Skip to main content

Full text of "Historia naturalis Brasiliae : auspicio et beneficio illustriss. I. Mauriti Com. Nassau illius provinciae et maris summi praefecti adornata : in qua non tantum plantae et animalia, sed et indigenarum morbi, ingenia et mores describuntur et iconibus supra quingentas illustrantur"

See other formats 


WT 


•  .   j»       • 


}: 


i2Aa^^.£^^zMJL  c^^- 


I 


-^ 


A9 


13^&.  0.. 


-  / 


T~i^ 


-L^-d. 


u 


^x^-r-o  'Li^^ 


Q 


(  /'/L  r«xV^^        ^/^>  €^  c^£tr^-       U^-<r-fi~ 


'-Z^J 


^ 


2^       ^ 


C2-' 


i^' 


/ 


~sr-^ 


i-/^r 


Ut^ry^    /'-^ 


//V    ly-/^ 


^l— *tX?T*--^ 


^l^^-?^      ^^>-*/, 


/^ 


J^t^Jif 


Zi-^r-t-yt. 


.    ^: 


^'-cfi-»^/ y/P^^i-*»»  «VT  rt.>.f  , 


^mm  mJiJ?^mr^  Auipicio  et  Beneficio 

^^K^^^7  tantum  Plant£l^ninialia,fed  et  In| 

J\.o;?**i3^^^Hw^'^^"^''^^""^  morbi,  ino-enia  et  mores  ^leicribi^r  eY^ 


^■^^m 


M 


Iconibiis  iupra  q^umgeixtas  iUuStran-tur.. 


'.^: 


r4  » 


i=?^5Ser==i,fe 


-f^^ 


--^-A 


1% 


w 


,W. 


'   M 


r-%_ 


N^ 


^ 


'^'-y  A 


^ 


7j 


r 

^\)i:^ 


# 


^? 


,uc 


^t^-~H~ 


zevirjujjj   '     ^^^^*  ^ 


.1^67  H 


\ 


G  U  I  L  I  E  L  M  I    P  I  S  O  N  I  S.   M,    D. 

Lugduno.^Batayiy 

T>  e 
MEDICINA     BRASILIENSI 

LIBRI     CLVATVOR: 

L       De  Aere ,  Aquis ,  &  Locis. 

I I.  De  Morbis  Endemiis.    . 

III.  De  Veiienatis  &  Antidotis. 

IV.  DeFacultatibusSimplicium, 

E  T 

GeorgI   MarcgravI  de   Liebstad, 

Mifmci  Germani, 

HISTOKI& 

RERVM    NATVRALIV 

B    R    A    S    I    L    I    i£, 

L  I  (B  (^I     0  C  T  0: 

QHomm 

Tr^i- priores  agunt  de  Piantis. 

Quartm  de  Pifcibus. 

Quintus  de  Avibus. 

Sextm  de  Quadrupedibus  &  Serpentibus. 

Septbms  de  Infe^lis. 

OBay^us  de  ipia  Regione,  &  illius  Incolis. 

C   V  M 

appendice  DE  TAPUYIS,  BT  chilensibvs. 

I  0  AKK  E  S    D  E     L  A  E  T, 

AnHverpianuSj 

In  ordinemdigefrit&  Amiotationes  addidit ,  &vana  ab  Audore 

Omifla  fupplevit  &  illuftravi!:. 


Digitized  by  thejnjemet  Archive 

in  2010  with  funding  from 

Boston  Public  Library 


http://www.archive.org/details/historianaturali12piso 


CELSISSIMO    PRINCIPI, 


G    U    L    I    E 


DEI.  GRATIA.  PRINCIPI.  AVRIACO.  COMITI.  NASSOVI/£. 
CATTIMELLIBOCI.  VIAND/E.  DIET  ZI^.LING/£.MEVRS/E. 
BVR/E.  LERDAML  VER/E.  VLISSING/E  QVE.  MAPvCHIONI. 
BRED.<^.  GRAV/E.  DITIONIS.  CVKIANi£.  DIEST/E.  GRIM^ 
BEPvG/£.  HERSTALLL  CR  ANENDON  CKI.  VARNESTONL 
ARL/EL  NOSEROEL  S.  VITL  DASBORCHL  POLANL  VVIL- 
HELMOSTADIL  NIRVARTL  ISELSTEINI.  S.MARTINODICL 
MONTIS.GERTRVDIS.  C  ASTELLORENARDL  SVPERIORIS. 
ATQyE.INFEPvIORIS.SVVALUVV/£.DOMINO.BARONIQ\^E. 
ANTVERPI/£.  BISONTIL  BVRGRAVIO.  H/EFvEDITARIO. 
HOLLANDI/E.H/EREDITARIO.MAPvSCHALCO.GELBl.I/E. 
HOLLANDI/E.  ZELANDI/E.  VVESTERISI.^.  ULTRx\]ECTL 
TRANSISVLANI/E.  ET.  GRONING/E.  G  V  B  E  R  N  A  T  O  P..I. 
EOEDERATL  BELGIL  TERRA.  MARIQVE.  IMPERATOB.L 
PATERNi£.  ET.  AVIT/£.  VIRT  VTIS.  AC.  GLOPvI/E.  H/£REDL 
UNICO.  GENERO.  REGIO. 

T>Ofnme  ClementiJ^ime , 

Rafilia  Meciica,  qiium  faiutiferos  liios 
fauros  io  natali  tibi  Batavia,  tam- 


qiiam  illaiiriiiimo  Huropx  theatro ,  ui- 
verfi  cxYi  folique  homioibus  exponere 
&  condonare  conilituifTet,  Tua:  Celfi« 

Tuo  be- 


tudini 
c 


ap 


areprimani 
neiicio  apudca^teros  uticonvenieiit 
fimum  putavit.  Neque  mereri  parum 
fibi  vifa  eft  Principalis  Nominis  audoritatem ,  qiiiini  fiim- 
mam  non  folum  &  incredibiiem  adferat,  quam  prominimo 

deledationem;  fed  iifdem  facie  quoqoe  ac 

figura 


tamen  iui 


^  3 


fip-ura  jucundifsimisfpeciehus,quopoftiiuncca'lo  delatum 

fpiriEum  iiuUum  majus  bonumdatummortalibus,  fanitatis, 

bonx  corporis  ejufque  fenfuom  habitudinis ,  vita^  tcend^,  & 

fxne,  fi  fas  efl:  dicere ,  fataiium  ac  decretoriorum  temporum 

prorot^andorum  novasrationesproponittotiusactanti  orbis 

incoiis&  prsfentibus  &  futuriSjneque  Huxas  &  amifsioni  auc 

oblivioni  obnoxiaSjfedxtemislitterarum  notisilligatas.Fuic 

iila  prifcis  fecuiis  regix  eruditionis  pars  eximia  percontari  na- 

turam  &  ccsii  ac  terra:  mariumque  cenfusatque  opes  fcrutan- 

do  eruere,  combinatifque  Apoiiinis  &Martisfl;udiis,qua(i 

majorem  regno  poflefsionem  fuamfacere.  SicCasfar  media 

inter  prdia  &  amiac^oeli  piagis  fuperifque  vacabat.  Ipfum 

quoqueSoiomonem&Zoroafl:remreges,natureproprietates 

rerumqoe  caofas  non  modo  cailuiffe,  fed  pie  &  fapienter in- 

terpretatoseffeexlibrispius  quam  Hifl:oric^  veritatis  novi- 

mus.  Alexandrum  Magnum  inflammatum  cupidineanima- 

lium  naturas  nofcendijdelegaOe  eam  commentationem  Ari- 

fl;oteii,  eique  aiiquot  millia  iiominum,quos  venatus,  aucupia, 

pifcatufqueaiebantjparerejufriile,  Plinius  audoreft.  Cujus 

decoris  exempium  in  liluftrifsima  Tua  Naflbvia  domo  iiic 

prxterireres  ipfa  vetat,  quia  fcio  Iioc  etiam  tua^  pietatis  &  ma- 

gni  animi  c[(c,  Ceififsime  Princeps,  quod  tuarum  certus,  Co- 

cTnatorura  tuorum  quoque  laudcs  libenter  exaudis.  Excel- 

lentifsinius  enimComes  I.Mauritius,  inlndia  Occidentali, 

domitis  provinciis  compiuribus ,  terreftribus  navaiibuique 

pra:iiis  decertatis,  reiigione  fincera  defenfa  &  auda,inter  tan- 

tos  labores  ^cihmmx  reicuramj  quodadcorpus  animum- 

que  recreandum  vacui  temporis  fibi  concedebat ,  unico  pro- 

pemodum  tribuei^at  avocamento,  ingenii  cultiii,  adeoque 

abacum  &  do6lum  iilum  pulverem  Arcliimedia:  fubtiiitati 

a:muius  agfitabat :  tum  &  conatus  liofce  noftros  circa  Hifto- 

riam  Naturaiem  ita  promovebat ,  ut  ipfc  non  modo  infi- 

tam  multorum  vim  perdifceret,  fed  ad  publicum  frudum 

prodendorum  eorum  viam  aperiret.  Equidcm,  ficuiquam, 

mihi 


mihi  hanc  rern  coiiimodam  accidiirehic  fateri  libet ,  qiii  iiiter 
honorata  minifteria ,  qua^  pro  fplendidifsima  Societate,  atqiie 
Illuitnfsimo  Comite  NaObvio,  fubibam ,  hac  mea  peregrina- 
tione  patria:  (imui  &  mihi  infervire,atque  ad  pofteriratem  ali- 

quid  tranfmittere deilderavi.  Quamobrem  Hiftorix  Natura- 
Jispartem  domeftico  meo  G.  Marcgravio  coramiii ,  partem, 
quantum  per  muneris  curasindefeiTaobfervatione  licuit,  ipfe 
collegi&  in  ufus  applicavi ,  terra:  &  animalium ,  ipforum  de- 
nique  hominum  vifcera  luftravi,fpecierura  (imilitudines  acl 
vivum  delineavi,  vires  &  poteftatesiimpliciftyloenarravi, 
6c  quantis  inde  profedibus  Medicinx  fcientia  augefcere  pof 
lit,demonftravi.  x\udiant,Iicet,qui  pertinacia  majore  dubium 
an  infcitia  in  folas  veterum  obfervationes  jurati,  atque  eo- 
rundem  veftigiisaoxieinfiftentes,  artem  medendiomnibus 
partibus  confummatamexiftimant,  &altius  abdita  natura^ 
rimari  atque  inventisufque  addere,  religioni  habent,  dum  pi- 
gritia:  fux  velificantur,  &  prscedentmm  induftria  fervitu- 
tem  aut  foporem  imponi  iibi  patiuntur.  Eniinvero,  ficut  an^ 
tiquorum  inftituta  adhibere  &  venerari  grats  pietatis  eft ,  iic 
nobis  omne  jus  dodrinarum  fines  ac  poiiia?ria  proferendi  in- 
terdicere  invidia  &c  detredlatio  debet  cenferi.  Nequeenim 
(ut  Wmii  verba  mihi  vindicem)  quaiilaiTa  &  efFxta  natura  eft, 
ut  jam  nihil  laudabilepariat:  neque  ilii  hac  fini  fcripferunt^ 
utnos  ab  iimili  conatu  deterrerent,  fed  uc  exemplar  opera: 
egregie  coUocandjg  haberemus.  Quod  fi  caftifsimi  illi  natur^ 
facerdotes  Hippocrates  &  Ariftoteles  abinferisexiftere  poi^ 
fent,  illostamquamdegeneres  difcipulosejurarent,  &  vifo 
novi  hoc  orbis  theatro ,  non  parcioribus ,  opinor ,  tot  rerum 
ignorantiam  lacrimis,  quam  Abderitanus  ille  fortis  ntriufque 
caius  rifu ,  conteftarentur.  Sed  eos  quidem  res  ipfa  fatis  con- 
futat.  Tu  vero,  Celiilsime  atque  InvidePrinceps,  accipefe- 
reno  vultu  hoc  Am.ericae  inrer  I?£tifsima  exordia  imperii  ac 
principatus  tui,  Tibi  fe  comraendantis,  Teque  patronum  iibi 
adopiantis,non  vile,nec  fpecie  magis,quam  ufu  asftimandum 

^  4  donum» 


donuiii.  Veronenfem  illum libroruni  helluonem ,  non  con 

feromecum: 

Sedlonge  feqmYj^  'veftigiapronm  adoro. 

Tamenrenonmultum(iifferimus,eiqiie  Hiftoriam  Natura» 
lem  Carfari  Tito  Vefpaiiano ,  deliciis  populi  Romani ,  infcri- 
pfiffe  honori  fuit.  Tii  noftrx  delicicE:  Tuorum  majorum  du- 
du  BelgiE,  quonavigaile  magnum  fuit,  eam  provinciam  feci- 
mus  j  qux  nihil  nifi  ferrum  &  mortes  minabantur,  ita  naviga- 
bimus,  utnonmodoauri  talentis&preciofifsimis  mercibas 
nos  diter,  kd  etiam  corporum  noftrorum  vitx  fidelia  admini- 
cula  pra^beac:  Tuo  fe  perieveraturum  infide  noftrahoc  pi-J 
gnore,  velut  rato  omine  fancit.  Itavelit  faxitque  Deuslm- 
mortalis ,  qui  quavis  in  miniraa  naturarum  fua:  immenf^  po^, 
tentis ,  iapientia: ,  bonitatis  notas  impreisit :  Idem  Celiltudi- ' 
neniTuam  cum  omni  illuftnfsima  domo  fofpites  &  incolu-'^ 
mes  diu  propitius  fervet ,  ut  omnibus  defideratis  potiti  in 
profperis  perpetuifque  fuccefsibus  quamiongifsimum  a:^vum 


exigatis. 


Celfitudinis  'veflm 


Devotiflimus  6c  Humillimus  Cliens 


A 


GULIELMUS  PISO. 


Beke- 


E  N  E  V  O  L 


L     E     C     T     O 


'  Auca  de  puuipuu  hraflU  Medkis ,  miniifque  ante 
haccognitu  rerum  naturalium  qualitatihs  exhikre 
confitui.  ^uaram  Hifloriam  nec  altim  extendere, 
multo  minm  adpompam  exornare  volui,  ^od  veri- 
_____  tatifmul  ac  hrevitati  fludens ,  qus  vel  incerta  vel 
fuperfljtiofa  [ficut  non  pauca  quidemefl  reperire  permfiamillam  Arne- 
ricanam  Barliariein)  in  alios  derivarem.  Facile  equidem  vulgate  illud 
vitium  condonandum  fore  exiflimo,  fpeciofis  fcilicet  titulis  frontifpicio  li" 
Iri  prafxis ,  fuperlire.  At  vero  iliud  majm  mihi  videtur  emendandum 
fotim  quam  culpajidum ,  feculi  cacoethes ,  tumido  S  pracoci  opere  in  um-^ 
ka  domi  enutrito ,  pofieros  demereri ,  totque  crudisS  inexpertis  exo- 
iicis  ex  remotifimis  mundi  cardiniim  hinc  indecorrafis ,  paginas  tantum 
replendo  errores  propagare.  Cum  vel  circa  ea  qua  trita  in  Scholis ,  tot- 
queretrofeculisante  oculospofita  non  leviter  etiamnunc  cacutiamm,  Ego 
quidem  omne  tuliffe  punclum  videlor ,  f  me  veritatis  aniiflitem  ,  nec 
huic ,  nec  illi  vitto  ohoxium ,  hofque  tenuiores  conatm,  Sileno  AlcHtadis 
potim,  quaniT^emplo  Aegjptiaco  fimiles ,  dqua  pofleritas  judicaverit. 
Invitatm  enim  quondam  ah  Anrplifimis  Societatis  hidia  Occidentalis  un" 
devigintiViris,ut  IlluflrifSmo  Naffavia  Comiti,tum  quoqueBrafilta,qua 
paret  Belgis ,  in  arte  Apollinari  praefifem :  puhlics  utilitatis  fore  me- 
cumarhitratifunt  Spe^atifimi  Viri  D.  Alhertm  Coenradi  Burg ,  S 
D.  loannes  de  Laet ,  primi  Mufarum  fautores ,  moleflamhanc  provin- 
ciam  mihi  impoftam  natura  indagatione  horis  fiuhcifim  lenire,  Cui  fmul 
oneripuhlico  S  privato  ut  ferendo  par  efiem ,  Georg.  Marcgravium 
S  H.  Cralitimm  Germanos ,  Medicins  S  Mathefeos  candidatos 
mihiadjungivifumfuit,  Hicimmatura  morte  fufocatm:  Ille  fdulm 

pcr 


ADLECTOREM. 

pr  fexennmm  Medkerraneorm  locorum  explorator^  nieis  primum  >> 
moxlllufir.  Comitis  fdfidiis  fufultm  ,partes  fum  circa  Geographicas, 
Aftronomicas ,  Hiftori^que  Naturalis  oifervationes  ,  acriter  tutatm 
eft,  Atque  in  Africam  tandemtransfretans  fuccuhit,  ^amohrem 
ne  illim  Viripetiret  memoria,Aftronomica  Clarifimo  D.Vrofeffori  Golio, 
aliquando  edenda :  Htftoriam  vero  Natufalem-  curs  Frdftantiftmi  Viri 
I.  de  Laet ,  de  Americanis  meritifimo ,  per  likftriff.  Mamitium  Naf- 
fovium  tradi  curavi,  Atque  ut  defunbli  cinerilm  fuaperfolverentur pra- 
mia  j  opm  ejm  pofthumum  meis  tradatiimnon  intermifceri ,  fedadjungi 
volui. 

^dcunque  itaque  ohfervatu  digna  ex  heatipimo  hoc  natura  theatro, 
velk  me  eruta,  vel  k  primis  incolk  nobis  tradita  funt ,  examini  &  praxi 
fuhjeci,  ac  quapotui  ftdulitate^  finceritate ,  vera  kfalfis ,  noxiah 
falutarihm  difcrevi.  Tandemque  eorum  imagines  ad  vivum  a  piBore  me- 
cum  per  deferta  peregrinante  expreffks,  adjunxi.  Si  hoc  qualicunque 
opere  conjunUis  virihm  peraUoy  &  campo  quafi  poft  futuris  nunc  aperto^ 
fertilifmam  hanc  America  partem  k  crafis  illis  caligtnihm  aliipuatenm 
vindicari  poffe  Benevoks  LeBor  cenfuerit ,  plus  quam  digno  lahoris 
prmiome.afeUumarhitraior. 


G.    PISO. 


S  V  M  M  A- 


S    V    M    M    A    R    I    A 

LIBRORVM    SEQVENTIVM. 


ff^ Iber  Primvs  agit  de  BraJilU  Aere, 
f^quis  ^  Locis. 

LiBER  Secvndvs  de  (Jliorbis Endemiis : 
mmirum  Cap. 

I.  De  Febribui. 

II.  De  Oculorum  vitiis. 

III.  Be  Spafmo. 

IV.  Be  Stupore^ . 

V.  Ve  Catharris. 

VI.  De  prolapjli  Cartilaginis  mucronata. 

VII.  De  obfiruBionibtis  Vifierum  naturalmm. 

VIII.  De  Ofplatione  Hepatis  &  Lienis. 

IX.  DeHydrope. 

X.  De  Lumbricis. 

XI.  DeVentris  fiuxibm. 

XII.  DeTenefmo. 

XIII.  DeCholera. 

XIV.  DeDyfenteria. 

X  V.  De  fiuxu  Alvi  hepatico. 

XVI.  De  Vlcere  &  Infiammatione  ani. 

XVII.  De  Morbis  nmlieribm  ^  infantibas  fa- 

miliaribm. 
X  V 1 1 1 .  De  Morbis  contagiofis. 
XIX.  DeLueVenerea. 
X  X.  De  Vulnertbus  &  Vlceribm. 

XXI.  De  Papulis  &  Impetigine. 

XXII.  De  externis  malis. 

LiBER  Terti-vs  agit de Venenii eorumque 
Antid.otis :  in  quo  funt  Icones  novem. 

LlBER  Q_VARTVS  agit de Facultatibm Sim- 
flicium:  in  quo  fmzt  lcones  decemfupracen- 
tum:  d^^^fCapita. 

I.  De  Saccharo. 

II.  De CMandihoca. 

III.  De Melle Silvefiri. 

IV.  DeCopaiba. 

V.  DeCabureiba. 

VI.  De Acaja  arborc^. 

VII.  De  Icicariba,  &  iliim  refina  Icica. 

VIII.  Deletaiba^ejmlachryma. 

IX.  De  Caopia  arborc^ . 

X.  De  PalmiSy  earumque  variisjjeckbm, 

XI.  Dei^roeira. 

XII.  DeVrucu. 

XI I I.  DeZabucayo  arbore^. 

XIV.  DeGueticoroya. 

XV.  Delanipaba. 

XVI.  De  Acaia  feulbimetara. 

XVII.  De  Tapia  arborc^ . 

XVIII.  De  Araticujpeciebm. 

XIX.  DeCaaroba. 

XX.  DeEmbira,feuPindaiba. 

XXI.  Delbiraec^. 

XXII.  De  Ambaiba. 


XXI II.  De^nda. 

XXIV.  De  Guabiraba. 

XXV.  DeAracalba. 

XXVI.  DeGuaJaba. 

XXVII.  De  Bacoba  ^  Banana. 

XXVIII.  DeLPHangaiba. 

XXIX.  De f^barcmotemo. 

XXX.  DeVmbu. 

XXXI.  De  Cebipira  guacu. 

XXXII.  De  (JMureci. 

XXXIII.  De  lito,  vel  Vrafe  guacu, 

XXXIV.  DeGuabi pocaiba. 
X  X  X  V.  P^  Zamouna. 

XXXVI.  De  Andira  ibaiariba. 

XXXVII.  DeCamhui. 

XXXVIII.  De Loco  arhorc^ . 

XXXIX.  De  Cupouna. 

X  L.  DfPinhones  doBrafil. 

X  L  I .  De  lurepcba. 

X  L  1 1 .  De  UVLamajtga. 

X  L  1 1 1 .   De  CManaca. 

XLiv.  De Pagimirioba. 

X  L  V.  De  Camara  juba. 

X  L  V I .  De  K^natiM. 

XLVII.  DeBetiis,velB£tre^ . 

XLViii.  De7S(h)ambi. 

X  L  I  X.  De  Caa-apia. 

L.  De  Acaricoba  ,feu  Erva  do  Capitaon. 

L  i .  De  l^hambuguacu. 

L I  I .  De  Tangaraca. 

L  II I .  De  leticucu ,  feu  Mechoacan, 

Liv.  DeCaapeba. 

LV.   DeTajoaba. 

LVi.  De Inimbaja ,  feu  Silva  de  ptaya. 

L  V 1 1 .  De Hhandi ,  feu  Pipere  longo. 

L  V 1 1 1 .  De  lacape,  vel  Sape. 

Lix.   De  laborandi. 

Lx.  Delacuacanq_a. 

LXI.  DeSaJfafras. 

Lxii.   Delupicanga. 

L  X 1 1 1 .  De  lamacaru. 

LXiv.  DePotincoba,  feuPulgcra. 

Lxv.  De  Ipecua-nha. 

Lxvi.  DeCaacica. 

L  x  V 1 1 .  De  luricuara. 

L  X  v  1 1 1 .    De  Capijpuba. 

LXix.   D^  Salfadepraya. 

L  X  X .   De  t^ninia. 

L  X  X I .  De  Aguaxima ,  feu  Malua  d  Ifco. 

L  X  X 1 1 .   De  Caapomonga. 

L  X  X 1 1 1 .  De  Murucuja. 

L  X  X I V.  De  miuructija-miri. 

Lxxv.  De ^iya. 

Lxxvi.  De Aguaraquiya. 

L  X  X  V 1 1 .   De  Agtiaraciunha. 

L  x  X  V 1 1 1 .  De  fecunda  Caapo?mnga. 


LXXIX.  Ds 


t  X  X I X .  De  CannA  Silveliri. 

Lxxx.  DeBafourinha. 

I.  X  X  X I .  De  Caa-ataya. 

-L  X  X  X 1 1 .  I>e  Caraguata. 

Lxxxiii.  De Treuo , feu Erva damor. 

SLXXXiv.   DeTapyrapecu. 

L  X  X  X  V.  De  Herba  lanuginofa,  "- 

L  X  X  X  V I .  Dc  Vite  ArhiHina, 

LXXXVII.  De CManqlcs . 

■L XXXVIII.  De Curmu-ape. 

Lxxxix.   DeTimho, 

xc.  DeParatura. 

xci.  Delbirarema, 


X c II .  De Aninga feri. 

xciii.  DeMeeru. 

X ci V.  De  Alhara ,  feu  Pacivara. 

xcv.  DeTupaifi. 

xcvi.  De lnc[uiri ,  feu  Caaeo. 

xcvii.  J9^  Erva  d'Impigc. 

xcviii.  Faifonsdlmpige. 

xcix.  De Mafarandpiba. 

c.  De  Amonq-eaha. 

c  I.  De  ihiptanga. 

C II.  De  laniparandiba, 

ci  1 1 .  De Globulo  hovino ,  illiufq^ue  ufu. 

Ci V.  De  CoraUio  albo  Brafdia. 


GUI- 


/ 


GVILIELMI    PlSONIS, 

\      D  E 


D. 


MEDICINA  BRASILIENSI 

LIBER    PRIMVS 


\ 


Qui  digit  de  Brafili^e  Aere ,  Aquis  6c  Locis. 

IcTURusde humani corporis malis ,  eorumque remediis in novi illa orbis 

parte  familiadbus ,  opersepretium  fadurus  videor,ri  de  Aere,Aquis  &  Locis 

feu  de  natura  coelifolique  Brafiliani  pauca  qusdam  prxmittam.Quod  vel  id- 

eo  necefrarium  cft ,  ne  fideribus  deinceps  aut  regionibus  feitilifrimis  omnino 

&  faluberrimis  perperam  attribuatur ,  quod  vel  incolarum  vel  advenarum  in- 

fcitisE  aut  intemperantiae  eft  imputandum.  Eorumimprimisquiextremas& 

incognitasmundiplagasadeunt,  utprofeffioneartis,  falutishumance  prxfi- 

diis,mortalibus  operam  prseftenfMagni  tamen  Hippocratis  efFati  immemores,tam  in  fanitatem 

confervando,  quam  in  coUapfam  erigendo .  non  raro  deficiunt.  Brafiiia  autemprsftantifll- 

ma  facile  totius  Americae  pars  pcnitius  introfpeda ,  jucunda  impriraisfalubrique  temperie  ex- 

cellit  ufque  adeo.ut  merito  cum  Europa  atque  Afia  de  clementia  Aeris  &  Aquarum  certet.Si- 

tum  fi fpedcs  & figuram,a fecundo  ab  /Equatore  ad quartum  fupra  vigefimum  latitudinis ora- 

dumcxcurrens,  trigoni  oblongi  fpeciem  refert :  cujusbafis/Equatoriobveria,  ab  orientein 

occidentem  reaaprotenditur.  Latus  ad  orientem  fpedans  Hefperiis  /Ethiopibus  objacct,  va- 

ftiflimo  mari  interpofito :  unde  tam  corporis  obkaamento,  quam  fummo  vitx  ac  valetudinis 

bono ,  habitata  ejus  frons,  bbndum  &  benignum  Subfolanum ab auris  matutinis  natimi,  con- 

tinenter  recipit ;  quo  homincs  cxteraque  animaniia  demulcet ,  &  ab  intolerabili  folis  vertica- 

lis  aeftu  vindicat.  Qui ,  fi  mare  accedat ,  fummo  quidem  mane ,  fi  recedat ,  adultiori  aurora 

perfentifcitur.  Nec  languefcit  circavefperam,  ficutfolctmultis  Indiarum  locis ,  fedintendi- 

turadeoacomitantefoleutultramediasnoais  horasnon  rarovigeat,  condenfatioqucaeris 

noaurnanequeatdilatationem&  motumillumnaturalemAeris  facile  hebctare  autvincere. 

Alterumverolatus  (quod  a  Peruanoregnoceifiirimamontium  juga&immenfadifterminat 

fpacia)  Zephyrus  licetinfilubGr,  mediterrancufque  ventus,propterinfinitos  quosperflatpalu- 

dofosiacus.feranoaeinfeflet:  tameni  montibusmarivicinisperpetuo  coercetur,  adeoq-  ab 

aura  marina  pellitur,ut  ad  littora  ufquc  vix  queatpenetrare.Qui,fi  ahquando  ob  pluviofasma- 

lacias,per  diem  integrum  (quod  rarilTmie  quidem  obfervatum  eft)  fpiralTe  conftiterit,remotio~ 

res  a  mari ,  occidentique  obverfos ,  vehementius ;  maris  vero  accolas  &  imprimis  nautas  una 

vixleucaalittoreremotos  benignius  exercet.  Quemadmodum  )ucundiffimisacconftantif 

fimis  his  anni  tempeftatibus  haudmagnae  mutationes,  itadiurnis  &  nofturnis  evidentiores 

contingunt,  quoddics&nodcsnon  magis  pares  fmt  fpatiis,  quam  difFerentes  calore  &fri- 

gore.  Nam  Sol  altius  alcendens ,  poftquam  terrarum  &  hominum  poros  aperuit ,  profundius 

&  pavi  intervallo  fe  occuiit ,  unde  condenfatio  aeris  major  extremam  partem  nodis  ma^is  ro- 

rifluam  efticit.  Hincrigidum&pcnetrans  frigus  a  tertia  hora  nodurna  circa  gallicinium  ad 

exortumurque  Soliscorporaferit.  Ita  ut  hanc  tcrram  recens  ingreflls  moleftum  fummeque 

noxium  eire  foleat.  Quod  qui  non  evitat ,  haud  facile  vitam  beacam  in  hifce  vel  aliis  Indiarum 

oris  exordietur.  Cujus  rei  non ignari  Brafiliani  focum  pcrennem  in  tuguriis  juxta le£los  pen- 

files  alunt ,  ejufque  bencficio  nod-urnum  frigus  tolerare  &  vcnata  infefta  arcere  queunt.  Por- 

i^f  vore- 


3,  GviLIKLMlPlSONlS 

ro  redus  afcenfus  &  defcenfus  Solis  breviflima  facit  crepufcula ,  noaefque  adeo  diebus  pares, 
utne  quidem  unius  horse  difcrimen  agnofcant.  Noftibus  aeftivis  ,  frigus  intenfius:  hyber- 
nis,  quod  mireris ,  mitiusfa;pe  perfentifcitur :  aere  fcilicet  tranquijlo  &  nubibus  undiquaque 
prcffopluviasmoliente.  Ruricolae  poft  nodes  folitofrigidiores,  diesferenos;  Medici  vero 
firmam  validamque  corporis  conftitutionem  polUcentur.  Contrarium  fi  tepidae  &  humidae 

noftes  praEcefferint. 

PluvialistemporisinitiumfitmenfeMartiovelAprili,  Augufto  finitur  •,  quoSol  reduxex 
Cancromateriampluvij£CXpartediirolvit  inventos.  Vnde  procellae  &turbines  fubindena- 
fcuntur ,  quas  mox  vernum  tempus  excipit,  eafque  blandiflime  componit.  Diverfitatem  qui- 
demumbrarumnuncin  Auftrum,  nunc  in  Septentrionem  projedarum  agnofcunt  Tropico- 
rum  Incol jc ,  qui  Amphifcii  proinde  didi ;  verum  nuUam  circa  anni  tempeftates  mutationem 
bis  accedente  &  retrocedcnte  Sole ,  ut  multi  exiftimarunt,  fed  folummodo  abeunte  ab  /Equa- 
tore  vel  ad  Tropicum  Cancri  vel  Capricorni ,  ufque  dum  eo  redierit  &  aequino£lium  abfolve- 
rit.  Projper  Alpmm  duplicemaeftatemunoanno  dari  teftatur  in  y^gypto ,  non  adeo  quidem 
a  Solis ,  quam  miro  Nili  acceflli  &  recefll]  pronatam. 

Brafiliae  incolas  Anta:ci  funt  Hifpanis  &  /Ethiopibus,  Periaeci  Javenfibus,  Antipodes  Aureae 
Cherfonefi  incolis.  Duo  tantum  dantur  anni  tempora  quorum  unum  cahdum  &  ficcum, 
iEftasdicitur:  alterum  caliduni&humidum  aeftatiEurop3££efimile,Brum3evicemfupplet.  Id- 
queinomnibusIndiisintrautrumqueTropicumverifllmum  deprehenditur.  Licet  cnimhy- 
beini  &  xftivi  temporis  initium  &  finis ,  ob  particularia  incidentia  loci,  tum  &  /^quatoris  ma- 
jorem  vel  minorem  vicinitatem  non  in  idem  incidant ;  plerumque  tamen  Annus ,  fcx  circiter 
menfibus  ad  humidum,  &  totidem  ad  ficcum  vergentibus  abfolvitur.  Et  quidem  ea  ratione,  ut 
in  multis  Afticie  &  Afiae ,  ejufdem  nobifcum  latitudinis  oris,  maxima  exinde  intcnfio  &  remif- 
fioarftus,  hicnuUavel  faltem  exigua  percipiatur,  Sole,  Ucet  Brafilienfium  Zenith,  menfc 
Odobri  &  Februario  tranfeunte ,  radiifque  fecundum  angulos  acutiflimos  reflexis  terram  fe- 
riente.  Qua;  diverfitas  iftarum  Regionum  incolis  ob  crebras  malacias ,  noxiosque  tepores, 
interitum ,  hifce  ob  dominatricem  auram ,  falutem  promittit  perpetuam.  Vnde  facile  eft  col- 
ligere  Anni  tempeftates ,  non  tam  immediate  a  Sole  ejufque  motu ,  quam  ipfa  Ventorum  fpe- 
cie,  aftrorum  adfpedus  diverfitate ,  regionifque  qualitate  &  fitu  pecuhari  difcerni  deberi.  Ea- 
demcaufafolemnibus  illis  Torridae  Subfolanis  velFavoniis  reddipoteft.  Quinin  locishifce 
mediterraneis ,  paulo  verfus  occidentem  no£l:es  funt  frigidiores  quam  in  maritimis ,  ufque 
adeo,  utaliquandopruinacapillos  quibufdam  riguifle  conftet.  Etenim  In  Indiis  cum  multa; 
admiranda ,  tum  illud  imprimis  omnium  phyficorum  ingenia  fuperat ,  quod  in  eadem  coeli  pla- 
ga,  pari  Solis  acceflli  receflTuque^iifdem  anni  menfibus  ab  ortu  eirca  Oceanum  aeftas  &  ficcitas, 
ab  occafu  trans  juga  montium  &  paludes  Brafiliaj,  hyems ,  nebulae  &  pluviae.  Vtin  tanta  loco- 
rum  vicinitate,quod  ad  rationem  tempeftatum  attinct,iidem  penepopuli  fibimutuo  antipodes 
videantur  efle.  Quam  diverfitatem  diflbnamque  naturae  varietatem  atque  alia  ejufcemodi ,  fi 
quisdiligentiusapudfereputet,  profedointelliget ,  antiquos  multa  de  /Equinodiali  circulo 
&torridaZonaopinatosefle.  Proinde contra  Ariftotelis  &  Piinii  alioiumqucmentcmnon 
folumhabitabilehocCUma,  fed  temperatum  &  fertile  utique  reddunt,  tum  rores  perpetui. 
tum  pluviae  &  jucundi  a  pelago  flatus ,  dum  vapores  mane  furgentes  &  ncbulas  tempeftive  dit 
cutiunt ,  xftumque  meridionalem  temperant ,  ac  foles  purifllmos  &  nitidiflimos  reddunt. 
Hinc  porro  humorum ,  qui  in  nobis  funt ,  a  putredine  confervatio.  Neque  tamen  praecipui 
falubritatis  vel  longaevitatis  ratio ,  utquidam  voluerunt,  j^quatoris  vicinitas,  ob  aequalita- 
tem  tempeftatum ,  quam  imaginantur.  Nam  multis  fub  linea  aequinoftiali  locis  habitatis,  nec 
folumneccoelumeft  falubreficut  InfulxD.Thomae,  Guinea,  aliaeque  provinciae  teftantur, 
ubi  corpora  a  torrente  calore  arefcunt  &  refolvuntur ,  minimeque  longjeva  fiunr.  Quoniani 
attraftivapores,  aSoleUcetverticaU  &  praeftantiflimo ,  obperpetuas  malacias  non  difper- 
guntur ,  neque  aquae  ventilantur fed  ftagnant.  Tum  fi  qui  perflant venti ,  languidi  funt  &  vel- 
uti  e  longo  itinere  defatigati ,  ventis  fubitis  vel  mediterraneis  facile  fe  fubmittant.  Vnde  tepo- 
res  vaporofi ,  ncbula;  &  putredmes  enafcuntur.  Qupd  fub  /Equatore  navigantes  mifcre  circa 
penuaria  &  aquam  imprimis  experiuntur,  qu.£bisterve  fcetoremac  putredinem  concipitin 
vafis,  antequam  durabilcs  omnifquc  corruptionistandem  expersfiat.  Brafiliae  vero  vaftiflfi- 
musoccanus  tumpluviis,  tumimprimisventisperpetuammateriamfubminiftrat,  qualittus 
cxhilarct,  non  tcpiclam,  ficut  cxtra  Tropicosfubinde  folet ,  fedveluti  gelidam&  ficcam  ,  eam- 
quea  Solcilluftratam  aboricnte  inoccidentem  admillaria  aliquotperlpirat.  Acccditquod 
paluftribus&olcntibuspluviis  cxcontinentiortis  ,numquam  infeftctur:  Cum  infulisvicinis 
(quibus  multx  India  oricntalis  &  Africae  partes  cinguntiu: ,  turbidifque  vcntis  agitantur)  hsc 
rcgio  carcat. 

Cxlum  faepe  quidcm  nubibus  ex  oricntc  verfus  occidentem  latis  obduftumvidcas,  fcdra- 

riflimis 


DE     Medicina     Brasil.     Lib.  I.  3 

rilTimis  &  tenuiflimis ,  inque fublimi  aeris  extcnfis ,  exceptis  diebus  pluviis.  Sol  oricns  &  oc- 
cidensimmotisoculis  adfpicipoteft,  ordinadxque  tumfcre  magnitudinis  &coloris,  appa- 
rct,  itautdiametcrejusmenfurari  queat.  Mira  cnim  undique  Jeneritas  eft,  prcefcrtim  circa 
velperam:  qu£enulIosumquamfuccedentiLun:Etradit  vapores  velnebulas,  fed  noftcsred- 
dit  adeo  claras  ut  vetus  &  novilunium  uno  eodemque  die  confpiciantur ,  litterxque  ad  qua- 
drantem  Lunx  commode legi  poflint.  Aftronomo denique  ad  coelcftia  intcnto,  circa  Eclip- 
fcs,  nubeculas  magallanicas,vcnerem  falcatam  poil:  emerfionem  a  Solc,Mercurium  fcintillan- 
tem&corniculatum,  appulfus  Lunx  ad  fixas  ftellas  aut  Planetas,  cartcraque  phoenomena, 
partim  antea  in  Europa  non  vifa  multa  promittat.  Sicut  multotics  in  emincntiori  obfervato- 
no  Aftronomico ,  pcr  Illuftrifl'.  Nafllavice  Comitem  exftrufto,  anobis  obfervatum  eft. 

/Ether  pro  diverlitate  adipcdluum  Planctarum ,  acccdcntibus  caufis  inferioribus  fuas  reci- 
pit  intemperies.  Crcbris  fulguribus  abfque  tonitru  ccclum  fub  vefperam  corufcat,  tempcfta- 
te  vel  maxime  ferena,  fed  ficca.  Tonitrua  fi  quce  circa  aequinodia  fuboriantur,  rarifllme  caque 
cum  imbribus  finc  fragore  multo  in  Pernambuco,  in  Maranhon  proprius  ad  jequatorcm  vehe- 
mentius  &  crebrius  exaudiuntur.  Multa;  irides,  Holones ,  dracones  ignei  volantes  apparent. 
NuUa:  nubes  neque  ncbulae,  grandines  ne  vix  quidem  confpiciuntur ;  nec  altiflfmios  montmm 
apiccs  ulla  canitie  brumalem  detinuiffe  faciem  (ficut  monti  Pico  in  Canariis  perpetuo  contin- 
git)  hic  umquam  obfervatumeft-. 

Pluviarum  gutt^E  admodum  funt  magns ,  gravique  decidunt  impetu ,  quas  fuftbcativus  ali- 
quando  tepor  prxcedere  vel  fcqui  folet.  Ros  hic  Europaeo  tum  pinguior ,  &  nitro  multo  im- 
pregnatus  foecundior  •,  tum  multo  penetrantior  &  tenuior,  praEcipue  aeftatc  exiftit.  Quod  pa- 
tet  in  omni  metallo  &  ferro  imprimis  (ut  materias  minus  folidas  praeteream)  qux  abfque  uUo 
nubium  adminiculo  facile  exedit.  Intenfior  folis  radiorum  fervor ,  poros  corporum fubluna- 
riumaperitulqueadcodedie,  utnodurno  rori  fubtilifllmo  profunde  fuppcditet  introitum. 
Undc  per  quotidianam  viciflltudinem  humiditatis  &  caloris ,  illata  jamputredine,  vcrmium 
diverforum  generum  fiat  generatio ,  moxque  totalis  rei  comfumtio.  Verum  quantum  his  o- 
mnibus  noxius.tantum  aliis  ros  proficuus,imo  neceflarius,  ne  a:ftate  pluviarum  inopia,  grami- 
na  &  pafcua  torreantur,  fed  qua;  in  locis  avidis  &  fitientibus  funt  eo  fere  folo  rcfocillentur. 

Etcfiisfeu  anniverfariis  ventisfereniflimis  hae  orx  diverfis  temporibus  gaudent.  Scmeftri 
enim  hiberno  five  pluviofo  ex  nubilofa  auftrina  plaga  intenduntur  &  Vulturni  veluti  naturam 
induunt,  tantoque  vehementius,  quam  Aquilo  menfibus  aeftivis ,  dominantur,  ut  dudus  aqua- 
rum,  a  menfe  Martio  ad  Odobrem  iUis  obfequia  praeftent.  Reliquo  anni  tempore  ex  Septen- 
trione  in  Auftrum  maria  coguntur.  Circa  Africae  latus  occidentale  Brafiliae  oppofitum,  plane 
diverfo  modo  res  fe  habet.  Quippe  ab  Aprile  ad  lulium  menfem  verllis  Septentrionem  rapi- 
dus  eft  fluxus ,  inde  ad  Ottobrem  tranqliillum  mare.  Hinc  ad  lanuarium  verfus  nieridiem  O- 
ceanus  truditur  :  Mox  circa  medium  Aprflis  denuo  nuUum  Cnrrens  (ut  fluxum  illum  genera- 
km  Verulamius  appellat)  maris  experiuntur nautae.  Atque  ha:  diverfitatcs  potiflfunum  qui- 
dem  intra  Tropicos  libero  aequore  navigantibus  percipiuntur.  Adeo  ut  hi  venti  gcncrales, 
Tropxi  dicti,  minimc  fcgucs,  partim  regendo  Cunens  maris ,  partim  proprio  flatu  (non  fpon- 
taneo  aliquo  raptu  ab  ortu  in  occafum ,  ut  dodiflunus  Scaliger  aUique  intcr  vcteres  imaginan- 
tur)  id  efficiant,  ut  nequeant  hinc  navigantcs  verfus  Africae  vel  Europx  oras,  eadem  redire,  qua 
venerant  via.  Unde  fit ,  ut  non  adeuntibus  Brafiliam  fed  inde  redeuntibus  tantum ,  tranfitus  fit 
pcr  Infulas  Elandricas  &  miram  illam  lenticulam  marinam  Sarcafo  Hifpanis  diftam :  qu2e  lono-e 
lateque  difperfa,  adco  tcnaciter  fuperficiem  maris  obfidet,ut  folum  non  falum  diceres,  obortif- 
que  malaciis  navibus  haud  lcviter  refiftat.  /Equor  Brafilienfe  rarifllmis  proccllis  infeftatur,  & 
ut plurimum  tranquillum  eft.  Cui  temeritas  Barbarorum  fc.fidcns ,  gemino  ligno  fuberoib  in- 
fidentes ,  fecure  pifcaturam  exercent  aUquot  leucas  a  littore  remoti.  Ccerulea  &  fubnigra  efl: 
exteriorejusfacies,  interius  viridis  :  agitatumnoauigncfcit,  fortiufquelumcncmittit:  tum 
falfius  quoque  deprehenditur  quam  verfus  Polos,  adcoque  pcUucidum ,  ut  pifccs  ultra  viginti 
ulnarum  profunditatem  aurcocolore  micantes,  exaltispuppibus  commode  confpiciantur, 
meridiano  tempore,  Soleque  fplendente.  Ac  tum  fimul  intueri  licct,  quam  diverfus  &  contra- 
rius  fubinde  fit  motus  in  profundo  mari ,  ab  eo  qui  in  fuperficic  a  tumultuariis  fit  ventis ,  quod 
jafl:as  bolides,  aliafque  artis  nauticx  conjefturas  non  parum  cludit. 

Licet  autem  circa  littora  aeftu  fatis  vehcmcnti  falum  intumefcat,non  tamen  agros  invadit  aut 
vicinas  terras  dcpreflTas  inundat ,  fed  ingenti  fremitu  rupem  quandam  five  maris  teniam  Reciffo 
Lufitanis  di£tam,pulfat  ac  potcftate  impetuofa  verberat,quam  fummo  naturae  miraculo  &  be- 
neficio  conceifam  omnes  fateantur  oportet:quod  crepidocautium  longo  traftu  excurrens,in- 
ftar muri,  violentiae  Barbari  &  indignantis  elementi  rcfiftat,ac  fidam  tutamquc  navibus  ftatio- 
nem  &  portus  rcddat.  Opulentiflfmiam  quoque  magnatum  jedibus  matcriam ,  qua  Olindae  & 
Paraibx  monafteriafupcrbiunt,  fuppeditat.  Maximam  Brafilia:  partem,nunc  interrupto,  nunc 

A  2  conti- 


4  ■  GVlLlELMlPlSONlS 

continuato  dudu  tuetur.  Ejus  latitudo  planifllma  eft  &  quafi  arte  in  fupeificie  levigata ,  ^d  vi-' 
ginti,  fubinde  triginta  pafius  &  ultra  fe  extendit.  Tantae  vero  altitudinis  eft  ut  vix  ftimmo  x&u 
inundctur.  Mare  novo  &  plenilunio  ad  duodecim  pedum  altitudinera  fquodin  Parnambu^ 
cenfi  littore  fit  circa  horam  quintam)  attollitur,  aquafque  evomit  ac  parem  depreflionem  pa- 
titur ,  dum  funditus  prope  multprum  fluviorum  alveos  reforbet.  Verum  non  rite  obfervata 
fexhorarumviciflitudine,fedpro  ratione  decurfus  fluviorum&pelagiintemperie,  velcitius 
veltardius  xftum vaftifilmus  Oceanus  abfolvit.  Ita  tamen  ut  menfibus  aeftivis  diuturniores  & 
vehementiores  accefl us,hybernis  vero  receflus  dominentur.  Quid,  quod  fluxus  lunares,  pau- 
cis  a  littore  milliaribus  ;  currens  vero  maris  per  univerfum  aequor  perfcntifcant  navigantes, 
Cxterum  ad  extricandas  perpetuas  nautarum  controverfias  circalongitudinem  hujusconti- 
nentis,fcire  intercfl,magis  ad  occidentem  a  natura  collocatum,quam  peritiflTimi  quoque  Geo- 
graphi  hadenus  opinati  funt.  Operae  pretium  itaque  duxi  illud  addidifle  quod  exfedulaob- 
/brvatione  Eclipfium  Lunarium  nobis  conftat.  Initium  fiquidem  deliquii,  quod  in  vigefimum 
Decembris,anno  millefimo  fexcentifimo  trigefimo  oftavo  incidit,inter01indam  Parnambuci 
&  Uranoburgum  Dani3E,tribus  horis  &  quatuor  minutis  differre  deprehendimus.  Unde  redu- 
fto  calculo ,  facile  erit  coUigere ,  quje  caufa  fit  erroris ;  cum  plerique  naucleri  ultra  quinqua- 
ginta  minuta  a  nobis  difcrepent. 

Univerfa  Brafilia  Coloniis  &  Praefeduris  quatuordecim ,  totidemque  circiter fluviis  nobi- 
lioribus  (ab  aliis  fatis  memoratis)  diftinguitur.  Horum beneficio  territoria fertilitate  &  com- 
moditate  diflerunt.  Przeter  tot  torrentes  &  amnes  pifcofos,  non  limofos,  fed  faxofos,  habitata 
orientalis  pars ,  rivis,  fontibufque  inclytis  &  utcumque  herbofis  fcatet ,  iifque  paflim,  mira  di- 
vina bonitate,ut potum hominibus )uxtaacpecoribusabundefubminiftret,irrigatur.  Armen- 
tafilvcftria  fitiaeftuantiaeo  confiagiunt;feque  ad  luxum  dulciflimis  inebriantes  aquis  non  raro 
prxda  fiunt  venatoribus.  Rapidifuntplerique  fluvii  pluviis  menfibus,&  tunc  fubito  altiflime 
excrefcunt  ac  ripas  egrediuntur ,  aufto  aquarum  pondere  ,  ruptifque  obicibus  vakntius  ruunt 
in  campos.  Is  autem  qui  S.  Francifco  facer  eft,  totius  Praefeaurae  Parnambucenfis  facile  maxi- 
mus,  infulifque  &  fcopulis  horridus,ac  tempore  quidem  aeftivo,  incerto  quidem  gurgite,aquis 
exundans,  altiflimuseft.  Hyeme  vero  modice  tantum  inpelagus  fefe  cxonerat.  Diverfitatis 
caufam  perhibent  eflfe  immenfam  originis  difta*ntiam,tum  etiam  pluviarum  ex  alto  allapfarum. 
Caeterienimfluvii  nobisvicini  aftate  navigari  non  pofliint ,  quodaquis  deftituantur,  acfiin 
continenti  intus  abforberentur.Cum  nuUi  tamen  alii  in  hac  Americas  parte  reperianmr  amnes 
quitantosimbresalveofuoexcipiant.  Sedconftatratio.  Vaftiflima  montiumjuga  haudpro- 
cul  a  littore  fficutin  regno  quoque  Peruano;  demittunt  vim  iUam  pluviarum  a  tergo ,  &  exo- 
iierantfe  verfus  occidentem.  Moxad  rapidiflimos  ('ne  dicam  &  totius  orbis  maximos^  altero 
brachio  verfus  Septentrionem  in  Amazonum  &Maranhon  flumina:  altero ,  adS.  Francifci, 
atquc  illa  quas  de  la  Plata  &  de  laneiro  dicuntur,  verfus  auftrum  erumpunt.  Haec  reccptis  in  /e 
quibufdam  amnibus  invalefcunt  &  ad  milliaria  aliquot  in  Occanum  labuntur,  tanto  impetu,  ut 
procul  ob  oftio  in  ipfo  mari  dulces  a  Nautis  hauriantur latices.  Porro  &  Lacus  juxta  littora  re- 
pcriuntur ,  qui  mari  licct  vicini  &  quafi  contigui,  aquis  tamen  funt  dukifnmis.  In  defertis  re- 
motiflimis,  cxiguiquidam  rivi  e  lacubns  oriundi,  dulces  hycme,  fubfalfi  aeftate  exiftunt ,  quod 
ftawnantes  Solis  afliduitate  adurantur.  Praeterea  putei  paucis  ante  annis  in  Infula  Antonii 
Va^ez,  circa  ipfum  littus,  quoufque  maris  aeftus  pertingit ,  effofli,  potabiles  aquas  &  dulces,  in- 
cognito  vel  dubio  venarum  commercio,  impertiunt.  Unde  percolatas  omnifque  falfedinis  ex- 
pertesprorfushauriredatum:  quaelicetfontanis  fint  inferiores ,  tamencibis  coquendis  opti- 
mae  habentur. 

Tellus  hsec  amoenifllma  ex  diverfo  naturae  lufu  conftat.  Qua  enim  in  planitiem  longe  late- 
que  fternitur,  glebofa  &  ponderofa,praepingui  rigaoque  eft  folo,  'vergea  didla  Lufitanis,muIto- 
rum  fruftuum  ferax ;  cannas  Sacchareas  imprimis,  tum&credita  quacquefeminamultiplici 
reddit  foenore.  Prata  &  aprici  campi  minus  aeftate,  fed  menfibus  potifllmum  pluviis  (licct  fo- 
lum  tunc  habitantibus  triftius  videatur)  laetiflime  virefcunt ,  locaque  meflem  negantia  pabulis 
vigent.  Frumentum  & fecale nimis celcriter profunduntur &  in germen evocantur  a  Jugi  per- 
petuoque  Solis  fcrvore  &  agri  indulgentia,  quiproinde  multa  verfatione  (ncc  enim  interquie- 
teumquam  indiget)  fatigandus  eft ,  additaque  potius  arena  quam  ftercore ,  fcrendis  frugibus 
aptior  redditur .  Secus  cnim  alia  florefcendi  exinanitio  fequitur,  germinationem  nimis  fcftina- 
tam  adurcns  vcl  exhauricns.  Qui  ab  exoticis  fcminibus  proventum  expeftant ,  maturationem 
retardcnt  oportet ,  quod  diutius  in  terra  foveri  expetant ;  nc  in  ftipulas  faftigiata;  herbx  multx 
maturefaftx,  granis  tamcn  &  feminibus  cafliie,  agricolarum  votis  minimc  rc/pondcant.  Mcn- 
fc  Februario  &  Martio  quando  finema:ftatis  excipit  tcmpeftas  humida,  plantx  &  femina  terrx 
committuntur,  idquc  prima  vcfpcra,  non  dc  die,  nec  adulta  noftc  fict i  convcnit.  Omnia  qux 
profundius ,  quo  folarcs  radiinon  pcrtingunt,  inhumantur,  vitx  difcrimcn  incurrunt,quod  fub 

cutc 


DE    Medicina    Brasil.  Lib.  t.  I 

cute  rua  intenre  frigida  terra,  prxcipue  aeftate,  taleas  &  femina  facile  enecct.  Cujus  rei  advense 

&  novitii  agricolx  non  fine  magna  jadura  experimenta  fccerunt.  Semina  ficut  &  fruftus  colli» 

guntinlocisacclivis&fitientibus,  diverfo  plane  tempore ,  quam  declivioribus  &uli^nnofis. 

Qmdjquod  haec  omnia  toto  anni  tempore  plantantur  &  producuntur :  Felicius  tamen  vel  infe- 

licius  pro  locorum  &  plantarum  diverfitatc.  Quod  evidentiffime  apparet  ex pluribus :  praefer- 

tim  verocirca  proceras  illas  arboies  quas  Cocos  &  Palmai  nuncupant;  qux  citra  ullam  anni 

temporis,  feniiquearborum  obfervationem  tranfplantatx  jucunde  virefcunt ,  eximiifque  fru- 

aibus  confpicu JE  excoluntur.  Quod  a  nemine  accuratius  quam  ab  Illuftriffimo  Comite  Naf- 

faviae  tentatum ,  omnibus  veteranis  incolis  admirationi  fuit;  quod  adultje licet ,  nihil  pateren- 

tur  tamen  ab  alteratione  illa  quam  fubirent,  fed  fteriIe,arenofum,&  perpetuafalfetudine  imbu- 

tum  littus  natale  folum  haberent,  coque  gauderent  foveri :  modo  radices  quas  infinitas  &  bre- 

viifimas  habent  Icviter  tantum  terra  cooperirentur.   Harum  enim  cxterarumque  Brafilix  ar- 

borum  radices  adeo  a  frigore  fubterraneo  abhorrcre  videntur,ut  nonnumquam  defiderioSoIis 

prorumpentes ,  vix  tcrra  /e  condi  patiantur.  Plurimae  arbores  &  frutices  toto  fere  anni  rempore 

fiores  &  frudus  feliciflime  producunt,  fimulque  Ver,/Eftas  &  Autumnus  in  iis  confpiciuntur. 

Horum  facile principes  Murucuja,Mangaha,Bacoba,  Banam,  lanipaba^f^raca, Pindova  Coceiro, 

tJMamaon ,  Pinhones ,  Piementa  :  Qoibus  annumerantur,  vitis,  citrus ,  malus  medica ,  aliaque 

plurima  ex  Lufitania  atque  AngoIa,oIim  &  nupcr  e  Belgio  addudta  legumina,  radices  &  olera, 

pafllm  nunc  in  hortis  exculta  atque  in  culinis  domeftica  fada. 

Qui racemos pertotum  annum dcfiderant, vineas  diverfas ,  diverfis putant menfibus,matu* 
rafquepoftea  uvas  colligunt,  unde  nonignobilevinum  &  Creticum  jemulans,  exprimitur. 

Atque  ha:  omnes  plantx  &fruci:us  hortenles,  Ucet  ab  infedis  noxiis  non  plane  immunes 
fint;  prazcipueautemaformicisillisgrandioribus  nonrarodepafcuntur,  ab  impigro  tamen  a- 
gricola  facillimo  negotio,  vel  ignis,  vel  aquie  beneficio  arcentur. 

Nonnullx  arbores  &  quidcm  nobiliores,  ficut  i^caJu,CaJa,Fbipifanga,Anda,  Zabucajo,  Mu- 
recy,  letajba,  y^raticu,  Guabiraba,Ficus  ^  Myrtm  Americani& :  frudus  Ananas  &  alia  femel  dum- 
taxat  in  anno  florent,  verno  tempore,  quod  eft  circa  Oftobrem,  repullulant :  mox  fruaus  pro- 
trudunt,  idque  mediocres  tantumSoIeingrediente  Capricornum&  durantultra  tres  menles, 
pofteaque quiefcunt.  Solus, quantum conftat ,  ix.wQiv&Guitycuroy ,  femelperbiennium;  fru- 
ftus  autem  arboris  ibirae^  five  Guaici  Brafilienfis  vix  per  quadriennium  producitur.  Paucje  ar- 
boresnativaehaaenusadfativasrelata::  filveftres  tamen  cum  fint ,  frudus  elegantes  &gratif- 
fimi  faporis  proferunt ,  maxima  quidem  ex  parte  frigidos ,  cum  adftringendi  facultate.  Quafi 
natura  benigna  hasc  mortalibus  immodice  aeftuantibus  folatio  dederit ,  ruentibufque  humori- 
bus  frenum  impofuerit. 

Qualacuftris  hasc  regio,  ob  perpetuam  uliginem,  prcEcaeteris  jucundiffime  funditus  aeque  ac 
in  fuperficie  viret.  Tum  diverfo  plane  Herbarum  fruticumque  paluftrium  genere ,  adeoque 
mira  naturx  folertia  luxuriat,  ut  folum  non  aquam  diceres ,  amphibiorum;  aique  &  pifcium  la- 
tibulis  deftinatam.  Circa  oftia  vero  fluviorum ,  ubipaludemaquamarinafingulis  acceffibus 
inundat,  ab  immenfa  oflreorum  &  cancrorum multitudinc  perreptatur,  atque  tortuofo  illo  ar- 
borum  genere  Guaparaiba  five  CMangle  dido,  ita  obfidetnr ,  ut  viatoribus  prorfus  fit  inaccefla. 
Qua  in  acclives  coUes,  vaftofque  montes,  nunc  glebofos,  nunc  grandiffimis  faxis  veluti  ftratos 
attoUitur ,  fertiUffima  quoque  &  raro  fterilis  vel  otiofa  apparet  BrafiUa :  arbuftis  filvifque  den- 
fiffimis  paffim  veftitur,  ut  multo  olim  labore  Lufitani  adpixidem  nauticamiter  fuumin- 
ftituerint.  Quod  hodie  quoque  fitin  muniendis  viisin  defertis.  Unde  tot  fragrantiffims  & 
praeftantifrimae  arbores  lucri  caufa ,  ob  colores  &  tinfturas  varias,  aUofque  ufus  eximios ,  huc 
apportantur",  ut  funt /^ir/?/'//<i;2^4  arbor  illa  BrafiUenfibus  K,a,T  l^oxJu)  itadiaa&rubratindura 
notiffima.  Dein  Tatajba  five  Pao  amarello,Arariba  cortice  i\}bxo,Iacaranda,Antuniba  five  cedrus 
alba,  &  aUas  multx,  quae  aedificationi  &  ftruendis  navigiis  aptiffimae,quod  aquis  minus  pervije, 
xtatemque  ferentes  fint.  Ex  quarumdam  corticibus  nunc  funes  ignarU  in  militantium  ufixm, 
nunc  in  navium  neceffitates  torquentur  &  r  udentum  materias  nauticis  fubminiftrant,  fupplen- 
te  cannabis  defedum  Barbarorum  induftria.  Si  quae  loca  fint  arida  a  ftcriUtate ,  mirabiles  iUas 
herbas  fuperius  defcriptas.feufunes  potius  «(pyPAou?,  generaU  nomine  Tmbo  &  Cipo  appeUatos 
producunt ,  quae  fua  fiexilitate  &  tenacitate  apud  fabros  &  vietores  ligaminum ;  contufa  apud 
pifcatores,  coriarios,  naupaegas ,  Rhois  &  ftupae  vices  implent.  Denique  e  coIUfis  Ugnis  Cara- 
guata  &  imhaiba  aUifque  ferulaceis  plantis  ibidem  nafcentibus  ignis  luculentius,  quam  ex  con- 
cufTo  filice,  a  barbaris  eUcitur. 

Nemora  haec  cum  non  quotannis  foliis  veftianturnec  priventur ,  non  eodem  fimul,fed  di- 
verfbplaneidaccidittempore,  quodab  Autumni&  Veris  permutationibus  nihil  patiantur. 
Prxterea  non  omnis  quoque  arbor  foIUs  fimul  omnibus  orbatur,fed  parte  una  decidente,altera 
tamdiu  manet,  donec  prior  repuUulat.  Accedit  quod  varii  generis  phafeoU,  Arundines  proce- 

A  3  j:je,Hc- 


6  GviLIELMlPlSOMIS 

rXjHedcrxque  perpetuo  vkentes  luxurienr,  qux  nunc  humum  longiflime  perreptantes,  nunc 
ad  rumma  arborum  cacumina  pertingentes,  tametfi  filvas  prirao  intuitu  quafi  inaccelTibiles  re- 
priefentent,  obledamento  tamenTummo  exiftunt.quodtopiarii  inftar  operis  perpetuam  um- 
bram  prxbeant.  Unde  inter  virgultorum  opaca  ferx  &  hiomines  nutriantur,  fecrctique  trami- 
tes  venandi  fuppeditent  fummam  voluptatem ;  qux  filvarum  fontiumquc  prxrogativa,  maxi- 
mx  parti  Africae  occidentalis  habitatx  dcnegata  eft,  ac  propterea  torridae  regionis  nomen  me- 
ritoobtinet:  abimmodicoenim&ingentixftudchifcitilla,  utadfluvios  umbrofofque  faltus 
difritiflimos  pecorum  greges  amandari  necefllim  fit. 

Porro ,  ficut  Peruvia  crebro  ex  xftuantibus  cavernarum  latebris ,  ita  nufquam  hic  Americas 
traftus  oricntalis  terriemotum  eft  pafllis ;  quod  metallis  &  ignefubterraneo ,  Spirituum  &  va- 
porum  gcnitore  deftituatur.  Atque  haec  de  diverfitate  terrx  nobis  cognitae. 

Illasautemdefertas  inhumanafque  folitudines,  jugisarduas&inoccidentem  ultraviginti 
leucas  excurrentes  Antropophagi  tenent.  Qui  inveftigandis  iocis  incognitis  vaftifllmos  illos 
<?cfragofosfaltuspenetrarunt ,  teftantur  fe  non  minus  fertUes  herbofofque  montes&conval- 
les,  omni  animalium  genere  confpicuas  illic  vidifle,  quam  in  maritimis  habitatis  terris.  Quod 
ipfumquidemdeindeveriflimumcomperi,  fedineopotiflimum  difirrre  ab  iis ,  quodquoad 
raediterranea  loca  penetres  altius,  eo  plura  metallica  eaque  ignobiliora  invenias  corpora ,  fed 
fontium  inopiam ,  rariorefque  amnes ,  atque  ob  auras  defatigatis  a;ftus  diurnus  major,  &  no- 
ftium  frigus intenfius :  frequentiores  vero  lacus,  paludes,ftagnaque  pifcofiflima,  hybernse  plu- 
vicE  in  aeftivam  penuriam  fuppeditant  :  nam  mediterranea  opemplurimam  decoelo  imbrido 
habent,  non  circa  vegetabilia  foluni ,  fed  ferarum  &  pifcium  miram  pinguedinem,  ut  obfonari 
cos  oleo  vel  butyro  non  fit  necefle.  Tumloco  fruduum  Acaju,  palmis,  melleque  filveftri 
abundant.  Carduis  quoque  &  Rubis,  caeterifque  fpinofis  fruticibus  pafllm  horrent. 

Du2  tantum  indomitx  feras  in  tam  vafta  regione  extimefcendae  reperiuntur.Tigres  &  Apri; 
quorum  illiE  infidiofs  velocitate  valent,  hi  tardiore  funt  curfu ;  utraque  autem  familica  exiftit. 
EKdempaftx,  quodmirerctantaignavia  a  venatoribusdeprehenduntur,  utabipfis  Tapuye- 
ris  &  gregariis  etiam  canibus  infugamconfeftimagantur&capiantur:  adeopotusubiquefa- 
tietas,  non  homines  tantum,  fed  &  feras  enervat. 

Notatu dignum,quod eximix  tot  arbores,  frutices  &  innumers  herbje,  figura,  foliis &  frii- 
dibus  a  veteris  orbis  vegetabilibus,  paucis  exceptis,  diffimiUimae  appareant.  Idem  de  avibus, 
animantibus  &  pifcibus  deprchcnditur,  ut  &  Infe£i:is  alatis  atque  alis  deftitutis.  Quse  ineflabili 
colorum  pulchritudine  &  portentofa  multitudine  generantur ,  partim  nota  nobis ,  partim  in- 
cognita.  Ex  quibus  utique  apparet,quam  miris  &  variis  modis  divina  natura  ludat  in  orbe  ter- 
rarum.  Ac  proinde  merito  beati  incol?e  habendi  forent,  fi verum  horum  omnium  Creatorem 
cognofcerent.  Quiun  e  diverfo  tam  uberrimo  &  nitidiflfimo  fub  coelo,  tam  agreftia  &  diftor- 
taiilisfintingenia. 

Haec  breviter  de  aerc,  aquis  &  locis  difta  fufficlant.  Quprum  optima  utique  temperies  pa- 
rum  culpabiUs  ex  fe.  Qiiippe  cum  neque  Solis  calore  torreatur  haec  terra ,  neque  fqualore  vel 
aquarum  penuria  reficcetur ,  neque  frigore  violcfui- ,  fed i-ore  pcrperuo  &  imbribus  multis at- 
que  fontibus  irrigetur ,  feraciflimam  eflc ,  multaque  iUic  tempeftive  nafcantur  oportct.  Prje- 
terquam  enim  quod  nativis  balfamis ,  oleis,  meUibusnon  unius  generisrenideat,  hcrbis  acra- 
dicibus  medicis  ad  tutandam  valetudinem  potens  fit :  quxftuofiflimam  quoque  culturam  dat, 
quantum  ex  aliquot  retro  annorum  mefllbus  coUigi  potuit.  Animalia  denique  omnia  &  boum 
imprimis  armenta  vel  maxime  abundare  ,  crebriufque  parcre  certum  eft.  Unde  prudenter 
quondam  Hifpani  fenes,  valetudine  minus  profpcra  utcntes ,  ex  patriafua  &  diflTitis  quoquc  In- 
dus  ad  aerem  &  aquas  hafce  coeleftes  fe  contulerunt ,  tanquam  duo  vaUdiflima  ad  vitam  &  va- 
letudinem  rcquifita.  Pra;mature  enim  pubefcunt,  tardc  fenefcunt  incoloe.  Quo  fit  ut  fupra  cen- 
tefimum  aetatis  annum, viridi &  longa:va feneda Brafiliani &  ipfi  quoque Europxi hic  potian- 
tur.  Acfifervor  juvcnilis,  frigorcfenedutisrepreflus,  temperatiorem  eaminhiscalidioribus 
plagis  relinquerct.  Pueri  enim  advcnarum  crebris  Ucct  morbis  infeftentur ,  vixque  tcrtia  pars 
eorum  infantiam  egrediatur,  non  tamen  id  coeli  intempcriei  adeo,  quam  prxpoftero  nutriendi 
modo  dcbct  imputari.  Exemplo  erunt  vel  maxime  Brafilianorum  liberi  vivacifllmi,qui  ventre 
duro  &  prominulo,  folidis  toris,  fubucula  tantum  leviori  induti ,  injurias  coeli  lecure  contem- 
nunt ,  brcviflimoque  temporis  fpacio  fignare  humum  nituntur.  Rident  matres  incptam  no- 
ftratum  in  vcftiendis  &  cducandis  parvulis  induftriam  ,  qua  perfpirationem  impediri  &  cathar- 
ros  multos  gencrari  a junt.  NulU  Straboncs,Lufciofi,CIaudi  aut gibbo  deformati inter iUos  in- 
veniuntur,  cumfafciisaut  lintcolis  infantes  numquam  involvantur,  autEuropxorummore 
ligcntur.  Frigida  frcqucnter  lavantur :  idem  provcdioribus  quoquc  proprium ,  cum  ob  inna- 
tam  huic  genti  mundiciem,  tum  ad  firmandam  &  tuendam  corporis  fanitatem.  Porro  alacres 
funt  &  fucculenti  onincs ,  vafifquc  amplis ,  brachiis  cruribufquc  lacertofis  &  firmitcr  compa- 

ftis. 


»E     Medicina.     Brasil.  Lib.  I. 


7 


ais,  miniis  tamen  pinguedine  fardis.  Moribus  non  admodumfunt  agreftibus,  neccorporis 

ftaturavaldc  proceralittorisaccolx,  qui  nobifcum  militant:  mares  maribus /mulicres  mu- 

lieribusfimiles,  quodpaucioribus  anni  tempeftatibus  obnoxii ,  rariora  quoque  vitia  prima 

feminis  effbrmationc  co  incidant.  Plcrumque  enim  hominum  inftituta ,  mores&naturam 

pro  varia  rcgionis  conftitutione  mutari  videmus.  Rariirmic  adverfa  valctudine  afficiuntur! 

Longarvi  funt  admodum.  Primo  quod  athleticis  nati  parentibus ,  incomparabili  ifti  aeri ,  ven- 

torumque  ferenitati  &  xquabilitatiexpofiti:  tumvcimaximequodcuras,  caeteraque  animi 

pathcmata,  corporisquoquevoluptatesvelutiignorent.  Sub  eodem  tefto ,  levi,  prceIon<^o, 

pice,  calce,  codoque  lapide  dcftituto ,  fed  arundine  &  palmarum  foliis  inftrato ,  raulta;  fimul 

familia-  degunt ,  idquc  peregrinantes  deferunt  pro  tempore ,  curtamque  omnem  fupelleailem 

libcrofque  impigrae  humeris  portant  foeminx.  Eodem  femper  viftu  &  ami(5lu ,  eoque  fimplici 

gaudent:  quippe  folum  goflypium  ad  vcftitum ,  &  radix  altilis  Mandioca  cum  melle  filveftri 

adviclumillislufticit.  Nullus  denique  illis  habcndi  araor,  paupertatique  fe  addicunt  volun- 

taria; ,  ea  quidcm  «quitatc ,  ut  cui  plus  eft ,  lubens  impertiat  aliis  minus  habentibus ,  pari 

dandi  &  pofcendi  invicem  facilitate.  Cjcteras  radices  alimentolas ,  quod  dignitateMandioca; 

cedant,  imo  ipfunl  panem  ex  Milio  aut  Oryza ,  apud  Afiaticostantopere  expetitum ,  contem- 

nunt.  Poma  Jcaju  cxteris  frudibus  prieferunt,  quod  ad  vi£tum&potum  pariter  fulficiant. 

Nam  ficutvinum  indc  expreflum  depofita  immunditie  ad  menfes  refervant :  itaprgeftantiflTi- 

mas  eorura  caftaneas  in  penu  recondunt.  Vina  praeterea ,  liceat  ita  nominare ,  e  variis  frudi- 

bus,  'vX\ipnxms  Pitcova ,  Ananas ,  Mangaba ,  lanipaba,  C?r4j;«4/^  expreflTo  fe  inebriant.  Idemfit 

ex  radicibus  Mandioca ,  Patata ,  Milio  Turcico ,  Oryza  &  aliis :  qux  a  vetulis  mafticantur ,  ma- 

fticataque  multa  cum  faliva  exfpuuntiir.  Hic  Uquor  mox  vafis  reconditur ,  donec  ferveat ,  foe- 

cefque  ejiciat. 

Medicamentisutuntiu-fimpUcibus,  rioftraque  derident,  quia  compofita.  Inquo  veniam 
merentur ,  quod  fimplicioribus  qui  ipfis  contingunt  afteftibus  &  humoribus ,  nulla  arte ,  ied 
communi  quadam  animi  notione,  contrarium  remcdium  opponunt.  Nam  calidius  &  tenuius 
quod  evafit ,  refrigerando  &  incraflando  reftituunt ,  &  vice  verfa ,  fi  quid  turget ,  evacuant ,  & 
ficporro.  Quifque  fibi  &  fuis ,  prxcipuefeniores,  facili  negotio  omnis  generis  medicamina, 
undiquaque  in  filVis  acquifita ,  conficit.  Qux  tanta  fagacitate  interne  &  externe  illos  adhibe- 
re  videas ,  prxcipue  in  morbis  a  veneno  natis,  ut  hic  quis  illorum  manibus  tutius  &  fecurius  fe 
tradat ,  quam  imperitis  quibufdam  fciolis ,  fecreta  fua  in  umbra  educata  profercntibus ,  qui- 
que  propterea,  fi  diis  placeat,  Rationales  dicivoiunt.  Vel  corncis  cucurbitulisperfuaio- 
nem  vel  per  fcarificationes  ipfamque  phlebotomiam ,  redundantem  fanguincm  educunt ,  dcii- 
te  pifcis  Lamise  ,  loco  fGalpelli ,  adhibito  ,  fine  quo  vix  umquam  illos  peregrinari  videas. 

lugumfcrvitutisneutiquamtolerant.  Saltationibus  &  potationibus  impendio  funt  dediti, 
ftataque  ciburn  capiendi  temporaignorant.  Redte  autperperam  fadis,  nihil  poft  mortem 
premii  aut  fuppUcii  fupercfle  exiftimant.  Licet  vana  quaedam  fabulentur ,  eorum  quos  fua 
morsextinxit,  animos  immortales  forc.  Otiumamant,  magnofque  labores  declinant,  fed 
fecurc  &  in  dicm  vivunr.  Cujusratlonem  cnm  Hippocrate  eam  efle  arbitror,  quodrerum 
actemporumunomodolchabcntium,  eademfacies,  focordiam  ingeneret;  varietas  autem 
animum  &  corpus  ad  labores  excitet.  Quin  etiam  otio  &  quiete  ignavia  crefcit ;  exercitatio- 
nevero,  mentis&animi  robur(quod  inmeticulofumhuncpopulum  haud  quaquam  cadit) 
alitur. 

iEtatemacvitxdecurfum,  cum  veram  numerandi  artem  ignorent ,  exfruauAcaju,  qui 
femel  dumtaxat  in  anno  provenit ,  metiuntur. 

Poeminae  mire  foecundae ,  faciU  negotio  pariunt ,  rariflTime  abortientes.  Maritus  tem- 
porcpuerperUuxorislocodecumbitprimisapartudiebus,  &puerperae  inftar,  beUarUs&e- 
pulisfruitur,  fubindicans  necefTitatcm  lapfas  vires  reftaurandi.  Praepoftcrus  fane  mos,  qui 
tamen  ilUs  laudatifllmus  videtur ,  cura  pleraeque  puerperae  ftatim  poft  partum ,  nemine  ob- 
ftetricante,  furgant  aut  obambulent;  irao  adfluviura  vicinum  corpus  ablutum  properenr, 
vidumque  hinc  inde  conquirant.  Liberos  extinftos  ultia  biduum  aut  triduum  non  deplorant, 
matribusmifcrandoeiulatutotamdomuraimplcntibus.  Profufis  lachryrais ,  quas  inpotefta- 
te  habent ,  cognatos  reducefque  amicos  excipiunt ,  quorura  calamitates  &  laborcs  peregre 
exantlatos ,  multis  fufpiriis  &  gemitibus  dcflent ,  circuradatis  collo  brachiis  &  capite  ad 
peftus  adpreflb. 

Quiinter  Belgas  &  Lufitanos  degunt ,  Chriflura  fcquuntur,  fed  frigidius  ,  &  adulticirca 
facra  noftravalderemiffi:  nec  vix  placita  noftra,  nifi  tenellx  aetati ,  nondum  prazoccupatis 
animis,  remotifqueparentibusinftillaripoflunt.  Linguainterlehaud  diffferunt.  Etquamvis 
quondam  ex  Antrophagorum  profapia  orti,  tamcn  mutuo  cum  Europxis  commercio  & 
confuetudine  exculti  •,  exutaque  barbarie ,  humanitate  nonnulli  cum  noftratibus  conten- 

dunt. 


g.  GviLIELMlPlSONIS 

dunt.  Mediterraneicontfaagreftes,  truculenti ,  immancs ,  fine  lcgc,  fine  religionc ,  ferino 
proi-rusritu,  in  hunc  ufque  dieni ,  nullafixa  autftabili  fede,  huc  iliuc,  pro  viftus  ubertate 
autpenuria,  pifcibus&ferismirafagacitate&celeritate  infidiantur:  validiflimis  lacertisja- 
cula ,  ftupenda  arte ,  fine  arcu  torquere  norunt.  Ominibus  tantum  &  auguriis  dediti,  ariolis  & 
impoftoribus  quseftui  funt  •,  alii  Tonitru ,  alii  Vrfam  minorcm ,  aliaque  fidera  pro  numine  ha- 
bent.   Viripariteracfoeminx,  nullo  circa  pudenda  velamento,  fufis  capillis ,  diverfa  licet 
tonfura ,  cxteris  partibus  corporis  depilatis ,  incedunt ;  aviumque  difcolorium  plumis  fe  ex- 
ornant.  Colore  quodam  fufco  exlanipapa  pomo  expreflb ,  corpus  turpiterpingunt.  Etne 
facies  ornamento  deftituatur,  lapillos  viliffimos  &  longiftimos,  perforatisaprima  infantia 
auriculis tum labiis inferioribus  Sc maxiliis  infigunt.  Quod licet  vifu  foedum ,  illis tamen re- 
<Tium  videtur.  Soli  vivere  amant,  omnemque  hominum  prsefentiam  averfantur.  Tuguria  nec 
latibula  ferunt ,  fed  fub  dio  pcrpetuo  viditant.  Ita  ut  pauca ,  qux  de  ipfis  dici  aut  fcribi  me- 
reantur,  occurrant.  Tantaeft  interillos  confufio  &  diverfitaslinguarum,  ut exinde folum 
atrociflima  bella  &  crebra  nafcantur.   Ita  ut  inimicitias  inter  fe  exerceant  perpetuas ,  fupra- 
que  fis  humanitatis  &  odii  faevas :  imo  vel  ipfos  ludos  aliquando  in  ferias  casdes  &  mutuas  la- 
nienas  convertant.  Cum  In  morbum  eorum  quis  incidit,  amici  accedunt,  quifqueinge- 
nium  advocat ,  remedia  quorum  notitiam  experientia  fibi  comparavit ,  profert.   Mox  fpinis 
arboris  Carmih,  pifciumque  dentibus ,  quibus  fagittas  afperant ,  in  torofis  brachiorum&: 
femorum  partibus  alte  cutem  fcarificant&incidunt,  ut  fanguis  abundeprofluat.  Idemfere 
Drxftant  per  validiffimam  fudionem,  ore  pando  parti  dolenti  applicato,  membraque  inte- 
graamorbis  &  lafTitudine  vindicari  autumant.  Sudum  illum  ad  Medicinam  fpedlare  novit 
Homerus ,  qui  de  Machaone  Menelaum vulneratum  curante ,  fanguinem ,  inquit,  exfugens, 
lenia  medicamenta  adfparfit.  Vomitum  vi  concitant  contortis  Girmil>a  foliis,  guI^Equeim- 
miffis.  His  &  fimilibus  remediis  fruftra  adhibitis ,  nihii  ultra  tentant,  nec  tamen  legrum  relin- 
quunt,  fedunanimiconfenfu,  tanquamdeejus  falute defperantes ,  clavis  ligneis  illumferc- 
citer  interimunt :  gratificantes  tamen  illi  &  ille  fibi,  quod  mafcule  interire  ipfi  contingat,  om- 
nibufque  miferiis  eripiatur :  Hoc  enim  tetabundi  in  ipfo  mortis  articulo  gloriantur.  Non  mi- 
noricumapplaufuinparentisquamvidihoftis  cadaver  faeviunt,  illudprae  turpi  amore,  hoc 
prae  immani  vindida ,  crudeliffimarumferarumritudiianiantes.  Utriufque  carncs  offa  tenus 
dentibus  abrafx  dirje  ipfis  epulx  exiftunt. 

Nemo  itaque  mirabitur  fi  longe  majorem  herbarum  cognitionem  habuerint  Afiatici,quam 
Americani :  cum  hi  animantibusnon  contenti ,  in  rationalia  quoque  ruant,  membrifque  foe- 
tidis,  nunc  crudis,  nuncligneis  verubustoftisavidifiimc  vefcantur.  Illorum  autemmulti, 
ex  inftituto  Pithagorae ,  vegetabilibus  maxime  vitam  fuftineant.  Non  abs  re  fore  exiftimavi, 
a  propofito  ,  fada  pauliiper  digrefTione,  aberraffe,  barbariemque  illam  miferam,  tumqus 
huic  genti  patcrna  &  annata  funt ,  paucis  perftrinxifTe.  Denique  ut  conftet ,  nuUis  creaturis 
adeo  voluiffe  novercari  naturam  quin  exade  alimenta  &  medicamenta  a  venenis  eas  diftin- 
guere  docuerit.  Quod  cum  in  aliis  animalibus  &  plantisquam  plurimis  folertifTime ,  tum  in 
radice  Mandioca  Brafili;^  alimento  imprimis  videre  eft.  Cnjus  rafi.u-am  falutiferam  a  noxio  & 
venenato  fucco  vindicare  norunt.  Prasf crea  ut  demonftrem  longe  hanc  a  nobis  diverfam  vi- 
vendi  rationem  &  temperamenta,  diverfos  aliquando  morbos,  &  medendi  modos  fuppeditare. 

Reftat  itaque  confideremus,  qux  valetudini  potiffimum  vcl  profint  vel  adverfentur  &  unde 
originem  ducant  morbi.  Inquit  enim  Hippocrates,  confpiratio  una,  perfpirabilia  omnia, 
compatibiliaomnia.  Quprum  fi  vel  unum  deficiat,  tota  hominis  ftrudura  facife  corruit. 
Enimverocumfubzonatorrlda,  omniaaftraverticalia  vehementius  agant ,  idque  motuan- 
nuo,  exceffu  fubinde  caloris  «Sc  humiditatis :  motu  vero  diurno ,  perpetua  viciflltudine  calo- 
ris  &  frigoris ,  eofdem  microcofmus  fortitur  eflfedus.  Qui  fi  adventitius  &  in  tempore  labo- 
ret,  commovetur,  nonnumquam  etiam  evertitur,  fiferendo  impar  fuerit.  Vtenim  planta 
novclla ,  aeris ,  terrse  &  aquarum  mutationes ,  tanquam  naturx  ejus  minus  convenientes,  li- 
cet  in  melius  tranfplantata ,  faepe  non  fert :  Ita  multi Europsei ,  aut  imbecillitate  naturali,  aut 
rite  vivendi  imperitia ,  aeri  &  aquis  hifcc  faluberrimis  ,  primariifque  vitx  fnlcris ,  minus  affuet 
cere  poffunt.  Vnde  non  raro  illis  dc  laffitudine  fpontanea  querela; ,  qua: ,  ex  fententia  Hippo- 
tis  ,  voay!jjLci,'QL  (^p^^am.  Borcalcs,  licet  nonminusquamMeridionalescorporibus  habeantui: 
compaais,  tamcn  moUitiem  carnium  ex  hcpatis  intemperie  incurrunt,  nifi  tempcftive  ca 
cochymicafaburraexturbetur:  miifis  compofitis ,  folis  fimplicioribus ,  tcnuiorumque  par- 
tium  alimentis  fe  tradant.  Nctarditas  &  craffities  humorum  fomitcm  obftruftioni ,  obftru- 
(ftiopcrfpirationi  &circuIationi  fanguinis  impcdimentum  aftcrat.  Adeoque  fi  Hippocratis 
cffatum  ^vfiTmoioi,  iMct  locum  habcat ,  hic  fane  ejus ,  tam  ncceflTitas ,  quam  perpetua  veritas  clu- 
cefcit.  Quippe  immodico  cxiftcntc  calore ,  fi  perfpiratio  undique  cft  libera,  nullaexinde  per- 
fcntifcitur  moleftia  j  fin  minus ,  pondcrofius  fit  corpus ,  ac  brevi  fomes  matcriaque  morbi 

futura, 


DE      MedICINA      BrASIL.       LlH.    I.  fj 

fiitura  coUigimi'.  Ciixulatione  cnim  naturae  pcirpctua ,  accntto  ad  circumfcr entiam ,  im- 
peditaj  humoribuslpiritibufque,  fiveabintcrna  five  cxtcrna  cauia,  cohibitis,  ingcminatuc 
tcrvor,  pejurqueindequemlibctfehabercoportet.  Quod  ficutin  omni  vitx  officioveriffi- 
mum  ,  ita  in  Ibmnomanifcftumdeprehenditur.  Idemcogira  fi  laifo  vel  fcbricicaati  intcm- 
pcftivc  mcdicamentumvclcibuscxhibcatur.  Abhisitaque  fequcutibus  vitae  inftitutumfiat. 
QiiifqueinlociscxceUiscxoccidcnteobjedis,  atqueorientc  apertis,  habitarc  cligat ,  ubi 
cx  continenti  crafllim vcntum  arcere ,  tenuem  vero  auram  folifequam  perpetuo  cxcipere  pof- 
jfit.  Pcftorisacftomachiregioneprobeteaa,  domiacforisquilque  vivat,  quod  nihil  hifcc 
corporispartibusmagisinimicum,  quampoftxftum  diurnum,  frigus  nodurnum.  Quolit, 
ut,  claufis  cutis  mcatibus,  fudores  retro  pulfi,  varios  morbos  progcnerent.  Quibusenim 
rempcftivc  llidores  fluunt,  rarius  valctudincm  adverfim  incurrunt,  aut  fi  quando  in  mor- 
bum  incidant,  minori  negotio  rcftituuntur.  Econtra  fit  iis,  qui  diificulter  fudant.  Aquae 
thermales  vel  balnea  hadenus  incognita  funt.  Artificialia  humida  &ficca,  contra  externa 
&  interna  mala ,  maximo  falutis  commodo  in  ufu  exiftunt. 

Qu3E  ex  herbis ,  quas  Brafilia  producit ,  odoriferis  eximiifque  conficiuntur.  Cavendum 
tamen,  prcEfertim  noviciis  &advenis,  ab  immoderato  vel  frigidorum  vel  calidorum  ufu, 
quorumillatorporcs&obftrudioncs,  materiamintuscogendo,  hxc  membrorumlanguo- 
rcs,  carncfqueefFoeminataspropterfpirituum  exfolutioncm  cxcitant.  Quamobrem  nehu- 
mor  alimentalis  attraftus  refolvatur ,  fideiiter  oleis  balfaraifque  nativis  cavent  incolce.  Quafi 
barbaries  commune  quidhabeat  fubinde  cum  crudita  antiquitate,  cui  famiharisohmfuit, 
licet  nunc  exoleverit,  undionis  ufus.  Porro  exercitia  prietcr  ambulationes ,  fedulo  vitan- 
dafunt. 

Aura  hxc ,  licet  blandiffime  tcrram  exhilaret ,  Solifqde  ardores  clementer  mitiget ,  tamen 
hiotu  defatigatis  obeft.  A  vento  enim  adiapneuftia :  ab  immodcratiori  vero  exercitio ,  fum- 
ma  humorum  fpirituumque  accenfio  atque  acrimonia  proficifcitur.  Tempus  oportunum  ad 
ambulandum  eft  raane ,  modo  acceffus  maris  auram  intendat  &  maturet ,  ut  exhalationes 
noaurnse  domentur  tempeftivc ,  atque  tu  nc  blandc  ftringitur  &  concentratur  calor  naturalis. 
Maxime  autem  conducit  circa  Solis  occafiim  prima  vef pcra ,  quod  vires  corpori ,  robur  & 
appetitumftomacho  reftituat,  ob  temperiem  optimam  aeris  &  auram  intenfiorem.  Aura 
illavefpcrtina,  Seren  a  Lufitanis  dida,  quxaliisEuropaErcgionibuscaHdioribus,  ccelofe- 
renoextimerifolet,  hicfalubriscftprorfus.  Peritifnmi  quique  incolce ,  labores  &motasve- 
hementiores  tum  animi tum  corporis,  maxime obeffe :  lucubrationibus quoque  mentem tur- 
bari ,  memoriamque  imprimis  Iabefa£tari  afferunt.  Hoc  certum  efl ,  difficllius  vigilias ,  infe- 
riorefque  longe  labores  ob  citam  virium  exhauftionem  tolerari  fub  Zonis  torridis  quam 
temperatis :  torporemque  &  defidiam  advenas  tacite  fubeuntes  licet,  primo  invifam  placidam 
tandem  contrahere.  Somnusdiurnusbrevis,  quemaprandio  inledis  penfilibus  promifcua 
multitudo  capit ,  commendatur.  Lifuetis  tamen  aliquando  obeft ,  ac  propterca  multum  con- 
cedendum  hac  in  rc  confuetudini.  Corporisvigilantis  decubitusmeritofomnopra:ferendus 
eft ,  idque  eo  loci,  quo  aura  marina  quidem,  non  tamen  radii  folares  poffunt  pertingere.  Som- 
/  nus  noCturnus  in  ledo  molliori  &  plumis  avium  referto ,  admodum  improbatur ,  quod  vif- 

cera  accendat.  Qui  fanitati  confultum  vult,  pedibus  nec  coxis  dcteftus  jaccat:  prcefertini 
poft  mediam  noftem.  Denfato  enim  corporis  habitua  nofturno  vento,  venx  artericeque 
meanti  fanguini ,  tum  halitui  invifibili  &  fudori  exitum  prjEcIudunt :  ac  tum  quidem  ob  tran- 
fpirationem  cohibitam ,  poftridie  pejorcs&graviores  fehabent.  E  diverfo  illi  qui  cooperti 
fomnum  capiunt ,  jucundeacoptimevalent,  Icviorefque  fc  fentiunt  corpore ,  fudorelevi&; 
tenui,  roris  inftar,  madefcente. 

Qui  Venere  abutuntur ,  ardorem  iuvenilem  extinguunt ,  &  fene£I:utem  ante  tempus  matu- 
rant ,  perfpirationcm  &  circulationem  fanguinis  reniorantur ,  unde  cruditates  facile  ad  ambi- 
tum  diffunduntur ,  catharros  in  cerebro,  in  iL.orde  palpitationcs  moventes.  Quare  coitus ,  fic~ 
utubivis,  hicismaximeconducit,  quo  quis  natura  turgente ,  nonvagaautincempeftiva  libi- 
dineabrcptus,  Venensincendiumreftinguit,  idquetutius  nodu,  interdiupejus.  Latameii 
ut neque  hunc  cibus ,  nequc  illum  cum  vigilia  labor ftatim  fequatur. 

Animi  pathematis ,  praecipueMelanchoUa;,  quifrenum  injicere  nefcit,  utraotus  naturae 
&  fpirituum  perpetuo  fit  liber ,  hujus  cxli  temperici  fcrendas  impar  habetur.  Liediam  ha;c  re~ 
gioimpatientiusfert,  antc  omnia  biliofis  vehcmenter  obeft;  qui  fi  flomacho  forte  vacuo 
fomnum  capiant ,  faciletumcapiti,  tumcordimalaaccerfunt.  Proinde  a-gris  iuxta  &finis 
conducit  modice  &  fr piufcule  cibum  &  potum  capere ,  qui  quo  minus  compofiti  vel  calidi, 
eo  conducibiliores  adfanitatem.  Quicunquc  cnim  ad  altam&  bearam  feneclutcm  pcrtin- 
gere  velit ,  five  advena  five  indigena ,  caveat  fibi  a  vino  &  carnium  ufu  quotidiano;  quod  quae 
cxnutrientum  atque  calefacientium  funt  genere,  fiquidem  vincantur,  cilcficiunt;  fin  mi- 
nus,  contrarium  evenit. 

B  Omnia 


10  GviLIELMlPlSONIS 

Omma  aiiiara&  acrla,  impi-imis  mane,  evitanda.  Poma  veroaurea,  Limonia,  Citria^ 
Granata,  JVlelo  pepones,  Mnrticuja,  Citrulli,  reliquaque  refrigerantia ,  five  cruda  five  con- 
ditautilitercomedunturajejunis,  quibus  inter  delicias  facra liabentur ;  quod  hepati  confe- 
r unt ,  tutn  &  menfibus  imprimis  xftivis  ad  j  ucundilTmiam  maturitatem  perveniant.  Unde  in 
proverbiuniabiit,  NonintratsdesMedicus  inquarum  veftibulo  crebri  Aurantiorum  corti- 
ces  mane  confpiciuntur. 

Sedulo  cavendum  frudus  ullos  colligere,  antequam  radii  folares  ab  exhalationibus  noftur- 
nis  eos  repurgaverlnt.  Praeftat  illos  ante,  exceptis  aftringentibus,  quam  poft  paftum,  tum  quo- 
que  faccharo  conditos,  quam  crudos,  apponere.  Quod  fugaces  cum  fint  multi,  facillime  cor- 
rumpantur  ,  imprimis  iis ,  qui  imbecilli  &  intemperato  funt  ventriculo .  Ego  quideni 
Galenum  imitatus  ,  perpetuo  fuafor  fui  aniicis  ,  ut  raro  fugacibus  fruftibus  ki^s.  oblefta- 
rent ,  unde  ipfis  diu  multumque  bene  fuit.  Qui  in  quotidiano  ufu  frudus ,  hi  potiftimum  funt 
(nam  reliqua  ad  Hiftoriam  naturalem  pertinent)  Ananas ,  Mangaba ,  Acajtt ,  Araca  major  & 
minor ,  Guajaba ,  Murucnja  diverfiE  fpecies ,  ibapiranga ,  CMa:^aranduba ,  Acaja ,  Araticu, 
Guitacoroy,  Biringela ,  Mamaon ,  Bacoba,  Eanana,  Cocos',  Ficm  Indicse  varia;;  Piper  dome- 
fticuni  multorum  generum.  Hiomnes  inter  patrios  habentur ,  quorum  aliqua  pars  fponte 
aut  in  a^^^ris  provenit :  nonnuUi  a  Batavis  &  Lufitanis  in  hortis  excoiuntur  tam  feliciter ,  ut  ipfi 
frudus  vilefcant.  I  nter  fabterranea  funt  radices  Bauta  ,  Nhamhi  &  Vn^ibt  •,  tum  glandes  Ame- 
ricani  Mtmduy  optimi  faporis  &  nutrimenti ,  atque  fecund^e  menfse  deliciie.  Non  procul  a  lit- 
tore  in  locis  arenofis  &  falfa  xquoris  unda  imbutis ,  adeo  luxuriant  Portulaca  &  Brafliqa  mari- 
na  quaedam ,  ut  folum  lateat  fub  ilUs. 

Inter  ipfas  feras ,  piurimae  exiftunt ,  qux  vidum  adminiftrant.  Apri  majores  &  minores, 
umbelico  in  dorfo  prxditi ,  carnibus  optimis  &  faluberrimis  cenfentur.  Amphibii  porci, 
Cdpiverres  didi  Lufitanis,  haud  multum  dignitate  cxtcris  inferiores,  integris  militum  & 
Barbarorum  cohortibus  alimento  funt  gratiflimo. 

Quod  fi  crudioris  cibiconcodioni,  aqu^  potumminus  fufficere  experiantur;  pulverem 
€x  fale  &  modico  piperis  Brafilienfis  praeparatura,  luquitaya  didum,  intermifcere  norunt,  con- 
dimentumqueinde  conficiuntfaluberrimum  ,  atque  in  omni  peregrinatione  merito  circum- 
ferendum.  AM^ctiAm  lucifugx  fmira  afpedu  animalia)  carnes  guftatu  bubulas  planerefe- 
runt.  Caprese ,  Pacas  &  Cotias  quas  nominant,  tuni  lepores  &  cuniculi  Europsis  haud  cedunr, 
Tattifi^  denique  loricatae  &  infignes  illse  Lacertze  ,  Vnuana  &  Teju  dids ,  palato  gratifiimse  & 
indelicatioresepulasexpofitx.  Nequehxctantum,  fed&alia  identidem  filveftria  &dome- 
ftica,  catervatim  in  faltibus  oberrantia ,  nupera  Lufitanis,  moxBatavis,  inveda  funtpeco- 
rumarmenta,  imprimis  boves  ,  porci,  arietes.  Iiiter  haec  nefrendes  teneritate  carnisexcel- 
lunt,  ufque  adeo,  ut  legrorum  distam  ingrediantur ,  &  ovillx  longe  prseferantur.  Suum  enim 
&  gallinarum  imprimis  fumnium  eftincrementum  &  bonitas  ob  coeli  temperiem. 

Avibus  filveftribus ,  partim  in  nemoribus ,  partim  in  aquis  viventibus,  optimi  guftus,  haud 
quaquam  deftituuntur.  Licet  non  fit  hu  jus  inftituti  omnes  enarrare,  eas  tamen  prxterire  nolui, 
quje  palato  &  faluti  inferviunt.  Ut  funt ,  qux  in  montanis  habitant,  Perdices ,  lambi,  Phafiani 
Brafilicnfes  diverfi ,  Barbaris  Macuagua ,  lacu  &  Aracua  didi.  Mouton  pavonis  magnitudine, 
fed  nigris  plumis,  carne  optima  &  tenerrima.  Pfittaci ,  Palumbi ,  Picedulje,  Turdi ,  Fringillx 
diverfi  admodum  generis.  Accipitres  iteni  a  quorum  numero  Nifus,  quem  Guavilaon  Lufita- 
ni ,  Brafiliani  vero  Tegu.ito  &  Inaje  nuncupant ,  gallinis  &  columbis  infidiantes.  Ex  amphibiis 
celebrantur  anates  filveftres ,  quarum  qusdani  Europaeis  niinores ,  qua:dammajores&  anfe- 
rum  magnitudine  funt.  His  adjungo  lacana  miri  &  lacana  guacu  gallinas  paluftres ,  quae  toftx 
menfis  inferrifoIent.Cseterumtotvolatiliumgenera  Ardeas,  Grues,  Cataradas,  Coturnices, 
Struthioncs,  tanquam  ignobilioris  carnis  pra;tereo.  Hxomnesambra^grifcce  primariifunt 
praidones ,  quam  durante  maris  tempeftateinipfolittore  certatim  devorant ,  antequamma- 
ris  accolie  eo  poflint  pervenire. 

Pifccs  fquamatos  afperos ,  Isves,  cum  fluvii  &  lacus,  tum  mare  pifcofiflimum  vicinum 
abundefuppcditat.  Qui  in  hifce  regionibus  ita  falubres  judicantur,  utneque  febricitantibus 
noccant.  Cancris  quoquc,  Teftudinibus,  Gammaris, Squillis,  Conchis,  Oftrcis,  omnibulquc 
tcftaceis  &  cruftatis ,  pra;fertim  paludes  receflu  maris  fubinde  exficcatx ,  maximopere  fca- 
tcnt ,  gratiflimoque  ahmcnto  omnibus  pariter  incohs  cxiftunt.  Multi  pifccs  mari  &fluviis 
communcs  funr ,  maximc  mcnfibus  pluviis ,  quod  tunc  aqua  fluvialis  in  mare  prolabatur ,  fiia- 
,  qucdulccdinepifccstrahat.  Undcincdialtius  afcendunt(ficutquoquc  tcmporcpleni&no- 
vilunii)  ibique  immorari  deledantur ,  quod  herbis  fuaviflunis ,  quibus  plcrumque  fundi  luxu- 
riant ,  incfccntur.  Intcr  fllviviatilcs  numcrantur,  Dtija,  Piajubn ,  Acarapucu ,  Alburnum  Euro- 
pxumrcfcrcns,  Cyprinifaxatiles,  pcrca;  optimi&pulchcrrimi  pifccs,  varioquc  colorc  in- 
figncs.  Lucii  e  quorum  gcncre  Robalo,  quihycmctantumcapiuntur,  AnguiUxitcm,  Con- 

grus, 


bEMEDIClNABRASIL.  11 

grus,  ScArus,  &  hujus  generis  alii,  quibus  ruperfedco.  In  finubus  vcro  &  lacubus  me- 
diterrancis  (qui  Alagoas  Lufitanis  dicuntur)  pifcium  immcnla  cfl  multitudo ,  quorum  facilc 
optimi  cxiftunt ,  Smdia ,  Gueba  &  Kljjd ,  qui  Iquamis  carcnt ,  Tam-atce  fivc  loricati.  Qui  liccp 
fluvialibusdicanturinfcriorcs,  haudmultimi  tamcn  ccdunc,  quod  non  ftajnantcs  vcrcfint 
aqux ,  fed  peripirent ,  indeque  fluenta  &  rivi  cgrediantur.  Pifccs dcnique  vel  fok  cxficcantur 
veiIale(quicopiofifllmein  lalinis  hic  colligitur)  condiunrnr,  inquc  penu  &  falfamentariis 
confervantur  :  Intcrquasprxccllunt,  CHrmaparati{l^UhiX^^c\g\s.) 

OmncsparitcrBarbaricodcm  obleftanturobfonio ,  coquelane  pra^ftantiffimo,  quodex 
olco&acetopra:ftantiori  &  cllicaciori  contra  pifciumphlegma,  cui  multum  piperis  Brafi- 
lienfis  immergitur  ,  prx^parant. '  Qui  recens  capti  a  pifcatoribus  cx  Occano  ad  nos  dcferuntur 
ac  celcbrantur ,  hic potiffimum  rccenfco ,  eorumque nomina  Brafilico idiomare ,  vcl  Lufita- 
nico,  quatenusvulgonotiora,  exprimoj  Ptraca^ia ,  Piratrmbu  ,  Ptrapimme ,  Carantia ,  (\m 
pifcis  eft  coloris  rubri.  Cyprinum  noftrum  Europxum  ccmulantem,  fed  paulo  majorem. 
Caetcrum  Carapatitangele^cicx  cftfimilis.  Quem  \cx:oCu?iapu  vocant,  Lufitani/t/fro,  Ba- 
ravi,3i»tf  Ob  CbCrtf3/  in  mari  Juxta  &  fluminibus  reperitur.  Huicfimilis  eft  Ptrataapua^fcd  non 
sequc  crafllis.  J^w^^' pifcemC^?'^;z//.iperomniarefert,  excepto  coIore&  dcntibus.  Beyupira, 
CuarapucHCzvnWo &ilAravallo  &  Carapitanga,  marinorum  pifcium  facile  funtprincipcs.  Hi 
omnes  quovis  anui  tcmporc  capiuntur,&  pifcatoribus  Fundt  Pifces  dicuntur,  quod  fundo  fcm- 
per  adhxrefcunt.  Nam  qui  a:ftateiblumcapiuntur ,  plcrumque  in  fupcrficie  maris  cernun- 
tur,  ut  AuratxmarincE,  HifpanisDor^is'^.?;  iXtmditPtfado ,  P ic u do  {cii  Lucius  nofter,  VVariba- 
na  optimi  palati ,  verum  difticilioris  concoctionis :  Corcovado  non  multum  abfimiUs ,  fed 
dorfo  cxruleo ,  nimilque  rotundo.  Orbium,  Scombrorum,  Acuum,RajarummultK  fpe- 
cies  edules.  Praeter  hxc  denique  lupipiapre  veluti  Tritones ,  Lufitanis  Peixe  Mulhier  difti,  Ba- 
lenx  ,  Vaccx  marinae ,  aliaque  prodigiofa  Neptuni  pecora ,  inter  qux  Delphini  &  Thynni  infi- 
gni  velocitate  csteros  fuperantes,  confpiciuntur.  Lamiae  porro  ,  Brafilienfibus  Cacaon  ,  Bel- 
gis  l^apcn ,  &  ferrse  qux  illis  Araguaqua  nobis  ^feaett^jffC^tn ,  inter  rapaces  primum  lo- 
cum  obtinent.  Illiformidabili  ridu  pifces  non  tantum,  fcd&homines  fub  aquis  urinantes 
devoranr:  HipcrpetuumcumCetisbclIumgcrentes,  eorum  pra;cordia  gladio ,  acutiftlmis 
radiis  horrefcente  fodicant ,  ut  mare  cruore  tingatur.  Cetorum  enim  prsfertim  menfibus  plu- 
viis  magna  apparet  copia,fc£tufque  ibi  eduntjmari  autem  rccedente,contingit  eos  in  vadis  hx- 
rere  aliquando,  atque  hinc  multum  olei  inde  redundat.  Quos  vero  volare  videmus  pifces,  func 
edules,  atque  plus  minus  hakcis  magnitudine.  His  provida  natura  opinor  alas  addidit,  ut  ho- 
ftes  ,  qui  omnes  pifciculos  minutos  gregatim  natantcs  perfequuntur ,  evadant.  Cujus  rei  non 
ignaripifcatores,vivos  hamis  affixosprofundo  immittunt,  magnoque  fcenore  illos  redimunt. 

Potus  porro  ufitatiflTunus  &  longefaluberrimus  ^fupra  illum  quem  ex  tot  frudibus  exprimi 
diximus)  aqua  eft  limpidifllma,  divinitus  hifcc  regionibus  concefla.  Quoe  jucundo  refrigerio, 
Solis  ardore  &  longo  itinere  fraclos  refociUare  ac  fummopcre  recrearc  folet.  Largius  &  cre- 
brius  pota  >  nullos  in  ventre  vel  hypochondriis  flatus  aut  tormina  cxcitat ,  neque  vcntriculum 
debilitat;  fedmelius  quifque  inde  fe  habet :  modoci'£^ciOT<56^@-&  regionis  tcmperamento 
conformis  fuerit.  Atque  hinc  quidem  ilUco  fudores  &  urinas  provocat ,  adeoque  appctituni 
ftomacho  acuit ,  ita  ut  voraces  incolas  rcddat.  IUa  qux  cx  amnibus  Parayparatybi  fluit ,  a  cal- 
culofis  imprimis  &  articulorum  morbis  pra;fervat;  rarifllmxque  dc  duobus  hifce  malis  quae- 
relaefLmt.  Conftat,  plurimosbeataadmodum  fenedaarot  ocrumnislibera,  ccntefimumat- 
tigifle  annum ,  nec  alium  potum  pr jeter  aquam  toto  vita;  curriculo  guftaflc.  Cum  enini  aqux 
haeplera:que  nive&metailisdcftitutx  e  fublimi  prolabantur  &  profundis  e  fontibus  orienti 
obverfisfcaturiant,  longo  itinere  afilduoque  SoUscalore  excoquuntur,  dulciflTmix  &  tenuif- 
fimxevadunt,  nihilque  flibfidcnt.  Hibernis  menfibus  minus  quandoqueUmpidx,  ob  cre- 
briores  pluvias  nec  aeque  frigidae.  /Eftivis  ob  auram  intenfiorem  frigidiflimae  ittnt,  nec  tameii 
durse  ,  fed  molles ,  Icves  atque  concoftu  faciles.  Aquce  cx  imbribus  colIe£tjE ,  leves  quidem, 
fed  calidx  &  facilc  putrefcunt ,  quod  ex  plurimis  &  divcrfis  conftent ,  ravimque  inducunt,  nifi 
cxcoquantur.  Quae  ex  tumuUs  &  montibus  his ,  metaUis  fere  deftitutis  ,  profluunt ,  iis  qui 
vcntreluntdurioreconveniunt.  Si  qu3e  vero  aqux  faxa  &  ferrum  refipiant,  iis  conducunt 
qui humidiori  &  moIUori  funt  ventre, quod  ventres  cogant  &  reficcent.  Veterani non  minus 
folcrtes  funt  in  aquarum  differentiis  guftandis ,  quamnoftratesin  divcrfis  vinorum  quaUtati- 
busdifcernendis ,  quos  imprudentiae  infimulant,  fi  nullohabito  difcrimine  aquas  hauriant. 
IlUenimtenuiffimas&duIcifTmias,  nihilquefubfidentes  hauriunt,  quas  fublimioribuslocis 
('fubtertancis  ob  teporem  negledisj  in  urceisfidiUbus  ,  noftes  diefque  fub  dio  refervant ,  ubi 
invitis  radiis  vetticalibus  ,  intenfiflime  ipfo  momcnto  rcfrigcrcntur.  Hippocratcs  Aphorif- 
moxxvi.Ub.  V.  Aqua  qu3ecirocalefit&citorcfrigeratur,leviflimacft.  /Eftuantibustamcn 
cam  ,  licet  gratifTimam,  nifi  ofFa  conditurje  ante  dcguftata  bibere  non  convenit.  Cum  e 


B  2  con- 


12  GviLIELMlPlSONIS 

contnrio  noftra  pubes  nautica  &  rufticijpcflima  omnino  confuetudine,  frigida  largifllme  hau- 
fta,  vinum  ftillatitium  ob  nietum  cruditatum  fuperbibant.  Quafi  ejufmodi  vehiculo  opus  cflcr, 
equeduobushifcecontrariis,  hepatis  aliorumque  vifcerum  tonusnihil  pateretur.  Prxterea 
militum  &  Afrorum  promifcua  turba ,  olenteillo&nimio  familiari  potu,  quiGarapa  vulgo 
appellatur,  fe  implent,  quem  caupones  lucriones  ex  nigro  faccharo  &  aqua  conficiunt ,  &  vix 
defoecatum ,  vili  pretio  divendunt,  additis  nonnumquam  foliis  arboris  Acaju,  quorum  calore 
vapores  excitantur  >  citiufque  inebriare  faciunt.  Conceditur  tamen  modice ,  fi  ritc  concin- 
netur ,  vetufque  fadum  fit. 

Dilutum  quoque  alium  ex  aquafontana ,  Saccharo  &  Limonibus  i  mulicrculis  noftratium 
confcdumfanipariteracaegriindeliciis  habcnt.  Vini  Abfinthitx ,  cerevifia^  Europxa; ,  vini 
imprimis  adufti ,  maximum  in  his  oris  ufum,  quidam  voluerunt ,  fed  immerito.  Vinum  Rhe- 
nanum  &  Gallicum  vel  quod  nimiis  fuffimigiis  infeftum  huc  deferatur ,  vel  delatum  minus  bc- 
ne  confervetur ,  minus  fanitati  conducit.  Vinum  Hifpanicum  per  omnes  Indias ,  quod  pcr  fe 
fine  arte fubfiftat ,  caeteris vinis  Europseis longe  eft  prsferendum.  Cujus  ufus  modicus  vcfpe- 
rifacer,  mane  profanus.  Necleviterpeccant,  quitorridishifce  plagispaulo  plusjuftoillud 
potant.  Quippe  nimiquam  expertum  eft  potus  frigidioris  exceflum ,  tantum  nocuifle  ,  quan- 
tum  calidioris ,  quicquidnafutioresrefragentur.  Galen.  in  Hippocrat.  comment.  lib.  v.  dc 
Sanitate  tuenda.  cap.  1 2. 

Haftenus  de  ufu  &  abufu  rerum,  ut  inde  conftct,hunc  orbem  habitanti,  quibus  &  quo  pafto 
tueri  ac  firmare  valetudinem  poflit  &  debeat.  Antequam  autem  dc  lapfa  reftituenda  agamus, 
paucis  pcrftringendum  duxi ,  quinam  morbi  quxcunque  anni  tempora ,  conftellationes ,  prje- 
cipue  Lun?e ,  seftufque  aquarum  refpiciant :  quique  inter  diverfas  gentes ,  vel  difcrepantes  vel 
communesfint.  Primumquidem,  cum  ob  conftantiam  &  a:qualitatemtcmpeftatum,  hsc 
plaga  faluberrimam  tempcriem  ex  cafido  &  humido  fit  nafta  verifimillimam ,  mutationes  nec 
tam  magnjE ,  nec  tam  crebrje ,  ut  fupra  a  nobis  diftum ,  fiunt ,  unde  certa  falutis  &  longxvita- 
tis  indicia  proficifcuntur.  Quia,  ut  ait  Hippocrates,  mutationestcmporumpotiffimumpa- 
riuntmorbos:  &  in  ipfis  temporibus  magnae  mutationes  autfrigoris  autcaloris,  &aliapro 
rationeeodemmodo.  Semeftrifiquidempluviofo,  licet  humiditatis  ptjedominium ,  tamen 
a  jugi  Solis  fplendore ,  accipit  moderamen.  Quod  fi  ex  debito  &  tempeftive  fiat ,  annum 
proximum  fequentem  faluberrimum  &  a  multis  morbis  immunem  praenunciat.Semeftre  xfti- 
vum,  rorecopiofiore  imbrium  rarietatem  compenfat ,  &  prxfentiam  Solis  diurni  lenitj  ut- 
cunque tamen media sftate ,  nimirumDccembrivellanuario,  fole  redeunte a Tropico  Ca- 
pricorni ,  terra  iis  irrigetur  aquis ,  quas  pluvias  de  Acajia  appellant :  quibus  fi  non  prorfus  de- 
ftituantur ,  nec  nimium  obruantur ,  dumpraediftaarborfloret,  optimede  Barbarorummef- 
fe&vindemiaagitur.  Hifce  temporibus  a:ftivis ,  ficutmorbicitiusdefinunt,  ita  acutiutplu- 
rimum  &  boni  judicii  funt.  Secundum  illud:  Ex  conftitutionibus  anni  (Hippocrat.  lib.  3. 
Aphor.xv.)  inuniverfumficcitates,  affiduis  imbribus  funt  falubriores  &  mmus  mortiferae. 
Hinc  lateralcs  morbi,  febres  ardentes,  raro  lethales.  Per  ficcitates  enim  febres  acutx  fiunt,  & 
fiquidem  annus  maxima  exparte  talis  exftiterit,  qualem  efFecerit  conftitutioncm ,  talcsut 
plurimumquoquemorbosexpedtareoportet.  Verbigratia,  caecitates  vel  diurnje  velnoftur- 
nJE ,  dyfenteriae ,  hjemorrhoides ,  inflammationes  ani ,  pruritus  totius  corporis ,  impetigines 
cx  adufto  fanguine  gcnerari  contingit.  Lepra  autcm  &  fcabies  incognitae  funt. 

Hibernis  menfibus  fi  Aufter  perpetuus  corpora  exfolvat ,  humeftet ,  languidaque  reddat, 
qui  gencrantur  morbi  praecipue  funt  febrcs  putrida:,  multa  capitis  ac  vcntris  pituita  (juxta  illud 
Hippocrat.  Aphorif.  16.  lib.  3.  AflTiduisimbribusmorbiferefiunt,  febreslongx,  fluxiones 
alvi ,  putredines)  lapfus  cartilaginis  enfiformis ,  albus  alvi  fluxus ,  hydrops ,  Hernia.  Om- 
nium  autem  maxime ,  oppilatio  hepatis  &  ventriculi  imbeciUitates :  quae  vifccra  fimul  cum 
anni  tempore  mutationes  accipere  folent.  (Hippocrates  de  aere,  aquis  &  locisj)  Spafmus,  tor- 
por,  ftupor,  cxterique  nervorum  aftedus  in  Indiis  inter  advenas  frequentes  funt,atque  pra;  ca;- 
teris ,  pifcatores ,  fabri ,  piftores  illis  infeftantur.  Porro  pedum  ulcera ,  tantx  funt  maligni- 
tatis,  utvixcurationem,  nifiaeftate  recipiant.  Morbi  aliiad  alia  tempora  bene  velmalefe 
habent ,  finc  mcdicamcntis  aliquando  auftore  Hippocratc.  Plcrifquctamcn  his  morbis  a;ftas 
nonvacat;  ad  Aphorifmumdecimumnonumlib.  3.  Quihbetin  quibufvis  anni  temporibus 
morbi  fiunt ,  tum  cxacerbantur.  Atquc  hi  omnes  enarrati  affcdus  huic  rcgioni  tanquam  pa- 
trii  funt.  Africae  autcm  oris  occidcntalibus  Scorbutus,  Cachexia  &  Synochus  putrida.  In  Chili 
caeteris  malis  pracdominantur ,  tanquam  endemia ,  ftrumx  quidcm in  parcntum  lemine latcn- 
tcs,  fcdortaepotlffimumcxaquanivali,  quac  illis  cx  altifllmis  montium  jugis  allabitur.  In 
Java  Indiae  orientahs  infula(j.  Bontius  dcmcdicina  Indorum)  Bcrybery,  paralyfeos  fpecics, 
familiariscft. 

Quantum  ad  xtatcm ,  infanria  & ) uvcntus ,  ut  didum  cft  fupcrius ,  morbis  frequentioribus 

infc- 


»E     Medicina     Brasil.  Lib.  I.  12 

infeftantur :  fenes  vero  rarioribus ,  Aphorifmo  3 .  lib.  2.  Et  qusdam  xtates  ad  anni  tcnipora 
&  vidusgcnera.  Etpaulo  poft  Aphorifmo  trigefimonono  lib.  11.  Magnam  partemienes 
juvenibus minus  jegrotant.  Catharri.quifrigidioribusregionibus  fenes,  hic  potiffimum  in- 
iantcs  &  juvenes  infeftant. 

Morbi  diverfis  in  nationibus  variant.  Noftratibus ,  imprimis  novitiis ,  funt  compofiti  plc- 
ruraquc&Chronici.  Atquceorumlonge  plurcs  morbis  corripiuntur  frigidis  quam  calidis, 
quod  a  no£l:urno  frigore  minus  fibi  cavcant  &  a  diurno  xftu  caiorcm  innatumevocari  patian- 
tur.  Tum  quoque  cx  nimia  nutricntis  cibi  &  potus  ingurgitationc ,  calor  naturalis  inftar  fiam- 
niieimbecillis,  cuimultumoleiconfcrtiminfiinditur,  fuffocctur-,  undecorpora  nonfolum 
noncalefiunt,  fcdc^frigida  vitiagignuntur.  Quippetam  pertinaces  incurruntvel  vifccrum 
obftruftiones,  vclalvifluxus,  utpafllm  languentcs  dccolorefque  ac  vivacadaverainccderc 
videas.  Lufitanis  minus  compofiti ,  fed  acutiores  folcnt  obveniremorbi.  Brafilianisrari,  ii- 
quc  acuti  &  fimpliccs. 

Qiiod  fi  jeftas  admodum  ficca  fuerlt ,  biliofis  &  mclancholicis  ob  nimiam  aduftionem male 
cft.  Humidum  fiquidcm ,  quod  in  ipforum  corporc  adhuc  rehquum  eft ,  calor  dcpopulatur  & 
deficcat,  partibusvilcofis&.craflfioribusmanentibus.  Pituitofis  hsc  omnia  e  contrario  ob- 
vcniunt.  Hyeme  autem  nimis  pluviola,  teporibufque  nimio  flatu  fufcitatis  ,  corpora  non 
conftringuntur ,  fcd  cerebrum  ncrvique  humiditate  ac  uligine  opplentur ,  quje ,  acccdente 
acftatc,  aeftuque,  ac  mutatione  fubito  accedente,  circa  /Equinoftium  Autumnale  valde  noxia. 
Nam  quia  vcntcr  a  redundante  humore  liberari  nequit ,  aquam  intercutcm,  profluviumalvi 
ac  difficultates  inteftinorum  inde  enafcantur  oportct.  Sic  mulieres  quantumvis  foecundx,  non 
tamcn  concupiunt ,  crebroque  abortiunt ,  aut  fi  quando  parturiant ,  difliiculter  fcctum  cni- 
tuntur,  eumqueimbecillemacdebilem,  breviquc  interiturum ,  autcertevaletudinarium. 

Quod  quidem  potiflTimum  de  advenis  mulieribus  di£tum  fit. 

Quantumvis  tempus  a:ftivum  hiberno  magis  fitfalubre,  quoniam  in  Brafilia  ficcitas  hu- 
nuditati  prarvalet ,  naturarum  tamen  aliae  ad  xftatem ,  alije  ad  hyemem  bene  vel  male  fe  ha- 
bent.  Proindemulieres&infantes,  cumcorpore  fint  magis  pituitofo^  Eeftate  melius  quam 
hyeme  valent.  Contra ,  biliofa  corpora  &  gracilia  melius  hyeme,  pej us  autem  xftate.  Et hiec 
quidem  de  intemperatis ,  qux  moderato  contrariorum  ufu  conlervantur ,  corrumpuntur  a 
fimili.  Contrarium  vero  in  temperatis  ficri  confuevit.  Ca;terum  a  morbis  qui  e  vaporibus 
ex  terra  aut  lacubus  ortis,  nafcuntur,  non  cft  prorfus  libera  Brafiiia.  Coelo  enim  exiftente  tur- 
bido,  &  vento  marino  a  terreftri  vifto ,  fubito  fiunt  catharri  &  raucedines.  Ab  iis  tamen  qui 
Epidemici  dicuntur ,  &  a  maligno  fiderum  influxu ,  vitiofaque  qualitate  coelitus  dimifla ,  cer- 
tis  temporibus  faeviunt ,  immunis  femper  fuit  habita.  Anno  millefimo  fexcentcfimo  quadra- 
gefimo  &  tertio ,  seftate  admodumficca  anthraces  apparuerunt.  Triginta  annorum  decurfu 
remel  duntaxat  Afri  ex  Angola  huc  variolis  laborantcs  devefti ,  reliquos  nullo  malo  contami- 
natos,  ingentimancipiorumftrage,inquinarunt.  Pari propemodum  modo  contagiofa  lues 
inter  pecora  domeftica ,  hyeme  pluviofa ,  aliquos  greges  depopulata  eft.  Eo  tamen  maIi<Tni- 
tatis  contagium  adfccndifle ,  utpeftisfficut  in  Peruvia  a  tergo  Brafilis  fit)aut  morbuspefti 
affinis,  inde  exortus  fuerit,  ^  ncmine  umquam  compertum  eft.  Quafi  afllduitas  Euri  ab  Occa- 
no  fpirantis  aerem  ferenet  &quafi  verratus  adeo,  utfeminaria  contagii  impediantur ,  haud 
aliteracalido&ficco,  quamfubZonis  temperatis  a  frigido  &  ficco  exftinguuntur.  Morbi 
fiquidemEpidemiciquantumc^Eteris  vulgaribus  funt  vehementiores  ,  tantum  maiorem  aeri 
admutandumcorporishabitum&adpejus  aut  melius  difponendum,  inefTcvim  quamindi- 
da&cseterisnonnaturalibusapparet.  Pleni  &  novilunio ,  imo&  quadrantibus  finguUs,  al- 
terationes  manifeftas  corpora  recipiunt.  Qlio  fit  ut  Medici  non  nifi  necefTitate  urgente 
segris  medicamenta  porrigantj  tunc  enim  dolor  exafperatur  &  pejus  habet  jeger.  Idcm 
cogitadeSoIismotudiurno,  cumfuprafidemcircamicridicm,  biliofimorbi,  noftu  veropi- 
tuitofi  ingravefcant.  Motus  Lunx  diurnus  fingulis  fex  horis ,  non  minus  quam  menftruus  mu- 
tationesevidentesfufcitans,  obfervatu  dignifTima  operatur.  Singulis  enim  fex  horis ,  modo 
accedente  mare ,  morbum  ingravefcere  ,  ac  dolorem  mitigarivicifTunfexaliis,  modorece- 
dcnte,  cruciatus  paulatim  minui,  ipfi  azgri  teftantur.  Quod  in  acutioribus  juxta  ac  minus 
acutis  morbis ,  praecipue  in  iis  qui  e  fluxionibus  &  plenitudine  oriuntur ,  apparet.  Adeo  ac- 
crefentibus  aquis ,  aeftuque  maris  in  plenilunium  incidente  confliguntur  cum  infirmitate  non-* 
nulli ,  ut  ctiam  vitam  cum  morte  commutaturi  videantur ,  cum  tamen  vix  quenquam  tunc  in- 
teriifTe  meminerim.  Plerofque  autem  pelago  decrefcente  extingui  legrotos ,  quia  prjetcr  alio- 
rum  tcftimonia ,  ipfe  toties  experientia  comprobatum  habeo ,  confidentius  affirmare  aufim. 
Idcm  in  partu  fieri  ab  obftctricibus  fuit  obfervatum.  Ita  ut  validiflTimx  ha.:  influcntix  &  occul- 
tx  coeli  qualitates ,  eofdem  cfFcdus  nafcenti  &  dcnafcenti  impertiri  vidcantur ,  &  hunc  a  vi- 
tx  anguftiis ,  illum  a  carcere  &  vinculis  uteri  materni  abfolvant.  Hcec  cadem  de  animantibus 

B  3  brutis 


3^  G  V  I   L   I  E  L  M  I       P   I   S  0'N   I   S 

bi-utis  affirmant,  quod  a me  tamen  nondiim  expericntia  exploratum  fateor.  Ariftoteles  nnU 
lum animal  nifi fcftu  exfpirare inquit.  Plinius quoque  Natur.  Hift.  lib.  1 1 .  cap.  1 02.  ita de  Ma- 
ris  &  LuniE  poteftatc  habct :  '■^-m  vero  conjeSfatio  extjlit  hMdfrufiraJfmtHfnJidm  Lanx  xjiima- 
vi.  Et hoc ejje quodtenaifdturet ,  accedenfquecorpora.  imfkat ,  abfcedenfqtie inamat .  ideocumin- 
cremetito  ejm  amen  co7ichylia  &  tnaxime  Jpiritttm  fentire  ,  c<nihtu  fanguis  non  esL  Sed  cr  fangtti- 
nem  hominum  etiam  cum lumme  angenacminm,  frondcs  qiioque  &  fakiUfenttre ,  eadem  'viin 
omnia  penetrants^ . 

Aplurimis  experientifllmis  vlris  accepi ,  Senes  Empyricos  inpraxiexercitatiftimos  j  ad  ho- 
ra^lpaciummortemfibiprxdixifle-,  &tuncdemum  pronuntiafle  poftquam  jam  aqua^recef- 
fiftent;  cumqueiliumdefluxumevafillent,  fpemcertam  concepifle  ad  fcquentem  recefllim 
fe  fore  faperllites.  Quod  ipfum  itacontigit,  temporeque  modo  did-o  occubuerunt.  Hxc 
utadmiratione  digna^  ita  Medico  perquam  neceflaria,  utde  alterius  filute  fuoque  honore 
minus  periclitetur.  Hanc  latentem  naturx  vim  anxie  difputare ,  non  eft  hujus  propofiti.  Suf- 
ficiat  per  cffeaus  fcivifle ,  quod  perturbatio  hxc  criticum ,  aliqnando  fymptomaticum  quid 
prx  fe  ferat ;  pro  difpofitione  naturge  aut  virium  mareria:  morbificx.  Sicut  enim  nox ,  Apho- 
rifmo  xiii.Iib. 2.  crifim  pra;cedens,  xgris  moiefta.elTe  folet,  quce  vero  fubfequitur  levis, 
ita  opprelfio  hxc  aquis  decrefcentibus  defmens  ,  quo  gravior  fuerit,  eo  levius  &  melius  dilpo- 
fitum  relinquit  corpus,  fi  modo  requifita  ad  crifim  adfint :  fin  minus,  mors  co  certius  fubfequi- 
tur.  Obfervandumautemquodhx  perturbationesnodu  fortiores,  quam  interdiu  exiftant. 
Qu,afi  hi  motus ,  Lunje  plerumque  motum  fequerentur ,  qux  nodu  magis  quam  interdiu  vires 
fuas  exerit.  Porro  crifium  obfervationes  frequentiflime  occurrunt ,  modo  prarfentis  &  prze- 
teriti  temporis  conftitutio  rite  examinetur ;  morbi  natura  dignofcatur,  principium  casteraquc 
morbi  tempora  non  negligantur.  Et  totum  hoc  quidem  in  fubjeais  ad  coeli  foliq;  hujus  tcm- 
periem  conftitutis ,  vcriflimum  comperies.  Omnium  autem  maxime  in  Indis ,  eorumque  ri- 
tu  viventibus ,  felicius  morborum  eventum  pra;fentire ,  plurimaque  ex  libris  folum  nota ,  ex- 
perientia  tandem  confirmare  licet.  Crifes  fa-pe  perfeda;  fiunt ,  &  quidem  tempore  jeftivo  po- 
tifllmum ,  quia  magis  conftantia  &  jequalia  tunc  funt  tempora.  Quapropter  Hippocratis 
Aphor  lib.iii.verifllmum  quotidie experiri datur.Conftantibus  temporibus  fi  tempeftiva  tem- 
peftivefiant,  morbiftabiles&bonijudiciiaccidunt;  inconftantibus  autcminftabiles&  mali 
judicii.  Sxpe  quidem  per  hxmorrhagias ,  fxpiflime vero per fudores , quos  calidos  & raagna 
copia  e  corporibus  fluentes  ,  maximc  falutares  comperi  ,  idque  diebus  imparibus ,  juxta 
Aphorifmum  trigefimum  &  fextum  lib.  iv.  fin  minus,  ut  ex  defedu  virium  fit,  &  citius 
quamdiefeptmio,malum.  Necminuscrebroperfluxusventriscrifes  manifefte  apparent.  In 
quantum  fymptomatici  fluxus  alvi ,  miferos  mortales  perpetuo  in  his  terris  excruciant ,  in  tan- 
tum  natura  critice  per  eandemfe  exonerare  amat.  Denique  ficut  longo  alvi  profluvio  detento, 
vomitus,  artc  concitatus,  prodeft,  ita  fponte  fuperveniens ,  fepiifimefolvitmorbum. 

CiEterum,  qucmadmodum  vetercs  morbos  nonnumquam  cxtingui  contigit;  ita  novos 
&coelifiderumquehoc  influxu&tcrrje  Auftralis  tcmperic ,  generari  conftat.  Namprjetcr- 
quam  quod aftra .  aer ,  anni tcmpora ,  aquarum  &  ciborum diverfitas,  ratioque vivendi pror- 
fusalia,  facilc  tcmperamenta  immutcnt ,  acceditvariarumnationumconjunftio.  SicEuro- 
pxi  cum  /tthiopibus  concumbentcs  Mulatas ;  cum  Brafilianis  MamalucM ,  ut  vocant ,  proge- 
nerant.  Afri  &  Americani  Europxis ,  per  quofvis  familiarcs  vivendi  modos ,  fua  mala  com- 
municant,  &  vicifllm.  Undenuncimplicati  &diverfi,  nunc  novi  generantur  morbi,  qui 
exercitatifllmosquandoqueviros  ita  defatigaruntin  praxi,  utcircamorbidiagnofin,  quam 
maxime  vacillaverint.  Ita  ut  in  tanta  rei  incertitudine ,  non  minus  hi  circa  morbos  cndcmios, 
quam  illi  fuam  olim  in  luc  venerca,  aliilq;  id  genus  morbis  dignofcendis  &  curandis,  inicitiam 
ingenuc  fint  confefll.  Donec  tandem  rcmcdiis  cxquifitioribus  inventis ,  morborumque  tem- 
poribus  accuratius  obfervatis ,  quofdam  cxpulerint.  Nonnulli  morbi  ex  partc  novi  videntur, 
quiapcriodum,  tempus ,  eademquc  accidcntia  nonrite  obfervant,  curanditamenratione 
nonfcmpcrdiftcrunt.  Qu3Eomniautredcdignofcantur,foIerti&  fagaci  judicio,  multaque 
cxpericntia  opus  cft.  Ego  quantum  temporis  publicis  curis  fufl^urari  potui ,  obfcrvationibus 
hifcecolligcndisimpendere,  iifquc  ,  quibuslampada,  inPatriamrcmcans,  lubens  nunc  tra- 
do ,  impertiri  volui.  Spe  certa  frctus ,  fore ,  ut  fuo  ingenio  atquc  induftria ,  ca  quie  adhuc 
defidcrantur ,  aliquando  fuppleant ,  aut  fi  qux  minus  rcftc  dida ,  candide  rcftituant.  Ingcnuis 
cnim,  liccttcnuioribushKcc  conatibys,  principii  gravitas,  incultaquc  barbaries  facile  pa- 
trocinabuntur. 


Gvi- 


1$ 


GVILIELMI    PlSONIS,M.  D. 

LIBER     SECVNDVS, 

Qui  agit    . 


D  E 


ENDEMIIS  &  FAMILIARIBVS 

MORBIS  IN  BRASILIA. 


C    A    P.       I. 

T)e  Fehrihm. 

Uemadmodum  multa in tam crafTa barbarie cruda vel corrupta, artequc 
Hippocraticaindignareperiuntur :  ficetiamnonpauca  utilifTima,  antiqui- 
tatemredolentia,  qux  vel  eruditiflimos  Mcdicos  advenas  difciplinae  fubji- 
ciunt ,  obfervanda  occurrunt.  Quippe  cum  multarum  artium  rudimenta 
velabipfisanimantibusbrutis(quibusbenigna  niater  natura  arte  infitaim- 
primis  curandi  morbos  deftitui  noluit)  ad  nos  redundarc  fatendum  fit.  Quis 
dubitet  ab  his  mortalibus  licet  remotiflimis  a  doaimatica  &  rationali  meden- 
diarte,  nonplurimanobiliillma&fecretaremcdiaatqueantidota,  medendique  modosve- 
teribusincognitos ,  quotidie  ad  pofteros  derivari  ?  Quibus  paulatim  ad  raanum  traditis ,  & 
tandem  quafi  in  fuccum  &  fanguinem  a  Rationalibus  converfis ,  doftorum  Schote  &  libri  fu- 
perbiunt.  Experientia  enim  tum  authorum  teftimoniis  conftat,  omnes  paftim  fervidarum 
plagarumlncolasEmpyricos,  morborum  caufis  negkais,  fumpta  indicationea  morbis  & 
fymptomatibus  ad  duo  potiflimum  auxilia ,  fcilicet  evacuandi  &  refrigerandi  przecipites  ferri 
atqueibidemfubfiftcre.  In  quibus  medendi  conatibus ,  quantumvel  fibi  conftent,  veldefi- 
ciant ,  fokrtiores  facile  viderint:  ex  hac  qualicunque  Medicina  Brafilianorum  a  me  per feptcn- 
nium  obfervata  &  quam  potui  fuccinde  tradita. 

Java ,  vafta  illa  India;  orientalis  Infula ,  oftavo  circiter  a  linea  /Equinodali  ficut  Brafilia 
gr  adu  verfus  Auftrum,  ab  intermittentibus  febribus  habetur  immunis,  paucofque  morbos  qui 
ccrtam  periodum  cum  intermifllone  obfervent,  iftic  gralTari  teftatur  J.  Bontius,  in  Indiis 
quondam  Archiater.  Morbis  autcm  epidemiis  &  peftilentialibus,  tum  Synochis  putridis,  om- 
nibufque  febribus  continuis  habitatores  affliguntur.  Idcm  de  Angola,  ejufdem  nobifcum  lati- 
tudinis  gradu ,  aMedicinicperitis  Jefuitisaccepi.  InRegno  Peruano  &Chilenfi  provincia, 
regionibusatergoErafilixoppofitis,  fed  frigidioribus ,  promifcue  pcftem,  omniumque  fe- 
brium  genera ,  ficut  in  Europa  reperiri ,  teftatur fenex  Hi/panus ,  quondam  in  Potofi pradicus 
fcliciffimus.  Brafilia  pcfte,  ciieterifque  cpidemiis  &  graflantibus  quidem  plane  deftituitur  :  non 
lequc  tamenfcbribus,  Synochis  &  putridis ,  cum  impeditx  circulationes  &  ventilationes,  faci- 
le  obftru£tiones  &  p utrefadiones  generent ,  accedente  fruduum  fugaciura  &  horariorum  nl- 
mis  frcquenti  ufu ,  ac  am  bicnte  aerc  calido  &  humido. 

Febres  continucie  ardcntes  ex  biic  eritginofa  ortje  &  cum  furore  aliquando  infurgentcs,  om- 
nium  fa:pifnme  hic  reperiuntur.  Tertianis quoque  cjeterifque intermittentibus  veris  & fpuriis, 
hxc  terra  non  caret ,  qucecum  cxquifita:  &  fimpliccs  non  raro  fint,  vchementiuscitiufque 
tcrminum  foknt  abfolvere.  Noftrates  imprimis  Baccho  indulgcntes,  prceter  jam  enarratas 

febreS 


t6  G  V   I  L  I  E  L  M  I       P  I   S  O  1-J  I  S 

febres ,  Qaartanas  non  minus  hic  quam  in  Europa  gravcs ,  licet  minus  durabiles  incurrunt, 
quod  ingentem  aduftionem  recipiant  huraores  aeftate  exiftente  ficca ,  ob  confumptioncm  te- 
nuifllmi,  &  permanfioncm  acerrimi  &  cralTifllmi.  Quibus,  maio  cxiftcntc  in  Hcpate,  non  ra- 
ro  Hydrops  fuccedit. 

Quptidiana;  rariflime  hic dantur.  Cum  Galcno  aflercre  audeo ,  me numquam  quoque  ul- 
lum  juvenem  aut  virum ,  natura  calidos  utcunque  &  biliofos ,  iis  febribus  corripi  vidifle,  exci- 
pe  pua-os  voraces ,  Iiyeme  imprimis  exifliente  calida  &  valde  humida.  Ephemeros  ob  accen- 
fionemfpirituum,  velexfolamora  fubSole  vcrticali  experimur,  quas  multa  frigidxirrora- 
tione  pcrtotumcorpusfacla,  Empyricircftituuntin  athletis,  inftinftu  naturaU,  anHippo- 
cratis  &  Galeni  praeceptis  dudi ,  ignoro. 

Hipleriquemorbiprognofi  &  curatione  aliquando  abEiu-opseis  differunt,  iifque  partim 
ex  veterum  inftitutis,  m.cdemur.  Inquibufdam  vcro,  Regioni,  viftui,  csterifque  admo- 
dum  ab  Europ^eis  diveriis ,  plurimum  concedendum.  Empyrici  folertiores  fynochos  illas  at- 
que  ardentes  continuas  promifcue  fanguinis  creberrimamifllone ,  tribus  modis,  fcilicet  vcna- 
rum  arteriarumquefedione  &  cutis  fcarificationibus  inftitutis ;  accedente  frigida;  potu  &  Ibla 
ptifana  ex  radicc  Af/? Wwc^  fafta ,  pafllm  emendant.  Nonnulli  veropotioni  exaqua  fonta- 
na ,  cum  facchari  momento  &  recenti  Limonum  fucco ,  ad  lyrupi  confiftentiam  co^tae ,  fe  fi- 
dunt,  eamquecalidamfeUcicumfuccefllireiterant ,  bis  terve  de  die,  atque  hoc  modotur- 
gentemfervidumillumhumorcm,  aciditate  tanta  fremant  fedantque :  ficutin  olla  buliienti 
fxpe  contingit. 

Somnumpcr  externa  foporifera,  eorundemque  hauftus  conciliant,  (ad  amara  quoque 
/Egyptios  confugcre  teftis  eft  Profper  Alpinus)  tum  imprimis  cum  imtempeftivx  ,  utfolent, 
comitanturvigilige ,  atquefebrisfubjcftum  effbeminatum  ,  arque  ab  immoderata  forte  venere 
exhauftum ,  corripuerit ,  utLufitanis  pariter  ac  Indis  frequentifllme  contigit.  Tunc  cnim 
prxfens  jadtura  virium  &  fpirituum  humorumquc  acccnfio  ,  magnis  illis  remediis  cvacuanti- 
bus  omiflis ,  per  narcotica ,  qnx  coagulo  fint  ruentibus  humoribus ,  reftitui  poftulat:  quod  to- 
tius  corporis,  pr.xcipue  capitisUndione  &  diverfis  medicamcntis ,  accedentc  vifcidaquadam 
&  frigida  materia  e  ramulis  cardui  littoris  contufa ,  inftituitur. 

Porro  ncgledus  in  horum  morborum  principiis ,  ut  ubivis  terrarum ,  itain  Indiisnocct; 

nec  attendendum  ad  Avicennse  confilium ,  qtii  non  nifi  poft  concoftiones ,  venas  fecandas 

prazcipit,  principio  &  ftatu  morbijamclapfis.  Febres  cnim  acutx  qux  mcntem  dejiciunt, 

adeo  invalefcunt ,  fi  ipfo  ftatim  initio  magna  illa  enarrata  remedia  non  adhibeantur  ,  ut 

non  raro  lethumfecum  trahant.  Ita  ut  poft  fccundum  diem  non  movcndnm,  quod  rao- 

tum  non  cft :  imo  in  acutifllmis  turgente  materia  fspe  poft  primum ,  ob  exolutas  vires 

fflendum  fit.^  Cujus  rei  veritas ut  experientia  dcprehenfa in Grxcije  infula  Co,  fic indies  magis 

magifqueinBrafiliaelucct.    Atque  has  quidem  fanguinis  evacuationes  inter  advenas  &no- 

ftrates  potifllmum  ftriftius  obfcrvandas  cenfcbis ,  quod  Lufitanorum  calori  aflueta  corpora, 

ampiis  vafis,  raraqj  pinguedine  infarda^  Indorum  folida,  dcnfa  &  compada  tutius  &  diutius  fa- 

tigarc  licet.  A  prima  namque  infantia  ad  ipfam  ufquc  feneaam  (quie  utraque  valida  &  firma  ut 

pluriumm  efle folct;  cito,tuto  &  jucunde  non  tantnm  Chirurgi ,  fed  amici profpero fucceflu, 

vcnas  incidunt.  In  illo  Rhafin,  in  hoc  Aviccnnam  imitantcs,  invitis  tot  Galeni  aliorumquc  ve- 

terum  interdidis.   Celfique  Ulud  didum  lib.  1 1 .  refpiciunt ,  non  quse  xtas  fit ,  ncquc  quid  intus 

in  corpore  geratur ,  fed  quae  vircs  fint.  Ea  tamen  cautione ,  ut  quantum  Europa:is  &  Borcali- 

bus  iterationc  &  promtitudine  prxftent;  tantum  UU  quantitate,  qux  unica  vicefit,  defi- 

ciant.  Nec  uraquam  Hippocratisprieceptum  affccutos  memini ,  ut  ad  animi  dcliquium  fan- 

guincm  emifcrint ,  quod  rcquifita  adiduno  fubjefto  raro  concurrant.  Invcgeto&  juvcniU 

plethoricocorporcvixfeptcmunciascxccdunt,  quatcrtamen,  imo  quinquicsdie  codemfe- 

licitcrincifioncmrepetunt.  Raro  hirudinibus,  quxfimt  Europ2:isminorcs,  utuntur.  Sca- 

rificationibus  autem  frequentifllme ;  tum  &  cucurbitulis  corneis  rite  applicatis ,  phlcboto- 

mix  defcaum  in  mulicribus  pinguioribus ,  fcnibus  dcbilioribus  &  infantibus  raoUiori  carne 

prxditis  optimc  fupplcnt.  Soluscornearum  cncurbitularum  apud  Aracricanos  ufus  exiftitj 

cjeque funt taurorura  parva;  perpolitx ,  quibus altera extrcmitas  latifllma ,  altera anguftifllma 

parvo  mcatu  conftat,  quas  non  igne  vel  aqua  calcnti,fcd  oris  fuftionc,  retrafta  rcfpirationc  cu- 

ti  validilfnne  ailigunt,  rcitcrantquc  pro  libitu.   ^am  tutum  cr  validum  fit  rcmcdtmn  ufus cu- 

curhilularum  contraflurimx  mda  cxterna  &  interna,  jir^ter  Galenum  &  Cclfum ,  Orih^ifiin  de  He- 

rodoto  refert  lih.vwi.  cap.  1 7.    Hoc  idcm  faciunt  fanguincra  volcntcs  trahcrc  cadcm  cutc  fca- 

rificata  ,  hincquc  copiofior  quam  cucurbitulis  cduci  Iblct.  Vcrum  diftx  UIx  raagncu  fcarifica- 

tioncs  ablquc  cucurbitulis ,  nec  attrahcndi  modo  ncc  fanguinis  quanritatc  cum  Europxorum 

conveniunt ,  quippc  cx  raro  cultcllo ,  fcd  Ipinis  arborum  vcl  dcntibus  pifcis  Lamix  profunde 

inftituuntur,  noninmaUcoUsadvctcrumnormam,  aliUquccxtcrnismcmbris  ficut  /Egyptii 

alii- 


D   E       M  E  D   I   C  I  N  A       B  R  A  S    I   L.       L   I  E.    I.  I  ^ 

aliique  folent,  fcdfemoribus,  furis,  brachiistScomnibustorofis  corporispaitibus,  vtilncra- 
quc  aqua  calida irforant.  Hac ratione  libras fanguinis educunt,  non fccus  ac  pcr vcncelcdio- 
nem,  plurimumque  adeo  dilferunt  a  cucurbitulisfcarificatis.  ("Oribafius  pcftc  laborans  duas 
circiterfanguinislibrasperfcarificationem  eduxifle  fibicumfucceflu,  defeipfotcflatur.)  Ut 
vero  doloribus  fcarificationis  fuccurrant ,  antequam  opus  aggrediantur ,  non  folum  fnaioni- 
bus , fcd  & manuum  vapulationibus  crcbris,  fliuporcm  quafi membris inferunt.  Peraclo  opere 
cafuccis  &balfamisleniunt  anodynis.  Atquc  hoc  folo  remedio  plurimos  alFcdus,  fcbrcs 
imprimisnonraro  refl:ituunt,  internalque  partes  nobiliorcsanoxiis  liberant  humoribus  abf- 
que  multa  virium  jaftura. 

Cxterum  rcligiofifunt  in  prxfcribcnda  dia'ta.  Sxpius  &  fl:atis  intcrdiu  horis  cibant.  Defe- 
ftum  enim  quamexcefllim  argrisplusfemper  in  Indiis  quam  ahbi  nocuifle ,  multis  cxpcri' 
mcnris  ratum  habent.  In  quo  tamen  medium  cordariores  tenent ,  juxtaillam  Septalii  animad- 
verfionem  xx i .  Errores i?i tenui  vicinprievale^ite indicatione lirtuiis ,  dcteriores m defeBir, prti-^ 
'vdente  morho ,  deteriores  in  exceffu  •,  inpari  indicatione ,  pares  errores . 

Porro  fyrapi  &  conditarefrigerantia&putredinirefifl:entiacordiaIia,ha:cabiIIismaxime 
probantur :  Syrup.  de  CAiurucuja  ( quod  eft  celebre  illud  granadill^e  pomum)  Limoniis ,  Au- 
rantiiseorumquefloribus.  Frudus  CMangaba,  Vbipitattga,  ficus  indicae  fragantioris  ,  lama- 
carudiStTZ:  pulpa  cucurbitKmajoris&pomi  lanipaba:  tum  pyrorum  &  prumorumpunico- 
rum;  qux  Araca  &  Guajaba  vulgo  dicuntur,  cofta  aut  faccharo  condita ,  melones  itcm 
aquaticx  five  citrulli ,  Balancias  vocant  Lufitani.  Tum  &  radices  fucculentas  liibonsrmbi 
(qujE  dignitate  & fipore  citrullis  haud  cedunt)mirifice ardorem  &  fitim  exftinguunt,  vircfque 
imprimis reftituunt ,  quibusEmpyrici,  quod  xgri  inlndiiscitiusprofternuntur^  atquefcrius 
quamqui  frigidiorcs  plagasincolunt ,  convalcfcunt ,  cautiflfune  femper  confulunt.  Quam- 
obremmorboUcet  profiigato,  inquifitiflTimam  vivendi  rationem  diutius  inftituunt,  adeo- 
que  cavent,  ne  vel  foli  aurceve  fubtiliflimse  caput  exponant  convalefcentes ,  utex  noftris 
Belgis  quofdam  pdulo  rigidioris  vitje  regiminis  prjevaricatores ,  ab  ipfis  prorfus  derelidos  vi- 
derim.  Neque  cnim  conccdunt,  ideo  folummodo  in  frigidioribus  terris,  praedidiones  falla- 
ciores  imperfcdafque  fieri  crifes ,  quod  acris  cibi  potufque  craflTioris ,  tum  humorum  &  mor- 
borumcompofitioraajorfit:  quin&abea,  quae  ipfo  morbi  principio,  unoperperaminpro-r 
greflTu  peraguntur. 

Si  purgandi  fit  neceflfitas,  ufque  adeo  abftinent  a  medicamento  fortiori ,  ut  ultra  Tamarin- 
dosveiJVlechoacana:  recentis  condituram  vix  afcendant,  atquead  clyftcres  confugerema- 
iint.  Quain  retamen  folertiores  difpcnfant,  ne  nimis  impingant  in  prsecepta  Hippocratis: 
quippecamhumores  undcfebres  hs.  nafcuntur  noninalvo,  fed  in  vcnis  contineantur ,  eli-. 
guntpharmacum,  quodhumores  e  venis  educat:  qualia  funt  purgantia  proprie  dida.  Cx- 
terura  conftitutio  &  teinperamentum  Regionis ,  viftufque  ratio  fimplicior ,  &  alia,  dirimunt 
facilelitem,  utrum  majus  haberi  debcat  remedium  ,  venae  fedio  an  purgatio  :  adde,  quod 
tum  criticx  hsmorrhagia; ,  tum praxis  quotidiana,  circa  morborum  rationem  &  curationcm, 
phlebotomije  praerogativam  fatis  demonftret.  Quse  cita ,  parva  &  crebra ,  eaque  omni  diei 
noftirve  hora  inftituitur  .In  quo  nec  /Egyptios  planc  imitantur  qui  a  fumto  cibojnccEuropa^os 
noftros  qui  jejunis  folis  fanguinem  educcre  amant.  Sed  medium  tenentes  inter  utrolque, 
niane  ad  concentrandas  vircs,iypothymiafque  evitandas  offam  conditutcE  cum  modico  frigidi^ 
potu  prsfcrendam  exiftimant. 

Si vero &  venx feaione  &  purgationc  evacuatio  inftitui  poftulat,  licetminustutumillis 
habeatur,  alvum  laxare  antcquam  vena  fuerit  incifa;  medicinse  tanicn  confultiores ,  nimis 
lubricamcompefcere  ,  aftridamque  laxarc  folent.  Arteriotomiam,urgentibusvigiIiis,phre- 
nitide, febribus,  cruciatuum  magnitudine,  &  membranaiaim  capitis  afFeftibus ,  pra:fcrdm  in- 
veteratis ,  admittunt:  licet  ob  difliciliorem  illius  fanguirus  reftridionem ,  minores  in  fummi§ 
artubus  arterias ,  quam  majorcs  aperire  malint. 

