  in  divi- 
nam  Providentiam  et  Summi  Pontificis  be- 
nedictiones  confisus,  praeter  omnium  spem, 
Constantinopolim  venit  ,  et  dic  6  ianuarii 
1877  libere  potuit  Perae  in  ecclesia  cathe- 
drali  Missam  celebrare  et  Homiliam  ad 
suos  fideles  catholicos  habere-  Deinde  Epi- 
sco])Orum  patriarchatus  Synodum  Coiistan- 
tinopoli  cougit  a  mense  iunii  1877  ad  men- 
sem  novembris  1878,  qua  episcopi  quinque 
ab  ipso  consecrati  nominati  sunt,  et  in  pro- 
prias  dioeceses  missi,  quin  berat  ab  impe- 
riali  gubernio  Othomanico  obtincre  necesse 
fuerit. 

Animus  catholicorum  firmus  et  constana 
fuit  causa  conversionis  multorum  neo-schi- 
smaticorum,  qui  posthabitis  sectis  in  sinum 
catholicac  Ecclesiac  rcvorsi  sunt.  Sed  schi- 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


421 


sma  pene  deletum  fuit  conversione  pseudo- 
patriarohae  Kupelian,  qui  divina  gi-atia  per- 
motus  sedem  Arnienoi  um  Catliolicorum  in 
manus  gubernii  Otliomanioi  resignavit,  el 
posteaRomam  profeotus  Ponlifici  LeoniXIlI 
se  subiecit,  a  quo  die  18  aprilis  1878  ad  pe- 
dum  osoulumadmissus,  episcopaiia  insignia 
singulari  privilegio  accepit.Quapropter  Ar- 
meni  catholici  gubernio  othomanico  vchc- 
menter  gratulati  sunt,  et  D.  Hassun  ab  eo 
berat  conseoutus,  praesul  Ecclesiae  catlio- 
licae  Armenae  renuntiatus  est. 

Leo  XIII  in  allocutione  habita  in  Consi- 
storio  diei  12  maii  1879,  Cardinaiiljus  pate- 
faciebat  persecutiones  ab  Armenis  invicte 
toleraias  per  novem  annos,etconversionem 
Kupeliani  laeto  animo  recolens  inquiebat: 
«  Gratulandum  Nobis  est,  quod  diuturno  cer- 
tamine  consopito  ,  catholious  Armenorum 
coetus  eiusque  Patriarcha  legitimus,  pacem 
nacti  cum  dignitate.in  possessionem  iurium 
suorum  ab  Imperiali  gubernio  Othomanico 
fuerint  resliluti.  Qua  de  re  meritas  eidem 
Gubernio  laudes  conferimus,  quod,  agnitis 
semel  adversariorum  caiumniis,  ea  libenter 
catholicis  tribuerit,  quae  ipsorum  ius  et  ae- 
qui  Imperantis  officium  flagitabant  ». 

Itaque  ineunte  anno  1881  Patriaroha  Has- 
sun  omnibus  finem  schismatis  enunciavit  , 
et  ipsi  monachi  conventus  Beitsabaei  suum 
errorem  in  manus  Delegati  Apostolici  eiu- 
rarunt.  Quod  factum  magna  laetitia  Leo- 
nem  XIII  affecerat,  qui  in  Consistorio  habi- 
to  die  13  decembris  1880,  ut  benevolentem 
animum  publica  eademque  praeclara  signi- 
ficatione  Orientalibus  gentibus  testaretur, 
Antonium  Hassun  Cardinalem  S.  Romanae 
Ecclesiae  creavit  et  eius  virtutem,  constan- 
tiam  et  studium  mirifice  commendavit.Dein- 
de  idem  Pontifex,  die  4  augusti  1881,  con- 
firmabat  et  promovebat  ad  Patriarchatum 
Ciliciae  Armenorum  Stephanum  Azarian, 
qui  nomen  assumpsit  Stephani  Petri  X. 

Ast  Leo  XIII  virtutem  et  mentem  suo- 
rum  Praedecessorum  emulatus,  non  facit 
hic  beneficiorum  suorum  erga  Orientales 
finem.  lam  sacerdotes  e  Societate  lesu  et 
Fratres  Doctrinae  Christianae  illic  misit  ad 
erudiendos  spiritu  fidei  et  pietatis  pueros,  et 
in  Urbe,  ut  domicilium,  quo  indigeni  edoce- 
rentur,  praesto  esset,  Litteris  Apostolicis: 
Benigna  hominum,  datis  die  1  martii  1882, 
Collegium  Clericorum  Armenorum  instituit, 
cui  innumera  privilegia  et  beneficia  ad  pro- 
sperandum  contulit. 

Neo-schisma  Chaldacum  —  Tanta  fuit  a- 
nimarum  clades  a  Nestoriana  haeresi  in 


istas  regiones  invecta,  ut  dominicam  vi- 
neam  istic  olim  florentem  i  extei-miriaverit 
sicut  apei-  de  sylva,  atque  uti  singularis  fe- 
rus  depastus  sU  eam.  Siquidcm  paulatim 
evanuit  accurata  canonum  disciplina,  periit 
sacrorumAntistitum  virtutem,  et  hominum 
Deum  nontimentium  ambitio  in  ecclesiasti- 
cas  dignitatcs  insiliit.liaereditariae  patriar- 
charuin  successioiiis  opprobrium  invectum 
fuit,  et  catholioa  doctrina,  nedum  antiquis 
iam  ferme  obsoletis,  sed  eliam  novis  errori- 
bus  adeo  infecta  est,ut  ipsum  etiam  Chrislia- 
num  nomen  iam  iam  ferme  delendum  vide- 
retur.Horummalorumassiduam  curam  Ro- 
mani  Pontificesgererenonpraetermiserunt, 
vix  dum  licuit  Apostolicos  viros  in  Orientem 
mittere,  quorum  laboribus  et  curis  nonnuUi 
identidem  Nestoriani  Praesules  ,  haeresi 
eiurata,  ad  catholicam  fidem  et  unitatem 
reversi  sunt.  Quo  autem  studio,  quantaque 
oharitate  iidem  excepti  fuerint ,  sive  qui 
litteras  ad  Romanos  Pontifices  dederunt , 
sive  qui  posthabitis  longae  peregrinationis 
molestiis  et  laboribus,  ad  Urbem  venere, 
manifeste  apparet  ex  Apostolicae  Sedis 
actis,  eiusque  litteris,  quas  in  archivis  E- 
piscoporum  Chaldaeorum  adfiuc  perlegere 
fas  est. 

Exoptata  tandem  illuxit  dies,  qua  pluri- 
bus  diffioultatibus  e  medio  sublatis,  et  prae- 
sertim  haereditariae  patriarcharum  succes- 
sionis  impedimento  amoto,  sperare  licuit, 
ut  restituto  atque  composito  ordine  ecole- 
siasticae  disciplinae,  quae  fidei  repagulum 
est  et  custodia,  revivisoere  ac  reflorere  pos- 
set  Chaldaici  ritus  Ecclesia.  Id  PiusPp.IX 
sperabat  futurum  opera  losephi  Audu  epi- 
soopi  Amidensi  ,  quem  hac  spe  permotus 
Vicarium  Apostolioum  patriarchatus  Chal- 
daeorum  constituit,post  abdicationem  Isaiae 
lacobi,  illius  patriarchalis  sedis  praesulis; 
et  valde  gavisus  est  Pontifex  cum  eumdem 
virum  suffragiis  Episcoporum  ad  patriar- 
chalem  dignitatem  eiectum  accepit.  Hanc 
proinde  electionem  seu  postulationem  in 
Consistorio  11  sept.  1848  libentissime  con- 


1  Patriarchatus  Cliaidaeorum,qiii  iurisdictione  ex- 
tendilur  in  omnes  fideles  ab  haeresi  nesloriana  con- 
versos,  commoranles  in  Mesopotamia,  Assyria,  Per- 
side,  Iiidiis  et  Chaldaea,  licet  praeiudicalis  l!^eslo- 
rianorum  opinionibus  abundaret,  nunquam  tamen 
peniius  dimisil  venerari  Summi  Ponlificis  auclori- 
lalem,  quam  chrisnani  illarum  regionum  a  primis 
liccles;ae  saeculis  venerali  sunl.  Pius  Pp.  VIII 
Pairiarcham  Chaldaeorum  instituil  loannem  Hormes 
episcopum  Mausiiien.  appellans  eum  Palriarciiam 
Babylonensem,  sublalo,  e  medio  titulo  Amidensi. 


422 


EPOCHA  XIII.   A  RERVM  PVBLICA  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


firmavit,  et  electum  patriarcham  Babylo- 
nensem  Chaldaeorum  auctoritate  Aposto- 
hca  instituit,  imo  a  multis  statim  adversa- 
tum  streniie  defendit.  Praeconceptam  spem 
confirmarunt  obsequentissimae  eius  Ulte- 
rae,  quibus  egregios  sensus  suae  devotae 
vohintatis  et  aninii  S.  Sedi  devincti  signi- 
ficavit. 

Verum  haud  muUo  post  et  semel  et  iterum 
ipse  Patriarcha  scripsit  ad  Congregationem 
de  Propaganda  Fide,  delatas  ad  se  fuisse 
Malabariensium  litteras  i,  opera  et  studio 
haeretici  cuiusdam  Syro-Iacobitarum  Epi- 
scopi  ibidem  commoi-antis,  in  quibus  iidem 
Malabarienses,  multis  querimoniis  et  accu- 
sationibus  congestis  contra  Latinos  Missio- 
narios  et  Episcopos,  eorum  curam  nomine 
Pontificis  gerentes,  postulabant  sibi  dari  a 
Patriarcha  Episcopum  sui  ritus.  Etsi  explo- 
ratum  esset,  ipsum  Patriarcham  nulla  pol- 
lere  iurisdictione  in  Malabarienses,  horum 
tamen  querimoniae  e.xpendendae  erant  di- 
hgenter,  ut  spiritualibus  gentis  ilUusneces- 
sitatibus  eo  efficacius  et  alacrius  occurre- 
retur ,  quo  maiorem  eorum  soUicitudinem 
Apostolica  Sedes  habei"e  debet,  quos  per 
suos  Vicarios  regit  et  gubernat.  Quaprop- 
ter  accuratissima  veri  investigatio  instituta 
est,  ut  quid  demum  in  Malabariensium  uti- 
Utatem  decei-nendum  esset,  tuto  constitue- 
retur.  Verum  cum  definitivum  responsum 


1  Ksl  ii)  Indiis  orienlalilins  nalio  maialiarica. 
Haec  ulii  priinnm  Cliald.iea  ad  liaoresim  neslorianam 
versa  est,  saeculo  quinlo,pcr(lilionis  iler  airipnii, 
nefarie  in  id  conspirantibus  qiiibiisdam  a  Praelalis 
scliismalicis,qni  anliqiiain  Selenciae  sedem  leiinere, 
illuc  missis.  Iland  lircvi  leniporis  spatio  regio  Ma- 
labarica  fidei  piaculuin  fecit,  quani  rem  infeslam 
inibi  qnoque  sesserunl  lacobilae.  Al,  Clcmenlc  VIII 
gubernacula  Ecclesiae  ref;cnle,  Malabaria  fidem  ca- 
lliolicam  iina  cuni  Clialdaeis  ilernm  recepil,  et  con- 
cilio  liraniperi  habilo  aiino  1591),  omnes  sacerdo- 
tes,cleiici  et  procuralorespopuli  Malabariaespopon- 
derunt  el  inreiurando  firmaniiil  obedienll.im  It.Pon- 
lifici  ,  eique  omnino  se  commiscrunt,  proclanian- 
les  se  niillnm  aliuni  Paslorem  babituros  nisi  euni 
quem  R.  INmlifcx  eis  praefccissel.  rromissis  sletc- 
runl,  non  obslanlibus  quovis  lcmpore  liostium  fidei 
maciiinalionibiis  ;  el  anno  1801  Clialdaeorum  pa- 
triarcba  Audu  ad  eos  niisit  Thom.  P.okos.  Apud  Ma- 
labarienses  praeler  clirislianos  rilu  latinos  ,  sunt 
quoque  fere  2U0,0(>0  cbristianonim  chablaeo-syriaci 
ct  1  (10,000  syro-neslorianorum  aul  iacobilarnm  cum 
pliinbiis  episcopisscliisinalicis  Calliolici  perVicarins 
aposlolicDs  Cnrmelilas  re(?iintur,  qui,  qiiamvis  In- 
liiii,  babent  lamrn  seininnria  pro  piesliylrris  sy- 
riaci  rilus.  Kiiam  PP.  e  Socielaie  It-su  inihi  adla- 
boranl,  qunriim  ope  piacseilim  faclnm  esl,  ul  in 
Synodo  Itramperilana  ea  quae  supra  narrantur,  fuc- 
rint  conslilula. 


differretur,  innotuit,  quod  postea  compro- 
batum  est  autographis  Patriarchae  Utteris 
datis  die  21  decembr.  1856  ad  quemdam  Ma- 
labariensem  presbyterumEmmanuelem  no- 
mine,  ab  ipso  Patriarcha  Malabariensium 
desideria  excitari  ,  spem  foveri  ,  modum 
quoque  insinuari,  quo  demum  voti  compotes 
Malabarienses  fierent,  eosque  moneri  ,  ut 
querimoniis  contra  Mi.ssionarios  crebrisque 
ac  repetitis  postulationibus  Apostolicam  se- 
dem  fatigarent.  Interea  Pius  Pp.  IX  rem 
componere  cupiens,Pro-Delegatum  Pontifi- 
cium  inMesopotamiam  mandandum  curavit, 
ut  Patriarcliam  a  coeptis  removeret,hic  au- 
tem  monitus  est  ne  quid  in  Malabariam  au- 
deret.  At  ipse  dicto  audiens  non  fuit,  et  Ma- 
labariensem  regionem  multo  iure  suam  iara 
esse  contendens,  frustra  obnitente  et  pro- 
hibente  etiam  sub  interminatione  censura- 
rum  Amanton  Episcopo,  dum  viveret,  Ar- 
cadiopolitano,  Pontificioque  in  Mesopota- 
mia  Delegato,  Thomam  Rokos  e  suis  fami- 
Uaribus  elegit,  et  episcopali  charactere  au- 
ctum  in  Malabariam  rnisit.  Qui  illuc  pro- 
fectus  et  falso  asserens  se  iussu  Pontificis 
ab  eodein  Patriarcha  missum  fuisse,  eccle- 
siasticam  iurisdictionem  usurpavit,  multos 
iicet  minus  dignos  ad  Ordines  promovit,  et 
Malabariensem  illam  Ecclesiam  sus  deque 
vertere  non  dubitavit.  Hisce  ausibus  Pius 
Pp.  IX  permotus,  et  querelis  sacerdotum 
Malabariensium  excitatus,  Bernardiuo  Ar- 
chiepiscopo  Pharsaliensi,  qui  tunc  tempo- 
ris  illi  Ecclesiae  vicaria  potestate  praeerat, 
mandavit.  praedictum  Episcopum  canonice 
monere ,  ut  ilUnc  abiret,  renuentem  vero 
solemniter  excommunicare;  quod  et  factum 
est.  Pius  Pp.  IX  interim  accitum  Romam 
Patriarcham  coram  graviter  reprehendit 
dc  admisso  facinore ,  eique  praecepit  ,  ut 
quem  in  Maiabariam  tcmere  intruserat  E- 
piscopum  Rokos,  ipsemet  illico  revocaret. 
Obediunti  Patriarcliae  cxpetitam  ab  eo  ve- 
uiam  et  absolutionem  a  censuris  benigne 
concessit. 

Tum  vero  Pontifex  rcm  omnem  et  cun- 
cta  quae  gesta  fuerant  ,  expondi  iussit  a 
CardinaUbus  Coiigregationis  de  Propagan- 
da  Fide  pro  negotiis  ritus  Oricntalis,  in 
convcntu  habito  dic  6  martii  1865;  in  quo 
omnibus  ritc  ac  maturc  perpcnsis,  concor- 
dibus  sulfragiis  ab  ipso  Pio  probandibus 
defiiiitum  cst,  non  expcdirc  ut  Patriarchac 
UjiliyloDcnsis  Clialdaeorum  iurisdictio  in 
Malabariam  extenderetur ,  et  multa  simul 
constituta  sunt ,  cum  ad  Malabaricnsium 
incolumitatem  procurandam,  tum  ad  pcr- 


turbationem  animorum  scdamlam,  quac  in- 
ter  ChaUlaeos  oxcitata  erat  ob  ca,  quae  a 
Patriai'oha  temere  fai.'ta  fuerant.  Hisce  A- 
postolicis  mandatis  lioet  dolenter  Patrinr- 
cha  aoquievit,  aut  .saltem  aoquiescere  vi.sus 
est;  quam  opinionem  contirmarunt  postorio- 
ra  eius  gesta.  Et^-i  enim  aUquid  minus  recte 
ab  eo  postmodum  faotum  omnes  dolerent, 
ipse  tamen  Pontifioi  morigerum  ,  uti  par 
erat,  se  praebuit ,  et  Pontiticiam  auctori- 
tatem  pro  suo  debito  reveritus,praeclarum 
etiam  obedientiae  specimen  exhibuit,  tum 
evulgato,  uti  iussus  fuerat,  decreto,  quo 
censuras  ab  eo  temere  latas  abrogavit,  tum 
denegata  oonsecratione  episcopali  ouidam 
Malabariensi,  quam  nonnulli  in  ea  regione 
novarum  rerum  molitores  ab  eo  efflagi- 
tabant. 

Quum  ita  se  res  haberent.Apostolica  Se- 
des  ,  quod  iamdudum  in  votis  habebat , 
chaldaicae  Ecclesiae  prospiciendum  duxit, 
ut  ecclesiasticam  disciplinam,  quae  incerta 
prorsus  ,  collapsa  ,  et  etiam  propter  tem- 
porum  asperitatem  ferme  obUterata  erat, 
instaurai'et,  salvis  tamen  eius  ritibus,  qui 
a  SS.  Patribus  instituti  et  ab  Apostolica 
Sede  approbati  dignoscerentur.  Hoc  Pii 
propositum,per  Congregationem  de  Propa- 
ganda  Fide,  Patriarchae  de  mandato  Pon- 
tificis  significatum  est  die  3  septembris  1868, 
atque  una  simul  ad  eum  missum  est  exem- 
plumConstitutionis  editae  iv^^idus  iulii  1867, 
qua  nonnulla  disciplinae  capita,  praesertim 
de  episcoporum  electione,  in  Armenio  pa- 
triarchatu  servanda  sancita  fuerant.  Quae 
ubi  Patriarcha  accepit,  primo  quidem  per 
Episcopum  Eliam  Mellus,  qui  Romae  tunc 
aderat ,  dein  per  suas  httefas  i  ad  prae- 
fatam  Congregationem  semel  etiterum  da- 
tas,  significatum  Pontifici  voUiit,  se  quoad 
certas  regulas  in  Episcoporum  electione 
servandas  a  voUmtate  Pii  minime  dissen- 
tire,  quas  omni  studio  et  obedientia  exci- 
piendas  profitebatur  ;  atque  ex  promissa 
episcopalium  electionum  ordinatione  bene 
sperare  ,  si  utilis  Pontifici  et  opportuna 
videretur;  veUe  autem  ut  quod  gaudio  et 
laetitiae  Pio  fuerat ,  semper  custodiretur. 
Inter  haec  vero  ,  cum  viduari  contigisset 
pastoribus  suis  chaldaici  ritus  ecciesias 
Amidensem  et  Mardensem  ,  aliquot  sacer- 
dotum  nomina  Pontificiproposuit ,  ut  quos 
digniores  et  magis  idoneos  in  Domino  iu- 
dicaret,  eos  iisdem  dioecesibus  Pontificia 
auctoritate    praeficeret ;    quod  Aposlolicis 


1  Liit.  'Jatl.  dieb.  31  iul.l8G8,  el  24  niai  1869 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  423 

litteris  datis  22  mart.  1869  factum  est.  Qul- 
bus  devolionis  ct  obedienliae  significationi- 
busadeo  PiiisPp.  IX  permotus  fiiit,  ut  cum 
Patriarch-i  humiUler  exposuisset,  malle  se 
ut  quem  Amidonsi  praefeoerat  Pontifex  Ec- 
olesiae,  hunc  Mardensi  daret  episcopum, 
et  vicissim,eius  petitioni  annuendum  omni- 
no  duxerit. 

Post  haec  non  diutius  dilTerendam  Ro- 
manus  Pontifex  censuit  ordinationem  disci- 
plinae  in  patriarchatu  Chaldaici  ritus  ,  in 
qua  ab  Episcoporum  electione  rite  pera- 
geiida  initiumducendumomnino  erat.  Hunc 
in  finem  eoque  consilio  edita  a  Pontifice 
est  prid.  calend.  sept.  1869  Apostolica  con- 
stitutio,  cuius  initium  Cuni  ecclesiastica  di- 
sciplina  ,  in  qua  circa  eleclionem  Episco- 
porum  id  ferme  servandum  constituebatur, 
qnod  ipse  Patriarcha  ,  uti  supra  diximus  , 
libenter  egerat  pro  dioecesibus  Amidensi 
et  Mardensi ;  videlicet  ut  quum  aliquam 
Sedem  episcopalem  vacare  contingeret  , 
tres  Pontifici  spectati  viri  ab  Episcoporum 
synodo  proponerentur,  ut  quem  digniorem 
et  magis  idoneum  iudicaret  Pontifex,  eum 
vaoanti  dioecesi  praeficeret;  irritum  autem 
et  inane  fore  decernebatur  ,  si  quid  con- 
tra  praemissa  contingeret  attentari. 

Indictum  iam  tumfuerat  Concilium  Vati- 
canum,  atque  ad  illud  convocati  cuiusque 
gentis  et  ritus  Episcopi.  Adfuit  et  inter  eos 
idemPatriarcUaChaldaeorum  cum  omnibus 
ferme  sui  ritus  Episcopis,  qui  tamen  brevi 
valde  mutatus  erat  ab  illo.  Nam  diu  re- 
nuit  consecrare  episcopos  praedictarum 
Ecclesiarum  Amidensis  et  Mardensis  sa- 
cerdotes  Petrum  Attar,  et  Gabrielem  Far- 
so,  quos  inter  ceteros  ab  eo  propositos  ele- 
gerat  Pius  Pp.,  assignata  unicuique,  quam 
ille  maluerat,  Ecclesia.  Deinde  cum  Urbe 
esset  discessurus,  postulari  ab  eo  Pontifex 
iussit  declarationem  adhaesionis  animique 
sui  submissionis  Constitutioni  de  Ecclesia 
Christi  editae  in  IV  sessione  oecumenici 
concilii  Vaticani  ,  cui  sessioni  Patriarcha 
non  adfuerat,  quin  et  Pius  ad  hoc  debitum 
officium  praestandum  illum  hortatus  atque 
obtestatus  fuit,  exemplo  proposito  aliorura 
Episcoporum,  qui  eam  declarationem,  cum 
quartae  sessioni  non  interfuissent ,  edere 
non  dubitarunt.  PatriarcUa  autem  primo 
moras  nectere  coepit  ac  tergiversari,  tum 
pervicaciter  asserere  ,  id  se  utilius  actu- 
rum  ,  postquam  in  Sedem  suam  reversus 
esset,  pollieendo  simul  se  niUil  omissurum 
quo  Pontifici  satisfaceret.  Maximo  dolori 
fuit  Pio  Pp.  IX  huiusmodi  oppositio,  quae  in 


424 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


manifestam  succrevit  rebellionem,  cum  ille 
Constantinopolim  advectus,  neoschismati- 
corum  Armeniorum  blanditiis  et  fraudibus 
circumvectus  ac  exemplis  incitatus  ,  cum 
iis  etiam  aliquando  in  divinis  communicare 
non  dubitavjt;  et  dum  suam  fidelitatem  ci- 
vilibus  legibus  solemni  quodam  actu  profi- 
teretur,  non  obscure  insinuavit  Apostolicas 
constitutiones  iisdem  adversari.  Quo  tem- 
pore  illud  etiam  accessit ,  ut  ipsi  Legato 
Pontificio  extraordinario  tunc  Constantino- 
poii  commoranti  debita  etiam  urbanitatis 
officia  exliibere  neglexerit,  et  litteris  a  Con- 
gregatione  missis  ,  quibus  opportuna  mo- 
nita  erant  concredita,  nullum  omnino  re- 
sponsum  dederit;  ac  propterea  in  Mesopo- 
tamiam  reversus,  novarum  rerum  molito- 
ribus  studuerit  ,  et  multa  temere  dixerit , 
quae  non  modo  cum  catholici  Episcopi 
officio,  sed  etiam  cum  ipsa  orthodoxa  fide 
componi  non  poterant. 

Ad  haec  gravissima  etiam  erat  conditio 
ad  quam  ,  inimicitia  et  malis  artibus  quo- 
rumdam,  qui  se  Patriarchae  patrocinio  suf- 
fultos  dicebant ,  redactus  ei'at  Timotheus 
Archiepiscopus  Amiden.  Chaldaeorum;  qui 
infensum  in  se  eiusdem  Patriarchae  ani- 
mum  sentiens  dolentissimas  querimonias 
et  preces  et  semel  et  iterum  ad  Pium  dabat, 
ut  eum  permitteret  ab  episcopali  officio  ces- 
sare.  Pius  Pp.  IX  tantum  concessit  dedit- 
que  facultatumPatriarchae  nominandi  vica- 
rium  in  illa  dioecesi,simuIque  petens  adhae- 
sionem  et  submissionem  suam  decretis  quar- 
tae  sessioiiis  Concilii  Vaticani  Hisce  mo- 
nitis  tandem  aliquando  memoratus  Patriar- 
cha  acquievil ,  die  29  iul.  1872,  suamque 
edidit  adhaesioiiem  scriptis  consignatam  , 
adiecta  tamen  declaratione,  qua  sibi  omnia 
iura  et  privilegia  patriarchalia  reservata  et 
conservata  volebat.  Pius  Pp.  IX  die  16  no- 
vembr.  Ib72  Apostolicas  litteras  scripsit  ad 
eumdem  Patriarcham.in  quibus  doctrinam 
cum  de  Pontificio  primatu  ,  tum  de  iuri- 
bus  patriarcharum  tradidit,illumque  adhor- 
tatus  ad  suum  implendum  officium,  sic  de 
Ecclesia  Diarbekiriensi  {Aniidensi)  aiebat : 
«  Ha<;  autem  occasione  tacere  non  po.ssu- 
mus.Vcn.  Frater,  de  Diarbekiriensi  tui  pa- 
triarchatusEcclesia,quam  non  ignoras  mul- 
tis  abhinc  annis  contentionibus  et  aemula- 
tionibus  vcxari  et  dividi;et  propterea  rauita 
passum  fuisse,  qui  novissime  illi  praefuit, 
Episcopum  Petrum  Di-Natale.  Quo  defun- 
cto,  cum  Te  proponente  cidem  in  Episco- 
pum  pracfeccrimus  Vcn.  Fr.  Pctrum  Ti- 
mothcum  Attar  ,  contcntioncs   pracdictas 


non  deferbuisse  dolentissime  accepimus  ; 
immo  neoschismatico  spiritu  afflante  eo 
processisse  ut,  quod  adeo  improbabat  Apo- 
stolus  in  Corinthiis  ,  alius  se  dicat  esse 
Pauli,  alius  vero  Cephae,  atque  ipse  Ven. 
Fr.  Timotheus  et  semel  et  iterum  a  Nobis 
enixe  flagitaverit,  ut  ipsum  tanta  iactatum 
tempestate  ab  officio  quod  ei  commisimus 
cessare  permitteremus.  Huiusmodi  schi- 
smata  et  scandala  e  medio  tollere  neces- 
sarium  omnino  est.  Quapropter  te  horta- 
mur  et  in  Domino  Nostro  lesu  Christo  ob- 
secramus  ,  Ven.  Frater  ,  ut  dissidiis  istis 
componendis  extinguendis  operam  omnino 
efficaciter  et  quaraprimum  adhibeas.  Qua 
in  re  procuranda  persuasum  tibi  esse  volu- 
raus,  consilium,operam  atque  auctoritatem 
nostram  nullo  pacto  tibi  defuturam  ».  In  re- 
sponso  ,  quod  hisce  litteris  dedit  Patriar- 
cha  die  12  maii  1873,  suam  erga  Petri  ca- 
thedram  obedientiam  profitebatur  ,  seque 
omnino  curaturum  promittebat,  ut  fideles 
sui  patriarchatus  ab  erroribus  novi  Arme- 
nii  schismatis  immunes  forent.  Sed  iterum 
facultatem  petiit  mittendi  Episcopum  sui 
ritus  in  Malabariam.  Pius  Pp.  IX  rem  re- 
misit  Congregationi  Orientalium  Rituum  , 
quae  Malabariensium  spirituali  saluti  satis 
per  Pontificem  esse  consultum  respondit. 
At  die  24  maii  1874  Patriarcha  duos  sacer- 
dotes  sui  ritus  Eliam  alterum,  alterum  Mat- 
thaeum  nomine  ,  ad  episcopalem  dignita- 
tem  sacrilege  evehere  non  reformidavit  , 
assistentibus  Elia  Mellus  Episcopo  Akrensi 
Chaldaeorum  ,  et  Eliseo  abbate  generali 
Monachorum  S.  Hormisdae;  eorumque  al- 
terum  lazirensi,  alterum  Amadiensi  Eccle- 
siis  temere  praefecit:  tum  spretis  aliis  Apo- 
stolicae  Sedis  litteris  et  decretis  ,  Episco- 
pum  Eliara  Mellus  in  Malabariam  destina- 
vit ,  quem  a  suscipiendo  itinere  dimovere 
non  valuerunt  neque  interdictio  ,  neque 
poena  suspensionis  a  Pio  Pp.  IX  indicta. 
Horura  facinorura  seric  perraotus  Ponti- 
fex,  iussit  graviter  admoneri  Patriarcham 
per  Card.  Franchi  Praefectum  Congrega- 
tionis  dc  Propaganda  Fide-  A  quo  litterae 
datae  sunt  ad  Patriarcham  die  27  august. 
1874,  ac  in  eius  meraoriam  revocata  Apo- 
stolicac  Scdis  raandata  et  prohibitiones,  ar- 
guracnta,  quibus  carum  vim  enervare  ipse 
studuerat,  fuere  dissoluta  ,  iraprobata  fuit 
missio  mcraorati  Episcopi  McHus  in  Mala- 
bariam  ,  improbata  illcgitiraa  consecratio 
duorum  episcopoi'um:  dcclaratura  cst,  ho- 
rum  electioncm  nullam  esse,  ipsi  Patriar- 
chae  expressc  mandatum  ,  ut  Episcopum 


VSQVE    AD  PRAESENTEM  AETATEM 


425 


Melliis  ex  Malabari.i ,  alios  a  dioccesibus 
in  quas  ab  eo  intiusi  fuei'ant,  ipsemet  re- 
vocaret,  suorumciuo  actorum  rationem  red- 
deret.   Id  nisi  intra  statutum    teniporis  spa- 
tium  faceret,Summus  Pontifox.licet  invitus, 
canonicis    in  ipsum  poenis  omnino  animad- 
versurus.  Verum  abbatem  Eliseum  praeri- 
puit  Deus,  qui  liaud  multo  post  vita  exees- 
sit,quin  ulla  daret  poenitentiae  argumcnta. 
Episcopus  vero  Mellus  cum  in  Malabariam 
advenisset  a  Vicario  Apostolico,  iuxta  lit- 
teras  ad  eumdem  Vicarium  datas  die  1  au- 
gusti  1874  ,  solemniter  fuit  excommunica- 
tus  ;  quandoquidem  intrusus  ilie   canonice 
monitus,  iit  iliinc  abiret,  obedire  recusavit. 
Diu  expcctatum  Patriarcliae  responsum  ^ 
satis  superque  ostendit,  noile  eum,   raalo- 
rum  consiiiorum  aestu  abreptum  ,  aoquie- 
scere  monitionibus  Pontificis.  Totus  enim 
in  eo  erat,  ut  fidei  suae  integritatem  asse- 
reret ,  suamque    erga  Apostolicam    Petri 
Cathedram  submissionem  profiteretur  ,  si- 
mul  taraen  quae  sua  patriarchaiia  esse  iura 
affirmabat,  tueretur,  et  Pontificem  flagita- 
ret,   ut  revocaret   quae  circa  Malabariara 
et  electionem  Episcoporum  decreverat.  In- 
terim  vero   episcopos  temere  et  sacriiege 
consecrare  non  reformidavit;namduosalios 
sui  ritus   presbyteros  Cyriacum  et  Phiiip- 
pum  lacobum  Episcopos  consecravit.  Tali 
ausu  permotus  Pius  Pp.IX,die  15  septembris 
1875,  monitorias  litteras  ad  eum  misit.  Sed 
neque   ex  Maiabariensi  regione ,   qui  illuc 
missi  fuerant,  revocati,  neque  a  dioecesibus, 
queis  incubuerant,  avocati  sunt  presbyteri 
episcopaii  charactere  temereinsigniti.Quin- 
imo  intrusus  Amediensis  aliquot  monachos 
ad   Ordines   promovere  praesurapsit,  quos 
paulo  post  ipsemet  Patriarcha  sacerdotio 
initiare  non  erubuit.  Porro  sacerdotes  pra- 
vae  eius  agendi  rationiconsentire  nolentes, 
minis  et  censuris  vexati,  interdura  traducti 
sunt  veluti  turbuienti  et  Patriarchae  rebel- 
les,  interdum  etiara  civilis  potestatis  prae- 
sidio  coerciti.  Accessit ,  quod  in  responso 
Patriarchae  ad  Sumraura  Pontificera,  dato 
die  19  martii  1876,  nullura  erat  resipiscendi 
indicium.  Quapropter  Pius  Pp.  IX,  Littera 
Encyciica:  Quac  in  patriarchatu,die'i  1  sep- 
tembris  1876,  haec  omnia  memorans,  ex- 
communicationem  Patriarchae  et  Episcopis 
ab  eo  creatis  irrogavit,  si  intra  quadraginta 
dies  a  contumacia  non  resipiscerent.  Hac 
comminatione  Patriarcha  flecti  visus  est; 
litteras  misit  subiectionis  Christi  Vicario  in 
terris,  die  6  maitii  1877;  iussitque  Mellum 
1  Die  20  feijr.  I87r>. 

WOVTERS,  II. 


et  soeios  a  Malabarica  regione  recedere. 
Verum  Meiluset  socii,  eorumque  sodales 
Matthaeus,CyriacusetEiiaspseduo-episcopi 
in  Meso])otamia  liaud  dociles  praebuei-e  au- 
res  Patriarchae  monitis.Suppiicemlibellum 
praefecto  provinoiae  Mossul  porrcxerunt 
uitimi  hi  trcs,  ut  possent  ab  Audu  Patriar- 
cha  iam  senio  confecto  discedere  ,  atque 
intrusum  Zachuae  episcopum  in  suum  Pa- 
triarcham  recipere.  Quod  et  factum  est ; 
nam  istc  Till;el  ingressus  domum  et  eccle- 
siara  patriarchalem  occupavit,  schismaticos 
ad  se  evocavit  presbyteros ,  ac  seipsum  Pa- 
triarchara  instituit.  Qui  Othomanici  imperii 
res  modei'antur  praefecto  provinciae  Mos- 
sulmandaveruutschismaticosexpellere,sed 
beliura  intestinum  metuentes  ,  mandatum 
incassura  ire  perraiserunt.  Quum  autem  su- 
premum  obiisset  diem  29  martii  1878  Pa- 
triarcha  legitimus  Babyloniensis  Chaidaeo- 
rura  loseplius  Audu  III,  anno  aetatis  suae 
nonagesimo  octavo,  supremam  vocem,  te- 
stera  doloris  quo  veniam  erroris  sui  depre- 
cabatur,  relinquens,  ac  Sanctae  Sedis  plene 
in  gratiara  restitutus,  Chaidaei  schismatici 
occasionem  amplexi  schismaticum  Patriar- 
cham  in  assumpto  officio  confirmari  stu- 
duerunt.Sed  propter  propitia  Turcarum  gu- 
bernii  proposita,  et  Gailiae  Consulis  inter- 
cessu,  Chaldaei  ritus  Antistites,  in  coeno- 
bio  a  Beata  Maria  Virgine  nuncupato  apud. 
Alkosh  coadunati  ,  Petrum  Eliara  Abolio- 
nan,  episcopura  lazirensera,  die  26  iulii  1878 
Patriarchara  BabyioniensemChaidaicae  Ec- 
clesiae  eiegerunt  ,  quera  Leo  Pp.  XIII  in 
Consistorio  habito  die  28februarii  1879  con- 
firmavit,  eique  pallium,  de  Beati  Petri  cor- 
pore  sumptum,  concessit ,  dum  ipse  civili 
diplomate,  berat,  sicut  mos  est,  a  gubernio 
Othomanico  communitus,Chaldaicae  gentis 
caput  constituebatur. 

Laetiora  eventum  huiusmodi  consecuta 
sunt.  Nam  qui,  contra  quam  fas  est,  episco- 
palem  sedera  Zachuensera,  et  paullo  post 
Patriarchalem  Chaldaeorum  occupaverat, 
aliique  ex  ecclesiasticis  viris  et  monachis 
defectionis  eius  participes,  ad  officium  re- 
dierunt ,  pristinura  errorem  emendantes  , 
seseque  Petri  Cathedrae  et  Christi  Vicario 
subiicientes.  Hinc  spes  haud  exigua  afful- 
sit  extinctum  penitus  ac  deletum  ire  schi- 
sma  luctuosura,  quod  cathoiicos  Chaldaeos 
Mesopotamiara  incolentesdudum  afllixerat. 
Qua  de  re  summopere  gavisus  est  Leo  Pp. 
XIII ,  ac  cordis  sui  laetitiara  aperuit  Car- 
dinalium  coetui  allocutione  habita  die  12 
maii  1879. 

39 


426 


EPOCHA.XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


96.5^/rt— Syrorum  patriarcha  Antiochae- 
nus  iurisdictionem  habet  in  eos  qui  ex  schi- 
smatica  lacobitarum  secta  redeunt  ad  Ec- 
clesiam  catholicam,  retinentes  ritum  et  hn- 
guam  syriacam  lacobitae  sic  dicti  a  quo- 
dam  lacobo  a  Soria  eorum  antesignano, 
secessione  facta  ab  Ecclesia  cathoUca  an- 
no  551,  reprobando  acta  Concilii  Chalcedo- 
nensis  et  adhaerendo  erroribus  Eutychetis 
et  Dioscori,  unam  agnoscebant  in  I.  C.  na- 
turam  ,  iuxta  haeresim  monophysiticam. 
Quamvis  plures  ex  patriarchis  se  S.  Sedi 
subiecissent,  tamen  Syrorum  patriarchatus 
catholicus  erectus  est  anno  1783  a  Pio  VI, 
occasione  qua  Michael  Giarve  ad  fidem  ad- 
duxit  quatuor  episcopos,  eorum  clerum  et 
multos  ex  haereticis  iacobitis.  Giarve  eius- 
que  successores  confirmati  fuerunt  in  pa- 
triarchatu  a  R.  Pontifice  cui  ,  iuxta  mo- 
rem  ceterorum  ex  cathoUcis  patriarchis 
Orientis,  praestant  fidelitatis  iusiurandum, 
eiusque  potestatem  legi.slativam  et  execu- 
tivam  quoad  eorum  electionem  recogno- 
scentes.  Pius  IX  suas  soUicitudines  etiam 
ad  Syros  extendit.  Satis  compertum  est 
in  Litteris  Encyclicis  ad  Orientem  i,  R. 
Pontificem  omnesOrientales  admonuisse  de 
iugi  sollicitudine  RR.  Pontificum  pro  ipsis, 
et  adhortatum  esse  eos  qui  erant  extra  Ec- 
clesiam,  ut  eam  ingrederentur,  et  catholi- 
cos  ut  essent  firmi  in  dependentia  a  R. 
Pontifice  ^.  Pro  Syris  autem  ,  praesertim 
quum  electionem  novi  patriarchae  confir- 
masset  ,  litteras  dedit  quibus  eis  insinuat 
ut  pacem  et  dependentiam  ab  Apostolica 
Sede  custodirent.  Attamen  postremis  tem- 
poribus  ,  haeretici  iacobitae  ,  ansam  arri- 
pientes  ex  levi  dissensione  oborta  inter  pa- 
triarcham  catholicum  et  gubernium  civile, 
de  repente  armis  invaserunt  ecclesias  ca- 
tholicorum  et  favore  quorumdam  ex  poten- 
tatibus,  eas  omnino  occupavere.  Sed  initis 
consiliis  a  repraesentantibus  gubernium 
gallicum  et  anglum  apud  sublimem  Por- 
tam,  catholicis  iustitia  facta  est.  Hinc  plu- 
res  iacobitarum  familiae  Mardin  degentes, 
ad  fidcm  maiorum  reversae  sunt.  Qiiare 
Leo  XIII  in  sua  allocutione  12  maii  1870 
de  hac  re  maximc  gavi.sus  esl. 

97.  Syri-Maroniiac  —  Ex  dictis  de  Maro- 
nilis^  clare  patet  iiuius  nationis  observantia 
erga  fidem  cathohcam  qua  numquam  detri- 
mentum  omnino  j)assa  est,etRR.  Poulificum 

'  «  i.muar.  1848,  el  8  aprilis  186-2. 

2  23  mnrlii  1855,  17  (Ipcemlir.  1860,  31  dr- 
ccmbr.  1874.  —  f  Vid.  p.  18'J,  vol.  1,  nec  non  45, 
123,  268,  33«  vol.  Iiuius. 


sollicitudo  ad  haec  procuranda.  Huius  rei 
Benedictus  Pp.  XIV  in  allocutione  diei  13 
iulii  1744  solemne  testimonium  dedit.  Ma- 
ronitarum  fides,  in  tuto  posita  ex  Cruciatis, 
servata  est  usque  ad  praesens,  etiam  ob 
protectionem  principum  catholicorum  Eu- 
ropae,  et  praesertim  Galliae.  Ast  patroci- 
nium  Galliarum  nationis  in  Libanum,  sem- 
per  odium  peperit  apud  Turcas,  qui  omnia 
tentabant  ut  id  convellerent.  Hinc  Christia- 
norum  excidium  Abiae  et  in  aliis  regionibus. 
Repressis  his  facinoribus,  certamina  serere 
coeptum  est  apud  Maronitas,  et  ideo  sedi- 
tio  adversus  sceiccos  anno  1858,  et  tandem 
anno  1860  generalis  Christianorum  clades 
acta  est.  Ibi  enim  coenobia,  templa  incen- 
dio  delata  ,  pagi  integri  ferro  flammisque 
vastati  ,  sacrae  quaeque  res  nefarie  dire- 
ptae,  innumera  cuiusque  aetatis,  conditio- 
nis,  scxus  multitudo  partim  atrociter  cae- 
sa,  partim  fuga  ,  et  latebris  ab  imminenti 
nece  se  proripere  putavit.  Episcopi  ritus 
Maronitae  die  26  iul.  1860  Epistolam  dede- 
runt  ad  Pium  Pp.  IX,  in  qua  de  omnibus 
peractis  rebus  certiorem  illum  fecerunt. 
Pontifex  die  29  iulii  1860  Episcopis  litteras 
scripsit,  in  quas  maximo  moerore  quaestus 
est  de  memoratis  rebus  ,  sic  vero  subiun- 
git:  «  dum  menti  obversaretur  Nostrae  as- 
siduum  vitae  periculum,  cui  propositi  vos 
estis,  ceterique  sacri  Antistites  ob  nativam 
infidelium  istorum  feritatemi,  quae  hoc  ma- 
xime  tempore  ex  toties  per  ephemerides 
evulgata  mahometani  Imperii  divisione  pro- 
cul  dubio  recruduit ,  imde  tam  subitus  ad 
christianae  gentisinternecionem  furorexar- 
sit.  At  vero  illud  est  miserrimum,  planeque 
dolendum,  quod  aetate  hac  nostra  plus  de- 
feratur  studii,  et  vero  etiam  auxilii  turbu- 
lentissimis  seditionum  auctoribus  ,  quam 
christianis  populis  sub  Turcarum,  aliorum- 
que  barbarorum  iugo  gementibus,  pro  qui- 
bus  a  durissima  scrvitutc  vindieandis  gra- 
vissima  bella  per  superiores  aetates  Euro- 
pa  suscepit  ». 

Sed  publica  opinio  adegit  Napoleonem  III 
ut  armis  occurreret ;  at  mox  ab  incocpto 
desistens,  reliquit  Maronitas  fere  in  Tur- 
carum  discriminc.  In  praesenti  rerum  con- 
ditione,  natio  Maronita  quae  a  Libano  de- 
sccndit  et  super  Syriae  plagas  sc  cxtendit, 
habet  Patriarcham  qui  assumit  titulum  An- 
tiocliacni  i  ,  et  residet  in  monte  Libano. 
Insupcr  numerat  9  inter  Archiepiscopos  et 


'  Tiliilus  Anlincliacni  pnn-iarclialui  Maronilacda- 
lus  fuil  a  I'p.  Alcxandro  VI. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


427 


Episcopos  ,  500  presbytcros  saccularcs  et 
1(500  monaohos  cx  regula  s.  Antonii  ,  et 
500,000  lideles  cum  320  ccclcsiis,  100  con- 
vcntibus  ei  5  seminariis  Patriarclialibus. 
Maronitac  habcbant  Roraac  coUegium  pro 
iuvcnibus  ecclcsiasticis  iuxta  suos  ritus  in- 
stitucndos,  quodGrcgorius  XIII  rcgcndum 
commisit  PP.  lesuitis  ,  sed  cum  Galli  Ro- 
mam  invaserunt  sub  finem  saecuU  XVIII, 
coUegium  hoc  abolitum  est. 

98.  Graeci-Mclchitae  —  Postquam  impe- 
rator  Marcianus  anno  451  edicto  lato,  iu- 
bebat  ut  excoutioni  traderentur  decreta 
ConciUi  Chaloedonensis  eodem  anno  cele- 
brati  adversus  Eutyehem  et  Dioscorum  , 
fideles  in  Oriente  in  duas  partes  divisi  sunt: 
alteri  renuerunt  se  subiicere,  et  dioti  sunt 
Mardaiti  ,  seu  rebeUes  ;  alteri  autem  se 
subiecere  et  dicti  sunt  Chalcedoniani  vel 
Melchitae  ,  seu  regalistae.  Scd  verbum 
melchita  ipsis  in  originario  sensu  tribu- 
tum  est  ad  significandum  ccUholicum,  prout 
de  facto  ipsi  erant.  Sed  saeculo  decimo 
Graeci-Melchitae  in  schisma  ofYenderunt , 
inducti  a  Patriarchis  Cpnis.  Hinc  interru- 
pta  est  apud  eos  hierarchia  cathoUoa,  quae 
nonnisi  anno  1687  instaurata  est.  RR.  Pon- 
tifices  vel  Patriarchas  et  Episoopos  huius 
nationis  nominavere,  vel  eorum  eleotionem 
confirmavere,  uti  Clemens  XIII,  Pius  VII 
an.  1816,  Lco  XII  an.  1828,  Gregorius  XVI 
an.  1831  ,  denique  Pius  IX  Brevi  6  sept. 
1858;  et  in  Consist.  27  martii  1865  confir- 
mavit  novum  Patriarcham  huius  ritus.  In 
praesenti  Graeci-Melchitae  habent  Patriar- 
cham  Antiochen.  Melchitarum,  5  archiepi- 
scopos  et  8  episcopos. 

Ex  magna  soUicitudine  quam  Leo  XIII 
vel  a  primis  mensibus  sui  gloriosi  pontifi- 
catus  adhibuit  pro  catholiois  OrientaUbus, 
nunc  provisura  est  pro  institutione  Cieri 
copti  in  Aegypto,  ideo  in  Cairo  erectum  est 
CoUegium  ac  Seminarium  cuius  regimen 
PP.  lesuitis  commissum  est.  Eadem  animi 
intentione  Summus  Pontifex  an.  1882  se 
convertebat  ad  Graecos-Melchitas,  ad  Syros 
et  Chaldaeos,  et  Seminarium  erectum  est 
lerusalem  pro  Graecis-Melchitis  sub  imme- 
diata  dependentia  a  S.  Sede,  ad  quod  mode- 
randum  acciti  sunt  Missionarii  Algerini  ex 
Congregatione  ab  illo  archiepiscopo  Card. 
Lavigerie  fundata.  Aliud  Seminarium  ere- 
ctum  est  Mosul  [Assijriae]  pro  Syris  et  Chal- 
daeis,  quod  FF.  Praedicatores  moderantur 
servato  ritu  utriusque  nationis.Litteris  Apo- 
stolicis  Sin(/ulare  pracsidium,  12  man  1882, 
Leo  Pp.  XIII  reformationem  dedit  Ordini 


Basiliano  Galitiac,  praecipiens  ut  BasiUani 
se  conformarent  s.  losapiiath  ,  qui  die  12 
novembr.  1623  vonerandum  institutum  mar- 
tyrio  illustravit.  lubcbat  insuper  Pontifex 
ut  novitiatus  institueretur  in  monasterio 
Debromil,  curam  Collegii  committens  PP. 
Icsuitis,et  monita  dabat  ut  ritus  ruthenus 
servaretur  i. 

99.  Ecclesiae  status  apud  Slacos—Com- 
pertum  est  certisque  testatum  historiae  mo- 
numentis  ,  lUyrici  provincias  ,  quae  usque 
ad  Istrum  fiumen  pertinebant,  evangeUca 
luce  ab  initio  fuisse  illustratas  ApostoU 
gentiura  ministerio,  qui  ad  Roraanos  scri- 
bens  ac  meraorans  ea,  quae  per  ipsum  Chri- 
stus  operabatur  verbo  et  factis  in  virtute 
signorum  ct  prodiyioruni,  in  virtute  Spiri- 
tus  Sancti ,  aiebat  ,  se  ab  Hierusalem  per 
circuitum  usque  ad  Illyricum  repleoisse 
eoangelium  Christi  ^.  Quas  terras  postea 
disci|mU  Pauli  et  Apostolorum  Principis, 
Lucas  3,  Clemens  ^,  ac  Titus  ^  sedulo  ex- 
coluerunt,  rairum  dictu  est  quantopere  res 
ohristiana  profeoerit  ,  quantaque  habuerit 
incrementa,  ecclesiastica  hicrarclna  consti- 
tuta,  in  qua  episoopales  sedes  Thessaloni- 
censis,  Salonitana,  ac  Sirmiensis  principa- 
tum  obtinebant,  quae  merito  aduobus  Prin- 
cipibus  Apostolorum  primos  Pastores  suos 
accepisse  gloriantur.  Neque  regionibus  il- 
lis  defuit  martyrum  deous  aut  dootorum 
ilUistrium  ,  in  quibus  memorare  praestat 
olarissimum  illud  occidentaUs  Ecclesiao  lu- 
men,  Hieronymum,  qui  apud  veteres  fines 
Pannoniorum  et  Dalmatarum,  priraara  lu- 
cem  Uausit. 

Romani  autem  Pontifioes  nuUam  benevo- 
lentiae,  nullam  suarum  curarum  partem  II- 
lyrici  provinciis  uraquam  deesse  passi  sunt ; 
imo  in  finibus  iis,quae  orientera  raagis  spe- 
ctant,quosdara  consiituerunt  sacrorum  Anti- 
stites,  qui  vicaria  ApostoUcae  Sedis  potestate 
praeessent,  adUibitis  nera|.ie  Thessalonicen- 
sis  Eoclesiae  Episcopis,  qui  hoc  ministerio 
fungerentur.  Ita  provinoiae  illae  Romano- 
rum  Pontificum  non  intermissis  curis  pro- 
spere  floruerunt,  quod  Nicolaus  Pp.  I  datis  ad 
Michaelem  Iraperatorem  Utteris.declarabat 
his  verbis :  Illyricana  dioecesis  Antecesso- 
runi  Nostrorum  temporibus ,  scilicet  Da- 
masi,  Siricii,  Innocentii,  Bonifacii,  Cae- 


1  Vid.  Epli.  La  Scieina  e  la  Fede,  vol.  cxxvi  , 

U)->.     -  Rom.  XV,  19. 

■  S,  Epiplian.  Haereses.  LI. 

■•  Faiial,  lllyric.  sacr.  l.  I,  Prolog.  p.  III,  g  I 

^  S.  Ilierou.  in  C.  IV  Episl.  11  ad  Timoth. 


428 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


lestini,    Sixti,   Leonis  ,  Hilarii,  Siniplicii, 
Felicis  atque  Hormisdae  sanctorum  Pon- 
tijicuni  sacris  disposltionibus  augebatur  i. 
At  vero  fatisceiitibus  Romani  imperii  vi- 
ribus,  quum  ii  qui  suprema  potestale  polle- 
bant  ,  impares  essent   cohibendis   gentium 
exterarum  copiis  irrumpentibus  undique  et 
omnia  late  populantibus,  etiam  regiones  il- 
lae  florentissimae  a  Gothis,  et  ab  Hunnis 
primo,  mox  ab  Avaris  et  a  Slavonis  occupa- 
tae  sunt-  Quare  in  ea  tristi  vice  caedium  et 
vastationum,  non  modo   plures  ex   urbibus 
vetustate  et  amplitudine  insignibus  excisae 
sunt,  sed  etiam  plures  e  nobiUoribus  sedi- 
bus   episcopaUbus   omnino   defecerunt.    Et 
sane  saeculo  septimo  quum  Servii  et  Croa- 
tae  e  CarpatUiis  montibus  profecti  in  regio- 
nibus  Slavoniae,  Ciuatiae,  Serviae,  Dalma- 
tiae  et  Isti-iae  sedes  suas  figerent,  loannes 
Pp.  IV,  dum  Ecclesiae  Romanae  fundebat 
opes  in  levamen  eorum,  quos  misera  ser- 
vitus  premebat ,  ac  sanctorum  Martyrum 
reUquiis  tutam  quietis  sedem  parari  cura- 
bat  ,  sui  etiam   muneris  duxerat  novarum 
convenarum  saluti  consulere,  misso  ad  eos 
Martino  Abate  ,  qui  ipsos  ex  errorum  te- 
nebris  ad  evangelicae  veritatis  lucem  ad- 
duceret.  Neque  vero  dubilundum  est,  quin 
Episcopi  et  Sacerdotes  ex  urbe  Roma  missi 
ab  eodem  Pontifice,  aUisque  proximis  eius 
Successoribus,  ad  omnia  pietatis  opera  in- 
stituerint  eos  Slavoniae  populos,  qui  meri- 
dionales  audiunt,  iUosque  lavacro  regene- 
rationis  expiatos  una  cum   duobus  Princi- 
pibus  Porino  et  Porga,  tamquam  primitias 
cognatarum  gentium,  in  oviie  lesu  Cinnsti 
exceperint. 

Haec  porro  RR.  PP.  soUicitudo  insigni- 
ter  ctiam  eluxit  insequcntibussaecuUs,  qui- 
bus  operositate  Nicolai  I,  Hadriani  II,  et 
loannis  VIII ,  adiutoribus  saiictis  viris  Cy- 
riUo  et  Metliodio  gcrmanis  fratribus,  Sla- 
vicae  gcntcs  ,  quac  ab  austro  ad  boream 
pertincnt  ,  plenius  liauscrunt  evangeUcae 
doctrinae  lumen,  ac  per  cam  ad  liumanum 
civilcmquc  cultum  dcductae,  sanctam  rcli- 
gionis  ct  iustitiae  formam  induerunt  ^. 

Quum  igitur  Slavonicac  gentes  mirum 
in  modum  ad  catholicam  veritatcm  cou- 
vcrsac  in  communionem  lidci  et  caritatis 
curn  Apostolica  Sedc  vcMiisscnt  ,  arctam 
cum  ca  coiiiunctioncn',  fiUaUs  studii  nexi- 
bus  dcvinctac,  diu  i'ctinaerunt,  ct  cx  ilia. 


'  S.  Nicul.  I  I'P.  Kpisl.  IV  ad  Mirh.  hnp. 

"^  Logerc  iuviil,  l'.  1'rcsulli,  //  1'upalo  e  la  ripiltn 
dPijli  Slavi,  Disscrlazioiic  lcll.i  dW  AccadcDiia  di 
lielujion  Callolica  di  Koiiia,   1880. 


unde  unitas  sacerdotaUs ,  unde  salutis  do- 
ctrina  manat  in  totum  orbem,  tamquam 
e  vivo  fonte  roris  coelestis  hauserunt  uber- 
tatem.Regnis  imo  ac  principatibus  Slavici 
nominis  constitutis  ,  positum  in  more  fuit 
Slavicorum  regum  et  principum  ,  ut  in 
fidem  et  tutelam  sese  reciperent  B.  Petri, 
quem  colebant  in  Ipsius  Successoribus,  ut- 
pote  heredibus  potestatis  eius.  Sed  enim, 
postquam  nonnuUae  ex  iis  gentibus,  rebel- 
lis  sequutae  Photii  vestigia,  e  materno  com- 
plexu  recesserunt  cathoiicae  Ecclesiae  fru- 
stra  rctinere  abeuntes  et  devios  revocare 
conantis,  quasi  palmites  e  vite  a  jscissi  exa- 
ruerunt,  et  e  florenti  statu  in  eas  aerumnas 
miserosque  casus  prolapsae  sunt,  quos  suis 
monumentis  historia  posteritati  tradidit. 

Slavi,  qui  ad  mcridiem  spectant,  conti- 
nentur  inter  Dalmatiam,  Carintliiam,  Libur- 
niam,  IHyridem,  Bosniam,  Herzegovinara, 
Serviani,  Montemnigrum  ,  Bulgariam.  De 
quorum  moribus  et  religiositate  passim  in 
hac  historiadissertum  est^.Nunc  vero  quia 
rccentiores  eventus  novam  formam  iUis  in- 
tulerunt,  itaut  complures  Austriae  et  Hun- 
gariae  imperio  subditi  sint,  aUi  principatu 
nuUi  subiecto  gubernentur,  et  aUi  suis  non 
abdicatis  legiljus  tantum  in  clientelam  ve- 
nerint  Austriae,  quae  viam  cis  sternit,  ut 
catUolica  religio  ilU  reflorescat,  operae  pre- 
tium  duximus  ,  aliquid  de  eorum  ritibus 
cxponei'e. 

100.  De  Bosnia  et  Her^egooina  —  Yaivns 
hisce  rerum  vicibus  obnoxii  fuere  populi  , 
qui  Bosniae  etHcrzegovinae  regiones  inco- 
luere.  Provinciae  enim  istae  pluribus  prin- 
cipibus  finitimarum  gentium,  pi'out  quisque 
viribus  magis  pollcbat  ,  obtcmperarunt  ; 
modo  ab  iis  qui  Serbiae  vel  Croatiae  praee- 
rant  ,  modo  ab  aliis  dominatoribus  suba- 
ctae.  Hinc  ficri  non  potuit,  ut  a  funesta  er- 
rorum  luc  ,  quac  cii'ca  illas  scrpebat,  im- 
munes  cvaderent.  Quum  autem  saeculo 
duodecimo  in  potcstatcm  regum  Hungariae, 
rogni  Ramae  nomine  susccpto,  devcnerunt, 
ad  Ecclesiae  communionem  revcrsae,  flo- 
rentis  denuo  religionis  fructibus  usae  sunt. 
Ast  ca  res  lacta  licet,  tamcn  diuturna  non 
fuit;  ctenim  non  multo  post  e  vicinis  Bul- 
gariac  finibus  alia  mala  labcs  in  eas  ir- 
rcpsit,  latcquc  grassata  cst,  priori  longe  pc- 
stilcntior  ac  foedior,cx  antiquis  Manichaco- 
rum  crroribus  orta  ,  quac  Patarcnorum 
scctac  nomcn  indidit.  Ex  hac  autcm  tristi 
colluvie,  quac  pcr  tria  fere  saecula  rcgio- 
ncs  illas  focdavit,  i)luriina  ct  cxitiosa  damna 

'   Vol.  I,  itp.  21(1,  233,  211,  255,  200;  II,  38. 


in  eorum  populorum  fidem  moresque  redun- 
darunt.  Niliilominas  in  ea  ealamitatc  tem- 
porum  luculenter  enituit  RR.  PP.  zeluset 
paterna  soUiciUulo  eo  constanter  intcnta, 
ut  ex  agro  Domini  zizania  evelleret,  christia- 
nae  fidei  germina  tueretur  ac  aleret,  atque 
ita  sincerae  pictatis  cultum  instauraret.  E- 
nimvero,  praecipuam  ac  praeclarissimam 
partem  supremi  ministerii  sui  in  cam  rcm 
contulerunt  Innocentius  III  ,  Honorius  III, 
Gregorius  IX,  Innocentius  IV,  Nicolaus  IV, 
loannes  XXII,  Bcnedictus  XlLUrbanus  V, 
Gregorius  XI,  Eugenius  IV  ac  Nicolaus  V, 
qui  partim  crebris  legationibus  et  aposto- 
licis  littei'is  ad  Pi-incipcs  ac  Praesules  mis- 
sis,  partim  sacris  expeditionibus  hominum 
apostohcorum,  qui  zelo  flagrantes  anima- 
rum  salutem  curarent ,  partim  frequentia 
mansionumpro  his  passim  conditarum,quae 
futurae  erant  nobiles  rcHgionis  et  sancti- 
moniae  sedes,  illud  praestiterunt ,  ut  cor- 
ruptas  hominum  mentes,  qui  errores  inter 
et  mala  morum  inveteraverant,  sensim  ad 
suave  iugum  cvangehcac  legis  subeundum 
inflecterent.  Cuius  rei  laudem,  haud  exigua 
ex  parte,  sibi  vindicant  sodales  e  religio- 
sis  famiUis  SS.  Fruncisci  et  Dominici,  ex 
quibus  non  pauci,  ab  haereticis  caesi,  glo- 
riosam  pro  Christi  nomine  mortem  oppe- 
tierunt  ^. 

Nec  destitit  interira  S.  Sedes  duas  illas 
provincias  aUis  atque  aliis  benefactis  affi- 
cere,  maxime  ex  eo  tempore,  quo  regnum 
Bosniacum  fuit  constitutum.  SciUcet  quum 
saeculo  XIV,  concessu  Ludovici  regis  Hun- 
gariae,StcphanusTuartkusquiBosniaeprae- 
erat,  Bannus  eorum  lingua  appeUatus,  as- 
sumpsisset  ipse  rcgium  nomen  et  cultum, 
adiecto  ditioni  suae  principatu  Culmiae  in 
Herzegovinensi  tractu,  qui  S.  Sabae  duca- 
tus  etiam  dicebatur,  ex  eo  tempore  RR-  PP. 
iugiter  appeUare  opemque  rogare  consue- 
verunt  Bosniae  reges  ,  in  maximis  ac  ne- 
cessariis  rei  pubUcae  temporibus,  nec  iUis 
unquam  a  RR.  PP.  consiUa,  auxilia,  sola- 
tia,  omnia  demum  paternae  caritatis  offi- 
cia  defuerunt.  Huius  rei  insigni  documento 
estCatharina  Bosniae  regina  iUustris,  quae 
patriae  excidio  impendente,  tutum  Romae 
asylum  et  a  Romanis  Pontificibus  dignum 
suo  fastigio  cultum  nacta  est,  quaeque  pro- 
pterea,  morte  appetentc,  in  suprcmis  testa- 
menti  tabuUs,  quibus  Romanam  Sedem  Bo- 
sniaci  i-egni  hcredem  instituebat,  gratiam 


1  Vid.   /  Romani  Ponlefici  e  i  popoli  Slavi  in 
Epheni.  La  Scienza  ela  Fede,\o\.  cxx,  p.  89  sqq. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM  429 

sibi  praestitam  ac  munificentiam  in  sc  coUa- 
tam  a  Pio  Pp.  II  et  Sixto  IV  diserte  com- 
memorandam  ccnsuit. 

Sed  inter  sedulas  curas,  quas  ApostoUca 

Sedcs  in  Bosnicnses  contulit,  memoriaprae- 

cipue  dignum  est  studium  iihul,  quod  plu- 

rics  Romani  Pontifices  praetulere,  ut  in  ea 

rcgione  ecclcsiasticam  liierarchiam  consti- 

tuercnt,  augendo  nempe  tum  dioeceses  tum 

sacrorum  Antistitum  numerum,proutrerum 

conditio  et  utiUor  rei  sacrae  procuratioapud 

Bosniensespostularevidebatur.Indubiacnim 

monumenta   testantur,  jiostquam   Slavicae 

gentes,  quae  australem  rcgionis  partem  in- 

colebant,  catlioUcae  pietatis  fidem  suscepe- 

re  ,    res  sacras  in  ampUssima  iUa  regione 

longo    temporum  cursu  unius  tantum  Epi- 

scopi  regimine  fuisse  administratas,  qui  pro 

publicis  eorum  locorum  vicibus  metropoU- 

ticae  iurisdictioni  modo  Salonitanae  Sedis 

aut  Spalatensis,  tum  Diocletianae  aut  Anti- 

barensis,  a!ias  etiam  Ragusinae  et  quando- 

que  Colocensis,  tamquam  suffraganeus  ob- 

noxius  erat.  Cum  hic  esset  rei  sacrae  status 

in  Bosnia,  Innocentius  III,  qui  saeculo  XUI 

ineunte  studio  incensus  reUgionis  rebus  in 

eo  rcgno  consulendi   loannem  de  Casema- 

rio  suum  et  ApostoUcae  Sedis  Legatum  iUuc 

miserat,  ex  eius  litteris  inteUexit  reUgionis 

conditiones  in  Bosniensiura  finibus  poscere, 

ut  episcopales  sedes  in  iis  omnino  augeren- 

tur.  Quum  iUustri  Pontifici  datum  non  fuisset, 

ut  hoc  piura  et  sakitare  consiUum  ad  exitum 

adduceret,  Gregorius  Pp.  IX  eius  implendi 

ac  perficiendi  cura  suscepta,  anno  1233  lit- 

teras  dedit  ad  lacobum  Card.  Episc.  Prae- 

nestinum  ApostoUcae  Sedis  in  Pannonia  Le- 

gatum,   eiusque  fidei  et  prudentiae  commi- 

sit,  ut  novae  in  Bosiiia  episcopales  institue- 

rentur  sedes  ,  ac  Episcopi  eUgendi  solida 

scientiae  et  pietatis  laude  fulgerent.   Etsi 

flagrantissimum  huius  etiam  Pontificis  stu- 

dium  optatum  cxitum  habere  non  potuit  , 

operam  tamen  adliibuit,  ut  dignior  Antistes 

Bosniensis  Ecclesiae  sacris  praecsset,  cuius 

dignitatem  delato  etiam  Apostolici  Legati 

munere,  ampUficandam  censuit. 

In  sequentibus  autem  temporibus  Euge- 
nius  Pp.  I V,  quum  Stephano  Thomae  Bosniae 
rege  regaUs  coronae  decus  tribueret ,  de 
sacrae  potestatis  gradibus  in  eius  regno  sta- 
biUendis  cum  ipso  agendum  putavit.  Cum 
hic  Princeps  metu  ingruentium  hostium 
oblatae  occasioni  defuisset ,  ac  Stephanus 
fiUus,  qui  patri  in  regno  successit ,  maiorem 
vim  animi  ostendcns  ,  ad  ApostoUcam  Sc- 
dcm  logatione  missa,  oblata  patri  occasione 


430 


EPOCHA  XIII.  A  RERVM  PVBL 


libenter  se  usurum  declarasset,  Pius  Pp.  II 
Cardinalibus  in  consilium  adhibitis,  novas 
cathedrales  sedes  in  Bosnia  instituendas 
easque  idoneis  rectoribus  committendas  de- 
crevit,  atque  haec  per  regios  Legatos  ad 
regem  ipsum  afferri  curavit.  At  dum,  im- 
pedimentis  omnibus  sublatis,  opportuna  fa- 
cultas  data  videbatur  religionis  rebus  apte 
in  Bosnia  constituendis,  rerum  publicarum 
status  ,  qui  in  deterius  in  ea  regione  quo- 
tidie  ruebat,  miserandum  in  modum  ever- 
sus  est ;  atque  ita  consilia  et  curae  irritae 
cecidere,  quas  per  plura  saeculaad  promo- 
vendas  Bosniensium  utilitates  RR.  PP.  con- 
ferre  numquam  intermiserant. 

In  maxima  hac  perturbatione  rerum,  re- 
ligione  pariter  magnis  calamitatibus  per- 
culsa,  Episcopus,  qui  unus  pastorale  mini- 
sterium  apud  Bosnienses  exercebat,  solum 
vertere  coactus,  Diakovae  in  finitima  Sla- 
voniae  urbe  suam  sedem  coUocavit.  Herze- 
govinae  gentibus,  pari  rerum  calamitate  af- 
flictis,  gravibus  quoque  impedimentis  inter- 
ceptus  fuit  usus  sacrae  potestatis  Episcopi 
Mercanensis  et  Tribuniensis,  cuiusillae  ma- 
gna  ex  parte  pastorali  regimine  utebantur, 
dum  rehquarum  partium  cura  ad  finitimos 
Dalmatiae  Episcopos  pertinebat.  Cum  ita- 
que  eo  res  adductae  fuissent,  ut  suorum  Pa- 
storum  praesidium  gentes  illae  amplius  ex- 
periri  non  possent,  RR.  PP.  eo  acrius  in- 
censi  ad  opem  ferendam.  quo  maiore  in  dis- 
crimine  earum  versabatur  salus  ,  excitato 
virorum  apostoUcorum  zelo,  ac  opera  adhi- 
bita  sacri  ConsiUi  christiano  nomini  propa- 
gaiido,  meliori  qua  fieri  potuit  ratione,  fidei 
in  iis  partibus  tuendae  et  reUgionis  detrimen- 
tis  sublevandis  consuluerunt.  Qua  in  re  lu- 
culenter  enituit  sodaUum  Franciscanorum 
ex  Ordine  veteris  Observantiae  constantia 
et  virtus,qui  operam  in  iis  provinciis  propa- 
gationi  fidei  navantes  ,  pro  qua  interdum 
etiam  sanguinem  fuderunt,  pluribus  relatis 
salutis  fiuctibus,  egregie  de  religione  sunt 
meriti.  Cum  porro  Romanos  Pontificcs  non 
laterent  gravia  damna,  queis  obnoxii  sunt 
ii,  a  quibus  longe  abest  procuratio  Pastoris, 
auctoritate  Eorum  decreto  edito  a  saci-o 
Consilio  propagandae  fidei  praeposito,  anno 
1735  die  5  novembr.,  ApostolicusVicariatus 
institutus  est,  qui  in  locum  episcopaiis  Bo- 
sniae  .scdis  suflectus  ,  Bosniensibus  simul 
et  Hcrzegovinensibus  prospiceret ;  atque 
liuius  ministcrii  munusviro  episcopali  digni- 
tate  aucto  fuit  creditum,  ut  inBosnia  suam 
scdem  staluens,  spirituaU  utriusque  provin- 
ciac  procuratione  rite  fungerctur. 


ICA  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 

At  cum  Deo  favente  laeti  fructus  ex  his- 
ce  curis  extarent,  et  fideUum  numerus  fe- 
liciter  augeretur,  ann.  1852  Pius  Pp.  IX  ad 
christianum  nomen  latius  propagandum  et 
fovendam  unitatem  spiritus  in  vinculo  pa- 
cis  inter  operarios,  qui  in  vinea  Domini  la- 
borant,  peculiaiem  et  proprium  religionis 
rebus  in  Herzegovina  curandis  Vicariatum 
Apostolicum  constituit,  servata  tamen  epi- 
scopali  sede  Mercanensi  et  Tribuniensi,  cu- 
ius  administrationem  conlatis  anteacumim- 
periali  Austriae  Gubernio  consilios,  Grego- 
rius  Pp.  XVI  Episcopo  Ragusino  demanda- 
verat.  Quae  rationes  RR.  PP.  providentia 
initae,  in  illarum  provinciarum  bonum  ap- 
prime  redundarunt,  in  quibus  oblata  homi- 
nibus  veritatis  exeipiendae  opportunitas  et 
ad  christianam  professionem  colendam  au- 
xilia  effecere,  ut  fides,  religio  et  pietas  am- 
pla  in  iis  incrementa  susciperet. 

At  quum  res  catholica  in  hisce  regionibus 
in  melius  evaderet,  Leo  Pp.  XIII  in  Bosniae 
et  Herzegovinae  districtibus  iuxta  canoni- 
carum  legum  praescripta  hierarchiam  or- 
dinariorum  Episcoporum  instituit,  et  pro- 
vinciam  ecclesiasticam  erexitLitt.Apost.iii" 
nonas  iulii  1881-  Huius  rei  causa  Apostolici 
Vicariatus  in  Bosniensi  et  Herzegovinensi 
districtibus  constituti  ,  .suppressi  sunt;  se- 
dera  urbis  Seraiensis,  quae  Bosniensium  ur- 
bium  princeps  habetur  archiepiscopali  et 
metropolitana  dignitate  auxit  ac  Verhbos- 
nensem  appellari  iussit,  eidemque  sedes  epi- 
scopales  tres,  nempe  Banialucensem,  Man- 
detriensem  seu  Dumiensem,  Marcanensem 
et  Tribuniensem  RagusaniEpiscopi  admini- 
strationi  concreditam  ,  tamquam  provincia- 
les  adsignavit,  earumque  sedium  Episcopos 
Archiepiscopi  Verhbosnensis  sutTraganeos 
futuros  decrevit,et  hoc  publicavit  in  Consi- 
storio  habito  die  4  augusti  1881.  Catholici  in 
praescnti  ibi  sunt  163,000  circiter. 

101.  Regnum  Bul (jarorum— BulgSiri  ^  stir- 
pe  phiimica,  reliquiae  Unnorum,  incolue- 
runt,mortuoAttila,regionem  ad  mare  Azof. 
Saeculo  VI  Avai'is  subiiciebantur,  sed  anno 
670  Dauubium  transierunt,  et  inter  fiumcn 
et  montem  Aemum  regnum  Bulgarorum 
condiderunt.  Cum  sibi  Dardaniam,  Thessa- 
liam  et  utrumque  Epirum  adscirent  ,  no- 
vum  hoc  regnum  invidiam  Caesarum  by- 
zartinorum  suscitavit ,  et  Nicepliorus  im 
perator  illud  debellavit;  ast  anno  811,  Grae- 
cis  profiigatis,   imperator  intcrfectus  fuit. 


'  Sic  (iicli  a  Duhja  fliivio  sivc  Volga,  ubi  primuni 
in  Muscliurum  fluibus  baiiilarunt. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


431 


Bogaris,  rex  Bulgariao  chi-istianus  ,  opo 
Graecorum  olTectus,  legationom  praeclaro- 
rum  viroi-um  ad  Nicolauin  Pp.  1  misit,  in- 
ter  quos  ipsum  lilium,  rogaturos  Episcopos 
et  Doctoies  ut  vol  magis  in  fide  solidaron- 
tur.  Nicolaus  I  et  Adrianus  II  miscrunt  ad 
eos  episcopos  et  sacerdotos  ,  qui  cx  labo- 
ribus  ita  magnum  fructum  attulerunt  ,  ut 
Anastasio  Bibliothecario  reforente  omnes 
baptismo  donarentur.  Ast  ahqui  posteriores 
episcopi  graeci  pro  se  susceperunt  illoruin 
fidelium  imperium  et  Adriano  II  et  loan- 
ne  VIII  invitis  Ecclesia  Bulgarorum  anno 
878  ad  graecos  rediit,  qui  ot  ius  eligendi 
opiscopos  sibi  vindicarunt,  ita  ut,  Michaelo 
Corulario  imperante,  Bulgaria  prolapsa  est 
in  schisma.  Urbe  Constantinopoli  sub  Ma- 
homet  II  roducta  anno  1550,  Bulgari,  sicuti 
ceteri  christiani  ,  subacti  fuerunt  imperio 
civili  et  religioso  Patriarcharum  graeco- 
rum  ;  verum  exarchus  Bulgarorum,  cuius 
sedes  erat  Okvida  ,  mansit  usque  ad  an- 
num  1767 ,  et  hinc  Patriarchao  elegerunt 
per  se  episcopos  illius  dioecesis  ex  graecis. 
Idioma  slavum  proscriptum  fuit,  ut  lingua 
liturgica,  ot  eius  vico  invecta  lingua  grae- 
ca.  Interea  Nicolaus  Pp.  V  anno  1451  mi  • 
sit  Albaniam,  Bulgariam,  et  Thraciam  nun- 
tium  Apostolicum  fratrom  Eugeniura  Som- 
ma,  ex  Ordine  s.  Francisci,  ut  rehgionem 
catholicam  promoveret,  et  Benedictus  XIV 
Bulla  Gracissimicm  statuit  interrogationes 
faciendas  episcopis  catholicis  Bulgariae. 