Catharfis  vero ,  tardepotius,  benignc  &  rarofiat,  oportet,  tantumque  in  hifce  meridio- 
nalibus  terris  poftponenda,  quantum  in  feptentrionalibus  prjEponi  folet,  five  confervandas  va- 
ietudini,  fcu  morbotollendofiat:  quod  tamenftridius  interprimos  incolas,  quamadvenas 
feptentrionales ,  vidu  crafliori  utentcs  ,  chronicifque  morbis  obnoxios ,  obfervandum  eft, 
Ad  haEclicetannitempeftaresinter  fe  differant  parum  ,  fimilefque  fibimultum  fint  ut  alibi  di- 
ctumeft-,  fubSoIftirio  tamen  hiberno,SoleCancrumingrediente,  tumquoque  fubCane& 
antc  Canem,ob  ventorum  raeridionaUum  tcpores,  &  humiditates  pra:dominantes ,  non  xque 
facileinftituunturpurgationcs.  Idem  cogitadeSoIftitio  xftivo,quod  in  Capricorno  fit,  ob 
niniiasficcitates:  fiexhibendumfitpurgans,  idfiat  maneante  Solis  ortum,  ne  purgationis 
tempus  ultra  meridionales  fervores  protrahatur.  /Eftate  potifllmum  per  fuperiora ,  quod  ob 
bilis  dominium ,  nimiumquefruduum  ufum  plurimi  fint  faciles  ad  vomitum:  Hyemevero 


Xg  GVILlELMlPlSONIS 

per  mferioracoi:pus  purgare  convenit,  ob  redundantiam  pituita: ,  imprimisrimateriapec- 
cans  infrafeptum  tranfverfum  hsEreat,  ad  Aphorifm.^.lib.  iv.  Cujus  necelTitas  fi  tanta  in 
GtiEcia,  in  Brafiiia  faciie  majorerit.  Quippe  Picroclioloi-cato  qui  dicuntur,  lcevitatibusin- 
teftinorum  infeftari folent ,  purgationelqueper  fiiperioraliaudfacileferunt:  Aphorifmo  12. 
lib.  IV.  Siquismedicalnentoex  officinis  dcprompto  potius,  quam  nativo  medicari  velit, 
confideret  quce  fimplicia  magis  vel  minus  durabilia ,  ut  iunt  potifllmum ,  Rhabarbarum ,  Caf- 
fiafiftula,  Turbith,Zalap,Scammonea:  Eleauariafereomnia.  Infufiones,  fucci ,  frudus 
&  f^ores  omnes  pe£torales,  Radices  PsonitE,  Angclicx  &  Bryonia: :  Valeriana,  Althea, 
Meon ,  femina  frigida  majora ,  hordeum  :  Parinae ,  &  fi  qux  funt  alia ,  nobiliores  partes  depo- 
nentiaacterreftresretinentla,  modonihilalienum  acquirant:  Gutta  camboides  vero,sAloe, 
folia  Senje,  Coloc\'nthis,  aUaquehujusgeneris,  imprimiscxtrada  chymica&  mineraha,  vix 
ullum  detrimentum  e  mora  patiuntur.  Hinc  dubium  plerifque  artem  medendi  profitentibus 
haeret,  quarefubZonis  torridis,  medicamentorum  fimpUcium  dofis  in  officinis  excrefcat: 
cum  tamen  a  prxceptoribus  edofti  fint,  tutius  fortiora  medicamenta,  majorique  quanti- 
tate  interrisSeptentrionalibusfubminiftrari,  ubi  lapfus  virium  &humorum  accenfiominus 
extimcfcenda.  Quamobrem  diverfitatis  hujus  ratio  altius  petenda  ,  quam  e  fohs  medi- 
camentis ,  fnam  hcet  recentifllma  &  maxime  vcgeta ,  non  tamen  tam  valide  quam  in  pa- 
tria,  operantur)potiffimum  quidem,  ex  difpofitione  individui}  quodfubhoc  coelo  calor 
vitalis ,  ab  extraneo  ambicnte  attraftus ,  minufque  concentratus ,  debilius  agat  in  id  ,  quod 
a  circumfcrentia  ad  centrum  trahere  debet.  Porro  circa  medicamenta  praeparandi  mo- 
dum  ab  Europxis  differunt  Americani ,  quod  remedia  ex  diverfis  compofita  admodum 
averfentur  ,  fed  fimpliciora  in  quovis  medendi  genere  ample£t:antur ,  quod  in  plagis  his 
fcrvidioribus  corpora  noftra  minus  compofita  non  ufque  adeo  irritent:  adde  quod  nuda 
&  genuina  efficacia  fimplicium  clarius  elucefcat  :  cujus  indagationi  ftrennue  incubuifle 
in  hoc  novo  rcruni  incognitarum  raundo  non  inferioris  utilitatis  fore  exiftimo.  Vtx- 
terea  Lufitani  «que  ac  Brafihani  Empirici  ex  aqua  limpidiffima ,  nativi  medicamenti  in- 
fufum  raro  igni  ,  fed  aeri  &  rori  matutino  verfus  Orientem  exponunt.  Ex  quo  frigidiuf- 
cula  aura,  fubtiUffimufque  ros  vicem  corredlorii  attenuatione  fua  prxbet ,  dum  medica- 
menti  acrions  &  caUdioris  vircs  moderatur ,  terreftrefque  partes  ab  aereis  efficacia  pene- 
trabili  feparat.  Eximia;  utique  eft  efficacix  ros  BrafiUas :  pecora  namque  &  homines  a;ftuan- 
tes  &  a  ipiritibus  diffiifis  fraftos  roborat ,  fi  prata  mane  pauUlper  obambularit.  Adhxc  uri- 
nam  provocat ,  concentrandoque  colorem  nativum  ingeminat  ac  appetitum  perditum 
reftituit.  Quid  denique  boniautmaU,  vel  extus  vclintus  adhibituspraeftet ,  inmorbis  par- 
ticularibus  diftum  eft. 

C  A  p.      11. 

T)e  Oculommvkm. 

MErito  quidcm  Hippocratcs  lib.  de  Aere ,  aquis  &  locis  pag.  3  7.  &  alibi,  oculorum  mala, 
tumimprimislippitudinesduras  ac  vehementes  meridionalem  plagam  habitantibus  fa- 
miliares  efle,  tum  quoque  iis  quibus  carnes  calidce  &  Ciccx  funt,  teftatum  reliquit.  Inter  Brafi- 
lije  enim  calamitates  haud  poftremum  locum  fibi  vendicant  oculorum  mala ,  miUtes  pra;  cx- 
teris  &  penuria  preffbs  fparfim  non  gregatim  infeftant ,  vivendi  facultate  vitiata  &  corrupta. 
Ex  his  quidam  Sole  occidente,  quod  minus  lucis  prxbeatur ,  quam  opus  eft,  maxime  tempore 
plenilunii:  nonnulUcrepufculomatutinovideredefinunt.  Prior  affedus  vvKQ.XuTna,  pofte- 
rior  j?/*£^A&)777*  Grxcis  didus.  Quibus  fipertinax  capitisdolor  accedat&non  in  tempore 
remediis  fuccurratur ,  pcriculum  cft  ne  prorfus  tandem  coecutiant ,  vocaturque  Gutia  Screnx 
five  d[A,cwfiucns.  Omni  quidem  anni  tcmporc,  fed  xftate potiflunum  ficca  qua;  aquarum  exors 
fir,  invadit  hic  oculorum  affeftus  advenas,  juvencfque  vix  indigenas  infeftat  ,  rariufque 
nunc  quam  olim  dominatur.  (Qupd  noftrates  quondam  advcntitU  ,  rerumque  America- 
narum  ignari  ,  multorum  morborum  origenes  nondum  habuerc  profpedas ,  quas  poftea 
cdofti  cvitarunt ,  eorumque  principia  declinarc  didicerunt. )  iivjiQ^AcoTijci.  hxc  Iponte  liu 
curatur,  aUis  ad  feptimanas  fex  imo  menfes  totidem  protrahitur,  nec  rara  rccidiva  eft. 
Duplex  cft  hoc  malum.  Extcrnum  quando  nubcculx  tranfparentcs  vel  non  traniparcn- 
tcs  fiipcrvcniunt.  Intcrnum,  cum  nihil  omnino  cxtcrius  in  oculo  apparct.  Pofterius  hoc 
priori  frcqucntius  infcftat,  &  difficUius  curatur.  Vtrumquc  cxtcrnam  &  intcrnam  caufam 
fomitem  habct.  Paupcrcs  &  militcs  grcgarii  ,  corruptis  falitis  ixpc  alimcntis  vcfcun- 
tur.    Aquis  prxtcrca  ftagnantibus  ,  vinoquc  ardcnti  rancido  ac  tbcculcnto  uti  vidcas. 

Addo, 


deMedicinaBrasil.     Lib.   I.  i^ 

Addo  quodintolerabilis  ille  folis  vemcalis  percufllis,  adexuftum  &  torridum  litms  (^quod 
nouraroplantas  pedum  viatoribus  comburit)  oculorumaciem  veliementcr  obfufcet&  de- 
bilitet ,  ulque  adeo ,  ut  line  Ipecillis  viridibus  vix  tutum  fit ,  meridiano  tempore ,  apertis  ocu- 
lis,  littus  legere.  Sicut  fajpillime  in  caftris  liluftr.  Comitis  NaflTav.  a  me  eft  obfcrvatum^ 
Accedit,  quodper  vaftiflimas  hafceregionesiter  agentibus,  ardentiflTmioque  Solis  fervore 
toftis ,  fpiritus  viforii  pravc  aiiiciuntur  &  dcbilitantur  5  catarrhi  quoque  ad  nervos  ufque 
opticos  folvuntur.  Mox  delaflatis ,  porilqueapertis  &totfjepe  nottes  fubdio,  luna  plena, 
flante  mediterraneo  vcnto  recubantibus,  fluxiones  figuntur. 

Haec  incommoda  oculorum  atque  caligiiies ,  incolarum  ritu ,  hoc  modo  tolii  &  felicifTime 
cmendari  folent.  Primo  interdidis  illis  alimentis ,  qux  diu  in  penuariis  recondita ,  mucorem 
atque  fitum  contraxerunt,  in  eorum  locum  recentia,  ficca,  temperata  fubftituunt ,  quod  labe- 
faftato  ventriculo  fpiritus  viforii  cralTis  &  vaporofis  halitibusfacileinficiantur,  oculorum- 
que  aciesnon  ieviter  obtundatur.  Prxtcreatam  xftumdiurnum,  omnequeobjedum  jufto 
fortius  •,  quam  frigus  noaurnum ,  quod  caput  replet ,  arcent.  Ad  hxc  fortiora  cephalica  pur- 
gantia  aliquotics  repetunt.  (Hippocrat.  lib.  de  vifu ,  commendat  qux  caput purgent ;  tum  cer- 
vicis  fcarificationcs.)  mox venas  temporum  & poft  aures  aperiunt.  Dein  rafis  capillis ,  afper- 
gines,  cucuphas  adhibent.  Sternutatoria  ex  pulvcre  Arboris  Gmbiraba  &  Tabaci  momento, 
c^Eteriique  fimilibus  exficcantibus  apprimeprjeparant.Mafticatotia  itemex  r^dicz  laborandi 
nonexiguum  ianeufum  prasftant,  modo  tempeftive  exhibita,  nuUamnoxam  irritatione  iu- 
ferrequeant.  Cucurbitularum  cornearum  &hirudinum  quoqueufus,  imprimis  incervice, 
commendabilis  eft.  Tum  &  fetones  in  nucha ,  cantharides ,  fonticulos  dcnique  applicant, 
eodem  modo  quo  in  Europa ,  ad  corroborandum  vifum ,  ardorefque  oculorum  extiiTguen- 
dos.  Tum  in  hoc  cxterno  &-interno ;  tum  in aliis  oculorum  afFedibus ,  aquam ,  qux  ex  fra- 
grante  illo  flore  arboris  Guabiraba  &  e  canna  Sacchariferarecentideftillat,  eximia  virtute  pol- 
kre,  quotidie  experimur.  Tum  &rosfimplex,  veldilutus  ceruflacumla^temulierisj  deni- 
que  liquor  ille  prxftantiiTimus  ex  Ipinis  arboris  Zamouna  expreflus,  oculifque  infufus  vel 
circum  circa  iUitus ,  vifum  acuunt  &  corroborant.  Externo  autem  oculorum  vitio  cum  nu- 
beculaovum  recens  adhibent  adduritiemcoditum,  additis  tribus  Sacchari  Candi  &  pulveris 
C/^^^/V^^^  partibus ,  &una  vitrioli  aibi.  Exquo  liquor  expriraitur ,  quicubitum  iturioculis 
immittitur.  Idemquoquepra£ftataquayI/<i«//>«£'y4  cyi)i^6\cc Mandihoca ,  qujelicetpotavene- 
nofa  habeatur ,  oculis  tamen  prodeft ,  vifumque  emendat.  Quod  fi  malum  ulterius  renitatur, 
fumus  contriti  carbonis  e  cortice  C^^^^/V^^^&Tabaciinoculos  aegrotiinfuffiatur;  moxma- 
fticato  allio  jejuno  orc,  lingujeque  impofitis  Guabiraba  cineribus,  cilia  ejus  identidem  lambun- 
tur.  Cantabro  cuidamMedico  familiareeratremediumhocfequens.  Aqua  exalbumine  ovi 
deftillata,  cumviridis  aeris  momento,  quarite  praeparata  cum  aquaflorum  Auraicorum  & 
Guabtraba  oculi  lavantur.Prxter  remedia  modo  di£ta,Lufitani  xque  ac  barbariidiots  fincrafia 
quadam  vifum  reftitui  teftantur  jecore  pifcis  Lamiae  recenti  vel  fale  paulum  condito ,  mandu- 
cato.  Quod  ipfum  I.  Bontius  de  Indis  Orientalibus  memorat.  Quovideturquoquelpedare 
illud Hippocrat.  diftum  lib.  de  Vifu.  Unum aut duo frufta  prout  maxima  devorare poteft de 
hepatebubulocruda,  inmelletinfta  exhibeto.  Mihi  utriufque  enarrati  remedii  feUcem  fub- 
indeeffedumviderecontigit.  Hifcepotiffimumremediis  accedente  tenui  diasta  curatio  ab- 
folvitur;  modoceger  a  fupra  didis  caufis  externis  &  internis  fedulo ,  diuqueetiam  reftitutus 
fibi  caveat ,  prcefertim  cum  intus  dominatur  affedus ,  nervufque  opticus  dudum  receperit 
fluxiones.  Atque  haec  quidem  mala  plenUunioimprimis  ingravefcunt.  Undehumoresmoti 
non  parum  augentur,  quo  tempore  caputpurgia  evitare  prxftat- 

C    A    p.       III. 

T)eSfafmo. 

CUm  nihil  ferc  moderatum  fub  hoc  coelo  corpora  fublunaria  recipiant ,  a:ftus  &  frigoris 
exceflushaudquaquam  evadunt.  Undefit,  ut,  ficut  acutiflrimi&  calidiflfimi,  itafrigidi 
imprimis  &Chronici  morbiinlndUs  magis fint familiares ,  quaminEuropa.  Et inter acutos 
quidem  facile  primus  fatale  hoc  Spafmi  genus,Graecis  rg/ff-jaof^Belgis  ^cHICtW/  nuncupatum: 
quod  frequens  admodum  eft ,  didoque  citius  hominemftantemfedentemveinvadit,  &rigi- 
dum  tanquam  ftatuam,  nunc  Tctani,  nunc  Opifthotoni  inftar,  tenet.  (Hofman.  Inftitut.  liJ>.  3 . 
cap.  86.)  ItautperintcrvalIamiferandofpedacuIoretrahatur&  concidat.  Vnde tandem  fit, 
utSpafmo  cynico  interveniente ,  ablataquerefpirationisacdeglutiendifacultatc  (ob  convul- 
fum  credo  diaphragma&cefophagum)  terrifica  nonnumquam  fymptomata  concurrant  & 
murmur  quoddam  horridum  ,  Epilepticorum  ritu ,  exaudiatur.    ( Vide  Hofman.  ibidem 

C  z  paragr. 


2,0  GVILlELMlPlSONIS 

paragr.  6.)  NonnuUivero tardius,citraquetot  difta accidentia  corripiantur,dentibiis primum 
ftndentibus,  ore  rnox  diftorto,  adeoque  occlufo ,  ut  vi  ac  fpeculo  ferreo  effringi  debeant  fi  de- 
glutire  &  rcfpirare  velint.  Tuncquidem  non  raro  fuifocationis  periculuni  incurrunt,  ex- 
crementaque  retinere  ncqueunt.  f  Hippocr.  in  Coac.  pra;n.  3  5  5  •  ex  vulnere  convuHio  letha- 
lis.)  Infeftantur  potillimumlioc  aifeftu  vei  levilTu-ne  vulnerati,  Pifcatores,Pabri,  Piitorcs:  tum 
quod  interdiu  madidi  ac  fudore  aeftuantes^ab  ingruente  noaurno  frigore  fibi  non  caventj  tum 
quod  crafliori  &  veteri  alimento  aflueti  advence  obftruaiones  lienis  graviores  incurrant,inde- 
que  quafi  novum  &  calamitofum  Scorbutifymptoma  nafcatur.  vide  Scnnert.de  oris  convulf 
&  Scorbuto.  Tempeftive  itaque  remedium  adliibeas  oportet ,  fm  minus,  ante  quartara  &  vi- 
ccfimam  a  convuKione  horam,  xger  fuccumbit. 

Primum, finullumgrave  contraindicans  obftet,  confeftim venafecandaeft,moxacribus 
clyfteribus.aliquoties  rciteratis  infiftendum.  Pofthxc  fudorifera  ex  Alexipharmacis.Theriaca, 
Diafcordio,  cornu  Cervi  &Rhinocerotis,  boloarmena,exhibenda.  Symptomataenim& 
curatio ,  malignum  quid  adefle  teftantur.  Quod  fi  protrahatur  morbus ,  decodo Salfaparillx, 
corticum  Guajaci,  Chinas  radicis,  quce  lupicanga  dicitur,  Saifafras,  lahormdi ,  Betiis ,  7{har/jhi, 
aliarumque  ejus generis,  Brafilianorum  mdigenarum  herbarum,  fuccurrendum  eft.  Haec  fub- 
fequantur  balnea  humida  &  ficca ,  fuifimigia  e  ftercore  cabalUno ,  cum  Benzoin ,  Anime  & 
fimilibus  aromaticis.  Poft  hxc  fudoribus  alte  abfterfis ,  friftiones  vaUdae  inftituendjE  funr. 
Mox  inun£tio  colli ,  fpinx  dorfi,partiumque  vicinarum  fuccedat  ex  oleis  &  balfamis  appro- 
priatis,  nativis  &  exoticis.  /£ger  perpetuo  probe  cooperiatur,  calideque  maneat  in  conclavi, 
corpore perpetuo fudorc  diffiucnte.  Sscpe  &  modice  cibctur,  ob lapfum  virium ,  bibatque ca- 
lidum.  Nequeraro,  fi  prjEdiaaobfcrventur  ,eluaatur;  pr2;cipueverofifebris,veIaIviquo- 
que  profluvium  luperveniat  ,  quod  evacuet  materiam  convulfivam  tranflatam  e  nervis  ad 
venas.  (Hippocrat.  lib.  iv.  Aphorifm.  57.  Spafmo  aut  Tetanovexato,  febris  fi  accelfcrit, 
morbum  folvit.  Et  Coac.  35  8.  Convulfiones  autem  dercpente  ortas  fcbris  fblvit  ac  alvi  flu- 
xus)  Sinminus;  medicufque  acipfexger  velaftantes  officu  immemores,  vel  leviflTmio  er- 
rore,  antequam  materia  peccans  vida  fuerit,  commiflb,  certo  certius  de  vita  erit  adum. 
Quod  aliquando  accidifle  memini,  ore  arde  claufo,  ac  motu  convulfivo  immaniter per  paro- 
xifmos,  maximis  cum  doloribus  &  ejulatibus  infurgente. 

C    A    p.       I   V. 

T>e  Stupore. 

INter  Chronicos  Brafilix  morbos  familiares  eft  ille  qui nervos  tentat,  altumq;  membrorum 
torporem  inducit.Cujus naturam  nemo,  quod  fciam,  tradidit.  Eum  Lufitani appellant v4/>, 
quod  ab  aeris  inclementia  &  ex  incompleta  obftruaione,  intemperieque  frigida  nervofarum 
partium  oriatur.    Pituita cnim lenta &  glutinofa ,  loco  fpirituum ,  nunc  ex  capite  promanans, 
nunc  efpinalimedulla  in  artus  deftillans  ,  facilenervos  occupatac  tendines  brachiorum  vel 
pedum,  velutrorumque  fimulinfeftat:  accidcnterefrigeratione  nontantumnervorum,  fed 
&  venarum,  atteriarum,  carnis,  membranarum,  cutis.  Idexdifledione/Ethiopis,  ex  hoc 
ftupore  dum viveret  laborantis, animadverti,  cujus nervifrigido  &  tenaci phlegmate  obdudfi 
erant.  Scnfus  non  in  totum  toIUtur ,  piflfu exiftente  exiguo  &  debiU  cum  profundo  &  obtufo 
dolore  ,  pondcreque  mcmbrorum  fummo  ,  ac  cum  titillatione  fubinde  fenfus  oberrat , 
Stupentis  fenfusac  titillationisvera  ratio  ex  Rod.  aVeiga  Comm.  inGalen.  delocis  affe- 
dispetenda.  A  paralyfi  differt  quodfenfus  hic  perpetuo  adfit,  licetflrpe  moleftus.  A  Spaf- 
mo ,  quodconvulfivismotibus  utcunquedeftituatur,  quiaattusprolongantur  noncontra- 
huntur,  humore frigido & humido  injundlurasfeinfinuante,  ita  utligamenta  &ncrvi  inde 
laxentur.  A  Bcribcry  diftinguitur ,  quod  hoc  malo  divexatis ,  membra  minus  contremifcant. 
Aliquando  prxtcr  medullofam  nervorum  fubftantiam,  membranofam  quoque  cum  paroxyf- 
mis  ac  vehcmentibtis  doloribus  tentari  comperi ,  prxcipue  circa  vcfperam  ac  xftus  maris  vi- 
ciffitudinem.  Vfqucadeo  invalefcithocmalum,  ubifubjedumfuumacritcrinvaferit,  utob 
maximos  atque  continuos  cruciatus ,  facultates  omncs  de  tono  dejiciat .  Ajffcdus  potius 
jcrumnofus  ob  diuturnitatem,  quam  lcthalis  per  fc ;  nifi  forte  recidivus  cx  alio  morbo,  ut  frpc 
fit,  fpirituumquc  dcfcdus  fubfequatur:  cum  mcntis&  vocis  intcrccptionc ,  adfentcntiam 
Hippocratislib.  i.  dcprccdiaion.  Vocisintcrruptionescumcxfolutionc,  ftupore  dctincntc 
funt  pcriculofe,  tum  &  illa  qux  fubito  in  iitramquc  partcm  tranflabuntur.  Multiscnim  cx 
obftruftionc  morbis  fupcrnafcitur ,  iifquc  prx  cxtcris  fiicccdit,  qui  mali  iudicii  funt  &  tranf- 
lationc  /ymptomatica  formidabilcs  fiunr.  Quibus  fi  acccdant  gravitatcs  &  acuti  capitis  dolo- 
i'cs,  convulfiones  ficri  f blcnt ,  quod  ab  Hippocratc  in  Coac.  confirmatum  eft.  Citius  cvadunt 

xgri. 


deMedicinaBra&il.     Lib.    I.  21 

agri , Ti  febris  acccfTcnt ,  quoe  non  talis  fit ,  utfruftra  cicndotenaces  liumorcs  opprcffionem 
faciat,  lcdacutaquxnervos  &  mufculos  iis  liberare,  intempcriemque  frigidam  exficcando 
corrigcre  valcat.  Illis  vero  qui  calori  diurno  aut  frigori  nodurno  caput  &  lumbos  derepente 
exponunt,  rolutionevelcompreffioncpituita  in  nervos  partelque  vicinas  labitur ,  ibiqucra- 
diccsagit.  Adeout  paucos  antc  trium  vel  quatuor  menfium  decurfum ,  quofi-iam  neanni 
quidem  intcrvallo  ,  rcflitutos  viderim.  Vix  fubito  unquam  ,  fcd  plcrumque  fcnfim  &  pcr 
gradus  invadit  magnus hic  moibiis,  ac  magnis generofifquc  remediis  propulfaripoftulat,  qui- 
bus  defedus  viriuni  non  raro  contradicit. 

Primo,  aernonnifiafolisradiis  repurgatus  admittatur,  ventus  imprimis  nodurnus,  aura 
frigidiufculaexcludatur,  quod /Lidantibus  illis  maxime  obfit,porofque  permeando  perfpiratio- 
ni  lefiftat .  Nodu  aer  fuffimigiis  tepcfiat.  Potus  fit  vinum  dilutum  a£tu  calidum  vel decodum 
ligniSaflafrasnativi.  Cibusoptimi,  ficcitamenefto  nutrimenti.  Avesmontana; ,  pcrdiccs, 
phafiani ,  palumbi ,  cjeterique  id  gcnus  alites  tofti  aegro  exhibeantur.  Si  eUxatis  plus  deleftc- 
tur,  roremarino  ,  falvia ,  majorana  &  aromatibus  condiantur.  Allium  quoquc&cepaspi- 
perque  Brafilienfe,  fi  febris  non  impediat ,  atque evacuationes  jam inftitutx  fucrint ,  adjician- 
tur,  quceex  jufculis  &Iadtecaprinopota,  roburaddidifleac  multum  profuifle  memini.  Se- 
mel  atque  iterum  purgationes  inftituantnr  ex  Mechoacana  indigetia,  qua:  recens  &  fucculenta 
fit ,  additis  correcloriis  e  fpica  Nardi  &  Zinzibere  ,  tum  &  ftimulis  ex  Hermodadilis  &  colo- 
quintide  ,  fi  extradum  Mechoacanas  in  pilulas  redigatur.. 

Ad  ha;:c  balncis  &  fnffimigiis  ficcis  potius  quam  humidis ,  nempe  ftercore  caballino ,  cum 
thure,  myrrha  cxterifquefimUibus  accenfis  ad  decem  plus  minufve  dies  utatur.  Moxpoft 
hauftumdecoftumSarfaparillx  &Saflafras,  altis  friftionibus  fudores  abftcrgantur,  coUum, 
fcapulx ,  totaque  dorfi  fpina  ad  focum  fideliter  inungantur ;  accedente  adipe  colubrorum  in- 
digenarum.  Confultum  quoque  validifruno  per  cucurbitas  corneas  fudu  fpiritus  attrahere, 
tum  imprimis  per  altas  illas  fcarificationcs partem  afFectam  Uberare.  Tandem  fi  neceffitas  ur- 
geat,  fcrrocandenticutcmpertundente  ,  membralanguidaroboranda ,  lentaque  nervorum 
pituitadigerendaeft.  Convalefcente  cegro,  nodles  diefque  partes  afFedxita  obtcdxfintut 
nullum  aerem  admittant,  fitque  excrcitium  &  membrorum  perpetua  agitatio.  Mira  equideni 
tum  tuendx  fanitatis  ergo  ,  tum  in  plerifque  morbis  fanandis ,  frictionc  &  un£tione  frequcnti 
incolxprxftant;  illam  in  frigidioribus  &  chronicis ,  hancinacutioribus  adhibentes.  Qux 
remcdia  lubentes  advcnx  imitantur ,  &  ut  par  eft  ex  legibus  artis ,  ha^c  &  plura  medendi  Em- 
pyricorumgeneramoderantur.  QuKpaffimdocetGalen.  Iib.^2.  De  fanitate  tuenda,  &CeU 
fus  cap.  14.  / 

C   A    P.       V. 

T>e  Qitarrhls. 

RAriffimis  dcftillationibus  veterani  incolaz,  creberrimis  advenx  juvenes  &  puerimole- 
ftantur :  EjeqLte  vel  a  frigore  noaurno,aftrido  &  comprcfTo  capite :  vel  a  caloribus  a^ftivis, 
rarefa£tis  carnibus  exoriuntiu".  Quas  plurimas  fxpe  noxas  vel  per  fe  vcl  ratione  partis  in  quam 
fiuunt,  fccum  trahunt.  /Eftivo  a;quetempore  ,  acpluviofo  oriuntur,  humoribus  capitis  in 
fauces ,  quandoque  in  afperam  arteriam  partefque  diffitas  decidentibus.  Quemadmodum 
enim  omnia  opplcti  capitis  fymptomata  in  primigcnia  febre  ftefte  Hippocratc  &  Galeno)  fta- 
tim  enafcuntur ;  ita  non  minus  aliquando  vis  Solis  cierc  catarrhos  animadvcrtitur,  e  cu jus  af- 
fiduitate  maxima  intcrdum  mala  oririfolent.  Ut  cnim  aquae  ftillatitiae ,  fubtradto  aut  extindo 
igne,  profluere  ceflant;  ita  catarrhus  ab  intenfiffimo  folis  calore  fufcitatus,  nonpriusfub- 
fiftit  quam  ^ftus  deferbuerit.  Hyeme  pluviofa ,  perpctui  redundantes  humores vifcera  laxiora 
pervadunt ,  unde  tuflTes ,  tabes  prcEcordiorum  ,  maxime  vcro  ventriculi oppletiones ,  alvique 
albi  fluxus  (qui  cerebrales  vulgo  pra£ticis  diftij  cum  phlegmate  ex  capite  defcendente ,  profi- 
cifcLintur:  f  vidc  Aphorif  so.Iib.  7.)  Quid  quod  ipfanervorumparia,  fpinakmque  medul- 
lam  invadunt ,  quod  humores  oppido  mobiles ,  partiumque  facultatcs  retentrices  minus  va- 
lidjE  in  his  terris  deprehendantur.  Maxime  vero  homines  recens  fanitati  reftitutos ,  recidive 
quafi  iteratoque  corripiunt  Catarrhi ,  tantoimpetu,  utomnespcne  ncrvoSj^occupent,  unde 
cxcitates  in  opticis,  ftupores  &  tarditates  in  fenforiis  &  motoriis  excitantur .  Atque  hxc  om- 
niagravioraoriri  cxiftima,  fiventusecontinenti  oriLmdus  ante  diluculum,  apertis  fLidariis 
caput  &  pedus  frigido  malignoque  vapore  fubito  feriat,  tranfpirationemque  cohibeat.  Porro 
fiquandocontingatvirilem  vel  fenilem  xtatem  ftillicidiis  e  capite,  vagifque  artiuim  dolori- 
bus  (Curime?2tos  vocant  Lufitani)  tentari ,  diuturni  &  curatu  difliciles  efle  folent :  qui  tempore 
plenilunii ,  tum  accedente  &  retroccdente  mari ,  prcefertim  poft  folis  occafum ,  exafperautur 

C  3  ufque 


2,2,  GVItlELMlPlSONIS 

ufque adco ,  ut  mifia  canfla , folis fepe fymptomatibus occurrendum fit.  Si  utroque rcmedio 
TcilicetpurgaLionis&venxfeaionis  utendumfit,  praecedat  venxfeaio  cx  Galeni  prsccptis, 
ut  moti  Iiumorcs  divertantur ,  fluxufque  e  cerebro  excidentes  fjftantur. 

Catharticis  validis  &  cephalicis  ex  alto  pituitam  provocare,  haud  confultum  habetur:fuffi- 
cit  enim  inftituilTe  unam  atque  alteram  purgationcm  ex  fequentibus  catapotiis  ,  quorum  con- 
fcdiohsceft.  RecipeAloesSocotrinjE,Gutta;Camboid.an.p.3.  Colocinth.  Gummi  am- 
moniaci  med.  part.  aceto  vini  acerrimo  diflblvantur ,  ponantur  in  vafe  vitrco  ad  folem ,  dein 
fortiter  cxprelfa  &  percolata  matcria  cxponatur  rurilis  donec  contraxerit  confiftentiam 
maflx^ilularum,  cujusdofiseftaBj  ad^jS.  Hisfiforte  ruens  humor  refragetur  &gravius 
periciilummineturaftupefacientibus,  quod  eximiifint  in  fimili  neceflltate  profcftus,  non 
ulterius  abftinendum -,  quaetamen  cautius  exhibenda,  quandiufigna  repletionisin  capite& 
pedore  apparent :  nam  tunc  eorum  loco  fudorifera ,  frictiones  &  unftiones  prseferendx: 
raaximeverOjUbiacresdeftillationes  vifcera&membra  jamdiu  obfederint.  Recipefummi- 
tates  Bafourhina,  radices  K^ninga ,  falft  do  Praya^  Bct/is ,  Lauro  fhefre ,  laborandi ,  malna 
d'lfco ,  Cafca  de  Cepipira  y  folhas  lapoaratidiha ,  Caaroha,  Camara,  Firnente  filveftre  longo.  Ex 
quibus,  accidentibus  foUismyrti,  &  radicibus  d'Araca,  balnea  &  fomenta  concinnentur, 
partefque  dolentes  aliquoties  laventur .  Mox  fpiritu  vini  &  thure  liquefado  ftupa  afpergantur. 
FriaionesdeniqueexoleoRicini,  Chamomeii&MyrtiAmericani,in  quo  thus  aliquandiu 
maceratumfit,  inftituantur. 

Praecxterisprobaturlinimentum,  quodex  pinguedine  vermium  x.o^omm larumaiSzvt- 
nenofa  rana  Cotora  ,  conficitur.  Poftea  emplaftrum  cx  pricftantiflimo  Elemni  gummi 
Icicatha,  nuce  myriftica ,  caryophyllis ,  rore  marino,  adipe  capra;  &  pice  ,  partibus  afiiiiais 
apponcndum.  Quod  ab  empyricis  &  rationalibus,  profpero  eventu  inftituitur.  Fonticulo- 
rum  denique  neceiritas ,  fi  uUibi ,  his  terris  magna  eft ,  modo  temporius ,  ob  majorem  humo- 
rum  mobilitatem ,  inferioribus  jeque  ac  fuperioribus  membris  applicentur,  quia  veluti  per 
cloacas ,  noxiam  fentinam  a  nobilioribus  partibus  detinent ,  &  sque  exiftenti  morbo  quam 
prxfervationi  valetudinis  opem  ferunt.  Adde  mafticatoria,  quorum  principem  locum  facile 
obtinet/^/^orW^decantataillaradiXjquxmanemodicemanducata,  grato  acore  pituitam  at- 

tenuat  &educit. 

Cibus  fit  temperatus  ad  caliditatem  &  ficcitatem  inclinans,  totalifque  abftinentia  a  Venere 
&  Baccho.  Ad  hsec  ab  illa  pcrpetua  viciflitudine  nodis  atque  diei  fibi  caveant ,  ne  modo  ca- 
lor,  modofrigus,  quidmoveant,  quod  incautis  advenis  familiareeft.  Probe  teganturutfu- 
dores  fluant ,  ne  ventus  aut  blandiens  aura  admifla  fluxiones  magis  concitet.  Poftremo  potus 
fii:  defecatus  ex  aqua  fontana ,  quemque  r^ir^^/cortices ,  farfaparilla ,  faflafras,  liqueritia  na- 
tiva  ingrediantur. 

Ca-tcrumcum  cerebrum  piruitae  efle  fontem  Mcdicorum  princeps  affirmet  •,  eam  p^rtim 
gignit,  partim  calefaaum ,  ut  ficpenumero  hic  fieri  folet ,  etotocorpore  trahit,  acrurfusin 
pulmonem  demittit ,  eumque  exulcerat  aliquando,  unde  Tabes  enafcitur.  Cujus  peculiarem 
curandi  modum  operiE  pretium  duxi  paucis  addidifle.  Cum  enim  non  minus  beato  catlo  folo- 
que  Kic  Americs  tradus  gaudeat ,  quamltalia  velGraecia,  Galenum  imitarilubuit.  Quiut 
tabidos  ad  Infulam  Tabiam,  ita  ego  adfaluberrimum  montem  marivicinum,  pulmonela- 
borantesablegarcfumfolitus,  sedibus  verfus  ortum  apertis,  Euroque  expofitis,  occidentem 
vero  fpeftantibus ,  obteftis.  Qupd  quidem  non  menfibus  pluviis  fed  ceftivis fieri  convcnit, 
cum  eximia  illa  aeris  tenuitas  &  ficcitas ,  pulmonis  ulceribus  amicifllma ,  collapfis  vifceribus 
vitalibusroburreftituat.  Aude,  quodprseter  aquam  Olindanam  a  Sole  excodam,  illaqux 
circaParaybamfcaturit,  fulphur  nonnihil  iapiens,  admodum  conducat.  Accedit  aviiunfil- 
vcftriuminfinitacopia,  laccaprinum,  prsecKterisveropuImcnta,  emulfiones,  boleti,  pla- 
centae  "e  Tipioca  cxficcantes  &  confolidantes ,  qua:  reliquis  alimentis  medicamentofis  facile 
palmam  praeripiunt.  His  addantur  aqu?e  flotum  Aurantiae  &  Guabiraba.  Loco  confervac 
Rolar.  illaqujeex  fragrantibus  prunis&pyris  granatenfibus  fit  prxftantiflima ,  fubftitui  fo- 
let.  Navigatio  quoque  modica  circa  littus ,  cxlo  ac  mari  clemention ,  animo  &  corpori  pro- 
ficua  habetur  ob  motum  aerifque  mutationem. 

C  A  p.      VI. 

2)c  TrolapjH  C^nilaginis  MucmiaU. 

MOrbusillccujus  Codronchius,  Scnnertus  &  alu  vidcntur  mcminiflc,  Sfinela  Lufitanis 
appcUatus,  intcrquc  Endcmioshabitus  ,  non  infrcqucns  inhis  tcrrarum  oris  graflatur. 
Pernelius  mcminit  v  i .  Patliolog.  cap.  3 .  fingultus  orti  cx  comprcfllonc  vcntriculi  a  coftcc  cx- 

trcmo. 


deMedicinaBrasil.   LiB.   I.  25' 

tremo.  Hanc  cai-tilnginem  prolabi  non  poflc,  incmTad  pofle  putat  Hofman.  Inflitut.pag.494. 

Corporistotiuslangaorcm  inducit,  cum  dolore  Stomachi,  aliquando  vomitu,  lumma 
refpirationis  diificultatc ,  quce  ex  refrigeratione  pedoris  mufculorum ,  tum  imprimis  mu- 
cronatJccartilaginisprolaplu&comprcHioneoritur.  Hincmox  ex  dejeftione  appetitusma- 
gna  virium  imbccillitas  /ubicquitur,  &  atrophiam  minatur.  Chronicus  efl:  morbus  &  frio-idus, 
nontamen  icthalis,  nifi  cx  accidcnte,  paulatimquc  invadens  &  cognitu  in  principio  diffi- 
cilis. 

Hiipani  Empyrici  primarium ,  ut  putant,  ejus  fignum  ex  infjjcaionc  &  contadu  colHgunt 
brachiia:groti,  inquofivahailarum  inftar  nodos  comperiant,  morbum  hunc  adeflepronun- 
tiant.  Diftert  ab  oppilationc  cacheftica ,  quod  pedoris  hoc  vitio  moleftati ,  vultu  tamcrfi 
dejeao  iSc  trifti ,  non  tamcn  dccolore  &  livido  fint ,  nec  pondus  aut  duriticm  utriufque  hypo- 
chondrii  fentiant :  tum  comedendi  quoque  concupifccntia  primajque  concoftionis  inftru- 
mcntum  langueat.  Frequentiusforte  eft ,  quodpauci  fcntcntiam  Celfilib.  i .  cap.  2.  tam  ftrifte 
oblervari  debere  cxiftimant ,  quando  ait.  Si  quis  interdiu  fe  implevit ,  poft  cil^um  nequc  fri- 
gori  neque  xftui  nequc  labori  le  debct  committere.  Pcdorc  enim  dcnudato  in  publicum  pro- 
dire,  ventoquefeexponerenodurno,  pedoris,  &ventriculi  refrigerationem  &  coctionis 
dcfedum  cauiatur.  Curatio  autem  difcutientibus,  calefacientibus  &corroborantibus,  tani 
internis quam cxternis abfolvi  poftulat.  Internafuntpilulx  ftomachicx,Tabelia;  diarrhod. 
abbat.  Aromat.  &fimilia.  Vinum  generofum  &  guttse  aliquot  Balfami  de  Copaiba  diSoXutv: 
decofta  Salfaparillce  Saflafras ,  cum  femine  Anyfi  &  Cinnamomo ,  pugilloque  pulveris 
'Xlh.imhi.  Jufcula,  quibus  utitur  jeger,  croco  terreftri  Vrucu,  pipere  Brafiiienfi  fativo  &  filveftri, 
&finihil  impediat,  ccepis  atque  allio  condiantur. 

Externafunt,  cucurbitulae  ficcss  multoties  reiteratce ,  mammarumque  regioni  appofitar. 
Moxftomachi  &pedorisinunaionesexoIeocortic.  aurant.  Artemifia;  &  Mentaftri.  Scu- 
tum  dein  ftomachalC;,  ex  herbis  corroborantibus  •,  atque  confortans  tandem  emplaftrum 
fuccedat,  quod  fir  compofitum  cx  decantato  illogummi  Icicaribi,  ovorumviteUis,  croco, 
oleo  de  Copaiba,  ballamoque  Cahureiha  admixtis. 

Non  indigna  obfervatu  topicorum&extcrnorumomniumremediorumneceftltas,  quo- 
rum  infignes  eftedus  vidcre  eft  etiam  ab  ipfis  morborumprincipiis:  tum  qucd  eorum  effica- 
cia  cutis  &  carnis  poros  patentes  altius  penetret,  quam  in  frigidioribus  regionibus  5  tum  quod 
vifcera  nobiliora  in  morbis  admodum  languentia  ,  cerotis  &  inundionibus  refocillentur, 
virefque  manifefte  acquirant.  Cucurbitulas  quoque  corneas,  qua:  per  exiguum  foramen  folo 
fudxu  ex  alto  trahant ,  omnes  pariter  inccljEfelicilfimofuccefluapplicant.  Egototprofperis 
effcctibus  motus,  ufum  earum  Chirurgis  noftris  commendavi ,  iifquein  coliciscruciatibus 
&ventris  fluxibus  fanguineis  fiftendis,  atque  principio  atrophiciemembrorumoccurrendo, 
hifigni  profedufum  ufus. 

C  A  p.     VIL 

T>e  OhslrvBiomhus  Vifcemm  J^Qauraliuni-^. 

VBique  tcrrarum  confervatio  humani  corporis ,  interaliain  circulatione  fanguinis  motu- 
queperpetuo,  intraTropicos,  ut  plurimum,  vehementiori  confiftit.  Qui  fi  inordina- 
tus ,  pertinaciores  pleruraque  &  graviorcs  vcl  obftrudiones  vel  fluxus  concitare  folct.  Hinc 
fanguinei  ilUac  perniciofiventris  fluxus  non  immerito  Indiarum  pefteshaberfur ,  cumintcr 
niorbos  acutos  nuIU  tanta  vehementia  graflentur ,  autpluresmortales  e  medio  toUant.  Qui 
quoniam  ex  variis  caufis ,  potiflimum  vero  ex  impedira  tranfpiratione  primam  ori^inem  tra- 
hunt-,  de  frequentioribus  obftrudionibus  ,  qux  vifceribus  naturaUbus  fupervcniunt,  ante- 
quam  ad  fluxus  defcendo,  pauca  prxmittam.  Mefenterium ,  Hcpar ,  Lien  &  Inteftina ,  a  vcn- 
triculo  multa patiuntur  mala ,  qui ,  licct  pcr fe  tot  morborum  caufa  non  fit ,  tamcn  ab  intcm- 
perantia  vivendi  toties  tentatus ,  vegeto  fuo  calore  tandcm  deftituitur ,  craflifque  ac  crudis  hu- 
moribus  obfitus ,  offxcioritefunginonpoteft.  Neque  ventres  hyemc  inhisterris  caUdiores, 
ficut  iuEuropa,  teftante  Hippocrate ,  fed  frigidiores  potius  funt,  multoque  humore  abun- 
dantcs  ob  crebras  pluvias  aeremque  calidum&humidum,  acproinde  pauciori  aUmcntoin- 
digenr.  Juvenes  imprimis  adventitii,  maxiraopere  hoc  malo  afliiguntur  (vetcranos  cnira 
obftrudionibus  rarius  infeftari  vidcas)  tara  ob  laburram  cacochymicam ,  rccens  ex  itincre 
fecum  dclatam,  quam  ,  qux  ex  immoderato  fruduura  crudorum ,  tum  cibi  potufque  ftrcu- 
lenti  &  compofiti  immodico  ufu  contrahitur.  Enimvero  promifcuamultitudo ,  nuncncccf^ 
farnsad  fex  res  non  naturales  deftituta,  modo  eifdem abundans ,  faciUime  obftrudiones  in- 
currit.  (Optimis  namque  cibis  &  plurimi  nutrimenti fupra  modum  aflumptis  niorbos  frigidos 

sene- 


Z^  G    V    I    L    I    E   L   M    I       P    I    S    O    N    J    S 

o-enerari,  experientia  &  mtio  docent.)  Potu  vilifTimo  exfacchari  fecibns  &aqua  confcdc?^ 
tum  vino  ardenti  cx  codempotu  concinnato  ,  avidifllmc  feingurgitant,  unde  ebrii  faepeac 
ccftuantes,  totique  fudore  diffluentes ,  humiprocumbunt,  acmalignis  vaporibus  cxterraaf- 
cendentibus  corpus  denudatum  per  integras  noftes  exponunt.  Quofit  ut  venis  arteriifque 
corporis  occlufis ,  circulatio  &  perfpiratio  illicoceflent,  moxque  tonus  ventriculi  &  robur 
Hepatis  enervetur.  Undc  debilitas  ex  intemperie  frigida  cum  multo  labore  &  laflTitudine 
fpontanea ,  tantaque  naufea  fucccdit ,  ut  ferendis  cibis  ac  medicamentis  impares  f-cpe  cxifl;ant. 
Cui  fi  forte  initio  non  fucct  .  :is ,  confuetam  perfpirationi  viam  aperiendo  ,  vifceraque  exo- 
nerando  &  roborando ,  h^c  n.J-a  fubfequi  videas  ,  manente  tamen  priori  calamitate.  Chylus 
fiquidem  craflus  &crudus,  quia  minutiflamas  venas  mefaraicas  permeare  haud  potefl:,  cas 
obftruit,  fuumque  jecinori,inteftinis,  cseteroquecorpori,  non  quam  debet,  fed  quam poteft, 
miniftrat.  Hinc  fun£tiones  naturales impediuntur  &  ob  diaphragmatis  fympathiam ,  ex pon- 
dere  Hepatis  &  Lienis  enatam  ,  magna  comitatur  rclpirandi  diflicultas:  accedunt  fudores 
prjeterea  frigidi  in  partibus  fuperioribus ,  fummus  viriuni  languor ,  durities  atque  murmur 
utriufque  hypochondrii ,  deniqueexventilationis  defedufebris  &fitis.  Quid,  quodfufFufio 
flavjE  bilis  ex  fchirrhofo  &  obftrudo  Hepate  prognata  fsepe  fe  jungat ,  ficut  de  India  Orientali 
('cum  qua  America  plurimos  morbos  habet  communes)  teftatur lacobus  Bontius.  Unde  tan- 
dem  hy  drops  non  foium  fed  Metaftafin  Phrenitis  fubiequuta  fuerit ,  manente  de jeaione  pul- 
tacea  &  ftercorofa  a  bile  in  venas  regurgitante.  Si  quem  fingulari  naturse  beneficio  a  tot 
cErumnis  vindicatum  conftet ,  hoc  per  liberale  alvi  profluvium  &  biliofum  nonnumquam 
contingit :  hinc  enim  obftruftiones  fluxu  tolluntur.  Sed  antequam  ad  ipfam  curationem,  quas 
medicamentorum  adminiculo  fit  defcendas,  optimam  &  ftriftam  dioetam  pcr  multum  tem- 
porisinftituas.  Illa  potiffimum  fit  ex  ciborccenti,partiumquetenuiumacdigeftufaciIlimo. 
Potus  fit  aqua  fontana.  Vena^fedio  fi  non  febris  prxfentis  refpedu,  faltem  futurae  conferr. 
Quippecaufa  morbi  remotahcetfrigidahabeatur,  complicatatamen  &compofita  eoufque 
calores  concipit  poftmodum,  ut  Hepatis  quoque  inflammatio  merito  extimefcenda  fit. 

Blandioribus  primo  medicamentis  incidentibus  &aperientibus,nevires  dejiciantur,  tor- 
mina  cruditatefque  ex  alto  provocentur,  infiftendum,  ut  funt  radices  herbarum  K^cAricoha, 
Itiripaba,  Caapomonga,  Pagimirioba,Papyrapecu,Alcacu,  Jguape,  Araca,  Aguaxima  coftio.  Li- 
monum  &  ibiraee  unde  apofemata  ex  arte  conficiunt ,  &  aliquandiu  reiterata  feliciffimos 
eftecLUS  edunt.  Ventriculi debilitati ,  emplaftris Stomachicis  ex gnmmilcicariba  &  melle  fil- 
veftri  per  os  exhibito ,  fuccurrunt  incolae ,  fi  febris  abfit .  Denique  vinum  in  quo  dragmae 
dnx  radicis  Ipecuanha  maceratae  fuerint :  tum  caftaneam  nucis  A?ida  ixgroto  propinant ;  ut 
tuto  materiam  praeparatam  exturbent  per  alvum. 

Quoniam  verode  iis  morborum  caufis ,  quse  adScorbutum  qnoque  faciunt ,  egi,  pauca 
hsec  de  ejus  curatione  addam.  In  Mari  potius  quam  terra  viventes  affici  hoc  malo  folent,  qui 
miflTis  falitis ,  rancidis  &  fxculentis  cibo  &  potu ,  folo  cibo  potuque  recentioribus ,  frudibuf- 
que  hortenfibus  reftituuntur.  Interhos  primas  tenentnuces  quas  Cofoi  appellant ,  quarum 
liquor,  medullaque  prseterquam  quodgulaelenocinentur,  faluti  profunt ,  ut&  mala  aurea, 
citrea,  eorumque  fuccus  recens,  melones  aquatici ,  Tamarindi ,  Caraguata ,  Guajaba ,  Ananas, 
Murucuja :  BrafTica  denique  marina  ut  portulaca ,  recens  conditae  aceto ,  admodum  condu- 
cunt.  Potus  fit  ex  aqua  fontana,  Limoniis  &  Saccharo.  Accedat  corporis  motus  quam  pof- 
fibile fuerit.  Atque  his  folum  remediis ,  mifTis  cxteris  pharmacis ,  paucorum dicrum  fpacio, 
fi  non  cum  aliis  compofitus  fit  gravioribus  obftruaionuni  morbis ,  pdftinae  multi  fanitati 
redditi,  corporis  vigore  vel  cum  Athletis  certartint. 

C  A  p.     V  1 1  L    , 

T)e  Oppilatione  Hepatis  &-  Lienis. 

SI  quis  morbus  popularis ,  hxc  fane  eft  oppilatio  hepatis  &  lienis ,  qux  vere  endemia  ccnferi 
debet.  Eft  nutritionis  defedtus  cum  anguftia  peftoris,  dif^iciliquc  ref])iratione  &  laflitudine 
fpontanca,  cx  obftruftione  hepatis&  licnis  orta.  NuIIus  Chronicorum  in  nofocomiis  no- 
flris  hoc  ipfo  frcquentior ,  prcecipuc  mcnfibus  pluviis  exiftit.  Clam  glifcit  &  paulatim  invadit 
morbus ,  undc  difliculter  fxpe  c jus  principitim  cognoveris.  Per fe  haud  femper lcthahs ,  nifi 
fortcmoradiuturniorc  hydropem  comitcm  aut  fubfcqucntcm  habcat ,  autalium  quenquam 
rccidivumfccumtrahat.  Sicut  morbiarticularcs,  nifiopulcntius  vivcntcs  invaderc  amant, 
&ob  id  icgritudincs  divitum  appcUari  folcnt;  ita  hxc  oppilatio,  duntaxat  penuria  prciros 
molcftat.  Milites  macic  confcftos  ac  mortua  veluti  corpora  paffim  incedere  vidcas  vultu 
decolore  &  palicfccntc,  adcoquc  in  cibum  inhiantcs ,  ut  pcrpctua  famc  cos  laborarc  crcdas. 

Stoma- 


DE    MedicinA   Brasili     Lib.   II,  3^ 

Stomachiis  liquidem  debilis,  juftoque  calore  deftitutus ,  facilius  congerit,  quam  feliciiis  dis-c- 
rit,ruoquc  muncre  rite  funginon  poteft,  undeprima  concodlio  impedita,  &  chylus  obftrufto 
me/enterio  malc  diftributus ,  a  fecunda  in  Hcpate  corrigi  non  potcft.  Hujus  mali  caufa  ante- 
cedcnspotiflimum  cftfrigus  intromiirum,perfDirationem&  circulationcm  fiftens,compofita 
tamen  &  mixta,  ex  diflbluta  &  inordinata  vivendi  ratione.  ( Aerem  pro  refpiratione  attractunii 
non  minus  ventriculum  &  intcftina  ingredi ,  quam  pulmonem ,  eleganter  probat  Hofmannus 
Inftitut.  pag.  3  5+)  Fitenimplcrumquc  utviatorcsIongotemjT^-eexhaufti,  intenfiflimoque 
Solis  ardorc  aeftuantes,  ad  gclidiftimos  lacus  vicinos  properent,  f..amque  immodieis  hauftibus 
extinguant.  Qmbus  ubi  adOinopolium  ventumeft,  potum  Carapa,  cjufque  extradumfive 
Spititam  alfluentius  fupcrbibunt ,  fiigida  calidifllmis  mifcentes.  Quo  fit,  ut  vifceribus,  &  prx- 
cipuenaturaiiumnobiliflimis,  nonexiguum  damnum  infcratur.  Prxter  hacc,  putrcfcentc, 
mucida  ac  dilTSciiioris  concodionis  carne ,  larido  item  olente  &  rancido  vefcuntur.  Pcdore 
&  vcntriculi  rcgionc  fcmper  deteda ,  fudoribufque  diftlucntes  humi  procumbunt ,  pluviis  in- 
fuper  ventoque  nodurno  fc  cxponunt.  Quid  mirum  fi  Lien  ofticii  immcmor ,  Jecorifque 
tonus  lccdatur ,  &  vifccrum  horum  valde  obttrudorum  pondus ,  diaphragma  dcorJ  um  trahat, 
&  liberumilliusmotumimpcdiat.  Unde  mox  refpirationis  aeventilationis  defeftus  exiftit. 
Exquo  imperitiorcs  prxcipuam  &primam  malicaufam  pedoriattribuerunt;  quamvis  non 
injuiia  vidcri  poflit  pectus  pcr  confcnfum  laborare,  ex  nimisinterrupta  &  diflicili  reipiratione, 
Videatur  locus  notatu  dignus  apud  Galcnum  4.  de  locis  affcftis,  cap.  ult. 

Signa  manifcfta  cxiftentis  morbi  funt  ex  colore  livido ,  laflltudinc  fpontanea ,  re(piratio.i 
nis  defedu ,  vifu  vitiato ,  temporum  ac  colli  arteriis  plus  folito  puifantibus ,  duritie  atque  ar~ 
dore  utriulquehypochondrii&febre  lcnta.  QuamobremcumfimileminScorbutohabitum 
cachedicum ,  iifdemquc  rcmediis  apcrientibus  &  aquas  ducentibus  curari  a  fekdioribus 
pradicis  teftaiumfit,  quis  dubitcthunc  afl^edum  non  fimulcomponi  exScorbuti  quadam 
Ipecie. 

Qupd  fi  radices  egerit  malum,  annum  circiter,  aliquando  etiam  longius  durat,  rarilTime  fe- 
ncs  &  viros  affici  videas.  Infantibus ,  puerifque  advenis  imprimis ,  aeque  infeftus  morbus  ac 
juvenibus ;  illis  pene  nullam  eluftandi  fpcm ,  his  mcliorem  plerumque  relinquit. 

Ego,  ficutinmultisaliis,  ita in  curatione  hujusmorbi,  confuctudini  &  difciplinae  hujus 
rcgionismefub)icerefumGoadus,  eo  tamen  moderamine ,  ut  diaEtam  pharmacia  exciperet, 
Namquicquidetiamviri  peritiflimiobludenturnihil  tamcn  antifcorbutica  &  hydragoga  auc 
certe  parum  proficiunt ;  quod  kmina  mali  relida  poftea  morbum  denuo  rcpullulare  faciant* 
Ca:terum  incoIsEanrequamadmedicamcntagencraliadefcendant,  peroftoautdeccm,  plus 
minuSjdies  certam  vivendi  formulam  cegrls  piro^fcribunt.Primum in  locum  editum  ac  (alubrio- 
rem  concedere  jubent,  ssdibus  qua  meridiem  &occafum(pcd"antprobeobtedis,  &vento 
auftro  exclufo.  Ad  hxc  variis  ladiciniis  &  acetariis  exportuIacaimprimis&SoIdaneUa  re- 
centibus  ,  carnibus  denique  bcne  toftis  vefci,  aquamfontanam,  cum  vcl  fine  femine  anifi 
& liquiritia  bibere :  ante  omnia  motum  corporis ,  quod ob  difticiliorem  refpiiationem  feden- 
tarii  fint,  injungunt.  Atque  hxc  omnia  toto  curationis  temporc,quje  circiter  duorum  menfium 
intervallo  abfolvitur,  rite  obfcrvariimpcrant.  Diceta hoc  modo inftituta,  robuftioribus  Anri- 
monium  vel  vitriolum  Romanum  porrigunt,quibus  fuccedunt  fyrupi  prceparantes  ad  inciden- 
dam  materiam:  Dcin  ipfius  mali  quafi  antidotum  per  triginta,quandoque  quadraginta  dierum 
fpatium  concedunt ,  prout  morbi  pertinacia  &  xgrotantis  natura  expofcunt.  Recipe  pulveris 
Vbiraee  {cy\)\xs  quoque  pugillus  fimpliciter  tempore  intermedio  ex  ovo  forbili  prodeft)  Scoricc 
fcrrian.^ij.mllii  Indici  ^j.fabarum  minorum,cucurbit.amar.fcm.&  puIpae,foliorum  Scnx  an.gj. 
Qua:  minutiflime  trita  inqucpulvcremredadaexhibenturad^).  mane&  vefpcri  tantumdem 
pulmenri  e  Tifma  cum  Saccharo.  Qu^ibus  vires  paulatim  reftituuntur  :  exercltatione  corpus 
fatigant,  quoticfcunque  dofin  prcefati  pulveris  ailumferunt.  Mox  reftif :;ti  a  curfu,  cpulisfa- 
cilis  concodionis  &  digcftionis  iifquc  recentioribus  fe  refocillant. 

Prjcterquam  Cnim  quod  in  omni  medicamento  quod  chalibem  vel  ferri  Scoriam  recipit, 
motus  corporis  conduccrc  vidctur ;  itain  hocmorbo  praecipuc,  in  quo  facultatcs  naturales 
funtoppreffaeneccirariorcquiritur;  fecusenim  ftatima  pultefumta,  de  onere  conqueruntuc 
JEgri  •,  tum  quod  utrceque  iUa:  excrctiones  urinie  &  fudorum  minus  fufcitentur. 

Chalybis  uius  laudatur  a  CcUb  lib.  4.  cap.9.  Etiam  fine  fubfequcnte  motu  vclexercitio 
chalybs  inkdo  cumfruduab  asgris  aflumitur.  P.  Zacchia  de  mal.  hypochond.  pag.  138. 
Sudorem  nonconvenircinufuchalybis.  idcmeodem  loco  dicit.  Tum  quoque  licnemper 
lotium  vix  cxpurgaripofle  probat  Scptal.  7.  caut.  62. 

Mirum  forte  videbitur  nonnullis  ,  remedio  hoc  populari,  tam  gravem  morbum  radi- 
citus  exftirpari  pofle  ;  verum  cum  bafis  medicamenti  fit  chalybs  &  cortex  Vbiracc  (quod 
cft  Guajacum  Brafil. ;  quorum  hic  primo  gradu  calidus  ,  temiium  partium  ,  dulcis  & 

D  arQmv> 


2,6  GviLlELMlPlSONIS 

aroiliatici  rapoiis,  mefaraicas  &  Hcpatis  vias  valide  apcrit ;  ille  lentos  in  omni  vifcerum  oppila- 
tionehumoresincidens,  maximeque  lieni  fit  deftinatus ,  merito  csteris  remediis  prsefcrtur. 
His  itaque  omnibus  accurate  obfervatis ,  plurimi  convaluerunt.  Nifi  forte  aliquid  pejus 
in  hepate  dehtefcat;  quod  accedentibus  reliquiis  &debilitate  vifcerum,  recidivam  faciat. 
-  Quapropter  confultum ,  ut  fublato  mah  fomite ,  morboque  cxpugnato ,  cx  artis  prrefcri- 
pto  ,  deco6lum  Salfaparillae  fimplex,  didis  religiofe  obfervatis  ,  aliquandiu  exhibere. 
Tametfi  autem  haec  medicamenta  eorumque  utendi  methodus ,  neque  ratione ,  neque  ex- 
perientia,  deftituta  fint ,  &  minime  improbanda;  necefle  tamen  ad  rationis  amuffim  ea 
exigere,  &:nonnihilinventis  adderevel  tollere. 

*    Cap.    IX. 

* 

T)e  Hjdrope. 

CUm  multi  fint  morbi  in  hac  alterius  mundi  regione  nobis  cum  Europ?eis  communes  -,  tum 
illum  inter  pra:cipuos  referendum  cenfeo ,  qui  aqua  intercus  Latinis  dicitur,  pucros  atque 
juvenes  praecipue  infeftans.  lUis  enim  praeter  requifitas  ca;teras  caufas  ex  imperita educatione- 
&tranfpirationeimpedita,hisexvivendi  intemperantia  aquifque paluftribus  vifcus  illudfan- 
guificationis  affligitur ,  omnifque  gencris  hydrops  vel  primario  inducitur ,  vel  fecundario  aliis 
morbis  ut  Cachexiae,  Iftcro,  Dyfenteriis,quartanis  febribufque  acutionbus  male  expurgatis,ut 
Hipp.  paflim  comprobat  I.  de  affeft.  fuccedit.  Quemadmodum  omnes  hepatis  aflieaus  in  hifce 
Indiis  facilius  &  crebrius  quam  in  frigidioribus  plagis  generantur ;  ita  non  adeo  infeliciter 
curationem  recipiunt  ii  qui  non  ex  alio  morbo  nati  fuerint.  Facilius  tamen  quam  caeteri  morbi 
recidivam  patiuntur.  Hinc  cautio  in  prognofi  &  curatione  exfurgit,  fecundum  illud  Hipp.  effa- 
tum.  Hydropsqui  Medicinserevenit  ac  concedit,  defperatus  eft :  pra:cipuefiexaliomorbo, 
quodfaepefit,  profedusfuerit.  Quippefi  atonia  hepatis  velfcirrhusj  extinftio  itemcaloris 
fanguifici-,  omnes  denique  alienatae  vcl  impeditx  virtutis  fanguificae  caufx  inferantur,  multum 
quidem  folatii  ea  remedia  aegrotanti  tunc  conciliant ,  quibus  abdomen  &  pedes  detumefcunt: 
fed  ceflante  Medicina  (a  qua  neceflitasfraftaeque  vires  faepe  nosrecedere  cogit)  morbusia 
perennitate  caufiE  morbificxrenafcitur.  In  cadaverum  difleftione ,  eorum  imprimis,  quiex 
Anafarca  aut  Afcite  laborantes  interierant ,  quandoque  hepar  colore  albicante  rimifque  fatif^ 
cens reperi ,  ne  veftigio  quidem fanguinis  in  jecinore apparente.   Vnde  facile liquet  quce fpes 
aut  defperatio  Hydropis  a  vifceribus  captanda  fit.   Contrarium  vero  non  raro  contingit ,  fi  a 
vitio  folum  tertiae  concodionis,ut  vocant,malum  hoc  cadat  in  fubjedum  vifceribus  bene  mo- 
ratis  ,  cxterifque  requifitis  praeditum.  Tunc  enim  &  per  cognitas  &  latentes  vias  infperatcs  ex- 
cretiones,  naturs  &  medicamentorum  virtute,  tum  per  alvum  utramque  feliciffime ;  tum  per 
circumferentiam  corporis  tranfpiratione  recuperata,  egeruntur.  Quas  vias  fi  fponte  fua  natura 
inveniat ,  non exiguum  folatium  aegrotantiprceftat,  quodverbaHlpp.  in  Coac.  deHydrOpe 
c.xlx.  fentent.vi il.  comprobant.  lam  vero ineunte Hydrope  ,fiaqtiofa, tncidnt diarrh^a cruditatis 
expers ,  morbum  exolvit ,  fecas  enim  £ger  non  morbm  tollitur.  Si  vero  medicamentorum  admini- 
culo  opus ,  confultius  hoc  per  Perirrhaeam  quam  diarrhaeam  inftituitur ,  quoniam  difficile  eft 
excretionem  illam  hydropici  humoris  fufceptam  ,  ex  lege  critica  per  inteftina  perficerc.  Tum 
alvus ,  arte  liberaliter  mota ,  merito  in  his  terris  fufpicionis  plena  habetur ,  quod  in  diuturnum 
imo  lethiferumprofluvium  nonraro  degeneret.  Perirrhaea  tutiusaquae  educuntuf,  tum  ob 
majorem  in  vifceribus  pororum  apertionem;  tum  ob  eximiorum  medicamentorum  indigena- 
rum  affluentiam,  quae  aperiendo,ficcando,aftringendo  mlrabiliter  fane  curationem  abfolvunt. 
Quippe  non  raro  contigit ,  utfolaradice  diuretica  Caapeba  (in  tradatu  fimplicium  diftaj  cx 
vino  vel  aqua  Paraybenfi,  fubindc  aegro  propinata,  latex  intercus  fuerit  edudus.  Idem  prxftant 
mirabilis  Peruan^e,  Caapomonga,  arboris  filiquofae  radices,  laborandi ,  Safllafr.  Carcaparill.  liqui- 
ritia,  radix  quae  Chinae  dicitur,  cortic.  Limoniorum  &  prunorum  Granatenfium ,  radices  /«;y- 
peba&LA-lalvad'lfco.  Quibusnativisutpotcrecentibus  &validifllmis,  plus  confidcntia:  quam 
exoticis  effatis  &  ad  naufeam  fxpe  refervatis ,  ponendum  cft.  Theriacam  &  alia  cjufmodi  qux 
pcr  fudores  diflblvendi  &  educendi  vi  polleant  cxhibuiflc  oppido  conducit ,  quod  per  laxiorcs 
abdominis&  vifccrum  poros  multi  evafcrint.  AIvus  purgatur  commodcfcqucntibus  rcmc- 
diis.  PillulisPanchymagogisnoftrisfupradefcriptis,  qua:Guttam  Camboid.  rccipiunt;  Ncc 
non  Mcchoacanna;  rccentis  vel  foecula,  vcl  cxtrado.  Quorum  ultcriorcm  pra:parandi  modum 
videre  eft  in  capitc  de  fluxu  albo.  Balnea  conducunt  qax  parantur  cx  foliis  pipcris  longi ,  mali 
aurcae ,  betel,  artcmifix,  falvix  filveftris ,  Camara ,  Bafonrinha ,  lauri  filvcftris ,  althex  ,  Albahaca 
lahoarandiba,  aliifquc  quam  plurimis.  Hisadftringcntiaaddifolcnt,  ut  funt  Cf^/^/>^,  radiccs 
prunorum  &  pirorum  Granatcnfium,  frudus  &  folia  Myrti  Silveftris.  Inundiones  ex  praedida- 
rum  herbarum  olcis  inftituuntur.  Acccditolcum  cxcorticibus  Auriac,  &  citridcftillatum, 

quod 


D  E      M  E  D  I  C  I  N  A      B  R  A  S   1  Li       L  I  fi.    H,  i? 

quod  validc  coiToboiat  &  digeiit.Non exiguo quoque  commodo Paracenthcfis,  quaemaxime 
afciti  convenit,  folet inftitui,  idque  ex  lege  Magni  Prxccptoris ,  ubi  fexto  Epidemion.  Aqmfos 
citofecari  debereprxcepit.  Quod  per  epicrafm  ter  quaterve  uno  die,  mediantibus  pcrpetuis  cor- 
roborantibuslit.  Sinminus  obviriumjafturamlicuerit,pedibusexlcucophlegmatia  tumen- 
tibus,  cutis  fupra  & infra talos,inciditur.  Plurimi  ex  ulcere  in  crure,  modo  fponte  ortOj  modo 
ignc  comparato ,  curantur.  Multis  denique  profuit  navigatio, vomitufque  a  motu  aliquoties 
concitatus  mediante  Pharmacia  «5c  dia;ta  convenienti,  aerifque  ficcitate  perpetua. 

Cxteruni  HernicE  in  ventrem  inferiorem,  prazcipue  vero  in  fcrotuni  defcendentes,  non  raro 
hydropum  comites  funt,  Inexpeditionibusper  afpera&  confragofa loca  milites  armatiiter 
facientes  hanc  calamitatem  incurrunt:  moxfradi,  toto  corpore  a:ftuantes ,  frigidiflimam 
reftinguendo  calori  affluentius  hauriunt;  fomnumque  fubaperto  ]ove  capiunt.  Hincflatus 
generantur,  &peritona:um  nonnunquam  rumpitur.  Ratioverocurandieadem  quseinEu- 
ropa,  fomcntis  icilicct,  inun£):ionibus,  ligaturis  &  fimilibuSo 

C    A    P.        Xd 

T)e  Lumhricis. 

kUam  nihil  in  hac  orbis  parte  a  putredine  fit  liberum ,  omnes  quictinque  fub  zon^  tof- 

.rida  vivunt  experiuntur .  Unde  infedorum ,  maxime  vero  vermium  tantus  proventus ,  uc 

nihil propemodum intaftum ab iis relinquatur.  Eodem modo cum Microcofmo feres habet, 

quera  non  minus  quam  totum  hoc  univerfum ,  varii  generis  vermes  identidem  exagitant  > 

tamquc  vifcera  intuspuerorumjuxta  acadultorum;  quamforinfecus  vulnera  atqueulceras 

a  calido  &  humido  ambiente,  miris  modis  infeftant.  Hi  Chirurgorum  opera ,  qua:que  vulnera 

&  ulcera  mundificant,  profliguntur;  illorum  curationem  pcriicere,  totque  latentes  hoftes 

exturbare,  levenon  eft,propteringentemconcepta£putrcdinispropagationem.  Hincfebres 

graves ,  ne  dicam  &  malignae ,  generantur ,  aliaquefymptomata  lubfcquuntur.  Quippe  non 

folum  ano  &  inteftinis  fimiliares ,  fed  farpiflime  quoque  ventriculo  reliquifque  vifceribus 

nobilioribus  vermiculos  innafci ,  anatome  notiim  fecit.  Qui  cardialgias ,  deliquia  animi ,  pal- 

pitationes  cordis  ,  ftridores  dentium  &  horrores  no£turnos  infcrunt.  Unde  fit ,  ut  his  malis 

divexati ,  cachexia,  raultoque  halitus  fcetore ,  viva  veluti  cadavera,  vix  mortem  effugiant,  nifi 

forte  ipfo  morbi  initio  fummum  ftudium  adhibeatur.  Theriacam,  non  infimae  alias  dignitatis, 

ob  febrlum  incendia  raro  admittendam  cenfent.  Barbarorum  aeque  ac  noftrorum  ufitatif- 

fimaacprxcipua  remediafunt,  recenteNfrudusacidiflimi  C^r4^«<i/<«dii3:i,  eorumque  liquor 

dcftillatus  ,  idque  exigua  quantitate  cochleari  exhibitus,  obvehementiam  addito  mellisfilve- 

ftris  parum.  Semina  citriorum  rccentia  ex  fyrupo  Arantiorum  &  Caraguata  pvopina.ta.,  mul- 

tum  profunt.  01eiaranriorum&  Citriorum  praeftantiflimi ,  quod  ex  corticibus  per  alembi- 

cum  eUcitur ,  guttulae  quinque  vel  fex  cum  diftis  fyrupis ,  vermibus  tum  cardialgii':  ventrifque 

torminibus  contrariantur.   Laridum  recens  ano  immiflum  ,  fi  lumbrici  in  inteftinis,  inferiori- 

bus  hcereant ,  eos  expeUit.   Dein  nuccs  arboris  Angelyn  ab  indofta  multitudine  valde  com- 

mendantur;  fedquia  nullamin  hoc  efficaciflimo  remedio obfcrvant  Dofin ,  fimulcum  lum- 

bricis ,  vitam  infantibus  aliquando  intulifle  memini.  Licet  autem  a  quibufdam  animantibus  in- 

fl:inQu  naturali,  ut&ab  Indis&rufticis  validioribus  atque  jetate  provedioribus  tutocontra 

hxc  &  alia  mala  expctatur,  tamen,  ob  indomitam  vim ,  jufta  dofis  ac  prceparatio  requi- 

ritur.  Nimium  fiquidemeft,  quod  dimidium  fcrupuli  excedit,  ficutpoftea  fuo  locoktiu$ 

demonftrabitur. 

C  A  p.      XL 

De  Ventris  Fluxihus. 

Vlfcera  naturalia  oppllata ,  ac  toties  ab  humoribus  qualitate  &  quantitate  peccantibus  la- 
celTita,  tandcmcxoncrationcm  moliuntur.  Ettunc  quidemfluxus  variipro  diverfitate 
partis  affectiE  &  naturie  humoris  vel  bene  vcl  male  morati,  lcquuntur.  Undevelcritici,  vel 
fymptomatici  judicantur.  Sicut  enimexintemperieventriculi  &  chylificationis  fruftratione, 
fymptoma  Licntcria;  feprodit,  &  fluxumhcpaticum  Ia:fa  hepatis fubftantia  &venarumme- 
faraicarum  regurgitatio  profert:  PtiEterea  ficut  inteftinorum  eorumque  venarum  erofio, 
ulcus  dyfcntcricum  ;  itaaniexcfio  inflammationem  &  putredinemcauiatur,  quce  Bicho  Lu- 
fitanis  dicitur.  Adhxc  orgafmus  acerrimi  humoris  ex  aere  &  fruftibus  calidis  &  humidis 
prognatus ,  cholcram ,  multafque  colicas  pafliones  producit .  Horum  omnium  proximx  & 
immediatx  caufce  impeditx  tranfpirationes  vel  obftrudiones  nonfunt;  lcd  illorum  potifli- 

D  z  mum 


2,S  GVILIELMIPISOKIS 

mutn  qui  diai-rhea  &  fluxusalvi  vocantur.  Siiivero  ab  aliqua  acrimonia  &  maiignitate  ma- 
terice  morbificx ,  vel  atonia  partium  incidant  tales ,  qui  DyfenteriaE  fiuxus  hepatici  vcl  choicrae 
appellantur,  fymptomaticihabentur.  Diarrhxa  fimplex ,  velcxarte,  velperfe  facile&  cito 
curationem  recipit ;  fin  minus  in  pejores  fluxus  degenerat,  qui  vcl  cx  calida aut  frigida  materia 
oriuntur.  Qui  cx  frigida,  aibum  alvi profluvium  fine  febre  vocatur  (excipitur  autem  ille  quem 
Gaknus  abadipe,  acalore  igneo  Uqucfado  proficifci  tefl:atur)  quando  nimirum  crudus  ac 
pituitofus  humor  perpetuo  delabitur ,  xgrumque  abfque  magno  dolore  paulatim  languefcere 
facit.  Atque  hic  quidem  fluxus  omnem  promifcue  retatem,  hyberno  potius  quam  a'ftivo 
tempore  infeftans ,  ad  multos  fjepe  menfes ,  nonnunquam  ad  annum  durat.  Tametfi  fine  fcbre 
minufquc  lethalisfitquam  cxteri ,  non  inter  eos  cenferi  debettamen ,  quem  Hipp.  in  pracdid. 
1.2.  f  2.  mitem&parum  durabilem  efletradit;  quod  hic  diuturnus  &  difficilis  admocium  de- 
prehendatur.  Cum  hujus  mali  caufa  fit  cruditas  pituitofa  redundans  ex  frigore ,  qux  tranfpira- 
tionem  &  circulationem  impediat,  colleda,&  a  prscipuis  corporis  partibus  ad  inteftina  abeat, 
curatioprimo  a  clyfteribus  abftergentibus  qui  melfilveftreimprimisrccipiant,  incipit.  In- 
terim  corpus  fyrupis  ahquandiu  fimilibus  prasparatur.  Dchinc  zd  vidicem  Ipecacuanha ,  tan- 
quamadfacramanchoram,  confugiendum ,  qua  nuUum  prxftantius  aut  tutius ,  cuminhoc, 
tumin  plerifque  aliis ,  cumvelfinefanguinc,  fluxibus  compefcendis ,  natura  excogitavit  re- 
medium.  Quippe  praeterquam  quod  tuto  &  cfficaciter  tenaciflTunos  quofque  humores  per 
ipfam  alvum,  faepifllmeautempcr  vomitum  ejiciat ,  &  aparte  affedaderivet,  vim  quoque 
aftridivam  poft  fe  relinquit.  Non  enim  vomitus  folum  fponte  fuperveniens ,  ut  ait  Hipp, 
Aph.15.1.6.  fed  &arteconcitatus,  fub  eodem  Aphorifmo  comprehendi  poteft.  IUud  vero 
hoc  modo  perficitur.  Dragmx  dux  Radicis  Ipecacuanha  in  |iii) .  vini  coftae ,  vel  pcr  nodem 
maceratie ,  cujus  infufumcum  vel  fine  oxymelis  |j.  exhibetur.  Poftridie  femel  atque  iterum 
pro  re  nata,  fecunda  imo  tcrtia  ejus  decodio  rcpetenda ,  tam  quod  xgri  debiliores  eam  facilius 
feranf,  quamquod  aftri£toriae)usvis  tunc  magis  eflftcax  appareat.  Cieterum  nuccs  Pinhonis 
(quibus  vulgusimperitumnontamutiturquamabutitur)  cum  vehementer  pervomitum& 
feceflum  exturbent,fi  ex  prsfcripto  exhibeantur,  haud  exiguum  commodum  pricftant.Rcc.nu- 
cleosfexvel  fcptcm,  ablata  tam  interiori  quamcxterioritunica,  conterantur  amygdalarum 
inftar  pro  emulfione ,  addito  momento  facchari  &  fol.  fen.  g).  vel  gjl?.  feminis  anifi  gi^.  in  pul- 
verem  trita  mifceantur ,  fiatque  paftiUus  in  furno  ficcandus.  Sic  nuces  Jnda ,  quarum  nuclei 
quam  Pinhonis  prxdifti  benigniores ,  etiam  citra  uUam  praeparationem ,  dignitate  iUis  non  ce- 
dunt.  Deinol.  dcCopaiha  guttx  aliquot  faccharo  diflblutae,  oriex  ovo  forbiU,  fiveanoper 
clyfterem  immittuntur.  Qu,od  firemediahxc  enarrata,  fortc  nonin  promptu  fint,  eorum 
locum  Mechaocanna,  vel  pugilius  feminis  Ricini  Americani  in  fpiritu  vini  macerati ,  fup- 
plerefolent:  hoc  fiquidemhumoremvitiofumacredundantemfortius,  iliudvero  benignius 
educit.  Non  parum  quoquc  hoc  morbo  exhauftos  reficit  decoftum  ligni  Cacaranda  &  Saflafras 
indigenum.  Accedant  jufculagallinarum  additoaromatummomento  ovivitello,  atqueim- 
primis  croco  tcrreftri  Fr^/f « ,  qu3evirtute&  tin£turaipfo  croco  non  multum  inferior.  Em- 
plaftrum  fuper  ventriculo  imponaturexGummi  Icicartiba,  hzli^zmo  dcCabureiba&c  Copaibay 
vel  ex  pafta  de  Tipioca ,  vino  dc  Acaju ,  pulpa  item  prunorum  Jraca ,  flore  Nhan/bu ,  atque  duo- 
bus  ovorum  vitelUs.  Adhxc  tofta  potius  quam  liquida  aut  frixa  aUmenta  eUgat ,  idque  faepe  & 
parum.  Vmum  non  aquambibat,  eiqueindantur  guttulae  aUquot  olcicort.arant.  pra;cipue 
tum,cumventriscruciatus  inftarcolici,adfit,  quemvefparum  quoque  ( Maripofas  Hifpanis 
didae)  niduscx  vinopotus,  velventriimpofitus,  clementermitigat.   IdcmfcUciterprxftant 
Herbae  caftae  five  mimofae  in  aceto frixae.  Quando  neceflTitas  ad  magis corroborantia  &  aftrin- 
gentia  compelUt,his  &  fimUibus  remcdiis  quae  BrafiUa  profert,utendum  Summitates  fruduum 
Bacoba  aut  Banana  femitofta  aut  arefada  cx  vino  rubello  vel  vino  de  Acaju  &  immaturo  pomo 
lanipaba.  Teftse  teftudinrs  fluviatiUstoftaerafuram&corallum  albummaritimum  omncsin- 
colaein  hoc  fluxus  genere ,  feliciflime  propinant,  quod  valideaftringant.  Idem  prxftant  je- 
curcapreae  toftum  &ex  arte  exhibitum;  &  caftanea  celeberrimx  arboris  Cedri  BrafiUenfis. 

Cap.   XII. 

T>eT^enefmo. 

CUmomniaquxadventrisfluxiones  fpeftant,  inexamcn  revocafle  neccflTumfit,  opcrx- 
pretiumduxi,caquKcircaTcnefmum,  (Bclgis  ^jupploop/  Lufitanis  Pticho  did:um) 
cottidieobfcrvavipauciscxhibcrc.  Morbus  nimium  familiaris  &  mcrito  formidabiUs  prx- 
gnantibus ,  quod  foctum  fimul  cum  focta ,  mifcrc  cxtinguat.  Irritus  cnim  hic  conatus  cx  quo- 
vis  acri  &  ulccrifcro  humorcano  adhxrefcentcnatus,  nuUam  aliquando  nififpumx  vclfan- 

•  guinis 


bEMEDICINABRASlL.    Ll8.    IL  i^ 

guiiiis  aut  puris  cxcretionem  comiteni  habct.  Quibus/i  oculi  niftantes,  inquietudines,  crucia- 
tus,  long3E  vigilia:  atque  excubiae  nofturnx  accedant,  tunc  aegre  finirifolet.  Exaliis  fubindc 
dyfentcncis  fluxionibus  nafcitur  hic  morbus ,  quibusmedetur  acfinem  imponit,  curatuque 
tunc eit facilior ,  cum  tantum fint  reliquiae  &fanies  ulceris  inteftinirefti.  Interdum  veroex 
pituita  acida  &  bile  mordaci  dyfcnteriam  prscedit,  quac  11  non  exturbatur  /eam  lcthalcm  effi- 
cit.  Quemadmodum  enim  omnes  morbos  fuccelfione  deteriores  fieri  conftat ,  ita  prxcipue 
huncobjaduramvirium&doloresprargreflbs.  Quando  ex  fuperioribus  ventris  partibus ,  vi- 
delicct  ventriculo,  mefenterio  &  intelUnis  materia  cruda  delabitur ;  praeter  inceftiones  &  re- 
liqua  qua;  anum  refpiciunt ,  caufa  fovens  revulfione  per  vomitum  tollenda,  idque  praeftantif- 
fimoatqueufitatifllmo  illoremcdio,  Radice  IfepAcicmha.  Eadem  porro  curandi  ratio  fere 
circa  externa,  quxeft  infanguinis  profluvio,eaque  humidis  fuflimentis  &  fomentis  aftrin- 
gentibus  tepefa£tis  ex  foliis  arboris  ^^-mV^,  Araca,  AcajnSiL  fimiHbus,fi  protuberctaut  hiet 
anus;  fiulcus  adfit,facculis  exlade,  femine pfyllii & cydoniorum ,  ^^yo^rc fummitatibusac 
niaivie  floribus,  inftituitur.  His  enim.  tumintus  tum  foris  continuc  admotis,  multum  promo- 
vetur ;  quippe  quod  fymptoma  ipfumque  adeo  morbum  tollunt.  Allium  quoque  affatum ,  fi 
caufa  plane frigida ,  cumfucceflfuadmovetur.  Somnus  qua  fieripotcft,  concilietur  •,  primo 
pukibus  ex  Carima.  & hordeo.  Qu^ibus  fi  minus  provocetur,lcnocinia  foporiferaaddenda fiant, 
interponendo  clyftercs  abftergentes.  A  motu  quoque  &  exercitio  corporis  abftinendum, 
quo fpedtat illud  Celfi  confilium haudquaquam  negligendum :  Cumin  ommfiuore ventris,  tum 
in  hocprttctpue  tenefmo ,  neceffe  eft,  non  quoties  libet  dejidere ,  fed  quoties  oportet,  ut  hac  ipja  mora  in 
cottfuetudinem ferendi  oncrii  mtcfima  deducat.  Si  tandem  aftringentibus  remediis  internis  fluxi- 
bilitalem  humorum  cohibcre  conducat,  pra:ter  fuccum  ftillatitium  pomi/.?;^/^/z^,jimmaturi, 
rafura  infuper  ligni  fandi  Brafilienfis ,  QXi^i&Iacaranda,  ut  &  nuclei  fruftus  Gueticaroi  triti  & 
jejime  ex  convenientiliquorchaufti,  eximie  profunt. 

C  A  p.     X  1 1  L 

T>e  Cholera. 

PErniciofus  nec  infrequens  his  quoque  regionibus  eft  fluxus  ille  qui  Cholera  dicitur.  Mor- 
bus  femper  fymptomaticus  &  vere  acutus,  ab  aere  calido  &  humido ,  corpus  perpetuo am° 
biente ,  immodicoque  fruduum  fugacium  &  horariorum  efu  proficifcens.  OmnemiEtatem 
omni  anni  temporc  infeftat.  /Eftate  tamen  ab  aeruginofa  porracea  atque  jeftuante  bile ,  potu 
calido  intempeftive  accedente ,  juventutem  vehementius exercet ,  cum  fubita  qaadam fpiri- 
tuumefFufioneaclypothymia  extetris  &  fuliginofis  vaporibusorta;  adeo,  ut  fi  ante  viginti 
quatuor  horas  non  evadant ,  fuccumbant.  Quod  ex  manifefta  diagnofi  conftabit ,  fi  nimirum 
pulfus  debilior ,  autimpedita  rcfpiratio,  exccriorum  membrorum,  tum  fudorum  frigiditas, 
fummum  interiorum  circa  cor  incendium ,  convulfionefque  interveniant.  Hunc  humorem 
efFerum  &  quafi  orgafino  adfuperiora  &  infcriora  dclatum  compefcere,  res  profedlo  haud 
exiguae  diificultatis  eft.  Primum  ad  ea  remedia  quae  cor,  vcntriculum  ac  inteftina  modice  refri- 
gcrando  &  aftringendo  corroborant  &  furorem  acerrimae  bilis  retundunt,  confugiendum. 
Corpus  cnim  evacuare  (etiam  invita  Plethora  &  Cacochymia)quamvis  benigne,periculo  non 
caref,  tum  quod  vires  collapfae  atque  exhauftae,  ulteriori  irritatione  reformidandae  fint.  Ultra 
Tamarindos,quoshaecterraproducit,  quasque  biliofos  &  accenfos  humores  rcfrjEnant  nihil 
tentandum;  fed  fyrupis  potius  &  condkis  dc  Murucuja ,  lanipapa,  limoniis,  arantiis,  Araca, 
Guajaba ;  ut  &  Ficubus  Indicis,  Ubapitanga,Murccy,  imprimis  Tipioca  uteris ,  caeterifque  me.^ 
dicamentis roborantibus,  &  refrigerantibus  ex  Tipioca.  Externis  quoque  fequentibus  infiftes. 
Eomenta&inundionesfintexaftringentibus  &  refrigerantibus.  Tum  cataplafmata  expor- 
tulacarecentisplantaginis,  myrto,  Araca,  oculis  arboris  Imbaiba  confcda,  qua:  cumaceto 
praeparata  rite  aegroto  impofita,  praecordia  fovent,  vcntremque  ac  anum  affli6luni demul- 
cent.  Clyftcresejufdemgeneris^modotantillum  temporisfuperfit)  requiruntur,  cjEteraque 
remediaincapitededyfenteria  &inflammatione  aniprolixe  enarrata.  Verum,  quemadmo- 
dum  haec  faepe  auxilio  funt,non  raro  confuko  ob  tcmporis  anguftiam  &  morbi  f3:vitiein,omit- 
tuntur ,  confeftimque  ad  foporifcra  dcvenitur.  Qu^e  duo  potiffime  funt  decantata  illa  fuperius 
tradita.  Extradum  Croci  Bontii ,  &  conditum  nofh-um  magiftrale ,  tam  in  anum  per  clyfte- 
rcra,  quaminospcrpotioncmcxhibita.  Linimenta  dcnique  opiata ,  capiri  &  pcdori  admo- 
vcrc  convenit.  Adeo  nihil  tutum  nifi  fomnum  omni  induftria  concilies.  Cholcra  ficca  eifdem 
remediis  fere  curatur ,  maximefiregionehepatiscornex  cucurbituIaeappUcentur,  quaecum 
potentiffime  per  fuftioncm  opcrcntur ,  merito  de  iis  hoc  teftor ,  quod  Galenus  de  Europaeis, 
quas  in  colico  affedu  incantamenti  inftar  opcrari  tradidit. 

D   3  Cap, 


30  G  V  I  L  I  E  L  M  I    P  I  S  O  N  I  S 

C  A   P.       XIV. 

T>eT>yfe?iteria. 

SEquuntui-  fluxuS  cum  febre  &  fanguine,  ut  funt  Dyfenteria,  fluxus  hepaticus  &  inflammatio 
ani,  Lufitanis5/c^oabufive<ii£ta.  Affedus  Dyfentericus  nimium  his  terris  efl:  familiaris. 
Oritur  potifllmumexfudoribusvi  frigorisnoaurni  acventi  mediterranei  fubito  admifll  re- 
troaftis ;  tum  fruftuum  fugacium&fieculentipotus  immoderato  ufu,  acccdenteaerecalido 
&humido  HjECcxcretiolanguinolentalicet  pari  vchementiaperomncs  Indiasfa2viat,num- 
quam  tamen  in  Brafilia  morbi  Epidemici  inftar  graflatam ,  alioque  per  contagium  migrafle, 
conftat.  Qoo  non  parum  Conferre  videturinfignis  aeris  fereuitas  &  motus ,  fiquidcm  a  folis 
&  venti  oricntalis airidua illuftratione atque  agitatione ,  femma  quafi  contagii difpelluntur  ac 
prohibentur.  Itautperpetuonobisfporadica&popularis,  nunquam  vero  Epidemia  exiftat 
Dyfenteria  :  cum  alias pertinaciflima  aliquando  malignitas ,  fi  in  alio  quopiam, in  hoc  morbo 
imprimis  apparet.  Quibus  excrctio  biliofa,  adifta  &  fpumofa,  ut  in  Juvenibus  fepe  videre  eft, 
merito  ab  Hippocrate  habetur  calamitofa  atq;  fun<-fta;  quippe  <\nx  nuUis  remediis  cedat,  licet 
hxc  tellus  ,  nobiiiflTima  minimaque  vulgaria  auxilia  mcdica  producat  contra  malum  tam 
familiare ,  & prsftantiorainduftria ac  folertia  hominum  indies fufcitcntur.    Verum  miflls  iis, 
qjce  fatis  fuperque  jam  anre  ab  aliis  de  natura  &  curationcDyfenterix  dida  funt,ea  tantum  pro- 
fequar ,  quibus  potifTimum  differant  ab  iis  fluxibus  qui  in  Europa  grafl^antur.  AfFedui  huic 
(prsfertim  fi  multa  cacochymia  adfit)  tot  fimul  folcnt  fupcrvenire  Symptomata,  tamque  hor- 
ridi  cruciatuSjUtfaEpiflTime  anguftia  rei  &temporisIegirimammethodumremorentur.  Hac 
itaque  neceflTitatc  exigente ,  venam  tundere ,  haud  confultum  habent  (nifi  ipfo  quidem  princi- 
pio ,  aut  febre  atque  hepate  afFcfto  id  maxime  poftulautibus)  quoniam ,  etiamfi  revellendi 
indicationi  fortefatisfadumeatur;  malignitati  tamen  materiae  morbificae  &virium  inopiae 
malefit,  quodrarooccafiodeperditumrefarciendi, adfit.  Porro,veIfoloRheo,  vellaxativo 
quovis  benigniflTimo  mordacem  humorem  provocafl^e,  partifque  affeda:  cruciatus  ingemi- 
naffe ,  aegro  pernicicm  nonnunquam  attulit.  Si  quando  tamen  evacuationi  locus ,  radicem 
Jpep.icuanha ,  exquititiffimum  naturae  munus ,  fyrupis  laxantibus ,  caeterifque  remediis  pvx- 
ferre  conducit:  quamvis  ingenue  fatear,  omnes  pariter  incolas  ad  fudorifera  &  cordialia,quam 
adpurgantia,  benigniorahcet,  inclinare,  etiamtunccum  acquemagna  cacochymixquam 
ulcerationisfignaappareant.  Interim  morbodurante  praeter  confolidantes ,  abftergentes& 
refrigerantes  clyfteres ,  nutrimentis  &  anodynis  cx  jufculo  gallinarum  hordeacco  aut  furfura- 
ceo ,  lade  caprino  chalybeato  &  fimifibus  infiftendum.  Pras  caeteris  pulmento  ex  Tipioca  & 
emulfionibus  inde  fadis ,  quod  multis  indicationibus  fatisfaciant  ,  utcndum  per  inferiora 
aeque  ac  fuperiora ,  quippe  mirifice  confolidante  &  refrigerante  qualitate  partes  afflidas  de- 
mulcent,  fluxionesquoque  ruentes  compefcunt  atque  coagulant  &  orificia  venarum  clau- 
dunr.  Quod  fi  neceflTitas  ulterius  infurgat,  viribus  corroborandis  &fiftendis  fluxibus ,  hoc 
eleCtuarium  magiftrale  opiatum  a  g  f?  ad  |  j.  identidem  exhibere  foleo .    Rec  .  pulpa:  fcu 
carnis  cydon.  5  v  j.  Conf  rof  rubr.  de  Araca  &  Gtiajab.  a  ^iiij.  Diafcord.Fracaft.  liij.  Confed:. 
Alkerm.  Diacinth.  an.  Sij.Trochifc.  Deterrafigillat.  Decarabean.  §iij.  Coralrubr.pp.  lap. 
hjrmatit.  pp.  an.  Biiij.  ambr.  grif  Brafil.  9ij.f5.fang.  dracon.  laud.opiat.  an.  giij.Bol.Armen. 
Biiij.fpec.Diamargar.  frig.  gij.requies  Nicolai  5).  Rob.fruft.Mureci  &  Murucuja  an-lij.Syrup. 
Granat.  Diamor.  Araca-goacu  an.  q.  f  F.  Eleduarium.  Vel  optimam  illam  Bontii  opiatam. 
Rec.  opii eleft.  fang.  Drac.  Benzoin.  Croc.  Oriental.  an.  p.e.  ambrae  nigrae  partem  terriam, 
conjice  in  vas  vitreum  oblongum  &  coUo  angufto ,  afFunde  aceti  e  vino  fortiflimi  tantum ,  ut 
maflam  fuperemineat  in  fundo  tres  aut  quatuor  digiros.  Vitrum  bene  claufum  &  obtura- 
tum,  radiis  folaribus  expone.  Haec  omnia  hoc  modo  colata,  fortiter  cxprimantur,  expreffa  vi 
folis  condenfentur ,  inque  confiftentiam  extradi  cogantur.  Hujus  dofis  agr.  fex  ad  novem, 
in  formam  catapotii  coadavelincochlcari  convenienti  liquore  diflbluta ,  porrigantur ,  ma- 
xime  noftu,  quod  fummoperc  tunc  inteftinorum  mala  cxafperari  Iblcnt.  Ea  quoquequx 
lumborum ,  vcntris  &  jecinoris refrigcrio  & robori funt ,  neutiquam  intcrmittenda.  Prxtcrea 
fingulis  vicibus,  quibus  alvusdcjicirur ,  fomentis  tcpidis ,  iifque  qux  confolid.int ,  immiflTis, 
putredincs  &calorcs,  vclptaefentcs, velfuturi  avertantur.   Dcquibuslatiusdiccrurincapite 
dc  inflammationc  ani.  Porus  quo  aeger  utatur,ptilana  fit.cx  dccofto  de  Carima.  Ovum  quoquc 
forbilc  cumtribusquatuorve  guttulis  olci  Copaiba  admodumconducir,  quodconfortando 
fimul  p.irtcs  Ixfisconfolidct,  ac  proinde  totidcm  guttulx  cum  albuminc  ovi  cx  bombace 
ano  inditaevclpcr  Clyftcrcm  injcdae  folamcn  adfcrunt.   Aflata  clixatis  prxfcrantur.   Pacola 
&  iB4;?4w/t  fcmitoftas ,  faepe  proaUmcntomcdicamcntofoaccipiat.Iidcmquoque  fruftus  dif- 

fccan- 


deMedicinaBrasil.     Lib.  II,  3i 

fccantiir  Sc  in  fole  ficcantur ,  atque  in  maflam ,  addendo  aceti  momcnto ,  coguntur  loco  pa- 
nis.  His  accedunt  plurima  alia  rcmedia  nativa,  aftringendi  fimul  &  refrigerandi  qualitate  pol- 
lentia,  quxprimi  incolx  partim  utarcana  celant,  fecumqueinterirecupiunt,  partiminno- 
tuere  &  in  tradatu  de  fimplicibus  tradita  funt. 

C  A  p.     XV. 

T)e  FIhxh  ahi  Hepatico. 

ANno  16  3  8.  uibc  Salvador  in  Bahia,  menfibus  admodum  pluviis  obfcfla,  nulla  clades  xque 
exercitum  noftrnm  attrivit ,  quam  fluxus  fanguineus ,  fignis  &  curatione  nonnihil  a  Dy- 
fenteria  diverfus(vide  de  Iiujus  morbi  caufa  Platerum  &  Sennertumjqui,licet  non  minus  quam 
illa  pehiiciofus ,  fymptomatibus  tamen  longe  minoribus  comitari  folet.  Sxpe  enim  ad  finem 
ufque,abfque  uUis  torminibus,cruciatibus,exulcerationibus,  cumque  facili  excerncndi  modo, 
exirtit.  Dejedio  autem  hsEC  eft,  vel  puri  fanguinis,  vel  cum  grumis  vel  loturie  carnis  fimilis;  id- 
que  dupliciter  fit :  vel  ab  atonia  hepatis ,  qux  licet  curata ,  ad  priftinam  cruditatem  rcdit : 
velaquantitate  exvenismefaraicis  atqueinteftinisregurgitante,  qua^plus  timoris  quamde- 
trimenti  inferat,  &  juventutem  maxime  infeftet.  Quippe  tales  excretiones  aliquando  febrium 
acutarum  criticiE  habentur ,  exque  eutonia  jecinoris,  non  inteftinorum  exuiceratione  cau- 
fatze  liint.  Fit  demum  hic  fluxus  ex  qualitate  fimul ,  orificia  venarum  corrodente  &  referante. 
AtquetuncquidemDyfenteriampropter  ulcus&dolores  inteftinorum  mentitur.  Eaquxex 
hepatcprofluxio  fit,  iis  remediis  oppugnanda ,  quae  confirmando  jecinori  liiam  operam  tam 
intrinfecus  quam  extrinfecus  dicarunt.  Raro  in  principio  folamen  uUum  a  clyftcribus  confo- 
lidantibusautanodynis  accederevideas.  Vensefeaio ,  tametfi  inreliquis  fanguinis  profluviis 
vix  admittatur ,  inhoctamenaveteranisincolis  laudabilis  habetur:  noftratibus  veroutique 
mollioribus,  intenfiorique  calori  nonafluetis,  cautius  ac  parcius  inftituenda  eft.  Immoin 
cucurbitulis  revellentibus  ,  lumbis  ac  natibus  impofitis ,  aliquando  fubfiftendum.  Reliqua 
qujE  tradu  temporis  exfurgunt  circa  curationem ,  quumDyfcntcrlcis  affedibus  magiscom- 
munia  funt ,  iifdem  remediis ,  in  capite  de  Dyfenteria  monftratis ,  propulfantur.  Ad  eum  au- 
temfluxum  qux  exatonia  hcpatis  nafcitur ,  compefcendum ,  irriti,  ut  plurimum,  curandi 
fiuntconatus,  itautprxviriumlapfunequidem  Rhabarb.  myrobal.  aliaque fimilia  adhibere 
confultumfit,  acproindeadopiatafxpenumero  confugiendum.  Utfuntimprimis  Extrad:. 
illud  Bontii ,  noftrumque  conditum  magiftrale  fuperius  tradita.  Quod  fi  ex  acrimonia  malum 
profluxcrit ,  ad  femina  frigida  recentia  accedendum.  Tum  ad  ca  omnia  quze  urinam  benigne 
provocant,  utfunt  ,decodum  Iuyipeha  m3.ns  ,  x^dicis  Jraca ,  frudus  Alkekengi ,  rad.liqui- 
rit.  Erfamoira,  Erva  de  Capitaon  Sc Fagimirioha,atqiic  fimili^um  qujehepatis  &  venarum  mefa- 
raicarum  ardores  mitigant,&  onficia  demulcent.Horum  prae  csteris  palmam  obtinentEmul- 
fiones  &  pultes  qnx  Carmta  did^e  ex  Tipioca  de mandihoca.  Inter  frudus  in  pretio  habentur,  la- 
nipaba  ,  Mmacuja,  Guajaba  ,  Araca  minor  &  major,  qux  pyra  &  pruna  funt  Granatenfia.  Aqua 
quoque  ftillatitia  ex  canna  faccharea  &  flore  Guabiraba  cum  albumine  ovi  pota ,  addito  mo- 
mento fucci aurantiorum.  Denique  cataplafmata  ex  portulaca  &  Erva  moira  cum  aceto  tem- 
perata ,  dorfo  &  ventri  applicata ,  mirifice  intemperiem  hepatis  folantur ,  fiuxumque  inor- 
dinatum  compefcunt. 

C  A  P.     X  V  I. 

T>e  Vlcere  &■  Liflammatione  Ani, 

QU^e  a  Barbaris  meaque  longa  experientia  circarationem&curationem  tam  funefti  &la- 
mentabiHs  mali  confecutus  fum,  in  medium  proferam.  Hunc  alfcdum  Lulitani  Buho 
^?f/C;^/oabufivevocant,  velquod  dolor  pruriens  principio  fentiatur,  velquod  gangra;nam, 
sequeacpedumillivermiculi,  inferat.  Ufquam  terrarum  adeo  quam  in  Brafiliahoc  malum 
graflari  attemine  obfervatum  memini.  Nil  autem  aliud  eft ,  quam  incendium  &  corruptio  ani 
cum  ulcere depafcente ,  fine  vel  cum  fanguinis  fluxu  dolorifico.  Hunc  morbum  ,  aut  prxce- 
duntfluxionesDyfentericjecuminteftinorumcaloribus;  autper  fe,  &citra  ullum  morbum 
prsvium  ingruit.  Cuni  Dyfenteriam  priEcedentem  habet ,  &  ob  medicinam  adhibitam  Sym- 
ptomata  excretionefque  ccflant ,  non  nimium  fidcndumcft:  nifi  forte  fudor  caUdus&muI- 
tus  pulfufque  ac  caetera  omnia  refpondeant,  Detenta  fiquidem  materia  acerrima ,  a  calore  ni- 
miojamaccenfa,  maximequeafquaflente  &  fordida  corporis  colluvie  intus  alta,  magnum 
putredinis  gradum  ,  cum  tam  atroci  dolore  &  inflammatione  acquirit,  ut  mufculum  fphin- 
derem  atque  ora  venarum  hasmorrhoidalium  ftatim  exedat.  Unde  fluxus  cruentus  exoritur, 

alti- 


g^  G.  VlLIELMtPlSONIS 

altiurq;  adinteftinorum  tunicas  afcendit,  tam  deformi  afpcdu,  ut  anus  late  didudus  eioacce  iil-> 
ftarlivido  &  plumbeo  colore  appareat,  ac  turpiter  patefcat.  Nonnunquam  vitmmlioc  per  fe 
manifeftatur,nimirumexdoIore,cum  retentione  excrementorum,  qux^  jccinoris  ac  Mefarei 
calore  arefeda  atq;  indurata,non  fme  maxima  difficultatc  &  cruciatu  cgcruntur,  egcftaq;  nigri^ 
cantia  apparent.  Aliquando  vero,  ingenti  licet  conatu,niliil  prorfus  ejicitur  (ut  ipfe  in  me  quo- 
que  expertus  fum )  ano  multum  prominente.  Hinc  atroces  ixpe  dolores  ex  retentis  faecibus 
fufcitantur,  quos  febrcs  poftea ,  laffitudines,  vigilia:.  pulfus  vehementes ,  cpndtatio  ftomachi, 
ac  capitis  imprimis  dolores  &  ^rdores  fequuntur.  Quamobrem,  antequam  malumferpat  (fer- 
pit  autem  citifllme  )  internis  &  extcrnis  laxantibus  &  refrigerantibus  remediis  refiftatur.  Cly- 
fteres  cjufdem  f^cneris  femelatque  iterum  admoveantur.  Suppofitoriis,inunaionibus  lava- 
cris  bahieis ,  fufFumigiis  perpetuoinfiftendum.  Vensefeaiones  praecipue  non  ncghgantur. 
QLubus  omnibus  fi  niorbus  non  brevi  cedat,proculdubio  inlethiferumdcgenerabit.  Mul- 
toties  pr2etereafiericonfuevit,utnullomorbointeftinah,  vel  quovisalio  figno  prscedenti, 
parti  minus  fenfibili  feminarium  clam  infinuctur,  ipfumque  a;grum  &  mcdicum  in  principio 
lateat.  Quod ,  quoniam  gangrxnam  non  raro  inferat ,  incurabile  habctur.  Si  autcm  prodat 
fe  malum,  prxvia  utcunque  hac  diagnofifieri  folet,ut,  fpontanea  laffitudine,  capitis&  mem- 
brorum  doloribus,  appetentiae  cibi  languore ,  cahda  totius  corporis  intemperie ,  infomnus, 
pulfu  arteriarum  inxquah  nimifqueceleri,abfquemanifeftapodicisaffli£tione,  nifi  forteali- 
quoprurituautinaniexonerandialvumdefiderio.  Qiiamobrcm  in  omni  inteftinah  prxcipue 
afteau,de  anidifpofitioneMedicipercontarifolent.  Quo  incolx  Empirici  non  contenti,  vifu 
«5c  tadu  explorant  podicem,num  aliquid  preternaturale  appareat;mox  pulpae  hmonum  affriau 
partes  illas  tentant  &  dolores  excitant.  Differt  autem  ab  hxmorrhoidibus  hic  afFcftus ,  fe- 
quentibus  potiffunum  fignis.  Gravis  capitis  dolor  adeft ,  ac  hiantis  late  ani  oftium  fatifcit. 
Dein,  ratione  prognofeos,  quod  morbus  hic  Bkho  (ut  barbare  loquar)  nonnunquammortcm 
&  quidem  confeftim  adferat ;  haemorrhoides  autem  non  item,  quaz  eifdem,  quibus  in  Europa 
mcdicamentis ,  imo  fohs  hirudinibus  Brafilienfibus  curantur ,  &  liquore  pulpae  Nucis  Cocos 
putrcfaftx  faipius  admoto, mitigantur.  Cacterum,  qui  contra hanc  labem fe  tucri ftudet,  aqua 
marina  frigida  vel  tepida&hmoniorumfuccorecentium,anum,quotiesventremexonerat» 
probe  abluat.  Quando  vero  ex  mdicus  fupra  didis  conftiterit  malum  invafiffe  &  ferpere  altius, 
doloris  atrocitas,  haud  permittit ,  acribus  medicamentis  vel  per  anum ,  vel  per  os  uti ,  fcd 
blandiffimis.  Si  lapfus  virium  contra  indicet  venaefeaioni,  cucurbitulae  infra  dorfumaffigan- 
tur.   Exinde  ad  clyfteres  refrigerantes ,  confolidantes  &  adftnngentes ,  qui  anodyna  imo  ftu- 
pefacientia  opiata  recipiant,  progrediendum.  Pofteaveterumincolarumritu,  aquafaccha- 
rea,  ^ummi tragacanth.  amyl.  exTipiocadcMaKdihoca^folmz,  duobus digitis  infertis  pofte- 
rioraproluantur.  Pofthasc,diIutumexcerufra,aquarofarum  &fior.  Otiahiraba,  faccharo  ru- 
bro,  ovialbumine&IaacmuUeriscummomentoopuconcInnandum,  in  quo  txda  made- 
faaa ,  ano  profunde  immittatur,  idque  frequenter.  Idem  fere  praeftant  herbae  qua;dam  nativJS 
mx  cxteris  contra  hunc  morbumreceptaeufuquelongocomprobata;;  utfunt,  foha  &flo- 
resutriufque  Pagiminoba  &  Tapta  arboris  longe  prxftantiffima; ,  addita  ErojaMoira,  toties 
infertaquoties  defidendo  tieda:  vel  fuppofitiora  intromiffa  removentur.  Qupd  fi  pars  affliaa 
manuumattaaumreformidet,  fuffimenta  ex  emolhentibus  &  ficcantibus  fubftituenda  funt. 
Porroquantum  ad  viaus  rationem ,  alimentis  frigidis  &  roborantibus  maxime  uti  convenit, 
irritantia  autem  cane  pejus  &  angue  dechnanda.  Abfit  motus  corporis.  Quum  vero  opu  ufus  a 
multis  tantopere  extollatur  per  omneslndias,  ubimorbiacutifllmi,imprimisventrisfluxus 
maho-ni ,  graffantur ,  profeao  advcrfus  hunc  ani  affeaum  cgregie  opirulari ,  expertus  fum . 
Convenit  ut  vcntriculo  vacuo  nec  cibis  deinde  replendo,  aflumatur :  Tum  &  poft  totius  cor- 
poris  cvacuationes ;  fecus  enim  peaus  opprimit  hoftemque  introcludit.  Si  dolor  atrox  vcro 
cx  reliquiis  tantum  materiae  calida:  &  mordacis  fuperfit,morbumfimuI&fymptoma  toUunt 
opiata .    Qupd  certe  aperte  propter  tria  quae  adfunt  hic  fieri  confuevit ,  nempe  infomnia , 
fluxiones  contumaces  &  vkium  proftrationem  ex  ingenti  dolore. 

C  A  r.     XVII. 

T)e  Morhk  Mulieribm  &-  Infantihus  Familiarihus, 

QUod  olim  a  prima  ftatim  hujus  regionisinvafioncMcdiciLufitani  dcMuheribus  &  In- 
fantibus,antcquam  vitia  yitarc  didiciffent,  id  ego  jurc  denoftratibus  hodie  conqucror. 
Maxima  enim  caium  pars  calamitates  incutrit  partis  iftius  nobihoris,qua/fAr«w  dignofci- 
mus;  imprimis  quidcm  f rigidam  utcriintempericm ,  undecxtcra  mala,tam  matri  quam  in- 
fanticnafcuntur.  Infucta:  calori  diurno  &  frigori  noaurno  mulicrculaz  noftrac  obeliorcs  & 

fcdcn- 


deMedicinaBrasil.     LiB.  II.  3  3 

.    rcdentai-iit; ,  aei-em  fngidiorem  dejeais  veftibus  ac  ftragulis,  captant.  Quo  fit,  ut  paulatim  no- 
xium  lioc  &  penetrabile  frigus ,  foecundumillum  alias  natura;  agruni ,  dcbito  &  naturali  ruo 
caiore  defraudet,  fterilitatemque ,  finon  penitus  inducat,  tonum  tamcn  ureri  dcjiciat.  Ita 
utfivitalem  ,  rarotamen  longaevum  foetum  edant.  Accedit  potus  illc  frigidiirmius ,  quem 
domi  ex  acidifllmis  Limoniis  conficiunt :  tum  nimius  &  alfiduus  frutluum  horariorum 
ufus.   Unde  tandcm  cum  ipfo  ventriculo  uterus ,  ob  atfinitatem  mutuam ,  fummc  rcfrige- 
ratur,  profluviumque  &  hydropem  patitut;  imo  propter  debilitatem  ac  laxitatem  hga- 
mcntorum,  ejusahquando  procidentia  fuccedit.  Quidmirum  figcncrationi  dcftinata  ma- 
trix  ob  ortam  intempericm  magno  illo  natura:  opere  deftituta  ,  cloacx  inftar  tot  excre- 
"  mentorum  &  cruditatum  fiat  reccptaculum ,  inque  varias  caiamitates  mulieres  detrudat. 
Aftirmare  aufim  noftratium  ut  &  Judazarum  (quae  intcmpeftivis  balneis  ex  reli<Tione  ob- 
ftriftas )  ne  quidem  dimidiatam  partem  profluvia  uteri  evadere.  Quod ,  vel  ex  pudore 
vel  negUgentia  dum  occultare  ftudent,  palhdx ,  exfangues,  triftes  &  viris  ingratx,  tanto 
temporis  decurfu ,  conduphcare  malum  folent.  Hifce  morbis ,  partim  ex  inftitutis  au- 
thorum  ,  partim  methodo  Incolarum  remedus  nativis  occurrere  oportet.    Cum  enim 
hic  affedus ,  hcet  aliquando  compofitus  ,  ex  frigiditate  tamen  potifllmum  natus  cenfca- 
tur,  cahdis  curari  poftulat.   Quamobrem  abftinentia  fit  a  fruftibus  frigidis,  laducis,  po- 
tuque  omni  frigidiore  &  crudiore.  Ob  imbecilhtatem  corporis  fint  coopertce ,  nodu  im- 
primis,   loco  a  mediterraneo  vento  hbero  vivant.  Venjefedliones  requifitai  vel  ad  de- 
plenda  vafa ,  vel  ad  humores  derivandos ,  fuccedant.  Purgationes  ex  mafla  noftra  Pan- 
chymagoga ,  ad  pituitofam  cacochymiam  praeparandam  &  minuendam  inftituantur.  Cx- 
tera  evacuantia,  prxfertimtunc,  cumprofluviahscmodum  ,  tcmpus  &  colorem  variant, 
fecund.  Aphorifm.  36.  lib.  5.  non  negligenda  ,  quibus  prxmiflis  opiata  fubfequantur, 
quod  iis  mirum  in  modum  vires  reftituantur ,  humorefque  ruentes  coagulentur.  Deco- 
ftum  poftea  Carcaparill.  &  radicis  Fifqtietra  atque  Fbiraee  ad  fudores  &  urinas  moven- 
das ,  quodque  robur  addant  partibus ,  dies  ahquot  exhibendum.  His  ahifque  ej  ufcemodi  praz- 
miflfis,  locus  affeCtus  confiderandus  ,  cui  imprimis  conducit  mel  filveftre  decantatiiri- 
mum  remedium  in  hoc  &  fimili  affedu ,  infigniter  abftergens  &  confortans  •,  tum  ven- 
tricuh  &  inteftinorum  ,  mox  renum  &  uteri  cruditates  &  vifciditates ,  digerens.   Exhibe- 
tur  jejunis  utcunque  vel  fimplex  vel  compofitum  hoc  Medicamentum  addito  vino  Hi- 
fpanico  &  aromatibus  ,  tum  &  caepis  fi  nihil  impcdiat ,  ad  confiftentiam  vini  coftum. 
His  fuccedat  exercitium.  Si  neceflitas  major  urgeat  ante  didum  potum  exhibitum ,  per 
fpatium  femiliorae  circiter  ingrediatur  balneum  ex  aquae  fontanae  partibus  tribus  &  una 
vini  confedum,  cumMyrta,  artemifia,  foliis  piperis  longi ,  Betele,  CMalva  ifca  Czmomcl 
filveftris ,  <^lbahcica ,  Mentaftro ,  laborandi  &  fimilibus ,  quas  profert  Brafiha.   Hsc  per 
duodecim  vel  quindecim  dies  pro  re  nata  continuentur ,  ex  quo  fingulis  vicibus  probe 
abfterfae ,  corpori  corroborando  aliquid  aUmenti  capiant.  Veftitce  fedcant ,  &  fi  de  do- 
loribus  uteri  quaerantur .,  per  infundibilum ,  fuflitum  ex  calefacientibus  &  ficcantibus  ac- 
cipiant ,  tum  &  peflaria  fyringafque ,  fi  maritatac  fuerint.  Quin  minime  contcmnendum 
olcum  ihud  ex  toftis  vcrmibus  in  palmis  viventibus,  confeftum-,  quod  circa  umbihcum  il- 
hnitum ,  multum  prodeft.  His  &  fimilibus  remediis  haud  vulgares  effedus  vidifle  conti- 
git ,  &  qua;  inter  fteriles  habitx  ,  fibi  &  generationi  convaluere.  Ex  imprxgnatione  ma- 
gnum  fubfidium  ob  ficcitatem  &  duplicatum  calorcm  iubfequi  folet.  Hadenus  de  Mu- 
heribus  non  gravidis.  Sed  quia  uterum  ferentes  magis  diflblutum  fxpe  modum  infti- 
tuunt,  laxatis  appetitus  habenis,   plurima  vitia  incurrunt:  quibus  haud  facile  eft  appli- 
care  raedicinam  quod  vel  difiicultates  pariendi  vcl  abortus  promoveant.  Infantes  enim 
in  iucem  editi ,  vel  levifllmo  extinguuntur  morbo ,  minorque  pars  ad  pueritiam  pcrvcnit. 
Huc  accedit  quod  pracduris  ilhs  ac  ftriftiflimis  fafciarum  involucris  non  cxiguo  fanitatis 
difpendio ,  conftringantur.  Cum  tamen  Indigenae  ipfique  quoque  Lufitani ,  miflls  iis  qua: 
fummopere  perfpirationem  impediant ,  ab  ipfa  nativitate  denudato  corporc,  capite  prcE- 
fertim ,  infantes  feliciter  educari  frigidaque  eos  tempeftive  lavari  fatius  exiftiment.  Nutri- 
ces  denique  Brafilienfes  &  /Ethiopiflse  ,  lafte  fuo  faluberrimo   complures  noftratium 
infantes  enutriunt ;  cum  Europzeis  muherculis  lactis  vires  ingenita;  ,  ob  fupradidum  vi- 
vendi  genus  ,  non  raro  depraventur  aut  extinguantur.  Prieterea  haud  tutum  exiftimant 
Incolae  ante  biennium  fubftrahere  nutricem;  quod  tenelh  ,  rautationi  huic  ferendje  impa- 
res,  fcnfim  deficiant;  vixque  bimuh,  morbos  graves  incurrant.  Hincfit,  ut  toties  triftes, 
decolores,  aquofoque  humore  inflati  ,  ob  debiliora  vifcera  extenuentur,  durifquc  paula- 
tim  hypochondriis  contabefcant.   Si  quae  medendi  pra:fidia  adhiberi  contingat  ,  raro  pro- 
funt.  Quaedam  tamen ,  longo  ufu  comprobata  ab  Erapyiicis  accepi ,  eaque  potifllmum 

E  extcrna 


34  GVILIELMlPlSONIS 

externa,  ut  unftiones ,  friaiones,  fuffumigia,  illotiones,  cataplafmata ,  &  emplaftta  emoi- 
lientia ,  attenuantia ,  &  aftringentia.  Ex  omnibus  probatiflimum  quidem  amplexus  fum 
(nuncemplaftri  nunclinimenti  forma  pra;paratum)  quod  ex  radicibus  d' Erva  de  Capitaon&C 
Nimphes,  cumolcoearundemhcrbarumAninge&  capparum,  atque  fimiiibus  concinna- 
tur,  &  per  multum  tcmpus  applicatur.  Internofiremediolocus,  extradum  ex  cortice  F/&i- 
raee  ad  mcllis  confiftentiam  aegro  propinatur  ,  gratumque  &  tutum  eft  medicamentum. 
Prseter  lumbricos  inteftinorum  ,  quibus  divexantur  pueruli ,  vermium  quoque  genus  exi- 
guum  &  fordidum  in  ventriculo  (ut  in  diffeaione  infantium  aliquoties  vidi )  generatur, 
quorum  morfibus  proveftioris  quoque  a^tatis  homines ,  invitis  medicamentis ,  interire  faepe 
continf^it.  Nihil  horum  videre  eft  in  Brafilienfibus  Mulieribus  vel  carum  fobole.  Nam 
robuftae  ,  vegetse  agilefque  ,  five  prsgnantes ,  five  pucrperje  ,  vivacem  enituntur  pro- 
lem.  Antequam  finiam ,  illud  fubjiciam ,  quod  non  prorfus  extra  limites  inftituti  no- 
ftri  fit ,  fed  mter  Ariftotelis  forte  difcipulos  de  viribus  imaginationis  &  fuperfoetatio- 
ne  ,  lites  movebit .  In  Paranambuco  Anno  163».  ex  Athiopifla  &  Lufitano  Ge- 
melli  Mafculi  nafcebantur ,  validiflirai ,  alter  alba  cute ,  alter  nigra ,  crifpis  capillis ,  ocu- 
lis  csfiis, 

C  A  p.     X  V  1 11. 

T^eMorhisContagiofis. 

Vldere  eft  in  Brafilia  morbos  Endemios  familiares ,  imo  malignos ,  licet  rarius ,  e  tetris  & 
fuliginofis  cxhalationibus  ,  terrse  paludofie  &  aquse  ftagnantis  natos^  nulli  autem  ex 
mutationetalitempeftatum,  quxftatistemporibusfaeviunt,  autfyderummaligno  influxu  & 
noxia  qualitate  cjelitus  defcendente,  oriuntur.  Anno  1639.  magno  noftrorum  com- 
modo,  juxta  finum  omnium  fandorum,  tertia  pars  claflis  Hflpanicx  maligno  &  conta- 
giofa  febre  extinda  eft.  Quippe  hoftis  longo&  faftidiofo  itinere  defatigatus,  &  fubxqua- 
tore  diu  propter  folitas  malacias  hxrens,  multa  fst.da  pluvia  ,  cibique  ac  potus  corru- 
ptione  &  penuria  fraftus  ,  paulatim  attritus  eft.  Contigit  quoque  pecora  femel  atque 
iterum ,  miro  aftrorum  afpeftu ,  pluviis  ex  continenti  ortis ,  ac  moUioris  venti  mediterra- 
nei  afflatu ,  morte  repentina  periilTe.  In  tantum  vero  aeris  malignitatem  unquam  accre- 
vifle ,  ut  peftis  exinde  enata  ac  graflata  fuerit ,  nemo  unquam  expertus  eft.  Mihi  bis  tan- 
tum  contigit  toto  feptennio  ,  febre  petechiali  laborantes  videre  ,  maculis  per  totum  cor- 
pus  diffufis ,  morte  poftridie  fequente.  Antbraces  maligni  crebrius ,  fed  non  contagiofi 
graffantes ,  ac  curatu  multo  quam  in  Europa  faciliores ,  dantur.  Magnos  autem  &  fre- 
quentiflimos  illos  Dyfentericos  ac  malignos  afleftus ,  nunquam  in  Epidemios  tranfiifle 
admiratu  dignum.  Vlcera  porro  (ut  hoc  obiter  dicamj  luis  VenereK  &  alia  mala  con- 
tagiofa  &  ferpentia,  beftias  squeachominesmutuaconverfationeinficiunt.  Idem  faciunt 
foetida  illa  Variolarum  ulcera.  , 

Qupd  autem  ad  Variolas  &  Morbillos  ("quos  Befigas  nno  vocabulo  Lufitani  vocant;  at- 
tinet,  etfi  non  evadant  eos  Meridionalis  Americaslncolae,  benignius  tamen  corripi  iis  fo- 
lent.  Citius  curantur  laborantes ,  ob  perpetuam  pororum  apertionem ,  vidum  fimplicem, 
humorumque  minorem  foeculentiam ,  modo  ab  aere  nodurno  ambicnte  fibi  caveant  fe- 
dulo.  Queraadmodum  autem  ventum  declinando  facile  reftituuntur  •,  ita  per  aerem  vet 
clementiffimum  retropulfae,  mortem  accelerant.  Cum  febrespaulo  vehementiores  &  ar- 
dentiores  praecedunt ,  Lufitani  non  verentur  in  principio  fecare  venas  ,  idque  cum  fuc- 
ceflti.  Epidemia:  ex  accidente  bis  quantum  conftat  faftae  funt  variola;.  Neque  enim  pcfti- 
ferievariolxvagarifolentin  pueros  ficut  Profp.  Alpinus  de  /Egypto  bisanno  fieri  teftatur. 
Primo  ,  ante  annos  triginra  /Ethiopes  Angolenfes  Brafiliam  ingrefli ,  &  variolas  ex  A- 
frica  adducentes,  infigni  mancipiorum  ftrage,  reliquos  infecerunt.  Etnuper  Anno  1641. 
idemfcre  accidit.  Ita  utaliunde  derivata,  non  inter  nos  nata  Epidemici  iftius  morbi  prin- 
cipia,  humidiflima  acccdente  hyeme,  per  integra  rerritoria  prope  annum,  graffata  fue- 
rint.  Lufitani  autcm  his  rcmediis  vulgaribus,  tanquam  facras  anchorae  fc  fidcbant,  fuof- 
que  non  infeliciter  curabant.  Fimum  equinum  arcfadum  &  in  pulvercm  tritum  ex  con- 
venienti  liquore  itcrum  atque  iterum  aegrotanti  propinant.  Poftca  pcQori  &  gutturi 
defcndcndis  ,  gargarifmo  &  potionem  ex  albo  Grxco ,  canna;  faccharcx  &  aurantio- 
rnm  rcccntium  fiicco  concinnatam  praeparant.  Pro  alimcnto  mcdicamcntofo  cx  Tt- 
fioca  de  CMandihoca  pultcm  optimam  ,  pro  potu ,  ptifanam  fcu  dilutum  ex  eadem  27- 
pioca  ,  exhibcnt.  Utrumquc  hoc  ardorcs  compefcit  &  nutrimcntum  fuppcditat.  His 
facccdit  mcl  filvcftrc  vcl  fimplcx ,  vcl ,  fi  calor  obfit ,  dilutum  cx  aqua  cannx  faccha- 

rcci; 


deMedicinaBrasii,.   LiB,   11.  55 

tcx  qiiod  hydromelis  inftatr immundities  peftoris  &  Virccrum  abfterget,  jegfOf«iue  fuaviter  de- 
mulcet. 

C  A  ]?.     XIX. 

) 

T>eLue  Venerea, 

LUcs  quxdam  cx  coitu  non  tantum  per  contagiilm,  Vel  parentum  lijer  editario  malo  in  libe- 
ros,  icdexleviori  attaduatque  per  fe  contrahitut ,  orta  potifTuiiumex  aUmento  foetido 
&  falfb ,  potu  rancido  &  corrupto.Jnter  Afros  non  folum  atque  Indos ,  fed  Lufitanos  &  Bcl- 
gas  quoque  f aevit,  tumoribufque  fcliirrofis  &  virulentis  ulecribus,  totum  corpus  infeftat.  Quas: 
quidem  lues  huic  regioni  cft  Endemia  &  Bubai  ab  Hifpanis  &  Brafilianis  appellatur.  Et  ficuti 
citius  fanatur  a  folis  remediis  indigenis;  ita  citius  contaminat,  quam  illa  qux  lues  gallica  vulgo 
.vocatur  &  ad Incolas  huc defertur.  De  qua differtationem inftituere non eft  propofiti  mei,  fed 
deprxfenti,  qu:^  licet  in  quibufdam  conveniat  cum  illa;  accidedtibus  &curatione  tamen 
maxima  ex  parte  diffcrt.  Empyriciinitio  data  opera  eam  negligunt,  quod  curationem  ante 
quintumvelfextuminvafionismenfemperperaminftituiajunt,  humorifquC  tenacitatem,  in 
quo  mali  fomes  maxime  inhxret ,  tot  menfium  intervallum  requirere  ad  prseparationem ,  crc- 
dunt.  Vitam  interim  intemperatam  vivere  interdicunt,  aquoecalida;  lavac^rainftituunt,  fri- 
gus  nofturnum ,  ne  perfpiratio  cohibeatur ,  maximopere  arcent ,  carnes  recentes ,  imprimis 
ferinas ,  toftas ,  remoto  omni  pifcium  genere ,  prjecipiunt.  Vinum  permittunt,  quod  fudores 
&  fuligines  non  fine  aegrotantis  levamine,  per  poros  expellere,  comperiantur.  Qui  abhoc 
medendi  modo  recedunt ,  fymptomatum  quidem  pro  tempore  levamen  allaturos ,  fed  poilea 
recidivam  artuumque  dolores  fucceffuros,  ratum  habent.  Tandem  praeparato  hoc  modo 
corpore,  evacuationesinftituunt:mox,  eos,quiprcefertimtenuioris  fortisfunt,  admolendi- 
nasfacchareasignefque  lucuIentifTmios  ablegant  •,  &foIo  decocto,  cujus  bafis  Caaroba  &  Car- 
caparilla,  curationem  ex  inftituto  propemodum  Europseo,  felicifTime  abfolvunt.^UIcera  quo- 
que  folo  attritu  aut  lotione  Caaroba  aliarumque  herbarum  exficcantium  &  abftergentium 
lucco,  tollunt.  Indiautemfohis  Caaroba  nwxxc  codlis  probalneo,  nuncore  jejunomaftica- 
tis,  ulcera,  quce  perfe  non evanefcunt ,  exficcant  & malignitatem  extrahunt.  Quodipfum 
aliquoties per  Chirurgos  in  Nofocomio  imitari juffi ,  &  voti nos  compotes  reddidit.  Ne quis 
autem  fallatur ,  hsec  lues  five  ex  Hifpanica  mixta,ut  fccpe  fitj  five  fimplex  Endemia,  Euro- 
pceis  prsefertim ,  non  adeo  parvi  facienda  five  in  principio  five  in  progreffu.  Neque  enim  ut 
quidam  exiftimarunt,  intra  ^'•■'opicos  levior  ob  haUtuum  a  fole  perpetuam  cxtradionem;  gra- 
vior  tantum  in  feptenrrionalibus  regionibus  datur.  Ac  fi no£turnum  frigus  modo  leviter  ad- 
miflum,  apertos  diurno  calore  poros  noncum  fummo  detrimento  sgri  altius  occluderet, 
difcufllonem  tetrorum  vaporum  impediret,  verfufqae  perioftium,  in  quo  dolor,  repelle- 
ret.  Sicut  quotidie  fit,  veliEgrorum  vel  medicorum  incuria,  qui  differentias  diei&nodis 
contemnunt.  Et  tunc  quidem  male  morata  ulcera,  quibus  hoc  malo  infeftati  turpiter  fcatcrc 
folent,  fimaligni  illi  halitus  minus  exfpirent,  cariem  in  offibus  ,  csteraque  fymptomataj 
seque  acinpatria  caufari  videas. 

Addam  qus  de  Gonorrhjea ,  Scantamento  Lufitanis  dida ,  notatu  digria  exiftimavi.  Go-- 

norrhiea  fimplex,  ficuthauddifficilis  habetur  curationis ,  itafacile  acquiritur,  modo  afola 

equitatione  fub  seftu  meridiano.  A  purgantibus  initio  fibi  caventin  omni  Gonorrhaea,  vixque 

blandifTima 'ex  Manna ,  CafTia  ,  fyrupis  laxantibus  exhibent ,  ne  quid  cacochymicumprovo-« 

cetur  aut  irritetur.  Tamfalutaria  contra  hunc  affedum  domi  nancifcuntur  renledia  Incol^e , 

utraro  in  exotica,  qua;in  officinis  proftant ,  inquirere  illis  necefTumfit.  Prxferunt,  Guabi- 

poiocaiba ,  Lufitanis  Pao  Fodre,  quam  cgo  Arborem  Siliquofam ,  in  traftatu  de  fimplicibus  ap- 

pellavi.   Ejus  radix in  taleolas  diffefta  & in aqua ex  canna  faccharea deftillata ,  macerata ,  ae- 

riquecxpofita,  eam  abfterforia  &  diuretica  qualitate  imbuit ,  quzemane  &  vefperi  pota ,  pa- 

raftatas  &  renes  infigniter  mundificat.  Cavendum  tanlen  ne  immodice  hoc  medicamento 

validoutare,  quod  fanguinem  ducat.  Wiszzccditlunpeba,  Canna/^f^^^c^^^^?  didafilvcftris, 

radix  item  laborandi ,  qu3£  noftu  (ub  dio  macerata  in  aqua  fontana  diluitur ,  ejuique  diluti 

quatuor  plusminus  unci^e  perquindecim  circiterdies  bibuntur,  undc  renes  &  vefica  repur- 

gantur.  Poftha:c  pro  potuquotidiano,  ejufdem  cannse  filveftris  decodo  utuntur.  Atque 

alternatimob  calores  fufcitatos,  manephtifanamfculiquoremex77/'iof.^exhibent.  Dilutuni 

^z6xc\s<icMalvalfco,  Vagmirioba,  Fedagofo  ,Caapomonga,  EmuIfionesexT//'ioc^,  nuceCoco 

recenti  &  feminibus  frigidis,  cannseque  facchareos  aqua  prseparatse/amiliariaiUis  funt  remedia. 

Contra  rerentiones  &  inflammationes  lotii,  poft  frigidam  dorfi  &  pcrinaei  inundionem,  geni- 

talia  emoUientibus  fomentant,  nempe  decodo  fummitatum  Baffri??ha  &  Imbaiba,  floribufque 

malva:  Americanx  &  fabarum vulgarium ,  atque id genus aliis.  Calorifica  vero ,  tam  a  medi- 

E  2  camento 


36  GviLlELMlPlSONIS 

camentis quaai  epulis procul  efle  jubent,  ne  virulentia &  incendium invalefcant.  Ego  tamen 
nimium  refrigerantium  ufam  aliquando  noxam  intulifle  cxpertus  fum,  quod  tonus  genitalium 
inde  debilitetur.  Semper  enim  condonandum  efl:  Empiricis ,  utpote  exquifitioribus  in  exhi- 
bendis  medicamentis  quam  in  difl:inguendis  morborum  caufis.  Qu;ppe  ficut  ex  his  mc- 
dendi  formulis  apparet,  profluvia  geniturae  cum  Gonorrhxis  videntur  confundere.  Quod 
quilevitarevelit,  adeatPlat.  Ob.pag.7z9.  Lang.  Epift.2.1. 5-Solenand  pag.ipp-v.  45.Hof. 
pag.  5  40.  Quocirca  in  Gonorrhjta  virulenta  malignitate  exturbata  fubfiftunt  peritiores,quando 
indicatio  aftringendi ,  confolidandi  &  ficcandi  eft.  Quod  quidem  optime  tit  balfamo  Copatba, 
faccharo  vel  oleo  olivarum  diflbluto  atque  per  os  &  penem  injeao. 

C  A  p.     XX. 

T)e  Vuhienbm  &"  Vlcerihm. 

TAmetfi  pleraque  vuhiera  &  ulcera  ejufdem  ferenaturce  &  curaeinnovo  hocorbe  acin 
patria  exiftant ;  ea  tamen  in  quibus  differunt,  filentio  priEterire  nolui.  Sicut  enim  in  mul- 
tismahs  internis  confiderandum  qus  infrahepar  fintautquaefupra;  ita  maxime  in  externis. 
Qua^fupernefunt,  prxcipueincapite,  multo  benigniora  &curatufacilioraexiftunt.  Tum 
quod  ab  humorum  peccantium  aftiuxu  Ubera,tam  quod  capitis  vulnera  aeris  calidioris  benefi- 
cio  &  fola  mundificatione  reftituantur  faepe.  Ea  autem  (\ux  in  inferioribus  partibus  corporis, 
maxime  inpedibusexiftunt,  difficillimcE  curationis  funt;  partim  ob  perpetuum  defcenfum 
&  mobihtatem  calidi  humoris  in  acrimoniam  degenerantis ;  partim  ob  facultatem  reten- 
tricem  debiliorem.  Atque  haec  quidem  verifllma  deprehenduntur ,  fi  tempus  anni  refpon- 
deat ,  nimirum  conftitutio  calida  &  humida ;  aeftate  enim  ficca ,  fponte  vel  felicius  faltem  cu- 
rantur.   Quid  mirum  ,  fi  hac  regione  qux  toto  coelo  ab  Europa  diftat ,  vulnera  &  ulcera 
aeri  expofita,  diverfum  quid  &  peculiare  habeant,  cum  authores  paflTim  teftentur,  non- 
nunquam  obdiverfam  urbis  autregionis  fitum,  aut  pejora,  autmeliora  tum  capitis,  tum 
pedum  malafieri.  Longa  expericntia  obfcrvatum  eft  ab  Incolis ,  oleis ,  unguentis  aut  empla- 
fl:ris,  minusprofici  quaminEuropa,  ob  impeditam  perfpirationem  halituum.  Haud  facile 
fedimoveripatiunturavegetabilibus  qu3e  aftringendifacultatepollent;  ctiam  tum,  cumob 
malignitatemaltiorem,  ad/Egyptiacum,  prxcipitatum ,  alumenuftum  &fimilia  afcendere 
debent.  Tamen  ab  ipfo  principio  ufque  ad  curationis  finem ,  five  loci  affe£ti  corruptelx ,  five 
vicins  carnis  mollitiei  invigilantes ,  nativas  fuas  aftrigentes  &  ficcantes  herbas ,  refinas  &  pul- 
veres  non  deferunt    Quod  cordariores ,  praemiflls  generalibus  purgantibus ,  tentant.  A  vino 
&frudu  imprimisillo  cclchn^mmj',  fibi  cavent.   Quia  non  folum  curationemvulnerum 
&  ulcerum  remorari ,  fed  &  inpejus  difponere,  recidivamquefacereconftat,  quod  calore 
infenfo  humores  accendat.  Diaeta  utique  illis  tenuis  &  refrigerans  eflfe  folet.  Porro  iis ,  quibus 
recensinfliaafuntvulnera,  duopraecipue  hic  obfervanda  funt.  Primo  acftum  diurnum  devi- 
tent,  ne  fanguis  attenuetur,  venarumque  orificia  aperianrur,  quod  ingenti  viriura  ja£lura 
ob  diflipationem  fpirituum  &  febrilis  caloris  accenfionem  in  caftris  aliquoties  contigifle 
memini.  Deinde  ne  nodu  fub  dio  cubent,  unde  maximam  calamitatem,  fpafmos,  convulfio- 
nesmortemque  ipfam  pofteaincurrant.  Cum  veroin  curatione  vulncrum  &ulcerumLufi- 
tani  plerique  &  Brafiliani  pcritiorcs  longo  ufu  fa£ti ,  &  filvas  remediorum  quavis  regionis 
parte,  omnique  anni  tempore  fibi  inpromptu  habeant,  eaproferamquaeoppidoapprobata 
&  a  noftris  recepta ,  longaque  rerum  experientia  confirmata  funt.  Optato  fuccefl  u  balfamis 
illis  fragrantibus  Cabureiba  &  Copaiba ,  vulnera  reftituunt ,  haimprrhogiamque  nontantum  fi- 
ftunt ,  fed  &  internc  ac  externe  exhibita  nervis  opitulantur.  Gummi  illud  prieftantifllmum 
admodumfamiliare,  Icicariba  (quodEIemni  veredixeris)  nervorura  &  capitis  affcd:ibusprcE 
cxteris  remediis  medetur.  Tipioca  autem ,  ficut  pota  fluxus  fanguinis  hepaticos  &  dyfente- 
ricos  internos  coercet ,  &  incraflat  •,  ita  haimorrhogias  a  vulnerc  concitatas ,  five  haufta,  five 
plagis  emplaftri  aut  cataplafmatis  forma  applicata ,  mundificat ,  temperat  &  ianat ,  quod  ex- 
cellens  remedium  fi  tamen  fimplex  exhibitum  minus  profit ,  opiatum  aliquod  admifcendum; 
ut  coagulentur  fimul  humores  moti.  Porro  fuccum  ex  arboris  Ambaiba  fummitatibus  expref- 
fum  mira opcrari  perhibcnt ,  quippe  graviffmiis  quoque  inftillatus  vulncribus iblatium  adfcrt. 
Populare  cft  mcdicamentum  hoc  corroborans ,  mundificans  &  cxficcans ,  quod  cx  radicibus 
Araca  &  Limoniorum  myrtiquc  foliorum  fucco  fit.   Communia dcnique  funt  rcmcdia ,  folia 
Nympheae,  Lava^ratosjimpeba^coxmncpc  AQ.coOi^,Figticro  d'  Inferno,Hcrva  de  "Njffa  Senhora, 
Pagtmirioba,  Cuipotma  ,  Ambaiba,  Tapia,  Folhos  do  Spinhera,  fuccus  Bacoveira,  aliaquc  pcnc  infi- 
nita  incolis  ufitara ,  dc  quibus  mox  in  hiftoria  fimplicium.  Addantur ,  fi  fimul  pcdum  tumorcs 
adfintjbalncavelfomcnta  cxcorticibus  arboris  Ccpipira,  fummitatibus  ^«w^<» ,  Myrto  fil- 

vcftri, 


DE     Medicina     B  R  A  S  I  L-      L  I  b.  II.  37 

veftri ,  Bafourinha ,  Guabiraba ,  Camara  &  fimilibus.  Gangrxnam,  Europicis  relidis  rcmediis, 
folis  foliis  recentis  Tabaci  contufis,  toties  ab  Empiricis  reftitutam  vidi,  quippe  majores  facile 
ipfis  redeunt  fruftus  in  curatione  multorum  malorum ,  ex  nfu  foliorum  viridium  corumquc 
fuccis &: oleis ;  quam  cffteris orbis  incolis,ex  fumo  exficcatorum.  Furunculos  &Apofte- 
mata  maturare  folent  foliis  Araticu  vuigaris ,  Bredos ,  Tulgera ,  Pagimirioba ,  Herva  Mimofa ,  &; 
bulbis  Lilii  Brafilienfis,  Meeri  didi :  Tum  &  radicibus  mirabilis  Peruanae  rubrx. 

C  A  p.     XXI. 

De  Tafulis  &■  Imfetmne. 

INter  vitia  Cutanea  nondum  Scabiem ,  Lepram ,  Elephantiafin  obfervafle  contigit ,  ficut  in 
/Egypto  aliifque  fervidioribus  regionibus  graflari  teftatumeftab  Autoribus.  Sedpapula: 
feufudamina,  quibus  cutis  exafperatur  &  rubet  (vulgo  ije  liOCtl^ont)  advenas  fereomnes 
recens  Brafiliam  ingreflbs,  genioque  imprimis  largius  indulgcntes,  fummo  cum  prurituin- 
vadunt.  Vid.  Tulpii  Obf  44. 1. 3 .  Hx  puftulx  totum  corpus farpcnumero  arrodunt, fixeeque  ac 
ftabiles  totam  ventris  regionem  occupant,ut  Zona  dici  poflint.  Q£od  malum,baIneo  quidcm 
aqujE  marina:  frigidx  cum  liiiioniorum  fucco  compofito,  abolere  plerique  ftudent,  fed  mmus 
tamen  confuetum  eft  exhibere  quod  ardores  intropellat ,  feu  frigid.^  lotione,  balneoque  nimis 
aftringenti  id  fiat,  five  per  fortiora  purgantia  acrem  humorem  a  circumferentia  rcvocare  infti- 
tuas.  Si  vero  malum  nimis  excrefcat Jongiufque  ferpat,leves  admodum  &  faciles  purgationes 
extemperatiscomponantur,qux  hepatis  calorem.fentinxque  corporis ,  mefcntcrii  fcilicet, 
obftrudiones  tollant,  ut  funt.fyrupus  ex  novem  infufionibus  &  ex  cichoreo  cum  Rheo.  Cre- 
mor  tartari  Tamarindi.  Decofta  radicis  Iunpeba  dc  limoniorumquce  cichoreiivicem  fup- 
plent.  Venajfedioni  femel  atque  iterum  infiftendum  eft.  Externis  ita  utare ,  utfudorecrebro 
abfterfo ,  fubuculam  frequenter  mutes.  Mox  fomentis  ex  aqua  fulphuris  &  nitri ,  albumine 
ovi,  feminibus  frigidis  majoribus,  cum  aceto  &  limoniorum  fucco  coftis ,  immiflfo  lintea- 
mine,  corpus  defrices.  Qus,  licet  primo  attaCtu  acres  fspe  dolores  excitent,  cutemque 
vellicent,  ftatim  tamen  ceflTare  folenf,  quos,  fiquisimpatientiorferrenonpotueritjcorum 
loco,  baineotepido  cxrefrigerantibus  &  emoUientibus  herbis  utatur.  Sciendumeft,  quod 
pleriquequamdiuhocmalo  tentantur  ac  pruriunt ,  a  multis  morbis  fint  immimes,  acpro- 
fperevaleant.    Quamobremqui  hxc  incommoda  fanitatis  gratia  aliquatenus  obdurarema- 
Unt,  meoquidcmjudicioreaiusfecerint.   Ante  omnia  moderatam  vivendi  rationem  infti- 
tuant ,  ciboque  acpotu  frigidiore  utantur ,  ut  mareria  attenuata ,  feUcius  per  fudores  evoce- 
tur,  ne  ex  intempeftiva  illa  materix  biliofasrepreflTioneadinterna,  ftuxusventris  Dyfenterici 
cnafcantur ,  quod  aliqucties  faftum  memini. 

Quumveroeruptioneshasbiliofacper  porosexitum  fibi  qujerentes,  intra  cutem  detentse, 

vique  ftigoris  aut  aurae  fubito  admiflrxrepreflTae  atque  obftrudae  in  acres  &  igneos  halitusde- 

generent,  cum  multamateriafalfa&  adufta,  in  orbem  quafi  fe  cogunt  &  conglomerantur, 

pertinaciterque  ad  annos  fjepe  cuti  adhxrefcunt.  Et  tunc  quidem  perverfam  &  plane  alienam 

naturam  induunt.  AUquando  autem  mobiles  puftulae  fejugatae  non fine  cruciatu,  maximoque 

fcalpendi  ardore  ac  pruritu ,  praecipue  asftate  juvenes  ut  plurimum  infeftant.  Has  Hing-teJ0?l11 

noftrates,  Lufitani  Empige  ab  Impetigine  vocant.  Quando  inftar  Herpetis  exedentis,  ali- 

quandiumalumduraverit,  externis  fupradidis  facile  refragatur.  Intertopica  tamenremedia 

quje  requiruntur  cxadiflfmia  illa  graminis  junceifpecies,  Er^uad^Empige  dida  &SiUquxfil' 

veftres  longiflimx  ,  inter  fimplicia  defcriptx  primarium  obtinent.   Horum  attritu  morbus 

non  leviter  emendatur,  imo  in  totum  nonnunquam  tolUtur ,  Interdum  locus  alfedus  mutatur 

&  aeque  vehementer  poftea  hominem  fi  ab  interna  caufa  foveatur ,  divexat.  Quamobrem 

medicamentum  compofitum  ex  fuccis  fupradidis  adlavamenti  vel  unguenti  formam ,  parti- 

bus  affedis  appUcuifle ,  eximiam  utilitatem  prseftitit.  Rec.fuccigraminis  &fiUquarum  prx- 

di£tarum  partem  unam ,  fulphuris  vivi  &  nitri  partem  dimidiatam ,  Turbith.  albiparum  ung. 

refrigerantis  caphurati  partes  duas.  (Videporro  remediorum  infignmm  copiam  co-atra  impetiginem, 

qtiam  FauhndJEgineta  &  alii  nobis  fubminijlrarunt .)  In  tradu  Paraybienfi  exercitatiores  in- 

colx  nuUum  remedium  praeferre  folent  cortici  Cebipira ,  cujus  aflridus  &  lotio ,  ficut  fca- 

biem,  maUgnaque  quxvisulcera  exficcant&  curant;  itaabftergendibeneficiohanc  quoque 

impetiginem  feliciter  reftituunt.  Multoties  tantx  maUgnitatis  hic  aftedus  confpicitur,  ut  vc- 

naefedionibus ,  purgationlbus  fudoriferis  ex  farlaparUla  fimiUbufque  remediis ,  &  dixtx  refri- 

geranti,  licetriteinftitutis,  vixcedat.  TunccurationemnifiperipfumMercurium,  tanquam 

proprium  antidotum,non  recipit.  Ex  quo  tamen  intempeftive  intus  aut  externe  fumpto,  non- 

nullos  ardentioris  pruriginis  impatientes  in  morbosanimiq;  deliquifinon  fine  vitas  difcrimine 

E   ,'  inci- 


3g  GviLlELMlPlSONIS 

incidifle  vidi,  ob  matedam  vimlentam  ad  cor  ufque  repuiram,quod  facile  fit,  fi  pe£tus,  coUum 
&cmunaonaobflta,  MeLcurii  litum  non  ferant .  Enecare  autemhominem,  perfe  hocma- 
lum li  corpus  cinxerit ,  ego fane,  quidquid authores  fcribant ,  nondum  comperire potui. 

C  A  p.      XXIL 

T>e  Externls  Malis  quorundam  hfeBorum. 
Bicho  cios  pes. 

Mlnutiflimos  vermiculos  Lufitanis  Bicho ,  Brafilianis  Tmga  hsc  terra  nutrit .  Qui  fsEpe 
cum  pruritu,  raro  cum  dolore  pedum  digitorum  extremitatibus  innafcuntur.  Ma- 
ximopere  infeftant  prae  cxteris  eos  qui  nudis  pedibus,  loca  arenofa  perambulant;  in  qui- 
bus  utpotc  calidiflimis  vivere  amant  invifibiliter,  fugiuntque  pavimenta  lythoftrata.  Initio 
in  cute  exteriorialiquandiulatitant.  Moxingcnti  cum  pruritu,pr?ecipue  circaplantas  pedum, 
cutem  fine  noxa  penetrant,  inqueeaferecondunt.  Nihil  cum  Guineenfibus  vermiculis  com- 
mune  habent ,  qui  longi,  lati  &  albicantes  chordarum  fpeciem  referunt.  Hi  vero  exigui  intuC- 
que  paulo  profundius  occuitati  &  veficula  orbilata  inclufi ,  nigricantes  apparent ,  eofque  per 
Msefocopium  explorare  oportct  5  fecus  enim  ne  a  lynceo  quidem  exa£te  fatis  perlpici  poffunt. 
Tandem  ubi  ad  juftam  magnitudinem,  quod  eft  circa  triduum  vel  quatriduum  excrevifle  com- 
pertum  fuerit ,  tunc  maxime  de  excifione  cogitandum ,  quod  folius  aciculae  aut  argentea;  cu- 
fpidis  beneficio  a  Brafiliano  aut/£thiope,  facillimo  ncgotiofieri  confuevit.  Eafolumadhi- 
bendacautio,  ut  vermis  membranula  inclufus  integer  eximatur,  nevitiofus  humor  quidam 
contentus ,  quod  fxpe  contingit ,  difpergatur.  Tunc  enim  nova  parti  vitiatx  exfurgunt  acci- 
dentia.  Rupta  enim  vcficula,  ftatim  novi  generantur ,  qui  vicinas  &  illasfas  partes  depafcunt. 
Et  tunc  quidem  non  minus  calamitofi ,  quam  illi  in  Guinea  tiabentur ,  adeoque  gangraenam 
ipfam  intulifle  memini ,  utpcdumdigitos  amputarenon  femeIcoa£tus  fuerim.  Videremihi 
contigit  in  Nofocomio,  cutem  in  calce  pedis  callofam ,  fub  qua innumeri  latitabant  vermicu- 
h,  militibus  penitus  fuiffe  refeftam.  Remedium  quo  prxcautionis  gratia  Lufitani  aeque  ac  Bra- 
liani  inungunt  plantas&digitospedum,eftmordaciflimum  illudoleum  glandium,  qui  po- 
mis  arborum  Acajn  adnafcuntur.  Quod  quidem  oleum  fit  extraftum  ex  immaturis  &  crudis 
glandibus;  nam  fi  maturuerint,  qualitate  uftiva  caret,  &  gulje  potius  delicias,  quam  huic 
affedui  remedium  prsebet .  Lachryma  flavx  arboris  Camacari  di£tx  admotura  eidem  malo 
prodeft.  Quod  ipfum  quoque  gentem  nauticam  pice  navaliprxftarevidemus. 

MaribondaZ?//r     Sr^/.  Copuerugii. 

INfeftifritHa  vefparum  examina  in  arboribus  nidificantia  non  armenta,  fed  viatores,aufugien- 
tes  licer,  perfequi  amant ;  imo  turmis  equitum  non  parcunt  irritata ,  Marifofas  vel  Maribun- 
da6  Hifpanis  appellata.  Nidus  earum  quem  in  ramorum  extremitatibus  fabricant ,  in  medici- 
nam  receptus  eft,  atque  contra  frigidos  afFe£tus,  tum  interne  tura  externe  potifTimum  abhibe- 
tur.  Magnitudine  &  figura  Europseis  vefpis  haud  diffimilia  funt ,  fed  crabronibus  atque  ceftris 
omnibus  infenfiora.  Noxiahsec  infeda  velocifTima,  ipfo  eodemque  momento,  quoinful- 
tant,  aculeo  rigidiffime  faciem  petunt ,  atquemox  avolant.  Unde  atrociffimus  dolor  cum 
ardorefummoexlurgit,  duratque  ultra  horam,  manenterubore&elatacute.  VixuIIumfa- 
tis  praefens  tam  immani  cruciatui  exiftit  remedium  conveniens ,  quod  pars  eorum  balfamis  in- 
digenis,  atquerefrigerantequodamunguentode/»?^^/^/?;  parscauteriispotentialibus,  calo- 
rem  extrahcndo  prxftat. 