Rebus  ita  compositis  usque  ad  bellum 
Crimaeao,  desiderium  libertatis  exarsit  in 
Bulgaris  et  in  omnibus  christianis  Sultano 
subditis,  et  omnes  expostularunt  episcopos 
indigenos  et  linguam  slavam  in  liturgia  ot 
inscholis.  Sociotas  polona  Parisiensis,  quae 
Russiam  labefactare  studebat ,  signifieavit 
iis  qui  Bulgarorum  motum  regebant,  si  vel- 
lent  autonomiam  civilem  et  religiosam  obti- 
nere,  opus  esse  se  catholicos  et  Pontificem 
caput  spirituale  profiteri,qui  eis  certe  daret 
episcopos  indigenos  et  permitteret  servare 
ritus  suorum  patrum.  Multi  Bulgarorum  in 
communionem  Romani  Pontificis  reversi 
sunt ,  et  ex  eis  reverendus  loseph  Sokol- 
ski,  vir  aetate  et  prudentia  praeclarus,  ele- 
ctus  est  episcopus.  Pius  Pp.  IX  ipse  bone- 
volentiae  ergo  et  desiderii  componondi  cle- 
rum  indigenum  voluit  consecrare  illum  in 
Capella  Sixtina  die  4  april.  1861.  Reversus 
in  Oricntem  Episcopus  Sokolski  obtinuit 
bcrat  imperialo,  quod  eum  praesidem  gen- 
tis  suae  declaravit.  Sed  post  paucos  men- 
ses  furtim  translatus  fuit  in  Kiew  ,  et  ar- 


tibus  Patriarchae  graeci  adiuti  ab  impera- 
tore  russo  in  monasterium  detrusus  fuit. 
Hoc  minuit  studium  unitatis  et  numorus 
lidelium,  qui  antea  60,000  erat ,  adeo  de- 
crevit,  ut  pone  de  cathohcitate  Bulgarorum 
dubitarotur.  Delcgatus  ApostoIlcusConstan- 
tinopoh  degens ,  qui  monso  decembri  1860 
susceperat  professionem  fidei  nonnuUorum 
liaereticorum,misit  A.di'ianopolimPopowsa- 
cerdotem  a  se  factum,quo  multi  otConstan- 
tin(>poli  et  in  suburbiis  lidem  catholicampro- 
fessi  sunt.  Philippopoli  numorus  catholico- 
rum  erat  ad  decemmillia,  qui  ritum  latinum 
ab  innumerabili  colebant,  ot  Vicariatum  A- 
postolicum,  Capucinis  ducibus,efformabant. 
P.  Petrus  Arabagischi  his  praeerat,  et  im- 
perator  othomanicus  anno  1861  oum  princi- 
pem  civilom  renuntiavit,  quod  noluit  vero 
facere  cum  istius  successore ,  quia  natione 
polonus.  His  non  obstantibus  conversio  Bul- 
garorum  aliquid  incrementi  acceporat. 

Pius  Pp.  IX  Augustinianis  an.  1862  de- 
mandavit  curam  docendi  neocatholico-'  Bul- 
garos,  et  Sacerdotibus  Congregationis  Re- 
surrectionis  mense  novembri  1863  commisit 
scholam  pro  Bulgaris-unitis  in  urbe  Adria- 
nopoli.  Idem  offectum  est  pro  Bulgaris  la- 
tinis  sub  Vicariatu  Apostolico  Sophiae  et 
Philippopolis,  nec  non  a  Lazaristis  pro  Mo- 
nasterio  et  Salonichio.Bulgaris-unitis  prae- 
fectus  fuit  Raphael  Popow,  episcopus  croa- 
tus  die  19  novembrisl865,ot  an.  1876electus 
est  eorundem  administrator  apostolicus  E- 
piscopus  Nilus  Isvoroff,  e  schisma  ad  Ec- 
clesiam  catholicam  an.l874  revorsus.Ipsum 
Leo  Pp.  XIII  an.  1883  Archiepiscopum,Con- 
stantinopoli  sedem  habentem,  constituit,  et 
Bulgaris  eiusdem  ritus  alios  duos  Vicarios 
Apostolicos  largitus  est. 

In  variis  partibus  imperii  othomanici  Bul- 
gari  uniti  habebant  an.  1870  catholicorum 
12,000,  episcopum  et  15  sacerdotes.  Alexan- 
der  II  Russorum  imperator,  transacto  Da- 
nubio  cum  exercitu,dio  27  iunii  1877  in  Bul- 
gariam  pervenit,  et  in  promulgatione  edita 
suum  amorem  erga  catholicos  in  peninsu- 
la  Balcanorum  ostendebat.  Sed  die  19  fe- 
bruarii  sancita  fuitConventio  S.*i  Stephani, 
qua  promissiones  irritae  evaserunt.  Sortes 
Christianorum  slavorum  hoc  tempore  in 
molius  mutatae  fueruntexBerolini  pactione, 
qua  imperiuin  Turcarum  agnoscit  in  cliri- 
stianis  iura  civilia,  libertatem,  cultum,  ie- 
rarcliiam  et  facultatem  communicandicum 
suis  praepositis  in  spiritualibus.  Quae  se- 
curitatis  leges  non  solum  Bulgariae ,  sed 
etiam  Montinigro,  Serbiae  et  Rumeniae  tri- 


432 


EPOCHA  XIII.  A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


butae  fuerunt.  Veruntamen  favente  Leo- 
ne  XIII  haec  iura  rata  habita  sunt,  litteris, 
quibus  Pontifex  Austriae-Ungariae  et  Gal- 
liaruni  gubernia  ad  tuendas  rationes  S.  Se- 
dis  in  Consessu  Berolinensi  hoi  tatus  est. 
Conventio  S.*'  Stephani  reddidit  Bulgaiiam 
principatum  autonomum,  gubernio  othoma- 
nico  subiectum.  Anno  1881  numerus  Bulga- 
rorum  2,000,000  erat:quorum  68supra  cen- 
tum  ad  Ecclesiam  graecam  schismaticam 
pertinent.  Bulgari  ritus  graeci  habent  nunc, 
sicuti  diximus,  tresVicariatos  apostolicos  : 
unum  ConstantinopoU,  alium  Thraciae,  ter- 
tium  Macedoniae  ;  ceterum  ,  conversiones 
in  dies  magis  augentur. 

102-Serbia—Iioc  in  regno  pauci  nunc  ad- 
numerantur  cathoUci  (4160),  a(  in  ipso,  ut 
in  tota  balcanica  peninsula,  uberioris  verae 
rehgionis  progressus  spes  arrisit  per  me- 
moratam  BeroUni  Conventionem,  cuius  ope 
cultus  Ubertas  in  eo  proclamata  fuit.  luvat 
tainen  hic  aliquid  innuere  de  hoc  oUm  cele- 
bre  regno,praesertimde  eiusreUgiosa  vita. 
Serbia  quondam  partem  efformabat  Mesiae 
superioriset  Dardaniae;in  eaa  Tito,s.  PauU 
ApostoU  discipulo,EvangeUum  praedicatum 
fuit.  At  lapsu  romani  imperii  in  hanc  re- 
gionem  irruit  tribus  nomine  Serbis ,  Serbi, 
vel  Seroi  a  Sarmatia  asiatica  proveniens, 
quae  hodie  eam  possidet.  Pijpulus  igitur 
Serbus  est  conspicuus  magnae  famiUae  Sla- 
vorum  ramus  ,  quae  a  plagis  maris  Albi 
usque  ad  Adriaticum  se  extendit.  Quum 
Serbi  eam  occuparunt,  iam  christian'  eiie- 
cti  fuerant.  Urbi  ConstantinopoUtanae  pro- 
pinqui  cathoUcam  fidem  scrvarunt  donec 
Cpni  patriarchae  R.  Pontifici  subiecti  fue- 
runt  ,  scd  subrepti  isti  praesules  a  Sede 
ApostoUca  etiam  Serbi  in  sohisma  traducti 
fuerunt.  Sub  Innocentio  III  cum  magnus 
Serbiae  iupanus  Stephanus  desiderium  o- 
stondisset  se  subiiciendi  Romanae  Sedi  , 
Pontifex  ad  eum  duos  legatos  misit,  qui  a 
Stephanoamj^lam  libcrtaiemconsequuti  fue- 
rant  omnia  statuendi  ,  quae  gloriam  Dei 
cxquirerent.  Lcgati  an.  1109  Dioclcae  .syno- 
dum  cocgerunt,  cui  interfucrunt  octo  cpi- 
scopi  1.  An.  1220  rcfcrt  Raynaldus,  Stcpha- 
num  regem  Serbiae  primatum  Romanac 
Ecclcsiae  confcssum  esse,  ct  ad  Honoiium 
Pp.  III  misisse  suos  legatos.  Scd  itcrum 
rclapsi  Serbi  in  scliisma,  Nicolaus  Pp.  IV 
ad  eos  dircxit  Marinum  ct  Cyprianum  Fra- 


>  Mansi,  ConcU.  t.  :<XI1,  p  700;  Iliirlor,  .S/or. 
di  Papa  Innocemo  111,  vol.  I  ,  b  III  {vers.),  .Mi- 
lano  1857. 


tres  minores  per  epistolam  Reate  datam  8 
august.  1288,  exhortans  Helenam  catholi- 
cam  matrem  Urosii  et  Stephani,  qui  tunc 
temporis  supremo  dominio  iii  iUis  regioni- 
bus  poUebant,ut  eius  filii  religionis  progres- 
•sui  faverent.  Rex  Urosius  an.  1308  a  Cle- 
mente  Pp.  V  petiit  pro  .suo  populo  mini- 
stros  verae  fidei  et  vexiUura  contra  ho- 
stes  christiani  nominis  toUendum.  Cui  expo- 
stulationi  Pontifex  annuit  mittens  Serbiam 
Aegidium  Patriarcham  Gradensem  et  Lu- 
pum  atque  Artanisium  Romanae  curiae  pro- 
curatores,  unum  ex  Ordine  Praedicatorum, 
Franciscanorum  vero  alterum.  Legati  sum- 
mo  honore  excepti  fuerunt ,  sed  optata 
unio  locum  non  habuit.  Anno  vero  1320 
Urosius  submitti  debuit  romanae  Ecclesiae 
per  victoriam  captam  a  Carolo  I  Ungariae 
rege  ,  qua  Serbia  subiecta  fuit  dominio  il- 
Uus;  at  cum  subreptus  fuisset  istius  dominio, 
annis  1322  et  132.3  iterum  Carolus  sibi  eum 
subiecit.  loannes  Pp.  XXII,  quum  cogno- 
visset,  regem,  optimates  ,  atque  Clerum 
sincere  se  a  schisma  demigrasse,  et  Ec- 
clesiae  catholicae  coniungi  voluisse ,  misit 
Urosio  Bei-nardum  Archiepiscopum  Brun- 
dusii,  Bernardum  a  Parma  canonicum  An- 
versae  et  loannem  fratrem  Ordinis  Prae- 
dicatorum  una  cum  epistola,  in  qua  summe 
de  hac  conversione  laetabatur  et  fidei  pro- 
fessionem  a  Clemente  IV  editam  pro  Ar- 
menis  ei  mittebat.  Sub  hoc  principe  ma- 
gnam  adepta  est  gloriam  Serbia,  sed  eius 
successoi  i  defuit  vis  hostibusChristianorum 
resistendi,  quapropter  an.  1365  in  Serbiam 
aUasque  finitimas  regiones  Turcarum  co- 
piae  irruerunt.  At  Ecclesia  christianos  ser- 
bos  non  dereliquit.  Nicolaus  Pp.  V  loan- 
nem  Unniatem  movit  ad  Uberandas  balca- 
nicas  regiones  a  Turcarum  oppressione  , 
et  auxiUum  etiam  petiit  Scandelicrgi  princi- 
pis  Macedoniae  ctEpiri.  Ad  CathoUcismum 
i'eUeiendum  an.'  1449  Pontifex  misit  Ser- 
biam  fr.  AntoniumFranciscanum,et  in  beUo 
aimi  1451  Eugenium  Somma  eiusdem  Ordi- 
nis,  muUis  facuUatibus  spirituaiibus  pi-ac- 
ditum,  maximc  conccdendi  plenariam  Iii- 
dulgeutiam  in  mortis  articulo  iis,  qui  con- 
tra  infideles  iiugnassent.  Capta  vero  Con- 
stantinopoU  an.  1453  Serbia  omncm  spcm 
amisit  so  subtiacndi  a  turcarum  tyrannide. 
Attamcn  Alba-graeca(Z^t'//o^rrtrf«mjmagnis 
CaUisti  III  auxiliis,  qui  Cai-d.  Carvaial  suum 
legatum  iUic  misil ,  a  Turcis  an.  145G  li- 
berata  fuit.  Haec  autem  victoria  non  va- 
Uut  ut  multas  obsidiones  ct  cxpugnationes 
passa  non  sit  illa  regio   usque  ad  annum 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


433 


1668 ;  donec  ob  rerum  vicissitudines  anno 
1739,  maximo  rcligionis  christianae  damno, 
Serbia  detinito  Turcis  tradita  est.  Romani 
Pontitioes  ,  uti  niox  diximus  ,  otlicio  suo 
nunujuain  defuere  ,  quiii  ibi  Ecclosiae  au- 
xilium  atTerrcnt  i.  Sub  Clemente  XI  ,  ad 
tollendos  abusus  qui  illic  irrepserant ,  a 
Serbiae  et  Albaniae  primate,  eiusdcni  Pon- 
titicis  iussu,  synodus  celebrata  fuil  ad  di- 
sciplinam  ecclesiastioam  instaurandam.  Iti- 
deni,  Benedictus  XIV  suam  soUicitudinem 
ad  Ecclesiam  Serbianam  cxtendit,  de  qua 
BuUarium  Propagandae  Fidei  tostimonium 
reddit.  Pauci  verumtamen  Catholicorum 
adnumerantur  hoc  in  regno,  quorum  Epi- 
scopus  Bellogradcn  et  Semendricn  Albae- 
graet  ae  residet-  Conventio  Berolini,habita 
an.  1878,  Serbiam  a  iugo  Islamismi  eripuit. 

De  Montertigro  —  In  provincia  Serbiae 
continebatur  populus  quem  stirpe  monteni- 
grinafuissedicitur.Religio,quae  ibi  colitur, 
graeco-schismatica  est  ;  namque  schisma 
graecum  ubique  pervasit.  Imperium  Rus- 
siacum  semper  hanc  indomitam  gontem 
tuitum  est,  ut  in  Oriente  aliquid  sibi  vindi- 
caret;  ast  in  Bei-olinensi  conventu  ei  liber- 
tas  seu  indepcndentia  restituta  est,  et  re- 
gio,  in  principatu  oligarchico  constituta, 
250,000  incolarum  nunc  adnumerat. 

103.  Rumenia — Duobus  principatibus  da- 
nubianis  constabat  Rumenia:  Moldavia  sci- 
licet  et  Valachia,  quibus  accessit  an.  1878  e- 
tiamDobrusia.Hoc  ei  nomen  indictum  fuita 
Traiano.  qui,  debellatis  incolis,  terras  mi- 
litibus  distribuit;  et  misit  illuc  colonos  ro- 
manos,  unde  eorum  lingua  latinum  vulgare 
imitatur.  In  utraque  provincia  religiouis  vi- 
ces  non  semper  eaedem  fuere- 

In  Moldavia  Christiana  religio  multis 
abhinc  annis  fuit  praedicata;s.Nicetas  mar- 
tyr  sedem  quidem  episcopalem  an.  396  ibi 
tenebat^;  varia  coenobia  simul  illic  exta- 
bant.  Concilium  Chalcedonense  anno  451 
subiecit  Moldaviam  Constantinopoli,  quae 
cum  deficeret  a  sede  Romana  et  Moldaviam 
in  sophisma  adduxit.  Nihilominus  anno  1234 
Minores  Conventuales  illam  regionem  suis 
laboribus  colere  coeperunt,  eamque  Ro- 
manae  Sedi  subiicere  adhorti  sunt.  Eorum 
contitibus  salutari  effectu  frustratis,  adiu- 
tores  facti  sunt  sodales  Societatis  lesu  et 
Dominicanae  familiae,  quorurn  efllagitatio- 
nibus  Clemens  VIII  sedem  episcopalem  Ba- 
choviae   erexif.  Collcgium  Conventualium 


'   Vid.  quoque  p.   132-133. 
2  Cf  vol.  1,1'.  117. 

WOVTERS,  II. 


Romae  degens  adhuc  viros  missionarios  in 
illas  terras  mittit,  ubi  catholicorum  nume- 
rus  est  ad  00,000,  ettempla  ad  74.  Vicaria- 
tus  Apostolicus  pro  Moldavia,  sub  Gregorio 
Pp.  XVI  erectus,  in  praesens  (1883)  mo- 
dcratur  ab  Episcopo  tit.  Mosynopolitan. 
Visitatore  Apostolico. 

Valachia  quoque  fidem  catholicam  a  pri- 
moi'diis  Ecclesiae  suscepit.  Concilium  Chal- 
cedonense  anno  451  eam  Patriarcliae  Con- 
stantinopolitano  subiecit,ast,  aeque  ac  aliae 
Oiientales  Ecclesiae ,  in  schisma  prolapsa 
est.  Sed  saepe  saepius  ad  unitatcm  Eccle- 
siae  adire  tentavit:  Innocentio  III,  Nicolao 
IV,  Urbano  V,  Eugenio  IV,  Nicolao  V,  Gre- 
gorio  XIII,  Xisto  V  i  regnantibus,  eorura- 
que  successoribus,  nihil  reliqui  factum  est, 
praesertim  opere  et  studio  Congregationis 
de  Propaganda  Fide  ,  ut  religio  catholica 
illic  refiorei-et.  Leopoldus  KoUonitz,  Cardi- 
nalis  Archiepiscopus  Strigoniensis,  ad  Ec- 
clesiam  200,000  Valacos  Transylvaniae  a 
schisma  graeco  adduxit.Cuius  exemplumet 
Imperatores  Austriae  secuti  ,  multi  alii  a 
schismate  revocati  sunt,  et  ut  tantae  operis 
studium  temporum  varietatenullatenusdefi- 
ceret,  CarolusVIadolescentes  erudiendos  in 
Collegium  de  Propaganda  Romae  misit,  et 
Franciscus  losephus  Imperator,  anno  1853, 
una  cum  Cardinali  Scitowscki  ,  Archiepi- 
scopoStrigoniensi,humillime  a  Pio  IXpostu- 
lavit,  ut  in  Transylvania  provincia  ecclesia- 
stica  erigeretur  ritus  graeco-rumeni,  quam 
Gregorius  XVI  iam  instituere  moliebatur. 
Sic  Pius  PP.  IX  perfecit  ut  duae  Episco- 
pales  sedes  graeci  ritus  erigerentur,  Lugo- 
niensi,  scilicet  in  Banatu  Temesiensi,  altera 
Armenopoli,  in  Principatu  Transylvaniae; 
et  ab  archiepiscopatu  Strigonien.  Ecclesia 
Magno-Varadiens.  etiam  ritus  graeci  sub- 
trahens,sedi  Fogariens.  sabiecit,  quae  et  ti- 
tulo  Albae  luliae,  et  honore  metropolitanae 
Ecclesiae  j^ariter  donata  fuit-.  Vicariatu 
Valachiae  nuper  extincto,  sedes  metropoli- 
tana  dein  e  Bukarest,  capite  Rumaniae,ere- 
cta  fuit ,  ubi  Franciscani  et  Ecclesiam  et 
Coenobium  habent.Minores  Reformati  per 
illas  regiones,  etiam  Transylvaniae,  et  Ba- 
natus  Temiensis,  diffusi,  provinciam  mona- 
sticam  cum  octo  conventibus  constituunt. 
Nec  moniales  ibi  desunt,namque,  accersitis 
ab  Anglia  quibusdam  sororibus  ,  scholae 
erudiendis  puellis,  quae  ad  600  adnumeran- 


1  Videsis  pp.  51,  8(t,  101,  123,  127,  1 J9,  18G. 
-  Allocutib  a  Pio  Pp.  IX  liabiia  iu  Consistorio 
dici  19  dcccmlir.  1853. 

40 


431 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


tur,ab  illo  Archiepiscopo  institutae  fuerunt. 
Numei-us  autem  catholicorum  Bulcarest  ad 
25,000  adtingit,  et  sacerdotes  a  sacris  mis- 
sionibus  plena  libertate  donantur,et  ab  ipso 
Clero  schismatico  reveriti  sunt. 

104.  Encrjclica  «  Grande  rnunus  »  et  Pe- 
rcgrinatio  SlaGorum  ad  Vaticanum  — Va- 
ticanus  qui  et  medicvales  tenebi-as  fugavit, 
lapsis  Slavis,  etiam  nunc  opem  ferre  non 
destitit,  et  Leo  PP.  XIII  iam  inde  Austriae- 
Hungariae  etGalliarum  gulierniarogaverat 
ut,  in  conventu  Berolini  habito,  Slavorum 
catholicorum    rationem    haberent.    Deinde 
Pontifex  Encyclica  Grande  munus  die  30 
septembr  ISbO  festum  ss-Cyrilli  et  Methodii 
ad  universam  Ecclesiam  extendit,  quod  etsi 
prima  fi-onte  leve  et  momentaneum  videtur, 
tamen  magni  ponderis,  si  res  attendatur, 
praesefertur.  IVIens  enim  Pontificis  fuit  de- 
clarare  quomodo  hi  duo  apostoli  et  patres 
patriae  quidquid  gesserint,  quidquid  docue- 
rint  ,  a    Pontificia   Sede  accepissent  ,    cui 
semper   toto  animo   se  subditos   renuntia- 
runt  et  a  qua  omne  bonum  hausisse  testati 
sunt.  Si  igitur  Christiana  religio  tanta  fuit, 
ut  populos  rudes  et  pene  barbaros  ad  cul- 
tum  et  humanitatem  eveheret,  ipsa  quoque 
nunc  Slavos  ad  pristinam  gloriam  et  nito- 
rem  fidei  restituere  pollet,  ut  abiecta  fei-i- 
tate  ad  exquisitos  mores  incumbant.  Quod- 
que  ut  facilius  adsequeretur,  exemplum  et 
viam  in  sanctis  Methodio  et  Cyrillo  Ponti- 
fex  in  sua  Encyclica  ostendit,  qui  nihil  anti- 
quius  liabuerunt  quam  ut  in  animis  alte  re- 
posita  manerct  fides  et  obedientia  Pontificii. 
Haec  Leonis  XIII  conata  conditiones   ci- 
viles  Orientis  fortasse  bene  vertcnt,  cultus 
enim  europeus  schisma  omnino  delebit  et 
Christiana    religio    quantocius    totas    illas 
]iaries  mox   possidebit  ,  quum  praesertim 
Sliivi  ad  80  000,000  nuiic  pervenissent. 

Eodem  tcmpore  quo  et  alia  Encyclica 
data  est  Diuturnum  ,  qua  Pontifex  funda- 
menta  civilis  socictatis  constituebat ,  Slavi 
ex  dissitis  regionibus  ad  numei-um  1500  , 
quos  intcr  Poloni,  Mru^avi,  Bohemi,  Silesii, 
Czechi,  Croates,  Dalmates,  Bulgai-i,  Mol- 
davii,  S<;hiavoncs,  Bosniaci ,  Serbii,  Erzc- 
goviiionses  ad  pedes  Pontificis  peregre  vc- 
niebant.  Nec  non  multi  episcopi  et  cano- 
nici,  [larochi  et  nobiles  ut  grati  animi  sen- 
sus  Petri  Succcssori  aperirent.  In  Basilica 
s.  Ciemcntis  solcmniter  pcr  triduum  celc- 
bralum  fuit  fcstum  ss.  Cyrilli  ct  Mcthodii, 
liabitis  concionibus  et  ritiljus  variis;  tlciiide 


'  Vid.  La  Svitir^a  c  la  Fcde,  \ul.  cMx,  ii.iOi!  c-(j(j. 


peregrini  a  Pontifice  excepti  fuerunt ,  qui 
in  sermone  quo  usus  fuit ,  benevolentiam 
Romani  Pontificatus  erga  Slavos  patefe- 
cit,  et  desiderium  ostendit  ut  nemo  Slavo- 
rum  extra  sinum  Ecclesiae  maneret,  quin- 
imo  intrarent  hanc  salutis  Arcam  ,  in  qua 
qui  non  est  peribit  durante  diluvio  i. 

105.   Ecclesiae    status    in  Graccia  —  In 

Gi'aecia  distinguere  oportet  Graeciam  pro- 

prie  dictam,Archipelagum  et  Insulas  lonias. 

Harum  partium  graecae  ditionis  varia  sors 

fuit.  Ecclesia  graeca  insularum  loniarum, 

ecclesias  Orientis  imitata,  schisma  Fotii  et 

Michaelis  Caerularii  sectata  est.  Ab  anno 

1054  usque  ad  1268  in  his  insulis  nemo  unus 

catholicus  fuit.  Carolus  VII  Andegavensis, 

Neapolis  rex  ,  subacta  Corcyra  ,  praefecit 

ibi  arcliiepiscopum  latini  ritus  pro  graecis. 

Anno  1317  Philippus,  Caroli  nepos,  dedit  in 

perpetuum  Ecclesiae  latinae  omnes  illas  in- 

sulae  terras  incultas  et  liberas.  Huius  do- 

nationis  exemplar    authenticus  asservatur 

in   archiviis  Ecclesiae  Corcyrensis.  Catho- 

licus  clerus  ingenti  aere  et  acri  labore  il- 

las  terras  tam  fertiles  reddidit ,  ut  copio- 

sus  fructus  inde  coUegerit.  Quum  regnum 

Neapolis  turbulentiis  agitaretur,  imperante 

regina  loanna,  Corcyra,  ab  Andegavensi- 

bus  derelicta,  se  sponte  deditVenetis(1586), 

ut  jiiratarum  incursionibusetTurcarum  ag- 

gressionibus  obsisteret.  Novi  domini  omnia 

ecclesiae  latinae  iura  et  proprietates  con- 

firmavere-  Sub   initio  saeculi  XIII   Corcy- 

i'ae  ei'ant  quoque  Capitulum  et  quatuor  do- 

mus  religiosorum  ex  variis  Ordinibus,  nem- 

pe  Conventualium,  Augustinianorum  ,   Re- 

formatorum  et  Capucinorum.  Ita  res  actae 

sunt  usque  ad  an.  1797,  in  quo  excidium 

Reipublicae  venetae  supervenit.  Tunc  Cor- 

cyra  ,  vi  tractatus  Campi-Formii  ,  cessio- 

ne  data  cst  Galliarum   Reipublicae  ,  quae 

iam    antea   ea    potita    fuerat.    Anno  1799 

Corcyra  adacta  est  a  classibus   Turcarum 

et  Russorum  simul  iunctis,  et  aJncxa  fuit 

aliis  insulis  loniis  quae  in  Rempublicam  se 

crcxerc  ,  Seiitcminsularem   dictam.    Anno 

1801  Corcyra  sub  Gallorum    imperium  re- 

diit,  sed  anno  1814,  una  cum  cetcris  insu- 

lis  rempublicam  efformavit  sub  Angliae  tu- 

tcla  ,  et  metropolis  alque  gubernii  sedes  fa- 

cta  est.  Die  2  iunii  1861,  desinente  Angliae 

tutela,  Corcyra  alincque  insulac  rcgno  Hel- 

lcnico  adiunctac  sunt. 

Iiitcr  tot  vicissitudincs,  Ecclesia  catholica 


'  L(^t;('ie  ilidem  iuvat  in  tilt.  nplicin.  La  Scicn<a 
c  la  Fcde,  vol   c.\.\ii,  p.  482  scjq. 


VSQVE    AD  PRAKSK 

pliua  passa  cst  Rospublica  Gallioa  omnia 
ari.liiepiso(>patus  ot  oleri  boiia  jniblicavit: 
episcopium.Seininarium  ot  cocnobia  occu- 
pata  suiit  a  gubernio,  omiiia  bona  ecclesia- 
stioa  naiioiialia  ileclarata  ,  arobicpisoopus 
et  clerus  ab  insula  cxpulsi.  Respublica  lonia 
Septeminsulaiis  sub  foederatis  lussico-lur- 
cis  initio  omnia  boiia  Eoolesiae  oatliolicac 
restiiuit.  sed  postea  oa  itcrum  fisco  addixit, 
ot  tantum  mcdiam  ledituum  partem  dcin  Ec- 
olesiae  retribuil.  Sub  Aiigliae  piotcctoratu 
respublioa  lonioa  cadem  latione  sc  liabuil 
usque  ad  annuin  1834.  Poslliac  gubernium, 
seposita  iustitia  el  lido  pio  pacto  inito  cum 
S.  Sede,  reduxit  aimuam  acris  solulionem 
ad  libellas  8,700,  quas  nunc  Gubcrnium  liel- 
lenicum  Ecclesiae  soivit,  vi  Conventionum 
iiiternatlonaliiiin  Loudini  ,  diciiim  13  iio- 
vembris  1863  et  29  maitii  1864  ,  ob  iiisu- 
larum  lonicarum  cessionem  Graeciae  fa- 
otam.  Religiosi,  durante  sua  diutina  com- 
moratione  in  insula,  praeclaras  scholas  erc- 
xerant,  in  quibus  iuvcnes  graecos  ex  peril- 
lustribus  familiis  excipiebant ;  at  cxpulsis 
religiosis,  scholae  occlusae  fucrunt.  Impe- 
rante  Republica  veneta  ,  coramunitas  ca- 
tliolica,  maiori  ex  parte,  ibi  constabat  ex 
militibus  praesidii,  nautis  de  portu,  opifici- 
bus  armamcntarii  navalis,  et  ex  nobilibus 
venelis  qui  insulam  regebant.Auno  1814  cum 
Anglis  ibi  appulerunt  plures  coloni  itali  et 
melitenses ,  ita  ut  tcmporc  protectoratus 
AngUae  numerus  catliolicoruin6000  excede- 
bat,  ct  de  militibus  Anglis  simul  fere  mille 
recensebantur. 

Anno  1830  quum  a  S.  Sede  Corcyrae 
praepositus  fuisset  Archicpiscopus  D.  No- 
strano,dira  pcrsecutio  in  eum  a  gubernio 
ionico  mota,  prohibuit  quominus  praelatus 
aliquid  ibi  ageret.  Coadiutor,  qui  postea  ipsi 
suffectus  est,  dioecesim  rexit  ab  an.  1847 
ad  an-  1855;  is,  ut  necessitatibus  illius  ec- 
clesiae  occurreret,  pergit  Romae  opem  pe- 
tere  a  s.  Congrcgatione  de  Piopaganda  Fi- 
de-  Anno  1860  in  Concistorio  Romae  habito 
die  28  septembr.  praenuntiatus  fuit  archie- 
piscopus  huic  Sedi  vacanti  D.  Spiridion 
Maddalena;  neque  sacri  o[)erarii  in  Insulas 
unquam  desierunt  ad  fidem  propagandam. 
Corcyrae  solus  SufiVaganeus  exlat  Episco- 
pus  Zacijnthien  et  Cejalonien. 

Quod  vero  attinet  ad  Graeciam  continen- 
tem,scitu  dignum  est  eam  a  schismate  grae- 
co  nunquam  anqilius  hierarchiam  catholi- 
cam  habuisse.Constitutio  regni  hclleni,quae 
per  ProtocolUun  anni  1830  aeta  est,  lega- 
lem  existentiain  in  Rcclesia  i-atholica  rcco- 


NTEM   AF.TATEM  '^•^5 

gnovit.  Hiiiusmodi  Ecclesiae  praesidia  as- 
serta  in  Convcntione  anni  1803  quo  insulae 
loniac  Graeciaeadscribebantur,lirmitcrser- 
vata  fuerc  a  variis  gulicrniis,  quae  sibi  in- 
vicem  succcsseruut.  Et  hoc  quidcm  fuit  va- 
lidum  argumcntum  pro  S.  Sede,  ut  vota  ca- 
tholicorum  Athenarum  obsecundaret ,  nec 
noii  dcsiderium  quod  praescns  Graecorum 
rexGeorgius  1  Summo  Pontilici  cxpi'esserit; 
undt.'  Pius  l'p.lX  mciise  iulii  1875  per  Breve 
providebat  arcliicpiscoi)i  Athcnarum  Eccle- 
siam,  usquedum  uli  tituLareni  seu  ia  parti- 
bns  injideliiun  ad  alios  conlatam.  Mulii  cx 
religiosorum  et  rcligiosaiaun  coctu  in  illis 
terris  adlaborant. 

Inlcrea  Provincia  ecclcsiastica  Archipc- 
laci  graeci  comprehendit  Archiep- A'«a;a'rt. 
nictropolit.,  et  Episcop.  Andrcn. ,  Sancto- 
rien.,Chien.,  Sjjren.,  Tineii.  et  Miconen. 

106.  Ecclesiae  status  in  Gai/at— Ecclesia 
catholica  in  Gallia  varias  vicissitudines  ex- 
perta  est  pro  temporum  varietate  ^.  Dum 
res  tranquillae  steterunt,  Religio  splendore 
et  maiestate  coruscavit ;  advenientc  vero 
persecutionis  turbinc,  dira  procella  agitata 
est.  Attamen  catholici  veri  nominis,  certa- 
mine  inito,  proreligionestrcnuedimicarunt. 
Certe  adveisus  Christi  religionem  luctuosa 
molimina  a  sectariis  massonibus  excitata 
sunt ,  qui ,  pessimo  publico,  nomen  Fran- 
corum  veluti  Christo  rcbellium  commacu- 
lare  tentarunt.  Gallia  utique  Ecclesiae  filia 
primogenita  semper  fuit.  lain  vidimus  quot 
mala  imperator  Napoleon  III  reipublicae 
peperisset.ex  eo  quod  ancipitem  se  in  rebus 
gravissimis  exhibuit.  Huic  vertendum  si 
R.  Pontifex  dominatione  temporali  expo- 
liatus  est.  Quod  attinet  ad  studiorum  cur- 
ricula  modoranda  ,  parum  aut  nihil  anti- 
catholici  profecerunt ;  nam  Episcopi  in  id 
suamoperam  scdulo  cunverterunt.Et  quam- 
vis  conlrovcrsia  agitari  coepisset  de  clas- 
sicis  auctoribus  studio  praeponcndis  ncc  ne; 
Pius  IX  iam  inde  ab  anno  1853-  in  Epistola 
ad  Galliarum  Episcopos  hacc  scribebat:  «  A- 
dolescentes  clerici  humanioribus  lileris,  se- 
verioribusque  disciplinis  potissimum  sacris, 
ab  omni  pror.sus  cuiusque  erroris  periculo 
alieni,  ita  diligcntcr  imbuaiiiur,  ut  non  so- 
lum  germanain  dicendi  ,  scribendiquc  ele- 
gantiam  ,  cloqucntiam  tum  cx  sapientissi- 
mis  Sanctorum  Patrum  opciibus,  tum  ex 
clarissimis  cthinicis  Scriptoribus  ab  onini 
labe  purgatis  addiscei'e,  vcrum  ctiam  perfc- 


Viil.  p.  o5l , 
Die  21  iiicUiii. 


436 


EPOCHA  XIII.    A   PVBLICA  RERVM  IN  GALLHS  SVBVHRSIONE 


ctam  praecipue,  solidamque  theologicarum 
doctrinarum  ,  Ecclesiasticae  Historiae ,  et 
sacrorum  Canonum  scientiam  et  auctoribus 
ab  Apostolica  Sede  probatis  depromptam 
consequi  valeant».  Summus  Pontifex,  duo- 
bus  aliis  Brevibus  ^,  conquerebatur  simul  et 
damnabat  morem  inductum  quo  patresfa- 
milias  educandas  committebaut  pucUas  lu- 
dimagistris  recentioris  notae  civilitatis,  et 
insuper  studium  EpiscoporumGalliae  in  hoc 
malo  arcendo  laudibus  prosequebatur. 

Hoc  tempore  aliud  lacrymabile  factum 
GaUiam  moerore  afllixit ,  nempe  GalUca- 
nismi  excitatio.  Parisiorum  Archiepiscopus 
D.  Georgius  Darboy,  postea  vero  mortuus 
uti  sui  muneris  martyr,  signum  tulit  in  gal- 
Ucanismi  placitis  evulgandis,  et  vim  inten- 
debat  ut  suos  asseclas  faceret  Episcopos 
GaUiarum  ,  et  totam  nationem  per  eos. 
Hic  sentiebat  R.  Pontificis  potestatem  in 
singulas  ecclesias  neque  esse  ordinariam, 
neque  mediatam;  R.  PontiUcem  in  uno  casu 
tantum  posse  suam  interponere  auctorita- 
tem  in  aiiquam  particularem  ecclesiam  , 
quando  nempe  ibi  res  ita  incompositae 
fuissent,  ut  auctoritas  R.  Pontificis  unicum 
esset  remedium  pro  animarum  salute  cu- 
randa  et  Pa.^^-toris  negUgentia  reparanda  ; 
dioecesim  veluti  regionem  missionis  eva- 
dere,  et  episcopum  ordinarium  veiuti  Vica- 
rium  apostoUcum.  Ex  hoc  principio  ipse 
D.  Darboy  omnia  possibiUa  consectaria  in- 
ferebat.  lus  appeUationum  ad  Sedem  Apo- 
stoUcam  dicebat  esse  abusum  qui  episcopo 
impediebat,imo  impo-ssibilem  faciebat  dioe- 
cesis  administrationem.  Nunciatura,  Regu- 
lares  ,  ipsaequc  Ronianae  Congregationes 
erant  veluti  vepres  in  eius  ocuUs,  quia  di- 
recte  immittebant  auctoritatemR.PohtiUcis 
in  parisiensem  ecclesiam.Regium/j/acjYi</7t, 
recursus  ad  forum  laicum,  articuU  organici, 
nuliitas  actuum  pontificalium  quibus  Status 
venia  deesset,  haec  omnia  ultra  propugna- 
bat.  ReUgiosi  qui  in  sua  dioecesi  erant,  nuUo 
iuic  ad  ipsos  spectante  frui  dicebat,  eo  quod 
non  rccogniti  a  Statu  et  iliis  reditibus  ex- 
pertes  per  leges  ecclcsiasticas  requisitis. 
Pius  Pp-  IX  pcr  epistolain  ad  Archiepisco- 
pum  missam  die  26  octobr.  1865  de  iiis  ca- 
pitibus  doctiinae  conqucrebatur,  et  ea  bre- 
viter  refellcbat;atque  insuper  exccrabatur 
quod  ipse  Pastor  parisier.sis  in  funeribus 
summi  ducis  Magnan  ,  magni-Orientis  .se- 
ctae    massonicac,  absolutionem  feretro  de- 


disset,  in  quo  erant  insignia  sectae  multo- 
ties  a  S.  Sede  proscriptae  ^. 