MofcitesZ^/    ^rcif.  Marigue. 

ALiudporro  genus  datur  vcrmicuU  alati  nigrum,  adcoqucparvum,  uttadus  fenfupo- 
tiusquam  vifus  pcrcipi  folcat.  Culicum  more  gregatim  volitant.  Nunquam  apparent 
nififumma  cxiftcntemalacia,  idquc  vcfpertino  tempore  potiffimum,  circa  fluviorum  ripas 
inter  paludofas  illas  arbores  Mangucs  didas ,  hjerent.  Mcrito  ab  omnibus  paritcr  incolis  exti- 
me(cunturha;c  infcfta  molcftiffima  j  quippc  adco  cxcrcent  &lancinant  agricolas  ,  utnon  fb- 
lummcmbracorumnuda,  fcd&lcviter  vcftitamorfu  dolorofo infcftcnt,  acuumque  mucro- 
nesrcfcrant.  Scapha  fluvium  lcntogradu  afccndcntibusmccumHifpanis,  adcointnmucrat, 
vcficifquc  ac  ruborc  confperfa  crat  nobis  facies,  ut  \  familiarilfimis  nc  quidcm  dignofccrcmur 
amicis.  /Ethiopcm  iufTu domini  f iii  palo  affixum ,  pcrquc  intcgram  noctcm  (mirum  fiipplicii 
gcnus)  rclidum ,  pof\ridic  dclirio  captum ,  cx  mcris  doloribus ,  mcmini.  Pcrcgrinantcs  pcr 

dcferta 


DE  VfiNENlS    EORVMQVE  AntiIJOTIS      L  i  B.   11  I>  ^9 

deferta  dcnfaquc  Brafilix  nemora ,  quo  defatigata  aura  marina  vix  pertingit,  prcEfentioreni 
cautelam  non  ampleduntur ,  quam  ipliim  ignem  integrofque  rogos :  tum  quoquc  balfamum 
Copaiba.  &cCabuberiba,  quibus  membra  nuda  inungunt.  Ante  horam  unam  atque  altcram, 
humores  &  pundura:  evanefcere  folent,  modo  non  nimia  fridione  velfrigidaE'afperfione  irri- 
tenturparteslasfce.  Dolores  apprime  fedanturmucagine  carduilittoralis,  tum&lierba  Pagi- 
tmrioba^lmbaiba,  ca:terifquee)ufdemgenerisfuccisinlpiflatis,  qu3E  frigida tSc  anodyna  qua- 
litatc  pollcnt. 


GuiLIELMI     PlSONIS,     M.   D' 

i 

LIBER     TB  RT IV  Sf 

Qui  agit 
T>e  Venenu  eommque  Antidoti^, 

Agno  venenorum  proventu,  quibus  paffim  animalia ,  plants ,  ae  mineralia 
I  turgent,  univerfus  Orbis  terrarum  luxuriat.  Prxter  primum  Naturae  inftitu- 
>  tum  accidit,  ut  quiddam  alicui  fit  malum  &  noxium,  Nam  quod  multis  ali- 
mento, quibufdam  efl:veneno;  ac  vicifllm,quoduni  efl:  veneno,  utcicuta 
jhomini,  quibufdam  animalibus  ut  Caprae  &  Sturno  efl:aIimento.  Sic  radix 
laltilis  Mandthocx  a  venenato  fucco  nondum  repurgata  ,  homini  lethalis, 
equis&bobus  c^terifqueanimantibusnutrimentumprxbet.  Celebris  quo- 
que  illa  herba  Mimofa  Iuquiri  difta,  oves  &  capras  pinguefacit ,  interimit  homines.  Bafilifco 
venenum  efl:  naturale  &  aliisanimantibus  minime.  Non  autem  Plinio  aflentiendum ,  qui  in 
eum  finem  a  natura  produci  tefl:atur,  ut  iis  pro  libitu  homo ,  incurabili  vel  animi  vel  cor- 
poris  morbo  detentus,  utatur  ac  violentis  toxicohaufto  cruciatibus  &  vits  finem  imponat. 
Nifi  hoc  forteattribuendumhuic  gentiBarbarx,artibufqueMagicis  fupra  modum  deditse  & 
in  omnibus  prope  venenis  dignofcendis  mire  folerti,  quibus  hoftes  &  focios  ,  lucri  aut  libidi- 
nis  caufa ,  pari  forte  exftinguunt.  Mancipia  illa  ex  Africa  huc  dedufta,  ubi  horrendi  voti  com- 
potesfieri  nequeunt,  cumdominorumvitxinfidiantur ,  duriflimae  fervitutis  jugi  ,inedi.x  ac 
variarum  calamitatum  impatientes ,  ad  unicam  illam  libcrtatis  viam ,  nemini  non  perviam , 
confugiunt.  Veneno  ubiqueobvio  ,fibimetipfis  atrocesmanusinferunt.GratuIantesfibina- 
turx  renuntiare ,  vindidamque  ,  dominis  plus  jufto  feveris ,  reponere .  Sed  hxc ,  relido  ab- 
nfu,  fecus  interpretanda  funt :  cum  animali  nonfolumrationali,  fed  &  irrationali  inftindus 
fit  datus  ,  per  quem  creatis  omnibus  dextre  utatur ,  bona  &  vitx  utilia  feligat ,  fugiatque  no- 
citura.  Ecquid  enim ,  per  Deum  immortalem ,  ex  quo  non  aliquam  percipiat  utilitatem  ?  ex 
ipfis  viperis  adverfus  viperas  conficit  Antidotum ,  quo  venenisomnibus&venenatismorbis 
refiftat.  'EyiMa-adihoca  radice,  maximo  fcatente  vcneno ,  optimum  alimentum  non  fblum, 
fed  &  Antidotum  concinnatur.  A  Scorpio,  Scolopendra ,  Colubro ,  reliquifque  Serpenti- 
busidus,  ab  iifdempetit  remedium  .  Elephantiacosviperarumefu  frequenter  fanitati  refti- 
tutos  Galenus  auftor  eft.  Nec  exiftimandum  benignam  naturam  remedium  denegaflTe ,  ubi 
morbum  invexerit ,  fed  omni  veneno  alexipharmacum  indidifte  atque  oppofuifle.  Bafilifci 
lethifero  veneno,  muftelae  virus,  falivamhominis  jejuni  ,Serpenti,  Viperx,  Scorpio  cste- 
rifque  venenatis  adverfari  conftat.  Adeo  placuit  Naturae  nihil  eflTe  fine  pari.  Equidem  vix  dixe- 
ris  venena  an  alexiteria  plura  fint  pronata  •,  &  ubi  fpecificum  incognitum  ,  Diafcordii  & 
Theriacx  ufus,  vicem fupplet.  Sic  folia,  flores  &frudusHerbarum  Tangaraca.  8cluqucrij , 
venena  Brafilix  facile  prima,  propriamfuam  unaquxque  radicem,  oppofitum  habct  Anti- 
dotum.  Bufoni  Cururi  aliifque  infcdis  venenatis,  folius  Tihambi  decantatx  illius  Panacex 
fuccus  fuffufus,  prxfentem  morteminfert.  Plurima  aliahujufmodihicproducuntur,  Barba- 
ris  multo  quam  Europxis  ac  eruditis ,  notiora.  Qui  viperarum  pinguedinem  &  caoita ,  tum 
&integrainfeaaquxvulnera  intulerint,  ex  arte  parata,  audafter  &  felici  cum  fucceflfu ,  ve- 
nenatis  iftibus  applicant.  Adeoque  per  ipfos  effcdus  comprobare  nituntur  in  omni  venenato 
contineri  fuum  Antidotum.  Videatur  locus  Galeni  lib.  11.  de  Simplicib.  cap.  de  Dracone 
marino  5  &  libr.  de  Theriaca  cap.  1 1 . 

Quamvis  autemoccafionemultoties  defideratamulta  nondum  explorare  licuerit,  ea  ta- 
men  qux  affequi  atque  addlfccre  potui ,  pofteris  ultcriusindaganda  relinquo.  Nec  enim  facile 
eft-  veneni  fpeciem  cito  diftinguere  •,  neque  etiamfi  cognofcatur ,  protinus  illius  proprium 

alexi- 


40  GviLIELMlPlSONIS 

alexipharmacum ruccurrit.  Accedit,  quodaliquareperiantur,  quxinEuropavencnata,  hic 
vefca,  vcl  faltem  minus  noxia  fint ,  &vice  verfa  ;  quippe  ranx  &  pifcicuh  hic  dantur  pra;tcr 
opinionem  venenati :  E  contrario  formicx  illx  grandiores,  tum  carnes  aUquot  ferpentum,  la- 
certorum ,  bufonum ,  vcrmium  &  gUrium  filveftrium ,  primis  incoUs  inter  dehcias  habentur. 
IdcmPhniusdeAfricaconfirmathb.vi.  cap.  29.  Celfushb.  v.cap.  36.  ScahgerExcrcit.  139. 
fcd.  4.  Inlndia  atque /Ethiopia  non  fokmiinnoxios  ferpentes  mukos ,  fed  etiam  efculeritos 
dari,  ita  ut  Ophiophagi  dici  poffmt. 

Prjec2eteris  autem  in  Brafiha ,  centipedes  Carafnu,^  Caramouriiu  virides  &  nigri ,  tofti  & 
evifcerati ;  tum  imprimis  vermes  ihi  larumai  &  Caramatori ,  pingues  &  albicantes ,  inque  nie- 
duhofis  fiiveftrium  palmarum  truncis  vivcntes,  in pretio ihis funt.  Phniushb. x  vi  i .  cap.  24. 
i^hanus  hb.  xiv.  de  Animahb.  cap.  1 3 .  narrant  vermes  in  ufu  mukis  Indis  efle. 

Innumera  aha  portentofa  a  Tapuyeris  fando  accepi,  quae,quod  eorumahqua  forte  fabulofa, 
filentio  prcetereo ;  tantifper  donec  ukeriore  inveftigatione  atque  experimento  eorum  veritas 
magis  ihuccfcat.  Muka  equidem  inter  hxc  notatu  dignifflma ,  a  nemine  tamen ,  quod  fciam, 
Lufitanorum,  fcriptis  mandata ,  adeoque  neglefta,  ut  ne  veftigium  quidem  horumac  fi- 
mihum  naturx  mirabilium  exftet ,  unde  lucubrationes  Phyficas  quis  iUuftrare  poflit.  Qux- 
dam  nativa  recondita  habent  veterani  agricolae ,  quibus  fibi  fuifque  Europxis  remediis  de- 
ftituti ,  coguntur  fuccurrere.  Quamobrem  maximam  partem ,  mukis  precibus  a  Barbaris  ex- 
torquere  necefle  fuit:  qui  ficut  tencbriones  funt  in  porrigendis  venenis  &  pertinacifllmi  in 
revelandisejufmodifecretis;  ita  ofticiofi  inexhibendisantidotis;  didoque  citiusubi  de  na-, 
tura  veneni  conftiterit ,  infilvisefticaciflinias  herbas  cohigunt ,  quascontufas  inftar  potionis 
xgris  fubminiftrant,  animafque  pene  exftinftas  fufcitant.  At  vero ,  his  remediorum  generibus 
non  contentiniiferimortales,  ac  fuperftitiofi  barbari ,  futiha  illaac  illicita,  ut  fafcinationes, 
incantamenta ,  phikra  ac  fortiiegia  ampleduntur.  Quod  tamen  ex  parte  condonandum  huic 
genti  profanx ,  utpote  nulhs  hteris  vel  Dei  cultu  imbutis,  fed  Styghs  tantum  atque  infernalibus 
augurus ,  ukra  quam  credi  poteft,  deditx.  Illud  mirum,  reperiri  etiam  inter  Chriftianos,  quos 
infana  hxc  &  ridicula  crcdulitas  involvat.  Pudet  profedo ,  quam  indigne  homines  cxtera 
cordatos ,  mancipiorum  &  pecorum  fuorum  externos  &  internos  affcdus ,  nefcio  quibus  prx- 
ftigus  a  fe  curatos  gloriari ,  meamque  incredulitatem  haud  parum  accufantes ,  audiverim . 
Quum  tamen  quse  primum  technis  impoftorum,  veneficiis  ac  magicis  incantamentis  obvelata 
erant ,  longo  poft  tempore  ingenii  aciem  intendcntibus ,  detefta  ftolidam  opinionem  exeme- 
lunt.  Nemo  equidem  tam  excors,  quin  fateatur  plurimos  prxter  expedationem  Medici,  citra 
artem,  abfque  manifcfta  cauia  fanitati  reftitui  velfola  imaginationisvi;  quin  imovxcordia 
potius  eflet,  omnia  manifeftis  qualitatibus  afcribere  &  occukas  ihas  totius  fubftantiae  proprie- 
tates  toUere .  Videatur  Andrxas  Ca;falpinus  qusft.  xii  i .  Sed  hxc  nihU  ad  prxftigia  aut  patroci- 
nium  impoftorum  rcfpiciunt.  Verba  &  charafteres  funt  Medicinae  daemonum,  fyrupi  &  Apo- 
zemata  hominum,  inquit  Paracelfus.  Ex  Agyrtis  &  circumforaneis  qui  plufculum  iapiunt,  no- 
runt  quotempore&  quibus  morbisfua  amuleta  inftituant.  Si  fucceflures  careat,  aegerin- 
CLifatur.  Inminimo  enimquipeccat;  omnium  fitrcus.  In  myfteriis  magicis ,  qui  cadk  fyl- 
laba,  caditcaufa.  Plcbecula  maxime  dedita  ejufmodinugis,  plus  fidei  &  ipei  hs  concipit, 
gaudens  falhfpecieredi.  Orationcscumcertiscxremoniisdicendas  fufcipk,  &  jamvix  de- 
murmuratis  verbis  vi  fortifllmx  imaginationis ,  aliquam  convaleicentiam  fentire  fe  clami- 
tat.  Quodipfum  quoque  Galenus  his  verbisteftatur;  pluresfanat,  cuipluresfidunt.  Unde 
merito  crcdulos  Agrippa  ad  ficra  magiae  cxremonialis  admittit.  Sed  iongius  provedus ,  dum 
me  tantx  crcdulitatis  pigettxdetque,  revoco  rae  &  ad  venenatorum  enarrationem  redeo. 
Quorum  occultx  qualitati ,  abdita  quoque  mcdicamentorum  proprietate  (qua:  per  experien- 
tiam  fuerit  revelata)  fuccurrendum. 

Inter  venenata  Brafihx  animantia  ,  Serpentes  primum  locum  occupant,  e  quorumnu- 
merocircitervigintihadcnusinnotuerunt,  utiunt ,Botgmcil ,  five  liboya,  Arabo ,  Boiobi,  Boi- 
cininga,  Boitrapo  ,  Eoycupecmga,  Boipeba,  Cucurucu,  Caninma,  Curucacutinga,  Guinpaiiaguaray 
ibyara,  lacapecoaja,  ibiboboca,  lararaca,  Manima,  Vona,  Tareiboya'&  Cacaboya,  Jmoreptnirna,  quo- 
rum  tres  noviflimi  funt  angues  aquatici.  Frequentiores  cedes  &  filvas  perreptantes,  in  hoc  ha- 
bitato  Parnambuci  traduattingo;  reliquorum  minus  cognitorum  naturam,cogor  pra;terire, 
Horum  Scrpentum  Amcricanorum  aliqui,  Europxis  minus  funt  noxii,  utcunquc  tamcn  majo- 
rcs&  vegctioresiisexiftunt;  quafi  harum  regionum  calor  cxtcrnus  ,  nativum  in  hifce  frigi- 
disanimantibus  intendat.  Prxter  Galeni  aliorumquc  tcftimonia,  multa  funt  argumcnta  ab 
ipfa  cxpcrientia  defumta,  qux  cvincunt  tcmpericm  nadamclfc  frigidam,  omnem  laccrto- 
rum  &  Scrpcntum  cohortem  ,  contra  Aviccnnx  opinioncm .  Nam  non  folura  coutadus 
ipfe  frigidus  vcl  maxiraa  xftatc,  hoc  arguit  ,  fcd  corum  nonnulli  ad  mcnfcs  ,  nonnulh  ad 
fcptimanas  aliqiiotvivi  abfquccibo  rcfcrvati ,  hoc  confirmantj  cunuamcn  fi  quidcfculcnti 

iUis 


deVeneniseorvmqVeAntidotis     LlB.  III.  41 

iilis  prxberetnr ,  comcdcrent.  Idcm  teftatur  magnus  Scaliger  Gommentariis  in  Hiftoriam 
Animalium ,  lib.  11.  8cc. 

BOICINININGA. 


Primo  Serpens  ille ,  Boicmninga ,  qucm  Ca/cavcl6c  TangedorHifpzm  nominant ,  propterct 
quodfonituminftartintinabulicauda  edat,  in  triviis  juxta  acdeviis  locis  ccrnitur,  tamquc 
celcriter  proreptans  ut  volare  videatur.  Huic  tam  pcrniciofo  colubro,  benigna  natura ,  cautio- 
nis  quaft  gratia ,  nolam  addidifle  videtur ,  ut  illius  fonitu  admonitus  quiiibet  tempcftive  fibi 
caveat  a  vicino  hofte.  Brachii  eft  craftitie ,  longitudine  interdum  quinquc  pedum  ,  lingua  bi- 
lulca ,  dentibus  longis  &  acutis,  colore  fufco  &  adflavum  vergente.  Quotannis  articulus,  quo 
infeftarefolet,  incaudacrefcit,  cujusextremitateinanumhominisimmifla,  mortem  infcrt 
confeftini;  vencnumautemquodoreveldentibusinfcrt ,  multo  lentius  vitam  tollit.  Exvul- 
neremox  fanies  cruenta  effluit,  carolivet,  ulcufque  paulatim  ferpit.  Ad  remcdia  extrahen- 
tia ,  vulnus  dilatantia ,  fcarificationes ,  cucurbitulas ,  &  fi  pars  Isefa  intercipi  poftlt ,  ad  vincula 
feftinandum,  idque  junco  /^f^jf^t?,  cuiremediomaximcfidunt  Brafiliani;  finminus,  cautcrio 
utendum  eft.  Interim  dum  vencniqualitas  ad  cor pcnetrat,  curandum  utinterius  prsemuniatuc 
Ttfm.i  hauftu ,  fudorefque  evocantibus  infiftendum.  Praefentiflimum  prse  csteris remedium, 
quod  Barbaris  contra  hujus  aut  qualifcunque  Serpentis  morfusreftat,eftipfius  nocentis  caput, 
quod  contundunt,  contufum  emplaftri  forma  vulneri  calcns  applicant :  cui  remedio  fimul  ad-. 
dunt ,  in  omni  fere  morfu ,  falivam  hominis  jejuni ,  qua  perpetuo  partem  afFeftam  demulcenr, 
(Pliniuslib.vii.  cap.  2.  Galenushb.  x.SimpIic.  Scaligcr  in Hiftor.  Animal. lib.  ii.cap.  18. 
hanc  falivje  vim  quoque  agnofcunt)  adeoque  his  duobus  Antidotis  nituntur,  ut  defperent,fi  in 
illis  voti  compotes  non  fiant.  Ego  h;EC  &  fimiha  remedia,  quce  longa  illis  cxperientia  didavit, 
.jubenteneceflitate,  lubenter  fumimitatus.  Non  intermittendo  tamen  ea  quxa  vcncrand^ 
antiquitate  &  authoribus  nobis  funt  relida.  Ne  nimium  temere  hifce  novitiis ,  aut  pertinaciu§ 
veteribus  videreradhxrere. 

CucuRucu. 


CucurUcu  cft  anguiscraflus ,  cineritiicoloris,  interius  flavus , externis maculis  nigris 
diftindus,  &  iifdem  ut  C/^/^^^-f/fquamis  vcftitus ;  novcm  &  interdum  duodecim  pedes  longus, 
Maxime  eft  venenatus  &  plurimum  metuendus ,  licet  caro  ejus  prjtparata  a  Barbaris  comeda* 
tur.  Pra:cipuum  illi  venenum  incapite,  ideoqucBrafilianiinterceptoquancociuscaput  am- 
putant  &  coopcriunt  humo.  Ab  illo  i£Ius,  corripitur  vertigine ,  tremoribus,  torminibus,  ani- 
mi  dcliquiis ,  febribus  atdentibus ,  quibus  fudor  frigidus  ac  ipfa  denique  mors ,  intra  diem  na- 
turalem,  aliquando  &  celerius  fuccedit.  Prjetcr  enarratas  qualitates,  peculiarecfthuic  Ser- 
pcnti,  quodmorfucjusvirulentOjVenze  erodivideantur,  tantamque  inflammationem  &  ar- 
dorem  efiiciar,  ut  fanguis  bulliens  mox  e  naribus,  auribufque ,  imo  manuum  &  pedum  ungui^ 
bus  promanet.  Huic  malo  fi  quse  Medicina  detur ,  ipfius  Serpentis ,  qui  morfum  intulit ,  ca- 
put  emplaftri  forma,  vulneri  applicatum;  tum  &  foIiaTabaci  reccntia,  leviter  tantum  ab 
ignis flamma tada, mirabiliter profunt , cauterii loco.  Idem prxftat contra hujus , aliorumque 
Serpentium  morfus  radicis  Caaapia  decoftum .  Deinde  fuccedunt  fudorifcra ,  vel ipfo  ftatim 
initio  convenienter  exhibita ,  ut  funt  radices  ltirepeb.e ,  Vrucu ,  Mahifco ,  laborandi ,  inter  finv 
plicia  fatis  fuperque  defcripta. 

BOIGUACU. 

B  o  I  G  V  A  c  V ,  five  liboja ,  Serpentium  omnium  facile  maximus ,  pedus  fere  hominis  craf- 
fus,  l^n{\tyc{i%CobredeVeado6,\€tViS,  quod  Dorcadcs  integras  devoret ,  idque  fugendo  potius' 
quam  mafticando.Ex  horum  genere  quidam  ododecim  vcl  quatuor  &  viginti  pedes  reperiun- 
turlongi;  Cineritio,  fpadiceoTariegatofuntcolore.Non  lequeveneno,  utmu!tialii,turgent. 
Carne  eorum  non  folum  Indigenje  &  Nigritx,  fed  &  nofttates  vefcuntur.  Famelicus  hic 

F  anguis 


4i  G    V    I    L   I    E    L    M   I       P   I    S    O    N    1    S 

anguisvelcxdumctisprofilit,  caudxque  fuaenitens,  horrcnde  fe  erigit  &ftrennue  cumferis 
&hominibus  ludatur,  &  fibulatirritatus  :  velexarboreinfidiofeinviatoremdefiUt,eumque 


validifllmis  cingit  amplexibus ,  ita  ut  velfola  complexione  interimat:  nec  minus  validi  atque 
feroces  exifluntjduoingentcsilH^r^^o  &cCucurMiu,  hominibus  aeque  ac  capreis  infidian- 
tur.  Quippe  omnes  hujus  generis  foUdis  vertebris  &  coftis  prseditos  ex  Anatome  animadyerti. 
Iftus  eorumvix  cenfetur  venenatus ,  &  per  fe  aUquando  ,  etiamfinuUo  vel  leviori  faltem  ad- 
hibito  remcdio ,  curatur.  Ita  ut  hi  inter  iionvenenatos  Serpcntes,  de  quibuspafTuTi  audores 
multa  teftantur,debeant  numerari :  quibus  Cmina.nA,  Ma.vina  &  Vocin  annumerare  Ucet,  quod 
nihil  vel  parum  faltem  hominibus  noceant.  Vide  Voflium  de  Idololatria  GentUi  Ub.iv.  cap.  5  s . 

Iararaca. 
BrevisefthicScrpcns,  raroquefemicubitilongitudincmexcedit ,  venis  quibufdam  in  ca- 
piteprominentibus,  inftar  viperarum ,  &haudaUterquamiUxftridens:  rubris  &  nigris  ma- 


culis  infignis ,  c-xterum  terreo  colore :  ejus  morfus  vcnenatus  non  minora  adfcrt  fymptomata, 
quamvelreUquorumSerpentum,  exceptisiisquilente&  clamvitamdepafcuntur.  Ipfa  fera  - 
poftquam  vulnus  inflixit ,  a  cute ,  cauda ,  capite  &  intraneis  repurgata ,  &  in  aqua  radicis  Jure- 
peba,  cum  fale,  oleo ,  porro,  anetho &  fimilibus  coda ,  avuIneratiscomeditur,magnoque 
illis  folet  eflfe  pr£efidio..Convenit  denique  prx  caetcris  ,  Caatia ,  quae  mcrito  Herva  de  Cohras  di- 
citur,  quod  foris  &  intus  exhibita,  hujus  aUorumque  Serpentum  morfus  facile  reftituat.  Idem 
feUciterpra;ftantaciniarboris  Gmbira ,  contufi  &morfibusappIicati. 

B    O    I    T    I    A    P    O. 

Boitiapo  Brafilicnfibusj  Lufitanis  ,  Cohre  de  Cipo,  anguiseft  vix  brachium  crafllis  ,  fcptem 
pedes  longus,  Olivacei  coloris ,  viftitans  ranis.  Maxime  venenatus,  ac  jEque  calamitofis 
malis  auftor  exiftit ,  quam  morfus  Cucurucu ,  quippe  eadem  vi ,  eodemque  modo  ab  cxtremi- 
tate  mcmbrorum  fanguis  diftillat.  Rcmedio  autem  vix  ulU  cedit,nifi  igni  forte  vel  ferro,modo 
pars  Ixfa.  tam  violentum  remedU  genus  admittat. 

I    B     II     A    R    A, 

Ibiiaram  viperam  ( Iconem  vide  apud  Marcgravium  )  Cobre  Fega ,  vel ,  Cohra  dedos  Ca- 
becM  appellant  Lufitani ,  quod  duo  capita  videatur  habere,  fcd  falfo.  Ipfe  Plinius ,  qui  idem  de 
eademteftatuf  aIiorumforterelatu,deceptusfuit. Familiaris  &frequenseft, fubruderibus  in 
terra  latitans-,  Tormicis  vefcitur:  digitl  eft  craflltie ,  fefquipedis  longitudine ,  atqucargcntci 
coloris.  Ejus  morfu  nihil  eft  virulentius,  non  tamcn  citra  fpem  curationis  cxiftit,  fi  fupradiftis 
remcdiis  tempeftive  interne  &  externe  utaris.  Qua; ,  quod  nihil  immutandum  occurrit,  totie.s 
rcpctere  fupervacaneum  duco. 

Ibiboboca.     . 


Ibibococa  BrafiUcnfibus,  anguis  pulchcr,  Lufitanis  Cobre  dc  Corais  appcllatur.duos  pcdes 

longus, 


deVenenis    eor vmqje  Ant  I  doti  s     Lib.   III.  +3 

longus,  pollicem  autem  crafTus,  colorc  niv^eo,  &  nigris,  rubrifque  maculis  variegatus.  Morfus 
illius  venenatiffimus,  non  cxtemplo  vitam  depafcitur ,  fcd  tarde  fe  promovet.  Sanatur  empla- 
rtro  e  capite  Serpentis  concinnato  &  efficaciter  appofito.  Pulvis  plantas  Nhambi,  tum  6c  fuccus 
foliorum  Caapeba  &  CaUtu ,  vulneri  inftillatus ,  extrahit  virus. 

B    O     l     O    B     I. 

Bo  lOB  I  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Cobreverde ,  ulna^eftlongitudine  &polIicis  craftitic; 
coloris porracei  &:  pulchre  micantis.  /Edificiis  gaudet ,  neque  ulli  nocet  nifi  irritanti ;  morfus 
tamcn  illius  venenatus,  remedio  quamvis  eximio  vixcedit.  Radix  autemillanodofa  hcrbx 
Caa-apia  contufa  &  ex  aqua  pota ,  fummopcre  prodeft ,  cceterifque  herbis  antidotalibus  facile 
palmaminhoc  cafupra;ripit.  Milesquidam  gregariusanguemhunc  intcrarbuftalatitantem, 
dum  pede  forte  conterit ,  ab  co  in  fcmore  demorfus,  paucispoft  diebus,  toto  corpore  tu- 
mefafto & livefcente ,  deficicnte  radice  Caa-apia,  ca;teri(queremediisfruftraadhibitis, prs- 
fentibus  commilitonibus ,  quam  miferrime  exfpiravit. 

Caninana. 

C  A  N  I N  A  n  A  Serpens ,  ventre  eft  flavo ,  dorfo  autem  viridi ,  ofto  circiter  palnios  longus. 
inter  minus  venenatos  habetur :  ovis  viditat  &  vOlucribus :  Capite  &  cauda  refedis ,  ab  Afris 
&:  Amcricanis  comeditur.  De  peculiari  ilHus  antidoto ,  nihil  adhuc  certi  affirmarepoflTum. 
Vulgaribus  alexipharmacis  five  Europaeis ,  five  indigenis  fupra  enarratis ,  malum  fi  quod  infert 
facile  expugnatur.  Familiare  autem  illud  decodum  antidotalc  ,  ex  radice  lurepeba ,  cum 
pauxillo  falis,  huic  aliifque  morfibus  velpundlurisvenenatisfxpeapplicandumeftj  necnon 
frudus  Ananai  viridis ,  ifque  in  cataplafmatis  modum  contufus.  Denique  fi neceflltas  ulterius 
urgeat,  parslsfafcarificetur ,  moxquevivusgallinaceuspullusimponatur. 

I    B    I    R    A    c    o    A. 

Ibiracoa  Brafilienfibus ,  Serpens eft variegati coloris ,  albis , nigris ,  rubrifque maculis 
infignis.  Ejus  morfus  eft  admodum  vcnenofus ,  &  peflima  fymptomata  infert ,  haud  fecus 
quam  Cucurncu  ,  ut  a  Brafilicnfibus  accepi ;  quippe  fanguis  quantocius  a  morfu ,  ex  auribus, 
naiibus  &  oculis  profluit  &  nifi ftatim fubventum fuerit , moritur vulneratus.  Si  virus  nondum 
ad  cor  abierit ,  carne  ipfius  anguis  cofta  cum  radice  lurefeba ,  laborandt ,  Malva  ifco ,  Caapeb^^ 
Capypuba ,  additis  fummitatibus  Nhambi ,  ex  vino  internc  exhibitis  vulnerati  reftituuntur.  Ad- 
datur  cxternum  remedium ,  ex  capite  ipfius  fer^e  contufo  &  cum  Herva  de  Cobre ,  aliifque  ejuf- 
modi  ante  enarratis ,  prceparatum. 

Tareieoya  &Cacaeoya. 
Poftremo  angues  duo  amphibiorum  more ,  modo  in  lacubus,  modo  in  ficco  degentes  con- 
/piciuntur,  ac  proinde  hydri  vel  natrices  jure  dici  poflunt,  tametfi  non  jeque  perniciofi  ac  no- 
ftri  Europsei  efle  perhibeantur.  Atri  funtprorfus  nec  valde  magni.  Irritati  nocent,  vulnufque 
facile  curabile  infligunt.  Prior  Tareyboia,  pofterior  Cacaboya  appellatur,  qui  lutei  eft  coloris,  fex 
palmas  longus,  ruricolis  potius  extimefcendus  quod  Gallinas  devoret,  quam  quod  homini  le- 
thale  venenum  inferat.  Tamen  fecuritatis  caufa  Herbx  T^ambi  &  Erva  de  Cobrds  appofitce  cx 
arte ,  vim  vcneni ,  fi  quod  modo  fit ,  retundunt. 

Crocod  ilus. 

Crocodili  in  fluviorum ,  ftagnorumque  latebris  degunt ,  Africanis  CrocodiUs  fimiles ,  (ed 
utlque  minores:  raro  quinque  pedumlongitudinemexcedunt,  74f/?r/Brafilienfibus,noftris 
C3pitt9t1l0  di£ti;  hominibusnatantibusinfidiantur,  riftulatedidudo,acutiflimifq;  dentibus, 
ingentia  vulnera  inferunt.  Quse  vulgaribus  remediis  coalefcunt ,  prcefcrtim  vero  adipc  ipfius 
animantis.  Vulnerati  pariter ,  &  non  vulnerati  Crodilos  fummo  ftudio  veuantur,  partim  pro- 
pter  virtutem  Medicam  adipis ;  partim  ob  ipforum  teftes  myrothecium  infigniter  redolentes, 
quos  magno  pretio  divendunt.  Omafus  quoq;  hujus  lacare  exficcatus  &  in  pulverem  redaftus, 
contramorbos  calculi  ab  incolis  exhibetur.  Ovaquxplusquamviginti  vcltriginta  fubinde 
profert,  anferinorum  ovorum  magnitudinem  excedunt,  nec  folum  a  Barbaris ,  fed  &  militibus 
noftratibus  expetuntur  &  comeduntur.  Idem  de  ipfa  carnc  Crocodili  exenterata  didum  volo. 

B    I   B   o  R  a. 

Inter  tot  lacertorum  exercitus ,  quipalTim  in  filvis,  a^diumque  ruderibus  conipiciuntur , 
unicus  tantum ,  quantum  quidem  conftat ,  reperitur  venenofus ,  qui  Bibora  dicitur.  Cxteris 
lacertis  non  adeo  quidem  difllmilis  eft ,  fed  minor ,  digitique  majoris  magnitudinem  vix  exce- 
dit.  Cute  eft  cineritia  & magis albicante.  Corpore  omnibusquemembriscraflloribus,vene- 
noque  tumentibus-,  caudadeniquemultobreviori&Iatioriexiftit.  Plaga  abeoillatadilutam 
foetidamque  faniem  effundit ,  cum  tumore  livido ,  cardialgia ,  torminibus ,  ac  magnis  crucia- 

F  z  tibus. 


4+  GviLIELMlPlSONlS 

tibus.  Pcculiare  huic  malo  antidotum  nondum  eft  inventum.  Quapropter  hxc  aliaque  com- 
munibus  alexipharmacis  tam  exoticis  quam  indigenis ,  exturbanda  funt. 

SCO  LOPENDRiE.      AmBVA.      ScoRPlO. 

Scolopendrx  grandes  &  exigux ,  ut  &  centipedes  hirfuti  Ambua  didti ,  ac  arcuatim  fepen- 

tes  ad  Venenatorum  ordinem  referuntur.  Illx  asdeSjhx 
filvas  perreptant ,  olerumque  hortenfium  frutices  non 
folum ,  fed  &  homines  infeftant.  Scorpiones  Europacis 
funt  fimiles ,  licet  non  acque  noxii ,  proinde  idus  eo- 
rum  curatu  minus  difficiles.  Verum  cum  horum  trium 
infeftorum  natura  &  curatio  ab  AuCtoribus  paflim 
ante  me  tradita  fint ,  ncc  quicquam  ad  ulteriorem  illu- 
ftrationem  occurrat,acquiefcam.Quippe  folum  oleum 
quodeorumvivcntium  qualitates  abforbuerit ,  contra 
morfus  vel  idus  cum  fucceflii  appUcatur. 

N  H  A  N  D  V  G  V  A  C  V. 

Ex  Araneorum  genere  infignis  &  ftupendae  magnitudinis  hic  reperitur  ( forte  idem  cujus 
Plinius  mcminit  in  Indiis  palferis  magnitudine  confpici )  qui  in  ruderibus  &  veterum  arborum 
concavitatibu<: nidificat, TSlhmduguacu  appellatus.  Eum  cjcterorum  minorum ritu  texere non- 
dum  compertum  eft.  Exuvias  deponit ;  niger  eft  hirfutus,  dentibus  acuminatis  &  praelongis  ar- 
matusjob  pulchritudinem  &  ufum  in  pretio  habitis.  Irritatus  vcnenatum  aculeum  cuti  infigit, 
ita  tenuem,  ut  vix  confpici  poflfit.  Hinc  tumor  lividus  non  fine  cruciatu,  multoque  dolore  ex- 
furgit.  Nonnunquam  ratione  partis  percuflae  &fymptomatumfupervenientiummaIumadeo 
exafpcratur ,  ut  incurabile  reddatur ,  omnibufque  remediis ,  cum  ab  Indis ,  tum  a  me  inventis , 
prorfus  rcfragetur.  Proinde  ratio  habenda  ut  vulnus  dilatetur,  remediaquepaflimex  officinis 
&  authoribus  petita,  forinfecus  &  intrinfecus  adhibeantur :  Inter  qux  fit  Cancer  Aratu  prjcpa- 
ratus  eodcmmodoficutincapitedePifceCa^w^^^r^  fumdi£turus. 

PiscEs    Venenati. 

Inter  planos  Pifces  cartilagineos  dantur  Paftinacx  marinae ,  Torpedinum  &  Rajarum  fpc- 
cies ,  lives ,  csrulese ,  fine  fquamis  vel  aculeis  in  toto  corpore  ,  prjetcrquam  in  caudae  princi- 
pio ,  ubi  duo  breves  non  ferrati ,  fed  ad  fagitta^  figuram  formati  apparent ,  ac  proinde  hi  Pifces 
a  noftratibus  merito  ^ijlttct^t^t ;  ^  Brafilianis  Narmari  appellantur.  Iconem  vide  apud  Marc- 
gravium.  Non  procul  a  littoribus  degunt ,  vefcuntur  Pifcibus ,  quibus  ex  occulto  infidiantur, 
radiumque  iis  infigunt,  quo  ablato  edules  funt ,  ficut  fere  omnibus  illis  terreftribus  &  marinis 
pecoribus  contingit ,  quse  i(5tu  vel  morfutantum  venenum  infundunt.  Pars  vulneratainfeftiffi- 
mo  dolore ,  aliquando  &  paralyfi  mifere  afficitur.  An  aculens  ctiam  mortua  paftinaca  vires 
fuas  fervet ,  atque  non  folum  in  animantcs  ,  fed  &  in  faxa  &  herbas,  exferat eas,  ficut  Oppianus, 
iElianus,&  alii  teftantur  de  Europaea  paftinaca,  ego  nondum  comperi.  Dolores  f-dantur  opti- 
ma  illa  radice  'JMangue  aflata ,  eodemque  modo  ficut  in  ictu  Pifcis  liiqui  diftum  eft.  Dein  di- 
latato  vulneri  ejufdem  Pifcis  jecur,  &  teU  ipfius  cineres  cum  fucceflii  appUcantur.  Ita  uthic 
quoque  Pifcis  veneni  fui  antipharmacum  in  fehaberevideatur. 

De  Brafilienfi  Torpedine ,  ejufque  malo ,  vix  ad  horam  unam  atque  alteram  durabili ,  quia 
cum  Europjea  in  plerifque  convenit ,  iifdcmque  remediis  &  eodem  modo  curatur ,  particula- 
tim  nunc  agcre  fupervacuum  duco. 

M  o  V  c  I  c  V. 
M  o  V  c  I  c  V  Brafilienfilbus ,  excrementum  maris  pellucidum  •,  pulchre  rubrum  &  lcviffl- 
muni;  bullae  inftar,  figura  varia,  nunc  ovali ,  nunc  triangulari  fere,  aquis  fupernatatj  fla- 


tuque  intus  contento  turgidum ,  ftrepitumedit  fi  vi  rumpatur.  Qui  nudispcdibuslittoraob- 
ambulant ,  buliamquc  hanc  vencnatam  minus  providc  conculcant  ,  magno  dolorofoquc 

ardorc 


dbVeneniseorvm^^veAntidotis    Lib.  Ili.  45 

«rdore  afficiunmr  in  plantis  pedum  licet  callofis.  Ad  horas  aliquot  duiat  maluni ,  invito 
quovis  remedio  refrigerantc  &  anodyno  ,  ad  quod  confugiunt  faepe  fruftra :  ego  felicius 
caufticis  &  calidis  ad  extrahendum  ardorem  ufus  fum :  applicato  mordaci  ilio  Oleo  caftanciE 
de /^c^_;«  diflroluto  in  fpiritu  vini. 

Noxiis  pifcibus  annumerantur  quoque  uterque  illi ,  qui  Niqui  dicuntur  Brafilienfibus. 
Aculeis  in  capite  6cdorfo  praditifunt  admodum  noxiis,  quibusirritati,  tanta  vehementia 


pungunt,  utdolornon  folum  intenfus  inde  exoriatiir,  fed  membrum  paralyticum  pro  tenl- 
pore  maneat ,  praefertim  fi  tclum  (quod  aliquando  fit)  in  parte  vulnerata  rdinquatur.  Pra.-fen- 
tiffimum  remedium  eft ,  dilatatio  vulneris ,  applicatamox  radice  (Jl€af^gue  zSAta  8c  contufa. 
Unde  quidem  dolores  in  inftanti  exacerbantur,  fed  mox  ceflant. 

Haftenus  de  Natura  Serpentum  eorumque  animantium ,   qux  morfu  vel  i£tu  virulento 

hominibus  infidiantur  &  toxico  fuo  nocent.  Qujbus  calidas  &  humidas  hafce  regiones  abun" 

dare  haud  mirum  eft ,  quodpaucaagricolarum  induftria  excultx ,  nec  vifngorisa  venenatis 

&  noxiis  animantibus  repurgatx ,  cx  in  immenfum  multiplicentur.  Nunc  ad  illa  venena  quK 

intra  corpus  aflumuntur  defcendamus.  Qujequidem  duorum  funtgenerum,  nempe  venc» 

nata  tantum ,  vel  etiara  manifefta  qualitate  nocentia.  Utrifque  fua  remediorum  genera ,  ma- 

nifefta:vel  occultze  qualitatis  oppofitafunt,  quaslicctdiveda,  tamenin  curandi  modocon- 

veniunt.  Namcujufcunque  generisvenenaorepercepta,  fiinprimaadhuccorporis  regione 

haereanr,  pervomitum  &cIyfieresexturbareconvenit:  finin  corporisreceiTus  abierint,  cir- 

cumferentiam  verfus  trahuntur.  Interim  cor  adverfus  hoftem  admifllim ,  muniri  debet ,  raodo 

vera&  infallibilia  figna  veneniintus  afllimti  compareant.  Non  enim  aeque  manifeile  hicat- 

que in  morfu  vel idu Serpentum  morbi  caufa fe profert,  fed  ferc  latet ,  quia  qui  venena  fubrai- 

niftrant  variis  technis  dolura  non  folura  tegunt,  fedexecrandisartibus,  novasquotidieraix- 

turas  comminifcuntur ,  applicando  adiva  pafllvis,  &  qualitatibus ,  aut  addendo,  aut  de- 

■mendo ,  ut  longo  tempore  poft ,  figna  illa  &  fymptomata  ulla  vix  fe  prodant.  Nec  cnim  (ut 

fieri  foletiis  qui  forte improvide  fimplex  aliquod venenum  hauferint)  femper  anirai  &  Virium 

defedus,  cordis  anguftia ,  vertigo,  vomitus ,  torvus  aipeaus ,  afiaquefirailiafubfequuntur, 

ficutGalcnus  docet  cap.  vi.de  iocis  affcdis  evenire.  Quid;  quod  fubinde  vix  uUa  prirais 

menfibus  triftitia  aut  leviflimum  xgritudinis  indicium  in  iilis  notetur.  Donec  tandcm  longo 

temporis  intervallo ,  ungues  &  corporis  extrema  livere  incipiant.  Aliquando  nihil  nifipoft 

mortem  exterius  apparet  prorfus ,  atque  unum  vel  alterum  vifcus  corruptum  ac  tabidum  per 

anatomen  fcfe  oflfert.  Cur  &  quantum  venena  lateant  docet  Thora.  a  Vega  Com.  in  loc. 

AfFed.  Utinam  Barbarorum  nequitia  numquam  excogitafl!et  tam  perniciofos  horum  vc- 

nenorum  abufus ,  minoriquefolertiaprxparare  noviflcnt,  ut  ociusvel  tardius  operarentur. 

Nam  licet  obma)orem  vclminoremfubjedi  refiftenriam,  eaarte  concinnareilla  neiciant, 

utftatahorainterimant -.  tamenutexperientiapotius  quamrationeconftat,  ignaviorem  cfle 

cicutasacopiiopcrationem,  quamarlenici  autfubUmati:  ita  venenailli  habent  velliraplicia 

velcompofita,  quxexhibita&admota  admenfesaliquotfepultamanebunt ,  antequamfuas 

facultates  exerant.  Undc  liquetvenenahaud  unaeademqueratione  operaii,  nequcredaad 

cor  fcmper  ferri ,  fed  eam partem  maxime  occupare ,  cum  qua  occiTlte inimicitiam  cxerccnt: 

Cumalias  tefte Avicenna  oporteret  omnia  venena  eflefrigida  &ficca.  Nam  ficutSoIanum 

&  Hyofciamus ;  ita  quoquc  fel  pifciculi  Guambajacu  cum  capite  aniipathiam  habet.  Fungi  & 

MA-aipuera  nervos  infeftant,  Ipafmos  convulfionefque  mortiferas  inducunt.    ' 

F  ^  Suppli' 


46  GviLlELMlPlSONlS 

Supplicium  quidam  Brafiliani  vencfici  fubituri ,  mihi  obnixe  roganti ,  ut  me  horum  arca- 
norum  priufquam  e  vita  difcederent ,  participem  facerent,  inviti  pauciora  quxdam  rcvela- 
runt.fafllquefunt,  impunenon  folumfehaec&fimiliaveneficiaexcrccre;  fed  &  regium  effc 
laudemque  mereri  inter  fuos ,  ingeniifolertia  excellcre,  novafque  veneni  mifcelas  excogitalTc. 
lili  namque  fagittas ,  aquam ,  aerem ,  veftes ,  cibos  &  fr uftus  crefccntes  inficiunt ,  ut  tardius  & 
pcdetcntim,  non  ftatim  iiomines  extinguant. 

Sic  fellis  Bufonis  Curum  &  vermiculorum  ex  venenato  fucco  M.mipuera  pronatorum, 
herbarum  Acm(\i\e  Tangaraca  ,  luquery  ,  fruduum  Ahouay  &  Mucum  aliarumque  multarum 
Vircs  artificiofe  &variis  modisab  illis  intenduntur  ac  retunduntur.  Itautin  his  ac  fimiiibus 
venenis ,  ad  innatam  abditamque  corum  vim ,  occulta  qujedam  mixtura  acccdat ,  ac  proinde 
curationis  aliquandofitcxfors.  Quaproptcr  ipfoVcneno,  quo  noxa  cft  illata,  incognito, 
ad  communia  primum  antidota,  paffim  a  Diofcoridc,aiiifque  authoribus  prodita,  dein  ad  pro- 
priailla  nativa,  abincolisprimiscelebrata,  confugiendum.  Multa  fane  ad  hanc  doftrinam 
facicntia  defidcrantur ,  acfortafTefemperdcfiderabuntur,  invitofcdulo  acindcfefTo,  occulta 
remcdia  inveftigandi  ftudio ,  adverfus  tot  abditas  &  tam  malignas  rerum  qualitates,  calamitofo 
generi  humano  infcftas.  Si  vcro  contingat  figna  vencnorum  calidorum&frigidorum,  tuni 
&  obftruentium ,  fuffocantium  atque  erodentium  in  asgris  apparcrc ,  fingulis  ftatim  qualita- 
tibus  fua  opponcnda  efle  remedia  contraria  nemo  ignorat.  Minus  tamcn  confultum  folis 
illis  fiderc;  quia  licet  manifeftarum  qualitatum  fymptomata  multa  graviora  videntur,  aliis 
latentibus,  occulta  tamen  magis  exitialia  adeoquc  pluris  facienda  funt. 

C  u  R  u  R  u. 
IntervencnaqucEdclcteriapotiflimumvi  poUenteft  bnio  Cururu,  infignis&tumens,  du- 
ploqueEuropseomajor,  cincritii  vel  fpadicei  coloris ,  nimium  notus,  ac  quovis  modovcl 
mi£tu  &  faliva  exrerius,  velintus,  longe  qui- 
dempejus,  fangaine,  imprimis  fellc  aflum- 
to,  inficit.  Hos  pcrditiflTimi  Barbari  aliique 
eorum  aemuli  torrefadtos  in  pulvercm  redi- 
gunt,  &  Icthalia  inde  pocula  conficiunt ,  ea- 
que  vel  minima  quantitatc  clam  propinant. 
Hinc  faucium  ftatim  &  gutturis  inflamma- 
tioncs,  ficcitates,  anhclitus,  fxtores ,  fingul- 
tus ,  vomitus  ,  dyfenterix ,  animi  deliquia, 
oculorum  caligines ,  convulfiones ,  deliria, 
ac  pallores.  Siremedio  locus,  corpus  fta- 
timper  fuperiora&inferiora  evacuant&li- 
berant  a  reliquiis  vencni ,  excrcitio ,  balneo, 
aegro  in  furnum  calcntem  vcl  animal  difcit 
fum  impofito .  Gcneralia  alexipharmaca, 
compofita,  per  dics  aliquot,  juxta  &  TipiocAy 
tum  radiccs  nativas  antidotales  ex  vino  pro- 
pinant.  Prae  cxteris  vcro  ^vzxh^iNhamhi,  quce  prazrogativam  ^benigna  natura  vidcturacce- 
pilTe ,  tam  magno  malo  adverfam ,  exhibenda.  Nam  etiamfi  bufo  ,  hic  tam  perniciolb  turgeat 
veneno,  non  tamen  ita  invincibile  eft,  ut  fuo  contrario  non  ccdat.  Quippe  fblus  fuccus 
ISIhambi,  exprefTus  &capiti  veldorfo  bufonis  (praefertimprius  interram  fricato)  inftillatus, 
illum  dido  citius  interimit.  Ranae  quoque  dantur  variae ,  terreftres  &  paludofce ,  partim  edu- 
lcs ,  partim ,  ficutin  Europa ,  non  edules.  IdemPlinius  lib.  xxxi  i .  cap.  v.  de  quibufdam  ranis 
teftatur.  , 

C    O    T    O    R    A. 

IUaquae  Cotora  a  Brafilianis  nuncupatur,  intus  afTumta ,  veneno  cft ,  quod  fupradiftis  reme- 
diis  facileexpellitur :  forinfecus  vcro  applicata  &  cx  artclinimcnti  vcl  empiaftriformaprxpa- 
rata,  doloribus  articulorum  &  membrorum  ex  frigore  natis,  medetur. 

PiscES    Venenati. 

Inter  tam  immcnfa  fluviorum  &  marium  pecora  Americana ,  qucedamin  totumedulia, 
quaedam  parte  aliqua  vel  externa ,  vel  interna  vcncnata  habentur.  Quod  ut  in  aliis  animanti- 
buSjitain  Serpcntibus&  quibufdam  Pifcibus  cvcnit.  Sicut  enim  Draco  marinus  in  Europa 
folisfpinis,  Paftinacafoloradio,  Julidcsfolo  morfuvencnum  infundunt ,  ahis  partibus  fine 
pcrnicieedulibus:  ita  imprimis  in  his  Pifcibus  Guambajacuvx^CKc'^-,  quinon  mini.iscxtcrna 
facic,  quam  interna  qualitate  funt  admirabilcs.  Ca:tcris  autcmcjulUcm  fpcciei  prxcminet 

familia- 


deVjeneniseorvmqjveAntidotis     Lib.  III.  47 

familianfTima rana pifcatnx ,  Gmmbaiacu  atinga,  parvus ,  vix palmam  lon"-us ,  pidlus, pulchris 

oculis ,  rotundus ,  qui  intcr  Orbes  habitus ,  Lufitanis  &  Bclgis  mcrito  fufflator  dicitur ,  quod 

mirum  inmodumab  aquis  extraftus  ronchum  qucndam  cdat  &  ad  orbis  figuram  feinflct, 

atque  inmomento  intumefcat  ac  detumefcat.   Multum  cxpctitur  &  pro  epulis,  maximo 

intcrdum  vitx  difcrimine,  ab  imperita  plebe  apponitur,  fi  .7  foUiculo  fcllis  non  probe  Ubcretiar. 

Inrrahorxnamque  fpacium,  cjus  particulavel  ciceris  magnitudinc  aflumta ,  tam  horrcnda 

(ymptomata  infert ,  ut  mox  a:gro  caligent  oculi,  mens  vacillet ,  lingua  tardefcat ,  membrorum 

tremor ,  fudorque  frigidus  fubfequatur ,  facultates  omnes  rcfolvantur  &  fileant ,  moxquc  ve- 

neno  extinguantur.  Scd  benignamaternatura,  prxfcnsac  facilc  rcmedium  huic  calamitati 

oppolliit.  Cum  prxdicti  enim  orbcs  Gmmhajacu  juxta  fliiviorum  oftia,  ubipaludcs  &fta- 

gnantia loca  fingulis  a;ftibus  inundantur ,  fedem  figant ,  iifdem  quoque  locis  plurima  Cancro- 

rum  gcnera  vivunt  &  arbufta  habitant  paludofa.   Quos inter  non  ita magni  repcriuntur ,  mul- 

tipUci  ac  variegato  colore,  cxruleo,  albo,  rubro ,  violaceo ,  chelis  aequalibus  armati ,  quorum 

crurapilisnigricantibusfuntveftita.  Wos  Aracu  appcllant  Brafiliani.  Exhisunus  contufus& 

exvino,  citra  moram  afllimto  veneno  (namante  horasquinque  velfex  kthumfa^pe  infert) 

propinatus,  per  vomitum  virus  exturbat,  quahtateque  occulta  malo  validiflimo  refiftit.  Prx- 

miflislpecialibus,  communia  quoque  praefidia  fuperius  tradita  non  negligenda ,  ut  funt  Ti- 

pioca  4e  M.indihoca,  radices  laborandi,  Ipepaaimha,  Caiapia,  Vrucu,  aliaqiie  fimilia  remedia  qu;e 

neceflitas  excogitavit.  Nec  forte  naturadiffert  IiicCancerBrafilienfis,  abillo  dequoGale- 

nus  in  libro  fimplicium  contra  Pelopemprsceptorem  fuum  contendit ,  Cancrum  rabiofis 

confcrreqccuIta,non  manifeftaqualitate.    EtPIiniuslib.  ix.  cap.  3 1.  eos  contra  Serpentum 

idlusmederidicit.  Etimprimisilludlib.v.cap. 3  2.  Cancrifluviatiles  trifipotique  exaquare- 

centes ,  contra  omnia venena  profunt.  Morfis  vero  a  cane  rabido ,  item  PI¥aIangio ,  Scorpio 

aliifque  venenatis prodefle  etiam  apud  Ariftotelemlegere  eft  lib. i  x.cap.v.  Diofcoridem  lib.  1 1 . 

cap.  12.  &GaIenumhb.  ix.  de  fimpUcium  medicamentorum  facultatibus 3  /Etium  lib.vi. 

cap.  24.  /Eginetam lib.  v.  cap.  3 . 

Alius  datur  Guamajacuguara  BrafiUenfibus  diftus,  priori  multum  fimilis,  fed  viridioris  colo- 
ris.  Noxam  fcre  eodem  modo inferr  fel illius ,  fed longe remiflTius ,  quam praxedentis 5  cura- 
turauteni  eifdemremediis. 

Tertius  denique  Guamajacu-ape  Brafilienfibus,  ejufdem  quidem  generis,  non  tamen  orbicu- 
laris ,  fed  potius  triangularis  •,  a  fquamis  quoque  ut  ca:teri  nudus  ,  verum  quafi  fcutiferus 
&  loricatus.  Hicfi  ex  cacabo  ferventi  accipiatur  &calidus  comedatur,  adeo  mentemfta- 
timturbat,  utnonnulliebriis  ,  quidam  &  phreneticis  fimilesvideantur:  Sinvero  coftus  per 
integram  nodlem  fervetur,  cxteris  pifcibus  dignitatc  neutiquam  concedit,  atque  tutocon- 
vivis  apponitur. 

F    V    N    G   I. 

Novem  fungorum  fpecies  diverfis  nominibus  funt  diftindx ,  ficut  aUbi  traditum  eft ,  quos 
omnes  generali  nomine  Carapucu  nominant.  Horum  quoque  in  hoc  Americje  tradu ,  ficut 
in  Europa ,  aUi  venenati ,  qui  confradi  varU  funt  coloris ,  lividi  &;  cafii ,  ex  SterquiUniis  Ugno- 
que  putrido  protuberantes :  aUieduIesac  copia  tantum  nocent,  qula  ventriculum  frigore 
&  flatibus  nimUs  diftendunt ,  caloremque  naturalem  extinguunt  &  craflTo  lentorc  ftrangulant. 
Ob  regionis  temperiem  calidam  &  humidam ,  noQium  denique  frigus  &  vapores  venenatos, 
minus  tuti  judicari  debent  qualefcunq;  Fungi,quam  in  aliis  regionibus  frigidioribus.Inter  iUos 
pejoresquifunt,  fingultum  excitant ,  inteftina  exulcerant ,  corporiac  facieiinducuntpallo- 
rem,  urinam  remorantur,  arterias  intcrcipiunr :  ad hxc frigus ,  tremorem ,  fudorem  frigidum, 
mortemdeniquealFerunt.  Prjetcrcommunia  alexipharmaca  calidlora ,  eximium&  prafens 
natura  produxit  Antidotum ,  utramque  nimirum  radicem  lahorandi ,  de  quibus  fuo  loco  age- 
miis ,  qu3E fudores  &  urinas  cun£lantes  provocant ,  &  colorem nativum  fuftbcatum  a frigido 
malignoque  vapore  vindicant :  imo  deiperatos  revocanta  letho,  fiflatima  fumtoveneno, 
fuccus  illarum  ex  hauftuviniexhibeatur. 

Tangaraca. 

Tangaraca  omnes  fpecies  lethiferae  (ficut  in  tradatu  fimpUcium  dicemus)  ac  proinde  inco- 
lis  &  advenis  pariter  deteftabiles  habentur.  Quarum  folia  &  flores ,  facie  licet  externa ,  non 
tamenefficaciadifterunt:  foUis  enim  aut  floribus  deguftatis,  corpusmoxintumefcit,  mens 
turbatur;  oculiincipiuntcaligare.vertigines,  animique  deliquia  oboriuntur,  deniquemors 
ipfa  fequitur ,  fi  remedium  non  protinus  adhibeatur.  ReUquis  antidotis  merito  praferuntur 
radices  illae  decantatae  Pecacunnha  &  Caiapia ,  toties  defcriptx.  Aliqui  pr^e  c^etcris  Antidotis 
tutiflfmium  exiftimant,  ipfi  radici  hujus  plantK  Tangaraca  fidere,  quam  miro  ac  feUci  cum  fuc- 

ccflli^ 


48  G    V    I    L  I   E   L   M    I      P    1    S   O    N    I    S 

ceflu,  indifcreta  quantitate  exhibent.  Barbara  hffic  gens  uro  certxdofi  nititur ,  qUafi  id  cu- 
jufque  judicio  rclinquens.  Quod  quidem in his  Antidotis ,  aliifque medicamentis , illis  empy- 
ricis  nonfolum,  fed  &  rationalibus  praaicis  familiare  eft.  InexcefTuenimpeccaremalunt, 
quam  in  defedu,  ne  Antidoti  inopia  forte  a  veneni  copia  vincatur . 

Herba  Casta   fiveMiMosA. 

Eximije  illse  herbse  cafts  five  Mimofic  a  CIufio,aliifque  Exoticorum  confultis  defcripts,fed 
a  nemine  adhuc,  quod  fciam,  earum  qualitates  bona;  vel  malx  explicatx. 

Primo  quidem  carum  folia  in  pulverem  redada,  &cxigua  quantitate  aliquoties  exhibita, 
clam  exitium  hominibus  inferunt ,  pecoribus  aUmentalia  exiftunt. 

Secundo radices  carum  non  minus  tutum  praeftant  Antidotum ,  quam folia  perniciofo  tur- 
«^ent  vcncno  ,  fi  multum  &  faepe  in  ufum  adhibeantur.  Providi autem  cft  Medici in hoc  & fi- 
milicafu,  prsterfpecificaadgeneralia  quoque  confugcre  alexipharmaca,  fiveexotica,  five 
domeftica.  Tumquod  fcelerati  homines  h3ec&  fimiliavenena,  varie  componant&  clam 
cibis  immifceant ,  tum  quod  fubinde  in  principio  vix  quicquam  evidenter  ac  fignis  prxviis  ap- 
pareat ,  fenfimque  vitam  depopuletur.  Quippe  non  folum  pro  fubjefti  refiftentia  fed  veneni 
quoque  mifcela  &  quantitate,  tardius  vel  citius  vitam  depafcitur  haec  herba,  ut  cachedici ,  an- 
helofi,  triftes  incedant,  donec  tandem  vita  defungantur. 

Manipv   era. 

Tamctfi  in  traftatu  de  Mandihocs  radice ,  de  medica  &  venenofa  qualitate  egerlm  in  ge- 
nere,  ordotamen  nuncpoftulat,  non intaaum reliquifle venenum tam  familiare,  nedicam 
domciMcum, Ma%iipueram ,  ideft,  (uccwmdiQ Mandthoca ,  quipotatusvehementerinflatcor- 
pus ,  ventriculum  afficit  dolore ,  cum  rudu ,  naufca  &  tenefmo :  hinc  mox  oculi  obfufcantur, 
vertigines,  pcrpetuique  dolores  capitis  accedunt ,  tandemque  extremorum  frigus ,  animi  deU- 
quium,  & ipfa mors  fuccedit.  Quapropter  famuUs  hanc  radicem  praeparantibus ,  ne  a  noxiis 
vaporibus  inficiantur ,  flores  TO'^»^/ &  radices  rr«f« ,  efculcntis  &  potulentis  admifcerene- 
ccfle  eft,  ad  muniendum  cor,  &  ventriculum.  Sed  diabolici  venefici  tam  praefenti  veneno  non 
contenti,  exfuccohoc,  ftudio  refcrvato  ufque  adtotalemejus  putredinem,  alriorem  corru- 
ptionis  gradum  ex  vermiculis  inde  pronafcentibus  ( qui  Tapuru  ipfis  dicuntur;  quasrunt ,  iif^ 
que  in  pulvcrem  redaais,hominibus  pro  libitu  infidiantur,ita  ut  exigua  Ucet  quantitate,  vitam 
certifllme  &  citiflTune  adimat ,  fifimplex  exhibcatur-,  ficompofitum  &  viribus  imminutis 
(quod  potifllmum  pulvere  herbx  de  :^f[a  Senhora  &  Nharnbl fieri  folet;  longo  poft  tempore, 
ne  nefanda  fcelera  inpublicum  prodeant,  mifcreinterimat.  Multa  quidem  remedia  contra 
hoc  malum  excogitata ,  omnium  tamen  praeftantiflTuna  funt ,  quae  ipfo  ftatim  principio  morbi 
pervomitoriainftituuntur.  Horum  Ipecacuanha^  Caiapta  facilc  praecipuafunt,  quodalexi- 
teria  &  vomitiva  vi  fimul  polleant.  Clyfteres  veneno  frigido  refiftentes ,  ac  flatus  tctros  dif- 
cutienres  mox  fuccedant ,  eofque  Tipioca  &  radix  laborandt  imprimis  ingrediatur ,  quorum  an- 
tidotalis  vis  alte pofita  cft  aNatura.  Pofthaec  praeter  Diafcordium  &  Theriacam ,  malum  per 
fudores&  urinas  ec^ucentia,  familiaria  praefidia  funt ,  radices  de  cJW^/^^4 //co ,  Piede  Galinha, 
Hhambi,  lacape,  lurupeba ,  Vrucu^  Vtfcjueira. ,  Caapeba.  Adhaec  radix  &  praefertimfuccus  fru6tus 
c^w^»^,  largiter  &  crebro  hauftus. 

Araticvpana. 

Sequitur  fruftus  arboris  AraticH pana ,  qui  ('licet  a nonnuUis  comedatur ,  quia copia  tamea 
l^editj  dum  frigorc  nimiocaloremnaturalemopprimit,  eademqueventrisfymptomata  exci- 
tat,  quarvenenafrigidafolcntmovere,  ad  venenatorum  claflTcm  rcfcrri  folet.  NihU  ulterius 
dehocfruau  dicendum  reftat,  quodin  praecedentibus  fitintaaum,  quippeiifdem  medica- 
mentis,  quibus  Fungorum  &  Manipuera  noxiae  qualitates,  hac  quoque  expugnatur. 

MVCVNA       GVACV. 

tj\Iucuna guacu  faba ,  in  tanta  Siliquarum  &  Silvcftrium  multitudine ,  caeteris  pulchritudine 
ac  magnitudine  facile  prjEcelUt.  Crefcit  ex  arbore  qux  ejufdem  eft  nominis.  Faba  autem  hxc 
nigra  pcUclapidis  fcre  duritiei ,  pilis  flavis  molliter  eftveftita,  manumlonga,  &tresdigiros 
lat^a.  Vi  cffiaaa,  pulchcrrimi globuU ,  interftitiis  divifi,  exinde  prodcunt,  tres  quatuorve, 
punicei  &  rubri  coloris ,  rotundi ,  laeves ,  magno  hylo ,  qui  fi  in  aqua  macerentur  vim  no- 
xiam  expartc  dcponunt,  &cumT///oc4  ^^/l/W/^ocrfpraeparatiBarbariscduIcsfiunt.  Itaut 
vcncnara  corum  qualitas ,  non  ufquc  adeo  alte  pofita  ^  natura  videatur ,  quin  rctundi  fe 
patiatur  a  corrcaorio  convcnienti.  Quippe  cum  interior  fabac  fubftantia  aeris  fir&mordi- 
cans,  vifccravcUicct&ufquc  adeocorpus  turbct,  utvomitusviokntus  &  alvus  moveatur, 

Rcfd- 


»E     Facvltatibvs     S  I  m'p  L  I  C  I  V  M     LlB.   IV.  49 

Refrigcrans & dcmulcens,alimentum lioc medicamcntofum ex T/^iocahaam ,  cxtens  An- 
tidocisprafcrnlolct.  '  • 

A  H  O   A   Y. 

Diiplex datiir  A  h  o  a  y  arbor-  altera  Ahoay-guacn,  fivc  major,  altcra  Ahoay-mm,  fcu  minor 
dida.  Proptcr arboris non  folum ,  fed  &:  fruduum  quoque  magnitudincm,  differunt.  Quippe 
hxc  pofterior  vix  nucem  avellanam,  cui  multtmi  fimilis  ell,  adxquat :  illa  plus  quam  caftancjc 
magnitudinis  nuces  profert.  In  diflitis  tantum  nemoribus  ha- arborcs reperiuntur ,  foliis  ma- 
gnis  oblongis,  deterrimi  odoris,  quarum  frudus  monftrare,  toties  hegarunt  Baibari,prx  mctu 
ne  aliquando  in  illos  ha.'c  cuderetur  faba.  Cum  enim  prajfcntius  venenum ,  quam  nucleus  prx- 
difti  fruftus ,  ab  illis  nondum  fit  inventum ,  id  fecretum  fibi  fervandum  arbitrantur ,  ut  tuto  ve- 
neficia  fua  diabolica  exerceant.  Nucleos  enim  illi in  pulverem  redados ,  variis  dolis  &  tcchnis 
prxparant,  &  clam  ciborumobfoniis  vel  Nicotianx  immifcent,  ut  ocius  vel  tardius  vircs  excr- 
ceant.  ScrupuU  cnim  plus  minufve  quantitas  ore  affumta,  graviora  facilc  fymptomata ,  quam 
ab  aUis  illis  vcnenis  illata,inducit.  Quibusfpecificum  antidotum  ad  ha:c  ufq;  tempora  nondum 
eft  inventum,  quamobrem  mortem  quantocius  adfert,f  1  generaha  «Sc  communia  alexipharma- 
caniliU  profint.  Horum  fruauum  putamina,  duriflimafiuit  &  tinnula,  quare  ab  illis  tintmabii- 
lorum  vice  ufurpantur ,  &  brachiis  pedibufque  circa  talos  in  faltationibus  potiirimum  circum- 
danturornatus  gratia.  Quomodo  filise  gofFypio  inter  feconnexa  fint,  videreeftexlcone, 
quam  dedit  C.  Clufius  in  Exoticis,  in  notis  ad  Hiftoriam  Garcia:  ab  Orta,  Ub.ii,  cap.xi . 


GUILIELMI     PlSONIS,     M.    D-. 
LIBER       ^VARTFS, 

Qui  agit  de  FaciiltatibusSimpliciiim. 

C    A    P.       I. 

T)e  Saccharo, 

O  s  T  Qu  A  M  illa  America;  pats,  quse  nunc  vulgo  B  r  a  s  i  l  i  a  dicitur,  inter 
duos  Havios  Marauhofi.  &cde/aFlata,  fita,  paulo  poft  Capralis  accefluma 
Vefputio  Emmanuelis  Regis  PortugaUice  aufi^icUs ,  pauloaccuratiusanno 
circiter  cl o  I D.  effet  explorata ,  Lufitani ,  intra  promontorium  Olindx 
a.mc£niffm-\umSclnfula.m/u>fMraca?n,  primum  Uttoraantea  inco'>nita  le- 
gerunt.  Ubi  juxta  rupem  fiflam  Brafilianorum  tugurUs  confpeais°  ad  ter- 
ram  appulerunt ,  &  de  nomine  loci  foUiciti ,  quantum  potuerunt  inquiren- 
tes,  Parammbuco,  hoceft,  mareperforatumvocari,  aBarbaris  refponfum  tulerunt.  Unde 
hodie  quoqae  omnium  Praefedurarum  Brafilienfium  feUciffima  &  princeps ,  ideni  nomen 
obtinet.  Cujus  receffuscura  altiusexplorarcnt,  indignum  exiftimarmit,  Ugnorubro,  Ucec 
maximi  proventus  ad  tingendos  pannos,  acquiefcere:  praefertim  cum  pra;ter  confra^-ofos 
montes&  faltus  inacceffos ,  miro  Dei  bcneficio ,  longe  lateque  partimin  planities  foIiiTas, 
partim  in  colles  clementer  afTurgentes  terras  confpicerent ;  tum  &  pr^eftantiflimis  fruftibus  & 
frugibus  Europxis  inveftis,  rnirabiU  proventu ,  ea  producere  &  foetificare  experirentur.  Tan- 
dem  foecundum  hoc  folum  cannis  Sacchariferis  aptiflamum  judicarunt:eafque  a  campeftribus 
quondamhominibusdetedasinlnfulisFortunatis,  huc  detulerunt,  qux  tandcm  obfuavcm 
fuccum  quafiadmanustraditx,  ufumqucmpoIUcebantur,  olim  filveftres,  nuncexcuIt.T& 
domefticae,  toto  fere  generi  humano  prxftant.  Ita  ut  coelefte  hoc  donum,  Attico  mclli  multis 
partibus  prsferendum ,  excclfis  incluf um  arundinibus ,  hifce regionibus  imprimis  conceftlim 
fit.  E  quibus  tum  aquaria  mola,  tum  boum  indefeffo  labore  agitata,  dulciffimus  liquor  cxpref^ 
fLis,inahenis  excoqucretur,quemadmodum  hacfequentiimagine  exprefllim  videtur, 

Multjchodie  Lufitanorum&  Batavorumhujus  generismachina;  hic  confpiciuntur.  Nec 
ulla  hujusterrjemerx  eft-,  exquaplus  lucri  &emoIumenti  ad  negotiatores  redundet.  Nam 
Saccharorum  cx  omni  Brafilia  olim  colligebantur  Arobs  decies  centies  mille ,  idque  quotan- 
nis,  atque  in  Europam  dcveda,  certifruno  compendio  divendebantur. 

In/EgyptoSacar  Arabicum  (undeSaccharum  noftrumdiaumvolunt)  cxhumili  &  cxi- 
gua  planta,  inftar  cryftalli  vi  Solis  coagulatur.  I n  India  vero  Orientali,  ex Manbu arbore arun- 
dinea  (videGarc.abOrtacap.xii.)  & nodof:i ,  populo  infigni  non  abfimiU,  Sacar  Mattbu, 

G  queni 


V 


LIELMI       PlSONlS 


50  \a    V    I    L    I    E 

quem  Tah^xir  appellant,  vifcofum  albicantemque  liquorem  promanare  conftat,  ut  Avicenna, 
Rhalis ,  &  Serapio  teftantur.   Tamen  altcrutrum  vel  infita  qualitate ,  vel  conficiendi  dextcri- 


tate  adxquari huic  arundinacco  poiTe,  ncmo  credat.  Planta  fiquidem haec noftra  fruticis inftar 
firmitate  prcedita ,  fucco  dulciturget.  Silveftriarundiniexternafacieeft  fimillimaj  iiifiquod 
hxc  crebrioribus  articulis  aliquando  diftinguatur ,  imprimis  fi  anni ,  terraeque  intemperies  mi- 
nus  rcipondeat.  Qoo  enim  majora  internodia ,  eo  feliciorem  meflem ,  quo  breviora  eo  infc- 
liciorem  agricolae  prsenuntiant. 

Hsc  arundo ,  Vtba.  Brafilienfibus  dida,  minus  in  montibus  &  collibus,  licet  irriguis ,  quam 
pratls  glebofis  &  pinguibus ,  luxuriat ,  ficuti  videre  eft  in  Parnambucenfis  prsEfecturx  maxima 
fertilitate  &  planitie  agris,optimeque  canhiferis:  qui  inclytis  undiquaquc  amnibus  dividuntur, 
&  a  pkxviis  &  inundationibus  ripas  egredientibus  rigantur  •,  quarum  beneficio  a  formicis  cse- 
terilque  infedis  noxiis  liberantur ,  ficut  per  nivem  in  Europaeis  regionibus  folent.  Sed  mifla 
digreflione  ad  propofitum  redeo. 

Primo  agri  vomere  invertuntur ,  cratibufque  aut  ferro  ancipiti  farriuntur ,  inque  re£tos& 
xqualiter  diftantes  fulcos  profcinduntur.  Qmbus  cannarum  taieae  ita  inhumantur ,  ut  fummi- 
tates  utriufque  fe  contingant:  atque  ea  ratione  iacunae  vomere  faftae  ,  manent  repletae ,  qux 
ipfa  eadem  terra  poftea  adimplentur.  Plus  terrae  aeftate,  qua  operiantur,  requirunt,  ne  intenfior 
Solis  aeftus  pcnetrct,  cannafquc  exficcet :  Hyeme  vero  minus,  ut  facilius  uligine  imbuaniur,  & 
terrze  pondus  germinationem  retardet.  Qup  major  humiditas,eo  citius  exfurgit  arundo,hinc- 
que  quilibet  articulus  novam  producit  cannam,ab  omni  parte  cannas  fuas  ac  radices,ex  lacuna 
cui  impofita  eft,  extendens.  Nodo  cannx  circumcirca  pullulatturio,  a  quo,  terrae  incumbenSj, 
truditur,  frutexque  emergif.  itautdeccmautadfummumduodecimmenfiumfpacio,  canna 
maturefcat, inque  juftam  longitudinem excrefcat.  Expertiores  agricolae  menfes  Auguftum & 
januarium  plantationi  confecrarunt.  Augufto  tamen,qui  menfium  hibcrnorumpoftremus,fe- 
licius  hsc  inftituunt,  quod  tellus  noviflimis  pluviis  imbuta,plantas  fuo  gremio  mollius  foveat. 

Arundo  maturata  tempore  praefato  exfcinditur;nonnunquam  &  ad  annum  ufque  fequentem 
in  agro  relinquitur ,  &  tunc  canna  vetus  nominatur,  quafi  feges  rcftilis.  Intra  hoc  tempus  nova 
denuo  progcrminat,  quae  poftea  fimul  cum  veteri  refecatur.  Si  intra  biennium  non  fcindatuty 
nuUiusexindepretiihabetur:  paulatim  enim  in  agro  marcefcit,  acdeficiente  humore  extin- 
guitur;  nifi  forte  peculiari  terrae  beneficio  prorogetur  ultra  ordinarium  durationis  tempus. 
Plants  tenells  &  juvenes  bene  inhumatae,  denuo  propagari  numquam  fcre  indigent,  quod  diu- 
turnitate  tcmporis  non  emoriantur,  ne  ad  quadragintavelquinquaginta  annos  quidem  •,  ita  ut 
fuapte  natura  vel  nemoris  durationem  adaequare  valeant,nimirum  folo  bcnepingui ;  nam  quae 
in  fitienti  &  arduo  crefcunt ,  vix  ultra  quinqucnnium  vivunt.  Interitum  autem  ex  accidenti 
cannis  inferunt ,  fideratio ,  caries ,  potiffimum  vero  fi  immiflb  a;ftate  inccndio ,  ncc  fuperve- 
niente  pluviaad  radicem  ufque  prienimia  ficcitate  comburantur,  magno.  hercle  pofieflbris 
damno.  Proinde  qui  cannas  inutiles  &  frugiperdas  exftirpare,  fuoque  bono  comburcre  cogi- 
tat, utnovxrenafcantur,hyberno  tempore,  nonaeftivo,  hoc  inftituat.  Immodica  quoquc 
inundcitionc  cum  nulla  C3cumina,cmergunt,canna;  fuffbcantur:  ita  ut  urriufqucexcefli],  nimio 
leftu  exare(cant,nimiaq',  fluviorum  illuvie,eaque  ftagnante  refrigcrentur,  unde  ftirpitus  evelli, 
alixque  dc  novo  plantari  poftulant.  Genus  denique  quoddam  vcrmiculi  nigri  alati  Gtiirapcacoca. 
Brafilicnfcs ,  -pao  de  Gulinha.  vulgus  appcUat ,  in  locis  potifllmum  uliginofis ,  radiccs  corrodit, 
cannafquc  iutcrimit.  Poftremo  ab  herbis  voluntariis  malc  illis  fit,qux  mirum  in modum  fa:pe 

luxu- 


DE     FAcVtTATIEVS      SlMPLIClVM      LlB.   IV.  5i 

luxntiantes ,  hifce  fativis  adraodiim  obefTe  folent.  Proindefingulisannister  quatervc,  imo 
&fepiusaliquando,  fi  tcna  poftulet ,  ageua  noxiisherbis  hberetur,  idque  tantifpet ,  donec 
adtantam  maturitatem  pcrvenerint  talex,  iJt  fuo  robore  zizaniis  obniti  potrmt.  Terrafi- 
quidem  earum  herbarum  quas  fponte  profert  mater  eft ,  cseterarum  vero  quas  quafi  vi  coafta 
fufcipit ,  fiepcque  invita  fovct,  noverca  judicatur. 

Porrocannx  maturazfaax,  circafundum  ac  inipfo  geniculo  abfcinduntur,  quod  in  eo 
aqueus  quidam  humor  contineatur .  Mox  amputatJE,  frondibufquc,  quibus  maximam  partem 
veftiuntur,  refe£tis,  in  fafciculos  coguntur  &  currui  imponuntur. 

Molendinatribusgravifllmis  axibusex  fohdiflimo  ligno  confeftis ,  circulifque  ferreisob- 
duclis ,  nituntur.  hiter  quos  arundo  continenter  inferta  &  axium  fc  contingentium  angu- 
ftia  comprefTa,  hquorem fundir  dulcifllmum.  Mola  aquarianullis  indiget  jumentis,  aquae 
fiquidcmimpetucircumagitur,  qua^IongifTmio  canale  deduda,  lapfu  impetuofa  exaltoin 
fuper  nos  eximia;  magnitudinis  rotae  Hntres  decidit.  Qiiod  quidcm  licet  celerius  fiat ,  plufque 
facchari  inde  rcdundet ,  quamafexvelodorobuftifTimisbobus:  eorum  tamen  contentionq 
exadius  &  fidehus  canna  exprimitur. 

.  Ca;terum  liquor  hic  qui  in  Saccharum  ipfum  poftea  abit ,  ad  viginti  quatuor  duntaxat  horas 
durat ,  moxque  acefcit ,  &  ad  conficiendum  Sacctiarum  prorfus  fit  inidoneum :  fed  fi  diutiuS 
fervetur,  bonum  inde  nafcitur  acetum. 

Axes  afferefque  per  quos  fuccus  expreffus  fluit ,  tum  &  alveus ,  per  quem  decidit ,  bis 
fpacio  viginti  quatuor  horarum,  veluna  Tareffa  (TarefFa  eftfpacium  terrje,  cujus  quadra 
viginti  circiter  eft  pafluum ,  &  tot  cannas profert ,  quot  per  diem  Naturalem  moli  pofl unt) 
lavari  debet. 

Cannaprimo  a  tergo  axium  excepta ,  vicino  denuo  immittitur,  ut  fi  quidfucciin  ea  fic 
reliquum ,  penitus  exprimatur ,  tunc  Bagajfo  vocatum ,  quod  tanquam  inutile  excrcmen- 
tum  flammis  abfumitur .  Adeo  corufcantes  &  formidabiles  ,  node  dieque  conftruuntur 
ignes,  quiahenis  fubjiciuntur,  utaquindecim  lignoruni  vehibus  ad  quadraginta  ufque  fpa- 
cio  diei  naturahs ,  pro  ut  cruditas  liquoris  requirit ,  abfumantur ,  integrxque  filvje  exfcin- 
dantur. 

Succus  (\ucmCaldo  vocantHifpani,  percanalcs&  duftus  ligneos ,  in  ampiiffimos  sercos 
cacabos  derivatur ,  in  quibus  continenter,  nunc  vehementius  nunc  lenius,  toto  quomolze 
agitantur  tempore,  fervefcit ,  frigidjEque  afperfione  intenfior  ebullitio  coercetur ,  ut  fubftantia 
minus  confumatur.  Abhoc  fuccoinprimo  ahenoconfiftente,  modicoque  fubftrudo  igne, 
paulo  foeculentior  &  copiofior  fpuma  aufertur ,  vocaturque  Cagajfa ,  quce  folis  pecoribus 
efcam  potumque  fuppeditat. 

Sublata  Cagajfa ,  liquor  feu  Caldo  in  proximum  ahenum,  Caldera  de  mellar  Lufitanis ,  effun- 
ditur,  inquocoquitur&  praegrandicochleari,  crebris  foraminibuspertufo,  a  fbrdibus  hbe-- 
ratur.  Utexquifiriusimmunditiesfecernatur,  fortequoddam  lixivium  affiinditur.  Hincper 
linteum  percolatur ,  ac  tandem  fuccuseo  pado  noviflimum  excrementum  ,  fi  quod  habec, 
deponit.  Hie  faeces  mancipiis  vidumfuflSciunt,  qui  iiscontenti  tamimprobos  atque  inde- 
fefTos  laboreS  exhauriunt :  quippe  toto  femeftri  aeftivo,  nodes  atque  dies  perpetuo  molendina 


agitantur.  Vinum  quoque  exinde,  vulgo  C^r^'/»^  di(3:um ,  conficiunt,  intermifcendo  aquam: 
quod  avidiffime  expetuntincolae,  eoque.fi  vetus fit redditum  ,  feincbriant.  Vinumitaque 
Sacchareum,  vinum  aduftum,  acetiim,  mel  codum,  ipfumquc  Saccharumex  primo  hoc 
licjuorc  concinnari  poffunt. 

G  2  Forrp 


53  GviLlELMlPlSOMIS 

Porro  minores  qui  fubfequuntur  cacabi,  Tach^ts  appellant ,  quidam  funt  ad  concutiendum? 
quidam  ad  coquendum  parati.  In  quibus  fuccus  jam  didus,  tantifper  condcnfatur ,  donec  Se- 
rapii  &  mox  Saccliari  confiftentiam  acquirat.  AdhJECvehementi  &  arduo  labore ,  primum 
inmajoribus,  tuminminoribus  ahenis  inter  coquendum,  capacilfimis  cochkaribus  agita- 
tur ,  quatiturque ,  &  ad  altitudinem  viginti  plus ,  minus ,  pedum  attolhtur ,  unde  rurfus  in 
vafaprolabatur. 

In  Cacabis  minoribus  ob  ignem  intenfiffimum  vehementioris  ebulHtionis  habenda  efl: 
ratio,  ftatutifque  temporibus  olei  modicum  guttatim  inftilletur ,  ne  ignis  vehemcntia  Saccha- 
rum  aUquid  detrimcnti  capiat.  Obfervatu  dignum,  quod  oleum  fi  maioribus  inderetur  ahenis, 
inquibushquor,  primo  C^/:/'' didus ,  purificatur,  Saccharoconficiendoplaneforetineptus. 
Viciflim,  fiminoribuslixiviumficutmajoribus,  infundatur,  asque  impoflibile ,  Saccharum 
conficere.  Sideniquemomentum  fucciLimonii,  velacidi  quid  injiciatur,  Sacchari  confi- 
ftentiam  numquam  acquiret,  fed  in  totum  perditur. 

Formx  porro  fiftiles  innumerae ,  quando  fuccum  fluidum  acceperunt,  ordine  afleribus  per- 
foratis,  inampUlfimis  aedibus(C^jQ^(?^«/-^^rvulgo)imponuntur;  mox  fuperimpofito  luto 
humefafto,  difta  vafa,  a  meUe,  quod  fubfufco  antea  colore  Saccharum  tingebat ,  repurgantur . 
E  formis  excufllmi ,  candidum  a  nigricante.,  Mafcovado  difto,  feparatur ,  &  in  ftuftra  redadum 
foli  fereno  exponitur ,  probeque  exficcatur ,  donec  ciftis  recondatur.  Haec  omnia  incredibilis 
funtlaboris  &ingentium  fumtuunij  prxterquam  quod  operariorum  multitudo;  jumento- 
rum  infuper  &  mancipiorum  affluentia,  multum  ex  emolumentis  derogat. 

Medica  Sacchari  auxilia,  quoniam  maximam  partem  Europaeis  cognita,  paucis  tantum 
funt  perftringenda.  Cannae  viridis  fuccus  frigidus  eft ,  multoque  fi  deftilletur  per  Alembicum 
durabilior  &  efficacior ;  multis  oculorum  malis ,  tum  hepatis ,  renumque  ardoribus  medetur. 
Sedcum  meduUahaec  cannarum  tot  mutationes  fubeat ,  antequamrepurgatain  grana  redu- 
catur,  primam  naturam  deponit ,  imo  alienam  induit ,  palato  magis  gratam ,  quam  valetudini 
proficuam.  Saccharum  enim ,  muItalixivUfortiflimi  vi  albefadum ,  in  deUciis  quidem  opta- 
biUus;  fed  qualitatem  facile  acrem,  vifceribus&  capiti  infeftam  retinet.  Qusimobremillud 
quod  fanitatis  gratia  culinae  velPharmacisE  infertur,  prxftat  ut  modice  tantum  repurgetur: 
quippe  quod  ingenitas  refervet  vires ,  intenfiufque  ferapia ,  eleduaria  &  fimilia  dulcificet. 
Imo  rubrumSaccharum,  alias  inferiushabitum  (ficut  &illudquod  exlnfula  S.Thomxaf- 
fertur ,  omnis  lixivii  expers)  minime  contemnendum ,  praecipue  in  clyfteribus.  Saccharum 
itaque  primo  gradu  licet  caUdum  &  humidum ,  tamen  quo  antiquius  &  defecatius  eo  calidius 
eft,  faciliufque  in  bilem  convertitur ,  atque  intenfius  digerit  &  folvit.  Recens  vero  non  folum 
pedori  &  Stomacho ,  fed  &  veficae  renibufque  prodeft.  In  omni  denique  aegrorum  condi- 
raento,  veteri  Saccharo  &  nielli  longe  debet  anteferri. 

Cap.    IL 

DeMarMoca. 

FRumento  complures  Indiarum  regiones  ad  hxc  ufque  tempora  caruerunt :  ca  tamen ,  qui- 
bus  hominum  &  animalium  fuftentatur  vita ,  defiderari ,  benigna  mater  Natura  noluit.  Ra- 
dix  enim  fativa  feu  altilis  ,  quae  Mandihoca  Barbaris  appellatur,  in  farinam  redada  tritici 
locum  fupplet.  Qua  planta  licet  Angolac  &  Hifpaniolje  atque  aliarum  Infularum  incolse  gau- 
deant  ( ubi  radicem  hanc  Hiuccam ,  praeparatam  &  in  farinam  redaftam  Cajfavl  vocari  Mo- 
nardes  teftatur )  BrafiliaetamennaturaIem,fummoqueftudioexcuItamconftat. 

Plures  hujus  fruticis,  quem  Maniiba  &  Manduha  Brafilianivocant,  dantur  fpccies:  qux 
licetprima  fronteinterfehauddifferrevideantur,  tamen  abexperientibusagricolisdignitate, 
caule ,  &  colore  diftinguuntur  ac  diverfa  fortiuntur  nomina .  quorum  hasc  praecipua  funt: 
Prima ,  CMandiibabuarx.  Secunda ,  CMandiibparati ,  albicantibus  radicibus  &  truncis.  Tertia, 
Mandiibucu.  Qnarta  ,  CMandiibumana.  Quinta ,  i^ipi.  Sexta ,  Tapecima.  Septima,  Arpipoca. 
0£tava ,  Mandtfupeba. .  Nona ,  Macaxera.  Hae  feptem  pofteriores  rubcntibus  funt  &  la£te- 
fcentibus  radicibus  &  cauUbus.  Omnium  harum  ftirpium  radicibus  folum  Mandihoca  nomen 
inditum ,  &  alimcntofis ,  medicamentofis ,  vencnofifque  qualitatibus ,  licet  impari  inter  fe 
gradu,  poUcnt.  Quas  proprietates ,  utpote  admiratione  digniffimas,  pcnitius  introfpcxiflc 
operaepretium  crit.  Hae  fruticcs  omnes  eleganti  ac  ftellatim  fcfc  cxpUcantcfuntfolio.  Caulc 
refto,  nodofo ,  hominis  ftaturam  raro  excedcntc.  Ejus  craflltics  pro  foecunditatc  foU,  coe- 
lique  tcmperie,  varia.  Florcmfcrtcxiguum,fcmcnautcm,  Ricini  Amencanifcminifimile, 
fed  mutile.  Rcliqua  cxipfaplanta  ad  vivumdepidacognofccrelicct.  Frudumvcrofubtcrra- 
neum ,  ipfam  fcilicct  radiccm  cfculcntam  Mandihocam ,  paftinacx  haud  diffimilem  produ- 

cit, 


D 


E  Facvltatibvs  Simplicivm  Lib.  IV.        53 

cit ,  qux  lafteum  trahens  ruccum ,  ab  oculis  prorumpentibus ,  e  trunci  internodiis  natis ,  hoc 
liquore  cgregic  intumefcit. 

Terraminime  glebofa  autirrigua,  ut  canna  faccharifera  gatidet ,  fedficcapotius,  fitiente 
&montora,  atquein  tuberculos,  quafi  a  talpis,  egefta.  Adeo  humiditatis  omnis  inimica 
eft,  ut  aeftivis  dumtaxat  menfibus,  terra:  committi  veUt ,  idque  locis  apricis  ac  minimeum-  , 
brofis.  Quod ,  ficuti  in  hac ,  ita  in  quavis  plantatione  obfervandum ,  quia  guttatim  ex  arbo- 
ribus  deftillans  aqua  perquam  noxia  habeatur.  Cum  adeo  acclivc  &  arenoftim  folum  requi- 
ratur,  maluntincolxdcnfiflimademolirinemora,  dcmolita  exurere ,  eaque  arvis6c  fcgeti- 
bus  ( Chocas  Lufitanis )  deftinare. 

Tres  hujusplantxtrunci,  frondibus  fpoliati,  figura  propemodum pyramidali ,  haudpro- 
funde  fimul  terrje  grumis,  trium  circiter  peduminterfediftantia,  infcruntur,  prominentef- 
que  adpalmxaltitudinem,  fuperius  feinviccm  amplcftuntur.  Quifoliislicetdenudati,  no- 
vis  tameniUcoveftiuntur,  nec  quicquam  radix  inde  detrimenti  patitur ,  modo  caulis  integer 
&illa:fusmaneat. 

Dignitate  &  mole  Q.\ce[\it  Mandihoca ,  fi  anni  terrsque  temperies  ficca  fuerit:  tunc  enim 
quxUbct  radix  fefquipedem,  vel  duos,  interdum  etiam  trcs  pedes  longaevadit,  craflitiem 
habensbrachii  vel  etiam  cruris  humani,  quando  fatis  adoleverit. 

Rariohabenda  ut  ager  a  zizaniis,  quse  valde  fuppuUulant ,  ter  quaterve  repurgetur,  do- 
nec  plantae  adoleverint ,  ad  odo  nimirum  vel  decem  menfium  fpatium.  Maturitatem  afle- 
cutae  radices,  quodannuocirciteraplantationefpatio  fieri  foIet,adtertiumvixfub  terra  du- 
rant;  alterotamenplcrumqueannoparsillarumputrefcit&corrumpitur :  ideo  ad  fummum 
linquunturannuofpacio,  &  denovopertaleasplantantur.  Ingruente  nimise  humiditatis  ne- 
ccflltatc ,  exfcindi  ftatim poftulat ,  fcx  menfibus ante  juftse maturitatis  tempus. 

^JHandibd  qux  x oczmr: Mandubumana  omnium  citiflime  crefcit &  maturefcit ,  atque  opti- 
ma  inde  conficitur  farina,  Hxc  planta  maxime  gaudet  folo  arenofo  &  magis  ambufto  quam 
reliqux.  Primaria  omnium,  inque  quotidiano  ufu&lucro,  producitur  quidem  promifcue 
in  quavis  terra ,  vocaturque  Mandiibparati. 

E  terra  evulfxradices,  vixpertriduumdurant,etiamfifideIiterhorreisrecondantur.  Mun- 
dat3e,&  a  cortice,quem  tenuifllmum  habent,IiberatiE,mol3EtrufatiU,  cujus  Iconem  hic  daturi 
fumus ,  a  duobus  hominibus  circumaftx,  admoventur,  fcrriq;  culpide  conteruntur ;&  contu- 


farum  radicum  farinam  excipit  alveus.  AUi  radendi  modi  pedetentim  exolcverunt,ob  majores 
labores  &  fumtus.  Pauperibus  tamen  ufus  Scobinae  manualis  fupereft,  quxablndigenis  Ta- 
titi  nuncupatur.  Rafura  deinceps  torculari  vel  prxlo  fubjicitur ,  quo  magna  vi  humor  ille  fu- 
perfluus&noxiusexprimitur,  ut  ficca  atquc  abfqueulla  humiditatemaneat.  Mox  cribro, 
Vrufeba  didopercolatur.  Exinde  plahefado  fiftiU  aut  xneoinjicitur,  in  quofubftrudo  igne 
circumagitatur  tantifper  donec  coquatur.  Semicofta  vero  &adhucmoIlis  efculentaeft,  & 
\oc2Xm.Farinharelada,<\\\.oA  cft  farina  cocta  non  exficcata.  ReUquum  quod  fupereft  &  re- 
fervare  volunt,  fupra  majorem  vel  minorem  ignem  pro  arbitrio  mifccnt ,  atque  exa£te  ficcant. 
Farina  enimhjec  quo  plusexficcata&excofta,  eo  durabilior  eft.  Optimetamenficcata  & 
fideliterab  aere  defenfa ,  ultraannum  vixfervaripoteft:  namfivel  leviflamauligo  eaminfe- 
ccrit,  corfumpitur,  unde  nonparvam  militumftragem  in  caftris  exortam  vidi.  Qiiapropter 
noftri ,  Barbaros  imitati ,  eam  inbolos ,  quos  vocant  Bejti^ , paftillos  & liba cogunt , fuperque 
craticulos  modico  igne  induratam  in  penu  aliquandiu  recondunt. 

Ex  hoc  frutice  expreflb  manat  liquor  mianipuera  Barbaris  didus ,  qui  vafi  infufus  poft 
duas  horas  fundo  adhxrefcit :  cxquoaliafitfarina,  meUorpriori,  ac  majoriaffluentiafloris, 

G  3  quam 


54  GVILIELMIPISOMIS 

qiiam  crcinorem de  T/pmavocant.  Ex  aqua farinae  in  fundo  fubfidente ,  bolos quoque  con- 
ficiunt,  Tipioceto  diftos,  optimi  fapods.  Tum  Guramiquoddamfcupotius  amylum  ex  ea 
fit ,  atque  eidem  ufui  infervit.  Hic  liquor  Mmifuera  ,  quod  dulcis  fit  faporis ,  ab  animalibus 
avidifTimehauftus,  viquadamvenenata  ea  ftatim  exfLinguit :  ex  radice  tamen  non  cxprcffus 
( quod  mirum )  cxtera  animantia ,  cxcepto  homine ,  nutrit. 

PriEterea  e  radice  aSole  exficcata,  aliafarina&pollens  albicans,  imo  &panisfiligineiis 
&'bifco£las,  qualis  e  tritico  (cui  &fimillimuseft)  pinfitur.  Hoc  alimentum  intcgrum  & 
non  comminutumpro  )umentis  &pecoribus ,  quibus  in  pabulum  cedit ,  refcrvatur. 

A  vermibus  &  integris  formicarum  cohortibus ,  hsec  planta  miferefoletinfeftari,  magno 
agricolarumincommodo,  non  folum  folia  atque  caulem ,  fed  ipfam  quoque  radicem  depo- 
pulantur,  ferarum  greges  &animalia  domeftica.  Ipfi  Brafiliani , /Ethiopes  ,  &  noftratium 
nonpauci,  hujus  plantxfolia  amant,  adeo  ut  contufa,  cofta&probecondita  pro  cibis  & 
laftucis  apponant,  atque  in  maflam  efformata ,  Manicoba  nuncupant  Brafiliani. 

Porro  radix  hsec  quatuor  aut  quinque  dierum  fpacio  in  aqua  macerata  &  emoUita,  Mandio- 
j)iba  dicitur,  quseafTata,  maxime  ab  agreftiori  Indorum  &  Barbarorum  multitudine  expeti- 
tur  &  manducatur.  E  fedimento  hujus  confiftentiie ,  farina  mollis  notaeque  melioris  confici- 
tur,  quamBrafilianir//'^?^^^  Lufitani,  Farinha  fiefca  cognominant. 

Ex  Mandihoca  contufa ,  butyro  &  faccharo ,  infignes  fiunt  boh  vel  paftae ,  ad  cdendum 
optimae. 

Pultisdenique  genus  prxparant  ex  Mandiopeba ,  quodnomen  acccpk  Mingau-petinga, 

Mandihoca  illa  mollis ,  illis  Puba ,  igni  impofita  exficcatur ,  exficcata  appellatur  Carima. 
Ex  hac  Angolenfes  panem  optimae  notje  conficiunt ,  quem  Aiufam  vel  K_Angit ,  interdum 
Enfonde  appellant .  Omnium  autem  prxftantiftimum  pultis  genus  condiunt ,  quod  vocant 
Mingati  de  Carima ,  cui  aromatum  loco  raomentum  piperis  Brafilienfis,  &  floris  Nhambi  ad- 
mifccnt :  quod  optimi  cum  fit  faporis ,  fanitatique  conducat ,  frequens  illis  in  prandiis  c&. 
folet ;  nec  fuaviter  fe  vivere  cxiftimant  nifi  hoc  alimento  utantur.  Sanis  seque  atque  aegris 
ejufinodi  pultcs,  emulfiones,  atque  adeo  ptifanas  faluberrimas  inde  confedas  exhibent . 
Tipioca  fiquidem  &  Carima  pota ,  vel  fyrupi  fpecie  cum  aqua  florum  auriacorum  &  pauxillo 
facchari  exhibita ,  antidoti  loco  plerumque  eft.  Ego  quanti  dignitates  Ttpioca  &  Carima,  fa- 
ciara,  in  defcriptione  morborum  Endemiorum  fatis  explicavi.  Tipioca  enim,  fimulta  lo- 
tione  defoecata  atque  exficcata,  probe  abomnihumiditaterefervetur,  Tabidis  &  Dyfente- 
ricis  ex  arte  propinata ,  medetur.  Febricitantes ,  animo  deficientes ,  veneno  infedos  reftituit. 
Prjeter  h^ec ,  violento  exercitio  fraftis  vires  recuperat ,  fudorefque  immodicos  compcfcit, 
Ptifana  illius  fimplcx.  Quafcunque  hasmorrhagias ,  imprimis  ex  vulnere  infli£tas ,  tum  intus 
afllimta ,  tum  emplaftri  forma  applicata ,  cohibet. 

Y.yiMacaxera  optimurafitvinura,  ferumla£tis  fapore  referens.  CMandihoca  rafa,  vulne- 
ribus&ulceribusantiquisimpofita,  eamundificat,  atque  artemperat. 

(JManipiiera  co£ta  crafTcfcit  pultis  inmodum,  alimentoque  convenientiexiftit.  Quodfl 
oryzam  &Saccharum  ,  cum  aqua  deftillata  ex  floribus  aurantiorum  fuperinfundas ,  con- 
fervx  gratiffimje  formam  induet,  mutatoque  nomine  Marmelada  de  Mandihoca  a.ppc\htnr. 
Poftremo  illa  fpecics  Macaxera,  praetcrquam  quod  vicem  farinae  prxdiftae  fuppleat,  igne 
etiam  aflTata,  abfque  uUa  alia  prseparatione,  coraeditur,  ac  Macapera  appcllatur. 

A  csetcris  radicibus  abftincndum  eft ,  quod  prsefens  fint  venenum.  Dantur  enim  quxdam, 
quas  citius  combuflreris,quam  ut  virus  fuum  deponant,&  ad  edendum  idonea:  reddantur.Quin 
ipfi  Brafiliani olim  minus  exercitati,  in  feparatione  alimentofi  &  venenofi  ,  multoties  mortem 
oppetierunt:  nunc  eruditiores  fadi,  nonfolum  illis  pra^cipuo  exiftit  vita;  fuftentaculo ,  fcd 
omnibus  Lufitanis  &  noftratibus.  Idque  pani  triticeo  prseferre  non  verentur ,  licet  minoris  ha- 
beatur  nutriraenti. 

iE-thiopes  &  Brafiliani  inter  edendura  pugnos  farina:  plenos  in  os  injiciunt ,  ut  manu  quo- 
que  longius  ab  ore  reraota ,  vix  tamen  mica  pereat.  Raro  aut  parura  inter  prandendum  potu 
utuntur,  quod  farina  aquam  nimis  imbibat,  &  ftomachum  inflct. 

Cura  aratrum ejufque  ufus  hic  ignorctur ,  & iraprobi ac multi  jugi laboris txdia declinent, 
facilcm  hanc  &  nirais  ^erumnofam  agriculturam ,  tam vitae  ac  rei  familiari  tuendx ,  quam  aeri 
corradendo,  cgrcgieadhucaraplcauntur.  Quippe  uniusdumtaxatmancipii  induftria  &Ia- 
borc,  ccntura  tubcrculos ,  aliquando unius  diei  decurfu abfolvunt.  Hujus  autcm  farin^e una, 
quae  viginti  cantharos  noftratcs  continet,  aut  fefqui  Alkeira ,  hoc  cft ,  modius  unus  aut  fefqui, 
homini  robufto  &  laboriofo,  in  menfem  integrum  pleriunque  fufficit.  Quem  modiumfex 
aut  fcptem  aut  ad  fummum  ofto  folidis  comparavcris. 

Hxcfunt  qux  ufu  &fcdulain  hanc  radicem  inquifitione ,  arufticis  &  hortorum  culto- 
ribusrcfcifccrcpotui;  qux  fiUius&  cxplicatiuspcrfcquivolui,  quodhxcplanta  ubiquc  fre- 

qucns 


»  E    F  A<:  V  LTATIB  V  S     SlMPLlCIVM      LlB.    IV.  5^5 

quens  fit  &  domeftica,  tamque  excellentis  ufus,  ut  vaftjflimi  orbis  Americani  incolis ,  abunde 
Victumruppeditet. 

Tapuyeri  vita  «Sc-moribusagrcftiores,necMandihocam  hanc,  necquicquamfimileplan 
tant,fedarborumfruaibus,variisherbis&melle  agrefti  fe  fuftentant.  Inter  radieesquas  eo. 


amant ,  eft  LMandihoca  quaedam  filveftris,  fponte  proveniens.  frutexque  arborefcens J 
n  fativae  fimillima,  fi  caulem  &  folia  confideres,  verum  diirnitate  lonee  infpHnf 


medere  .  ^  .         x .^^wo. 

cxterum  fativae  fimillima ,  fi  caulem  &  folia  confideres ,  verum  dignitate  longe  inferior. 
Mediterraneis  Cugmcucttremu,  mznszQCoYis  Cmcti-mandijba  (XiSta..  Cujuslconemexpref- 

C  A  p.     IIL 


fam  hicvidere  eft. 


T)emelleSiheJln. 

"X/Tlflis  iis ,  quje  vel  ab  aliis  ante  me  traftata ,  ut  Ambra  grlfea  &  nigra ,  Lapis  Bezo^r ,  vel 
•^-'^Aaliunde  huclunt  tranflata,  ut  Zinziber,  Tabacum,  Oriza,  Goflipium  ,  Milium  Tur- 
cicum,  Aml,  vel  Indigo;  aliifque  praeteritis,  quxpotiflimum  quxflui  ,  non  autem  Medi- 
cince  funt  comparata :  Illa  tantura  perftringenda  duxi ,  quae  Incolis  longa  expericntia  innotue* 
runt,  atque  in  Medicinam  funtrccepta,  atque  ame  ad  artis  noftriE  incrementum  profpcro 
ufurpata  fucceflu. 

Inter  primaquidem,  Brafilianorum  folertia ,  etiam  antequam  Canna  faccharifera  hic  co- 
leretur,  melSilveftre  ,  quodipfi /ir<?  vocant,  ex  vaftiflimis  filvis  &  faltibus  fibicomparavit, 
quod  in  ufu  atque  deliciis ,  Europxis  aeque  ac  gentilibus  ,  tam  fanis  quam  a'gtis  habetur. 
Cujus  dignitates  ingenti  mortalium  bono  quotidie  magis  magifqueiUuftrantur. 

Apes ,  Eiruba.  illis  didx ,  diverforum  generum  hic  reperiuntur ,  quie  in  aiboribus ,  miris 
&  variis  modis  nidificantes,  noflris  quidem  nonplanefuntdiflimiles,  fed  utcumquc  paulo 
minores ,  quarum  examina  ubique  peregrinari  videas.  Regem  vcro  eligant ,  nec  ne ,,  non  fa- 
tis  haftenus  conftat.  Reliqua  quiEdeillarumregimine  produntur,  obdifficilcs  adeasin  ne- 
mora  aditus,  nondum  cxperiri  datumeft.  Ignavum  pccus,  fucos,  crabrones,  oeftra,  vcf 

pas 


56  GVILIELMlPlSOKfiS 

pas  melliferas  &  non  mclUferas ,  pluraque  alia  infeda  fimilia ,  de  quibus  in  Infedorum  Hi- 
ftoria  dicetur,  qua:  nimis  quam  multa  Brafilia  nutrit,  viatoribus  &  armentis  infeftiffima, 

nunc  prxtereo.  '  '  r    -i     a 

Induftria  atque  ufus  prsftantia  ,  caeteris  omnibus  inf^ctis  alatis,  prxcellunt  facilc  Apes 
mcilificantes ,  quaruni  duodecim  adminimumgeneraobfervantur ,  ut  funt  Amanacay-mm, 
Ammacayneu ,  Aibu ,  Mumhuca ,  Pixum ,  Vmttfctra ,  Ttihuna ,  Ttimba ,  Eiriicu ,  Etxu,  Cuhiara, 
Curufireira,  quarum  ultima  Car^/imr^  aBrafilienfibuscontemnitur.  Qua;  autem  inter  illas 
omnesmeritoobfervanda:,  funtpotifllmum  ha;  fequentes. 

Primo  Eiriricu,  grandiores ,  non  pungentes,  qusbonumfaciunt  mel,  licct  non  quoti- 
diani  ufus.  In  concavitatibus  arborum  nidificant ,  e  quibus.veluti  alveariis  Brafiliani  arte  & 
dolo  mel  eliciunt  per  dudus  aliquos  ut  foras  emaner. 

Deinde  Eixu  &  Coptf  apes  minores ,  nigricantes ,  exterius  in  cortice  nidum  aftabre  con- 
ftrudum  componunt  inftar  alvearii ,  favis  ex  arte  &  concinne  difpofitis ,  ac  propoli  &  ccra 
candida  veftitis ,  equibusoptimummelcoUigitur ,  fed  minore  quantitate ,  &  quia  infignitcr 
aculeo  appropinquantesinfeftant,  minus  expetitum. 

Denique  apes  Munhuca  flava;  &  exiguae  in  arboribus  nidificant :  optimum  hoc  mel,  de  quo 
potifllmum  ago  ,  &  faluberrimum  producentes ,  quod  ab  Indigenis  arbores  proceras  con- 
fcendentibus ,  ad  Europa;os  incolas ,  magna  quantitate ,  exiguoque  pretio  aftertur.  Maxima 
autem  copia  hujus  repcritur  in  Infula  Maranhon ,  cum  multa  cera  nigra ,  ubi  copiofius  colligi- 
tur,  vafifque  integYis  completis ,  seftate,  cum  flores  Silveftres  maximevirefcerefolent ,  fer- 
vatur.  Interhofcefloresreperiturunicusinarborer^/«r/?/^^  flos,  quem  poftquam  apes  gu- 
ftarunt,mel  amarum  conficiunt ,  ficut  de  apibus  in  Syria  Abfinthio  infidentibus  teftantur  Au- 
thores.'  Qualitate&dignitate,  nihil  hercle  hoc  Europceo  melliconcedit,  in  fecundo  gradii 
calidum ,  confiftentia  admodum  fluida ,  clara  &  tenui,  odore  fuavi  quidem ,  fed  Silveftri ,  nec 
nimia  autingratadulcedine,  naufeam  parit ,  fedgratifllmoacore.  oxymelis  inftar,  palatum 
afficit.  Abfterforia  qualitate,  partiumque  tenuitate,  tantum  ftomachum ,  vifcofis  humori- 
busobfitumabftergit,  quantum  calidi ,  languidum  confortat.  Inteftinaimprimis&  renes, 
five  fuperius ,  five  inferius  exhibitum  a  cruditatibus  vindicat ,  atque  urinas  promovet.  Tum  & 
infantibusadabftergeiida&demulcendavifcera,  a  reliquiis  variolarum  &morbillorum  ob^ 
fita ,  fummopere  prodeft.  Simplex  vel  compofitum  ( ut  in  capite  de  Mulierum  morbis  diaum 
eft;  uteri  intemperiei  frigidxfummumadfertfolatium. 

Lono-x  durationis  &  magns  dignitatis  vinumquoddam  inde  conficifolet,  fortifllmum 
quideni'&  admodum  abftergens.  Sin  temperatius  placeat ,  hydromel  vel  mulfum  ex  aqua 
fontana ,  fine  codione  rori  noaurno  exponitur. 

Pharmaca  denique  nonfolum,  fed  &cibos  potu(quequotidianosingreditur  dccantatum 
hoctriumapum  mel,  ficutinTraaatudeaere ,  aquis  &  locis  didum  eft :  meritoque  de  illo 
idem  prjedicare  hcet  quod  PUnius  lib.  xxii.  cap.  24.  teftatur.  MelUs  naturamtalem  efle, 
qua^corporaputrefcerenonfinat:  tum,  multosexftitiflequi  feneaamlongammulfitantum 
mitritutoleraverunt.  Hac  tantum  adhibita  cautione ,  ne  biliofis,  hepatis,  renum  &ftoma- 
chi  ardore  laborantibus ,  nifi  fumme  dilutum  exhibeatur. 

Cera  eius ,  qus  nigticans  eft ,  Europazae  poftponenda  quidem ,  fed  ad  cmplaftra  emoUientia 
&digerentia,  contra^malaefrigorenata,  utiliflima  habetur. 

Cap.    IV. 

•  T>c  Cofaiba. 

PRovincix  Brafilix  variaBalfama  producunt,  quorum  facile  princeps  eftquodvocantdc 
Copatba,  a  nomine  arboris  e  qua  emanat.  Copaiba  autem  arbor  eft  filveftris  &  proccra ,  eor- 
tice  cinereo  ,  qua;  ftfperius  in  ramos  difpefcitur.  FoUa  habet  femipedem  longa ,  majora  quo- 
que&minora,  duo  fibiinvicem  oppofita,  in  extremitate  autcm  duo  coniunda:  oblonga, 
acuminata,  nervo  & venis  paulum  rufefcentibus ,  fuperius  viridiora ,  inferius  dilutiora.  In  ex- 
trcmitateramorummajorum  multi  ramuU  congefti  funt,  quibus  folia  frondium  figurainfi- 
dent;  ubi  &  flores  cnafcuntur;  quos  fequuntur  fruftus  baccx  lauri  magnitudine  &figura, 
initioviridcs,poftmaturitatcmnigri,  cumpauciflima  carne  ,  fubdulcis  faporis ,  aqua  nigra 
cutis  facilc  leparatur ,  qux  craflior  eft ,  ut  in  pruni  filveftris  fruau :  lapidem  continet  ovalcm, 
durum ,  qui  nucleum  album  in  fc  habet  farinacei  iaporis,  fcd  non  edulem.  Frudus ,  qui  mcnfe 
ApriU  maturefcit ,  comeditur  i  Brafilicnfibus ,  qui  fuccumcxfugunt&exfpuimt  cutem.  Si- 
miae  valdc  Ulis  fruftibus  delcftantur.  Has  ipfe menfe  ]unio  collcgi  baccas ,  &  mox  femiger- 
minatas,  mandavi  terrse ,  Ixtequc  provcnerunt ,  Pinguis  autcm &  odorifcrus  Ule  Uquor ,  quo 

vafta 


DE     FACVLTATIBVS      SXMPLICIVM      LlE.    IV.  5f 

Vaftahscarborabundat^abincifo  corticead  medullam  ufque,  luna  plcna,  tanta  quantitate 
deftillat,  ut  Ipacio  trium  horarum,  ad  duodecim  Ubrasolei  eiFundat.  Sin  nihii  forte  pro- 
fluatjftatim  vulnus  cera  autargilla  obturandumeft,ne  quid  eftluere  pofllt,&:duabus  poft 
hebdomadis  cum  foenore  moram  compenralTe  "videbis.  Non  adeo  frequens  in  Pixfedura 
Parnambuccnfi hoec  arbor ,  quam  quidem  in InfuIaMaranhon ,  ubi  valde  luxuriat, unde  quo- 
que  copiofe  illius  balfamum  ad  nos  aftertur. 

Non  autem  folum  mirifica  pollet  vi  mundificandi  &  confolidandi ,  &  ad  quxvis  vulnera 
primaintentione  reftituenda,  morfufque  ferpentum  curandos  &  cicatrices  tollendas:  fcdSc 
abomnibus  pariter  incolis  &  a  mednterne  exhibitum,  infignem  prasbere  utilitatem,  obfer- 
vatum  fuit.  Tam  fuavis  tamen  odoris,  ficut  MafFeus  vult,  non  eft.  CaUdum  in  fccundo  graduj 
craflum ,  valdeque pinguc  &  relinofum. 

Pedori ,  ad  ftomachum  languidum  ,  ventri  ad  colicos  frigidos  cruciatus ,  ilHtum  conducit: 
guttula;  aliquot  convenienter  exhibita:  per  os ,  robur  addunt  vifceribus ,  iUifquetonumrcd- 
dunt:  fluxionesmuUebres,  curfusventris&gonorrhcas  quoquefiftunt.  Inanum  pcrclyfte* 
rcs ,  in  penem  per  Syringam  cum  Saccharo  ex  aqua  plantaginis ,  vel  oleo  rofarum  diflblutum, 
adverfus  eadem  mala  profpero  fuccefm  injicitur. 

C  A  P.     V. 

7)e  C^hureiha, 

T^Uas  arborum  Cabureiha  fpecles,  non  in  habitata  Brafilia,  fed  in  remotifTimis  dcfertis  trans 
-^-^immenfaiUamontium  juga,  vidi.  Utraqueeft  excclfifrima,  vaftiflTima  &  odorifera ,  fcd 
cortice  &  ligno  differentes-.  Altcrarubefcentis  eft  coloris ,  odoreque  Cedro  BrafiUenfi ,  quae 
\viZo\\s  Acajacatingadic\t.vvc  y  nondiflfimilis.  Altera,  dequanosin  prxfenti  agimus,  folioeft 
exiguo ,  inftar  Myrti ,  cortice  cinereo ,  digitum  crafTo ,  tenui  membrana  miniati  coloris ,  ex- 
terius  cooperto ,  fub  qua  flavus  liquor ,  quo  totus  cortex  turgerc  folct ,  latitat ,  qui  vctus  gra-. 
tiorem  fpirat  odorem  quam  fi  recens  fit ,  fitquc  confiftcntije  craflloris  5c  coloris  punicei. ' 

Revirefcente arbore  circa  Februarium  &  Martium,  Iunaplena,cxIxfo  cortice,penduIis 
vafcuUs ,  excipitur  hoc  Balfamum  fragrantiffimum  &  praeftantiflTmium  CabHreicka  didum. 

i^des  non  folum ,  fedLucos  integros  gratiflimo  odore,  Peruviano  perquam  fimUi , infi- 
cit.  Subftantiaeft  compada  &  tenaci ,  fed  calefadum  fequaci  &dudiU  Circa  fluvium  poi 
tiffimum  leneiro  &  in  diftridu  divi  Vincentii  &  Spiritus  Sandi ,  quam  in  Parnambucenfi ,  cre« 
brius  rcperitur,  licet  non  adeo  magna  quantitate  inde  ad  nos  deferatur. 

Ad  internos  &  cxternos  afFedus  non  inferiori  gaudct  qualitate  quam  Copaiba.  Calidum  & 
ficcum  cft  infecundo  gradu  diflblvens ,  digerens  &  confortans.  Aliquot  ilUus  guttulje  per  os 
jejunisexhibits,  Afthmati  profunt:  intemperiem  quoque  ventriciUi,  vifccrum  languores  in- 
veteratos  corrigit :  tepidum  pedori  &  hypochondriisilUtum,  eorumoppilationes&frigidi- 
tatestolUt.  Irrigatione  &fri£tione  capitis&cervicisex  pannorubro,  corroborat  cerebrum 
&  prcefcrvat  a  Paralyfi  &  fpafmo  5  imo  debiUtatum  omne  nervorum  genus  in  priftinum  vigo- 
rem  reftituiflTe ,  faEpifTmie  hicfumus  experti. 

Csterum  Lufitani  aeque  ac  BrafiUani  adverfus  vulnera&  morfus  venenatorum  animalium 
inefreUUvirtutemquandamfinguIaremteftantur,  adquam  animaUa  ,  inftindu  foIonaturaU 
confugientia,  corticemque  deterentia ,  parti la^fae,  praefentiflimuminveniant  remedium.  Quse 
omnia  in  caftris  &  Nofocomio  noftro,  tum  imprimis  mUitibus  idis  a  fcris  atque  Barbaris,  mc-. 
cum  per dcfcrtaperegrinantibus,  comprobavi.  Quippe  fblo  hoc  cximio  Balfamo  recenter  cx 
ipfiscorticibuscoUcdo,  vulneratos&Iuxatosrcftitui.  Iconcm  videre  eft  G.  Marcgr.  p.  137, 
Cap.  14. 1.  3. 

C  A  p.     VI. 

T)e  (t/fcajuarhore&^iHmfm&u, 

QUantum  lenta  folent  interviburna  CuprefTijtantum  inter  csteras  Brafilix  arbores  emi^ 
net  K^cayasba,  divino  beneficio  harum  regionum  incolis  conccfla.  Qlke  ut  afpedu 
pulcherrima ,  iti multifaria  virtutc  celcbratiffima.  Ac  quamvis umbrofa &  patula ,  ramifque 
proceri.fpeciofi,  nontamen  adeoinaltumexfurgif,  fed  cum  reveramalus  fit,  variis  &  fi- 
nuofis  flexibus  fcfe  incurvat ,  ramis  humum  verfiis  depcndentibus.  Eft  durifllmo  ligno  a  nau- 
pegis  valde  experito,  ac  Gummi  optimo  turgentc ,  quod  fua  fpontc  aeftivis  mcnfibus  erumpir, 
ob  facultuem,  pellucidum  colorcm,  fragrantemquc  odorem  Aribicovixccdens.  Arbor 
haec  nufquamlocorum,  quam  arenofis  &  fitientibus  repcritur.  Foliis  eii,  finervos,  fifigu- 

H  ram 


58 


GVILIELMI      PlSONIS 


ram  fpcCtcs,  juglandi  fimilibus  ,  fed  firagrantioribus ,  nec  aromaticum  odorem  dcponen- 
tibus  nifi  diftillatione  forti.  Multo  autem  magis  odorifera illa  folia,  quae  verno  tempore  Brafi- 


lienfi  puUulant ,  &  hinc  quidem  pulchre  &  lature  rubicantia  pafllm  in filvis  videas , annuaquc 
folia  tamquam  inutilia  detrudunt ,  circa  hibernum  tempus.  Mox  flos  prorumpit  pulcherri- 
mus ,  variegatus  ,  rofaceoque  fubinde  colore ;  adeo  odoriferus ,  imprimis  manc  (  quod  Soi 
de  die  vires  multas  attrahat&hcrbarumarborumqueflores  vehemcnter  afliciat)  ut  totis  tri- 
bus  menfibus  Septembri ,  Odobri  &  Novembri ,  integras  filvas  repleat^  &  viatorem  miri- 
fice  obleftet .  In  Alembico  per  ignem  communicant  aliquem  odorem  aqus ,  minus  tamen 
fortem  aut  gratum, 

Circa  Decembrem  pomiferahxc  arbor  incipit  deflorefcere ,  caftaneamque  phafeoU  forma 
ac  cineritii  coloris  efunimitatepomi  producit,  oleoadeo  mordaci&cauftico,  inter  duos 
cortices,  utcontreftanti valde  noxium  habeatur  ,quamobrem  non  nifi  inter erodentianume- 
ratur.  Calidum  cft  a  tertio  ad  quartum  gradum ,  nec  nifi  cancrofis  &  maUgnis  ulceribus ,  vi- 
tiofa  carne  laborantibus ,  adhibetur.  Lychenes  quoque ,  Scabiem ,  pedum  vermiculos,  Bichos 
diftos ,  aUaque  cutis  vitia  expugnat. 

Maturefcente  autem  caftaneaipfa  cum  oleointus  contento  fenfim  mitefcit ,  acvimfuam 
maxima  ex  parte  deponit;  quod  principio  quidem  aufterum  &  acidum ,  dentibus  ac  palato  in- 
gratum  &  noxium,  mox  a  Sole  excodum  &  matutino  rore  turgidum,  noftris  Europaeis 
grariflimum ,  &  in  deliciis  efle  folct. 

Brafilianis  vcro  non  minus  quam  Arcadibus  olim  Quercus ,  pomum  hoc ,  tum  glans  ei 
adhxrcfccns  &fupcrinnafcens,  a  tot  jamfecuIis,vita:foIatiofueiunt.  BcUa, qujc frequentia 
inter  illos  excitari  folcnt,  cxpartehujus  fruftus  amoregeruntur.  Vi^lores  enimcaflrispo- 
fitis  loci  expugnati  poflcflbres  tamdiu  mancnt ,  doncc  omncm  arboris  fru£lum  dcpafti  fue- 
rint.  /E-tatcm  exinde  fuomorc  dimetiuntur,  namfcmclinanno  dumtaxat  cclcbris  hicfru- 
ftus  provenit,  idque  mcnfibus  Dcccmbri,  Januario  &  Fcbruario,  tunc  cnim  dcficit  iubla- 
titudinc  Parnambucenfis  Praefcaurae ;  quia  mcflls  &  vindemix  tcmpora  pro  fitu  regionis  mu- 
tari  folcnt. 

Pomummodicercfrigcrat&fauccs  conftringit:  vcntriculo  gratum  ,  fi  maturum ,  fin  mi- 
nus,  &  immaturum  inftar  Limoniorum  fucci ,  corrofivum  cft  ac  moraaci  acore  infcftuni .  Fi- 


gura 


oeFacvltatibvsSimplicivm    Lib.   IV.  59 

guraeftoblonga  &tiubinata,  pyrum,haud  malum  diceres:  odore  grato  &  fragrante,  co- 
lore  qua  Soli  obvertitur,  rofacco,  caetera  croceo&adaureum  vergcnte.  Subftantia  intus 
fpongiofa  eft&multo  faporofo  liquore tumens ,  fed  acinis  &  lcminum  cellulis  caicns.  Cru- 
dumseque  cupide  ac  coftum  &  prxparatum ,  expetitur.  Saccharo  quoque  condituraLufi- 
tanis&noftris. 

Vmum  quod  ex  hoc  malo  ab  Lidigenis  exprimitur ,  infigne  eft;  nec  dubiumquindiu  per- 
durare,  &  complures  in  annos,  ubi  deferbuerit,  firmum  &  floridum  fervari  poflit.  Vctus 
citius  inebriat  quam  recens ,  non  fecus  ac  ficera  Europxa ;  licct  adftringat ,  urinas  tameh 
egregie  movct ,  ut  in  me  &  aliis  comperi .  Aquam  quoque  deftillatitiam ,  optimumque  ace- 
tum  inde  elici&componividcmus,  quod  urceolis  exccptum,  vicemaLetillippIcreibkt. 

Caftaneae  autem  feu  glandes  pingucs  &  fecundo  gradu  calidas ,  renis  leporum  figuram  x- 
mulantur.  Crudse  ac  recentes,  ficumvino&momentoialismanducentur,  juglandes  guftu 
referunt,  fin aflatas aut faccharo  conditas comederis ,  muItofuaviores,&durabiliorescom-  ' 
peries  •,  quapropter  quoque  pro  deliciis  inter  bellaria  apponuntur. 

Incolse  arboris  gummiredaaum  in  pulverem,  ex  liquore  convenienti  propinant  mulie- 
ribus  obftrudionemenftruorumlaborantibus.  Hxc  dc  (^c/ijii  arborum  Brafilijc  facile  prin- 
cipe,  dida  fuificiant.  Utinam  seque  copiofe  in  defertis&remotisBrafiIicemontibus&  filvis 
a  natura  eflet  coUocata ,  ficuti  in  locis  mari  vicinioribus. 

C  A  p.     VIL 

T)elckariba,  &'illm^ejina  Icica. 

TN  arenofis  &  efFstis  nemoribus  excelfa  reperitur  arbor  gummifera ,  quae  i  Barbaris Ickariba. 
-■■appellatur  a  lachryma  quam  fundit ,  qux  ipfis/«fi«,  Lufitanis  y^/^^^a^^  dicitur.  Arbor  hxc 

Fagi  in  modum  crefcit,  caudice 
non  ita  crafTo ,  cortice  glabro  & 
gryfeo.  Folia  fert  in  ramulis,  duo 
femper  fibi  invicem  oppofita  & 
tertium  folitarium  infine.Sunt  au- 
tem  pyri  foliis  fimiIia,oblonga,an- 
terius  acuminata,  crafla  inftar  per- 
gamenijlxte  viridia  &  iplendentia, 
nervo  fecundum  longitudinem,  & 
venis  oblique  difcurrentibus .  In 
ramulis  ad  foliorum  exortum  co- 
piofi  pronafcuntur  flofculi ,  race- 
matim  feu  verticillatim  pofiti  five 
congefti ,  parvuli ,  quatuor  foliolis 
viridibus  conftantes,  ftellulsepene 
figura:  Foliola  autemilla  in  am- 
bitu  lineola  alba  funt  circumdata, 
&in  medio  exftant  ftaminula  ali- 
quot  flavefcentia.  Poft  florem  fe- 
quitur  fruftus^figura  &  magnitudi- 
ne  Olivse,  colore  autem  mali  gra- 
nati ,  intas  habens  pulpam  odoriferam ,  uti  &  lachryma  eft  arboris.  Cortex  exterior  Cx  manu 
vel  paulum  mulceatur ,  infignem  mox  odorem  de  fe  fundit. 

Cortex  hujus  Arboris  alte  vulneratus ,  plenilunio  imprimis,ftatim,  nonnumquam  poftri- 
die ,  aut  tertio  poft  die  gummi  feu  refinam fundit  odoratiflTunam  (odoris inftar  Anethi  recen- 
tis  contufi )  praEftantiflfunamque ,  colore  albicante  &  virefcente.  Eft  gummi  Elenini  plane  fi- 
mile ,  quod  tamen  noftro  oflScinarum ,  utpote  recentius ,  odore ,  &  qualitate  etficacius.  Cali- 
dum eft ad  tertium  gradum, primum  molle,  mox indurefcens,  prxcipue  frit^efadlum.  In omni 
topico,  five  fimplex,  five  compofitum,  ad  vulnera  aperta  &  ad  interiora  mala ,  cx  frigore  po- 
tiflimum  nata,  adeo  expetitum,  ut  profanum  habeatur  illud  aut  ignorafle  aut  non  appIicuiiTe. 
Hoc  cum ,  partim  rufticorum  indulgentia  ad  me  allatum ,  in  quotidiano  ufu  efiet,  vix  ulli  um- 
quam  emplafiro  ftomachali,  vel  cercto  corroboranti  adeo  fumfifus,  quam  huic.  Vifcera 
enim  roborare ,  flatus  diflipare  &  doloribus  feliciter  mederi  aliquoties  fum  expertus ;  ita  ut  in 
frequentori  praxi  hoc  prx  caeteris  commendare ,  reliquifque omnibus prceferre  voluerim.  Po- 
ftremo,  uthocquoqueadjiciam, capitis vulnera ,Hcetgraviflima,fanat,  acprimaintentione 
reftituit;  cujus  reiveritasfaciliexperimentoclucefcit. 

H  ::  Cap, 


6o 


GVILIELMI       PlSONIS 


C    A    P.       VI  11. 

T>e  letaihaarhore  &•  illimlachryma. 

Ai-iora  quidem  aromata  &  balfama ,  pro  fua  fertilitate,  hic  Brafilix  tradus  profert ,  quoad 
rcfcifcere  potui,  quje  tamen  gummi  &  lachrymarum  copia  compenfat.  Interhaec  per- 
pctuo  virore  confpicua  nemora, 
prsfertim  in  Paraybx  diflridu, 
fpiflam  &  fpeciolam  producunt 
Arborem  letaiba.  ,  ligno  duro  , 
albo  ,  cortice  lcnto ,  punftuUs 
■  .ex  albo  flavcfcentibus  variegato, 
&  hinc  inde  clypeiformibus  ma- 
culis ,  ex  albo  fubflavefcentibus. 
In  ramis  continet  folia  direde 
oppoflta,f:guraparva,fedoblon- 
ga,  viridia,  ad  tadum  Izevia,  ner- 
vo  fecundum  longitudinem  &  ■ 
venulis  tranfverfis ,  eleganterin- 
ferius  confpicuis,  pr^sdita.  Fabas 
producitmagnas,  miniati  colo- 
ris  ,  quibus  i^arina  alba  edulis , 
j  uxta  tria  lapidea  grana ,  digitalis 
longitudinis  continetur  :  e  qui- 
bus  vi  fractis  prodeunt  nuclci 
moIles,oblongi  &  miniato  colo- 
re  nigrcfcentes ,  admodum  odo- 
riferi ,  optimique  faporis ,  amyg- 
dalis  Europaeis  minime  iaferio- 
res,quibus  animalia  non  tantum, 
fcd  peregrinantcs  farpe  fe  fuflen- 
tant.  Ex  ipfa  autem  arbore  la- 
chrymafeurefina  deftillat  pellu- 
cida  &  nunc  albicans,nuncfla- 
vens ,  fuccinofitmaxime  fimilis 
colore  &  duritie  (  Brafilianis  le- 
tiHcica ,  Lufitanis  anmie  vocatur) 
&  prunis  impofita  fuavifllmum 
prsbetfuiStum;  facillimse  autem 
eft  confumtionis. 

Hoc  gummi  per  meatus  corticis  intcriores  dccidere  certifllmum  eft  •,  illud  enim,  tellure  ef- 
fofia,fub  arboris  trunco  &  radice  occultatum  extrahere  folent.Quod  potiflTimum  fit  fub  finem 
jeftatis  menfe  Februario.  Monardes  cx  vulnerata  arbore ,  in  Nova  Hifpania ,  colligi  tcftatur, 
haud  aliter  quam  Maftiche  aut  Thus.  Eo  non  folum  Medici ,  fcd  &  vulgus  familiariter  utun- 
tur ,  prxcipue  in  capitis  illo  afi^eau  toUcndo ,  qui  ipfis  Chabeqtios  dicitur  ,  quem  Cephaleam 
vcl  Hcmicraniam  re£tc  dixeris.  Solus  autem  illius  fuflitus  ad  roborandum  non  folum  caput, 
fcd  &  reliquas  corporis  partes frigore  aft^edas,  valet.  CaUda eft  &  ficca in  fecundo  gradu.  Cie- 
terum  vi  quadam  aromatica  &  peculiari  fuo  calore  hoc  gummi  prxftare  ac  partibus  nervofis  il- 
litum  ,  vel  cmplaftri  forma  applicatum ,  prodefle  aUquoties  fum  cxpertus, 

Folia  arboriscontufalumbricos  enecare ,  ficxhibeantur,conftanteraflirmant. 

Interior  corticis  fubftantia  ra(a  &  aquae  impofita ,  contra  ventricuU  vcntofitates,  adpotiun- 
culx  formamprxparatur,  alvuraqucfimulmovct. 

C  A  P.     I  X. 

T)e  Caopia  arhore  ejujque  facuhatiku. 

Umilis  ac  tcnera  ha;c  arbufcula  guttifcra,  a  Lufitanis  rao  dcLacra  appcllatur,  quod  gum- 
mi  lcu  gutta  qucedctm  vifcofa  cx  cortice  e)us dcfluat.  Pafllm  &  c  quovis  terrcc gcncrc  pro- 


gcrmi. 


germinat, 


deFacvltatibvs    Simplicivm     Lib.  IV.  61 

Ligno  efl: lento ,  cortice  e  cincrco  rufeicentc :  difpefciturinmultos  ramo!?.  Folia 
habct  foUda  ,  inferion  parte  ex  viridi  quafi  rufefcentia  &  afpcra ,  fupcrna dilutc  viridia  & fplen- 
dentia.  Florum  in  umbellas  congcftorum  rudimenta  funt  globuli  brunni ,  magnitudine  lcntis, 
quifucceHuteniporisprotrudunt  flores  quinquefoliolis  conftantes,  extetius  ex  viridi  flavef- 
centis  coloris,  interius  tomcnto  albo  veftitis  ,  &  fl:aminulis  iuteis  fubtilibus  replctos.  Poft  flo- 
rcs  proveniunt  baccx,  primo  viridos,  magnitudine  ccrafi,  rotundx,  qua;  difleftoe  ex  moUi,  quo 
teguntur,  cortice,  fuccimultum  eleganter  flavi  exfudant:  intra  corticemautem  continetur 
pulpa  alba  conftans  meris  cylindris  juxta  fe  pofitis,  qui  fibi  inviccm  cbharrent. 

In  extremitatibus  ramorum,  qui  florum  rudimcnta  aut  florcs  fuftinent,  femper  duo  fo- 

liola  acuminata  brunni  co- 
loris  compafta  funt  invi- 
ccm ,  quafifemiglutinataef- 
•  fcnt ,  &  haftam  five  venabu- 
lumrcferunt:  hsc  decerpta 
ex  pcdiculo  croceum  humo- 
rem  emittunt. 

Florent  ha;  arbores  potif- 
fimum  menfe  Novembri  & 
Decembri:  lanuario  &c  Fe- 
bruario  baccae  funt  maturx. 
Si  cortcx  medius  hujus  ar- 
boris  incidatur,  prsetertim 
quando  florere  incipit,  & 
linquatur  per  unum  atque  al- 
tcrum  diem ,  exfudatlachry- 
ma  croceo-rubia ,  cgregia, 
coagulaturque  •,  qux  initio 
mollis  ,  poftea  indurefcir. 
Convenit  colore  &  confi- 
ftentia  cum  Ghttaremi  five 


Gutta  gamba ,  &  eodem  fere 
modo  purgat-,  eft  e  flavo  pau- 
lo  ruftroris  coloris ,  quam  il- 
lud,  nimirumficcatum,nam 
molle  croceum  :  tingit  co- 
lore  luteo  five  aureo  paulo 
faturatius.Diflblvi  poteft  eo- 
dem  modo  in  fpiritu  vini ,  &: 
tinfturam  facit  croceam  . 
Nonnumquam  ignes  lucu- 
lenti  ftruuntur  juxta  arbo 


rem,quorumpoteftatecortexdehifcit,  majoremqiie  fundit  lachryma;  copiam ,  qua;in  maf- 
famcoaaainufumMedicinalemfervatur.  Quod  ameprimumtentatum,  optimefuccefllt, 
a  nemine  autem  antea  faftitatum,  Indigenae  &  Lufitani  teftantur. 

Olimaflfriauhujus  refinae  in  aqua  diflbluta:,  impetiginem  tollebant.  Licet  autem  tant^ 
efficacix  non  fit ,  quam  gutta  Cambides  (quod  an  infitas  tarditati ,  an  prsparandi  modo  fit  im- 
putandum,dubito)  tamen  a  drachma  dimidiata  ad  drachmam  unam,  perintegram  noaem 
in  aceto  fquiUitico,  autfpiritu  vini  maccrata,-&  ex  vino  propinata ,  ventrem  foivit ,  fortitcrque 
perinferioraexonerat.  Meotamcn  judiciorediusfaciunt,  qui  dilutum  ex  aceto  prxdido, 
in  pillulas  accedente  ftimulo  conglobani,  quam  qui  potiones  ex  illa  conficiunt,  quod  ob  tena- 
citatem  difficilhme  folvatur. 


A    p. 


X. 


T>e  Tah 


hniS)  eammcjtie  variis  Jpedehm. 

pLurimaPalmarum  genera  producitBrafilia,  quarnm  quxdam/pontefuacrcfcunt,  qux- 
^  dam  incolarum  induftria  terrae  inicruntur,  inque  fpeciofam  altitudinem  exfurgunt. 

Inter  filveftres  frequentiflfima  eft  Pmdova ,  cximi^  &  proccraarbor,  denfiffuna  nemora 
conficiens.  Palma  autem  mas  &  foemina  daayliferaj  tumimprimis  Cocero ,  non  procula 
littore  in  prxdiis  Belgarum  &  Lufitanoriiin  excolitur ,  tamque  ad  ofnatum ,  quam  ufum  cdu- 

H  3  catur. 


62  GviLIELMlPlSONIS 

catuf,  omnique  anni  tempore ,  adulta  licet ,  fitienti  &  trifti  fundo ,  felicifllme  tranfp 

folet.  Circa dioscefin  Paraybajenfem  e  remotifllmis nemoribus 

ad  hortos  ob  elegantiam  traduda  Palma  confpicitur ,  cujus  bra- 

chia  fiveramicaudamPavoniam  aemulantur.  Barbari  Caranai- 

bam  &C  Jmche  cariri ,  Lufitani  Tamar appellant ,  forte ,  quod  fru- 

d:us  dadylis  fimiles  ferat.  Eft  autem  arbor  PahTicE  dadyUferse 

altitudine :  habcns  hgnum  rufFum ,  durum ,  craflis  ncrvis  intus 

conftans,  nuhius  tamen  ufus:  cortex  cxterior  gryfcus  &carti- 

lagine  a  terra  ad  ahquod  /pacium  fquamatus ,  fquamis  ordine 

cochleatim  pofitis  5  quae  primoiongiores,  fenfim  fiunt  brevio- 

res,  imo  tandem  decidunt  fuperne :  nam  arbores  adultiores  cau- 

dicis  fuperioris  medietatcm  habent  glabram ,  inferiorem  folum 

fquamatam.  Squamae  enim  ni-hil  ahud  funt ,  quam  ramorum  qui 

exciderunt  rehquise  ;  arbore  in  altum  furgentc  &  cnafcentibus 

ahis  ramis.  Arbor  in  fummitate  ramos  fuos  orbiculatim  expan- 

dit,  direde  furfum ,  deorfum ,  &  ad  latera ,  utpalmadadyhfera, 

icd  longe  elegantiori  afpeftu.  Ramus  quilibet  duos  vel  amphus 

pedes  longus ,  fatis  cralfus ,  compreffus  in  utroque  latere ,  fpinis 

duris  nigris  armatus,  figura  Dentifcalpium  referentibus. 

Unicumin  cujuflibet  ramiextremitate  fohumrotundum,fi- 
guriE  &  ita  phcis  donatum ,  ut  manuarium  foeminarum  umbra- 
culum  coloris  viridis,  ab  extremitate  ad  medietatem  fere  intror- 
fumfedum,  in  multa  aha  carinata foha ,  fohis  palmse  dadyhferx 
ftrudura  fimiha:  quodhbetexhisfeftis  fohis,  duos  circiter  pedes 
longum. 

Inter  ramos  foha  ferentes  ahi  prodeunt  longiores ,  nimirum 
quatuoraut  phires  pedes  longi ,  in  multosramos  &  inramulos 
lanugine  albefcente  obdudos ,  expanfi  alterna- 
tim,  fivequafi  exvaginula  prodeuntes.  Inra- 
muhs  hifce  alternata  ferieexiftunt  flofcuh  pal- 
hde  flavi ,  fine  pedicuhs ,  finguh  tribus  fohohs 
conftantes. 

Poft  flofculos  ihos  proveniunt  frudus,  figura 
&  magnitudine  olivae ,  primum  virides ,  amari, 
non  edules ;  mox  maturi  nigrefcentes  evadunt 
dulccs  menfe  Februario ,  &  licet  noftratibus 
nulhusufus.gentilibus  tamen  tam  crudiquam 
pr3eparatiindehciishabiti,Tii^4:af<?nuncupantur. 
Tarde  crefcit  haec  Arbor. 

Folia  apprimc  ferviunt  ad  tegendas  aedes  & 
corbes. 

Ea  vero  quae  inter  palmas  filveftres  Vrucury 
indigenis  vocatur,  ut  &  Tucu ,  in  tantam  proce- 
ritatem  non  excrefcunt,  multoque  caeteris  funt 
humiliores ,  minufque  cognitae  •,  fpinis  afperri- 
mis  horrent  &  ligno  funt  ferreo ,  fed  nulhus 
ufus. 

Fruftus  autem  funt  frudibus  Pindovae  mi- 
nores,  caeterum  ejufdem  ferme  naturx  &  race- 
matim  quoque  crefcentes. 

Qujc  Pindova.  dicitur,  iignum  albicans  & 
fcabrofum  corticis  locohabet,  ligni  autem  lo- 
co  fungofam  &  intus  filofam  medullam  facilc 
combuftibilem ,  e  qua  fana  &  fortiflima  hxivia 
norunt  conficere.  NuIIum  praeterea  aut  certe 
exiguum  praeftat  ufum :  adornatum  duntaxat 
ob  infignem  altirudincm  &  ramos  pulchrc  por- 
rcftos  cxpetitur;  iis  fiquidcmelcgantercoma- 
tis  &  foliis  radiatis  utrimque  vcftitis ,  Lufitani 
atria  &  tcmplorum  parictcs  cxornant,Indigcn« 


antar; 


vcro 


D  E    F  A   C  V  L  T  ATIE  V  S     SlMPLlCIVM      LlB.IV-  63 

vero  loco  tegularum  tuguria  fua  ad  pluvias  &  alia  arccntia  ftcrnunt.  Fifccllas  quoquc  &  vafa 
viminea cx illis  conficiunt.  Folia  autcin  hujus arboris non ita  depcndcnt  in  orbcm, ut  Cocociro, 
fed  maximam  partcm  ftant  furrefta. 

Propc  foliorum  exortum,  ctiamrami  provcniunt  pcnduli,  profcrcntcs  raccmos  quatuor 
Vel  quinque  pedes  longos ,  plcnos  flolculis  ,  poft  quos  ctiam  racematim  provcniunt  fru- 
ftus  ovi  gallinacci  figura  &  molc  aut  ctiam  majore,  taftigium  habcntcs  acuminatum:  al- 
tera  autem  extrcmitate  infident  calici  velcupute,  ut  nuxpinca,  foUis  triangularibus  con- 
ftanti. 

Maturus  fruclusextcrius  cxviridi  flavcfcit,  vcletiam  brunefcit.  Cortcxcxtcriorfilamcn- 
tofus  cft ,  ut  in  Coco ,  verum  haud  craflus ,  fcd  duplam  tantum  habens  ovi  Gallinx  tcfta: 
craflltiem.  Hic  morfus  detrahi  poteft :  illo  dctracto  apparct  pauca  caro  crocei  coloris ,  vix 
ullo  manifcfto fipore  prcedita ,  qux  a Nigritis  cum  farina  comeditur.  Caro  autcm  ha;c  ambit 
nuccm  durilfimam,  inflar  Coco  ovalcm,  ejufdemfere  craflitiei,  fed  fine  foraminibus.  Hac 
ftada ,  apparet  in  cavo  ,  per  intcrftitium  more  juglandum  diftindo ,  nucleus  magnitudine  ju- 
glandis,  albuSjduriufculus,  paulo  ficcior  neque tam fuavis  ut Coco.  Coliiguntur  pertotum 
annum  &  nuclci  tam  ab  indigenis  quam  advenis  comeduntur.  Inaia-ndri ,  id  eft ,  cocos  parva, 
Brafilianis  difta. 

Oleum  infupcr  optimum inde  exprimitur,  album  &  jucundi odoris,  quod ,  quia  rcfrigerat, 
defedum  rofati  fxpe  fLipplct,&  cum  recens  cft,  in  cibis,cum  vero  vetus,  ad  luccrnas  ufurpatur. 
F,  fruftus  quoque  cortice  aliud  non  ignobile  &  magis  flavum  elicitur ,  fcd  minus  rcfrigcrans, 
quod  tamcn  ad  multa  mala  cmollienda  adhibetur. 

E  faftigio  arboris  gummi  pcllucidum,  odoratum&pulcherrimumfluit ,  quod  in  locuni 
Arabici  nonnumquam  venit.  Poftremo  mcdulla  coloris  albicantis  &  recentem  juglan- 
dem  refipicns ,  in  vertice  ligni  continctur  ,  optimum  aUmentum  fi  cum  pane  &  fale  co- 
medatur. 

C  o  c  o  E I R  o  Indica ,  qua;  a  Brafilianis  vocatur  Imjaguacuiha  &  fru£lus  illius  ImjagmcUy 
Pindova:  (de  qua  jam  diximus)  m  multis  diflTimilis.  Nam  caudice  raro  eft  refto ,  fed  plc- 
mmqueincIinato,quatuor,  &interdumetiam  feptempedescraflb:  &fxpe  adquinquaginta 
pedcs  alto.  Quapropter  mirum  cft  ,  eorum  truncos  pofle  fic  brcvibus  ,  tenuibus  &  vix 
terra  coopcrtis  radicibus  in  aere  fubfiftere,  neque  fuo  multo  pondere  &  mole,  ventifque 
etiam  vehemcntibus  faspe  eas  quatientibus ,  humi  concidere ,  Accedit  quod  pars  caudicis 
humi  proxima ,  non  craflior  aut  fortior  quam  in  fummitate  exiftat.  Caeterum  eft  cortice 
cinereo,  &  quafi  vibicibus  hinc  indc  tranfvcrfim  notato  per  ambitum.  Lignumnon  multi 
eft  ufus  ,  conftat  enim   ex  meris  filamentis  :   eft  dulce  &  quafi  ladleo  fucco  turgens , 
unde  arbore  csfa  a  formicis  appetitur.  Caret  ramis;  fed  in  fummitate ,  quindecim,  vi- 
ginti  aut  plura  habet  folia  magna ,  alata ,  in  orbem  di/pcrfa ,  partim  furrcda ,  partim  de- 
pendcntia,  grato  afpedu.  Inexordio  fuohaecfolia  alata  quadam  textura  vefiitafunt,  obf- 
cure  gryfei  coloris  ,  qux  folvitur  fubfequcnte  aha.  Qaodfibet  fohum  longum  eft  circiter 
fedecim  pedesRhijnlandico.S;  plurespauciorefve,  ac  in  exortu  unum  circitcr  pcdem  craf^ 
fum,  difleaum  in  folia  five  alas,  ordine  juxta  fe  pofitas  aut  oppofitas;  quodlibet  tale  fo- 
lium  tres  pedes  circiterlongum  eft ,  duos  digitoslatum,  fed  verfus  extrcmitatem  anguftius  & 
acuminatum ,  habens  fecundum  longitudinem  nervum  ofleum  flavcfcentem ,  ac  tranfver- 
fim  fubtilifllmas  lincas  fcu  ftrias  virides ,  ac  totum  carinatum  cavitate  furfum  verfus  •  fub- 
ftantijE  inftar  folii  Gladioli,  Istcviridcac  Iplendens.  Inter  folia  alata  in  fummitate  arboris 
oritur  filiqua  five  vagina  duos  pedes  aut  amplius  longa  ,  in  extremitatibus  faftigiata,  vi- 
ridis,  ftriata,  quse  deinde  rufefcit  &  fponte  fe  apcrit.  Antcquam  autem  fe  pandat,  caulis 
intus  reperitur  elcganter  compofitus  pedem  longus  ,  tres  aut  quatuor  digitos  crafllis ,  h\ 
plurcs  ramos  pedales  aut  femipedalcs  divifus ,  qui  rami  apte  a  natura  in  theca  illa  compli- 
cati  magnam  fpicam  reprxfcntant .    Rami  autem  hi  onufti  funt  triangularibus  corpufcu- 
lis ,  magnitudine  amygdalje  excorticatoe ,  albis ,  qux  rudimenta  funt  florum  &  deinde  nu- 
cum .  Nam  rupta  vagina  rami  hi  fe  expUcant  &  oftendunt  flofculos  lutcos.  Hinc  fuccre- 
fcit  frudus,  quiUbct  infiftcns  brevi  pediculo,  pennam  anferinam  craflb,  &cupuI:E,  fqua- 
mis  conftanti  cx  rufo  flavefccntibus.    Pondere  &  duritie  fumma  nuces  caput  humanum 
excedentes  profert.  Toto  anni  tempore  maturis  pariter  atque  immaturis  frudibus  deco- 
ratur,  qui  arfte  &racematim  caudicis  fummitati  adhxrefcunt,  &putaminibuscraflris,fila- 
mentofis  &  tenacibus  vcftiuntur ,  quibus  fublatis  ligncus  calix  apparet ,  qucm  fi  immatu- 
rum  perforaveris ,  aUquando  fupra  heminam  dulcifliimi  &  gratifllmi  Uquoris  cmittet,  qui 
aaufrigidiflimusUcet,  potentiatamencaliduscft,  &  tenuiorum  partium  ,  urinamque  cun- 
'£tantcm  provocat.  Nucibus  autem  maturatis ,  lafteus  Ule  humor  condenfatur  &  coaguli  in  - 
ftar  calami  fcriptoru  craflltie  concavo  gidhxrefcit ,  qui  exemtus  ac  mfinducatus  vixuUinu- 

clco, 


64  GviLIELMlPlSONlS 

cleo,  quamvisfapidiffimo,  dignitate  cedit :  nutrit  enim  &  fuavitcr  reficit :  proinde  a  viatO'» 
ribus  longo  itinere  delaflatis  &  fcorbuto  infedis  valde  expetitur.  Calidus  &  humidus  exiftit  in 
primogradu.  Oleumindepremendoextraaum,  in  plurimos  culinae  &  pharmacopex  ufus 
rcfervatur ,  nec  amygdalorum  oleo  prseftantia  cedit. 

Per  os  affumtum  pedoris  malis  medetur  oleum,  alvum  quoque  iaxat,  fi  largius  exhibeatur : 
ex  alto  la:fis  mirum  in  modum  prodeft,  urinafque  cit. 

Prsterealiquorquidamftillatitius,  albicans  &eximiae  virtutisexindeelicitur ,  renumque 
&  Gonorrhes  ardoribus  exftinguendis  utilifllmus  ,  tum  ^  mulierculii  inter  cofmetica  adhibi- 
tus.  Obfervandum  autem  aquam  illam  copiofiflimam  &  gratiflimam inveniri in  medix aetatis 
nucibus :  in  plane  maturis  tantum  modicam,  neque  ita  gratam.  Nucleum  autem  tum  optime 
fapere.  quum  ad  fummam  maturitatem  pervenit. 