Haec  doctrinae  capita  vigebant  quinquen- 
nio  ante  Concilii  Vaticani  convocationem, 
et  potestate  laicali  fovente  ,  religiosa  cer- 
tamina  iam  sopita  excitari  denuo  videban- 
tur.  Merito  igitur  maior  pars  Patrum  Con- 
cilii  Vaticani  expostulavit  ut  postposita  alia 
materia,  ageretur  de  Primatu  R.  Pontificis 
ut  capite  constituto  ,  scliismatis  toUeretur 
occasio.  Ideo  in  Capite  III  Constitutionis 
Pastor  Aeternus  definitio  edita  est  de  plena 
et  suprema  iurisdictionis  potestate  ,  qua 
poUet  R.  Pontifex  super  universam  Eccle- 
siam,  et  hanc  potestatem  esse  ordinariam 
et  immediatam  in  omnes  et  singulos  pasto- 
res  et  fideles.  Insuper  damnatum  fuit  re- 
fjinni  placituni  una  cum  recursu  ad  auctori- 
tatem  iaicalem  ,  ut  appellatione  a  iudicio 
R.  Pontificis.  At  Pius  IX  animi  solatium 
accepit  ex  eo  quod  D.  Darboy  ad  frugem 
reversus  est.  Hic  quidem  ,  quamvis  in  Con- 
cilio  Vaticano  praecipuas  partes  habuisset 
in  adversanda  Constitutione  Pastor  Aeter- 
nus,  tamen  die  2  martii  1871  per  epistolam 
R.  Pontiiici  declarabat  suam  adhaesionem 
purani  et  simplicem  eidem  Constitutioni. 
Huic  Pius  IX  rescripsit  et  sensus  laetitiae 
coi^dis  sui  aperiens,  eum  excitabat  ad  do- 
ctrinas  in  Concilio  Vaticano  definitas  fide- 
libus  tradendas.  Et  etiam  laetitiae  Pio  IX 
fuit  reditus  omnium  Galliarum  ecclesiarum 
ad  rornanam  liturgiam. 

Dum  hacc  agcbantur,  Napoleon  III  arma 
conseruit  cum  Germanis  -.  Sed  exitus  pu- 
gnae  infelix  fuit  ,  et  imperator  Bonaiiarte 
debuit  se  victum  dare  imperatori  Gei-ma- 
niae.  Ipsa  quoque  Gallia  eum  declaruvit  , 
una  cum  suis  posteris,  imperio  privalum. 
Ast  ille  ,  dolore  percitus  ,  Angliae  duobus 
post  annis  (1873)  mortuus  est.  Gallia  iam  in 
Rcmpublicam  se  constituita  erat.Antequam 
res  quodammodo  componerentur,Comunar- 
dae  Parisiis  imperio  potiti,  postquam  omnia 
sacra  pessundedissent  ,  manus  in  Ai  chie- 
piscopum  iniecerunt  dum  is  obsecundare 
studebat  R.  Pontificem  ,  decrela  Concilii 
Vaticani  cvulgando.Una  cum  archiepiscopo 
in  viiicula  coniecLi  sunt  D.  Allard  curalus 
Magdalenae,  lesuitae,  duodccim  Domiiiica- 
ui,aliique  ecclesiastici  viri,(iain  liis  aliquod 
'limcn  affingi  posset ;  et  postquam  male 
habiti  sunt,  mortem  appctierunt  ex  ignitis 


'   Difb.  21  dccciiibr.   I8G7  cl  4  i.iii.  I8(i6 


'  Vidusis   La 
'  Vid.  p.  381. 


Scicma  e  la  Fcde ,  vol.  l.\.\m  , 


VSQVE  AD   PRAF.SKNTFM    AF.TATEM 


4?.7 


globulis  ,  tormentis  bellicis  explosis  ,  duin 
innocentes  victimae  veniam  pro  suis  oeoi- 
soribus  depieoabantur.  Totuin  Galliarum 
imperium  de  hoc  facto  infrenuiit.  Ideo  brevi 
annorum  cursu  tres  Archiepiseopi  Pari- 
siens.  manugrassatorum  nccati  .sunt.Diebus 
terrore  scatentibus  iam  transactis;,  initio  a 
Gallico  gubernio  Eeclesiae  iura  satis  obser- 
vata  sunt ;  quumque  maior  etiam  Ubertas 
Ecclesiae  concessa  esset,  Episcopi  e  piis 
fidelium  donis  magna  largitate  collatis,va- 
rias  studiorum  Univcrsitates  catholicas,In- 
sulis,  Parisiis,  Tolosae,  .\ndegavi,  hortatu 
et  auctoi-itate  Pii  IX  Pontificis,  erexerunt. 
Ad  quas  quum  magna  frequentia  discipuli 
adolescentes  iara  confluissent,eximii  exinde 
fructus  j)ro  religionis  et  scientiarum  [iro- 
fectu  sperari  poterant.  Sed  praevalentibus 
magis  magisque  seditiosorum  et  impiorum 
conatilnis,uUimls  annisstatus  rerum  inGal- 
lia  denuo  valde  turbatus  est. 

Enimvero  ostracismus  ,  ad  quem  vi  de- 
creti  diei  29  martii  1880  ^  per  dernago'jos 
damnatae  sunt  Congregationes  Religiosae 
in  Galliis  existentes  ,  praetexuit  defectum 
recognitionis  ad  legum  tramites  quo  ipsae 
laborabant,  qua  reco<jnitione  vix  pauci  Or- 
dines  iii  Gallia  muniebantur.  Hisce  Congre- 
gationibus  iniunctum  est  ut  trium  mensium 
spatio  postulationes  pro  recognitione,  una 
propriis  statutis  gubernio  exliibuissent ,  ex- 
ceptis  tamen  lesuitis,  de  quibus  in  decreto 
habebatur,  eos  frustra  lioc  idem  a^igressu- 
ros,  quia  nunquam  gubernii  beneplacitum 
consequi  potuissent. 

Interea  Card.  Archiepiscopus  Parisiensis 
litteras  ad  Principem  Reipublicae,  ad  Prae- 
fectum  consilii  publicis  negotiis  admini- 
strandis,  et  ad  Praepositum  quoque  negoliis 
Galliae  interioribus  misit  super  decretis  die 
29  mense  martio  factis  adversus  Congrega- 
tiones  religiosas.  In  iisquidem  litteris  libere 
aeque  ac  placate  Purpuratus  ille  demonstra- 
vit,  ubicumque  est  Ecclesiae  catholicae  li- 
bertas  constituta  ,  ibi  religiosos  Ordines 
sponte  coalescere;  atque  illud  quoque  scien- 


1  En  census  relisiosarum  Congregalionuni  qiiae 
in  Oallia  erant  leinpore  dispersiouis:  Mulieruni  con- 
socialiones  recngniuie  compiectebanlur  1 1 3,750  so- 
rores  ;  non  recognitae  vero  eranl  13,994,  iu  4.(i6 
associaliones  sub  diverso  nomine  coileclac.  Virorum 
congregationes  recogniiae  adniimerabantur  30,000 
membra;  qiiae  iiou  eiant  recognilae  7500,  et  parlie- 
banturin  384  Collcgia,  lesuitae  eranl  nuinero  1509; 
Trappislac  1455;  Capucciui  50f3  ,  Francijcaies  450. 
Et  haciiroporiionaliralione  dicendum  dc  Uarnabilis, 
Benedictinensibus,  Dominicanis,  Tudistis  elc. 


(er  iiitei'  celcra  ostendit,  nullum  esse  rei 
publicae  genus  ,  cui  religiosae  sodalitates 
adversentur  atque  repugneiit  ;  non  parum 
autem  interesse  tranquillitatis  publicae,  tot 
civibus  innoxiis  quiete  placidequc  vivendi 
integi-am  manere  facultatem ;  non  esse  de- 
nique  virorum  pnpulo  bene  consulentium, 
vlderi  velle  a  rc^ligione  ,  quae  cominunis  est 
omiiium,  discederc,  fidcmque  catholicam  ab 
avis  et  maioribus  haereditate  acceptam  ho- 
stiliter  consectari. 

Ceterorum  autem  Episcoporuni  Galliae 
eadcm  de  funestis  illis  decretis  sententia 
fuit,  idemque  iudicium.  Omncs  enim  magna 
cum  laude  fortitudinis  ac  moderationis  pa- 
trocinium  Ordinum  religiosoium  publice 
studioseque  susceperunt. 

Tot  tantorumque  meritorum  commenda- 
tio,  concordi  Episcoporum  testimonio  in- 
structa,  satis  virium  ad  intentatam  prohi- 
bendam  cladem  habitura  videbatur ;  prae- 
sertim  cum  Galliae  cives  ex  oinni  ordine 
longe  plurimi,  praesenti  sacrorum  Ordinum 
discrimine  commoti  ,  alius  alio  studiosius 
profiteri  voluntatem  suam,honestissimocer- 
tamine  obsequii  ac  benevolentiae,  conten- 
derint;  neque  pauci  magistratu  abire,  pu- 
blicisque  muneribus  sesc  abdicare  memora- 
bili  exemplo  fortitudinis  maluerint,  quam 
aut  cladis  adiutores  se  praebere,aut  illorum 
decretorum  fautores  videri  ,  quibus  legiti- 
mae  usuciue  diuturno  receptae  civium  liber- 
tati  inferri  grave  vulnus  intelligebant. 

Sed  ad  nobilissimas  Episcoporum  voces 
hominumque  catholicorum  querimonias  , 
male  auspicato  consilio,  clausae  aures  fue- 
runt.  Imo  imprudenter  coniiciebatur  soda- 
litates  religiosas  non  esse  interitum  evasu- 
ras,  etiamsi  legitima  societatum  iura  peti- 
vissent;  qnoniam  non  obscuris  rerum  atque 
animorum  indiciis  satis  apparebat  proposi- 
tum  de  toUendis  sacris  Ordinibus  iam  in 
mentibus  insedisse;  eamque  ob  rem  decere 
unanimisententia  censuerunt  abstinere  pre- 
cibus  ;  eo  magis  quod  aliae  caussae  non 
deessent,quae  idipsum  persuaderent.Itaque 
ad  constilutam  dierq  ,  30  augusti  1880,  vi 
adhibita  ,  primo  illo  decreto  agi  coeptum, 
quo  sanciebatur  ut  Societas  lesu  universa 
Gallia  dissolveretur.  Eius  rei  caussa  Lega- 
tum  Pontificium  Parisiis  consistentem  Leo 
Pp.  XIII  deferre  extemplo  iussit  querelas 
Suas  ad  rei  publicae  moderatores,  simul- 
que  ostendere  ,  nihil  esse  tale  meritos  tot 
spectatae  virtutis  viros  :  quorum  carita- 
tem  ,  doctrinam  ,  curasque  summo  studio 
et  perspicaci  prudentia  in  educanda  prae- 


438 


EPOCHA  XlH.   A   PVBLICA   RERVM  IN  GALLIIS  SVBVER^IONE 


sertim  iuventute  collocatas  Apostolica  Se- 
des  sicut  diu  novit,  ita  plurimi  facit.  Atque 
eorum  virtuti,  Pontifex  subdebat,  etgiatia 
et  praeclaro  iudicii  sui  testimonio,  Galli  suf- 
frauantur  ,  cum  filios  adolescentes ,  caris- 
sima  pignora,  disciplinae  integritatique  ip- 
sorum  alacres  etfiduciae  pleni  commendare 
soleant. 

Verum  cum  editae  per  Apostolicum  Le- 
gatum  querelae  nihil  profecissent,in  eo  iam 
erat  Pontifex,  ut  vocem  suam  Apostolicam 
attoUeret  adversus  ea  ,  quae  in  sacrorum 
Ordinum  perniciem  gesta  essent  ,  quaeve 
in  posterum  gererentur.  Tunc  autem  Leoni 
Pp.  XIII  significatum  est,  posse  a  decretis 
ceterum  peifici.-ndis  desisti,  si  sodales  re- 
ligiosi,  datis  in  id  litteris,  declarassent,  se  a 
motibuscommutatlonibusque  rerum  publica- 
rum  esse  alienos,  nec  vivendo  agcudoque  in 
studia  partium  discessisse.  Caussae  Summo 
Pontifici  multae  et  graves  suaserunt  ,  ut 
conditionem  acciperet-  Igitur  ea,  quae  ex- 
petebatur,  declaratione  faota,  religiosis  fa- 
miliis  m.inus  timendum  videbatur.  Verum- 
tamen  maxime  dolendum  fiiit  gubernato- 
ribus  rerum  Galliac  publicarum  pergere 
placuisse,  quo  instituerant;  reliquae  etiam 
Ordinum  Religiosorum  familiae  disiectae 
et  ad  interitum  vooatae  fuere.  Quare  Leo 
Pp.  XUI  Epistola  22  octobr.  1880  ad  Archie- 
piscopum  Farisiensem  de  his  maxime  que- 
stus  est,  atque  iniuriam  Ecclesiae  catholi- 
cae  inlatam  deploravit  ac  detestatus  est. 
At  vero  suppressio  Ordinum  haud  reco- 
gnitorum  in  Gallia  res  fuit  maioris  crudeli- 
tatis  et  iniustitiae:  siquidem  consociationes 
huiusmodi  nullum  pecuniae  subsidium  a  gu- 
bcrnio  percipiebant;  ipsae  domus  ubi  convi- 
vebant,  iure  proprietatis,ad  privatas  perso- 
nas  pertineljant  tempore  quo  ab  illis  expulsi 
fuerunt  ;  et  in  hac  i-egione  apud  quam  li- 
bertas  viget  in  quamcumque  associationem 
coeundi,  in  qua  perduelles  sectae  libere  se 
produnt,  hoc  ex  odio  taiitum  in  Christum, 
rcligiosis  cootibus  intei-dici  visum  est. 

Horrendum  vero  dictu  quomodo  immani 
barbarie  hi  religiosi  fuerint  expulsi.  Portae 
domorum  disiectac;  plerique  ex  magistra- 
tibus  ofYiciiim  suum  dimisciunt,vcl  imperata 
facere  dctiectarunt;  populus  turmatim  ad 
portas  coenobio.'um  contUiebat;  milites  ac- 
citi  ad  iioc  opus  pernciendum.  Quidam  ex 
lesuilis  a  rege  Daniac  vocati  fuere,  quidam 
cx  pp.  Saleltensibus  a  rege  Sueciac.  Gallia 
catliolica  Iiaud  indilTerons  coram  lanta  in- 
iuria  stetit,  et  cives,  collccta  stipe,  scliolas 
calliolifas  ad  crudieiido.s  natos  suos  aiieiie- 


runt.  Heu!  cito  dies  fortunata  veniat  quando 
impii  ct  sectarii  massonici  a  malo  Ecclesiae 
inferendo  et  patriae  pernicie  desistant. 

107.  Roina  capiit  Orliis  post  ruinam  moe- 
niuni  ad  Portani  Pfo/u  — Quoniam  concul- 
cato  omni  iure,  Uibem  italicae  copiae  oc- 
cuparunt  ,    eamque    itali    Gubeinii    sedem 
homines  turbulenti  constituerunt,  facile  fuit 
ad  credendum  eo  spectare  consilia  et  opei-a 
aggressorum ,  ut  non  modo  civilis  Princi- 
patus  Pontificis,sed  ipsa  eius  vicaria  Christi 
potestas  ac  Sanctae  Sedis  auctoritas,omni- 
bus  ecclesiasticis  piisque  subsidiis  abolitis, 
pessum  iret.  lam  vero  hoc  opus  eveisionis 
omnium  rerum,  quae  ad  aedificium  Eccle- 
siae  catholicae  pertinent,  coeptum  et  con- 
tinuum  fuit   per   legcs   et  decreta  vel  pro 
Roniana  provincia  piimum  condita,  vel  in 
ea  tunc  promulgata,  quae  Cleri  cum  saecu- 
laris  tum  regularis  iura  et  officia  rurnpunt. 
Huiusmodi   sunt  leges  ,  quas   concersionis 
redituum  ecclesiasticorum  appellant,  unde 
patrimonium,quod  Ecclesia  saci-is  diuturnis 
ac  inviolabilibus  tituiis  possidebat,  magna 
ex  parte  fuit  ereptum,  substitutis  eius  loco 
ac  ex  parte  tantum  exiguis  reditibus,  qui 
ancipitibus  temporum  vicibus,  et  voluntati 
et  arbitrio  publicae  potestatis  subiiciuntur. 
Hinc  magno  numero  aedificia,  quae  chri- 
stianis    Romae    teraponbus    digna  erant  , 
quaequc     pacatum    Iiospitium     praebebant 
virginibus  Deo  devotis  uut  Regularium  fa- 
miliis,  indiscriininatim,  legitimis  possesso- 
ribus  eiectis,  occupata  fuere,  et  in  piofanos 
usus   destinata.  Adempta  insuper  fuerunt 
potestati ,  et  sacrorum  ministrorum  cura- 
tioni   tot  pia  opera  et  instituta  ,  chai'itati 
et   beneficentiae    exei-cendae    consecrata  , 
quorum  nonmilla  egestati  aliisque  miseriis 
et  necessitatibus  sublevandis  mira  munifi- 
centia  ipsi  Romani  Poiititices,  et  cxlerarum 
gentium  pia  liberalitas  condiderant.  Prae- 
terea    funestissima    ea  lex    lata  fuit ,  qua 
magno  universorum  Episcoporum  etltaiici 
populi  luctu  ,  iuvenes  clerici  a  sanctuaiio 
nequiter  avulsi  et  coacti  aetate  ipsa ,  qua 
sc  Deo  solemniter  consecraturi  sunt,  sae- 
cularis  militiae   balteum  accipere  adstrin- 
guntur,  ac  vitae  gcnus  perferre,  quod  ab 
Institutis  et  aspiritu  vocationis  suac  longis- 
sime  abliorret.Ncc  minus  funesta  evasit  lex 
ordinata    supprimendis    Ordinibus    religio- 
sis,  quae  Romanuin  Pontificem  strenuis  ac 
utilibus  adiutoribus  damnose  spoliavit,  quo- 
rum  opera  in  cx|)ediendis  Ecclcsiasticaium 
Coiigiegatioiium   negotiis  ,  in  tot  partibus 
ministcrii  oxercendis  Illi  omniiio  nece.s.saria 


VSQVE  AD  PRAKSENTKM  AETATKM 


\;v^ 


erat .  ac  oodcm  tGmporc  iii  ipsa  Urbe  tiU 
domioilia  dolevit,  quao  i-eligiosos  viros  e.\ 
extoris  natioiiilms  oxcipiebant  ,  qui  statis 
tempoiibus  Romam  convenire  consuevc- 
rant  ad  loborandum  spiritum,  ad  lationes 
de  suo  miiiisteiio  reddendas,  atque  ab  ipsis 
radicibus  ciudeliter  abscidit  tot  utilos  ac 
feraces  plantas,  quae  t'i  uctus  benedictionis 
ct  pacis  in  omnes  terrae  plagas  olTerebant. 
Eadem  autem  ."?uppressiouis  iniuria  ,  quae 
Colloiiia  peiculit  pro  sacris  missionibus  in 
Urbe  constituta  ad  dignos  operarios  elfor- 
maiidos  ,  qui  l£vangeiii  lucem  iii  dissitas 
etiam  et  inhospiias  terras  animose  proler- 
rent,  ea  misere  subduxit  tot  populis  tam  sa- 
lutaie  pictatis  et  chaiitatis  auxilium  ma- 
gno  cum  delrimento  ipsius  civilis  humani- 
tatis  et  cultus,  qui  a  catliolicae  Religionis 
sanctitate,  docliina,  virtute  dimanat i.  Ha- 


i  Ut  prirnura  Siipcriores  generales  Ordinum  Rc- 
ligiosorum  proposiliim  Gnbernii  didicerunt  subii- 
ciendi  Legislativo  Coelui  legem  abolilionis  omniuin 
Religiosarum  Familiarum  Romae  et  in  circuniposili? 
romanis  provinciis  ,  libeilum  inscripserunt,  din  4 
oclobris  1871,  iis  qui  regnorum  Europae  guberna- 
cula  lenent,  accommodatum  ad  persuadendum,  ut 
Romani  Ponlificis  sedes  lali  ac  tanta  iaclur.i  inco- 
lumem  servarelur.  Damna  ex  buiusmodi  iege  obve- 
nienlia  non  modo  civili  Summi  Ponlificis  polestali, 
sed  eliam  soprpmi  eius  apostolatus  exercilio  signi- 
ficavii  quoque  Pius  Pp.  iX  per  epistolam  die  i(! 
iunii  1872  dalam  ad  suum  Cardinalem  a  Publicis 
Negociis,  ip^ique  mandavil,ut  novum  boc  impenden< 
periculum  nunliaret  Lesialis  apud  Sanclam  Sedem 
exlcrorum  Prinripum.  Cum  auiem  proposita  lex 
comniinata  fuit  ,  Pontifex  ,  alloculione  liabila  ad 
Cardinales  die  '23  decembris  eiusdem  anni,  editas 
exposlulaliones  ileravit,  et  facinus  damnavit  una 
cum  quolibet  scbemale  legis,  quae  sibi  poteslaleni 
arrogat  angendi  ,  vexandi,  minuendi,  supprimendi 
Religiosa^Fainilias  Romae  el  in  circumposilis  pro- 
vinciis,  ibique  Ecclesiain  prixandi  suis  bonis,  ea- 
que  addicendi  fisco  aut  aliter  erogandi.  Consiim- 
mato  autem  iniquilalis  opere  tunc  designalo,  con- 
suit  Pius  Pp.  IX  non  abslinendum  ab  iis  itcrandis, 
quae  toties  ad  delerrcndos  ab  ausu  scelesto  publi- 
Ciiriim  rerum  moderatores  fuse  iam  exposueral  de 
legis  impielale,  maliiia,  fine,  cl  gravissimis  delri- 
meiilis.  Hoc  praestitil  alioculione,  quam  babuit  ad 
Cardinales  die  25  iulii  1873  ,  deciarans  iiriumi 
suaple  natura  ac  nuilam  legem  ipsam,  et  eos  omnes, 
qui  eam  proponere,  probare,  ac  sancire  non  exli- 
muerunt,  uec  non  mandanies,  fautorcs,  consullores, 
adbacrenies  ,  executores,  bonorumque  ecclesiasli- 
corum  emplores,  maiorfm  excommunicalionem  a- 
liasque  ccnsuras  et  pocnas  ecclesiaslicas  obstrictos 
esse  et  in  aoerlo  vcrs.Ti  damnalionis  aeternae  pe- 
riculo.  Eodem  anno  clarus  causis  agendis  Armandus 
Revclot  edidit  suam  Consulta^ione  per  gli  Ordi- 
ni  Relif)iosi  di  Roma,  eorum  iura  dcfendens;  ac 
Ipgcin  abolitionis  examinans  ralione  iuris  naturae 
el  ccclesiablici ,  nullain  ac  irrilam  esse  oslCDdil. 


rum  legum  acerbitas  succrevit  novis  ordi- 
nationiljus  rei  puiilicao  ministrorum,  quibus 
rcligiosarum  familiarum  communi  in  domo 
consociatiories  ,  ct  novac  admissiones  pro 
regularibus  utriusquo  sexus  sub  severis 
sanctionibus  prohibeiitui-.  Funestis  liuiusce- 
modi  legibus  ac  decretis  coronidein  posuit 
lex  illa,  qua  Ecclosiae  auctoritati  ct  mode- 
rationi  subductum  fuit  publicum  ac  priva- 
tum  doctrinarum  et  artium  magistcrium  et 
docendi  munus  concreditum  hominibus  su- 
spectae  iidei  aut  ap^rtis  Ecclesiae  inimi- 
cis,  et  qui  non  dubitarunt  athcismi  itnpie- 
tafem  publice  profiteri. 

Quum  ita  res  esset,  tamen  non  deerant 
homines  ,  qui  sive  per  publicas  ephemeri- 
des,  sive  peculiaribus  scriptis,  sive  impu- 
dentibus  sermonibus  plurium  occasione 
conventuum  iiabitfs  ,  obtrudere  et  persua- 
dere  populis  conabantur  hanc  Summi  Pon- 
tificis  in  Urbe  conditionem  talem  esse,  ut 
etiam  sub  alterius  potestatis  dominatione 
constitutus  ,  plena  libertate  frui  possit  ac 
tranquille  et  plene  suo  supremo  spirituali 
primatu  perfungi.  Ad  quam  opiiiionem  pu- 
blice  ipsi  confirmandam ,  cum  Episcopi  et 
fideles  ex  exteris  plagis  ad  Pontificem  vi- 
sendum  accedercnt,  sive  cum  eoruin  pios 
coetus  ad  suum  conspectum  Pontifex  nd- 
mitteret,  sive  cum  impios  ausus  contra  Ec- 
clesiam  Suis  ad  eos  sermonibus  deploraret, 
de  industria  et  callide  incautis  insinuare 
studebant ,  Pontificem  reipsa  plena  pote- 
state  et  libeitate  frui  ,  tum  loquendi,  tum 
excipiendi  fideles  ,  tum  Ecclesiam  univer- 
sam  administrandi.  Pius  Pp.  IX  allocutio- 
ne  habita  die  12  martii  1877,  de  hisce  ma- 
lis  artibus  questus,  sic  Cardiiiales  alloque- 
batur:  «  Mirum  Nobis  est  quod  talia  impu- 
denter  iactari  possint.quasi  exercitium  illo- 
rurn  actuum  qui  recensentur  plene  et  omni- 
no  esset  in  Nostra  potestate,  et  quasi  in  iis 
tota  gubernationis  Ecclesiae  ratio,  quae  ad 
munus  Nostrum  pertinet,  contineretur.Quis 
enim  nescit  non  sub  Nostra  sed  sub  domi- 
nantiurn  potestate  esse  actus  eius  liberta- 
tis  quam  tantopere  extollunt  ,  ita  ut  ea- 
tenus  et  tamdiu  eosdem  actus  exercere 
possimus,  quatenus  et  quamdiu  hoc  ab  iis 
non  impediatur?  .. .  Vellemus,  qui  sic  scri- 
bunt  vel  loquuntur  ,  eos  agnoscere   convi- 

lu  eius  sententiam  descecilerunt  illuslros  iuris 
consulii  omnium  nationum,  universitalum  studio- 
nim  anlecessores,  et  magisUMtus,  quibus  omnibus 
suinmam  compar.ivil  aucloritilein  Pius  Pp.  IX  siio 
apo^tolici»  Brevi  die  9  iuiii  1873  Annando  l'evelol 
dalo,  cuin  laudibus  ornans. 


440 


EPOCHA  XIII.    A  RERVM  PVBLICA  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


cia,  iniurias  ,  contumelias  ,  quae  etiam  in 
aula  Oratorum  Populi  continenter  contra 
humilitatem  Nostram  effunduntur.  Velle- 
mus  eos  testes  e.sse  probrorum  et  calum- 
niarum,  quibus  tum  amplissimus  ordo  ve- 
ster,  tunc  sacri  Ecclesiae  magistratus  om- 
nibus  modis  impetuntur,  tanto  cum  admi- 
nistrationis  eorum  detrimento;  testes  esse 
irrisus  ac  ludibrii,  quo  augusti  ritus  ac  in- 
stitutiones  calliolicae  Ecclesiae  dehonestan- 
tur,  petulantiae,  qua  sanctissima  religionis 
mysteria  profanantur  ,  ac  conspicere  pu- 
bUcis  honoris  signilicationibus  et  pompis 
decoratam  impietatem  et  atheos  homines, 
dum  contra  rehgiosae  supphcationes  et 
pompae  vetantur,  quas  avita  Italorum  pie- 
tas  libere  semper  celebraresolemnibustem- 
poribus  consuevit.  Vellemus  etiam  ipsis  no- 
tas  esse  blasphemias,  quae  impune,  auctori- 
tate  publica  dissimulante,  contra  Ecclesiam 
in  legumlatorum  conventu  coniiciuntur,  in 
quo  Ecclesiae  ipsi  subvertendi  et  aggre- 
diendi  criminatio  est  iUata  ,  hbertas  eius 
nefarium  ac  fatale  principium  vocatum  est, 
doctrinae  eius  perversae  ,  ac  societati  et 
moribus  adversantes  appellatae  sunt,  viset 
auctoritas  eius  ,  tamquam  civili  consortio 
perniciosa  incusata  fuit.  Neque  posscnt 
iidem  confictae  Nostrae  libertatis  praeco- 
nes  inficiari  tot  multiplices  continuas  gra- 
ves  occasiones,  in  id  comparatas,ut  incauta 
iuventus  inflammatis  cupidilatibus  corrum- 
patur,  ac  ex  eius  animo  catholica  fides  ra- 
dicitus  extirpetur.  Si  ipsi  demum  vias  luiius 
Urbis,  quae  per  B.  Petri  caihedrani  Reh- 
gionis  sedes  et  caput  est  obirent,  iudicare 
percommode  possent  utrum  templa  acatlio- 
lici  cultus  his  temporibus  excitata,  scholae 
corruptionis  quaquaversus  .diffusae,  tot  do- 
mus  perditionis  passim  eonstitutae,  obscena 
et  foeda  spectacula  quae  ocuUs  populi  olfe- 
runtur,  talem  rerum  conditioncm  faciant, 
qtiae  tolei-abiUs  sit  ei,  qui  pro  sui  apostola- 
tus.officio  debet  quidem  et  vellet  tot  malis 
occurrere,  at  contra  omnibus  mediis  et  ra- 
tionibus ,  omni  potestatis  uxercitio  priva- 
tur,  quo  possit  vcl  uni  tantum  ex  tot  maUs 
nece.ssaria  remedia  adhibere,  et  animabus 
in  exitium  ruentibus  opem  ferre.  His  ita  se 
habentiljus,  nonne  nova  amarulenta  irrisio 
et  hidiljrium  existimandum  cst  ilUid,  quod 
sacpe  dicitur,  nempe  debcre  Nos  concilia- 
tionis  et  concordiae  lonsilia  cum  iiovis  do- 
minatoribus  inire,  cum  iiaec  conciliationis 
ratio  non  aliud  ex  puitc  Nostra  c.^^sct,  nisi 
omnino  iirodcre  non  modo  summa  Sanctae 
huius  Sedis  iura,  quao  tainquam  sucrum  et 


inviolabile  depositum  ad  hanc  supremam 
cathedram  evecti  custodienda  ac  tuenda 
recepimus,  sed  etiam  et  praecipue  prodere 
divinum  ministerium  Nobis  pro  salute  ani- 
marum  commissum,  tradere  haereditatem 
Christi  in  manus  auctoritatis  huiusmodi  , 
cuius  opera  ad  ipstim  catholicae  religionis 
nomen,  si  fieri  posset,  delendum,  dirigun- 
tur?...  Haudquaquam  certe,  hatidquaquam 
Romanus  Pontifex  est  aut  erit  tinquam 
plenae  libertatis  compos  ,  ac  suae  plenae 
potestatis  ,  donec  aiiis  in  Urbe  sua  domi- 
nantibus  subiiciatur.  Alia  eius  sors  Romae 
esse  non  potest  nisi  aut  supremi  Principis 
aut  captivi;  nec  umquam  catholicae  Eccle- 
siae  universae  pax,  securitas,  tranqaillitas 
constare  poterit,  donec  exercitium  supremi 
apostolici  ministerii  obnoxium  fuerit  studiis 
partium,  arbitrio  dominantium,  vicibus  po- 
liticarum  electionum,  consiliis  et  operibus 
hominum  callidorum  ac  tttilitatem  iustitiae 
praeferentium  ». 

Tot  tantisque  curis  distentus  ,  tam  gra- 
vibus  augustiis  oppressus  ,  Pius  Pp.  IX 
constanti  animo,  in  aedibus  Vaticanis,  sol- 
licitudinem  Ecclesiae  universae  nuraquam 
intermisit.  Luctuosum  rerum  religiosarum 
in  Italia  dolens  significavit  non  modo  litte- 
ris  missis  in  forma  Brevis  ad  unum  vel 
alterttm  inter  eminentiores  Ecclesiae  Prae- 
latos,  sed  etiam  Allocutione  ad  Cardinales 
habita  die  27  octobi-is  1871  et  Litteia  En- 
cyclica  ad  omncs  Patriarchas  ,  Archiei^i- 
scopos  et  Episcopos  orbis  catholici  die  21 
novembris  1673  --Eodem  anno,vii°  idus  de- 
cembris,  Litteras  Apostolicas  dedit,  Qai  at- 
tlnrjit,  quibus  sententiam  ab  Archiepiscopo 
Mediolanensi  prolatam  super  identitate  cor- 
porum  Sa.ncti  Ambrosii  Episcopi  et  Ec- 
clesiae  Doctoris,  ac  Sanctorum  Martyrum 
Gervasii  et  Protasii,  Mediolani  recognito- 
rum,  confirmavit,  Sacrum  lubilaeum  indi- 
xit,  Bulla  Gi'u(;ibiis  Ecclesiac  diei  24  de- 
cembris  1874,  quod  etsi  Romae  solemniter 
aperire  haud  potuit,  tamcn  cum  in  Urbc, 
tum  in  univcrsa  Ecclesia  ,  magno  animu- 
i'um  fructu,  celebratum  intcllexit  i. 

Multiplicia    interim    devotionis   suae    in 


'  Pius  l'|).  IX  lein|)urc  siii  ponlificattis  oclo  Iiil)i- 
laiM  iiidixil  iionipc:  LiUoris  Aposl.  Arcano  divitiae 
Provideuliae  "20  nov.  1841!  ;  2  iiil.  1851)  occasionc 
siii  rfililiis  iii  Urbo;  Kncyci.  Ex  nliis  Nostris  '21  no- 
vcinlir.  1851;  Kncycl.  Apofit(dicae  ytislrae  1  nug, 
ISM  ;  Alli)r,ii(.  Cnm  pnntuin  -"i  scpl.  1857  ;  Kn- 
cYi'.!  Qnanla  Cura  i<  ilcccrtil).  1811.1;  Lill.  Apost. 
Netno  cirlc  i(jnoral  II  .ipril.  )8(i9;  cl  Encycl.  Gra- 
vibu>i  Ecclesiac  21  dcccinl).  187  \. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


441 


Pontificem  argumenta  frequenthis  tradide- 
runt  Praosules   ac    fideles  ,    sive    Romam 
adeuntcs,  ut  eum  venerarentur,  sive  ma- 
iora  pecuniarum  subsidia  ad  eum  mitten- 
tes,  qui  omnibus  suis  reditibus  orbatus,  om- 
nium  pene  levavit  inopiam.  Summa  liaec 
amoris     et    venerationis    dooumenta    Pio 
Pp.  IX  praecipue  exliibita  lnerunt,  quum 
ipse  anno  1877  quinquagesimum  Episcopa- 
lis  suae  consecrationis  natalem  dicm  age- 
ret.  De  liis  sermonem  faciens  Pontifex  ad 
Cardinales  ,  alloeutione  diei  22  iunii  illius 
anni,  appellavit  illud  magnum  spcctaculum 
mundo,  Aiigelis  et  hominibus,  subiungens: 
«  In  omni  pene  mundi  i'egione  ille  dics  di- 
vinae  erga  Nos  benignitatis  et  miserationis 
a  populo  Dei  publicis  laetitiae  et  i-eligio- 
nis   sigriificationibus   celebratus  est  ,  undi- 
que  ad  Nos  litterae  allatae  sunt  plenae  fi- 
lialis  affectus  ,  plenae  doloris  ob  iniquum 
bellum  cui  obnoxii  sumus  ,  quasi  tum  pri- 
mum    post  longa    intervalla    filiorum    vox 
compressa  erupisset:  ipsi  etiam  catholica- 
rum  nationum  rectores  ,  aliique  principes 
viri  et  feminae  non  solum  amplissima  no- 
bilitate,  sed  regaH  etiam  sanguine  specta- 
biles  ,  suae  Nobis  devinctae  voluntatis  of- 
ficia  exhibuerunt  ,  luculenter   ostendentes 
suum  rehgiosum  studium  ab  aliorum   pie- 
tate  non  vinci.  Frequentia  autem  ac  mul- 
titudo  Fidelium  ex  omni  lingua  populo  et 
natione,  ex  omni  ordine  aetate  et  sexu  ,  qui 
praeeuntibus   Pastoribus  suis  ,   peregrina- 
tione  suscepta  ex  remotissimis  etiam  re- 
gionibus  ad  Nos  venerunt  ,  fide  et  amore 
eorum   animus  inter  tot  cuiusque  generis 
incommoda  sustentante,  comperta  est  Vo- 
bis.  .  .  Vos  enim  vidistis  confertissima  ag- 
mina  ad  has  aedes  Nostras  ita  in  dies  sin- 
gulos  confluentia,ut  satis  ostenderent  quam 
cuperent  diuturnum  desiderium  Patris  sui 
conspiciendi  et  alloquendi  explere,  vidistis 
amantissimos  filios  voces  Nostras  cupidis- 
sime  haurire  ,   et  suis  protestationibus   ac 
obsequii  significationibus,   quas    lacrymae 
interdum  interrumpebant ,  in  persona  hu- 
militatis  Nostrae  Vicariam  Christi  potesta- 
tem  venerari,  atque  ipsum  colere  Aposto- 
lorum  Principem,  cuius  dignitas  in  indigno 
licet  haerede  non  deficit.  Hanc  autem  ve- 
nerationem  illustriorem  ac   splendidiorem 
quoque  catholicus    popukis   facere  voluit  , 
missis  et  allatis  ad  Nos  ex  omni  parte  ube- 
ribus  largitionum  subsidiis,  missis  et  alla- 
tis  muneribus  multitudine,  varietate,  pre- 
tio,  artificio  admirabilibus,  quae  dum  No- 
bis  facultatem  praebent  subveuiendi  huius 

WOVTERS,  II. 


ApostoUcae  Sedis,  ct  Ecclesiae  suis  bonis 
spoliatao  necessitatibus,  christianae  etiam 
caiitatis  vlm  et  splendorem  produnt  ». 

Communis  Patris  acerbitatibus  sublevan- 
dis  fuit  Iiaec  fidelium  alacritas  et  constan- 
tia,  sed  ipse  Pontifex  in  praeliis  Domini 
praeliandis  constans  et  alacer  ,  Episcopo- 
rum  eorumque  fideUum  subditorum  preces 
enixe  expostulavit  ,  Aliocutione  habita  in 
Vaticanis  acdibus  die  27  decembris  ipsius 
anni,  ut  Dcus  miscricoi^s  Ecclcsiam  suam 
glorificaret;  et  Immaculatae  Virginis  Ma- 
riae,  quae  tot  tantaque  beneficia  in  homi- 
nes  confert  in  illustri  specu  Lourdes,  Ro- 
sam  auream  ,  a  se  Dominica  IV  Quadra- 
gesimae  de  more  benedictam,dicavit  ^.  Ino- 


1  Esl  Hosa  aurea  sacinim  donum  ac  sollcraniter 
Dominica  IV  Quadragesimae  a  Summo  Pontifice  be- 
nedictura  ,  el  vel  per  se  ,  vel  per  suos  Legatos 
Calliolicis  Principibus  ,  Ecclesiis  Calhedraiibus  , 
emerilis  Ducibus  ,  in  praecipuae  dileclionis  argu- 
menlum  ,  missum.  Qmd  aurum  ,  quo  Rosa  baec 
conficilur,  quidve  nuiscus  el  balsaraum  ,  quae  con- 
tincl,  et  dios,  qua  i)onediciliir,  significont,  exponit 
Auctor  Caeremonialiti  edili  iussu  Gregorii  X,  apud 
MabiUoniuin  (Mus.  Hal.).  Franciscus  Anivilliin  sua 
Dissertatione  do  Rosae  aureae  origine,  referl  Ho- 
norii  III  genuinuni  lexlum  mss.,  quod  Romae  as- 
servalur  in  nionastcrio  Sanctae  Crucis  de  Hieru- 
saiem,  in  quo  legilur:  Hodierna  die  R.  P.  con- 
suevit  Rosam  auream  in  manu  portare.  Tempus 
(considera)  quia  in  media  Quadraijesimae,  locum 
quia  in  s.  Hierusalem ,  personam  quia  est  Sum- 
mufi  Pontifex  et  verius  I.  C.  qui  est  rex  regum, 
et  Dominus  dominantium  ,  qui  significatur  per 
Rosam.  Tempus  considerandum  est  quia  talis 
solemnilas  ordinata  fuit  a  D.  Gregorio  in  Domi- 
nica  quadragesimae  pro  eo  quod  humanum  cor- 
pus  suppositum  est  humanis  infirmitatibus.  Te- 
slalur  iiaque  Honorius  111  ,  qui  suiumum  Pdiuifica- 
lum  gessil  ab  an.  1216  ad  an,  1227,  Beatum 
Gregorium  Papam  eiusmodi  ritus  institutorem  fnis- 
se.  Verum  cura  plures  fucrint  Pontifices,  nomine 
Gregorii  ,  qui  anle  Honoriuni  III  Sanclam  Sedem 
obtinuerunl  ,  quaeritur  ab  eruditis  ,  quisnaiu  sit 
isle  Bealus  Gregorius.  Frauciscus  Anivilti  merao- 
ralus  probare  adnisus  est  ,  fuisse  B.  Gregoriura 
Magnum,  eleclum  Pontificem  an.  590;  P.  Incofer 
originem  benediciionis  Rosae  aureae  assignal  San- 
ctis  Gregorio  II  vel  III,  ab  an.  715  ad  au.  741; 
Lorigo  lenet  difficillimum  esse  investigare  huius 
rilus  exordia  ante  S.  Leonis  IX  (an.  1049  ad  an. 
1054)  tempora;  P.  Calmel  S.  Leoncm  IX  auclorem 
facit  huius  Rosae  consecrationis  ,  quamvis  Bene- 
diclus  XIV  non  Leoncm  IX,  sed  aliuin  Ponlificem 
eius  praedecessorem  ,  sed  incertum  ,  institulorem 
luiiusraodi  caerenioniae  lradal;Pagi,  in  Brev.Rom.y 
originem  Rosac  aureae  refort  ad  Urbanum  II  , 
an.  1088.  Alii  alia  de  bac  quaeslione  sentiunl. 
Sed  iuvat  heic  adducerc,  de  huius  doni  merilo,  ea 
quae  Callislus  Pp.  III  scripsit  Rosam  auream  mil- 
lcns  Carolo  VII  regi  Gallorum.  Non  muneris  ae- 
slimanda  est  quanlitas ,  aiebat  Ponlifex,  sed  al- 

41 


442 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM   IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


pinata  demnm  morte  correpto  in  Quirinali 
Palatio  rege  Victorio  Emmanuele,  eiusque 
filii  Umberti  edicto  novi  regni  promulgato, 
Pius  Pp.  IX  per  Cardinalem  sibi  a  secretis 
litteras  dedit  ad  Nuntios  Pontificios  die  28 
ianuarii  1878  ,  quibus  veram  narrationem 
texuit  eorum  ,  quae  suprema  adveniente 
hora  Victorio  Emmanueli  acciderant ,  at- 
que  ad  omnes  Oratores  Principum  cetero- 
rumque  Guberniorum  apud  Sanctam  Se- 
dem  protestationem  misit  die  17  eiusdem 
mensis  contra  alteram  civilis  Ecclesiae 
Principatus  occupationem. 

108-  Alia  gesta  Pii  Pp.  /A'— Probe  no- 
scens  in  quantis  rerum  ac  temporum  diffi- 
cultatibus  versaretur,  nihil  intentatum  Pius 
Pp.  IX  rehquit,  ut  summo  Ecclesiae  bono 
prospiceret,  ac  Pontificiae  ditionis  subditos 
bonis  omnibus  locupletaret.PubUcam  admi- 
nistrationem  ,  qua  opus  erat ,  instauravit, 
iudiciorum  ordinem ,  habita  temporum  ra- 
tione  ,  composuit  ,  industriam  promovit. 
Raro  clementiae  exemplo  libertate  donavit 
eos  omnes,  qui  rebelUonis  nomine  detine- 
bantur  ,  tum  exules  in  patriam  revocavit. 
Equestrem  Ordinem  an.  1847  creavit,  qui 
Pianus  ab  eius  nomine  dictus  fuit.  Litteris 
Qiiamvis  pcculiares  9  febr.  1853  nonnuUa 
privilegia  Protonotariis  concessa  moderan- 
da,  et  vero  etiam  abroganda  censuit ,  et 
fecit.  Pro  integra  regularis  disciplinae  ob- 
servantia  novam  Cardinalium  Congrega- 
tionem  Dc  statu  Rcgulariuni  Ordinuni  Ro- 
mae  instituit  et  Litt.  Apostol.  Romani  Pon- 
tijices,  die  6  ian.  1862,  instituit  Congrega- 
tionem  de  Propaganda  Fide  pro  negotiis 
ritusOrientalis.  Intcr  hacc  suae  apostoUcae 
solUcitudinis  opera  omnibus  omnia  factus 
mira  mansuetudine,  pietatc  ac  beneficentia 
praestitit.  Praecipua  cius  cura  fuit  paupe- 
ribus  ,  quos  vere  singulari  proscqucbatur 
benevolentia,  subvenire;  infirmos  in  nosoco- 
miis  degentes  sublevare  ;  scientiis  artibus 
et  Utteris  patrocinari.  Veterem  viam  Ap- 
piam  instauravit  ;  portam  Pancratianam  , 
quam  an.  1848  factio  seditiosorum  defor- 
maverat ,  splcndidiore  cultu  restituit ,  et 
statione  praesidiorum  et  portitorum  com- 
muniit ;  vias  ferreas  axibus  constratas  ab 
Urbe  ad  fincsNeapolitani  regni  prope  mare 


lioris  sif/nificalionis  fiualilas  interprelanda.  .  En 
xgilur  accipe  ptgnus  cl  monumetiliim  noslri  amo- 
ris .  .  .  Rosam  lianc  laetissimn  cnrde  suscipp  ;  nec 
el  anri  fnlijor  sed  cnntemplatio  Divinne  siijnifica- 
tionis  te.neat.  .  .' Utinam  [Jivinus  ardor  penctrct 
in  tuos  sensus,  Carissime  Fili ! 


mediterraneum  ob  mutua  commercia  dedu- 
cendas  curavit;  coUimbarium  extra  portam 
Capenam  ad  CaeUoUim  instauravit,  et  Ute- 
ratis  lapidibus  monumentorum  veterum 
instruxit ;  subversis  moUbus  et  ruderibus 
egestis  reUquias  basiUcae  luliae  restituit. 
Patriarchalem  BasiUcam  Ostiensem  dira 
incendii  vi  an.  1823  penitus  consumptam, 
quam  Leo  XII,  Pius  VIII  et  Gregorius  XVI 
magni  sumptibus  splendidius  quam  antea, 
reaedificandam  susceperant  ,  Pius  Pp.  IX 
ad  exitum  perduxit,et  iv°  idus  decembris 
1854  dedicavit  tanta  cum  solemnitate  ^  , 
quanlam  nunquam  aUa,  nisi  forte  perraro, 
vidit  aetas  ob  in-;entem  CardinaUum  et 
Episcoporum  frequentiam  ,  qui  ex  dissitis 
etiam  cathoUci  orbis  regionibus  Romam 
advenerant,  irreformabile  Pontificis  decre- 
tum  fidei  de  immaculata  B.  M.  V.  Conce- 
ptione  instantissime  exposcentes.  TempUim 
divae  Agnetis  martyris  ad  forum  Agonale 
exornavit,  eique  continentes  aedes  canoni- 
corum  Lateranensium  ,  vetustate  dilaben- 
tes  ,  ubi  e  magno  vitae  periculo  sospes 
fuit  2,  a  solo  refecit,  et  ibidem  catacumbas 
in  loco  dicto  de  Petra  Aurca  detexit  prope 
ecclesiam  ss.  martyrum  Alexandri,  Even- 
tii  et  TheoduU  ;  divi  CaUixti  etiam  hypo- 
gaeum  extra  portam  Sebastianeam  effodit. 
Nam  Pio  IX  promovente  ac  probante  ,  sa- 
crorum  monumentorum  effossio  ,  cura  et 
studium  viguerunt  quotidie  in  melius  ,  ita 
ut  ab  archeologis  Antiquitatis  oindex  ^  fue- 


1  Vid.  AUocut.  10  decemb.  1854. 

2  Miraiidum  liunc  eventum  cum  omnibus  suis  .•id- 
iunclis  ,  quae  praesentissimum  Uei  ac  Immacuialac 
Virginis  Mariae  iu  F'ium  L\  auxiiium  indubitanter 
testantur  ,  fuse  enarrarunt  in  vol.  XXIX  ephemcri- 
dcs  Lo  Scienaa  e  la  Fede  ,  an.  1855.  Tanlac  rei 
memoria  ut  postoris  quoque  servaretur  ,  inscriptio 
marmori  iusculpta  liomac  ad  ianuam  sanclae  .\gue- 
tis  coenobii  posila  osl. 

3  Quam  merito  id  encomii  PiodX  Iribuatur,  quis- 
quc  polesl  pcrspicere  ex  praeclara  coiieclione  sa- 
crarum  inscnpliouum  Url)is  Iiomae  saecuio  VII  ve- 
lustiorum,  qiiam  quidom  niunificcntissimi  Ponlificis 
sumplibus  accnrate  ac  splendido  cudendam  susce- 
pitRomae  cruditissimus  antiquitalis  scrulator  loan- 
nes  Daptisla  de  Hossi  ,  uli  scquens  inscriptio  ci- 
dcni  collcclioni  praemissa  denotat : 

Liber  Sacer  Esto 

llonori  Et  Noniini 

Pii  IX  P.  M. 

Cuius  Providentia  Et  lussu 

Ilaec  Veteris  yKvi  Christiani 

Romaua  Monuinenia 

In  Lucem  Prodeunt 

Ilnc  sane   opus  ,  ciiins  litulus   est  ,    Inscriptiones 

Clirislianae  IJrhis  linmae  scptimo   saeculu  anti- 

^uiurr;^',  qiiin  multnin  lucis  sit  allatnrum  catholicac 

fidci  vcrilali,  non  cst  qui  in  dubiuin  vocarc  polcst. 


VSQVE  AD  PUAESENTEM  AETATEM 


443 


rit  consalutatns.  In  qnorum  commodum 
museum  ohristianum  in  acdibus  Lateranen- 
sibus  dedicavit ;  et  in  ipsum  ox  christianis 
hypogacis,ubi  Christitideles  odio  impiorum 
in  capitis  discrimen  adducti,inter  martYrum 
loculos  olim  delitesoebant ,  inferri  iussit  re- 
liquias  prisoaium  artium  suis  expensis  ef- 
fossas;  item  Acadcnuani  archcolojicain  fun- 
davit.  Museum  analhomicum  pro  cultori- 
bus  artium  naturalium  laute  adornavit  ; 
museum  rerum  naturalium  conolavibus 
omni  cultu  exornatis,  et  nova  metallorum, 
lapidum  et  fossiUum  copia  per  phiteos  di- 
gesta  in  elegantiorem  formam  refeoit.  Se- 
minarium  ,  quod  ex  suo  nomine  Pianuni 
appellari  passus  est,ad  sancli  Apoliinaris 
in  Urbe  fundavit,  ea  lege  ut  singuli  ephe- 
bi,  ex  unaquaque  dioecesi  regni  Pontificii, 
bini  ex  Senogalliensi  ,  reHgiosis  moribus 
probatissimi  publice  alerentur  '.  Romanum 
archigymnasium  ampliavit  auctis  magiste- 
riis,  praomiis  studiorum  iuventuti  proposi- 
tis  ,  veterum  monumentorum  gaza  biblio- 
thecae  attributa,  sacrario  in  splendidiorem 
formam  restituto  ,  scalis  et  porticibus  in- 
stauratis.  Ludum  aperuit  in  regione  Urbis 
adiecta,  ubi  reUgiosi  sodales  a  Misericordia 
pueros  sexennium  egre.ssos  doctrinam  chri- 
stianam ,  historiam  sacram ,  italam  dictio- 
nem,  arithmeticam,  geographiam  docerent, 
libris  omnique  instrumento  in  discentes 
publice  erogatis.  In  eadem  Urbis  regione 
puelhs  publice  instituendis  magisterio  vir- 
ginum  ,  quibus  a  Providentia  nomen  est  , 
amplas  aedes  cum  liortis  eo  consiho  extru- 
xit,  ut  diebus  festis  in  disciphnam  conve- 
nirent  grandiores  natu,  quae  profestis  as- 
siduo  opere  destinentur.  Suburbanum  prae- 
dium  in  via  Portuensi  sodaUbus  losephianis 
attribuit,  ut  adolescentuh  rusticis  laboribus 
durati  ad  rem  agrariam  publice  fungeren- 
tur.  Fidei  propagationi  in  longinquis  regio- 
nibus  summopere  studuit,  atque  piissimum 
opus  sanctae  Infantiae  ,  quod  bono  Sinen- 
sium  puerorum  nunc  primum,ipso  auspice, 
instilutum  est,  datis  litteris  Apostolicis  xv° 
calend.  augusti  1856,  Episcoporum  curae 
valde  commendavit,  ac  indulgentiis  et  pri- 
vilegiis  auxit.  Abolevit  tribunal  sic  dictum 
Monarchiae  Siculae  ^.  Inter  Doctores  ad- 
scripsit  s.  Alphonsum  de  Ligorio  ^,  s.  Hila- 
rium  de  Poitiers  •*,  et  s.  Franciscum  Sale- 


sium>.  Adprobavit  ctiam  varialnstituta  seu 
Congi-egationes  religiosas  ;  quid  vero  egis- 
set  pro  S.  losepho  et  pro  devotione  SS.  Cor- 
dis  lesu  iam  diximus  ^.  Iu  Sanctorum  nu- 
merum  quinquaginta  et  duos,ae(iue  ac  inter 
Bcatos  ducentos  et  viginti  unum  Servos  Dei 
solemniter  adscripsit^';  sicuti,  e  S.  Rituum 
Congr.consulto,  aliis  centum  et  novem  cul- 
tum  Beatorum  vel  Sanctorum  ab  ininienio- 
rahili  tributum,  auctoritate  Apostolica  con- 
firmavit. 

100.  Pii  Pp.  IX  obitus  —  Die  septima  fe- 
bruarii  an.  1878,  Pius  IX  annos  natus  85, 
menses  8,  et  dies  26,  pulmonis  paralysi  cor- 
reptus,  Ecclesiae  Sacramentis  aliisque  Re- 
ligionis  auxiliis  communitus  ,  cum  suis  in 
gerua  adstantibus  benedixisset,  liora  quasi 
sexta  a  mciidie,  ex  hac  vita  discessit.  Pri- 
mus  ipse  fuit  inter  Romanos  Pontifices,  qui 
Summum  Ponlificatum  gereret  annos  31  , 
menses  7,  et  dies  23.  More  Pontificum  tu- 
mulatus  est  ad  tempus  in  Basilica  Vatica- 
na,  unde  mense  iulio  an.  1881  eius  reliquiae 
translatae  sunt  ad  ecclesiam  S.  Laurentii 
extra  moenia  in  Fundo  Verano  ^.  Sepulcrum 


'  Lili.  Apost.  14  maii  l8o3. 
-  Vid.  p.  13  in  noia  et  p.  255. 
3  Cf  p.  303. 
*  Pcr  Breve  diei  13  maii  185!. 


1  Vid.  p.  200  el  224. 

2  Pp.  135  et  292-293. 

3  Cf,  prae  aliis,  pp.  373-376. 

4  Cum  suprcmam  Pii  Pp.  IX  volunlatcm  ,  qui 
corpus  suum  in  Basilica  Laurenliana  exlra  pome- 
rium  cnniii  iusserat,  perfici  oporleret,  monilis  iis 
qui  securitalem  publicam  tucri  debebant ,  consli- 
lutum  fuerat,  ul  ex  Basilica  Valicana  corpus  eve- 
heretiir  siientio  noclis,  eoque  tempore  quod  esse 
solet  maxime  quielum.  Item  ducendum  funus  esse 
placuit  uon  eo  appuralu,  qui  Pontificiae  dignilati 
Ecclesiaeque  institutis  conveniret,  sed  qucm  pnie- 
sens  romanae  urbis  condilio  sineret.  Verum  eius 
rei  vulgalur  repenle  fama  Lrbe  lola  ;  quare  po- 
luilns  romanus  beneficiurum  ac  virtulum  tanti  Pon- 
tificis  inemor,  spoule  demonslrabat,  velle  se  parenti 
publico  obscquium  pielalemque  supremam  testiii- 
cari.  Quod  quidem  grati  el  amanlis  animi  testi- 
monium  plane  futurum  crat  popuii  romani  gravi- 
late  et  religione  dignum  ,  cum  nihil  aliud  esset 
propositum,  qnam  aut  funus  decenler  prosequi,  aul, 
quo  incederet,  frcquentes  ac  venerabundos  adesse. 

Ad  conslilutam  diem  13  iulii  1881  ,  noctu  , 
ponipa  funebris  e  lemplo  Vaticano  processit ,  in- 
gcnti  nuillitudine  ex  omni  civium  ordinc  per  com- 
pita  perque  vias  circumfusa.  Magnus  piorum  ho- 
minum  numerus  circa  feretrum,  maior  poue  conii 
tabatur  ,  incessu  pacato  et  gravi.  Ab  his  quidein 
aplas  tempori  preces  fundentibus  nec  vox  nec  si- 
gnificalio  ulla  exstitit,  quae  lacessere  quemquara, 
aut  turbas  quoquo  raodo  ciere  posse  videretur. 
Sed  ecce  vel  a  principio  non  ignota  flagiliosorum 
manus  incompositis  clamoribus  lugubre  ofiTicium 
perturbare.  Mox  aucto  numero  et  audacia,  ingcmi- 
nare  lerrores  ac  tunuiltus ;  rcbus  sanclissimis  ma- 
ledicere  ,  speclalissimos  viros  sibilis  conviciisque 


44-i  EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA  RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


et  titulum  ipse  testamento  caverat ,  redo- 
lentque  christianam  simplicitatem-  Nam 
in  fronte  exigui  tumuli  sub  mortui  calva- 
ria  legitur  :  Ossa  et  cineres  Pil  PP.  IX  — 
Vixit  annos  lxxxv  —  iaPoatiJicatu  a.  xxxi. 
m.  vii.d.xxiii.— OrGi!e/3ro  eo.Tam  diuturno 
Pontificatu  Pius  etsi  pressus  adversis,  ta- 
men  creavit  centum  viginti  tres  Cardina- 
les,  et  duo  millia  supra  centum  Episcopos. 
Ad  honores  et  iura  Ecclesiae  Metropolita- 
nae  extulit  viginti  novem  Episcopales  Sedes, 
instituitque  centum  triginta  duas  novas  dioe- 
ceses,tres  Apostolicas  Delegationes,  trigin- 
ta  tres  Vicariatus  et  quindecim  Praefeetu- 
ras  Apostolicas,  necnon  Coenoljium  Ss.  Ni- 
colaietBenedicti,PraelaturaeNidlius,iSlo- 
iiaeci. 


accipere:  vultiique  et  voce  et  ira  niinaces  circuni- 
venire  hosliiiter  lugubrem  coniilatuni,  et  veiberi- 
bus  saxisque  certalim  petere.  Inimo  ,  quod  nulla 
barbaria  tentavisset,  ne  reliquiis  quidem  Ponlificis 
sanclissimi  pepercerunt.  Non  modo  enim  nomen 
Pii  IX  contumeliose  appellatum  ,  sed  in  currum 
quadrigarura  ,  quo  reiiquiae  veliebanlur,  coniecti 
lapides,  pluriesque  inclamatum,  proiiciendos  iniiu- 
malos  cineres.  Conlinuatumque  longo  viarum  trac- 
tu,  duarum  liorarum  spalio  ,  turpe  speclaculum. 
Quod  si  non  ad  extrcma  ventum  est,  moderationi 
eorum  Iribuatur,  qui  quamvis  umni  vi  petulanlia- 
que  lacessiti  iniurias  palienter  ferre  maluerunt  , 
quam  ullo  modo  sinere  ul  inter  illud  pielalis  of- 
ficium  funesiiora  contingerent. 

Leo  Pp.  XIll  alloculione  liabita  4augusti  1881  gra- 
viier  conquerebatur  de  boc  nefandi  scelcre,  aiens: 
«  Iieploramus ,  illalamque  exposlulamus  iniiiriam, 
cuius  ad  eos  culpa  perlinet,  qui  nec  iura  religiouis 
ncc  civium  libertalem  adversus  impiorura  hominum 
furorcm  defenderunl.  Atqne  ex  lioc  ipso  perspiciat 
cailiolicus  orbis  quanta  Nobis  in  Urbe  securilas 
relinquatur.  Cognitiiiii  perspectumque  eral,  coaclns 
Nos  esse  ad  aspernm  muUisqiie  de  caussis  nnn  fe- 
rendam  conditioneui ;  lianc  lamen  recens  evcntos, 
de  qiio  loquimur,  magis  palefccil  atque  illustravit, 
simulque  oslcndit  ,  si  acerbus  Nobis  est  rerum 
praescnliuni  status,  acerbiorem  esse  expeclationcm 
reliquarum.  Quod  si  eveclos  per  Urbem  Pii  IX 
cineres  indignissimae  perlurbaliones  maximique  tu- 
mullus  consequuii  sunl,  quis  praestare  queat,  non 
camdem  improborum  futur.mi  audaciam,  si  Nos  in- 
cedero  convenicnter  dignilati  Nostrac  per  Urbcm 
speciarenl?  Praeserlim  si  dalam  sibi  caussam  pu- 
larcnl  ,  quod  Nos  ofricium  coegissct  aul  lalas  iii 
Uibe  loges  non  iustas  damnare,  aut  quicqiiam  aliiid 
piiblicc  nnn  iurc  gestuni  rcprebendcie.  Qiiapri)plcr 
magis  magisque  intclligilur  ,  non  alio  morio  Nos 
Piomae  nuiic  posse  consistere  ,  quam  in  aedibus 
Valicanis  caplivos.  Inimo  si  quis  attciitc  certa  in- 
dicia  considcrct,  qiiac  passini  erumpnnl,  simulque 
cogilcl  ,  aperlc  coniuravis^c  seclas  in  oxcidium 
cailiolici  noniinis,  iioii  sine  caussa  afHrmari  polosl, 
ailvcisus  Ecclesiam  Christi  ct  Ponlificom  niaximnm, 
lidcmque  avilam  Italorum  pcrniciosiora  consilia 
maturari  ». 


110.  Leo  XI II  Pontifex[an.  1878)  -  Sub- 
lato  e  vivis  Pio  Pp.  IX,  trepidarunt  fideles, 
nam  Petri  navis  feris  iactabatur  fluctibus, 
eamque  mergere  augurabantur  homines  ini- 
mici^cjui  Pium  IX  ultimum  fuisse  Romanum 
Pontificem  venditabant.  Sed  evanuerunt  in 
cogitationibus  suis,  factique  sunt  vehiti  mi- 
lites  custodientes  sepulcrum  Christi,  qui  te- 
stes  Eius  gloriosae  resurrectionis  inviti  ex- 
titerunt.  Vaticanas  enim  aedes ,  in  quibus 
Conchive  celebrabatur,  suis  satellitibus  se- 
pire  arbitrati  sunt,  iique  astare  potuerunt 
solemni  promulgationi,  quae  post  triduum 
facta  est,  die  scihcet  vigesima  februarii,  e- 
lecti  Summi  Pontificis  CardinaUs  loachim 
Pecci,  qui  Leonis  XIII  nomen  assumpsit. 

Carpineti ,  oppidi  dioecesis  Anagniae  , 
die  2  martii  1810,  natus  est  loachim  Pecci 
ex  Comitibus  Ludovico  et  Anna  Prosperi. 
Postquam  htteris  scientiisque  apud  Patres 
Societatis  lesu  dihgentissime  vacasset,  Sa- 
cerdotio  auctus  est  die  23  decembris  1837. 
A  Gregorio  Pp.  XVI  Apostohcam  Delega- 
tionem  accepit  iiiprovinciasBeneventi,Spo- 
leti  et  Perusiae,  quas  per  vices  ita  iuste 
ac  solerter  administravit,  ut  Beneventi  ter- 
ras  praedonibus  purgaverit,  etnonnunquam 
Perusiae  carceres  vacuae  prorsusextiterint. 
InConsistorio  diei27  ianuariil843  Episcopus 
creatus  est,  et  die  19  februarii  1844  Nun- 
tius  ApostoUcus  ad  Belgas  missus  Bruxel- 
lis.  Perusina  episcopahs  sedes,  quam  Ipse 
Pontifex  creatus  ad  archiepiscopalcm  di- 
gnitatem  evexit,  adsignata  ei  fuit  in  Con- 
sistorio  diei  19  ianuarii  1846,  et  Sanctae  Ro- 
manae  Ecclesiae  Cardinahs  renuntiatus  est 
in  Consistorio  diei  19  decembris  1853.Eccle- 
siasticas  has  promeritas  dignitates  Pius  IX 
Peccio  cumulavit,  cum  ei  Pracfecturam  Ac- 
rarii  S.  R.  E.  (Canierlengato)  attribuit. 

Pontifex  electus,  el  die  3  martii  solem- 
niter  coronatus,  primam  suam  Epistolam 
Encyclicam  ad  universum  orbem  dedit  die 
21  aprilis  1878.  In  ea,  quae  incipit:  Inscru- 
tabili  Dei  consilio,  commoiistrat  malorum 
congeriem ,  cjua  mundus  premitur,  a  con- 
temptu  sanctae  ac  infallibilis  Ecclcsiae  au- 
ctoritatis  dcscendere;  haec  enim  cst  vindcx 
et  tutamen  omnis  legitimae  potestatis.  Ideo- 
que  civihtas  ,  quae  Ecclesiac  legibus  con- 
tradicit,  liaud  talis  rcvera  diei  potest.  Ut 
autcm  in  aniinum  inducant  omnes  ,  prae- 
.sertim  principcs,  ccterique  populorum  re- 
ctorcs,  Ecclesiam  Catholicam  fontcm  ct  ori- 
ginem  esse  civilitatis  gentium,  suis  doctri- 
nis,  lcgibus  ct  factis,  cn  quor.sum  speclant 
Leonis  Pp.XUI  littcrac,scrniones,et  opera. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


445 


Quanta  sapientia.  prudentiaque  student  hu- 
ius  beneficii  participes  eflicerepopulos,dum 
sartaet  tecta  conservat  Ecclcsiae  iura,  iam 
vidimus,  cum  de  statu  Religionis  in  impo- 
riis,  regni  et  gentibus  sub  Hncni  Pontifica- 
tus  Pii  IX  disseruimus.  Eius  Encyclicae 
Litterae  ac  Epistolae,  quae  doctrina  et  ser- 
mone  scripta  reforunt  Sancti  Leonis  Ma- 
gni,  singulos  lioinines,  familiam,  liominum- 
que  civile  consortium  a  malorum  barathro 
retrahere,  et  ad  rectum  quietumque  trami- 
tem  revocare  contendunt. 

Ad  Patriarchas,  Primates,  Archiepisco- 
pos  et  Episcopos  universos  catholici  orbis 
Litteram  Encyclicam  misit  Leo  XIII  die  28 
decembris  1878-  Haec,  quae  incipit:  Quod 
Apostolici  muneris,  mala  Litteris  Encycli- 
cis  mensis  aprilis  deplorata  brevi  increvisse 
indicat.  De  illa  nempe  hominum  secta  lo- 
quitur  Pontifex,  «  qui  diversis  ac  pene  bar- 
baris  noniinibus  Socialistae,  Communistuc 
vel  Nihilistae  appellantur,  quique  per  uni- 
versum  orbem  ditiusi,  et  iniquo  mter  se  foe- 
dere  arctissime  coiligati  ,  non  amplius  ab 
occultorum  conventuum  tenebris  praesi- 
dium  quaerunt ,  sed  palam  fidenterque  in 
lucem  prodeuntes,  quod  iampridem  inierunt 
consilium  cuiuslibet  civilis  societatis  funda- 
menta  convellendi,  perficere  adnituntur  ». 
Causam  horum  perfidorum  hominum  auda- 
ciae  ab  iis  venenatis  doctrinis  repetit,  quae 
superioribus  temporibus  tamquam  vitiosa 
semina  medios  inter  populos  diffusae,  tam 
pestiferos  suo  tempore  fructusdederunt.Sed 
sectarum  conatus  in  irritum  cessuros  affir- 
mat,  si  catholicae  Ecclesiae  doctriua,  Ro- 
manorumque  Pontificum  auctoritas,  et  pe- 
nes  principes  et  penes  populos  ,  debito  in 
honore  manserit.  Et  ad  principes  et  popu- 
los  vocem  attollit  Leo  XIII,  eosque  per  pro- 
priam  ipsorum  ac  reipublicae  salutem  pre- 
catur,  obtestans,  ut  Ecclesiam,  de  publica 
regnorum  prosperitate  tam  egregie  meri- 
tam,  magistram  recipiant  etaudiant,ipsam- 
que  Ecclesiam  in  eam  tandem  conditionem 
libertatemque  restituant,  qua  saluberrimam 
vim  suam  in  totius  humanae  societaiis  com- 
modum  possit  exerere. 

Egregie  iterum  luctuosissimum  societatis 
humanae  praesentem  statum  adumbrat  in 
altera  Littera  Encyclica,  quam  iisdem  de- 
dit  suis  Venerabilibus  Fratribus  die  29  iu- 
nii  1881,  quaeque  de  Politico  Principatu  au- 
dit.  Incipit  enim  dicens:  «Diuturnum  illud 
teterrimumque  bellum  ,  adversus  divinara 
Ecclesiue  auctoritatem  susceptum,  illuc,  quo 
proclive  erat,  evasit;  videlicet  in  commune 


periculum  societatis  humanae,  ac  nomina- 
tim  civilis  principatus,  in  quo  salus  publica 
maxime  nititur.  Quod  hacpotis^iimum  aetato 
nostrafactumesseapparet.  Cupiditates  enim 
populares  quamlibet  imperii  vim  audacius 
hodie  recusant,  quam  antea  :  et  tanta  est 
passim  licentia,  tam  crebrae  seditiones  ac 
turbae,  ut  iis  qui  res  publicas  gerunt  non 
solum  denegata  saepe  obtemperatio,  sed  ne 
satis  (piidem  tutum  incoluniitatispraesidium 
relictum  esse  videatur.  Diu  quidem  dataest 
opera,  ut  illi  in  contemptum  atque  odium 
venirent  multitudini,  conceptaeque  flammis 
invidiae  iam  erumpentibus,  satis  exiguo  in- 
tervallo  summorum  principum  vita  pluries 
est  aut  occultis  insidiis  aut  apertis  latro- 
ciniis  ad  internecionem  expetita».  Efhca- 
cissima  remedia  his  gravissimis  periculis 
Catholicam  Ecclesiam  afferre  posse  osten- 
dit;  nam  ad  politicum  imperium  quod  atti- 
net,  iilud  a  Deo  proficisci  recte  ipsa  docet, 
cum  id  reperiat  c  sacris  Litteris  et  monu- 
mentis  christianae  vetustatis  aperte  testa- 
tum;  neque  praeterea  ulla  potest  doctrina 
cogitari,  quae  sit  magis  aut  rationi  conve- 
niens  ,  aut  principum  et  populorum  saluti 
consentanea  ». 

Non  minus  autem  Summi  Pontificis  sol- 
licitudinem  experta  est  familia,  rudimenta 
quae  continet  civilis  societatis.  Quoniam 
lethifera  pestis,  quae  per  artus  intimos  hu- 
manae  societatis  serpit,  naturalem  viri  ac 
mulieris  unionem  ,  gentibus  vel  barbaris 
sacram,  dehonestat,  filiorum  farailias  men- 
tes  et  corda  depravat ,  Leo  XIII  et  chri- 
stiani  Matrimonii  naturam  ac  excellentiam 
viudicavit ,  et  iuvenum  instruclionem  ad 
rectam  normam  exegit.  Epistola  Encycli- 
ca:  Arcanum  dicinae  sapientiae,  quam  de- 
dit  die  10  februarii  1880,  documenta  ac 
praecepta  continet  de  Matrimonio  chri- 
stiano  non  minus  ad  conservationem  civi- 
lis  communitatis,  quam  ad  salutem  homi- 
num  sempiteruam  magnopere  spectantia. 
Quae  ad  instaurandam  utiliter  philoso- 
phiam  ipse  Summus  Pontifex  scripsit  in 
Epistola  Encyclica:  Aeterni  Patris ,  die  4 
augusti  1879;  alia  Epistola:  lamprideni 
considerando  ,  quam  misit  ad  Cardinalem 
Antoninum  de  Luca,  sacro  Consilio  studiis 
reguudis  Praefectum,  die  15  octobris  eius- 
dem  anni  ,  ut  Romae  praesertim  philoso- 
phicae  disciplinae  secundum  mentem  et 
principia  Doctoris  Angelici  enucleate  ,  di- 
lucide  ,  copiose  traderentur  et  excoleren- 
tur,  coetus  Academicus  in  Urbe  Roma  in- 
stitueretur  ,  qui  s.  Thomae  Aquinatis  no- 


446 


EPOCHA  XIII.   A  PVBLICA   RERVM  IN  GALLIIS  SVBVERSIONE 


mine  et  patronatu  insignis,  eius  opera  gx- 
planaret  ac  illustraret,  novaque  fieret  editio 
Operum  sancti  Doctoris  accurate  emenda- 
ta;  demum  recens,  sub  die  18  augusti  an. 
1883,  Littera :  Saepe  numero  considerantes 
missa  ad  Cardinales  Antoninum  de  Luca 
Vicecancellarium,  loannem  Baptistam  Pi- 
tra  Bibliothecarium  S.  R.  E.,  et  losephum 
Hergenroether  Tabulariis  Vaticanis  Prae- 
fectum,  qua  praecipitur  ut  viri  probi  in  hi- 
storicarum  disciplinarum  genere  scienter 
versati,  animum  adiiciant  «  ad  scribendaiii 
historiam  hoc  proposito  et  hac  ratione,  ut 
quid  verum  sincerumque  sit  appareat ,  et 
quae  congeruntur  iam  nimium  diu  in  Pon- 
tifices  romanos  iniuriosa  crimina  docte  op- 
portuneque  diluantur ;  haec  totidem  monu- 
menta  sunt  altissimae  sapientiae  ac  pru- 
dentissimi  consilii  Leonis  XIII.  His  acce- 
dunt  in  Urbe  scholae  ad  pueros  erudiendos, 
gymnasia  et  lycea  edocendis  iuvenibus,  aca- 
demiae  iuris  ,  philosophiae  ,  ac  historiae  , 
quae  ab  eo  parata ,  aere  auctoritateque 
sua  servantur. 