E  trunci  porro  vertice  meduUa  qusdam ,  arbufculae  inftar  novje ,  exfurgit ,  qax  ex  loculo, 
quo  continebatur ,  prorumpens,  cjufdem  fere  qualitatis ,  cujus  concretus  iUe  nucis  humor, 
de  quo  jam  diximus,  exiftit  •,  qux  non  cruda  folum  ,fcd  &  coda  inter  epulas  apponitur,  &  cuni 
braflica  Cyprina  certat.  Nondum  matura  magis  refrigerat  •,  quocirca  vicem  acetariorum  & 
laducarum  prxftat.  Sed  ea  ablata  arbor  moritur,  quod  non  zeque  contingit  inferiori  radicum 
parte  laefa  vel  concifa ;  hinc  fit  ut  plures  indigenaj  fibi  perfuadeant  idem  ,  quod  Profper  Alpinus 
de  /Egypti  populis  circa  dadyliferas  narrat  palmas,  cas  fcilicet  non  terra  radicibus  attrafta,  fed 
aere  ex  fublimiori  arboris  paite  ali  ac  vivere. 

Atquehaec  dePahnis,  earumque  medicis  praefidiis  didafint.  De  caeteris  illis  rarioribus 
nativis  &  minus  ufualibus ;  ut  &  de  da£tyliferis  exoticis,  in  Afr!ca  atque  Afia non  folum,  fcd  & 
Italia  notifllmis,  fi  quid  reftet  in  Hiftoria  Naturali  plura  dicentur. 

C  A  P.      X  I. 

T)e  Jroeira  ejujque  qMalitatibtis, 

ARborarenofis,  Httore  imprimis  &  promontorio  Olindae  frequens ,  Aroeira  nuncnpatur. 
Myrto filveftri noftrati  qualitate  non  valde  abfimiUs,adLentifcostamen  rcfeui debet. 
Praeter  eximias  facultates ,  quas  cum  Araca ,  & 
Myrto ,  reliquifque ,  aftringentibus  &  odoriferis 
arboribus  habet  communes,  hifcepeculiaribus 
poUet ,  quod  refinam  fundat  fragrantiflTunam  in- 
ftar  Lentifci ,  ex  qua  emplaftrum  adverfus  frigi- 
dos  affe£tus  componitur. 

FoUis  convenit  cum  Cuahirah£  foliis  ,  nifi 
quod  hujus  fint  paulo  minora:  Sunt  autem  in 
ramulis  bina  fibi  invicem  oppofita ,  &  quinque 
aut  feptem  in  extremitate.  Ad  cujuflibet  ram  uli 
exortum ,  ramulus  eft  brevior ,  plenus  flofcuUs 
minimis ,  qui  conftant  quinque  folioUs  ex  albo 
fubluteis. 

Frudum  fert  exiguum  fanguinei  coloris ,  ra- 
cematim  congeftum  ac  pendulum,  cujus  acri- 
monia  &  ficcitate  carnes  recentes  a  putredine 
confervantur. 

Oleum  quoque  ex  fucculentis  ilUus  baccis  ex- 
primitur,  eidem  ufuicumrefina  inferviens. 

Folia  infignem  &  nobiUflTimum  odorem  emit- 
tunt ,  fi  conterantur ,  qux  fubamara ,  cum  qua- 
dam  vi  adftringcndi,  aromaticas  caUdafque  par- 
tes  habent  conjundas,  quemadmodum  e  bal- 
neis  &  lavacris,  quxexUlisfiunt,  vidcre  eft. 

Has  vcro  virtutes  tum  profunde  exfcrit,  ut  per 
deftillationcm  foliorum,  imprimis  reccntium, 
odorifcra  &  adftringens  aqua  inde  eliciatur. 
qux  tum  ad  pcUcndos  corporis  affedus,  tum 
ad  dclicias  fervatur. 

Tcmporc  paroxyfmi  fcbricitanti ,  Empyricorum  morc ,  cxhibcnt  cum  fueceflii,  oculos 
fcu  gcmmas  arboris  ex  aqua  nofturno  rori  expofitos . 

Cap. 


DE    Facvltatievs    Simplicivm     Lib.  IV,  65 

CcEteium  rciendum  eft  in  ramis  Aroeira ,  luxudarc  fepe  polypodium ,  illo  quod  e  teiTa 
f  rolllit  longe  probatius. 

C  A  p.      XIL 

DeVmcu,  cjujquequalnatibmo 

LOcum  intcr  arborefcentcs  Plantas  obtinet  Frucu ,  filveftris  quidem ,  fcd  a  Brafilienfibus 
intcr  hortenfes  &  fvcivas  jam  olim  tranflata;  multaque  etiam  nunc  induftriaeam  cxco- 
lunt  5  partim  ut  granulorum  folliculis  involutorum  ,  minio  fcfc  exornent  ac  pingant ;  partim 
vero  ut  Lufitanis  divendant,  quxftumque  ex  illo  faciant.  Lingua  ipforum  hanc  plantam  Frucff 
di^tam,  ClufiusBixam  Americanam  Oviediefleexiftimat. 

Foliis  cft  grandioribus  &  mucronatis,  figura  cordis ,  ut  pingi  folct,  alternatim  pofitis^ 
in  pediculis  ,  duos ,  tres ,  interdum  &  quinque  digitos  longis ,  nervum  fecundum  longitu- 
dinem  &  venas  obliquas  inferius  prominentes  habentibus  ,  Isetc  viridibus:  caulibus  ca- 
lamo  fcriptorio  tcnuionbus,  ligno  albo  &  cortice  fufco,  inftar  coryli.  Circa  extremita- 
tem  ramorum  in  brevibus  pediculis  multi  proveniunt  flores ,  in  uvae  figuram  difpofiti: 
quilibet  flos  eft  rofx  raagnitudine,  quinque  foliis  conftans  albis  incarnatis  dilutis.  In  mc- 
dio  cujufvis  floris  ingens  numcrus  cft  ftaminulorum  luteorum  apicibus  purpureis  :  vix 
fenfibilem  aliquem  habet  odorem.  Poft  florem  frudus  fequitur  in  filiqua  myrobalani  ob- 
longi  figuram  habente,  feu  pyramidali  rotunda,  fefquidigituni  aut  duos  digitos  longa: 
quae  immatura  virefcit  exterius ,  matura  rufefcit ,  eftque  tota  hiipida  ob  fiia  prominentia 
qu^E  habet,  fed  non  aculeata.  In  qualibet  autem  filiqua  ultra  triginta,  imo  quadraginta 
grana  ,  quodque  fuo  pediculo  innitens  ,  continentur  ,  figurse  conicx  acutje  aut  cxigui 
pyri,  &  in  duobns  lateribus  quafi  digito  comprefllim.  Color  granorum  infigniter  mi- 
niatus  &  fplendefcens ,  fuccoque  tali  madens  ,  ita  ut  ad  taftum  inficiat  manus  egregio 
miniato  colorc .  Grana  recentia  haud  dura  funt ,  fed  ut  granum  pomi ,  intus  carnem  ha- 
bens  albicantem:  exterius  etiam  quodlibet  granum  punctulum  habet  argenteum.  Siliqua 
matura  fponte  fe  aperit :  grana  ficcata  evadunt  rubra ,  obfcure  niliilominus  tamen ,  ut  an- 
tea,  tinduram  in  fe  continent  •,  &  recentia  five  ficcata  ufurpari  pofiunt:  Trita  fimpli- 
citer  in  aqua  fimplici  feu  ftillatitia,  egregiam  dant  tinduram  miniatam.  CoUeda  grana 
in  maflam  coguntur ,  fpherulaeque  &  tabellse  in  multos  annos  durabiles  inde  coaficiun- 
tur,  qux  in  Europam  tranfmiffalonge  latequediftrahuntur.  Magifteriumetiam  inde,  mOf 
rc  coralli,  prxparatur  &  in  ufus  refervatur.  Grana  recentia  matura  &  exficcata,  inquc  pa- 
ftillos  conformata ,  quantitate  indefinita ,  cum  pulte  ex  Ttpiocf. ,  qua:  Carima  dicitur ,  alio- 
que  conveniente  decumbentibus  exhibent,  five  veneno,  five  aliunde  infirmitatem  con- 
traxerint. 

Radices  ipfae ,  nec  grana,  multi  funt  faporis,  proinde  ad  medendum  facihores.  Incola- 
rum  nonnulli  radices  granis  praeferunt ,  quod  harum  recens ,  illorum  veroufus  longefit  an- 
tiquior,  &  vicem  croci,  colore  &  qualitate  (ficut  de  Curucuma^.  Bontius retulit)  fupplet.  Tum 
extradum  ejus  ex  vino  adufto  confedum  fibi  refervant.  Qupd  etiam  nunc  hodie  colono- 
rum  non  paucos ,  imitari  videmus.  Videaturlcon  Hift.  Nat.  G.  M. 

c  A  p.   X  n  i. 
De  Zahucajo ,  ejujque  ufu. 

A  Ltiflima  arbor  eft,  cortice  gryfeo,  duro  &  inarquali,  inftar  Qucrcus  veteris,  (ex 
-^^quo  atramentum  fcriptorium  conficitur)  folia  juniora  ruffa  funt,  vetuftiora  autem 
viridia,  fimilia  foliis  Mori,  in  ambitu  ferrata  ,  &  quodammodo  contorta  &  incurvata. 
Capaciflimos  &  fummcE  duritiei  producit  calices,  ore  in  terram  obverfo,  &c  operculo, 
admii-abili  naturae  lufu  ,  inftar  pyxidis,  opertos.  In  iis  contincntur  nuces  jucundi  fa- 
poris  ,  quae  ubi  maturitatem  fuerint  confecutae ,  excuflfo  illico  tcgumento ,  finc  cujuf 
quam  auxilio  e  calicibus  decidunt  ,  &  gratifllmum ,  incolis  ceque  &  animalibus  fuppedi- 
tant  alimentum.  Semel  in  anno  maturefcunt ,  mcdia  videlicct  hycmc.  Sapore  &:  cxccl- 
lentia  piftaceis  adaequantur,  &  venerem  fopitam  dicuntur  excitare. 

Potiones  &  pultes,  tam  ad  Medicinamquam  ad  epulas  ex  illis  comparantur. 

Oleum  quoque  pinguiflimum  ex  illis  exprimitur,  amygdalino  calidius;  nuclei  enim,  e 
quibus  elicitur,  infecundo  gradu  calidi  &in  primo  ficci  perhibentur.  Prseftat  aflatis  quam 

/  crudis 


66  GVlLlELMlPlSONIS 

crudis  vefci ,  quod  caput  infeftent.  Plufquam  tdginta  ordine  ipfi  callci ,  mediante  vifcofa  ma- 
teda,  agglutinatihxrent,figuraque  feretriangulariexiftunt,  MyrobalanoChebulononadeo 


diffimiles.  TantiE  duritiei  hx  pixides  funt,  ut  Tapuyeris  non  folum  vafa potoria ,  fed  &  difeos, 
&  ollas  fufficiant.  Cxterum  arbor  infaltibus  & locis mediterraneis  adeoluxqriat,  ut  jufto 
exercitui,  fufficienti  fuftentaculo  fruftus  ejus  aliquando  fuerint. 

Pulchraeft,  truncocraffo  &reao,  inque  infignem  proceritatcm  affiirgit.  Lignum  exi- 
mium  ufum  pra;ftat  ,  putredini  mire  refiftit,  unde  ob  fummam  fimul  duritiem.  molendi- 
norum  facchareorum  axes  ex  illo  fabricantur ,  caeterafque  arbores  multum  antecellit. 

Cortices  prxterea  contufi  &  rite  praparati  naupegis  loco  ftupx  inferviunt. 

Aliaadhucdaturiifdemlocis^^^^/^c^^oarbor,  priori  fimillima,  nifi  quod  calices  magis  de- 
formes  producat,  earum  nuces  dignitatcinferiores  habeantur :  quippe  ex  immoderato  illarum 
ufu,  quibufdam  capillos  defluxiOe  Incolx  teftantur. 


A    P. 


XIV. 


T)e  Guetkoroja ,  &-  illius  faculuitibus. 

VAria:  arborcs  cxcclfa:  Guetijs  diax,  ejufdGm  gencris  fruaus  flavefccntes  produGunt,pauca 
came ,  ma2;noquc  lapide  ovalis  figura:  intus  refertos;  quorum  fruauum  ad  minimum 
mihi  trcs  vidiflc  fpccics  contigit ,  Guemoroba ,  Gueti-mm ,  &  Gueticoroya ,  efcuicntos  quidcm 
omncs,  fcdi  paucioribuscxpctitos,  cxccpto  uno  hoc  coquc  prxgrandi ,  dcquoinprcclenti 
agimus ,  &  a  magnadbus  in  dcliciis  habctur. 

Eft  autcm  ha;c  arbor  qux  Gucty-coroya  dicitur  ,  cortice  gryfco.  Rami  habcnt  folia  in 

frondcs 


DE      FaCVLTATIBVS      SlMPLlClVM 

frondes  congefta.  Nimiriim  pediculifuntincxtremiutc  rnmorum 

^i,  altcrnatim  oppofiti 


LiB.  IV.  67 

unum  aut  fcfquidigitum 
&  quilibct 


lonc,. 

duo  aut  tria  folialliftincntcs,  dccem 
&  plurcs  digitos  longa ,  quatuor  aut 
ctiam  fcx  lata  ,  ad  taftum  inftar  corii 
Hifpanici,  oblonga,  lingua£ngura,fu- 
pcrius  dilutc  viridia,  infcrius  ochrje  in- 
ftar  flava ,  ncrvo  fccundum  longitudi- 
nem  emincnte ,  &  coftis  obliquis  in- 
tervallis,  partim  sequalibus,  partim 
inxqualibus  diftin£la.  Adfroudesfio- 
res  provcniuntjin  longam  fpicam  con- 
gefti ,  parvi,  flavi ,  pcne inodori.  Flo- 
rct  Januario  mcnfc,  Majo  &  Junio  fru- 
ftus  maturcfcit ,  fcmclquc  biennio  in- 
tegro  provenit .  Malum  Europseum 
magnitudine  cxccdit :  eft  tuberolus, 
deformis  &  maculis  nigiricantibus  di- 
ftinftuS;  in  fuperficie  ubi  maturuerit, 
moUis,  ablatoque  cortice ,  flava  pulpa 
pinguis  &  carnofa  apparet .  Odore, 
fapore,  ipfaquc  fubftantia  nutritiva 
confcrvam  aliquam  recentem  &aro- 
maticam  refipit.  Mox  fummx  duri- 
tiei  ac  pondcris  lapis ,  ovique  magni- 
tudine,  multis  filamentis  veftitus  con- 
fpicitur-,  qui  vi  cffradus,  nucleum 
fubftantias  carnof^  rubicantis  &  com- 
padiE  continet  ,  ingrati  faporis  &  a- 
ftringentis.  Is  tritus  &  ex  convcnien- 
te  liquore  xgro  porrcdus ,  vi  aftrido- 
ria  immodicum  alvi  profluvium  fi- 
ftit.  Ufum,  quantum  quidem  conftat, 

aliuminMedicinanonhabct  hicfruduS;  utnec  ipfa  arbor,  qux  foliditate  &  altitudinc,  & 

duratione  ipfam  Quercum  fuperat. 

C  A  p.      XV. 


T>e  lampaha  ejufcjue  facultatibus. 


VNa  ex  procerioribus  Brafilix  arboribuseft/^w/»^^^;  foliis  Ixvibus ,  cubitum  longis ,  & 
faturateviridibus,  quce  fingulis  annis ,  menfeimprimis  Decembris  deponit ,  non  omnia 
quidem  fimul  fed  partcm  illorum ,  diverfo  tempore .  Mox  nova  prioribus  multo  Ixtiora 
acquirit. 

Ligno  eft  duriftlmo  &  optimo.  Florem  gignitexiguum,  menfe  Martio  &  Aprili,  cartcrum 
Narciflo  haud  multum  diffimilem ,  odorem  Caryophilli  Carthufianorum  xmulatur ;  coioris 
albi,  cumunguibus  interius  flavis:  inmcdiofloris  ftamen  craflTiufcuIum  flavumhabens,  ac 
infuper  interduo  foliafloris  corniculum  pallidum  e  medio  floris  prodiens ,  dcorfum  incur- 
vatum. 

Frudus  illius  magnitudinem  habet  mali  Auraici ,  vcl  majorcm ,  rotundus ,  corticc  tcnui, 
lento ,  cinereo ,  fub  quo  primum  continet  carnem  folidam ,  lentam ,  fucculentam ,  flavcfcen- 
tem ,  faporis  acidi ,  &  refrigeraWis ,  odoris  grati.  In  medio  autem  frudus  cft  cavitas  repleta  fe- 
minibus  raoUiori  pulpa  circumdatis ,  c j ufdem  cum  reliqua  carne  faporis .  Scminis  grana  funt 
compreffa ,  &  fuborbicularia ,  fere  ut  Mangaba  ,  quas  una  comeduntur .  Immatura  poma  viri- 
dia  funt,  mox  matura,  mefpilorum  inftar,  putrefcunt  atque  cfui  apta  fiunt,  unde  liott-appcl0 
aplebc  noftrate  appellantur.  Cruda  non  coda  appetuntur:  Saccharata&:  condita  lautiora 
funt.  Contrafluxum  ventris  feliciter  exhibcntur.  Ardorcs  palati  &ftomachi  compefcunt, 
fanifque  &  jcgris  folatio  funt. 

Vinum,  quod  ex  illis  exprimitur,  in  eofdem  ufus  refcrvatur ,  fed  vetus  rcdditum  calidius  ex- 
fiftit,  minufque  adftringens. 

I  2  Ex 


68 


GVILIELMI      PlSONIS 


Expomonondummatui-o  viignis  liquorem  extrahunt  barban ,  quoadvcrfus  eademmal.1 
utuntur. 

Ex  pomi  cortice  immaturo  pi-^ 
gmcnti  quoddam  genus  eliciunt  , 
quod  recens  aqueum  eft ,  mox  nigre- 
fcit,  quo  corpus  pingunt,  'ut  veftitum 
nigrum  eminus ,  fatdo  equidem  fpe- 
ftaculo ,  mentiantur.  Nullum  alium 
ufumhic  fuccushabet,  ad  nequitias 
dumtaxat  exogitatus.  Tindura  enim 
illius  corporivel  chaitae  illita  ,  circa 
nonum  diem  evanelcit  j  nulla  alia  ra- 
tioneabluipoteil. 


C  A  p.     XVI. 

■    De  Qjfcaja  qu^  Cj^ 
Ihametara. 

PR.oceriorem,vetuftiorem  &  fron- 
dofiorem  arborem,  in  Brafilia  me 
vidiffe  vix  memmi.  Cortice  eft  craf- 
fo,  rugofo  &  e  cinereo  albicante,  in- 
ftar  Sambuci. 

Polia  illius  funt  Ixvia ,  direfte  fibi 
invicemoppofita,  ad  quatuor  inter- 
dum  digitos  longa ,  circinata ,  fplen- 
dentia ,  &  nucis  juglandis  foliis  haud 
abfimilia,  verumacutiora;  quxme- 
dia  aeftate  deponit ,  novifque  ante 
hycmem  decoratur  ,  ut  redintegrato 
quafi  robore  frudum  melius  profe- 
rat.  Flofculoi  habet  copiofos,  in  ma- 
gno  racemo  congeftos  ex  albo  fub- 
flavcfcentes:  poft  flores  proveniunt  pruna  flava,  noftratium  magnitudine  &  figura;  paucae 
quidem,  fed  facculenta;  carnis  :  lapidem  continentia  magnum  ex  filamentis  lignofis,  nec 
durum ,  fed  dentibus  cedentem ;  qui  nucleum  continet  in  fe ,  ex  albo  flavefcentem.  Pru- 
ftus  hic  grati  eft  acoris  ac  proinde  inter  tragemata  locum  fibi  vindicat.  Kybernis  men- 
fibus  maturatur ,  xftate  media  floret  ,  &  tunica  tenaci  veftitur.  Primo  loco  refrigerat  & 
adftringit. 

FoUa,fucci,ocuU&cortex,  externisjuxta&  internis  affeaibus  medetur.  His  fuccedunt 
^roeira,  Myrtus ,  Araca ,  qux  omnia  in  gargarifmum ,  contra  gutturis  inflammationem  & 
fimiUa  mala  prxparantur  •,  vel  in  lavacro,  contra  multos  externos  pedum  &  corporis  affeftus 
adhibentur.  Gemms  prxterea huj us  arboris  in  acetariis,  febricitantibus  profunr. 

PecuUare  habet  lixc  i^caja  arbor  ,  quod  volucres  pica;  magnitudinis ,  nigris  &  aureis 
pUimis  eleganter  veftits  ,  in  extremitatibus  ramorum  afFabrc  &  concinne  pendulos  fuos 
nidos  conftruunt. 

C  A  p.     XVII. 

T)e  Ta^ia  arhore ,  €Jufque  ficuhatihus. 

IN  Urbe  OUnda ,  totaque  fcrc  prxfeftura  Parnambucenfi  hxc  arbor  nafcitur ,  in  fagi  altitii- 
dincm  aflfurgit,  corticela^vi,  cinerco  •,  multoshabct  ramos;  &foUain  finguUspediculis 
tria  fibi  inviccm  appofita,  Ia;via,  fplendentia,  fupcrnc  faturatiore ,  inferne  dilutiore  virore 
confpicua ,  quinquc  aut  fcx  digitos  longa. 

In  extremitatibus  ramulorum  plurcs  pcdicuU,  cerafini  quafi,  colledi,  in  quorum  quo- 
libct  flosnafcitur,  quatuorfoliis  conftansalbis&digitum  longis ,  habctque  cuni  his  altcr- 
natim  pofita  quatuor  folioia  vircfccntia,  intcr  qux  cxftant  ftaminula  fubruffa  multa,  cir- 
citcrfcfquipcdcm  longa. 

Licet 


I 


deFacvltatibvsSimplicivm    Lib.   IV.  60 

Licet  autem  hcec  arbor  foliis  frudibufque  malo  Aflfyria;  quam  fimillima  fit ,  tamen  quali- 

tate  ab  jlia  omiiino  difcrepat ,  quod  exceptis  foliis  longe  inferior  fit.  Quare  Brafilianis  pa-^ 


riter  &  noftratibus ,  obfingularem  efKcaciam  qu^Eillisineft,  vehementer  extolluntnr.  ?rr€- 
terquam  enim ,  quod  variis  corporis  afteclibus  fuccurrant ,  immodicos  fervores  leniunt  6c 
atroci  illi  ani  vitio ,  Bicho  dd  cnlo ,  dldio ,  mirum  in  nlodum  folatium adferunt :  fuccus  fiqui- 
dem  foliorum  contuforum  taedarumque,  tum  fimplex,  tum  compofitus,  ano  inditus ,  jcjund 
refrigerio  incendium  reftinguit ,  fqualorem  ac  immunditiera  abftergit ,  &  immanes  dolores 
mitigat. 

PrjEter  hsec  folia  illius  contufi  &aUribus  indita  reftituunt  doiores  capitis  ex  calore  na« 
tos ,  nullo  accedente  alio  remedio . 

C  A  f.    xviii. 
T)e  Aratku  ejufque J^eciehm  &-  LpalitatibMs. 

A  R.ATICU,  arborum  Brafilix  indigenarum  divcrfie  dantur  fpecies:  quarum  daxquM 
-^  ^AraticA-ponhe ,  &  ^mvV^^/'/ a  Brafilienfibus  dicuntur,  parum  dilferunt. 

K^raticH-fonhe  enimeftarborcaudice,  ramorum  figura,  corticis  colore  Aurantix  raalo 
fimilis ,  fed  folia,  flores  &  frudus  difterunt.  Foha  iUius  femipedem  circiter  funt  lono-a ,  aiter- 
natimfibiinvicemoppofita,  fuperius  fatutate  virentia ,  fplendcntia,  inferius  dilute  viridia, 
crafla,  &  ad  taftum  folida ,  duos  circiter  digitos  lata  &  in  extremitate acuminata.  Hinc  inde 
flos  provenit  magnus ,  totus  fiavus ,  corapofitus  exterius  &  tribus  foliis  cordiformibus,  fefqui- 
digituai  longis,  inftar  corticismahaurantu,  craflTis ,  erede  ftantibus.  Hxc  in  fe  contincnt 
aha  tria  foliaminora,  quorum  quodhbet  femiglobum  excavatum  refert;  ita  tamen  inter  fd 
compofitafunt,  ut  integrumglobum,  interius  cavum ,  magnitudinc  nucis  juglandisrepra:- 
fcntent ;  &  in  eo  ftamen  rotundum  luteum  cum  apice fuo  orbiculari.  FIos  totus  flavus ,  fuavis 
primumodoris,  fednaufeabundi.  FloretmenfibusSeptcmbri,  Odobri,  &Novembri.'FIorcs 

i  i  mulf:i 


70  GviLIELMlPlSONlS 

multifingulisdiebus  fe  aperiunt,  &moxrponte  decidentes ,  ob  gravitatem ,  ftrepitum  inter 
cadendum  edunt . 

^rattcit-ape  ferc  per  omnia  huic  eftfimilis:  utrxque  poma  ex  acido  dulcia  proferunt, 
efculenta ,  fed  filveftria  &  frigida ,  & 
proptcrea  quibufdani  non  expetita. 
Pigura  &  raagnimdine  nucis  pinex, 
fiavefcentia,  fubftantia  &  carneintus 
molliori ,  feaiinibus  ex  fulvo  nigri- 
cantibus  turgida. 

De  Medica  harum  qualitate  vix 
quicquam  mihi  conftat ,  nifi  quod 
folia  K^raticii'  maxime  communis, 
in  oleo  olivarum  macerata  tSc  apo- 
fthemati  applicata,  tumorem  emol- 
liant,  extergantque. 

Illa  autem  arbor  quae  Araticu  fana 
vocatur,  casteris  fimilis  eft,  nifi  quod 
masnitudine  differt :  Flore  enim,fru- 
ftu  ,  ligno  &  folio  quoque  eft  mi- 
nore ,  &  crefcit  in  locis  paluftribus-, 
casteras  vero  in  filvis  confpiciuntur, 
eaeque  infinitx ,  prxfertim  circa  pa- 

Aibor  hsc  magnitudine  &  foliis 
eft  inftar  citrii ,  fed  magis  craftis  & 
fature  virentibus,  florepleno&  ju- 
cunde  flavefccnte :  frudu,  ficutreli- 
quae  Aratuu  ,  fquamofo  &  conatim 
defcendente  •,  cui  tantuni  inefle  fri- 
goris  perhibcnt ,  ut  crebro  vefcen- 
tesinterimat,quamobrem  inter  ve- 
nenahabetur. 

Radix  illius  leviflima  eft  ,  inftar 
fuberis  ,  tantasque  magnitudinis  ,  ut 
integri  clypei  exilla  fiant,  qui  mol- 
iioris  &  tenacioris  cum  fint  ligni ,  telum  immiflum,  licet  a  valido  lacerto,  mordicus  retinent, 
ne  facile  retrahantur. 

Notatu  autcm  dignum ,  arborisbujusinpaludibuscrefcentis  radicem  profunde  in  terram 
defcendere  (quod  tamen  in  aliis  Brafilia:  arboribus  haudfacile  confpicias  )  unde  credibik, 
noxiam  hanc  frigidamque  qualitatem,  qua  fru£tum  noccre  conftat ,  ex  infefto  terra:  fi:igorc 
acquirere. 

C  A  p.     XIX. 

T)e  Caaroha  arhore  ejufque  qualhatihus. 

CAaroba  filveftris  &  procera  arbor,  terris  tantumfolidis&glebofis  in  Pra&fcdura  Parnam- 
bucenfi  delcaatur.  Florem  fert  e  coeruleo  purpurafcentem  idque  menfejulio:  Semen 
autem  nigricans ,  quod  maturefcit  menfe  Septembri :  frudum  rarum,  fcd  inutilem ,  phafeolo 
maximo  fimilcm ,  qui  maturus  faftus  aperitur ,  manetque  vacuus.  ' 

Ejus  folia  oblonga  funt,  Hnguje  figura,  dilute  viridia ,  nervo  fecundum  Iongitudinem(Sc 
coftis  obliquis  cminentibus  prazdita.  Guftu  funt  amara  5  ficcata  &  contufa  fomentis  ac  balneis 
peridonea.  Qux  cx  illis  conficuntur  rcmedia,  five  interne  aflurata,  cxficcandi,  mundifi- 
candi  &  fanandi  vi  pollent:  quodfeUcitcr  inplurimis  morbis,  imprimis  autcm  in  Lue  Vc- 
nerca  curanda ,  fum  expertus.  Eadem  trita  atque  in  emplaftrum  prxparata ,  ulceribufque  ap- 
plicata,  mirificc  profunt,  morbumque  radicitus  fazpe  expugnant.  Prxfertim,  fi  repurgato 
primum  corporc ,  coriim  dccodum  per  aliquot  dics  bibatur ,  Sc  fudores  provoccntur. 


Ca 


jD  E     F  A  C  V  L  T  A  T  I  B  V  S     S  I  M  P  L  I  C  I  V  M      1  I  B-    I V, 


71 


C  A  p.     XX. 

T)e Emhirafeul^mdaiha;  ejujcjuefacultatihus. 

SEquitai*  nuncfilvcfl:rishxcarboir£»?^/>rf,  five  Pinddhx  diftaBrafilienfibus,  juxtaOlindjc 
promontorium  ipeciole  ut  plurimum  nafcens,  &  ob  acrimoniam  fiructus  ,  cxtcrafque 
qualitatespipcris  Brafilicnfis  semula.  Foiia  fcrt  exigua  &  acuminata,  &  Olivxfoliis  fimillima: 
lignum  cjus  eil  tcnuc.  Procera  eft  admodum  arbor,  &  in  fummam  altitudinem  rcda  afl  urgit. 

Menfibus  pluviis  acini  iilius 
virent ,  fcd  raaturcrcentes  men^ 
fibus  Decembri  &  Januario  ru- 
bent,  atquc  dccidunt,  qui  fi  fue- 
rint  deficcati,  nigrelcunt,  urunt- 
quelinguammafticata,  &  aro- 
maticum  quid  fapiunt ,  ablato 
feminenigro  oblongo ,  quod  in 
illis  continetur ,  quod  Junipe- 
rum  redoler. 

A  jejunis  nianducataftoma- 
clium  debiiem  corroborant  & 
difcutiunt  flatus.  Tum  contufa 
&  applicata  morfibus  ferpen- 
tummedenuir. 

Excoquuntur  ut  referventur 
in  officinis.  Culinis  quoque  vi- 
cem  piperis  praeftant. 

Ex  Arboris  denique  cortici- 
bus ,  funes  igniarii ,  quo  milite§ 
ignem  fovent ,  conficiuntur, 

C  A  p.     XXI. 

^e  Ihiraee  arhore^ejujque 
facuhatihus, 

ANtiqua  nemora  hanc  va- 
ftam&proceram  arborem 
producunt,  Iridigens  ihiraee,  id 
eft ,  Lignura  dulcc ,  non  autem 
Hiouraee,  utLerius  &  Thevetus 
prodidcrunt,  appcllant. 
Eolia  hu)us  arboris  Laurum  prorfus  asmulantur.  Truncus  cortice  glabro ,  intus  albicante, 
cxterius  rubefcente  fpedatpr, 

EruCtus  fert  flavefcentcs  prunis  fimilcs ,  gratiflfmiique  faporis ,  verum  non  quotannis, 
Ligno  eft  prxftantiflfnno  &  prxduro,  &putredinirefiftente  quodaNaupegiscxpctitur, 
Arboris  hujus  virtutes  auxiiiatrices  foli  cortici  inefle  creduntur ,  qui  recens  avulfus ,  liquo- 
rem  albicantem  fibiagglutinatum  habet,  cujus  colormoxperditur,  paulatimquedecrefcit, 
&  cortice  fimul  exficcato ,-  in  naturam  &  dulcem  illiusfubftantiam  abit.  Durifllmus  exiftit, 
femidigitali  craflitie,  faporearomaticocinnamomum,  dulccdine  Glycirizamiequans.  Sunt; 
qui  Guiaci  feu  ligni  fandi  fpeciem  efle  contendunt.a  quibus  non  difTentio.  Moderate  calidus  etl: 
&  tenuium  partium,  quapropter  pedoris  &  jccinoris  affedibus  optime  convenit.  Praecipuuni 
cnim incolauum refugium  efi  in  vetcribus  illorum  vifcerum  obftruclionibus,  ut  iam  diximus: 
tum  quoque  adverfus  Luem  Venercam ,  eximium  remedium  fubminiftr at  deco£lum  iilius  ex 
aqua  fontana,  palato quidem non ingratum ,  peraliquotdiesreiteratum. 

Pugillus  dcnique,  ventriculo  adhuc  jcjuno,  ex  ovo  forbili,  jufculo  aut  aliquo  conve- 
niente  liquore  alTumtus ,  bronchia  pulmonis  aperit,  &  ceflantem  quoque  urinam  cducit. 
Qiiapropter  omnibnsartisMedicxindagatoribus  fuafbr  fuerim,utcorticenihuncinuIterio- 
res  ufus  reponant.  Succus  autcm  ladcus  exrccenti  cortice  expreflus,  fcabici  &:  tinea;  capi- 
tis,  prcE  ccuteris  mcdetur. 

Cap, 


T  2j 


GvlLIELMI      PlSONIS 


C    A   P.       XXIL 

DeJmhaihaarhore^  ejujijue facultatihus . 

ARvis  quondam  excultis  dekaatur  hxc  ficus  filveftris ,  iii  quibus  fpontc  nafcitur ,  in  filvis 
vero  raro  reperitur.  Unico ,  eoque  leviffimo  &  ferulaceo  trunco  in  mediocrem  altitudi- 
nem attoiiicur.  Ut Europa^i  Sambucum,  ita Brafilienfes lianc arborem in  fuos ufus  &  lufus  ex^ 
cavare  folent  •,  &  ex  radice  ignem  in  defer- 
tis  peregrinantes,  coliidendo,  aliisque  arti- 
hxxs  c"x:c-nc  eliciurff.  Raris  &  in  fummitate 
tantiim  cxpanfis  ramis,  veluti  corona,  cin- 
gitur,paucifque,fcdpregrandibus,fpeciofis 
&  laciftiatis  foliis.  Julos  profert  albican- 
tcs,  racematim  copulatos,pcndulos,&  ro- 
faceis  tunicis  involutos ,  qui  maturitatem 
confecuti  deflorefcunt  &  decidunt  media 
neftate.  Pinsiuis  ex  eorum  fummitatibus  ex- 
preflusfuccus,  recentibusnonfolum,  fed 
&inveteratis  ulceribus  felicitcr  medetur. 
Polium  quoq;tenerum  &  recens,aut  levior 
arboris  hujus  cortex  fi  apponantur,  tempe- 
rant&mundificant  partemafFedam.  Suc- 
cus  e  gemmis  exprefllis,qui  facultate  refri- 
gerandi  atque  aftringendi  poUct,  pulti  de 
Ttpioca  inditus,  calidam  ventris  proluviem 
fiftit.  Menfes  denique  nimium  fiucntes, 
tum  &  virulentum  genitaliumprofluvium 
compefcit. 

TraduntTndigenarum  &  Lufitanorum 
peritifllmi,  hoc  remedium  pucrperis,  im- 
modico  menftruorum  profluviolaboran- 
tibus,infigniter  prodefle,fi  in  modum  cata- 
plafinalis  umbelico  apponatur,  cujUs  rei 
veriflimxteftem  me  prjebeo. 

Nihil  mirum  itaque  fi  hxcarborprimis 
Brafili:e  incolis,  ut  &  advenis,  tantopere  fit 
prsdicata.  Digna  medius  fidius,  cujus  vir- 
tutes  etiam  nunc  latentes ,  pofteri  fcruten- 
tur  &  in  lucem  protrahant. 

Altera  ejufdem  generis ,  cujus  mentio- 
nem  fecitloannesdcLaet ,  ^mhaitmgn  appellatur,  &  ramo  eft  rubicundo ,  &  ligno  minus 
cavo ,  foliis  vero  afperis ,  ut  loco  limx  qusdam  cum  iis  poflint  laevigari.  Liquorem  continet 
olcofum  ejufdem  cum  fucco  Ambaiba  uiiis  &  eflicacix. 

Cxteras  ejus  facultates&auxiliaMedicaquia  nondum  fatis  explorata  habco  filentio  prs- 
tereo.  An  vero  fit  Abiegna,  dc  qua  Clufius  in  Notis  ad  Monardem,  ego  valde  dubito. 

C  A  p.     XXIIL 

T>eAndaarhoreyejuJ(juefacultatihus. 

NOn  procul  a  littore,in  locis  arenofis ,  nunc  mediocri,  nuncfumma  altitudine ,  pro  terras 
tempcrie,  exfurgit  arbor  Anda :  quze  ligno  eft  lcvi,  raro  &  fpongiofo.  Florem  fert  magnum 
&  concavum,  aurei  coloris  prselucentis.  FoHa  illius  funt  laciniata,  ut  Mamoeira,  multo  tamen 
minora.  Fruftum  feu  nucem  gignit  cortice  duplici,  cxtcriore  cineritio,ligneo,prxduro  &  per- 
forato  putamine  vcftitam.quo  duo  glandes  continentur,  jecinori  leporino  non  valdc  difllmilcs, 
&  nuces  caftaneas  faporc  quodammodo  referentes,  licet  virtute  &  qualitate  diffcrentes.  Una 
fiquidem  atque  altera  cruda  manducata  ,alvumducit;  quibufdam  fimul  &vomitumexcitat. 
Olim  magnates,  tum  &  facrorum  in  Brafilia  antiftitcs,  purgans  hoc  &  falurare remcdium,  ca:- 
tcris  omnibus  prxfcrebant.  Valida;  eft  operationis;  quamobrem  xgris  morbo  fradis  haud  tuto 
cxhibetur,  nifi  opportuncamanuMedicicorrcaorium  accipiat,inqueElcauarii  aut  tabu- 

larum 


DE    Facvltatibvs    Simplicivm     Lib.   IV.  71 

lanim  formas  rcdigatur.  Accipe  duas  veltres  caftaneas  contufas  &  cum  faccharo  delpumato 
excodas,  addito  anyfi  &  cinnamomi  momento ,  gratiflimum  non  folum  erit  medicamentum, 
fed  &  tutiirmium ,  infantibus ,  iifque  omnibus  qui  a  purgantibus  folcnt  abhorrcrc. 

Lufitani  &  indigenjE  ex  eadem  nuce  oleum  exprimunt ,  quodlychnisaffundunt,  atque  eo 
corpus  inungunt.  E  cortice  autem  illius  uftulato ,  incola:  optimum  &  familiare  remedium 
contraventrisfluxum,iifque,  quibus  poft  afllimtam  nucem,  alvus  immoderatius  ruit,  fub- 
miniftrant. 

Arboris  cortex  contufus  flumina  inficit ,  atque  enecat  pifces. 

Vide  Iconem  arboris  &  nucis  in  Lib.III.fol.i  lo.  Gcorgii  Marcgravii  5  quam  hicrepo- 
nere  non  duximus  operxpretium. 

C  A  p.     XXIV. 

T>e  (juahiraha  arhore ,  ejufcjue  facukatihus. 

TN  confragofis  nemoribus  Brafiiiie,  rcperitur vafta  arbor ,  quse  gentilitio  vocabulo  Gmhiraba, 
-^appellatur ;  ligno  obliquo ,  multifque  flexibus  tortuofo,  altiflfimo  infuper  atque  durifllmo  j 
&  contra  putredinem  optimo.  In  collibus  veiro  &  campis  eadem  Cmbiraba  ad  longe  minoveni 


molemadurgit,  vix  prunum  ad^quans :  foliaque  multo  minora ,  frudufque  fert  minus  agre- 
ftes.  Adeo  dcnique  obdiverfitatemfoli,  difcrepantesinterfe,  uthieaMedicis,illxafabris 
potius  expetantur. 

Florem  fert  niveum,  valdeodoriferum,  ifque  mediaaeftate,  manc  antequamSol  rorem 
exhauferit,  coUigitur,  &  alembico  inditus,  eximia;  virtutis  liquorem  exhalat:  qui  refrigerans 
prc-efcrtim  &  mundificans ,  oculorum  inflammationes  optirae  temperat. 

FruttuSjfiveglobuUrotundi,  umbiUcatim  prodeunt,  qui  maturitatem  fub  initiuni  hyemis 
confecuti ,  nigrum  induunt  colorem ,  dulciflTuniquc  funt  faporis. 

Folia  varix  figura:,  qusedam  acuminata  &  penc  figura  cordis,  quardam  obtufiora/ubafpcra, 

K  eminen- 


74  GviLIELMlPlSONIS 

emincntibus  netvis  funt  foliorum  pyri  magnitudine:  leviffmie  fricata  aromaticum  fpirant  odo- 
rcm:  quarc  infignem  in  balneis  ufumprsebent,  calidaad  fecundum  gradum.  Aqua  quoque 
fragrans,  ficuti  e  floribus,  ex  illis  elicitur. 

Quantum  pulvis  hujus  ligniinCarbonemredaai,  oculis  inflatus  conferat ,  aliasdemon- 
ftravi. 

^  C  A  p.    XXV. 

1)6  Araca-Iha ,  ejujqtie  facultatihus  &•  ufu. 

rUjus  arboris  frudlus  a  Brafilianis  appellatur  Araca-miri;  prunum  Granateniem  vocant  no- 
'-Ih-ates.  Externa  facie ,  frequentia ,  tempore ,  &  loco  natali ,  convenit  cum  Gmbiraba  ,  de 
qua  capite  ptJEcedenti  egimus. 

Frutex  eft,  ligno,  foliis  &  floribus  ut  Gmjahx,  (ed  magnitudine  differunt  &  fru£tu.  Sed  ut  va- 
rius  &  mirus  eft  naturae  lufi.is,omnes  dignitates,  eafq;  eximias,frudui  &  radici  infevit,cum  Gua- 
hirubdi  nullas,  nec  in  fru«5I:u,  nec  in  radice ,  fed  omnes  in  floribus  &  foliis  infitas  virtutes  dederit, 

Locis  gaudet  apricis ,  raroque 
in  filvis  aut  umbrofis  nemoribus 
con/picitur. 

Floret  bis  quotannis ,  bis  quo- 
que  fert  fruftum,menfe  nimirum 
Martio&  rurfus  Septembri.  Pru- 
na  coronis,  mefpiiorum  inftar, 
eleganter  ornata ,  innumerifqae 
acinis  turgentia  profert ,  qn?:,  ubi 
maturnennt,  flavent,  mufteam- 
que  habent  in  fe  dulcedinem ,  at- 
que  fraga  quodammodo  refe- 
mnt  fipore.  Cruda  potius  quam 
cotta  appctuntur ,  fuavifllmique 
odorisexiftunt&faporis.  Opor- 
tet  autem  ut  tempeftive  decer- 
panturi  nam  omni  fruftui ,  pro- 
pter  intenfiffmiu  Solis  avdorem. 
non  minor  injuria  fit,  fi  paulo  tar- 
dius  quam  fi  citius  avcllatur. 

Conditus  qui  ex  hoc  fru£tLi 
fiunt ,  jucunde  refrigerant ,  ad- 
ftringunt  &  corroborant,  locoq; 
carnis  cidoneorum,conferv3e  ro- 
firum ,  aliorumque  fimilium  ex- 
hibentur. 

Cacterum  ipfe  fru£tus  virtute 
medicinali  non  deflituitur.  Ex  fo- 
his  fiquidem  &  oculis  utpote  ad- 
ftringentibus  ,  optima  balnea 
componuntur ,  tam  contra  intcr- 
nos  quam  cxternos  corporis  affe- 
ftus ,  ut  fupra  in  capitc  de  ulceri- 
bus  diximus.  PrjE  cxteris  autem  hujus  fruticis  partibus,  radix  diclis  qualitatibus  excellit.  Atque 
hoc  peculiarc  habet ,  quodfumme  fit  diuretica ,  partiumquc  fubtilium  &  fubdulci  fapore  cum 
adftringcndifacultatepoileat.  Proinde  prxter  eximias  quasprxftatvirtutes,  lienis&renum 
affedibuscon  ucit. 

Alia  ejufdem  generis  Aracci  reperitur,  fed  non  ita  frcquens ,  qux  tamen  frudum  focile  pra:- 
ftantiorem  procreat,  &  multo  majorcm.  Quapropter  ab  indigcnis  Ar.ua-gu.uu ,  id  cft ,  Araca 
major ,  appcflatur ,  quod  in  juftam arborcm excrcfcat :  folioque cft glabro,  la^te  viridi,  figura  & 
ft-agrantc  odore  Lauxo  multum  fimili.  Frudum  fcrt  mali  mcdiocris  magnitudinc ,  rotundum, 
fupcrnc  umbilicum  contincntem:  carncm  habct  albam.carni  Araca-mirl,  odore,  fapore  &  fub- 
ftantia  fimilcm :  in  mcdio  mtiltos  lapidcs,  pifis  minoribus  icquales,  contincntcm,  obrotundos, 
paulumcompreflbs,  cxalbofubflavos&duros,  ut  nuclci  ccrafoium ,  intuscontincntcs  nu- 
clcum  album.  Adhccrcnt  hi  lapidci)  carni  per  multa  tcnuifllma  filamcnta. 

Cap. 


DE    Facvltatibvs    Simplicivm     Lib.  IV.  7J 

C  A  p.     XXVI. 

T>e  (juaiaha  arhore  ^  ejufque  facultatihus. 

'  Agna  affinitate  inter  fe  conjunax  funt  Gtmiaba  &  Araca-guacu ;  ejufdem  quippc  non  fo- 
'•lum  altitudinis  funt,  fed  folia  &  flores  qualitate  &  facie  cxterna  conveniunt.  Sunt  autem 
folia bina  fibi invicem  oppofita  in  breviffimis  pediculis,  qux  prxdita  f unt  nervo  &  venis paral- 
lelis  lunaribus,  obliq;  difcurrentibus  &  valde  confpicuis,  ad  tadtum  dura,  inferius  quidem  pro- 
tuberantibus,  f  lipcrius  profundis  &  quafi  rugofis :  Frudtus  quoque  hu)us  granis  innumeris  fca- 
tcnt ,  unde  &  merito  pyra  Granatenfia  dicuntur :  fed  in  eo  folum  differunt,  quod  hi  oblongio- 
rcs  &  magis  flavefcentes  exterius ,  interius  rofaceo  colore  vifuntur.  Digna  profedo  arbor  quce 
Europx  importata ,  magnatum  &  Principum  hortos  iliuftret.  Montibus  aut  filvis  denOoribus 
non  innafcitur ,  fed  planitiem  &  campos  amat.  Agrefl:is  efle  defiit,  villicorum  quippe  induftria 
viridariis  iUata,  numerofas  plantas  concipit  &  procreat,ut  nihU frequentius  occurrat,fru- 
£luum  enim  grana  ab  avibus  &  pecoribus  deglutita ,  &  mox  per  alvum  cum  excrementis  de- 
pofita,  locislicct  arenofiS(5ctriftioribus,altiffimegerminantmaximcqueIuxuriant.  AUis  In- 
diarum  regionibus  communis  hs^c  arbor,  ac  proinde  hic  patriam  Brafiliani  negant ,  fed 
traftu  temporis,inter  iUas  habita  eft. 

Semel  per  annum  fruftus  profert,  qui  album  florem  xftate  vigentem  excipiunt  ad  initium 
hyemis:  numerofoque  proventu,  totis  fex  menfibuspluviis,  maximo  omnium  incolarum 
obledamento  dantur.  Pyrahxcftomachoprofunt,  quiE fi immatura  coquantur,eo  fortius 
ventriculum  corroborant, atque  alvum  adftringunt.  Matura  croceo  colore  nitefcunt.  Melius 
fanitati  confulunt,  qui  cofta  &  faccharo  condita,  quam  cruda,  menfis  inferunt :  odorem  enim 
gratiorem  acquirunt ,  palatoque  magis  abblandiuntur. 

ConcedendumfacUeClufio&Monardo,  quod  in  defcriptione  hujus  floris  &fruaus  na. 
tura  &  facie  nonnihUame  difcrcpent,  quoniam  hsc  &aha  exotica  adiifle  &  experimento  • 
comprobafle  ipfis  fortc  non  Ucuit. 

C  A  P.     XXVII. 

T>e  'Bacoha  &-  ^amm ,  earumque  facuhatihm, 

"CRuftus  lippis  &  tonforibus  noti,tamque  famUiares,ut  nuUiprorfus  in  Brafilia  jam  reperian- 
-*-  tur  hoiti, in  quibus  iUi  paffim  non  fpedentur.  Indigenae  tamen  hic  non  lunt,fed  aUundc  huc 
deportatK  hx  plantiE.  Brafiliani  quoque  earum  nomina  fua  lingua  exprimcre  non  norunt.  Afris 

vero  atque  Afiaticis  olim  fuifle  notas  ,  Serapion  &  Avi- 
cenna  teftantur,qui  J/«/W  appellant.  Hujus  itaque  plan- 
t<Edefcriptionem,quamMatthioIus,  Clufius&  Dodo- 
nsus  habent ,  Ubenter  ampleftor,  paucis  tamcn,  in  qui- 
bus  hallucinatifunt,  mutatis. 

Duoautemfuntejusgenera,  quxob  maximamaffi- 
nitatem  quam  habent,  una  (quod  ajunt)  fidelia  hic  deal- 
babimus.  Pulchcrrimx  fane  plant^ ,  five  fruftum ,  five 
folium ,  fivc  culturie ,  nafcendiquc  modum  fpeftes.  In 
quovis  folo ,  Ucet  trifti  &  fitientc  proveniunt.  Quovis 
anni  tempore  incolx  earum  fruftu  gaudent, 

Caudcx  feu  craffior  pars  arboris  e  foUis  compaftiUbus 
fquamatim  coagmentatis  conftat,  qui  frudibus  decerp- 
tis  ut  inutilis  detruncatur,  nam  femel  tantum  in  vita  fua 
frudum  producit.  Verumexcifaparente,  fexvel  odo 
furcuU  e  radice  exfurgunt,  qui  maircm  renovant&  fub- 
fequente  anno  fructum  ferunt.  Seminibus  &  ramis  pror- 
fus  deftituitur  uterque  frutex :  horum  vicem  ornatifli- 
ma  &pulchrevirentiafolia,unico  eoque craflb nervo 
obduda,  fexpedeslonga,  duoIata,fupplent:  illorum 
germen  fatislongum  e  medio  exturgens  ,  crebrifque  no- 
duUs  eft  diftindum ,  cujus  extrcmitatiturio,  oviefligie 
&  rubro  colore  infignis,  adnafcltur ,  unde  triginta,  qua- 
draginta,  nonnumquam  ccntum  lobi  progerminant:  Hi 
in  xdibus  fufpenduntur  tantifper  donec  juftam  maturitatcm  confcquantur. 

Uterque  tzxwBacoba.  quam  Bamnamx.cx.  horariosfrudus,  &  (ut  nonnuUisjpIacet)  intec 

K  2  flcus 


76  G  V  I   L  I  E  L  M   I     P   I  "s  O  N  1   s 

ficus  recenfentuf.  Uterque  flatus  excitat,  modice  refrigerat  &  venerem  fopitam  adjuvat- 
Paucifunt  alimenti,  pectorifque  potius  quam  fl:omachi  obiedamento  ,  ejufque  calores  re- 
ftinguere  Avicenna  autumat. 

Banana.  paulo  funt  longiores ,  cute  flavefcente  &  quadrangulari ,  qua  detrafta ,  caro  fuc- 
ceditmollis ,  pinguis ,  minufque ,  quam  Bacoba ,  fucculenta :  ad  hoc  qualitate  frigidior,  nec 
tam  facilis  digeftionis,  nifi  valde  matura.  Tofta  biliofis  prodeft,  pituitofis  non  item.  Nondum 
matura  fi  afTetur  adverfus  alviprofluviumauxiliatur.  Bacoba  brevior  eft,  rotundior,  nullifq-,  an- 
gulis  diftinda :  pinguior  infuper  &  digeftu  facilior  •,  quofit  utinter  bellaria  facile  primumlo- 
cum  occupet.  Ad  ignem  arefa^ta ,  eodemque  modo ,  quo  Banana ,  praeparata ,  eandcm  utili- 
tatem  prsftat.  Immatura  a:que  ac  matura ,  ad  ignem  folemve  exficcata ,  diu  fervatur ,  &  Euro- 
px  importata,  longe  lateque  diftrahitur.  Eadem  in  taleolas  difledla^cum  faccharo  &  ovis  frixa, 
vel  inplacentas  ad artocrese modum ,  coa£ta,gratiifimifaporis,optimiquceftaIimenti. 

Inlnfulayl/:m2w/74o;f?,ubimaximopereluxuriat,vinuminde  exprimitur,  non  diudurabile, 
quod  taraen  inebriandi  facultate  pollet. 

Aqua  vero  qux  ex  Bacoera  trunco  ,  perpetuo  humore  turgente ,  elicitur ,  cum  frigidiflTima 
fit  &adftringens ,  in  magno  ab  incolis  prctio  habetur ,  contra  calidos,  internos  &externos 
corporis  affe«flus.  Quibus  prjeterea  facultatibus  polieant ,  Avicenna,  Rhafes,  Almanfor&: 
Serapion ,  fufius  &  explicatius  funt  perfecuti. 

C  A  p.     XXVIII. 

T>e  Mangaibaj  ejujque  ficultatihus. 

'pXitnium  hujus  arborispomum,quod  (Jl^angaiba  vccatur,  nec  ignorandum,necprjetcr- 
'"-'cundum  arbitror  ,  tametfi  ad  menfarum  potius  delicias  ,  quam  ad  Medicum  noftrum 


^.^.^a^tf&ISiBlil 


inftitutum  facere  videatur.   Tanta  cnim  fuavitatc  gulx  lenocinatur ,  tanta  laporis  cft  prx- 

ftantia. 


DeFaCVlTATIBVs     SlMPLlClVM      Lib,   IV.  'ff 

llitntia ,  nt  haud  fciam ,  an  venuftiorcm  aut  gi-atiorem  fruaum  Amedca  producat. 

Arbor  pulchra ,  crirpa&  foecundilluna  fupra  akitudinem  Pruni  Europxs  nonattollitur, 
quamfruau,  praecipue  vero  ligno&foliis  jEmuIatur.  In  quibufdam  Bahix  &  Paranambuci 
locis  inintegra  nemoraliafceluxuriare  videas.  Dillribuitfeinmultosramos,  ipfiqucdcnuo 
in  ramufculos  tenues  inftar  Betulie:  cujus  lignum  &  corticem  yalde  lemulatur.  Folia  fert 
parva,  folida ,  egregie  virentia ,  binafemper  fibiinvicem  oppofita,  quxinmcdiofecundum 
longitudinem  nervi,  non  tam  venulas  quamlineas  habent  fubtilifllmas  parallcle  difpofitas. 
Exfpirante  hyeme,  menfenimirum  Augufto,  florerc  incipit ,  ultraque  novem  menfespomis 
feu  prunis  oneratur  &  ornatur.  Florem  producit  exiguum,  album  &  fumme  odorum .  fruaum 
rotundulum,  efculentum,  qua  SoH  exponitur  aureum,  rubrifque  maculis  diftind-um,  Abrico- 
cumdiceres.  Tenuiflima  cuticula  tegitur ,  intufque lapillos  quinquevelfexcontinet,  turTct 
lad:e ,  unde  vel  leviter  prefllis  niveum  palatoque  gratifllmum  fundit  liquorem ,  &  licet  fequax 
acdu£bilis  illius  pulpa  videatur ,  tamen  manducando  nihil  tale  deprehcnditur ,  oriquc  infeita 
ftatim  liquefcit.  Inarbore  numquam  maturefcit:,  fed  decidens  in  terram  ilico  maturitatem 
confequitur.  Cujus  rei  ignari  adventitii,  &  externa  pomi  pulchritudinc  iilefti,  ubi  primis  labris 
deguftarunt,  ftatim  ut aufterum  & amarifTimum  abjiciunt  j  quid ,  quod  ne  pecora  quidem  im- 
maturum  curant.  Probe  maturum  facilis  eft  digeftionis,  ardores  vifcerum  domat  &  febricitan- 
tibus  auxiliatur ,  ut  in  me  ipfo  aliiique  multis  lum  expertus.  Porro  haud  facile  hcec  poma  no- 
xam, etiam  abunde  Jejuno  ftomacho manducata, inferunt:  nifi  quodfrigida  &  humida  fugacia- 
que  alvum  dejiciunt ,  flatuique  excitant,  quod  folertia  muliercularum  noftratium ,  aromatibus 
corrigifolet.  Lufitani  integros  frudus  condiunt,  nullifque  tunc  epulis  cedunc. 

C  A  p.     XXIX. 

T)e  (lAharemo  temo  arborej  ejujque  facuhatihtiS, 

H^c  arbor  mediocris  eft  altitudinis,  montofis  locis  crefcens,  foliis  trifte  viridibus,  exiguis* 
buccini  fimiUbus,  filiquis  inutiiibus  ex  minio  nigrefcentibus,  miris  variifque  modis  incur- 

vatis,  a:ftivis  menfibus  confpicitur. 

Arbor  cortice  exterius  eft  cineritio ,  in- 
teriui,  lature  rubente ,  quem  folum  exper- 
tiores  in  iMedicinse  ufum  receperunt ,  licet 
foliis  e£Edem  qualitates  adftringentes  a 
nonnuUis  attribuantur.  Cortex  enim  qui 
guftu  amarus  cft,  five  in  pulverem  reda- 
£tus,  five  excodus ,  &fomentilocoadhi- 
bitus,  ulceribusinveteratis  &malemora- 
tis  feliciter  medetur ,  ipfumque  -cancruin 
fubinde,  infigni  mundificandi  &  ficcandi 
qualitate  curafle  fuit  compertum. 

Praiter  haecquia  efficaciflrime  adftringit, 
balnea  ad  firmandas  efFoeminatas  carnes  ex 
illis  conficiuntur.  PotiflTimum  vero  mere- 
trices  iis  utuntur ,  ut  laxis  pudendi  parti- 
bus  tonum  rcftituant ,  jetatemque  tuto 
mentiantur ;  imo  qua  poflTibile ,  virginita- 
tem  hoc  dolopratendant. 

C  A  p.      XXX. 

T>e  %)mhu  arhore  3  illiufme 
facuhatihis, 

VNicam  tantum  ex  hocarborum  genc- 
re  in  habitata  Brafilis  parte ,  hadenus 
confpicere  licuit  in  pago  Tgmraca.  excul- 
tam:  diffita;  autem  fylvjeinterGuojanam 
&  Paraybam  fluvios  iis  luxuriant.  E  longin- 
quo  profpicienti,magnitudine,ftrudura  & 
ftndu,  parva  cittus  vel  limonia  videtur. 
K  s  Trunco 


78 


G    V    I    L    I    E    L    M 


I      PlSONIS 


Trunco  cft  fete  nuUo ,  fcd  ramis  multis  tortuofis ,  inbelle  quidem  fabricatis  dividitur .  Po- 
lia  fcrt  haud  magna ,  Ixvh ,  Ixtcque  vi- 
rcntia ,  guftu  autem  acida  &  adilringen- 
tia :  Florem  albicantem :  Pruftum  ex  al- 
bo  flavefcentem,  pruno  majori  fimi- 
lera,  fcd  carne  duriori,  licet  pauca,quod 
intus  magnum  contineat  lapidem  ,  licut 
fruaus  ^caja,  quifimaturuerit  ,quod 
fit  menfibus  pluviis,  faporis  fit  gratifluni 
ex  acido  dulcis :  finrainus,  adeo  eftau- 
'fterus,  ut  ftuporem  dentibus  inferat; 
proindeque  tunc  eidem  ufui  cui  folia , 
fcilicet  ad  rcfrigerandum  &  adftringen- 
dum  refervantur.  Radixautem,  cuipe- 
culiarc  quid  prx  cseteris  arborum  ra- 
dicibus  conceflum  ,  imprimis  eft  no- 
tanda :  quod  longc  lateque,  in  diverfa 
&  crafla  ,  ponderofs  molis  tubcra  fub 
terra  luxurict ;  fi  pondus ,  figuram  at- 
que  colorem  ,  extcrius  cinereum ,  con- 
fideres ,  majores  radiccs  BaiaU  aut  If^- 
hyam£  diceres;  a  quibustamen  ablata 
levi  pcllicula  ,  differunt:  quippe  inte- 
rius  confpiciuntur  nivei  coloris ,  moUi 
turgidaque  meduUa  ,  cucurbitJE  plane 
fimili,  qucE  manducata ,  inaquofum, 
frigidum  fuccum ,  eumque  dulciflTuiium 
atque  palato  gratiflTunum ,  foivitur.  Fe- 
bricitantes  ,  a:ftuantes   peregrinatores 
mirifice  reficit ,  ut  ipfc  quamplurics  fum 
expertus;  ncque  aqux  dulcedine  &  falu- 
britate  Citrullo  quicquam  ccdit. 

C  A  p.     XXXI. 

T>e  Cebipira-Quacu  arborey  ejufque  facultatibus. 

CRaflltie  &  altitudine  infignis  Arbor  in  rariflfmiis  liemoribus  reperitur,  Cehipira-gmcu  Bra- 
filienfibusdicta^addiflcrcntiamejus  notandam  ab  ea  quas  Cehipira-miri yid  eft,  Cehipira 
mimr,  abiliis  appcllatur.  Utrx- 
que  funt  foliis  exiUbus  oblongis, 
olcje  fimilibus ,  ied  craftioribus, 
i-ninufque  acuminatis ,  ordine  di- 
CTcftis ,  &  pediculis  utrimque  fe 
contingcntibus. 
Utriufque  arboris  lignum  com- 
mendatur,  &non  minuscelebre 
apud  fabros  ad  axcs  machinarum 
Saccharearu  conficiendos,  quam 
cortex  apud  Brafilianos  ad  ufum 
mcdicum  exiftit.  Qui  craflus  eft 
&  compadus ,  faporis  amari  at- 
que  adftringcntis ,  calidus  infuper 
&  ficcusin  fecundo  gradu.  Bal- 
nea  &  dccoda  cx  illo  folo  fiunt 
prxftantifllma  adverfus  morbos 
a  frigorc  natos,  pedum  &  ven- 
tris  tumorcs ,  dolorcfque  mcm- 
brorum ,  Curimcntos  Lufitanis  di- 
aos ,  ipfam  dcniquc  luem  venc- 
ream ,  non  invcteratam ,  forin- 


I 


DE     'FaCVLTATIbVS     SlMPLIClVll      LlB.    IV.  /9 

fecus  &  intdnfecus  adhibita ,  reftituunt ,  fudorefquc  provocant. 

Cum  veco  abftergendi  facultate  fimul  &  acrimonia  quadam  agant ,  fcabiei ,  tineaequc  &  aliis 
ejufdem  geneds  cutaneis  affedibus  mcdentur. 

C  A  r.     XXXII. 


T)e  Mureci ,  ejufque  qualkatihm. 


ARenofa  &  fitientia  Prxfeclurje  Paranambucenfis  loca ,  mediocris  altitudinis  arbores 
producunt,  quarum  quatuor  ad  minimum  diverfx  fpecies  fub  nomine  Mtireci  mime- 
rantur.  Earum  duse  maximc  celebres  &  in  ufu  Iiabentur ,  Mureci-petinga..  &  CMureci-guacti 
didx.  Omnes  floribus  pulchre  flavefcentibus  confpicux  funt,  frudlibus  rotundis  &  race- 
matimcorufcatis ,  eodcmque  ,  quo  florcs  ,  colore  pra^ditis :  foliis  autem  &  cxteris  crefcendi 

modis  inter  fe  difcrcpantes,  ficutcx  imaginibus  conftat. 

Pruaus  maturi  gratiffimo  qui- 

xiem  acore  palatum  vellicant ,  fed 

ftupoi-em  tandem  dcntibus  infe- 

runt ,  fimuique  aftringendo  inten- 

fe  refrigerant.  Quapropter  probe 

condiri  folent  &  loco  Berberis, 

quibus  fapcre  &  efficacia  fimi- 

les  funt ,  a^gris  ad  exftinguendam 

fitira  &  Stomachum  recreandum 

exhibentur. 

Prima  harum,  utpote  frudu 

minus  filveftri ,  a  me  maximefuit 

expetita ,  &  in  ofticina  repofita. 

Ejus  quoque  corticibus  retia  & 

coria  tinguntur  &  contra  putre- 

faftiones  muniuntur.    Barbari  ex 

iificm  potiones  conficiunt ,  ad 

purgandum  alvum  ,  quod  a  me 

nondum  comprobatum  eft. 

C  A  p.     XXXIII. 

T>efilOy  alicis  Vrape-guacu 
arhore^ejufquequalitatihus. 

H/Ec  Arbor  eft  pyri  Europxx 
magnitudine ,  undiquaquc  in 
pr^feCtura  Paranambucenfi  ob- 
via^  qua;,  ficut  ob  fruftuum  rarum 
afpcdum  multis  nota  5  ita  paucio- 
ribus  ejus  radicis  qualitates  pro- 
beconftant.  Si  ulli  figura,  colo- 
re,totaque  prorfus  facie,  racemos 
uvarum  e  longinquo  adfpicienti 
videantur ,  hujus  fane  arboris  fructus  funt,  quorum  uvx  tamea  inutiles  habitx ,  ligncjeque  in- 
tusexiftunt.  Toto  anno  apparent ,  verno  temporelsteflavefcentcs,  moxtriftisniiniaticO' 
lorisfiunt,  nihilque  promittunt ,  utnequcfolia,  neque  lignum  ipfum  arboris :  fedtotumin 
corticeradicis,  quodadremnoftramfaciat ,  confiftit.  Cujus  efficacia  indomita  adturban- 
dum  &  purgandum  corpus ,  tam  alte  a  natura  pofita ,  ut  non  impune  ab  imperito  vulgo 
traftetur.  Qajppe  dubito  an  plures  calamitates  ex  illius  abufu  an  optatos  fucceifus  ex  opor- 
tuno  ufu,  promanafie  viderim.  (Idem  de  OHamcn  &  Angelin co^\tz.)  Nec  mirum,  cum 
unufquifque  idiota  ad  Medicina;  Sacraria  afpirare  audens ,  necremediiagentis,  nec  fubjedi 
paticntis  rationem  habeat,  loco  medicamenti,  vencnum  porrigat. 

Cortex  enim  hujus  radicis ,  qui  faporis  eft  acris  &  caiidi  in  pulverem  redaiaus  ab  indi- 
genis  &  robuftioribus  agricolis  Lufitanis  contra  invetcratas  obftruaiones  capitur  indif- 

creta 


80  GVILlEL^IlPlSONIS 

creta  quantkate,  lemipugillus  circiter.  Mihi  ranor  fuit  iliius  ufus,  idque  nifi  deficientc  fottc 

benigniore  mcdicamento ,  median- 

tibus  tamen  corredoriis  ,  dc  qux   .^^^^^     ir 

vim  purgatricem  infringunt,  ficut    ^^^^ 

oportet  fieri  ex  judicio  Medici,  prie- 

cipu6  circa  validiora  «Sc  incognita 

fimplicia. 

C  A  p.     XXXIV. 


T>e  Guabipocaiba  arbore, 
ejufque  facultatibus , 


CUm  primum  hnec  Faunoru  A- 
mericanorum  luftra  intrarem , 
in  ftuporem  mepenededit,  vaftif- 
fima  &  pulclierrima  Arbor,  hi- 
bernis  menfibus  innumeris  roia- 
ceisfloribusconfpicua,  oeftivis,  in- 
finitis  cafliJE  fiftulis ,  inutilibus ,  du- 
ploofficinarum  crafTioribus  &  lon- 
gioribus  onufta ,  Brafilianis  Tafyra,- 

Nec  minus  in  admirationem  nos 
advenas  rapuit,  vicinx  cujufdam,  ne 
dicam,  affinis  mediocris  altitudinis, 
arboris  pulchritudo,  florum  elegan- 
tiaminime,  licet  fiftularum  magnitudine  fuperiori  cedenfis.  Huic  cnimcxoculis  viridibiis 
prorumpunt  flores  comofi  ,  au- 
rei ,  mox  plumarum  inftar  fe  exten- 
dentes ,  qui  in  fummitatibus  ex  ru- 
bro  purpurafcunt  ,  brevique  pcr- 
eunt. 

Ncutra  harum  arborum  in  denfis 
inTibrofifque  filvis ,  fed  apricis  cam- 
pisnalcitur.  Hanc  ego  Siliquofam 
arborem  nominavi ,  quod  vix  fibi 
conftent  incolx  de  genuino  nomi- 
nc.  Quidam  Portugalli  Paoz/eihoSc 
Fao  molle  dixerunt  •,  quod  cortex  il- 
lius  adeo  moUis  &  rugofus  exiftat. 
Parum  admodum  differt  ab  ea  arbo- , 
re  ,  qua£  filiqua  dulcis  Dodonso  , 
Officinis  panis  S^'  Joannis  dicitur: 
floribus  enim  decidentibus,  quod 
fit  menfe  Martio,  filiquae  fuccedunt, 
dulces,  tortuofae  &dcformes,  pri- 
mum  quidem  virides ,  mox  maturi- 
tatem  confecutje,  fiunt  nigrae  &  pu- 
trefcunt. 

Foliis  quoquc  rotundulis.codem 
ordinc  congcftis,  &  fibi  invicem  op- 
pofiris  veftirur. 

Ligno  eft  admodum  flexuofb, 
cortice  rugofo ,  molli  &  cincrci  c'o- 
loris,  ficut  quoquc  radix,  cujus  facultatcm  mcdicam  hic  paucis  pcrftringam. 

Ejus mcdulla  ex  albo  flavefccns,  a  leviori corticc Ubcrata.  in  talcolas  diHecatur,  exque  aqua 
fontana  maccrata  pcr  noftcmfubdio,  &aIiquoticspota  ,  nonuni  malo  mcdctur.  Urinam 
cnim  cundantcm  cit,  rcnum  &  vcficjc obftrudionibus  opitulatur,  cjufquedecodumvclfo- 
lum  Gonorrhcas  rcftituiffc  vidi. 

Dilutum 


D  E 


FacVltatieVs    Simplicivm     LlB.   IV.  %l 

Dilutum  hoc  fubaman  nec  tamcn  ingrati  cfl  fapons,  lurepeba,  &c  •^mbmyembo,  xmuli. 
Partium  valde  efl:  tenuium,  &  adilridionem  quandam  pofllfe  irelinqait. 


C  A  P. 


XXXV. 


2)c 


ZamomUy  ejtijcjue 


facuhatih 


m. 


C I  quoE  adfoedu  mirabilis ,  excelfa 
'^lane  eft  hsec  arbor  Zamouna ,  iil- 
dcm  locis  quibus  Cabtreiba  confpi- 
cienda.  Qax  fupcriori  5c  infcriori 
truncipartc ,  ordinarije  eft  craflltici, 
fed  in  medio  duplo  plus  obcfa,  iiiftar 
mulieris  uterum  ferentis ,  adeoque 
tumida  apparet ,  ut  percgrinantem 
attonitum  remoretur.  Totus  trun- 
cus  fubftantia  eft  intus  alba ,  medul- 
lofa  &  plane  fuberofa :  exterius  ci- 
nerei  coloris ,  validis&  horridis  fpi- 
nis  a  pede  ad  verticem  ufque  obfefla. 
Ponderofi  illius  rami ,  quinque 
foliis  acuminatis  &  oblongis  ve- 
fciuntur. 

Ex  turgidis  hifce  Ipinis  rafis  & 
contufis ,  fuccus  elicitur  eximius , 

cu)usvelexiguaquantitas,  inflammatis&involuntarielachrymantibus  oculisaffriftus,  me- 

detur  \  tum  manifefte  quoque  vifum  acuit,  atque  robur  illi  addit. 

C  A  p.      XXXVI. 

T)e  (lAndira  Ihaiariha  /kje 


A?igelin:,ejujq;facultatihus, 

M' 


Ediocris  pyri  altitudinis  hxc 

-Arbor,fub  nomine  ^ngelin 

Lufitanis  notiflima ,  hinc  inde  ia 

nemoribus ,  in  hac  prscfcdura  Pa- 

ranambucenfi,  confpicitur. 

Ligno  eft  duro  ,  cortice  cine- 
reo,  foUis  Lauri  fimilibus ,  fed  mi- 
noribus,  oculis  feugemmisnigri- 
cantibus ,  e  quibus  piurimi  flores 
fragrantes ,  copulati ,  purpureo  & 
coeruleo  colore  infignes ,  prorum- 
punt, 

Frudum  profert  ovi  figura  & 
magnitudine ,  primo  faturate  viri- 
dem,  fed  mox  nigrefcentem. 

Fra£to  duro  putamine ,  granum 
'  feu  nucleus  apparet ,  ingrati  fapo- 
ris ,  cum  adftrictione  quadam,  cu- 
jus  pulvis  ventris  lumbricos  ex- 
pugnat ,  ea  tamen  cautione ,  ut  in- 
fra  fcrupuli  pondus  exhibeatur, 
ne  medicamentam  in  venenum 
abeat ,  quod  quibufdam  imperitis 
aliquando  contigit ,  cum  infantibus  illud  incaute  cxhibuiflTent. 

L  Cap. 


iz. 


GVILIELMI 


I    S    O    N   I    S 


C  A  p.    XXXVII. 

De  Camhuifive  Myrto  fiheflri ,  ejufiiuefiacultatibm, 

IN  pinguioribus  prxfeaurae  Paranambucenfis  terris  circa  Olindam  duse  fpecies  arbufcula- 
rum ,  Cambui  diftie  mihi  innotuerunt.  Qux  ob  fragrantiam ,  adftriaioncm  foliorum ,  flo- 
rum  &  fruduum,  Myrti  filveftris  nomen  mcrito  obtinent.  Prior  arborefcens,  cerafum nigram 
per  omnia  externa  aemulatur,  fi  lignum,  ramos,  folia,  flores  &  fruftus  confideres :  cseterumin- 
terna  qualitate  eam  fuperat ,  quod  foiia  & 
flores  optimi  non  folum  fint  odoris,  fed  fru- 
ftus  nigri  admodum  fint  faporofi ,  grata  ac- 
cedente  adftridione ,  omnibus  pariter  In- 
colis  expetiti,  «Sc  inforo  publico  venales. 
Pofterior  autem  frutex  Mjrtm  eft  rubra , 
quantumque  magnitudine  prsdidie  cedit, 
tantum  dignitate  illam  fuperat ,  ac  proinde 
frudus  non  tantum  inter  fecunds  menfa: 
delicias,  fed  &  Pharmacopea;  habentur. 

Frutex  hic  adfpedu  pulclierrimus  eft  fo- 
liis  fragrantibus ,  laete  viridibus ,  oblongis, 
acuminatis  &  fibi  hinc  inde  appofitis  deco- 
ratur. 

Semel  per  annum  floret ,  tempore  Brafi- 
lienfi  verno ,  Sole  ad  Scorpionem  acceden- 
te ,  tam  grato  odore  olfadum  quam  niveo 
colore  vifum  reficiens. 

Fru£tus  crocei  baccarumfunt  magnitu- 
dine,  rotundo  umbelico  praediti ,  quifian- 
te  ingreffum  Solis  in  Capricornum  avel- 
lantur ,  fucco  turgent  optimo  ,  fed  tan- 
dem  fauces ,  fi  multum  illis  vefcaris ,  con- 
ftringunt.  Ca;terum  Stomachum  reficiunt, 
corroborant ,  seftumque  fedant.  NuIIus  eft 
incolarum  hujus  deftridus ,  quinonad  fru- 
£tus  &  folia  hxc  utiliflima  confugiat,  & 
medicamentum  fibi  ex  ipfis  conficiat ,  five 
interno,  five  externo  raalo  conveniens. 
Succi  &fomentaiIlorum,  tibiarum  impri- 
mis  ulceribus ,  atque  aliis  raalis  ,  adftrin- 
gendo  &  mundificando  medentur.  Balnea 

fntegra,tamfluxibusalvi,quamuteridica-  ,  ,         *        • 

ta,  cum  feliciffimo  fucceflu  adhibentur.  Omniadenique  bona  polhcetur  hxc  Americana 
^l^^if^,  quse  de  Europxa  Audores  paflim  teftantur. 

Qu2e  nunc  brevitati  ftudens  omitto. 

Tertia  quoque  Myrti  fpecies  hic  reperitur ,  quae  Myrtm  alba  appellatur ,  fed  infrequentior 
eft,  neque  a  me  haftcnus  in  ufus  Medicinx  applicata. 
Prieftantioris  Iconem  hic  adjungimus. 


'> 


C   A 


P. 


XXXVIII. 


V 


T>e  Loco,  ejufiiue  facultatihm ,  &-  ufiu  in  J\4eclicifia, 

Erfus  diftriaum  Portus  Calvi  in  pra^feduraParanambucenfi ,  celcbris  eft  Lufiranis  Empy- 
ricis  planta ,  quae  Loco  ab  ilUs  dicitur.  Cujus  Brafilianum  nomen  mihi  aliifque  cft  in- 


cognitum 


Nafcitur  tnntum  circa  oram  maritimam  locis  fitientibus :  folia  habct  parva,  oblonga ,  &.  ad 
lingua;  figuram  acuminata,  glabra,  &  Myrti  foliis  fimilia. 
Caules  ornate  exiguis  floribus  albicantibus  vcftiuntur. 

Radixquamfunditcopiofe,  magnx  eft  efficacia: ,  calct  infignitcr  &  fubamarum  habct  fa- 

porcm. 


DE    FacvhtatibVS    SimPlicivm     Lib.  IV.  Sj 

porem.  Ejus  particula  ad digiti longitudinem, probe contufa , & in fefquicanna  aqus  fontanae 
inaccrata ,  fi  liauftus  ordinarius  exinde  capiatur ,  vifcerum  obftru6tioncs  tollit ,  immundities 
rcnum  &  velicce  cxpellit  mirum  in  modum.  Tumoribus  &  doloribus  tibiarum,  ulceribus  in- 
Veteratis ,  imprimis  autem  a  lue  venerca  relidis  (quod  hic  frequens  eft)  mcdetur ,  fi  illo  medi- 
camcnto  membra  aftecla  bis  tervc  de  die  laventur.  Quamobrem facrum  hoc  remedium  habe- 
tur  omnibus  quibus  innotuit. 

C  A  P.     XXXIX.     ■ 


T>e  CmfoHfia  arhore,  ejujcjue  dotihus. 


MUIti  multis  &  eximiis  dotibus  cxcellere  hanc  arborem  tcftantur.  Ego  pauca,  fed  vera,  & 
quce  ipfe  fum  expertus,  de  filveftri  hac  arbore  Cuipouna,  quae  floribus  flavis  dccoratur,  ex- 
hibeo.  Succus  e  cortice  rafo  exprefllis  &  cum  aqua  limpida  mixtus ,  ulcera  inveterata  mundi- 
licat  &  purulenta,  eaque  carne  replet. 

Prxtcrea  eodem  fucco  atramentum  conveniens  elicitur ,  quo  etiam  ad  tingendos  pannos 
utuntur. 

C  A  P.      XL. 

T)e  Mimduy-guacu  y  Lufitanis  Tinhoes  do  Trafil  ^  ejujque  uju 

in  Medicina, 


ARborumBrafilienfium  vix  ulla  aut  Isetius  provenit,  aut  majori  foliorum  umbra  luxuriat, 
quam  qu^e  has  nuces  catharticas  profert ,  ob  facilem  potius  proventum  &  perpetuum 
frondium  virorem ,  quibus  pulchre  horti  muniri  folent ,  quam  ob  fruduum  prKftantiam  ex- 
petita.  Ejus  ramuli  amputati,  omni  anni  tempore,  omni  terrs  vel  leviter  immifli ,  paucorum 
dierum decurfu virefcunt,  & novas emittunt plantas,  frudufqueferepertotum annum ferunt, 
Quos  tamen  vulgus ,  quod  ufum  ab  abufu  diftinguere  nefciat,  contemnit.  Nam  imperita  mul- 
titudo,  ut  rerum  novarum  eft  ftudiofa ,  gul^eque  dedita ,  nucum  pulchre  flavefcentium  venu- 
ftate&jucundo  fapore  ilkaa,  avideillas  vorat,  undevomitu&  ventris  torminibus  mirum 
in  modum  exagitantur.  NonnuIIi  exemta  membranula,  quas  medias  illas  dividit,  noxiam  vim 
toUi  perperam  exiftimant. 

Arbuftula  hcec  non  alte  afflirgit ,  interque  frutices 
arborefcentes  habetur.  Ramulis  eftnodofis,  Ipongio- 
fa  medulla ;  folio  mucronato  &  glabro ,  fruftibus  ro- 
tundis  pendulis  &  copulatis  ,  quos  maturos  pariter  & 
immaturos  fert :  hi  a  Solepoftea  excofti  &  arefadi  de- 
hifcunt,  &  nucleosintus  nigrefcentesoftenduat;  quo- 
rum  tres  in  qualibet  nuce ,  veluti  in  ccllulis  &  feptis 
continentur  ac  dividuntur.  Pineis  Europasis  funt  fi- 
miles ,  fed  paulo  majores,  verum  juglandc  minores. 
Interius  albefcunt  &  funt  pingues ;  calidse  adtertium, 
ficcse  ad  fecundum  gradum.  Et  quodammodo  palato 
ledocinantur,  ita  ventriculo  funt  infenfiflimce,  nam 
tres  vel  quatuor  nuclei  manducati  deglutiti ,  crudos 
humores  ilico  provocant ,  provocatos  per  fuperiora 
&  inferiora  exturbant ,  tanta  vehementia ,  ut  in  vitse 
difcrimen  ,  prxcipue  imbecillicres  nonnumquam  conjiciant,  atquealexipharmacis&opia- 
tis  rucntes  humores  fedare  necefle  fuerit.  Sed  ut  legitimus  earumulus  conftet,  indiuturnis 
obftruftionibus  vifcerum  naturalium  imprimis  conveniunt :  quatuor  aut  quinque  nuclei  ma- 
turi,  fi  a  pelliculis  interioribus  &  exterioribus  liberentur,&  mox  leviter  torreantur  &  macerati 
e  vino,  additis  corredoriisexhibeantur. 

Porro  ad  rem  familiarera,  uftimque  domefticum  hxc  arbufcula  a  multis  expetitur:  ex 
nucleis  enim  oleum  quod  expnmitur,  elychniis  affiinditur,  qnod  inventum  Brafilia  Lufi- 
tanis  debct.  Teftatur  Monardus  cap.  iv.  dc  oleo  Cicini  ,  in  Nova  Hiipania  pro  infigni 
cathartico  rcfervari,  ciufquc  qualitates  quas  illi  attribuit,  hujus  oleo  nucLs  quoque  pro* 
.price  fiint.  Quamobrem  nomine  potius  Monardus  &  Clufius  a  nobis  difcrepant  ,  qui 
Cnrcas  hunc  frudum  vocari  teftantur,  idquc  fub  Ricini  fpecic.  Dc  qua  tamen  ipfe  meri- 
XQ  dubitat. 

L  ^2  Cap. 


34  G   V  1   L   I  E    L    M  I       P   I   S    O    N  I  S 

C  A  p.     XLI. 

T>e  luripeha,  ejufquefacuhatihus, 

NOmine  Turheh,  duo  ejufdem  gencris,  fed  non  ejufdcm  fexus ,  fnitices  nafcuntur  in  areno- 
fisBi-afilislocis.  Uterquepulclins  &umbrofisfrondibusadolefcit,  uterque  gramineos 
fert  acinos ,  more  racemorum  copulatos  Sc  e  brevi  pediculo  pendulos. 


Prlor,  &  quidem  mas,  paulo  foemina  eft  minor,  ad  hominis  altitudincm  vix  afcendit .  folia- 
quehabetminora.necmultumfinuofa,  caulemquerarioribus  fpinis  obfitum ,  floremBora- 
crini  fimillimum,  fcd  maculatiorem. 

Pofterior  altior,  fpinofior,  folia  habet  grandiora ,  a  tcrgo  lanuginofa  &  fpinofa  ornate,  laci- 
niate  &fature  virentia;  florem  eundem  cum  mare ,  fed  nitidiorem.  Uterque  obMedicinje 
ufum  quotidianum  officinis  notiffimus. 

Tolia  enim  &  fuccus  temperandis  &  mundificandis  vulneribus  &  ulceribus  adhibentur ,  eif- 
que  cgre"-ie  auxiUantur .  Licet  autem  amarum  quid  fapiant  foUa  &  radices ,  ficut  Cichoreum 
&  F  umaria,  tamen  inter  calida  vix  recenfentur. 

Omnium  autcm  maximc  radix  virtute  &  eflicacia  excellit ,  multoque  amarior  exiftit ,  prx- 
cipueveroMaris,  qu3:partium  adeo  efttenuium.  Q^ippe  folumilliusdocoaum,  urinam 
cunaantem  cducit.  Ad  hepatis  &  paraftatum  obftruftiones  tollendas  loco  radicum  aperien- 
tium ,  cum  fucccflli  fa^pe adhibetur.  Ufque  adeo invaluit  ejus  utilitas  &  prxftantia,  ut  a doftis 
pariter  &  indofta  plebc  expetatur  &  inter  facra  reponatur. 

C  A  r.     XLIL 

T>e  (SMamanga  frutice ,  ejufque  facultatihus. 

'  Ammga.  Brafilienfibus  difta ,  frutex  cft  trivialis  arborcfcens ,  ubiquc  obvius ,  quem  U- 
^vapratos  Lufitanorumvulgusappcllat. 
Flores  fcrt  multospcndulos&luti[:os;  &poft  hosplurimas  filiquas  oblongas  copulatas , 
primum  quidcm  viridcs  ,fed  mox  nigras  &  putridas ,  &  frcqucns  fcmcn  in  illis  contentum. 


D  E     F  A  C  V  L  T  A  T  I  E  V  S  ,    S  r  M  P  L  1  C  I  V  M      L  I  B.    I V.  85 

Folia  habetcitriishaud  dilTimiiia,  paiilo  tamen  longioi-a  &  moliiora,  &  qualitatc  rcfri- 

gerandi  &  abftcrgcndiprxdita. 

Prxtcr  alias  dotes ,  quibus 
exccllunt,  vulneribus  atque  ul- 
ccribus  opitulantur,  partefque 
vitiatas  rcparant.Cujus  reiChi- 
rurgi  noitri  non  ignari ,  ca  in 
quotidianum  ufum  colligunt. 

Raro  vidcas  viatorcs  itcr  fu* 
Tcipcrc ,  nifi  probe  hoc  rcme- 
dio  inftrudos. 

Succus  olcofus  denique  e 
filiquis  exprefllis  ,  ad  maturan- 
da  apoftemata  refcrvatur ,  & 
applicatur  cum  profpero  luc- 
ccflu. 

C  A  p.     XLIII. 

T^eMauacafmtke^ejuf^ 
que  facuhatibiis . 

T  Ocis  umbrofis  ,  niaxime 
-*— 'circa  Aldeam  Tapicirka  lu- 
xuriat  Frutcx  arborefcens  Ma- 
naca,  cortice  gryfco ,  ligno  du- 
ro  quidcm,  fed  fragili ,  ex  albo 
cineritio,  foliisacuminatis. 

Florcs  fert  cxiguos  ,  quo- 
r um  altcr  coeruleo ,  alter  vero 
(quod  ut  rarum,ita  maxime  jucnndum)  Indco  nitore  nitercit :  Menfc  Januario  vcgetus  &  valde 

/peciofe  florefcens  conlpicitur, 
atque  integras  filvas  infigni  fra- 
grantia  Narcifll  xmula  implet. 

Flori  fucccdit  fruftus  baccx 
Juniperi  fimilis,  fed  inutilis, 

Radicem  habct  magnam ,  fo- 
lidam  &  albicantem ,  cujus  me- 
duUofafubftantia  inpulverem  re- 
dada,  magna  in  Medicina  polli- 
cetur  &  pr^eftat. 

IncoliE  p^ene  omnes,tam  Lufi- 
tani  quam  Brafiliani ,  hcct  magni 
jeftiment,  tamen  ob  indomitas 
opcrationes  haftcnus  in  ufum  ad- 
mittere  vix  aufi  fuerunt.  Quippe 
periculo  non  vacat  hoc  genus 
medicamcnti  ,  quod  nimis  vio- 
lenter  corpus  fuperne  &  interne 
moveat.  Quamobrem  tantum 
hominibus  robuftiflTuTiis  exhiberi 
folet ,  idque  additis  corredoriis , 
rum  (Scjuftaobfervata  dofi,  qux 
Scammonei  potius  inferior  quam 
fupcrior  cfle  dcbet :  ad  illud  enim 
validum  medicamcntum  proxi- 
me  acccdit  hxc  radix^  vcrum  non 
ita  infipida  eft  ,  amarorc  enim 
&  acore  nonplane  deftituitur. 


L  3 


Cap. 


§6 


<j  V  I   L  I   E    L  M 


I       P    I    S    O    N    I    5 


D 


C  A  p.     XLIV. 
T>e  Tagmirioha.,  ejufque  ufu  in  Medicim. 

|Uum  generum  Fagmimha  in  Brafilia  reperitur ,  quam  Lufitani  Herva  de  Bicho  nominant, 
a  quotidiano  ufu. 
Orobi  fpecies  judicatur.  In  qualibet 


terra,  prxcipue  tamen  arenofa,  ac  fponte 
fua  nafcitur.  Frutefcentes  lijnt  plantse . 
flore  cereo ,  longis  &  tenuibns  filiquis. 
Sature  rubefcentibus ,  quibus  femen  ro- 
tundum,  cinereum  continetur.  Quali- 
tate  utraeque  funt  intenfe  frigidx  ,  facie 
viridi  fimiles ,  exceptis  foliis ,  quorum 
uni  acuminatiora,  alteri  rotundiora  exi- 
llunt, 

Plantje  lippis  &  tonforibus  notse  funt 
ob  ufum  &  frequentiam ,  quod  nimirum 
folia  earum  contufa  &  fuccus  recens  ex- 
preflTus  anoque  infertus,  pr^EfentilTimum 
quafi  Antidotum  fit  contra  calaraitofum 
illud  &familiareanimalculum. 

In  omni  denique  inflamraatione ,  im- 
primis  tibiarum ,  fomenta  ex  illis  confe£ta 
plurimum  valent.  Tipta ,  quod  quae  mu- 
cronatis  foliis  exiftit ,  felicius  ha:c  prx- 
ftet ,  atque  in  ufum  frequentiorem  ve- 
niat .  Prster  refrigerandi ,  de  obftruendi 
quoque  qualitate  pollet;  aqua  enim  ex 
floribus&foliis  faepe  pota  urinas  fortius 
movet  quam  Orobus,  ardorefque  renum 
&  vefic3s  temperat. 

Rotundiori  quse  eft  foUo  ,  agricolis 
CMatta  faHa  di£ta ,  ulceribus  &  anthra- 
cibus,quod  calores  extrahat,  applicatur. 
Ex  foliis  quoque  ejus  aqux  impofitis  & 
puttefadis,craflaqu3edam  &  unguisfub- 
ftantia  emanat  ,  qua  unguenti  mundifi- 
cantis  locopaflimutuntur. 

C  A  p.     XLV. 

De  Qimara  luba ,  ejujque  facultatihm. 

TRes  Camara  fpecies  mihi  innotuerunt ,  frutefccntcs  &  e  quovis  fblo  emcrgentes ,  facie 
non  folum  externa ,  fed  infitis  quoque  virtutibus  fimiles ,  qu2e  calidce  &  ficcae  haben- 
tur  ad  fecundum  gradum :  neque  differunt ,  nifi  quod  una  illarum  reliquis  paulo  magis  ar- 
borefcat. 

Duse  flore  gaudent  ex  aureo  rubri  coloris;  tertia  autem  flore  albicante.  Hae  omncs  exi- 
guo  funtflore,  jucunda  tamen  &infigni  fragrantia,  aromata  redolent.  Ex  his  tribus,  tam 
foliorum  &  florum  elegantia ,  quam  odore  medicaque  qualitate ,  Camara  luha ,  quae  florc 
eft  rubro  &  ftirpc  omnium  minima ,  caeteris  antecellit .  Folio  eft  MelifTie ,  fed  paulo  mi- 
nori,  tamque  odorifcro,  imprimis  fi  fricetur,  ut  vel  potifUmum  propterea  ad  ufum  ex- 
pctatur. 

Balnca  inde  conficiuntur  optima ,  tam  ad  roborandum  interne ,  quam  mundificandum 
cxterne  ,  multos  namquc  cutis  affeftus,ipfamquefcabiemabolent. 

Poft  florcs  fcquitur  uvula  baccis  plena  viridibus ,  magnitudinc  baccarum  Sambuci ,  & 
uvula  cum  baccis  fimilis  cft  fruftui  chamapericlymctti  Clufii.  Digna  eft  hxc  Camara ,  qux 
inter  fativasplantascxcolaturi  tamobpukhdtudincm,  quamobufum. 

Quartg 


DE    FaCVLTATIBVS     SlMPLIClVM      LlB,    IV.  87 

Quarta  denique  Camara-miri  dida  cceteris  annumeratur,  cubitum  longa,  caule  tenui  & 

lignofo ,  florc  unico ,  exiguo  ,  lu- 
tei  coloris ,  qui  ( quod  mirandum^ 
quovis  anni  tempore  fc  aperit  de 
die  hora  undecima  ,  manctque  ex- 
panfus  ad  fecundam  pomeridia- 
nam ,  atque  omnes  fimul  tuncea- 
dem  hora  clauduntur ,  ufque  in  po- 
fterum  diem :  quod  ficut  verifll- 
mum,  ita  rariflimum  efl:  vifu,  fum  ■ 
moque  peregrinantibus  obleda- 
mento  exiftit. 


C  A  p.     XLVI, 

T)e  (tA^nanas ,  ejujque 
qualitatihus, 

ACtum  agere  nonnullis  vidc- 
bor ,  quod  frudum  toties  de- 
fcriptum  &  ad  vivum  exhibitum 
hic  denuo  producam.  Verum  cum 
ea  profcqui  fit  infl:ituti  noftri ,  quae 
Praxinseque  ac  Hiftoriam  Botani- 
cam  illuftrent ;  proferam  quse  de 
K^nan.ti  qualitatibus,  tum  ab  aliis, 
tum  propria  experientia  didici . 
Rede  quidem  in  comparanda  re- 
rum  novarumnotitia,  foliicitein- 
lltas  vires  inveftigamus  :  fed  non 
minus  interefle  exiftimo  ,  etiam 
indies  cognitarum  herbarum  & 
fruduum  ultcriores  dignitatcs  la- 
tentcs  fcrutari,  ficut  in  hoc  &  mal- 
tis  aUis  verifllme  mihi  contigit ,  & 
proculdubio  fepiflime  mihi  &  aliis 
pofthac  continget. 

K^na?in'S,  aliis  Nma ,  Monardo 
Tma,s  didus,nemini  in  Indiis  credo 
ignotus,facileque  optimus  fruftus 
hortenfis  in  Brafilia ,  fecundxquc  menfie  obledamentum  &  ornamentum ,  fivecrudus,  five 

faccharo  conditus,  ex- 
fiftit.  AltilishujusCar- 
dui  fpecies  cinarse  in 
modum  nafcitur,  fpicis 
compaftilib.  inftar  cii- 
ftarum,in  fumraitatibus 
cmergentibuS;foIiis  ob- 
longis,  fpino  fis  ,  &  in 
fpeciem  gladii  mucro- 
natis.  Mcnfibus  ceftivis, 
Sole  exiftente  in  Capri- 
corno ,  maxime  viget . 
Exiguafemina  feu  gra- 
na  fubrufa  infupcrficic 
pulpx,  latitant .  Extu^ 
berantibus  butlis  cx  fla- 
voalbicantibus  cxtcrius 
paflim  diftinguitur,  & 
quafi. 


SS  GVILIELMlPlSONIS 

quafi  vei-miculis  aut  tefferulis  vanatur.  Hic  fmclus ,  quia  fucco  coiTofivo  immodicc  fumto 
linguamvcllicat,  acguttuds  ardoixs  iufert,  defciflb  cortice  in taleolas fccatur ,  inque  vino 
Hilpanicomaceratur  tantifper,  donec  qualitatem  noxiam  deponat,quigratum  faporem  & 
odorem  vino  quidcm  communicat ,  linguse  tamen  morfus  &  gutturis  inflammationem ,  (i 
potetur  vinum,  inducit.  Ipfe  autem  fuccus ,  quo  turget  frudus ,  mirificc  animum  languidum 
recreat,  &fpiritus  fopitos  fufcitat,  &  imprimisftomachum  naufeabundum  reftituit.  Addo, 
quod  recens  ejus  liquor ,  tum  vinum  inde  expreffum ,  urinx  fuppreflloni  &  doloribus  nephri- 
ticis  fuccurrat-  tum  quoque  venenis,  imprimis  fucco  CMandihoca.  adverfatur.  Idem  iUius 
radix ,  fruftu  deficiente ,  prxftat. 

Omniahsc  efficacius  operaturliquor  ftiUatitius  e  fruauvi  ignis  extra6h,is,  fi  modica  quan- 
titate  exhibeatur :  nam  fi  largius  concedatur ,  vafa  urinaria  infeftat ,  adeoque  corrodendi  qua- 
litate  poUet ,  ut  non  tantum  Unguam  &  palatum  fuiciet ,  (ed  &  in  cultro ,  quo  fecatur ,  morda- 
citatis  veftigia  reUnquat ,  idque  intenfius ,  fi  non  probe  maturus  fuerit.  Atque  tunc  prxgnan- 
tibus  non  mmus  obeft  quam  Carawata.  Fcbricitantibus ,  tum  vuhieribus  vel  ulceribus  infefta- 
tis ,  prorfus  abftinendum  ab  hoc  fruftu ;  adeo  enim  humores  accendit ,  ut  non  folum  impediat 
reftitutionem  jcgrorum ,  fed  &  in  pejus  eos  difponat. 

Quapropter  miror  optimum  Monardum ,  frudum  ^nanas  frigidum  &  humidum  dixiflc. 
Minus  faUitur  Chriftophorus  a  Cofta ,  qui  caUdum  &  humidum  efle  aflirmat. 

Silveftres  quoque dantur  c^/^rf;^/^ ,  ex  CarduorumfamiUa,quinunc  humi,  nunc  altisar- 
boribusfupernafcuntur,quostanquaminutilespra£tereo,  &  ad  Cap.  xl.  BeUomi Lcdores 
remitto. 

C  A  p.     XLVII. 

T>e  ^etys  y  yel  ^etre ,  ejufjue  facultatihm, 

4      ' 

FRequens  tum  infilvis,  tum  in  ruderibus  urbisOUndjEeflefoIet5f/7^,  frutex  elegans ,  vcl 
potius  arbuiculaquatuorautquinque  pedesalta;  caiidice  redo ,  nodofo,  digitum  craflb^ 
pallide  viridi  &  per  totum  pundtuUs  albis  nota- 
to.  Superius  ad  aUquot  nodos  ,  ramulos  adipi- 
fcitur  identidem  nodofos  &  ejufdem  cum  cau- 
dice  coloris.  In  ramis  habet  foUa ,  ad  quemUbet 
nodum  unum ,  Sc  fimul  unum  julum .  PoUum. 
quodlibet  quinque  ,  fex  aut  feptem  digitos  eft 
longum ,  lingux  figura ,  palUde  viridis  fcu  fub- 
flavefcentis  coloris ,  fupcrius  fplendens ,  crafli- 
tie  Lauri  foUis  pene  fimile.  Denique  pipcris  ftirpi 
Sarm.entis ,  caule  &  facie  externa  fimilUma.  In 
hoc  tamen  differt ,  quod  foUo  &  fruftu  paulo 
quam  pipereftgrandiori. 

Juli  qui  ex  ramulis  dependent ,  formam  pipe- 
ris  longi  mentiuntur  ,  fed  infipidi  funt  &  nul- 
lius  ufus  .  Verum  licet  frudus  fatuus  fit ,  radix 
tamen  fapidiflima  eft  &  celcberrima  ;  nam  & 
aromaticum  quidfpirat,  &  Zinziberis  prxftan- 
tiam  fapore  ,  colore ,  atque  odore  aemulatur , 
prsecipue  fi  recens  fit ,  tunc  enim  dignitate  illi 
vix  cedit. 

FoUorura  &  radicum  decodum  colicum  do- 
lorem  fcdat ,  dolores  membrorum  mitigat,  ven- 
trem  flatibus  turgidum  componit ,  pedumque  tu- 
mores  ex  frigore  natos  amolitur. 

Idem  praftant  balnea  &  fomenta  indc  con- 
fcfta. 

Prster  hanc  Beiyft ,  aliceadhuc ,  intcr  quas  eft 
Betys  fnemina,  in  faltibus  reperiuntur,  julisgra- 
cilibus  &  cxiguis  botrorum  modo  congcftis  & 
pcndulis. 


CAp. 


I 


89 


DE     FACVtTATIBVS      SlMPLlciVM      LlB.lV. 

.     C  A  P.      XLVIII. 

"^e  :7\(ijamhi,  cjujque  facultatfbus. 

OLimnegleaapIanta.infilvxs&nemororisdumtaxatlocisrenmrhifn,-  t-.n^ 
il  ius  virtutibus    hm-HQ  ^fi- iii-,^.     v,  ■  ^"^^^^^^'^"^''^tuijtandemcognitis 

viitutibus,  hoitis  eft  iUata.    Pro  vano  naturx  &  culturx  iufu,  variis  modrs  cx- 

crcfcit  &  faciem  fubinde 
mutat.  Herba  efl:  caule  fa- 
tis  craflTo,  lignofo,  tcreti, 
geniculato  ,  qui  portulaca: 
modo  partim  humi  fcipit, 
&  hinc  inde  fibras  in  ter- 
ram  a  Je  demittcns,  radices 
agit,  partim  afllirgit. 

,In  ramulosmultos  varie. 
difpanditur ,  geniculatos , 
duos  fibi  ubiqj  oppofitos, 
in  iifque  adfingula  genicu- 
la ,  bina  folia  oppofita  ha- 
bet,  interdum  &plura,in:e- 
qualis  magnitudinis  :  in  ex- 
tremitate  autem  ramnlo- 
rum,quinque,fex,feptemve 
folia  fibi  invicem  appofita 
funt. 

Quodlibet  autem  folium 
figuram  fcrc  cordis  habcr, 
obIongum,&in  ambitu  ie- 
Viter  ferratum  ( qusedam  & 
laciniata)  colorisdilutevi- 
ridis. 

In  extremitatc  ramulo- 
rum  flores  proveniunt  fo- 
litarii,  magnitudine  cerafi 
minoris,c6ftantcs  folo  um- 
bilico  rotundo  finefoliis. 
Semen  in  umbelico  (fufco 
pcr  maturitatem )  ovali  fi- 
gura,plane  compreffum^ex 
fufco  gryfei  coloris  /plen- 
dentis. 

Radix  filamentofa ,  tene- 
ra,  albicans. 

Flofculus,  quem  fert  cha- 
memelo  non  multum  ab- 
fimilem,  terrx  mandatus, 
paucorum  dierum  decurfu: 
profilit,  plantamq-,  afpedu 
non  minus  quam  efficacia 

n..Sl;?'  t^''?  ^^  '"^ '"'?''  P'^"'  ^^"Suamque  pr^guftata  vellicat^SL^aTctmfque  hu- 
meaantes&refngerantesherbas,  qu^proacetariisfolentapponi, temperat    &  Se,   ' 

.m™bmt  &commendat.  Pr.terquamquodtenukatepartit;mc^Sic^^;^ 
culum  frangat ,  vis  pecuharis  contra  cohcos  affeaus  iUi  inefl 

J^.^.^^::^''''''''  '''''^^'^  '  intusallumatur,  aut  balneis,  fovendo 

Potentia  antidotaU  pr^ftare  &  toxico  fummc  adverfari ,  experimento  compertum  habeo 

Sl^'f^?ill     L'r  i'"^^^^  ^"^^^"" ^"^°"^^^  ^^^^"^  prxgrandcm  & veneno  «: 

midum ,  fucco  floris  &  foliorum  tergo  leviter  iiiftiilato ,  eum  confeftim  enecavit.  Nec  tantum 

^^  ani- 


90 


GVILIELMI       PlSONIS 


animantia  venenata  exftinguit,  fed  &  praecordia  hominum  adverfus  vencnamunit,  fi  manci 
&ventriculo  adhuc  jejuno  manducctur. 

Aquas  hydropicorum  feliciter  educit ,  &  roburaddit  vifceribus.  Indigense  ad  firmandam 
valetudincm ,  pultibus  e  <JManiihoca.  faftis ,  hanc  herbam  indunt ,  non  fine  profpero  fucceflu, 
Cum  pifcibus  quoque  folet  coqui  &  egregie  convenit. 

C  A  p.     XLIX. 


2)^  Qia-a^idy  ejufque  facuhatihus. 


SEcretum  hujus  herb^e  Indigenis  debemus ,  qui  primi  iUius  virtutem  nobis  revelamnt.  Pu- 
fiila  eft  planta  &  deprefTa ,  ied  qux  humiiitatem  praeclaris  dotibus  abunde  compenfet.  Ex 
radice  enim  vel  duos  digitos  lon- 
ga ,  &  pennam  olorinam  crafla , 
nodofa  feu  verrucofa ,  filamentis 
ad  latera,&  inferius  tenuibus  prae- 
dita,exterius  e  gryfeo  flavefcente, 
interius  alba,  trcs  vel  quatuor  pul- 
lulant  pediculi ,  tenues ,  teretes , 
tres  aut  quatuor  digitos  longi,  qui 
quilibet  unicum  folium  fuftinent, 
obrotundum  vel  oblongum ,  tc- 
nerrimum,  fuperius  fplendide  viri- 
de,  inferiuspaulumalbicans,  ha- 
bens  nervum  ,  &  inferius  venas 
tranfverfim  confpicuas. 

Florem  fert  in  proprio  pediculo 
rotundum,umb;:licifigura ,  floris 
Bcllidisaemulum,  multis  ftaminu- 
lis  conftantem  ,  ex  quo  femen 
provenit  minus  Sinapi. 

Radicem  fundit  pro  mole  fua 
fatis  craflam ,  tortuofam  &  cepa- 
rum  more  fibratam,  ejufdemfere 
cum  Pecacuanha,  prseftantise  &  effi- 
caciae,  unde  &  Pecacumha  abufive 
a  quibufdam  appellatur.  Cujus  vi- 
cem  in  vomitu  ciendo ,  &  alvi  pro- 
fluvio  compefcendo  egregie  fup- 
plet.  Eo  tamen  difcrimine  obfer- 
vato,  quod  primam  fuam  dignita- 
tem  a  virtute  antidotali  fortiatur, 
cujus  vices  an  aliunde  mereatur, 
experiri  nondum  licuit,  quam  quod  vifcera  tetris  fijliginibus  liberet.  Lufitani  prxter  hanc,  ab- 
ditam  quandam  &  occultam  qualitatem  radici  inefl^e  contendunt. 

Diffcnvono  di  Pecacuafiha ,  quodadvomitumproritandum  minusfitvalida,  necpari  effi- 
cacia  humores  peccantes  per  fuperiora  exturbet :  quo  fit ,  ut  radix ,  quae  odore  &  faporc  alteri 
cedit,  majoriquantitate  exhibeatur. 

Indio-enie  integram  plantam  contundunt ,  &  fucco  prcelibato  virus  a  ventre  excludunt :  a 
colubristefi  aut  fagittis  vcnenatis  percufll,  eundemantidotiloco,  vulneriinftillantnonfine 
fucceffu.  Datur  hic  &  alia  Caa-apu  fpccies,  priori  per  omnia  fimilis;  exceptis  foliis ,  qus  qui- 
dem  ejufdem  funt  figurx ,  fed  in  ambitu  ferrata  &  hirfuta ,  quidam  &  pedicuU  horum  raris  vc- 
ftiuntur  piUs. 

C  A  P.     L. 

T>e  oAcaricoha  >  Lufitam  Erva  do  Qifitaon ,  eju/que  Vmhm, 

Et  de  Jgnape. 

PLanta  rcpcritur  pricftantiflima ,  locis  irriguis ,  maximc  vcro  circa  rivos  &aquas  falicn-i 
tcs ,  qux  ab  Indigcnis  {^carkoba ,  a  Lufitanis  £rva.  do  Capiaon  appellatur.  FoUum  habet 

rotun- 


DE  FACVLTATrBVS  SiMPLIClVM   LlB.  IV.  01 

rotinuium,  glabmm,  &  iatis  ciafllim,  atque  Nymphea  minori  perquam  fimile. 

Florem  fcrt  ex  luteo  albefcentem .  Radice  gaudet  multa ,  albicante ,  humi  repcnte ,  & 


quafi  nodis  diftinfta ,  longa ,  bulbofa ,  fucculenta,  &  Petrofelini  quodammodo  faporem  refe- 
rente.  Eft  tenuium  partium  &  calidarum ,  guftatu perquam  jucunda &  aromatica.  Pra:cipux 
qualitates  quce  Iianc  herbam  commendant,  inhcerent  radicibus  ,  interque  aperientes  haud 
poftremum  locum  mercntur.  Hepatis  &  renum  obftruftiones,  &  intemperiem  calidam  emeni 
dant ,  tam  feliciter ,  ut  nuUum  remedium  illis  praetukrim. 

Inter  illas  herbas  qua;  mundo  Occidcntah  cum  Europa  funt  communes ,  Nymphea  eft ,  illis 
Jguape  dida,  qujelacubus&ftagnispaflim  innatare  confpicitur.  Ejusfolia&floresficutex- 
terna  facie ,  ita  qualitatibus  admodum  conveniunt  cum  communi  Europxa ,  iifdemquefunt 
ufibusdicata,  apud  omnes  paffim  incolas.  Quippefolia  fola,  tibiarum  ulceribus,  inflam'- 
mationibus  &  eryfipelafi  applicata ,  medentur. 

Oleum  radicis  Nymphcce  quoque  praeftantiflTimum  exiftit ,  atque  contta  internos  &  exter- 
nos  affedus  calidiores  in  quotidiano  ufu  receptum. 

Radices  hx  Aguapea.  diftje ,  longa:  &  fucculentae  funt ,  coftiE  five  leviter  affatx  inter  medi<; 
camenta  alimentofa  numerantur,  &  pro  epulis  apponuntur inter  acetaria. 

C  A  p.     LI. 

T>e  3^amhu  (juacu ,  /ilpe ,  Figuero  dlnfemo, 

Icinum  duorum  generum  producit  Brafiha,  majorem  quidemunum,  minorem  autem 

-akerum.  Uterque  eftarborefcens, fpeciofafacie,nec  filveftris fblum ,  fed&hortenfis& 
altilis.  Caulibus  eft  proceris  &  flore  ex  albo  luteo ,  floribus  vero  pulcherrimis ,  ftcliatis  &  in- 
terfcctis,  latifluneque  fe  extendentibus  .  Viret  perpetuo  ,  jundimque  viridia  /emina  imma- 
tura ,  nigra  vero  matura  &  cineritiis  maculis  diftin£ta  profert ,  a  Lufitanis  Carapatos  appcUata, 
quc:  echinatis  lappaceifque  inclufa  cellulis ,  mox  fponte  erumpunt  ,  pinguique  ac  medul- 
lofa  fubftantia  turgida,  &  quovis  annitemporecolle£ta,inSoleexficcantur,arcfaaa  con- 
tunduntur&ex  aqua  coquuntur,  oleumque  fupcrnatans  ab  indigenis  excipitur.  Belgx  vero 
&  Lufitani  olivarum  inftarfolent  exprimere.  Lychnis  affunditur,  eoqueoleidefcdusfup- 
pletur.  Nec  proinde  tamen  ignobilcj  quum  omnibus  paflim  incolis  in  ufu  fit  quotidiano 
contra  affedus  frigidos  tam  internos  quam  externos  •,  ita  ut  optimi  olei  Europxi  viccm 
prjeftet. 

Calidum  habeturadtertiumgradum.  Refolvitapofthemata,  &  matricis  ventrifque  tor- 
mina  &flatusUlitumdifcutit5  prodeft  tinnitibus  aurium ;  rcftituit  tenfos  convulfofque  ner- 
vos.  Trcs  vel  quatuorguttulas,  ex  conveniente  liquore  fubinde  per  osvel  anum  exhibitx  , 
fanantrigidosarticulorum  affedus  &  fimul  alvum  laxant.  Cutem  quoque  a  pfhora,  reliquif- 
que  externis  corporis  afFcdibus  vindicat .  Umbilico  inunftum  lumbricos  pucrorum  ex- 
pugnat. 

Semen  illius  catharticumeft,  &  multo  vaHdius  quamolcum:  humores  enim  crudos  per 
fupefiora  &  inferiora  cxturbat ,  ac  proinde  prxparatione  indigent.  Convenit  in  fpiritu  vini 
optimo,  loco  correftorii ,  macerare  fcmina  multa,  &inde  unciam  circitcr  e  cochleari  exhi- 
bcri ,  ut  venter  benignius  a  crafTis  humoribus  cvacuetur. 

Si  ipla  feminis  grana  infubftantia  acciperemalis ,  minus  tutumexiftimantincolce,  fcpte^ 
narium  numerum  excedcre ,  licet  Dodonxais  id  fuadeat. 

Eolia  aqua  vel  acetomacerataHerpeti  authujusgenerisaffeftibusmederiprsterDiofco- 
ridem ,  teftcm  habeo  quotidianam  experientiam. 

M  2  C  A  p. 


9-  GviLIELMlPlSONlS 

C    A   P.      L  1 1. 

T>e  Tangaraca ,  eju/que  facultatihm. 

T^z{\Y\twCcsTang/iraca ,  Lufitanifrt/^  ^o iJ<f/o , appellant  eundem fruticem ,  idquenonfine 
•^-^ratione ,  quod  facultate  fingulati  deleteria  polleat ,  &  homines  aeque  atque  giires  interi- 
mat.  Ejus  tres  reperiunturfpecies. 

Prior ,  qu3£  maxime  noxia  eft ,  florem  producit ,  primo  albicantem ,  mox  aureo  colore 


ftitefcentenl:  folia  autem  late  virentia,  acumi- 
nata,  fefquidigitum  circiter  longa ,  &  multis 
nervis  atque  venulis  diftinda. 

Pofterior  folia  fert  priori  quidem  Tatjgaraca  haud  diffimi- 
Ha ,  fed  longiora  &  tiifte  viridia :  Florem  autem  fature  pur- 
pureum  &  umbilicatum ,  cui  fuccedit  fruaus  rubo  filveftri 
haud  dilfimilis. 

Licetautem  foliis ,  floribus  ac  frudibus  differant  utrce- 
que  hae  plantae ,  Hgno  tamen,  natali  folo,  &  proceritate  con- 
veniunt.  Csterum  ubivis  fere  in  triviis  obvise ,  qualitate  vi- 
rulenta  Arfenico  vix  cedunt.  Tanta  fiquidem  tum  folio , 
tum  imprimisflori  &  femini  potentia  ineft,  ut  manducata, 
confcftim  hominem  interimant ,  nifi  quantocius  praefentif- 
fimo  Antidoto  obviam  eatur. 

NuUum  autem  pra:ftantius  alexipharmacum ,  quodque 
efficacius  noxam  hanc  expugnct ,  haftenus  extat ,  quam 
ipfa:  hujus  planta;  radix ,  qux  contufa  &  cx  vino  aut  alio 
ahquo  convenicntcliquorepropinata,  a:gros(a;pe  in  inte- 
grum  reftituit.  Ufqueadco  bcnigna  matcr  Natura ,  faculta- 
tcm  non  minusfalutarcm,  quam  mortifcram  cidcm  plan- 
tx  infudit.  Sicutfufiusdiftumintraaat.de  Antidot. 


C  A  P. 


DE     FaCVLTATIBVS      SlMPLlClVM      LlB.    IV.  93 

C  A  p.     L  I  1 1. 

T)e  letkucu  five  Mechnacan ,  itemque^BatataSj  Inhame&' 

(lAmenduinis, 

INtci-  frudus  fabterraneos  alimentofos  primum  locum  mercntur ,  quos  Batatas ,  Inhame ,  & 
Amendumas nuncupant vulgo.  Ba.tat.i  quidcm  diverfi funt coloris,  fed  qualitate  congeneres, 
nutrientes ,  magnoquc  incolarum  commodo  in  viftum  cedmit.  Pingues  funt  &  dulccs  atque 
fiatulentce :  hyeme  demum  ob  mukam  uliginem  maturcfcunt,  &  in  hortis  tantum  excoiuntur. 
Poliaillius magna ,  glabra ,  faturate  viridia ,  fupra  terram  repunt.  Flores  ferunt  exterius  dilute 
virides,  interius  candidos.  Ut  videre  eft  apud  Marcg.  pag.  1 6 . 

Qui  autem /;?/j^;?z^  dicunturfuntpondcrofiores,  multoque  majores ,  fedvilioresquam^^- 
tAtx,  filofi  ac  tuberofi,  a  pauperibus  folummodo  expetiti. 

Inhame  de  S.  Thome ,  Brafilienfibus  Cara ,  Congenfibus  ^^iquoiquecottgo ,  planta  eft  caule 
quadrato ,  &  paulum  hinc  inde  contorto  5  longiflime  repit  fuper  terram  aut  etiam  afcendit 
fcpes,  longifllmcquefepropagat:  namramuliiUiusterramcontingentes ,  fibras  protrudunt 
&  novas  agunt  radices.  Interftitio  feptem  aut  etiam  plurium  digitorum  ad  caulem  proveniunt 
pediculi  duo  oppofiti,  quinque  aut  fcx  digitos  longi ,  itidem  quadrati ,  quorum  cuilibet  infidct 
folium Sagittdis noftratis figura,  novem  aut  decem  digitos  longum,  latum  circiter  fcx,  ubila- 
tifllmum,  quodljetaviriditatefplendet,  folidum,  feptcmautnovemnervis  ex  pediculiinfe- 
ftione  prodeuntibus  &  per  longitudmem  difcurrentibus ,  inferius  prominentibus ,  fuperius 
profunde  jacentibus ,  in extremitate  acuminatum.  Crafla  eftradix ,  unum  pedem longa ,  cu- 
ticula  ex  cinereo  fufca  veftita ,  fub  qua  flavefcit ,  intus  autem  habet  carnem  fucculentam  5c 
quafi  ladlefcentem. 


Inter  KAmendumas  radices,  oblongje  prxftantiores ,  quaeduos  cineritii  coloris  nucleos, 
optimi  nutrimenti  &  palato  gratos,fed  flatuIentos,atque  ad  Venerem  incitantes,locuIamento 
includimt ,  ut  meritopiftacei  fubterranei  dicantur :  cx  Africahuc  deportantur.  Ignobiliores 
bulbi  rotundi  Ti?w4o?^rrfw^  a  Brafilienfibus  nominantur . 

De  ea  nunc  agamus  radice,  qus  Lufitanis  Batata  defurga  alias  Mcchoaca'a,'Q^^C\Yi3.n\s  litkucu. 
appellatur :  paflim  in  agris  6c  locis  incultis  proveniens,  nullaque  olitoris  induftria  traaata  aut 


?>+ 


GVILIELMI       PlSONlS 


exciilta.  Adeo  pcr  omnes  filvas  iuxuriat ,  ut  omnem  terram  pene  impleat :  Eadem  plane  eft  fa- 
cies  &  eflicaciaplantx ,  tbliorum  &  radicis ,  cujus  eft  Mechoacan  in  reliquis  AmericiE  partibus. 

Species  cft  convolvuli  fcu  Smilacis ,  nam  caulis  illius  rarmentofus  eftlongiflime  ferpens  & 
fcaadens ,  multangularis ,  lentus .  ruffus ,  atque  etiam  viridis.  Foiia  fuo  proprio  pediculo  inni- 
tuntur,unumdigitumlonga,  figuracordis,  ut vulgo pingitur ,  duabusadlateraauriculis,adi 
tadum  tenera ,  unum  aut  ctiam  plures  di- 
gitos  longa,  faturate  viridia,  inferius  nervis 
&  venulis  tranfvcrfis  confpicua  •,  nullum 
habent  odorem  prxter  hcrbaceum:  caulis 
autem  incifus  ladeum  edit  fuccum. 

Flores  fert  convolvuli  magnitudine  & 
figura,  pulcherrimos ,  aIbos&  pauco  in- 
carnato  dilutos  cxterius ,  intus  autem  pur- 
pureos,  mcnfepotiifunum  Julio:  quiubi 
deciderint,  fuccedunt  femina,  pifi  pene 
magnitudine ,  fufci  coloris ,  verum  haud 
rotunda  ,  fcd  quafidux  particulx  cxfedse 
cflent,  ita  utfermetriangularfs  fintfigurx, 
quae  menfe  Septembri  colliguntur. 

Ejus  autcm  radixpinguis ,  alboquefuc- 
co  turgens,  gummofa  eftatque  infipida: 
exterius  obfcure  cinerea  five  fufca ,  refi- 
namquandam  rccens  funditj  interius  eft 
alba.  Colligitur  opportune  circa  menfem 
Odtobrem :  in  taleolas  circulares  difleda, 
filoque  tranflutim  excepta  refcrvatur ,  & 
contra  omnem  externam  ii¥juriam  vult 
defendi. 

Calida  in  primo  &  ficca  in  fecundo  gra- 
du  cenfetur:  Blande  &  citra  noxam  pur- 
gat :  fed  quia  agit  in  vifcidos  potiflimum 
&:  craflbs  humores ,  indiget  vehiculo  & 
ftimulo  correaoriiloco. 

Pulvisexvino  infufo  folo  praeftat  a  dra- 
chmauna  adduas  &ultra,  &  fcecula  iUius ,  utinMorborum  obfervationibus  fupraoftendi. 
Conditurje  &  conferv^e,  qux  plurimx  tam  e  flore ,  quamipfa  radice  fiunt,  non  folum  funt  boioi 
faporis,  fed  blande  laxant  atque  aperiunt. 

Plura  qui  fcire  volet,  confulat  Monardem,  Dodonxum,  atque  alios. 

C  A  p.      LIV. 

1)e  Caafeha.illiufquefacuJta" 
tihus  y  O^ufu* 

CLematiti  non  abfimilis ,  tenaci 
ac  prxlongo  farmento ,  nunc  vi- 
cinas  arbores  ornate  confcendit, 
nunc  humi  inftar  colubris  rcpit  haec 
Herba;  ob  fimiUtudincm  Cipo  deCo- 
hrai,  obcximiasvirtutes  &praEftan- 
tiam  Erva  de  noffa  SenhorA  a  plebe 
Lufitanica  cognominatur.  Tenuif- 
fimo  eft  foUo  ,  rotundo  ,  la:teque 
fcmpcrvircnte;  Radicetortuofa ,  e 
cincririo  nigricante,  &  digitalis  cir- 
citer  craflitici,  fijuvenis  fit,  finvetu- 
ftior,  brachium  adaequat ,  nigraque 
cxiftir. 

Subftantia  intus  cft  folida,  compafta  &  pingux,  nou  multi,  fedtamenfubamarifaporiS;, 

nm 


partium  caUdarum  &  tenuium. 


Floret 


DE    Facvltatibvs    Simplicivm    Lib.   IV.  9i 

Florct  planta  mcnfc  luiio ,  &  femen  fert  magnum  coloris  rofacci ,  e  capfulis  (lupulo  fimili, 
bmj  prominens.  * 

Ego  duplicem  radicis  fimul  &  foliorum  ufum  fum  expertus. 

Radixintaleolas  fcfta,  pcrqucaliquotdiesfubdio  in liquido convenienti  macerata,vim 
fuam  illi  communicat,  nec  ingrato  adeo  fapore  aut  cercvifiam,  aut  vinum,  quo  diluitur, 
imbuit ;  quin  potus  ordinarii  loco  xgri  illo  utuntur ,  quod  renum ,  ureterum  &  vefica  obftru- 
aionibusmedeatur.  Ufquc  adcoCalculi  expellitmatcriam  (licctTarius  hic  detur  hoc  ma- 
lum)  ut Magnates  Lufitani  aliud  nuUum  medicamentum  huic  prKtuIcrint.  Ca^tcrum  hsc  tan- 
topcrc  prxdicata  herba ,  non  tantum  proptcr  virtutes  jam  diftas ,  fed  &  cximiam ,  qua  contra 
vencna  valet ,  facultatcni,  ab  illis  expetitur.  Quippc  fuccus  cx  recentibus  foliis  cxprcflus ,  fcr- 
pentumfanatmorfus :  radix  autcmcum  foliis  contufa,&  e  vinohaufta,vencni  intus  afllimti 
vim  retundit ,  penitufque  cxpellit. 

C  A  p.     LV. 


T>e  Tajaoha ,  ejujfie  uju. 


1  vcrlas  Braflica:  fpecies  novus  hic  orbis  producit ,  quarum  folia  Tajaoba ,  ab  Indigenis  vo.. 

cantur. 

[  Harumunaal- 

ba.exiftit,  cujus 

foIiaeduUa,uti& 

radices,laxant  al- 

vum:  zltcns.  Man- 

garapeuna,  cujuS 

folia  funt  fatura- 

teviridia,ut&ra- 

dicesitidem:cor- 

tices    &    caules 

funr  rofacei  co- 

loris:  hujusnon 

folia  ,  fed  radi^ 

ces  dumtaxat  e- 

dules:  tertia,qus 

Tajaoba  vclMaTi-i 

gara-miri  appcl- 

iatur,cujusfolia 

funt   minora  & 

duriora  nec  edulia ,  fed  fola  radix.    Quarta  eft  Tajaoba  fil- 

vcftris  ,  alias  Tajobaraon  difta ,  &  nonnullis  Mangara  bra- 

va.  Ex  qua  profanum  &  fupcrftitiofum  vulgus  philtra, 

aliaque  fimilia,  nec  minus  ridicula  conficipofle  cxifti- 

mat.  Radicem  autem  ejus  vere  caufticum  cfle,  ejufque 

loco  profperc  ufurpari  ,  expericntiam  tcftcm  habco. 

QuippcpriEter  balneaquaeex  iisfoliscontra  morboscu- 

taneos ,  tum  imprimisfrigidos  articularcs ,  apprime  con- 

ficiuntur   membra  quoque  affcda ,  pr^via  Scarificatione,  contufis  reccntcr  radicibus  fiican- 

turcumoptimofucceflu.  Mox  cataplafmata  exiifdem,  partidoknti  undiquaque  unponun- 

tur :  qux  fi  per  vicfs  aliquot  reiterentur ,  inveterata  quxque  mala ,  citra  recidivx  metum ,  cx- 

terminare folent.  ■     ,    r   i-  •  t     ■     r 

Qnx  alia  prxterea  Brafllcarum  genera  hxc  tellus  producat ,  ad  Medicmam  ultcrius  Jpe^ 

aantia,feduIapofteritas,  ut  fpero,  inveftigabit. 

C  A  r.     LVL 

T>e  Inimhoja,five  SihadeTraya,LuJita?iis. 

ASpcre  echinatus  ille&vix  traaabilisOccidcntis  frutex,  infilvisarcnofis&littoribusfi- 
tientibus  abunde  pullulat  ac  jucundc  vircfcit.  Lobos  echinoides  quos  C.  Clufius  vocat, 
profert,  duabus  vel  tribus  fphserulis  lapideis  refertos. 


96"  GVILIELMlPlSONlS 

Radix  cjas  cft  gracilis  3c  dura ,  interius  albicans,  calida  ad  tertium  gtadum,  &  fapoiis  amari, 
HuJLis  refina  ad  pugiilum ,  plus  mi- 
nufve ,  afflimta ,  excitat  vomitum. 
Contiraque  illa  venena  potiflimum 
operari  teftantur  Empirici  ,  qua; 
lcnte  vires  fuas  deleterias  exferunt 
&  tarde  vitam  depafcuntur. 

C  A  p.     LVII. 


que  facuhates, 

N  arborefcentis  fruticis  pene  al- 
titudinem  aflurgit  fiiveftris  plan- 
ta ,  quce  Pimknta  dos  Indios  a  Lufi- 
tanis  vulgo  appeliatur.  Caule  eft 
faturate  virenti,  &  maculis  albis  di- 
ftin£lo.  Folia  fert  levia,  ut  Araticu^ 
&  oblonga :  piper  ornate  produ- 
cit  longum ,  idque  ere£tum ,  pri- 
mum  ex  viridi  flavefcens ,  mox  fa- 


turate  viridem  colorem  acquirens.  Orientali  piperi  oblongo, 
craflitie  nonniliil  cedit ,  eflicacia  licet  neutiquam  inferius.  Aro- 
matici  eft  faporis  &  infigniter  iirentis ,  prxfertini  fi  maturtira 
media  leftate  decerpatur  ,  fenfimque  fub  Sole  areicat  &  ni- 
grefcat,  atque  tunc  calidum  cenfeturin  fupremo  gradu.  Di- 
gitieftlongitudine,  conftansfolis  quafi  granulis ,  congeftoor- 
dine,  (plantaginis  inftar  feminis)  di/pofitis :  femelque  tantum  ia 
anno  provenit. 

Paflim  interra  folida  &  pingui ,  maxirae  autem  circa  oppi- 
dum  Olindam  confpicitur. 

Quoniara  autem  tot  Capfici  Brafilienfis  fpecies  in  hortis 
aluntur ,  hoc  piper  non  admodum  expetitur.  Pharmacopolia 
etiam  minus  illo  indigent ,  ob  rariorem  illius  in  Medicina 
ufum.  Sedtamen  radices  &  folia  ,  cum  fummc  fint  fortia, 
etiam  exficcata  &  diu  refcrvata ,  vicem  herbarum  calidarum 
&  corroborantium ,  ad  balnea  concinnanda ,  contra  univer- 
fim  illam  frigidorum  morborum  cohortem,  abunde  fupplent. 

C  A  r.     LVIII. 

T>e  Sa^ejfhefaca^C:,  cjufque  ufu. 

GKamcn junccum ad hominis propc altitudincm ,  cx  radicula gcniculatajuncca ,  alba ,  cx- 
furgit,  caulc  primum  fimplici,  inftar  culmi  filiginis,  tcrcti ,  qui  poftca  in  aliquot  folia  fin- 
ditur  graminea,  angufta,  in  racdio  album  nervum  fecundura  longitudincra  habentia.  NuUius 
cft  odoris,  nec  tiorcm  gcrit  ncc  fcmcn.  Solo,  ut  plurimum,  cftxto ,  nafccns ,  radices  fub  tcrra 

longe 


Db    FaCV.LTAtIBVS     SlMPLIClVM      L  I  B.   IV-  97 

longe  lateque  agit,&  mire  luxuriantes  extendit,  novafque  herbas  tenaces  &  dudiles  protrudit, 
quibus  Indigena;  pleriquc  iSc  Lufitani  utuntur,  ad  membrorum  vulneraliganda,  morfufque 
ferpentum,quo  minus  virus  ad  cor  afcendat,  conftringendos,  donec  vulnus  fanatum  fuerit, 

Sed  mifla  hac  fuperftitione ,  vires&facultatespotiuscommendo,  quxilliusradicibusjun- 
ceis  fucco  grato  turgentibus ,  infunt.  Multis  enim  profuifte  experientia  comprobatumefti 
fi  decoclo  illarum,  prxfertim  quibus  male  fuit,  ex  fumto  aliquo  veneno,  utantur. 

C  A  P.     LIX. 

T>e  lahorandi  y  ejufcjue  facultatihus  &•  uju, 

TTa  veteribus  Incolis  &  noftris  dicitur hodie  hsec  Planta :  quae  in  duas  fpecies  difpefcitur.  U- 
-■-traque  illarum  nobilis  eft  &  falutaris. 


Prior  in  fruticis  altitudinem ,  inque  terris  tantum  folidis  &  pinguibus  crefcit ;  folio 
&  flore  Lauro  fimilibus.  Caulibus  aflurgit  minimum  digitum  craflls  ,  per  longa  inter- 
valla  nodofis,  teretibus  &  fature  viridibus,  qui  ad  nodos  habent  ramulos  itidem  nodo- 
fos.  In  his  &  illis  folia  vel  adpofita,  vel  etiam  alternatim  pofita,  a  fex  ad  decem  digitos 
longa,  faturateviridia,  fplendentia,  &inextremitate  mucronata.  Semen  julisinhaeretintenfe 
calidum  &  urens.  Radice  cft  tenui  &  luxuriante,  in  qua  hujus  plantje  dignitas  quafi  tota  confi- 
ftit.  Ad  tertium  gradum  calida  eft  &  ficca,fubtilium  partium  &  caufticarum,  pyretrique  vicem 
merito  fupplet  iu  praxi. 

Pofterior  ob  eafdem  qualitates,  licet  non  neque  intenfas ,  idem  nomen  obtinet ,  eftquc  fruti- 
cefcens,  ocymononmultumabfimilis,  ficcisac  fiticntibus  locis  gaudens ,  fuafque  virtutes, 
non  minus  quam  prior,  in  radices  transfiindens. 

Utriufque  radicum  qualitates  Brafilianis,  qui  illas  Lufitanis  &  noftratibus  revelarunt ,  adco 
commendantur,  ut  inter  Panaccas  hodie  habeantur,  ufumque  in  Medicina  prazftent  eximium, 
&  vicem  Antidoli  non  raro  fuppleant.  Pugillus  fiquidcm  recentis  radicis  contufus ,  eque  ge- 

j^  nerofo 


C}2>  G    V    1     L    I    E    1    M    I       P    I    S    O    N    I   .S 

nei-ofo  vino  propinatus,  vim  veneni  pcrfudorcs  &  urinas  exturbat.  Cujus  rci  fpecimenBarba- 
rum  quendam  edidiffe  vidi,  fpedante  Excell.  Naflav.  Comite. 

Mordaci  denique  acore  loco  Sternutatorii  falutares  edit  effeaus,  tum  peculiari  vi  attraftiva 
loco  matlicatorii  alte  pituitam  e  capitc  ad  os  derivat,oculofquc  a  perpetuis  catharris  vindicat. 

C  A  p.     LX. 

De  lacuacanm ,  alih  Taco  Caatinga ,  ejufciue  facultatihm . 

INnumera  in  Brafilia  arundinura  filveftrium  genera  reperiuntur.  Prjeter  eximiam  illam  fatl- 
vam  Sacchari  cannam ,  reliquarum  omnium  faciie  reginam ,  in  nemoribus  exfurgunt  admo- 
dum  excelfae  plumifque  veftitx ,  ut  ar- 
borum  altitudinem ,  tibia:  vero  huma- 
n£E  craflltiem  adaequent.  Qua;dam  du- 
riores  ,  fagittifque  funt  dicatx.  E  qua- 
rum  radicibus  decoftis  ,  lixivium  con- 
tra  capillorum  defluvium  concinnatur. 
PlurimiE  quoque  dantur  alice ,  quas  fi- 
lentio  prcetereo ,  ob  ornatum  vel  ufuni 
ab  opificibus  dumtaxat  aut  agrorum 
colonis  expetita^. 

Una  reftat  quae  ufum  in  Medicina 
prxftat,  bulbofa  &  femper  virefcens , 
lacuacanga  ab  Indigenis  nominata. 

Caulis  internodiis  rarioribus  &  mol- 
lioribus  diftindus ,  amplis  &  craflfis  fo- 
liis  eft  confpicuus:e  cujus  vertice,com- 
paduSjfquamatus  ,  figura  pyramidali  & 
Jpeciole rubefcens  flos,  progerminat. 

Egregia  hiec  Arundo,  fpongiofapul- 
pa,  acidoquefuccoturgct.  Interfecre- 
tiflima  &  optima  habent  remedia  con- 
tra  Gonorrheam ,  manducare  multum 
hujus  cannjE ,  eaque  fola  renum ,  vefi- 
cje  &  genitalium  immundities  expelli 
tradunt.  Ego  fuccum  illius  acidum  ex- 
primi ,  certaque  dofi ,  addito  conve- 
nientifyrupo ,  aegro  bis  de  die  cxhiberi 

confultius  duxi ,  &  multum  profuifte  . 

fum  expertus.  Ea  tamen  cautione,  ut  ufus  illius  frequens  vitetur,  quod  fuo  acore  ventriculum. 
infeftet ,  genitaUbus  quoque  obfit ,  quemadmodum  in  multis  videre  contigit ,  qui  temere  illo 
utebantur. 

C  A  p.     LXI. 


T>e  Sajfafras,  ejufciuefacuJtatibm. 


IN  vaftiflfimis  &  diftltis  Brafilix  faltibus ,  dux  vel  tres  infignium  &  fragrantium  arborum 
fpecies  reperiuntur ,  quaeo/^^/^^/^^aBrafilienfibusdicuntur.  Quarum  alia;  nigricant ,  alise 
albicant ,  ac  proinde  Cedro  branco  vel  Canela  ob  odorem  difta'.  Quas  ^nhuyba-peahya  a  Bra- 
filianis,  merito  ab  Hifpanis  Pao  fnncho  nominatur,  quod  infigni  fsnicuh  fragrantia  totam 
domumrepleat,  tamipfum  hgnum  fquode  cineritio  flavefcit  Sandali  inftar)  quam  cortex 
&radix.  Proinde  Monardi  defcriptioni  circa  lignum  ^.t//^//^^if  non  acquiefcendum  ,  licctac- 
curate  ufum&  abufumcjus  defcripferit :  namcumde  clelca:u&  prxftantia  partium  arboris 
agit,  corticem  dignitatc  longiflime  fuperare&exccderelignum  tcftatur,  &^SaJfaJrai?ionds. 
decorticatum  lignumvix  dignitatis  ullius  efle  affirmat,  cum  hoc  Brafilicnfe  cximix  virtutis 
&  dignitatis  habeatur ,  atque  a  corticc  libcratum  inaliquotannos  immune  fervetur.    • 

Ad  hasc  fortioris  odoris  eft  &  cflicacijcatque  fecundum  caloris  &  ficcitatis  gradum  exccdit. 

Tcrtia  autcm  fpecics  <^uhifiba~wm ,  quantum  duabus  prioribus  magnitudinc  infcrior, 
tantum  virtutibus  fnpcrior,  omnibus  pariter  incolis  in  quotidianos  ufus  rcpofita.  Fo- 
lio  cft  Lauri,  fed  minori,  fruftu  odorifero  6c  nigro,  ubi  maturuerit,  cbque  fimul  cum 

foliis. 


EAndem 
Chinam 


DE     FACVLTATIBVS     SlMPLlClVM      LlB.    IV.  90 

foliis,  ligno,  radice  intenfe  calidis  liltra  fecundum  gradum ;  cortice  eft  coloris  e  cinereo  triftc 
rubefcentis,  ejufdemque  qualitatis. 

Decodla  ex  his  non  tantum  contra  luem  Veneream ,  fed  &  aliosplurimos  morbos  a  frit^ore 
natos  adhibentur ;  fudores  denique  &  urinas  movent,  tum  vifcerum  obftruaiones,  atque  uteri 
intemperiem  frigidam  toUunt :  Janguidos  imprimis  a  morbis  Chronicis  refufcitatos ,  hydro- 
picos  quoque  ab  aquis  jam  Uberatos,  a  recidivae  metu  liberant. 

C  A  P.      LXII. 

T>e  lupicanga ,  ejujquefacukatibus. 

quam  Chinae  radicem  vulgo  vocant ,  haec  quoque  producit  terra  :  fed  Pfeudo-» 
,  de  qua  Dodonaeas  &  aUi  fcribunt ,  frequentius ,  eamque  admodum  nodofam 

&  lignofam,  quam  ipfe  aliquo- 
ties  e  terra ,  in  Territorio  impri- 
mis  Paraybienfi ,  ubi  copiofe  nat 
citur,  evulfi. 

Sed  ne  quis  fallatur,tres  omni- 
no  reperiunturipecies,  licetpau- 
cioribus  cognit^  ,  quse  omnes 
fub  eodem  nomine  comprehen- 
duntur,  obfummamquaminter 
fe  habent  fimilitudinem ;  quas  ta- 
men  fiinufusapplices,diftingue- 
re  necefle  eft :  quapropter  eligen» 
da  eftquje  magis  crafla ,  glabra  & 
rubefcenseft:  quaefacileex  ma- 
gnitudine  pedis  plantse,  tum  &  ex 
infrequentioribus  caulium  fpinis 
internofci  poteft.  Ejus  brachia 
fpinis  acutiffimis  hinc  inde  obfi- 
ta,  Clematis  inftar ,  vicinas  arbo- 
res,earumque  fummitates,finuo- 
fis  flexibus  ampleduntur,  Folia 
fert  Plantagini  haud  diffimilia ,  & 
baccas  croceas  ad  aureum  colo- 
rem  vergentes,ac  racematim  pro- 
venientes. 

In  hac  planta  cum  nihil  fit  fere, 
quin  ab  aliis  Scriptoribus  trada- 
tum,  &  ad  vivum  fit  exhibitum> 
foUicite  aut  prolixe  diflerere  ope- 
rcEpretiumnonerit.  Eautifolent 
adeadem  nwlaexpugnanda,  qux 
inEuropacxpellifolent:  tametfi 
Chinenfi(ut,quodfentio,dicam) 
dignitate  &  prxftantia  fubinde 
nonnihil  concedat. 

C  A  p.     LXIII 

T>e  lamacam,  Z)mmheba,  &•  laracatia^  eammque  facultatibus  atnue  ufei. 

SI  in  ullaBrafiUae  planta  mirus  naturse  lufus ,  certe  in  hac  Carduo  five  ficu  filveftri  apparcc. 
Vid.  Marcg.  Icones  pag.  1 1 6 .  quippe  adco  inter  fe  variant,  pro  natalis  fbli  diverfitate,  ut  vix 
omnes  ad  eafdem  fpecies  quis  referat ,  nifi  flore  &  frudlu ,  tum  interna  qualitate  convenire  de- 
prehenderentur.  In  difTitis  enim  &  denfis  nemoribus ,  ad  quje  vix  aditus  patebat,  aliquas  com- 
munis  arboris  magnitudinem  fuperare ,  inUttore  verofitientialiquot  vixfruticisaltitudinem 
adaequare  videbam.  Truncus  e  terra  primum,nunc  triangulari,  nunc  quadrangulari  figura,uni- 
cus.crafTus,  horridis  fpinis  obfitus,profilit.  Ex  quo  multi  deinde,  ramorum  loco  fimiles,trunci 

N  2  produ- 


lOO  -GVILIELMI       PlSONIS 

prodncunturj  hifce  fiores  haudinodori,  albi ,  Nympheee majores  fi.milis ,  adnafcuntur.  Quibus 
mox ,  xftivis  menfibus ,  fuccedunt  fru£tus  rubri ,  ovi  anferini figura  &  magnitudine ,  multaque 
nigra  &  exigua  femina ,  candidifllraae  &  fucculentie  eorum  fruduum  pulpx  ,  intus  con- 
tentcE,  immerguntur .  Prasterquam  quod  ob  delcftabilem  frudluum  fragrantiam  &  ob  fuccum 

ex  acido  dulcem,  ab  icftuantibus  expe- 
tuntur :  febricitantibus  imprimis  &  bi- 
!  liofis  conveniunt  rccentes,  quod  grato 
icore  palatum  affi.ciant,&  fitim  fcdenf, 
deniqueCor  &ventriculum  mire  re- 
^  ficiant.  Succus  denique  ex  hac  planta 
extradus ,  jfcbribus  ex  bile  natis  me- 
dctur. 

Admiratione  quoque  digna  eft  niti- 


diflima  ha;c  arbor ,  Vnirumheha  Brafilienfibus  di^la ,  ex  familia  hof um  carduorum  five  ficuum 
Indicarum.  Qjja:  in  defertis  Mediterraneis  tantum  reperitur;  ac 
propterca  licet  in  ufusMedicin£enondumfitrecepta,  neutiquam 
eft  prsetereunda. 

Trunco  eftadmodum  Ipinofo,  eoque  rediffimo //«r^f^/i^ ,  et- 
iam  (pecies  lamararti ,  vere  Pinum  diceres ,  fi  reditudinem  &  al- 
titudinem  confideres,  verum  in  cxteris  diftert,  quod  foliis  po- 
tius  fe  invicem  protrudentibus ,  quam  ramis  in  arboris  fummi- 
tate,  decoratur ,  quae  rotunditate  &  crafllrie  palmam ,  longiflimis 
fpinis  digitos  manus  a;mulantur.  DiflltiE  hujus  arboris  nuper  a  no- 
bis  detedce  fructus ,  mihi  &  fenioribus  Brafilianis  mecum  pere- 
arinantibus  -  haclenus  minus  innotuerunt:   Caudicis  meduUa  cft 
Sambuci  medulla  facilemoUior,  quae  fefta  arbore  continuo  cx- 
ficcatur  ,  abitque  in  levifllmum  pulverem ,  qui  decidit ,  moxque 
ablato  fpinofo  corticc ,  relinquitur  fcapus  concavus ,  arundine  k- 
vior ,  miris  canccUis ,  quafi  ex  arte  mire  fabricatus :  qui  fi  ab  ignc 
acccndntur,  flammam  luculentcr  fovet,  facifque  loconobisitcr 
facicntibus   de  node  infcrvicbat.     Quamobrcm  fumma  indu- 
ftria  indc  huc  ,  tibiie  craflltici ,  viginti  circiter  pcdum  longitudi- 
nis  fcapum  transferri  jufll ,  iSc  nunc  in  Horto  Academico  Lugdu- 
ni  Batavorum ,  apud  Clarifl^  Profcflbrcm  D.  Vorftium  refcrvan- 
clum  dedi. 


Cap. 


deFacvltatibvs    Simplicivm     Lie.  IV. 


AOJ 


H 


C  A  p.     LXIV. 

T>e  Totincoba ,  Lu/itan.  T^^ulgera ,  ejufque  facuhatihm, 

Eiba  ulti-atibiiE  altitudinem  vix  affui-gcns,folio  oblongo,  nunc  maculato,  nunc  imma- 
culato  ,  hinc  inde  pci-  paludoia  &  aquola  loca  ilagnantia  conipicitur  ,  Perficarije  pcr 

omnia  limilis,  undc  eam  Pcrfica- 
riamAmcricanam  appellare  placuit. 
Radix  illius  comroanfa  intenfiorc 
fervore  &  acrimonia  linguam  infi- 
cit ,  EuropeumqueHydropiper  non 
tantum  fupcrat. 

Eomenta  e  foliis  veteres  membro- 
rum  dolorcs  diffolvunt ,  frigiditatcf- 
que  abolent.  Pubi  fKpius  applicata 
urinas  e  frigore  cundantcs  ciunt. 
Csetcrum  recens  herba  inter  cauftica 
primas  tenet,  cujus  rei  nonignari 
Chirurgi ,  ea  quotidie  utuntur  con- 
tra  ulcera  putrida. 

C  A  p.     LXV. 

Delpecacuanha,  ejujque 


facultatihu 


iS. 


TAndem  ad  decantatas  has  falu- 
tiferasradices  ordo  nos  deducit, 
qux  prseter  facultatem  purgatricem 
per  fuperiora  &  inferiora  ,  omni 
veneno  eximie  adverfantur.  Ncc 
credo  prxitantius  remedium  adver- 
fus  plurimos  morbos  ex  longa  obftruftione  ortos ,  imprimis  in  ventris  fluxibus  medendis , 

in  hifce  terris  reperiri 
facilc. 

DuiE  exiftunt  fpecies, 
neutra  a  nemine,  quod 
fciam  ,  defcripta ,  ea- 
rumve  qualitatcs  exi- 
mise  in  lucem  protra- 
ftjE.  Utraque  eidem 
ufui  dicata ,  fed  gradi- 
bus  facultatum,  tum  & 
facie,  &  natali  folo,dif- 
ferunt.  Una  enim  ea- 
rum  humi  deprefra,exi- 
guior  in  pratis  crefcit ; 
Piikgio  non  admo- 
dum  diflimilis,  nam 
caulis  fohis  lanugino- 
fis  exfurgit  multis :  al- 
bifqj  flofculis  cingitur: 
radixiUius  eft  crafla,  fi- 
lofa,  alblcans,  a  Lufi- 
tanis  ad  difFerentiam , 
Ipecacuanha  BU?ica  di- 
fta  ,  qu3£ ,  quod  minus 
turbet  corpus  &  venc- 
nis  validifilme  refiftat, 
aeque  pueris  ac  gravi- 
dis  exhibetur. 

2V:  s  Al- 


102.  GVILIELMI      PlSONIS 

Altera  eft  longimdinis  femicubitalis ,  tnnis  vel  quinis  tantum  foliis  ornata.  Gaudet  locis 
opacis,&tantumindenfioribus  reperitur  nemoribus.  Infummitate  caulis  baccas  producit 
nigras,fedpaucas.  Radice  eft  tenui,  tortuofa ,  nodofa ,  fufci  coloris ,  faporis  ingrati ,  amari , 
cafidi  &  acris.  Exficcatain  multos  annos refervatur, nec facile  vires  deponit.  Ejus  in pulverem 
redafts  dofis  eft  dra^ma ;  in  infufo ,  dragmx ,  plus ,  minus ,  duae. 

Utriufque  quotidFanus  cft  ufus ,  malunt  tamen  dilutum ,  quod  vcl  unius  noclis  fub  dio  ma- 
ceratione  aut  aaione  in  aqua,Medicam  fuam  virtutem  abunde  liquoribus  communicct.  Poft- 
ea  caput  mortuum  refervatum ,  denuoque  eodem  modo  prsparatum,  in  cumdem  ufum  ex- 
hibetur-,  minus  quidem  efficax  ad  purgandum  vel  vomendum ,  fedmagisadftringens.  Ita  ut 
radix  hsc  non  folum  materiam  morbificam,licet  tenaciflimam,  a  parte  affeaa  revellat,  camq^ 
per  fuperiora  expellat ,  fed  &  aftringendo  vifcerum  tonum  reftituat.  Prxterquam  enira  quod 
fluxibus  ventris ,  aliifquc  morbis  medeatur ,  venenis  adverfatur,  virufque,  tum  occulta  quali- 
tate,tum  manifefta, per vomitum  ftatim  expellit.  Quamobrem religiofe a Brafilienfibus  re- 
fervatur ,  qui  illius  virtutes  primi  nobis  revelarunt. 

C  A  r.     LXVI. 


T)e  CaiaUa,  almCaacica,  ejujque 
facuhatihus. 


PRceftantiflfima  haec  Herba ,  merito  a  Lufitanis  Erva 
dos  Cobres  eft  appellata ,  quod  colubrum  morfibus  fe- 
liciflime  medeatur ,  nec  ulli  Antidotalium  herbarum  di- 
gnitate  cedat .  Lippis  &  tonforibus ,  tam  ob  infignem 
ufum,  quam  frequentiam  notiflima,  quod  in  triviis  ubi- 
que  crelcat ,  omnique  folo  gaudeat.  Exigua  haec  Pmacea. 
ladicefcens  eft  inftar  Efulse,  foliis  Menthx  non  diflimili- 
bus,  fedlongioribus  paulo  &  anguftioribus  exiftit ,  iifque 
criftatis,  fed  admodum  triftis  &  fature  viridis^^coloris, 
cauliculis  ad  rubedinem  vergfentibus,  radicibus  miniatis, 
terrjEhinc  inde  infertis ,  humideprefla  totarepitplanta. 
Ita  ut  licet  afpedus  imbellis  ac  ignobilis  fit ,  qualitate  ta- 
men  interna  compenfetur. 

Quipperecens  mafticatavel  contufa,  &morfui  Ser- 
pentum  applicata ,  dolorem  non  folum  fedat ,  fed  ipfum 
venenum  validiflime  extrahit ,  &  vulnera  reftituit  in  integrum . 

Sicca  vero,  &  in  pulveremrcdaaa,  fi  e  convenienti  liquore,  ad  pugillum  exhibeatuj:, 
munit  cor,  virefqueavenenolapfasreftituit. 

C  A  r.     LXVIL 

De  luricuara ,  ejujque  facukatibus. 

IN  umbrofis Brafilix  nemoribus  crefcit  Herba  /ft!w«/?>"<«BrafiIicnfibusappelIata,foIiisqua- 
tuor  utcunque  craflis ,  palmje  magnitudinis,  &  inftar  Aptri  rotundis ,  fed  exterius  paulum 
afperis  &  minus  glabris ,  fucco  multo ,  eoque  utililTimo  turgentibus.  Folia  quippe  hsc, 
five  integra ,  five  contufa ,  ter  quaterve  applicata  ,  maligna  ulcera  Venerea  mundificat  & 

reftituit. 