11  i.  Indulgentiae  concessae,  et  indictae 
supplicationcs  catholico  orbi—\]i\  mos  est, 
Leo  Pp.  XIII  ob  suam  ad  Pontificiam  Ca- 
thedram  elationem  Plenariam  concessil  In- 
dulgentiam  in  forma  lubilaei ,  Litteris  .suis 
Apostohcis :  Pon^f^ces  Maxiini  diei  15  fe- 
bruarii  1879.  Sed  novis  Apostolicis  Litte- 
ris:  Militans  lesu  Christi  Ecclesia,  missis 
die  12  martii  1881  ,  alterum  extraordina- 
rium  lubilaeum  indixit.  lam  a  die  3  decem- 
bris  1880  Epistolam  EncycHcam  :  Sancta 
Dci  cioitas  ,  conscripserat  de  Institutis  a 
Propagatione  Fidei,  a  Sacra  lesu  Christi 
Infantia,  et  a  Scholis  Orientis  provehendis. 
Muneris  Sui  esse  duxerat  Pontifex  ,  his 
Litteris  «  piis  studiis  caritatique  christia- 
norum  admovere  stimulos  ,  ut  qua  preci- 
bus,  qua  largitioni'jus  sacrarum  missionum 
opus  iuvare  et  fidci  propagationi  favcre 
contendant  ».  Cum  autcm  pi-oxima  esset 
occasio  habendi  saccularia  solemnia  ob  me- 
moriam  s.  Erancisci  Assisiensis  ,  Litteras 
Encyclicas  dedit  :  Auspicato  conccssuni  , 
dic  17  septcmbris  1882,  quibus  de  ip.so  San- 
cto  et  de  Tertio  Fianciscalium  Ordine  pio- 
pagando  disscrcns,  non  modo  pietatcm  sunm 
crga  Franciscum  tcstatur  ,  verum  ctiam 
Pastorum  Ecclcsiac  caritatem  cxcitat  ,  ut 
in  hominum  saUite  cum  eo  curanda  adla- 
borcnt,  simihtudincm  aliquam  et  imitalio- 
ncm  tanti  Viri  fidcHbus  omnibus  inculcan- 
do.  Vcrum  ad  facilius  hunc  fiiicm  asse- 
quendum,  Constitutiono  Apostolica:  Mise-\ 


ricors  Dei  Filius  ,  die  29  maii  1883  leges 
F^raneiscahum  Tertii  Ordinis  saecularis  , 
aetati  nostrae  aptatas  tradidit.  cum  Indice 
Indulgentiarum  ac  Privilegiorum  Tertiariis 
ex  utroque  sexu  singuUs  concessorum,  qui- 
bus  incitamenta  praebuit  omnibus,  ut  Ter- 
tio  huic  Oi'dini  nato  apto  multitudini  no- 
men  dare  non  recusent.  Animadvertens 
auteni  praecipuum  semper  ac  solemne  ca- 
thohcis  hominibus  fuisse,  in  trepidis  rebus 
dubiisque  temporibus  ad  Mariam  confuge- 
re,  et  in  materna  Eius  bonitate  conquie- 
scere,  opportunum  censuit  universales  hoc 
tempore  suppUcationes  instituere,  et  invo- 
care  per  Rosarii  preces  Virginem  augu- 
stam,  ut  parem  necessitatibus  opem  a  lesu 
Christo  eius  Filio  omnes  impetrarent.  Epi- 
stola  Encyclica  :  Supremi  Apostolatas  of- 
Jicio,  diei  1  septembris  1883,  mandat  uni- 
versis  chrislianis  non  modo,  ut  vel  publice 
vel  privatim  in  sua  quisque  domo  et  fa- 
miUa  pium  Rosarii  officium  peragere  stu- 
deant  et  non  intermissa  consuetudine  usur- 
pent ,  sed  etiam  ut  integrum  octobrem 
mensem  ilUus  anni  caelesti  Reginae  a  Ro- 
sario  sacrum  dicatumque  celebrent,  quin- 
que  .saltem  Rosarii  decades,  adiectis  Lita- 
niis  Lauretanis  quotidie  in  sacris  templis 
recitando.  Huic  Summi  Pontificis  voUintati 
obtemperatum  est  studio  et  alacritate  tan- 
ta,  quantam  vel  rci  sanctitas  vel  caussae 
gravitas  postulabant.  Ipse  vero,  ut  in  com- 
mendabiU  Rosarii  MariaUs  precandi  for- 
mula  perpetuitas  et  constantia  inter  catho- 
licos  obtineant  ,  Litteris  in  forma  Brevis, 
datis  die  24  decembris  1883,  et  quae  inci- 
piunt:  Salutaris  ille  spiritus  prccum',  edixit 
in  optatis  suis  esse,  ut  in  dioecesium  sin- 
gularum  templo  principe  quotidic,  in  tem- 
piiscuriaUbusdiebus  festis  singuUsRosarius 
recitetur.  lisdeinque  Litteris  iterum  sta- 
tuit,  quod  huminimas  prcccs  sibi  oblatas  a 
Magistro  GeneraU  Ordinis  Pracdicatorum, 
cxcipicns  iam  indulserat  ,  dcci-cto  Sacrae 
Rituum  Congregationis  (Uei  10  dccembris 
1883,  ut  ccteris  Litaniarum  Lauretanarum 
beatac  Mariae  praeconiis,  in  Ecclesia  uni- 
versa,iii  posterum  addatur  ct  hoc  postremo 
U)co:  Rc(jina  Sacratissimi  Rosarii,  orapro 
nobis.  Nuperrime  autem  ,  die  Epiphaniae 
Domini  huius  anni  1884,  ]  racccpit  decreto 
ciusdem  Sacrae  Rituum  Congregationis,  ut 
in  omnibus  tum  in  Urbis  tum  caihoUci  orbis 
Ecclesiis ,  in  fine  cuiusque  Missae  sine 
cantu  celebratae,  llexis  gcnibus  recitentur 
nonnuUac  adsignatae  prcccs  ,  tcr  ccntum 
dierum  Indulgentia  locupletatae. 


VSQVE  AD  PRAESENTEM  AETATEM 


447 


112.  Lconis  Pp.XIlI  praecipuae  erga  Ita- 
Uam  curae  —  Ad  exaltationem  catliolicae 
tidei  et  clii-isiiunae  reiigionis  augmcntum, 
LeoPp.  XlII,diesacro  Immaculatae  Virginis 
Conceptioni  anni  1881  Sanctorum  catalogo 
adscripsit  Beatos  loannem  Baptistum  de  Ru- 
beis,  Laurentium  a  Brundusio,  Bencdictum 
losephum  Labre  Confessores,  et  Claiam  a 
Cruce,  Virgincm.Monseautemianuarii  1882 
labente  inter  Beatos  recensuit  Venerabiles 
Alphonsum  de  Orozco  sacerdotem  ex  Or- 
dine  Eremitaium  s.  Augustini,  et  Cai'olum 
a  Setia,  ac  Humilem  a  Besiniano  ex  Ordine 
Rcformatorum  s.  Francisci.  Vcrum  etsi,  ut 
dicitur  in  Epistola  Encyclica  diei  15  februa- 
rii  1882  ad  Archiepiscopos  et  Episcopos  , 
aliosque  Locorum  Ordinarios  in  Regione 
Italica,universam  christianam  rempublicam 
et  singulas  eius  partes  Ipse  vigilantia  et  ca- 
ritate  complectitur,  tamen  singulariquadam 
ratione  curas  cogitationesque  suas  ad  se  Ita- 
Ha  convertit.  Singulares  siquidem  coniun- 
ctionis  necessitudines  Ipsi  cum  Italia  inter- 
cedunt ,  c  in  qua  Deus  domicilium  Vicarii 
sui,magisterium  veritatis,  et  catholicae  uni- 
tatis  centrum  collocavit».  Venerabiles  igi- 
tur  Fratres  suos  Italiae  Episcopos  adhor- 
tatur,  ut  mentem  diligentius  intendant,  et 
vigilantius  populorum  italicorum  animos 
•nuniant,  omnibusque  praesidii  firment,  ne 
thesaurus  omnium  pretiosissimus,  fides  ca- 
tholica  diripiatur.  «Apud  italas  gentes,  ait 
Christi  Vicarius,quae  in  avita  religione  con- 
stanter  et  fideliter  omni  tempore  perman- 
serunt,  imminuta  nunc  passim  Ecclesia  li- 
bertas  est,  atque  acrius  in  dies  hoc  agitur, 
ut  ex  omnibus  publice  institutis  forma  ilia 
et  veluti  characier  christianus  deleatur,  quo 
semper  fuit  Italorum  non  sine  causa  nobi- 
litatum  genus.  Sublata  sodalium  religioso- 
rum  collegia;  proscripta  Ecclesiae  bona;  rata 
citra  ritus  catholicos  connubia;  iu  institu- 
tione  iuventutis  nullae  potestati  ecclesiasti- 
cae  partes  relictae.  Neque  finis  est  nec  mo- 
dus  uUus  acerbi  et  luctuosi  belli  cum  Apo- 
stolica  Sede  suscepti,  cuius  causa  incredi- 
biliter  Ecclesia  laborat,  Romanusque  Pon- 
tifex  in  summas  angustias  compulsus  est.  Is 
enim  civili  prinoipatu  spoliatus  necesse  fuit 
ut  in  alienam  ditionem  potestatemque  con- 
cederet.  Urbs  autem  Roma ,  augustissima 


urbium  christianarum,  exposita  est  et  pa- 
tet  quibuslibet  Ecclcsiae  hostibus,  profana- 
que  rerum  novitate  poUuitur,  scholisettem- 
plis  ritu  haeretico  passim  dedicatis».  His 
malis  ingravesceniibus,  remedia  comparare 
desiderans,  Pontifex  Episcopos  hortatur,  ut 
edooeant  sumraa  cum  cura  populos,  quanti 
sit  lidem  catholicam  possidere  et  quam  ma- 
gna  eiusdcm  tuendi  necessitas.  «  Intelligant, 
inquit ,  quicumque  amant  catholicum  no- 
men,  tempus  i;im  esse  conari  aliquid ,  et 
nuilo  pacto  languori  desidiaeque  se  dedere, 
cum  nemo  celcrius  opprimatur,quam  qui  ve- 
cordi  securitate  quicscunt.  Videant  quam 
nihil  reformidarit  veteruni  illorum  nobilis 
et  operosa  virtus;  quorum  et  laboribus  et 
sanguine  fides  catholica  adolevit  ».  Ad  hanc 
alendam  augendamque  virtutem  vehemen- 
ter  exoptat,  ut  floreant  lateque  amplificen- 
tur  Societates,  «quibus  maxime  propositum 
sit  fidei  christianae  virtutumque  ceterarum 
retinere  et  incitare  studia.  Tales  sunt  con- 
sociationes  iuvenum  opificum;  quaeque  con- 
stitutae  sunt  aut  coetibus  cathoiicorum  ho- 
minum  in  tempora  ceria  agendis,  aut  ino- 
piae  miserorum  levandae,  et  tuendae  die- 
i'um  festorum  leligioni,  et  pueris  ex  infima 
plebe  erudiendis;  aliaeque  ex  eodem  genere 
complures».  Quantum  legc  possunt,  agen- 
do,  rogando,  contendendo,  tantum  vult  ut 
fideles  enitanturet  efficiant,  Pontificis  caus- 
sa,  cui  reapse  non  specie  libertas  est  resti- 
tuenda.  Permagni  referre,  subiungit,  publi- 
cari  et  longe  lateque  fluere  salubriter  ocri- 
pta.Praecipuas  autem  curascogitationesque 
Episcoporum  in  eo  evigiiare  opus  esse  mo- 
net,  ut  ministros  Dei  idoneos  rite  instituant, 
praesertim  in  clericorum  Seminariis,  quae 
sibi  plurimas  et  maximas  animi ,  consilii  , 
vigilantiae  partes  eorum  vindicant. 

Gesta  haec  dictaque  Leonis  Pp.  XIII  vix 
valent  exprimere  eius  animi  magnitudinem, 
et  virtutem  a  labore  invictam,  quibus  Pe- 
tri  Cathedram  sex  abhinc  annis  illustrat. 
Perfectam  vero  imaginem  sui  reddidit  Ipse 
quatuor  his  versibus,  quos  sub  quadam  sua 
effigie  consc.ripsit : 

lustitiam  colui ;  certamina  longa,  labores, 
Ludibria,  insidias,  aspera  quaeque  tuli  ; 

At  Fidei  vindex  non  flectar  :  pro  grege  Christi 
Dulce  pati;  ipsoque  in  carcere  dulce  mori. 


FIXIS  TOMI  SECVNDI 


ERRATA 


CORRIGE 


TOM. 


Pag- 

VIII, 

col. 

lin. 

11 

An.  1703 

Ad.  1073 

» 

105, 

II 

1, 

» 

44 

Ladiocena 

Laodicena 

I) 

120, 

II 

2, 

II 

41 

Sraesanct. 

Praesanct. 

1) 

174, 

II 

1, 

II 

33 

occupatus 

occupatis 

1) 

ib., 

II 

9 

II 

43 

scripsit 

scriplis. 

TOM.   II. 

Pag. 

37, 

col. 

9 

Un 

ult. 

268-269 

265-266 

82, 

1) 

2, 

1) 

50 

Praeect. 

Praelect. 

» 

ib., 

n 

ib. 

?  » 

52 

catholica  e 

catholicae 

11 

83, 

II 

1, 

11 

56 

IX 

IV 

1) 

96, 

II 

2, 

II 

45 

Veritas 

Veritus 

1) 

ib., 

II 

ib. 

,   » 

49 

Archiepiscopura, 

Archiepiscopura 

1) 

165, 

II 

2, 

II 

49 

addicit 

addit 

II 

187, 

II 

2, 

II 

7 

bedienti 

bediendi 

1) 

362, 

II 

9 

'"5 

11 

ult. 

349 

346 

II 
II 

375, 
376, 

1) 
II 

2, 
1, 

1) 

11 

52 
54 

1  Gorgonienses 

Gorcomienses 

II 

ib. 

1) 

ib 

1  » 

56 

211 

211  et  176 

II 

382, 

1) 

1, 

11 

55 

|)accos 

paucos 

1) 

390, 

1) 

2, 

11 

19 

Osabur- 

Osnabur- 

II 

400, 

II 

2, 

II 

45 

ostenderelur 

ostenderentur 

11 

433, 

1) 

2, 

11 

39 

Ecclesia 

Ecclesiara 

1) 

ib., 

II 

ib 

)  » 

37 

scilicet 

scilicet, 

Nihil  obstat 

NuNTius  Can-  Signoriello 
Censor  Thcologus 


Imprimatur 

lOSEPH    Can.    MOLINARI 

Dcputat. 


INDEX 

RERViM  PHAEClPVARViM,  QVAE  IN  HOC  COMPENDIO 
IIISTORIAE  ECCLESIASTICAE  COiNTINENTVR  * 


A 


Abaelardus,  t.  ii,  p.  2[) 

Abasgorum  conversio,  i,  151 

Abbo  S.,  1,  263 

Abdon,  I,  61 

Abelly,  ii,  2-11 

Abgarus  i,  7 

Abraham,  i,  xvi 

Abucara,  i,  238 

Abyssinia,  i,  91,  147,  157 

Acacianum  scliisma,  i,  140,  143,  145 

Achamot,  i,  36 

Achery  d",  ii,  242 

Achilieus,  i,  33,  52 

Acoemetae,  i,  128 

Acta  Pilati,  i,  8 
Acyllinus,  i,  51 
Adalbertus  haereticus,  i,  198 
Adalbertus  S.,  i,  260,  263,  265 
Adamus  can.  Bremens.,  ii,  17 
Ademarus,  i,  279 
Adeodatus  Pp..  i,  180 
Adhelmus,  i,  201 
Adiaphoristicae  lites,  ii,  181 
Ado,  I,  238 
Adoptiani,  i,  212 
Aelfricus,  r,  264 
Aeriani,  i,  112 

Aethiopum  conversio,  i,  90,  91,  147 
Africa  Ecclesiae  status  in,  i,  39,  66,  82,  103, 
131,  140,  144, 148,  150, 186,  200,  280;  ii,  8, 
141,  164.  209,  269 
Agapetus  Pp.  I,  i,  152;  Pp.  II,  i,  254 
Agatha,  i,  61 
Agatho  Pp.,  I,  180 
Agathonica,  i,  43 
Agnoetae,  i,  151 
Agnus  Dei  cereae  effigies,  i,  124,  ii,  102;  in 

Missa,  i,  183 
Agobardus,  i,  230 
Agrippae  persecutio,  i,  13 
Aguire  de,  ii,  242 
Aimon,  i,  264 

Alamandari  conversio,  i,  146 
Albanensis  synodus,  ii,  268 
Albertus  cmi.   Aquensis,  ii,  49  ;   Magnus 
II,  68  .        .         D        , 

Albigenses,  ii,  52,  55,  60 


Alcantara  Petrus  de,  ii,  179 

Alcoranus,  i,  167 

Alcuinus,  I,  213 

Alegambe,  ii,  228 

Alembert  d',  ii,  288 

Alensonii  synod.,  ii,  214 

Alexander  Pp.  I,  i,  34;  Pp.  II,  i,  285;  Pp.  III 
II,  36,  38;  Pp.  IV,  ii,  68,  72;  Pp.  V,  n,  114 
Pp.  VI,  II,  138;  Pp.  VII,  II,  224,  230 
Pp.  VIII,  II,  237;  martyr,  i,  45;  S.,  i,  54: 
de  S.  Elpidio,  ii,  98;  Natalis,  ii,  276,  278 
imp.  I,  i,  54,  56;  imp.  II,  ii,  396-401 

Alexandrina  Ecclesia,  i,  18;  Schola,  i,  48; 
Synod.,  i,  104 

Alexiani,  n,  104 

Algerus,  i,  280;  ii,  33 

Allatius,  II,  227 

Aliiaco  de,  ii,  128 

Aimarici  errores,  ii,  52,  53,  57 

Almici,  II,  305 

Alter,  II,  342 

Alvarez,  ii,  202 

Alvarus,  ii,  98 

Alzog,  II,  344 

Amadeus  Vict.  rex  Sardin.,  ii,  262 

Amalarius,  i,  230 

Amandus  S.,  i,  172 

Amatus,  i,  184 

Ambro.sius  S.,  i,  110,  117;  Camald.  ii,  140 

Americae  Ecclesiae  status,ii,  141,  164,  189, 

208,  286,  334 
Ammon,  i,  93 
Amolo,  I,  228 
Amore  G.  a  S.,  ii,  68 
Amort,  II,  304 
Amphilochius  S.,  i,  114 
Amiraldus,  ii,  214 
Anabaptistae,  ii,  150,  154 
Anachoretae,  i,  78 
Anacletus  Pp.,  i,  34 

Anastasius  Pp.  I,  i ,  118;  Pp.  II,  i,  142,  144; 
Pp.  III,  I,  249;  Pp.  IV,  II,  34;  imper.,  i, 
141,  143,  189;  Biblioth.  i,  239,  ii,  306;  Si- 
naita,  i,  162 
Ancharano  de  Petr.,  ii,  128 
Ancyrana  synodus,  i,  84. 
Andegavensis  synodus,  i,  136 
Andreae  Apost.  Acta,  i,  11 
Andreae  loan.,  ii,  98 
Andreas  Vahen.,  ii,  228 


Primus  nunienis  i  indical  lomum,  aller  1   paginam 

WOVTERS,  II. 


42 


II  INDEX    RERVM 

Angelus  Domini,  ii,  91,  261 

Anglia  Ecclesiae  status  in,  i,  136,  140,  162, 

168   173,  177,  179,  184,  196,  217,  231,  243, 

253!  261,  270,  276,  287;  ii,  18,  29,  39,  100, 

154   163,  168,  173,  198,  221,  231,  270,  274, 

307,  346,  362,  404-406 
Anglicanae  Ordinationes,  ii,  262 
Anglicanae  Sorores,  ii,  193 
Anicetus  Pp.,  i,  43 
Annatae  in  benef.,  ii,  95,  111 
Anomaei,  i,  98 
Ausbertus  s.,  i,  184 
Anscharius  s.,  i,  224 
Ansegisus,  i,  222 
Anselmus  Cantuar.  S.,  ii ,  16,  18;  Havel- 

berg.,  II,  34;  Lucensis,  ii,  16 
Anterus  Pp.,  i,  57 
Anti-concordatistae,  ii,  324 
Antiochena  eccl.,  i,  12,  104,  109,  115;  Sy- 

nodus,  II,  31 
Antistius,  i,  33 
Anti-trinitarii,  i,  58;  ii,  168 
Antoine,  ii,  276 
Antonelli,  ii,  306 

Antoninus  S.,  ii,  128,  305;  imper.,  i,  38,  39 
Antonius  S.,  i,  78,  92 
Apagathus,  i,  45 
Apocryph.  Script.,  i,  14 
ApoUinaris,  i,  43,  46,  102 
Apollonius,  I,  45,  47 
Apologistae,  i,  42 
Apostolornmelectio,  i,  5;  missio,  i,  11;  Con- 

cil.,  I,  15;  Acta,  i,  20;  Canones  et  Consti- 

tut,  I,  29 
Apostolici,  II,  87 
Appellationes,  i,  96,  121,  125 
Appellantes,  ii,  259,  263,  287 
Appion,  1,  50 
Aquila,  I,  48 

Aquileiensis  synod.,'i,  109 
Aquisgranae  synod.,  i,  220,  271 
Arausicanae  synod.,  i,  132,  149 
Arcadius  imper.,  i,  116 
Arcaiii  disciphna,  i,  31 
Archehius  S.,  i,  70 
Archidiaconi,  i,  85 
Archipresbyteri,  i,  85 
Arclion,  i,  35 
Arcudius,  ii,  227 

Arelatensis  synodus,  i,  83,  84,  136 
Argens  d',  ii,'  264 
Argentinensis  T.,  ii,  98 
Argentro  d',  ii,  279 
Ariani,  i,  85,  88,  94,  98,  99 
Arias  Montanus,  ii,  191 
Ariminense  Concil.,  i,  101 
Aringhus,  ii,  203 
Aristides,  i,  37 
Armeni,  i,  39,  90,  157;  ii,  8,  31,  38,  67,  103, 

123,  208,  416 
Arminiaiii,  n,  196,  214 
Arnaldistac,  ii,  30,  32 
Arnauld,  ii,  228 
Arnobius,  i,  89,  142 


PRAECIPVAftVM 

Arnulphus  S.,  i,  172;  Rhemens.,  i,  265,  267 

Arrubal,  ii,  202 

Artemon,  i,  49 

Ascetae,  i,  24 

Asia  Religion.  status  in,  i,  18,  39,  256;  ii, 

45,  66,  103 
Assemani  tres,  ii,  307 
Athanasius  S.,  i,  88,  93,  99,  108,  113 
Athei  scriptores,  n,  238 
Athenagoras,  ii,  43,  47 
Attalus,  I,  45 
Attila,  I,  136 
Atto,  I,  264 
Audientes,  i,  62 
Auditores  Rotae,  ii,  91 
Augustana  Confessio,  ii,  153;  Pax,  ii,  163 
Augustinus  Hinpon.,  i,  118,  127;  mon.  i,  162; 

Anton.  II,  191 
Augustus  imper.,  i,  1 
Aurelianus  imper.,  i,  70 
Aurelius  Marcus  imper.,  i,  42 
Aureolus,  ii,  98 

Austria,  ii,  363,390,vid.  quoque  Germania 
Auxiliis  controvers.  de,  ii,  191 
Avarum  seu  Hunnorum  conversio,  i,  210 
Ave  Maria,  ii,  261 
Avila  loan.,  ii,  160 


B 


Babin,  ii,  277 

Babilonica  captivitas,  i,  xviii 

Baccalaureatus,  n,  32 

Bachuisen,  ii,  304 

Bacon,  ii,  80,  98 

Baden  Ducatus,  vid.  Germania 

Baillet,  ii,  242 

Bailly,  ii,  342 

Baius,  II,  176 

Ballerini,  ii,  305 

Baimes,  ii,  343 

Baltus,  II,  278 

Balutius,  II,  279 

Baiinez,  ii,  202 

Baptismus  haeret.,  i,  66 

Barbara  S.,  i,  57 

Barbarorum  incursioncs,  i,  116,  127 

Barbea,  i,  33 

Barbo.sa,  ii,  228 

Bardesanes,  i,  45 

Barnabas  S.,  i,  14,  16 

Barnabitae,  ii,  156 

Baronius,  ii,  203 

Barruel,  ii,  343 

Barsumas,  i,  138 

Bartholomaeus  dc  Martyrib.,  ii,  191 

Bartholomaca  caedes  San-,  ii,  183 

Basilecn.se  Concihum,  ii,  120;  Schisma,  ii, 

122,  124,  127 
Basilidos,  I,  35,  66 
Basilius  S.,  93,  108,  110 
Ba.ssianus,  i,  54 
Battaglini,  ii,  279 
Bautain,  ii,  345 


INDEX    RtRVM    PRAECIPVAKVM 


III 


Bavarorum  convoisio,  i,  186,  101 

Bayle,  ii,  230,  288 

Beaumont  de.  ii,  280 

Becamis,  ii,  202 

Be.ohetti,  ii,  278,  Mi 

Becker,  ii,  306 

Beda,  i,  201 

Beelen,  ii,  343,  413 

Beguardi  et  Beguinac,  ii,  88 

Begginaium  instit.,  ii,  41 

Belgio  Ecclesiae  status  in,  ii,  25,  175 

105,  212,  312,  33!),  351,  411 
Bellarminus,  ii,  202 
Benedietus  Pp.  I,  i.  158:  Pp.  II  ,  i, 

Pp.  III.  1,231: Pp.  IV,i,21();Pp.  V,  I 

Pp.  VI,  I,  2r,2;  Pp.  VII,  1.  202;  Pp. 

1,271;  Pp.  IX,  1,274;  Pp.  X  antip.  i. 

Pp.  XI,  II,  85;  Pp.  XII,  II,  04;  Pp. 

II,  112,  261;  Pp.  XIV,  11.280,  289; 

siae,  I,  140;  Anianus,  i,  222 
Benedictini,  i,  160 
Benitius  Philip.,  ii,  74 
Berault-Bercastel,  ii,  306 
Berengarius,  i.  280 
Bergier,  ii,  305 
Bernardinus  S.,  ii,  128 
Bernardu.s  S.,  ii,  27.  33,  109 
Berno,  i,  270 
Bernoldus,  i.  264 
Berthier,  ii,  278.  305 
Bertholdus,  ii,  17 
Bertholet,  ii,  270 
Berti,  ii,  304,  306 
Bertramnus,  i.  227,  230 
Berullus,  ii,  203 
Beryllus,  i,  58 
Bessarion,  ii,  140 
Bessinius,  ii,  306 
Beust,  II,  301 
Beuvelet,  ii,  243 
Bianchi,  ii,  307 
Bianchini,  ii,  276,  270,  306 
Bjblicae  societates,  ii,  337 
Bibliotheca  german.  univers.,  ii,  292 
Bibliotheca  Vaticana,  ii,  134 
Biel,  II,  140 
Billuart,  ii,  276 
Binterim,  ii,  344 
Birgitta  S.,  ii,  104 
Bizochi,  II,  87 
Blandina,  i,  45 
Blastus,  I,  46 
Blesensis  P.,  n,  49 
Blosius,  II,  160 
Blount,  II,  240 
Bockel,  II,  1.54 
Bodin,  II,  230 
Boetius,  I,  146 
Bogomili,  ii,  26 

Bohemi,  I,  117,  241,  255,  260;  ii,  0 
Bois  du,  II,  242 
Bolingljroke,  ii,  275 
Bollandistae,  ii,  203 
Bona  Eccles.,  i,  189 


185, 


183 
,250 
VIII 
,  283 
XIII 
Nur 


Bona,  II.  227 

Bonapaite  I,  ii,  322,  326-332;  III,  ii,  369-371, 
381,  430 

Bonaventura  S.,  ii,  73 

BontVerius,  ii,  202 

Bonitacius  Pp.  I  ,  i  ,  124  ;  Pp.  II  ,  i,  140; 
Pp.  III,  I,  163,  150;  Pp.  IV,  I,  164;  Pp.  V, 
I,  168;  Pp.  VI  ,  I,  244;  Pp.  VII  ,  antip. 

I,  262;  Pp.  VIII.  II,  82-85  ;  Pp.  IX,  i,  111; 
Apost.  Germ.,  i,  101,  195;  Russiae,  i,  279 

Bonosus,  I,  114 
Bonnetty,  ii,  345 
Borgia  Franc.  de,  ii,  160 
Borromacus  Carolus,  ii,  177,  101 
Borussia  Ecclesiae  status  in,  ii,  151,  270, 

307,  330,  352;  vid.  quoque  Germania 
Borussi,  I,  273;  ii,  62,  70 
Bosius,  II,  203 

Bosnia,  ii,  428;  vid.  quoque  Slavi 
Bossuet,  II,  240,  244 
Boudart,  ii,  241 
Boudon.  II,  243 
Boulainvilliers  de.  ii,  288 
Bourdaloue,  ii.  243 
Bouthiliier  le,  ii,  228 
Boverius,  ii.  203 
Boyer,  ii,  280 

Brasilia,  ii,  164,  208;  vid.  quoque  Araerica 
Breil  du,  ii,  278 
Britannorum  conversio,  i,  45,  135;  vid.  quo- 

que  Anglia 
Brownistae,  ii,  221 
Brugensis  Lucas,  ii,  201 
Bruis  de,  ii,  25 
Brumoy,  ii,  278 
Brun  le,  ii,  280 
Brunet  vel  Bonnet,  ii,  342 
Bruno  S.,  i,  279;  Signiens.,  ii,  16;  Hatto, 

II,  263;  Franc  Leop.,  ii,  343 
Brunus  lord.,  ii,  239 
Bukentop,  ii,  241 

Bulgari,  I,  219,  233,  237,  ii,  430;  vid.  quo- 

que  Slavi  et  Orientales 
Bullet,  II,  305 
Bulleau,  ii,  242 
Burchardus,  i,  264 
Burdinus  antipapa,  ii,  22 
Burgensis,  ii,  128 
Burgundinorum  conversio,   i,  144 
Bus  de,  11,  193 
Busaeus,  ii,  203 
Busembaum,  ii,  227,  241 
Busiri,  ii,  344 
Bussy  de,  ii,  241 
Butler,  II,  306 
Buzelinus,  ii,  203 
Buzzetti,  II,  342 
Bzovius,  II,  203 

c 

Cabassutius,  ii,  242 
Cabilonehsis  synod.,  i,  172 
Cadolaus  antipapa,  i,  285 


IV 


INDEX   RERVM    PRAECIPVARVM 


Caelestiniis  Pp.  I,  i,  127;Pp.  II,  ii,  31;  Pp.  III, 

II,  47,  49;  Pp.  IV,  ii,  64;  Pp.  V,  ii,  81 
CaeJestius,  i,  122 
Caelibatus  cleric.,  i,  77;  ii,  5 
Caerularius,  i,  281 
Caesarius,  i,  33 
Caesaraugustaiia  synod.,  i,  184 
Caietanus,  ii,  159 

Caius  Pp.,  I,  72;  presby.  rom.,  i,  41 
Calasanctius.  ii,  204 
Caldaei  ii,  421;  vid.  quoque  Oriental.  Eccl. 

status 
Calendarium   lulianum,  ii,   178;  Gregoria- 

num,  ibid. 
Calicis  materia,  i,  55 
Caligula  imp.,  i,  12 
Callistus  Pp.  I,  I,  54,  55;  Pp.  II,  n,  22; 

Pp.  III,  II,  131;  Nicephorus,  ii,  99 
Callixtus,  II,  245 
Calmet,  ii,  276,  303 
Calvinus  et  Calvinistae,  n,  158,  182,  196, 

214,  245,  273 
Camaldulenses,  i,  273 
Camaldulensis  Ambros.,  ii,  140 
Camillus  de  Lellis  S.,  ii,  193 
Campanarum  usus,  i,  163,  260;  ii,  60 
Candidus,  i,  50 
Canisius,  ii,  191,  203 
Canon  SS.  Libr.,  i,  31 
Canonici,  i,  220 
Canonissae,  i,  220 
Canonicorum  instit.,  i,  201 
Canonizatio  Ssrum,  i,  265 
Canus,  II,  159 

Capetus  Hugo,  rex  Galliae,  i,  263 
Capistrano  loan.  de,  ii,  140 
Capitula  III,  i,  153 
Capitularia,  i,  216 

Cappellari,  ii,  343,  vid.  Gregorius  Pp.  XVI 
Capucini,  ii,  157 
Caracalla  imp.,  i.  53 
Caracciolo,  ii,  193 
Cardinales,  ii,  65,  133,  135,  219 
Carentonii  synod.,  ii,  214 
Carisiaca  synod.,  i,  228 
Carlostadius,  ii,  146,  150 
Carmelitae,  ii,  40,  78,  91,  197,  243 
Carolini  libri,  i,  211 
Carnjus  Martellus,  i,  195;  Magnus,  i,  197, 

208,  214,  220;  ii,  37;  Calvus,  i,  239;  Gras- 

sus,  I,  240;  IV,  II,  97,  100 
Carpocrates,  i,  36 
Carpus,  I,  43 
Carranza,  ii,  177,  191 
Carriere,  ii,  343 
Carrieres  de,  ii,  240 
Catacumbae,  i,  54 
Carthaginenses  synod.,  i,  65,  119 
Cartusiani,  ii,  15;  Dionysius,  ii,  140 
Cassianus,  i,  128.  129 
Cassiodnrus,  i,  148 
Castio  a,  II,  160 
Catharina  Senensis,  ii,  105,  134 
Cecconi,  ii,  381 


Cedrenus,  i,  37 

Celchyt.  synod.,  i,  231 

Cellensis  P.,  ii,  49 

CelUtae,  ii,  104 

Celsus,  I,  38,  42 

Cerdo  haeresiarca,  i,  40 

Cereus  Paschalis,  i,  124 

Cerinthus,  i,  26 

Cernai  de  P.,  n,  68 

Cerularius  Michael,  i,  281 

Chalcedonense  Concil.,  i,  135 

Chalcondilas,  ii,  140 

Charabre  de  la,  ii,  277 

Chantal  de  F.,  ii,  205 

Chapeauville,  ii,  203 

Charlas,  ii,  242 

Charlevoix,  ii,  279 

Charlier,  ii,  128 

Charmes  ex,  ii,  304 

Charnage  de,  ii,  278 

Chateaubriand,  ii,  344 

Chaumaix,  ii.  305 

Chazari,  i,  233 

Chelm  de,  ii,  128 

Chelmens.  schisma,  ii,  400 

Cheminais,  ii,  243 

Cherbury  de,  ii    240 

Chetardie,  ii,  241 

Chiliasmus,  i    41 

Choisy,  II,  278 

Chorepiscopi,  i,  85 

Christophorus  Pp-  i,  247 

ChrisLi  nativitas,  baptismus  etc  i,  1-8;  Chri- 
sti  Corporis  festus,  ii,  72 

Chrodegandus  S.,  i,  200 

Chromatius  S. ,  i,  122 

Chi'ysologus  P.,  I,  133 

Chry.sostomus  loan.  i,  117,  120 

Chubb,  II,  275 

Ciaconius,  ii,  191 

Cirtensis  synodus,  i,  76 

Cistercienses,  ii,  15 

Clarke,  ii,  274 

Clarissae,  ii,  56,  72 

Claromontii  synod.,  ii,  7 

Claudius  imp.  I,  i,  12;  II,  i,  69 

Clavasio  de,  ii,  140 

Claves  Confessionis  Petri,  i,  214 

Clemangis  de,  ii,  128 

ClemensPp.  I,  i,  27;  Pp.  II,  i,277;Pp.  III,  ii, 
46;  III  aiitipapa,  ii,  11 ;  Pp.  IV,  ii,  73;  Pp.V, 
II,  86;  Pp.  VI,  II,  97;  Pp.  VII,  ii,  106,  149, 
153;  Pp.  VIII.  II,  190;  Pp.  IX,  ii,  226,230; 
Pp  X,  II,  231;  Pp.  XI,  II,  248;  Pp.  XII. 
II,  267;  Pp.  XIII,  II,  292;  Pp.  XIV,  n,  297, 
300;  Alexandr.,  i,  .50;  liaereticus,  i,  198 

Clerici  Regular.  ii,  1.56,  193 

Clerico-Iiberali,  ii,  376 

Clericorum  continentia,  vid.Coelibatum  clc- 
ricorum. 

Cletus  Pp.,  i,  27 

Cliclitoveus,   II,  160 

Clodoveus,  I,  142 

Cloveshoviensis  synod.,  i,  199 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Cluniacenses,  i,  252 

Cochinohina  Rehg.  status  in,  ii,  230,  285,337 

Cochleus,  II,  IGO 

Cocq  de,  II,  211 

Coelleteau,  ii,  202 

Coenieteiia  christ..  i,  54 

Coenae  Bulla.  ii.  120 

Cointe  le,  ii.  242 

Collatio  Cai-thagin.,  i,  122 

Collet,  II,  304 

Collins,  11,  275 

Colluthus,  I,  86 

Colombiere,  n.  243 

Colombanus  S.,  i.  162 

Columbini,  ii,  104 

Columnenses.  ii,  83 

Combefis,  ii,  228 

Comestop  P..  ii,  40 

Coraitolius.  ii.  202 

Commendae,  ii,  95 

Commodus  imp.,  i,  45 

Communismi  error  damnatus,  ii.  375 

Conceptio  Imm.  B.  M.  V.,  ii,  100.  361 

ConciUi  Congregatio,  ii,  170 

Concina,  ii,  277 

Concordata,  ii,  23, 126, 144, 282, 322, 337-341 , 

351,  354,  363-366,  367,  392 
Concordius,  i.  43 
Condorcet,  ii.  290 
Condren.  ii,  203 
Conink  de,  ii,  202 
Conon  Pp.,  i,  183 

Conradus  S.,  i,  263;  imper.  II,  i,  273 
Consistentes,  i,  62 
Constantiense  Concil.,  ii,  115 
Constantinopol.  dedicatio,  i,  89;  Concil.  I, 
I,  111;  II,  I.  154;  III.  i,  181;  IV,  i,  236; 
latin.  imp.,  ii,  51,  59 
Constantinus  Pp.,  i,  188;  Magnus,  i,  80,  88, 
92;  Pogonatus,  II,  181;  Copronymus,  1,204; 
imp.,  I,  75,  80 

Constantius  Chlorus,  i,  75,  97,  102 

Constitutio  civilis  Cleri,  ii,  314,  315,  320 

Contenson,  ii,  227 

ContinentiaClericorumvid.  CoelibatumCle- 
ricorum 

Contzen,  ii,  244 

Copti,  I,  153,  427;  vid.  quoqueOrientalis  Ec- 
clesiae  status,  passim 

Corana  i,  43 

Corbinianus  S..  i,  191 

Cordara,  ii,  203 

Cordis  lesu  festum,  ii,  292 

CorneUus  Pp.  I,  i,  63  65 

Corporis  Christi  festura,  ii,  72 

Corps-Francs,  ii,  368 

Corrupticulae,  ii,  151 

Cortezi,  ii,  159 

Cosmus,  i,  148 

Coster,  II,  202 

Cotelerius,  ii,  242 

Cotolendy,  ii,  230 

Coton,  11,  202 

Constant,  ii,  242 

WOVTERS,  II. 


Courrayer,  ii,  262 

Covarruvias,  ii,  177,  191 

Crabbe,  ii,  160 

Crescens  Cynicus,  i,  42 

Cresconius,  i,  184 

CriUon,  ii,  305 

Critices  reguUie,  i,  xi 

Croatarum  conversio,  i,  169 

Cruciatae  expedit.,  ii,  17,  26,  33,  46,  58,  66, 

74,  80 
Crucis  inventio,  i,  89 
Cumming,  ii,  379 
Cunibertus  S-,  i,  172 
Curlandi,  ii,  62 
Cusa  de,  ii,  128 
Cvprian,  ii,  272 
Cyprianus  S.,  i,  60,  62,  64-68 
CvriUus  Alex.  i,  133;  Hierosol.,  i,  110;  mo- 

"nacus,  S.,  i.  233 
Cythinus,  i,  51 

D 

Dacia  reUg.  status  in,  i,  117 

Daelman,  ii,  276 

Dagobertus,  i,  176 

Dalmatia,  i,  241;  ii,  8 

Dalmatica,  i,  70 

Damascenus  loan.  S.,  i,  194,  200 

Damasus  Pp.  I,  i,  100;  Pp.  II,  i,  277 

Damiani  P.,  ii,  16 

Damiauus  i,  45,  148 

Damillaville,  ii,  290 

Dania  relig.  status  in,  i,  224,  256,  268,  272; 

II,  9,  151.  270,  308,  410 
Danes,  ii,  277 
Dannenmayer,  ii,  343 
David,  i,  XVII 
Decius  imp.,  i,  61 
Decker  de,  ii,  279 
Decretales,  i,  34,  230;  ii,  59 
Deistae,  ii,  238 
DeU'io,  II,  201 
Delsignore,  ii,  344 
Demetrius,  i,  56 
Demiurgum,  i,  36 
Dens,  II,  304 
Deusdedit  Pp.,  i,  163 
Devoti,  II,  343 
Dez,  II,  241 

Diaconi,  i,  9;  regionaru,  ii,  58 
Diaconissae,  i,  21 
Diana,  ii,  227 
Diderot,  ii,  288 
Didimus  Alex.,  i,  114 
Diluvium,  i,  xv 
Diocletianus  imp.,  i,  72-75 
DionysiusPp.  I,i,  68; Alex.,i, 60,68;  Areopa- 

gita,  i,  29;  Corinth.,  i,  47;  Exiguus,  i,  148; 

Parisiens.,  i,  60;  Carthus.,  ii,  140 
Ditmarus,  i,  279 
Dlugossus,  II,  141 
Doctoratus,  ii,  32 
Dodwellus,  i,  52 

43 


VI 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Doellinger,  ii,  344 

Dolet,  II,  239 

Dominici,  ii,  128 

Dominicus  S-,  ii,  55 

Dominis  de,  ii,  207 

Domitianus  imp.,  i,  29 

Domitilla,  i,  33 

Donata,  i,  51 

Donatistae,  i,  82,  93,  103,  122 

Donatus,  i,  172 

Donus  Pp.  I,  i,  180;  Pp.  II,  i,  262 

Dordracensis  synod.,  ii,  196 

Doniat,  ii,  242 

Drexelius,  ii,  203 

Driedo,  ii,  1.59 

Drouin,  ii,  277 

Drutmerus,  i,  238 

Dubos,  II,  277 

Ducreux,  ii,  306 

Duglossus,  II,  140 

Duguet,  II,  276 

Duhamel,  i,  240 

Dulcinistae,  ii,  87 

Dumas,  ii,  279 

Dunod,  II,  278 

Dungalus,  i,  230 

Duns  Scotus,  ii,  80 

Dunstanus  S.,  i,  261,  263 

Dupin,  II,  280 

Duraeus,  ii,  245 

Durandus,  ii,  80 

Durant,  ii,  191 

Duval,  II,  202 

Duvoisin,  ii,  342 


E 


Eberardus,  i,  228 

Ebionitae,  i,  27 

Ebrodunensis  synod.,  ii,  203 

Ebroinus,  i,  180 

Eccard,  ii,  242 

Ecchellensis,  ii,  227 

Ecciesiae  institutif),  i,  7;  propagatio,  i,  9, 

17,  18,  39,  45,  .50,  81,  90 
Ecldus,  II,  159 
Ecthesis  Hcraclii,  i,  171,  175 
Edgari,  i,  264 
Edita  S.,  I,  264 
Eduardus  S.,  i,  263,  276;  VI,  rex  Angliae, 

II,  163 
Eggs,  n,  279 
Eginhardus,  i,  222 

Electiones  sacrae,  vid.  Pontificis  elcctio 
Elcutlierus  Pp    I,  i,  43 
F-libcritana  synod.,  i,  76 
Eligius  S.,  i,  172 
Elisabeth,  ii,  173 
Elpidio  de  S.,  ii,  98 
Emery,  ii,  342 
Emmeranus  S.,  i,  186 
Em.sensis  Congrcssus,  ii,  309 
Encyciopodistac,  ii,  290 


Encratitae,  i,  45 

Ennodius,  i,  146 

Ephesinum  ConciU,  i,  130 

Ephrem  S-,  i,  110 

Epiphanius  S.,  i,  121;  Italus,  i,  148 

Episcopi  elgctio,  i,  63-64;  ii,  24 

Epistolar.  RR.    PP-    formula  :  Saluteni  at 

Apostolicain  benedictionem,  i,  28 
Epoehae,  i,  xiii 
Equites  Hierosol.,  ii,  26;  Templ.,  ii,  27,  88; 

Teuton.,  ii,  47;  Hispan.,  ii,  41 
Erasmus,  ii,  159 
Erigena,  i,  227,  228 
Espancaeus,  ii,  177 
Estius,  II,  201 
Estones,  ii,  62,  70 
Ethehvoldus  S.,  i.  263 
Ethehvulphus,  i,  232 
Etherianus,  ii,  48 
Ethnicismi  suppressio,  i,  127 
Ethnicoi-um  script.  usus  in  Scholis,  ii,  435 
Eucharistia,  i,  227 
Eucherius  Lugd.,  i,  133 
Eudo  de  Stella,  ii,  25 
Eudocius,  i,  33 
Eugenius  Pp.  I,  i,  175;  Pp.  II,  i,  222;  Pp.  III, 

II,  32;  Pp.  IV,  II,  120 
Eulogius  Alexandr.  S.,  i,  162 
Eusebius  Caesar.  ,  i,  90;  Nicomed.,  i,  86; 

Pp.,  I,  78;  Vercel.,  i,  93,  104,  106,  113 
Eustachius,  i,  33 
Euthymius,  ii,  16 
Eutropius,  I,  33 
Eutychius,  i,  257 

Eutychiani,  i,  134,  138,  140,  151,  157 
Eutychianus  Pp.,  i,  70 
Evagrius,  i,  162 

Evangelia  genuina  et  apocrypha,  i,  14 
Evangelii  lectio,  i,  118 
Evangelii  unio,  ii,  200 
Evaristus  Pp.,  i,  34 
Excommunicandi  ius,  ii,  6 
Expectatores  regni  Spiritus  S.,  ii,  53 
Eybel,  II,  301 
Eyraericus,  ii,  113 

F 

Faber,  ii,  159 

Fabianus  Pj).,  i,  58,  60,  61 

Fabricy,  ii,  303 

Fagnani,  ii,  242 

Farel,  ii,  158 

Fagnanus,  ii,  228 

Farlatti,  ii,  306 

Faustus  reg.,  i,  129 

Febronius,  ii,  294 

Fevre  Le,  ii,  277 

Felicissimi  schisma,  i,  63 

Fclicitas,  i,  51 

Felix  Pp.  I,  I,  70;  Pp.  11,  i,  100;  Pp.    III, 

I,  141;  Pp.  IV,  I,  148;  martyr,  i,  51,  52 
Feller  de,  ii,  312  J   -    -       - 

Fciiielon,  ii,  2;]8,  241 
Feniani,  ii,  408 


INDEX    RERVM    PRAECIPVAUVM 


VII 


Ferlalti.  n,  300 

Ferrandus,  i,  155;  ii,  226 

Ferreolu-s,  i,  158 

Fei-reiius  Vincent.,  ii,  127 

Ferrigni.  ii,  342 

Feuardentius,  ii,  201 

Fevre  le,  ii,  241,  277 

Fieinus,  ii,  140 

Fidc  H.  a  S.,  ii,  128 

Filioque  eontrov.  de  voce,  i,  21G 

Finni,  ii,  39 

Fischer,  ii,  150 

Flaciani,  ii.  181 

Flagellantos,  ii.  71,  98,  119 

Flavius  los.,  i.  8 

Flecliier,  ii,  243 

Fleurv,  ii,  278 

Flentes,  i.  62 

Flodoardus,  i,  257 

Florenlinum  Conc,  ii,  122,  311 

Florinus,  i,  46 

Florus,  I,  230 

Foggini,  II,  307 

Fontana,  ii,  342 

Fontaine,  ii,  277 

Fontenay,  ii,  278 

Fontes  liistoriae  Ecclesiae,  i,  vi 

Foppens,  ii,  279 

Forannus,  i,  25G 

Formatae  litterae,  i,  37 

Formosus  Pp-,  i,  243 

Forti  Francisc,  ii,  350 

Fortunatus,  i,  52 

Foscari,  ii,  306 

Fourrier,  ii,  345 

Fourrieristae,  ii,  345 

Franci,  vid.  Galliae  Ecclesiae  stat. 

Franciscus  S-  et  Franciscani,  ii,  55,  79,  91 

Franciscus   de  Paula  ,  ii,   135  ;   Xaverius  , 

II,  165;  Salesius,  ii,  200,  205;  I,  ii,  152 
Francois,  ii,  305 
Francoford.  synod.,  i,  211 
Francogallica  Ecclesia,  vid.  Galliar.  Eccl. 

stat. 
Franconia,  i,  187 
Francs-macons,  ii,  295,  375 
Frassen,   ii,  241 

Fratres  et  Sorores  liber.  spirit.,  ii,  87 
Fratricelli,  ii,   87,  91 
Frecuifus,  i,  230 
Fredegarius,  i,  201 
Fremiot  S.  Francisc,  ii,  205 
Fridericus  I,  Barbaros.,  ii,  34-3G,  41;  II  rex 

Sicil.,  II,  54,  64 
Frisii  clirist.,  i,  181,  187 
Frisius  Menna,  ii,  154 
Fromageau,  ii,  241 
Fromondus,  ii,  226 
Fructuosus  S.,  i,  177,  183 
Frumentius,  i,  91 
Fugatius,  I,  45 
Fulbertus  S.,  i,  279 
Fulgentius  S.,  i,  146 
Fulminatrix  legio,  i,  44 


G 


GabrielU,  ii,  343 
Gagnaeus.  ii,  159 
Galatinus,  ii,  IGO 
Galerius  imp.,  i.  73,  75,  76 
Gaiilaeus,  n,  207 

Galles,  II,  306  ^^    ^^    ^^ 

Gallia  Eccles.  status  in ,  i,  39,  44,  60,  73, 
139,  142,  144,  148,  156,  164,  172,  176,  179, 
l'i5    216  222  225,  227,  228,  232,  239.  243, 
250'.  270,'  274,'  282,  287;  ii,  7,  9,  25,  29,  52, 
70.  100,  169,  183.  194,  211,232,233,259, 
263,  287,  288,  312,  313-325,  337,  351,  3G8, 
435;  Synodi,  1,200;  Seditiones  in,  u,  368 
Gallieuus  imp.,  i,  68 
Gallonius,  ii,  203 
Gallus  S.,  I,  186;  impcr.,  i,  65 
Gambacorti,  n,  104 
Gandavenses,  i,  173 
Gangrens.  Synod.,  i,  105 
Garetius,  ii,  191 
Garisiaca  synod.,  i,  228 
Garnier,  ii,  242 
Gauchat,  ii,  305 
Gaudentius,  i,  122 
Gavantus,  ii,  227 
Gazaeus,  i,  142 
Gazzaniga,  ii,  304 
Gebehardus,  ii,  17 
Gebhardus  S.,  i,  263 
Gelasius  Pp.  I,  i,  141;  Pp.  II,  ii,  22;  Cyzi- 

cen.,  i,  137 
Genebrardus,  ii,  190 
Gener,  ii,  304 
Generosa,  i,  51 
Gensericus,  i,  136 
Genet,  ii,  241 
Gennadius,  i,  142 
Gentilacen.sis  synod.,  i,  205 
Georgius  svncei.,  i,  201,  213;  Trapexunt., 

II,  140 
Gerard.,  ii,  342 
Geraldus  Bronien.,  i,  256 
Gerardus  S.,  i,  263;  Aurel.,  i,  256 
Gerbert,  ii,  304 
Gerbertus,  i,  264,  265,  268 
Gerdil,  ii,  342 

Germania  Eccl.  status  in,  i,  39,  90, 136,  186, 
191,  195,  232,  243,  250,  253,  260,  269,  288; 
II,  5,  10,  14,  20,  69,  100,  125,  152,  162, 
175,  199,  212,  291,  307,  325,  339,  364, 
385-392;  Svnodi,  i,  197 

Germanus,  i,  192,  201 

Gerson,  ii,  128 

Gestel  van,  ii,  278 

Gibelini,  ii,  64 

Gibert,  ii,  280 

Gilljertus  Porret.,  ii,  32 

Gildas,  I,  158 

Gils  van,  ii,  342 

Giroust,  II,  243 

Glaber  Rodulph.,  i,  279 

Glaire,  ii,  342 

Glassitae,  ii,  273 


VIII 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Glyceria,  i,  43 

Gnosticismus,  i,  25,  26,  35 

Goanum  sehisma,  ii,  355 

Goar,  II,  228 

Gobelinus,  ii,  140 

Godardus  S.,  i.  279 

Godeau,  ii,  227 

Godefridus,  ii,  49 

Godescard,  ii,  306,  343 

Goetlials,  ii,  80 

Goldliagen,  ii,  303 

Gomaristae,  ii,  106 

Gonet,  II,  241 

Gordianus  imper.,  i,  57 

Gorcomienses  martyres,  ii,  176,  211,  375 

Gothescaldus,  i,  228 

Gothi  christ.,  i,  91,  108 

Gotti,  II,  277 

Gousset,  II,  343 

Govaerts,  ii,  304 

Graecia  Eccl.  status  in,  i,  39,  233.  236,  240, 

248,  281,  286;  ii.  8,  26.  38,  45,  66,  74.  77, 

100,  122,  128,  130,  186,  207,  214,  434 
Graeci  imp.  finis,  ii,  130 
Graeci-Meichitae,  ii,  427 
Granatensis  Ludov.,  ii,  191 
Grancolas,  ii,  280 
Grandimontenses,  ii,  15 
Grand  le,  ii,  277 
Grandidier,  ii,  278 
Grandin,  ii,  241 
Granianus,  i,  37 
Gratianus  imp.,  i,  109;  Gratianus  monac, 

II,  34;  Turon.,  i,  60 
Graveson,  ii,  278 
Gregorius  Pp.  I,  i,  160;  Pp.  II,  i,  190;  Pp.  III 

1, 193;  Pp.  IV,  I,  224;  Pp.  V,  i,  266;  Pp.  VI 

I,  276;  Pp.  VII,  II,  3-12;  Pp.  VIII,  ii,  46 
Pp.  IX,  II,  59-64;  Pp.  X,  ii,  74;  Pp.  XI 

II,  105;  Pp.  XII,  II,  113;  Pp.  XIII,  ii,  178 
Pp.  XIV,  II,  189;  Pp.  XV,  II,  205;  Pp.  XVI 
II,  .349,  3.58;  Nazianz.,i,  108,  114;  Ny.ssen. 

I,  108,114;Thaumat.,i,60;Turon.,i,  158 
Constantinop.,  ii.  140 

Gretserus,  ii,  202,  244 

Gropperus,  ii,  160 

Groteste  des  Mahis,  ii,  241 

Gualbertus  S.Ioan.,  i,  274;  Antipap.  vid.Gui- 

bertus 
Guarentigie,  ii,  383;  positae  ad  cxameii  no- 

cte  13  iul.  1881,  ii,  443 
Guarin,  ii,  276 
Guarnacci,  ii,  306 
Guastallinac,  ii,  193 
Guelphi,  II,  64 
Gu6n6e,  ii,  306 
Guenther,  ii,  346 
Gu6rar)ger,  ii,  344 
Gucrard,  ii,  2-10 
Guibertus  Gemblacens.,  i,  256;  Antipap.  ii, 

11;  Novigont.,  ii,  33 
Guido,  II,  99 
Guilielmus  Arvern.  ,    ii.  68;   Cisterciens., 

II,  34;  Malmcsb.,  ii,  34;  Tirin.  ii,  49 


Guillon,  II,  346 
Guillore,  ii,  243 
Guyaux,  ii,  304 
Guyon,  ii,  305 
Guyon  de  loanna,  ii,  238 

H 

Habert,  ii,  241 

Hadrianusimp.,  i,  35,  .37;  Pp.  I,  i,208;Pp.n, 

I,  236;  Pp.  III,i,  242;Pp  IV,  ii,  34;  Pp.  V, 

II,  76;  Pp.  VI,  II,  148 
Hasnia,  ii,  308 

Hales  de,  ii,  68 

Hallerius,  ii,  227 

Hamelius,  ii,  102 

Hannovera,  ii,  339 

Harduinus,  ii,  279 

Harney,  ii,  241 

Hartzeim,  ii,  279 

Hasbania,  i,  173 

Havelange,  ii,  342 

Haventius,  ii,  202,  203 

Hay,  II,  342 

Have  de  la,  ii,  226 

Hayer,  ii,  304 

Haymo,  i,  228,  230 

Hebdomad.  maior,  i,  120 

Hefele,  ii,  344 

Hegesippus,  i,  47 

Heinsitz,  ii,  306 

Helena  S.,  i,  89 

Heliogabalus,  i,  54 

HelvetiaRelig.  status  in,  i,  186; ii,  150, 158, 

270,  367,  402 
Helvetius,  ii,  289 
Helvidius.  i,  113 
Helyot,  II,  279 
Henoticon  Zenonis,  i,  140 
Henricus  III,  i,  276;  IV,  i,  288;  ii,  4,  10,  13; 

IV,  rex  Galliae,  ii,  194;  V,   ii,  20;  VI, 

II,  47;  VIII ,  rex   Angliae  ,  ii,  148,  154  ; 

a  S.  Ignatio,  ii,  241 
Henrion,  ii,  344  , 

Henriquez,  ii,  202 
Heraclitus,  i,  50 
Ilei-aclius  imp.,  i,  165 
Herbei-t  de  Cherbery,  ii,  240 
Hei'culius  imp.,  i,  72-76 
Herincx,  ii,  127 
Hermannus  Contract.,  i,  279 
Hci-mas  i,  29,  43 
Hci-menegild.,  i,  160 
Hermcs,  ii,  346 
Hei-minier,  ii,  276 
Ilerodcs  M.,  i,  xix 
Hcircnhuthani,  ii,  272 
Heiuli  christ.,  i,  151 
llcrveus,  II,  80 
Hcrzog,  II,  385,  404 
Hessehus,  ii,  176 
Hetruria,  ii ,  310 ;  vid.  quoquc  Italia  Eccl. 

status  in 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


IX 


Heveli,  ii,  39 

Hibcrnia  Relig.  status  in,  i,  91,  136;  ii,  22J, 

270,  407 
Hierai-oliia  Motropolitana,  i,  28 
Hierooles,  i,  69 
Hieronymitae,  ii,  104 
HieronYmusS..  1,111,  127;  aS.Fide,  ii,  128 
Hierosol.   Tcmplum  ,  i,   viii  ;  Ecclesia,    i, 

8-l(h36;  Conoil.  i,  15;  ii,  31;Excid.,  i,  24 
Hilarion,  i,  92 
Hilarius  S.,  i,  r9,  106;  dc  Poitiers,  n,443, 

Arelatens.,  i,  133;  Pp.,  i,  137 
Hildebortus,  ii,  34;  Mogunt.  256 
Hincmarus,  i,  228,  229,  237,  238 
Hippolitus  S.,  I,  53 
Hispania  Rellg.  status  in,  1.39.113.120,140, 

148,  156,  159.  165.  172.  179.  184,  199.  201, 

213.  231.  253,  266.  270.  283;  ii,  7,  29,  41, 

52,  71,  100,  138,  338,  357,  392;  a  Mauris 

occupata,  i,  190 
Historiae  eccl.  Definitio,  Utilitas,  Fontes, 

Scriptores  varii,  Regulae  Critices,  Ordo 

Rerum,  Epochae,  i,  v  sqq. 
Hobbes,  ii,  239 
Hogerus  Bren.,  i,  256 
Hogue  de  la,  ii,  342 
Holbach,  ii,  289 
Hoolden,  ii,  227 
Hollandia  Relig.  status  in,  ii,  176,  183,  195, 

257,  265,  271.  296,  340,  352,  366 
Holstenius,  ii,  228 
Homeritae  christ-,  i,  91,  147 
Hominis  lapsus.  i,  xiii 
Honoratus,  i,  128 
Honorius  Pp.  I,  i.  169,  170 ;  Pp.  II,  n,  24; 

Pp.  III,  II ,  58;  P  p.  IV,  II,  78  ;  Antipap., 

I,  285;  August.  ii,  34 
Hontheim,  ii,  294 
Hoogstrat.,  ii,  146 
Hormisdas  Pp.,  i,  144 
Hortig,  II,  344 
Hosius,  II,  177 

Hospital.  equit..  ii,  26,  148-149,  173 

Houbigant,  ii,  303 

Houteville,  ii,  278 

Hove  van.  ii,  304 

Hubertus  S.,  i,  200 

Huet,  II,  276 

Hugo,  II,  2~9;  a  S.  Victore,  ii,  33;  a  S.  Caro, 

II,  68;  Etherian.,  ii,  48 
Hugonoti,  11,  169,  213 
Hulseinan,  ii,  245 
Hume,  II,  275 
Humiliati,  ii,  52 

Hungari,  i,  248,  255,262,263,  268,  275;  ii,  9, 
182,199;  vid.  quoque  Austria,  ii,  363,  390 
Hunni,  i,  210 
Hussitae,  ii,  117 
Hyacinthus  martyr,  i,  33 
Hydroparastataeli  i,  45 
Hyginus  Pp.,  I,  40 

I 

lacobitae,  i,  157;  ii,  67,  123,  207 


lacobusmaior,  i,  11,  19;  corpus  eius,  i,  231 
minor,  i,  11,  19;  dc  Voragine,  ii,  80;  do 
Vitriaco,  ii,  68;  Rex  Angliae,  ii,  li»7 

lahn,  II,  343 

lamin,  ii,  305 

landunus,  ii,  93 

lannonius,  ii,  307 

lansenius  et  lansenistae,  ii,  216,  217,  218, 
224,  2.57,  287;  Gandav.,  i,  177 

lansonius,  ii,  202 

lanuaria,  i,  51 

laponia  Relig.  status  in,  ii,  165, 189,  211,286 

laponiensiuni  martyrum  Canonizatio,ii,  373 

lay  le,  ii,  227 

Iberorum  conversio,  i,  91 

Iconoolastae,  i,  192,  204,  210,  211,  219,  221 

Idololatriae  initia,  i,  xvi 

lerusalcm,  ii,  45 

lesu  Societas,  ii,  157,  194,  297,  300,  333 

lesuati  s.  Hieronymi,  ii,  104 

leune  le,  ii,  243 

Ignatius  Antioch.,  i,  33;  de  Loyola,  ii,  157, 
160;  Constantinop.,  i,  233,  236 

Ildephonsus  S.,  i,  177,  183 

Ilhai'at,  II,  277 

lllumlnati,  ii,  296 

Illvricus,  II,  181 

Im^^aginum  cultus,  i,  76,  192,  204,  206,  222 

Imper.  Occid.,  i,  215 

Imperatorum  inauguratio,  i,  215 

Incorrupticulae,  i,  151 

Independentes,  ii,  221 

India  Relig.  status  in,  i,  256;  ii,  38,  06,  141, 
164,  209,  230,  284 

Inditterentismi  systema  damnatum,  ii,  375 

Infantiae  S.  opus,  ii,  443 

Ingelheim  svnodus,  i,  255 

Innocentius  Pp.  I,  i,  120;  Pp.  II,  ii,  28; 
Pp.  III,  II,  50,  53;  Pp.  IV,  II,  64,  67; 
Pp.  V,  II,  75;  Pp.  VI,  II,  99;  Pp.  VII, 
II,  113;  Pp.  VIII,  II,  136;  Pp.  IX,  ii,  190; 
Pp.  X,  II,  219;  Pp.  XI,  II,  236;  Pp.  XII, 
II,  243;  Pp.  XIII,  II,  260 

Inquisitio,  ii,  61,  138,  156 

Interim  et  Interimisticae  lites,  ii,  163,  181 

Investiturae,  ii,  4,  19,  21 

loachimi  errores,  ii,  53 

loachitae,  ii,  71 

loanna  papissa,  i,  231 

loannes  Bapt.,  i,  2;  Apost.,  i,  30;  Pp.  I,  i, 
147;  Pp.  II,  I,  150;  Pp.  III,  i,  156;  Pp.  IV, 
i,171;Pp.V,  I,  183;Pp.  VI,  i,  188;  Pp. 
VII,  I,  188;  Pp.  VIII,  1,237;  Pp.  IX,  i, 
245;  Pp.  X,  I,  249;  Pp.  XI,  i,  252;  Pp. 
XII,  i,  257,  258;  Pp.  XIII,  i,  259;  Pp. 
XIV,  i,  264;  Pp.  XV,  i,  264;  Pp.  XVII,  i, 
259;  Pp.  XVllI,  I,  259;  XIX,  i,  273  ;  XX 
vul-o  XXI,  11,76;  XXII,  ii,  90;  Climacus, 
I,  158;  de  Cruce  et  de  Deo  ,  ii,  179,  180; 
Gorzien.,  i,  256;  Gualbertus,  i,  274;  Sa- 
risber.,  ii,  49;  Sine-terra,  ii,  54 

lobi  historia,  i,  xvi 

losephus  Sponsus  B.  M.  V.,  ii,  134;  Flavius, 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


1,8;   Methonens. ,  ii,   140;  Imper.  ,  ii, 

308,  312 
louvency,  ii,  279 
lovianus  imp.,  i,   104 
lovinianus  imp.,  i,  114 
Irenaeus  S.,  i,  47;  martyr,  i,  45 
Ireue,  i,  177 

Irenici  conatus,  ii,  244,  271 
Irreligio  in  Anglia,  ii,  274;  in  Gallia,  ii,  288, 

312;  in  Gerniania,  ii,  291 
Isambertus,  ii,  117 
Lsenbiehl,  ii,  301 
Isidorus  Hispal.,  i,  165;  Pelusiota  ,  i,  133; 

Mereator,  i,  230;  Thessalon.,  ii,  140 
Israeiitarum  status,  i,  xvii 
Istriense  schisma,  i,  154,  187 
ItaUa  Relig.  status  in,  i,  39,  140,  142,  150, 

157,  164,  172,  177,  196,  201,  221,  226,  227, 

232,  239,  242.  246,  251,  271,  279;  ii,  8, 

14,  69,  318,  325,  328,  338,  369-373,  382,  438 
lubilaeus,  ii,  83,  99,  194 
ludaeorum  status,  i,  xix ;  persecutio,  i,  36 
ludaizantium  haeresis,  i,  25 
ludas  Apost.,  i,  11,  23 
ludices,  i,  XVII 
luenin,  ii,  241 
lulianus  irnp.,  i,  103;  Toletanus ,    i,    184; 

martyr,  i,  33,  43 
lulius  Pp.  I,  I,  92,  95,  96;  Pp.  II,  ii,  141; 

Pp.  III,  II,  165 
luramentum  odii,  ii,  319 
lustellus,  II,  228 
lustinianus   imp.  I,  i,  148,  156;   imp.   II, 

i,  185,  189;  Laurent.,  ii ,  128;  Augusti- 

nus,  II,  159;  Benedictus,  ii,  201 
lustinus  S.,  i,  38,  41,  42;  imp.  I,  i,  145; 

imp.  II,  I,  157 
luvencus,  i,  90 

luvenis  Europa,  Italia,  Helvetia  etc,  ii,  36 
luventius,  ii,  203 
Ivo  S.,  11,  17 

K 

Katerkamp,  ii,  344 
Keller,  ii,  202 
Kempis  T.  ii,  140 
Kenrick,  ii,  343 
Kerkherdere,  ii,  276 
Kerz,  II,  344 
Kilianus  S.,  i,  187 
Klee,  II,  343 
Klemm,  ii,  272 
Knufzen,  ii,  239 
Kolomannus,  i,  187 
Krantz,  ii,   141 
Kulturkampf,  ii,  386 
Kupelian,  ii,  419 


Labbeus,  ii,  227 
Lacroix,  ii,  241 
Lactantius,  i,  89 
Ladcrchi,  n,  278 
Ladvocati,  ii,  303 


Laewis  Dionys.,  ii,  140 

Lafiteau,  ii,  279 

Laforet,  ii,  413 

Lallemant,  ii,  276 

Lambert  de  la  Mothe,  ii,  230 

LambertusS.,  i,  180, 184;Schafnaburg,  ii,  17 

Lambesitana  Syn.,  i,  58 

Lambruschini,  ii,  342 

Lamennais  de,  ii,  345 

Lami,  ii,  241 

Lamius,  ii,  306 

Lancellottus,  ii,  191 

Landericus  Pai-isiens.,  i,  172 

Landus  Pp.,  i,  249 

Laiifrancus,  ii,   16 

Laodicena  Synod.,  i,  105 

Lapide  a,  ii,""  202 

Lapsi,  I,  61,  62,  63 

Lapsus  liominis,  i,  xiv 

Lateranense  Concil.  I,  i,  24;  II,  ii,  30;  III,  ii, 
43;  IV,  II,  57;  V,  ii,  144;  Synod.,  ii,  261 

Latomus,  ii,  160 

Laubrussel,  ii,  278 

Laurentianum  schisma,  i,  143 

Layman,   ii,  202 

Lazaristae,  ii,  204 

Lazorum  Convers.,  i,   147 

Leander  Hispab,  i,  158 

Leary,  ii,  342 

Leenkoff,  ii,  273 

Lefebvre,  ii,  413 

Leges  Confessionales,  ii,  391 

Legio  Fulmin.  i,  44;  Thebaea,  i,  72 
Leibnitius,  ii,  245 
Le-Ieune,  ii,  243 
Lelong,   II,  276 
Lemos,  ii,  203 

Leo  Pp.  I,  132,  137;  Pp.  II,  i,  182;  Pp.  III, 
I,  213;  Pp.  IV,  I,  226;  Pp.  V,  i,  247;  Pp.  VI, 
I,  251;  Pp.  VII,  I,  253;  Pp.  VIII,  antip. 
I,  259;  Pp    IX,  I,  278;    Pp.  X,  ii,  143, 
146-148;    Pp.  XI,  ii ,    197;   Pp.  XII,  ii, 
340;  Pp.  XIII,  II,  444,  389-438  passim  ; 
Isaurus,  i,  192,  193;  Marsicanus,  ii,  34 
Leodegarius,  i,  180 
Leonides,  i,  51 
Leonis  Petri  scliisma,  ii,  28 
Leopoldus  Hetruriae,  ii,  310 
Leovigildus,  i,  159 
Lessius,  II,  192,  202 
Letantius,  i,  51 
Lex  scripta,  i,  xvii 
Lhomond,  ii,  306 
Libcratus,  i,   155 

Liberi  murator.,  vid.  Francs-Ma^ons 
Liberianus  catalogus,  i,  34 
Libcrius  Pp.,  i,  99,  100,  106 
Liccnziatus,  ii,  32 
Licinius  imp.,  i,  80,  81 
Licbcrmann,  ii,  313 
Liga  sacra,  ii,  184;  catholica,  ii,  200 
Ligorio  de,  ii,  302 
Ligur.,  II,  80 
Lindanus,  ii,  190,  191 


INDEX    RKRVM    IMiAECIP VAKVM 


XI 


Lingonensis  synod.,  i,  229 

Liniere  de,  ii.  239 

Linus  Pp.,  I,  23 

Lippomanus.  ii.  159,  IHO 

Lipsiensis  disput.,  ii,  147 

Liptineiisis  synod.,  i,  197 

Lis  de  bapt.liaerct. ,  i,  66;  de  Legalibus 

V.  F.  I,  15;  de  nomine  oecumcnici  Pa- 

triarehae,  i,  159;  de  Paschate,  i,  41,49; 

de  regno  millenario,  i,  41;  inter   Luthe- 

ranos  et  Calvinistas,  ii,  272,  273 
Litaniae  SS.,  i.  215 
Lithuani,  ii,  112 
Litta,  II,  342 
Liturgia  apost.,  i,  15 
Livones,  ii,  62.  70 
LoUhardi,  ii,  104 
Lombardus  Petrus,  ii,  33 
Long  le,  II,  276 
Longinus  ii,  141 
Longobardi,  i,  157.  177,  208 
Lonsueval,  ii,  278 

Lothlirius,  i,  220,  221,  222,  225,  232,  234 
Lovanienses  theol.,  ii,  161,  192,  413 
Luca  de,  ii,  242 
Lucas  S.,  I,  14,  20;  Tudensis,  ii,  68;  B .u- 

gensis,  ii,  201 
Lucensis  Plot.,  ii,  99 
Luchi,  II,  341 
Lucianus  Samosat.,  i,  42 
Luciferianum  schisma,  i,   104 
Lucius  Pp.  I,  i,  65;  Pp.  II,  ii,  32;  Pp.  III, 

II,  43 
Ludgerus  S.,  i,  217 
Ludovicus  Pius,  i,  220-224,  232;  Bavarus, 

II,  92,  96;  S.,  ii.  66,  70,  74;  XIV,  n,  232; 

Granatensis,  ii,  191 
Lugdunenses  ecc  Epist.,  i  ,  44;  Concil.  I. 