Radices  ejufdem  plantx  exficcatx  fi  contundantur,  &  ex  aqua //^^'(•/'f^*,  &  Hquore  nucis 
XJocoi  dio  expofitse ,  aliquoties  propinentur ,  Gonorrheam  virulentam  &  calores  expellit. 

C  A  p.     LXVIII. 

T)eCapiipuha,ejuJqueJacuhatibus. 

TAmctfi  pauca  habeam  quae  de  hoc  gramine  dicere  pofllm  ,  non  tamcn  eam  prxter- 
eundam  duxi .  Lufitani  Pe  de  Galllnhx  optima  comparationc  appellant ,  quod  fummi- 
tates  hujus  herbx  in  tres  unguiculas  definant .  Ubiquc  locorum  maximo  provcntu  con- 
fpicitur. 

Ejus 


DE    Facvltatibvs    Simvlicivm     Lib.  IV.  10 j 

Ejiis  radix  contufa  &  e  convcnienteliquorepropinata,  quodvisvencnumexturbat ,  ut  te- 
ftantur  omncs  Indigena;  Brafilia;. 

C  A  p.     L XIX. 

T)e  Salfa  do  Traja ,  ejujcjue  ufu. 

PRxter  Carcaparillam  Peruanani  officinarum,  altera  hxc 
non  imbellls ,  licct  ignobilior  vulgari ,  reperitur.  Ma- 
gnura  &  purpureumfert  florem,folia  glabra,&  crafla,atq;rO" 
tunda  ,  tenui  validioque  farmento,  Qceani  littus ,  infinito 
dudu  perrepens,Lufitanisi'^//^^oPr^>^  five  Carcalktora- 
lis  nuncupata,quam  tamen  convolvulum  maximum  reftius 
dixeris. 

Sarmenta  &  folia  recentia,  tcmpcrate  calida  habentur,  & 
emolliendi  quoque  vi  poUent,  ac  proindein  bahieis  fadi- 
tandis  ufum  habent  haud  exiguum ,  tum  ad  corroborandura 
corpus  in  affeftibus  prxcipue  frigidis ,  fumme  profunt. 

Decofta  denique  e  farmentis  &radicibusexficcatisper 
os  exhibita ,  eidem  ufui  inferviunt.  Foha  recenter  avulfa 
fonticuhs  appofita  folatium  adferunt. 

C  A  p.     LXX. 

De  (t/fningd)  ejujque  tjualkatihus. 

[Nter  tot  immenfas  paluflires  herbas ,  duo  frutices ,  fub  no- 

'-mine  <^mnga,  ficut  ob  raram  &  pulchram  faciem  cxteris 

facile  praecellunt ,  ita  quahtate  Medicahaudinferioresexi- 

ftunt.  Utrique  ultra  quatuor  pedum  altitudinem  ex  aqua  eri- 

_^  guntur.    Quje  autem  ^mnga-iha.  difta ,  caule  eft  redo , 

molh  &)unceo,  U^,fiveS4roi/^  minoris  iriftar  3  tribus  vei  quatuor  rotundis ,  pciEgran- 


104  GviLlELMlPlSONIS 

dibus,  l.-cvibufquc  foliis ,  Nymfhex.  fimilibus ,  decoratur,  Florc  unico  magno  &  candido  ,  ex 
quo  progcrminat  frudus  haud  vulgaris,  inftar  Ananas  viridis  ,  oblonge  rotundus,  craflTus,  com- 
padus,  ac  veluti  granis  &  punftulis  diftindus.  Nobis  inutilis  habctur  fere,  Barbaris  autem  edu- 
iis  cx  dcfeilu  mclioris  alimenti. 

Radice  eft  crafla,  bulbofa,  quse  fola  foliis  &  frudui  hujus  plantx  in  Medicina  przefercnda  eft. 
Quippe  cum  praeter  primas  qualitates  frigidas,  tcnuium  quoquc  fit  partium  &  deobftruens ,  in 
varios  ufusadhibetur  a  Lufitanis  &  Barbaris. 

Contra  Hypochondriorum  &renum  inflammationes  &  obftruaiones,  fomenta  exinde 
conficiuntur.  Oleum  dcnique  ex  Aninga.  exprefllim ,  prarftantiflimum  habetur  contra  pra;- 
dida  mala,  atque  olei  capparum  vices  fupplet. 

Siexradicibusdeniqueinurinahumanacodisbahieafiant,  eaque  aliquoties  calida  reite- 
rentur,  fummo  exiftunt  folatio  contra  morbos  articularcs,  tam  inveteratos,  quamrecentes. 

C  A  p.     LXXII. 

T)eAguaxima,Lufitams^SM.aha  dlfco, 

INplerifqueBrafilislocis,  maxime  vero  infertiUflimo  illoOIinda^  Promontorio  copiofe 
nafcitur  hxc  planta.  Plurimique  ejufdem  generis  reperiuntur  frutices ,  alpedu  non  imbellest 
fed  quorum  qualitatcs  hadcnus 
mihi  funt  incognitae.  Exccpto 
hoc  unico ,  eoque  facile  dignif- 
fimo,  qucm  hic  ad  vivum  depi- 
ftum  exhibeo,  cujus  frudus, 
folii  &  radices  eximiis  dotibus 
prseftant. 

Frutcx  eft  elegans ,  inftarar- 
bufculcE  excrefcens ,  ad  trium, 
arque  ctiam  fex  pedum  altitu- 
dinem.  Caulis  nodofus ,  teres, 
viridis ,  lignofus  fere  ut  caulis 
Solani  ad  adfpeftum . 

Folia  fert  Tilise  quam  fimi- 
lia ,  paulo  tamen  grandiora,  qux 
fingulatim  pofita,  quodUbct 
fuo  pediculo  ad  nodos  inniti- 
tur :  funt  autcm  folia  lata,  figu- 
ra  cordis ,  multis  venis  fccun- 
dum  longitudinem  arcuatim 
eleganternotata. 

Ad  nodos  ,  ubi  foliaprove- 
niunt,  etiam  juli  multi,  quatuor 
aut  fex  digitos  longi  enafcun- 
cuntur,incurvati,  figuroe  ut  cau- 
da  muris  ,  unde  Lufitanis  Pi- 
menta  rahuda ,  hoc  eft ,  piper 
caudatum  appellantur.Sunt  au- 
tcm  virides  ,  &  menfe  Oftobri 
&  Novembri  decerpuntur  ,ac  in 
Sole  ficcati  ,  evadunt 
Continent 

tunda,  nigra  inftar  feminum  pa- 
paveris  magnitudine:  ar£te  )ux- 
ta  fc  in  unam  compofita  ,  faporis  acris ,  inftar  piperis ,  quod  ex  India  adfertur. 

Si  ex  aqua  bulliat  &  Soli  dcin  cxponatur ,  fortius  cvadit  &  magis  durabile  in  omnes  ufus. 

Radiccm  fundit  cxtcrius  nigricantem ,  optimam  atque  utiliflimam ,  qus  odorc  Caryophyl- 
lum,  fubtili  &  mordaci  acore  radiccm  laborandi,  armulatur. 

Calida  cft  ad  tcrtium  gradum,ficra  &  inter  antidotalcs  habita,cumque  partium  fit  tenuium, 

validc  apcrit,ac  dcobftruit.  Ncmininonobpra:cIaras  virtutcs,  quibusabundat,  cognita.  Con- 

tufa,  inquc  malagmatis  aut  cmplaftri  modumpartibusaffliaisimpofita,  optimematurat& 

mundificat. 

Succus 


mgri . 
autem  granula  ro- 


DE     FacVLTATIBVS     SlMPLICIVM      LlB.    IV.  105 

Succiisfoliorum  quia  frigidus ,  membris  ambuftisefficaciter  illinitm-.  Ipfafolia,  proptec 
virtutes,  quas  cum  malvis  habent  communcs,  clyfteribus  induntur. 

C  A  p.     LXXII. 

T)e  Caaja?jdiyyap ,  aliis  Qapomonga, 

St  Hcrba  filveftris  fruticcfcens ,  Lufitanis  idcirco  rifqueira  &  Erva  d'amor  dida ,  quod  phi- 
lanthropos  quafi ,  lua  vifcofitatc  manibus  &  veftibus  adiixreat.  In locis  confragrofis  &:  ari- 


E 


dis  luxuriat.  Plore  eft  albo  &  dilute  rubro ,  &  exiguo ,  fed  pulchro :  foho  fiiblongo ,  &  faturc 
viridi  •  radice  flavefcente ,  fubdulci,  aromatica ,  in  fecundo  gradu  cahda.  Quam  prxfens  anti-= 
dotum  femper  habuerunt  Incolx,  fi  in  conveniente  hquore  prxparatum  hauriatur,quod  vomi- 

tupartim,  partimmiauquodcunquevenenumtutoejicerecredatur.  .      ^. 

Eadem  prxterea  Herba  clyfteri  indita ,  alvum  cunaantem  provocat ,  &  vilcohtates  intem- 
norum  prorfus  exturbat. 

Q  Cap. 


I06  GVILIELMlPlSONIS 

C  A  p.    LXXIII. 

T>e  Murucuja,  variifque  illiusf^eciehuS)  &-facuItatibiis. 

POftfcdulam  inquifitionem  ad  minimum  novcmfpecies  hujus  plants  repperi.  Quarumfe- 
ptem  maxime  filveftres,  inque  faltibus  remotioribus  nafcuntur ;  ut  funt  Murucujafata,  Ete, 
Mixira,  Peroha,  Piruna,  Ternacuja,  Vna, :  fativis  plantis  Murucuji,  non  quidem  fiuau, fed folio 
&eximiifloris  facie  &  fragrantia  fimiles :  excepta  unica,  quxfolahabct  foliaunita  grandia. 
non  crenata,  autin  plura  divifa ,  ut  Murucuja-guacu,  hoc  eft,  granadilla  major  hortenfis.  Hanc 


prxter  alias  adhuc  ejufdem  generis  plantas,  pomifque  longe  minoribus  vidimus,  quarum  quac- 
dam  trifolium,qu3edam  quinquefolium  habcbant.  Flore  ex  coeruleo  purpurafcente,  pomifque 
quantum  ad  externam  faciem  fimilibus ,  caeterum  fapore  diffimillimis ,  quod  nonnulia  dulcia, 
quaedam  acida  erant.  Efculenta  tamen  omnia  &  palato  non  ingrata,  licet  minus  ab  Incolis  ex- 
petita,  ob  frequentiam  &  nobilitatem  duorum  iftorum  in  hortis  crefcentium,  quorum  frondes 
jucundiflimam  umbram  praebent ,  fi  hederxaut  vitium  inftar  huc  illuc  fledantur,  funium- 
que  modo  flexibiles  &  fequaces  in  fornicis  formam  ducantur. 

Haec  planta  cuivis  terrae  infita  crefcit,  totoque  anni  temporc  pulchre  virefcit:  felicius 
tamen  fi  vinearum  ritu  quotannis  a  luxuriantibus  farmentis  liberetur ,  fecus  enim  fuffb- 
catur, 

Floret  totofere  anni  tempore,  maxime  autem  fub  finem  xftati?,  fruftumque  menfibus 
pluviis  aeque  ac  aeftivis  maturum  magna  copia  producit.  Ejus  brachia  &  virgulta ,  hederie 
aut  convolvuli  in  modum  vicinas  arbores  ac teda  confcendunt.  Flores  omncs pulcliritudine 
&  odoris  praeftantia  conveniunt,  difftrunt  autem  fola  magnitudine.  Omncstcrtia  poftSo- 
lisortum  hora  aperiuntur,  pauloque  ante  Occafum  denuo  clauduntur,  ne  dccora  eoruni 
facies  nimis  proftituatur.  Contrarium  fit  in  floribus  Mirabilis  Peruvianx ,  qui  de  die  clau- 
duntur. 

FruCtus  mfurucuja-guacu  figura  eft  rotunda  &  ad  ovalem  inclinante  ,  pyrumqne  Euro- 
paeum  magnitudinc  excedit.  Odore  &  iaporc  cft  aromatico  ,  &  tam  jucundo  ,  ut  nihil  fupra. 
Scmine fcu  acinis  fcatct intus  nigris ,  oblongis,  pcrpctuaquc  muccaginc  dulci ,  tcnaci ,  obfitis. 
Omnium  autcm  pomorum  C^furucuja  pra:ftantifllmum  cft  illud ,  quod  ab  a'2;ris  paritcr 
&  fanis  cxpctitum ,  cxaftc  rotundum  eft,  glabrum  ,  laetcvircfccns,  (Scrmaculis  afbicantibus 
diftin6tum5  niaturum  vcro  flavum ,  cortice  craflb  &  tcnaci,  quo  pulpnm  illam  croccam 
&  illuftrcm  ,  gratoquc  6c  vinofo  acore  jucundam ,  continct.  Quo  magis  miroi  aliquos 

('inter 


DE    Facvltatibvs    Simplicivu    Lis.   IV.  107 

(intcrquOsMonarduseft)  fcribere  pomum  hocefleinfipidum.  Nifi  forte  de  Peruviana  gra- 
nadillafintlocuti,cujus  meminit  Petrus  deCiecainHiftoriaPeruviana,  quam  colorc  &  faporc 
ab  hac  noftra  differre  facile  crediderim.  Ad  Medicam  illius  hiftoriam  tranfeo. 

Pulpaqucerummofebricitantiumfolatio&obleaamcnto  eft,  mihiin  quotidiano  ufu  efle 
confuevit ,  vicemque  fyrupi  cordiahs  ut  &  Rob  Ribium vcl  Berberis  egrcgie  fupplet.  Quali- 
tate refrigerandi cx*teras Granadillas omnes antecellit,  nuUamque noxam,  etiamfi abunde co- 
medatur,  adfert:  nifiquodimmoderato  ejusufu  dcntes  ftuporc  obtorpefcant.  /Eftu  labo- 
rantes  miriiice  refocillat  fitimque  exftinguit.  Ad  hxc  appetitum  cxcitat,  ftomachi  ardores 
rcprimit,  fpiritufque  vitales,  cum  recens  pomum ,  tum  fuccus  ejus  in  fyrupi  confiftentiam  coa- 
£tus,  &expofcapropinatus,  reftaurat.  Idem  prxftant  flores&  pomi  cortices  conditi,  qul 
vix  ulli  frudui  dignitate  conccdunt.  Folia  loco  hedera;  cauteriis  applicata ,  multum  profuntj 
ufumque  quotidianum  fubminiftrant, 

C  A  p.     L  X  X  I  V. 

T)e  Murucuja-mm ,  ejufque  qualitatihuL 


E 


X  fimilitudine  quam  habct  cum  filvefrri  CM:urucuja.  five  Granadilla ,  minoris  nomen  huic 
Climaciindiderunt  Brafiliani.  Folioenini&  crefcendi  modo  vix  differt  ab  ea ,  nifiquod 
minus  alte  arbores  confcendat,  foliifque  fit  multo  minoribus;  viribus  denique&  faculta- 
tibus  diflimillima  exiftat.  Quippc  ufque  adeo  infignis  habetur  eflicaciK  haec  Planta  (Ucet 
paucioribus  Incolis  nota)  ut  non  folum  jemuletur  Carcaparillam  officinarum ,  fed  eam  facile 


fuperet,  deobftruendo,&fudoresatqueurinasmovendo.  Integra  enim  Herba ,  quaspaucieft 
faporis,  modo  leviter  attrita,  &  ex  vino,  vel  ex  aqua  exhibita ,  tuto ,  cito  &  jucunde  fecundinas 
&  cseteras  uteri  immundicias  expellit.  Mox  robur  vifceribus  reftituit :  quod  cum  ab  exercita- 
tifllmis  reiBotanicsBrafiUanis,juxtaFIumen  S'*'  Francifcihabitantibus,accepiffem,quinul- 
lum  remedium ,  huic  Murucuja-mtri  in  obftruftionibus  &  frigiditatibus  praeferrent  5  illud  tan- 
dem  a  Lufitanis  &  Batavis  noftris  colonis  imitandum  volui ,  qui  prolpero  fucceflu  etiam  nunc 
id  in  ufus  quotidianos  applicant. 

Folia  denique  contufa ,  ferventique  aqux ,  donec  tepefcat ,  indita ,  atque  podici  aliquoties 
applicata,  praEfentiflfimum  prsbent  remedium  contra  hsemorrhoides. 

C  A  p.     LXXV. 

T)e  Qmya  j  five  Timenta  da  Terra. 

Clrciter  decem  diverfae  fpecies  Piperis  domeftici  fiveCapficiBrafilienfis  rcperiuntur;  qua- 
rum  plerceque  a  Dodonjeo  aliifque  exoticorum  auftoribus  tradita;  funt.  Summa  diligentia 
Qb  ufum  &  elegantiam  paflim  inHortis  Brafiliae  non  folum,  fed  Hjfpania;  quoque  excultx. 

0  2  Frutef- 


jOS  GVI    LIELMI       PlSONIS 

Frutefccntes  funt  omnes  atque  infigni  fruauum  pulcntudine  inter  fe  certant.  Cseterum  licet 
virium  gradu  diffcrant,  fere  omnes  tamen  funt  acres  atque  infignis  efficacis,  &  imprimis 
c)tuymii,  Lufitanis  M-iUgueta ,  £}uiya-apH!i  five  Pimmta  rodorJa ,  £)uiya-ciimaci  &  ^iya-ca- 
rapo.  Excipitur  tantum  unica  quse  Pimenta  dolce  appcUatur ,  &  five  cruda ,  five  condita  menfx 
delitiis infertur  fine  ullo  calore  molefto.  Flores  omnium funt  candidi, fruftus  fanguinei  colo- 
ris ,  femine  funt ex  flavo  albicante  &  ferventis  caloris,  foliis  ocymi fimilibus ,  laete  virentibus. 
'  Indigenx ,  Lufitani,  &  noftrates  hcEc  piperis  genera  omnia,  Orientali piperi longe  praeferre 
folent,  eaque,  tum  recentia,  tum  exficcata,concifa.cibo,imprimis  pifcibus  optimum  faporem 
concilianr,  &  fanitati  conducunt.  In  multiplicem  ufum  prstcrea  a  Medicis  juxta  ac  vulgo  are- 
fada  refervantur ,  nec  faciliores  deponunt ,  fed  potius  fumunt  ad  ficcitatis  &  caliditatis  fupre- 
mos  cradus.  Integrum  piper  recens  (quod  minoris  eft  fortisj  deglutitum,  fummopere  valet  ad 
difcuticndosStomachi  flatus,  languidamque  concodionem  ,  corroboratdenique  vifceraa 
frigore  obfita.  Tutius  autem  &  jucundius  hsc  praeftat,  fi  rite  praeparatum  ciborumobfoniain- 
grcdiatur,  quod  fit  accto,  cui  integrum  piper  immerfum  fuerit :  tum  quoque  fi in  pulverem  re- 
digatur  cum  modico  falis  Brafillenfis.  Recens  cnim  tuftlm  validam  proritat ,  corpus  turbat, 
atquepedusmaximeinfeftat,  fi  caibonibusimpofitum,  ejusfumusexcipiatur  orevelnaribus, 
Oninium  horum  fruticum  folia  &  radices  prima  balneorum  calidoruin  funtingredientia. 


C  A  p.    LXXVL 


T)e  (L/fpuara-quija  y  ejufque  facuJtauhus, 

Ihil  tutius ,  nihil  praeftantius  adverfus  vitium  illud  ani  endemium  exiftit  hac  planta  ,  undc 
Erva  doMicho  nonnullis ,  aUis  Erva  mora  vel  Pimenta  de  Galltnha  quoque  appellatur. 


Spontc  in  agris  &  deviis  nafcitur ,  atquc  in  arentibus  locis  maxime  luxuriat. 
Perpctuo  vkct ,  folio  cft  mucronato ,  flofculo  cxiguo  &  albicante ,  quo  excuflb,  baccae  fuc- 

cedunt 


DE     FaCVLTATIBVS     SiMPLICIVM      LlB.    IV.  i09 

tedunt  nigrx ,  cxli,ux  Sc  eleganter  copulatxj  quje  ubi  maturuetunt,  nigrum  colorem  in- 
duuntj  itautnontantum  faciecxternaSolanunicemulentur,  red&virtute&  efficacia  illi  11. 
millimx  exiftant. 

Vulneribus  tibiarum  ,  rimis  papillarummulierumfolia  cumoptimofuccefiuapponunturi 
omni  denique  excedenti  calori  atque  infiamm-itioni  profunt,  ardorefque  nimios  exttin<Tuunt, 

C  A  p.     LXXVII. 

T>e  <tAguaradunha-acu ,  feve  fedagofo^  ejujque  qualitatihus . 

"pRuticefcens  &ornatiffimaplanta,  inarenofispotiffimum  locis  luxurians,  a  noftrisac  Bar- 

•^  barisinufum  quotidianum  recepta. 

Foliis  eft  craffis  lS[epet£  fimilibus, 
palmaz  magnitudinis,  rugofis,&  ad 
ta£tum  plufquam  Vrtk^  afperis.  Ex 
quibus  exfurgit  caulis ,  granulis  per- 
petuis,  eifque  viridibus  coopcrtus 
mo^c  Pla?2tagmis ,  nifi  quod  fummi- 
tas  ilIiuscauda;Scorpionis  inftar  in- 
curvctur  ,  qux  finitur  flofculo  albi- 
cante&parvo. 

Inter  abftergentes  &  mundifican- 
tes  numeratur  hxc  planta ,  contra 
vulnera&  ulcera,  quod  fimul  confo- 
lidandi  quafitate  poUeat  5  tum  & 
contra  cutaneos  aftedus  ex  aduftio- 
ne  natos  feliciter  adhibetur,  fivefim- 
plex ,  five  compofita. 

C  A  p.      LXXVIII. 

T)e  fecunda  Cuapomo?iga , 
ejufiue  qualitatihiis. 

"CX  radice  dulci,  oblonga,  tenui, 

-*-'Ienta  &  recta ,  &  paucis  fibris  ve- 

ftita ,  tres  vel  quatuor  progerminant 

caules,  partim  humi  repentes ,  par- 

tim  furredi ,  rotundi ,  nodofi ,  viri- 

des,atque  exparte  rufefcentes:e  quo- 

rum  nodis  prodeunt  quatuor  folia 

fibi  invicem  oppofita  &  appofita  ha- 

bentes  ,  obrotunda ,  moUia  ,  fuperne 

faturate  viridia ,  inferne  albicantia : 

quodUbct  autem  folium  fuo  pctiolo 

infidet.  Summitasvero  caulisflofcu- 

los  habet  umbilicatim  pofitos ,  exi- 

guos  &  dilute  purpureos. 

Celebris  utique  omnibuspariterlndigenis&Incolisherba,  fponte  inlocis  arenofis  luxu- 

rians.Ejusradixtenuiumeftpartium,  qu^e  ab  iUis  ex  aqua  fontana ,  fimeaudias,  exaquaPa- 

gimirioba  Orobi  fpecie,  coda  &  fubinde  potata,  urinam  provocat ,  renibuique  &  veficx 

maximopere  prodeft. 

C  A  p.     LXXIX.      - 


T)e  Ca?ma  Sihefri  y  ejufque  ufi. 


A  Rundoquxdamhicnafcitur,  quam  exLufitania  olim  huc  dclatam  teftantur.  Excolitur 
-L  ^j.im  in  hortis,  Indigenis prius incognita.  Sature  admodum  viret, cannce quidem faccharex 
altitudinem  excedcns,  cxterum  illi  qu::im  fimiUima.  Radicem  habetadmodum  magnam, 
dilute  flavam  ,  nodofam ,  atque  radicis  Chinje  inftar  ponderofam. 

EJus  fubftantia  in  pulverem  redadta,  &  ex  vino  pauxUIa  quantitate  exhibita ,  tamvalide 

,        O  ?  urinas 


il 


IIO 


GVILIELMI       PlSONIS 


unnas  (Scmenftrua  movere,  foetumque  raortuumexpelleredicitur,utquibufdamvix  tutum 
medicanientum  videatur. 

C  A  P.     LXXX. 

T>e  13afoumha  ^  JiveTu- 
peicayay  ejujque  virihus. 

''Ihil  vulgarius  in  triviis  undi- 
'  quaque  crefcit  quam  Bafoura, 
qua  /Ethiopes  dominorum  fuo- 
rum  jedes  verrere  folent.  Alia  huic 
afiinis,  fed  minoic, Bafourmha  dida, 
in  longe  nobiliores  ufus  a  Medici- 
nx  peritis  applicata,  Brafilienfibus 
Ti^/^^/V^x^,!?  nominatur. 

Herba  non  in  filvis ,  fed  apricis 
campiSjinviis  &deviis  paffimlu- 
xuriat.  Vix  cubitumalta,  tenaci- 
bus  ,  tenuifTimis  multis  caulibus 
ornate  exfurgit  •,  qui  undiquaque 
plurimis  anguftis  &  exiguis  acu- 
minatis  foliis ,  hinc  inde  fibi  invi- 
cem  oppofitis,  veftiuntur.  His  in- 
ferti  apparent  infiniti  oculi  virides, 
aciculae  capitis  magnitudine  >  e 
quibus  flofculi  dilute  albicantes  & 
cxrulei  erumpunt. 

Totius  herbae ,  prxfertim  juve- 
nis ,  decoda,  balnea,  fuffimigia, 
admodum  funt  anodyna,  emol- 
lientia  &  attemperantia ,  ut  tot  in- 
fignibus  U^al-vts  in  Brafilia  luxu- 
riantibus  prxferri  debeant .  Nec 
memini  meinTenefmo,  Aniin- 
flammationibus  vel  doloribus , 
praefentius  adhibuifte  remedium  tam  familiarc ,  five  extcrne,  ut  fupra  didum,  admotum? 
five  per  Clyfteres  injeftum. 

Huic  emoUiendi  qualitate aemulae  funt 
herbas  Paratura  &  Jmofzgeaba, cxtcmm.  di- 
gnitate  multum  inferiores. 

C  A  p.     LXXXI. 

T)e  C^aatajajejufque  qualitatihus. 

IN  pratis  uliginofis  &  apricis  campis  ele- 
gans  planta  Caaataja  reperitur  :  unico 
tenuifllmo  caule  vix  palmx  altitudine  af- 
furgit,  femperlaetevirefcens :  cujusmedie- 
tati  folia. haud  multa ,  &  exigua  annafcun- 
tur,  rotunda,  glabra,  tenuiflTmia,  &fub- 
inde  pro  naturse  lufu  in  extremitate  ftriata. 
Ex  caulis  autem  fummitate ,  fubtiliffima 
filamenta  inutilia  cmergunt. 

Radice  eft  fibrofa  ,  tenui ,  parva,  fub- 
amari  faporis. 

Inter  nobiliftimas  &  vcrc  mcdicinales 
apcricntes  haec  herba  merito  ccnfctur  a  pe- 
ritioribus  Incolis  :  a  vulgo  profano  vix 
cognita,  6c  nondun.7  in  ufus  applicata :  ut- 


potc 


DE     FacVLTATIBVS     SiMPLICIVM      LiB.   IV.  111 

poteciijns  manibusvixtuto  permittiturtamefficaxmedicamentum.  (>^ippeilliusdecoaum 
vel  fuccus ,  tum  quoque  pulvis ,  fi  exficcetur ,  pauca  quantitate  exhibitus ,  tam  valide  menfes 
movet,  utnonimpuneabomnibuscapiatur.  Egofuccumrecenter^xprcffLim  ad  jj.  circiter, 
ex  convenienti  liquore  propinatum ,  menftrua  &  urinas ,  tum  quoque  excrementa  per  alvum 
fatis  vehementer  aliquando  exturbafle ,  obfervavi. 

Cogitet  fedula  pofteritas  de  ulteriori  hujus ,  aliarumque  plantarum  vero  ufu  atque  abufu. 

C  A  P.     LXXXII. 

T>e  yariis  C<^raguata  ffeciehus ,  earumque  qualitatibm. 

TMmcnfiefletlaboris  omnes«Scfingulaselegantumharum  ftirpium  differentias  notare.  Pri- 
■*-mam  itaque  &  prascipuam  Caragmta-acanga ,  ex  univerfa  illarum  familia,  defcdbendam 


fufcepi,qn3e  fru£lu 
efculento  &  Me- 
dica  facultate  co- 
mendatur. 

E  terris  potifli- 
mum  glebofis  prO' 
venit,  olim  filve- 
ft:ris  tantum,  nunc 
ob  ufum  &elegan- 
tiam  exculta. 

Nafcitut  foliis 
in  fpeciem  gladii 

mucronatis ,  prjelongis ,  utrimque  ferratis ,  denticu- 
lifque  adeo  acutis ,  ut  nulla  arte  tra£l:ari ,  fruftufque, 
quem  intimo  gremio  occultat ,  vix  impune  erui  pof- 
fit.  Eum  Barbari  proclamant  divenduntque.  Figura 
eft  digitali ,  cujus  longitudinem  &  crafiitiem  ads- 
quat  -j  colore  tam  intus  quam  extus  albo,  &  ad  flavum 
inclinante;  femine  totundo  &  nigricante:  Carne 
fpongiofa ,  raultoque  fucco  turgida ,  quae  palato  aci- 
dulo  faporeapprimeapplaudit.Cavendumtamen  ne 
affluentius  utaris,  quod  dentium  ftuporem  non  fo- 
lum  inducat ,  fed  &  linguam  atque  fauces  fauciet ,  pa- 
latumque  excoriet ,  ut  non  immerito  ^lJlptOligt 
a  nautica  pube  nominetur.  Succus  Cochlearis  menfura ,  addito  pauxillo  Sacchari  infantibus 

cxhi- 


112  GviLIELMlPlSONIS 

exhibitus  cos  vermibus&  orisScorbuto  liberat.  Adlixc  febricitantibus  prodeft.  Menftrua 
&  urinas  ftrenue ,  imo  plus  jufto ,  fi  non  decenti  dofi  propinctur ,  provocat.  A  praegnantibus 
manducatus  foetuni  ejicit.  Cujus  rei  non  ignar^e  merctrices ,  ut  viris  tuto  fe  proftituant  fcele- 
ratam  infanticidiam  exercent. 

Optimum  vinum  ex  eodem  plantx  fruftu  exprimitur,  &  ufui  refervatur. 

Haftenus  de  Caraguata  maxime  familiari;  fed  nec  illa  in  totum  praetereunda,  quje  Car.tguata- 
guacu ,  five  magna,  appellatur.  Pulcherrima  fane  &  rarifllma  vifu  planta  ,  foliis  praelongis  acu- 
minatis ,  craftls  &  compadilibus ,  quse  ab  ipfo  fundo  ultra  decem  autduodecim  pedum  altitu- 
dinem  expanduntur.  Elegantifllmum  &  eximiae  proceritatis  producit  fcapum  ,  levem  atque 
intus  fpongiofum ,  qui maturus  in  fummitate  multo  flore flavefcente  decoratur ,  mox  ficcatus 
retibusfeuIe£lispenfiIibusportandis  eftaptiflimus,  ut  videreeftinHorto  publico  Lugd.  Ba- 
tavor.  Ignem  quoque  ex  attritu  multo  &  coUifione  duorum  Iignor,um  eliciunt  peregrinantes. 
Folia  ultra  trium  digitorum  latitudinem  crafla ,  ftuppam  quandam  &  filofam  materiam  fubmi- 
niftrant,  equafila&retia  fuapifcatorescontexunt.  Eadem  punfta  &  vulnerata  vel  leviter, 
fuccum  tenacem  &  pinguem  exfudant,  &  fmegmatis  defedum  fupplent. 

Aliae  denique  dantur  Caragmt^  fpecies ,  qu^E  faxis  horridis  ex  alto  adhasrere  confpiciunturj 
atque  vifci  in  morem  arborum  ramis  &  truncis  innafcuntur.  Fruftu  purpurei  coloris  infignes 
funr ,  cseterum  figura  Cinar^  fimili ,  Ananoi  fiiveftres  diceres :  femine  numerofo in caule tenui 
&re£i:oturgent.  Foliaferunt  denticulata,  ampla&D/^/rfiinftarincurvata,  qux  aliquando 
medium  fextarium,  plus  minufve,  aquae  limpidifllmx  continent,maximo  peregrinantium fola- 
cio,  qui  per loca deferta, nullifque fontibus irrigua iter  facientes,ad  hanc plantam  properant, & 
fitim  extinguunt.  Sicut  mihi  cum  indigenis  mediterranea  loca  perluftranti  non  femel  contigit. 
Polypodium  prxftantiflimum  hisplantisfupernafci  folet,  omni  polypodio  ad  ufus  Medicos 
prsfcrcndum. 

C  A  p.     LXXXIII. 

T)e  Treyo,  yelErva  d'amor^  ejujque  uju. 

PLantam  hanc  exiguam  quidem  fed  eximiam  alii  Trevoy 
alii  Erva  d'amor  nuncupant,  quod  vifcofitate  quadam  di- 
gitis^adhaerefcat.  Ramulis  fere  deftituitur ,  foliaque  habet 
tenui  admodumcauli  annexaj  &minutiflimas  fertfiliquas 
ex  filamentis  pendulas. 

RadixiUius  parvaeft  &  fibrofa,  calida  ufquead  {ecunduni 
gradum ,  qua:  ebuUitione  ex  aqua  fontana  vel  alio  conve- 
nienti  liquorc  prxparata  >  &  xgris  propinata ,  facUe  inter  pri- 
ma  rcmedia ,  quae  fluxibus  ventris  ex  frigore  natis ,  profunt, 
habetur. 

C  A  p.     LXXXIV. 

T)e  Tapjirapecu  yfme  Erl)a  do  FigadOy 
ejujquefacultatihm. 

DE  qualitatibus  tam  celebris  Herbae  plerique  Incolse  inter 
fe  conveniunt,  eamque  inter  frigidas  agnofcunt:  verum- 
tamen  de  nomine  diflentiunt,  quod  velex  fimilitudine,vel  ex 
ufu,  improprie  hic  velille  rufticus  Lufitanus  pro  arbitrio 
imponit :  nam  quibufdam  Lingua  di  Facca,  aliis  Rabe  di  rapofoj 
Brafiiienfibus  appellatur  Tapy  rapecu  in  omni  terrx  genere 
fponte  nafcitur,  facie  &  ufu  nuUiincognita. 

Caule  plerumque  nititur  unico ,  qui  fupra  tibiae  altitudinem  afllirgit  •,  folia  fert  dcntata , 
moUia,obIongaquidem,  fcdangufta,  figura  penepyramidali  conftrida,  donec  circa  fiim- 
mitatcm  cauUs ,  foliis  tenuiflimis  &  flofculis  albicantibus  ornate  finiatur. 

Ha:c  planta  quod  abftcrgendi ,  aperiendique  fimul ,  ac  refrigerandi  prxdita  fit  facultate, 
omnibus  contravulncra&ulccra  inprctio  ufque  adeohabita  eft,  utviUnerariam  nomincnt. 
Experientiores  Erva  doFigadonvmcxx^pzmnt,  quodprxtcrcxternamala,  Hcpatisquoque  in- 
terna,  dcobftruendo  reftituat ,  fi  decoftum  illius  cxhibeatur ,  &  apofematis  loco  rciterctur. 
ItautMedicis  jcquc  ac  Chirurgis  dccantatafit. 

C  A  r. 


IM 


-cgr 


DE     FacVI.  TATIBVS     SlMPLIClVM      LlE.    IV, 

C  A  p.     LXXXV. 

J)e  Herha  Lanugmofa ,  ejuf-jtie  uju, 

Paucioi-ibus  cognita,&  iu  nupemmapercgnnatione  mihitradita  liEecHcrba,  afpeau 
^— egia.  Qoam  haaenus  vcro nomine  deftitutam,  primo  intuitu Lanugimfam  appeliare 

placuit,  quod  caulem  &  folia  ,  eaque  cxigua ,  pulchra 
lanugine  obdudainvcnifTem. 

Frudum  fert  rotundum  &  viridem :  Radiccm  habct 
parvani  &  tenuem  ,  non  ingrati  fed  fubamari  iaporis  cuni 
quadam  adftridione. 

Contra  fluxusventris  a  frigore  natos ,  apudquo/Ham 
mcditcrraneos  &  rcmotiores  incolas ,  familiare  eft  reme- 

dium,mihiqueadmodumcommendatum,  fcd  nondum 
in  ufus  adhibitura. 


C  A  p.     LXXXVI. 


T>t 


Vite  arhujlina  ^  ejujque  qualitatihus. 


E: 


'X  ftercore  avium,  quseT^/^^^jLufitanisdicuntur,  ad 
■'arbores  Aurantiorum  depofito,  herba  nafcitur  volun- 
taria ,  quce  vitis  arbuftina:  inftar ,  fed foho  Myrti  majoris 
fimili  ,  ipfi  arbori  maritatur  :  quam  prx  nimia  luxuria 
tandem  cooperiens ,  cxitiumtotaleiili  infert.  Scd  quan- 
tum  h^c  Zizania  Afiyria;  malo  noxia,  tantum  homini 
proficua  exiftit.  Quippe  a  radicibus  &  ramulis  contufis 
&  ex  oleocommuni  frixis,emanatinfignemedicamen- 
tum  caUdum ,  cujus  crebris  inundionibus ,  ad  vices  ali- 
quot  reiteratis,  ventris  &  pedum  inflationes ,  tam  adul- 
tofumquam  puerorum,  exfrigido  dcnatx,  feUciflime  reftituuntur.  Adeo  difcutere  &  con- 

fortare  crcditur  hoc  oleum ,  prsfertim  vetus, 
ut  nuUi  remedio  cedat ,  meritoque  a  longe 
diflitis  rufticis  tanquam  domefticum  refer- 
vetur. 

C  A  p.     LXXXVII. 

T>e  varm  f^eciehm  ^i^VLangues  ,/ive 
Mangles,  &•  earum  qualitatihiis, 

jUantum  arerumExoticarum  fcriptoribus 
.didici,peromnesIndias,  paludofa  loca, 
falfedine  vicini  maris  imbuta,  ab  hoc  arborum 
genere,  quod  Almgue  vulgo  vocant,  obfiden- 
tur.  Cujus  quoque  meminit  Car.  Clufius.  Sed 
cum  potius  ob  rarum  &  eximium  crefccndi 
modum,  quam  ufum  hadenus  tradita  fuerint, 
opci^pretium  erit  penitius  naturam  illarutn 
introfpexifle. 

Tres  dantur  fpecies  Mangue :  Prima  Cerciha, 
qus  Ma?7guec[inlh:i.  Sccunda  Cere/hm,  qux 
nonradices  ex  ramis  in  terram  agit ,  nec  tam 
tortuofo  flexu  luxuriat. 

Folio  eft  craflb,  glabro,  rotundo,  dilute 
viridi ,  flore  albicante ,  exiguo  frudu  &  valde 
amaro ,  nucis  avellanjE  magnitudine ,  quibus  a 
palumbis  &  cxteris  volucribus ,  defedu  me- 
lioris  alimenti,  ingurgitatis,  adeo  earum  caro 
amarefcit,  ut  vix  efculcnta  fit.  Cortice  exiftit 
i*  rubro. 


JI4  GviLIELMlPlSONlS 

r ubio,  ex  quo  Rhois  coiriaria,  Europxa  haud infcdor ,  conficitur ,  pifcatoribus  quoquc  ad  re- 
tia  tingcnda,  in  quotidiano  ufu. 

Tcrtia  &  poftrcmavcra  c^Mangue  Guafaraiba  dida ,  cxteris  magnitudine  &:  prxflantia 
longefuperior.  /Eftivis  menfibusfert  filiquas  inutiles,  pulpaamararefcrtas,  oblongas  duas 
fimulcopulatas-,  ejufque  admirandus  cftcrefcendimodus.  Sicutcnim  ramos  in  altum  vcr- 
gentes  &  pyri  inftar  frondefcentes  habet ,  ita  multi  cjus  rami  «(pt;A\o;  in  radices  converti  vi- 
dentur,  quod  deorfum  tcndant  &  fub  terram  fe  figant ,  aliifque  ramis  apprehenfis ,  iis  copulen- 
tur,  fimulque  fe  protrudant,  nec  minus  firmiter  cohaercant ,  qliam  primarii  arboris  trunci ,  ita 
ut  ex  multis  caudicibus  fimul  connexis  arbor  conflata  videatur ,  egregio  fane  fpeftaculo  &  fin- 
guiariarborishujusnatura.  , 

RadixautemipfaqucemoIIiseft&humida,  fifta&tofta,  calida  punfturx  vencnatae  utriut 
que  pifcis  Niqui,  applicata,  ejus  dolores  fedat  &  membrum  Ia;fum  reftituit ,  licet  prima  fronte 
dolores  exafperet.  Magnuni  fane  remcdium  cft,  &  a  pifcatoribus  primo  inventum  nobifque 
traditum. 

C  A  p.     LXXXVIII. 

T>e  Curum-ape,  ejujque  qualitatlhm. 

IN  tanta  vegetabilium  multitudine ,  non  mirum  eft ,  quafdam  hominibus  tantum ,  quaf- 
dam  folum  cjetcris  animalibus,  velprodefle,  vcl  obefTc.  Intcrhas  exiftunt  imprimis  Cu- 
ruru-ape  &  Guajana-Ttmho .  U- 
traque  in  Medicinam  rccepta; 
utraque  pifcibus  noxia.  Quas 
proinde  potius  inter  falutiferas 
quam  venenatas  recenfendas  exi- 
ftimo. 

Hxc  itaque  Cururu-ape  ncc 
facie ,  nec  eflicacia  vulgaris  exi- 
flit.  In  vaftis  nemoribus  aliis  ar- 
boribus  innititur.  Ligno  eft  te- 
naci  &  flexibiU ,  foliis  decoratur 
oblongis  ,  dentatis ,  cx  fe  invi- 
cem ,  ad  ficus  fere  Indicx  mo- 
dum,  pronafccntibus.  Ita  ut  non 
raro ,  pro  naturx  lufu  ,  quinquc- 
folium  conficiant ,  inferius  duo- 
bus  expanfis  foliis  ,  fuperius  tri- 
bus  eminentibus. 

Frudus  feu  fabas  profert ,  uvx 
figura  &  magnitudine,  cxterius 
ia;te  rubentes ,  interius  candida 
pulpa  refertas ,  fub  qua  nucleus 
nigerpulchre  emicat.  Hifru£tus 
ad  abufus  potius  quani  ufus  re- 
cepti  funt :  quippe  contufi,  aquas 
vcncnata  qualitate  inficiunt ,  ita 
ut  pilces  inebrientur  &  morian- 
tur.  Folia  autem  viridia  contufa 
applicata,  eorumque  recens  fuc- 
cus  vulneratis  tantum  prodcft , 
quantum  fruftus  afTumtus  aliis 
animantibus  folet  obcfre.Adco  c- 
nim  qualiacunquc  vulncra,ctiam 
primaintcntione ,  mundificatSc 
reftituit,  ut  merito  intcr  prxcipuas  vulnerarias  ha:c  Hcrba  numcrari  mereatur. 


Cap. 


De    pACVtxATlBVS     SlMPLtCIVM      LlB.   IV.  jl^ 

C  A  p.     LXXXIX. 

Z)(?  l^imho ,  ejuf^uefacuhatihm, 

PRjetcr  cas  quas  gencrali  nomine  Cipo  nuncupatas  efle  diximus :  vaiia:  &  ittii-abiles  dail^ 
tur  Herbce  a,<pv)is.oi ,  Tt?nbo  vulgo  didx ,  &  variis  ufibus  &  abufibus  dicatae  j  quoe  omnes 
jucundum  dant  fpedaculum.  Qu;cdam  enim  inftar  funium ,  in  aere  tenfe ,  vix  pollicis  craA 
fitici,  ad  altilTimarum  arborum  faftigia  enituntur,  indcque  rurfum  dcmiflfe  humi  fe  prceci- 
pitant ;  unde  denuo  continuato  &  tcnacifllmo  duftu  infurgunt  in  infinitas  chordas ,  ita  ut 
iilvas  vix  penetrabiles  conficiant.  Quxdam  verofunt  humani  cruris  craflitie,  triangularis, 
quadrangularis ,  &  rotundx  figurx ,  arborumque  cacumina  adaequant ,  eafque  nunc  hcderae 
in  modum  ampleduntur ,  nunc  eas  rurfus  deferunt,  atque  in  nodofos  gyros  &  concinnos 
hinc  inde  luxuriant ,  adeo  flexibiles  &  validx ,  ut  quoquomodo  conftringas ,  numquam  rum- 
pantur.  His  7/w^o-^«/?f;^  a  magnitudine  •,  illis  TimbodeCono  a  vulgo  nomen  inditum,  quod 
vietoribusad  vafa  liganda,  contufa  coriariis  Rhois ,  Naupegis  ftups  vices  prcebeat.  Pifca- 
toribus  ad  retia  nonfolumtingenda,  &  prsefervanda  infervit:  fed  &  ad  Pifces  capiendos ,  in- 
teriori  &  exteriori  fubftantia  abutuntur.  Quibus  ad  Fluviorum  ripas  ( ut  ipfe  multoties  vidi ) 
contufis,  aquas  atro' colore  &  virulentia  quadam  inficiunt,  undePifces  nontam  moriuntur 
ftatim,  quam  vertiginofi  &quafi  ebrii  in  rctia  fepraecipitant.  Makquoquefit  pecoribus  fi 
ex  hac  aqua  bibant.  Sequitur  Guaiana-Timbo  nomine  &  noxia  hac  qualitate  praecedentibus 
firailis,  cxterum  diflimiilima  apparens,  quje  fola  iuMedicosufusreceptaeft,  &  foliis  non' 
folum  non  caret ,  ficut  multa:  alice  Timbo ,  fed  &  floribus  rubris  &  filiquis  decoratur :  quarura 
cortcxfuccumquidemPifcibusquoqueinfeftum  ,  fedimpetigini&puerorum  fcabiei,  cxte- 
rifquehujusgenerisafredlibuscutaneis,  proficuumcontinet^  fi  probe  partes  affedae  illo  fri« 
centur  fucco. 

C  A  p.     X  C. 


T>e  T^aratura  j  ejujque  qualitatihm. 


SlcntCarex,  Belgis  ||dnV  in  Hollandiae  locisarenofiscircamarc;  ita  fere  in  fitientibus& 
arenofis  littoribus  Brafiliae  ha;c  Y{ciha.Paratura  confpicitur .  Raroad  cruris  humani  alti- 
tuditlem afcendit ;  cauleduro,  ligneo,  rufficoIoris,foIiis  multis  tenuibus,  fature  viridibus, 
ad  tadum  aiperrimis ,  ornate  comatim  afllirgentibus. 

Radix  eft  tenuis ,  aromatici  odoris-,  qux  fuffumigiis ,  balneis  ,  in  ani  &  inteftinorum  af- 
fedibus ,  indita ,  non  folum  emoUiendi ,  fed  &roborandi  facultate  pollet,  atque  in  pretioa 
Lufitanis  habctur. 

C  A  P.     XCI. 

T>e  Ihirarema ,  five  Tao  d'Alho ,  ejujqueftcukatibus ;  &-  'Tipi, 

ALiquot  plant3£,invaftisBrafiIiaencmoribus  reperiuntur,quxufqueadeo^///i  qualitates 
aemulantur,  utvel  leviflime  attaftx  gravifllmo  odore  filvas  &  a;des  integras  inficiant, 
atque  fimul  capiti  &  naribus  obfint.  Duae  diverfae  potiflimum mihi  innotuerunt,  quarum 
prior  ibtrarema  Brafilienfibus ,  Pao  vel  Cipo  d'<^lho  Lufitanis  nominatur.  Illi  enim  fub  nomine 
Cip  compleduntur  omnes  illas  mirabiles  herbas  in  filvis  luxuriantes ,  quae  altifllmarum  arbo^ 
rum  cacumina  adaequantes ,  eas  flexuofo  &  tenaci  du£tu  ampledtuntur. 

Pofterior  frutex  eft  arborefcens;  infilvis,  tumquoqueOIindxpromontorioreperitur7//i 
nomine.  Utriufque  facultates  conveniunt&iifdem  ufibus  inferviunt.  Barbari  ad  duo  po- 
tiflimum  mala  applicant.  Cortices  admixta  aqua  contundunt ,  indeque  vifcidum  muccum, 
five  fmegma  vi  eliciunt,  quonunc  puerorum  integra  corpora,  quae  febribus  lentis  &  ob? 
ftruftionibus  illis  diuturnis  e  frigore  natis ,  obnoxia  funt :  nunc  adultorum  membra  vagis  ar- 
ticulorum  doloribus  infcftata  inungunt  &  fricant  cum  fclici  fucceflu.  Ego  ob.ingentem  ha- 
rum  arborum  calorem  &  efficaciam  ,  pofteriorem  hanc  potius  curationem ,  quam  illam  prio- 
rcm  in  pueros  exercere  malui.  Multieniniadultia  frigidis  illis  mufculorum,  ncrvorum  & 
tendinum  affeftibus  internis  &  extcrnis  (  Cttrimenios  generali  nomine  appellant  Luficani ) 
crcbra&forti  hujus  muccilaginis  inundione  rcftitui  folent. 

P  <?  Cap, 


116 


GVILIELMI      PlSONIS 


A^ 


C  A  r.     XCII. 

T)e  (zAninga  l^eri ,  ejufcjne  facultatibm, 

TSlJfzgaPm  Brafilienfibus  didla  eftplanta  frnticefcens,  qua:  pafTim  in  filvis  Brafiiiie  na- 
-fcitur,  floreexiguoalbicante,  cuipaucaeuvulx  e  cocruleo  nigricantes ,  Sambucibaccis 
fimiles ,  (uccedunt.  Foliis  decoratur  lanugino- 
fis,  ovalisfigurx,  trifte  viridibus  quidem,  fed 
afpedu  pulclierrimis ;  ad  tadum  inftar  urticx 
raortux,  mollibus  &veluti  lanuginofis ,  qusc- 
que  nervis  multis  &  craflis  diftinguuntur. 

f  olia  recenter  contufa  vel  in  pulverem  re- 
dafta  ,  recentibus  &  invetcratis  ulceribus  me- 
dentur  prima  intentione ,  fi  profunde  illorum 
fuccus  autpulvis  iisimmittatur. 

C  A  p.     XCIII. 

7)e  Meeru  ^  /he  Canna  Indica. 

INter  eas  plantas  qus  in  Europae  regionibus 
calidioribus  ex  Indiis  tranflata;  vigent ,  haec 
ornatiffima  quoque  datur,  quam  Camam  Amencanam  nonimmento  appellarunt,  quod 
ejus  Stoiones  CAnmrum  ,  five 
arundinum  modo  firmi ,  no- 
dofi  extus  &  fpongiofi  intus , 
reda  in  odo  vel  novem  pedum 
altitudinem  exfurgant.  Prima 
illarum  occurrit  illa  quoe  Mee- 
rti  Brafilianis  dida:  cujus  cau- 
lem  viridcm  folia  folitarie  po- 
fita  ambiunt  ,  duos  fere  pedes 
longa.  Caufis  fuperius  in  alios 
ramulosdividitur,  aurei  colo- 
ris  flores  inodoros  producen- 
tes,  quibus  capfulafivefrudus 
echinatus,primum  viridis,  mox 
nigrefcens,  ubi  maturuerit,  fuc- 
cedit ,  in  quo  pcr  cellulas  divifa 
funt  multa  feminis  grana  ,  ni- 
gra,  levia,  magnitudine&du- 
ritie  pifis  fimillima ,  albaq-,  fub- 
ftantia  quadam  repleta. 

Radix  mirum  in  modum  eft 
crafla,  tuberofa,  longa,  fuccu- 
ienta,  fplendens,  &  inftar  Cepae 
fquammisruflis  praedita.  Hujus 
plantx  vel  Cixnni&  Indicx  ulte- 
rioremDefcriptione  apudCIu- 
fmmLib.4.  Cap.  54.  tumquo- 
que  apud  noftrum  Marcg.  vide- 
re  eft.  Ego  enim  ejus  foliorura 
dignitates  expcrientia  compro- 
batas  exhiberc  fatago,  quas  ad 
fecundum  gradum  rcfrigeran- 
tia,  tum  &  abftorgentiacontra 
multa  mala  ciitanea  calida  cx- 
tcrna  atquc  intcrna  applicantur. 
Hypochondrio  dcnique  dcxtro 
conrra  Hcpatis  calorcs  cum 
olco  Aningx  &  Nymphseoe  Bra- 
filicximpofita,  curationem  abfolvnnt  felicitcr 


Cap, 


I 


DE     PACyi^TATlBVS      SlMPLICIVM      L I  B.    I V,  JI? 

C  A  p.     XCIV. 

T>e  Jlbara  ^  aJiis  TaciVtra ,  ejujquejacuhatihm. 

Ifdemlocisfilvcftribusatque  triviis  umbrofis  luxuriat  aliaquxdam  planta  afpeftu  pulchraj 
Itolonis  &;  radicis  lirmitate  atquc  pondere  Canmm  quoq-,  Indicam ;  (ed  fummitate  fua  Lilium 

Americanum  filveftrc  jemulans: 
foliis  quoque  licet  proElongis,an- 
guftioribus  tamen  cft  &  ex  imo 
caulis  erumpentibus.  Florede- 
nique  (licet  jeque  flavo  &  ino- 
doro  ficut  Canna.  Indica)  majore 
&  cochleariformi ,  nuricincur-' 
vato,  nunc  in  poftica  parte  inftat 
cufpidis  cxtenfo.  Semine  eft  ni- 
gro,  &  radice  bulbofa,ficut  Mee^^ 
r«,prjedita. 

Folia  vulncribus  &ulceribus 
utiliter  adhibentur ,  unde  Herha. 
dos  feridos  vulgus  Lufitanicum 
nominat.  Tuberofa  &  fuccu- 
lenta  ejus  radix  a  Nigritis  come- 
ditur  &  ab  omnibus  pariter  In- 
colis  intenfa:  habetur  calidita- 
tis ,  ac  proinde  Hifpanis  a;que  ac 
noilris  Chirurgis  Batavisinquo- 
tidiano  habetur  ufu  •,  maxime  in 
Apoftematis  &  ulceribus  raa-r 
turandis. 

C  A  p.     XCV. 

T>e  lj4paipi,  aliis 

Z)mcatu. 

T)Lanta  eft  nobilis ,  quse  nunC 
^  liumi,nuncfuperarbore(ficut 
aliae  multx  plantse)  fine  radice  luxuriat,  iaterque  bulbofas ,  quod  bulbum  habeat  prjegrandem 
&utilem,  facileprimumlocLim  mcretuti  Cujusfiformam  externam,  fi  vires  fpcdtes ,  fquil- 
lam  Europasam  diceres,  quod  illam  per  omnia  referat;  ac  proindc  Brafilienfes  IndigensE  a  po- 

tiori  videntur  nomznTapaipi ,  quod  bulbum 
fignificat ,  Lufifani  Cf^oA^ ,  impbfuiflTe.  Folia 
habet  numero  quinque  vel  fex ,  tribus  nerviS 
fecundum  longitudinem  prxdita,  ncc  florem 
nec  fruftum  fercntia-,  funt  auteni  cubitumlon- 
ga,  gladiata,  infcrius  definentia  inbulbumil-r 
lum  prxgrandeni ,  qui  meduUam  Virefcentem 
pinguem  &  inodorum ,  fed  fatis  cfficacem  fup- 
peditat.  Dolorcs  enim  fedare  ex  calore  natos, 
perhibent  Barbari:Lufitani  vero  mecumipfum 
bulbum  in  ufum  quotidianum  ficut  fquillani 
Europxam  feliciter  applicabant. 

C  A  P.     XCVL 

T>e  lucjuiri^  aliis  Caaeo,  fpeciebusy 
ejujcjue  facuhaubus, 

T^Uas  Herba;  caftas  vcl  mimofje,  (ut  quidam 
-*^nuncupant)  diftcrcntias  notavi. 
Prior  quce  fruticefcens  eft,  in  mediocrem  altitudincm  attollitur ,  caulibus  ftriatis ,  quadratis, 

P  )  Virir 


2l8  GVILlELMlPlSONlS 

viridibus ,  qui  frequentiflimis  fpinulis  flavefcentibus  funt  muniti.  Ad  latera  per  intervalla  ex- 
tenduntur  ramuli ,  duos  aut  tres  digitos  longi ,  itidem  fpinofi.  Quilibet  autem  in  extremitatc 

habet  ut  plurimum  quatuor  folia , 
•      WK   .^0.  duojuxtafeappofita,fefquidigitum 

circiter  longa ,  inferius  albis  pilis  ve- 


ftita,  fuperius  Ixvia  &  viridia  non  fer- 

rata.  Ad  fingulos  illos  ramuios  pro- 

veniunt  tres  vel  quatuor  pediculi 

breves,&in  iis  capitulum  rotundum, 

villofum ,  album,  cui  aliquid  purpu- 

reiadmixtum,quifloseft.  Poftquos 

fequuntur  filiquulx  in  orbem  difpo- 

fitse,  longis  pilis  albis  veftitse,  in  qui- 

bus  femen  continetur. 

Pofterior ,  eaque  nobilior  herbe/^ 

cens ,  vix  humo  fe  erigit ,  utraquc 

fpinis  crebrioribus  horret  •,  utraque 

manu  contredata ,  licct  levifllme , 

contrahitfolia,  &ftatim  rurfus  ex- 

plicat.   Optima  qux  eft,  jucunda  vi- 

riditate,  foliisexiguis,  fedlatiusex- 

panfis,  Fraxmi  inftar,  utrimque  con- 

geftis,  flore  e  pallido  purpurafcente, 

confpicitur .  Caulem  habet  adeo  tenuem,  ut  crafTitie  filum  fericeum  vix  fuperet. 

Hxcfpadiceicolorisfiliquis  echinatis  &  oblongis  involutum :  iUa  afpens  &  rugofis  fphx- 
rulis  ejufdem  coloris ,  fed  pufiUum  femen  profert.  Ex  arenofo  &  efl^xto  folo,  utraque ,  ut  plu- 
rimum,nafcitur.  ,  ^  .    . 

Hanc  ftirpcm  Orienti  cum  Occidentc  efle  communem  a  Cofta  teftatur ,  qui  ddcriptionem 
ejus  licetvaldeimperfcaam,  nobis  reliquit.  Neceft  quod  dubitct  Clufius,  urrum  admota 
manu  marccfcat;  totics  enim  contadu  complicari,  modicoque  intervallo  denuo  exphcari 
vidimus.  Solc  quoquecadcnte  fenefcere ,  oriente  vero  dcnuo  revircfccrc,  vcnlfimumeft. 
Sunt qui  motum  fpontaneum  &  fenfum  UU tribuant.  Scd  quia inftiruri  noftri  non  eft  ""5*^  rC" 
fcUcndis  tcmporis  jaauram  faccrc,  proferemus  ea  qux  ufu  atque  expcrientia  comprobata  &  i 
ncmincantcproditafcimus.  , 


DEFACVLTATIBVsSlMrLlClVM      LlB.    IV.  II9 

Brafiliani ,  fi  cui  forte  necem  moliantur,  momentum  hujus  hcrbie  in  pulvcrcm  trita;, 

epulisindunt,  vitamque  eripiunt.  Hocadmirationedi- 
gnum,  quod  nuUum  Iiuicmalo  remedium  aurantido- 
tum  a  Medicis  hucufque  repertum,  ipfi  radici  hujus  Pian- 
ta;  pra:ferendum.  Haec  fiquidem  liberalius  porrefta ,  vim 
veneni  retundit.  Folia  illius  venenata  ,  inemplaftrifor- 
mam  redada,ftrumasrefolvunt  &curant. 

c  A  p.   xcvn. 

T>e^uficai,five Srva dEmpige ,  ejuJqMe 
(jualitatihus. 

IN  pafcuis  irriguis  paulo  fupra  graminis  altitudinem 
exfurgit  caulis  tenuis,  junceus,  cx  planta  gramini 
fimillima,  fed  concava  &  fucco  refrigerante  referta. 
Brafilienfes  appellant  lupuai  ,  Lufitani  Erva  d'Em~ 
j)ige.  Menfibus  pluviis  frequentius  provenit  hic  cau- 
lis ,  &  non  minus  ipfo  afpedu ,  quam  ulu  eft  gratus : 
quippe  in  fummitate  gaudet  capitulo  exiguo  &  ele- 
ganti. 

Ob  praeclaras  virtutes ,  pr^cipue  ad  tollendam  im- 
petigincm  atque  fimiles  cutaneos  afFeftus ,  ex  calore  & 
humorum  acrimonianatos ,  vix  ulli  eft  incognita  planta. 
Qiiippe  fololiquore  plants  recenter  contufa:,  pars  af- 
.-.-  fe£iafortiterfricata,fummumaccipitfolatium,  &pruri- 

tus  intolcrabilis  mitigatur&  fedattir,  quinipfaimpetigo,  finonfoveatur  a  niulto  tetro  hu- 
more,tollitur. 

C  A  p.     XCVIII. 


Faifaom  d'Empige ,  eorumque  quali^ 
tates ,  atque  uflis. 


TNter  tot  Smilaces  &  Convolvulos ,  arborum 
■^cacuiTiina  paffim  confcendentes ,  hic  filiquo- 
fusConvoIvulus  vifuatque  ufu  cxteris  haud  eft 
inferior,  utpote  quiadmodum  tenaxfinuofis 
flexibus  ,  frondofis  ,  magnis  &  glabris  foliis 
hinc  inde  vagatur ,  &  tenuibus  phafeolis  & 
cubitumlongiseftornatus,  quimerito  aLufi- 
tanis  faba;  Impetiginis,  five  Faifaons  d'l!npge, 
VLilgo  appellantur.  Quoe  filiquae  mcnfibus  pfu- 
viis  detraaae  immatura;  &viridcs,  fucco  tur- 
gent  pra:ftantiffimo  ,  eoquc  frigido  &  acri, 
quo  fifricctur  qui  Impetiginelaborat,  nonle- 
ve  folamen  accipit,  imo  curabitur,  fi  aliquoties . 
reiteretur  remediu  m . 

Quando  maturuerunt  filiquae  tempore  ^fti- 
vo ,  mox  exficcantur ,  tuncque  non  folum  tu- 
nicam  externam  ,  fed  &  fuccum  atque  femi- 
na ,  quibus  fcatent ,  paulatim  nigrefccre  &  a- 
romaticum  odorem  fpirare  compcries  :  ve- 
rum  tunc  praediao  malo  minus  aptce  judi- 
cantur. 

Quo  nomine  a  Brafilicnfibus  nuncupetur, 
nondum  a  me  obfervatum :  alioquin  planta  omnibus  eft  notiffima. 


Cap. 


120 


GVILIELMI 


I    S    O    N    I    S 


C    A    P.       XCIX. 

T>e  Mafarandiha ,  ejufque  facultatihm. 

Rbo  R  hxcCei-afumalutudinenonfolum,  fed  &  ligno,  foliis  fmaibufquc  «mulatur, 
-eique,  fi  e  longinquo  confpiciatur,  fimillima  apparet.  Olim  filveftris  &  in  montofis  potif- 
fimum  locis  nafcens,  nunc  in 
hortisLufitanorum  quoqueex- 
colitur.  Floret  m.enfibus  hyber- 
nis ,  moxque  fert  frudus  infini- 
tos,  cerafi  quidem  Europsei  ma- 
gnitudine  &  figura  ,  cxterum 
multum  diffimiles ;  quod  pelli- 
cula  veftiantur  tenaci,  crafla, 
prius  rubefcente ,  fed  ubi  matu- 
ruerint,miniati  Sctriftis  coloris: 
prcEter  duriorem  quem  conti- 
nent  lapidem ,  ladeo  turgent  li- 
quore  dulcifllmo,  eoque  non  in- 
grato ,  ac  proinde  ab  omnibus 
pariter  incolis  inter  epulas  expe- 
tito.  Quiatemperatecaliduseft 
hicfuccus,  &  nutriendi  facultate 
poUet,  exprefllis  emulfionis  in- 
ftar  exhibetur  ;  tum  imprimis 
contra  frigidiores  pedoris  affedus  velfolus  velaliis  remediis  pedoralibus admixtus :  guttur 
denique  &  afperam  arteriam  male 

afFeftam  ,  maximopere  mulcere  j^ 

compertum  eft. 

C  A  p.     C. 

T>e  Amongeaha,  ejufquefa- 


cultatik 


m. 


AMoNGEABA  herba  quae  gra- 
minis  videtur  /pecies ,  in  are- 
nofis  locis  fponte  luxuriat,  &  ultra 
tibiae  altitudinem  aflurgit,  unico 
cauleeoqueduriore  &  fereligno- 
fo,  foliis  oblongis  Gladioli  in  mo- 
dum  nafcentibus. 

In  fummitate  capitulo  afpero 
inftar  ariftie  Panici  filveftris  deco- 
ratur. 

Pacies  hujus  plantae  mihi  diu- 
tius  nota  quam  ufus ;  quippe  ab 
illis  IncoUs  tantum  mihi  traditus, 
quibus  Malv3E  &  Bafourhinae  co- 
pia  deeft ,  quod  earum  emoUien- 
tium  herbarum  vices  fuppleat ,  & 
eodem  modo  prxparata  &  externe 
adhibita  ufus  eofdem  prxftct :  im- 
primis  autcmfomentis  &Iavacris 
ex  illa  confeftis  anum  cx  Tcnefmo 
affli£tam  dcmulccat ,  magnumque 
iUi  folatium  adfcrat. 


Cap. 


DE    F  A  C  V  L  T  A>  I  B  V  S     S  I  M  P  L  I  C  I  V  M      L  I  B.    I  V. 


121 


I 


C    A    P.        CI. 

l}e  Ihifitanga  >  Jhe  C^rafo  ^rafiliam^^^ijcfie  qualitatihm, 

B  I  p  I  T  A  N  G  A ,  vel  \Jbipifa?iga ,  olim  filveftns  tantum \  fcd  nunc  ob  ufum  in  hortis  Lu- 
fitanorum  &Batavorum  quoque  cxculta  ,  merito  inter  Ccrafos  yel  Prunosob  florum& 

frudtuum  fimiiitudinem,  rcferenda  eft:  nifi  quod  trun- 
cus  contortus  in  varios  ramos  hinc  inde  difpergatur- 
Poliis  eft  faturate  viridibus ,  ad  quorum  exortum  flores 
albi  quatuor  foliolis  conftantes  prodeunt.  Undefruftus 
rotundus  inftar  baccae  mori  primo  miniatus,  mox  Izetius 
paulo  rubefcens  &  oftoties  profundc  ftriatus ,  emanat; 
raenfibu%ue  pluviis  potiffimum  matureicit.  Umbelico 
ex  miiiimis  foliolis  congefto  eft  prssditus.  Cuticula  eft 
temai  pulpa  rubra  admoduraque  fucculenta ,  faporis  ca- 
lidi  &fubaniari,  cumque  grato  acore  aftringentis.  Lapis 
quicontinctur  unicus ,  nucleum  calidum  &  amarum  ha- 
bet.  Frndus  autem  ht  celebres ,  fecunds  mcnfae  delicix 
non  folumi  funt,  fed  &  JEgris  prodcfla  folent :  vcntricu- 
lum  enim'  lianguidum  mire  reficiunr ,  flatus  difcutiunt, 
naufcam  ftomachi  reprimunt.  Pedori  denique,  fi  cum 
pauco  facchari  exhibeantur ,  folamcn  adfcrunt. 

C  AP.    CII. 

T>e  ^ani^arandiba. 

DE  vulgari  hac  arbore  in  triviis  no- 
tiflTuTia  ne  aaum  agerem ,  pauca 
addenda  habeo,  prxter  eaquse  a  Georg. 
\Marcgravio  Fol.  109.  funt  difta.  Ra- 
morum  hujusarboris  paucitatem ,  fo- 
liorum  frequentia  compenfat ,  quibus 
folis  vis  medicatrix,quantUm  haclenus 
conftitit,  infita  eft':  nam  florelicetin- 
figni,  pulcherrimo,  fuaviflimique  odo- 
ris ,  tum  frudtibus  egregie  copula- 
tis  pomi  raagnitudine,  quibus  nuclei 
fplendentes  inhasrent ,  ornctur :  nihil 
tamen  Culinee  velPharmacopaeaeufui 
funt.  Folia  autem  hssc  inordinate  ra~ 
mis  ipfis  annata ,  oblonga  pcdem  ul- 
tra ,  nervo  fecundum  longitudinem , 
multifqj  coftis  fccundum  latitudinem 
confpicuiSjVel  integra,vel  contufa,  he- 
patifque regioni  applicata  aliquandiu, 
durities  &obftruaiones  hypochondrii 
rcftituunt :  eifdcmque  malis,  fi  rite  ex 
arte  prcEparentur,  atquc  in  Apoferaate 
cxhibeantur,  conducunt :  ac  proinde 
numero  apericntium  afcribenda  funt. 

C  A  p.     CIII.    I 

T>e  Glohulo  hovinoJliiuJq;uJu. 

Arix  magnitudinis  poma  rotun- 
da,  inboura  vcntriculis  rcpcrta, 
kniones  ad  me  deferre  folcbant.  Qux  pcnitius  cxaminans  intcrius  ex  mcris  pilis  bovinis 
araiflime  corapaftis  conftarc  corapcri ,  &  extcrius  glabra ,  nigra  Sc  dura  pcUc  tcgi.  Unde 
crcdiderira  bovcs  fibimct,  pruricntc  cutc,  dcntibus  pilos  evcUerc ,  qui  cura  ab  omafo  di- 
crcn  nequeant ,  in  maflam  coguntur  rotundam ,  qux  poftea  in  pilx  raajoris  magnitudinem 


V 


C) 


cx- 


122  GVIL.    PlSOKlS    DE   F  A  C  V  LA"  A  T  I B  V  S   SlJvlPLIClVM     LlB.   IV. 

exci-cfcit,  unde  anhelofi  &quafi  afthmatici  diu  incedunt:  rficut  capres  quibus  lapis  Bc- 
zoai-  innafcitur)  quod  animadvertentes  ruftici ,  nc  totius  animalis  jafturam  patiantur,  eos 
maftant.  Ita  uthujuspomi  conftruftio  fitanimalisdeftrudio. 

Barbari  rafuram  pilofam  interne  exhibent  contra  pertinaces  alvi  ftuxus  fanguineos.  Ex- 
terne  emplaftra,  ficut  epilis  leporinis  fieri  folet,  contra  ha;morrhagias  cum  felici  fuccclTu 
appUcant.  Ego  hoeexternum,  quamillud  internum  rcmedium  imitari  malui.  '^^::. 


C  A  p.     CIV.  ^  ^^^  , 

T)e  Corallio  abo  ^ra/ilia, 

IN  quibufdam  Paranambuci  locis  juxtarupem  illam  Redjfo  vulgo  didam,  quando  mariS 
receftibus  littus  minus  immerfum  eft ,  infinitae  lapideae  excrefcentiae ,  nunc  arbufcularunci, 
nuncBrafflcxciprinaeinftar  fadaclnipfofundo,  coelo  fereno  confpiciuntur.  Quae  prodi- 
verfitate  vel  algse,  vel  fungorum,  plantarumque  maritimarum  ( quibus  Cryftalli  more  pau- 
ktim  fingulis  acceftibus  aqua  falfa  vi  Solis  agglutinatur;  vario  &  miro  naturae  lufu  cre^ 
fcunt,  atque  e  fundo  erutae,  mox  duriftimae,  fi  infolentur  in  littore  ficco,  niveique  co- 
loris  fiunt.  A  Magnatibus  inHifpania&Belgioadmodumexpetuntur,  ut  aedes  &fubterra- 
neas  cavernas  illis  exornent.  Maris  accolx  &  pifcatores  in  ufum  Medicum  potius  hoc  Cd- 
ralli  genus  adhibetft ,  &  rafuram  ejus  contra  fluxus  vcntris  &ruentes  humores  exhibent  iri- 
difcreta:  quantitate.  Quamobrem  fi  ex  arte,  ficut  officinarum  Corallum,  prsparetur ,  iifdeii^ 
ufibus  eft  dicatum ,  nec  dignitate  multum  ilii  cedit. 

N'E  acium  agerem  circa  eoi  ^Untas ,  qux  in  hoc  K^mericA  traBu  ah  Europxis  nec  facie  nec 
efficacia  drjferunt ,  fed  cum  aliis  mundi  partibus  commuftes  exiHunt ,  atc^ue  ah  authoribu^ 
fatis  fuperque  fnnt  defcript^:  finem  operi  fum  impojittirtts ,  fi  prim  leviort  penici/lo  &  una 
fideba  earum  quafdam  ufuales&  notifimas  attigerim  ,  atque  in  Syllabum  coegerim ,  ut  funi 
MentaHrum ,  fjkcetofa ,  Aloe ,  Lilium ,  Sonchus  Levis ,  Cucumer  Afininm ,  Alkekengi ,  qua 
omnes  JilveHres  funt  & qualitate  Europais  fmiles  ,gradu tamenillis cedunt.  ^corus, Malua„ 
Althxa,  Titimallus,  Centaurea  minor ,  Filix ,  Portulaca,  Polypodium  (JruSiui  Caraguata  fu- 
percrefcens  )  Vrtica,  Serpentaria ,  Liquiritia  ,  Salvia  Stlvefiri^;  pares  gradm  quafi  efficacia. 
cum  iis  obtinent :  Soldanella  autem ,  Perficaria ,  Tamarindis ,  Blitum ,  Solanum ,  Ocynium 
filvesire ,  Nymphea,  Artemifia,  Cucurhtta  dulcis  &  amara ,  &  alia.  Europais  dignitate  facile 
fuperant. 


F    I    N    I    S. 


Index 


I    N    D    E   X 

R  E  R  V  M     Wf'   VERBORVM 


A. 

Biiremo  temo  arbor.     j  7 
Acaja  arbor.  68 

Aciiht  arbor ,  &  tllm  fiit- 

57 
90 

91 

109 

108 
104 

49 
117 

9? 

7^ 

44 
120 

S7 

7^ 
81 

81 

98 
104 
116 

10 


iltis 
AcaricobA  herba  qiialitates, 
Afiicii  piBuum  viciftUido. 
Amape  Njiiifhujpecies. 
Aguaractiinha-acu  herba. 
Agtiaraquija  herba. 
Aguaxima  herba. 
Ahoay  fitilitis  veneuattis. 
Albara  flatita. 
Amenduirid!.  radices. 
Ambaiba  arbor. 
Ambua  cemipes  hirfuttis. 
Amongeaba  herba. 
Ananof  ejtifque  qualitates. 
'Anda  arbor. 
Andiralbaiariba  arbor. 
Angelin  arbor. 
Anbuiba  arbores. 
Amngafiutex,Tioi.  oleum 
^ninga  peri  herba. 
Anta  quadrupedes. 
Aquarttm  difcrimen  &  ufus.      11,  i  i 
Arabo  ferpens.  42. 

Aracaiba  arbor.  74 

Araticupana.  48 

Arbores  baui  altas  radices  agunt  in 
\    Brafilia.  5 

Aroeira  arbor.  64 

Atix.  fpecies.  69 

Aurantiorum  creber  ufns fdubris.   10 


B. 


)Acoba&Banana  arbor.  75 

^BalfamumCabureiba.  57 

Banana  arbor.  j6 

Bafourinba  berba.  1 1  o 

Batata  de  purga  Lufitanis.         93 

Eatata  radtces.  ibid. 

Betigas  Lufitanis.  34 

Betys,fiveBetre.  ,    88 

Bibora  ferpens.  43 

Bicho  morbus  Lttfitanis,  17)32.  ver- 

miculus.  38 

Botcinininga  ferpens.  41 

Boiguacu  ferpens.  ibid. 

Boiobi  ferpens.  43 

Boitiapo  ferpens.  42 

Brafili&  deris  temperies,  i.  fitus,  ibid. 

anni  tempeHates,  1.  ferenitas,  5. 

dqtioris  facie5,\\ilA.  inHus,^.  ejus 

Frafedura,  iWid.  Solifacies,ihid. 

nemora&fjlv£,  5.  falubritas & 

'j-  incolarum  longavitas ,  6.  Medicina, 

j.   Incolarum diverfitas ,  8.  ani- 

niantia,  10.  obfonium,  u.  pottis 

ufitatifinms ,  11,  morbi,  iz.  pro- 

gnoHica,  14.   Endemii  morbi,  15. 

&  feqq. 


CAaapite  herbaqualitates.  90 

Caaatayaherba.  iio 

Caacicaberba.  102 

Caaeo  fpecies.  117 

Caajanduvan  herba.  105 

Caapebaberbaqtialitates.  94 

Caapomongaherba.  105 

Caaroba  arbor.  70 
Cabtixeibaarbor,'^-].  balfamum.  ibid. 

CacAJbojaferpem.  43 

Caiatiaberba.  loz 

Cii?B/JM  jttt<!  /w&rf.  86 

Cambui  myrtus  filve^ris,  82 

Caninahaferpens.  43 

C4WW4  indica.  116 

Canna  filveBris,  ejufque  ufits.  109 

Cannarutn  Sacchariciiltura.  50 

Caopia  arbor.  60 

Capiipuba  herba.  102 

C<!r<jj«<jr<e  v^ni8  fpecies.  1 1 1 

Cdj-^j  j-d^k.  93 

Caranaiba  arbor.  61 

Cafcavel  ferpens.  41 

Catharri  inBrafilia,  21 

Cebipiraguacu  arbor.  78 

Cerafus  Brafiliana.  121 

Chabccos  morbus  Lufitanis.  60 

Cbalybis  ufiis  laudatus,  2  5 

C/;i«ie  radicisfpecies.  99 

Choleramorbtts.  29 

Cipo  de  Cobras  Lufitanis.  44 

Cobre  de  Cipo  ferpens.  42 

Cobredc  Veadoy^rfw.  41 

Cobre  de  Corais  ferpens.  42 

Cobi-e  Vcrde  ferpens.  43 

Cocoeiro  palma.  62 

Copaiba  arbor,  ^^6.  oleuw.  57 

Copuerucu  ivfekum.  38 

Corallium  albtim  Brafil.  j  z  j 

Co/oj-^z  r^iJJrf.  46 

Crocodyltis.  zj.3 

Ctiapomonga  fecunda  herba,  109 

Cucuraciu  ferpens.  ^  i 

Cucttrucuferpens.  ai 

Cupouna  arbor.  83 

Curimentos  i«^f4H«.  21 

Cururu-ape  herba.  114 

Curtiru  bufo.  46 

D. 

!<«<<«  Medicorum  Brafilienf.    1 7 

Dyfenteriamorbus.  30 


Elririicu  apes  grandiores.         56 
EirtibaBrafilienfibtis  apes,'^').  ea- 
rum  fpecies.  56 

Iix«  ^p«  minores.  ibid  • 

Embira  arbor.  71 

Empigc  Lufitanis.  3  7 

Erva  d'Amori«jifrf?jy.      105,11: 


Erva  do  Capitaon  Ltifitanis,  90 

Erva  do  Rato  i«^f<«BM.  91 
Erva  de  nolTa  Senhora  Lufitank.^^ 

Erva  dos  Cobres  Ia/iW;M,  102 

Erva  do  Bicho  Lufitunts.  108 

Erva  do  Figado  la/if <!??«.  112 

Erva  dos  Fcridos  I«^t;iJ2w.  117 

Erva  d'Empige  Lufitanis,  119 

FAifaons  d'Empige  i«^frf!?.  119 

Fefcm  continu£,  in  Brafiliaf  15, 

qtiotidiana  rarifima.  'z6 
Fedagofoherba.                          109 

Figuero  d'inferno  /w&^.  9 1 

Fceminii  Brafilii&  fxcunda.  7 

Flttxits  ventris.  27 

F«/jjKr<«  crefcrrf  »2  Brafilia,  3 

Fa»^i  Brafilienfcs.  47 


15 

6(i 


G. 

Getycoroya  arbor. 
Globulus  bovtnus. 
Gonorrb^a.  .^^.'^, 

Guabi  pocaiba  afbor.  80 

Guajaba  arbor.  75 

Guaparaiba  mange  fpecies,  1 14 

Guaiana-timbo.  115 

Guabiraba  arbor.  73 

Guetys  arbores.  66 

Gummi  letaibie.  ■  60 

H. 

Epatictisalvi  fluxus.  31 
Hfrkz  f<«i?<t ,  ^w  Mimofa.  48 
H^r&^f  Ltmginoft,  ejtifqtte  uftis.    1 1 5 

Hydropts  confideratio,  z6 

I. 

IAborandiherb.  qualttates.  97 

lacapegramen  juncetim.  96 

lactiacanga  qtialitates.  98 

lamacaru  planta.  99 

lanipaba  arbor.  6j 

laniparandib.t  arbor.  121 

l4r»zf<!fw  /trtor.             ^  100 

I.tr<ir4(;^  ferpens.  42 
I<iv<«  <jfc  intermittentibitsfebribiis  im~ 

munis.  1 5 

Ibaraee  arbor.  71 

Ihipitanga  arbor.  121 

Ihirarema  herba.  115 

Ihibohoca  ferpens.  ^z 

Ihijara  ferpens.  ibid, 

Ibiracoa  ferpens.  43 

Icicartba  arbor.  59 

Ifif^  rt;/I?w.  ibid. 

letaiha  arbor.                  ■  60 

Ijboja  ferpens.  4 1 
1/^4  Brafilienfibus  mcl  filveUre.      5  5 

liticiicu  radix.  95 

lito  iirfcflr.  79 

Infiammatio  ani.  3T 
^2                       Jnbame 


I  N  D  E 

Inbame  radices.  ^^ 

Inimbojiiberbd.  95 
Jpecacuanha,  ejufiuefacultates.  loi 

lupiciij  planta.  119 

lupicanga  Clmu  jpecies.  9  9 

luqueri  Flanta.            '  II 7 

lurepcba  utraque.  84 

luricuarx,  herba  facttltates.  10  2 


LAmiiz  pifcis  jecttr. 
1 


^Loco  arbor 
lumbrici  ventrii. 


19 

■8z 

^7 


M. 


MAchin£  Mandibocd  Icon.  5 1 

Machina  Sacchari  lcon.  50 
Malua  d'Ifco  herba  LufitanH,   104 

M*i?«4K^iZ  frutex.  84 

MandihociS,  hiRoria.  52 

Mandiboca  filveslrii.  5  5 

Mangues  arboris  variinjpecies,  113 

Manaca  frutex.  183 

Mangaiba  arbor.  76 

Mangara  peunaberba.  95 

Mangara  brava  herba.  ibid. 

Manipuera  fuccuiMandioCiZ.  48 
Maribunda  Lufitanis  infeiium.  58 
MarigueinfcUum.                     ibid. 

Mafarandiba  arbor.  120 

Mechuacanradix.  93 

Meeruherba.  116 

if  cWm  /i/  j'ei?rw  confideratio.  5  5 

MorbicontagiofiinBrafilia.  34 

Morborum  origa  in  Brafilia.  8 

Mofcites  Lufitanis.  3  8 

Moucicu  excrenientum  maris.  44 

Mucunaguacufaba.  48 

MuliebresmorbiinBrafiUa.  32 

Munbuca  apesflav£.  56 

Mureciarbor.  -79 
Munduyguacu  pinhones  doBrafil,  83 

Murucujavariisjpecies.  106 

Murucuja-miri.  J07 

MyrtwfilveUris.  82 

N. 

NArinari  pifcis.  44 

Nhambi  herb£  qualitates.  89 

Nbambu-guacu  herba,  9 1 

Nhandi  pipcr  longum.  ^6 


X   Rervm  et  Verborvm 

Nhanditguacu  araneus,  44 

N/^Hi  p//c«  venenatus.  45 


O. 

BflruUio  vifcerum  naturalium , 

Oculorum  vitia  in  Brafilia.  18 

OppilatioHepatis  &  Lienis.  24 

P. 


T)Aciviraplanta. 

117 

98 

Prf^iwnriofciJ  /jfj-fc^. 

86 

Palmarum  dijferenti^. 

61 

Pao  d'Alho  Lufitanis. 

"5 

Pao  molle  Lufitanis.    , 

.  80 

Pao  podre  Lufitanis, 

35 

PapuU  in  Brafilia. 

37 

Paranambuco  etymon. 

49 

Paratura  herba. 

115 

Pe  deGalinhafcfrt.Jla/ir^WM.  102 
Pimcnta  daten-ai«jit<««fo".  107 
Pindaiba  arbor.  71 

Pindova  arbor.  6i,6z 

Pinhoncs  do  Brafil.  83 

pipf  r  longum  Brafil.  9  6 

P«/c«  venenati.  44 

Pluvialis   temporis   in   Brafilia  ini- 

tium.  2 

Pluviarim  guttA  magniz  in  ira- 

filia.  3 

Potincoba  planta.  loi 

Prolapfus  cartilaginis  mucronata.  aa 
Pucho  tenefmus  Lufitanis.  28 

Pulgcra  berba Lufitanis.  loi 

Purgandi  methodus  in  Braflia.       j  7 

/^79-4  pipf r  Br^^/.  107 

R. 

REfijfo  Brafilu.  3 

Remedia  contra  oculorum  ritia. 
19.  contrajpafmum,  20.  contra 
fiuporem,  21.  coKfr^  CijtlM^TO, 
22.  cojjfrtt  prolapfum  cartilaginis 
nnicronat£,  23.  contra  obfiruS:iones 
vifcerum,  24.  contraoppilationem 
Hepatis&Lienis,!^.  contraHy- 
dropem,  z6.  contra Lumbricos,  27. 
comra  fluxus  ventris ,  28.  «»»'4 
Tenefmum,  29.  fOBlr^  Choleram, 
29.  fw2(r4  Dyfenteriam,  30.  ««fM 
fluxum  alvi  bepaticum,  31.  ««tM 
inflammationem  ani,  32.  «»tr4 
wortw  mulieribus  familiares ,  33. 


foHfriJ  i«fw  Venerem,  35.  cowrrf 
Gonorrbizam,  ibid. 


SjIw  Arabictm,  49 

Salfa  de  Praya  Lufitanis.  103 
Sanguinit  educliones  in  Brafllia.     1 6 

Sapegramenjmiceum.  96 

Sarcafo  HijpaniSi  5 

Sajfafras  Brafil.  98 

Scantamcnto  Lufitanii.  35 

Scariflcationes  varim.          >  i6 

Scolopendra  venenata. .  44 

Scorbuticuratio.  24 
Seren  Lufltanis  aura  vejpenina.      9 

Silva  de  praya  Lufitanis .  9 ^ 

Spafnm  in  Brafilia.  1 9 

StupormorbusBrafiliie.  20 

Subfolanus  Brafilia  familiaris.  i 

T. 

TAJaobiZ  Jpecies.  95 
T4«^4r^fie  fpecies  omnes  letha- 
les,  47.  e^r«7»  defcriptio  &  qua- 

litates,  92 

Tangedor  Hifpanisferpens.  41 

T<?f  ;^  ^rtor.  68 

T^j^Kr^fo^M^j  rfrfcor.  80 

Tapyrapecuberba.  m 

T^r^^boi^j  ferpens.  ^3 

Tenefnm  morbiis.  28 

T»nto  kri(C.  n^ 

Tipi  ^afw.  ibid. 

Te^n-f^i  Gr&cii.  iq 

Tungainfeaum.  jS 

Tttp^ipi  bulbofizplantit.  117 

Tupiecana  herba.  no 

Tupuraiba  arboris  fios,  5  6 

V. 

V3ft«  iirtor.  yy 
Venena  aBarharis  excogitata..i^o 

Venenataanimantia  Brafiliin,  ibid. 

Vifqueira  fcert^  Lufitanis.  105 

Vitis  arbuHimeqaalitates.  nj 

Vlcerumcuratio.  36 

Frrfpe  ^a4«<  ^rfcor.  -70 

Vrucatu  planta.  nj 

Vrticu  arbor.  65 

Vrurumheba  arhor.  100 

Vulnerum  curatio.       ■  36 


z 


Z. 

^taf^ryo  /jrtor. 
Zamouna  arbor. 


Si 


F     I     N     I     S. 


Ge  o 


GeorgI  MarcgravI  de  Liebstad, 

MISNICIGERMANI, 

H  I   S   T   O   R   I   ^ 

RERVM  NATVRALIVM 

B    R    A    S    I    L    I    iE. 

L   I   B   R   I      O    C    T    O : 

Quorum 

Tres    PRIORES  AGVNT  r>£  plantis. 

QuARTus     T>E  PISCIBVS, 

QuiNTUs     DE  AVIBVS. 

Sextus      Z)£  Q.UADRVPEDIBVS.  ^rSERPENTIBVS. 

Septimus   D£   INSECTIS. 

OcTAVUs  VE  IPSA  REGIONE,  ^riLLIVS  INCOLIS. 

C    V    u 
APPENDICE  DE  TAPUYIS,  ET  CHILENSIBVS. 

lOANNES    T>E   LAET^K^NtVFERPIANVS, 

In  ordineindigefrit&  Amiotationes  addidit  multas,  &  varia  ab  Audore 

Omifla  fupplevit  &  illufti-avit. 


(t) 


I 


lOANNI   MAVRITI 

NASSAVI^    COMITL 

TERRiE  ET  OCEANI  BRASILIENSIS 
SVMMO    PR^FECTO, 

SUIS  PER  BRASILIAM  PEREGRINATIONIB  VS  INDE- 
FESSO  STVDIO  INQJISIVIT,  ACCVRATE  DESCRIPSIT, 
ET  QVORVM  ICONES  AD  VIVUM  IPSE  EECIT,  NO- 
MINA  APVD  INCOLAS  INVESTIG AVIT ,  ET  qV/EDAM 
CONVENIENTIA  IMPOSVIT,  FACVLT ATES,  QVANT VM 
EIERI  POTVIT,INDAGAVIT,  ET  IN  HANC  HISTORIAM, 
IN  OMNIVM  NATVRALIS  SCIENTIiE  STVDIOSORVM 
ET  ADMIRATORVM  USVM  DIGESSIT, 

IN   DEBITAM    BENEFICIORVM    MAXIMORVM    AB    IPSO 
ACCEPTORVM   ACNITIONEM  ET  GRATIARVM 

ACTIONEM 

DEVOTE  offert  et  det>icat 

GEORGIUS   MARCGRAVIUS,    de  LiebstAp, 
CMtfnicm  Germanus . 


(n  ^ 


lOAN- 


loANNES     DE     LaET, 

ANTVVERPIANVS, 

BENEVOLOS    LECTORES. 

EoRGius  Marcgravius,  Auftor  hujus  Hiftori^e.  dofbifllmus 
&  diligentlfllmus  Rcrum  Naturalium  inveftigator  ,  Mathematica- 
rumquc  fcientiarum  imprimis  gnarus ,  cum  hoc  ageret,  utaccuratam 
f  daret  Defcriptionem  omnium  Rerum  Naturalium  B  r  a  s  i  l  i  je  ,  ad 
-  quameoanimo  eratprofedlus,  (cumquibus  rehqux  Americsmaxi- 
mam  partem  congruuntVquanquam  ibi,  ut&  inaliis  orbispartibus, 
'  quxdam  peculiaria  reperiantur)  non  ex  aliorum  relatione ,  fed  propria 
&  diligentilTima  inquifitione  atque  accurata  obfervatione ,  multisiti- 
'  neribus  propterea  fufceptis,  non  fine  periculo ,  primo  confufe  illas  de- 
fcripferat  &  dclineaverat ,  prout  variis  locis  &  temporibus  {cCc  offerebant,  aut  ad  ipfum  ab  in- 
colis  afferebantur :  deinde  illas  ordine  fuo  difponere  &  ad  fuas  clafles  referre  coeperat:  fed  quia, 
prsefertim  in  plantis ,  non  uno  tempore  omnia  fefe  exhibent ,  qux  ad  plenam  &  perfcdam  ea- 
rum  defcriptionem  requiruntur ,  hinc  faftum  eft  ut  in  aliquibus  plantis,  aut  flores  aut  frudus  & 
femina  obfervare  atque  defcribere  non  potuerit,aut  omifla  poftea  fupplere.  Nam  cum  fingulari 
ftudio  de  publico  bene  merendi  (quodinadmodumpaucis  reperias,  fiquidem  plerique  fuas 
potius  res  curant  quam  publicas)  e  Brafilia  fe  in  Africam  contuliflet,ut  ibidem  fimili  diligentia 
resnaturales  indagaret  &  defcriberet ,  morte  pra^ventus  fuit,  nequepotuit  autfuo,  autalio- 
rum  defiderio  fatisfacete.  Quumitaqueillius  commentariiitaindigeftiatqueimperfeftiabll- 
luftriComite  Jo.  Mauritio  (cujusbeneficio ,  favore,  atque  impenfis  haec  egerat)  mihi 
fuiflent  traditi ,  obtulit  fe  ftatim  haud  levis  diflicultas :  fiquidem  Audor  metuens  ,  ne  quis 
ipfius  labores  fibi  vendicaret ,  fi  forte  quid  humanitus  ipfi  accidiflet  ante  quam  ipfe  illos  poflet 
publici  jurisfacere,  bonampartemillorum,  &qux  erant  maximi  momenti,  charafteribus 
quibufdam  ab  ipfo  commentis ,  exaraverat,  qux  fecundum  alphabetum  fecreto  relidum ,  pri- 
mum  enodanda  &  transfcribenda  erant,  majori  moleftia,  quam  quis  facile  in  alicno  opere  vel- 
letfumere-  Superavitamen  hoc  faftidium,&laborem,  quanquamaUas  fatis  occupatus,  & 
fimuldedi  operam,  utfingula  adfuas  claflesvenircnt,  &quam  deccntifllmo  ordine  interfe 
coraponerentur ,  nam  AudornuIIofervato  ordine  &  herbas  &  fruticcs  atquearboresinterfe 
mifcuerat ,  prout  venerant  ad  manus :  verum  ab  ipfo  omifla  in  Plantarum  defcriptionibus, 
quanquam  muitum  opcrx  adhibuerim,  fupplere  non  potui ,  prxter  admodum  pauca ,  qux  di- 
verfo charadere exprelTa invenientur, &quarumdam plantarum icones ,  qux deerant, quas ex 
herbis  ficcis  abipfo  confervatis ,  delineandas  curavi.  Librum  autem  oftavum  quem  Auftor 
tantum  affectum  rcliquit ,  &  pene  nudos  tantum  titulos ,  concinnavi  e  variis  fchedis  tum 
ipfius,  tumaliorum,  quas  lUuftr.  Comesbenignecumvariislconibusfubminiflravitj  &ob 
vicinitatemargumentiadjeci  etiambrevem  rerum  Chilenfium  hiftoriam,  qualem  noftrates 
dederunt,cum  nupcr  illam  provinciam  Iuftraflent,&  compendiofiorem  navigationcm  ad  marc 
Pacificum  inveniflent.  Deniquc  addidi  Annotationcs  perquam  multas ,  prxfcrtim  ad  illas 
Plantas ,  quas  certo  deprchendi  etiam  in  Nova  Hi/pania  nafci ,  quarum  defcriptionem  fumfi 
a Fr. Ximene : cujus hiftoriam (quam idiomate Hifpanico in Mexico cdidit anno  cIdIocxv, 
&infcripfit;  .^^^;'^ /i^m  De  la  Natvraleza,  y  Virtvdes  de  las  Plan- 
T  A  s  ,  Y  Miimales  que  ejiam  rece  vidos  en  elvfo  de  Adedicina  en  Lt  1(uez\i  Ejpanna ,  y  la  Methodo, 
y  correccion ,  y  prteparacion ,  que  para  adminifirallai  fc  requiere ,  con  lo  que  el  Vo^or  Francifco 
Hernand7  efcrivio  en lenguaLatina)  jam  dudum  in  Sermonem  Latinum  tranftuli,  integrum 

(t)  6  opus 


O/D      LECrORES. 

opus  edltiu-Lis ,  fi  Icoiies  Plantaram,  quas  ille  nuUas,  uti  ncc  animalium ,  addidit ,  vel  cx  partc 
nancifci  potuifTem.  In  quem  finem  &  multas  herbas  ficcatas  &  in  charta  bibula  compofitas  ex 
Americxlnfiilisab  Amicis  mihi  mitti  curaveram,  &  cKperam  ad  Auaorem  hunc  noftrum 
mitteredefcriptionesXimenis,utcomparatione  fafta defpiceret  num  exdcm  in  Brafiliana- 
fcerentur,  quodin  aliquibus  bene  proceffit,  utiefequenti  Hiftoria  apparebit.  Non  dubito 
autcm  quin  alii ,  quibus  phis  otii  &  fcientia;  fuppetit  quam  mihi ,  obfcrvaturi  fint  in  Plantis  & 
Animalibus  multa  convenientia  cum  iis  quse  in  aliis  Orbis  partibus  reperiuntur ,  mihi  per  aUas 
graviores  occupationes  non  licuit  operofius  ifta  inquirere .    Deflinaverat  autem  Audor 
nofter  operi  fuo  prsmitterc ,  Pro  g  ymnasti  c  A  Mathematica  Ameri  c  ana,  ^-^ 
trtbm  feclwmbus  comprehenfn.  Prima  fccHo  esi  Astronomica  c^Optica,  omnmm  f| 
fiderum,  Auftrdmm  intra.  Tropicum  Cancn  ^  Polum  AntarBicum  exftmtium  inftaurationem :  ob- . '" 
fervationes  varias  &  midta^s  ommum  Planetarum  &  deliqmortim  Solis  &  Lumx. ,  indeque  exftruEla 
finTularia:  novas&veras  Theorias  inferiorum  Planetarum  Veneris  &  Mercurii ,  ohfervattonihus 
proPriisfuperftru£ias :  Rejra£ftonum&  Parallaxium  doBrittam ,  ohliquitatem  maximam  Ecliptica 
definitam ,  nec  non  aliqua  de  maculis  SoUs  &  varias  raritates  Vranicas  alias  continens.  AlterafeBio  - 
ff/GEOGRAPHiCAd'  GeoDjetica,  longitudinum terrefirium do£irinam eortmque ini- 
tiumnumerandiconfiituens  ,  Terr^totim  veram  dimenfionem  ex  ohfervationihm  propriis  demon- 
(irans ,  ac  Antiqmrum  &  modermrum  Geographorum  errores  detegens.  Tertia  ex  duabm  antece-  : 
dentihm  exftruBa ,  Tabulje    Mavritii  AsTRONOMiciE.    Etenim  hiinc  titulum 
inter  fchedas  iUius  inveni,  fed  tantum  titulum ,  utrum  opus  abfolverit,  &  quid  iUo  faftum  fit, 
ignoro.  Titulo  autem  huic  fubfcriptum  eft ;  opm  deftderatum  ^nemine  adhuc  tentatum,  acce-  i 
dente munificentia llluftr. &  Excellentiff.  Herois  J.  Mavritii  Nassovi^  Comit is, 
&c.  Terr£  &  oceani  Brafilienfts prafe£ii,  Summi,  Inchoatum  Feliciter  &  itidem  cum  bono  BeopoFi 
multos  lahores ahfolutum ,  innovacivitate  Mavric  i  a,  fttain  Braftlia  America  Auftralisre-  x 
gione ,  Auctore  Georgio  Marcgravio  de  Liehftad  Germano.  Caeterum  benevolos 
Leftores  ro<^o  ut  hanc  noftram  qualemcunque  operam  boni  confulant ,  Auftorifque  manibus 
omniabonaprecentur:  &fiquid  autcorrigendum  aut  addendum  noverint ,  candide  imper- 
tiant-  non  enim  defpero,  fiDeusmihivitamadpaucosannosproroget,&beIlo  in  Brafilia 
finis  i'mponatur,Hiftoriam  hanc  magis  perfedlam  fore,  &  us  qui  bene  de  iUa  merebuntur,  con-  , 
dignamgcatiamredditamid.  Intereafruiminihisqujejamdamus,  "^ 


SVM- 


S    V    M    M    A    R    I    A 

LIBRORVM    SEQVENTIVM. 

IIbro  Primo  defcribuntur  Herbx ,  in  quo [unt Icones  fexfupra  o5tuaginta ,  i^nnota- 
tiones  o5iodecim.  " 

LiBRO  Secvndo  defcrihuntur Tlant£  Fruticefcentes, ^ Frutices ;  in quo funt lcones novem 
fupra  triginta ,  &  Amotationes  undecim. 

LlBRO  Tertio  defcribuntur Arbores ;  in  quo funt Icones c^uinqtie fupra feptuaginta ,  Anno- 
tationes  fependecim. 

L I B  R  o   Qv A  R  T  o  defcribuntur  Fifces  tam  CMarini  quam Fluviatiles,  atque item  teHacei :  in 
quo  funt  Icones  fex  fupra  centum,  &  Annotationes  mvemdecim. 

LiBRO  QviNTO  defcribunturVolucres ;  in  quo  funt Icones  quatuor fupra  quinquaginta ,  c^ 
Annotationes  ocio. 

LiBRO  Sexto  defcribuntur  Animantes ^jiadrufedes ,  & Serpentes ;  in  quofunt  Icones  tres 
fupra  trigrnta,  &  Annotationeso£iodecim. 

LlBRo  SePTIMo  defcribuntur  Infe^a-,  in  qiio  funt  lcones  novem  fufra  viginti ,  Annotatio- 
nes  o£io. 

LiBRO  OcTAVo  agitur de  ipfaRegione,  ^  de  illius  Indigenis  & Incolis -,  in  quo  funt  Icones 
quinque  &  varis  Annotationes. 

AppendiX  de  Chilenfibus ,  in  quafunt  Icones  dua.  ^uxpartim  'e  noUrorum  Belgarum  Com' 
mentariis ,  partim  ex  ^uciore  Italo  eli  contexta. 

Denique  in  ofto  hifce  Libris  funt  Icones  quadringents  &  viginti  novem ,  maximam 
partem  ab  Au£lore  ipfo  accurate  delineata;. 


Errata 


Errata  quxdam  emendanda. 

Quanquam  diligens  admodum  cura  adhibita  fLierit ,  vitari  tamen  non  potuit  quin  altquot 
errata  irreperent ,  qus  fic  corrigenda  funt. 

Pag,  8.1.  zi.hepatici.  p.  13.1. 34.  H<talj(]«i////.  p,  16. 1.5.  pannonici.  p.  25.I,  23.  corymbacei. 
pag.  57.1.24.  corniculati.  p.73.1.  ^^.aculeatos.  ^.75.!.  i.tamen.  p.83.1.33.  7eo  de  galinha. 
lin.  49.  Engenbo.  p.  104.  1.  20.  Jocara.  p.  107. 1. 18.  az.eda.  p.  150. 1.  42.  Bomto.  p.  180. 1.  34. 
fegador.  p.  171.  1.  5.  pro  cum  is  lege  omnis.  1.  52.  Vulgo  alios  e  petra  faciunt  eofque ,  &c. 
p.  272.1. 4.  cochlearium.  1. 18.  quemque  corda.  p.  278. 1. 35.  po  pene, /f^f  pone.  1.  ^(J.  ullum 
f ro  illud.  p.  279. 1.  i^.Medicis.  p.  280.I.  i.  promoturi  fint.  p.  281.I.  33.  matri.  1.  51.  majo- 
ris.  p.  282.1. 38.  continentem.  1. 4<J.  Subfidio  veniret.  p.  285.I.  57.  ipfcvivit.  p.  287. 1. 36. 
Nentoques. 


Geor- 


GeorgI  MarcgravI 

HISTORIiE  PLANTARVM 

LIBERPRIMVS,       , 
Qui  agit  de  Herbis. 

Capvt  Primvm. 
T)e  variis  Graminis  fj^eciehm, 

R  A  M I N I  s ,  ut  alihi ,  ita.  ^  in  Brajiliit  varix  reperiunturj^ecies ,  quarum  has 
ab  Atictore  nofiro  ohfervatas  ^  defcriptas  inveni. 

I  Primajpecies.  Caulis  teres ,  tenuis ,  cavus,  gramineus ,  in  od:odecim  aut 
viginti  digit.  altitudinem  alTurgit ,  in  medio  liabcns  nodum  &  inferius  tres: 
fuperius  autem  fupra  nodum ,  unum  folium  acutum  gramineum :  in  fum- 
mitate  caulis  quinque  aut  fex  ipicas  tenues ,  duos  circiter  digitos  longas , 
craflfo  filo  haud  crafliores ,  coloris  argentei ,  a  quibus  parvuli  e  cinereo  ad 
purpureo-csruleum  colorem  vergentes  flocculi  dependent  ,  tremuli  &  qui  vento  abi- 


guntur. 


Secitnda  JJ>ecies.  Vocari  poteft  Gramen  triangulare  •,  caulem  enim  habet  triangularem , 
quindecim,  fedecimautvigintiquoqueinterdumdigit.  longum,  fupraterram  longisangu- 
ftis  &  venofis  gramineis  foliis  prxditum.  In  fummitate  cauUs  capitulum  eft  quadrangulare , 
quafiequinqueglandibus  compofitum,  magnitudine  paflulae  majoris  ,  adcujuslateraqua- 
tuor  foliola  graminea  extenduntur :  ipfum  capitulum  odorem  habet  quafi  chamxmeli. 

Tertiafpecics.  Itidem  caulem  habet  triangularem ,  circiter  pedalem ,  atque  juxtahumum 
duobus  aut  tribus  foliis  oblongis  gramineis  veftitum.  In  fummitate  autem  in  brevibus  petio- 
lis ,  proveniunt  fex,  fcptem  aut  o6to  capitula  alba,  juxta  fe  pofita :  quorum  quodlibet  circum- 
ftant  fex  foUola  viridia  acuta. 

^jiartafpecies.  Ex  radicula  capillata  multi  prodeunt  caules ,  tcretes ,  tenues ,  Spithamam 
alti ,  ad  terram  unico  foUolo  gramineo  acuto  vcftiti ,  e  quo  tanquam  vagina  prodit  cauUs. 
Summitatem  autem  cauUs  in  orbem  circuniftant  feptem  foUola ,  angufta ,  acuta ,  duos  circi- 
ter  digit.  longa,viridia  quidem,fcd  ad  partem  ab  cxortu  interius  albilfima.  In  horum  foUorum 
medio  aUquot  granula  inftar  avenx  fibi  invicem  funt  appofita ,  in  quibus  femen  latet,  CauUs 
&  folia  pilis  albis  &  moUibus  veftiuntur. 

^intafpecies .  Inferius  triangulatum  habet  caulem,  qui  ad  quatuor  circiter  pedum  altitu- 
dinem  aflurgit :  foUa  autem  quatuor  aut  quinque ,  fefquidigitum  fere  longa ,  arundinacea :  fu* 
perius  umbellas,  multis  acutis  granuUs,  quafi  Echinorum  aculcis,  onuftas. 

Sexta  jpecies.  Gramen  elegans  pUcatum  atque  mUiaccum  •,  in  trium  quatuor  aut  etiani 
quinque  pedum  altitudinem  afllirgit,  ex  radicuUs  filamentofis ,  arundinis  modo:  foUa  circiter 
unum  pedem  longa ,  cleganter  plicata ,  viridia ,  figura  pene  ut  pahna:  nuciferae  junioris.  Cau- 
Us  fuperius  fert  fpicam,  circiter  fefquipedem  longam,  "mUii  fpics  fimilem. 
.  Septimajpecies.  Gramen  florens.  E  pilofa  radicula  caules  protrudit  perquam  multos ,  pe- 
dcm  aut  fefquipedem  longos ,  qui  inferiori  parte  gramineis  foliis  veftiuntur.  Quilibet  autem 
caulis  fuperius  habet  capitulum  fquamofum,  fplendens,  coloris  fublutefcentis  e  pallido,  huic 
flofculus  infidebat  unicus,  tribus  foliolis  lutcis  conftans. 

oBavaJJecies.  Exiles  radiculxfeu  redius  filamentaemittunt  quatuorautquinque  caules 
gramincos,  anguftos,  circiter  tres  aut  quatuor  pcdcs  altos.  Quilibct  autem  caulis  fuperius  di- 
viditur  in  umbeilam,  ut  gramcn  cyperoides  capitula  fquamata  continentem. 


GeorgI    MarcgravI 

Tlomfpecies.  Gramen  ftriatum  fimplicitcr  dici  poteft.  Ex  una  enim  radice  quatuor  aut 
quinqaefoliaenafcuntur&  afturgunt  in  fex  pedum  aititudinem ,  fimiiia  gramini  Hifpanico 
ftriato,  prseterquam  quod  in  medio  folii  tantum  unica  ftria  fit  alba. 

Decmafpeaes.  Capupuba  Braniianis:  gramen  plumeum :  ad  duorum  aut  trium  pedum  al- 
titudinem  afllu-git ,  caule  tercti ,  geniculato  •,  foliis  ad  genicula  plus  fefquiped.  longis  •,  qui  in 
fummitate  in  viginti,  viginti  quatuor  &  interdum  triginta  tenuiorcs  caules  dividitur ;  quorum 
quilibet  verfus  fummitatem  ad  duorum,  trium,  quatuorve  digirorum  longitudinem,  argentca 
veftitur  panicula,  qu^  in  medio  fcmen  gramineum  continet.  Caules  cgregie  rufefcunt. 

r^decimafpecies.  Bicubitalem  vel  tricubitalem  fortitur  altitudinem  •,  caule  &  foliis  grami- 
neis-,  panicula  fuperius  in  duodecim ,  quindecim  aut  plures  divifa  •,  quarum  quslibet  ofto  aut 
novcm  digitos  longa,  coloris  obfcure  rufefcentis. 

Buodecimafpecies.  Foliis  &caulequidcm  ut  antecedcns ,  fed  panicula  longiore  &  pene 
pcdali,  fubtiliufque  compofita,  atquc  colorisviridis. 

Vecma  tertiafpecies.  lacape  Brafilianis ,  Lufitanis  autem  corrupte  Sape :  Gramen  )unceum 
&  tenue.  Ex  radicula  geniculata ,  juncca ,  alba  ,  aflurgit  ad  trium  pedum  altitudinem  •,  caulc 
primum  fu-nplicc  inftar  culmi  filiginis,  tercti,  qui  poftca  finditur  in  aliquot  folia  graminea,  an- 
gufta,  in  i-nedio  nervum  album  fecundum  longitudinem  habcntia:  nullum  habet  faporem  ma- 
nifcftum-,  nccflorcmfertnecfemcn.  Valct  contra  ferpcntum  morfus ,  hoc  modo :  fimanus 
fucrit  morfa ,  fiat  poft  manum  ligatura  ex  hoc  gramine,  venenum  ultra  non  fcrpet. 

C  A  P.     II. 

Filicisj^ecks  ^  Trifoliij^ecies ,  Tolipoclmm ,  Ononis. 

FI L I X  BrafiUana:  in  duorum ,  trium  aut  etiam  quatuor pedum  altitudinem  aflurgit ,  caulis 
quadratus,  cx  ruffo  nigricans ,  fplcndens ,  lanugine  ruffa  obdudus.  FoUa  ejus  alata  fibi  in- 
vicem  altcrnatim  opponuntur ,  quinque  aut  fex  digitos  longa.  Poliola  autcm  als  funt  tenera, 
viridia ,  itidem  alternatim  oppofita ,  in  ambitu  fubtiliter  fcrrata  •,  in  uno  autcm  latcre  cujufque 
folioli ,  pulvis  lecundum  oram  folioli  in  longum  adpcndct  rufflis.  Nafcitur  ubique  in  Mcdi- 
terraneis. 

Filicis  anfpecies?  Planta'caulc  lento,  farmentofo,ruffcfccntc,  ferpit  atque  fruticibus  aliifquc 
plantis  fe  circumvolvit :  folia  ad  caulcm  alternatim  funt  pofita  elegantifTime  diflTcda ,  rcfe- 
rcntia  dentatas  illas  texturas  quas  foeminx  folcnt  conficcre.  Nec  florem  fcrt  nec  femen,  Co- 
piofe  nafcitLU'  prope  fluvium  Capibaribi.  Nafcitur  &  alia  fpecies  haud  multum  diflTimilis  in 
Infula  Tamaraca. 

Filix  an  Polipodium?  Herba  unico  caule  afTurgens  in  trium  circiterpedumaltitudincmrc- 
do,  continente  folia  indiredc  fibi  inviccm  oppofita,feu  potius  altcrnatim  pofita,circitcr  qua- 
tuor  digitos  longa,  angufta ,  acuminata ,  &  in  ambitufubtiliffimc  ferrata  •,  atque  poftica  partc 
fecundum  nervum  in  longitudinem  ubique  brunna  afperginc  varicgata. 

T  R I F  o  L 1 1  fpccies  videtur  Hcrba  quae  copiofe  nafcitur  in  Sinu  omnium  SanEtorum.  Ex 
radice  rcda,  paucis  filamcntis  praf dita ,  arbufculx  pene  figura  ad  unius  aut  duorum  pcdum  al- 
titudincm  affurgit,  in  multos  ramulos  cxpanfa :  funtque  caulis  ramuli  lignofi,  atque  hinc  inde 
acutis  fpinis  muniti.  In  pcdiculis  propriis ,  in  quolibct  ramulo  tria  foliola  fibi  funt  appofita 
more  Trifolii .  Hinc  indc  prodeunt  in  pediculis  digitum  longis  flofculi  cx  viridi  albi ,  magni- 
tudine  florum  Anagallidis,  fubtilia  ftaminula  in  medio  habcntcs.  Flofculos  fequuntur  fihquu- 
Ixteretes,  circitcrduos  digitos  longae ,  inquibus  fcmcn  rotundum,  referens  limacis  con- 
cham,  coloris  epatici.  Quandofcmcneftmatiu^um,  filiquulx  fpontc  diffiliunt  &  cffundunt 
femen.  Herba  odorcm  habet  inftar  Foenugra:ci. 

H  £  R  B  A  qux  paffun  in  Brafilia  nafcitur ,  an  Trifolium  Americanum  fpicatum  dici  poteft? 
Ex  radice  lignofa,  Icnta,  gracili,  aliquot  affurgunt  caulcs  fefquidigitum  circiter  alti,  qui  unum 
atquc  alterum  ramulum  nancifcuntur.  CaUlis  rotundus,  pilofus  &  quafi  geniculatus.  Ad  gc- 
.  niculaauteminbrcvipetiolo,  nafcuntur  juxta  fe  triafolia,  fuperius  viridia ,  inferius  pilofa 
&  canefcentia.  Flofculos  fertinfpicam  congeftos  purpurci  coloris.  Poft  quos  provcniunt 
filiquulx  comprctfaE ,  hirtae ,  incurvatae  fcu lunatx ,  ut  in  hcrba  quam  vocant  Fcrro-cavallo,  & 
quafidccifxj  nammatura:  in  tot  conccduntpartcs,  quotgrana  contincnt  fcminis.  Scmcn 
cftmagnitudincSinapi,  fcdfigura  phafcoli  cx  albo  flaycfcens  &  punftum  fufcum  parvulum 
loco  hili  habcns ,  fapore  quafi  pifi.  Intcr  cundum  hx  filiquulx  facillimc  veftibus  adhxrefcunt : 
idcoquc  Lufitani  vocant  hanc  herbam  Amores. 

PoLYPODiVM  Brafilianum&  radice  viiL.autix.  digit. longa,  nodofa,  digitum  crafla 
fubruffo  mufco  obdufta ,  intcrius  cx  albo  flavcfccnte ,  fiporis  fiibdulcis  cum  quadam  auftcri- 

tatc. 


HisTOR.    PlantarvmLimI.  3 

fatc,  fucciilenta,  afccndit  caulis  trcs  aut  quatuor  pedesaltus ,  ftriatus ,  contortus  ni"-er  aut  ru- 
ber,  qui in  fummitate  multa  habet  folia,  trina fibi  diredc  vcl  altcrnatim  oppofita,  quatuor  cir- 
citer  digit.  longa ,  plus  digit.  lata,  la:te  viridia  ,  mollia,  nervo  obfcurc  ruftb  fccundum  Ion<^itu- 
dinem :  juxta  quem  in  utroque  latere  infcriori  quadruplcx  feries  punftorum  pulvcris  lutefcen- 
tis  e  ruffo  confpicitur ;  6c  inter  pundula  a  iiervo  pcr  latera  tranfverfim  multa:  tenues  venulae 
virides. 

O  N  o  N I  s  non  fpinofx  &  floribus  luteis.  Multi  caulcs  teretes ,  lenti ,  pilofi ,  ex  una  radicc 
enafcunturlongi,partimhumiprocunibentes,  partimfurre6ti,  ad  taftum  quafi  pinguiufculi 
feu  glutinofi ;  e  quibus  hinc  inde  alternatim  &  quafi  fe  amplcdcrentur  in  exortu  prodcunt 
ramuli,  quos  eodeni  modo ,  hincindepetioU  breves  compleftuntur ,  atque  quilibet  tria  fo- 
liola,  quidam  etiam  tantum  unicum  continentes :  funtque  foliola  oblonga ,  angufta  ,  nervo 
fecundum  longitudincm  &  venulis  obliquis  iiifernc  prxdita ,  &  leviter  pilola.  Flofculos  ex 
finu  prodeuntes  fert  lutcolos  Ononidis  modo. 


I 


C  A  P.      III. 

Arwidifies  &-  Cann^, 

A  T  A  B  o  c  A  Brafilianis  dida  Silveftris  Arundinis  eft  Ipecies ,  in  viglnti  atit  plurium  pedum 
■altitudinem  excrefcit ,  &  anterioris  brachii  acquirit  craflitudinem ,  medullofa ,  &  exterius 


coloris  e  virldi  fubflavefcentis :  ramos  autem  habet  alteniatim  oppofitos  &  in  iis  ramulos 
ad  cundem  modum,  dimidium  pedera  plus  minufve  longos ,  folitarios  vel  plures ,  &  ufque  ad 
o£to  ,  juxta  fe  proxime  pofitos :  ramuli  autem  circa  exortum  Ipina  muniuntur :  in  ramulis  fo- 
lia  funt  alternatim  pofita ,  in  quolibet  feptem ,  ofto ,  vel  novem ,  graminea  angufta ,  acumina- 
ta,  atquc  Ixte  viridia ,  quatuor  aut  fcx  pedes  longa.  Nec  florcm  fcrt  nec  frud:um.  Magnum 
autem  impedimentum  objicit  hsc  planta  viatoribus ,  fiquidem  paucis  menfibus  vias  obturat, 

A  2  cele- 


^  GeorgIMarcgravI 

celeriter  crefcens  8c  recrcfcens  abfciflfa.  Cxterum  ufLirpatur  ab  Indigenis  pro  lignis  ad  pa- 
rietes  aedium :  excavatur  etiam  atque  impletur  aqua  a  viatoribus  ad  itinera  agcridaperloca 
dcfcrta&  inaquofa. 

VvBA  Brafilianis  difta,  Naftlios Griecis ,  Amndo  Sagiitaria:  itidem  in  viginti  aut  plu- 
rium  pedum  afllirgit  akitudinem.  Caudex  illius  redus ,  infcrius  ad  trium  aut  quatuor  pedum 
altitudinem  quafi  lignofus  &  durus ,  reliqua  parte  fpongiofus  &  Izevis :  inferius  albicantis  flavi 
coloris,  fuperius plane  viridis.  Craflities  ejusinferius  quatuor  aut  quinque  digitorum-,  fu- 
pcrius  digitum  auricularem  aequat.  Verfus  inferiorem  partem  habet  folia  quafi  convoluta, 
fuperius  re£la  &  planc  Ixvis ,  atque  ex  hac  fiunt  fagittse.  Caulis  habet  interdum  luium  atque 
altcrumramum.  Tredccimautquatuordecim  pedum  altitudine  aterra,  per  trium  circiter 
pcdum  longitudinem ,  veftitur  foliis  arundinaciis ,  anguftis ,  &  pene  fex  pedes  longis.  Supra 
horum  foliorum  finem  circiter  duos  pedes,  rurfus  Isvis  eft  &  fine  foliis. 

M  E  E  R  V  Brafiiianis  dida, 
Canna  Indica  Car.  Cluf  Rar.  pl. 
Hiftor.  lib.  IV.  cap.  54.  in  ofl:o 
aut  decem  pedum  aflTurgit  alti- 
tudinem,  caule  arundinofb,  fuc- 
culcnto ,  viridi ,  digit.  craflb  -, 
quem  per  intervalla  ambiunt 
folia  folitarie  pofita  quatuor 
aut  quinque  digit.  ctiam  fefqui- 
pedenilonga,  decemautunde- 
cim  digitos  lata ,  fimilia  foliis 
Paco.  Superius  habet  caulis  tres 
autquatuorramos,  qui  multos 
ferunt  flores,  tribusfoliis  lingui- 
formibus  conftantes  ,  circiter 
duos  digit.  longis  ,  eredis ,  qux 
circumdantLu-  ab  aliis  foliis  acu- 
minatis  &  convokitisj  in  medio 
autem  fttnt  duo  angufta ,  paulu- 
lum  contorta,  atqueinhorum 
inedio  adhuc  unumfolium  in- 
ftar  hgulse ,  habens  ad  latus  fta- 
menfufcum  inquadam  pronii- 
nentia.  Flos  cft  inodorus ,  co- 
loris  ignei.  Poft  flores  fequitur 
fruftus  ,  nimirum  corpus  ob- 
longum,  teres,  in  trescxedras 
extubcrans,  echinatuni,  inftar 
frudusRicini,  colorisviridis,  at 
ex  parte  rtibefccntis:  quum  vero 
femen  intus  maturum  cft ,  tunc 
nisricat  :  dividitur  interius  in 
tres  cellulas,habensin  qualibet, 
utplurimum,  duodecim  grana 
feminis ,  magnitudine  piforum, 
rotunda ,  Ijevia ,  nigra ,  &  durif^ 
fima :  malleo  contufa  continent 
intus  duriflimam  fubftantiam 
albam ,  qua:  cavitatcm  intra  fe 
habet  inftar  vitri  vinarii  &  incavitate  illa  corpufculimi  inftar  vermiculi  cafei,  ex  quo  pro- 
gcrminatio  fit ,  ex  hoc  femine  vulgo  corolla:  precarix  fiunt.  Radix  humanam  crafliticm  ac- 
quirit ,  longa ,  fplcndide  ex  albo  fiavefcens ,  inftar  cepa:  fquamas  habens  ruffas ,  atque  fuccu- 
lenta:  pcr  intcrvallaautcm  hinc  inde  habct  tubcrafcu  prominentias  faftigiatas,  unde  no- 
vos  profundit  caules,  nam  perennat  hxc  planta. 

i_Annotatio.  HxcPIanta  ut  bcne  obfervat  Car.  Clufius  loco  ab  Audore  citato  hyeraem 
noftram  ccgcrrime  admodum  patitur,  diligentia  tamen  haud  diflicultcr  ctiam  in  noftraBa- 
tavia  confervari  intcrdum  potcft ,  &  vidimus  utramquc  fpcciem  nonnunquam  florcntcm ,  at- 
quc  radice  fc  propagantciw ,  fcdantc  primumfrigus  inhypocauftum  transfcrenda  cft,  nam 

fiigoris 


H  I  S  TO  R.     P  L  AN  T  A  R  V  M     L  I  B.     I.  5 

fi-igoiis  impatientior  eft.  Obfcrvat  autem  do£liffimus  &  diligentiffimus  auftor ,  e  vctuftis  fto- 
lonibascummarcefcentesinvaporario  prcefcinduntur ,  lacrymamexftillare  albam,  Traga- 
cantha;  icmulam  >  fubdulcem  &  lentara ;  atque  in  ipfis  foliis  etiam  fencfcentibus  cxiftit  tenuc 

quoddam  excrementum  nitri  fa- 
pore.  Qiio  nominc,  inquit ,  ve- 
tcribus  dida  fithxcplanta,  rae 
ignorare  fateor  ingenue. 

Reperitur  &  alia  fpecies  prio- 
ri  fpecici  Meeru  firailis  figura, 
colore  foliorum  &  venis  ,  fcd 
flos  variat:  folia  quoque  funt  an- 
guftiora ,  magis  acuminata ,  ac 
utplurimum  circa  imum  caulis 
erumpunt  ex  vaginis :  in  medio 
affurgit  caulis  ferens  aliquot  flo- 
res  paulo  majores  quam  prioris: 
conftat  autcm  flos  tribus  co- 
chleari-forraibus  (puta  Lufita- 
nici)  foliis,  tres  digit.  longis, 
incurvatis  ,  in  quorum  mcdio 
adhuc  anguftum  foliolum ,  fef- 
quidigit.  longum  ,  inftar  cufpi- 
dis  direfte  extenfum.  In  pofti- 
ca  parte  floris,  poft  tria  illa  ma- 
)ora  folia ,  itidem  talia  foUola 
duo  mucronata  extanf  ,  ita  ut 
totus  flos  odo  conftet  foliis  ,  & 
adhuc  in  medio ,  more  Gladio- 
li ,  ftaminulum  flavum  ,  e.xtre- 
mitate  fua  fufcum  obtinet.  Flos 
inodorus  &  flavus .  Semen  & 
radixut  prioris.  Nigritx  conir. 
medunt  radicem. 

K_Annotatio.  Audio  Plantam 
hanc  jam  &  femen  fuum  maturafle  in  Horto  diligentiffimi  Botanici  Henrici  MuntingM.  D, 
Groningas,  unde  fpes  eft  illani  magis  farailiarem  coelo  noftrati  fenfim  futuram, 

C  A  r.     I  V. 

T)e  Camaris  variis. 

CA  M  A  R  A  Brafilianis  ■,  diverfe  ejus  repcriuntur  fpecies :  Camara tingaSc  Camaraflore  alhoi 
utraque  autera  fruticefcit. 

Camara  flore  rubro :  caulis  hujus  hirfutus  in  multos  expanditur  ramos :  folia  habct  icr- 
rata,  mcnthas  crifpce  firailia ,  fed  raagis  iplendentia ,  leni  hirfutie  praedita ,  &  ad  ta£tum  mol- 
lia,  bina  fibi  invicem  ubique  oppofita ,  quodlibct  brevi  pediculo  infidens.  In  extremitate  ra- 
morum,  uti  &  ad  exortum  foliorum  ad  caulem  provcniunt  oblongi  pediculialiquotjuxra 
fe  pofiti ,  multos  flofculos  habcntes  rubros.  Poft  flores  fequitur  uvula ,  baccis  plena  vi- 
ridibus,  magnitudine  baccarura  Sambuci :  &uvlilacunibaccisfimiliseft  frudui  Charaaspe- 
riclymeni Car.  CIufiiRar.  Hiftor.  Iib,i.cap.3  8,  Flosinfignis  odoris  :  &  ipfa  herba  Hiperat 
odore  Mentham. 

Huic  plane  fimilcm  ipecicm  inveni  adripam  Pluvii  S'' Francifci ,  excepto  colore  floris, 
qui  plane  flavus  erat. 

Camara  florealho:  caule  lignofo ,  duro,  quadrato  ,  hifpido,  induorum  aut  trium  pedum 
adfurgit  altitudincm ,  atque  inmultos  expanditur  ramos  •,  partim  etiam  caules  longi  in  terram 
procumbunt ,  ferpentes  cura  fuls  ramis.  Folia  autcm  habet  rugofa ,  hirta  &  ad  ta£tum  dura,  in 
ambitu  ferrata ,  fplcndentia,  faturate  viridia,  binafemperfibiinvicemoppofita  ,  &  adexortum 
ramorum  fparfim.  In  extremitate  autem  ramorum  &fummitate  caulis  umbellatim  prove- 
niuntflofculiparvi ,  inftar  florum  Lychnidis  chalccdonicae ,  coloriscandidifculattei,  fuavis 
odoris,  Tota  planta  odorem  habet  fere  inftar  Mcnthaftri. 

A  3  Cama- 


6  GeorgIMarcgravI 

Camara  Vvea  Brafilianis ,  in exiniiam  altitudinem  adfurgit ,  caulc hirfuto ,  nodofo. 
Folia  quoque  hirfuta  &  ad  taftum 
afpera,  in  ambitu  ferrata,  urticce  fo- 
liis  (iniilia  ,  inxqualis  magnitudi- 
nis ,  bina  fcmper  direde  fibi  oppo- 
fita. 

In  extremitatibus  ramorum  e- 
nafcuntur  flores ,  magnitudine  flo- 
rumBupthaImi,egregielutei ,  no- 
vem  foliis  conftantes ,  &  in  medio 
umbilico  magno,  luteo,  cui  ad- 
mixta  flaminula  nigra ,  odoris  qua- 
fi  medii  inter  urticam  &  men- 
tham. 

Planta  ad  tadum  plane  glutinofa 

fcntitur. 

Pofl:  flores  fequitur  fcmen  ob- 
longum ,  nigricans ,  ut  in  cicho- 
rcjo. 

Annotatio. 

Icon  quam  hic  damus ,  quan- 
•quam  illam  acceperimus  cum  ad- 
fcripto  nomine  Camara  uuba ,  po- 
tius  videtur  alterius  Camars  de  qua 
ante  Author  j  nam  manifefte  bac- 
cas  pro  fruftibus  reprefcntat  •,  cum 
huic  tribuantur  femina  oblonga  in- 
ftar  cichorei  •,  quod  hic  moncn- 
duni  duximus,  nequis  erret. 

Cxterum  hxcvidetur  illaplan- 
taquam  Fr.  Ximcnes  fcribit  a  Me- 
xicanis  vocari  Tomat:^it:^caz,tli  , 
quK  fpecies ,  inquit ,  eft  urticae ,  at- 
que  in  molem  humanam  adolefcit-, 
foliahabetfuccida,  grandia  &ple- 
na  fpinis  &  villis ,  caules  Ijcvcs  & 
blancos,  floresluteos.  Nafciturlo- 
cis  calidis  &  frigidis  Provincias  Mc- 
chuacance  &  alibi :  faporis  eft  ama- 
ri,  cum  quadam  acrimonia,  tempe- 

rie  caUda  &  ficca.  Decodum  fpiflatum  curat  ulcera  vctera ,  &  lenit  dolores  capitis ,  fi  illa  ab- 
luatuu. 


C  A  p.     V. 

Amara  ponda.  lacua  acanga.  Caacica,   Imwmmat^  dua. 

AGvARA  PoNDA  Brafilianis ,  Myouros  five  Myurus ,  Bclgis  Rattenfteert :  in  fefqui- 
pcdaIemautma)oremquoqueaItitudinemafliirgit,  caule  geniculato ,  tcrcti-}  viridi:  ad 
fingula  autem  internodia  folia  habet  quatuor ,  quinque  aut  plura ,  angufta ,  fcrrata ,  &  fafti- 
giata,  viridia,  inxqualis  magnitudinis.  In  fummitate  caulisfpicam  unumpedem  longam, 
terctcm ,  undiquc  flofculis  elegantcr  coeruleo-violaccis  plcnam ,  coloris  ut  violx  martios no- 
fl:ratis :  quilibct  flofculus  conftat  quinque  foUoIis  fubrotundis ,  ac  intcgcr  flofculus  non  male 
refcrt  violam  martiam,  ac  paululum  quoque  ejus  odorcm.  Radix  illius  rcfta,  mcdiocri- 
tcr  crafla ,  &  multas  parvulas  radiculas  adiunftas  habcns  adhxc  filamentofi. 

Repcritur  &  alia  prxcedcnti  plane  fimilis ,  nifi  quod  fpica  florum  lata  eft  ,  cubicis  foveis  in- 
fignita  loricam  rcprcfcntans ,  viridis:  cx  foveis  autcm  illisprodcunt  flofcuU  cccrulci  ut  in 
altcra  fpecic,  quam  defcripfimus. 

lACVA   AcANGA  BrafiIianis./'(f^rfg'o,^oLufitanis,,fpecicseftScorpiocidis.  Afliu-gitin 

duorum 


Histor.PlantarvaiLib.   I.  7 

duomm  aut  trium  pedum  altitudinem,  caule  hirfuto,  pilofo,  multis  ramis  praedito :  folia  bina 

fibi  oppofita  cum  aliis  parvulis  habet, 
vel  etiam  quandoque  folitarie  pofita, 
funtque  corrugata,  fimilia  foliis  Scar- 
leix,  raris  pilis  veftita,  oblonga. 

In  extrcmitatibus  fuperiorum  ra- 
morum  enafcitur  fpica  decem  aut 
duodecim  digit.  longa ,  in  quaunicus 
ordo  flofculorum ,  coloris  e  luteo  & 
cceruleo  mixti :  quilibet  flofculus  au- 
tem  figuram  habet  parvi  calicis:  extre- 
a-nitas  fpicae  curvata  folet  effe  infl:ar 
ffloris  vulgaris  Scorpioidis. 

Poft  florcs  fequitur  fcmcn  milii  no- 
ftratis  fimilitudine,  flavum,  triangula- 
re,  &  circa  extremitatem  acumina- 
tum ,  figura  pene  fagopyri ,  fed  fufci 
coloris. 

Radix  pedem  aut  fefquipedem  lon- 
ga  eft  fere  reda  •,  pauca  aut  nulla  fila- 
menta  habens  ,  cortice  fufco  ,  intus 
alba ,  lignofa  ac  lenta ,  lapore  fubdul- 
ci  fed  parum  manifefto. 

Reperitur  &  alia  fpecies  plane  prio- 
ri  fimilis ,  nifi  quod  paulo  major  fit 
quo  ad  caules.  Radix  eadem  eft ,  folia 
autem  paulo  molliora ,  fpica  quoqite 
ut  in  priori  incurvata ,  flofculi  albi  feii 
ladei ,  quinque  foliolis  conftantes. 

Semen  denique  rotundum ,,  non 
triagulare  ut  in  priori. 

Annotatio  j  Non  invenio  has  fpecies 
Scorpioidis  hadcnus  a  Botanicis  effe 
defcriptas. 

C  A  A ci c  A  Brafilianis ,  £ruA  de 
Cobra  Lufitanis  •,  ex  radice  parvula  fi- 
lamentofa  multi  proveniunt  caulcs  juxtafe,  femipedem  aut  etiam  pedem  longi,  ex  viridi 
rufFefcentes ,  paululum  hirfuti ,  &  unius  digiti  intervallo  habentes  nodos  •,  &  adfingulosno- 

dos  duo  folia  fubtiliter  ferrata ,  appofita ,  magnitudine 
&  figura  jemula  foliis  Veronicje ,  aUquantum  hirfuta, 
fuperne  viridia,  inferncalbicantia.  Interfoliaadnodos 
multi  prodeunt  flofculi  viridis  coloris  cum  aliquantiUo 
rubore  mixti,  in  umbellam  compofiti.  Tota  planta  fun- 
dit  la£teum  fuccum.  Prxfentiflimum  eft  remedium  con- 
tra  ferpentum  morfus  hcrba  ha;c  contufa  &  impofita. 
Valet  etiam  ad  alia  vulnera . 

Plmta.  (quam  AuSior  non  nominat)  ex  radicula  alba, 
multis  filamentis  prxdita ,  protrudit  unum  aut  duos  cau- 
liculos  ,  teretes  ,  virides ,  ramofos  ,  hinc  inde  foliolis 
veftitos  inftar  finapi.  In  fummitate  cauliculi  enafcitur 
longa  fpica  flofculorum  albifTmiorum ,  tantje  magnitu- 
dinis,  quantce  Acctofs  minimx.  Poft  fllofculos  fcqui- 
tur  fcmen  ex  fufco  cinereum ,  rotundum  ,  mcdis  ma- 
gnitudinis  inter  femen  finapis  &papaveris ,  hirfiitum ,  ad 
taftumutcapitellumherinacci.  Totaplantafeptem  aut 
odo  digitorum  altitudinem  acquirit. 

Pknta  (cui  Audor  nomen  non  appofuit)  cx  radice 

brevi,  multisfilamentisprxdita,  cmittitnovemautde- 

cem  caules ,  teretes ,  ruffos ,  unum  vel  duos  pedcs  al- 

tos,  qui  folia  oppofita  fibi  habcnt ,  figura  foliorum  faUcis.  Infummitate  caulium  &:ramo- 

rum 


s  GeorgIMarcgravI 

rum  prodeimt  flores  albi  ,•  longis  pediculis  innitentes ,  quatuor  circiter  digit.  longis ,  fimiles 
planefloribusTanaceti,fedvixfextampartem3equantes.  Biniflofculi  juxta  fe pofiti , in pro- 
priofingulipediculoincaulequovis&ramulo  inveiiiuntur.  Caulislcntus  &  fucculentus. 

C  A  P.      VI. 

^lanU  innofnmatie  duce.  Caa^otiragoa. 

PLanta  hjec  (quam au^fornonnommat) m^tdsXcm  atqueetiammajorem  excrefcit alti- 
tudinem,  caule  nodofo  partim  incumbente  terrae ,  partim  fe  furrigente :  pars  qux  terrx 

incumbit  crebras  agitradiculas.  Difliant  nodi  cir- 
citer  trium  digitorum  intervallo ,  ex  quibus  pro- 
deunt  folia  ,  unum  aut  duo  minimum  digit.  longa, 
nervo  &  quinque  aut  fex  venulis  fecundum  longitu- 
dinem,  ut  in  Plantagine ,  fuperius  viridia ,  infcrius 
).parum  cinerefcentia.  In  fummitate  caulis  duo  folia 
parva  fibi  applicata  inveniuntur ,  figura  conchulae 
quam  mifellam  vocant ,  ex  quorum  medio  flos 
enafcitur  eleganter  coeruleus,  foliis  tantum  duobus 
obrotundis  confl:ans  ,  aliquot  fl:aminula  habens 
coerulea,  flavis  apicibus.  Tota  planta  Gcntianam 
aliquo  modo  reprefentat. 

Radix  teres ,  tenuis ,  longa ,  finc  fibris  ,  hepa- 
lici  coloris. 

Reperitur  &  alia  planta  habens  flores  infliar  Loti 
tetragonolobi  , '  folia  oblonga ,  caulem  crafllim, 
fl:riatum  ,  paulum  hirfutum ,  multis  ramulis  prae- 
ditum. 

Planta  (quam  Au£tor  non  nominat)  caule  lcn- 
to ,  angulofo ,  ruffb ,  ferpit ,  &  triumaut  quatuor 
digitor.  intervallo,  in  pediculo  digitum  longo ,  tria  femper  folia  fibi  appofita  habet,  quin- 
que  aut  fex  digitos  longa ,  in  ambitu  ferrata ,  laete  viridia ,  nervo  &  venis  obliquis  confpicuis 

pra^dita.  Ad  pedicu- 
lum  foliorum  aUus 
pediculus  quinq-,  aut 
fex  digit.  longus  pro- 
venit  rutfiis ,  quium- 
belJam  habet  infbr 
Sambuci.flofculis  nii- 
nimis,  qui  nullis  fo- 
liis  confl^antrin  totum 
languinei  clegantifli- 
mi  coloris  •,  quilibet 
eorum  figuram  habet 
rhopali  quo  lcprofi 
mcndicantes  circum- 
curlant. 

Caapotiragoa 
Brafilianis :  ex  radice 
longa  contorta ,  lcn- 
ta ,  extcrius  fufca ,  in- 
tuscandida,  mulrie- 
nafcuntur  caulcs  qua- 
drati,duoru  aut  trium 
digitorum  intcrvallo 
gcniculati  ,  odode- 
cim ,  viginti ,  &  intcr- 
dum  plures  digit  lon- 
gi  ,  qui  partim  tcrra: 

incumbunt ,  partim  fc  furrigunt.  Ad  fingulos  autem  nodos  annafcuntur  duo ,  tria  vel  quatuor 

folia, 


HiSTOR.    PlantarvmLib,    I.  9 

folid,  figuira  &  magnitLidine  hyflbpi,  inxquaiis  tamen  magnitudinis.  Quidam  ctiam  caules 
hincinderamulosprotruduntadnodos ,  codemmodofoliisveltitos.  Caulis  auteui  i  ramuli, 
&foliaruntpiIofIi,  viridia,   incana. 

I  n  fummitatc  caulis  &  fefquidigitum  fub  ipfi ,  &  taU  intcrvallo  rurfus  verfus  inferiora ,  ver- 
ticillatim  enafcunturflofcuU  ,  globuli  luforii  magnitudine,  plurimi,  albi,  quatuor  foliolis 
conftantes:  &  prope  qucmlibct  vcrticellum  flofculorum  bina  foliola  hyflbpi  semula.  Pofl: 
flofculos  capfulcC  roiundx  fl:riata:  fcquuntur  ,  magnitudinc  myrtillorum ,  in  quibus  fcmcn 
continctur:  cuj/is  formam  Au^or  defcribcre  omi/It.  Plantahsecfilfi  cft  foporis  &  proindeKali 
gcniculatumfeuvimariapotcftappcllari.  Frequenscftinlocis  arenofis  maritimis,  in  mcdi- 
tcrrancis  autem  nequaquam  reperitur. 

Repcritur&aliacjufdcmfpccics ,  cujuscaulislignofus ,  ctiam  partim  terrx  incumbens, 
partim furredus.  Foliaautcm Rofmarini xmula ad  gcnicula  caulis  confiftunt :  atque  ibidem 
flofcLilos  habct  multos ,  congcftos ,  candidos ,  in  capitclli  figtiram  circa  canlem. 

C  A  p.      VI  L 

^ahmimha.  Innommata.   Micamhe.  l^arerocjui.  Ivapecanga 

feu  Sarcapariila. 

PA I  o  M I  R I  o  B  A ,  orobus  Brafilienfis  mihi  flore  Loti  luteo.  Ex  ttnica  radice  multi  pro- 
deunt  caifles ,  circitcr  tres  pedes  longi ,  lignofi ,  virides ,  nodofi ,  in  multos  ramos  diva- 

ricati,  qui  e  nodis  prodeunt:  in  quoli- 
bctramLilo  odo  vel  novem  folia ,  ninii- 
rum  quatuor  vcl  quinque  paria  fibi  in- 
vicem  oppofita ,  plane  fimilia  orobi  pan- 
nonici  Car.  Clufii  Rar.  Hiftor.  Lib.  vi. 
cap.  44.  in  extremitate  ramorum  enaf- 
cuntur  flofculi  ,~^quinque  foliolis  con- 
ftantcs  ,  plane  fimfles  illius  orobi  panno- 
nici ,  fed  oranino  lutei. 

Ilorcs  fcquuntur  filiqtise  ,  quatuor, 
quinque ,  fex  aut  feptem  digitos  longx, 
terctcs ,  paulum  comprefl^x  ,  haud  crat 
fx,  incurvatJe  ut  cnfis  polonicus:  qux  per 
matLiritatcmfiuntfufcaE,  &  fpontcrum- 
puntur  ,  atque  cfFundLint  femen  rotun- 
dum,  latiufculum,  compreflum,fufcum, 
paulo  maJLis  lentibus.  In  qualibet  filiqua 
quinquaginta  &  interdumpauloplura  fe- 
mina  continentur.  Toto  anno  floret  & 
fertfcmen. 

Aqua  diftillatur  ex  hac  planta ,  qux  u- 
ftu-pata ,  comminuit  &  expellit  calculos 
vcficK. 

Radix  longa  ,  recta  ,  multa  fLtperius 
habens  filamenta ,  flavi  cbloris. 

Radixcontravenena:  foliacontra  5/- 
chos  de  Cfi :  femen  cum  aceto  contra  im- 
petigincm  valet  :  ftranguria;  quoque  ra- 
dix  mcdecur. 

Planta  quoque  contufa  &  calide  ap- 
plicata  laterum  doloribus  auxiliatur. 

A  N  N  o  T  AT I  o.Natse  nobis  ahquoties 
plantse  hx  e  femine  ex  Brafilia  miflb ,  fed 
nunqtiam  floruerunt. 

P  L  A  N  T  A  [cui neque  nomen  dat  nequs  IconemJta. nh  ipfo  defcribitur)  e  radice  proveniunt  ali- 
quotfolia,  viginciautpaulopluresdigitoslonga,  Ixteviddia,  fplcndentia,  adtadum  mol- 
lia ,  figura  foliorum  majoris  Lapathi ,  ncrvo  craflb  in  medio  fecundum  longitudinem  ,  mult- 
angulari ,  venis  vcro  tranfvcrfiin  eminentibus.  Inter  hsc  folia  aflurgit  caulis  tcres ,  digiti 
minoris  craflitie ,  «Sc  duarum  Ipithamarum  longitudine ,  in  quo  julus  fpithamam  longus ,  co- 

B  loris 


10  GeorgIMarcgravI 

lorisut  julus  JLigkndis ,  verum  quinquc  aut  fex  digitos  drafTus :  videturque  quafi  compofitus 
cx  quadratis  gemmis ,  quaram  quxlibet  in  medio  punftum  habct  brunnum  •,  fubrequente 
tempore  hx  gemms  prodcunt  (etiam  planta  evulfa  &  in  cubiculo  appenfa)  &  cum  prodie- 
runt  ad  tertiam  digiti  partem ,  funt  clegantis  brunni  coloris-,  dchinc  amplius  fe  produnt5c 
reliqua  fui  parte  (imt  coloris  eximie  incarnati ,  cum  paululo  brunno  iiiperius.  Frudlus  ita  in- 
teger  cum  prodiit ,  tribus  fubtiliflimis  filis  quafi  pilis  appendet :  interius  autem  habet  pulpam 
candidam  &  nucleum  in  medio. 

M I c A M B E Angolenfibus ,  [& ufvidetur ex AjricAtnBrafilhmtrmJlatd)  inpedalem  cir- 
citer  altitudinem  afllirgit  caule  tereti ,  contorto ,  quem  circumdant  foliola  parvula  ,  &  hinc 
indc  ramuli  circiter  duos  digitos  longi ,  quorum  finguU  fuftinent  flofculos  cx  albo  fubluteos; 
fequuntur  dcin  filiquae  incurvatas ,  obrotundx ,  tenerse ,  in  quibus  multum  feminis  nigri ,  ro- 
tundi,  majorisquampapaveris.  ufurpatur  a Nigritis in  cibis.  '  ' 

Annotatio.  Mifflim  nobis  hujus  Plan- 
t3E  feme  e  Brafilia  aliquoties ,  nomine  Mofam- 
hes  d'Angol,t ,  quod  &  feliciter  pullulavit ,  & 
prxfertim  arftate  hujus  anni  cId  Idc  xlvi. 
non  niodo  folia  &  caulcm  produxit ,  fcd  & 
floruit  libcralitcr  ,  &  fcmen  tulit ,  quod  ta- 
men  a  leviflimo  frigorc,  initio  Oclobris,  cum 
ipfa  plantacorrnptumfuit.  Eft  autem  elcgan- 
tiflima  planta-,  foliis  fimilibus  pentaphyllo, 
flofculis  fingularis  conformationis  fed  mi- 
nutis  admodum :  filiquis  contortis ;  fcd  cum 
in  eo  eflfem  ut  iconem  fieri  curarem ,  prceter 
cxpeftationem  periit. 

Tareroq_vi  Brafilienfibus ,  Matafajio 
Lufitanis ,  fpecies  eft  Payomiriobae  eiufdem 
figurae  &  eadcm  radice  ,  caule ,  ramis :  flore 
qaoque  eodem  fed  paulum  minori ,  eadem 
difpofitione  foliorum  &  ejufdem  coloris.  dif- 
ferttamen  foliorum  figura:  nam  hujus  funt 
digitum  aut  paulo  plus  longa ,  figurae  ovalis, 
ad  exortum  fuum  anguftiora ,  fuperius  viridia 
inferius  nonnihil  incana  •,  nervo  fecundum 
longitudinem  &  venis  obUquis  praedita.  Poft 
folis  occafum  folia  fua  componit  &  quafi 
marcefllt ,  mane  iterum  expUcat.  Scmen  ro- 
tundum,  nigrum,  minutum  &  multum  diver- 
fum  a  feminePayomiriobae. 

A  N  N  o  T  A  T I  o.  Et  hujus  plautas  femen 
fepius  e  Brafilia  ad  nos  delatum  ,  fed  non 
tam  feUcitcr  puUuIavit  quam  payomiriobie , 
ut  differcntias  harum  plantarum  non  licuerit  Uquido  obfervare 

IvAPECANGA  BrafiUeufi- 
bus ,  Sarcaparilla  Hifpanis.  Cau- 
le  farmentofo ,  lignofo ,  lento ,  vi- 
ridi  ferpit ,  aculeos  feu  fpinas  hinc 
indehabente  acutas.  Foliafolita- 
ria ,  quinque ,  fex ,  vel  etiam  duo- 
dccim  digitos  longa ,  exterius  a- 
cuminata  ,  &  tres ,  quatuor  aut 
quinque  digitos  lata ,  ubi  latiffi- 
ma  •,  in  quibus  tres  nervi  infigni- 
ter  confpicui  fecundum  longitu- 
dincm  tcndunt  ,  tranfverfim  au- 
tcm  multas  minutas  venulas  habct 
varioflexu  difcurrcntcsj  cxtcrius 
dilutc,  intcrius  vircnt  faturatc.  Ad 
qucmUbct  cujuflibct  folii  pcdicu- 
lum(qui  brcvior)dux  claviculae  prodcimt  kutJe.longaf^quibus  aliis  plantis  fc  firmitcr  amicair, 

Elo- 


HisToR.    Planta-rvm    L  I  b.    I.  n 

Flores  fcrt  raccmatim :  fcquuntui-  deiii  bacca;,  primo  vindcs,  mox  cinnabrijej  ubiaufem 
maturuerc ,  nigrx ,  rotundce  ,  magnitudinc  mcdiocrium  ccraforum :  quxlibet  in  umbelia 
confiftit  leu  proprio  brcviori  pediculo ,  quorum  pediculorum  decem  aut  duodecim  uni  lon- 
giori  inlidcnt.  Baccse  autem  rugofe  ut  cera(a  llccata.  Intus  contincnt  unum  aut  duos  lapides 
albo-flavos ,  duros ,  in  quibus  durus  albicans  nucleus.  Datur  &  alia Ipecies  hac  validior.  Vi- 
de  Monard.  cap.  xxii. 

Annotatio.  Fr.  Ximenes.  Mexicani  vocAntMecap/iilinohiliiTimam  illam  plantam 
qnx  Hiipanis  dicitur  SarcaparilLi,  cujus  in  Nova  Hilpania  plures  reperiunturfpecies,  quas  hic 
ordinerccenfebimus.  Prima  eft  qux  pairim  nafcitur  in  Hiipania&prxcipueinagro  Hifpa- 
iend,  incampis&  valhbus,  quam  quidam  Botanici  rcfcruntad  Smilacemafperam ,  quxa 
Diolcoride  dcfcribitur :  hxcrepcritur  haudlongeaMexicoinpago  S.  Fidei,  juxta  fontem 
cujusaquxfuaviflimse&fakiberrimaspcraquxdudusin  civitatem  deducuntur--,  itemque  in 
T£.o«^^/7^o  &  Provincia  Hondura ,  undc  potiflimum  infcrtur  Europx-,  decujus  figura  nihil 
attinet  dicere ,  quia  Diofcorides  cxafte  illam  defcribit ,  neque  illius  facultatibus ,  quas  obti- 
nct  caldcm  cum  ciEteris  fpeciebus 3  licetDiofcoridcs  nihildicatdeilliustemperamcnto  ,  ne- 
que  virtute  qua  provocat  fudores  &  tollit  dolores  jundlurarum  atque  aliarum  partium ,  mul- 
tafqueahasfmatinfirmitatesgravesacpeneincurabiles-,  fed  folum  exphcct  illius  vim  qua 
refillit  venenis  &  inter  alexipharmaca  numcratur.  Efl:  itaque  hcEC  planta  fpecics  Sarcaparillje-, 
hcet  Hilpani,  qui  nunquam  adicrunt  Americam,  non  patiantur  id  fibi  perfuaderi ,  neutiquam 
tamen  negabunt  qui  illam  comparavcrint  cum  ca;teris  fpeciebus  novi  orbis  ,  quanquam  A- 
mericananonproducatfemen:  verum  haud  infolens  homines  faftidirenota  &  pcregrinaat- 
que  longius  petita  admirari  &  magnifacere.  Eftfrigida  &  ficca  ,  licet  non  omnino  careac 
partibus  calidis  &  lubtihbus ,  quibus  movet  fudores  &  corroborat  calorem  ventriculi  (&  li- 
cctaIiihocnegent)mundat  rcnes  &  ureteres:  Sanat  morbos  chronicos.  Varia;  &  multa: 
funt  opinioncs  de  exhibendi  modo ,  quas  omnes  hic  referre  nimis  longum  forct  •,  folum  mo- 
nebo  quomodo  fimplex  decodum  fiat  ad  ordinarium  potum ,  credo  enim  vix  ullam  domum 
fine  iho  reperiri :  Sume  unciam  unam  Sarcaparilte  recentilhms ,  fiquidem  facile  poteft  ha^ 
beri,&  divide illam  &  confcinde  minute &  cum  quatuor  azumbris  (id eft,o£lo  fextariis)  aquae 
tantilper  cbulli  donec  quarta  pars  confumatur-,  reliquura  bibitur  ordinario.  De  liquorej 
quem  folent  prseparare  non  pauciores  funt  opiniones ,  verum  eflem  author  ns  qui  in  Ameri- 
ca  Sarcaparillam  funt  ufurpaturi ,  ut  utantur  fucco  e  recentibus  radicibus  expreflb,  (fiquidem 
ubique  funt  obvix)  quatuor  unciarum  quantitate  fingulis  vicibus  •,  obfervavi  enim  mirabiles 
cftectus,  tam  in  lue  venerea,quam  in  ahis  morbis,&  credo  nullum  magis  falubre  medicamen- 
tum  pofle  repcriri.  Ex  Cluf  edit.  capxxii.  DoftorMonardesinpriore  partc  fui  operis  de- 
fcribit  fyrupum  e  Sarcaparilla  compofitum  cum  ahis  fimplicibus ,  quem  longe  utiliflimum. 
efl^e  fepe  deprehendi ,  fit  autem  ad  hunc  modum  :  Sarcaparillje  unciae  dux  minutim  concifx : 
Guaiacitritiquatuorunc.  Zizipha  fex  &  triginta ,  pruna  paflaxxiv.  utraque  ofliculis  rcpur- 
gata:  florum  Boraginis  femuncia  ,  violarumtantundem:  pugnus  hordei  mundati  &  fradi: 
in  fex  aquae  fextariis  lento  ignc  coquuntuc  ad  quatuor  fextariorum  confumtionem ,  expri- 
muntur  valide  &  colantur:  &  dccem  hujus  decodi  uncus,  admifcctur  unafympi  violati. 
Calidus  mane  &  velperi  forbcndus  datur ,  codem  fervato  ordine ,  qui  folet  in  ejufcemodi  po- 
tionibus  obfervari ,  fudorem  fi  quis  fubordiatur  detergendo.  Conceditur  ab  initio  efus  pulli 
gallinacei  exigui ,  &  fcrvatur  ideni  ordo  qui  in  ufu  Guajacan ,  &  bibunt  aquam  aut  decodum 
fimplex  quod  modo  defcripfimus.  Earationecuratur  omnegenusmorbi  gallici ,  atqucalije 
ctiaminfirmitates,  qux  ufuGuajaciaut  Chinas  curarifolent.  Fit&ahus  fyrupus ,  hoc  mo- 
do  :  SarcaparilljE  odo  uncia:  concifje  &  confradse  in  odo  aqu.'E  fcxtariis  ad  fex  conftmitio- 
nem  coquuntur  •,  in  binis  qui  fupererunt  fextariis ,  faccharilibrxiv.  injiciuntur,  fitque  fyru- 
pus  ut  moiis  cft.  Hujus  uncise  tres  mane  &  totidem  vefpcri  fumuntur  •,  prandium  cfto  e  cibis 
boni  fucci,  c(xna  fobria,  potus  ex  aqua  SarcapariUse  fimplici.  Eo  utantur  donec  abfumtus  fit, 
quotemporeadfuancgotiaperagendaegredinonvetabitur.  Curat  hic  fyrupus  plerofquc  e 
morbis  fupra  didis  fine  moleftia. 

IdemXimenesj  delpecie  Sarcaparilla:  c\mmwocint ,^auhmecatl.\nco\'S.TaHgmtla7ivo-- 
cant  hanc  herbam  Cocoz,capatli  five  Cocoz,ticpalancapatli ,  Mechoacani  Yz,huatz,oz  qux  eft  fpe- 
cies  Sarcaparillx  peregrina,  habens  radices  furculolas,  e  quibus  faliunt  caules  volubiles, 
cum  horridis  fpinis  &  multis  capreolis ,  foliaejusfunt  fmiiha  ocymo  acuminata  &.  curtata 
cum  ccrtis  Ixvitatibus  &  nervulis  qui  difcurrunt  per  longitudinem  •,  nullum  fcrt  fcmcn  •,  pol- 
letcifdcm  facultatibus  quibus  cxterse.  Reperituradradices  Vulcanihaudlongeipago  At- 
latlaluca  oranino  fimilis  planta ,  verum  radiccs  funt  tenues  &  fibrie  graciles.  Sunt  qui  oranes 
has  plantas  referendas  putent  ad  Ipecics  Chime ,  verum  quia  radiccs  plurimum  dilferunt ,  ma- 
gis  credendum  eft  fui  generis  efle  plantas ,  hcet  figura  foliorum ,  caulium  volubilitate  &  ca- 

B  z  prco' 


j2  GeorgI     MarcgravI 

preolis  conveniant.  Suntfiigidje  &  ficcae  omnes,  &licet  non  omnes  adftringant ,  funtta- 
menutiles  contra  dolorcs  junaurarum  &  alios  quofvisnatos  eluevenerca:  &  ad  fudores 
ciendos :  inveterata  ulcera  fananda ,  &  morbos  pertinaces  &  chronicos  -,  advcrfus  vitia  qnx 
nervis  accidunt  •,  plurefque  infirmitates,  ut  vulgo  jam  notiffimum  eft.  Idem  Ximenes :  Qiiau- 
timecapatliillafpecies,  cujus  radices  in  Hifpaniam  transferuntur ,  fcrtfoiia  grandia  figura 
cordis,  caulesvolubiles&fpinofos,  radicem  furculofam,  fruftum  producit  nullum :  ob- 
tinet  multos  capreolos ,  qui  illi  ex  omnibus  partibus  enafcuntur.  Nafcitur  in  campis  Toto- 
pec  &  Miztitlan ,  verum  optima  creditur  quse  provcnit  in  Hondura ,  &  potiflimum  infertur 
Europx. 

C  A  P.     VIII. 

Camam.  Immbqy.  Althece  jpecies.  Caram.  Semperyivum  marimm 

hacciferum.  Icipo.  I^erexxil. 

CAmarv  plantadiaaBrafilienfibusj  Solani  veficariieft  fpecies.  Ex  radice  parva,  al- 
ba ,  multis  filamentis  circumdata ,  enafcitur  caulis  fatis  craffus ,  quadrangularis ,  no- 
dofus,  viridis  ,  pilis  albis  vefti- 
tus ,  qui  in  multos  fe  cxpandit  ra- 
mos  itidem  nodofos ,  qui  &  ra- 
mulos  profundunt,  ut  plurimum 
binos  fibi  appofitos  :  ad  nodos 
folia  nafcuntur  duo  vel  tria ,  di- 
lute  viridia ,  ad  ta£tum  mollia, 
longis  pediculis  innitentia  •,  figu- 
ra  cordis ,  craflb  modo  in  ambi- 
tu  dentata ,  fimilia  foliis  noftra- 
tis  folani  veficarii.  Ad  exortum 
foliorum  in  proprio  pediculo,  ex 
thecula  rotunda  prodeunt  flofcu- 
li  parvi  pallide  flavi ,  unica  qui- 
dem  parte  conftantes,fed  in  quin- 
quc  angulos  expanfi  ■,  intra  flo- 
rem  funt  quinque  macula;  ob- 
fcure  purpurcae  quafi  ungues ,  & 
quinque  ftaminula  itidem  pur- 
purea.  Qi.iidam  flores  tantu  qua- 
tuor  angulos  habent ,  &  totidem 
maculas.  Flofculi  fe  claudcntes 
ftellam  quadrangulare  vel  quin- 
quangularem  exade  referunt . 
Poft  quos  fequitur  frudus  pallide 
flavefcens  ,  cerafi  magnitudine, 
foIUculo  inclufus  modo  noftra- 
tis  Halicacabi  frtidus  •,  nimirum 
pcntagono ,  turbinato ,  cujus  an- 
guli  lineis  purpureis  intexti.  Pe- 
diculus  fruftus  haud  ita  longus 
&itidempurpureus.  Fruftusco- 
meditur  &  eft  fapore  fere  ut  noftras  Halicacabus.  Hcrbacoaafervitlavandis  cruribus. 

I N I M  B  o  Y  Brafilienfibus  •,  fpina  illa  quae  fert  lobos  illos  echinoides  Car.  Clufio  memora- 
tos:  in  cynoflaathi  magnitudinem  cxcrefcif,  caudex&ramulipleni  fpinulis  hepatici  colo- 
ris,  lignumautemintusmedullofuminftarfambuci.  Habetin  quolibct  ramo  multosramu- 
los  dircfte  oppofitos  -,  in  ramulis  porro  folia  itidem  oppofita  a  quatuordccim  ad  viginti  in  u- 
no  ramulo,  qui  intcr  quodlibet  par  foliorum  duobus  munitur  aculcis.  Sunt  autcm  folia 
lcctc  viridia ,  fplendentia,  fere  cylindracea,  &  unum  circitcr  digitum  longa.  Flores  fertin 
fpicamcongcftoslutcolos.  Hosfequunturlobifpinofi,  hirfuti ,  coloris ,  cummaturucrunt, 
hcpatici ,  in  quibus  fingulis  contincntur  duo  globuli  durifllmi ,  cincrci  coloris ,  glabri  & 
fplcndentes  ,  qui  quaflato  lobo  ftrcpitum  edunt :  nuclcus  intcriorcx  albo  flavus ,  amari  iapo- 
ris ,  inftar  Lupinorum.  Lobus  autcm  pcr  maturitatcm  diflllit  &  efflindit  globulos. 

Althe^ 


H  I  S  T  O  R.     P  L  A  N  T  A  R  V  M     L  I  B.     I.  13 

AlTH  E  iE  fpecics.  Caulis reaus ,  tcrcs ,  uno  latere ruffefccns ,  ad duorum  aut  trium  pc„ 
dum  afllirgit  altitudincni ,  ramis  multis  hinc  indc  cxplicatis  •,  folia  fingulatim  pofica  in  pedi. 
culotrcsautquatuordigitoslongo,  in  tres  vel  quinque  lacinias  fcfta ,  craffe  in  ambitu  fcr- 

rata ,  nervis  &  venis  ruftefccntibus ,  fupcrne 
faturate  viridia  ,  inferne  incana  ,  hirfuta  & 
ad  tadum  moUia.  Ad  caulem  propc  cxor- 
tum  foliorum  &  in  fummitate  caulis  &  cx- 
trcmitatibus  ramorum  provenit  flos  cgrcgic 
incarnatus ,  conftans  quinque  foliis ,  ftami- 
ncqucinmedio  incurvato.  Florcm  fequitur 
femen,nimirum  tot  triangularcsjiifpido^,  ad- 
ha:rentcs  capfulx  gryfei  coloris ,  juxta  fc  in 
orbem  pofitce  ,  quot  folia  flos  habuit :  in  qui- 
bus  femcn  triangularc ,  fubrotundum ,  &  fi- 
gura  lunK  gibbx ,  coloris  gryfei ,  magnitu- 
dinefarris. 

C  A  R  A  R  V  Hcrba  dida  Brafilienfibus.Lu- 
ritnnis  Bredos ,  eflfpeciesBliti.  Ex  radice  al- 
ba ,  fatis  crafla ,  multi  prodcunt  caules ,  ab 
unoadquatuorpcdesalti,  cum  foliisfimili- 
bus  Blito ,  qux  interdum  quafi  farina  vidcn- 
tur  afpcrfa.  In  fummitate  fert  fiofculos ,  viri- 
dcs  fpicatim  congeflos  ut  in  Biito.  dchinc  fc- 
men  provcnit  minimum,  inflar  feminis  pa- 
paveris  minoris ,  rotundum  ,  paulum  com- 
prefTum  ,  nigcrrimum  ,  fplendens ,  pelUcu-. 
Ix  gryfeo  fufcs  inclufum. 

Hcrba  olcris  loco  coquitur  ut  Bcta  aut  A- 
triplex ,  eftquc  boni  faporis  &  cito  mollef-. 
"  cit  cum  coquitur. 

Annotatio.  Fr.  Ximenes  fcribit  in  Nova 
Hifpania  repcriri  multas  fpecies  Atriplicis, 
tam  filvcftres  quam  hortenfcs ,  quas  Mcxi- 
cani  gcneratim  vocant  Hmtiqutlitl  &  Hifpa- 
ni  corrupto  nomine  Quilites  •;  &  fludiofe  ad- 
modum  colunt  in  fuis  liortis ,  jprxCemm  qium  voczntTlapalhmhqmiitl,  qux  radiccm  Iiabct 

groffam  ,  brevem  ,  fibrofam  •,  caulcs  roffos, 
folia  oblonga  &  per  interna  fcrrata ,  ejufdem 
coloris ,  qux  cofta  manducantur  &  fimt  grati 
faporis,  addito  olco&aceto. 

An  fempcrvivum  marimm  bacciferum  ?  In 
fefquipedalem  aut  ma)crem  altitudinem  afTur- 
gunt  multi  caules ,  digitum  craffi  ,  lignofi,  fra- 
gilcs,  teretcs,  foliiscircumcindi,  co  modo 
quo  Braflica  folet  aut  potius  Portulaca:  quas 
funt  egregie  viridia ,  craffa,  fucculenta,  fig^- 
ra  foliis  Portulacx  firailia ,  verum  longe  ma- 
jora  &  magnam  Acetofam  aequantia,  Inter  fo- 
ha  in  fingularibus  pcdiculis  prodeunt  fiofculi, 
quinque  foliis  conflantes ,  uno  latcre  in  am- 
bitu  fcrratis ,  albi  coloris ,  figura  caryophyl- 
lorum.  Florcs  fequuntur  bacca; ,  magnitudi- 
ne  oliv2s  ,  nigrx  ,  fplendentes  ,  fucculents, 
carnem  habcntes  inflar  nigrorum  ccraforum, 
multam  •,  &  nucleum  in  racdio  inflar  pruni, 
nullius  apud  incolas  ufus. 

Radix  longa ,  reda  ,  uno  latere  multa  fila- 
menta  coacervata  habens ,  hgnofa ,  albicans, 
fed  intus  fubflava. 


B  ^ 


Ici- 


14  GeorgI     MarcgravI 

Iciro  Brafilienribus ,  cujus multK funt fpecies :  circumvolvit fc arboribus.  Lignumcjus 
lentum,  vimineum  ,  corti- 
ce  cinereo  :  foUa  dilute  vi- 
rentia ,  hinc  indc  in  ramulis 
pofita,  cofpicuisvenistranf^ 
verfim  prxdita ,  quatuor  cir- 
citerdigitos  longa,  acumi- 
nata.  In  ramulorum  extre- 
mitatibus  multi  prodcunt 
flofculi ,  conftantcs  quinque 
foliolis  albis  ,  deorfum  in- 
curvatis-,in  medio  autem  ha- 
bent  multa  ftaminula  colo- 
rislutei,  odoris  funt  fuavis. 
Poft  flores  fequitur  fruftus. 
quem  tamcn  ah  Authore  nofiro 
defcripum  non  inveni. 

Annotatio.  Dubito  an  hsec 
planta  fit  eadem  cum  Afurtt. 
quA  quamrr.Ximen.ita  de- 
fcribit.  Radices  agit  longas 
&  per  intervalla  tuberofas; 
e  quibus  faliunt  multi  cau- 
les,  qui  fubeunt  arbores  & 
eifdem  fe  applicant :  fert  fo- 
iia  inftar  aurantiie  mali ,  flo- 
res  albos  &  minutos  ,  fru- 
£tum  nuilum.  Decoftumra- 
dicum  hauftum  mitigat  do- 
lores  e  lue  venerea  natos  •,  & 
eft  utile  Contra  impeditam 
movendi  facultatem. 

Perexxil  Lufitanis  •,  Cri- 
thmum  marinum  non  Ipino- 
fum  pofles  vocare  :  lemipe- 
dales  aut  paulo  longiorcs  caules  adipifcitur ,  teretes  ,-nodofos ,  rufefcentes ,  partim  humo  in- 
cumbentes,  partimnonnihilfeerigentes.  Ad  fingulos 
nodos  duo  aut  quatuor  folia  habet ,  hilTopi  aemula ,  fed 
craftioraacnonnihilcarinata,  oppofita.  Superius  au- 
tem  capitulum  oblongum  five  ovale  eft,  albumutin 
Trifolio  fere ,  pro  flore ,  habens  in  fe  aliquot  ftami- 
nula  parvula  crocei  coloris. 

Planta  eft  fucculenta.  Folia  &  brcves  ramuli  decer- 
pti  ac  parum  codi  fupcrfufo  aceto  tanquam  muria , 
condiri  &  fervari  pofllmt ,  &  quando  libet ,  cum  carni- 
■  bus  aut  pifcibus  edi.Bene  fapiunt  ac  niagni  seftimantur  a 
Lufitanis :  excitant  cnim  appetitum ,  movent  urinam 
&  aperiunt  vifcerum  oppilationes. 

P  L  A  N  T  A  {cui  AuBor  nomen  non  adfcripjit)  trium 
pedum  altitudinem  acquirit ,  multos  caules  ex  una  ra- 
dice  protrudens :  qui  crafli ,  intus  medullofi ,  uno  la- 
tcre  fufci  ,  altero  Virides ,  alternatim  proveniunt  ra- 
muli&folia,  f:x,  feptem  &  ofto  digitos  longa,  Ixte 
viridia  ,  acuminata  ,  fplendentia ,  paulum  rugata ,  in 
ambituminimisdentibusfcrrata.  Plorcs  enafcuntur  in 
pcdiculis  duos  digitos  longis  ,  figura  cornu  vcnatoris, 
plus  duorum  digitorum  longitudinc ,  eximii  rubri  co- 
loris  ,  intus  cavi :  ex  concavitntc  autcm  prominct  fta- 
mcn  cx  albo  incarnatum,  habcns  apicem  magnum,  fuf 
cum,  pilisalbis.  Poft  florcs  fcquunturpomarotunda,' 

ftriata 


HisTOR.  Plantarvm  Lib.  I.  15 

ftriata  Lit  poma  Amoris  j  intiisdiltindautcapitapapaveriSj  femenquoque  minimum  &  fuf- 
cum  continentia. 

C  A  p.     I  X. 

Amhujaemho.  Caacicajeu  ^heps  major.  Marmhmm,  Imiommata, 

fetica.  Ifecacoantia, 


A 


Mbvyaembo  Brafilienfibus •,  Herba  fcandens,  qux  aliis  plantis & fruticibus fe  cir- 
cumvolvit,  caule  fuoiarmentofoinftarClematidis.  Hinc  inde  ad  caulem  enafcuntur 

folia  unum  atque  al- 
tertim ,  in  quoru  me- 
dio  pedieulus  longus 
contincns  folium  fb- 
litarie  pofitum ,  func 
aute  folia  figuracor- 
dis ,  lata ,  nervo  craf 
fb  in  medio  &  venis 
obliquis  decorata,  di- 
lute  feu  fere  pallide 
-  viridia  (quafi  paulum 
albcdinis  viriditati  ef- 
fet  admixtum . )  H inc 
inde  quoque  fert  flo- 
rem  egrcgics  &  pcne 
mirabilis  ftrudurcE  ; 
habet  cnim  figuram 
ventriculi  humani,  & 
eft  magnus  ,  quippe 
logus  abfque  procefl 
fu  i&  caulc  fcx  digitos 
ferc,  pediculus  floris 
curvatus  cft,fpitham5 
longus,viridis&  ftrio- 
fus,  rcpra;fentans  dex- 
trum  feu  interius  ori- 
ficium  ventriculi  hu- 
mani,  pylorum  didtij 
ab  alia  extremitate 
proceflu  habet  qua- 
tuor  digitos  Jongum, 
figura  coUi  cygni  cle- 

vati ,  fed  in  extremitate  retrorfum  inclinatum,  reprjefcntans  orificium  finiftrum  ventriculi  feu 
fuperiuscardiadiaum.  Secundumlongitudinem  autem  proceflhs  ille  fupcrius  apertus  feu 
fiffus  cft.  Ventriculo  huic  adneftitur  fcu  defuper  incumbit  tenuis  membrana  obrotunda ,  du- 
plae  latitudinis  quara  hnperialis ,  innumeris  venulis  rubris  varie  intertcxta  haud  malc  rcfcrens 
hepar  humanum  ventriculo  incumbens.  Totus  flos  coloris  ex albo  flavefccntis,  venisru- 
bro-purpurcis ,  majoribus  fecundum  longitudinem  ,  minoribus  fecundum  latitudincm,  in- 
tertextus,  &  intervenas  quafirubro  purpureo  punftulatus :  nuUius  tameneftodorismani- 
fefti. 

C  A  A  c  I  c  A  {alia  tamen  ab  i/la  quam  AtiBor  ante  defcripjit)  Brafilicnfibus,  Peplis  major  flof^ 
culis albis.  Ex  radice  alba ,  lignofa,  ladefcentc,  paulo  majori  fcmipedc ,  multi prodcunt  cau- 
les ,  teretes ,  nodofi ,  virides  ,  uno  latere  rufcfccntes  multis  ramis  donati ,  qui  partim  humi 
jacent ,  partim  ftant  ercfti :  ad  nodos  cauliurn  ,  &  in  ramulis  bina  folia  oppofita  rcperiuntur, 
in  ambitu  fubtiliter  ferrata  3  ramulorumpaulominoraiisquxad  caules.  In  extrcmitate  cau- 
lium  &  ramorum  multi  nafcuntur  flofcuh  fubtiliflumi ,  albi ,  quatuor  foliolis  conftantcs:  quos 
cxcipit  triangularis  capfula ,  in  qua  femen  [quod  Author  non  dcfcribit.)  Tota  plnnta  copiofc  la- 
ftefcit,  quodlac  commendatur  a  Lufitanis  ad  oculorum  rubedincm  &  dolorcm  nufcren- 
dum.  Vide  Caroltun  Clufium  Rar.  Hiftoriar.  hbro.  vi.  capitc  xi.  &  Dodon.  iibro  xii, 
capitcxviii. 

Mar- 


l6  G  E  O  R  G  I      M  A  R  C  G|S.  A  V  I 

MarRVBIVM',  (quomodo  hticplmtA  h  Brafdienfibm  appelktur  ab  AuUore  mtatum  non  in- 
vem.)  Planta  hxc in duorLim  aut  trium pedum altitudineni  af- 
furgit ,  caule  ftriato ,  nodofo  ,  lcniter  hirfuto  :  ad  fingulos 
nodos  ramuli  tres  aut  quatuor  proveniunt  ■,  ut  &  folia  •;  quo- 
rum  antiquiora  fimilia  funt  Marrubii  pannionici  Car.  Clu- 
fii  foliis  ,  in  ramulis  autem  junioribus  Marrubii  vulgaris. 

Fert  flofculos  verticillatim  pofitos ,  coeruleos ,  tribus  folio- 
lis  conftantes.  ^iodmm  femen  fuhfequatur  ah  AuSlore  frodi- 
tum  non  inveni.  Tota  planta  fuavifllmum  odorem  Marrubii 
fpirat ,  &  ad  taftum  eft  glutinofa. 

Plantahisc  {cui  Author  nomen  non  adfcripft)  caule  quadra- 


to ,  pilofo ,  partim  ferpit «  partim  afllirgit ,  bina  folia  fibi  op- 
pofita  habens ,  longo  pediculo  innitentia ,  urtica;  aemula ,  den- 
tata,  fedobtufiorainextremoambitu.  Ad  fingula  paria  pe- 
diculorum  foliorum  ,  aUuspedicuIusIongus  exit,  capitulum 
habens  onuftum  flofculis  oblongis  galeatis ,  faturate  purpu- 
reo-brunnis  :  faturatioribus  quippe  violis  martiis  ,  odoris  fere  ut  Camaratinga. 

I E  T I  c  A  Brafilienfibus  •,  Congenfibus  ,^iquoaquianputu ,  Lufitanis  Batata.  Caule  far- 
mentofo ,  knto ,  viridi ,  tcnui ,  fuper  terram  ferpit ,  femper  nova  filamenta  ingerens  terrse ,  ex 


quibus  novx  radices  generantur.  Vnius  aut  duoriim  dlgitorum  intcrvallo  diftant  pcdiculiiii 
caulc  ab  inviccm ,  quorum  quilibct  duos ,  trcs ,  quatuorve  digitos  longus ,  in  exortu  incurva- 
tus ,  folium  fuftincns  figura  cordis ,  ut  vulgo  pingitur ,  vcl  ctiam  ad  latcra  auriculas  habcns  ut 
Icticucu.  Foliafuntdilutcviridia  fuperius  &  infcrne  quafi  cancfccntia.  Nec  florcm  fert  ncc 
frudum,  fedtranfplantaturfcindcndo  intaIcoIasradiccm&  imponcndo  tcrrx ,  itacnimco- 
piofifllme  augetur.  Radices  multas  agitunuscaulis,  varise  figurx^,  quxdamenim  quatuor, 
quinquc,  fcx  digitos  longcc ,  inftar  rapi  craflx ,  quxdam  rotundx ,  alix  altcrius  figurx :  colorc 

liint 


HlsTOR.     PlANTARVmLib.     I.  ly 

funt  exterius  albo  flavefcente ,  interius  albifllmo  :  prsbent  dc  fe  fuccum  laaeum.  Coquun- 
tur  aut  fub  cineribus  aflantur ,  funtque  optimi  faporis  &  pra^ferendaenoftrisrapis.  Batatare- 
cens  contufa  &  affufa  paucula  aqua  atque  macerata  ,  feipfam  fermentando  ,  fit  potus ,  quo 
Brafilienfes  utuntur.  Quxdam  funt  rubri  coloris  per  totam  fubftantiam ,  ac  coda:  tingunt 
manus  csruieo :  Cuticula  eft  obfcure  rubra ;  cultro  concifa  nigrefcit  inftar  atramenti  fcri- 
ptorii. 

IpecAcoanha  Brafilienfibus ,  ex radice fpithama;  longitudine & ampliori ,  flexuofa, 
nodofa  feu geniculata ,  multis  filamentis  lateralibus  prxdita ,  qua;que  corticem  habet  fub-' 

ruftum  inftar  Tormen- 
tilliE  ,  interius  autem 
alba  eft,  ac  in  medio 
habens  mcduUam  ,  a 
qua  reliqua  fubftantia 
viridis  radicis  detrahi 
poteft,  medullaquc  re- 
moveri  •,  progeneratur 
unus  aut  alter  caulis 
femipedalis  aut  paulo 
longior ,  teres ,  ligno- 
fus ,  lentus  ,  coloris  ci- 
nerefcentis;partim  ter- 
rae  incumbens ,  aliasq, 
radices  agens ,  partim 
furredus.  In  uniufcu- 
jufque  hujus  fumitate 
fex ,  feptem  aut  odo, 
ut  plurimum ,  folia  in- 
fident  ,  modo  Herbx 
Paris ,  fuperius  fatura- 
te  viridia ,  inferius  di- 
lutiora ,  nervo  uno  fe- 
cundum  logitudinem 
&  multis  vcnis  tranf^ 
verfis  prsdita  inftar  fo- 
liorum  Lupini ,  ad  ta- 
ftum  ut  folia  Afari,  fed 
molliora.  Emediofo- 
liorum  inproprio  pe- 

diculo  enafcuntur  decem ,  duodecimautquindecimflofculiin  capitulumcongefti,  parvuli,  • 
albi,  quinquefoliolisconftantes&totidemftaminulis  albis.  Poft  flores  fequuntur  totidem 
baccx  brunnae  feu  faturate  laccx  coloris ,  magnitudine  cerafifylveftris :  bacca  continet  intus 
pulpam  albam,fucculentam  cti  duobus  granis  feminis  duris.flavefcentibus,  Icnticularis  figurx. 
Radix  efFoffa  in  umbra  non  Sole  ficcari  debet ,  recens  ut  &  ficcata  fliperamari  faporis  pun- 
git  linguam  fua  acrimonia ,  proinde  calidam  in  fecundo  gradu&ficcam  judico.  Facultatem 
habet  abftergendi ,  meatus  expurgandi  ac  infarftus  exfolvendi. 

Amat  planta  humidas  fylvas  &  in  hortos  tranflata  nullum  fumet  incrementum ,  quia  amat 
fylveftria.  Vfus  radicis ,  dragma  una  aut  altera  contunduntur ,  ac  in  poculo  vini  aqua  mixti 
pernoftemmaceranturj  mane  leniter  ebulliantur  ac  percolentur ,  bibitceger,  pervomitum 
&  fecefTum  purgat ,  &  non  folum  in  dyfenteria ,  fed  etiam  in  affe£tibus  ventriculi  datur  opti- 
mofucceffu.  Quo  autem  recentior  efl  radix  eo  fortior.  In  quibufdam  plus  fuperne  quam  in- 
fcrne  purgat. 

C  A  P.     X. 

Zmzji)er.  Mucum.  hinomlmtce.  Ihati. 

^  £  I N Z I E E  R  {c[u<&  planta  non  ■videtur  Brafdu  naturalis  fed  ex  Indta  huc  traduEla)  caulc 
'^-'  haud  craflb  afTurgit  in  pedalem  aut  etiam  fcfquipedalem  altitudinem  •,  folia  habet  xiphii 
feu  gladioli ,  minora  tamen,  qualis  &  caulis.  Radix  non  eft  fimilis  Iridi  neque  crefcit  talimo- 
do;  fed  ad  quindecim,  fedecim,  plures  pauciorefve  digitos  continua:  crefcunt ,  qux  dein- 

C  defra- 


is  GeorgI     MarcgravI 

de  fi-a£lura  diftinguuntur ,  alioquin  conftitucntes  radicem  planam  latam.  Rccens  eft  cxterius 

coloris  inftar  lythargyri  auri :  intus  vero  flavcfcit^  viridis  faporis  eft  fortioris  quam  ficcata  quje 

ex  India  affertur ,  quje  cEtate  corrupta  •,  noftra 

hxcoptimaeft.  Quando  cum  caule&folio 

tranfplantatur ,  folia  decidunt  &  poft  trime- 

ftre  demum  fpacium  nova  generantur-,  ideo 

fine  caule  fola  radix  plantanda  ,  nam  facile 

crcfcit.   Habui  intcrdum  integram  radicem 

parieti  appenfam  ,  quae  ibi  progcrminavit  ad 

duorum  digitorum  longitudincm.  Februario 

&  Martio  tcnx  commifi  &  item  egregie  cau- 

iem  &  folia  protulit.  Magna  quantitate  hic 

faccharo  conditur. 

Annotatio.  Vide Garziam ab Horto 
lib.  I.  cap.  xLi.  Aromatum  Hiftor.  &  quae 
Car.  Clufius  &  Vir  dodiftlmus  apud  etuidem 
de  hac  planta  annotavit. 

Fr.  Ximenss.  Quod  Mexicani  vocant  Chil- 
ti ,  Orientis  Arabes ,  Turcs  &  Perfae  dicunt 
Ginz,ihu  ,  ofiicinx  Ginsjtber :  du3£  autemillius 
reperiuntur  fpecies  •,  quarum  una  dicitur  mas, 
altera  fcrmina  Mas  habet  folia  magis  afpera 
quam  Gingibcr  &  craflriora,verum  ejufdcm  fi- 
gurjE:  radicem  quoquemajorcm  &  craflio- 
rem  ,  fiporis  acris  &  aliquantum  amari :  u- 
furpatur  adverfus  afFedus  ventriculi  &  inte- 
ftinorum  e  caufa  frigida  ■,  contufam  &  irriga- 
tam  oleo  e  Coco  applicantparti  dolenti ,  eft 
fingulare  remedium :  prodeft  itidcm  adverfus 
potiones  vcnenatas ,  &cum  oleo  jam  di£to 
mixta  imponitur  vulncribus  venenatis ,  caquc 
fanat  •,  dicitur  majoris  efle  eflicacicE  quam  foe- 
mininum.  Indigense  Philippinarum  confi- 
ciunt  ex  illo  vinum  quoddam  medicatum. 

Fcemina  eft  vulgare  Gingiber :  herba  cft  duas  tertias  partes  ulnas  longa ,  habens  radices  ple- 
nas  nodis  &  tuberibus ,  atque  decuflatas ,  e  quibus  enafcuntur  caules  fimiles  cannis ,  cum  fo- 
his  longis  &  anguftis ,  fimilesLilio,  &  infummitate  eorum  capitefla,  haud  difllmilia  Stx- 
chadi.Nafcitur  pene  in  omnibus  Americce  provinciis  ubi  feritur  &  propagatur  tam  pcr  femen, 
quam  per  vivam  radicem :  namquodfpontenafciturvfleeft.  Colitur  autem  in  folo  pingui& 
bene  ftercorato  atque  culto ,  fubumbraarborum:  in  terris  calidis  menfe  Martio,  dividun- 
tur  radices  in  partes  pollicis  magnitudine ,  quce  diftantia  quinque  aut  fex  digitorum ,  in  fcro- 
bes  altas  fingulx  difponuntur  &  terra  opertse  ftatim  rigantur  ,  &  poftea  bis  fingulis  feptimaniSj 
ubi  autem  prodierunt  diligenter  mundandje  funt  &  folum  iarriendum ,  ne  detrimentum  ca- 
piant:  radices  quotannis  coUiguntur  ubi  folia  aruerint ,  quodfere  fit  initio  lanuarii:  dcmi- 
tur  autem  exterior  cortex  &  conjicitur  in  muriam ,  &  hora  aut  fefquihorio  maceratam  expo- 
nunt  Soh  tantumdem  temporis  •,  tum  fub  tedo  fuper  ftoreas  coUocatur  donec  omnis  humidi- 
tas  fuerit  confumta ,  nifi  forte  opus  fuerit  iterum  aut  tertio  exponere  Soli. 

Herba  {cui AuBornullumnomcn adfcripjit')  in duorum aut trium  pedum  altitudinem  af 
furgit ,  caule  lignofo  ,  tercti :  radicc  lenta ,  alba ,  filamentofa.  Caulis  autcm  in  ramos  fe  pan- 
dit ,  qui  alternatim  oppofita  habcnt  folia  alata ,  unum ,  duos  aut  paulo  plus  digitos  longa-, 
nimirumquxhbetalacontinetduodecimautplura  paria  foliorum  viridium  ,  fimUium  foliis 
Herba;  Vivx.  Ad  quemhbet  exortum  alarum  prodit  flos  brevi  pcdicuio  innixus,  Iuteus,quin- 
qucfoliisconftans,  quorumduo  reliquis  minora ,  fine  odorc.  Poft  florem  fcquitur  filiqua 
comprcfla,  duos  aut  tres  digitos  longa,  fcmen  continensut  in  Hcrba  Viva. 

H  E  R  B  a  (cujm  nomen  AuBor  nofier  nonfrodit)  in  novcm  aut  dcccm  digitovum  altitudincm 
afllirgit  jinftararbufculjein  multosramos  expanfa.  Folia  fcrtaltcrnatim  fibiinviccm  oppo- 
fita  &  Rorifmarini  foliis  fimilia  ,  fcdinodora:  flofculos  fuperiosin  ramulisalbos,pai"VuIos, 
PoIygonatiE  xmulos  &  codem  modo  difpofitos  ,  radix  tcnuis,  albicans. 

M  V  c  V  N  A  Brafilicnfibus :  caulc  farmentofo,  fatis  craflb,  lento ,  altas  afccndit  arborcs  & 
implicatferamis:  in  quohbet  pcdiculo  duos,  trcs  autquatuor  digitos  longo,  triaubique 

folia 


HiSTOR.    Plantarvm    Lib.    I. 


19 


foliafibiinvlccmapponuntur,  phafeoloruminore ,  oblonga  nimirum  tresaut  quatuordi- 

git.  nervo  &  venis  obliquis  prxdita, 
fuperius  faturate  viridia,  infcrius  albi- 
cantia  &  fubtililfima  lanugine  ad  ta- 
dum  fericum  sequantia.  In  pediculo 
tres  quatuorve  digit.  longo ,  qui  fupc- 
rius  in  plures  breviores  dividitur ,  pro- 
veniunt  iiores  quatuordecim  aut  fede- 
cim  juxta  fe  ,  calicibus  infiftentcs  in- 
ftar  filiqiiarum  pifi:  figura  floris  eft  qua- 
fi  dnx  filiqusE  pifi  apertae ,  una  alteri  in- 
ferta  eflent :  nam  quinque  foliis  conftat 
flos  quilibet  ,  quorum  quatuor  duos 
digit.  fingula  longa  ,  quintum  unum 
digit.  fine  odore ,  coloris  flavi  ■,  in  me- 
dio  ftamen  fiftulofum  pallidum ,  fupc- 
rius  multipliciter  divifuminfila,  quo- 
rum  quodlibet  apicem  habet  fufcum. 
Flores  fequuntur  filiqua; ,  fpithamam 
longx  aut  etiam  longiores ,  tres  digi- 
tos  circiter  latcE ,  exterius  rugofx ,  ut- 
pote  fetis  pungentibus,  ruffis ,  prsditx-, 
qu3E  non  folum  adhsrent  &  pungunt, 
fed  etiam  puftulas  ardentes  excitant, 
quae  vix  oftiduo  fanantur  &  infigncm 
excitantpruritum:  filiqux  maturae  ex- 
terius  nigrefcunt  &  aperiunt  fe  atquc 
difllliunt :  interior  earum  fuperficies  eft 
inftar  matris  perlarum ,  alba  ,  fplendi-. 
da  &  quafi  polita :  in  qualibet  conti- 
nentur  ut  plurimum  tres  phafeoli  orbi- 
"cularcs,  comprefli,  coloris  luridi,  cuni 
femilunari  macula  nigra  in  uno  latere. 
raajores  verticello.  Ploretplerumque  menfe  lunio  &  luUo.  Frudus  cum  filiquis  convenit 
cumanagyride  Car.  ClufiiRar.  Plantar.  Hiftor.  pag.  93. 

Annotatio.  Fallitur  Audor  quod  judicet  ciunfruauA- 
nagyridis  convenirc ,  utexcomparatione  liquidoapparet.  Memi- 
nit  autem  hujusfruftus  Clufius  Lib.  11.  Exoticorum  cap.  xi.  & 
fcribitfelobosrecentesaccepifleePernambuco  Macouna  appel- 
latione  infignitos  •,  feque  phafeolos  tcnx  commififle  quorum  unus 
tantummodo  germinaverit  ,  &  in  binorum  cubitorum  altitudi- 
nem  excreverit :  fed ,  inquit ,  quum  ferius  gcrmioaflet ,  ad  frugem 
pervenire  non  potuit  &  prxmatura  hyems  corrupit  antequam  ul- 
lum  Floris  etiam  rudimentum  dare  poflct. 

Herba  hxc  {cuimmen  Au^or  non  adfcrippi)  humi  ferpit  caule 
cavo ,  qui  hinc  inde  folia  obtinet  in  longis  pediculis  pofita ,  cordis 
figura  atque  Smilacis  semula.  Plos  albus  ,  magnus  ,  inftar  orbis 
menfarii  minoris ,  uno  tenui  folio  conftans ,  in  quinque  angulos.- 
expanfo  ,  fubftrata  pallida  ftella  quinquangulari.  Sinc  odorecft, 
nec  ladefcit  hjec  planta. 
Herba  {c^ii/xm  AiiBor  nonnomimt^  longe  ferpit  caule  fuo  farmcntofo ,  cincreo,  paulum 
pilofo  •,  qui  duorum  circiter  digitorum  intervallo  folium  habet  brevi  pediculo  infidens ,  qua- 
tuor  plus  minufve  digitos  longum ,  figurce  cylindraccx,  nervo  fccundum  longitudinem  & 
venis  aliquot  obliquis  confpicuum,  paUideviridiscoloris.  Propc  quodUbet  autem  foliuni 
cxoritur  brevior  pediculus ,  fuftinenstriafoUolafiguracordis,  quibusinfidet  flos  campanu- 
1$  figura ,  albus ,  & in  medio  fex  ftamina  alba  habcns ,  apicibus  umbra:  coloris.  Nigrita:  An- 
golenfes  hic  vefcuntur  foliis  &  floribus. 

I B  A  T  i  Brafilienfibus ,  planta  caule  farmentofo,  cxterius  cinerco ,  intcrius  viridi,  fpongio- 
fb ,  longe  humi  ferpit ,  aut  aUis  plantisfe  implicat.  Folia  femper  fcrt  bma  in  fuis  pcdiculis  fibi 
oppofita ,  figura  cordis  quando  vetuftiora,  oblonga  cum  juniora ,  moUia  fubhirfuta,  exterius 

C  2.  paulum 


20  GeorgIMarcgravI 

paulum  incana.  in  caule  quoque  multos  ramulos  furredos  folitarios ,  cum  fimilibus  foliis  ap- 

pofitis.  Fiofculos  fert  copiofosad  cujuflibet  folii  pediculum,  varionumero,  fmepropriis 


pcdiculis:  quilibetautemconftat  quinque  folioiis&  ftellam  quinquangularem  apte  repra:- 
fcntat :  in  medio  liabet  obtufum  ftamen ,  haud  elevatum ,  cum  coronula  quadam :  totus  eft 
pallide  lutcus,  interius  umbratus ,  inodorus.  Hinc  provenit  frudus  oblongus ,  ovalis ,  in  ex- 
tremitate  acuminatus ,  magnitudine  ovi  gallinacci  aut  anatini ,  ex  viridi  fubflavus ,  quando 
maturus ,  habcns  corticem  craflTiorem  aurantiis ,  cxtcrius  multis  promincntiis  inftar  acu- 
leorum  prieditum :  fundit  de  fe  fuccum  laftcum,  glutinofum ,  ita  ut  glutinis  loco  fungi  poflit; 
maturior  apcrit  fc,  ac  interius  fcmina  oblonga,  nigra ,  infigni  ordine  difpollta  habct :  quodli- 
bctautcm  granum  feminis  habct  floccum  quafi  c  pluma,  coloris  argcntci  fplendidifllmi. 
Hi  flocci  in  cxtrcmitate fruftus interius  ctiam  junguntur,  &  fupcrior  pars  cavitatis  fiu£tus 
monftrat  fcmina ,  infcrior  floccos  illos  argentcos,  jucundo  fpcdaculo.  Tota  planta  olct  gra- 
vitcr,  dc  copiofum  lac  habct  albifllmum. 


Cap. 


HisTOR.  Plantarvm  Lib.  I. 


21 


Cap.      XI. 

Sejammn.  Innominata.  Cumba.  laee,  Cumru  ape» 

CEsAMVM  ,  CongcnCihnsGaKgi/a  ,  Lufitanis  Girgilim :  caret  nominc  apud  Brafilicnfcs ,  quia 
'    non  cft  huic  provincix  naturalis,  fed  ex  Africa  huc  a  Lufitanis  tranflata.  Ex  radice  tcnera, 

rcda ,  multis  filamcntis  prxdita,  exterius  rufFa,  intcrius  alba ,  exfur- 
git  caulis  re£tus,  quadratus,  viridis  \  cum  foliis  oblongis ,  haudlatis, 
teneris ,  colorc  Atriplicis  albae ,  quaequc  quafi  farina  infcrius  funt 
aiperia,  atquchinc  inde  pofita,  plerumquc  tamcn  bina  velut  fibi 
oppofita ,  vel  etiam  altcrnatim  pofita.  Flores  fert  albos  ,  cito  dcci- 
dcntes ,  figura  campanulse :  quos  fcquuntur  filiquae  crcdle  ftantcs  ad 
caulcm  (non  in  ramis)  viridcs ,  quadrangulae ,  continentes  femcn 
copiofum,  parvum,  album,  figura  cordis:  maturae  autcm  fiunt  fufcs, 
&  fponte  difliliunt,  ita  ut  fcmen  excidat. 
■  A  N  N  o  T  A  T I  o.  Fr.  loannes  dc  Santos  Hiftor.  j^Ethiopise  Orien- 
talis  lib.  I .  cap.  4.  In  omnibus,  inquit,  his  provinciis  plurimum  Ger- 
gilim  rcperitur,  candidiflimum&  optimuiTi,  ex  quo  fit  olcum,  quod 
vulgo  ufurpatur  &  comeditur  ut  in  Portugallia  olivaceum.  Con- 
tunduntur  femina  in  vafc  lignco  fado  ad  modum  mortarii ,  grandi. 
Cafrcs  (ita  vocantur  Nigrit3E  illius  tradus)  vocant  C^«?^/,  &Portu- 
gaUi  PiUon.  Poftquam  bene  contufum  fuerit,  &  coaftum  in  maflam, 
exprimitur  rite  iifdcm  lignis  quibus  contufum  fuiti  effluitque  oleum 
valde  clarum :  &  amurca,  qux  reUquafit,  comcditiu-  a  Nigritis,  cum 
miUo  codto  loco  butyri.  Vide  &  Proipcrum  Alpinum  dc  Plantis 
/Egypti.  cap.  32. 

H  E  R  B  A  {qmm  AuBor  non  nominat ,  fed  cujm  hmc  dat  iconem) 
caulc  tereti,  inferius  nodofo  feu  tuberofo  ,  pilofoque,  afliirgit  in  pe- 
dalem  altitudinem ,  &  in  aliquot  fe  pandit  ramulos  :  folia  cjus  funt 
alternatim  pofita,  oblonga,  &  craflb  modo  ferrata,  palUde  viridia  & 
parum  pilola.  In  fummitate  caulis  &  extremitaic  ramulorum  enaf- 

citur  flos  flavus ,  ducati  am- 
plitudine,  conftans  quinque 
foliis  atque  in  medio  habens 
ftaminula  lutea.  Radix  par- 
vula  &  tota  pianta  fine  odo- 
re. 

C  V  R  V  B  A  BrafiUenfibus , 
Cucurbitae  cft  fpccies  :  primo 
protrudit  duo  folia  cucume- 
ris  modo ,  fibi  oppofita ,  digi- 
tum  longa ,  figura  linguae ,  e 
quorum  medio  poftea  prodit 
cauUs  farmentofus ,  humi  re- 
pens  aut  fcandcns  cucurbita- 
rum  modo ,  ac  caprcolis  fuis 
fe  anneacns.  Folla  hinc  indc  cucumerum  modo  appofita  habet ,  fingula  fuis  pedicuUs  longis 
infiftentia,  in  lacinias  divifa,  inferius  hirfuta,  uti  &  caulis  &  pcdiculus ,  albicantia,  fupcrius  vi- 
ridia  &  glabra :  fucccfTu  temporis  cauUs  glaber ,  ftriatus  ac  viridis  longifllme  fcrpit  &  intcrfti- 
tio  femipedis ,  ubique  pediculum  protrudit  tres  aut  quatuor  digitos  longum,  paulum  incurva- 
tum,  cui  folium  infidet  ad  tadum  glabrum',  viride ,  fplendens ,  circinatum ,  feptem  aut  oftan- 
gulum  exterius ,  fcx  aut feptcm  digitos  longum  &  toridcm  latum  aut  paulo  latius.  Prope  pe- 
diculum  cujuflibet  foUi  clavicula  prodit  longa,  contorta ,  arde  fe  impUcans  vicinis  aiboribus 
autpedamentisappofiris.  Inter  folia  hinc  inde  in  proprns  pediculis  nafcuntur  florcs:  rudi- 
mentumautemfloris  eft  corpufculum  conicum  ex  viridi  fubflavum ,  in  quinquefoliolacx 
viridi  flavefcentia  dcorfimque  incurvata  defincns  •,  ex  hoc  corpufculo  prodit  flos  magnus, 
craflis  foliis,  exterius  glabris,  interius  hirfutis,dilutc  flavus  &f  exterius  lincis  feu  ftriis  vircfcenti- 
bus  fecundum  longitudinem  diftindus  •,  plufquam  fefquidigitum  altus ,  unico  foUo  conftans, 
verum  ultra  mcdietatcm  in  quinquc  lacinias  fcfto ,  elliptica;  fuperius  figurx,  in  niedio  corpus 

(3  3  rotundura 


%z  GeOrgIMarcgravI 

rotundum  flavi  coloris ,  magnitudine  avellanx ,  quod  fpeciem  prxbet  inteftinorum  vituli, 
eonftatque  tribus  partibus  (eparabilibus.  Fruftus  longus  eft  circitcr  quindecim  digitos ,  un- 
decim  crafliis ,  cortice  glabro  ut  Pepo  ex  rubro  purpureus.  Caro  fcu  pulpa  ad  flavedinem  ac- 
cedit,  odorisdulci-acidi,  inftarpyrorum  agreftium,  faporis  ingrati,  idco  non  comeditur, 
femen  continet  copiofum ,  figura  &  magnitudine  cucurbitje  feminis ,  fed  quod  exterius  in 
fuperficie  £ia  fufco  eft  pundulatum  in  obfcure-flavo . 


I A  E  E  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Balancia ,  Bclgis  VVatermeloen ,  Melo  aquaticus :  caulem 
habet  farmentofum ,  hirfutum ,  humi  ferpentem ,  &  multis  capreolis  fe  affigcntcm  j  folia  pro- 
funde  laciniata  &  incifa ,  longa  ,  ftriata  •,  Anguris  Matthioli  fere  fimilia  •,  quodUbet  infidet 
pediculo  fefquidigitum  fere  longo  &  caule  humo  affixa  ereda  ftant  folia.  FIos  parvus ,  flavus, 
quinque  foliis  conftans ,  umbelico  flavo :  frudus  rotundus  feu  globofus  vel  etiam  ellypticus 
cortice  viridi ,  magnitudine  capitis  humani ,  aut  paulo  major  vel  minor  •,  carncm  habet  al- 
bam  &  in  medio  rubram  (nimirum  ubi  femina  jacent)  feu  fanguineam  fucculentiirimam,  bo- 
nifaporis:  tantam  autem  copiam  aquse  dulcis ,  frigidx,  utinter  edendum  tanquam  e  pocii- 
lo  hauriri  poffit.  Semina  continet  multa  cucurbitarum  magnitudine  &  figura ,  in  quibufdam 
coracini,  in  aliis  rufii  coloris  ,  quseinter  frigida  majora  ufurpantur.  Menfibus  Dccen:ibri  & 
lanuario  maxima  habentur  copia,  quamvis  toto  anno  reperiantur.  Amat  etiam  fterile  & 
arenofum  folum ,  led  fi  arena  fimo  mixto  teratur,  feUciflime  provenit&  fruftus  fert  ingen- 
tis  molis. 

Reperitur  &  hic  Melo  noftratibus  fimilis ,  fed  plerumque  major :  carne  viridi,  femine  albo; 
falubrioreshiexiftimanturquamapudnos,  &:  plerumque  a  Lufitanis ,  initio  prandii  vel  cae- 
nx  commeduntur.  Eft  &  altcr  carnc  viridi ,  priori  per  omnia  firailis ,  excepto  quod  caro  pla- 
ne  viridis  &  faporis  prseftantioris. 

CvRVRV  Ate  Brafilienfibus.  Planta  caule  farmentofb  ac  lento  ,  quifcfe  arboribus  ac 
fruticibus  implicat ,  habensmultosramulos  &  in  quolibet  quinque  folia,  bina  &  bina  fibi 
oppofita  &  quintum  in  extremitate :  fuperius  viride  fplendentia ,  fex  incifuras  habentia  ut  Jcr- 
rx  majoris  dentes ,  eftque  inter  hxc  folia  ramulus ,  utrimque  alatus ,  five  ambitur  cordiali  fo- 
lio ,  ut  in  Inga  arbore. 

In  extremitatibus  ramulorum  proveniunt  longx  (picae,  onuftse  flofculis  ex  albo  &  viridi  lu- 
tefcentibus  •,  poftquosfequunturcapfulae,  triangulatx  in  fummitatc,  prope  exortum  cylin- 
draceae ,  &  ubi  maturiores  ovaUs  figura; ,  cxtcriusrubicunda::  quas  fponte  intres  partcs  de- 
hifcunt  •,  cortex  autem  exterior  rubicundus  par  craffitie  cortici  mali ,  interius  eximie  cft  ru- 
bcr ,  continetqvie  quilibet  fruCtus  duas  fabas  Hifpanicis  albis  magnitudine  pares ,  cftquc  quce- 
libet  involuta  materia:  molli,  albce,  nuciconfiftentiafimili,  ad  taftum  frigidx  :  cx  illo  al- 
bo  involucro  faba  fccundum  longitudinem  eminct ,  nigerrima  macula  fplcndcns ,  feu  po- 
tiusfcraicirculotalifccundum  longitudinem  notata ,  rcliqua  pars  fabcc  fufci  coloris.  Con- 
tinctdeniquefabaintcrius  carncm  fabaceam  flavam.  Aquis  injcda  necat  pifccs.  Vidc  Ico- 
nem  in  prxcedcntibus  apud.  D.  Pifoncm,  qui  &  plura  obfcrvavit  dc  qualitatibus  hujus  plantx. 

Caf. 


HisTOR.  Plantarvm  Lib.  I. 


?? 


C   A   P.       X  I  I. 

Ayencjua.  Agm^e.  Acetoja.  Iamacam„  laroha.  ^elingela. 

Camara  lapo. 

AV  E  N  Q_v  A  five  Avencd  Lufitanis  (quod  nomen  apud  Brajilienfes  obtineat  ah  Auciore  no- 
■Jlromnfroditur)  Aviantiim  Latinis ,  ipecicseft  Adianthi.  &  quidem  duplex  major  &: 

minor ,  hic  rcpcritur. 

I.  Avenca.  major ,  in  duo- 
rumpedumaltitudinem  af- 
furgit  ex  radice  intus  flava, 
extus  nigricante ,  fub  terra 
ferpente  &  muita  habcnte 
filamenta.  Caulis  hu  us  te- 
nuis  ,  ftriatus  ,  ex  biunno 
nigricantis  &  (plendetis  co- 
loris,  &  lanugine  quadam 
hepatici  coloris  veftitus . 
Superius  ramulos  aliquot 
habet  inordinate  pofiros, 
qui,  ut  &cauhs,  tblia  ha- 
bent  alternatim  pofita.qus- 
dam  tres  ,  quxdam  duos, 
quiedamunum  digitumlo- 
ga ,  dilute  viridia ,  in  ambi- 
tu  dentata ,  atque  fingularis 
figura;. 

Nec  florem  fert  nec  le- 
men. 

II,  Avenca  minor.  In  ean- 
dem  altitudinem  aflurgunt 
caules ,  cjufdem  cum  prio- 

re  figurse  &  coloris ,  fednon  veftiti  lanugine  ,  ve- 

rum  pulvere  albo  veluti  farina  quadam  afperfi. 

Folia  alata  alternatim  pofita  habet ,  varia;  longi- 

tudinis  a  femidigito  fcilicet  ad  tres  digitos ;  in  ex- 

tremitate  cnim  cauUum  brevifllma  funt.  In  quo- 

libct  folio  alx  ha:  alternatim  pofit3e,interiores  lon- 

giores ,  exteriores  breviores ,  fupcrne  faturate  vi- 

ridis  coloris ,  inferius  farina  pulvere  nigerrimo  mixta  aiperfo.  Inferiores  cauUcifli  progermi- 

nantes  parum  convoluti ,  &  pulvere  farinaceo  planc  albi  funt. 

Nec  floremfert  nec  femen  haec  quoque. 

Agvape  Brafilienfibus  ,  Co/^-fo;? Lufitanls :  Nympheaflorealbo:  folia  noftrati habet  fi- 
milia,  inferius  multis  venis  impkxis  prxdita :  florem  etiam  talem ,  fedqui  conftat  duodecini 
foliis  oblongis,  acutis,  anguftis,  albis,  &  quatuor  foliis  viridibus  fubtus,  fuavis  odoris, 
Nafcitur  paflTuii  in  paludofis  fluviis. 

AcETOSA  BrafiUenfis  flore  dilute  purpureo.  Caulisteres,  viridis,  fucculentus:  folia 
oblonga ,  Isevia ,  folida  &  flicculenta  inftar  portulaca;.  In  fummitate  hujus  cauUs  emcrgit 
alius  caulis  triangularis  (pithamx  fcre  longitudine ,  in  gujus  extrcmitate  ,  qux  ramulos  trian^ 
gulares  habet ,  nafcuntur  multi  flores  dilute  purpurei,  quinque  foliis  conftantes,,  ejufdcm 
coloris  ut  lliccus  ceraforum  rubrorum.  Gratam  aciditatem  habet,  «Sc  in  acetariis  utiUter  ufur- 
patur. 

Iamacarv  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Cardon.  Fruticibus  aut  arboribus  adnafeitur  fpino- 
fahcEcpIantatenuesradiceshabensquibus  feillis  inferit.  Folia  ejus  crafla,  triangularia ,  va- 
rio  modo  fibi  invicem  appofita  ut  in  Ficu  Indica  :  quodlibet  folii  latus  digitum  cft  latuni  fnb- 
ftantix  folidae  inftar  Aloes  five  Tunx.  Folia  viridia ,  fucculenta  fiicco  vifcido ,  haud  manife- 
fto  tamen  fapore  ptjeterhcrbaceum.  Inextremitatibus  angularibus  foliorum ,  fefqiiidigiti  fe- 
re  intervallo ,  fpinulx  acuts  juxta  fe  pofita;  funt  quatuot  cinerex.  Ad  eafdcm  etiam  extremi- 
tatcs  provenit  fruftus ,  cujusrudimento  fadlo  odo  digitorum  longitudine  provenit  in  e)us 

fummi- 


24 


GeorgI     MarcgravI 


fummitatc  flos  exterius  confl:ans  quadraginta  circitei:  foliis,viridibus,anguftis,tres  aut  quatuor 

digitos  longis ,  interias  autem  circiter 

viginti  albifllmi  ,  latioribus  quam  vi- 

ridia  illa ,  in  medio  copiofiflima  ftami- 

m  flava ,  luteis  apicibus ,  ipongiformi- 

buS}  &in  mediohorum  columna  fla- 

va  rotunda ,  fuperius  in  multas  partes 

fcifla  &  diduda.  FIos  dulcis  &  naufca- 

bundi  odoris.Fert  fruftum  ovalem  ma- 

gnitudine  Strobili  &  talis  figurae ,  emi- 

nentiis  triangularibus  conftantem.  To- 

tus  frudus  corticem  obtinet  cortici 

aurantii  mali  lequalem ,  interne  &  ex- 

terne  coloreLaccas  Florentise  humeda- 

tx ,  elegantiflimo  (triangulatx  autem  e- 

minentix  feu  acumina  funt  ex  viridi  fla- 

va)  fcu  laccae  &  cinnabrii  mixtorum:in- 

tus  continet  carnem  ex  albo  cineream, 

fucculentam,  fapidam,  refertamfemi- 

nibus  nigris  fplendidilfimis ,  magnitu- 

dine  &  colore  feminibus  Aquflegix  fi- 

milibus  •,  quae  una  cum  carnc  come- 

duntur. 

Vide  &  alias  fpecies  in  defcriptione 
Arborum  quibus  innafcuntur. 

Belingela  Lufitanis ■,  Melonge- 
la  Latinis  •,  Toi^gu  Angolenfibus  •,  Ma- 
cumba  Congenfibus.Ex  radice  dupla  vel 
tripla ,  aliquot  prodeunt  caules ,  rotun- 
di ,  varie  flexi ,  lignofi ,  partim  ferpen- 
tes ,  partim  erefti ,  minimum  digitum 
crafli  vel  circiter  ,  cx  viridi  hinc  inde 
purpurafcentes :  quibus  hinc  inde  folia 

adnafcuntur,  pedemlonga,  majoraaut  minora,  feptemaut  oaodigit.  lata ,  laciniata ,  ob- 
fcure  virentia ,  nervo  «&  venis  purpurafcentibus,  braf 
ficx  noftrx  jemula,  cujus  etiam  odorem  habent.Flos 
lafteus  eft  dilute  purpureis  venis  intertextus ,  unico 
folio  conftans ,  quod  inftar  ftellje  quinquangularis 
expanditur  folidi  hoUandici  amplitudine  •,  in  medio 
autem  deceni  ftaminalutea  cylindracea  unum  albura 
circumdant :  florem  fequitur  fruftus ,  uti  flos  inter 
quinque  folia  pofitus ,  magnitudine  filveftris  pomi 
aut  etiam  pomi  colochintidis ,  vel  etiam  major ,  ro- 
tundus ,  lasvis  ,  fplendcns ,  exterius  albicans ,  mul- 
tisftriis  viridibus,  vel  etiam  exterius  viridis&pur- 
purei  partim  coloris ,  quando  maturus  flavi :  interius 
carnem  habet  albam  ,  multa  femina  inftar  Sefami 
continentem.  Nafcunturautemduoveltresjuxta  fe 
invicem ,  in  proprio  quilibet  pediculo.  Co£tus  fru- 
dus  comeditur  cum  oleo  &  pipere ,  habetque  fapo- 
remcitrii. 

Confercum  Dodonei  Melongelavel  malis  infa- 

nis.  v__>5ic-' 

Annotatio.  Planta hxc nequaquani  conve-   ^;J^^\^ 

nit  cum  Melongcla  vel  malis  infanis  Dodonei,ncque 

foliis ,  nequc  floribus ,  ne  quidcm  fruaibus ,  ut  facilc  animadvcrtct  qui  ipfum  Dodoncum 

confuluerit  lib.  xv.  cap.  xxxi.  ita  ut  Auftor  nofter  in  co  fucrit  dcccptus.  Mcminit  &  Mclongc- 

Ix  Mathiolus  in  Diofcorid.  lib.4.  cap.  7 1 .  in  quo  agitur  dc  Mandragora :  &  fanc  fi  bcnc  advcr- 

tasmaiorcmcognationcmhabcthxcplanta,  fi  fruftum  fpcftes,  cum  Mandragora,  quam 

cura  malis  illis  infanis. 

Iaroba 


HiSTOR.    PlantarvmLib,    I.  2J 

Iaroba  Bfafilicnfibiis  dida  Cafaca amargofa.  Lufitanis.  Altiliimas  arbores  hsec  planta 


afcendit,  caule  lento,  tereti ,  qui  hinc  inde  in  longis  pedicuUs  tria 
folia  appofita  habetPhafeoli  modo,funt  autem  plane  fimiha  fohis 
Mucuna.  Fruftus  autem  fimihs  frudiii  Cuete,  fed  ut plurimum 
minor ,  eadem  pulpa,  iifdem  fcminibus,  ejufdem  quoque  ufus. 

Camara  Iapo  Brafilicnfibus  •,  Mentha  corimbifera  Cor- 
di ,  Balfamina  officinarum.  HerbaD.Marias ,  Mentha  grxca  Ma- 
thioIi.Lufitanis  Mentafiro.  In  pedalem  aut  bipedalem  altitudinem 
alTurgit,  caule  tereti  rufcfcente,  lenibus  pilis  hirfuto.  Foha  autem 
hirfuta  ,  inferius  quafi  incana ,  acuminata,  lata ,  in  ambitu  ferrata, 
figura  foliorum  urtica;  minoris.  Confiftunt  folia  ad  exortus  ra- 
morum  in  fuis  pcdicuhs  bina  oppofita  cum  parvuUs  aUquot  jun- 
dlis.  In  cxtremitate  autem  ramulorum  &  prascipue  in  fuperiori- 
bus  ramulis  caulis ,  multi  prodeunt  pediculi,  qui  umbcllatim  flo- 
res  ferunt ,  Tanaccti  modo ,  confl:antes  multis  ftaminulis  meris, 
laftefcentis  &  dilute  c?erulei  mixti  coloris.  Semen  profert  ni- 
grum,  oblongum,  cxile,  quod  maturum  pappis  evolat.  Floret  to-r 
to  anno :  odor  planta;  ut  Menthaftri  fed  fortior  •,  lapor  amaricans. 
Calida  eft  &  ficca.  Radix  tenella  multis  radiculis conftans. 

Annotatio.  Mathiolusiu  Diofcorid. lib.a.cap.ss.  Cas- 
terum,  inquit ,  cft  &  herba  pafllm  in  hortis  crefcens ,  folio  Salvix 
longiore,  latioreque,  Betonica:a:muIo,  undiquaqueferrato ,  in viridialbicante&cauhbus 
bicubitalibus  &  aUquando  majoribus :  in  quorum  cacuminc  flores  exeunt  corymtacei,  colore 
mehno,  Tanacetimodo.  Plantain  univerfum  amaraeft,  fubadftrin2;ens  &2;raviterodorata. 
Goririenfibus  hxc  vulgo  vocatur  M  e  N  T  H  A  grcEca  :  in  Hctruria  vero  Salvia  Fvomana,  quod 
potius  foUis  Salviam  referat ,  quam  Mentham ,  quin  &  hcrbam  Divae  Marice  nominant ,  &c. 
Porrononvidetureadempiantaquam  Audor  defcribit  cum  illa  Mathioli ,  nam  folia  Brafi- 
lienfis  funt  acuminata ,  cum  ilUus  fint  obtufiora ;  congeneres  tamen  opinor ,  &  ejufdem  qua- 
litatis ,  ufufque  in  medicina, 

C  A  p.      X  1 1  L 

Hydropiper.  Caapeha.  Caaetmay.  Emhuayemho.  'Tajoja.  Serpetita-^ 
ria  major.  Brya  do  Captao?i.  Caawmoima. 

HYDROPirER  Lufitanis  Erva pulgera.  Caulem habet teretem ,  nodofum , viridem,  & 
ad  nodos  rufefcentem :  folia  fimilia  foUis  falignis  ,  in  fummitate  ramulorum  provcniunt 
fpiccE  florum  tenues  &  longas ,  plenas  flofculis  albis.  Fert  femen  triangulare,  fplcndens,  obfcu- 
re  brunnum  feu  fufcum,  parvum.  Radix  eft  inftar  capillorum  longorum,  fufcorum.quibus  fub 
aqua  fc  fuftentat :  nanTcaulcsobUquefubaquanatantes,  adnodos  copiofas  habent  fibras  ca- 
piUatas.  Herba  urit  linguam  inftar  piperis. 

Lufitani  utuntur  ad  purganda  vulnera  ulcerofa  loco  Cauftici, 

Confer  DodonQumlib.  xx.  cap.  3  2. 

C  A  A  p  E  B  A  Brafilicnfibus  ,  Lufitanis  Erva  de  Nojfa  Sennora ,  aut ,  Cipo  de  Cohras  :  Scanfi- 
lisplanta,  cauUbus  teneris,  rotundis,  viridibus,  admodumlentis.  f  oUum  quodUbet  feor- 
fim  pofitum  in  caule ,  in  fuo  pediculo  rufefcenti ,  duos  digitos  longo  &  in  exortu  paululum 
incurvato,  orbicularevelcordislatioris,  utipingitur,  figura,  confiftcntia  folio  perfoUatae 
fimile ,  fuperius  dilute  virens ,  inferius  albefccns :  (in  quibufdam  plantis  folia  pene  omnia 
funt  rotunda)  pediculus  autcm  folU  cuiufque  non  inferitur  in  fimbriam  feu  cxtrcmitatem  fo- 
Jii ,  fed  plus  dimidio  digito  ab  ora  verfus  medium  fohi ,  ut  fit  in  Nafturtio  Peruviano.  Ad  pe- 

D  diculos 


26  GeohgIMarcgravI'. 

diculos foliommetiam pediculus provenit fefquidigitum longus ,  flQfculum fuftinens  paliidc 

flavefccntem ,  odo  foliis  confl:antem 

hoc  modo  ;  quatuor  fuperius  adpofi- 

ta  funt  parva ,  obrotunda ,  his  fubftat 

ampluni  obrotundum  ,  adhuc  magis 

inferius  triaparva  alternatim  pofita. 

Infummitate  pediculi  interquatuor 

fuperiora  foliola,  granum  provenit 

magnitudine  parvi  pifi,  figur^e  ovalis, 

interius  viride ,  hinc  rubrum.  Radix 

longa  quafi  contorta. 

Planta  hxc  nullum  habet  odorem 
prxter  lierbaceum.  Folia  fingulare 
funt  rcmedium  contra  morfus  vene- 
natorum  animaliimijUt  ferpentu,&c. 
tam  in  hominibus  quam  in  beftiis  ,  fi 
morfui  paulum  contufa  imponantur: 
curantur  enim  morfus  fine  ullo  alio 
impofito  medicamento.  Radix  con- 
tra  calculum  excellentifliima  &  eft  il- 
la  quam  Lufitanus  dabat  D.  vander  Duflcn ,  optiino  fucceflii 

Caaetimay  Brafilienfibus, 
eft  Herba  qux  in  trium  pedum  al-  ' 

titudinem  excrefcit ,  caule  viridi, 
intus  meduUofo  ,  quem  ab  ipfo 
exortu  numerofa  ambiunt  fo^ 
lia  ,  quatuor  digitos  longa  ,  an- 
gufta  ,  per  ambitum  incifa  ,  Ixvi 
hirfutie  prasdita  (ut  &  cauhs)  & 
moUi  lanugine  paulimi  incana. 
Cauhs  fuperius  in  quatuor ,  quin- 
que,  fex  aut  feptem  ramos  fe  fpar- 
git,  &  foliola  parva  obtinet ,  foliis 
hyflbpi  figura  fimilia :  in  ramulis 
autem  multos  fcrt  flofculos ,  flo- 
rum  Senecionis  fimiles  ,  pallide 
flavefcentes  ,  qui  in  pappos  defi- 
nunt ,  vento  diflipabiles.  Folia  hu- 
jus  plantx  acrem  &  calidum  fapo- 
rcm  habent,  ac  co£ta,  conttifa,  at- 
que  illita  fanant  fcabiem  in  qua- 
Gunque  corporis  parte. 

Embvayembo  dida  Brafi- 
lienfibus ,  Lufitanis  corrupto  no- 
mine  Occoemho:  Herba  radicem 
habet  digitum  craflam,  interius 
medullam  lentiflimam  continen-^ 
tem  ,  varie  contortam  exterius 
fufcam  ,  interius  albicantem.  E 
qua  producit  Caulem  lignofuni-, 
teretem  ,  viridem ,  fefqui  aut  et- 
iam  duos  digitos  longum ,  foliis 
hincindeonuftum,  qua:  infident 
pcdiculis  digitum  longis ,  tenuia, 
tencra ,  duos  aut  tres  (ftgitos  lon- 
ga,  Ixta  viriditate  (plcndcntia,ner- 
vo&venis  prxdita,  quibus  infe- 
riore  latcre  adhxret  pulvis  fufcus, 
qucmadmodum  in  Lingua  ccrvi- 
na.  Floris  aut  [eminis  mn  meminit  Au^or.  Sapor  radicis  cft  acris. 

Taioia 


HlSTOR.     PlANTAIIVMLib.     I,  2-^ 

Taioia  Bi-afilienribusdida.  Herba fcandens & longiaime  ferpens  atque  aliis  hcrbis  & 

fruticibus  fe  implicans.  Cauiem  habet 
flriatum ,  kntum  ,  viridem ,  &  ad  eum 
certis  quibufdam  intervallis  folia  folita- 
riepofita:  quodlibet  pediculo  fuo  alato 
prodiens ,  tres ,  quatuor  aut  quinquc  di- 
gitos  longum ,  in  tres  lacinias  difle£lum, 
'tencrum ,  ad  tadum  tamen  nonnihil  hif- 
pidum ,  &  viride :  qLislibet  autem  la- 
cinia  fuum  nervum  &  venam  habet.  In 
ambitu  denique  foliorum  denticuli  mi- 
nimi  prominent  inftar  cufpidum  acicu- 
larum.  Florem  aut  femen  non  Aefcriffit  AuEior. 

Serpentaria  Maior  feu  dracunculus  major  polyphyllos ,  Lufitanis  Erva  de  S'" 
Afaria.  Caulibus  afTurgit  ad  duorum  pedum  altitudincm ,  rotundis ,  digitum  craffis ,  ex  vi- 
ridi ,  flavo  &  albo  variegatis  inftar  Serpentis  j  quilibet  fohum  gerit ,  circumfercntia  folii  Peo- 
nix ,  in  quatuor  aut  quinque  lacinias  difledum ,  continctque  qua:libet  lacinia  nervum  craf 
fum  &  varie  in  ambitum  exfedum  eft,plufquam  Hieracii  aut  Chondrilke  folia:  funt  autem  gla- 
bra  &  viridia.  Inter  caules  fohorum  etiam  exfurgit  caulis  ut  reUqui ,  e  cujus  fummitate  pro- 
dit  vagina ,  pedem  aut  amplius  longa ,  plus  quinque  digitos  crafla ,  in  extremo  acuminata, 
qux  fe  aperiens  pediculum  fatis  craffum  monftrat ,  ad  quem  fpicas  in  modum ,  ut  in  milio  In- 
dico  ,  compofita  funt  grana ,  milii  magnitudine ,  ftriata  ,  rotunda ,  fucculenta  ,  quinque  aut 
lex  particulis  compofita ,  primo  viridia ,  hinc  flava  &  punctulis  rubris  fubtilibus  variegata, 
ubi  maturuerunt ,  rubra.  In  his  granis  continetur  femen  figurae  ovalis ,  nuclei  interioris  cera- 
fi  magnitudine. 

Radixhuiusplantxrotundaeft,  pomum  majusxquans  aut  etiam  fuperans,  cuticula  c^ 
albo  fubrufefcente  prxdita  ■,  fuperius  ubi  caules  erumpunt ,  multa  habens  filamenta.  Acris  fa,^ 
poris  eft  inftar  Ari. 

Commifialiquotharumradicumterrcemenfe  Augufto  anni  cb  bc  xxxix.  &progermi-^ 
narunt  demum  anno  cb  b  c  XL.  Pebruario  raenfe.  Itahic  cegre  ahquid  provenit  plantatum 
feu  fatum  menfium  leftivorum  initio ,  ob  ficcitatem  &  ^eftum.  Addo  etiam  in  maritimis  lo^ 
cisubifolumarenofum.  Inhortis  autem  mcditerraneorum  locorum  longius  a  mari  diflTito^ 
rum,  quirigariaquadulcipoffunt,  circum  circa  dudis  rivulis ,  utifierifbletxque  aeftivisat'» 
que  hybernis  menfibus  ,  fata  &  plantata  probe  fumunt  incrementum. 

Erva  do  Capitaon  Lufitanis :  Radix  reda,  teres,  geniculata ,  alba  fub  terra  ferpit, 
&  ad  genicula,unius  aut  duorum  digitorum  intervallo  diftantia,multa  agit  filamenta  tcnuia,& 


ibidem  caulem  duos  aut  tres  etiam  0^0  aut  decem  digitos  altum  protrudit,  exilem ,  teretem, 
fiftulofum  ,  ex  albo  purpureum  inferius  medio ,  in  filum  lentum  habentem :  quiUbet  autem 
caulis  fert  fliperius  unicum  folium  rotundum  laete  viride,ut  Nympheje,fed  non  ita  folidum,  in 
ambitu  crenatum,  more  foUi  Vmbelici  Veneris :  caulis  in  centro  foHi  aut  circiter  inferitur,  & 
ex  centro  infertionis  tenues  vense  ad  circumferentiam  difperguntur.  Radix  contrita  odoreni 
&  faporem  habet  radicis  Petro  Selini.  Lufitani  utuntur  ad  maculas  corporis  delcndas ,  Os  Fi' 
gados  vocant. 


D  s 


Caa- 


2,8  GeorgIMarcgravI 

Caapomonga  Brafilicnfibus dida, Lufitanis Erva do vma. Radicem habct femipedem 
penc  longam ,  kntam,  tenuem,  reftam,  aliis  radiculis  interdum  prjeditam,  exterius  croceam, 


(cum  primum  eruitur,  fcd  poftea  dilute  umbrae  coloris  evadit)  interius  candidi{rmiam,fubdul- 
cis  faporis :  e  qua  prodeunt  caules  tres  vel  quatuor ,  ofto  aut  novem  digitos  longi ,  rotundi, 
nodofi,  virides,  ex  parte  ruffi  •,  partim  humi  ferpentes ,  partim  furredi.  Ad  nodos  autcm  pro- 
deunt  ramuli,  in  quibus  itidem  ad  genicula  duo,  tria  vel  quatuor  foiia  fibi  apponuntur,  aut  op- 
ponuntur,  digitum  longa,  mollia ,  fuperius  faturate  viridia ,  inferius  incana :  quodlibet  infidet 
fuopediculo  femidigitum  longo,  nervis  confpicuis  prxditum.  Infummitate  caulium  rami 
funt  contincntes  flofculos  parvos  umbellatim  pofitos ,  dilute  rubro  purpureos.  propter  exili  - 
tatem  eorum  conformatio  confpici  non  poteft,  fed  adhibito  Megafcopio,  apparct  hos  fllofcu- 
los  cffe  inftar  florum  campanulae  fuperius  dentatos ,  habentque  in  medio  duo  ftaminula  rubro 
purpurea ,  figurse  ut  campanula  habcrc  folet ,  paulum  extra  flofculum  prominentia  duobus 
apicibus.  Erumpunt  e  conico  cylindracco  corpufculo  viridi,  quod  anteqnam  fe  aperiat  hifpi- 
dum  eft  &  pinguc,  ita  ut  facilc  adhxrefcat  veftimcntis,  unde  Lufitani  vocant  Caraficos.  Flof 
culi  delineati  ut  pcr  Mcgafcopium  videntur. 

Cap. 


HisTOR.  PlanTArvm  Lib.  L  29 

C  A  p.    XIV. 

Cara  >  Lihame.  Camaranhaya,  Imominata,  •  Ommmho, 

/^  A  R  A  Brafilienfibus,  Inhame  de  S.Thome,  Congenfibus  ^iquoaquicongo;  planta  eft  caule 
^quadrato ,  ad  angulos  pcnnato,  viridi ,  hmc  inde  rufcfcenti ,  paululumque  contorto  j  lon-. 


V^ 


gifruiic  ferpit  fuper  terram  aut  etiam  fepcs  afcendit ,  tamque  late  fe  propagat  iit  integri  hortuli 
duodecim  decempcdas  in  unoquoque  latere  habentis  aream  unica  planta  facile  occupet.Cau- 
lis  enim  &  raniuli  ejus  hic  illic  terram  contingentes  protrudunt  fibras  atque  alias  agunt  radi- 
ccs  •,  quinimo  fi  terram  attingere  non  pofTint ,  nihilo  minus  has  radices  producunt ,  fed  quse 
proptcrdefedumnutrimentiadjuftammagnitudinem  nequeunt  pervenire,  ita  luxuriat  na- 
tura  in  hujus  plantas  propagatione.  Incaule,  feptem,  odo,  aut  novem  digitorum  interfti- 
tio ,  duo  pediculi  enafcuntur  appofiti ,  quinque  autfex  digitos  longi ,  itidem  quadrati  &  pen- 
nati ,  quibus  infident  foha  ,  Sagittahs  noftratis  aut  vomericis  pofteriori  parte  circinati  figura, 
novem  aut  decem  digitos  longa ,  circiter  lex  lata,  ubi  latiffima :  Ixta  viriditate  fplendentia, 
fatis  fohda ,  feptem  aut  novem  nervis  ex  pedicuh  inlcrtione  prodeuntibus  &  per  longitudinem 
excurrentibus ,  infcrius  prominentibus ,  fuperius  profiuide  jacentibus :  in  extremitate  funt 
acuminata,  acuminemoUi  digitum  longo  utinvomerepromincnte.  Copiofum  hquorem 
aqueumfunditcaulisincifusinftarlachrymarumvitis.  Radix  crafla  eftplusuno  pede,  odo, 
novem  &  duodecim  digitos  longa  &  plus  quoque ,  cuticula  cx  cinereo  fufca  veftita ,  fub  qua 
flavefcit ,  intus  carnem  albam ,  fucculentam  &  quafi  laclefccntem  habens. 

Nata  mihi  radix  inHorto  ann.  i  e^o.quse  magnitudinem  habebat  Aquarix  AUemannorum. 
^(jmW»2vocantLufitani.  Co£tacumbutyro,  veloleo  &  pipere  condita  bene  fapif,  ficca 
tamen  eft  &  farinam  refert ,  unde  &  pro  panc  a  Guincenfibus  ufurpatur.  Habui  tales  tadices 
ad  parietem  pendcntcs  &  progerminantes  in  mufaeo  meo,quas  xxi.Novembris  anni  1 640. ter- 
riecommifi  &  fehciter  augmentum  coeperunt.  Ecccilla  planta  qus  progerminare  e  radice 
ca^perat  menfe  lanuario  anni  1 640.  terrce  a  mc  commifla ,  qusque  tam  latc  fe  propagarat 
menfe  lunio  di£ti  anni ,  in  extremitate  caulis  fenioris ,  multas  quafi  fpicas  producebat ,  in 
quibus  multa  triangulata  &  turbinata  corpufcula  adhxrebant  fuperius ,  rudimcnta  habentes 
parvi  floris  lutei  j  interius  autem  inftar  burfa;  paftoris  cava  compreflum  fcmcn  indicabant: 

D   ^  fcd 


30  GeorgI      MarcgravI 

fed  quamvis  ulti'a  duos  mcnfcs  ita  ftarcnt  numquam  tamen  flos  fc  aperuit,  nec  in  capfulis  aliud 
faftum,  fed  perierunt  denique  omnia  propter  seftatis  calorem. 

C AMARANBAYA 

Brafilienfibus  .  Lyfi- 
macliiaz  fpecies  fruti- 
cefcens.  In  quatuor 
pedum  altitudincm  af- 
furgit,  &  dividitur  in 
multos  ramos,  ruflfos, 
pilofos.  Folia folitarie 
pofita  in  brcvibus  pe- 
dicuIis,oblonga,hirfu- 
ta-,  ad  quorum  quod- 
libet  flofculus  prove- 
nit,calice  fere  duos  di- 
gitos  iongo ,  cui  infi- 
dent  quatuor  foliola 
viridia ,  &  cuiq-,ex  his 
fuperfidet  foliolu  fla- 
vum ,  conftatque  qui- 
libet  flos  quatuor  fo- 
liolis  flavis.  Ex  caiiCc 
floris  fit  filiqua ,  ut  in 
Filio  ante  patre  Lobe- 
lii,  qux  femen  cotinet 
minutulu,  rotundum, 
fplendens ,  coloris  ex 
pallido  fubflavefcetis. 
Fert  florem  Sc  femen 
ab  Aug.  in  Novemb. 

Reperitur  hic  &  alia  ejus  fpeciespriorifere  fimilis ',  qus  in  fefqiiipedem  adolefcit,  caule  m- 
gulofo ,  ftriato ,  nodofo ,  vi- 
ridi:  ad  quem  folia  pofita  vel 
folitarie,  vel  majus  cum  uno 
aut  altero  minore:  majora 
tres  circiter  digitos  longa  , 
angufta ,  falicis  modo ,  mol- 
lia,  dilute  viridia:  ad  exor- 
tumfoliorum  calix  eftdigi- 
tum  longus,  cui  quatuor  fo- 
liola  viridia,  quibus  quatuor 
flava  fuperftant ,  obrotunda, 
facile  decidua:  in  calicc  poft 
florum  cafum  nafcitur  fe- 
men. 

P  L  A  N  T  A ,  {c[mm  non  no^ 
vninat  Auclor ,  Jed  hanc  ejus « 
dat  Iconem)  Caule  haud  len- 
to  ferpit ,  &  aUis  plantis  fe 
implicat :  folia  fert  in  pedi- 
culis  ,  duos  ,  tres  aut  qua- 
tuor  digitos  longis ,  cordis, 
ut  pingitur ,  figura ,  moUia, 
dilute  viridia  :  In  pcdiculis 
autcmduosaut  tres  digitos 
longis  ,  &  fuperius  in  qua- 
tuor  aut  quinque  divifis  naf 
cuntur  totidcm  florcs ,  Smi- 
lacis  florum  xmuli ,  albi  &  ad  mcdietem  extremam ,  diluta  purpura  mixti ,  in  medio  floris 
exftat  ftamen  album  purpurafccns :  in  ambitu  vero  intcriori  flos  cgrcgiam  ftellam  quinquan- 

gularem 


HlSTOR.    PlAiJTARVM   LlB.    I.  .       H 

gularem  repraefcntat ,  quafiinillum  imprefla  eflet,  albicolorisutiflos.  Poft  flores  enafcitur 
triquetrum  corpus ,  fufcum ,  fubrotundum ,  intres  capfulas  divifum ,  in  quarum  qualibet  gra- 
numfeminis  cftfufcum,magnitudine  &  figura  medii  pifi  inxqualitcr  diflefti.  Flos  inodorus 

ut  &  planta,  fine  fapore  manifefto. 

Q^iNGOMEO  Lufitanis,  Congenfi- 
bus  Sc  Angolenfibus  Quillobo:  in  duo- 
rum  aut  trium  pedum  altitudinem  afllir- 
git ,  caule  craflb ,  rotundo ,  hinc  inde  no- 
dofo  &  ruffo :  pediculos  protrudit  variis 
locis  alternatim  pofitos ,  fex  aut  feptem 
digitos  longos ,  partim  ruffbs,  partimvi- 
rides  •,  quoruni  quilibet  fuftinet  folium 
laciniatum ,  in  quinque  lacinias  feifium , 
ac  toto  ambitu  ferratum,  magnitudine 
fere  fimile  folio  ficus ,  fuperius  obfcure , 
inferius  dilute  virens ,  ac  ibidem  nervura 
rufflim  &  venas  virides  habcns.  In  fupe- 
riore  caule ,  in  pedicuUs  brevibus  ,  craf 
fis  ,  tres  aut  quatuor  magni  nafcuntuc 
fiores ,  quinque  foliis  rofaceis  majoribus 
conftantes,fulfurei  coloris,unguibus  brun- 
no-purpureis ,  qui  intus  &  extus  apparent: 
in  medio  ftamen  crafllim  fulfiireum,  apici- 
bus  flavis  ,&  flimmitas  ftaminis  purpurea. 
Fru£tus  ejus  pericarpium  eft,  tresdigitos 
longum ,  pyramidale,  novangulare ,  initio 
viride,  per  maturitatem  fufcum :  conftans  alba  &  parum'glutinofa  carne ,  cortice  craflb  inftar 
niali  aurantii  •,  intus  in  odo  loculamenta  longa  divifum  •,  in  quovis  duplex  ordo  feminum  ro- 
tundorum,  magnitudine  feminis  cannabis  continetur ,  &quodhbetgranum  fuopetioloeft 
appenfum.  Pericarpium  hoc  viride  odoris  eft  leguminofi  &  faporis  fubdulcis:  coquiturto- 
tumin  aqua  &  coftum  comeditur  cum  oleo ,  aceto  &  pipere :  quo  immaturius  eo  melius  ad 
coquendum. 

•Radix  alba  eft ,  haud  magns  moUs ,  multas  radiculas  &  filamenta  habens ,  lenta ,  &  nullius 
manifeftifaporis. 

C  A  p.      X  V. 

Innominatct.  Caa  ataja.  ErvaCidreira.  Imiominatadu^e.  'Tu- 

paipi.  Ifj?tominata. 

PL  A  N  T  A  {cujiis  AuBor  quidem  dat  Iconem ,  fednon  mnotat  quo  nomine  h  Brdjilienjtbin  af^el- 
letur,)  in  femipedalem  aut  pedalem  altitudinem  aflurgit ,  caule  tereti ,  ex  viridi  albicante, 

lanuginofo ,  quafi  ei  goflfy- 
pium  adhxreret.  Habetau- 
tem  hinc  inde  a  terra  multos 
ramulos  longos  &  folia  foli- 
tarie  pofita,  inxqualis  ma- 
gnitudinis  ,  quxdam  tres, 
duos,etiam  tantum  unum  di- 
gitum  longa ,  ih  ambitu  crif- 
pata ,  figura  fere  folii  Sene- 
cionis.  In extremitate  caulis 
&  ramulorumnafcunturflo- 
res  fpicatim  congefti,  parvu- 
li,  fplendentes ,  ex  argentco  fubflavi ,  figura  pene  ut  flores  Abfinthu.  Poft  flores  ftelluls  Iplen- 
dentes  argentese  remanent.  Radix  .exilibus  conftat  filamentis.  Tota  planta  fcmper  videtur 
quafi  goflypio  obdu£ta.  Odorem  habet  fingularem  fcrc  ut  Dyaamnum  Creticum. 
Folia  recentia  contufa  impofita  cuUcum  &  mufcarum  morfus  fcu  iftus  fanant. 
Caa  ataya  Brafilienfibus.  Ervade ^urgAdeIuanFac7'Lw'M.'vc\\%.  Ex  tenui  radicula 
albain  pedalem afllirgit  altitudinem,  caule quadrangulari ,  paUidcviridi,gcniculato,tenui, 

qui 


\ 


32  GeorgIMarcgravI 

qui  partim  tenx  incumbcns ,  ad  genicula  iterum  radices  in  terram  agit  parvulas ,  partim  ere- 

dusftat. 

Ad  quodlibet  geniculum ,  duo  foliola 

fibi  opponuntur,  nummulariae  figura  & 

magnitudine  fcu  reftiusVeronicae  aut  Cha- 

maidruos,  in  ambitu  fcrrata ,  &  pallide  viri- 

dia.  Ad  quodlibet  par  foliolorum  flofcu- 

lus  minimus  provenit,quafi  galeatus.albus. 

Poft  hunc  nafcitur  filiquula  grani  avenae 

magnitudine  &  figura ,  qvxx  fponte  fe  ape- 

riens.femen  efflindit  minimum,rotundum, 

obfcure  flavum ,  minus  femine  papaveris 

minimi.  Nullius  odoris  eft  planta  fcd  fapo- 

ris  amari.  Hsc  planta  contufa,  cofta  in 

aqua  ac  pota ,  purgat  cgregie  per  fuperiora 

&  inferiora. 

Erva  Cidreira  Lufitanis :  in  qua- 

tuor  aut  quinque  pedum  altitudinem  aflTur- 

gif ,  caule  ftriato ,  geniculato.  Ad  quolibet 

geniculumduo  rami  fibi  oppofiti  nafcyn- 

tur  &  itidem  duo  folia  oppofita ,  tam  in 

caulequam  inramulis.  Foiium  quodlibet 

duos  aut  tres  digitos  longum ,  acuminatum 

&  in  ambitu  ferratum  ,  brevi  infidens  pedi- 

culo.  In  fummitate  cauUs  &  ramorum  fpi- 

caprovenit  duosauttresdigitoslonga,  habens  flofculos  minimos ,  dilute  caeruleos ,  multo 

albomixtos.  Tota  planta  maximi  odoris,  nec  ante  annum  quamvis  ficcs  odor  minuitur 
gratior  quam  Meliflfe  cum  cytro  mixtse.  . 
H -EKB  A  {qmm  Ju;^or  quidemnof^-no- 
minat ,  fed  hmc  dat  Tconem )  in  duoruni 
pedum  afllurgit  altitudinem ,  ex  radice  te- 
nui  gryfea :  caulis  eft  teres ,  lanuginofus, 
in  quo  ab  infima  parte  duo  femper  fibi 
appofita  habet  folia  ,  digitum  longa ,  in 
ambitu  dentata  &  in  utraque  fuperficie 
pilofa,  nervo  &;venis  obliquis  intertexta, 
foliis  HederxfeuTcucriiaUquantumfimilia,  Ad  bina  quslibet  folia  aHquot  parva  appofita 
funt  foliola. 

Caulis  in  fummitate  in  caudam  murinam  longam  extenditur,  ac  in  eo  altcrnatim  (utin 
Myuro)  florcs  dupU  ftuferi  magnitudine ,  circinati ,  in  quatuor  quafi  foUafe- 
fti ,  infignitcr  rubri  figura  florum  Lycl-uiidis ,  in  medio  unum  ftaminuUim  al- 
bcfcens  exftat  parvum.  Tota  planta  caret  odore. 

TvpA  ipi  BrafiUenfibus , Lufitanis  CeboUalbaraa;  eftfquilla:  Bulbum 
habet  album  ,  rotundum ,  pomi  noftratis  magnitudine ,  cuticula  tedum  um- 
brx  coloris ,  qui  inferius  multas  agit  radiculas ,  quafdam  ad  novcm  &  decem 
digitos  longas :  producitporro,  duo ,  tria  aut  quatuor  folia ,  pedaUsaut  fet 
quipedaUs  longitudinis ,  quatuor  digitos  lata ,  ubi  latiflfima,  crafla ,  fucculen- 
ta ,  dUute  viridia ,  fplendentia  -,  lineis  fecundum  longitudincm  &  latitudinem 
viridioribus  quafi  texta. 

H  E  R  B  A  hxc  [quam  AuBor  non  nominat ,  fedctijus  hanc  nobis  dat  Iconem) 
cx  arida  radice  puUulafcit,  atque  in  bipedalem  aflTurgit  altitudinem  -,  cauUbus 
ab  ipfa  terra  adpofita  funt  foUa ,  qux  figuram  &  confiftentiam  habcnt  foUo- 
rum  Auriculx  muris ,  lanugine  quadam  per  totum  incana.  Vcrfus  fummita- 
tcm  cauUs  rariora  &  minora  funt  foUa ,  atque  in  ejus  cxtrcmitatc  eft  fpica 
mollis  five  pilofa  ,  coloris  e  gryfeo  argentei ,  fercns  flofculos  quatuor ,  quin- 
qucfcx  aut  ctiam  pkircs,ftufcri  Hollandici  magnitudine,  conftantes  quinque 
foUis  cxrulcis.   QuiUbetautcmflosintra  fe  la£team  ftcUam  quinquangula- 
rcjii  rcpra  fcntat,  ac  in  fui  mcdio  ftaminula  aliquot  habct  alba. 
Planra  tota  pcnitus  caret  odorc. 
AByTiLON  Aviccnnx ,  vulgo  hic  Malva  appcUatur  atquc  etiam  ilUus  loco  ufurpatur.  Vide 
Dodoncum.  Man- 


HlSTOR.     PlANTARVMLiu,     I.  33 

MandATIA  Brafilienfibus  efl: Lablab  Afpini ,  dequo  vide  Car.  Cluf.  Rar.  Hiftor.pag. 
ccxxv  1 1 .  Planta  hxc  ex  Africa  in  Brafiliam  tranflata ;  Phafcoli  ejus  codi  comeduntur. 

C  A  p.     X  VL 

'         3\(andjhe  Anmms.  'Tareriaya.  Jrapahaca.  Frucatu. 


N 


A  N  A  Brafilienfibus ,  Amnas  Lufitanis ,  lajama  Oviedi  Carol.  Cluf  Rar.  Hiftor.  lib,  1 1 , 
cap.  i  X.  Strobylus  aut  Nux  pinca  Monard.  cap.  lx  x  1 1 .  Ex  radicc  proveniunt  quindecim 

aut  plura  folia  A- 
loe  foliis  jcmula , 
duos  atque  etiam 
tres  digitos  longa, 
unum  aut  fefquidi- 
git.  lata ,  ubi  latifll- 
ma.verfus  extremi- 
tatcs  anguftiora  <5c 
acuminata,  crafla, 
faturate  viridia ,  in 
ambitu  denticulis 
priedita,  inftar  den- 
tiuniLucii:  inme- 
diohorum  capitu- 
lum  provenit  inftar 
Cinarae  frudus  ,  c- 
jufmodi  foliolis  a- 
cutis  compofitum, 
infignis  Cinnabrii 
coloris,  quodfiic- 
ceflli  temporis  au- 
getur,  figurainftar 
StrobyIi,&dum  au- 
getur  inter  foliola 
ejus  prodeunt  flof- 
culi  ccerulei,  tribus  foliolis  finguli  conftantes.  Polia  plantx  magna  interius  ad  partem  qua  fru- 
dusinfidetetiaminfignicolorerubro  funt  tinda.  Frudus  quando  maturuit  magnitudincm 
obtinet  majoris  melonis  vulgaris,  figuras  ovalis,  exterius  eminentiis  conftans,  quafi  umbciicis 
humanis,  quoz  in  totum  flavefcentis  coloris ,  per  oras  autcm  incarnati ,  qujelibct  autem  in  me- 
dio  foliolum  habet  triangulatum ,  ferratuni ,  gryfeum.  Frudus  odoris  eft  fuaviflTimi ,  fiporis, 
fere  inftar  fragorum  ,  gratiflfmii,  apprime  fucculentus.  Cortex  ille  abfcinditur&  frudus  fe- 
cundumIongitudineminpartesfecatur&  comeditur.  Medium  illius  quod  relinquitur  inter 
fccandum  inftar  pilae  quadratie  etiam  ambeditur,  &prooptimapartehabetur:  infuimedio 
habet  medullam  duram  &  lentam  inftar  paftinacx  qux  abjicitur :  Continet  frudus  in  fe  gra- 
nulafeminis.  Frudusmaturus  fuperiusplantam  junioremhabet,  qux  decerpitur  &  ita  fine 
radice  (nullam  enim  habet )  terrx  imponitur ,  qux  fequenti  anno  frudum  feit.  Vnaquxquc 
planta  femel  &  unicum  frudum  profert  annuo  ipacio ,  &  frudus  novam  fimul  plantam,  quas 
cum  plantatur,  vetus  eradicatur  &  abjicitur  utpote  inutilis. 

Ex  fruftu  hoc  fuccus  exprimitur  &  cum  aqua  mifcetur ,  daturque  in  aegritudinibus  a  Brafi- 
lienfibus  prout  nos  hydromel  damus.  Condiuntur  etiam  faccharo  &  adfervantur.  Nana  qux 
vi  Solis  maturatur  haud  bona  eft,  Brafilienfes  vocant  Nma. cacaba.  Menfe  Decembri  &  lanua- 
riomaximahabeturcopia.  Reperitur  &  iV^^^  ^r^'!^^ ,  ideft,  filveftris,  cujusfrudusinfignis 
magnitudinis ,  ovalis  citrullimagnitudine,  compofitus  e  quadrangularibus  cylindris  in  extre- 
mitate  quadrate  pyramidalibus,  per  maturitatem  flavcfcentibus ,  qui  fcparari  ab  invicem  pof- 
funt.  Cavihifuntinftaroflisin  capitevitulorum  quod  DcnMitzahn  vocamus:  contincntes 
granula  ovalia  innumera  pallide  flavefcentia,  papaveris  majoris  femine  majora,  fuavia,  & 
dulciflimororeimbuta  inftarmellis.  Qupdlibet  corpus  cyhndricum  fcparatum  cxprimitur 
digitis  in  os,  ac  granula  illa  rore  mclleo  imbuta  abforbentur,  gratiffimi  faporis.  Frudus  etiam 
tranfverfim  difcinditur  in  taleas. 

Tareriaya  Brafilienfibus :  an  Fraxinella  filiquofa  ?  an  quinqucfolium  folio  Caprifo- 
lii  ?  Ex  radice  longa  paucis  filamentis  prxdita,  lenta ,  albiflfima ,  aflurgit  caulis  tres  circitcr  pe- 

E  ■  dcs 


34  GeorgI     MarcgravI 

des  longus ,  multis  ramis  praeditus :  folia  ejus  in  longis  pediculis  alternatim  pofitis ,  quatuor, 
quinque,  fex  aut  feptem  juxta  fe  in  orbempofita,  oblonga,  viridia,  nervo  &  multis  venulis  in- 


terfeaa,  foliis  Caprifolii  haud  abfimilia ,  fed  ad  taftum  mollia  &  glutinofa.  In  fummitate  cau- 
lis  primo  parvis  foliis  alternatim  pofitis  ornatur ,  brevibus ,  obrotundis :  dein  alternatim  pro- 
deunt  ad  ea  pediculi  longi ,  ad  quodlibet  unus  continens  cylindraceum  corpus  album ,  qua- 
tuor  foiiolis  viridibus ,  parvulis ,  acuminatis  infidens ,  hoc  corpus  funt  quatuor  foliola  floris; 
quo  fe  aperiente  inferius ,  primo  prodeunt  filamenta  feptem ,  tres  autquatuordigitoslonf^ai 
hinc  quatuor  foliola  floris  expanduntur ,  quae  ftant  ereda ,  figuram  habentia  cochlearis ,  fita- 
menta  autem  feptem  barbs  fehnaz  modo  direfte  ad  latera  vel  antrorfum  extenduntur ,  egreo^ic 
purpurea :  foliis  albis  decidentibus  decidunt  &  fex  ftamina,  feptimum  in  medio  manct,  ac  abit 
in  filiquam  teretem,  femipedem  longam.continentem  femcn  vix  magnitudine  finapis,  rotun- 
dum  quidem  fed  quod  in  uno  larereincifuramvideturhabere.  Tota  planta  ad  radumgluti- 
nofa  eft,  & ad  cujuflibet rami  feupediculi foliorum acuta cft (pinula.  Fert  flores  &  femen  toto 
anno.  Flos  inodorus,  fcd  folia  rcferunt  odorem  Majoranae. 

Arapabaca  Brafilienfibus  diaaPlanta-,  In  fefquipedalem altitudinem  adfurgit,  cau- 
le  tcreti ,  viridi ,  cavo  •,  &  vix  duo  folia  aut  duos  ramulos  ad  latera  habentc :  In  fummitate  ta- 
jiicn  caulis,  duo,  tria  ,  vel  quatuor  (fcrefcmper)  folia  funt  pofita ,  Plantaginis  facie ,  ncr- 
vofi,  in  orbcm  difpofita  ,  &  cruccm  cfligurantia  videntur,  atque  inter  hxc  aliquot  ramuli 
furrcfti ,  duos  aut  trcs  digitos  longi ,  cum^^flofculis  oblongis ,  dilutc  cx  albo  purpurafccntibus, 
qux  quinquc  foliolis  conftant  fpicatira  pofitis.  Poft  floris  autcm  occafum  cnafcuntur  globuli 

fcn 


HlSTOR.     Plantarvm     Lib.     I.  35 

feu  capfuls  rotundje  Coriandri  feminis  magnitudinc,  in  quibus  continetur  femen  exile,  fubro- 

tundum ,  nigrum ,  papaveris  magnitudine  &  fi- 
gura.  Radix  illius  cft  parva ,  alba ,  filamentofa, 
habetquc  odorem  radicis  Petrofelini. 

Vide  Androlacem  apud  Mathiolum. 

Anhotatio.  Matliiolus  agit  de  Androface  ad 
hb.  I II . Diofcorid. cap.  133.  & dat duas ilUus 
Icones ,  quarum  tamen  neutra  ullo  modo  con- 
venit  cum  hac  quam  Auftor  delineavit  •,  neque 
aflequor  quare  hanc  cum  illa  comparaverit , 
prxfertim  cum  Diofcorides  fcribat  Androfa- 
cen  tenuia  virgulta  emittere  fine  foliis. 

Vrvcatv  Brafilienfibus ,  Planta  eft  quje 
fuper  arbore  Vrucan  tha  nafcitur  fine  radice:  ve- 
rum  quatuor  aut  quinque  folia  inferiuslata  bul- 


bum  faciunt  ovalemj  circiter  quatuor  digitos  longum,qui  intus  continet  medullani  quandani 
unguenti  faditii  confiftcntia  &  afpedu ,  pinguem ,  ad  taftum  frigidam ,  ex  albo  virefcentem , 
multaadhxcfilamentafubtiliaalbidainfedifperfa  habentem.  Suprabulbum  folia  a  fe  invi- 
cem  difcedunt,funtque  ibi  angufta,fcdin  pedalem  aut  majorem  altitudinemexcrefcentia,fupe- 
rius  latiora,  linguas  figura  &  fimilia  Squillx ,  viridia :  quodlibet  autem  fohum  fecundum  longi- 
tudinem  habct  ties  nervos.  Nec  florem  fert  nec  fruaum-,  inodora  eft  planta,  unguentum  quo- 
que  illius  inodorum.  Hoc  denique frigidum  &  ad  dolores  leniendos  judicatur  aptilfimum  at- 
que  efficaciffimum :  foporem  quoque  inducere  experientia  probatum  eft. 

C  A  p.      XVII. 

Tajaoha^  ejiu  radix  T^aja.  fahorandi,  T^lanU  verhen^  facie,   Aiunduhi, 

'  g  ^  Ai  A  OB  A  Brafihenfibus  cujus  radix  vocatur  Taja. 
-"-  TresiUiusfpecieshicreperiuntur. 
■     Prima  foUo  ladefcente  ,  radicem  habet  orbicularem , 
non  tamen  bulbofam  ,  exterius  incarnati  coloris ,  interius| 
fiavi ,  cepa:  magnitudine  aut  porri ,  multa  filamenta  infe- 
rius  obtinentem ,  tres  vel  quatuor  digitos  longam :  cau-  j 
lcm  autem  brunnum  feu  fiifcum,  foliapene  orbicularia  &! 
ncrvos  foliorum  rufefcentes. 

Sccunda  folio  laaefcentc.  Radicem  habct  itidcm  or- 
bicularem,  ut  prior.  Ex  qua  radice  porro  prodcunt  cau- 
lcs  quatuor ,  quinque ,  fex  &  intcrdum  plurcs ,  rotundi, 
fpongiofi ,  fucculenti ,  virides ,  crafti ,  novem  aut  ctiam 
duodecimdigitoslongi:  cuilibet  autem  cauU  infidetfo- 
lium  unicum  figittalis  herbae  figura  &  magnitudine ,  quaado  junior  adhuc  eft  planta ,  aUas  tri- 

E  z  plo 


36  GeorgIMarcgravI 

plo  aut  quadmplo  majus ,  &  Petafitidis  herbae  foliorum  magnitudine ,  nervos  habens  conipi- 

cuos,  viride  &  ad  tadum  molle  ut  Braflica,  ac  in  am- 

bitu  cingitur  duabus  venis. 

Radix  co6ta  vulgo  comeditur  ut  Batata ,  eftque 

dulcis,  fingularifque,  quafi  mofchati  aut  floris  viola- 

cei,  faporis. 

Vtriulque  fpeciei  folia  cum  caulibus  crafllfllmis 

etiam  inciduntur  &  pro  olere  in  aqua  coquunturj 

moUefcunt  ftatim  &  optime  fapiunt. 

Tertia  folio  non  ladefcente :  Radicem  habet  ut 

caetera;  fpecies,  caules,  ut  prima,fufcos,foIia  fagittaUs 

figura  ut  fecunda ,  fed  anguftiora ,  pedalis  circiter  lon- ' 

gitudinis,  fuperius  faturate  viridia,  inferius  albicantia, 

nervo  &  venis  ex  viridi  flavefcentibus,  &  in  centro  fo- 

lii  purpurafcentibus.  Ha:c  fpecies  mihi  florebat  circa 

finem  ApriHs  anno  1 640.  In  caule  autem  longo(qua- 

lem  quodque  folium  habet)  flos  erat  unicus  longus 

feu  latus  quinque  digitos,  albus,  unico  foHo  conftans, 

cujus  faperior  medietas  alba,  inftar  corporis  eUyptici 

per  medium  fecundum  fuam  longitudinem  fedi  & 

veluti  in  fcapham  excavati :  inferior  medietas  inftar  vulvje  ,  viridis  coloris  magnitudine  juglan- 

gis  &  ejufdem  figurce ,  aperturam  habens ;  uno  verbo  to- 

tus  flos  figura  cucurbitje  in  medio  vindx  dum  crefceref, 

per  albam  autem  medietatem  floris  variae  difcurrunt  albje 

regulx,  quarum  pars  circa  extremuni  folii  quodammodo 

purpurafcit.  In  medio  floris  ftamen  eft  craflitie  pennx  an- 

fcrinas,  cylindraceum ,  in  extremitate  faftigiatum ,  longi- 

tudinis  paulo  majoris  duorum  digitorum  ac  femis ,  con- 

ftans  corpufculis  clypiformibus,  ac  veftitum  brevibus  vil- 

lis  luteolis ,  qui  facile  abfterguntur.  Ita  autem  compofita 

funt  haec  corpufcula  ut  columna  feu  ftamen  lceve  &  teres 

appareat.  Hasccorpufculafuntfemen.  Floscaret  odore 

aliquo  perceptibili :  claufus  adhuc  totus  virefcit.   Poftea 

flores  tulit  eademplanta.  #f%^ 

Iaborandi  multxdanturfpccies.  Prima  {cujushic  iconem  damm)  ad  duorumpediTm 

**  altitudinem  affurgit ,  cauie  lignofo ,  tereti ,  per  certa 

intervalla  nodofo ,  tortuofo  &  inaequali ,  coloris  gry- 
fei ,  quorum  unus ,  duo ,  vcl  etiam  tres  ex  una  radice 
prodeunt  &  in  ramos  fe  pandunt.  Radix  autem  haud 
crafla  eft  fed  in  multas  radiculas  &  filamenta  dividitur, 
exterius  ex  albo  flavefcens ,  interius  albicans,  odoris 
acriufculi,  faporis  acris  ut  pyretrum.  In  fingulisra- 
mulis  ab  internodiis  pediculus  prodiens  digitum  lon- 
gustriahabet  folia  fibi  crucis  modo  appofita  ,  adta- 
dum  ut  Tfliae  folia,  mollia,  parum  pilofi ,  nervo  con- 
Ipicuo  &  venis  obliquis ,  ab  uno  ad  quinque  digitos 
longa,  totidemque  lata  ubi  latiflTima,  insqualis  quippe 
magnitudinis ,  pallide  virentia,  inferne  paulum  candi- 
cantia.  Inextremitateramulorummulta  foHola  par- 
vavenabuUfigurafibi  inviccm  confertimfuntappofi- 
ta,  induos  ramulos  quafi  cornua  diduda  ,  inquibus 
flofcuU  albi  quatuor  foUolis  conftantcs;  quos  fcquitur 
femen,  dupUcipaleatedI:umut  in  cannabi,  fufcimi, 
compreflum  ,  parvulum ,  cordis  figura ,  cui  ab  uno  la- 
terc pars  abfcifla  vidctur.  Radix  valet  contra  vcnena 
&  ea  utebatur  Poius  qui  fungos  vcnenofos  comcde- 
rat. 

P  L  A  N  T  A  Vcrbcnx  facic,  {cujm  Iconem  AuBor  mn 
dedit)  ex  radicc  rcda^haud  crafla,  ad  latcra  multis  radi- 
culis  prxdita ,  alba ,  guftu  amaricantc ;  adliirgit  caulis 


angu- 


HiSTOR.    PlantarvmLib.    I.  37 

angulofiisac  nododis  in  fefquipcdalcm  altitudincm:  ad  fingulos  autemnodos  duo  nafcuntui: 
folia  fibi  oppofita,fcfquidigitum  longa,  pcr  latcrain  mcdietatc  cxteriorc  fcrrata  ■,  &  ad  cofdem 
quoquc  ramuli  duo  cxcunt  fibi  oppofiti ,  cum  fimilibus  foliis  ad  nodos  oppofitis ,  fed  non  fo- 
lum  duobus ,  fcd  tribus  aut  quatuor  foliis  minoribus  femper  junais :  &  in  hifcc  ramulis  ad  no- 
dos  ctiam  multi  pcdiculi,  brcvcs ,  quatuor  ut  plurimum  ad  qucmlibet  nodum ,  quorum  quili- 
bct  liabet  capitulum  rotundum  ,  cum  parva  prominentia  inftar  cuipidis  aciculs ,  quod  fe  ape- 
ricns  protrudit  flofculum  laftcfccntis  coloris  ,  quatuor  foliolis  conftantcm ,  habctquc  in  mc- 
dio  multaparva  ftaminula  cre£te  ftantia ,  quje  rcpraefcntant  plumam,  ita  ut  flofculus  quafi  plu- 
raatus  apparcat. 

C I  c  V  T  A  R 1 A  P  A  L  V  s  T  R I  s :  In  ipfis  aquis  ad  ripas  nafcitur,  &  in  duorum  aut  trium  pc- 
dum  aflurgit  altitudincm  •,  caulis  illius  angulatus,  ftriatus.nodofus,  multos  habcns  ramos  &  in 
quolibct  ramulos  altcrnatim  pofitos ,  qui  folia  itidcm  altcrnatim  pofita  habcnt ,  tres  aitt  qua- 
tuor  digitos  longa,  in  odo  vcl  novcm  angufta  &  acuminata  foUola  diflcda ,  ita  ut  cornua  ccr- 
vina  pcnc  refcrant :  coloris  dilutc  viridis,  faporc  apium  rcferentia.  Folia  autem  in  ramuUs  ex- 
teriora  funt  minora  intcrioribus.  Fert  flores,  fed  iUos  non  invenio  ab  Auftore  defcriptos. 

M  V  N  D  V  B I  BrafiUcnfibus  Hcrba ,  in 
pcdalem  aut  bipedalcm  altitudincm  ad- 
furgit,  caule  quadrato  aut  ftriato,ex  viri- 
di  ruftefccntc ,  &  pilofo.  Hinc  inde  ena- 
fcuntur  ramuli  primo  quafi  caulcm  am- 
pledentcs  &  foliolis  anguftis ,  acumina- 
tis  ftipati  •,  mox  habcnt  nodum  ac  trium 
vcl  quatuor  digitorum  longitudine  cx- 
tcnduntur  •,  continctq-,  quiUbet  ramulus 
quatuor  folia ,  duo  fcmper  fibi  oppofi- 
ta,  paulo  plus  quam  duos  digitos  longa, 
fefquidigitum  lata ,  fupcrne  Iste  viridia, 
inftar  trifolii ,  inferne  paulum  cancfccn- 
tia ,  ncrvo  confpicuo  &  fubtilibus  vcnu- 
lis  quafi  parallelis  dotata ,  raris  quoque 
piUs  veftita.  Ad  exortum  ramulorum 
qui  folia  gerunt  prodit  pediculus  fefqui- 
digitum  circitcr  longus ,  tenuis ,  flofcu- 
lum  gcrens  flavum  &  per  oras  rubcn- 
tcm,  duobus  foliolis  conftantcm,more 
viciorumauttrifolii.  Radix  illius  haud 
longa,  tcnuis,  contorta,  fiiamcntofa,  cui 
adnafcuntur  foUicuIi  ex  albicantc  gryfci, 
figura  minims  cucurbitsj,  oblongae, 
magnitudinc  Myrobalani,  fragilcs :  qui- 
libct  autcm  continet  in  fe  duos  nucleos, 
pcIUcuIa  faturatc  purpurca  veftitos ,  car- 
ne  intus  alba ,  olcaginofa ,  fapore  pifta- 
ceorum ,  qui  comcdunturcofti&intcr 
bellaria  apponuntur.    Multum  tamen 
comcfti  capitis  dolores  caufare  ajunt. 
Frudu  integro  quaflato  nuclci  intus  ftre- 
punt. 

ConfcrMonard.  cap.  lx.  //w/^ic  Pcruvianis,  Hifpanis  ibiJ/^w/vocatur  ,utitraditumUb.  x. 

cap.  2 .  Defcriptionis  Amcricje. 

Cap.      XVIII. 

Caraouatufeu  Srva  ^ahofi.  Herha  innominata  cauk  ^ortulac^, 

CAragvata  Brafilienfibus.  Erva BahofaLnCiums ,  AIocLatinis,  Radicecum  Aloe 
Americana  Dodonei ,  foliis  cum  vulgari  convenit.  Nimirum  cx  radice  cralfa ,  brevi, 
afliu-gunt  folia  viginti  aut  plLu-a,crafla,  fuccuIcnta,acuminata,utroquc  latcrc  dcntata  feu  fpino- 
fa,  unum  vcl  criam  duos  pedcs  longa,  pallide  viridia,  atque  hinc  indc  gryfco  colore  maculata. 
Inter  foUa  prodit  caulis,  tres  aut  quatuor  pedes  altus,  in  duos  ramos  divifus ,  quorum  quiUbct 

E  3  f"t 


3S  GeorgI     MarcgravI 

fert  fpicam  florum  flavorum :  cft  autem  quilibet  flos  cavus,  digitum  longus,  ad  oram  fextupli- 

citer  fcifliis ,   continens  totidcm  flraminula 

flava  apicibus  flavis.  Infldet  quilibet  flos  fuo 

petiolo  brevi,&  apertus  propendet  deorfum, 

adhuc  autem  claufus  direfte  ad  latera:  eft  in- 

odorus. 

Annotatio.  Hxc  plantaauteademT 
eft  aut  ejufdem  fpeciei  cum  Magucy  feuMetl 
Mexicanorum  •,  cujus  plures  reperiuntur  in 
Nova  Hifpania  fpecies  -,  de  quibus  ita  Fr.  Xi- 
menes:prima  fpecies  fert  folia  fimilia  Aloes, 
verum  multo  majora  &  cralTiora ,  utrimque 
fpinofa  &  definentia  in  durifllmum  &  acutit 
fimum  mucronem ;  CTccrefcit  interdum  cau- 
lis  in  proceritatem  mediocris  arboris ,  &  eft 
duplex  5  in  cujus  cxtremo  nafcuntur  florcs 
lutei,obIongi,&  in  faftigio  ftellati  &  fucceflii 
temporis  fcmcn  inftar  Aiphodeli  aut  Batata- 
rium  •,  radix  illius  eft  crafla ,  brevis  &  plcna 
fibris  ■,  propagatur  e  furculis  fcu  ftolonibus 
qui  exeunt  circa  plantam  principalcm.  Eft 
paticns  omnis  foli  licct  magis  amet  cultum 
&  frigidum  coelum :  neque  enim  metuit  ul- 
lamcoeli  inclementiam,  aut  marcefcit  pro- 
pter  ficcitatem.  Repcritur  maxima  copia  in 
tota  Nova  Hifpania ,  &,  fi  homines  ea  tem- 
perantia  vivcrent  qua  convcnit ,  fola  vidctur 
ha:c  (ufficicns  fubtjiiniftrare  quaecunque  ufus 
flagitat ,  prseter  alios  innumcros  ufus  quos 
prKftat.  Namprimum,  integraplantaprs- 

bet  infigne  fepimentum  hortis  &  prxdiis :  folia  tegularum  vice  funguntur  ad  pluvias  cxcluden- 

das ,  caulcs  tignorum :  foliorum  nervuli  &  fibra;  eundem  ufum  habent  quem  noftrum  linum 

&,cannabeautgolfypium  ,  ex  illis  enim  fila ,  panni  aliaeque  tels  fiimt :  e  fpinis  autcm  clavi, 

acus,  aciculse,  ftili,  tercbrse  ad  auriculas  perforandas :  hifce  &  barbari  in  fuperftitiofo  Deorum 

fuorum  cultu  corpora  fua  afliigebant :  nec  ad  beUica  inftrumcnta  inidonea:  erant.  Porro  ra- 

dcndo  novacula  petrofa  ftolones  emanat  e  concavitate  liquor  quidam  tanta  copia ,  ut  cx  una 

folummodo  planta ,  mirabile  didu ,  interdum  quinquaginta  aut  plures  arob^  eflluant :  e  quo 

liquorefitvinum,  accrum,  mel  &  faccharum :  liquor  quippeperfedulciscoquendoreddi- 

tur  multo  fuavior  &  fpiffior ,  ita  ut  tandem  in  faccharum  coagelefcat.  Ex  eodcm  fucco  &  vi- 

num  fit  afFundcndo  aquam  &  admifccndo  femina  aurantiorum  &  melonum ,  aliaque  ut  fa- 

cflius  inebrict ,  nam  huic  vitio  imprimis  obnoxii  funt  barbari ,  quafi  penitcret  homines  efle 

natos  &  brutis  fimilcs  cffc  fatagerent.  Efaccharoillofaciuntacetum  ,  diflblvendo  inaqua& 

exponendo  Soli  novem  dicbus.  Succus  movet  menfes  mulierum ,  lenit  ventrem ,  movet 

urinam ,  mundat  renes  &  veficam ,  frangit  lapillos ,  purgat  ureteres :  eundcm  fi  ebullitus  fue- 

rit  cum  Tabaco  aut  Pitzitlxochitl  aut  Matlaxochitl  vulnera  curare  produnt.  Folium  Maguey 

afllim  &  exprefllim  in  fcutcUa ,  addito  pauxillo  nitri  bene  triti ,  fi  inungatur  cicatricibus  rc- 

ccntibus,  brevitemporeiUasitatoUit,  utvixuUum vcftigiumrelinquat.  Folia  &  caudexin 

fubterraneo  furno  percoda,  funt  cduIia&fapiuntDiacitrum.  Folia  tofta  &  applicata  me- 

dentur  Spafmo  &  mitigant  dolores  (prxfcrtim  fi  fuccuscaUdusunahauriatur)  licetelueve- 

ncrea  oriantur ,  quia  fcnfum  taftus  obftupefaciunt.  HmHIc-J.  Porro  plerique  Scriptorcs  qui 

dercbus  Amcricanis  commentati  funt  meminerunt  hujus  plantcc,  Gomara,  Acofta,  aUi, 

qui  omncs  fcre  confcnticntia  tradunt  iis ,  qux  Franc.  Ximcnes  hic  tradit  ex  Doft.  Franc.  Her- 

nandcz :  vidcndus  &  Carolus  Clufius  in  Rar.  Plant.  Hiftoria  Ub.  v.  Longe  autcm  aliam  plan- 

tam  cflc  oportetquam  D.  loachimus  Camcrarius  dcfcribit  &  cu)us  Iconem  dat  in  Epito- 

mcdcplantis,  fubnominc  Aloiis  Amcricanx  •,  quia  fcribit  folia  abimdare  fucco  amaro ,  & 

alia  qux  minime  convcniunt  cum  fuperiori  dcfcriptionc.   Crcdohanc  CamcrarUeflevcram 

Aloen  aut  filtcm  cjus  fpccicm-,  nam  &  nupcr  acccpimus  a  noftris  in  Africa  &  quidcm 

Lonnd^  S.  Pauli  dcgcntibus  ibidcm  abundare  (^jufmodiplantas  qualcm  D.  Camerarius  dc- 

fcribit,   e  qua  &  fuccum  cxprcfllmi  liquidum  atque  ctiam  coagulatum  mifcrunt,   Aloe 

vcrxlndica:  icmulum ,  &  qui  haud  dubiocafdcm  purgandi  ficultatcs  obtinct.quare  diflc- 

rentia 


HiSTOR.    Plantarvm    Lib     I. 


39 


rentia  harum  plantarum  bene  cft  obfctvanda ,  cum  alioquin  foliis  &  quibufdam  aliis  notis  in- 
tcr  fe  conveniant. 

H  E  R  B  A  {cttjtti  nO' 

menAuSior  uenp-odit) 

caule  Portulac2e  tcre- 

ti,  gcniculato,  rutFo, 

11  w^wn^         W(/k  humi  ferpit  &  quibuf- 

MW      \J      .».^    ^^m         W.  «Wl..      Ilfdamfibrisfefirmatin 

j  terra:  ad  quodlibet  au- 
-  tem  geniculum  quin- 


que  aut  fex  folia  appo- 
fita  ,  figura  foliorum 
Lavendute  ,  verunta- 
mcn  crafla  &  fuccu- 
lenta  ut  Portulaca;.  In- 
ter  folia  in  fingulari 
pediculo  fert  flofculu 
dilute  purpureu ,  quin- 
que  foliolis  conftan- 
tem  deorfum  incurvatis  &  multis  ejufdem  coloris  ftaminulis  in  orbem  difpofitis ,  quje  in  me- 
dio  adhuc  ftamen  viride  ovale  continent.  Radices  hic  inde  unicas  agit ,  pennam  anferinam 
craflas,  innumerabilibusfubtiUflimis  filamentis  circumdatas,  &caule  ferpente  fibrEeexilio 
variis  locis  prodeuntes  fe  terrae  infigunt. 

C  A  p.      X  I  X. 


^iy^  varice  Jpecies, 


Q 


Vi  Y  A  Brafilienfibus,  Lufitanis  Pimenta.  •,  multze  dantur  illius fpecies ,  ut plurimum  figura 
frudus  difFerentcs,  cum  in  csetcris  fere  conveniant. 
Prima  vocatur  P/?;?^^ /^^/^^/^(??/4  (quam  de  Angolaprimumvenifledicunt)  quamBrafi- 
lienfes  vocant  ^iyaqui,  in  arbufculx  formam  &  triumaut  quatuor  pedum  altitudinem  afllir- 
gir,  caule  lignofo ,  qui  varie  in  multos  expanditur  ramos,  qui  habent  oppofita  folia ,  vcl  in  pe- 
diculo  alicuius  folii  rurfus  duo  oppofita  foliola :  quodlibet  folium  habet  fuum  pediculum  te- 
nuem,  longiusculum,  eftque  figurae  oblong£,acuminatum,  nervo  &  venis  obliquis  prjeditum. 
Ad  exortum  foliorum  in  pediculis  longis ,  duobus ,  tribus  vel  quatuor  juxta  fe  pofitis  nafcun- 
tur  flofculi  inodori ,  quinque  foliolis  conftantes,  coloris  ex  albo  pallidi ,  habentque  in  medio 
totidcm  ftaminula  e  cinereo  csrulefcentia.  Sequitur  frudus  cylindrico-pyramidaUs ,  craflfitie 
majoris  chordae  viols ,  coloris  coccinei,  quando  maturuit,  interius  granuUs  obrotundis 
compreflls  refertus  ,  acerrimi  faporis ,  &  caetcris  fpeciebus  acrior  multo. 

<^nmtmo.  Ne  quis  erret  aUa  longe  eft  planta  ab  ea  qua:  fert  notifljmum  aroma  Malaguct- 
ta  ,  quod  Belga,-  noftri  vocant  Grayn ,  quod  ex  Africa  affertur ,  nam  neque  femen  neque 
planta  ullo  modo conveniunt ,  fiquidcm  Malaguettae  femen  nafcitur in lobis  pene  ad  modum 
Ireos ,  &  foUa  dicitur  habere  fimilia  Gladiolo. 

Secunda  fpecics  vocatura  Brafilienfibus  ^iya  cumari:  eadem  figura  cum  primafpecie 
crefcit ,  verum  folia  funt  paulo  majora  &  folitarie  pofita  •,  nec  flos  differt ,  aut  figura  frudus, 
nifi  quod  major  fit  &  craflior ,  &  magis  faturate  rubens. 

Tcrtia  (pecics  vocatur  a  Brafilienfibus  ^iya  apua ,  Lufitanis  pimenta  rotunda  •,  magnitu- 
dineeftfrudiuscerafinoftratisacidi,  coiorisrubri.  Reperitur&aliahujusfpeciesquae  inhoc 
tantum  differt ,  quod  fruffcus  vix  dimidiae  fit  magnitudinis ,  &haud  major  nucleo  cerafino, 
dilutiufque  rubct  vel  etiam  flavefcit. 

Quarta  fpccies  BrafiUenfibus  dicitur  ^ija  uca,  Lufitanis  Pimentagrande  feu  Pimentoes  qiiae 
foUa  habet  anguftiora  &  longiora  quamfecunda,  &fru(aumtresdigitoslongumcyUndra- 
ceum,  acuminatum,  rubrum,  cum  maturuit.  Aliainvenitur  cjus  fpecies,  cujus  frudus  fe 
deorfum  incurvare  folct  inftar  unci. 

Brafilienfes  haec  pimcnta  conterunt  cum  fale,  &mixturamil!amvocant  luofuitaya,  eam- 
queufurpantadcibosinter  manducandum  utnos  falem.  Optima  eft  ac  bene  fapit.  Eandem 
quoque  mifccnt  cum  farinha  &pifcibuscodis,  exemtis  fpinis ,  acmixturamiUamappellant 
Pira-quiya ,  quam  ufurpant  iter  facientes.  Bene  fapit  &  durat  ad  aliquot  dics. 

Annotatio.  Hujusplant^E  Iconem  non  damus,  quiaapudBotanicos  obvia  cft,  & 

jam 


40  GeorgIMarcgravI 

jam  dudum  in  hortis  colitur.  Operae  pretium  tanien  duximus  hic  addere  qua:  Fr.  Ximcnes  dc 

hac  planta  prodidit.  Mcxicani,  inquit ,  vocant  c/7i!///plantamqu3efcrtriliquasillas,  quasln- 

fula:  HilpanioljE  incolae  vocant  Axi ,  &  Antiqui,  ut  quidam  volunt,  Siliquaftrum ,  Hifpani  Pi- 

per  Americanum  &  Aftuarius  Capiicum.Hxc  planta  licetjam  dudum  in  hortis  Hifpaniae  fue- 

ritculta,  nonmodopropterornatum,  verum&ufumincondimentisj  tamen  quia  in  Ame- 

rlca  plures  illius  Ipecies  obfervantur  &  filiquae  illius  in  tam  frequenti  funt  ufu ,  ut  vix  edulia  re- 

perias  quibus  non  admifceantur ,  &  facultates  ilUus  itidem  notiiruna:  funt ,  opcra;prctium 

puto  illam  defcribere ,  &  varias  iUius  fpecics  quas  vidi ,  indicare.  Folia  autem  pene  omnium 

fpecierum  funt  fimilia  Solani  foliis ,  ^himhchiUl  tantum  excepta  cujus  folia  funt  minora :  fert 

flores  candidos  ,  e  quibus  enafcuntur  filiqux ,  initio  quidem  rubentes ,  tandem  veluti  adufti 

coloris  inftar  uvarum  paifarum  ,  plenJE  femine  minuto  ,  fubtili ,  candido  &  umbonato  :  fa- 

pore  acri  &  cauftico ,  ita  ut  calidum  ccnfeatur  in  quarto  gradu  &  ficcum  in  tertio :  licet  viride 

obtineat  fuccum  excremcntoHun ,  quitandemconfumitur.  Vndefitut  flatus  excitando  ex- 

citet  venerem :  atque  etiam  alvum  folvat ,  non  fine  torminibus ,  praefertim  in  iis  qui  non  af- 

fuevere-,  alioquinmoderatefumtummovet  alvum,  (Cujus  caufa  videtur  illius  acrimonia) 

menftrua  atque  urinam  •,  corroborat  ventriculum  a  caufa  frigida  debilem  :  excitat  fupra  mo- 

dum  appetitum  gcnus  quoddam  Chilli  falfum,  mixtum  cum  Thomatis,  utvocant,  Mit- 

./o;j!?^//appcllant:  evacuathumores  pituitofos  e  quacumque  parte  corporis,  prxfertim  illos 

quijundurascoxarumobfident,  &Sciaticamfolentgenerare.  Hefticisventrem  ac  lumbos 

clavicuhs  aut  aciculis  chille  imbutis  pungere,  ut  folcnt  barbari ,  utiliflimumputaturremc- 

dium.  Vcruntamen  fi  quis  crebrius  &  immodcrate  Chille  utatur ,  inflammabit  renes  &  hepar 

excitabitdoloresinrenibus,  phrenefin  &  dolorcs  hypochondriacos ,  abfcefliis  internos  & 

fimiUa  mala.  A  Barbaris  fere  pro  cibo  ordinario ,  ab  Hifpanis  vero  pro  condimento  ufurpa- 

tur.  Nafcitur  locis  tara  calidis  quam  frigidis ,  melius  tamen  temperatis  aut  aliquantum  ca- 

lidis.  - 

Fnmn  illius  Ipecies  appellaturl  Mexicanis  ^mhchiUi-,  quafi  dicas  arboream  ,  &  in  Hifpa- 
niolaubiminoreft&filiquarotundior  Aximontenfefive  Caribicum:  hsec  fpecies  omnium 
minimaeft,  forma  &  mole  limiUs  olcaftri  frudibus-,  &  cum  omnes  ipcciescalidxfintin 
quartogradu,  haecomnium  calidiflima  eft&maxime  cauftica^  quare  tantum  condimentis 
locopipcrisadhibetur-,  producit  fcmen  toto  anno. 

Secunda{'^z(i\t%vozzx.\xcChiltecfin,  quia  colore & figura valde fimilis eft molquitls ,  idefl, 
cuUcibus  •,  dicitur  aliis  Totocuitlatl ,  quod  fonat  ftercus  avium  ,  ob  colorcm  &  parvitateiiT, 
audioabincolisS.Dominiciinfulae  Huaratinac appellari :  hxcfpecies  licetviridiorvidcatur, 
tamen  citius  virorem  deponit.  Tres  ilUus  numerantur  fpecies  pro  diverfitate  locorum  inqui- 
buscrefcunt,  &  tempellatum  quibus  colliguntur.  Prima  cft  vulgaris :  altera  huic  quidem  fi- 
milis  ,  fed  vergens  ad  nigrum  colorem,  unde  TlilchiUi  nominatur:  terria  minima  omnium 
fcritur  menfe  Septembri  &  maturat  fruftum  a  Decembri  ad  Calcndas  Apriles. 

Tertia.  fpecies  appellatur  T7andchilli ,  feritur  menfe  Augufto ,  locis  cultis ,  quando  jam 
pluvix  Ccflant  •,  maturat  frudum  i  Novembri  ad  Martium ,  qui  principio  quideni  eft  viridis, 
fed  fenfim  rubefcit :  In  Hifpaniola  vocant  Axi  candidum. 

■  ^^^r/4  fpccies  appeflatur  C^//fo7/// ,  ob  croceum  colorem  quem  addit  condimentis  & 
cibis  quibus  mifcetur ,  vXidiC\x\}^\i^2,mo\z  Acafran  Axi  dicunt:  filiqua  fcx  fcptemve  digitos 
tranfverf5i)S  longa  cft  &  mediocriter  tenuis  colore  rubro  &  nonnunquam  adufto. 

^inta  illius  fpecies  dicitur  a  Mexicanis  T2inqmhyo ,  quia  filveftris  eft ,  in  Hifpaniola  Axi 
for/i/obformam&colorem:  filiqua  efl:  tenuis  &  quinque  digitos  tranfverfos  longa :  fcritur 
menfe  Marrio ,  &  fert  fruftum  fere  omnibus  anni  menfibus. 

Sexta  fpecics  appeflatur  T:^onchilli  quia  blandior  eft  •,  fiUqua  illius  eft  longa  &  lata  rubri  co- 
loris ;  femen  autem  tam  remiliam  habet  acrimoniam ,  ut  vulgo  cum  placentis  qu?e  e  Mayzio 
fiunt  &  chillaqmles  appellantur ,  commedatur :  optimum  nutrimentum  prxbere  teftantur  bar- 
bari.  Solent  hanc  fpcciem  humi  fpargere  ut  ficcetur  ut  ita  melius  pofllt  fervari ,  nam  aliter  fa- 
cile  corrumpitur  ob  nimiam  humiditatem :  feritur  &  fert  fruftus  omnibus  anni  mcnfibus. 

Rcperitur&aliafpeciesquamvocantyT/i/(r/7/'///,  cujus  filiqua  quidcm  pra:ccdentibus  non 
eft  minor ,  fcd  attenuatur  fcnfim  &  definit  in  mucroncm  •,  coloris  cft  aurei ,  colligitur  eildcm 
menfibus  quibus  Maizium.  Plurcs  pr^Etcrca  fpecics  obfcrvantur  in  Infula  Hilpaniola  &  intcr 
illas  notilflma ,  qucc  fiUquas  fert  inflar  ceraforum  ,  cadcm  forma  &  molc :  nafcitur  autcmin- 
ftar  arbufculx  &  appcUatur  ab  aliis  quidem  Struchnodcndron ,  ab  aliis  Speudocapficum ,  ab 
Hifpanisccrafusacer  Amcrica;.  Ircmaliacujusfiliquamvocantroftrumpinea:  nucis:  &  ro- 
ftrum  avis ,  ob  figuram  utrafquc.  Baboram  five  Baniazam  corniculatam  :  Cazicar  hortcnfc: 
&aUasquasbrevitatiscaufapra;tcrco,  dcpra:cipuisdixiflc  contcntus.  H^cille.  Scmcn  hujus 
plantse  adco  cft  acre  ut  cavcndum  fit  nc  quis  digitosadoculosfcrat,cumilludconfricuiti 

quarc 


HisTOR.    Plantarvm    Lib.    I.  41 

qiiarccauteadmodumhocufurpandumautumonifibcnepraEpai-etur  &  aliquo  frigido  addi- 
tamento  temperetur.  Infigniter  enim  urit  linguam  &  guttur  prscfertim  cum  falc  mixtum. 


I 


C  A  p.     XX. 

fetkucu  feu  ^Radix  Mechoacan.   MandubL   Innominata. 

Eticvcv  Brafilienfibus  ■,  RadixMechoacan,  'Lu.ikmisBatatadepurga:  Caulis  farmen- 
tofuseftlongillimeicrpcns&fcandens,  multangularis ,  lentus,  rulFus,  etiamviridis.  Fo- 

lia  folitarie  pofita ,  quodlibet  in  fuo  pedi- 
culo  digitum  longo  •,  figuram  habet  cor- 
dis,  utipingitur,  duabus  ad  latera  aurica- 
lis  ,  teneraadtadum,  unum,  duos ,  tres 
&  quatuor  digitos  longa ,  faturate  viridia, 
inferius  nervo  &  venis  tranfverfis  confpi- 
cua.  nullum  autem  pra;ter  herbaceumo- 
dorem  habent  folia  trita ,  caulis  vero  inci- 
fus  ladcum  fuccum  pra:bet.  Florem  fert 
ConvoIunU  magnitudine  &  figura ,  unico 
folio  conftantem  album  cum  pauco  incar- 
nato  dilutum,  intus  autem  purpureum.  Se- 
men  continet  pifi  magnitudine  fufci  colo- 
ris ,  verum  haud  rotundum ,  fed  quafi  duie 
particulae  exfedas  eflentjita  utfere  trian- 
galarisfitfigurx.  Radix  medium  aut  inte- 
grum  pedem  longitudine  a.'quat ,  crafllties 
plerumque  eadem  &  utplurimum  dupla 
&  bifida ,  una  parte  breviore  altera :  exte- 
rius  oblcure  cinerca  feu  fufca ,  recens  refi- 
namquandam  fundit,  &efl:interiusalba. 
Habui  radices  per  quatuor  menfes  ad  pa- 
rietem  pendulas  in  mufeo  meo ,  quae  ibi 
progerminarunt ,  quselibet  caulcm  unum, 
duos  vel  tres  pedes  longum ,  cralTitie  fili 
futorum.  Hanc  terrce impolui  in  horto ,  &: 
fpacio  odidui  fecuta  funt  folia ,  felicifli- 
meque  adolevitplanta. 

Vfus.  Datur  pulvis  illius  radicis  in  vino 
autbrodio,  puerisfs.  adultisjvi.  inJViii.  vinivel^s.  propueris,  5V1.  pro  adultis  infi.m- 
dunturinvini^x.  pernodcm,  manecolatura  fomitur  &  cumfaccharo  aut  melle  exhibe- 
tur.  Vel.  Recentes  radices  corticibus  bene  mundatis  exprimuntur.  per  pannum ,  cxpreflRim 
fumitur  per  aliquot  horas  ut  fubfideat ,  quodfubfeditficcaturin  umbra  {yoc2.nt  Tapiora)  hu- 
jus  511.  &in  puerisji.  daturfemel.  lit  etiamexrccenticonfervacumfaccharo  delicati  fa- 
poris ,  cujus  dofis  choclear  unum  aut  duo  datur  delicatis  perfonis ,  quje  a  purgantibus  ab- 
horrent.  Radix  hxc  habet  virtutem  purgandi  humorcs  phlegmaticos  ac  ferofos ,  uti  &  bilem. 
Valet  adverfus  pafliones  ventriculi  &  intcftinorum ,  ad  inveteratum  capitis  dolorem ,  ad  hy- 
dropem ,  ad  proftratum  appetitum. 

Annotatio.  Fr.  Ximenes.  Radicem  purgativam  vocant  MechOacani  TachuachCy 
Mexicani  Tlalan^tUqua  cuitlaplle  &  aliae  nationes  Pufqua.  Tres  repcriuntur  illius  fpecies  j  qua- 
rum  binx  funt  mas  &  f^emina,  qua;  ambae  forma&qualitatibusmultumconveniunt;  ha- 
bcntque  radicem  longam  &  craflam ,  e  qua  lafteus  liquor  emanat :  caules  volubiles  &  tenues: 
foliaparvafiguracordis;  flores longos & roflbs ,  ^mSinmixmAcmpepino  figura&mole,  can- 
didacuteteftum  &  plenum  femine  minuto,  lato  &  candido,  cum  certisfilamentis,  inftac 
goflypii  qu3E  difliculter  rumpuntur.Radix  cft  calida  &  ficca  in  quarto  gradu  &  fi  in  ote  maftice- 
turadurens:  unde  fi  hic  aliorummoremimitarivellcm ,  pofremgraviterrcprehendere  eos, 
quiimprudenter&ignorantermultadcilla  fcripferunt;  neque  mirum,  quum  illam  non  vi- 
diifent.  Purgat  per  infcriora  omnes  humores ,  praecipue  tamen  pituitofos ,  fi  fumatur  ponde- 
re  dragmie  &  femis  aut  ad fummum  duarum  ex  aqua  aut  vino ,  jufculo ,  aut  ovo  recenti :  fumi- 
tur  cnim  hoc  modo  facile  &  fine  naufea.  Qujdamutunturfucco  illius  expreflb ,  loco  Scamo- 
neae,  ad  cujus  fpecies  hanc  putant  refcrendam,  &conficiunt  ex  illotabellascumfaccharo, 

F  •  quas 


.j  GeorgIMarcgravI 

quas  mirabiles  effe£i:LTS  edere  affirmant.  Alii  folent  radicem  pondere fex  dragmarmii  in  pulve- 
remredaaam&infexaquxunciispernoaemmaceratam,  mane  exprimcre  &  percolare  at- 
queaquamillamexhibere:  cgo  autem  eandem  mifceo  cum  uncia  aut  paulo  magis  fyrupi  dc 
Matlalitztic  aut  Salfsparilla:  aut  foliorum  Senx  atque  ita  purgat  fine  uUa  moleftia.  Quum  Sca- 
monea  defideratur  hujus  fuccus  exprefllis  &  fpiflatus  illius  vice  ufurpatur  in  Ekauariis ,  quoe  il- 
lam  pofliulant.  Quidam  &  radicc  hac  utuntur  forma  unguenti  aut  cmplaftri  ad  vitia  oculorum 
curanda.  Tertiafpeciesmaximampartemnafciturintcrranigra  &  locis  petrofis,  radicema- 
gis  tenui :  e  duabus  hujus  dragmis  commodiflTime  fit  elcftuarium  laxativum  cum  xx.  dra- 
gmisSacchariTzautlifive  Tragacanthae ,  quolenitercvacuantur  choleraatque  flegma,  nec 
puto  in  America  facile  reperiri  poflTe  medicamentum  quod  illud  fuperct.  AUi  ex  illius  decoftQ 
conficiunt  fyrupum  qui  quantitate  trium  unciarum  fumtus  egregie  purgat  prxdidos  humores. 
Nafcitur  multis  locis  calidis  Novx  Hifpaniae ,  licet  Mechoacanae  provinciiE ,  ubi  primum  in- 
notuit,  prseferatur;  communis  quoque  eft  in  Temimiltzingo ,  ubi  radicem  hanccum  cau- 
daTlaquatzinanimalispariponderemixtam,  mirabiles  aflerunt  edere  efFedus  inciendo  uri- 
nam.  Oportet  ficcari  radicem  &  fervari  toto  anno:  fcd  in  colligcndo  vitanda  eft  radix  haud 
multumillidifllmilis,  qux  pra:fentiflamum  eft  venenum.  Quimi  Author  nofter ,  quemfcqui- 
mur,  fcriberet,  non  tam  probe  cognita  erat  hxc  radix ,  ficut  neque  ipfi  Nova  Hifpaniaj  poft 
iU.a plures  illius  fpecies  fuerunt repertjE ,  magis  Icnes  in opcrando ,  licet  tres illae fpecies  ab  ip- 
fo  proditae ,  celebriores  fmt ,  &  magis  ufurpentur.  Prima  eft  quam  Hifpani  vocant  Mecho&cm 
alocoubiprimumfuitinvcnta;  cujusinillaprovincia&inGuadalajara  duae  reperiuntur  fpe- 
cies;  unavenenofa,  quamAuaornoftermonuitvitandam,  alteraquae  moderate  purgat.  u- 
triufque  radix  grandis  &  crafla ,  fed  nobilis  major.  Alia  fpecies  qux  appellatur  Matlahtztic^ 
multominuspurgansquampraecedens,  quam  quidam  perpcram  frigidam  faciunt,  haudin- 
telUgentes  purgantium  medicamentorum  facultates ,  quce  nuUam  frigiditatem  admittunt:ha;c 
remiflTmspurgatquamantecedens,  atque  omni  aetatum  &  fexuum  generi  convenit,  ctiam 
pregnantibusexhibeturfmenoxa:  Exhacradicefitfyrupushocmodo:  Rccipe  fex  Ubras  ra- 
dicum  recenter  cfFoffarum  &  demto  prius  cortice  rade  &  inde  ollae  vitriatx ;  fuper  infunde  to- 
tidem  Ubras  aquze  fontanae  ferventis ,  atque  obtura  os  ollae ,  &  ita  probe  opertam  reUnque  per 
horasxxiv.  dein  exprime  &  mifce  illius  colaturae  quatuor  libras  facchari&coqueleniignc, 
donecfpiflltudinemmelUsacqiurat,  fumuntur  tres  aut  quatuor  hujus  fyrupi  unciae  adpur- 
gandum. 

Alia  fpecies  appeUatur  Xalapa  a  loco  ubi  primum  fuit  reperta :  haec  longe  potentior  cft  coe- 
teriSjUcetmoIefitminor,  evacuat  generatim  omnes  humores  peccantes,  fedfummaopus 
eft  vi°;ilantia  eo  die  quo  fumitur  atque  adeo  fequenti.  Ex  hac  quoque  fit  fyrupus ,  admodum 
utUis  in  quibufvis  morbis,  &imprimis  iis  qui  lue  venerea  laborant.  Componitur  ad  hunc 
modum.  Recipe  radicum  Xalapaeunc.v.  Polipody  unc.  ij.  Hermodadyl.  unc.  i.  Elorum 
cordialium,  lujubarumanapugnumunum:  Cinnamomiaut  CaneUae  praeftantioris ;  nucum 
mufcat.  ana  duas  dragm.  &  femis :  frangantur  omnia  &  macerentur in fex  quartariis  aqua:  per 
nodem,  dein  coquantur  fecundum  artem  donec  medietas  confumatur:  colaturae  addan- 
tur  dux  Ubrx  facchari  &  percoquatur  donec  fyrupi  fpiflTitudinem  acquirat ;  denique  cum  pene 
refriguit,  mifceantur  o£to  grana  exquifiti  mufci.  Monendi  funt  qui  iftis  radicibus  utuntur  ad 
purgandumnepofterodie  mane  fumant  faccharum  rofatum  autaquam,  fedpotius  peftu- 
fculumvokxcrisalicujus,  aut  carnem  ovillam  affam ,  nam  aliasfacilerecidivampurgationis 
patiuntur  aegri  non  fine  difcrimine.  Omnes  fpecies  reperiuntur  in  Nova  Hifpania  magna  co- 
pia:  yJ/4///2//^7/ichabetradicemomniummaxiniam,  hvixc^roximzmMechoacan:  multomi- 
norem  venenofa fpecies :  omnium  maximam  Xalapa  Ucet  circulofior  fit  &  longior.  Vniverfx 
autem  fiint  calidae  &  ficcae  in  quarto  gradu ,  praeter  Matlaht^tk  qux  moderate  calet  &  lenifll- 
me  purgat,  ideoque  &  fecurius  ufurpatur.  Ex  Us  quae  dixinius  apparet  quantum  fidei  adhi- 
bendum  fit  Monardae  &  Alfonfo  Inojoflb  in  Us  qux  de  his  radicibus  fcripferunt.   Non  difFe- 
runt  autem  hx  plantae  foUis ,  floribus  aut  fruftibus ,  nifi  ratione  foli ,  quo  fit  ut  alibi  majores 
alibiminoresnafcantur;  tantumfloresnonnihildifFeruntcolore,  quifere  ca.'ruleus  eft,  ve- 
rum  aut  faturatus  autdilutior.  Hxcille.  Exhifceautempraefertim  quae  dicit  de  f emine  facile 
apparetpIantamquamAuftornofterdefcribitnon  effe  eandem  cum  illisquas  Pr.  Ximenes 
def cribit.  Car.  Clufius  notat  ad  Monard.  cap .  l  i .  fe  anno  m  d  i.  x  i  x .  duo  genera  fcminis  acce- 
piffc  ex  Hifpania  quae  plantae  Mechoacan  effe  diccbantur :  unum  caUcuIo  fivc  filiqua,  femine- 
que  nigro  quale  eft  ScamonU  aut  ConvolunU majoris :  alterum  oblongiori  aUquanto  calicu- 
lo  ,  fcminc  rufFo  &  quam  fuperius  longiore  tencriorcquc.  Utriufque  filiqua  partc  interiore 
crat  lanuginofi.  Ex  utroque  ipfi  natas  plantas ,  quae  prodibant  Convolunli  modo ,  dein  pro- 
xima  pedimenta  fcandcbant  multis  farmentis  &  amplcftebantur ,  foliis  ConvolunU  majoris, 
fcd tcncrioribus &  colorc magis flavcfcentc j  hycmis  autcm inclemcntiam cas fuftuiifle.  Ego 

fcmcn 


H  I  S  T  O  R.       P  L  A  N  T  A  R  V  M       L  I  B.       I.  .3 

femen  e  Brafilia  allatum  aliquotics  terrae  commifi  &  quidcm  adhuc  fuperiori  ceftate,  equi- 
busnataeelcgantiflmMc  plantx&  adicfquipedis  altitudinem  adolevcrimt,  ramulum  appofi- 
tum  fcandentes ,  fed  primimi  frigus  ftatim  illas  enecavit. 

P|l  A  N  T  A  hjEC  BrafilufamiHaris,cujf.ts  tamen 
mmen  ab  Authore  noftro  non  proditur ;  in  qua- 
tuorautquinqucpedum  altitudinem  adfurgit; 
caule  rotimdo ,  lignolb ,  leviter  pilofo ,  qui- 
que  fuperius  in  multos  fe  difpefcit  ramos  fur- 
fum  elcvatos.  hicaulc  autem  &  ramisfolita- 
•rie  pofita  fmit  folia  angufta ,  brevibus  pediculis 
innitcntia ,  quatuor  aut  quinque  digitos  lon- 
ga,  fimilia  foliis  Saiicis  atque  pilofa;  diverfae 
magnitudinis ,  in  Summitate  enim  plantce  fiunt 
anguftiflima  &  parvula.  Flores  fertmagnitu- 
dinefloruniLychnidis,  albi  coloris,  quinque 
foliis  conftantes ,  unguibus  in  medio  purpu- 
reis  &  ftaminulis  luteis. 

Radix  illius  haudlongaeft,  fcd  habetmul- 
tas  proies  ad  latera  extenfas  atque  etiam  fila- 
menta. 

^ualefemenferat  ah  AuStore  nofro proditum 
•non  invem, 

Reperitur  &  in  Brafilia  Planta  Amaranthi 
facie ,  qua:  fefquipedalem  aut  bipedalem  alti- 
tudinem  adipifcitur  ,  arbufculae  figura  adole- 
fcens  ,  caulelignofocinereo,  quique  fuperius 
habet  niultos  ramulos  lignofos  &  quafi  geni- 
culatos.  Ad  fingula  autcm  ramorum  genicula 
mbrum  eft  capitellum  minimorum  flofculo- 
rum&ibidcm  pediculus  circiter  digitum  lon- 
gus  &  ruffiis  ,  fuftinens  folium  urticae  figura, 
vcrum  longe  minus  &  pallide  virens. 

Radix  albicans ,  pene  reda  ,  gracilis  ,  fed 
multis  filamentis  prxdita. 
Tota  planta  eft  inodora. 
^jiale  femen  ferat  ab  Aucfore  noflronontro- 
ditur. 