II,  65;  Concil.  II,  ii,  74;  Pauperes,  n,  52 
Lugo  de  Franc.  ii,  127;  loan.  ii,  227 
Luitprandus.  i,  247,  249,  264;  rex  Lono;o- 

bard.,  i,  196;  Episcop.  Cremon.,  i,  264 
Lupus,  II,  242;  Servatus.  i,  229 
Lusitania  Eccles.  status  in,  ii,  29,  ,302,  311, 

3.38,  354,  394 
Lutherus  et  Lutherani,  ii,  146, 147,  148,  151, 

1.52,  161,  162,  180,  244,  245,  271 
Luxemburg,  ii,  367 
Lyranus,  ii,  98 

M 

Mabillon,  ii,  242 

Macarius  monach.,  i,  114 

Maccaban,  i,  256 

Mac-Cabe,  ii,  408 

Macedoniani,  i,  102 

Machabaei,  i,  xix 

Macrinus,  i.  54 

MafTei,  ii.  203 

Maffei  Scipio,  ii,  307 

Magni  Valerian..  ii.  244 

Mahis  des.  ii,  241 

Mahomet  I,  i,  167,  173;  II,  ii,  130 


Mai  Card.,  ii,  343 

Maiellus,  ii,  306 

Maiohis  S.,  i,  263 

Malabarica  natio,  ii,  622;  ritus,  ii.  252 

Malachias  archiep.  Armachan.,  ii,  31 

Malderus,  ii,  202 

Maldonatus,  ii,  191 

Malon,  II,  343 

Malvenda,  ii,  203 

Mamachi,  ii,  305.  306 

Mamaca,  i,  54,  56 

Mamertus  Claud..  i,  137 

Mandeville,  ii.  275 

Manhart,  ii,  306 

Manichaei,  i,  70,  133,  274;  ii,  42 

Manning,  ii,  379.  405 

Manriquez,  ii,  228 

Mansi,  ii,  304,  306 

Marca  de,  ii,  227;  Petrus,  i,  96 

Marcella,  i,  51 

Marcellinus  Pp.,  i,  73 

Marcellus  Pp.  I.  i,  78;  Pp.  II,  ii,  166 

Marcianus,  i,  66 

Marchesini,  ii,  128 

Marcionitae,  ii,  40 

Marcomanorum  conversio,  i,  117 

Marculfus,  i,  172,  184 

Marcus  Evangel.  i,  14,  18;  Hierosol.,  i,  36; 

Pp.,  I,  92 
Mare  de,  ii,  305 
Mariae  V.  Assumpt.,  i,  17 
Mariana,  ii,  203 
Marianus  Scot.,  ii,  17 
Marin,  ii,  306 

Marinus  Pp.  I,  i,  242;  Pp.  II,  i,  254 
Marius  Victorin.,  i,  114,  133;  Mercator, 

i,  133 
Marochianus,  ii,   17 
Maronitae,  i,  189;  ii,  45,  123,  268,  335,  426; 

Synod.,  ii,  268 
Marpungens  Coiloq.,  ii,  153 
Marrochio  fidei  propagat.  in,  ii,  67 
Marsicanus  Leo,  ii,  34 
Marsilius,  ii,  93 
Marthene,  ii,  279 
Martialis,  i,  60,  66 
Martianaeus,  ii,  304 
Martini,  ii,  342 
Martinus  Pp.  I,  i,  175;  Pp.  IV,  ii,  77;  Pp.  V, 

II,  119;  Turon.,  i,  110;  Dumiens.,  i,  158; 

Polonus,  II,  80 
Martyres,  i.  43,  44,  55,  57,  61,  65,  67,  73, 

74,  103,  219 
Martyrologia,  i,  57 
Masius,  II,  177 
Massouli6,  ii,  241 
Massuetus,  ii,  306 
Maternus  S  .  i,  90;  lulius,  i,  90 
Matha  de  loan.,  n,  47 
Mathiesen,  ii,  154 
Mathildes,  i,  257 
Matthaeus,-  i,  11,  14 
Matthias,  i,  11 
Maturus,  i,  45 


XII 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Maty  Paul.,  ii,  273 

Mauduit,  ii,  241 

Maugis,  II,  304 

Maura,  i,  61 

Mauri  Congregat.  S.,  ii,  204 

Mauri  Christ.,  i,  151 

Mauritius  S.,  ii,  34 

Maxentius  imp.,  i,  75,  80 

Maximilla,  i,  46 

Maximinus  imp.,  i,  56,  75 

Maximus,S.,  i,  176, 183;  Sciipt.,  i,  50;  Tau- 

rin.,  I,  133 
Mayro,  ii,  80 
Mazochius,  ii,  304,  306 
Medina,  ii,  191 
Mediolanensis  synod.,  i,  97 
Melanchton,  ii,  153 
Melchiades  Pp.,  i,  83 
Melchitae,  ii,  427 
Meletiani,  i,  85 
Mehto,  I,  43,  47 
Menandriani,  i,  27 
Mennais  de  la,  ii,  369 
Mennonitae,  ii,  154,  220 
Menochius,  ii,  226 
Merati,  ii,  228 

Mercator  Marius,  i,  133;  I.sidor.,  i,  230 
Meriin,  ii,  160 
Mermillod  Gaspar,  ii,  403 
Merophius,  i,  91 
Mersenicus,  ii,  202 
Mcsopotamia,  i,  90,  157 
Mes.saliani,  i,  112 
Methaphrastes,  i,  257 
Methodistae,  ii,  274 
Methodius,  i,  69;  monachus,  S.,  i,  226,  233, 

254;  II,  434 
Metropolitani,  i,  28 
Mettrie  de  la,  ii,  289 
Mexicum,  vid.  America 
Meyer,  ii,  203 
Mezzabarba,  ii,  255 
Migne,  ii,  344 
Militares  Ordines,  ii,  26,  41,  148-149,  173, 

393 
Millenarii,  i,  41 
Miltiades,  i,  43,  47 
Minimi,  ii,  1.35 
Minores  Fratrcs,  ii,  54,  91 
Minutius  Felix,  i,  51,  53 
Miraeus,  ii,  227 
Mi.ssi  Dominici,  i,  216 
Missiouum  status,  ii,  336 
Mittarelli,  n,  306 
Modestus,  I,  47 
Modoaldus  Trevirens.,  i,  172 
Moehler,  n,  343 
Molanus,  ii,  191,  244 
Moliiia,  II,  192 

Molinistica  controversia,  ii,  191 
Molinos,  II,  237 
Monachi,  i,  92,  128 

Monarchia  sicula,  ii,  13  in  nota,  251,  443 
,  n,  68 


Monophysitae,  i,  157,  vid.  Eutychiani 

Monothelitae,  i,  169,  174,  178 

Montanistae,  i,  45 

Montanus  Arias,  ii,  191 

Montenegro,  ii,  433,  vid.  Slavi  et  Oricntal. 

Eccl.  status  in 
Montlaucon,  ii,  279 
Moravi,  i,  226,  233,  241,  255;  ii,  434,  vid. 

quoque  Slavi 
Morgan,  ii,  275 
Morinus,  ii,  226,  227 
Moser,  ii,  342 
xMozzi,  II,  343 

Moyses,  i,  xvii;  episc.  Saracen.,  i,  108 
Muis  de,  ii,  226 
Mulieres  subintroductae,  i,  87 
Muncerus,  ii,  150 
Muratori,  ii,  280 

Murator.  liberi,  vid.  Francs-Macons 
Musanus,  i,  47 
Muzzarelli,  ii,  342 

N 

Nannetense  edictum,  ii,  195,  232 

Napoleon,  vid.  Bonaparte 

Narci.sus,  I,  54 

Narzalis,  i,  51 

Nazaraei,  i,  27 

Nazarethana  aedicula,  ii,  80 

Nectarius,  i,  117 

Neercassel  de,  ii,  257 

Neocaesar.  svnod.,  i,  84 

Nepveu,  ii,  243 

Nereus,  i,  33 

Nerius  Philip.,  ii,  180,  205 

Nero  imp.,  i,  16,  21 

Nerva  imp.,  i,  30 

Nestoriani,  i,  130,  134;  ii,  66,  123,  187,  207 

■Netter,  ii,  128 

Neumeister,  ii,  272 

Nicaenum  Concil.  I,  i,  86;  Concil.  II,  i,  210 

Nicephorus  S.,  i,  222;  Callistus,  ii,  99 

Nicetas,  i,  117 

Nicolaitae,  i,  27 

Nicolaus  Pp.  I,  I,  232;  Pp.  II,  i,  283;  Pp.  III, 

II,  76;  Pp.  IV,  II,  79;  Pp.  V,  ii,  127;  imp. 

Russ.,  II,  354,  395 
Nicole,  II,  228 
Nicon  S.,  I,  264 
Niem  de,  ii,  128 
Nihili.stae,  ii,  401 
Nihusius,  II,  244 
Nilus  S.,  I,  263 
Ninianus,  i,  116 
Nivai'dus  lihein.,  i,  172 
Noailles  de,  ii,  2.57,  259,  264 
Nobilius,  II,  191 
Nocte  13  iul.  1881,  ii,  443 
Noclus,  i,  49,  58 
Nolascus  Pet.,  ii,  60 
Noiiotte,  11,  305 
Norbcrtus  S.,   ii,  27 
Noricoium  convcrsio,  i,  130 
Norimberg.  comit.,  ii,  149 


INDEX    KEKVM    iniAliClPVARVM 


XIU 


Noris,  II,  "-?l~  ^^      ,„.^  _,, 

Noimaniii,  i,-.'2l,  237.  232,  218,  250,  273,2^9 

Noiwegia,  i,  256.  276;  ii,  10,  70,  152.    111 

Notkerus.  i.  256 

Nottingus  ep.  Vcron..  i,  228 

Nourry.  ii,  280 

Novatiani,  i,  61 

Nuutiaturis  lis  de,  ii,  309 

Nuytz,  II,  346 

0 

Obolo  di  S.  Pictro,  ii,  373 

Oceidentisschisma,ii,107,  111,113,  115,117 

Odilo  S.,  I,  279 

Odo  Cantuai',  i,  253;  Chuniaceus.,  i,  252, 256 

Oeoolanipadius,  n,  150 

Oecuinenicus  Patiiarcha,  i,  159 

Oecumenius.  i,  264 

OftVay,  II,  289 

Olier,  II,  228 

Olivetani,  ii,  104 

Olivi,  II.  79 

Opmeer,  ii.  191 

Optio,  II,  115 

Optatus  Milevit.,  ii,  110 

Oratorii  inst.,  ii,  180,  203 

Orbis  totius  in  Apost.  Sedis  iuribus  tuen- 

dis  consensus,  ii,  373 
Ordination.  anghc.  lis  de,  ii,  262 
Ordinos  Reli-.,  ii ,  55.  60,  135.  156,  157, 
158,  179.  204.  228,  229,  297,  301,  357,  372, 
418,  437,  439;  vid.  quoqup  Monachi 

Ordinum  numcrus,  i,  72,  175 

Orientalis  Eccl.  status,  i,  140,  143,  145, 
148,  165,  181,  200,  210.  218.  221.  226.  2.57, 
270;  II,  26,  45,  66,  137,  187,  207,  268-270, 
336,  416 

Origenes,  i,  41,  53,  55.  56,  59 

Origenistae,  i,  118,  152 

Orlandinus,  ii.  203 

Orosius,  I,  133 

Orsi,  II,  278 

Osiandristae,  ii,  181 

Osius  Corduben.,  i,  86,  99 

Osma  de,  ii,  136 

Oswaldus  S..  I.  263 

Otto  M.,  I,  253.  257,  258;  11,  i,  263;  III,  i 
263;  IV,  II,  54;  Frisingensis,  ii,  34 

Oltomauicura  imper.,  ii,  102 

Overberg,  ii,  343 

Owen,  II,  345 


Pacca  Barth.,  ii.  344 
Pachomius,  i,  93 
Pacianus.  i.  114 
Pagi,  II,  242 
Pagninus,  ii,   159 
Paiot  de  Liniere,  ii,  239 
Palamitae,  ii,  101 
Pallavicini,  ii,  227 
Pallu,  II,  230 
Palma,  ii,  344 

WOVTERS,  II. 


Paludanus,  ii,  98 

Panielius,  n.  191 

Paiilacnus,  i,  48 

Punvinus,  n,  160 

Papae  nomine  de,  i,  118 

Papendreckt,  ii,  279 

Papias,  i,  41 

Papin,  n,  241 

Papvhis,  i,  43 

Paquol,  11.  277,  342 

Paris,  II,  68  m  a 

Parisiensis  theol.  articuli,  ii,  161;  pseudo- 

Synodus,  ii.  330 
Parkerus,  n.  262 
Pascal,  II,  228 

Pascha,  i,  42,  49  ^     ^ 

Paschahs  Pp.  I,  I,  220;  Pp.  H,  n,  1-^;  ^n- 

tipap.,  II,  37 
Paterius,  i,  184 
Patriarchae,  i,  29,  159,  205 
Patricius  S..  i,  136 
Patrick,  ii,  417 
Patuzzi,  II,  304 
Paulian.,  ii,  305,  342 
Pauliciani,  i,  178 
PauHnus  Aquil.  S.,  i,   213;  Nolanus ,  i, 

l'^'^  163 
Paulus  Pp.  I,  1,  203;  Pp.  II,  n,  133;  Pp-  III, 
n  155;  Pp-  IV,  n,  166;  Pp-  V,  n,  197; 
Apostolus,' I,  10,  14,  16,  18,20,22;Nar- 
bonae,  i,  60;  Eremita,  i,  78;  Samosaten. , 
I,  68;  Paulus  Warnefrid.,  i,  213 
Pauwels,  II,  241  . 

Pecunia  sicc  Stips  Divi  Petri,  ii,  6i6 
Pelagiani.  i,  123 

Pelalius  Pp.  1,  I,  155;  Pp.  H,  i,  158,  159 
Pelisson,  n,  245 
Pelletier,  ii,  240 
Pergentinus,  i,  61 
Pereira,  ii,  201 
Pererius,  ii,  140 
Permaneder,  n,  344 
Perpetua,  i,  51 
Perpiniaco  de,  ii,  98 
Perron  du,  ii,  201 
Perrone,  ii,  343 

Persecutiones,  i.  9,  13,  21,  29,  32^  35    38, 

42,  43,  50-52,  55,  56,  61,  67.  69,j2-/6 

98,  99,  103.  107,  131,  218,  219,  222,  255 

Perside  religionis  status  in,  i,  90,  95,  126; 

II,  269 
Petavius,  ii,  227 
Petit  Didier,  n,  277 
Petra,  ii,  304 

Petri  Leonis  schisma,  ii,  28 
Petrus  Apostolus,  i,  5,  ,11,  13,  14,  22;  Ble- 
sensis,  Carnotensis,  Comestor.,  n,  49;  Ci- 
stercicn.,  n,  68;  Cluniacensis,  ii,  34;  Da- 
miani,  n,  16;  Diaconus,  ii,  34;  Lombardus, 
II,  33;  de  Alcantara,  n,  179 
Poy,  II,  305 
Pcyrcrius,  n,  223 
Pezron,  ii,-240 
Philastrius  Brix.,  i,  114 

44 


XIV 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Philippicus  imp.,  i,  189 

Philippistae,  ii,  ISI 

Pliilippopol.  Synod.,  i,  07 

Phiiippus  Apostol.,  i,  11;  Diac,  i,  26;  Gor- 

tyn.,  1,  47;  Imperatf)r  I,  i,  59;  irap.  II,  ii. 

48,  54;  Pulcher,  ii,  83;  Nerius,  vid.Nerius 
Piiiihps,  II,  344 
Philostorgius,  i,  134 
Pliilostratus,  i,  69 
Phocas,  i,  33 
Photinus,  I,  45 
Photius,  I,  2.33,  240 
Phranza,  ii,  140 
Pichler,  II,  277 
Piconio  a,  ii,  241 
Picot,  II,  344 
Picquigny  de,  ii,  241 
Picus  I.,  II,  137 
Pietisticae  lites,  n,  246 
Pietro  di,  ii,  342 
Pighius,  II,  159 
Pilati  acta,  i,  8 
Pinamonti,  ii,  243 
Pineda,  ii,  201 
Pipinus  Herist.,  i.  184;  rex  Galliae,  i,  197, 

199,  202,  207 
Piringh,  ii,  242 
Pisanum  Concil.  ,  ii,  114;  pseudo-Svnod.  , 

II,  142 
Piscatoriani,  ii,  182 
Pistorien.sis  Svnod  ,  ii,  310 
Pitra,  II,  344  ' 

Pius  Pp.  I,  I,  40;  Pp.  II,  II,  128,  131;  Pp. 

III.  II,  141  :  Pp.  IV.  II.  170;  Pp.  V,  n, 
■     172;  P]..  VI,  II,  301,  314-321;  Pp.  Vjl,  n, 

321  .sqq;  Pp.  VIII,  n,  348;  Pp.  IX,  358-444 
Placaeus,  ii,  214 
Platina,  ii,  140 
Phnius,  I,  32,  39 
Piuquet,  II,  .306 
Plutarchu.'-,  i,  51 
Poenitentia  puhl.,  i,  62 
Pogonatus,  i,  181 
Polignac,  ii,  278 
Polliaco  de,  ii,  91 
Polonia  Relig.  status  in,  i,  261,  269,  275; 

ji,  9,  182,  198,  303,  353,  395;  vid.  quoque 

Slavi 
Polus  Card.,  ii,  168 
Polycarpus  S.,  i,  41,  43 
Polycrates,  i,  49 
Poincrani,  ii,  24 
Pompignan,  ii,  305 
l'oiitas,  II,  241,  304 
Pontc  de,  11,  203 

l^)ntianus  Pp.  i,  57;  niarlyr,  i,  43 
I^onticus,  i,  45,  48 
Pontificis  consecratio,  ii,  44;  Coronatio,  i, 

232;  Kleclio,  i,  64,  125,  1.37,  143,  183.  206. 

222,  246,  283,  284,  285;  ii,  31,  43,  58,  75. 

170.  205;  usus  niutandi  nomina,  ii,  167 
Pontifiealis  Liber,  i,  23 
Porcsigh  Atar  Abrahani.,  ii,  418 
Porphyrius,.  i,  69 


Porretan.  Gilbert.,  ii,  32 

Portiuncul.,  ii,  56,  58 

Porturegiens.  Scripl.,  ii,  228 

Possevinus,  ii,  203 

Possinus,  II,  226 

Potamiaena  virgo,  i,  51 

Poulard,  ep.  schism.,  u,  369 

Prades,  ii,  289 

Praeadamitae,  ii,  233 

Praedestinatiani,  i,  129 

Praedestinatione,  Controv.  de,  ii,  228 

Praedicator.  Fratres,  ii,  55 

Praemonstratenses,  ii,  27 

Praxeas,  i,  58 

Preinguee,  ii,  277 

Presbyteriani,  ii,  174 

Pressy,  ii,  305 

Prierias,  ii,  146 

Primasius,  i,  155 

Principatu  de  civili  Rom.  Eccl.  recent.  De- 

clarat.,  ii,  383 
Priscilla,  i,  46 
Priscillianistae,  i,  113 
Processio  Spiritus  S.,  i.  216 
Prophetae,  i,  xviii 

Protestantes,  vid.  Lutherus,  Calvinus 
Prudentius,  i,  229,  230;  Aurelius,  i,  122 
Psaffius,  II,  307 
Psellus,  II,  16 
Ptolomaeus,  ii,  99,  104 
Ptolomeus  martyr,  i,  43 
Pullus,  II,  33 

Pulverum  coniuratio,  ii,  198,  363 
Puritani,  ii,  174 
Pusey,  II,  347 

Q 

Quadrages.  ieiun.,  i,  40 

Quadratus,  i,  37 

Quakeri,  ii,  222 

Quesnel  et  Quesnellian.,  ii,  258-260,  263 

Quetif,  II,  242 

Quien  le,  ii,  262,  279 

Quietus  Lucius.  i,  36 

Quininsextum  Concilium,  i,  185 

R 

Rabanus  Maurus,  i,  127,  230 

Raderus,  ii,  227 

Radicales,  ii,  367 

Radicati,  ii,  275 

Ram  de,  ii,  344 

Ramuoldus  S.,  i,  263 

Rancc  de,  ii,  228,  229 

Ratbcrtus  Paschasius,  ii,  227,  230 

Ratherius,  i,  264 

Ratramnus,  i,  227.  2.30 

Ravcsteyn,  ii,  177 

Ravmundus  dc  Pennalbrt,  ii,  60,  68,  305 

K'avnaldus,  ii,  227 

Rcbcllus  Fcrd.,  ii,  202 

Redcmploris  ])romiss.,  i,  xiv 

Redcmjjtion.  Ordo  de,  ii,  47,  60 


INDEX    KERVM    PRAECIPVARVM 


XV 


Rcdemptorisfae,  ii,  302 

Rcgalia,  II.  233 

Regiensis  Synod.,  i,  132 

Regino,  i.  257 

Regnier,  n,  30G 

ReilVenstuel,  ii.  280 

Reinkens,  ii.  381,   lOt 

Religio.  vid.  Ecclesia 

Fieliquiavum  oultus.  i.  43,  55,  70 

Remaclus  S..  i.  172 

Remondus,  ii,  101 

Renaiidot.   ii.  277,  279 

Resorvatio  Benef.,  ii,  05 

Reusch,  II,  384 

Reversurus  Bulla,  ii,  417 

Revocatus,  i,  51 

Rhemens.  Clericor.  causa.  i,  235 

Rhemiffius  Lugd..  i,  229,  239;  Antis.,  i,  238 

Rhodes  de,  ii.  230 

Rhodon.  i,  47 

Riai-io-Slbrza  Xystus,  ii,  372 

Ribadeneira.  ii,  228 

Ribera,  ii,  191 

Ricci  Scipio,  ii,  310 

Riehard.  a  S.  Vict.,  ii,  48 

RicheUeu,  ii,  227 

Richeome,  n,  202 

Richerius,  ii,  206 

Riffei,  II,  344 

Rigantius,  ii,  280 
Ripa  Matthaeus,  ii,  268 
Ritus  Sinenses,  ii,  210,  252;  Malabarici,  n, 
252;  benedicendi  domo.s,  i,  34 

Robertus  Camp.,  ii,  15;  Arbriss  ,  ii,  16 

Rocca,  II,  203 

Rodiiguez,  ii,  344 

Roma  direpta,  ii,  153;  sub  hostili  domma- 
tione  constituta,  ii.  382 

Roman.  Synod.,  i,  68,  109,  112,  143,  192, 
197;  II,  ^,  19 

RomanaEccles.,i,  13,14,  17,19,2l;respub. 
II,  360 

Romani  imperii  Occid.  finis,  i,  138 

Romanus  Pp.  I,  i,  245;  S.,  i,  128 

Romsee,  ii,  343 

Romualdus  S.,  i,  273 

Romulus,  I,  33 

Roudet,  II,  240 

Rosa  Aurea,  ii,  441 

Roscehnus,  ii,  16 

Roslvovany  de,  ii,  343 

Rossi  de  loan.  Bern.,  ii,  303 

Rossi,  II,  360 

Rosweydus,  ii,  203 

Rousseau,  ii,  289 

Rufinus  Aquil.,  i,  122 

Ruggieri,  ii,  239 

Rugii,  II,  39 

Ruinard,  ii.  242 

Rumoldus  S.,  i,  200 

Rupertus  Tutiens.,  ii,  33 

Russia  Rclig.  status  in  ,  i ,  241  ,  267,  273; 
II,  70,  128,  187,  246,  2.50,  253,  295 

Rusticorum  bellum,  ii,  150 


Ruttcnsthocii,  n.  344 
Ruvsbi-oocli,  II,  113 
Ryssakof,  ii,  401 


Sa,  II,  li)l 

Saas,  II,  305 

Sabbatier,  ii,  276 

Sabbataii,  ii,  52_^ 

.Sabbatini,  ii,  307 

Sal)batinum  privilegium  ,   vid.   Carmelitac 

Sabcllius,  i,  49,  58 

Sabinianus  Rp.,  i,  163 

Sacchi,  II,  140 

Sachinus,  ii,  203 

Sachonius,  ii,  68 

Sacramenta,  i,  4 

Sacy  de,  ii,  228 

Sadoletus,  ii,  159 

Saenz  de  Aguire,  ii.  242 

Saint-Cyr  de,  ii,  305 

Saint-Jure,  ii,  243 

Saint-Simon,  ii.  345 

Saladinus,  ii,  45 

Salesius  E.,  ii,  200,  205 

Salianus,  ii,  203 

Salmeron,  ii,  191 

Salomon,  i,  xvii 

Salvatoris  Ordo,  ii,  104 

Salve  Regina,  ii,  60 

Salvianus,  i,  137 

Samaritani,  i,  xviii 

Sammarthanus,  ii.  279 

Samuel  Marocli.,*  ii,  17 

San-Bartholom.  caedes,  ii,  183 

Sanchez,  ii,  202;  P.  Ant.,  ii,  342 

Sanctes  Pagnin.,  ii,  159 

Sanctio  pragmat.  Gall.,  ii,  125 

Sanctis  de  s.  Michaol,  ii,  374 

Sanctus,  i,  45 

Sandemanniani,  ii.  273 

Sanderus,  ii,  191,  227 

Sandini,  ii,  279 

Sansimoniani,  ii,  344 

Saraceni,  i,  186,  219,  227 

Sarbellius,  i,  33 

Sardicense  Concil.,  i,  96 

Sardinia  Relig.  status  in,  ii,  262,  267,  360, 

371  sqq;  vid.  quoque  Italia  relig.  status  in 
Sarisberiensis,  ii,  49 

Saturninus,  i,  35;  martyr,  i,  51;  episc,  i,60 
Saxonia  Relig.  .^tatus  in,  i,  209.  217;  ii,  151 
Schafnaburgensis  Lambertus,  ii,  17 
Scheifmacher.  ii,  277 
Scheistrate  a,  ii,  242 
Schisma  decein  ti-ibuum,  i,  xvii;  Oecidcnt., 

II,  107,  111,  113,  115,  117 
Schmalcaldens.  foedus,  ii,  153 
Schola  Alexandrina,  i,  48 
Schwartz,  ii,  280 
Scoti.  I,  136,  187 
Shaftbesury  de,  comes,  ii,  275 
Scotia  ReUg.  status  in,  ii,  174,  270,  406 
.Scotus  Marianus,  ii,  17;  Duns,  ii,  80 


XVI 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


Sf^riptores  Eeclesiastici,  i,  46,  50,  142,  155, 
158  183,  215,  222.  230,  238,  279;  ii,  16, 
33,  '48.  68,  80,  98.  113,  127,  140,  158,  177, 
190,  201,  226,  240,  276,  303,  341 

Scripturae  apoeryph.,  i,  14 

Secunda,  i,  51 

Secundolus,  i,  51 

Seedorff,  ii,  277 

Segarelli,  ii,  87 

Segneri,  ii,  243 

Seleuciensis  synod.,  i,  101 

Selvaggi,  n,  307 

Seraelier,  ii,  277 

Semgalli,  ii,  63 

Seiniariani,  i,  98,   105 

Semipelagiani,  i,   128 

Sennen,  i,  61 

Serapion,  i,  47 

Serarius,  ii,  201 

Sergius  Pp.  l,  i,  183;  Pp.  II,  i,  226;  Pp.  III, 
I,  247;  Pp.  IV,  I,  270 

Seripandus,  ii,  159,   160 

Serry,  ii,  203 

Servatus  Lupus,  i,  2.38 

Servia,  i,  241;  ii ,  132-133,  4.32;  vid.  quo- 
que  Slavi 

Severinus  Pp.  i,   171;  S.,  i,  136 

Severus  imp.,  i,  50;  monachus,  i,  157 

Sextus,  i,  50 

Sfondrati,  ii,  242 

Siami  regn.  Relig.  status  in,  ii,  230,  282 

Sicilia  Eccl.  status  in,  vid.  Italia 

Sicula  Monarchia,  vid.  Monarchia  Sicula 

Siculae  Vesperae,  ii,  77 

Siculus  Petrus,  i,  239 

Sigebertus  Gembiac,  ii,  34 

Silverius  Pp.,  i,  152 

Silvester  Pp.  I,  i,  83;  Pp.  II,  i,  268 

Simeon  martyr,  i,  33,  251;  Stylit.,  i,  128; 
Metaphrasi.,  i,  257 

Simioli,  ii.  304,  307 

Simon  Apost.,  i,  11;  niagus,  i,  25 

Simonet,  ii,  276 

Simonius,  ii,  307 

Simplicius  Pp-,  i,  137 

Sina  ReUg.  status  in,  i,  169,  256;  ii,  209, 229, 
252,  284 

Sh'icius  Pp.,  i,  113,  118 

.Sirmienses  i'oi-mulae,  i,  98 

Sirmondus,  ii,  227 

Sisinnius  Pp.  i,  188 

Sixtus,  vid.  Xystus 

Slavi,  I,  210,  232,  241,  255,  260,  272;  ii,  38, 
427,  434 

Smaragdus,  i,  222 

Smits,  II,  304 

Soardi,  ii,  278 

Sociahsmi  eiror  damn.,  ii,  375,  445 

Societates  Itiblicac,  ii,  337;  occultae,  ii,  295 

.Sociniani,  ii,  183 

Socrates,  i,  1.33 

Soglia,  11,  344 

Somaschenses,  ii,  156 

Sophronius,  i,  183 


Soter  Pp.,  I,  43 

Soto,  I,  159,  160 

Sotwel,  II,  228 

Sozomenus,  i,  133 

Spener,  ii,  246 

Speratus,  i,  51 

.Spina,  II,  140 

Spinola,  n,  244 

Spinoza,  ii,  239 

Spirensia  comit.,  ii,  152 

Spiritus  S.,  processio,  i,  216;  Expectatore.s 

regni  Spiritus  S.,  ii,  53 
Spondanus,  ii,  203 
Stadiiighi,  11,  62 
Stapleton,   ii,  191 
.Status  catholici,  ii,  385 
Stephanus  Pp.  1,  i,  06;  Pp.  II,  i,  202;  Pp.  III, 

I,  205;  Pp.  IV,  i,  220;  Pp.  V,  i,  242;  Pp.  VI, 

I,  244;  Pp.  Vll,  I,  251;  Pp.   VIII,  i,  254; 
Pp.  IX.,  I,  283;  martyr,  i,  9- 

Stercoranistae,  i,  288 

Stewenistae,  ii,  324 

Steyaert,  ii,  241 

Stilting,  II,  306 

Stola,  I,  84 

Stolberg,  ii,  344 

Storkins,  ii,  150 

Stosch,  II,  239 

Stratoris  officium,  ii,  35 

Stremonius,  i,  60 

Stuart  Maria,  ii,  174 

Stylites  Sim.,  i,  128 

Suarez,  ii,  202 

Substantialistae,  ii,  181 

Substi-atores,  i,  62 

Suecia  Relig.  t^tatus  in,  i,  109,   156,  224, 

256,  272;  ii,  10,  151,  183,  270,  308,  411 
Suessionensis  Synod.,  i,  197 
Suevorum  conversio,  i,  156 
Sulpicius  .Severus,  i,  122;  Bituricensis,  i,  172 
Surius,  II,  177,  191 

Susceptores  vel  Patrini  in  Baptismo,  i,  40 
Suso,  II,  113 
Sylvius,  II,  227 
Symbolum  Apost.,  i,  11 
Symmacus,  i,  48;  Pp.  i,  142 
Symphorosa,  i,  35 
Syncretisticae  lites,  ii,  245 
Synesius,  i,  122 
Syria  Relig.  status  in,  i,  .39,  112,  138,  157; 

II,  45,  67,  80,  426 


Tamerlanus,  ii,  103 
Tanchelinus,  ii,  25 
Tanner,  ii,  202 
Tapperus,  ii,  160 
Talianus,  i,  45 
Taulcrus,  ii,  98 
Tellcz,  II,  228 
Tcmplarii,  ii,  88 
Teitiarii,  ii,  56,  446 
Tcrtullianus,  i,  51,  52 
Testardus,  ii,  214 


INDF.X    RRRVM     PUAECIPVARVM 


XVII 


Tetzelius,  ii,  14fi 
Tcutoniconini  onlo.  ii.  -17 
Tlicatini,  ii,  156 
Thebaea  legio,  i,  72 
Thelespliorus  Pp.,  i,  40 
Theodoretus,  i,  133 
Theodoricus  rex  Italiae,  i,  142 
Theodorus  Pp.  I,  i,  174;  Pp.  11,  i.  245;  lc- 
ctor,  I,  148;  Caesareens. .  i.  153;  Can- 
tuar..  I,  184;  Mopsuest.,  i,  122;  Studita, 
I,  222 
Theodosins  mon  .  i,  138;  imp.,  i,  100,   115 
Tiieodotiani,  i,  49 
Theodotion.,  i,  48 
Thcodotus,  I,  40 
Theodulphus  Aurel.,  i,  222 
Theophanes,  i,  201,  213 
Theophilantrop.,  ii.  320 
Theoi^lnhis  S..  i.  47 

Theophylactus,  ii,  16 

Theopista,  i,  33 

Therapeutae,  i,  18 

Theresia  S.,  ii,  179 

Thomas  Apost.,  i,  11;  Aquin.   ii,  72;  Can- 
tuar.,  II,  39 

Thomassinus,  ii.  242,  303 

Thuillier,  ii,  278 

Tiara.  i,  84 

Tillemont,  ii.  228 

Tindal,  ii,  275 

Tirinus,  ii,  201 

Titelmanus,  ii,  159 

Tizzani,  ii,  344 

Toiand,  ii,  240,  275 

Tolet.  S\nod  .  ii,  176,  182,  184 

Toletus,'ii,  191 

Tommasi,  ii,  280 

Tonkino  Reli-.  status  in,  ii,  230,  285,  336 

Toreili,  ii,  242 

Toriiielii,  ii,  203 

Tostatus,  II,  128 

Tournely,  ii,  276 

Tournemine,  ii,  278 

Touron,  ii,  306 

Toussaint,  ii.  289 

Traditio,  i,  31 

Traditionalism.  proposit.  damnat.,ii,  345 

Traianus  imp.,  i,  32 

Transylvania  Relig.  status  in,  ii,  183 

Trappistae,  ii,  228 

Trewga  Dei,  i,  275 

Tridentinum  Concil.,  ii,  160,161,166,   171 

Trinitatis  Ordo,  ii,  47 

Trisagion,  i,  37  in  not. 

Trithemius,  ii,  140 

Triumphus,  ii,  98 

Trophimus,  i,  60 

Trotti,  II,  241 

Taudo  S.,  I,  173 
Trullanum  Concil.,  i.  185 

Turcae  bellum,  i,  133,  137,  177 
Turcia  Relig-  status  in,  n,  269 
Turgot,  II,  290 
Turrecremata  de,  ii.  140 


Turrotino,  ii,  214 
Tuto  l\a(isl'Oti.,  I,  256 
Tuscia,  I,  61 

Typographica  ars,  ii,  133 
Tvpus  Constanlis,  i,  175 
T/.athi  Lazor.  convcrs.,  i,  146 

\] 

Ubagiis,   II,  413 

Ul)iquistae,  ii,  181 

Udalricus,  S.,  i,  263,  265 

Ughelli,  II,  227 

Ulphon,  II,  104 

Uliraiect.  schisma,  ii,  265,  203,  301,  310 
341,  415 

Ungarelli,  ii,  342 

Unigenitus  Bulla,  ii,  258,  261 

Uriio  Evangelica,  ii,  200 

Unitarii,  ii,  168,  183 

Urbanistac,  ii,  72 

Urbanus  Pp.  I,  i,  55;  Pp.  11,  ii,  13;  Pp.  UI 
II,  44;  Pp.  IV,  II,  72;  Pp.  V,  n,  102 
Pp.  VI,  II,  106,  110;  Pp.  VII,  II,  189 

Pp.  vui,  II,  -m 

Urolchus,  I.  233 
Ur.sicinus  antip..  i,   106,  109 
Ursulinae,  ii,  193,  205 
Usiiardus,  i,  239 
Utilitas  Hist.  Eccl.,  i,  v 

V 

Valens  imp.,  i,  105,  107 

Valentia  dc,  ii.  202 

Valentinenses  Canones,  i,  229 

Valentiniani,  i,  36 

Valentiuianus  imp.  I,  i,  105;  imp.  11,  i,  109 

Valentinus  Pp.,  i,  224;  Aegipt.,  i,  36 

Valeiiaiius  iinp.,  i,  67 

Valerius,   ii,  228 

Vale-sius,  ii,  242 

Vallensis,  ii,  228 

Vallumbrosani,  n,  273 

Valsecchi,  ii,  306 

Vandali,  i,  109 

Vaiidalica  persecutio,  i,  131,  140 

Van  Espen,  ii,  280 

Van  Ev,  ii,  240 

Van  Gils,  II,  342 

Van  Hove,  ii,  304 

Vanini,  ii,  2.39 

Vasensis  Synod.,  i,  132 

Vasquez,  ii,  202 

Vatablus,  II,  1.59 

Vaticana  Bibliotheca.  ir,  134 

Vaticanum  Concilium,  ii,  378 

Vega,  n,  191 

Vehit,  II,  305 

Velde  de  I.  F.,  ii,  343 

Venantius  Fort.,  i,  158 

Vence  de,  ii,  240 

Vercellone  C.,  ii,  .342 

Veroniu.s-,  ii,  207 

Vcrsiones  graecac  V.  T.,  i,  18 


INDEX    RERVM    PRAECIPVARVM 


XVIH 

Vert  de,  ii,  242 
Vesperae  Siculae,  ii,   1 1 
Vestina,  i,  51 
Veteres-Cathohci,  ii,  db4 

Vetius,  I,  45 
Veturius,  i,  51 
Viraire.  il,  304 

VicSrPp.I,  1,40;  Pp.  II,  1,282;  Pp.  III, 
11    12;  Pp.  IV,  antipapa,  ii,  3b;  luron., 
i,'l55;  Vitens.,  i,  142 
Victorinns,  i,  33,  114^ 
Victorius  Aqu-,  i,  137 
Victricius,  i,  116 

Viennens.  Concil.,  ii,  90;  Congress.,  ii,  666 
Viera,  n,  243 
Vigil,  II,  346 
Vigilantius,  i,  115 

Vigihus  Pp.  I,  I,  152;  Tapsens.,  i,  155 
Vigiiier,  ii,  342 
Villani,  II,  99 
Villanova,  ii,  150  ■ 
Villefore,  ii,  279 
Villotte,  11,  279 
Vincentius  Lirin.,  i,  129;  Bellov.,  ii,  68; 

Ferr.,  ii,  127;  a  Paul.,  ii,  204,  209 
Viret,  II,  158 
Virgilius  S.,  i,  200 
Visigotorum  Conversio,  i,  160 
Visio  beatifica,  ii,  94 
Visitationis  Ordo,  ii,  205 
VitaUanus  Pp.,  i,  178 
Vitriaco  de,  ii,  68 
Vittement,  ii,  276,  278 
VoeUus,  II,  228 
Voigt,  II,  304 
Voltaire,  ii,  288 

w 

Wadinghus,  ii,  228 

Waldenses,  ii,  52;  Thomas,  ii,  128 

AVallemburg,  ii,  227 

Walter,  ii,  344 

Warnefridus,  i,  213 

Weitenauer,  ii,  303 


Wesel  de,  ii,  136 

Wesley,  ii,  274 

Wessel  de,  ii,  1.36 

Westphahca  Pax,  ii,  220 

Whiston,  II,  274 

Whitefield,  ii,  274 

Wicleffistae,  ii,  107 

WicTgers,  II,  202 

Wilfridus  S.,  i,  180,  188 

Wilhbrordus  S-,  i,  187 

Wiseman,  ii,  343 

Witasse,  ii,  241 

Witby,  II,  274 

Witte  de,  II,  278 

Witikindus,  I,  264 

Wolfangus  S.,  i,  263 

Wolston,  II,  275 

Wormatiensis  Concord.,  ii,  23;  Comitia,  ii, 

147,  162 
Wulfilda,  I,  264 
Wuttemberg,  vid.  Germania,  passip 

X 

Xaverius  F.,  ii,  165 
Ximenes,  ii,  68,  159 
Xystus  Pp.  I,  i,  37;  Pp.  II,  i,  67;  Pp.  III, 

i,  431;  Pp.  IV.  II,  134;  Pp.  V,  ii,  185; 

Senensis,  ii.   159;  Card.  Arch.  Neapoli- 

tanus,  II,  372 


Zabarella,  ii,  128 
Zaccaria,  ii,  305 
Zacharias  Pp.,  i,  197 
Zanes,  i,  151 
Zeno  imp.,  i,  140 
Zenon  Veron.,  i,  110;  ii,  305 
Zephyrinus  Pp.,  i,  53 
Zigabenus,  ii,  16 
Zonaras,  ii,  34 
Zosimus  Pp.  i,  124 
Z^vinglius,  ii,  149 
Zypaeus,  ii,  228 


pints 


I 


BR       Vouters,  Henricus  Guilielmus 

li^5         Histori^e  ecclesiasticse 

V68      compendium 

1907 

t.l--2 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 


UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


ri^ 


^"''' 


^^K. 


^.W--X 


;:V-  y^ 


''A'^: 


A 


■^   ,M_