M  A  N  D  V  B  I  d'A  n  g  o  l  a  ,  in  Congo  vo- 
catur  ^ubaci  congo -^  Cauliculo  tenui  farmen- 
tofo  longe  fuper  terram  ferpit ,  inftar  leticu ,  ac 
novas  fibras  agit  in  terram ,  atque  hinc  inde 
unius ,  duoi-um  aut  trium  digitorum  intcrvallo 
profertpediculos ,  tres  aut  quatuor  digitos  al- 
tos ,  ftriatos ,  qui  tria  folia ,  phafeolorum  modo  diipofita  fuftinent ,  dilutc  viridia ,  duos  & 
amplius  digitos  longa  ,  figurx  ellyptica:  ,  nervo  fecundum  longitudincm  &  venis  oblique 
currentibus.  Ineodemcaule  etiamflofculi  proveniunt  in  fuis  pediculis  egregie  flavi.  Cau- 
lis,  ut  dixi,  multas  fibras  agit ,  quibusfubterraannafcunturretisferefigura&nucisavellaniE 
magnitudine  aut  paulo  majoris ,  folliculi ,  quorum  fubftantia  alutam  ovillam  craflltie  sequat, 
exterius  terrei  feu  umbrofi  coloris,  interius  fplcndide  albi :  quilibct  autem  foUiculus  fecun- 
dum  longitudinem  ckcum  circa  quafi  futuram  monftrat  &  preflus  fecundum  illani  fin- 
ditur,  continensinfeduograna  vel  etiamunum,  fiminorfit,  more  feminis  piforum  adha:- 
rentia  ,  piliformia  &ejufdemmagnitudinisflavo-paIlida  ,  ejufdenicumpifisrecentibuscon- 
fiftentiiE  &  cum  ficcis  faporis ;  qux  commeduntur.  Plantatur  hoc  modo :  exempta  e  follicu- 
lis  grana ,  digiti  altitudine  terra;  inferuntur ,  fatis  amplo  intervallo ,  faepiufque  irrigantur ;  (de- 
fiderantenim  humiditatem) brevi erumpunt  Cauliculi,quideinde  fe  multiplicabunt  &  fru- 
dus  dabunt  innumeros.  Convenit  cum  Opefzauck  Virginia;  defcripto  a  loanne  de  Laet. 
,  Annotatio.  Quia  Audor  nofter  hanc  Plantam  comparat  cum  Ofenauck ,  opera;  prctium  pu- 
tavi hic reperere  quaelib.  iii.  cap.  xxii.  defcripfit.  Americje  deilla  dixi.  Etiam  radicesedu- 
les  fponte  hic  provrniunt ,  imprimis  quas  Indiginx  O/^mzwir/'  vocant,  rotundx,  juglandi  nu- 
ci  magnitudinc  pares ,  interdum  &  multo  majores ;  nafcunturhumidis&paludofis  locis  plu- 

P    2  rcs  inter 


4,  CeorgIMarcgravI 

res  inter  fe  cohjef entes  &  vcluti  ainiculo  coUigatx ,  in  aqua  coftae ,  aut  igne  toftae  boni  funt  ali- 
menti.  Dubitoautenianeademplantameritocenreridebeatt&magiscredo  efle  rpeciempifi 
fub  terra  frudiificantis ,  hanc  ab  Auaore  noftro  defcriptam. 

C  A  p.     X  X  I. 

hnominata.  furumu.  Cucurhita.  CucumuSilveJlrk.  ^Alccea 
hirjuta.  Conyza  inodorata. 

HE  RB  A  [auAm  AnSfor  non  nominat  fed  tmtum  hmc  ejm  dat  iconem)  in  duorum  autetiam 
trium  pedum  aflurgit  altitudinem:  caule  tereti,  geniculato,  fubrufFefccnti ,  paululum- 
que  pilofo  :  cx  geniculis  emittit  ramulos  & 
binafolia  femper  fibi  oppofita ,  brevibuspe- 
diculis  innitentia,  quinque  aut  fcx  digitos  ion- 
ga,  aliquarido  craflb  modo  dentata  ,interdum 
etiam  non. 

In  extremitate  ramulorum  flores  nafcuntur 
folitarii ,  lutei  coloris,  umbelico  conico  con- 
ftantes  ,  &  in  ambitu  illius  quinque  foliolis 
luteisminimis. 

Radixexilis  admodum. 

FIos  tritus  odorem  habet  fuavem  fere  ut 
Chamaemelum. 

I V  R  V  M  V  Brafilienfibus :  Lufitanis  Boboray 


Belgis  Pompoen  ;  folia  fert  fere  fimilla  no- 
ftratibus  peponibus ;  &  florem  quoque  fla- 
vum  quinquefoliis  conftantem.  Frudus  au- 
temilliusmagnus  ,  orbicularis,  comprefliis, 
ftriatus ,  coloris  exterius  cinnabrii  cumpluri- 
mo  albo  mixti ,  interius  autem  crocei :  femen 
quoque  album  quale  noftratibus.  Boni  Sapo- 
ris  eft  fruftus  co£tus  feu  etiam  aflatus  fub  ci- 
neribus. 

Reperitur  hic  quoque  Cucurbita  Iagen«  forma :  cujus  planta  folia  habct  fimilia  caeteris  fpc- 
ciebus :  flos  quoquc  albus ,  magnus ,  quinque  foliis  conftans  ,  obrotundus ,  in  medio  ha- 
bcnsftaminabrevialutcfccntia.  Semen  fruftus  eft  pallidum,  comprefllmi,  utraque  extrcmi- 
tate  quafi  bicornc. 

Cucumis  sUveJirW^t^y^iW-x ,  farmcntofo  caule  ferpitfupcrtcrram,  inlongis  pediculis  folia 
habensfin^^ulatimpofita,  quodlibct  in  tres  lacinias  fcftum ,  ac  in  ambitu  dentatum ,  atquc 
hidutum.  Flosfljvus:  frudlus  ovi  gallina:  magnitudine ,  clliptica:  figura;,  tuberculis  pcr  am- 
bitum  acatis ,  maturus  cftpalUdus.  Intus  cucumeris  modo  fcmina  alba  tranfverfim  fitamulta: 
cduUscft.  Alc/ea 


HisTOR.    PlantarvmLib.    I.  45 

AxcJEA  hirfuta ,  florc flavo ,  & femine mofcato ,  ex parte  refpondct ffigyptiacs C. Clufii 
iqux  Bamia  i^Egyptia  Alpini,  Sc  funt  /pecics  congeneres .  Ex  feminc  fato  prinio  furgunt  duo  fo- 

liola ,  nummularix  xmula ,  dein  provcnit  caulis 
rotundus,  unaparteviridis,  altera  rufFus,  hirfu- 
tus  ,  duos  circiter  pedcs  altus  ,  craflltic  pennx 
anferina;.  Hinc  inde  in  pediculis ,  quatuor  quin- 
que  aut  etiam  fex  digitos  longis ,  hirfutis,  uno 
laterc  viridibus ,  altero  rufefcentibus ,  folia  ap- 
pofita  circinata  ,  quinquangularia  ,  in  ambitu 
fcrrata,  hirfuta  ac  paulum  rugofa,  quxdam  & 
triangularia ,  duos  digitos  longa  &  totidcm  lata, 
atque  etiam  minora :  quinque  oervis  e  centro, 
ubi  pediculus  infcritur  procedentibus ,  in  exortii 
rufefccntibus ,  fecundum  longitudinem  ptxdita 
&  multis  venulis  varie  intertcxta.  Ad  pcdiculos 
foliorum ,  unus  atque  altcr  enafcitur  pediculus 
brevior  cum  foliis  minoribus  ,  &  in  pediculo 
duos  digitos  longo  flos  inodorus ,  magnitudine 
&  figura  fere  floris  goflypii ,  elegans,  quinque  fo- 
liis  confl:ans ,  fefquidigitum  longis ,  Ixte  flavis, 
ac  flavis  venulis  fecundum  longitudinem  confpi- 
cuis ,  interius  ungues  foliorum  infignitcr  cx  ru- 
bro  &  brunno  purpurafcunt ,  ut  &  exterius  ubi 
pediculo  inferuntur :  in  centro  floris  eft  ftamen 
ercdum  ,  f^midigitum  altum ,  flavum ,  cui  fu- 
perius  quinque  clavi  infixi  fuis  culpidibus ,  brun- 
ni  fcu  purpurci  coloris.  Flores  fe  apcriunt  biho- 
rium  aut  trihorium  ante  meridiem  &  ftatim  a 
mcridie  corrugantur  &  decidunt.  Pcft  floreni 
provenit  corpus  pentagonum  &  turbinatum, 
duos  &  fcmis  digitos  longum ,  hirfutum ,  inte- 
rius  in  quinque  cellulas  diftindum  j  in  qualibet 
duodecim ,  trcdecim  ,  quatuordecim  grana  fe- 
minis  ordine  lcviter  adhasrent ,  ita  ut  in  una  cap- 
fula  fcptuaginta  aiit  ctiam  plura  contineantur  grana.  Semen  autcm  cft  figura  lunae  gibbx  aut 
rcnis  ovilli ,  exterius  gryfcum ,  quafi  kviter  ftriatum ,  interius  albam  fubftantiam  habens: 
odorem  fragrantiflimum  mofchirefcrcntem  fi  mafticetur.  Radix  longa ,  alba ,  lenta ,  in  mul- 
tos  ramulos  &  filamenta  difperfa ,  ita  ut  longitudine  fua  plantam  xquet :  &  profunde  inferitur 
terrx.  Moriturfingulisannis.  Locuftasviridcs  minores  lubentur  folia  depafcunt.  Coliturin 
hortis :  fevi  fexto  Aprilis  &  floruit  fine  Augufti  &  Septcmbri  &  tulit  femcn  copiofum. 

C  o  N  Y  z  A  inodorata :  In  fefquipedalem  altitudinem  afllirgit ,  caule  cavo ,  tcrcti ,  leniter 
hirfuto ,  &  multis  ramulis  ex  adverfo  pofitis  praedito.  Ad  ramulorum  exortum  &  ad  nodos, 
bina,  ternaautquaternafoliafibioppofitaautetiamjunctahabet,  mollia ,  oblonga,  unnm 
majusaltero,  dilute  viridia ,  nonferrata,  vcrum  acuminata.  Adfoliorum  infertioncm  pro- 
deunt  pediculi ;  unum  ,  duos  vel  etiam  tres  digitos  longi ,  qui  flofculum  ferunt  luteum ,  cum 
corpore  ovali  luteo  in  medio  floris :  magnitudo  floris  ut  Chamaemeli ,  fed  plane  eft  inodorus. 
Quale  femen  fcrat  ab  Audtore  proditum  non  inveni . 

Cap.      XXII. 

^aryofhiliain.  Camaiihaya.  (jandiroha  i^el  ^A(hancliroba.  ^naphalium 
^rafil.  Innominata,  lafmini  f^ecies. 

/^  Aryophillata  herba :  Caulis  ad  trium  pedum  aut  etiam  majorem  altitudinem  af- 
^^furgit,ad  fingula  gcnicula  quafi  duos  ramos  oppofitos  habcns.atque  itidcm  duo  foIia,quse 
cum  pcdiculo  fuo  quatuor  digitos  sequant  (fupcriora  funt  anguftiora)  in  quinque  alia  fingu- 
lafeda,  nimirumbinaprioraoppofira&quintumincxtremitate.  Sunt  autem  foliainambi- 
tu  dentata  ac  laete  viridia.  In  extrcmitatibus  ramorum  ,  in  fingulis  provcnit  flos  flavus ,  Tor- 
racntillae  aemulus ,  conftans  quinque  foliis  anguftis ,  quibus  multa  foliola  viridia  fubftrata. 
Poftfloresfequiturcapitulumrotundum,  hifpidum,  continens  femina  oblonga,  figura  re- 

I  3  prxfen- 


46 


GeorgI    MarcgravI 


ptKfcntantLi  palos  illos  ckvis/errcis  araiatos ,  quibus  admunimenta  utuntur.  Pvadix 
habct  filamcnta ,  &  odorerefert  Garyo- 
phyllos :  Vnde  nomen  meruit. 

Camanbaya  Brafilienfibus •,  Hcr- 
ba  eft  filamentofa ,'  dependens  ab  altifTi- 
mis  arboribus ,  gryfei  coloris ,  &  quafi  la- 
nuginola :  obducuntur  illa  integr£e  arbo- 
res.  Filumeft,  cui  hinc  inde  certis  inter- 
vallis ,  fex ,  quinque ,  tria ,  duo  ,  vel  etiam 
unum  folium  rofmarini  jemulum  adfiftit, 
inodorum. 

Gnaphalivm  Brafilienfe mihi  vi- 
dctur  Planta ,  qux  ex  radice  minimum  di- 
gitum  crafla ,  multis  filamentis  prxdita, 
(odore  afiquantum  cum  Elenii  radice 
convcniente ,  fapore  tamen  haud  manife- 
fto ,  perenni  &  qus  novos  fubinde  caules 
protrudit)  fex  interdum  &  pluresprodeut 
caules,  mediocriter  rotundi,  inferius  craf 
fi ,  ad  trium  pedum  altitudinem  ,  genicu- 
lati ,  quafi  ob  folia  quje  illosambiunt  fub- 
fufci  &  alba  lanugine  obfiti :  folia  autem 
ambiunt  multa ,  trcs  vel  quatuor  digitos 
longa,  angufta,  viridia,  accopiofalanu- 
gine  alba  feu  tomento  obfita,  fuperius  mi- 
nora  fiunt  ad  caulem ,  &  caulis  diipefcitur 
in  multos  ramos  ,  mediocriter  hirllitos. 
Ramos  ornanthinc  inde  foliola  anguftif' 
fima ,  lanugine  incana ,  unum  aut  duos 
digitos  longa.  In  extremitaribus  autem 
ramorum  proveniunt  capitula ,  cx  fqua- 
mis  oblongis  argentei  coloris ,  fplenden- 
tibus  compofita  ,  quibus  flofculi  innaf- 
cuntur  copiofi  ,  cuilibet  nimirum  fqua- 
mulae  quinquc  ,  conftantes  quinquefolio- 
lis  albis ,  -diflcftis  ,  in  medio  eminente  fla- 
minulo  albo-purpurafcente:ciEterum  funt 
penitus  inodori.  Poft  flofculos  nafcicnr 
femcn  in  ipfis  fquamis ,  oblongum  ,  fu- 
gax ,  colorisfufco-argentei. 

Ghandiroba  vel  Nhandiroba  Brafilienfibus. Hederx fcandentis fpecics , 


multa 


morc 


Murucuja:  afcendit ,  flu-mentis  paulo  tencrioribus.  Folia  habct  difpofita  more  Hcderrc  fubro- 
tunda  &  quafi  in  trcs  angulos  defincntia,  quatuor  digitos  longa  &  totidcm  lata,  viridia, 

glabra. 


H  I  S  T  O  R.     P  L  AN  T  A  R  V  M     L  I  B.     I,  47 

glabra ,  Iplendentia.  Plofculos  fert  parvos  ex  pallido  lutefcentes  &  quatuor  foIioHs  conftan- 
tes.  Fruftusrequiturrotundus,  vindis,  fplendens,  inftarMurucujx,  pomi  majoris  magni- 
tudine ,  fuperius  circulum  inlculptum  quafi  continens  &  in  centro  ejus  tres  lineas ,  una  extre- 
mitatcadangulosobtufosfecontingentes.  Frudus  fecundum  longitudinem  diffcaus,  inte- 
rius  apparct  cavus ,  cortexque  iliius  Murucujae  cortici  craflitie  eft  sequalis ,  duplici  fubftantia 
compofitus,  exterius  niinima  craflitie  lignofa ,  reliqua  interius  fpongiofa ,  fuccuknta,  alba: 
cavitasfrudusinmedioperinterftitia  more  juglandis ,  in  tres  difpefcititr  concamerationes, 
continetque  in  qualibet  quatuor  (intotumduodecim)  ordine  difpofita  corpora  fubrotunda, 
clypeata,  fatis  crafla,  magnitudinc  pataci,  in  extremitate  ambitus  tenuiora ,  folida  verfus 
medium.  Quodlibet  corpus ,  primumpelliculaobdudunieftuvea,  pundulis  feutuberculis 
nigricantibus ,  quadefrifta  cortcxligneus  fufcus  apparet ,  inftarteftae  ovi  fragilis,  inambitu 
dentatus.  Cortice  frado  intus  albus  apparet ,  continetque  oleaginofum  nucleuni  ex  albo  fla- 
vcfcentem,  pellicula:inclufum.  Exhoc  nuclco  olcum  parant  Brafilienfes,  quo  inlucernis 
utuntur ,  clarifiimum  &  optimum,  tarde  enim  confumitur ;  in  cibo  non  poteft  ufurpari ,  quia 
amarum  eft  quemadmodum  &  totus  frudus. 

Planta  hcec  {cuju-s  nomenab Au^tore mf}  froditur)  innovem&non  rarodecempedum 

altitudinem  excrcfcit,  elegantis  arbufculae 
forma :  caudice  refto  &  pollicem  craflb  j  in- 
ferioripartefineramis,  fuperiori  veroinra- 
mos  diftributo :  in  quibus  folia  fcrt  Malvse 
modo  difpofita ,  longis  pediculis ,  magna, 
in  totum  hirfuta ,  inferiori  parte  albicanria, 
per  ambitum  ferrata  &  ad  tadum  glutinofa, 
quemadmodum  &  univerfa  eft  planra.  la 
extremitatibus  porro  ramorum ,  &  capitcl- 
lis  hirfuris,  ad  modum  Alceae  enafcuntur  flo- 
res  infigniter  incarnati ,  quinque  foliis  con- 
ftantesitidem  glutinofis,  incujusmediofta- 
men  eminet ,  ftaminulis  multis  veluti  ramu- 
lis  repletum ,  coloris  flavi  ,  femen  profert 
fplendidc  nigricans  ,  oblongum ,  quafi  tri- 
angulare ,  magnitudine  grani  Fagopyri. 

I A  s  M  I  N  I  fpecies  videtur  Planta ,  [jCujui 
nomen  Brafilienfe  aut  Iconem  Au£lor  non  dedit) 
qux  ex  tenui  radicula ,  unumatque  alterum 
filamentum  fuperius  habente  ,  vel  etiam  e 
duabus  radiculis,  unicum  caulem  emittit, 
teretem ,  glabrum ,  viridem ,  geniculatum, 
interius  medullofum.  Adfingula  autemge- 
nicuia,  bina  fibi  opponuntur  folia ,  finepe- 
diculis ,  tres  vel  quatuor  digitos  longa ,  laete 
viridia,  Ixvia,  nervo  fecundum  longitudi- 
nem  ,  &  coftis  tranfverfis  oblique  difcurred- 
tibus.  Superius  porro  in  caule  ad  internodia, 
ubi  folia  confiftunt ,  copiofi  flores  conjun- 
ftim  nafcuntur  Papilionacci,  quafi  uno  folio 
lato  conftantes ,  quod  in  trcs  partes  feftum 
eft ,  &  deorfum  incurvatum ,  &  altero  an- 

^  gufto  &  quafi  continuata  furfum  ereda :  ex 

tpfo  atitem  flore  duo  ftamina  flavefcentia  pfodeunt,  apicibus  flavis ,  &  e  medio  aliudftaminu- 
lum  abfque  apice ;  eft  autem  flos  ipfe  coloris  fplendidiffime  rubri. 

H  E  R  B  A  {cui  Au^or  nofter  nomen  non  adfcripfit)  in  duorum  circiter  pcdum  altitudinem 
affurgitinmulfosramosdiftributa:  caulis  iUius  teres  &  fubtilibus  pilis  albis  veftitus:  foliaau- 
tem  hinc  inde  funt  pofita,in  brevibus  pedicuUs,  oblonga  &  acuminata,itidem  pilofa  Hinc  inde 
quoqueinbrevibuspediculisflofculiproveniuntparvuliplane,  fpicatimvcro  congcfti,  coloris 
fanguinei.  Poft  flofculos  illos  fequitur  capfula  inftar  Lini ,  fere  triangularis  ,  rotundior  tamen, 
fuperius  quidemtricufpis  atquc  ad  vifum  ut  infula,  in  qua  iUius  fcmen  continetur. 


*^!5^*^^^s>-=Niiiiiii^ 


Cap. 


4f 


GeorgI      MarcgravI 


p 


C  A  p.     XXIII. 

Tino,  Taco  Caati?iga.  TacoSeroca.  Innominata,  Js(bambi. 

Caabonoa.  Tamoatarana. 

I N  o  Brafilicnfibus  •,  Vitica:  Vrentis  fpecies ,  ExradicepamfilamentoCi,  inoaoautno- 

vem  pcdum  affurgit  altitudinem ,  caule  ftriato ,  aliquantulum  pilofo ,  &  craflb :  Folia  ha- 
bethincinde  pofita,  folitaria  veiduo  juxta  feinvicem: 
quorum  quodlibet  innititur  pediculo  fefquipedem  lon- 
go  aut  etiam  longiori  >  ex  albo  paulum  rufefcenti.  Folia 
aatem  urticx  noflirati  fimiiia ,  magna ,  in  ambitu  den- 
tata  ,  triangularibus  dentibus ,  &  raris  pilisprsedita.  Fert 
fuperins  racematim  plures  flofculos  plane  parvulos,  can- 
didicolorislongopediculo  infidentes.  ^ale  autemfe- 
menferat  ab  Aiioiore  nofiro  annotatum  non  inveni. 

Paco  Caatinga  Brafilienfibus :  vulgo Cma do 
mato  id  eft  filveftris ;  caulem  habet  arundinaceum ,  digi- 
taUs  crafTitudinis,  rotundum ,  &  intus  continentem  fuc- 
culentam  medullam  fubdulcis  faporis ,  confiftentise  fere 
ut  Canna  faccharifera :  Hunc  porro  ambiunt  finc  pcdi- 
culis  hinc  inde  folia  folida  ,  feptem ,  o£to  vel  novem  di- 
gitos  longa ,  circiter  trcs  lata ,  ubi  latiftima ,  interdum  & . 
majora,  figura  linguae ,  inmedio  nervo  fecundum  lon-^ 
gitudinem ,  nullis  fecundum  latitudinem  venis ,  fed  fub- 
tiUffimislineisoblique  difcurrentibusutinfoliis  Meeru: 
funtque  fuperius  glabra  &  dilute  viridia,  inferius  moUi 
hirfutie  prjedita  &  flibalbicantia.    In  fummitate  caulis 
provenit  conus  (ut  in  pinu)  oQio  aut  novem  digitos  lon- 
gus ,  in  faftigio  paulo  acutior ,  fquamis  prxditus  ut  conus  pinus ,  qus  in  promincntibus  extre- 
mitatibus  aureifunt  coloris ,  inpartibus 
ubi  fibi  invicem  incumbunt  miniati. 
Succefruautemteporisfquamx  illae  ab 
fe  invicem  dilatantur  &  fub  quaque  ap- 
paret  flofculus  canus,  inftar  alveoli  apia- 
rii ,  dilute  purpurafcentis  coloris :  flib 
flofculo  vero  cuticula  eft  albefccns ,  ro- 
tundumfacculum  praebens ,  &  quxlibet 
continens  viginti  quatuor  aut  plura  gra- 
na  feminis  nigri  fplendentis ,  magnitudi- 
ne  feminis  ceparum  ,  multangularis , 
funtque  grana  albis  filamentis  quafi  li- 
neis  involuta  &  illis  adhxrent.  Caulis 
hujus  plantx  mafticatus  detrahit  humo- 
res  e  capite ,  calefacit  infuper  •,  &  fran- 
gitcalculos  ufurpatus.  Vulgo  maftica- 
tur  contra  Gonorrheam  (quam  Lufita- 
nivocant  Efquentamento)  atque  cftinfi- 
gne  remedium  j  nimirum  frequenter  de 
dic  mafticanda  arundo,fuccus  deglutien- 
dus :  curat  circiter  ofto  diebus  fine  uUo 
alio  medicamcnto  adhibito. 

Reperitur  &  alia  fpecies  prsccdenti 
fimilis ,  excepto  quod  folia  inferius  non 
funthirfuta,  fed  lxviautfupernc&:  flof- 
cuU  fint  rubri. 

Sicuti  &  aUa  fpecics ,  hoc  tantum  ha- 
bens  pccuUare ,  quod  conus  conftct  flo- 
ribus  cseruleis ,  qui  finguU  quatuor  habcnt  folia. 

Paco  Seroca  Brafilicnfibus  difta  planta,  in  fcx,  fcptcmvc  pedum  afTurgit  altitudl- 

nem  5 


H  I  S  T  O  R.     P  L  A  N  T  A  R  V  M     L  I  B.     I.  49 

ncmj  «ulercao,(pongioro&  vindiinftar^<?(?w;  habetquc  folia  codem  modo  altematim 

dirpofita  &  cjufdcm  magaitudinis,  figm-x,  colons,ac 

fimilibus  lineis ,  fed  in  lummitate  Iblium  convolu- 

tnmmiaPaco.  Ad  exortum  autem  caulispropcfo- 

lum  provcnitpediculus  crafllis ,  verum  brcvis ,  in  ali- 

quot  ramulos  fupcrius  divifus,  qui  multos  habent 

flores ,  fefquidigitum  aut  circitcr  longos ,  cavos ,  flo- 

ribus  Paco  quidem  fimiles ,  fed  incarnatc  rubentcs. 

Flores  hofce  fequitur  frudtus  in  uvam  congefl:us  pru- 

nimagnitudine&figura,  habcns  prominentcm  um- 

behcunij  eftque  adhuc  immaturus  faturate  viridis, 

maturus  vcro  fufflifcus ,  triangularis  figurje  ,  &  corti- 

ce  aurantia:  mali  eortici  pcnc  .equaU ,  qui  fponte  fin- 

diturintrespartes  atquefacfle  feparatur:  intus  vero 

habct  paucam  pulpam ,  filamcntofam ,  magnitudine 

nucis  aveflana;,  in  tresitidcmpartes  divifibilem  per 

cuticulam  flavam :  pulpa  autemhxc  cinnabrii  eft  co- 

loris,odoris  vinofi,fere  utpomum  noftras  cidonium, 

in  qua  continentu.r  fupra  triginta  grana  feminis,  trian- 

gularia,  fufc? ,  cum  macula  cinnabria  in  acutiore  par- 

te ,  magnitudine  feminis  cannabis ,  &  albiflTmuim  nu- 

cleum  habentia :  cortex  extcrior  fucculcntus ,  qui 

CLitemtingit  colore  brunno  ut  cerafa  noftratia  nigra 

vel  Viote  Martiasj  atque  ideo  ufurpatur  loco  atra- 

menti. 

Folia  recentia  ut  &  caulis  &  frudus  immaturus ,  fi 
fricentur,  odorem  de  fe  fundunt  zinziberis  &  fuavem 
admodum. 

Caaponga  Brafilienfibus  dida planta ,  Portu- 
lacje  eu  ipecies  qux  Beldroga.  Lufitanis  diciturj  ex  radice  autem  brcvi  &  in  multa  filamenta 

albadefinente,  producitcaulemrotundum,  crafliufculum  &fuc- 
culentum ,  qui  ftatim  prope  terram  in  multos  aUos  caules  dividi- 
tur  &  hi  porro  in  fuos  ramos ,  qui  vcftiuntur  foliis  inftar portulaca; 
fucculentisatquealternatim  pofitis:  in  extremitate  autem  cujufli- 
beffami,  odo  folia  in  ftellx  modum  di/pofita  funt,  ex  quorum 
mcdio  flos  enafcitur  luteus ,  quinque  foliis  conftans ,  magnitudine 
floris  Portulacae  noftratis. 

Poftfloremdenique  remanet  corpufculum  quoddam  obrotun- 
dum,  pappoalbocircumdatum,  in  quo  femen  continetur  nigri- 
cans ,  rotundum ,  papavcris  femine  paulo  minus.  Rami  hujus 
plantse  tomento  albo  circumdati  con- 
fpiciuntur,inftar  lanae  oviimi.  Coda  co- ' 
meditur  hsc  herba. 

P  L  A  N  T  a  hsc ,  [cujm  nomen  ah  Au- 
Boremnfroditur)  exradicelenta,  pau- 
cis  fibris  prsedita  ,  producit  caules  te- 
nues ,  teretes ,  inferiori  parte  virides  fupcriori  rufefcentes ,  partim 
humi  repcntes ,  partim  furre£tos.  Caules  autem  inordinate  multos 
habent  ramulos ,  &  in  iis  fimiliter  inordinatefoUoIaoblonga,  fer- 
rata ,  fibi  appofita ,  vcrbenx  fere  modo.  In  extremitate  autem  cau- 
lis  cnafcitur  flos ,  capitulo  conftans  fubargenteo,  &  ftaminuUs  ex 
ruffo&ca:ruIeo  purpureis ,  odoris  ut  Viola  Martiafedremiflioris. 
De  fru£I:u  aut  feminc  nihil  ab  Auftore  annotatum  inveni. 

Herba  {quam  AtiBornonnominat)  ex  parvulis radiculis albis, 
juxta  fe  pofitis ,  producit  multa  folia ,  fuis  pediculis  adpofita ,  Plan- 
taginis  figura  &  facie.  E  quorum  medio  caulis  bipedaUs  aut  tripe- 
dalis  cnafcitur ,  qui  fert  flores  verticillatim  pofitos ,  tribus  foUis 
conftantes  oblongis, albi  feu  laftei  coloris ,  fine  odore.  CauUs  au- 
tem  inferius  rotundus  quidem ,  ubi  autem  florcs  confiftunt  angularis. 

N  H  A  M  B  I  BrafiUenfibus.  Herba  efl;  caule  fatis  craflb,  lignofo,  tereti,  geniculato,  qui  por- 

G  tulacae 


jo  GeorgIMarcgravI 

tiilacaemoreferpit&hincindefibras  in  terram  dimittens  radices  agit  •  partim  quoquc  fe  eri- 

git.  Expanditur  varie  in  mul- 
tos  ramulos  ,  geniculatos , 
binos  libiubique  oppofitos, 
in  iifque  habet  ad  fingula  gc- 
nicula  bina  folia  oppolita,in- 
tcrdum  etiam  plura,inxqua- 
lis  magnitudinis :  iii  extremi- 
tate  autem  ramulorum  quin- 
que,  fex ,  feptem  folia  fibi  in- 
vicem  appofita  oblonga ,  fi- 
gura  cordis  in  ambitu  leviter 
^ferrata ,  interdum  &  lacinia- 
ta ,  dilute  viridia .  In  extre- 
mitate  quoque  ramulorum 
enafcuntur  flores  folitarii 
magnitudine  cerafi  majoris 
aut  minoris ,  conftantes  folo 
umbelico ,  rotundo  &  craf- 
fo,flavo,finefoliis.  Semen 
in  umbelico ,  fufco  per  ma- 
turitatem,  ovalis  figurse,  pla- 
ne  compreflTum  ,  ex  fufco 
gryfei  coloris  Iplendentis . 
Radix  denique  filamentofa, 
tenera,  alba.  Foliamafticata 
linguam  pungunt  inftar  Sina- 
pi  feu  Nafturtii.  Haec  herba 
praeftantiflimum  eft  leme- 
dium  contra  quaecunque  ve- 
nenata  animalia ,  fiuncixfe- 
mis  pondere  e  vino  bibatur : 
vel  fi  decodum  illius  fuma- 
tur  cum  media  parte  vini. 
Contra  ventriculi  &  intefti- 
norum  frigiditatem  ex  pitui- 
taortam  etiam  apprime  va- 
let.  Folia  vel  femen  affirica- 
tum  Bubonis  dorfo,  quanto- 
ciusillumenecat.  Solethxc 
herba  cum  pifcibus  coqui  & 
optime  convenit. 

P  L  A  N  T  A  {quam  AuEtor 
mn  nomimt)  in  fefquipeda- 
lem  fere  altitudinem  afliir- 
git,  caule  lignofo ,  rotundo ,  cinerei  coloris ;  qui  ad  femipedem  fere  fupra  terram  in  duas  par- 
tes  difpefcitur  feu  ramosmagnos,  atque  hiiteruminminoresramulos  j.itautpsneef^regijc 
arbufculae  figuram  referat.  Folia  illius  funt  Orobi  foliis  figura  fimilia ,  femper  triaadmodum 
Phafcolorum  juxta  fe  pofita ;  tenuia ,  non  ferrata ,  fed  leviter  hirfuta,  Fert  flofculos ,  quos  fe- 
quunturquatuoraut  quinque  capfulx  juxta  fe  in  orbem  pofitae :  quibus  contincntur  totidem 
granafeminis,  fuae  cuticulae  inclufa ,  rotunda,  nigra,  fed  punftulis  feu  tuberculis  fubtilibus 
infignita,  ab  uno  deniq-,  latere  videtur  quafi  particula  aliqua  abfcifla  eflet,  atque  ibideni  albicat. 

C  A  p.      X  X  I  V. 

Innombiatce  du^.  Omenafo  Yeima.  Convokulm  marinm.  T^araro.  Cara 
Inamhu.  Adandatia.  Caaponga.  Caa-apia. 

T)  L  A  N  T  A  hxc  {cujmnomenab  Au5fore  non proditur)  ex  radice  ovali  nucis  avcllanJE  magni- 
^  tudine ,  inferiori  parte  filamentofa ,  cmittit  caulem  re^aum ,  obfcure  brunnum  &  pilofiim, 

duobus 


H 


I   S  T  O  R. 


L  I  B.       I. 


/> 


PLANTARVMi.lB.       1.  5I 

duobus  aiit  tribus  foliis  prasditum ,  quorum  quodlibet  quatuor ,  quinqucfcx,  etiam  dcccui 
autduodecim  digitos  longum,  figura  foliis  Tamoataranx  iuiiile,  nervo 
fecundum  longitudinem  &  multis  venis  obliquis  infignitum.  Folia  au- 
teni  fuperna  parte  dilute  viridia,  inferna  albicantia,  iibique  pilofi,  ad  ta- 
ftiunutholofcricum  optimum,  duplici  ordinc  macularum  quadratarum, 
majufcuiarum ,  notatum,  qua;  infuperiori  fuperficie  folii ,  coloris  funt  ni- 
gri,  infcriori  brunni.  In  fummitate  caulis  ttes  aut  quattior  enafcunturflo- 
res ,  coloris  flavi ,  duobus  foliis  papilionaccis  confl:antes ,  quoruni  alte- 
rum  macula  notatum  efl: ,  pro  ftamine  habet  corniculum :  flos  inodorus  eft. 
P  L  A  N  T  A  (quam  AuSior  non  mmmat)  caule  tereti ,  redo ,  paulum  pi- 
lolb,  viridi,  intriumautquatuor  pedumaflurgitaltitudincm,  acinlongis 
pediculis  bina  lemper  foliaoppofita  gerit,  figura  urticce  foHis  fimilia,  fed 
majora,  in  ambitu  ferrata  •,  ad  foliortmi  cxortusetiam  hinc  inderamiop- 
ponuntur ,  qui  eodem  modo  folia  obtinent 5  in  fum- 
mitate  caulis  &  extremitate  ramorum  minora.  Flo- 
res  ibidem  fert  in  longam  quafi  fpicam  congeftos , 
elegantiflunos ,  pediculo  digitum  longo  infiftentes 
ac  deorfum  propendentes ,  figura  mitrx  Polonicx, 
&  in  extremo  ambitu  habentes  quinque  incifuras : 
funt  autem  coloris  coccinei&  interius  punfhulis  fa- 
turate  rubris  varicgati  ;  prxterca  habent  in  mcdio 
ftaminulum  longum  pallidum ,  cum  apice  liliaceo. 
Tota  autemplanta  cum  flore,  odorem  refert  Mar- 
rubii  feu  Prajrii .    De  femine  nihil  apud  Audorem 
annotatum  inveni. 

Omenapo  yeima  Brafilienfibus ,  Batats  fpccies  eft^  humifer-'^ 
pens,  caule  farmentofo ,  viridi:  foliahabenscordis  figura,  vel  etiam 
aurita ,  folitarie  pofita ,  viridia ,  nervo  &  venis  viridibus.  Radix  cru- 
da  eft  alba ,  fed  coda fit  rubra ,  eftque  ut  plurimum  rotunda. 

CoNVOLVVLVs  marinus  feu  SoldmelU  (Brafllca  marinamale a 
quibulHam  dicitiu- ,  vide  Spigelii  Ifagogen)  ex  radice  lenta ,  longa ,  non 
crafla,  fed  gracili ,  paucis  fibris  prsdita ,  nigricantis  exterius  coloris ,  in- 
tus  alba  &  ladis  glutinoli  plena ;  nafcuntur  aliquot  caules ,  iongifllme 


ferpentes  fuper  terram ,  quihinc  in- 
de  Aadices  iterum  agunt ,  teretes , 
lenti  &  virides .  Adnafcuntur  illis 
folia  alternatim  pofita  vel  oppofita, 
quodlibet  fuo  pediculo,quatuor  aut 
quinque  digitos  longo  infidens,  ob- 
rotundiE  figurx  ,  inftar  clypci  fto- 
machalis ,  tete  viride  &  aliquantum 
crafliim,  elegantibus  venis  obliquis 
tranfciuTentibus ,  &  nervo  in  me- 
dio.  Hinc  inde  quoque  propepe- 
diculum  foliorum  pctioli  floruni 
prodeunt  tres,  quatuor,  quinque  in- 
terdum  &  unicum  florem  fuftinen- 
tes,  Campanulx  feu  Convoluuli 
majoris  figura,  coloris  dilutc  purpn- 
rei  &  in  bafi  nonnihil  albicantis ,  in 
niedio  vifitur  breve  ftamcn ,  ut  in 
Convoluulisfolet.  Inhocfloreinteriusquinquangularisrcprxfcntatur  ftclla;  nam  totusflos 

G  2  fupe- 


• 


GeorgIMarcgravI 
fupeiius  quafi  iii  quinque  angulos  defmit.  Claudit  fe  flos  poft  mcridiem.  Tota  planta  co- 
piorelaaefcitlaaeglutinofo.  ■     r     ■ 

H  E  R  B  A  [ctij^ii  An^Jor  ?iomen  nonprodit)  caule  vindi,  pilofo,  geniculato ,  partma  ferpit ,  par- 
tim  aflurgit,  habcns  ad ilngula genicula  duo  folia Hyffbpi smula.fibi inviccra  oppofita,& prs- 
terea  aliquot  minora ,  atque  ibidem  etiam  ramulos  oppofitos :  in  fummitate  autem  capitulum 
florum luteorum,  qui  ad  medietatem  fuam  in fex  crenas  funt  fefti:  in  medio  fex  ftaminula  alba. 

P  ARARo  Bralilicnfibus ,  alia  Batats  fpecies eft ,  caule  &  foliis  ut  pra:cedens,  nifi  quod 
caulis  hujus  fit  purpureus  ,  &  neryi  atque  venje  foliorum  itidem  purpurece  ut  &  radix. 

Cara  inambi  Bratilienfibus ,  fpecies eft /^zW^-? ,  caulelongefcrpente,  qui folia habet 
hinc  inde  folitarie  pofita ,  quorum  qucedam  funt  cordis  figura ,  quxdam  infuper  aurita ,  nervo 
fecundumlongitudinem ,  &  venis  obliquis  confpicua.  Radix  illius  eft  candida. 

M A N D A Ti A  BrafiUcnfibus dida eft Lablab Alpini, de qua planta vide Carokma Clufium 
Rar. plant.  Hiftoria  pag. ccxxvii.  planta  ha;c  ex  Africa  in  Brafiliam  eft  tranflata.  Phafeoli 
illius  codi  corameduntur. 

C  A  A -  A  pi  A  Brafilicnfibus ,  cx  radice  unum aut fefquidigitum longa  vel  etiam duos digi- 

tos ,  pennx  olorinx  vel  etiammi- 

nimi  digiti  crafTicie ,  nodofa  feu 

vcrrucofa,  &  filamentisad  latera 

&  inferiori  parte  tenuibus ,  &  tres 

aut  quatuor  digitos  longis  pradita: 

exterius  ex  gryfeo  rufefcente ,  inte- 

rius  tota  alba  &  lenta ',  tres  vel  qua- 

tuorpulluiantpedicuU  tcretes ,  te- 

nues,  tres  quatuorve  digitos  longi, 

qui  finguli  fuftinent  unum  folium 

obrotundum  vel  oblongumjnimi- 

rum  duos ,  tres ,  vel  etiam  quamor 

digitos  longum ,  fefquidigitum  la- 

tum,  ubi  latifTimum ,  tenerrimum, 

fuperna  parte  viride  &  fplendens , 

inferna  paulum  albicans ,  nervo  & 

venis  tranfverfis  infernc  confpi- 

cuum :  cceterum  caret  caule :  Fert 

^autcm  florem  in  proprio  pedicu- 

lo,  rotandum,  umbeUcifigura ,  ut 

Bcllidis  flos  ,   multis  ftaminibus 

conftantempallidis,  inter  quxfe- 

men  provenit  rotundum  &femi- 

nis  fmapis  magnitudinc.Radix  ini- 

tiohaud  maiiifcfto  faporeeftprx- 

dita,  fed  manfa  quodammodo  a- 

cris  eft  &  reUnquit  in  lingua  velli- 

cantem  faporem.  Infigne  cft  re- 

medium  contra  venena ,  &  contra 

alvi  fluxum  difenteriacum.  Potcft 

&  tota  Hcrba  51.  s.  per  dicm  natu- 

raleminfundiinvino,  atque hinc exprimi &  difenteria  laboranti  manepraeberi,itautjeiunet 

per  quamor  horas-,purgat  enim  ita  ut  fimul  profluvium  fiftat  Repcritur  &  hic  alia  Caa-apia  fpe- 

cics,  prjECcdenti  fimiUs ,  excepto  quod  foUa  quidem  fint  ejufdcmfigurae ,  verum  in  ambitufcr- 

rata&hirfuta,  quodque  &  pedicuU  horum  raris  pilisvcftiantur.  Florcmfert  in  proprio  pedi- 

culo  rotundmn  cum  umbclico  in  mcdio ,  inftar  floris  ChamxmeU. 

H  E  R  B  A  [cui  Auctor  Erafilienfe  nomen  non  adfcripftt)  Scoparia  appcllari  poteft ,  nam  in  Bra- 
filiaScopieexillafiunt;  Verbcnx  facie  eft,  &  in  figuram  arbufcula:  cxcrefcit,  nimirum  infef^ 
quipcdisaItirudincm&fa'pemajorcm.  Foliahabct  fibiinviccm  dircdc  oppofita,  foUis  Ver- 
bencE  fimilja ,  &  ad  folia  cxoriuntur  ramuU  qui  itidem  foliis  vcftiuntur.  Ad  exortum  autem  fo- 
liorum  ctiam  brcves  pcdiculi  ci-ftifcuntur ,  qui  flofculos  albos  ferunt ,  quatuor  foUoIis  conftan- 
tcs,  &poftiUosrotiindacorpurcula  inftar  baccularum,  quibus  continctur  fcmcn  minimum 
pcncinftarpulvcris,  fufcum.  Radixilliusrcaa,  brevis,  candida,  plurimis  filamcntis  prxdi* 
ta.  Plaatacarctodorc&faporcmanifcfto. 


Cap, 


HjSTOR.   Plantarvm   Lib.    I. 


53 


C  A  p.     XXV. 

aJgMtlguepo-ohi  Imiomhiata.  Tamoatarana.  Innommatce  almot. 

X 

AGvTiGVEPO-oBi  &  Amtitiguepo  Bralliiennbus •,  ex  radice  fuperius  rotunda ,  fub- 
rufta  &  fucculenta ,  quxque  infcrius  Icx,  feptem ,  oaove  digitos  in  terra  oblique  diftcndi- 

tur,  &multacraflahabetfilamenta-,  prove- 
nit  caulis,  tres ,  quatuor ,  quinquc  pedes  lon- 
gus,  arundinaceus ,  redlus,  digitum  craflus, 
hinc  indc  habens  in  pediculis  duos ,  tres ,  vel 
ctiam  quinque  aut  fex  digitos  longis ,  folia  u- 
num  aut  fefqui  aut  etiam  duos  pedes  longa, 
quatuor  digitos  lata ,  acuminata ,  elcganter 
viridia,fplendentia,ad  taftum  inftar  membra- 
naccae  charta:  aut  foliorum  Pacoeira ,  nervo 
fecundum  longitudinem  &  fubtililfimis  li- 
neis  obliquis  decorata ,  &  in  ambitu  linea  ru- 
brafimbriata.  In  fummitate  caulis  provenit 
flos  inftar  Lilii  egregie  incurvati  &  igneico- 
loris,  tribus  vel  quatuor  foliis  conftans:  apud 
quodlibet  folium  tria ,  quatuor  aut  quinque 
ftamina  exftant  ejufdcm  coloris ,  figurx  ut 
dens  apri.  Semen  non  defcribit  AtiBor.  Ra- 
dix  contufa  ulceribus  medetur,  mundat  ca  & 
impletcarnc:  aflatje  autera  &  co6la;come- 
duntur  tempore  famis. 

Planta  hsc  {cuJHS  nomen  ah  Auotore 
non  proditur')  ex 
radice  alba ,  fuc- 
culenta ,  oblon- 
ga ,  &  multis  fi- 
lamentis  prjedi- 
ta,producit  qua- 
tuor,  quinque, 
fex  ,  aut  plures 
caules  ,  rotun- 
dos,cavosfeufi-'' 
ftulofos,  viridcs, 
fpongiofos ,  bipedalis  aut  etiam  majoris  longitudinis :  quilibet 
autem  tantum  unicum  fuftinet  folium ,  &  fuperius  unicani  (pi- 
cam ,  qua;  prodit  e  latere  caulis  veluti  e  vagina.  Folium  autcm 
quodlibet ,  quatuor  vel  quinque  digitos  eft  longum ,  &  ft  lendide 

viride,  figura  cordis.  Flofculi  vero 
in^icam  congefti,  longiufculi& 
fex  foliolis  conftantes  ,  quorum 
tria  fuperiora  coloris  funt  ca:ruleo 
purpurei.inferius  vergentia  obfcu- 
repurpurei.  Inodoruseft  flos. 
^udefemenferat  ab  AuSiore  ob- 
/frvatum  non  inveni. 

Tamoatarana  Brafilien- 
fibus ,  planta  qujE  ex  bulbo  albo, 

fplendente,  triangulatis  tunicis  conftante,figura  &  conftitutio- 
ne  ut  Tulipa,  ovali  vel  etiam  rotunda ,  magnitudine  ovi  anferi- 
ni  vel  etiam  minoris ,  producit  caulcm  duos  aut  tres  pedes  al- 
tum,  inferius  in longis pediculis  duo  veltiiafolia  habentem, 
ut  &  in  fummif ate  unum  aut  alterum ,  foliis  Coti  trepooba  figura 
&  afpectu  fimiiia ,  f ed  paulo  minora.  Sub  folio  autcm  quod  iu 
fummitate  caulis  eft,pediculi  duo,  tres,  quatuorveproveniunt, 
duos  circiter  digitos  longi ,  qui  quatuor  ferunt  florcs ,  fplendide  albos ,  fefqLiidigitum  longos, 

G  3  „  extrian- 


54  G  E  O  R   G   I       M  A  R  C   G  R    A  V  I 

ex  tnangulatis  obtufis  fquamis  more  pincx  nucis  compofitos,  inodoros.  Bulbus  coquitur,  & 
morc  Batatx  comeditur,  bonifaporis. 

Herba  hxc  {quam  Aii£}or  nonnommat)  fruticcsatqucarboresafcendit,iifquefeimpUcat; 
caulem  habens  rotundum,  uno  latere  plerumque  brunnum ,  altero  viridem ,  per  totum  autem 


pundulis  brunnis  variegatum  &  pilofum :  intervallo  autem  femipedis  fere  in  caule  ad  latus  ex- 
tenditurfemperramusfatiscrafTuSjfemipedemcirciterlongus ,  itidem  hir/utus ,  qui  fubrotun- 
da  &  quafi  turbinata  corpufcula,  fuis  pediculis  innitentia  &  hirfuta  fuftinet ,  qux  fefe  apcrientia 

florem  exliibent  candidum  uno  folio  conftantem 

inftar  campanula; :  in  eodem  autem  pundo  e  quo 

proditpediculus  quiflorem  fuftinet,  etiampedi- 

culus  ejufdem  craffitiei  ac  quatuor  circiter  digitos 

longus  enafcitur,  quinque  folia  in  orbem  difpofita 

fuftinens  ut  in  Pentaphyllo ,  ad  tadum  mollia ,  fu- 

perius  viridia,inferius  fubalbicantia,ac  ubique  piUs 

albicantibub.  praedita. 

P  L  A  N  T  A  ha:c  [cui  AuEtor  nullum  nomen  adjcri- 
^  pfit)  in  fefquipedalem  altitudinem  alTurgit ,  caule 

rotundo ,  leniter  hirfuto ,  geniculato ;  ad  genicula 

autem  bina  folia  fibi  invicem  oppofita,leniter  iteni 

hirfuta,oblonga,viridia;&  in  extremitatibus  ramu- 

loruni  multa  foliola  fi- 

bi  adjunfta^atque  inter 

jiilla  flores  ex  loiigo  ca- 

'  hce  prodeuntes ,  ex  la- 

ftefcente  dilute    pur- 

purei  coloris ,    unica 

quidem  parte  conftan- 

tes  ,   fed  fuperius  in 

quinque  lacinias  divifi, 

nuUo  in  cetro  ftamine.  | 

Poft  florem  fequuntur 

folUculi  magnitudinc 

grani  cannabini  quibus 

continetur  fcme  com- 

preflum  fufcum. 
K^nnotcitio.  Iconcm  cx  herbis  ficcis  ab  Auftorc  collcdis  dcli- 
ncandam  curavimus,fiquidcm  ipfe  illam  non  addidcrat. 

P  L  A  N  T  A  ha;c  [cuju^  nomen  AuBor  non  frodidit)  Vctonicx  fi- 
gura  adfurgit,  caiile  tcrcti,hirfutO:  quoriim  quatuor  4ut  quinquc  prodeunt  ex  una  radicc,tcnui 

6cfla- 


HlSTOR.    Plantarvm    Lib.    I.  $S 

&  flava :  folia  illius  funt  viridia,  ferrata ,  Vetonicse  acmula  quidem  fed  plane  iiirfuta.  FJofculos 
icni^quos tamen  Jtt£}ornon defcripjit)  hinc proveniimt caprulae  baccis  myrti  magnitudinepa- 
res,  in  quibus  continetur  femen  copiofum ,  iplendidum ,  durum  ut  Litholpecmon  feu  milium 
Solis ,  verumtamen  paulo  minus. 

^nnotatio.  Nullam  hujus  Plantx  Iconem  reliquit  Au£lor ,  quare  illam  ex  Hcrbis  illius  fic- 
cis,delineandamcuravi;  fmitautemfoliarubtilifllme  ferrata,  (quodapidorenonfatisbene 
cxprefliim : )  &  valde  hirfuta,  &  caules  illius  lignofi  5  flores  autem  obfervare  non  potui. 

Cap.     XXVL 

(lAguara  quiya.  Sagittaria  cordialis.  I?mominata.  Inimhoj  icon. 


A 


GvARA  Q_yiYA  Brafilienfibus ;  Erva moura  Lufitanis. 
Solanum  Bacciferum. 


Eft  Solatrum  oflicinarum  five 


Planta  haec  e  radice  longa ,  & 

1n  plures  alias  divifa ,  filamento- 

ra,alba,in  arbufculx  figuramfur- 

git,caule  lignoro,medulIofo,  vi- 

ridi ,  nodofo ,  qui  hinc  inde  in 

multos  ramos  fe  (pargit.  Folia 

habet  Capfico  Brafilienfi  fimi- 

lia,  duo,  tria  vel  quatuor  juxta  fe  ■ 

pofita,  inxquaUs  magnitudinis. 

Hincindequoque  provenit  pe- 

diculus  folitanus  digitum  longus 

qui  fuperius  duos ,  tres  atque  et- 

iam  pkues  /lifiiinet  breviores ,  in 

quormii  qnolibet  enafcitur  flof. 

culus ,  deorfum  fe  inclinans,  fo- 

liola  quUique  acuminata ,  laftei  co- 

loris ,  retrorfum  incllnata  obtincns, 

&  in  medio  ftaminula  craflfuifcula, 

ercda,lutea,quinquejuxtafepofita. 

Poft  flofculosproveniuntbaccx*^ 

primum  virides ,  per  maturitatem 

nigr2e,fpIendentes,rotund£e,magni- 

tudine  myrtillormn  noftratium,fuc- 

culente  multos  acinos  purpiirafcen- 

tes  continentes.que  ab  avibus  com- 

medimtur. 

Tota  planta  nullum  alium  prxter 
herbaceum  odoremhabet  aut  fapo- 
rem,multi  autem  ufus  eft  in  medici- 
na.  Pfeudocapficum  Dodonei  con- 
venit  cum  hac  planta  quoad  folia  & 
fiorem,  fruftum  tamen  feribit  efle 
rubrum. 
An  SagtttAriA  Cordialis poterit vocari > 
Haec  planta  in  trium  pedum  altitudinem  aflurgit  caule  tereti ,  hirfuto, 
alato ;  foliis  in  illum  infertis  fagittae  figura ,  eo  modo  ut  plumac  fagittis  in- 
feri  folent ,  ex  caule  prominentibus ,  in  utroque  laterc  hirfutis :  folia  pra;- 
terea  habet  caulis  &  ramuli  cjus  angufta  oblonga,fuperius  viridia,inferius 
incana ,  intotum  autempilofa ,  &  majora  funt  cauli  inferius  adnata.  In 
fummitate  caulis  pediculi  aliquot  longi  erumpunt ,  in  quibus  flofculi  pro- 
veniimt,  figura  florum  Piforum  lutei,  tribus  foliis  conftantes,  quorum  fu- 
perius  fecundum  longitudinem  ftriis  purpureis  eft  variegatum. 

Poft  flores  fequuntur  filiquse  fufcae  aut  nigrae ,  piforum  filiquis  fimilcs, 
continentes  femen  fplendens,  virefcens  (eu  olivaceo  colore,  figura;  quafi 
femilunulx,  feu  redius  cordis,ut  pingi  folct.  Admodum  autem  vermibus 
obnoxium  eft  &  vix  intei:  decem  unum  reperitur  quod  non  fit  perforatum ,  &  fcmcn  a  vermi- 
bus  abfumitur.  Radix 


5  6  GeorgIMarcgravI 

Radixrcvftaeft,  tres  aut  quatuor  digitos  longa ,  tenuis,  unam  atquc  altcrain  prolcmad- 
iunftamhabcns. 

Annotitio.  Iconemhuius  pUntx  non  de- 
deratAuclor,  ied  ex  herbis  ticcis  ab  ipib 
colleclis  delineandam  curavimus. 

H  E  R B  A  [cui nonmi  Atictor  non  xdfcrifp.i^ 
ita  fc  habet.  In  fclquipedaiem  aut  paulo 
majorem  altitudine  alfurgunt  caules  mul- 
ti ,  ftriati ,  pluribus  ramis  onufti ,  quorum 
quilibet  eo  loco  quo  e  caule  oritur,  no- 
dum  habet :  rami  inordinatc  poiiti ,  foUa 
ad  esortum  folitaria,  oblonga,  faftigiata, 
venofa ,  ad  tattum  molUa ,  fohis  oxylapa- 
thi  fmiilia:interdum  maiufculo  folio  minu- 
rulumiunclum:  diftatunum  abalterocir- 
citer  lelquidigirum.  In  fummirate  caulis  & 
ramorum  extremirate  nalcuntur  multx  fpi-f 
Qs.  parvuls  virides ,  quatuor  aut  quinqueF 
digitos  longx ,  qux  ^t^^  aperienres  fioIcu->. 
los  promunr  minimos ,  flavos ,  tantx  par- , 
vitatis  ut  foliolum  quodlibet  floris  non  fit^ 
maiu>culpide  acus. 

•Radix  albicat ,  lignofa,  nullomanifefto^ 
fapore:  perrennis  eft  planta  &  novos  produ- 
cit  caules.  Vide  Mathiol.  pag.  ^.4.6. 

K^nnotatio.  NuIIam  huius  Plantslco- 
nem  Audor  nofter  reliqucrat ,  itaquc  illam 
exHerbis  ficcis  ab  illo  colleclis  delinean- 
dam  curavi.Porro  Matrhiolus  folio  ab  Au- 
ftore  indicato  delcribit  Centaurium  mi- 
nus,  cumquohxc  Plantaminime  conve- 
nit ,  qua  editione  ufus  fit  ignoro  •,  nec  obfervarepotui  apud  Mathiolum  plantajn  huic  fimilem. 


lcon  laiaiboy  fupra 
fag.iz.omipi. 


CEOR- 


57 


GeorgI    MarcgravI 

HISTORIyE  PLANTARVM 

LIBER     SECVNDVS. 

Qui  agit  de  Plantis  Frutefcentibus  &  Fruticibus. 

C  A  P  V  T      P  R  I  M  V  M. 

T)eTla?itisex  quibm  fiJnil. 

E  R  V  A  d'  A  X I R  Lufitanis  (utrum  peculiare  nomen  habeat  apud  Brafi- 
lienfes  ab  Auctore  non  proditur ,  videntur  iifum  illius  penitus  ignoralTe : ) 
ex  radice  gracili ,  longa,  inmultos  ramos  diftributa,  lignofa  aclenta,piu- 
resafTurgunt  caules,  duos,  tres  &  quandoque  plurespedeslongi,teretes, 
I  humiferpentes,  &hincindefilamentisinterramdimiffisradicantes,verfus 
extremitatem  autem  fe  furrigentes:  ex  hifce  maximam  partem  jacentibus 
caulibus ,  alii  plures  iii  altitudinem  adfurgunt ,  ex  quolibet  oCto ,  novem  faepius  &  decem, 

itidem  teretes ,  lignofi,  uno  la- 
terepaulumrufefcentes.  Cau- 
les  omnes  ornanturramulisu- 
num  digitumlongis ,  alternata 
ferie  difpofitis  5  &  quiKbet  ha- 
bet  feptemcinerefcentia  folio- 
la ,  bina  fibi  oppofita  &  extre- 
mumfolum :  foliola  habentin 
medio  fecuiidum  longitudine 
nervulum,  nonferrata,  fimilia 
foliis  Trifolii  corniculari  Do- 
donei  lib.  xix,  cap.  17.  juxta 
ramulos  enafcuntur  breves  pe- 
diculi  &  in  iis  flofculi  quatuor, 
quinque ,  fex  autplures ,  plane 
paiTuli ,  purpurei  cum  albo  di- 
luti ,  figtu-a  caflidis  apertae ,  ut 
in  Hedera  terreftri  vel  Vrtica 
mortua,  odoris  jucundi. 
Nafcitur  palTim  in  Brafiha. 
Ex  hac  planta  poteft  color 
Anirprsparari. 

An N o  T  A  T I  o.  lof  Scali- 
ger.2\(z/  velpotius  AVr  Arabi- 
bus  eft  color  cseruleus-,  qui  vul- 
go  Hi/panis  tam  Jmr  quam 
^ml  dicitur.  Arabes  quoque 
Ilatidem  Herbam  vocant:^^'/. 
Garfias  ab  Horto  lib.  ir.  cap. 
XXVI.  Anil  Arabibus ,  Turcis, 
omnibulque  iis  narionibus  di- 
dum,  vocaturinGuzarate,  ubifit,  Gali,  nunc vero pleriique  iY//. Herba eft qus  leriturfin- 


H 


gulis 


js  GeorgIMarcgravI 

'TviUsannisOcymofimilis:  eodem  enimmodo  colUgitui:  &  ficcata  maceratur.  Hancdeinde 
probecontulam&inpanes  coaftamper  aliquot  dies  ficcandam  exponunt:  &  ficcata  viridi 
coloreprxditavidetur,  quoquemagisexficcatur,  eomagisad  caeruieum  tcndk,  donectan- 
dem  in  cceruleum  exfaturatum  five  venetum  colorem  evadat.  Cluf.  OlUngmqmm  habet 
Auftor:  quodvocabulum,  quotquotLufitanos  confului,  BafiUcumfeu  Ocymuminterprc- 
tati  funt.  At  milii  iniqua  admodum  ifta  comparatio  vidctur.  Siquidem  non  folemus  ex  Ocy- 
mopaftillosconficere,  fed  potius  ex  Ifatide ,  qux  cum  hujus  plantx  defcriptione  multo  ele- 
crantius  quadrat.  H^cille.  Dehacplanta&modo  eliciendi  colorem  illum  diximus  in  defcri- 
ptione  Impeiii  Magni  Mogolis ,  nuncadjungemus  quse  Fr.  Ximenes  traditin  commentario 
llio  de  Plantis  Novae  Hifpanix. 

XihuiquilitlpitTahuac ,  inquit,  ideft  Annir  foUis  fubtilibus,  eftfrutex,  exunaradiceplu- 
resproducenstruncos,  fexpalmoruminaItitudinem,&digitumminorem  craflbs  ,  coloris 
cinericei :  folia  habet  fimilia  Ciccri ,  flores  exiguos  e  candido  rubicundos ,  cum  quibufdam 
filiquis  coacervatim  pendulis  e  caule  qua;  fimiles  funt  vermicuUs,  quos  vocamus  afcarides^ 
cralfiufculx  &  plenas  femine  nigro ,  quod  nonmale  legumini  comparatur.  Planta  nonnihil 
amaricat,  eftqueacuta,  calida&ficcainfecundogradu;  pulvis  medetur  plagis  veteribus ,  fi 
ante  urina  abluantur ,  unde  a  quibufdam  vocatur  Palancapatli.  PoUa  contufa  &  emplaftro 
appUcata,  dolorem  capitis  dicuntur  mitigare ,  maximeininfantibus:  etiaminaquamacerat^ 
&  cerebro  appUcata.  Fit  ex  hac  planta  quod  Americanivocant  Tlacchoylimihmtl -,  quocapil- 
lostinguntcolorenigro.  Nafcitur/ponte  lociscalidis,  tam  planis  quam  montuofis.  Licet 
autem  quidam  herbam  effe  cenfeant ,  mihi  vi- 
detur  frutex,  qui  vivit  biennio  cum  fummo  vi- 
gore  &  viribus  integris.  Modus  autem  confi- 
ciendi  cxruleum ,  quod  Mexicani  dicunt  Mo- 
huitli^Tlecohuilli,  Hifpaniautem^P'^/,  hic 
eft.InduntfoUadecerpta3eneovafi,plenoaqua 
modicecalidaveltepida  (licetquidam  magis 
probent  frigida)  &  verfant  valide ,  donec  aqua 
tingatur :  eam  effundunt  dein  in  aliud  vas  five 
oUam,cui  in  fuperiore  parte  eft  foramen  e  quo 
aqua  magis  clara  dUabitur ,  turbida  autem  & 
quae  fubftantiam  foUorum  exhaufit,  fubfidet: 
caporrocolaturper  faccum  cannabinum ,  & 
ipiflior  fubftantia  formatur  in  paftUIos  &  ex- 
poniturfoU,  atque  poftea  patinis  compofita 
imponitur  prunis  ardentibus,  ut  indurentur  ac* 
plcneficcentur.  HsecPIanta  facile coU poflet 
in  Hifpania  locis  calidis ,  Andaluzix  imprimis 
aut  fimilibus :  ferendum  foret  femen  in  terra 
bene  frada  atque  fubada ,  qualem  laducse 
amant,  menfe  lanuario ,  fi  terra  humida  fuerit 
aut  rigua :  fin  vero  horum  aliquid  defideratur 
Septembri  aut  Odobri,  dein  tempore  oportu- 
no  transferendx  eflcnt  planta;  &  commodis 
intervallis  difponendae :  denique  dandaimpri- 
mis  opera  ut  zizania  fupprimerentur ,  nete- 
nellas  plantas  fuffbcarent.  H£c  ille^. 

Alia  spEciEs:ad duorum aut plurium 
pedum  altitudinem  afllirgit ,  caule  rotundo , 
geniculato ,  lento ,  fucculento  &  quafi  fpon- 
giofo  feu  arundinofo,viridi  &  hinc  inde  brevif 
fimis  piUs  mfefcentibus  veftito.  Ad  genicula 
tamcaulisquamramorum,  foliafine  pedicu- 
lisduofempcroppofita  ftant  direde,  tresvel 
quatuor  digitos  Ionga,angufta,inftar  foliorum 
Lyfimachije  viridia  &  in  utraque  planicie  pilis 
albis  brcvibus  prxdita ,  ad  tad:umpaulumhif 
pida.  Adeademgenicula,ubifoIiafunt,  hinc 
inde  etiam  duo  pediculi  juxtafc  pofiti,  erede  ftantes,  duos  vel  tres  digit.  longi,  fuperius  florem 
album  circularcm  fuftincntcs ,  magnitudine  BcUidis ,  circumcirca  minutis  foUis  albis  ■,  in  um- 

beUco 


H  I  s  T  o  R.     Plantarvm     L  I  b.     II.  59 

belico  minuca  llamiiiula  alba,  Radix  lemipcdem  aut  paulo  plus  longa ,  paulnni  curva ,  pau- 
cas  radiculas  habcns,  lenta,  lignofa,  cortice  obfcuri  coloris  veftita ,  qui  detrahi  potcft.  Planta 
hxc  tota  cum  llia  radicc  fucculcnta  cft  &  fi  quis  vel  caulem  vcl  radicem  frangat ,  ftatim  fuccus 
cffluit  cxruiei  coloris. 

Fit  ex  ca  Anir ,  folum  hcrbam  contundendo  &  aquam  afFundendo :  linquitur  ut  fubfideat, 
hinc  dctrahitur  &  in  fole  ficcatur  quod  confedit ;  a;quivalet  auro  in  pondere. 

Annotatio.  Fr.Ximencs.  Eft&aliaplanta  ejufdem  nominis  cumprjecedcnte,  qux 
colorcm  ca:ruleiun ,  fed  valde  laturum  rcddit,  quofoeminx  capillosnigro  colorc  tingunt, 
lcddifFertabaltera,  tammagnitudinequamforma:  eft  enim  mediocris  tantum  frutex ,  mul- 
tas  agens  radices ,  inftar  farmentorum ,  cum  pluribus  fibris :  e  quibus  prodeunt  multi  trimci 
cinerei:  folia  hiuc  inftar  piperis  longi ,  licetpaulo  majora,  cum  certis  nervulis  qui  illapet 
longitudinem  obcunt.  Flores  candidi  admodum  capillorum :  humida&  frigida  ccnfetur. 
Moduscoloremcliciendi  idem  cum  priecedenti,  fcdcolorhuius  deterior  &  minoris  prctii, 
itaque  non  cft  opcra  prctium  de  fcrendi  modo  quicquam  addere.  Ha;c  iUe :  e  quibus  apparet 
hanc  adhuc  aliam  cire  fpeciem  plantce  e  qua  color  ille  cxruleus  fit.  Communis  fuit  Botani- 
corum opinio  tinduram hodic fatis  notam ,  vulgo  AnilSc Indigo  Civclndico  exlfatidefieri aut 
faltem  e  planta  plane  illi  fimili ,  itaque  illis  mirum  vifum ,  ab  iis  qui  pcregrinas  plantas  defcri-. 
bunt,  OcymovelBafiUcoautfimilibusPIantiscomparari,  quarum  frondes  cunilfatide,fa- 
tisnota,  neutiquam  convcnianf,  inde&Cl.  viriCar.  Clufiicum  Fragofo  certamen.  Ideni 
teftatur  ex  femine  Anil  nomine  Alexandria  miflb ,  natas  fibi  ftirpes  quae  Lentis  feu  Colutheai 
minoris  foliis  conipicerentur ,  florefque  luteolos  Sparti  Grjecorum  (quod  Hifpani  Rejama 
vocant)  omnino  fimiles  proferrent :  putat  tamen  eam plantam  potius  fuifre  Sesban ,  quam  AI- 
pinus  defcribit  inter  plantas  /Egypti.  Ramulum  autem  cum  foliis  a  noftratibus  ex  India  alla- 
tum  accurate  cxprimi  curavi ,  &  dedi  in  defcriptione  Imperii  JSlogoUs :  fi  compares  cum  Ifa- 
tidis  fpeciebus ,  videbis  nihil  habere  communequoad  formam  foliorum:  nonmaleautem 
cum  BafiUci,  cum  Ciceris  autLentis,  optimeautem  omniumcumColuthex  foliis  com- 
parari :  habui  &  aliquoties  plantas  enatas  e  femine  ex  lufulis  Americae  allato  quarum  folia 
omnino  conveniebant  cum  iftislndicis,  nifi  quodpaulo  minora  cfTent,  quod  eo  fa£tum, 
quodalienocoelononfatisvigeat.  / 

C  A  P.     II. 

Caaghijuyo,  QAminUu  ftve  Algodon.  'Tangaraca,  'Tremate. 

Frutex  arhorefcens, 

Aaghiyvyo  Brafilienfibus  dida  planta  ,  Subfrutex  eft ,  inftar  Rubi  Idaei ,  quoad  ma- 
gnitudinem.  Cauliseftplanelignofus&hirfutus,  folia  bina  fibi  femper  oppofita ,  hirfu- 

ta,  ad  tadlum  mollia,  leviter  ferrata ;  tribus 
eminentibus  nervis  fecimdum  longitudi- 
nem  confpicua ,  tranfverfim  autem  mul* 
tisvenulisintertextaj  fuperius  magisviri- 
dia  quam  inferius ,  ac  prxterea  fuperius  tu- 
berculis  pertptum,  infcrius  fcrobiculis 
fcatent :  quodlibet  tuberculura  pUum  ha- 
bet  albefcentem.  Fert  flofculos  in  pedicu- 
lis  parvis,  duos,  tres ,  quatuor  vel  quinque 
in  racemum  fibi  appofitos,  albos,  quinque 
foIioUs  conftantes ;  poft  quorum  cafuni 
nafcuntur  baccae  nigrae ,  magnitudine  bac- 
carum  luniperi ,  dulcis  faporis ,  quie  com- 
meduntur  ab  ;ffi,thiopibus  &  fuccum  dant 
inftarMyrtilUfere. 

FoUa  hujus  plantas  pulverifata,  &  pulvis 
ulceribusex  caufa  caUda  ortisinfparfuso- 
ptime  illacurat.  Nafcitur  pluribus  locis  in  Brafilia  noftra. 

Am  I N  1 1  V  Brafiiienfibus ,  Lufitanis  Algodon  &  frutex  Algodaon  eft  GofTypium.  Excrefcit 
fere  in  magnitudinem  Coryli ,  Ugno  moUi ,  cOrtice  fere  ut  Sambucus.  Folia  tenera  &  mollia, 
fuperiusdiluteviridia,  inferius  f aturatiora ;  in  tres  lacinias  fe£ta  ,  quarum  quaelibet  fiuim  ner- 
vum  &  venas  habet.  Hinc  inde  intcr  tria foliol^  profunde  ferrata  ac  pundulata  fimilia  foUoUs 
quae  avellanas  virides  circiimdant ,  provenit  elegans  flos ,  major  rofa ,  conftans  quinque  foliis 

H  z  latis, 


C 


5o  GeorgIMarcgravI 

latis ,  elcgantci:  flavis ,  interius  in  medio  unguibus  purpureis ,  habens  in  medio  ftamen  flavum, 
tuberculis  ejufdem  coloris  infignitum. 

Poft  florcm  fequirur  ovale  corpus ,  magnitudine  pruni ,  una  extremitate  acutum  inftar 
coni,  &tribuslineisnGtatum&  intotidem  partes  feparabile-,  viride,  nigris  pundulis  inex- 
terna  fuperrlcie varicgatum :  quum  autem  maturuerit  fufcum  eft  &  fponte  diflilit  in  tres  par- 
tes,  &  ex  qualibet  trium  capjularum ,  prominer  albifllmum  goflypium,  in  eujus  quolibet 
flocco  comineritur  (imul  feprem  nigri  frudus  magnirudine  piftaceorum  &c  ejuflem  plane  fi- 
gurje,  fub  cute  fua  nigra  habentes  nucleum ,  carne  alba-flavefcente  conftantem ,  pingui  inftar 
amygdali ,  dulcis  fiporis ,  e  quo  femine  planta  propagarur. 

A  N N  o  T  A  T  I  o.  -Commifi  aliquoties Iiocfemen  horto ,! &  felicifllme  pullulavit &  in  pe- 
dalem  atque  majorem  altitudincm  excrevit ,  fed  inclemenriam  hyemis  ferre  non  potuit.  Se- 
men  autem  multo  minus  erat  quam  audor  nofter  hic  prodit ,  atque  adeo  feptem  iUius  fcmina 
conjunfta,  ut  plerumque  funt ,  non  multum  fuperant  molem  nuclei  piftacei.  Fra^c  Ximenes 
Ichcaxihuitl ,  HLfpanis  Jlgodon ,  (id  eft ,  goflTypium)  vulgariflima  eft  in  Nova  Hifpania ,  ita  ut 
innumeripanni  &aliaquotannis ibifiant. 
Nafcitiu-  locis  humidis  &  calidis ,  maxi- 
me  autem  cultis.  Stolones  contufi  &  po- 
ti  ex  aqua  dicuntur  mirifice  mederi  pun- 
£turis  Scorpionum  &  viperarum  alio- 
rumque  venenatorum  animantium  mor- 

fibus:  caulis  videtur  frigidus,  ficcus  &  ad- 
ftringens ,  inpulveremredadus  &  infpar- 

fus  fanat  ulcera.  Folia  funt  natura  gluti- 

nofa. 

Tangaraca   Brafilienfibus  Erva 

do  riito  Lufitanis  dida :  Frurex  eft,  magni- 

tudinem  Ribium  fruticum  adipifcitur, 

color  corticis  cinerefcit.  Folia  fert  ob- 

longa,  viridia,  multis  coftis  tranfverfis  in-^ 

tertexta :  funt  autem  ramuli  &  foUa  dire- 

ftefibi  oppofita  &  haec  fuperneviridia, 

inferoe  canefcentia ,  ad  ta£tum  quafi  leni 

hirfutie  praedita. 

In  extremitate  ramorum  flos  provenit, 

purpureo  brunni  coloris ,  magnitudine 

clavellinarum  Indicarum  plenus:quatuor 

folia  floris  cxteriora  paulo  logiora  quam 


^'reliqua;  figura vomeris ,  quibus  inferius  adftant  o£to 
ejufdem  figunie  minora,  &medium  feu  totum  Ipa- 
cium  floris  conftat  foIioUs  parvis  purpureis ,  more 
florumScabiofe:  e  quorum  medio  prodit  una  bac- 
ca  cxrulea,  magnitudine  myrtil]orum,ad  vifum  quafi 
gemma  Turcois  flori  eflet  impofita ,  &  flos  ut  holo- 
ftricum  brunnum :  fed  cave  tibi  ab  ufu :  eli  enimpra- 
fens  venenum ,  ut  alibl  dicetur. 

Erva  do  rato.  Frutex  cft  arborefcens.  Li- 
gnum  habet  lentum  &  in  ramis  ramulos  oppofi- 
tos,  &  duo  lemper  fibi  oppofita  vel  etiam  tria  fibi  ap- 
pofita  foliola ,  oblonga  profert ,  dflute  viridia ,  emi- 
nente  nervo  fccundum  longitudinem  &  conipicuis 

coftis  fecundum  latitudinem,  prxdita. 

In  fummitate  ramorum  fpica  nafcitur  ex  floribus  multis  umbellatim  pofitis  conftanSjfuntqj 
florcs  oblongiufculi ,  cyUndracei ,  rubri :  pedicuU  autemflorum  crocci  coloris  &  longiufculi. 

Flores 


HiSTOR,     PlantarVM     Lib.     II. 


^t. 


Fiores  &  folid  vcnenum  funt ,  radix  alexipliannacum  contra  iliud. 

T  R  E  M  A  T  E  Biafiiicnfibus.  Frutcx  arborcfccns,  Maii  punici  figura  cil  fimiUs,  cortice  Sam- 

bucino,ii>j;noaibo,&mcduilamcontincntc.Foliaobfcureviridia,liaudmagna,fcfquidigitum 

longa,(ine  pcdiculis  ramis  adhxrcntia,  afpcra,multis  vcnis  conlpicua.  In  extrcmitate  ramormn 

fert  multas  umbelias  magnas ,  fioribus  lutcfcentibus  onuftas ,  quibus  aliquid  purpurei  admix- 

tunij  inmcdioautemfuntmultaftaminitlaflavcfccntia  ut  florum  Hieracei ,  &codemmodo 

dclinunt  in  pappos :  cxadle  odorem  rcfcrunt  Styracis,  ut 
&  folia  trita.  Poft  florcs  provcnit  in  illis  pappofis  capi- 
tuiis  femen  minimum ,  rotundum ,  nigrum ,  multo  mi^ 
nuspapaverino, 

Brafilienfes  utuntur  foliis  contufis  in  doloribus  ocu-^ 
lorum  &  rubcdine. 

FuVTEx  Arborescens  {cujus Au^or  hanc dat 
lconan,lketnomennonprodat)  cortice  gryfeo ,  foiia  iia- 
bct  alternatim  oppofita,carinata,fcapiix  figura,  circa  cx- 
trcmitatcm  autcm  dcntata,  iste  viridia,  fplendida,  venu- 
lis  obiiquis  eiegantibus  pricdita.  In  extremitate  ramo- 
rum  fpicatim provcniunt florcs ,  &  fpica  floribus  adliuc 
eiaufis  coloris  cft  fanguinci  clegantiffimi ,  hinc  fit  flava, 
&  florcs  fe  pandentes  funt  flavi,  quinque  folioiis  con- 
ftiUlces;  cuiiibct  folio  floris  fubjacet  foUum  acumina- 
tiim  pallidum :  inmedioflorisftaminaluYeacongefta:  fios  fuavis  odoris ,  ut  Keiri  noftras ,  & 
majoriiiiseft. 

Cap.     Ili. 

Vructi  planta  e  ma  fit  tinUura  illa  quam  vulgo  vocanm  orellananl, 

VR.  v  c  v  Brafiiienfibus  •,  Frutex  eft  ligno  aibo  inftar  Coryii ,  cortice  fufco.  Folia  habet  al- 
ternatim  polita ,  in  pediculis  trcs,  quatuor  aut  quinque  digitos  longis,  etiam  brevioribus, 

oblonga,  Gordis,ut  pingitLU',figura,quinquc,fex  ctiam 
decem  aut  duodecim  digitos  longa,  nervo  fecundum 
longitudinem  &  venis  obiiquis ,  inferius  prominenti- 
bus  prjedita ,  IjEte  viridia. 

Ad  extremitatem  ramoriuii  in  brevibuspediculis, 
(I  W/  /M       multicnafcuntiu-flores,  in  uvarummodum  difpofi- 

fkf>^  tj j  quilibet  magnitudine  rofje  quinque  foliis  conftans 
■'^'~   albis  incarnato  diiutis :  in  medio  ingens  numerus  fta- 
minulorumlutcorum,  apicibus  purpureis;  vixfenli- 
bilem  aliquem  habet  odorem. 

Fiorem  iequitur  fruftus ,  nimirum  filiqua  myroba- 
lani  oblongi  forma ,  feu  pyramidali ,  rotunda ,  duos 
aut  tres  digitos  ionga ,  magnitudine  pruni :  qu3£  im- 
matura  virefcit  exterius  ,  matura  rufefcit ,  eftque  tota 
hifpidaobfila  quje  habctprominentia,  led  nonacu- 
leata.  In  qualibet  tali  filiqua  ultra  triginta  aut  quadra- 
gintagrana  fuo  pediculo  innitentiacontincntur;  u- 
numquodquefigursconiccEacntaeaut  cxiguipifi,  at 
in  duobus  lateribus  quafi  digito  compreflum.  GranO'^ 
rum  color  infignitcr  miniatus  ( inftar  optimi  minii 
turcici)  &  fplendcfcens  atque  tali  fucco  madcns ,  ita 
utadtaduminficiat  manus  cgrcgio  miniato  colorc. 
Grana  recentia  liaud  dura  f unt ,  fedut  granumpomi: 
intra  carnem  albicantcm  habcnt,  exterius  quoque 
quodUbet  granum  pundulum  argenteum.Siliqua  ma- 
tura  fponte  fc  apcrit:  grana  ficcataevaduntobfcure 
rubra ,  nihilomijius  tamcn  ut  antc  tinduram  conti- 
nent ,  &  recentiafive  ficcara  ufurpari  poffunt.  Trita 
fimpliciterinaquafimplicifcuftillatitiaegi-^cgiamdant  tinduram  miniatam ,  qua;  pota  perfe 
prodeft  contra  varia  vencna  &  cft  boni  faporis,  fubamara  &  quid  aromatici  fiipicns. 

Brafilicnfes  patinas  flias  &  lagenasexcucurbitarum  corticibus  fadasjhactinduraexterius 
tingunt.  •  H   7  Radix 


V 


«2  GeorgIMarcgravI 

Radix  cofta  cum  carne  gallinacca  vei  alia ,  tingit  inftar  croci  optimi  &  bonum  raporem  iili 
conciliat.  Car.ClufiusjudicatBixamOviediExoticorumlib.ii  i.  cap.  20. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  Fr.  Ximenes  eandem plantam  accurate  defcribit  in  Arborum  clafle.  (_^- 
chiotl,  inquir,  quamaliqui  v ozznt  Chmgmricam  &c^\ii  Pomaqmm ,  eftarbor  mole&trun- 
co,  figuraqucomnino  Aurantia;  limilis;  foliisulmiquoadfiguram,  afperitatem  &  colorem 
Truncus,  cortex  &  ramifunt  rubfi.irci  vergentes  adviridcm  colorem,  materies  fpinora& 
candida.  Flores  fert  grandes  inmodum  ftellarum  quinque  foliis  diftindos,  coloris  candidi 
vero-cntis  ad  rubrum.  Fruftus  ilint  fmiiies  calicibus  caftanearum ,  forma  &  mole  exiguarum 
amyi-dalarum  adhuc  vircntium ,  quadrangularcs  pene  live  potius  quatuor  protuberantibus 
lincis  per  longitudinem  difcurrentibus  diftinfti :  qui  ubi  maturuerint  dehifcunt ,  &  oftendunt 
certa  o-rana  valde  rubra ,  fimilia  granis  uvarum,  fed  rotundiora.  Nafcitur  in  regionibus  aeftuo^ 
fis ,  uti  Guaxaca ,  Teguantepec,  HuaTaqualco ,  locis  magis  ficcis  quam  humidis.  Refrigerat  in 
tertiogradu,  cum  aliqua  ficcandi&  adftringendiqualitate.  Barbarimaximi  faciunt  lianc  ar- 
borem,eamquecoluntcirca  tuguriafua,  virettoto  anno,  fiuaumautem  fertvere:  &tum 
materies  illius  cxdi  folet  ,  qua;  utilis  eft  ad  ignem  eliciendum  inftar  Silicis  ,  confri- 
cando  inter  fe.  Cortex  idoneus  eft  ad  funes  &  rttdentes,  qui  robuftiores  funt  cannabinis. 
E  femine  conficitur  tindura  coccinea ,  qua  piftores  utuntur  &  tinftores ,  quaeque  valde  cele- 
bratur.  Vtilis  quoque  eft  in  Medicina,  nam  cum  aqua  aliqua  ejufdem  temperaturze  haufta  aut 
foris  adhibita ,  mitigat  xftus  febriies ,  fiftit  fanguinolentas  dejedliones ,  difcutit  tumjDres  &  ab- 
fceflus,  quaproptercommodemifcetur  potionibus  refrigerantibus ,  atque  etiam  cibis.  Mif- 
cetur  quoque  delicata;  potioni  e  Cacao,  ad  refrigerljidum  &  bonum  colorem  atquefaporem 
illi  conciliandum.  Mitigat  dolores  dentium  e  cau^  calida  natos :  promovet  urinam ,  fedat 
fitim,  &  non  defunt  qui  loco  Croci  cibis  admifccant.  Tinduram  ex  fru£tu  faciunt  hoc 
modo:  Sumuntgrana  benematura,  eaque  infundunt  aquze  calidae ,  &exfubfidentiatabellas 
quafdam  conficiunt ,  utfoletficri  inAnnir:  adeo  vifcofa  &  tenax  efttinftura,  utres  quaevis 
femcl  illa  infeda ,  numquam  colorem  deponat :  adftringit  &  aliquantum ,  quare  mixta  cum 
refinafanatfcabiem&  plagas :  corroborat  ventriculum ,  &  fiftit  lienteriam  cum  corticibus 
Cacao  mixta ,  auget  lac  mulierum ,  &  cfficit  ne  Chocolate  quantavis  quantitate  haufta  no- 
ceat:  illius  quippe  ope  facile  digeritur  fine  ullacruditate.  Eadem  cum  urina  mixta ,  tamper- 
tinaci  colore  tingit  lineos  pannos,  ut  in  pofterum  elui  non  poflTit.  H£c  ilk. 

Meminit  &  hujus  plantse  Oviedus  lib.viii.  cap.vi. 

Tinftura  autem  quae  ex  femine  fit  magna  copia  jam  affertur  ad  nos  ex  Infulis  &  Americse 
continente,  &vuIgo  ab  Anglis  &  Belgis  zppellamr:  Ore//am :  Barbariautem  aliis  atquealiis 
nominibus  indigitant;  ii  autem  quiBrafiliae  continentcm  qua  Ardum  Ipeftat  incoluntvo- 
cant  Roucu  (quod  nomen  convenit  cum  Vrucu)  & Infulares  illa  cutem  inungunt  elegantiae 
caufa.  Obfervandum  tamen  duplicem  tin£turam  ad  nosafFerri,  unam  fimplicem  &  perfe- 
difllmam,  plane  coccineam,  cujus  ufiis  eft  ad  fiicum  fseminarum,  eft  enim  elegantifllmus  co- 
lor  &  valde  pertinax  :  alteram  cum  refinis  mixtam  &  in  magnos  globos  coaftam :  cui  & 
credo  fuccum  radicis  admixrum  efle ,  tingit  enim  magis  croceo  colore,  quam  miniato  j  hujus 
autem  in  cibis  aut  medicina  ufum  non  puto  ita  tumm  elTe. 

C  A  p.  .  I  V. 

Comandaouira.  (lAracaiha.  Fruteximiomifiam.  ^AIter.  Iva. 

cb 

COmanda  Gvira  Brafilienfibus :  Arbuftum  feu  frutex  ferens  Phafeolos ;  cortex 
illius  viridis ,  lignumleve  atque  fragile :  in  ramis  autem  habet  multos  ramulos  furredos, 
fefquidigitum  longos ,  direae  fibi  oppofitos ,  fed  paria  alternatim  pofita ,  in  quorum  uno  tria 
funtfolia  oblonga,  acuminata,  foliis  Salvix  acutae  fimilia ,  inferne  albicantia ,  fuperne  viri- 
diora,  &  ad  taftum  inftar  ferici  Isvia,  confpicuis  venis  prcedita,  in  altero  flores  fex,  feptem  aut 
ofto ,  magnitudine  noftratium  Piforum ,  foliis  duobus  furfumvcrfus  cum  fuoinvolucro  & 
uno  deorfum,  quodmaximum:  funt  autemflores  luteicoloris,  &foIiumiIlud  maximum 
deorfum  verfum,  inferius  rubris  venulis  per totum  infignitum.  Flores  fequuntur  filiquK  com- 
prcflx  &  quafi  contortse,  quarum  quxlibet  continct  quatuor  grana  phafeoli,  alba,  noftris  pifis 
paulo  minora,  quxcodabene  fapiuntacalvumlaxant,  ideoque  Brafilienfibus  in  frequenti 
funt  ufu,  &  Lufitanis  quoque.  Florent  ac  fruaus  ferunt  toto  anno. 

A  R  A  c  A  1 B  A  Brafilicnfibus;  cujus  fruftus  ipfis  dicitur  Jraca  miri ;  Bclgis  autem  <l5|anaet 
f^?Upmcn.  Frutexcft,ligno ,  foliis  &  floribusutGuajaba  arbor,  fed  magnitudinc  &  fru£tu 
difflncns.  Eft  cnim  cjus  fiuaus  magnitudinc  pruni,  qui  pcr  maturitatem  flavcfcit,  &  car- 
ncm  habct  albidam  cum  multis  granulis  parvis.  Boni  eft  fiporis ,  fubdulcis  fcd  nonnihil 
adftringcntis.  Silvcchic,hifccfruticibus,  plenx.  Radixhujus  fruticis  cocla  in  aqua  &  pota 
mirificc  mcdctm-  dyfcntcrix.  Fruttus 


H  I  S  T  O  R.      P  L  A  N  T  A  R  V  M      L  I  B.      II.  6  ? 

Frudiis  ciim  faccharo  mifcetur  in  confcrvam,  qax  confiftcntia,  colore  &  fapore  quoque  & 
qualitatibus  fimilis  conferva;  Cydoneorum  vulgo  marmolada. 

F  R  V  T  E  X  (feu  potius  vifcum  quoddam ,  carct  enim  pro- 
prio  caudice  &  radice j  in  aliis  fruticibus  aut  arboribus  nafci- 
tur, nimirum  ubi progerminat ,  ibi rotundus  eft  tubcr  in  arbo- 
risramo.  Nafcitur  autem  &  inmukos  ramos  difpcrgitur ,  li- 
gno  fragili,  interius  flavcfcentc ,  &  ruffam  medullam  habente, 
cxterius  vero  corticem  cx  brunno  nigricantem ,  multifque 
ftriis  ac  maculis  notatum.  Folia  fert  figura  vomeris,  oppofita, 
crafla,  fatLU"ate  viridia ,  in  extremitate  quafi  linea  rubra  circum- 
data,  ncrvo  fecundum  longitudinem  paulum  confpicuo,  &  ve- 
nis  tranfi^erfis  profunde  fitis ,  vix  con/picuis.  Flofculos  gerit 
niultosjuxta  fepofitos  inpediculis  brunnis,  fex  folioliscon- 
ftantes  acutis ,  auguftis ,  ex  flavo  rufefcentibus ,  paulum  deor- 
fum  incurvatis ,  in  medio  autem  habet  aliquot  ftamina  lutea. 
Foliolis  florum  decidcntibus ,  calixflotumfere  Cariyophyl- 
lum aromaticum refert  figura &  colorc.  Super  floribus  hujus 
fruticis  frequentifllmie  reperiuntur  avicute  Vvanombugh ,  ibi- 
que  fclopeto  decuti  pofliint. 
F  R  V  T  E  x  (^cujas  AuBor  hanc  quidem  elat  Iconem ,  fednomen  ftlet)  in  modum  piri  Silveftris 

crcfcens,  ligno  fragili ,  cortice  cinereo.  Folia 
fertpyrifoliis  fimilia ,  denfa ,  fuperiusfplendi- 
de  viridia,  inferius  dilutius ,  alternatim  ordine 
qusque  fuo  pediculo  crafl~o ,  brevi  appenden- 
tia  &  deorfum  inchnata .  In  extremitate  ra- 
morum  proveniunt  quatuor ,  quinquc  aut  iex 
in  racemum  difpofita  corpufcula  ellyptica, 
pifomajora,  quas  fefe  aperientia  florem  pro- 
nuint  habentem  quatuor  foHa  alba ,  crafla ,  ex- 
terius  ex  albo  viridantia ,  magnitudine  lych- 
nidis ,  inter  autem  haec  folia  in  circulum  dif 
pofitafuntftaiTiinaalba,  alta,centum  viginti 
&  fupra  numero ,  fefquidigitum  longa ,  fili  fe- 
rici  crafTi  craflitie,fuperius  flavefcentem  fpon- 
igiolam  adjun£l:am  habentia.  Inmedio  autem 
floris  &  horum  ftaminulorum  aUud  ftamen 
duos  digitos  longum,  fortius,  flavefcens ,  eredum  ftat,  fuperius  habens  Cylindraceum  capitu- 

lum.  Itafoliis  floris  fupereminent  ftaminula  alba, 
ftaminulis  autem  ftamen  hoc  longum ,  medium. 
Et  flos  ad  vifum  jucundus  eft ,  fuavi  rofiE  odore 
praeditus ,  fed  non  ita  forti. 

Fohis  &  ftaminulis  albis  decidentibus ,  rema- 
net  medium  ftamen  in  cujus  extremitate  e  cylin- 
draceo  corpufculo  (reliqua  neglexit  AuBor  fup- 
plere.)  Ramulos  hujus  plantx  adpenfos  habui  in 
mufeo  nieo  adlibros ,  nodu  ad  quemlibet  exor- 
tumpediculicujufquefolii,  ut&ad  quodlibet  fo- 
lium  floris  exfudarat  guttula  cryftaUini  iplendidi 
humoris ,  quafi  plantae  affixa  eflet ,  feminis  majoris 
finapimole. 

IvA  Brafilienfibus ,  eft  frutex  eodem  modo 
crefccns  quo  lurepeba ,  fimiliquc  ligno ,  fcd  folet 
altius  afrurgere.  Caudex  fpinofus  ac  leni  hirfutie 
prceditus.  Foliainordinatepofita,  pallide  viridia, 
oblonga ,  non  ita  laciniata  ut  lurepebae ,  leni  hirfu- 
tie  feu  lanugine  infeda. 

Flores  itidem  fert  utlurepeba,  ladeos ,  quinque 
foliis  conftantes ,  inftar  ftellae  expanfos ,  in  medio 
autem  ftaminula  lutea  funt  ereda. 
Frudum  fert  magnitudine  raajoris  pomi  vulgaris,  rotundum,  initio  faturate  viridem  ac 

brunna 


gV  GfiORGlMARCGRAVl 

brunnalanugine  te£tum  per  matuntatem  citrini  coloris  ac  fplendentem.  Cortex  inftar  teftae 
ovi  frangibilis ,  intus  continet  pulpam  fucculentam ,  flavefcentera ,  qux  copiofa  femina ,  len- 
tium  figura ,  magnitudine  &  colore  continet.  Pulpa  illa  admodum  dulcis  cft  &  grata  formicisj 
ab  hominibus  non  comeditur. 

Cap.     V. 


(tA^titara.  luqueri  omna?io. 


ATiTARA  vel  Iatitara  Brafilienfibus. Spina eft foliis Sigilli Salomonis.  In feptcm, 
oOio  aut  novem  pedum  altitudinem  aflurgit ,  caudice  fatis  cralfo ,  &  acutiflimis  fpinis  ubi- 
que  munito ,  unum  etiam  atque  al- 
terum  de  fe  fpargens  ramum  majo- 
rem  :  per  intervalla  autem  ambiunt 
ramuli  fruticem  ,  duos ,  tres  aut  qua- 
tuor  pedes  longi,  aduncis  &  deorfum 
verfis  fpinis ,  viridibus ,  cum  cufpidi- 
bus  brunnis ,  fplendentibus :  in  hisra- 
mulis  folia  funt ,  interdum  bina  fibi 
oppofita,  interdum  unum  folitarium, 
inodora,  fefquipedem  longa ,  duos  & 
femis  circiter  digitos  lata ,  ubi  latifli- 
ma ,  foliis  Sigilli  Salomonis  aut  Li- 
lii  convallium ,  plane  confiftentia  & 
colore  fimillima  &  in  medio  ner- 
vum  fccundum  longitudinem  tranf 
euntem  habentia  :  tres  aut  quatuor 
ctiam  acutifllmae  fpinx  reftae  mu- 
niunt  folium  inferne.  Extremitas  au- 
tem  ramulorum  ad  unius  circiter  pe- 
dis  longitudinem  caret  foliis ,  itidem 
fpinofa  &  in  modum  fagittje  triplici- 
terfigurata.  Foliahujus  plantx  ante- 
quam  fe  pandunt ,  arfte  funt  compli- 
cata  in  modum  foliorum  Palmx ,  ra- 
mulo  adhicrentia,  deinde  fe  explicant. 
Hinc  indeinhoc  frutice  provenitfi- 
liqua  pede  aut  quindecuii  digitos  lon- 
ga ,  teres ,  duos  aut  tres  digitos  crafla, 
&  in  utraque  extremitate  acumiiiata, 
paulumque  incurvata,ubique  per  am- 
bitum  frequentiflimis  fpinuUs  obfita, 
primo  viridis ,  dcin  nigrefcit  acfponte  feaperiens  promit  ramum  ex  fe  more  &  modo  palmae 
nucifera:  in  multos  ramulos  diftributum ,  coloris  ex  flavo  albefcentis ,  cui  flofculi  multi ,  hinc 
copiofiglobulifiunt,  qui  in  frudus  abeunt ;  qmrum  formam  &  conjijlentkm  Au£fer  non  de- 

fcriffit. 

TvoVERi-oMNANo  Brafilienfibus-, fpecies eft herbje vivae. Fruticefcens planta,caulibus 
quadratis ,  ftriatis ,  viridibus ,  &  frequentifiimis  fpinulis  flavefcentibus  munita :  per  intervalla 
autemramuliad  latera  extenduntur ,  duosauttresdigitoslongi,  itidemfpinofi,  quiinextre- 
mitate  funt  duplices  •,  hi  porro  habent  ut  plurimum  duo  paria  foliorum ,  nimirum  bina  &  bina 
juxtafcappofita,  fcfquidigitum  circiter  longa,  inferius  albispilisveftita,  fuperius  viridiaSc 
Isevia,  atque  non  ferrata.  Adramulos  iUos,  quifolia  tenent,  fingulos  etiamduo,  tres  vcl 
quatuor  breviorespedicuU,  unum  digitum  longi  proveniunt,  ciu-n  capitulo  rotundo,  vil- 
lofo,  albo,  cuialiquid  purpureiadmixtum ,  quodfloriscftloco,  quemadmodum  in  Herba 
vivamajorc.  Poftquemlibct  autcm  floremprodeunt  ofto  ,  novem  aut  duodccim  filiquula; 
unum  digitum  longx ,  juxta  fe  inftar rofa:  pofitx  in  orbem ,  longis  pilis  hirtis  candidis  vcftita:, 
in  quibus  femcn. 

Planta  hsc  alata  ftatim  contrahit  &  componit  folia  fi  vcl  leviter  digito  tangatur,  qux  tamcn 
paulo  poft  rurfus  explicat. 

A N  N o  T.A  T  I  o.  Franc.  Ximenes, dc Plantis Novx Hifpania;. 

PlNA- 


H  I  S  T  O  R.      P  L  A  N  t  A  R  V  M      L  I  S.      IL  65. 

iPiNAHVizxiHViTL  quam  aliqui  vocant  Cocochi  atl,  quia  capiti  impofita  conciliat 
fomnum  j  atque  adeo  /blo  contadtu  videtur  fomnum  gencrare  (facilius  tamcn  in  Barbaris 
quaminHirpanis)eftfrutexquatuorpalmosaltus:  caudices  illius  funt  tcnucs&plcni  fpinisi 
folia  diviia  in  fex partes  aut  iinus ,  &  conjimda  inter  fe  ad  modum  faiciculi  florum ,  haud  difli- 
milia  Izquixochitl.  Radix  eft  farmcntis  fceta :  florcs  &  frudbus  ad  modum  caftancar um,  prin  - 
cipio  virides  &poftearofli ,  raccmatim  pcndentes.   Nafcitur  in  locis  calidis  Tepuztlan  & 
Quahtla:  &  in  coUibus  Acapiztlx.  Ajunt  amorcm  conciliare ,  fed  quo  modo aut  quare  expli- 
carc  non  poflunt.  Folia nonnihil  rciipiunt  raphanos  -,  liint  frigida ,  licca  & adftringentia  atque 
priEterca  glutinofa.  Succus  radicis  lanat  febrcs  tcrtianas  &  oculos  inflammatos ,  conciliat 
fbmnum,cftquc  utilis  advcrfus  difcnteriam.  Hic  eft  frutex  ille  cujus  folia  vcl  minimo  contactu 
vcl  afllatu  humano  lc  contrahunt  &  marccfcuntj  quare  fuipicor  efle  eandem  aut  /altem  conge- 
ncrcm  plantam ,  quam  in  Philjppinislnfuhs  vocant  Herbamvivamautfentientemf  de  qua 
quxdam  aftirmant  nefcio  qua lidc,  qua;  in  hac  noftra  non  dcprehcnduntur ;  qualia  funt ;  quod 
producat  truncos  rcaos ,  craflltie  pcnnjE  gallinjE ,  e  fingulis  radicibus  decem  aut  duodecim ; 
quorum  linguli  tcncant  duodecim  folia,  quatuor  ordinibus ,  inter  fe  diftantia  intervallo  fcx  di- 
gitorum  tranlverforum  &  iimilia  Raphano :  flores  efle  csrulcos  fimiles  linguae  pafleris  ante- 
quam  fe  pandant ,  deinfe  dividcre  intriaminorafolia.  Offenditurifta  planta  tantoperc  con- 
taftuhumano,  ut  fi  primoribus  digitis  fumma  plantx  folia  contingaSj  ftatim  quafi  contri- 
fl:ari  aut  alto  Ibmno  opprimi  vidcatur ,  caduntque  omnia  folia  infcriora  atque  ctiam  luptriora 
iifccundoattingas:  ipliquetruncicontadi  rumpUntur  atque  concidunt :  11  autem  priecidas , 
ofFendespartcmcontadamnigram  j  haudaliterquamficombuftafuiflet:  fivero  halituplan- 
tamaflflavcrisftatimfoliafuacxcutit&diftumpitur,  quodnon  fit  fivirgula  aut  baculo  attin* 
gas;  itaut  folocontadlu&halitu  hominLlmvidcaturoffendi:  cseterum  infipida  eft  planta& 
nullius ,  quodfciam,  inmcdicinaufus.  Memorant  &  aliam  plantam  in  Malabar  nafci,  quse 
fimilitcr  contadum  &  affiatum  hominis  averfctur,  fohis  polipodii,  floribus  lutcis:  aliam 
quoqueinPeruvia,  qu?Econta£taftatimarefcatj  nec  deeflTefimilemin  Infula  Gaditana.  Sed 
qusEdePinahuiztlicommemoravi,  ea  fcepiusfum  expertus,  aliiique  probavi,  ut  haud  dubia 
fides  haberi  poflit.  Hjic  Ximenes. 

Francifcus  Lopcz  dc  Gomara  in  Hiftoria  fua  generaU  cap.  194.  fcribit  in  Peruvia  nafci  ar- 
bufculas  quarum  folia  marcefcant,fi  manu  tangantur,&  cap.  20  5  .fimilcs  repcriri  in  Nicaraguao 
Credo  eflc  fruticcm  quem  Author  hic  defcribif.  Ca:terum  Garfias  ab  Horto  lib.  1 1 .  cap.  2  7^ 
itafcitur,  inquit,  tn  Malavar,  planta  mirm  natm^y  ttamjiquis  manum  admoveat,  ilico  contrahttur: 
folia pohpodii ,  jiores  vero  habet  litteos.  Chriftophorus  a  Cofta  cap.  iv.  Hcrbani  vocat  vivam 
&accurateillamdefcribit.  Scdde  hac  alibi  plura  dicemus.  Cjeterum  &  Antiquis  nota  fuit 
hxc  planta,  fiquidcm  accurate  adrnodum  defcribitur  a  Theophr.  lib.  i  v.  Hift  plantar.  cap.  1 1 1 . 
fubfinem.  f^^i^fM^ ithov  tj  (pvi^  "zo^^ Msiu,(p;j/-o  (^ <:pu?ika^  j2?^ct<r^S )ctIu)oAIvj  fx,o^<pluJtxi s^  TiiJiov, 
ei?i^'  «V  73  crvji^Qdtvov  ■a7&  cujT3  7m&@^-  '/j  fuv^^  ■z!tO<">'4^?  dKou^oo^vji  e-^V  cujtS  h^  ts  (pv^it^ov  Tmpof^oiov 
toAi  T^ipv^iv.  OTBui  i)  7J5-  o.^piQ  TiCAcovicov ,  cJaotTi^  d^pa^/cuvoi^a,  TU  (^u?>t\ a,  avfZTii^nleiv  (painv.  cint  ju^  Ttva 
;^cvov  cuictQicoaTitiS^  TTxXiv  }(^  9%'».^)/.  Id  eft :  Nafcitur peculiare  quoddam  virgultum  circa  Mem- 
phim,  quodquidem  nequefolia  neque  ramulos,  neque  totam  fofmam  peculiarem  habet, 
led  accidenf em  tantum  illi  paflfionem.  Quippefaciesipfifpinofa&folium  perquam  fimiiefi.' 
licibus ;  ubi  autem  qtiis  attigerit  ranlulos ,  folia  quafi  hcbetata  concidere  ajunt  -,  atque  hinc 
■poft  ahquot  tcmpus  revivifcere  denuo  atque  foUa  fua  explicare.  Sed  de  mirabiU  hac  planta 
paulo  poft  adhuc  plura  dicentur,nam  varije  ilUus  dantur  fpecies.  Hoc  tantum  hic  minime  pnx^ 
tereundum  etiam Plinium  ejus  meminiflTelib.  xxiv.  cap.  17.  Adjecithis,  inquit,  Appollodo- 
Vus  aJfeUator  ejits ,  herham  .tfchyttomenen ,  q^uoniam  appropinquante  manufoiia  contraheret.  Me- 
morat  autem inter  herbas  i  magis  cclebratas .  cum  iiihU  certius  fit  quam  hanc  herbam  hxG" 
pati.  Mirum  autem  Authorcs  qm  de  Plantis  /Egypti  agimt  hodie  illius  non  meminifle. 

C  A  i».     V  I. 

(i5Mandijha  feu  Maniiha  ,  e  qua  fit  Kdandioca. 

"l^yr  Andiiba  &  Maniiba  Brafilienfibus ,  cujus  radix  Mandioca  vocatuf.  Prutex  eft 
-*- '^-*"  caule  lignofo  ,  poUicis  vel  digiti  humani  craflitie ,  nodofo,  cortice  coryUno,  in  fex, 
feptemautoftopedumaltitudinemaffurgcns;  continensmeduUamin  fe  inftar  Sambuci ,  & 
lafteumdefemittitfuccum.  Superius  in  multos  expanditur  ramos  qui  iterum  ramulosha- 
bent ,  atquc  in  horum  quolibct ,  tria ,  quatuor ,  quinque,  fex  aut  feptem  folia  angufta,  oblon- 
ga,  infteUxfiguramdifpofita,  ejufdcmfereviriditatiscum  folio  Pconije.  Flofculos  fcrtfla- 
Vo-pallidos,  quinque  foliolis  conftantes ,  multis  ftaminibus  luteis  in  medio.  Radix  fit  duos 

I  vcltrciS 


66  G   E   O   R   G   I       M  A   R   C   G   R    A  V  I  || 

vel  trcs  pedes  ionga ,  tibiam  humanam  crafla,  in  fine  magis  teres  ,  coloris  cxtcrius  inftar  corti- 
ciscoryliniobrcuri,  interiusalbi,  eftque  firagilis  &  continet  fiaccum  laacumglutinofum, 
quilethaliseftomnibusanimantibus.  PluresejusinBrafilia  reperiuntur  fpecies,  nominibus 
diftinfta^,  Mandiibucu,  Mandiibimana ,  Mandiibibijana ,  Mandiibiurucu  ,  Mandiibparata, 
Mandiibcariamuna,  Mandiibtinga ,  Mandiibmaracana ,  Mandiibcuguacu,  Apitiuba,  Aipi. 
Aipiiterum  fi.ias  habet  fpecies;  Aipiguacu,  Aipiarendi,  Aipicaba,  Aipiguapamba ,  Aipi 
laborandi ,  Aipi  jurumu ,  Aipi  jurumimiri ,  Aipi  Jurucuja ,  Aipi  macaxera ,  Aipi  maniacau, 
Aipipoca,  Aipitajapoja,  Aipipitinga.  Vecultura  Mandifbahac  obfervat  Auctor. 

I?i  qiiaterraplaf^tetur.  ■SilvxiivcxnontoCxdwcphnx  ca;duntur,  lignum  crematur,  atque 
ibi  fit  ager  ,  qui  Brafiiienfibus  vocatur  Co,  Lufitanis  Roza.  Requiritar  autem  tcrra  bona ,  mc- 
diocriter  ficca ,  non  humida  •,  quapropter  montofa  loca  opportuniora.  Plantari  potcft  omni- 
busmenfibus  sftivis,  hiemalibus  non.  Optimumtamentempus  eft  menfe  lanuario ,  Fcbrua- 
rio ;  item  Augufto  &  Septembri.  Plantatur tamen etiam medio  lulio  vcl  circa cjus finera. 

c)uomodo flantetur .  Terra  elaborata effbrmatur  in  monticulos,  Lufitani  vocant  Adontes 
deterracavada,  Brafiiienfes  C/«r;o;  Indigenaeautemolim  illos  formabant  fudibus  acuminatis 
ipforumidiomate/^/M/^o^didis.  Monticulorum  autem  quilibettres  circiterpedcslatus,fcf- 
quipedem  circiter  altus  eft  ,_rotundus ,  ut  pluvia  cadens  decidere  poftit :  nam  hgcc  planta  amat 
calorem  &  ficcitatem.  Cuilibetmonticuloinfigunturtres  talea;  de  Mandiiba ,  quarum  quse- 
libetofto  vel  novem  digitos  longa ,  vel  etiam  pcdem  j  infiguntur  ita  ut  tertia  pars  emineat, 
quafi  crucis  figura  fecantibus  fe  eminentiis  fuis  fupraterram.  Monticulorum  autem  diftantia 
debct  effe  duorum  &  femis  aut  trium  pedum.  Talex  autem  omncs  ita  funt  infigcndoe  ut  pars 
quje  antea  furfum  vergebat,  hic  itidem  furfum  vergat.  Per  radicem  Mandioca  nulla  poteft  ficri 
tranfplantatio ,  nam  ea  extrafta  e  terra&ta£ta  ftatim  emoritur.  Poftquam  talca;fuerintin- 
fixce  dccem  dierum  fpacio  progerminant  &  tot  germina  proveniunt  quot  talca  continet  no- 
dos.  Qnodlibet  germen  eft  cauliculus  digitum  longus  ,  in  multos  ramulos  divifus ;  coloris 
rubri  cseruleo  mixti :  quilibet  ramulus  foluim  habet  in  alia  tria  ,  quatuor ,  fex  aut feptem  folio- 
ladivifum  ,  diluteviridia  ,  angufta  ,  oblonganervofecundumlongitudinem  &venuli5tranf- 
verfis  ordine  pofitis  j  pofitaque  funt  haec  foliola  in  pediculo  rulFo  figura  ftellse. 

pLtntatio  quomodo  curanda.  Ager  ter  vel  quater  debet  ab  herbis  purgari ,  ulque  dum  planta 
adolefcat,  quodfitpoftfexautfeptemmenfes.  Luxuriantenimhicadmodum  herbxlponta- 
nc3Einagris,  &copiafuafacilcfatafeupIantata  fuffbcant,  nifi  eruncentur. 

j9«,e  damna  mferant  huicplanta.  Germina  hujus  plantit  &  folia  tenera  comeduntur  a  for- 
micis,  quae  ideo  multu  damni  dant  in  hifce  plantariis.  Poftquam  autem  adokverit  planta  a  for- 
micis nihil  amplius  patitur.  Animaliafilveftria,ut  Caprea;,&c.  etiam  folia  depopLdantur,  item 
equi ,  boves,  ovcs :  ideo  plantaria  arboribus  cxfis  vel  palis  circumdantur  ut  animalia  acccdere 
nequeant.  Radicesadmodumappetuntur  ab  apibus,  cuniculis  alhfquc  Brafiliae  animalibus. 
Quamvis  autcm  hxc  plantaramis  &  foliis  orbctur,radiceillae{a,  nuUum  inde  accipit  damnum. 

Adperfcdamrnagnitudinemhujusradicis  requiritur  annuum  fpacium;  Fxtrahitamcn&  • 
ufurpari poteft radix fexto menfe poft plantationem,  neceflitate urgente.  At tuncpauco  com- 
modo :  nam  minus  dat.  Qucelibet  planta  duas ,  trcs ,  quatitor  ufquc  ad  viginti  profcrt  radices, 
profertjlitatefoli,  ubi  plantatur.  Et  quaeUbet  radix  femipedemvel  etiamduos  auttrespcdcs 
longa  evadit ,  craftitiem  habens  brachii  vel  etiam  tibise  humanje  quando  perfede  adolcvit. 

Durarepotefthaecradixinterraadtrienniumfinoneruatur.  Altero  tamen  plerumquc  an-    . 
no  pars  earum  putrefcit  &  corrumpitur.  Ideo  ad  fummum  linquitur  annuo  Ipacio  &  denuo 
per  taleas  novas  plantatur. 

Extrahiturradixmatura,  ecaudicefiunttaleaeadnovam  plantationem.  Radix  auteni  cx- 
traaavixtriduumfervaripoteft,quiaputrefcit:putridaautem  admodum  fstet.  Ideo  quo  ci- 
tius  in  farinam  redigatur ,  eo  mehus. 

Farinaquomodofiat.  Radix  extrada  cultro  ab  extefiori  cuticula  liberatur,  quaefacile  abra- 
di  poteft.  Hinc  integra  lavatur  aqua  pura ,  manu  rota;  in  diamctro  quatuor  aut  quinquc  pcdes 
habcnti  admovetur ,  quae  in  hunc  ufum  fa£ta  eft ,  &cujusfuperficies  convexa  laminacuprca 
armata ,  multis  foraminibus  pertufa ,  acuta  more  tyrocncftis :  Rota  a  duobus  hominibus  cir- 
cumagitur ,  radendo  fic  radiccm ,  ut  rafura  cadat  in  fuppofitum  lintrum.  Rota  hxc  vocatur 
Brafilicnfibus  ibecem  bahaca  Lufitanis  Roda  defarinha.  Brafilicnfes  tamen ,  utpote  pauca  fupcl- 
\cQC\\c  inftmdi  tyrocncfti  radunt  hanc  radiccm  purgatam,  longiori  tcmporc  &  operofiori  mo- 
do.  Lintcr  qui  excipit  rafuram  vocatur  Brafilicnfibus  Mieecaba  Lufitanis  coche  de  ralar  Mandio- 
ca.  Sic  molita  &  rala  hxc  radix  inditur  longo  facco  fafto  cx  coiticibus  arborum ,  more  corbis 
tcxto  ,  qui  quatuor  circitcr  digitos  amplus  eft ,  figurx  cylindraceae  ,  vocaturque  Brafihcnfibus 
Miamiamd,  l.nCxtMn'?,  Ffpremendouro  de  Mandioca.  Immittitur  hic  faccus  prclo  ,  quod  Brafi- 
lienfcs  ri^w/f ^^^.Lufitani/f/w/iappcllantjatquccxprimirur  indc  fuccus,  donec  rafuiaom- 

ncm 


HisToR.    PlanTarvmLiS.    I,  67 

ncm  humiditatcm  dcponat.  Sliccus  illc  Braniienfibus  dicitur  Alampoera  Lufitanis  Ago^  de 
M.indioca.  Exptcfla  rallu-a  radicis  immittitur  cribro,  quod  Frtipema  Brafil.  Lulitanis  loeira. 
vocant :  fuccernitur  &  immittitnr  vafi  rotundo,  lato ,  haud  profundo  cx  argilla vel  cupro  fa£l:o 
quod  morc  alicni fumario  iuiertum  elt,  &:  igne  infernc  Ilrudo ,  fpatula  lignea  continuo  agita- 
tur ,  donec  liccata  fit  latis .  vocant  hoc  vas  in  quo  farina  ficcatur  Brafil.  Vmwvtp.ab.i ,  Lufitani 
Forno  de  Farinha ,  Ipatulam  Brafil.  P^ipimtitaha.  FarinahjEcadmcdictatemfolum  fiCcata,  ita 
ut  rcmimollis  maneat  vocatur  Bralil.  Vttinga ,  Lufitanis  Farina  rclada :  amplius  ficcata  dicitur 
Brafil.  Fiecaco.itiuga ,  integre  autem  ficcata ,  ita  ut  durare  poflit  vocatur  Piata  &  Ficica ,  Lufi- 
t\xn.  farinhafeca ,  f.trifiba  da  guerra  ,  quiE  ad  fummumpcrannuimilpacium  poteft  fcrvari ,  li 
loco  ficco  adfervetur  &  ab  aqua  caveatur.  Viecacatinga  vix  dimidium  annum  durare  pcteftj 
Vitinga  vix  biduum  &  has  farinx  fpecies  loco  panis  ufurpant.  /'//m^^y^f.^irroratajufculo 
qualicunque  vocatur  Mivipiro  &  Aiindipiro  ,  comediturque  cum  eduliis  cseteris ,  carnc  vel 
pifcibus.  Ex  farina  liccata  formant  placentas ,  mifcendo  cum  aqua  limphci  in  malfam ,  &  co^ 
quendo  fupcr  prunas ,  vocantque  nomine  BrafiUenfi  Beju. 

Succus  Mandioca  exprell us  relinquitur  in  vafe ,  &  bihorii Ipacio  refidet  in  fundo  fccula  al- 
bilTima,  quam  indigena;  vocant  Tipioja,  Tipiaca^Tipiahica:  hxc  di£i:o  modo  ficcata  fari- 
nam  exhibet  albilllmam ,  Tipiocm  vocatam ,  ex  qua  fiunt  placentae  longae  &  tenues ,  quas  Ti- 
piacicadcicxxwt,  qux  panis  optimi  fimilagincivicemexplent.  Idemfuccus  co£tus  ad  confiften- 
tiam  pukis  comeditur.  Eadem  puls  ufurpatur  amyli loco  ad  incruftandum  linteamina ,  &  glu- 
tinandas  chartas.  Expultequoquccumoryza&faccharo  mixta  confcrvam  faciunt  Lufitani 
non  ingratam  ,  quam  Marmclada  de  Mandioca  vocant.  Succus  autcm  Mandioja  five  Mani- 
foera  fubdulcis  eft  faporis,  idcoque  ab  animalibus  appetitur,  qujetamen  omnia  poftquam 
biberint,  cito  moriuntur.  Nam  hic  fuccus  &  hominibus  &:  brutis  lcthaUs  eft.  Inhocfucco, 
Ii  adlcrvcturdicm  unumatquealterum,  generantuc  vermes,  quos  Brafilienfes  vocant  Ta^ 
purii ,  qui  itidem  venenati  funt.  Prceparatur  etiam  Mandioca  alio  modo  in  ufus  humanos. 
MandiocacrudaquamvisdidomodopLU-gata,  fcinditur  in  particulas,  lingLilae  figura ,  duos 
circiter  digitos  longas ,  femidigitum  latas.  Particulx  ha;  exponuntur  foU  per  biduum  ut  exfic- 
centur.  (Succus  non  exprimitur)  ficcatx  funt  albifllmx  ita  ut  cretae  loco  infervire  poflTmt  ad 
fcribendum,  tunduntur  in  pollinem  in  mortario  lignco  (quod  Brafilienfes  vocant  ^;^^«/«  & 
Vmhua  ,  LuCitmi pil.ton de pao)  piftiiloligneo  ,  pollen  yocztmTipirati  ,  LnCmnis  farinha  de 
wandioca  crua  cx  quo  panis  coquitur  delicatilfimus ,  albiflimus ,  certans  cum  pane  fimilagineo 
optimo.  Eit&panisbifcoaus,  quemBrafil.  vocant  Miapeatd,  optimus,  qui  in  expeditioni- 
bus  poteft  ufurpari  &  diu  adfervari. 

Mandioca  cruda  integra  vel  concifaaquae  immifla  per  tres,  quatuor  velquinque  dics  fi- 
nendo,utmoIlisevadat,  \ocuuy Alandwpuba Sc Mamopuha ,  &  fubcineribus  alfata  Comedi- 
tur.  Hoc  modo  pra:paratam  utplurimum  fttgitivi  &  in  filvis  vagantes  ufurpant ,  utpote  facile 
parabilem.  Eadem  Mandiopuba  ficcata  ad  ignem  poteftadfervariin  ufus  &  vocatur  Caari-' 
ma.  Hanc  Caarimam  in  pollincmredigerefolent  tiuidendoinmortariolignco  &  pollinem 
vocant  Caarimaciu  qui  albiflimus  eft  &  fubtilifllmus.  Hic  pollen  in  aquam  fervefadam  five 
codam  immilfus  pultem  exhibet ,  Mmgau  Brafilicnfibus ,  agitando  continue  quando  immit- 
tittiraqucE,  utpulstenuis&fineglobulisfiat,  gratifaporis,  &comediturautperfe,  aritcum 
pipereadmixto,  quodBrafil.  ^^iy^vocant,  integro  aut  concifo  •,  vel  immifcentur  aliae  her- 
bx,  vel  gammari,  pifces  codli,  &  caro  codla,  &  vocatur  ipfis  Mmguipitinga.  Ift-vit  ctiam  amyli 
velglutinislocofarina  de  Caarima,  fiin  pultem  redigatur&tunc  vocatLir  Mingaupomonga, 
Ex  eadem  cum  aqua,  butyro  &  faccharo  placcntulx  fiunt  delicata;,  quje  calidae  coLneduntur. 

ExMandiopuba  etiamfarinafitmoUis  &femificca  iiaftar  mics  panis  recentis  fimilaginei , 
quam  vocant  Vipuha  &  Viahiruru ,  Lufitanis  Farinhafrefca  &  Farinha  d'Agoa  ,  quae  grata  eft  ad 
comedendum ,  fed  non  dtirat  ultra  diem  naturalem  ,  ideo  quotidie  de  novo  conficitur. 
EandemVipubaminglobiforuiammanibusefformantacinSole  ficcaLit,  vocantque  ViapuA 
&  Miafeteca,  &  tunc  diu  adfervari  potcft.  Hoc  modo  Tapuyx  prseparant  ut  pIurimuLii.  Etiam 
BrafiliaLiireliqui,  mifcendopoftcacum  Viatautgratior  fit.  Mandioca  cruda  etiampurgata 
fcinditur  in  tenues  particulas ,  contunditurque  piftillo  ligLieo ,  &  manibus  folum  exprimitur, 
ac  deiLi  ficcatur,  vocaturque  illa  farina  Tina  &  Mixacuruha. 

Omnes  autem  Ipecies  Mandiocjs  crudiK  hominibus  lethales  funt  fi  edantur ,  excepta ,  Aipi' 
macaxera ,  qux  recens  extraaa  &  aflata  ad  ignem  vel  fitb  cineribus  tuto  comedi  potcft  &  bene 
fapit.  Bruta  autem  omLiia,  omnes  Mandiocx  fpecies  crudas  devorant  finc  noxa,  &  bene 
nutrit  atque  faginat ,  quum  tamen  fuccus  earum  exprefliis  folitarie  fLiLiitus  ipfis  sque  lethalis 
fitatque  hoLninibus. 

Ex  radice  Aipimacaxera  contufa  ac  co^a  fit  potus  albefccns  inftar  ladis  ebutyrati ,  grati  fa- 

poris ,  fubacidi,  qui  tepcfaftus  bibitur,  &  vocatur  Cavimacaxera. 

I  2  Exea- 


6s  GeorgIMarcgravI 

Exeademradicedentibusperfceminas  mafticata,  ut  pultem  fete  referat,  adfufa  aqua& 
cofta  conficitur  potus  quem  Caon  caraxu  vocant- 

Folia  Mandijba  qu2e  Brafiliani  appellant  Mankoha  bene  contufa  piftillo  ligneo ,  in  mortario 
lio-neo&cofta,  atqueoleovel  butyro  condita,  comeduntur  inftar  Atriplicis  aut  Spinachii 

codli. 

Monticulitres,  quinque,  imo  interdum  viginti  requiruntur ,  ut  exradicibusunusmodius 
( Alqueira vulgo)  farina; fiat ,  qui  continet  cantharos  Holland.  XXII. 

-'  Sefquimodius farinx fufficit homini  iano,  robufto ,  laboriolb  per  menfcm.  Valet  autem 
modius  unus  modo  quatuor ,  modo  fex ,  duodecim ,  oftodecim  foiidos  Hollandicos.  Intcr- 
dum  &  care  venditur  viginti  ofto  vel  triginta  folidis. 

V[m  MandioCtztnMeitcma. 

Vitinga  impofita  ulceribus  antiquis  ea  mundificat  quo  citius  fanentur. 

Caaaxima  contufa  &  cum  aqua  pota  forma  firupi ,  antidotalis  eft. 

Mingauadmixtofaccharo3£grotis  datur  magno  emolumento. 

Cap.      VII. 

(tAnnotatio  ad  Caput  fracedem. 

FR.Ximenes  deTiiiJir^equafitpanis,  queminlnfuIisvocantCazave,  &Mcxicani  Quauh- 
camotli.  Yucs  radix  eft  parva ,  lignofa  &  non  admodum  craffa ,  trunci  illius  adolefcunt  ad 
proceritatem  humanam:  foliailliusfuntfimiliacannabinis.  Nafcitur  &  colitur  inlnfuhsHif- 
paniola ,  Cuba ,  aliis,  &plerifquepartibus  Continentis  Americae ,  ubi  diverfx  illius  reperiun- 
turfpecies.  FitexillispanisqucmvocantCazavehocmodo:  frangunt&  contunduntradices 
minutim.  deinexprimuntfuccumquivirofuseft,  &  reliquum  cogunt  in  placentas ,  eafque 
invafis  torrentadignem,&fiuntpIacent3e  candidae,  durse  &tenues:  haudfecuspalatoacci- 
duntquamrafurxligni,  vocantpanem  Ca:^avi.  Succus  adeo  venenofus  eft  utcrudus  fumtus 
ftatimenecet;  fiveropercoquaturnonmodononnocet,  fed&falubriseft&nutritivus.  Vn- 
denobilisquaeftiooriturinter  Phyficos,  quum  venenaomnia  tam  cahda  quam  frigida  vigo- 
rera  fuum  magis  prodant  a  calore  adjuta  &  celerius  atque  validius  cor  petant ,  unde  fiat  quod 
hicliquorhauddubiovenenofus ,  contra  a  calore  innoxius  reddatur  ,  dodor  Cardenasref- 
pondet :  Liquorem  hunc  conftare  duabus  partibus  plurimum  inter  fe  diverfis ,  quarum  prior 
eftfubtilis&vaporofa&veneniilUuscompoS;  alteradulcis ,  crafllor  &vifcofa&naturiEno- 
ftrx  amica :  ubi  autem  ebullitur  exhalari  illam  partem  fubtilem  &  noxiam  &  remanere  dulceni 
&falubrem.  Plura  in  hanc  fententiam  adferri  polfent.  Exhacradicemohta&percolataaut 
percribrata fit  praeftantifllmum  amylum.  H£c  illc^. 

Monardesitcmcap.  Lii.  accuratamdatCazavi  hiftoriam:  Polia  iUi  tribuitlata  &  manus 
humans  modo  expanfa  atque  in  feptem  aut  odo  lacinias  divifa.  Obfervat  autem'  Yucas  qux  in 
Continenti  crefcit  fuccum  minime  venenofum  aut  noxium  effe ,  in  Infula  Hifpaniola ,  fi  non 
coquatur ,  lethalem.  DefcribiteandemOviedusinfummariocap.v.  &Hiftoriahb.  vii.  cap. 
2.  ubi  &  rudes  dat  foUorum  icones.  Meminerunt  &  plcrique  aUi  audores  qui  de  rebus  Amc- 
ricanis  fcripferunt. 

LongeaUapIaataeftquxhodieYucae  nomine  celcbratur  a  Botanicis  &  qusc  hodiepafTim 
a curiofis coUtuxin hortis ;  cujusdefcriptionem  vidc  apudloannemBaptiftamPerrarium  de 
Florumcultura  lib.  II.  cap.  viii. 

Cap.     VIIL 

Innominattis  frutex.  JS/lanaca.   fahorandi  frutkejcens. 

<i5\daruuru. 

AN  Glaux ,  vel  Anthyllis  leguminofa ,  vel fecuridaca fit  dicenda  •,  [Fln^ita qtiamJJc defcri- 
hit  AuUor  ■,  amhigit.)  HerbafruticefcenS;  In  trium  aut  quatuor  pedumaltitudinemaf- 
furgit  multis caulibus  juxta  fe  pofitis , lignofis ,  reftis ,  paulo  incanis ,  qui  hinc  indc  ramos  ha- 
bent.  Foliafcrtinramulisbinafibioppofita,  in  quoUbct  plerumque  fex  paria  &  inextremi- 
tate  unum  folitarie  pofitum.  Sunt  autem  folia  vix  digitum  longa ,  inferius  quafi  lanugine  in- 
cana  obdudla  fupcrius  paulo  viridiora.  Prope  cxortum  illorum  ramulorum  ctiam  provcniunt 
ramuli  fingularcs ,  qui  f inguli  fcrunt  fpicam  parvam ,  conicam ,  conff antcm  floiculis  parvulis, 
coloriscxalbo&incarnatomixti,  inftar  floris  Loti.  Poft  florcs  fcquuntur  filiquulx  multa: 
juxta  fc  pofitx ,  fcmidigitum  fcrc  longx  &figura  cornu  caprini :  quodlibct  autem  corniculum 
continct  quinquc ,  fcxautfeptemgranulafcminis,  quodproprix  fux  ccUulx  incumbit,  par- 

\'um 


Histor.    Plantarvm    Lib.    II,  eg 

vum ,  albicans ,  &  figura  inftai'  pa- 
nis  facchari,  veramadlatcrapau' 
iuUim  comprefTum ,  durum,  fapo 
ris  inftar  pif brum.  Quando  lcmcn 
plene  maturuit ,  filiquula  dilVilic 
&  femcn  fuum  efFundit. 

Manaca  Brafilienfibus  ,  cft 
Frutex  cortice  gryfeo ,  ligno  me- 
diocriter  duro ,  fed  fragili ,  qui  in 
multos  ramos  difpergitur  ,  &  hi 
itidem  in  ramulos  inordinate  po- 
fitos ,  in  quibus  funt  folia ,  pyri  ju- 
nioris  foliis  fimiiia ,  dilute  viridia, 
in  frondes  quafi  difpolita  :  nervo 
fecundum  longitudinem  &  vcnu- 
Us  tranfverfis  vix  confpicuis.  Fcrc 
florem  folitarie  pofitum  ex  longo 
calice  prodeuntem  ,  ftuferi  hol- 
landici  magnitudine  ,  in  quinque 
folia  difle£tum ,  ftaminuUs  parvis 
inmedio:  flos  coloris  dilutepur- 
pureo-Cierulei,vel  etiam  albi:nam 
in  uno  eodemque  frutice  albi  & 
cceruleo-purpurei  flores  rcperiun- 
tur :  fuavisodoris  inftar  Violarum 
Martiarum.  Fruduni  fert  magni- 
tudine  inftar  uvx  fpinx ,  viridem, 
iotundum,cortice  gryfeo  teftum, 
qui  fuperius  quinque  fifluras  ha- 
6et  ut  fradus  pcr  fifluras  ftellam  qmnquangularem  reprjefentet,  continet  in  fe  tria  grana  femi- 

nis  magnitudine  lentis  vel  ctiam 
tnajores ,  figurae  ellypticiE. 

Medicinalis  eft  planta  :  intri- 
tum  rafura  ligni  infufa  fortiter 
purgat  inftar  Efulse. 

Iaborandi  Brafilienfibus 
altera  fpccies  Fruticefcens :  cau- 
Ubus  aflitirgit  minimum  digitum 
craflTis  vel  etiam  tenerioribus,per 
longa  intervalla  nodofis  ,  tereti- 
bus  &  /aturate  virentibus :  qui  ad 
nodos  etiam  ramos  habent  iti- 
dem  nodofbs  &  virides.  In  his  & 
illisfoUanafcunturvelut  appofi- 
ta  invicem ,  vel  etiam  alternatim 
pofita  ,  a  fex  ad  decem  digitos 
longa ,  faturate  viridia ,  fplenden- 
tia  &  ad  taftum  inftar  membra- 
naccie  chartae ,  in  extremitate  in- 
curvata,  nervofecundum  longi- 
tudinem  &  venis  obliquis  con- 
Ipicua. 

Radix  ilUus  lignofa,  fufca,  nec 
magnanec  crafla  ,  fed  tenuis  & 
longa.  Nullius  odoris  aut  faporis 
videtur  dentibus  incifa ,  verum  fi 
paululum  mafticetur  vehemen- 
ter  urit  linguam  &  magis  quam 
pyretrum.  Trahit  maximam  co- 
piampituitx  e  lingua,  atqueita 
I  3  Ube- 


jQ  GeorgIMarcgravI 

libci-atcaputacathams&mitigatdolorem  dentium.  Prxfentiflimum  quoque  eft  remedium 
advcrfus  Gonorream  radix  contufaatque  inaqua  macerata,  deincofta&aquamanehaufta. 
Prodeft quoque  adverfus  venena ,  urinae  fupprefllonem &  calculum. 

Marvvrv  Brafilienfibus :  fubfrutex  eft  in  femipedalem  aut  etiam  pedalem  altitudinem 
excrefcens&foliagerensfimiliafaUgnis,  direfte  fibi  oppofita  &  unum  in  extremitate.  Plo- 
remfertflavum.  Fruairmautemmagnitudine&figurapruni,  flavum&dulcem  quidemfed 

minimeedulem. 

C  A  p.     I  X. 

^Shdumcuya  feu  flos  Taflionis ,  yariie  illim  f^ecies, 

MVrvcvia   Gvacv  &  GvAiNVMBi  Acaivba;  Hifpanis  Gramdilk  ,  vulgo 
flos  Paflionis;  Belgis  in  Brafilia  commorantibus  Rhangappel:  hedera  eft  frudifera: 

plures  autem  iUius  reperiuntur  fpecies :  hic  qus  fruftum fcrunt  cdulera,  ponam. 
I.  MvRVcviA  GvAcv  feupi- 

riformis ,  planta  eft  viminea ,  lignofa, 

lentilfima:  Caulis  contortus  ,  qua- 

dratus ,  varius ,  coloris  cincrefcentis 

feu  grifei ,  poUicem  craflus ,  feu  etiam 

vitis  &  interdum  brachii  craflitie :  lon- 

ge  ferpit  ac  etiam  arboribus  &  frutici- 

busfeimpUcat.  FoUa  habetlaete  viri- 

dia,  Isvia ,  fplendida ,  quinque  autfex 

digitos  longa ,  nonferrata,  inxquaUs 

figurs  •,  qusdam  enim  funt  fimpUcia, 

qujedam  in  duas  partes  injequales, 

quiedam  in  tres  partes  five  lacinias  fe- 

fta :  adhaerent  aute  cauU  pedicuUs  fuis 

fubruifis ,  &  nervus  tendit  per  longi- 

tudinem  laciniarum ,  tranlVerfim  au- 1 

tem  multa;  venulee  intertexuntur.  Flo- 

rem  fert  infignem,  quem  Pafllonis  vo- 

cant ,  magnitudine  Rofac  majoris  ple- 

rvx. ,  exterius  foUis  quinque  dilute  pur- 

pureis  fuperne  &  inferne ,  &  quinque 

viridibus  infcrius ,  fuperius  rubris ,  al- 

ternatim  pofitis.Suprahjec  folia  in  or- 

bem  expanduntur  filamenta  infignia 

fefquidigitum  longa ,  crifpa ,  medieta- 

tc  interiore  tota  purpurea ,  cxteriore , 

rubrofcu  purpureo&  albo  variegata 

jn  centro  floris  extat  columna  ex  fla- 

vo  albicans ,  teres  &  quafi  tornata , 

lata  unum  digitum ,  cui  fuperius  apex 

ovalis  figurje  ,  magnitudine  feminis 

pyri  impofitus ,  &huic  itcm  claviex- 

tremisfuiscufpidibus  infixi  in  unopundo:  infra  ovalem  autemfiguram  a  faftigio  columnae 

quinque  brachia  extenduntur  ad  latcra ,  quorum  quodlibet  continct  fpongiforme  corpufcu- 

lum,  flavopulvcreadfperfumutin  Lilio.  quando  exterior  florispcdiculus  totus  abfcinditur 

tunc  integra  columna  e  flore  cxtrahi  poteft.  Plos  autem  facillime  perit  dccerptus  &  vermiculi 

inillogenerantiu'  ixtincafeo.  Frudus  piriformis  eft,  initio  viridis ,  maturus  flavef centis  e  vi- 

ridi  coloris.  Intus  tribus  lincis  in  tres  partes  dividitur  fecundum  longitudincm ,  inter  quas 

Uncas  multi  proccflus ,  quibus  femcn  cum  pulpa  fruftus  pcr  tcnues  cuticulas  anncditur.  Pul- 

pa  alba ,  fucculenta ,  glabra ,  inftar  rudimenti  avis  in  ovo ,  cui  inhsrent  in  quolibet  frudu  gra- 

nafcminisduccntafexagintavelplura,  nigra,  fplendida,  comprcfla,  quorum  quodlibctfuo 

foUiculoinckiditur.  Odor&fapor  fruftus  dulcis&  fuavis.  Cortex  cr.airiorcfl:quammaHau- 

rantu.  Quando  commcditur ,  fcinditur  tranfverfim  (nonfccundumlongitudincm)  &pulpa 

paulumfcparaturacortice,  adha:rensillis  procefllbus,  acdeinunacum  fcminibus  fbrbcndo 

inftar  ovi  tremuli  exhauritur.  Qu^ando  autcm  animus  crt:  fcmcn  colligcre  &  fcrvarc,  pulpa 

cumfcminibus  per  lintcolum  icnitcr  exprimcnda&itaagranisfcparanda,  granaqucdcindc 

fliis 


H  I  S  T  O  R.     P  L  ANT  AR  V  M     L  J  B.    I  I.  ^j 

fuis  folliculis  adhuc  inclufa,  triduo  aut  quatriduochartieimponcndautcx  partcliccentur- 
poftea  fummis  digitis  foiiiculus  cuique  grano  dctrahendus :  aiias  ita  glabra  lunt  ut  comprc- 
hendi  ncqueant ,  nec  inter  edendum  orc  leparari. 

II.  MvRVCYiA  Maliformiscauljsiti- 
dem  farmentofus  ac  fubruifus  :  folia  gcrit 
hinc  indc  ,  fuis  pediculis  circitcr  digitum 
longis  affixa  ,  &  quodlibet  in  quinquc  alia 
/cftum  qua;  fuos  nervos  &  venas  habcnt ,  6c 
qucedamhorum  foliorumfuntintcrdum  la- 
ciniata ,  quxdam  non.  Ad  fingulos  pedicu- 
los  foliorum  provcnit  etiam  pcdiculus,con- 
tinens  florem  in  circumferentia  duplam 
quaiititatcmRolechabcntcmj  quique  infc- 
rius  tria  folia  viridia  obtinet ,  fupra  autcm, 
ha:c  quinque  longiora,  inferne  viridefcen- 
tia ,  fuperne  cx'ruIeo-purpurea ,  &  intcr  ha:c 
alia quinque in totum purpurea :  dehinc  So- 
lis  uti  pingitur  figura  radiatim  multa  fila- 
mentacriipata&in  orbem  cxplicata  ,  exte- 
riori  medietate  cxruleo-purpurca ,  interiori 
dilute  cjerulea  vel  etiam  e  contrario ,  utfu- 
pra  obfervavi ;  vel  etiam ,  quod  elcgantifTi- 
mum  ,  exteriora  verfus  dilute  cxrulea  ,  in 
medioinorbem  purpurea,  vcrfus  interiora 
expurpureonigricantia,  vel  ctiam  exterius 
ex  parte  cyanei ,  interius  in  totum  uranii  leu 
etiam  rubri  coloris  ac  circulorum  modo 
pundulis  dilutis  albo  &  rubro  in  orbem  va- 
riegata  •;  circa  centrum  autem  ex  brunno 
itidem  rubra  iuis  pun£tulis.  In  medio  floris 
columellam  habet  breviflimam ,  pallidam, 
fuperius  in  quinque  partes  dilfeftam ,  qux  ad 
latera  curvats  cxtenduntur  •,  cuique  parti 
fpongijeformi  corpus  lutefcens  ,  pulverem 
luteum  adfparfum  habens  adhjeret.  In  mc- 
dio  autem  columellas  pififormis  orbiculus 
ex  flavo  albicans ,  &  huic  tres  clavi  fuperius 
infixi  e  flavo  albi  &  pundulis  minimis  purpureis  variegati  &  deorfum  incUnati ,  ut  brachia  co- 
lumnx.  Flostotusfuavisodoris,  Fruftusjequat  pomum  noftiras  vulgare ,  rotundus ,  corticc 
craflb,  flaviexteriuscoloris,  conftans  pulpa  fucculenta ,  vinofo  acida:  crocea  &  linguam 
tingente  croceo  colore :  &  in  illa  multa  granula  feminis  nigri ,  niagnitudine  feminis  pomi  vul- 
garis,  fed  variis  tubercuHs  infigniti,  &  foUicuIo  inclufi.  Frudus  item  tranfverfim  fclnditur 
commedendus.  Semina  quoque  eodem  modo  coUigenda  &  confervanda.  CommendabiUs 
eft  fruftus  tam  odore  quam  fapore.  FIos  adhuc  claufus  ita  fe  habet  ut  in  I conc. 

III.  MvrVcvi  A  maUformis alia ,  foliahabetmagna-,  quodlibet  in  tres  lacinias  feftum. 


7i  '  GeorgIMarCsraVI 

Continctquc  qujelibet  lacinia  fuum  nervum  fecundum  longitudinem ,  &  venas  obliquas ;  funt- 
que  ptsterea  in  ambitu  ferrata,  l^Eteviridia&lplcndentia,  eodemmodoadcaulempofitaut 
inprimafpecie.  Flos  magnitudine  &  figura  convenit  cum  antecedenti,  fed  differt  colore  at- 
que  numero  foliorum :  hujus  cnim  exteriora  &  majora  folia  infcrne  viridia ,  fuperne  alba, 
quibus  quinque  prorfus  alba  interponuntur.  Ex  medio  autem  flore  prodeuntinorbcmfila- 
menta ,  dimidia  parte  interioriquidem  cxruleo-purpurea ,  altera  extcriore  albo-flavefcentia. 
Columellainmediorotundaexviridiflavefcens,  fuperiusin  quinque  (interdum  &fex)  cur- 
vaturas  deorfum  vergentes  diviia,  cum  fpongiformi  corpore  e  viridi  fufflavo  ut  in  aliis.  Jn 
mediofummitatis  Columellae  orbiculus  pififormis  ,  cumtribus  clavisinfixis ,  deorfum  incli- 
natis.  Flos  fiiavis  odoris.  Frudus  convenit  cum  fuperiori,  fed  immaturus  adhuc  ex  viridi 
fufflavefcitpunduIisalbicantibusvariegatusinfl:arColocinthis,  &  fplendens  inftarfpecuU& 
fumme  Iscvis.  Mamrus  autem  citrinus  efl:. 

IV.  M  VRVCVIA  Piriformis  altcra,  priori  piriformi flore  fimilis  fedfoliisdiffercns,  flos 
quoquemajor.  Foliafolitariepofita,  quodlibet  fuo  pediculo  fcfquidigitum  longo  innitens, 


cordisbubulifigura,  circiterquinquedigitoslonga,  quatuor ferelata,  ubilatiflima,  in  am- 
bitunonferrata,  Iste  vircntia  &  fplendentia,  nervo  fecundum  longitudinem&venis  obli- 
quis  quafi  prominentibus.  Ad  quemlibet  pediculum  folii  etiam  capreolum  habet  caulis,  quo 
fe  anneftit ,  &  eodem  loco  pediculum  fefquidigitum  longum,tria  folia  continentem,  fefquidi- 
gitum  longa,  in  orbem  inftar  floris  difpofita^  viridia  &  craflb  modo  fcrrata.  Hifcc  foliis  herba- 
ceis  infidet  flos ,  diametro  plus  quatuor  digitornm ,  continens  deccm  folia ,  quorum  quinquc 
fuperne  &  inferne  rubri  coloris ,  quinque  vero  fuperne  rubri ,  inferne  viridis  coloris ,  ita  alter- 
natim  pofita.  Supra  h:ec  foha  filamenta  fefquidigitum  longa  inorbemftantcrefta  (cumin 
aUis  fpcciebus  incumbant)  fatis  fortia  &  teretia ,  quorum  inferior  medietas  ex  lacca ,  purpura 
&  albo  variegata  eft  ,  £ipcrior  feu  extrema  totapurpurea.  In  centro  floris  itidem  columna 
erefta ,  tornata ,  digitum  alta ,  fuperius  ovalc  corpus  cum  tribus  clavis  infixis  ex  albo  flavef^ 
centibus;  infra  quod  quinque  brachia  rubra  pun6"tulataciEterumflavefcentiaextendunturin 
orbem,  quorumquodlibctellypticumcorpus  habet  refercns  fpongiam ,  comprefTum ,  albi- 
cans,  cui  pulvis  lutcus  adhaeret.  Floris  odor  fuavis,  fruftuspiriformis. 

Murucujx autem  omnes  fpecics,  ut plurimum ,  florere  incipiunt  menfe  Augufto  & flotent 
ufque  ad]anuarium.  Frudus  maturus  copiofc  mcnfc  Januado  &  Fcbruario  ,  Martio  ,  Aprili, 
Majo  &  Junio  folia  amittunt,  novis  fubnafcentibus. 

Murcuja  xnajor  &  mcdia  coluntur  in  hortis,  nec  in  campcftribus  rcperiuntur ,  nifi  ubi  olim 
hortiabincoliscultifuerunt.  Minorfponteincampcftribusprovcnit. 

Utraqucillafpccicstranfplantatur  per  fiu-culos  (fincradicc)  craffitudine  uniusdigiti,  qut 
fcfquipcdcm  longi,  ad  pcdcm  circitcr  terrae  immcrguntur ,  ut  dimidium  pcdcm  emincant :  fic 
poftca  progcrminant  &  vcftiuntintcgrasfcpcsinftarhcdcra:fcanlilis.  Habentenim  &  fuas, 
ut  dixi ,  claviculas  quibus  fc  appUcant. 

R cperitur  hic  &  alia  Murucu)x (pecics ;  qux  tcnui,  rotundo,  viridi,  herbofo  caulc  ferpit  & 
fruticibus  fc  implicat.  Folia hcdcrx  fcandcntis  foliis  figura limUia ,  iu  tria  cornua  diduda ,  fli- 

pcriu» 


H  I  S  T  O  R.      P  L  A  N  T  A  R  V  M      L  I  B.      II,  73 

penus  fplendidc  viridia,  infcrius  cx  viridi  canefccntia,uti  Caapcba.  Qupdlibct  folium  diftat  ab 
akcro  circitcr  duos  digitos  &  fcmis  ,  fuo  petiolo  infidcns  digitum  longo  ,  cx  caulcprodcuntc 
parvo  tbliolo  dcntato  circumdatum:  &  propc  pctiolu  ctiam  habet  caprcolos  rufefcentcs,  qui- 
bus  fc  adncdit.  Poft  florcm  provenit  pomuni  ovalc,  magnitudinc  majoris  pruni ,  initio  viridCj 
Gujus  cortex  haud  ita cralfus  ut  in  cjcteris  /pccicbus ,  continens  pulpani albicantcm  cum  fcnli- 
iiibus  utMurucuja-guacu,  lcnticularisfigurx,  magnitudinc  leminum  pomi,nigra,(pIendcntia.- 

Obfervavi  &  aUam  fpecicm,  qux  a  Bralilienfibus  vocatur  CAlurucuja-ctc^  cujus  folia  dilutc 
viridia  in  totum  ,  in  tria  alia  fecla  &  in  pcdiculo  ubi  inlidct  tria  folia  in  ambitu  ferrata  ,  vii^idia: 
flos  ipfe  conftat  dcccm  foliis ,  nimirum  quinque  exterius  viridibus,  intcrius  aibis ,  &  inter  hsc 
quinquealiaalternatimpofitaintotumalba  :  ex  mcdio  floris  prodeuntfilanienta  Solis  figu- 
ra,  qux  ad  medietatem  interiorem  purpureo-ca;rulca,  ad  cxtcriorcm  alba  funt.  In  centro  flo- 
ris  ftamenin  quinquc  brachia  didudum ,  cxrulco  punftulatum  ,  cum  fpongiformi  corporc, 
quod  pulvere  luteo  afpcrfum.In  pififormis  corporis  medio  tres  clavi  infixi.Flos  dulcis  odoris. 

Hedera  Murucuja  Ipccics  (nam&  A/«?-»«/_;.ihedcraeft)  vcficaria,  lanuginofa ,  odoris 
gravis  mihi  dicitur.  Longifllme  fcrpit  caule fuo  &  capreolis  le  firmat :  caulis  autcm  tcres,  hir- 
futus,  ruffus  ac  moUis ;  folia  acummata,  cordis  figura,  ad  tadum  ut  fericum  ,  moliia.  Florcm 
fertpatacimagnitudinc,  deccmfoliisconftantem,  quinqucinfcriusviridibus,fupcriusalbis,& 
quinquetotaliteralbis,  alternatimpofitis:  fuper  his  foliis  multarilamenta  alba  inorbcmcx^ 
panduntur  ut  in  flore  palfionis,  paulu m  contorta  &  interius  in  orbcm purpurata:  in  medio  co- 
lumella  albicans ,  pundulata  rubro  ,  cui  quinque  fpongiacformia  corpulcula  cum  tribus  clavis 
impofita,  coloris  ex  viridi  albicantis,  murucuja;  modo.  Poft  florcs  fcquitur  folliculus  turbina- 
tus,  magnitudine  dactyli,  qiu  intus  cavus  femina  continct.  Odor  totius  plantx  fortior  &  pene- 
trans  ut  Hyofciami ,  fed  cui  dulcedinis  aliquid  admixtum  deprehenditur.  Planta  manibus  tra- 
ftata  odorcm  imprimit, 

C  A  p.     X  II. 

Caaeo  feu  Herha  viva. 

'  Aaeo  Brafilienfibus:  Herhx  viva  vulgo:  Caulem  habet  ftriatum,  viridem,  longui-ri^ 
'haudcrafllun,  lignofum,  aculeatum,  fi-agilemtamen&medullofum,  qui  partimter- 

rseincumbit,  partim  afllirgic 
&  aliis  le  implicat :  in  vario*s 
panditurramos  &  rami  inra- 
mulos ,  duos  aut  ctiam  qua^ 
tuor  digitos  longos  aculca- 
tesj  quilibetautem  ramulus 
quinque ,  fex  aut  ofto  coftas 
habet  fibi  femper  oppofitaSj 
quamlibet  unum  aut  fefqui- 
digitum  longam,  qua  coftiE 
continentfoliolalxte  viridia 
ordine  pofita  &  fibi  oppofi- 
ta ,  angufta,  oblonga,  ut  len- 
tium  ,  fine  pedicuUs ,  ad  ta- 
dum  tenera,  in  medio  fecun- 
diunlongitudinefubtili  ner- 
vulo ,  qui  non  poteft  videri 
nifi  foliolum  obvertatur.  Ad 
caulem  ubi  ramuU  prodeunt 
brevis  provenit  pediculus 
(raro  plus  quam  unus  in  uno 
loco,  fed  in  uno  habcns  mul- 
tos  ,  &  in  fummitate  caulis 
quafi  fpicatim  congefti  funt 
globuli)  unum  digitum  lon- 
gus ,  qui  capitulum  producit 
rotundum,  magnitudinc  glo- 
bularia;  Monfpeh  Car.  Clufii 
Rar.  Plant.  Ub.iv.cap.  i.  vd 
etiammajus ,  conftans  c«ru- 
lco  pur- 


GeorgIMaRcgravI 

kopm-pureis  (veletiamincamaticoloris)  flofculis  egregiis  arfte  junais  ita  ut  capituluni 
hirfutumvideatur.  Poft  flores  proveniunt  filiquulx  tenues ,  ftriat^ ,  hifpida;,  mollibusacu- 
lcis  munit^ ,  tres  circiter  digitos  longa; ,  in  quibus  femen  nigerrimum ,  fplendcns ,  bblongum, 
figuramferehabcnscordis,  magnitudinegranifiliginis.  Radixliujus  plants  perenms  eft,  & 
fcmner  protrudit  caules  recentes.  Eft  autem  radix  pedalis  aut paulo  ma)oris  longitudims,  qua- 
tuoicircirerdigitoscrafllifupcrius,  fed  qu«  paulatim  attenuatur  verfus inferiora 5  eftautem 
contorta  inftar  funis ,  &  multa  habet  filamcnta  ad  latus  e  fui  medio ,  unum  aut  duos  pedes  lon- 
sa-  exteriuseftcolorisumbrx,  interius  alba ,  lignofa,  medullofa,  lenta ,  filamentofa.  Tota 
radix  fortem  odorem  habet  plane  fimUcm  raporum  noftratium ,  diu  in  cclla  tempore  hyberno 
fervatorum  Herba  inodora ,  fed  faporis  fubdulcis.  Mirabilis  autem ,  nam  manu ,  pede  aut  ba- 
culo  taaa,  ftatim  contrahit  fe  &  componit ,  brevi  autem  poft  iterum  fc  explicat ,  quodab 
aftantc  videri  potcft.  Etiam  circa Solis  occafum  quafi triftitia  affeaa  fe  componit. 

Reperitur  hic  &  aha  Her-  * 

ba  viva  fruticefcens ,  Lufita- 
VA^SlhaSi  Agoad^Siz.  Adfur- 
git  in  altitudinem  pruni  fil- 
veftris :  folia  illius  fimilia  fo- 
liisprioris  fpeciei,  fed  angu- 
ftiora  ,  in  ramulis  difpofitaj 
nimirumquilibetramus  qua- 
tuor ,  quinque  aut  fex  digitos 
longus  cft,habetque  ofto  aut 
novem  paria  ramulorum  fibi 
inviccm  oppofita  ,  quorum 
quilibet  fcfquidigitum    lon- 
gus ,  &  in  fingulis  multa  paria 
foliorum  fibi  oppofita.  FIos 
convenit  cum  flore   primse 
fpeciei,pauIotamen  ma)or  & 
ccrafi  magnitudine.  Lignum 
fubruffum  habet  corticcm, 
cftque  lentum ,  multis  fpinis 
rufcfcentibus  munitum.  Fert 
femen  in  filiquis  magnis ,  la- 
tis  s  inftar  filjquie  pifi .  plane 
hifpidis,brunnicoIoris,  tres 
digitos  lon  ns-,quando  femen 
maturumeft,  filiqus  fpontc 
in  tot  partes  difliliunt ,  quot 
feminis  grana  continent  :  & 
fecundum  longitudinem  fili- 
quje  ad  utrumquelatus,filum 
quoddam  hifpidum  etiam  fe 
abfolvit.  quodlibct  granum 
feminis  habet  magnitudinem 
farris ,  comprcflum ,  coloris 
olivacei,  quadratxfeuparal- 
lelogrammx  capfulae  inclu- 

fum. 

Annotatio. 
Plane  fingularis  &  admira- 
bilis  eft  filiqujE  hujus  compo- 
fitio  5  quam  cum  integram  ab 
Amicis  e  Brafilia  ad  me  mif^ 
fam  acccpcrim ,  operae  prse- 

ciumputaviillam  hic  adjun-  - 

<Tcrc  camolcquam  habct ,  quamvisclcgantiamcjuspiaor  vixexprmicre  poflit.  'utd.fag.feq. 
^  Tertiafpecies,  itidemfruticefcens^minoreftprxccdcntc;  habctqucfoliolaprorfus  angu- 
fta&mulroanguftiorafoIioUs  prioris;  atquc  ad  hunc  modum  difpofita :  ramuli  fclquidigi- 
tumlon^i&nonpcrpariafibi  invicem  oppofiti,  fcdinorbcm  ftaatcs,  fcx,  leptcm  aut  octo 
i=>  i     '^  '■'■  numcroj 


HlSTOR.     PlANTARVM     Lib.    II. 


7S 


mnncro;  foliolataminillisfibiinvicemapporitautin  rcliquis  fpecicbus.  Color  ligni  fimilis 

fecunda:  fpeciei ,  uti  &  flos:  verum  femen 
continetur  in  filiquulis  parvulis  ,  tereti- 
bus ,  hiipidis ,  fufcis ,  quarum  multae  con- 
junguntur ,  figiu-a  Rofe;  quxlibet  autem 
filiquulaliabcttria  grana  &  totidcm  tu- 
bercuIa.Semen  autem  coloris  eft  olivacei 

paulo  obfcurioris ,  rotundum  &  paulo  compreflum  ,  inftar  lentium  ,  fed  minus.  Siliquulae 

ctiam  fponte  difliliunt  in  tot  partes  quot  femina  continent. 

Cap.      XIII. 

l^^iper  caudatimi  feu  SJS(hamclu.  Frutex  mnominatus.  (tAtter  innominatuL 

T)Iper  Cavdatvm,  Betre  quibufdam  Lufitanis  •,  Nhamdu.  Brafilienfibus  generali  nomi- 
-8-  ne  :  fubfrutexeft,  inftararbuiculxexcrefcens  ad  trium,  quatuor ,  quinque  &  interdum 

fex  pedum  altitudinem.  Caulis  illius  lignofus,  teres,  viridis ,  no- 
dofus ,  ad  adfpefl:um  fere  ut  caulis  Solani.  Folia  fingulatim  funt 
pofita,  quorumquodlibetfuumhabetpediculum,  qui  ad  no- 
dos  oritur ;  funt  autem  lata ,  figura  cordis  ut  pingitur  vel  vome- 
ris ,  multis  venis  arcuatim  fecundum  longitudincm  elegantifll- 
me  notata.  Ad  nodos  itidem  proveniunt  multijuli,  quatuor, 
^quinque  aut  fex  digitos  longi,  incurvati,  figura  fere  utmuris 
fcauda,  virides,  quimenfeOdobriautNovembridecerpuntut 
ac  in  Sole  ficcatinigrefcunt :  continentque  granula  rotunda,  ni- 
gra,  feminis  papaveris  magnitudine,  ardle  juxta  fe  in  uvam  com- 
pofita,  acris  faporis ,  inftarpiperisoptimiquodexIndiaOrien- 
tisaffertur.  Radix  in  alias  plures  tenues  dividitur,  fufcas,  infi- 
gnisodoris,  inftarThymi,  &faporisquiIinguamveIIicat. 

Foliahujusplantaemedenturulccribus  tibiarum.  Radix  mi- 
rabilitcr  valet  adverfus  apoftemata. 

Rcpcritur  in  Brafilia  &  alia  ejus  fpecies  ubique  obvia  &  fre- 
qucntifllma  in  filvis  mediterrarieis  -,  per  bmnia  fimilis  priori,  cx- 
cepto  quod  folia  anguftiflima  funt  &  oblonga ,  &  frudus  feu 
caudapipcrina  longior,  &  mclior ,  eft  cnim  grandior. 

Anno  t  at  I  o. 
Fr.  Ximenes  de  Plantis  Novze  Hifpaniae  agens ,  defcribit  ean- 
dem  hanc  plantani  ad  hunc  modunii 

Plantam  quae  fert  piper  longum  folent  Infularum  Philippi- 
narum  indigenae  appcllarc  Buyo  huyo  &  Mcxicani(apud  quos  non 
minus  nafcitur)  TlatUnquaye,  atqueetiam-^f^/^///.  Habetau- 
temtruncoscontortosinftar  farmentorum,  &  in  illa  foliapi- 
pcris  candidi ,  vcrum  longiora  &  acutiora :  fruftum  fert  tcre- 
tcm  &  oblongum:  foliafuntodorata,fapore  acri & mordaci ,  calida  &  ficcaintertiogradu 
atque  fubtilium  paitium;  Frudusnufquamperfcae  maturatur  ita  ut  fcmenti  fit  apttis,  ita- 
quc  decerpitur  cum  jam  rubcfcere  caepit,  &  cxponiLurfoUutmaturcfcat&fervaturin  ufus: 
ficcusautematqueetiamviridismanducatur,  ncquc  male  nutrit,  additque  cibis  bonum  fa- 
porem ,  modo  ne  igni  admovcantur ,  nam  fi  ebulliatur  ftatim  illum  amittit  atque  etiam  vires. 
Cortex  radicis  contufus  &  hauftusevacuat  commodiffmie  melancholicos  humores,  /anat 
vulnera  venenata,  p-Lodeftnervis  refolutis,  difcutit  flatus  «&  fanat  omnes  infirmitates  e  caufa 
frigida  ortas,  refolvit  humores  craflbs  &  lentos.  Hadenus  in  Nova  Hifpania  tres  illius fpe- 
ciesfueruntobfcrvatx,  licetinPhilippinis  Infulisquinquedicantinveniri,  quarimi  ramulos 
nobis  attulerunt  -,  nam  prxter ^«yo  buyo,  de  qua  jam  diximus ,  mcmorant  &  alias  quatuor  qua- 
rum  poftrema  appcllatar  Buyofamo  aut  defemi ,  qu2e  Ucct  fimilem  frudum  ferat ,  difFert  tamen 
gravitate  odoris ,  &foIiisqus  obtinet  perforata  &  fcabiofa,  itemque  fapore  acri  &  adftrin- 
gentc:  aliasduasfpcciesajunt  dd^cx^iCzEuyo  luyo  parvitate  foliorum  &  afpcritate ,  prsefertim 
minimam,  quiamajorproducitmaiora^caeterum  valdefimilia.  Obtinet  faporcm  piperis  ni- 
gri  &  prxcipuc  radix ,  nam  frudus  magis  accedit  ad pipcr  longum ,  licet  fubtilior  fit  &  acriorj 
cortexeftcoloremelleo,  acutus  &  corroborans.  Radix  utriufque  fpecici  exhibetur  contra 
vcnena  uti  CKtera  alexipharmaca ,  unius  uncias  quantitate  cx  aqua  Cocci  aut  vino  palmarum 

!<.  z  i-ecenti; 


76  GeorgIMarcgravI 

recenti:  mcdentiu-frigidisvcntdculi  affeaibuscum  decofto  ChamKmcii  ilimtae ,  comgunt 
enim  &  fuperant  liumorcs  craffos ,  atque  ita  corroborant  vcntriculum :  fuccurrunt  frigidis 
&  maleiiciatis ,  pra^fcrtim  11  addantur  alia  remedia  opportuna ,  ut  aflirmant  Mexicani ,  qui  pro- 
pterea  vocant  Tlatlmqmye  qmnhiautU. 

Nafcuntur  locis  calidis  paflim  ad  ripas  fluviorum  &  in  vallibus. 

Succus  radicum  &  fl:o"lonum  expreflus,  &hauftus  velperenema  infufus ,  cvacuathumo- 
rem  qui  generat  hydropem :  decodum  refolvit  humores  crurum ,  difcutiendo  humores  pitui- 
tofos ,  qui  ilios  gencrant :  movet  menfes  foeminarum :  difpellit  flatus ,  &  lenit  dolorcs  ex  illis 
orientes:  fanat  vulnera ,  maximc  quibus  aliquid  virofi  fubeft :  mitigat  dolores  luis  venerex: 
refolvit  tumores  gutturis  &  alios  quofcunque ,  maxime  fi  contlynan  admifceatur :  reftituit  mo- 
vendi  facultatem :  movet  fudores :  curat  paraly fin  &  ipafmum . 

Vtuntur  quoque  foiiis  in  fubfumigiis  ad  frigora  &  rigores  pellendum. 

Clarifllmus  vir  Carolus  Clufius  lib.  i.  Exoticorum  cap.  xx.  dedit  nobis  iconem  ramuli 
hujusplantje&confcntitcumhoc  Audorefolia  hujus  plantaea  pipcris  nigri  foliis  parum  dif- 
ferre.  Icones  utriufque  plantx  faciuntfidem.  Garzias  tamen  ab  Horto  dicit  longe  aliam  efle 
plantam&nonplus  habere  fimilitudinis  cum  plantis  nigri  &  albi  piperis  quam  fabam  cuni 
ovo :  in  quo  tanien  liquet  illum  fuifle  deceptum . 

Aflati  funt  nobis  ejufmodi  frudus  ex  India  Orientis,  ligncis  verubus  aflSxi ,  quosibidem 
ajunt  appellari  Cirihoa ,  quod  nomen  nonnihil  alludit  ad  Buyo ,  &  quidem  immaturos  decerpi; 
fed  in  illis  non  deprehendo  tam  acrem  &  vellicantem  faporem ;  ficri  autem  poteft  non  efle  ad- 
modum  recentes :  qui  autem  attulerat  de  viribus  &  ufu  nihil  poterat  nos  docere. 

F  R  V  T  E  X  (cui  AuH^or  nomen  non  ad- 
fcripfit)  inftar  Salicis  pumilce  nafcitur  in 
arenofis  locis.  Lignum  &  folia  habet  Sa- 
licis ,  fed  paulum  laetiora ,  cgregia  viridi- 
tate  fplendentia  ,  nervo  prominente  fe- 
cundum  longitudinem .  venis  vero  in  la- 
titudinem  ordine  digeftis. 

Flofculos  fert  umbellatim  congeftos 
alboSj  parvos ,  inftar  Sambuci :  poft  quos 


proveniunt  follicuH  plane  comprefil,  fignrjeutin  Ico- 
ne  (quam  ex  herhis  ficcis  ab  Auilorejludiofe  colleBis ,  ex- 
primi  curavi)  valde  elegantis  •,  continentes  femen  ro- 
tundum ,  nigrum ,  macula  alba  notatum. 

F  R  v  T  E  X  (cujits  nomcn  AuSior  tion  prodidit)  inftar 
Salicis  pumiliE,  foliis  Salignis,  fed  paulo  latioribus,  ner- 
vo  fccundum  longitudincm  utroque  latere  conipi- 
cuo ,  &  venis  tranfverfis  cxilibus :  ligno  quoque  Sali- 
gno.  Capitula  autcm  habctrotunda,  viridia,  inlongis 
pediculis,  qui  &  juxta  folia  & fcparatim  e  caifle  enaf- 
cuntLir,  &  in  iis  congeftos  flofculos  minimos  Uueos.  Poftflofculos  proveniunt  capitulaut 

in  lupu- 


H  I  S  T  O  R.     P  L  A  N  T  A  R  V  M     L  1  B.    11.  77 

In  lupulo  ,  minoris  olivae  magnitudinc  ,  fed  dura  &  quae  femen  continent  triangulare. 
Iconem  non  dederat  Auftor  fed  illam  ex  herbis  flccis  ab  ipfo  colledis  delineandam  curavi, 
&  defcriptionemqualeviter  defundus  erat ,  abfolvi.  An  autem  fit  alicujus  ufusdicere  non 
poflum. 

C  A  r.     X  I  V. 

Guajem.  3S(hamhu  (juacu.  Frutex  mnomhiatus.  (tAlter  mnommatus, 
Canamhaya.  Frutexmnominatm.  Fruticefcens  herha. 

GVAiERvBrafilicnfibus.  Frutex  arborefcens ,  corticefubrufFofeubrunno.  Foliahabet 
hinc  inde  ppfita ,  folida ,  fubrotunda ,  Iplendentia ,  breviflimis  pediculis  mnixa :  nervo  fe- 
cundum  longitudinem  poftica  parte  prominu-^ 
lo ,  &  coftis  fex  aut  feptem  obliquis  prasdita, 
quae  in  minutas  venulas  fe  /pargunt ,  poftica 
itidem  parte  prominentes ,  &  magis  confpi- 
cuas.  Flofculos  fert  multos ,  umbellatim pofi- 
tos  ,  quinque  foliolis  conftantes ,  pallide  al- 
bis ,  in  medio  autem  continet  plurima  ftami- 
nula  pallida ,  qua:  flava  pundula  habent.  Fru- 
d:um  producit  magnitudine  &  figura  pruno- 
rum  noftratium ,  nigricantis  ex  rubro  coloris 
quandomaturuit:  carnem  habet  albam,  dul- 
cis  non  tamen  ita  manifefti  faporis;&  continet 
lapidem  inftar  pruni,  cum  nucleo.  Edulis  eft 
fcuttus. 

Nafcitur  paflim  IpOnte  in  filvis  aridis  mari- 
timis. 

Iconem  hanc  cum  flofculis  &  foliis  deli- 
neandam  curavi  ex  herbis  ficcis  ab  Audore 
noftro  colledis ,  namipfe  nuUam  fccerat. 

NhambvGvacv  Brafilicnfibus ;  Rici- 
nifpccies;  frutex  eft  in  multos  ramosexpan- 
fus :  caudicis  color  ut  in  luglande.  Foliafert  in 
longis  pediculis ,  qui  in  medio  folii  funt  in- 
fixi,niagna,  in  ofto  autnovemlacinias acu- 
minatas  fciffa ,  per  ambitum  fubtiliter  ferratas, 
&  e  centro  foliiper  omnes  lacinias  nervus  ten- 
dit  fecundum  longitudinem.  Inferius  elegan- 
ter  funt  viridia ,  fliperius  faturate ;  ad  taftum 
mollia ,  tenera ,  &  quae  decerpta  flatim  flavef^ 
cunt.  In  ramorum  cxtremitatibus  autem  pro- 
veniunt  fingulares  pediculi ,  in  quibus  alterna- 
ta  ferie  &  fpicx  forma  in  propriis  petioIis,pro- 
veniuntvirideslxvefqueglobuliquinqueautfexjuxtafe  pofiti,  inftaruvje,  qui  fe  aperientes 
exhibent  flofculos  fubtiles ,  figura  ut  in  Sambuco ,  fed  multo  minores ,  coloris  ex  albo  funt 
fubflavefcentis,  qui  facile  decidunt,  copiofe  autem  congefti  flint  in  racemum  elegantem:  odo- 
re  fere  funt  ut  Sambuci  (quemadmodumuniverfa  planta  fereitaolet.)  Poft  flores  fuccedunt 
corpora  rotunda ,  viridia,  cinnabriis  umbelicis  notata ,  magnitudine  avellanas ,  intotum  hif- 
pidautErinaceus,  quinquagintaautfexagintainunimiracemumcongefta,  qui  fruftus  funt, 
Hic  fruftus  maturus  nigricat  ac  fponte  diflllitin  tres  (rarifTmie  in  quatuor)  partes  vel  capfulas, 
quarumquxlibet  etiam  fe  aperit  &continet  infe  nucemlcevem,  cinercicoloris&nigro  ele- 
ganter  maculati ,  figura  &  magnitudine  piftaceorum.  Nuxaperta  (namfolum  cuticula  fragi- 
li  obduciturj  albiffimum  in  fe  continet  nucleumoleaginofum ,  ex  quo  &  oleum  exprimitur. 
Quandofrudusnondummatiuus  eft  fi  manibus  tangaturdiffilitinpartescumcrepitu. 

Ervtex  (cujtunomoz AuBornonfrodtdit)  fimiliseftarborilanipabjE;  lignumhabet  cor- 
tice  cinereo  tc£tum ,  folia  in  frondes  congefta ,  tete  viridia ,  venis  ut  folia  lanipabae ,  fed  lon- 
ge  minora  funt ,  quatuorautquinquedigitoslonga.  Fert  florem  magnitudine  &  figura  flori 
Narcifli  fimilem ,  quinque  foliis  flavis  conftantem :  proveniunt  autem  hsc  quinquc  folia ,  feii 
funt  idcm  corpus  cum  fcapo  cavo  quinque  digitoslongo ,  perquemfilumquoddamtranfit 
ufqueadmediumfloris,  continens  duo  ftaminula  figura  nuclei  pomi-  Nafcuntur  flores  con- 

K   3  fertina 


^g  OeorgIMarcgravI 

fertim  in  uno  i'amulo  iuxta  fe  invicem ,  duodecim  ,  quindccim ,  viginti  aut  plures.  Fru£tus  il- 
liuseftrotundus,  pomimediocris  magnitudine  aut  figura  nucis  juglandis  fiio  cortice  viridi 


cindx,  viridis.fplendens&permaturitatemnigricoloris.  Continetque intus  multa  feminaj 
mclonum  modo  tranfverfim  pofita :  caro  autem  eft  fpongiofa ,  alba  &  facile  ex  cortice  poteft 
cximi  ut  j  uglans ,  ac  eodem  modo  in  medio  interftitio  eft  divifa.  Omnia  poma  matura  evacua- 
ta  &  inania  reperiuntur. 

FrVtex  \\].c{cmabAuBorenome}$ 
adfcriptum  mn iwvent)  in  fpinie  albx 
altitudinem  excrefcit :  corticeligni 
viridante  &  raris  ramis.  Folia  habet 
inordinate  pofita,  brevioribus  pedi- 
culis  innixa  •,  tres  eirciter  digitos 
longa  ,  fuperiori  parte  dilute  viri- 
dia  ,  inferiori  lanuginofa  &  alba; 
nervo  fecundum  longitudinem  fu- 
perne  &  inferne  confpicuo ,  &pau- 
cis  coftis  obliquis  alternatim  oppo- 
fitis.  Folia  autem  ficcata  fuperna 
parte  plane  nigra  evadunt ,  inferna 
incana  &  lanuginofa. 

In  extremitatibus  ramorum  race- 
matim  enafcuntur  copiofi  flofculi 
minimi ,  qui  aperti  ftellulas  referunt 
quinquc  autfex  foliolis  conftantes, 
lutcolis  }  qui  denique  definunt  in 
pappos .  Fra£fum  ferat  necne  ab  Au- 
cfore  nonproditur. 

Iconem  autem  hmc  delineandam 
curavi  ex  ramulojicco  ab  AuEtore  col- 
le^o ,  itaqus  &  nigrum  illum  colorem 
expreffi . 

Canameaya  Brafilicnfibus . 
Frutex  ligno  cinereo  exterius ,  folia 
habcnscrafla,  fubftantia  Aloes  fo- 
liis  fimilia ,  femipcdcm  aut  ampfius 
longa ,  duos  digitos  lata ,  in  ambitu 
exfe£ta ,  figura  foliorum  e  ceracon- 
fcftorum  ,  quibns  ornantur  crines 
angclorum  qui  filutcm  annuntiant 
paftoribus  tcmporc  nativitatis  Domini;  pcr  medium  autcm  folium  intcrius  Wanfit  ligneus 

aervus 


,  HiSTOR.     PlantarVmLib.     II.  70 

nervusreci-mdumlongitudinem,  cftquefoliumvirens  ut  Aloes  &  perorasqualibmnefcens. 

ReHqmadhiJ}orkmhujmpU?atepertinentiaabAu~ 
Borefroditanoninveni. 

F  R  V  T  E X  quoque  hic  nafcitur  {cujus nomen  Aw 
Bor  non  prodidn)  pungens  &  urcns :  caule  lignofo, 
fubtilibus  fpinulis  albis  munito ,  atque  in  multos  ra- 
mos  difperfo  aflTurgit.  Folia  fert  inordinate  pofita  iii 
pedicuiis  tres  digitos  longis  5  quodlibet  in  tres  laci- 


iiias  divilim ,  fubtilibus  pilis  veftitum  6e 

in  anibitu  incequaliter  exfeftum.  Tadum 

urit  acpunsitvehemcnter.  Fertflofculos 

fimilcsfloribusLychnidisfilveftris  a  Car.  CluTio  defcripts ,  quinque  folioliS  eonftantes ,  tQi 

loris  prorfus  nivei. 

Frvticescens  hjEC  Herbi 
(cujm  tamen  nomen  ab  Au^ore 
non  proditur)  ciules  habct  ru- 
fefcentes ,  lignofos ,  &  fragiles, 
&  in  figuram  arbufculie  aflur- 
git,  in  pkirimos  ramos  diftribu- , 
ta,  in  quibus  bina  ac  binafibi 
invicem  opponuntur  foliolain 
brevibus  petiolis  rufefcentibus, 
unum  digitum  aut  paulo  plus 
longa,fuperius  dilute  viridia,in- 
feriusnonnihilalbicantiaj  ncr- 
Vulo  fecundum  longitudinem 
fubtili  confpicuo ,  venis  autem 
ita  exilibus  ut  vix  confpician- 
tur.In  extremitatibus  ramorum 
fex  aut  feptem  digitorunl  lon- 
gitudine  proveniunt  graciles 
admodum  pediculi,  fuftinentes 
clegantiflimos  flofculos,  quin- 
que  foliolis  conftantes  ,  flavis 
&  ad  oras  fanguinei  coloris :  in 
medio  autem  flofculi  ftaminula 
exftant  lutea  &  /anguineo  co» 
lore  maculata.  Planta  &  flos 
nuUum  habet  odorem  notabi- 
lem.  Fruclm  aut  femen  ab  Ati~ 
Siorenondefcribituri 


CAf. 


i» 


GeorgI     MarCcravI 


C   A    P. 

Frutkei tres mnomimti .  'Trematee.  Frutkes tres ahiin?iominatL 

FR  V  T  E  X  hic  (cttjm  nomen  ah  Au^ore  non  frodimr)  ex  i'adice  quatuordecim  aut  quinde- 
cim  digitos  longa ,  lignofa ,  alba ,  &  mukis  filamcntis  prjcdita:  lignofus  e  viridi  albicans 
prodit  caulis  in  arbufculae  niodum ,  duorum 
atit  trium  pedum  altitudine  :  caulis  autem 
&  ramuli  multis  funt  armati  fpinulisacutis. 
Alternata  porro  ferie  adftant  folia  in  pedicu- 
lis  fefquidigituni  longis ,  pleraque  ad  pedi- 
culum  habentia  unum  aut  alterum  parvu- 
lum  folium :  folia  autem  vbmeris  ferme  fi- 
gura  funt ,  fed  obtufi ,  dilute  viridia ,  ad  ta- 
£tum  mollia  &  tenera ,  &  ad  nervum  poftica 
parte ,  fecundum  longitudinem  aculeata.  In 
cxtremitate  caulis  &  ramorum  ,  quemad- 
modum  etiamfparfim  adipfos  ramulos,pro- 
veniunt  unus ,  duo ,  tres  vel  quatuor  fiofcu- 
li,  exviridiadluteum  inclinantes,  &quin- 
que  foliolis  conftantes  ,  &  in  medio  flant 
quinque  ftaminula  erefta.  Poft  florem  fe- 
quiturfruftus ,  mefpili  magnitudin-e,rotLm- 
dus  ,  laevis ,  coloris  e  viridi  albicantis ,  ftriis 
viridibus  faturatis  fecundum  longitudinem, 
maturus  autem  flavefcit ;  folliculo  &  pulpa 
conftans  ,  ut  uvje  cripfje  noftrates ,  faporis 
acidi  grati.  Fruftus  commeditur ,  &  femina 
orbicularia  ,  comprefla  ,  flavefcentia  in  fe 
continet ,  figurse  ferme  ut  lentes. 

Vide  Dodonemti  de  malis  sethiopicis. 

Annotatio.  Iconem  hujus  plantae 
cx  herbis  ficcis  ab  Audore  noftrp  conferva- 
tis  delineandam  curavimus  ,  quare  neque 
flores  neque  fru(Sus  addcre  potuimus.  E  fe- 
niine autem  e  Brafilia ad  nos miffb  anno  cb  l3  c  xxxviii.  natafuithxcplantainHortoBo- 
tanicinoftratis  D.  Braband;  quam &  tunc  a perito  pidore  deUneandam  curavi  ,  &  iconem 
fervo;  erat  autemplane  eademplanta,  quam  tamen  Solani  fpeciem  fpinofam  arbitrabamur; 
floruit  &  frudum  protulit  planefimilem  defcriptioni  Auftoris  noftri,  qui  ad  maturitatem 
pervenire  non  potuit ,  primum  enim  frigus  plantam  enecavit.  Nifi  autemcolor florum  differ- 
ret,  videri  poterat  frutex  Novae  Hifpaniae  Hintztomatzin  ,  quemFr.  Ximenes  ita  defcribit: 
Eft  frutcx  agens  radicem  groffam  &  furculofam ,  e  qua  prodeunt  trunci  fpinofi ,  uinam  alti ,  & 
in  iis  folia ,  quodammodo  fimilia  fpinaulise ,  inferiore  parte  villofa  &  incana :  fert  florem  pur- 
pureum  cum  quibufdam  ftaminibus  ,  e  quibus  enafciturfrudusfimilis  albiscerafis.  Radix 
cftamara,  acuta ,  calida  &  ficca  in  tertio  gradu.  Cortcxillius  contufus  &  quantitate  femun- 
cia;  hauftus  ex  aqua ,  evacuat  per  inferiora  quofvis  humores  •,  eftque  admirabile  rcmedium 
contra  febrcm  &  difficultatem  rcfpirandi ,  atque  etiam  hydropem. 

Frvtex  (cujui nomen  Au£ior nonprodidit)  ligno  albo,  mcduUofo,  folia  habens  acumi- 
nata,  lata ,  ferrata ,  plane  hirfuta  ,  inferne  viridiora,  fuperne  nigricantia.  Fert  echinos  feu 
globulos  aculeatos  magnitudinc  piforum  majorum  ,  fufcos ,  vcrticillatim  in  ramulis  pofitos, 
decem,  duodecim,  quindecim,  plures,  pauciorefve  fimul :  peflimifunthiglobuli  itineran- 
tibus,  nam  ubique  funt  obvii  in  filvis  ad  vias,  &  tadi  vcl  ccntum  numero  fimul  capillis  &  vcfti- 
mcntis  adhxrefcunt ,  itcm  jubis  &  caudis  equorum. 

Frvtex  (quem  Auctornonnommat)  aculcisoppofitis  &  in  quolibct  tria  paria foliorum 
buxi foliis  fimilium ,  fibiappofitahabcns.  Flofculosi\:rtIongos,  dilutc  cx  albo  purpurafcen- 
tcs ,  quatuor  foliolis  conftantcs  deorlum  incurvatis,  albis  &  totidcm  ftaminulis  parvulis.  Bac- 
casgenerat,  quamlibctinproprio  pcdiculo,  ovalcs,  Sambuci  baccarum  magnitudinc,  ob- 
fcurepurpurcas,  tingentcs  nigricantc  brunno:  quxlibct  continet  intus  lapidem  parvum  al- 
bum ,  comprcflum. 

Tre- 


Tr 


EMATE 


H  I  S  T  O  R.      P  L  A  N  T  A  R  V  M       L  I  B.    I  I.  *  I 

Brafilicnfibus.  Frutex  arborefccns.  Malo  punico  figura  eft  fimilis :  corticc 

Sambucino,  ligno  albo ,  mcdullam 
continente.  Folia  obfcurc  viridia, 
haud  magna ,  nimirum  fefquidigi- 
tum  longa  &  fine  pcdiculis  ramis 
adhacrentia  ,afpera ,  &:  multis  vcnis 
confpicua.  In  extrcmitatc  ramo- 
riun  fertmultas  umbcllasmagnas,  « 
floribus  lutelcentibus,quibus  non- 
nihil  purpurei  admixtum,  &  in  me- 
dio  horum  multa  ftaminula  flavcf- 
ccntia  ut  florum  Hieracei ,  &  eo- 
dem  modo  definunt  in  pappos  :  re- 
ferunt  exade  odorem  ftyracis ,  uti 
&  foiia  trita.  Poft  flores  provenit 
in  illis  pappofis  capitulis  femen  mi- 
nimum,  rotundum,  nigrum,  multo 
minus  papaverino. 

Brafiliani  utuntur  foliis  contufis 
in  oculorum  doloribus  &  rubedi- 
ne. 

Iconem  non  dederat  Au£t-or  fed  ex 
herbis  illiii-s  ficcis  accurate  dsUnean- 
damcuravimus. 


F  k  V  T  E  X  (  cujws  qiiidem  nomen  AuEior  non 
prodidit ,  fed  hanc  dedit  iconem  )  multis  virgultis 
ex  una  radice  afcendens,  redis,  colore  cerafi, 
breves  r^tftiulos  habentibus ,  in  quibus  foHabina 
ac  bina  fibi  opponuntur ,  fefquidigitiuTi  circitcr 
longa,  ftibrotunda,  Ijeteviridia  &  fplendentia, 
fuperius  tamen  magis ,  non  crafla ,  attamcn  cum 
ftrepitufrangibilia:  innituntur  breviflimis  pedi- 


cuUs,ad  quos  ramuli  enafcuntur,flofculis  ohu- 
fti  candicantibus ,  co  modo  compofitis  quo  irt 
Lilio  convallium-,  quifunt  cavi,figur3E  utpileus 
Brafilienfis ,  fuperius  in  quinque  crenas  divifi ; 
poft  feaionem  autemdeorfurriincurvanturdn 
medio  prominct  ftaminulum  album,extra  flot 
culum ,  haud  craflius  filo :  hoc  ftamen  interius 
ambiunt  alia  ftaminula  minutula  flavefcentia : 
semulantur  odorcm  florum  Cerafi  noftratis, 

K^nfrulfamferat  ^  cjtialem  ah  AuEtorena- 
Jlro  nonproditur. 

F  R  v  T  E  X  (  cujus  nomert  AuBor  nofler  non 
prbdidit)  arborefccns,ramofuS;  lignumhabcns 
album,  fragile  &  infus  mcdullofuni.  Folia  fert 


g2,  GeorgIMarcgravI. 

lxtcviriclia,oblonga,  acuminata,  kviterferrata,  alternatim pofita in brcvibus pediculis :  ad 

unumquemque  autem  pediculum  fo-  ^ 

lii,  multi  flolculi  congefti  confpiciun 

tur,  virides,  funiles  floribus  Parietarix 

hcrbse ,    lolia  apparent  perforata  ,ut 

foiia  Hyperici,  fi  Soli  obvertantur. 

Iconem  non  dederat  AuUor ,  qmre 
^ilUmex  herhis  ficcis  ah  ipfo  colleElis  & 
confervatis  dclineandam  curavimtis,  ve- 
rum ferratura  foliorum  hic  non  fatis  he- 
ne  exprejfa  eH.  Elegans  videturjrutex, 
&  dolendum  eU  non  flenius  ah  Au5iore 
ftiiffe  defcriptum. 

F  R  V  T  E  X  [cujus  itidem  nomen  Au- 
ciornofier  nonexprefiit)  ligno  faligno, 
intus  meduUam  albam  continente,  fo- 
liis  ad  myrti  folia  accedentibus ,  fed 
longe  majoribus ,  fuperne  viridibus , 
inferne  ex  viridi  albicantibus  •,  &  ha- 
bcntibus  ncrvum  fecundum  longitu- 
dinem  pofticapaiteprominulum,  fu- 
perna  vix  confpicuum ,  fine  apparen- 
tibus  venulis.  Cortex  ligni  eft  cinerci 
coloris. 

Fertflores  ,  quos  tamen  ah  AuBore 
nofiro  defcripios  von  mveni.  Poft  flo- 
res  proveniuntfiliquae,  quatuor  circi- 
tcr  digitos  longa:  ,  teretes',  &quafiex 
globulis  c  ompofita; ,  continentes  fe- 
menmagnitudine  ferme  piforum,  ex 
flavo  obfcurum,  unaextremitate  pau- 
Jum  acuminatum  &  rimula  quadam  ad  latus  infignitum 


Hanc  quoque  Iconem  ex  herhis  ficcis  deimeandam  curavimm. 


C  A  p.     XVI. 


T>e  Cannis  equihm  fit  Sacchamm. 


-9 


VVb^&Tacomaree  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Alfeloa  da  :^uquere  aut  Cana  d'atuque^ 
re:  Arundo  Saccharifera.  Inquinque,  fex,  feptempedum  altitudinemadfurgitordina- 
rie  ,  exceptis  foliis ,  (quamvisviderim  decem  pedes  longam,  &fexfupra  quinquaginta  jun- 
auris  conftantem ,  fedrarius)  craftitie  quatuor  digitorum  ut  plurimum  5  multas  habet  junftu- 
ras  feu  nodos  ,  quorum  quilibet  circiter  quatuor  digitorum  interftitio  diftat  ab  altero ,  &  quo 
magis  diftant  nodi ,  feu  inter  media  longiora funt ,  eo  melior  judicatur  arundo.  FoUa  fuperius 
multa  gerit ,  longa ,  acuminata  ,  &  paniculum  florum  (quando  longo  tempore  ftetit)  inftar 
Uuba ,  fed  minorem.  Color  arundinis  ex  viridi  vergit  ad  flavedinem :  ad  nodos  albefcit  ex 
luia  parte,  ab  altera  flavefcit,quafi  duo  annuli  unus  flavus,alter  albus  circumdarent  nodum :  qui 
ipfe  elevatus  eft  &  canefcit  vel  etiam  nigrefcit.MeduUa  arundinis  folida,fucculenta,dulcis,alba. 

Arundo  hxc  requirit  pingue  &  humidum  folum ,  ideo  in  planis  campis ,  quos  Brafilienfes 
Ihipeha,  LufitaniT^r^^vocant ,  &humihbus,  quosnatura  dedit  huic  terrs  prope  ripas  flu- 
viorum  grandiorum ,  magno  proventu  plantatur.  Campi  enim  illi  hiemaU  tempore  maxi- 
mampartemaquisfluviorumcooperiiuitur,  &perillam  inundationem  pinguifiunt.  Planta- 
tiuetiam  in  montibus,  fed  non  tanto  proventu,  nifipingucfitfolum.  In  fpecie  autem  qui 
campihicaptifintadcannas  plantandas  dicam  &  ubi  etiam  proventus  eft  hujusplantae  fac- 
charca;  eximius.  Terrxripenfcs  circa  fluvium  Paraiba ,  Capijbarimiri,  Caracunhaya,  Java- 
poata ,  Pirapama,  Ipoiuca,  Cuin  haya  facile  primas  inter  omncs  tenent. 

Optimum  tempus  plantandi  eft  mcnfc  Januario  &  Augufto ,  vel  circiter.  Plantatur  autem 
hoc  modo :  In  tcrra  claborata  fulci  fiunt  parallcli  opera  ligonis  •,  in  hos  fulcos  ordine  rcfto  po- 
nuntur  arundines  ,  ira  ut  initium  fcquentis  attingat  fincm  antcccdcntis  ,  hoc  fado  talea-  ha;  in- 
humantur.  Notandum  autcm  quod  fi  tcmpore  a;ftivo,  lcilicet  Jairuario,  vcl  ciiciter fiat  planta- 

tio 


HisTOR.     Plantarvm     Lib.     ir.  83 

tio  taleo:  hx  profundius  fint  inhiimanda:  ob  cclUim  Solis  ne  ille  pcnetrct :  tempore  hiemali  feii 
Augufto  vel  circiter  minus  cooperienda;  funt,  ut  aqua  pluvialis  facilius  penetrarepoiTit,.  fic 
enim  citius  progerminat. 

Ad  fingula  autem  intcrnodia  gemina  fua  protrudit  hxc 
canna  plantata ,  ita  ut  quodvis  internodium  dct  novam  arun- 
dinem. 

Poftquam  fic  progerminavit  arundo  fingulis  tribus  vel  qua- 

'tuor  menfibus ,  pro  ratione  foli ,  ab  herba  luxuriante  purgan- 

daeft,  neillaplus  incrementi  capiat  quam  canna  ipfa-  ifquc 

labor  tamdiu  repetendus  doncc  arundo  in  aliquam  magnitu- 

dinem  adoleverit. 

Spacio  oclo ,  dccem  vel  duodecim  menfium  ^  plantarione 
arundohxcjuftamadquirit  magnitudincm  pro  ratione  fbli, 
ita  ut  tunc  apta  fit  ad  Saccharum  ex  illa  conficiendum.  Inter- 
dum  tamen  ufque  in  alterum  annum  finitur ,  &  tunc  arundo 
antiquavocatur,  ac  interca  cxhacipfi  progerminant  novs 
arundines ,  qu^  fecundo  anno  una  cum  veteri  arundinc  fectcC 
admachinasdcducuntur.  Poftbienniumfi  non  fecetitrcan- 
na  utplurimum  feipfam  confumendo  perdit ,  nifi  in  folo  ferti- 
liori,  ibi  cnim  ad  tricnnium  durarepoteft.  Radix  tamen  il- 
Ixfi  manet. 

Arundo  haec  femel  plantata ,  feipfam  continuo  inftar  filva; 
multiplicat,  ita  ut  nonfit  opus  eundcm  campum  replanta- 
rc  nifi  poft  quadraginta  aut  quinquaginta  annosnequetunc 
aliam  ob  caufam  radicitus  evellitur  &  replantatur ,  quam  ut 
iaticem  meliorem  exhibcat. 

Damna  quas  evenire  poifunt  &  accidentia  qux  arundinera 
deftruunt ,  funt  inccndium  ,  pra:(ertim  tempore  aeftivo ,  tunc 
enim  ad  radices  ufque  confumitur :  poteft  tamcn  ex  parte 
damnum  rcfarciri  fi  pluvia  fucccdat  poft  combuftionem.  Ni- 
mia  quoque  inundatione  tempore  hyberno  perit  arundo, 
pr^efertim  junior  &  qus  nonduni  mediam  altitudinem  ac- 
quifivit.  Corrumpitur  etiam  a  vcrmiculo  quodam ,  quera 
Braiilicnfes  vocant  Guirapeacoja  ,  Lufitani  Pao  degalmha ,  qui 
radices  cannx  exedit ,  unde  perit  tota  canna :  accidit  id  fre- 
qucntius  locis  apprimc  paludofis.  Suffocari  ctiam  arundo  ju- 
nior  ab  herbis  luxuriantibus  potcft ,  ideo  frequentius  arundi- 
netafuntruncanda.  Arundo  poftquam  fatis  adoleverit ,  fin- 
.  gulce  cannjE  prope  terram  in  ipfo  nodo  inferiori ,  qui  latice 
facchareo  caret  &  tantum  humiditatem  aquofam  in  fe  cOnti- 
net,abfcinduntur,  a  foliis  libcrantur,  abfcifla  fummitatc,in  fa- 
fces  colliguntur,  ligantur  fuis  foliis ,  imponuntur  carro  &  bo- 
bus  trahuntur  ad  molcndinum.  FoIiahcEcfupcrioraarundinis  feu  fummitates  arundinis  cuni 
foliisjunioribusvocantLufitaniO/^w,  deducimt  fingulis  vefperis  ad  circum  quantum  opus 
habent ,  ac  hinc  inde  difpcrgunt ,  ut  nodu  bobus  fit  pro  pabulo ,  qiu  circo  illi  includuntur,  ut 
manc  ad  labores  fint  prcfto.  Equi  etiam  commedunt  has  fummitates  pra^fcrtim  fi  in  medio- 
cres  particulas  concidantur.  Tempus meflis incipit  Septembri,  definit Februario  vel Martio, 
prout  agricola'  plus  minufve  cannarum  poflldent. 

Machiiia  faccharea ,  quam  Lufitani  vocant  Engenho ,  Brafilienfes  ihira  habaca  Sc  ihirapara- 
ranga,  duplexeft,  aqua&bobusverfatilis,  h-xcicEngenho  iehoys ,  illam  Engd'agoa  appellant 
Lufitani.  Hodieetiampleriqucloco  boum  utuntujr  equis&quidemmajoricommodo,  ci- 
tius  enim  himachinam  circumagunt. 

Machina  aqua  verfatilis  rurfus  triplex  eft ,  vel  enim  aqua  tangit  rotam  inferius,  &  vocatur 
Lufitanis  Rajieiro :  vel  ofFendit  eam  mcdio  &  vocatitr  Meocopeiro ,  vel  denique  cadit  defupec 
in  rotam  &  vocatur  Copeiro.  Illa  plurimum,  ifta  minus,  h;tc  minimum  aqua;  requirit. 

Ad  quamvis  machinam  five  aqua  fivc  bobus  circumagatur  requiritur  area  quinque  dccem- 
pedas  circiter  longa ,  trcs  vcl  paulo  plus  lata :  huic  ina?dificatur  iplLim  molendinum.  Contigua 
huic  alia  area  cligitur  quatuor  vel  quinquc  circiter  decempedaslonga ,  duas  vel  tres  latapro 
cedificationc  culina:,  quam  Cafade  caldeiras  vocant  Lufitani.  Ex  hac  arca  poteft  fumi  pro 
ahenis  ipacium  parallelogrammum  trium  dccemped.  &  fcmislongiim ,  tres ,  quartas  deccm- 

L  2  pcd. 


S^  GeorgIMarcgravI 

ped.  latum :  reliquum  fpacium  diftribui  debet  pro  formis  faccliareis .,  ollis  cinerariis  &  lintre 
aquario ,  ponendis  &  pro  loco  vacuo  ad  operarum  commoditatem. 

Alia  adliuc  domo ,  qux  non  longe  diftet  a  molendino  opus  eft ,  quam  Cafa  dcpurgar  vocant, . 
qUcC  decem  vei  duodecim  decempedas  longa  ut  plurimum  eft ,  tres  aut  quatuor  lata.  Molcn- 
dinum  aquaverfatile  trium  rotarum  opera  per  aquam  circumagitur ,  nimirum  habct  rotam 
aquariam  dentatam  minorem ,  dentatam  majorem ,  Lulitanis  Roda  d'agoa ,  Rodete ,  BoUndeira. 
Dentata  major  duplices radios  habet quos  ajpes  &  contrages  vocant.  Molendinum  bobus ver- 
fatile  rotis  caret  &  ligna  habet  fuperns  adfixa  oblique  deicendentia  quibus  jumenta  admoven- 
tur,  ut  circumao^ant  molendinum,  Conftat  molendinum  utrumque  tribus  axibus  craflis  ,  Lu- 
fitan.  Eixos  ,  fadis  e  duro  ligno  ,  arboris  lacapucaya.  Sunt  axes  armati  ferreis  laminis  craflls 
circularibus  annulatis  &  fupcrius  ac  inferius  habent  acusferreas,  quibusinmatricibus  ferreis 
trabibus  tranlverfalibus  pontes  vocatis,  infixis  circumaguntur.  Suftineturinferiortrabs  aliis 
duabus  tranfverfalibus  chumajfeiros  appellatis.  Prope  axes  in  utroque  latere  tabula  eft  ex  aflc- 
ribus  (Tavoleira)  ad  cannam  imponendam  ,  qus  axibus  inferitur  pro  expreflione.  Vniverfum 
autem  molendinimi  fuftinetur  quatuor  trabibus  grandibus  quas  Virgenis  da  moenda  nominant, 
itautlongitudoipfiusmolendini  fit  circiterduodecimpedum,  latittidoodo.  Inunoejusla- 
tcre  duo  nigritae  adftant  menfs  qui  continuo  cannam  inferunt  axibus ,  qui  exprimendo  illam 
rapiunt  fecum  per  anguftam  intercapedinem ,  ita  ut  ab  altero  opus  fit  uno  nigrira  qui  removeat 
cannam  exfuccam ,  quam  Baga:^o  vocant ,  quce  per  duos  alios  nigritas  foras  portatur  &  in  cer- 
to  loco  accumulatur :  Cumuli hi  poftea  accenduntur ,  alias  immenfa;  moles  fierent,  (fiquidem 
quotidie  quadraginta  aut  quinquaginta  vehes  exprimantur)  cinis  fervit  ad  ftercorandos  agros. 

Succus  dulcis  inter  exniimendum  exftillat  in  lintrem  ligneum  fuppofitum ,  quem  Coche  vo  - 
cant ,  ex  illo  per  canalem  cffluit  in  ahenum  grande  paulo  remotum  a  molendino.  Super  illo 
ahcnotabuIatunieftaltum&ineoaUusIinterligneus,  inquem  ex  inferioriper  urceos  attra- 
hendoderivatur&demumpercanaIeminipfamcuIinam&  ahena  derivatur.  Latex  faccha- 
reus  ne  unum  quidem  diem  durare  poteft ,  quin  acefcat ,  ideo  continua  opera  &  expreflio  & 
codio  cjusfit,  cum  ex  acido  fucco  nulIumfaccharumfieripoflTit.  Et  fi  biduum  faltem  ad- 
fervetur ,  in  acetum  acerrimum  degeneret. 

Primumahenuminquodlatexfaccharcusderivatur,  Lufitanis  appellatur  Caldeirademear 
defcumos ,  in  quo  coquitur  lento  igne  femper  cochleari  magno  cupreo,  Efcumadeiro  dido,  agi- 
tando  &  defpumando ,  tamdiu  donecfatisdefpumatus  &purgatusfit:  ipuma  autem  in  lintre 
fuppofitocolligitur,?'^!^^'!^^ dido,  ficutipfaC^f^^^j  quxinfervit  jumentisinpotum ;  alias 
foras  effunditur  utpote  nihil  nifi  excrementum  fucci. 

Succus  hic  ita  defpumatus  in  alterum  vicinum  ahenum ,  Caldeira  de  mear  ipfis ,  transfundi- 
tur ,  in  eo  denuo  fortiori  igne  coquitur ,  agitatur ,  defpumaair  &  certis  temporis  fpaciis  ali- 
quid  lixivii  inftillatur ,  quod  unicum  remcdium  eft  purificandi  hunc  laticem ;  qui  ita  purifica- 
tus  nondum  faccharum  eft ,  fed  fuccus  tenuis  inftar  aqux,  &  tertio  aheno,  Caldeiradocoar 
ipfis,  immittitur,  &  hinc  per  pannum  colatur ,  quem  Coado  uro  vocant :  fpuma ,  Lufitanis  Efcu- 
;!«o  in  fccundo  aheno  detraftaadfervatur  in  vafe  adpofitoquod  Coche  defcumas  vocant,  qux 
poftea inter mancipia  diftribuitur ,  qu3£  potum  exinde  conficiunt,  quem  Garapa vocant. 

Extertio,in  quartum  velquintum  ahenumtranfmittitur  hic  Iatexpercolatus,ubi  continuo 
agitatur  cochleari  magno ,  &  interdum  aliquot  guttulis  aqux  frigidx  refrigeratur.  Dein  trans- 
funditur  in  aUud  vas  cupreum,  quod  Barola  de  meado  vocant,  hinc  percolatur  per  pannum,  per- 
colatum  autem  recipit  vas ,  quod  Barola  de  coado  dicunt ;  hinc  in  majora ahcna  transfertur  qux 
Tachas  vocant ;  &  quidem  primum  vocatur  Tacha  de receher-^  hinc  in  aliud  quod  Tacha  de  co:nr, 
ubi  coquitur  quantum  fatis :  ex  hoc  in  tertium ,  Tacha  de  hater ,  ubi  non  folum  amplius  coqui- 
tur,  fcdcontinuocochlearigrandiagitandofimul  inaltum  projiciturfuccus,  ad  viginti  pe- 
dumetiamaltitudinem,  utinahenumrecidat.  SnccnsVi2LCoOii\s,vocmix^JgoadeTachas,  ex 
quo  Garapa  optima  fit ;  nam  nil  nifi  facchatum  eft.  Demum  poftquam  fatis  codus  fuerit  tranf 
fertur  in  Ahenum  quod  Baciad'effriar  vocant,  ibi  paululum  finitur  refrigerari.  Ettuncprx- 
paratus  eft  fuccus  &  aptus  ut  formis  infundatur .  Notandimi  autcm  quod  inta-  coqucndum  in 
ahcnisparvis,  prjefeftus  operis ,  Q^zmAdaeJlred^afucarvocznt,  certis  intervallis  aliquot  gut- 
tulas  olci  olivarum  immittit  huic  fcrventi  latici,  eo  fine  ne  damnum  patiatur  abigneillove- 
hcmentiflTimo  qui  his  ahenis  fubftruitur,  refrigerationis  caufa  ;  qucmadmodum  eandcm 
ob  caufam ,  quum  in  ahenis  grandibus  adhuc  fervct  lixivu  guttulx  infparguntur.  Et  notatu 
dignum  quod  fi  contrarium  ficret  &  ahenis  magnis  infpargeretur  oleum ,  parvis  lixivium, 
non  folum  fuccus  non  poflct  purgari ,  fed  &  totaliter  inutilis  ficret  adfaccharum  indeconfi- 
cicndum . 

SaccharumitaadSyrupiconfiftentiamredadumcochlcari  formis  terreis ,  qucelintrima- 
gno  imponuntur  circumvallatx  cauna  cxprefla ,  iufuuditur,  ipatula  ligneafcmpcr  agitando 

ut  fub- 


H  I  S  T  O  R.     P  L  A  N  T  A  R  V  M     L  I  B.    I  I.  85 

ut  fubfideat ,  &  plus  infundcndo  ut  formx  plenae  fiant.  Et  notandum  quod  fpatula  hxc  fum- 
me  fit  neccffaria ,  nam  nifi  ita  agitarctur ,  non  coagularctur.  Ita  in  formis  refrigcrando  fe  con- 
crefcit,  &deliincdeportanturform3E  in  domum  quemvocant  Cafadefurgar ,  ubi  afleribus 
parailelc  fcamnorum  figura  horizontaliter  ere£tis  &  rotundis  foraminibus  pertufis ,  impo- 
nuntur.  Foramcn  quod  forma  inferius  habet  aperitur ,  ut  ultimo  lacdaarum  purgetur ,  per  ex- 
ii;illationemfuccinigricantis,quemmelvocant,  qui  excipitur  ccrtis  canaUculis&derivatur 
inlintrem  grandem,  c[i\cmTa?iquedemelyocaint.  Vtautemhxcultimapurgatio  fieripoffit, 
fingulx  forma;  fuperius  teguntur  opcrculo  orbis  menfirii  figura  fado  cxlinio  gryfco  (quem 
5.tr?-ovocant)&aquafrigidamadcfado,  fine  quo  rcmcdio  numquam  albifierct  faccharum. 
Non  autcm  aqua  fola  ,  nechmusfolusidprxftant,  fedutraqucjunfta:  feorfim  quxlibetma- 
teria  corrumperetfaccharum.  Formarum numerus quotidianus ,  nimirum  quot  uno  die fac- 
charoimpleripoffunt ,  cft  aviginti  ad  feptuaginta. 

Saccharum  fic  (atis  purgatum prxdido  modo ,  formis  eximitur ,  quod  facile  fit  invcrtendo 
formas  &  paululum  quatiendo ,  fic  enim  integer  panis  excidit ,  qui  coloris  eft  albiflimi ,  infe- 
rius  autem  ad  partem  ex  ruffo  nigricantis  coloris ,  qua;  pars  abfcinditur  &  vocatur  illud  fac- 
charum  mafcovado.  Quamvis  interdum  reperiantur  panes  totaliter  albi.  Sacchari  pancs  de- 
fcruntur  in  tabulatum,  in  hunc  ufum  ex  afferibus  ftruftum,  baculis  pulfando  contunduntur,in 
Sole  laccharum  ficcatur ,  ciftis  hgneis  imponitur ,  ligneis  tudiculis  bene  comprimendo  ,  & 
ciftx  ita  ad  fummum  implcntur,  hinc  admoto  operculo  ferrcis  clavis  firmantur.  Quilibet 
panisSaccharipendeta  3o.ad42.  libras.  Cifta  quaelibet  capit  azo.adso.  arrobas  quarum 
quxlibet eft  3  2.  librar.  Lufitan.  feu  3  o.  HoUandicarum. 

Differentia  facchari  fecundum  bonitatem  fuam  quod  attinet ,  duplicem  habet  caufam ,  vcl 
terramipfamubiarundonataeft,  vel  praefedum  facchari,  cujus  fcientia  &  fortuna  multuni 
valent  ad  excellentiam  facchari. 

Furnumquodattinetinquoignisftruiturad  facchareimi  laticem  cogendum,  illeamplus 
eft ,  &  quatuor  ut  plurimum  oftia  habet  ampla  per  quae  ligna  injiciuntur ,  &  in  eo  maxima  co- 
piaUgniconfumitur.  Dicsenimnodcfqueignisduraredebct,  quandiu  molcndinum  move- 
tur  cannis  exprimendis. 

Pit  &  vilior  fpecies  facchari ,  quam  vocant  Panelam ;  &  viUffmia  quam  Rataon ,  dc  quibus 
nihil  audor  obfervavit. 

Cap.     XVIL 

2)^  iijAem  cannis  O"  mocio  faciendi  Saccharmi  a^ud  Hij^a?ios  ex 

Fr,  Ximene, 

Llcet,  inquit,  ha:  cannae  non  fint  propriae  aut  domefticae  Infularum  Canariarum  ,  autHif- 
paniola; ,  multominusNovxHifpanias ,  fedomnibushifce  provinciis  advenae  &peregri- 
nx ,  quia  tamen  primo  reperta;  fuerunt  in  Infulis  Canarus ,  non  abs  re  vifum  hic  de  iUis  agere, 
fiquidem  propofui  fcribere  de  omnibus  plantis  qux  ufum  in  Medicina  habent  &  in  hifce  pro- 
vinciis  reperiuntur. 

Nafcuntur  ha;  cann^e  locis  caUdis  juxta  planis  atque  editis  magnae  Canarise ,  in  folo  fscun- 
do  &  riguo :  ftudiofiffmie  autem  colendae  funt ,  &  ter  quaterve  finguUs  odiduis  rigandx:  proz- 
terea  diUgenter farriendae  &  a  malignis  herbis  repurgandae.  Biennio  acquirunt  juftam  magni- 
tudinem,  quxraroexceditaltitudinemduarumulnarum  Hifpamcarum  cum  femiffe:  plenas 
funt  intus  folida  pulpa ,  e  qua  faccharum  eliquatur :  habentque  multa  interiTodia  ab  ipfa  radi- 
ce  ad  faftigium,  intervallo  circiter  novem  digitorumtranfverforum  :  foUa  funt  majora  &  viri- 
diora  quam  aliarum  cannarum :  propaganmr  per  taleas  carumdumaut  perftolones  tcrraob- 
rutos:  crumpentes  vocantur  Flant^  &  femcldecifaeerumpunt  denuo,  adolefcuntquefefqui 
anni  fpacio  in  juftam  altitudinem  &  tunc  vocantur  Coca :  &  rurfus  poft  annum  coUigunt  eas, 
quaedicunturi^^foc^;  quasfervariconvenitadnovam  fementem  faciendam;  utfifortc  noii 
fint  ita  fertiles  cannjE ,  utifaccharumfufficiensexiispoffiteduci,  faltem  fuppetantquartolo- 
co  e  quibus  propagatio  fiat.  Molunturporrocannaemachinis  {vocmt  iKgemos)  autmolendi- 
nis ,  quibus  bini  funt  axes  grandes  fibi  invicem  impofiti,  &  poftquam  bene»fraftae  &  comminu- 
tae  fuerint ,  valide  exprimuntur  prelo  ad  modum  torcularis.  Liquor  autem  emanans  pcr  ca- 
nalem  defluens  excipitur  vafe ,  quod  vOcant  Tanque  &  transfunditur  in  ahenum ,  vulgo  Rccevu 
^or,  huic  Uquori ,  qucmvocant^^/,  admifcent  duo  grandia°cochlearia  (Bombas  ipfis)  lixivii 
fortis  ad  hunc  ufum  parati  •,  coqultur  dcin  lento  igne ,  donec  vas  illud  recipiens  denuo  im- 
pleatur ,  fecundum  magnitudinem  aheni :  tum  fcdulo  defpumatur  &  mundatur  ab  omnibus  ex- 
crementis  ■,  &  deinceps  transfunditLu:  in  aUa  ahena ,  in  quibus  tantifper  coquitur  donec  perpur- 

L  3  tf^^^^> 


s6  GeorgIMarccravI 

getui- ,  attuiidendo  fenfim  lixivium  utfpunia  k  clcvet.  Liqtior  jam  fpiflatus  ad  modum  mel- 
lis ,  transfcrtur  in  vas  pcrcoiatorium  doncc  impleatur  ,  &  cx  illo  rurfus  in  alia  tria  minora  ahc- 
na,  qnx  Tache  diciintui: ,  inquibusmagis  craflcfcit,  codem  quo  in  Cietcris  ahenismodo  :  li- 
quorc  autem  fenfmi  confumente  modicc  augetur  ignis.  Horum  autem  triuin  ahenorum,  fo- 
lum  tertium  vcrfant  &  ne  nimis  eflxrvefcat  &  liquor  clfundatur ,  fenfimirrorantbutyroaut 
olco,  aliave  pinguedine.  Vbi  autem  jufl:am  fpiflltudinemacquifivit ,  traducitur  in  vaCi  alia, 
qua:  dicuntur  formae ;  paratoque  primuni  fl:rato  e  cannaruni  recrementis ,  vafa  illa  humeftant 
aqua,  obturantque  eorum  foramina ,  induntque  in  fingula  fingulas  parteshquoris  hujusita 
fpiflati ,  qui  jam  dicitur  A^elado  f capit  autem  poftremum  illud  vafculum  ut  plurimum  novem 
ejufcemodiformas)  agitantcscumgrandi  fpatula  abiegna,  fcnfimque  infundcntcs:  poftero 
quoque  die  fupplentcs quantum  coniumtum  fucrit.  Transfcrunt  deinceps  formasad  locum 
purgationi  deftinatum  ,  &  foraminibus  illarum  apertis,  perforant  ipfum  faccharum,  finunt- 
queitadecemautduodecimdiebus  pro  tempeftatis  ratione:  frangunt  hinc  formas  malleo, 
ferioque  infpedlant  an  faccharum  perpurgatum  fit :  fi  minus ,  rurfus  indunt  in  ahas  formas  ar- 
gilla injundas :  (utilem  quippe  hanc  efle  ad faccharum  dealbandum  judicio  galUnarum  com- 
pertumajunt,  quxcumlutofispedibusfortefaccharum  calckflcnt  &  argilla  infeciflTent,  de- 
prehenfum  fuit  partes  illas  Ijctius  candicare ,  quas  contigerat  argilla)  rcpetunt  autem  hanc  ar- 
gillje  inundionem  femel iterumque ,  raro  ter,  ne  nimium facchari  perdatur.  Porro  faccharum 
ita  plene  purgatum  vocatur  LeaUdo  &  pecuUari  \\ovYi\i\c  AuTncar  macho  •,  verum  fi  minus  fit 
candidum  appellamr  Maz.covado ,  quod  fi  veUs ,  poterit  perpurgari.  Eft  &  aliud  genus  quod 
\oc2.':it ipuma-s ,  conficitur  enim  e  Ipumis  qua;  cx  omnibusaheniscolliguntur&coquuntui: 
mundanturque  in  ahenis  eomodo  &ordinequeni  fupra  diximus :  itemquealiudgenusquod 
nominant  Reejpumas  five  poftcrius  faccharum ,  quod  e  fpumarum  Ipumis  fit  ad  eundum  mo- 
dum.  Eft  &  alia  Ipecies  facchari ,  vocant  Panela ,  quae  fir  ad  eundem  modum  e  liquore  melleo 
qui  emanat  ex  inferiore  parte  formarum :  hjec  fpecies  vilior  eft  ea  qiiam  nominant  Reejpumam. 
Omncshae  fpeciesfaccharipoftquampurgata^&exemtx  fueriut  e  formis  exponunturfoli& 
poftea  (ervantur  ad  varios  ufus. 

Eft&aliafpeciesmclleiliquoris,  Decarai  i^^is ,  quiemanat  e  formis  argilla  jam  inundis; 
itemquetertiaquxdefcenditexipfispaneUs.  Liquor  denique  melleus  qui  canaUbus  adhjeret 
perquosfaccharumderivaturutfupradiximus,  ipfis  dicitur  iJW«r/? ;  e  quo  faciunt  mel  aut 
faccharum ,  quod  vocant  Refinado.  Vafa  &  inftrumenta  quorum  ufus  obtinuit ,  hjec  fcrc  funt: 
Bomhx  aut  cochlearia  xnea ,  qux  capiunt  decem  aut  duodecim  fextarids ,  ligneis  capulis  apta- 
ta ,  his  transfundunt  mella  ab  uno  vafe  in  alterum. 

Ejpumadem,  id  eft,  laminx  in  modum  cribri  perforatx ,  cum  ligneis  item  manubrus ,  quibus 
defpumant.  Remlllones  senea  cochlcaria  qu2e  capiunttres  quatuorve  fextarios ,  his  lixivium  af- 
fundunt  faccharo  jam  in  formis  conftituto  in loco  purgationis.  Form<&  funt  vafa  argillacea ,  in- 
ferioripartepcrforata,  inquibusfaccharumpurgatur.  Tendal  c^  ftratum  e  recrementis  can- 
narum,  in  quo  formx  ftatuuntur.  rir^W^//2:  lignum  rotundum  ferrea  cufpide  armatum  ,  quo 
fedes  idonea  formis  pra:paratur ,  ne  evertantur.  Paralbero  grandior  olla  juxta  tachas  collocata 
cui  illa  fpecies  melUs  infunditur  quam  vocant  Melado ,  denuo  in  tachas  refundenda.  Tachas 
autem  funt  minora  ahena ,  forma:  triangularis ,  quorum  poftremum  habet  anfam  utfaccharum 
agitari  poflit.  Hornallo  yocxat  furnum  in  quo  ahcna  collocantur.  jK^/^-^r/i^or  eft  cochlcar  cum 
manubrio  felquipalmum  longo,  quo  faccharumindunt  formis :  Argilla  qua  perpurgatur,  ipfis 
Marcapes ,  eft  crctaEfubluteaelpecics&nonnihilpIumbofa:,  quaelocis  humidis  &  lacuftribus. 
reperitur ,  ficcaturque  ad  Solem  in ufus  totius  anni :  cum vero  ufus poftulat , injiciuntiUam  iii 
cifternamelapide&cxmentoconftrudam,  aquamque  afFundunt,  agitant  verlantque  vali- 
degrandi  pala,  ambabusmanibusannitentes,  percolant  dein  per  cribrum  xneum in vas  ar- 
gillaceum.  ArgUla  qu?e  primo  illinitur  rarior  eft,  qu:e  fecundo fpifllor ,  humorejammagis 
confumto.  AccepiinProvinciaiJ/o^^ /^PArwcannas  facchari  fponte  enafci,  adolefcereque 
in  arboris  proccritatcm  (quod  &  fuo  levo  accidiflTe  narrat  Plinius)  e  quibus  a:ftu  Iblis  exfudanc 
quaedam  pilulx  facchari.  Atque  hxc  de  modo  facchatum  conficiendi  didafuiT^o ,  quem  vete- 
res  omnino  ignorarunt.  H&cille. 

Cat.     XVI. 

CarAguat^yarice j^ecks.  lurepeba. 

f~^  AragvatjE  BrafiUcnfibus ,  multce  funt  fpccics;  una  jam  fupra  lib.  i.  cap.  1 8.  de- 
^^  fcripta  cft ;  reUquas  huc  rctulimus ,  quas  Au6tor  ira  dcfcripf it. 

C/VRAGVATA  plantacrefccnsinarboribus  &  putridis  Arborum  caudicibus.  Ex  radicc 

filamcn- 


HlSTOR.       PlANTARVM       LtB.       IL  \f 

fiLimentola ,  fuper  caudicc  &  ramis  arborum  fundata ,  provcniunt  novcm ,  dccem ,  aut  plura 

folia ,  ab  uno  ad  quinquc  pcdes  lon- 
ga,  &crairautfolia  Naf/a:  tresaut 
quatuor  digitos  lata  &  cava  inftar 
canalis  ,  atque  in  ambitu  dcntata 
aculcis  brunniS,  acutis ,  furfum  ere^ 
dis. 

In  medio  autemhorum  foIiorLtni 
prodit  caulis  albicans ,  tcrcs ,  mini- 
mum  digitum  crafllis ,  duos  circi- 
ter  pedcs  longus  ,  lignofus  &  me- 
duUofus ,  ad  quem  bina  &  bina  ca- 
pitula  pofita,  in  fummitatc  autcnl 
plerumquc  quinque,  figura  ut  cina- 
rae  ,  magnitudine  nucis  juglandis 
ex  craftls  atque  aculcatis  foliolis 
conftantiaj  ekgantis  coloris  incar^ 
nati. 

Caragvata  Gvacv  (quiE 
eftmajor  fpecies)  ex  fabulola  radi-^ 
ce ,  qux  magnitudine ,  figura  &  co- 
lore  piane  cepam  asmulatur ,  atque 
inferius  multa  habct  filamcnta  5  pri- 
mo  aflurgunt  tria,quatuor  aut  quin- 
que  folia  crafla ,  fucculenta ,  viridia ,  cava ,  dein  proveniunt  pkT-a ,  figuram  habentia  trian- 

■  guli  acutifiimi  ,  ftantque  ere- 

da,  m  orbem  adnata ,  o£to,  de- 
,  ccm ,  quindecim  pcdum  longi- 
tudincm  acquantia ,  pedem  ia^ 
ta ,  in  extremitate  acuminata  & 
inlateribus  vcrfus  inferiora  a- 
cutis  dcnticulis  rufefcentibus 
mLmita  Ex  una  radice  tri"inta 
aut  quadraginta  folia  prodeut. 
In  medio  foliorum ,  quando 
Planta  biennii  xtateni  habet  af- 
furgitcaulis  feu  truncus ,  fupe- 
rioris  tibice  humanx  craflitie , 
redus,  fpongiofus  feu  mollis, 
hinc  inde  triangularibus  foliia 
minoribus  veftitus  ,  altitudine 
circitcr  oftodecinl  aiit  visinti 
pcdum  ,  in  fummitate  autem 
explicat  tenerum  &  faftigia- 
.tum  truncum  inftar  arboris 
^cum  fuis  ramis ;  &  rami  iterum 
■'ramulos  habent  ac  mulra  co- 
nica  corpufcula  pene  digitum 
longa ,  qux  fefc  aperientia  flo- 
reexhibent.  COnftat  illequin- 
que  foliis ,  magnitudine  florum 
ibabiraha  ex  viridi  flavefccnti- 
bus ,  ac  aliquot  flaminulis  in 
medio :  rcfcrt  flos  figuram  ftel- 
Ix:  brevitempore  in  fummam 
-  altitudinem  cxcrcfcit. 

ExfoUishujus  plantJC  opti- 
mus  pannus  confici  potcft ,  qui 
prxftat  bonitatc  panno  hneo: 
ex  fubftantia  conieorum  corpufculorum ,  antequam  in  florcs  abcant ,  alba  filamenta  gofl^ypii 

armula 


8'!J 


GeorgI     MarggrayI 


aemuk cxtrahi poffiint:.  Radix  aut  etiam folia  hujus  plantx reccntia trita  ac  aqux  injeda pifccs 
ita  exanimant  ut  llatim  dcfuper  natent  &  manu  prehendi  poiHnt. 

Plantam  juniorcm  in  mufcomeodiufufpenfam  habui,  quienova  produxit  folia  ad  paric- 
tcm,  Lignum  Cataguata  guacii  ficcatum  inftar  funiculi  fulfurati  ardet ;  exeoignis  clicipo- 
tcft  duriore  ligno  applicato. 

Caragtiatd  acaizgd,  folia  e  terra  protrudit  fcptem  aut  novcm  pcdes  longa,  fefquidigitum  lata^, 
inftar  canali*  cava ,  lccte  viridia  &  prope  cxortum  ungues  habcntia  miniatos ,  crafta ,  in  extre- 
mitate acuminata ,  duorum  circiter  digitorum intervallo  per  ambitum aculeis munita^  E  me- 
diofoliorumproximeadtcrrammulti  florcs  juxtafc  inorbem  pofitiprovcniimt  ex  csrulco 
purpurei  &  in  medio  alba  ftamina  habentes :  quilibet  flos  digitum  longus  .conftat  tribus  foliis. 
Fruilum  fert  edulem ,  quinque  digitos  longum. 

Annotatio.  Opetcepretium me fafturum  cxiftimavi fi harum  plantarum  dcfcriptio- 
ncm  e  Fr.  Ximene ,  qui  illas  inter  Herbas  recenfet ,  accerfercm. 

Metl,  inquit,  qu£EMcxicanisdicitur.^^|;-«^j)',  plitresrcperiunturlpecies,  quas  ordine  de- 
fcribam.,  Prima  fert  folia  fmiilia  Aloes ,  &c.  namdeeaegimus  lib.  i. 

Maguey  \v\tCdL ,c[\xzmwocznt Mecoz.tli,  &c.  eft alia fpecies ,  cujusfoliaadoras  funt  lutca,  & 
Ipiiia;  minorcs  ac  nigr^e,  folia  itcm  minora  fi  cum  prxccdcntis  foliis  comparentur :  caulis  illius 
duos  cubitos  cft  altus  &  digitmii  crafllis  &  rofliis ;  flos  cyanensvergensadrubcdinem,  qui 
enafciturefa;ftigiocaulis:  radixeftfurculofa.  Nafcitur  locis  planis  in  campeftribus  Mexico, 
quovistemporc,  Iiceta;ftatetantumfloreat:  propagatur  e  furculis  qui  prodcuntjuxta  cau- 
lem.  Decodum  trium  aut  quatuor  foliorum ,  cum  totidcm  filiqais  chiles ,  blande  cxpellitper 

Tedcs,  &  urinam,  omnimodos  humores  craflbs  &  frigidos :  Medici  barbari  (blent  idem  exhibe- 
repuerperis  aliquot  diebus  poft  partum ,  ad  corroborandimi  &  novum  vigorem  addendum. 
Vinumefoiiismedioafilsexprcflum,  prodeftafthmaticis  ,utiferunt.  Planta  qualitate  eft  fri- 
gida  &  lubiica.  '  '  .  . 

Tertia  fpccies  Metl  eftvalde  parva  &  admodumfpinofa&obfcuriflrnnevirens;  ejusfolia 
manducanturafla  j  funtqueiongegratiorapalatoquam  ciEtera';  Barbarivocant  Mcxcalmetl. 
Nafcitur  maxima copi^ in montanis  TepuJHan.  MexocotlhT^c  quoque  fpinofa planta ad fpecies 

Maguey  cft  rcfcrcnda ,  qux  fert  frudum  ex  acido  dulcem ,  fimilem  primis  (unde  ilii  nomen  in- 

ditam)  rotundum  &  quodammodo  parem frudui  quem in  America vocant Pinnam,  aliquan- 

do&majorcft,  plenusfucciedulis&gratifaporis:  folia  illius  funt  iimillz  Maguey  aut  aliquo 

.  modo  planra;  quce  ^cnpimMm ,  fpmofa ,  ruffa  & 

quafimarcida:  caulisprobc  rotundus  &  crafllis: 

radix  craffa  &  fibrofi :  pruna  funt  candida ,  fi- 

milia  glandibus ,  e  candido  vergentia  ad  rubc- 

dinem ,  telis  aut  tunicis  quibulxlam  cooperta, 

fub  quibus  latet  caro ,  ut  diximus ,  acido-dulcis, 

iA^oic pinnarum ,  plcnafemine  rotundo  &  du- 

ro :  quod  primo  album ,  mox  nigrefcit.  Nafci- 

turlocispctrofis  regionum  calidarum ,  uti  Te- 

pea  pulco.  Eft  frigida  &  ficca :  fruftus  contu/iis 

&  ore  circumgeftatus ,  curat  fiflTuras  e  calore. 

natas. 
Nequametl  quafi  dicas  plantam  quce  bibit  mel, 

edfpccicsMaguey ,  reliquis  fui  generis  plantis 

fimilis  forma  &  qualitatibus ,  pcregrina  &  rara: 

producit  autem  folia  paulo  crafliora  digito 

tranfvcrfo ,  ad  oras  afpera  ufque  ad  mucronem 

quiacutifllmus :  caulisillius  xquat  brachii  hu- 

mani  crafliticm,  cujus  faftigiimi  occupatfru- 

ftusoblongusfiguraexigui  pyriqui&:  caulem 

ambit pcr  omncs partes.  Nafcitur  in regionibus 

calidis. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  Non  dubito  quin  h?ec  fit 

illa  planta,  quam  in  PJiftoria  noftra  Americae 

dcfcripfi  lib.  xvii.  cap.vii.  Cujus  ibidemdedi- 

mus  Iconem,  quam  acccpcramus  ab  Amico 

rcducc cx infula  r^^.T^o.  AftirmabataUtcm  ille_  ^^ 

hanc plantam  femcftri fpacio  caulem  cmittere  interdum  triginta  palmoralttim ,  in  cujus  fum- 

mitatc  nafcuntur  fruaus,figura  pyris  haud  diflimilc.sjajunt  folia  illi^s  viccm  faponis  quam  opti- 

mc  expkrc.  Iconcm  hic  addo.  Rcpc- 


HisToR.    PlantarvmLiu,  n.  t^ 

Rcperiuntur  (inquitFr.  Ximenes)  &pluresrpcciesyI/4^«9',quarumnomina5Lnonnullas 
difFerentias  rccenfebimus  ,  nam  caetcra  tam  forma  quam  qualitatibus  conveniunt  cuni  prxce- 
dcntibus.  PrimamvocantyM'.voAroi!7//autMaguey  viridem;  fecundam  a  cinereo  colore  JVex- 
mctl:  tettiam  ^^«//Wi!f// feu  Maguey  montenfem ,  caule  oblongo  &  eralTo,  radicefibrofa, 
c^tterarcliquisfimilem:  qimnAm  Hua^^ic^ilmefi  cum  longis  acuicis  &  rubicundis  &  radici- 
bus  cjufdem  coloris :  quintam  Tepcametl  aut  Maguey  Tapayaxin  praicedenti  pcne  fimilcm: 
fextam  y/c^iwf//  autMagueycannarum,  cujus  radix  candida  eft  &  fpina;  roflse:  feptimam  vo- 
cantMagueynigramacolorc,  licetfpina&radicesenigro  vergant  ad  fulvum:  odavam  Xi- 
lometL  aut  Maguey  pilofam ,  cujus  fpina:  &  radices  funt  rubicundae :  atque  hxc  eft  omnium  ra- 
rifllma. 

7l^m£'A'f^///feuMagucymontana,  eademeftformacumMaguey,  nifi  quod  fpinre  illius 
funt  minores  &  tencriores.  Reftituit  hxc  planta  movendi  facultatem  membris  convUlfisaut 
aliquod  dctrimcntum  nervorum  paflis.  Nafciturlocis  petrofis  oc  montanis  regionum  calida- 
rumutTcpuztlan.  ^ 

Tlacmictt  alialpecicsMaguey  lutex,  hacc  accepit  nomen  a  magnitudine,  caetera  renquiis 
fpeciebus  limilis ,  tamforniAquam  qualitatibus;  particulariter  tamen  rcftituit  vires  &  vigo- 
rem  fieminis  debilitatis,  &  iis,  qui  vano  metu  terrentur :  aut  qute  fyncopcn  patiuntur. 

Teonietlkw  Magucy  divina^  inter  fpecies  Maguey  hxc  quoquc  planta  recenfctur,  quam 
vocant  Teomctljxd  cft,Dci  Magucy,ca;tera  praecedentibus  haud  dilTimilis  forma  &  facultatibusi 
radicclonga&iibrofi,  ipinis  liibtilibus ,  foliis  bipalniaribus.  Succus  illius  hauftus  aut  foras 
applicatuslanatfebricitantes.  Nafciturinregionibus  calidis  &  frigidis  ,  locis  cditis  &  planis. 
/•^//jfivcMagueyleniflima  Ipati  enimfonattenuem&fubtilem)  valdefimilis  eftMaguey, 
verum  folia  illius  funt  anguftiora ,  minora ,  tenuiora,  &  maximam  partcm  vergunt  ad  purpu- 
reumcolorcm:  radix  eft  grofla  &  fibrofa:  eftfpeciesplant3eequaP//^eximitur ,  nam  ex  hac 
tenuifllma &  elegantifllmafiuntfila ,  quae foeminse  Mexicana;  maximi faciunt &  ad varia  ope- 
ra  ufurpant.  ^ef^alichtli ,  quam  alii  vocant  Metlpita  aut  Maguey  deptta ,  oranino  videtur  re-^ 
ferendaadipeciesMaguey,  ficct  in  proceritatem  arboris  adoleiicat.  Radix  illius  eftcrafla& 
fibrofa ,  fenfimque  attenuatur.  Poliafuntlpinofa  fimiliaMaguey.  Vtuntur  hacplantaindige^ 
n.^c  ad  eadem  omnia ,  qua^Maguey,  nifi  quod  pannus  e  filis  hujustextusfubtilior  &  majoris 
prctii.  Nafciturinregionibus  fciiWidisutlJqMc  hula. 

Xolometl,  id  cft,  Maguey  cervi ,  eft  alia  fpe- 
cies  Maguey  ,  quje  agit  radicem  munitam 
tribus  veluti  orbiculis  conjundis,  cum  qui- 
bufdam  fibris  miniatis  •,  e  quibus  faliUnt  fo- 
lia.raris  &  rubris  fpinis  a  media  parte  ad  acu- 
men  obfita.  Succus  e  foUis  cxpreflTus  quan- 
titate  decem  unciarum  ,  lenit  dolores  to- 
tius  corporis  ,  prsfertim  )imdurarum;  rc- 
ftaurat  &  reftituitmovendifacultatem;  ve- 
rum  neceflTc  eft  corpus  diligenter  tegi  &  mu- 
niri  dum  haec  potio  ufurpatur.  Nafcitur  in 
Huexocingo  juxta  fontes  &  fcaturigines  a^ 
quarum. 

IvREPEBA  Brafilienfibus ;  planta fruti- 
cefcens ;  quae  in  quatUor  ,  quinque  aut  fex 
pedum  altitudinem  aflurgit;  caule  lignofo, 
eoque  ut  &  ramis  alba  lanugine  veftifis ,  nec 
non  raris  hinc  &  inde  fpinis.  Folia  fuo  quod- 
libctpediculo,  rotundo,  tereti,  craflb  &  hir- 
futo  infident ,  fpithamae  longitudine ,  infer- 
napartelanuginofum  inftar  foliorum  laco- 
beae  aut  Eleny ,  fuperna  viride :  funtque  pra;- 
terea  laciniata  &  quafi  e  feptem  triangulis 
compofita.  In  fummitatc  ramulorum  fert 
flofculos  umbellatim  quafi  congeftos,  ladlci 
coloris  cum  pauco  caeruleo  mixti ,  qui  exa- 
de  quinquangularem  ftellam  reptxfentant ,  conftantque  unico  folio  in  tot  triangula  efligiato 
&  quafi  divifo ;  in  medio  autem  quafi  quinquc  ftaminiila  ftant  ercfta. 

Folia  Jurepcbae  quae  nullos  habcnt  aculcos  ad  ulcera  crurum  fananda  vulgo  ufurpantur.  Eje 
&  altera  Inrepeha  brava,  idejl,jilvejlris ,  de  qm  alibi  dicinm  repcries . 

M  Geor- 


GeorgI    Mar.  cgravI 

IJE  PLANTARV 


L  I  B  E  R    T  E  R  T  I  V  S 


Jiii  agit  de 


IDUS. 


Capvt     Primvm. 

(iAroeira,  Ambaiha,  lanipaha. 

R  o  E  I  R  A  Lufitanis,  Lentircus  Latinis.  Arbor  foliis  Ibabiraba ,  fcdpaulo 
minoribus.  Ramimultosramulos,  circiterduosdigitos  longos  Iiabcnt ,  & 
in  iis  quinque  aut  feptcm  folia ,  bina  &  bina  oppofita ,  &  quintum  aut  fepti- 
mumin  extremitate :  ad  cujuflibct  autem  ramuli  exortum ,  brevior  eilra- 
mulus  circiterfefquidigitum  longus ,  plenus  flofculis  minimis ,  conftantibus 
quinque  foliolis  acutis ,  ex  albo  f ublutcis .  Flores  hos  fequitur  frudus,  nimi- 
rumquafiuva,  baccisplena,  magnitudine  piperis ,  initio  quidemviridibus, 

per  maturitatcm  autem  rubris :  fedrubedo  illa  in  folo  cortice  tenui,  quifponte  feabfolvit  & 

decidit  grano  excidente :  granum  autem  quod 

pellicula  continetur ,  rotundum  &  compreffum 

ac  oleaginofum  ,  odoris  jucundi  inftai^feniculi 

recentis  triti ,  &  in  fe  nucleum  parvum  lenta  cu- 

ticula  teftum  continens. 
Folia  recentia  trita  refinofum  fpirant  odorem, 

gratiorem  terebiiithina. 

Baccas  maturefcunt  menfe  Julio.    Convenit 

cumMollefiveLentifco  PeruvianaCar.  Clufu. 
Annotat  io. 
Fr.Ximenes.  Molle  Arbor  eftgrandis,  pulchra 

«Sc  ramofa :  rami  illius  funt  coloris  viridis  vergen- 

tis  ad  purpureum ;  folia  oleae  foliis  fimilia ,  fed 

anguftiora  &  teneriora ;  ferrataque ,  ad  utrum- 

que  ramuli  lams  velut  per  ordinem  difpofita. 
Flores  eleganter  candidi  &  racematim  pen- 

duli  ,  qui  quantocius  convertuntur  in  frudus. 

fimiles  oxyacanthfE  acinis ,  fed  paulo  majores  & 

ubi  maturuerint  clare  rubentes :  caro  illorum 

dulcis  cum  quadam  acrimonia ,  nucleus  admo- 

dum  durus  &  offeus.  Folia  &  frudus  redolent 

lcntifcum  &  illius  gummi ,  obtinentque  fapo- 

remquiadfaeniculum  accedit;  quare  forte  qui- 

bufdamLentifcilpeciesvidebitur ,  fedeft  arbor 

fui  generis.  Silveflris  eft  arbor ,  licet  jam  dudum 

a  multis  in  hortis  colatur.  facillime  enim  propa- 

gatur  five  e  femine  five  ftolonibus  &  in  quocun- 

qucfolo.  Exudatcertamlachrymam,  quae  non 

minus  quam  truncus  &  folia ,  redolet  Lentifcum.  Saporis  acris  &  fiiavis  cum  quadani  aniari- 

tudine  &  adftringendi  facultate:  calida  eft  &  ficca  pcne  in  tcrtio  gradu:nucleus  corroborat  ce- 

rebrum  &  ventriculum,  adftringit  alvum  :  ut  quidam  autumant,  lachryma prceftat  ufum  Terc- 

binthincc ;  &  fructus  Cardamomi :  movct  urinam ,  difcutit  flatus ,  ficcat  humorcs  fupcrfluos. 

Foiia 


HlSTOR.      PlANTARVM      Lib.      111.  9J 

Folia  mafticata  ftabiiiunt  gingivas  &  dentes :  fanant  vulnera ;  idcm  poflunt  &  fi-udus.  Haci/le. 
Ramulum  quem  fupra  damus  exprimendum  curaverat  Clar.  V.  Car.  Clufius  qui  videndus  in 
Curispofterioribus&alibi.  Meminit  &:  hujus  arboris  Petrus  de  Cieca.  Toto,  inquit,  hoc 
tra£tuconipiciunturmagnae&parva;arbores,  quas  Incolx  appellant  Aiolle-,  folia  habent  mi- 
nuta,  odorC  fasnicuU ,  cortice  adeo  commendato ,  ut  ejus  decodto  crurum  dolores  &  infla- 
tioncs  fumma  cum  utilitate  foveantur :  ex  ramuUs  fiunt  dentifcalpia  utiliflima.  Ex  hujus  fru- 
dudeco£loinaqua,  procodurxmodo,  fit  aut  vinum  five  potio  admodumbona,  autmel, 
aut  acctum :  tantoque  in  pretio  funt  hx  arbores  apud  Americanos ,  ut  quibufdam  locis  eas  fuis 
idolis  confecrcnt.  Adduntnonnulli  (inquit  Clufius)  ejusarboris  foliorumdecoftum  dolori- 
bus  e  frigida  caufa  ortis  auxilio  eflc :  iftius  vero  gummi ,  quod  mannx  modo  candidum  eft, 
lade  diflblutum ,  oculorum  caliginem  abftcrgere. 

Kn6\zm\x.sScGiircUalfum:  ArborMuIIi,  inquit  ,fpontenafciturincampis,  dat  fruftus  in 
racemis  longis  &  anguftis ,  qui  funt  granula  quaedam  rotunda :  foUa  funt  minnta  &  femper  vi- 
ridia:  granummaturumhabetinfuperficieparum  admodum  carnis,  fuavis  &  palato  gratae, 
reliquum  amaricat  egregie.  Conficiunt  ex  iis  potionem  confricando  blandeintcr  manusin 
aqua  calida ,  donec  dulcor  omnis  defricctur  5  cavendum  cnim  ab  amaro  quod  potum  corrum- 
pit.  Percolanthancaquam,  fervantque  aliquotdiesdonecfecesfubfideant:  potus  eft  limpi- 
dus,  gratiflfmius  atque  adeo  falubris ,  prefertim  illis  qui  affedibus  renum  aut  veficje  laborantj 
maxime  fi  potus  Maizy  adjiciatur.  Aqua  eadem  plenius  codta  veditur  in  optimum  mcl :  &  fo- 
Uexpofita,  additisneicioquibusrebus,  mpraeftansacetum. 

A  M  B  A I B  A  Brafilienfibus :  Arbor  hxc 
elegantem  nancifcitur  altitudinem  &  fere 
redam,  utplurimum  &  fine  ramis;  quae- 
dam  &  ramos  habent ,  (zd  in  fummitate 
tantum.  Cortex  exterior  fimiUs  ficui,  con- 
ftans  primo  corticetenui,  cinereo  &  fub 
eo  ,  craflb  ,  lento  ac  viridi :  lignum  ejus 
album  inftar  Betulie ,  verum  molle  &  quod 
facile  poteft  fcindf  Caudex  mediocris  craf- 
fitiei ,  &  totus  intus  cavus  a  radice  ad  fiim- 
mum  ufquc ,  &  cavitas  illa  per  interftitia  fe- 
midigiti  ubique  diftindla  eft  tranlverfali 
membrana,  in  cujus  medio  foramen  rotun- 
dum ,  magnitudine  pifi.  In  hac  cavitate  re- 
periuntur  femper  formicae  rubrjE ,  ipfa  co- 
loris  eft  hepatici.  Verfus  fummitatem  folia 
circumpofita  ut  in  Mamoeira  ,  quodUbet 
innitens  fuo  pediculo  fatis  craflb  ,  unam, 
duos  &  plures  pedes  longo ,  exterius  ruffo, 
interius  fpongiofo  :  ipfum  folium  latum, 
rotundmn ,  magnitudineintegrifoUi  char- 
tae  expanfi ,  aut  etiam  majus ,  in  noveni  aut 
decem  lacinias  f e£tum ,  quarum  ccntro  in- 
fixus  pedicuius ,  a  quo  per  fingulas  lacinias 
nervus  ruffus  tendit  per  longitudinem  & 
venae  emincntes  per  obliquum  :  fuperius 
funt  faturate  viridia  &  inferius  cinerea  &  vi- 
dentur  colorem  in  toto  habere  ,  qualeni 
fanguis  cum  aqua  mixtus ,  hifpida  ut  foUa 
ficus :  in  extremitate  laciniarum  linea  cine- 
rea  flint  fimbriata.  In  fummitate  arboris  ca- 
vitas  continet  meduUam  albam ,  fucculen- 
tam  &pinguem  ,  qua  Nigritae  vulnerafua 
feliciter  curant,  ut&foliis  junioribus,  &certefignaturahocmonftrat. 

Incrementumautemfumitarborhocmodo:  in  fummitate  arboris  cxiftit  tlicca  oblonga, 
foliacea ,  incana ,  quae  continet  in  fe  unum  folium ,  &  duos ,  tres  vcl  quatuor  minorcs  thccas. 
Exteriore  theca  fe  aperiente  arbor  folio  augetur  &  fenfim  fit  altior ,  folium  autem  hoc  in  theca 
adhuc  abfconditum  ,  orbis  menfalis  amplitudinem  habet  ,  cum  theca  natura  fua  aperitur; 
egregiecompUcatumreconditumjacet,  &quodjucundifllmum  fpeftaculum  ,  novum  illud 
folium  plane  incanum  eft  Uiferius  ac  dilute  viride ,  fupcrius  plane  rubrum  ut  aluta  prutcnica  & 

M  z  como- 


92  GeorgIMarcgravI 

eo  modo  fplendens.  Incentroautemfolii,  ubi  pediculus  infcritur ,  in  fuperiori  fuperficie  feu 
ftcllarubra,  eviridi  fubflavaconlpicitur,  nimirumquaficentrumomniumnervorum  dilute 
virentium  &  fubflavefcentium ,  qui  per  omnes  lacinias  fecundum  longitudinem  extcnduntur 
ExteriorethecaapertareliqujEminoresfucccffivefeaperiunt&fimilia  folia  exhibent.  Flores 
prodeunt  hoc  modo :  in  brevi  pediculo ,  ex  caudice  fuperiori ,  ubi  folia  ftant ,  enaTcuntur qua- 
tuorautquinque,  juxtafependentia ,  farciminum  inftar,  cylindracea  corpora,  fex,  fepteni 
aut  novem  digitos  longa ,  pollicem  humanum  crafla ,  intus  cava ,  &  conftantia  goffypio ,  mol- 
lia ,  exterius  autem  acinis  brunni  coloris  ut  flores  filiginis  noftratis  •,  his  decidentibus  acini  illi 
aut^entur,  ac fiunt coloris  (quem  AuBornon Ap^ofuit)  dentibus detrahuntur  ,  ac  commedun- 
tur.  Citoadmodumhsarboresineximiamaltitudinemafcendunt.  Plantavi  (eu  tranfplantavi 
unaminhortummeum,  vix  femipedem  longam  ac  tenellam menfe  Augufto  anni  1639.  & 
annuo  Ipacio  excrevit  in  decem  pedum  altitudinem  &  craflitiem  novem  digitorum. 

Ignem  fine  pyrite  &  chalybe  ita  eliciunt  Brafilienfes :  fruftum  ligni  aut  potius  radicis  hujus 
arboris  fumunt  exficcatum  ,  in  eo  faciunt  foraminulum ,  huic  immittunt  bacillum  faftigatum 
ex  duro  aliquo  ligno  &  quafi  terebrando  circumagunt,  pedibus  fruftum  illud  immotum  te- 
nentes,  acapplicantesfoliaficcaarborum  feu  goflypium,  fic  eliciunt  ignem  prout  Iibet& 
ubique  focum  pofllint  ftruere. 

Amhmtinga  fpecies  Ambaibje ,  arbor  eodem  modo  crefcens ,  &  fimilia  habens  folia ,  nifi 
quod  fupcrius  faturate ,  inferius  dilute  viridia  funt :  non  fert  frudum. 

I A  N  I  p  A  B  A  Brafilienfibus ,  feu  ut  ^ 
Lufitani  cfferunt  lenipapo  :  figura 
convenit  Fago ;  corticem  habetgry- 
feum  feu  canum  ;  Hgnum  fragile  & 
medullofum :  Rami  frondibus  veftiti 
oblongis  linguae  bubula:  figura ,  fed  in 
utraque  parte  faftigiata ,  fex ,  feptem, 
ofto  ,  aut  novem  juxta  fe  difpofita, 
unum  aut  etiam  fefquipedem  lon- 
ga ,  fuperius  fplendentia  ac  dilute  vi- 
rentia,  inferiusfaturatius  &  non  fplen- 
dentia.Floremfert  Narcifli  a:mulum, 
ejufdcm  magnitudinis,  quinque  foliis 
conftantem ,  deorfum  inclinatis  ,  al- 
bis ,  interius  unguibus  flavis :  in  nie- 
dio  ftamen  crafllufculum  flavum  & 
intcr  fingula  bina  folia  corniculum 
paUidum  ex  medio  floris  prodiens , 
deorfum  incurvatum  •,  odorem  Ca- 
ryophylli  Carthufianorum  ex  parte 
xmulatur. 

Fioret  Martio  &  Aprili. 

Truttus  eft  magnitudinc  mali  au- 
rantii  aut  etiam  ma;or,rotundus,  cor- 
tice  lento ,  cinereo ,  fub  quo  prmaum 
continet  carnem  folidam  ,  lentam, 
fuccLiIentam  ,  flavefcentem ,  faporis 
acidi  &  refrigcrantis  ,  vinofo-acidi, 
grati  odoris ,  ex  qua  vinum  exprimi- 
tur :  in  medio  cavitas  eft  repletafemi- 
nibus  ,  qux  molliori  pulpa  funt  citr 
cumdata  ejufdcm  faporis:feminis  gra- 
na  compreflTa ,  fuborbicularia  fere  utin  Mangaba ,  qux  una  comeduntur.  Immaturus  fru£lus 
concifus  &  cuti  aftricatus  tingit  colore  cx  nigro  fubca;rulefcenti ,  qui  nullo  modo  ablui  poteft, 
fed  poft  ofto  aut  novem  dies  fponte  evanefcit.  Lignum  feu  ramus  decerptus  eodcm  modo  tin- 
git.  Nafcitur  pafllm  in  filveftribus  locis ,  ad  flumen  S.  Francifci  haud  longc  a  fluvio  Mboacica, 
ubi  maximum  fruftum  fert  nec  ufquam  meliores  rcDeriuntur. 

Annotatio.  Hxc  Arbor  in  Nova  Hifpania  ippellatur  Xahiidi-^  de  qua  ita  Fr.  Xime- 
nes.  X^^W/ pulcherrima cft arbor ,  e cujusIignoel:gantes  haftas,  longas  juxta  &  robuftas 
folent  facere :  folia  fert  fimilia  fraxineis :  materies  illius  eft  gravis ,  pardi  coloris  vcrgentis  ad 
fulvum:  ediffrudum  fimilem  capitcllo  Papaveris ,  abfquc  coronatamcn:  quemmaturum 

non- 


H  I   S  T  O   R.       P  L  A   N  T  A  R  V  M       L  I  E.       III.  g^ 

nonniilii  nianducant.  Americani  aiitem  cxprimunt  ex  illo  tiquam,  qua  ctura  &  quandoquc 
totumcorpus  abluunt,  quando  prx  laflltudine  cai-o  flacccfcit,  ad  corrobotandum  illam  & 
uniendam:  nampropriailliusvisclladftnngere  atque  reftringere,  atquc  adeo  nio-ro  colorc 
tingere  :  Cutis  cnim  qux  abluta  fuerit  ifto  liquore  fenfim  tingitur  nigro  colore ,  quilionnuliis 
poft  quindecim  dics  fponte  evaneicit ;  imgues  auteni nunquani  colorem  mutant  nifi  cum  ipil 
rautantur.  Barbariinfympoliisfuis-&cumadbeliLmigerendum  domo  prolicifcuntur ,  folent 
fc  Iioc  liquore  inlicere  ut  terribiliores  hoftibus  videantur.  Fit  interdum  &  fraus  mulieribus  fi 
liquor  hic  cum  aqua  roiacea  aut  alia  milceatur ,  qua  faciem  abluuntj  &  fruftra  adhibentur  re- 
mcdia ,  quum  mora  qiiindccim  dierum  fit  toleranda.  Vide  qua:  diximus  in  Amcricce  delcri- 
ptionclib.  I.  cap.xi.  dcXaguaarboreexOviedo. 

Cap.     II. 

(tAraticu  Jpecies.  Acaiaiha, 

Raticv  Brafilienfibus :  Arbor  triplex eft ,  ^r/?//'<r« /-o;?^^ ,  Armctipnnd,  Araticuape, 
datur  ctiam  Aratku  do  mato,  id  eft,  filveftris. 

t^raticu  ponhe ,  Arbor  cft,  caudi- 
cis  &  ramorum  figura  ac  colore  cor- 
ticis  ut  malus  Aurantia;  fed  foliis, 
flore  &  fruclu  difFerens.  Folia  habet 
circiter  femipedem  longa ,  alternatim 
oppofita ,  elegantia ,  fuperius  fatura- 
te  viridia ,  craffa  &  ad  tadum  folida, 
peneduosdigitoslata,  linguiE  huma- 
n^Efigura,  &inextremitate  acumina- 
ta.  Hinc  inde  flos  provenit  niagiius, 
cgregius ,  magnitudine  fuperans  flo, 
rem  Fririllariae ,  totus  flavus ,  exterius 
compofitus  e  tribus  foliis  cordifor- 
mibus  ,  fefquidigitum  longis ,  &craf^ 
fis  iriftar  corticis  aurantii  mali,  eredtis, 
quce  in  fui  mcdio  continent  alia  tria 
minora  &  dimidiae  craflTiriei ,  quoruni 
quodlibet  femiglobum  excavatum  re- 
fert,  tria  autem  Iijcc  itacompofita&: 
extremitatibus  fibi  impofita  funt ,  ut 
globumintegruminteriuscavum,  &  * 
magnitudine  luglandis  referant :  glo- 
bus  hic  in  cavitate  fua  ftamen  habet 
globofum,  magnitudine  avellanje,  lu-, 
teum ,  &  in  flamine  apicem  parvulum 
rotundum :  funt  autem  &  ftamen  & 
apex  tuberculis  exiguis  luteis  prx-dita, 
quae  videntur  ut  pori  in  cutehOmini§ 
algentis. 

FIos ,  dico,  totus  flavus,  odoris  fiia- 
vis  fed  naufeabundi.  Floret  potifli- 
mum  menfibus  Septenibri,Oaobri  & 
Novembri.  FIos  deciduus ,  fingulis  enim  diebus  multi  fe  aperiunt  ,  &  poft  aliquot  horas 
fponte  decidunt ,  ftrepitum  excitantes  inter  cadcndum ,  quafi  aliquis  baculo  feriret  arborem, 
gravis  enim  eft  flos  &  grandis.  Florem  lequitur  fruft us  qui  maturatur  pra£:fertim  Deccmbri  & 
lanuario. 

Noneftautemedulisnififpontedecidat,  tunc  enim  inftar  pultis  eft  mollis;  eft  autemfi- 
gurse  turbinatx ,  quatuorautquinque  digitos  longus,  ubipediculo  adhaefit  feptcm  autodo 
digitoscrafTusinambitu:  externe  coloris  eft  ex  albo&viridi  mixti,  velplane  pallide  vircns, 
&  videtur  quafi  cutis  e  fquamis  compofita  eflet ,  ita  enim  lineis  viridibus  pallide  virentcsfqua- 
mx  delineatae  funt  &  quxlibet  harum  fquamarum  habet  tuberculum  in  medio  exiguum  •,  fuf- 
cum ,  ita  ut  nucem  pineam  fere  repra:fentet.  Mollis  eft  dum  fponte  decidir ,  ita  ut  inftar  cafei 
vcterisputrididigitisdecorricaripoffit.  Continet  carnem  five  pulpam  fubflavam  quce  quafi 

M  3  expy- 


94  GeokoIMarCgravI 

expyramidibusvideturcompofita*,  filamentis  quibufdam  intermixta&multis  nucleisfeufe- 
minibus.  Pulpaodorenonmalerefertmaflrampanisfcrmentatam,  cuialiquid  mcllis  admix- 
tum:  faporisexdulcifubacidi  &iubacriseft,  mihiingrati,  fcd  odor  gratus.  Eo  loco  ubipe- 
diculoinfedit  fruaus,  durioris  carnis  corpus ,  fuppofitorii  figura,  infecontinet,  quod  fe.or- 
fim  extrahi  potefl: ,  quod  comeditur  &  pro  lautifllma  buccella  ofFcrtur  principaliori  in  nienfa. 
Semina  frudusfunt  ovalis  figura: ,  comprefla ,  magnitudine  fabse ,  glabra  ac  dura ,  colons  fla- 
vefcentis,  fplendentis:  quodIibetpellicuIaalbaobdu£tum;  intus  efl:nucleusalbus.dur^fub- 
ftantise,  fapore  nonmale  referens  radiccm  Heleny,  itaenimindulci  amarefcit. 

FoUaAraticucommunisigneadufta  &  cum  oleo  apoftemati  impofitamaturarefaciunt, 
aperiunt  &  optime  fanant. 

Annotatio.  Haud  male  convenit  cum  Guanabano  arbore,  quam  Oviedus  lib. viii. 
cap.  1 7.  ita  defcribit :  Gmmbanm  procera  eft  arbor  &  formofa ,  folia  ejus  Medicx  mali ,  quam 
Limoneram  vocant,  virenti:  fruftu  pulcherrimo,  mediocris  .Melonis  magnitudine  ,  qui  ta- 
men  interdum  in  capitis  infantis  craflltudinem  excrefcit.  Cortex  huic  fruftui  viridis  &  qui  cer- 
tisquibufdamfquamisdiftinftusvidetur,  ut  ftrobylus ,  lenioribus  tamen,  neque  ita  tumcnti- 
bus,  quandoquidemtotuscortextenuisnequecrafliorquaminpyris.  Caro  candidifllma,  fa- 
porifque  delicatifljmi ,  qux  facile  in  ore  inftar  crcmoris  ladis  diflTolvitur.  Per  ejuscarnem 
iparfafuntfeminamagna,  cucurbitarum  feminibus  aliquanto  majora  &  nigricantia.  Frigidus 
efthicfruaus&perffftusutilis.  Nametfiquis  integrum  Guanabanum  devoret,  nulluminde 
fentiet  nocumentum.  Infirmaeftlignimateries.  Hac  Oviedm. 

Araticupana ,  in  arborem  excrefcit  haud  grandem ,  ramis  Araticu  ponhe  fimilibus ,  fed  fo- 
lia  nonnihil  diffcrunt  &  longe  funt  minora ,  tresautquatuor  digitos  longa,  fefquidigitum  la- 
ta,  figura  ut  folia  noftratis  pyri.  Flosejufdem  figurse  &  totidem  foliis  conftans  quot  Araricu 
ponhc;  fedminoreft  &  in  totumlnteus,  fcd  omnia  fex  folia  ad  internam  partemfanguinei 
funt  coloris,  cxtera  in  totum  lutei ;  nimirum  ungues  habent  fanguincos.  Florem  fcquitur  fru- 
ftus  figura  &  confiftentia  fimilis  priori ,  per  maturitatem  flavus  (alias  viridis)  fed  minor ,  pul- 
pam  continens  auream ,  odoris  ut  cafeus  putridus  &  multos  nucleos  habens  ex  flavo  albican-. 
tes,  ejufdemcum  priori  magnitudinis.  Fruduspropter  frigidam  fuamqualitatemeftvene- 
natus.  Profunde  autem  radices  agit  hacc  arbor ,  amplas ,  craflriflfuTias ,  longas ,  ligno  levi inftar 
Suberis,  ex  quibus  clypei  formantur,leves  enimfunt  necfagittje  aut  gladiorumi£tuspenetrare 
poflunt. 

Semen  Araticn  afe  figura  &  magnitudine  convenit  cum  Ponhe  femine ,  colore  tantum  dif- 
ferens ;  eftenim  coloris  obfcure  brunni. 

\_Araticu,  do  mato  excrefcit  ut  Pana  &  talia  fert  foUa.  Plores  credo  differre,fed nihilcerti  aufim 
ajftrmare  quia  AnBor  hic  lacunam  reliquit. 

Fert  fru£tus  congcftos,obIongos,  cxpx  junioris  oblongae  figura,  virides,qui  interius  finguli 
duohabentfeminaamygdalsEfigura&niagnitudine,  at  in  una  extremitate  acutiora ,  coioris 
coracini,  iplendentia,  inquibusnucleus. 

A  c  A  I A  I B  A  &  Acaimha  Brafilienfibus ,  cujus  frudus  Acaiti  &c  vulgo  Caju  appellatur  ,  af- 
fiirgit  in  Fagi  altitudinem  &  late  fe  Ipargit  multis  ramis ,  etiam  humi ;.  Folia  illius  funt  egregia, 
lata,  verfiis  pcdiculum  faftigiata ,  antcrioriparteromnda,  nervo  &  infignibus  venis  prjedita. 
Flofculos  fert  umbellatim ,  ofto ,  novem,  decemjuxtafepofitos,  &in  una  umbellaadcen- 
tumufquec.on)unftos:  cumprimumerumpuntfuntcandidi,  deinde  obducuntur  incarnatis 
ftriis,  odoris  fuavifllmi ,  inftar  LiUiconvallium:  quiUbet  conftat  quinque  foliolis  anguftis, 
acurainatis ,  deorfum  incarnatis  ut  in  flore  Aurantix ,  in  mcdio  autem  habet  ftaminulum 
unicum  cum  parvo  capitello.  Poft  florem  primo  prodit  caftanea  renis  figura  ( cujus icop^em  %-i- 
dere  eH  in  defcriptione  Americ£)  qua  incrementum  capiente  inter  illam  &  pediculum  paulatim 
cxcrcfcit  pomum  oblongum ,  ovale  aut  etiam  rotundum,  quod  maturum  conftat  carne  /pon- 
giofa ,  fibrofa  ac  Icnta  &  abundat  fucco  dulci  acido  adftringcnte :  extcrius  autem  cutis  ejus  fla- 
vefcit  vel  partim  rufefcit ,  vel  etiam  tota  eft  ruffa  vel  rubra :  in  quibufdam  enim  arboribus  fru- 
ftusrubercft&rotundus&cxterisacidior:  inquibufdam  oblongus  &  flavus ;  inquibufdam 
rotundus  &  flavus :  fuccus  autem  admodum  maculat  linteamina  ferrugineo  colore ,  qui  elui 
nonpotcftdonecarboresiterumfloreant.  Caftanea,  utdixi,  rcnisovilU  figuramhabet,  te- 
ftacorticccinerco,  craflTo  &  intus  (pongiofo ,  qui  olcum  in  fe  continet  acre  &  mordicans, 
itautcutictiamleviter  illitum  ignismodourat ,  &  fi  quis  incautus  dcntibus  comminuat  ita 
labia  &  linguam  exurit  ut  magno  dolorc  afficiantur :  nucleus  quoque  rcnis  figuram  habct ,  al- 
bus,  cuticulaflavavcftitus,  qux  fcparanda :  optime  fipit  toftus&antcccIUtlongecaftancas. 
Pofl unt  aliquot  annis  incorrupti  confcrvari:  uruntur  ignc  ut  olcum  in  corticc  abfumatur;  hinc 
mallco  contunduntur  &  nuclci  eximuntur  &  comcduntur.  BrafiUcnlcs  majoris  ficiunt  ca- 
ftaneam  ad  cibum  quam pomum ;  cx  pomo  autem  cxprimunt  vinum :  contundunt  quippe  in 

morta- 


HisTOR.     PlantarVm     L  i  b.     III,  ^j 

momuiolignco&pcrcolantliquorcm,  vel  etiam  folis  manibus  exprimunt ,  finuntque  fub- 


fidere :  reccns  hic  liquor  albicat  inftar  ladis ,  poft  aliquot  dies  fit  pallidior :  (aporis  eft  adftriri» 
gentis ,  fortis  &  inebrians.  Repofitus  vcro  fcmeftri  fpacio  degenerat  in  acctmTi ,  vinofo  fapo- 
re  in  aceto  adliuc  perceptibili.  Florcre  incipit  circa  finem  menfis  Augufti,  maxime  autem  flo- 
l-et  Septembri ,  &  liinc  flagrantiflimum  fpirat  odorem  per  filvas  &  campos .  Quando  multum 
pluit  mcnfe  A  ugufto  &  Septembri ,  pereunt  flores  &  pauci  firuftus  nafcuntur ,  ut  faftum  anno 
cId  Id  cxl.  Novembri  &  Decembri,imo  &  Januario  adhuc  floret:  Decembri  &  Januario  ma» 


xima  eft  copia  fruftuum  maturorunl :  Pluviofis  menfibus  triftes  funt  ha;  arbores  a(pe£l:u  j  tunc 
cnim  folia  flava,rutila  &  pallida  fiunt,  &  maximam  partem  decidunt,novis  fubnafcentibus:qua: 
in  quibufdam  arboribus  clcgantis  ex  brunno  ruffifunt  coloris ,  afpeftu  grata  •,  hinc  laetc  viridia 
evadunt.  Arbor  hxc  vulnerata  fundit  gummi  pcllucidum ,  confiftentia  &  colore plane  fimile 
optimo  gummi  Arabico,in  cujus  locum  &fubftituitur.  Brafilienfes  annos  aetatisfuae  per  cafta- 
ncas  Caju  computant,  fingulis  annis  unam  recondentes.  Caftaneamautem  vocant  Acaffmcayu 
&  Acajmi^iumahoera.  Ex  Ligno  varia  fiunt ,  eft  enimdurum:  ufurpaturinftrudurafcapha- 
rum  majorum  quas  chalupu  vocant ,  ad  fuftentacula  illa  curva  qua;  bafis  fcaphs  funt. 

NonfinguIisannis3Equceximiusproventushu)Usfrud:us,  nam  interdum  certx  plilvia:  ca- 
dunt ,  qu32  caftaneas  purgant  de  flore  &  vocantur  a  Brafilienfibus  Acajuacmpracoha. 

Cap. 


96  GborcIMarcgrayI 

C   A   P.      I  I  I. 

Caa-opia.  Mmidubiguacu ,  Jeu  l^inhones.  Caaguacuha.  Iperoha. 

CA  A  -  o  ?  I A  Brafilienfibus ,  Arbor  efl  haud  magna  •,  cortice  •  cincreo  rufefccnti ,  ftriis 
brunnis:  lignolentO;  in  multos  ramos  fe /pargens.  Foliahabet  folida,  inferiusexviridi 
quafi  rufefcentia  ,  fuperius 
dilute  viridia  &  /plendentia. 
Florum  illius  in  umbellis 
congeftorum  exordia  funt 
globuii  brunni,  magnitudine 
lentis ,  qui  fuccedente  tem- 
pore  protrudunt  flores,quin- 
que  foliolis  conftantes ,  ex 
viridi  flavefcentes,  interius 
tomento  albo  veftitos  &  fta- 
minibus  fubtilibus  luteis  re- 
fcrtos.  Floribus  fuccedunt 
baccx,  primo  virides ,  cerafi 
magnitudine,rotundx,moIIi 
cortice  tedae,qu3E  diflede  ex 
cortice  fuo  liquoris  aliquid 
cleganter  flavi  exfudant ,  in- 
tra  corticem  autem  contine- 
turpulpa  alba ,  conftans  me- 
ris  cylindris ,  juxta  fe  pofitis, 
qui  invicem  adhxrent.  In  ex- 
tremitate  ramorum  qui  flo- 
res  fermit ,  femper  duo  fo- 
lia  acuminata  brunni  coloris 
compafta  funt  &  quafi  femi- 
glutinata  &  haftam  feu  vcna- 
bulum  figura  referunt :  qux 
decerpta  e  pediculofuccum 
emittunt  croceum. 

Floret  potiffimum  menfi- 
bus  Novembri  &  Decembri: 
lanuario  &  Februario  matu- 
ra: funt baccae.  Si  cortexhujusarborismcdiusincidatur,  praifertimquandoincipitflorcre,& 
linquatur  per  unum  atque  alterum  diem,  ex  fudat  lachrymam  croceo-rubram  quae  coagulatur, 
initio mollis ,  fed fenfim indurefcit.  Convcnit  colore  &  confiftentia cum  Guttajemi&pur- 
gateodemmodo  atque  diflblvitur,  eft  rufHoris  paulo  coloris,  crocei  fere  &  tingit  colore 
aureopauIofatiu'atius:diflblviturinfpirituvini.  LufitanivocantCt^w^A/fr^. 

M  V  N  D  v  B I G  V  A  c  V  Brafilienfibus,  P/^^o»^ ^  Lufi- 
tanis,  mihi  Nux  cathartica,  Arbor  eft  in  Ficus  magnitu- 
dincm  &  figuram  excrefcens,Iigno  molli  &  fragili.  Fo- 
liahabetcircaramosinordinate  pofita,  quodlibetfuo 
pediculofemipcdemlongo  infiftens:  funtque  viridia , 
ad  ta£lum  moUia,  foliis  Ficus  aliquo  modo  fimiUa,  fed 
non  ita  profunde  feda ,  verum  fubrotunda  &  anterius 
quafiin  tres  angulos  definentia.  Lignum  &foIiafun- 
duntelafteo  aquofumfuccum.  Flofculos  fert  copio- 
fos  raccmatim  ,  parvos,  quinque  foliis  conftantes  viri- 
dibus  antcrius,  deorfum  mcurvatis,  in  medio  flavis  fta- 
minulis,  qux  decangularcm  ftcUam  rcferunt,  fubdulcis 
odoris.  Sequitur  hosfrudus  turbinatx  figurx  feuin- 
ftar  juglandis  mediocris  6c  cjufdemmagnitudinis  ,pri- 
mo  viridis,  mox  flavus  ,  ubi  plcnc  maturuit  fufcus  fivc 

•nigcr ;  finditui-  fpontc  in  trcs  partcs ,  quamvis  fex paitibus  conftet ;  in  quolibet frudu fimt trcs 
iiuclcimagnitudinc  nuclcorum  dadylorum,  in  tribus  concaracrationibus  diftinfti,  corticc 

nigro. 


HlSTOR.      PtANTARVM      LlB.      III.  97 

nigro,  corticis  caftaiiea:  craffitie ,  &  in  extremitate  funt  maculcE  albx :  ipfe  nucleus  amygdali-e 
figura  &  magnitudine ,  albus  inftar  cuticulx  ovi ,  exterius  etiam  peliicula  albaobduaus ,  dul- 
cis  laporis  inftar  amygdalx .  Validc  purgant  tres  aut  quatuor  nuclci  comefti  &  quidem  nimis, 
fipelliculainteriornonreparetur;  ideo  femper  adimenda.  Arborfacile  tranfplantatur :  nam 
ramus  decifus  &  terrce  infixus  aliam  arborem  progenerat ;  ideo  adfcpes  vivas  faciendas  circum 
liortos  ufurpatur ,  nam  cito  crclcunt  &  frudus  ferunt. 

Annotatio.  Hjec  Arbor  in  Nova  Hilpania a Mexicanis vocatur  ^mhayehuachtli j 
quam  Fr.  Ximenes  ita  defcribit. 

Arbor ,  inquit ,  qua; fcrt pineas  nuces  purgatrices ,  eft mcdiocris magnitudinis ,  foliis  gran- 
dibus  inftar  Lappa; ,  quafi  rotundis  &  angulatis :  frudus  penc  fimifis  eft  nucibus  communibus, 
continenstresnucesexiguas,  fuisfeptis  &  cavitatibus  divifas,  valde  fimiles  pineis  nucibus 
forma&medulla:  verum  facultatibus  multum  diverfis  prxditx,  nam  fingulari  virtute  eva- 
cuant  fupcrne  &  inferne  omnes  humores ,  praecipue  craflbs  &  lentos :  quare potifiimum  ufur- 
pantur  in  morbis  inveteratis :  quinque  aut feptem  numero ,  &  nefcio  quo  myfterio  aut  quam 
ob  caufam ,  etiam  novem :  nonnihil  autem  ante  torrendse  funt ,  ut  lenius  operentur ,  deinde 
frangendx  &  in  vino  aut  aqua  macerandx:  funt  caJids  natura&pingucs.  Nafcitur  arborin 
regionibus  calidis  ut  Tepeapulco  &  alibi.  Hac  ilic^. 


Quum  autem  e  Brafilia  noftra  accepiflem  fru£tus  integros  &  bene  maturos ,  eos  ad  vivum 
delineandos  curavi  uti  hic  exhibentur.  Dedi  autem  operam  ut  integra  &  vivens  planta  huc 
transferretur ,  fed  negligentia  nautarum  in  itinere  exaruit;  pervencrunttamenadmefolia& 
flofculi  exficcati :  folia  conveniunt  cum  defcriptione  Audtoris  noftri  •,  flofculi  ita  contrafti 
erant  ut forma  dignofci non  poffet.  Scribebat  autem  Amicus  qui  plantam  mittebat :  Plantam 
hanc  ubi  a  radice  duos  aut  tres  pedes  afccnderit,  nifi  putatione  corrigatur  fe  inftar  fruticis 
fpargereinramosnequeinaltumieattollere:  corticem  Stolonum  &  minorum  arborumefle 
quidem  viridem  &  glabrum ■,  adultiorum  vero  arborum  efle  fcabrum  &  fiflum :  folia  confu- 
fim  &  confertim  ramis  adnafci ,  fuperiori  quidcm  parte  intenfe ,  inferiore  palUde  virentia , 
utraquel3evia&  minime  villofa,  &quinqueutplurimumvenisdiftinaa:  Florem  emergere  e 
fummitate  Stolonum ,  exiguum  &  coloris  herbacei,  conftantemfexfoliolis  &inmedio  ali- 
quot  ftaminibus  itideni  virentibus.  Licet  autcm  ilores  confertim  &  interdum  quadraginta-aut: 
quinquaginta  numero  prodeant ,  tamen  raro  fupra  duos  aut  tres  frudus  producere.  Radix 
craflTa  eft  &  pene  inftar  Bryoni^e ,  verum  lignofa  &  reda  defcendens  in  terram  :  in  adultioribus 
arboribusinterdumadquatuor&plurespalmos.  Porro  fi-udus  in  Brafifia  raro  fupratresnu- 
cleos  fimul  exhibent :  ut  mirum  videri  poflit  in  Nova  Hifpania  ad  novem  exhiberi ,  nifi  vis 
eorum  plurimum  toftura  illa  corrigatur.  Ex  omnibus  autem  qux  Auftores  hi  produnt  liquido 
patet  cum  fumma  cautione  exhibendum  efle  hoc  purgans  medicamentum,  &  fummam  efle  ha^ 
bendam  rationem  aetatis  &  virium  illorum  quibus  datur. 

Caagvacviba BrafiUenfibus :  Arbor parva ,  eredo caudice aflurgens ,  haud craflb ta- 
men  &  fine  ramis ;  fuperius  autem  ingentibus  veftitur  foliis  copiofis ,  fefquipedemlongis ,  plus 
quam  pedem  latis ,  cuminfignibusvenis ,  adtadummollibus&hirfutis,  /uperne  viridioribus 
quam  inferne.  Florcs  fert  parvos  umbcllatim  congeftos ,  floribus  Tiliae  fimiles  ,-  albos ,  quin- 
que  foliis  conftantes  &  in  medio  habentes  umbelicum  luteum ,  odorem  quoque  florum  TiUze. 
Cortex  arboris  cinereus ,  Ugnum  fragUe.  Fruftus  maturus  eft  niger ,  qui  ab  avibus  comeditur. 

Iperoba  Brafilienfibus :  Arborcorticecinereo  &  Dund:uUs  albis  variegato :  Folia  fert 
/crafllufcuiafcre  fimUia  foliis  Trcmula:  noftratis ,  cx  viriai  cinerei  coloris ,  in  quolibet  pedicu- 
lo  duosauttres  digitos  longo,  tria  more  phafeolorum  appofita.  Ligniim  arboris  albumin- 
ftarBetulK,  advariautile.  , 


N 


Cap. 


9» 


GeorgI     Marcgr  A  V  I 
C  A  r.     IV. 


^auia.Ickariha  cujmYeJinayocatur  Icica.  Ibira.  Andira  Ibiariha.^h(hua. 

TA  p  I  A  Brafilienfibus :  Arboi:  hsec  in  Fagi  aut  Quercus  altitudinem  afl  urgit :  cortice  liEvi, 
cinereo  5  &  multos  habet  ramds :  folia  autem  in  quolibet  pediculo  tria  fibi  oppofita ,  Ix- 
via,  fplendentia,  fuperne  faturatius, 
inferius  dilutius  virentia ,  quatuor 
autfex  digitoslonga.  In  extremita- 
tibus  ramorum  oftodecim ,  vigin- 
ti ,  triginta  aut  plurcs  pediculi  funt 
cerafini,  in  quibus  fingulis  flos  con- 
ftans.quatuor  foliolis  albis,  digi- 
tum  loiigis ,  quodlibct  habet  fuum 
petiolum,  digitum  ferc  longum, 
figura  ferri  venabuli  &  nervum  fe- 
cundum  longitudinem  ac  venulas 
obliquas  vircfcentes ,  utfolia  alicu- 
jus  arboris ,  &  cum  his  alternatim 
pofita^quatuor  foliola  breviavire- 
fcentia-,  inter  omniahxc  enafcun- 
tur  Staminula  multa  fubruffa  circi- 
ter  fefquidigitum  longa :  in  medio 
deniquc  horum  erumpit  pediculus 
duosautfemidigitumlongus.  Fru-  ^ 
ftum  fert  rotundum ,  magnitudine 
mediocris  pomi ,  qui  quando  ma- 
turuit  flavus  infl:ar  aurantii ,  ac  cor- 
ticem  illi  jequalem  habens :  interius 
autem  plenus  efl:  lapillis  duris  ma- 
gnitudine  feminis  ccraforum ,  ob- 
longis ,  flavis  •,  &  nucleum  conti- 
nentibus  album.  Circalapidesau- 
tem  eft  pulpa  alba ,  mollis ,  dulcis, 
feporis  ac  naufeabundi  odoris.Edu- 
lis  cftfruftus.  Lignumhujusarbo- 
ris  fragile,  medulla  alba  Sambucina, 
Folia  hujus  arboris  contufa  excel- 
lentifllmum  funtremedium  contra 
malimi hic perfamiiiare quod vocant Bkhos ^ecu,  Ci exterius applicentur. 

IcicARiBA  Brafilienfibus , 
cujusrefina  vocatur  Icica:  Arbor 
cft  alta ,  caudice  haud  ita  craffo , 
cortice  glabro  &  gryfeo.  Crefcit 
fere  ad  modum  Fagi.  Folia  fcrt  in 
ramuIis,duo  femper  fibi  oppofita, 
<5c  tertium  folitarium  in  finc ,  qui- 
damramufi  habent  fex,  bina  fibi 
oppofita,  &  duo  in  fine ,  interdum 
duo  vel  tria  paria  in  uno  ramulo 
oppofita  &  unum  in  fine :  pyri  fo- 
liis  fimilia,tres  digitos  Ionga,ante- 
rius  acuminata ,  inftar  pergameni 
crafla ,  Lxte  viridia ,  fplendentia , 
nervo  fccundum  longitudincm  & 
venis  obliquc  difcurrcntibus.  In 
ramisubiramuli  foliorum  oriun- 
tur ,  proveniunt  copiofi  flofculi , 
raccmatim  feu  vcrticillatim  con- 
gcfti,  planc  parvuIi,quatuor  folio- 

lis  vi- 


I 


H  I  ser  O  R.      P  L  A  N  T  A  R  V  M      L  1  B.      1 1 1.  99 

lisviridibusconftantes,  ftcllulje  figura:  foliola  autemillaviridiain  ambitu  alba  lincola  flint 
circumdata ,  «Sc  in  medio  floris  lunt  aliquotilaminula  flavcfccntia.  Poft  florcm  fcquitur  fru- 
cids  ,  maguitudinc  6c  flgura  olivic  ,  coloris  mali  grann,ti ,  habens  intus  pulpam  odorifcram ,  ut. 
cll  lachryma  arboris.  Cortcx  quippe  vulncratus  una  noftc  fundit  rclinam  odoratiffimam , 
odoris  inftar  Atftthi  rcccntis  contuli ,  qus  poftridic  coUigi  potcft ,  Lufitani  vocant  Almecc- 
gvi^?/,  id  cft ,  Maftichen.  Corticcmcxtcriorcmnonincifum  li  manumulccaspaululum,  mo.x 
jnfigncm  ipargit  odorcm.  Rcfina  conliflcntiam  habctmanna;,  colorisex  viridi  pallide  fla- 
vclccntis,  ac  commodc  traftari  manibus  potcft  •.  infignis  cftad  vulnera  capitis  &  ad  omnia 
quiE  gummi  Elcmi  ufarpatur. 

Annotatio.  Eadem  arbor  aut  valdc  fimilis  dcfcribitur  a  Fr.  Ximcnc.  Hmt7z.iL\nchit!^ 
inquit,  quam  alii  vocant  v^?i'f//-//M;« ,  cftarbor  mcdiocris,  limilisilliqua:  fert  Liquidambar, 
truncum  habct  Ixvcm  &  rcdum,  exteriorc  parte  obfcurc  virentem  ,  interiori  candidum ;  fron- 
des  ferratas  &  acutas ,  fimilcs  bafilico :  flofculos  pallidos  ad  oram  flavefccntcs  •,  fapore  juxta  & 
odorcfimilcs  Anctho&iifdem  viribus  poUentes:  cfiicaciiE  quoque  majoris  &  nonnihilad- 
ftringcntcs.  Nafciturlccis  calidioribus  CuernavaCiE ,  e  ramuiculis  tcrrx inditis ,  facihpropa- 
gine.  Calida  cft  &  ficca  quafi  in  tertio  gradu :  folia  illius  confricata  &  cmplaftri  modo  appli- 
catapelluntrigores&frigorafcbrium.  Corticum  dccodum  provocat  urinam  &  fudorem: 
aperit  oppilationcs :  fanatquartanam:  movet  menfcs:  corroborat  cor:  diflblvit  tumores& 
apoftcmata ,  toflit  cruditates ,  juvat  ventriculum :  &  vapor  decodi  curat  morfus  fcorpionum. 
Ex  hac  arbore  exfudat  refina  qucedam  (five  gummi)  odorifera ,  divcrfi  tamen  ab  illa  qus  cma- 
nat  ex  arbore  in  Florida  nafcente,  quse  foeniculum  rcdolet  atque  ab  Hi/panis  ufurpatur  iub  no- 
niine  Saflafras .  H<tcille. 

AflicrturhjecrefinaeNovaHiipaniamagnacopia,  atquc  etiam  ad  eundcm  modimi  colli- 
gitur  in  Brafiiia ,  jucundi odoris. 

I B I R  A  Erafilicnfibus  \  Arbor  Bctulx  figura  crefcens  \  corticc  fufco  &  pundlulis  albis  nota-^ 

to :  ligno  lcnto,  &  cortic,e  tenuif- 
fimo.  In  ramis  ramulos  alterna- 
tim  pofitos  habet,&  novem  foU^ 
itidcm  oppofita ,  tjres  circiter  di- 
gitos  longa,  angafta ,  acuminataj 
figura  foliorum  SaUcis ,  fuperne 
faturate  viridia,  glabra,  fplenden- 
tia ,  inferne  cinerea  &  moUibus 
piUs  cinereis  quafi  lanugine  tc- 
£ta :  quae  ftantia  in  arbore  dcor- 
fum  fe  incUnant.  Flores  fert  al- 
bos ,  fex  oblongis  foUis  conftan- 
tes ,  odoratos ,  ad  fingula  paria 
folioriunbinos.  Frudus  eftova- 
lis,  &magnitudineavellana::  fa- 
poris  aromatici  ac  acrisquiloco 
piperis  in  cibis  ufurpatur  ficca- 
tus  &  in  pulverem  redaftus.  Ha- 
bet  enim  infignem  vimaromati- 
cam ,  nec  ita  acris  efl-  iit  Pimcnta. 
Cortex  arboris  detradus  loco 
funium  ufurpatur ,  cft  cnim  len- 
tifllmus.  Ex  eodem  ctiam  fiuat 
funiculi  fulfurarii  ad  fclopeta  cx- 
plodcnda  neccflaru.  Quando  dc* 
trahitur  albus  cft ,  feparato  exte- 
riori  fufco,  &  ftatim  fit  rufefcens 
quadrantchorae. 

Floretmenfe  Februario. 
Annotatio.  Hjec  arboir 
vidcturefl^e  cadcm  cum  illaNO' 
vae  Hi/paniie ,  quam  Fr.  Ximcncs 
ita  defcribit :  lCtde  hmyopatli  eft  arbor  frondibus  Limonis ,  inferiori  parte  candidis  &  villofis, 
fuperiori  incUnantibus  ad  nigrum.  Fert  flores  candidos  &  minutos :  frudumque  exiguum ,  ro- 
tundum ,  odoratum  &  acfis  laporis ,  quique  eundejm  faporem  obtinet  cum  caryophiUis ,  ita 


j  Qo  GeorgI     MarcgravIO 

ut  illorum  vicem  fupplere ,  fi  opus  fit ,  poflent ,  non  folumin  cibis  fed  &  medicamentis :  cor- 
tices  trunci  minus  calcfaciunt ,  licct  nonnihil  amaricent :  minime  autem  folia,  licct  odore  pa- 
rum  difterant  a  corticibus.  Cortcx  contufus  &  quantitate  duarum  dragmarum  hauftus  fertur 
efle  infisne  remeduim  adverfus  fanminolentas  alvi  dejediones.  Nafcitur  in  collibus  Huit  lan- 
go.  Hiccille. 

■  Andira  Ibiariba  Brafilienfibus ; ' Angelim  vulgo  Lufitanis :  Arbor  efl:  cujtis  tamen 
caudicem ,  ramos  ,folia  &flores  Au£ior  non  defcribtt.  Fr udum  fert  figura  )  uglandis ,  ovi  gallina- 
cei  mao-nitudine ,  &  corticeejufinodiviridi ,  qui  uno  latere  quafi  futuram  monfl:rat:  cortex 
diflcdus  maonum  nucleum  ex  albo  flavefccntem  continet ,  non  edulemfed  venenoftim. 

Lic^num  arboris  ufurpatur  ad  varias  res  faciendasinaedibus.  Ferze  admodum  pinguefcunt 
efuhu)usfru£tus.  Iconemhujus  arborisdabit  D.  Guilhelmus  Pifo,  &  plura  de  illius  facul- 
tatibus. 

N H  v  A  Brafilicnfibus ;  Arbor alta ,  cortice  gryfeo ,  fupcrius  in multos  ramos  contortos  fcu 
nodofos  expanfa.  Inramis  habct  ramulos  alternatim  oppofitos  uti  &  foliainramuUsoppo- 
fita  ac  unicum  in  extremitate  (nimirum  in  quolibet  duo  aut  tria  paria  foliorum  &  quintum 
vel  feptimumfolitarium  )  oblonga ,  fiapernc  faturate  viridia ,  inferne  dilutiora  &  nervo  ac  ve- 
nis  obliquis  confpicua ,  brevi  pediculo  infiftentia.  Floremproducit,  quem  tamen  Au5ior  mn 
defignat ;  Frudum  fert  globuli  luforii  magnitudine,  rotundum,  albefcentem ,  brevipetiolo  in- 
nitentem ,  cuticula  pallida ,  carne  alba ,  faporis  fubamari :  intus  autem  habet  lapidem  durum, 
oblongum,  fufcefcentem :  maturus  decidit,  colligitur  &  comeditur. 


C  A  P.      V. 

Cehiptra,  labotupha,  letaiha.  Iharee.  Ihiraptanga.  Camacari. 

^aco  caatm^a. 

E  B  I  p  I R  A  Brafilienfibus ;  Arbor  eft  grandis  &  ramofa ,  qua;  lignum  habet  durum ,  ad- 

'  fpedu  fere  fimile  fagino ,  ex 
quo  rotce  machinarum  &  curruum 
fabricantur:  cortice  gryfeo  cum 
flifco  mixto.  In  ramis  habet  ramu- 
los  alternatim  fibi  oppofitos,  inter- 
vallo  femipedis  fere ,  in  quibus  al- 
ternatiiTi  vel  etiam  direfte  fibi  op- 
ponuntur  foliaparva,  duos  digitos 
circiter  longa ,  &  duas  tcrtias  par- 
tes  digiti  lata ,  ubi  latiflima ,  figura 
fimilia  foliis  Buxi ,  fuperne  fatura- 
te  viridia ,  &  fplendentia ,  infcrne 
quafi  cinerefcentia ,  nervo  fecun- 
dum  longitudinem,  &  venis  minu- 
tifllmis  reliquis  prsdita.FIores  fert 
copiofiflimos ,  in  quolibet  ramulo 
quindecim,  viginti  &  plures ,  fuo 
quoflibet  pediculo  brevi  infiden- 
tes,  magnitudine  floruni  pomo- 
rum ,  aut  paulo  majores ,  quinque 
foliis  conftantes  quse  prodcunt  ex 
nigro  calice  illique  infident.  Duo 
folia  floris  majora  funt  &  propc 
haec  ofto  aut  novem  parvula  fta- 
mina  alba  apicibus  nigricantibus. 
Iloris  foliis  dccidcntibus  nafcitur 
e  mcdio  filiquula ,  ex  viridi  fubfla- 
vefcens ,  in  qua  fcmcn  continetur. 
Foliola  floris  omnia  funt  corruga- 
ta  ut  pannus  Goflypinus  Lufitanus. 
Color  illorCi  dilutc  ccErukus  cum 
albo ;  (lipcrius  floris  folium  prope 
caliccm  maculam  habet  riifefccntcm ,  &  cll:  inodoriis. 

Arbor 


HlSTOR.     Plantarvm     Lib.     III. 
Arbor  Ista  quando  floret ,  nimirum  menfibus  O^tobri  &  Novembri. 


%oi 


J  A  B  o  T A  p  I T  A  Brafiiicnfibus.  Arbor  cortice  gryfeo ,  inxquali ,  ligno  molli  &  lento :  Fert 

foiia  pyri  foliis  quodammodo  limilia ,, 
alternatim  oppofita,  dilute  viridia;  &  in 
certis  ramulis  copiofos  flofculos  race-. 
matim  congeftos ,  pediculo  fuo  inni- 
¥^*^Si  (JW^^^*  ^^^ '  *l^^i"^^^e  foliolis  conftantcs  flavis 

V    s^  ^i/>%^n^  &  ftaminulo  craflb  luteo,  figura  floruni 

lCeyri ,  &  odoris  fuavioris  quam  illi. 
Fruftus  quoque  provenit  racematim : 
nimirum  in  quolibet  pediculo  bacca  • 
magnitudine  nuclei  cerafini ,  conica  fei 
revelquafitriangularis;  cuilibetautem 
^  '     _^/^  baccae,  ali3eduae,tres,quatuor,quinque 

infidentfinepediculis  jOvales ,  ejuidem 
cuminferioremagnitudinis,  omnes  coloris  nigri ,  ut  myrtilli  noftrates,  &  eodem  modo  tin- 
gentes ,  carent  acinis ,  &  funt faporis  adftringentis.  Floret  Decembri  &  Januarii  initio ,  matu^ 
ratfruaum  Martio  &  Aprili. 

J  E  T  A I B  A  Brafilienfibus ,  Arbor  cujus  &  frudus  ab  ipfis  vocatur  lefala.  Caiidicem ,  folix 

^  jiores  non  invenio  ab  AuBore 
nojiro  defcriptos  :  Ex  icone  tamen. 
folia  cognofcipoffunt. 

Frudlum  fert  in  filiquis ,  qua- 
tuor  aut  quinque  digitos  longis, 
duos  latis,  comprcflis ,  quodam- 
modo  duris,  coloris  faturate  epa-i 
tici  &  fplendentis .  Frafta  filiqua 
feu  malleo  contufa  continet  in, 
fe  fubftantiam  farinaceam ,  fila- 
mentofam,  pallide  fubincarna^ 
tam,  ta£tu  molliflimam,  referen-i 
tem  farinam  filigineam  levitei; 
humedatam ,  quxquc  pultefce^ 
reincepit,  faporis  alioquin  fari- 
nacei  &  fubdulcis.  Huic  autcm, 
fubftantiae  tres  aut  quatuor  lapi-^, 
des  ,  magnitudine  daftylorum 
funt  involuti ,  figurae  ovalis ,  fed 
in  duobus  lateribus  comprefll , 
duri,glabri,  coloris  caftanei:  Pul- 
pa  comeditur  cruda,  eftque  fapO'^ 
ris  haud  contemnendi. 

Haec  arbor  dat  refinam  odori- 
feram ;  quam  Brafilienfes  vocani; 
letica  cica ,  Lufitani  vero  Anme, 
quia  fimiiis  &  Animse  quae  ex  In- 
dia  Occidentali  afirrtur. 

Lignum  ejus  valde  durum  u- 
furpatur  ad  trabes  asdificiorum 
atque  axes  machinarum. 

Plura  de  hac  arbore  &  R.efina 
dida  invenies  a  D.  VVilhelmo 
Pifone,  cui & hseclcon debetur. 
I B 1 R  A  E  E  Brafilienfibus ;  Arbor  cortice  gryfeo ,  glabro :  folia  habet inordinate  pofita ,  lae- 
te  viridia ,  fimilia  foliis  cerafi  noftratis  acidae ,  fed  non  ferrata.  Reliqua  apud Auctoremnofirum 
/^/^-^/^r^^i^/iJ^r^fedhancutjunquedefcripfi,  AmericUb.  xv,cap.9.  fub nomine -ff/x^o w ex  Joan, 
Lerio.  Cortexeft,  inquit,  femidigitali  craflitudine,  fapore  gratus  praefertim  recenter  detra- 
ctus,  SpeciesGuajaciquantumacccpi  a  duobus  Pharmacopeis  qui  nobifcum  mare  tranficr^ 
rant.  Eaque  barbari  utuntur  adverfus  luem  veneream. 

Ibirapitanga  Brafilicnfibus ,  Lufitanis  Tao  Brafil :  Arbor  fatis  alta ,  cortice  fufco , 

N  3  brevi- 


I 


loz  GeorgIMarcgravI 

brcvibus  fpinis  armato :  ramis  alternatim  oppoiltis ,  inquibus&ramuliitidcmopporiti,  uti 

&  folia  ad  eundcm  modum  5  insqua- 

lia  nimirum  paria  in  quolibct  ramulo  5 

circitcr  digitum  longa,  figura  Buxi  fo  - 

liisfimilia,  crailiufcula ,  iaturatc  viri- 

dia ,  fplciidentia ,  ilnc  pctiolis  ramulis 

innitcntia  &  quidcm  non  extremitate 

qujE  medio  folii  re/pondet,  fed  vcrfas 

alterutrum  latus.  Hinc  inde  etiam  in 

ramis  prodcunt  ramuli ,  fefquidigitum 

&  amplius  longi ,  multis  floribus  quafi 

in  unum  congeftis  onufti,  pediculis  &- 

midigitum  longis  infiftentes ,  quinquc 

foliolis  conftantcs,  quatuor  vulgariter 

cavis  &quinto  repando,quodrubruni 

&  in  cxtrcmitatc  fua  flavum ,  reliqua 

flava,  duo  repanda  proxima  ungues 

habent  rubros;  in  medio  ftaminula  fla- 

vo-pallida,apicibusflavefcentibus.  O- 

doris  ejufdem ,  at  fragrantioris ,  ciijus 

Liiium  convallium.  Scquuntur  flores 

filiqux' ,  oblongse ,  duorum  circiter  di- 

gitorum ,  plane  comprclTx ,  extcrius 

aculc:tiE  ,  obfcure  iuCcx  ,  nihil  in  fe 

contincntcs.  FloretDccembri.  Circa 

Alagoa  &  alibi  frequcns. 

Ai^NOT  ATio.  Fr.Ximenes.Vhn- 
taquara  vocant  Cuhuraqmm,  Mcxicani  ^uammochld  hmf^^cfuahuitl ,  Hifpani  autem  i??"^/;' 
cft  frutexfpinofus,  agens  radices  candidas  &  furculofas:  e  quibus  prodcunttrunci  extcrius  ver- 
gentes  ad  colorem  rolTum,  interius  fiturate  rubcntes ,  contorti  5  &  plcni  foliis  pene  figura  cbr- 
dis,  cummulfisvenulis,  quas  orbiculatimdifcurruntamediofoliorumadoras.  Nafcitur  in 
rcgionibus  frigidis,  planis,  atque  montuofis Mechoacan :  ubi  &:  aliae  dv\x  e jus  repcriuntur  fpe- 
cies,  (:\nz.mmuv\:imvoc^nt Pif^guaquam ,  altcynm  lacmm.  Eft  fapore adftringenti ,  frigida& 
ficca:  tinguntilliusligno  verumcolorem  coccineum:  decoftum illius  primo  fitfulvum,  & 
mox rubrum ;  Et  fi  addas  alumen  tam elegantis  coloris  fit  ut  minium  a^quet.  Lignum  eft  fri- 
gidum ,  mitigatfcbres ,  reftringit  &  corroborat. 

C  A  M  A  c  A  R I  Brafillenfibus :  Arbor  alta ,  caudice  tamcn  haud  craflTo ,  plerumque  rc£to, 
corticc  gryfco :  folia  fert  alternatim  appofita ,  longa&laurinishaud  abfimilia,  fuperiixs  fatu- 
rate  viridia  atque  fplendentia ,  inferius  dilutoria. 

Arboris  hujus  eortice  incifo ,  effluit  lachryma  liquida ,  valde  glutinofa ,  paulum  mfefcens, 
nullius  odoris  manifefti.  Vtuntur  ea  adverfus vermiculos  pcdum ,  illinendo.  Lignum  arboris 
flavefcit,  &  ciftx,  quibus  faccharum  imponitur,  ex  illo  conficiuntur. 

Paco  caatinga  Brafilienfibus ,  Arbor ,  {cujiis nec caudicem jtecfolia fiecfiores ab AuEto' 
re  Aefcriftos  itiz/eni.)  Fruftus  fert  in  uvam  congeftos ,  novem  aut  decem  digitos  longam ,  ma- 
gnitudine  cerafi  filveftris ,  nigri  coloris ,  &  nucleo  cerafino ,  adftringcntis  faporis  5  a  columbis 
avide  devoratur ,  ab  hominibus  non :  ufurpantur  ad  tingendum  colore  cceruleo :  pofllint  au- 
tem  baccx  ficcari  &  diu  confervari. 

Annotatio.  Videri polTet eadem arbor  cum illa quam Er. Ximcnes appellat  Guayaba- 
r/iw?,  &inInfuIaHifpanioladiciH«^^wwfcribit5  verum  ambigo  quia  illius  fruftum  eduleni 
facit;  noftcrhunc  ab  hominibus  edi  negat ,  cum  Oviedus  teftetur,  fruQui  tam  grandia  efle 
ofla,  ut  parum  admodum  edulis  carnis  habeat,  ficri  poteft  ut  fruftus  Paco  Caatinga  edulis  qui- 
dem  fit  non  tamen  appetatur  ab  hominibus  ob  caufam  illam.  Vide  qus  in  Defcript.  America: 
dc  Guayabara  diximus. 

Cat.     VL 

<i5\4amaoeira  mas  &-  foemina.   Vrucuri  Iha, 

MAmaoe  I  RA  Brafilicnfibus;  vulgo  Papay,  cujus  frudum  Lufitani  vocant  Mamao  i 
figura ,  quiaMamma; inftar pcndct  in arborc :  Dux cjus reperiuntur Ipecies ,  Mas &  foe- 
mina.  Masubiqucin  filvisobvia,  foemina  haudita  frcqucns,  &  in  hortis  tantumabundat. 

Mas 


t 


HlSTOR.     Plantarvm     Li 


B, 


"o.o 


ni.  103 

Mas  aflurgit in altitudinem  viginti &  pliiruni  pcdum 5  in ambitu craflitie  circiter duorum pe- 

dum.  Cortex  cinereus  j  fatis  l?evis ,  &  juglandini 
nemulus ,  in  fummitate  autem  ubi  folia  circum- 
flant,  aliquantulum  ruffiis.  Folia  autem  ubique 
erumpunt  circa  caudiccm ,  fcd  a  terra  ad  medie- 
tatem  altitudinis  fl:atim  abfcinduntur  in  juniori- 
bus,  reliqua  medietas  ufque  ad  fummum  foliis  ve- 
fl:ita  relinquitur.  Quodlibct  foliimi  infidet  fuo 
pediculo  rotundo ,  cavo ,  rufefcenti ,  fatis  craflb, 
fere  direde  a  caudice  extenfo ,  furfum  quoque  & 
deorfum  vergenti,  unirni,  duos,  atque  ctiam  duos 
l&femispedes  longo.  Folium  autem  quafi  cen- 
tro  fuo  infidet  pediculo ,  orbiculare ,  pedcm  la- 
tum ,  fed  in  fex  vel  feptem  lacinias  diflTedum  5  <5c 
^qucelibet  lacinia  iterum  feptem  habet  incifuras , 
'itaut  eleganterfint  diflefta  5c  Ijeteviridia.  Infi- 
milibus  pediculis  provenit  &  flosrtalis  autem  ma- 
jor  pediculus  difpefcitur  in  plures  ramulos,  in  qui- 
busmultifloresoblongi,  fuobrevi  pediculoinfi- 
fl:entes ,  quinque  foliis  incurvatis  conftantes ,  co- 
loris  pallide  flavi ,  quafi  e  cera  eflTent  fafti ;  in  me- 
diortatftamenpallide  flavum.  Flos.  inodorus  & 
decidit ,  raro  fuccedente  frudu  ,  nifi  arbor  fit 
tran^Iantata  &  duorum  auttriuni  annorum.  Fal- 
fum  porro  mares  non  ferre  frudum ,  uti  &  foemi- 
nam  non  ferrc  frudum  nifi  mas  adftet ,  contra- 
rium  enim  me  multiplex  experientia  docuit :  fru- 
ftus  vero  maris  quando  nafcitur  pediculo  illo  lon- 
go  pendulus  eft  deorfum  verfus,  figura  fimilis  fru- 
dui  foeminjE ,  fed  plerumque  minor  &  exterius 
ftriatus  quafi  pepo ,  nimirum  quinque  ftriis  fecundum  longitudinem ,  &  quinqueminuspro- 
flindis  alternatim  pofitis ,  ita  ut  non  male  referat  marfupium ,  quale  foeminje  geftant  in  Miiliia. 
Interius  carnem  &femina  habct  ut  foemina ,  fed  non  ita  flavam  aut  bonam.  Immaturi  frudus 
copiofe  ladeum  fuccum  de  fe  fundunt.  Lignum  arboris  fragile  &  molle ,  turgetque  eodem  la- 
deo  fucco ,  ingrati  &  acerbi  faporis. 

aJMamaoeira  foemina  fimilis  mari  caudice  &  foliis ,  fedutplurimummajoribusjnequepe- 

diculi  foliorum  funt  rufti,  fcd  viridcs.  Fiores  fert  non  in  pe- 
diculislongis,  fedadipfum  caudicem,  ubipediculifolio- 
rum  inferuntur.  FIos  eft  magnitudinc  floris  Gladioli ,  con- 
ftans  quinque  foliis  flavis,  fupra  duos  digitos  longis,  vix  ter- 
tiam  pattem  digiti  latis,  inftar  ligulse  anguftis,  ha;c  deorfum 
retrorfum  contorta ,  quafi  e  cera  fada  elTentj  in  medio  fta- 
menovale,  pallideflavum,magnitudinenucleipruni,  cui 
infidct  corona  egregia,  flava,  figurae  fere  ut  illud  gcnus  ftin- 
gorum  quod  Zeigenhart  vocant.  Flos  dulcem  odorcm  fun- 
dit  inftar  Lilii  convallium ,  fed  non  ita  fortem.  E  medio 
cujuflibctflorisnafcitur  frudus;  ncc  folia  floris  decidunt 
ante  quam  frudus  juglandis  magnitudinem  habeat,mancn- 
te  quoque  ad  tempus  ftamine  floris  in  umbelico  frudus.  Frudus  ita  caudici  adnati  ad  exortum 
pediculorum  foliorum ,  referunt  mammas ,  unde  nomen  meruerunt  apud  Lufitanos :  maa;ni- 
tudinem  acquirit  pyri  cotonei  aut  vulgaris  melonis ,  &  ejufdcm  figura: :  immaturus  eft  viridis 
&  incifus  exfudat  lac :  maturus  cx  viridi  flavus ,  carne  lutea  inftar  melonum ,  &  cortex  codem 
modo  feparatur  &  frudus  dividitur ,  quiinmediopulpxcopiofahabet  grana,  unusnimirum 
frudus  viginti  aut  triginta  fupra  centum  &  plura ,  ovalis  figura:,  magnitudine  coriandri ,  in  fu- 
perficie  rugofa,  fufca,  nucleo  intus  albo :  faporis  funt  hxc  grana  cjufdem  cum  Nafturtio  aqua- 
tico  noftrate ,  includunturque  pelliculx tenui ,  fplendcnti ;  qure  detrahenda  eft ,  fi quis/cmina 
velit  fcrvare.  Pulpaeadcmeft  quxmeIonumcoIore&  fapore,  fcd  infcrior.  Frudus  crudus 
edipoteft,fedutplurimumfolusautcumcarnibuscoquitur:  non  magni  autem  fitobabun- 
dantiam.  Si  quis  frudum  immaturum  deccrptum  abfcondat  in  arcna  fub  dio  ftarim  maturcfcit 
&  fit flavus.  Arbor  toto  anno  frudibus  onufta  ccrnitur ,  &  femper  etiam  florct.  Ex  quolibet 

feminc 


104  GeorgIMarcgravI 

femine  anniio  fpatio  habetur  arbor  frudJifera :  nulla  autem  durat  ultra  quatuor  annos.  Signum 
prognofticonmortis  eft ,  quod  cacumen  ejus  fponte  corrumpatur ,  illam  enim  corruptionem 
fequitur  totalis  interitus.  Raro  reperitur  arbor  habens  plus  quam  unum  aut  alterum  ramum, 
maximaparscaret  ramis ,  atqueitafpeciofioresfunt. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  Fr.  Ximenes.  Papaya  eft  arbor  mediocris ,  qu3E  fert  folia  grandia  &  fimi- 
liaficulncis,  cum  quibufdam  angulis -j  fruftum  magnum  &  crafliufculum ,  grati  quidemfa- 
poris,  fednonfatisprobinutrimcnti.  Efruftu  antequam  maturuerit  falit  quidam  Uquoruti- 
liffimus  contra  impetiginem:  faccus  autemqui  ematuro  exprimitur,  mitigat  dolores  ven- 
tris,  Nafcitur in  Infula  Hifpaniola  &  regionibus  calidis  Novx  Hifpanae ,  uti  Cuernavaca,  Tla- 
quiltenango  &  Yoatepec.  E  fruftu  adhuc  immaturo  folent  conficere  confervam ,  quae  mirifi- 
cetemperatimmodicumcorporisseftum,  &recreatcor:  cujusreiftepe  experimentum  cepi 
in  noftro  Hofpitali  Guaftepec.  Hm  ille.  Accepi  L  quodamamico  qui  aliquandiu  vixeratin  In- 
fula  Tabago  ubi  hxc  planta  frequens ,  ut  plurimum  uno  anno  adolefcere  &  fru£tus  ferre :  aflur- 
gere  autem  ad  altitudinem  quindecim  &  non  raro  viginti  palmorum ,  craflitudine  pcne  hu- 
mana :  caudicem  autemillius  efle  fpongiofum  &  moUiorem ,  fine  ramis ,  tantumque  in  fum- 
mitate  foliis  efle  coronatum ;  fruftusenafciexipfocaudiceorbiculares  ,  fapore  valde  fimiles 
meloni,  &  intus  refertos  granulis  nigris  fapore  finapi :  credi  deniqueleniteralvumlaxarej  & 
fruftum  interdum  pendere  quindecim  libras. 

Vrvcvri  I b a  Brafilienfibus :  Palmselpccieseftperomniadadylo  fimilis ,  excepta ma- 
gnitudine,  &quodfoIia  non  fintfpinofa.  FIos  utLocara:  Eruftus  (qui&Urucurivocatur) 
fertracematimutPindoba:  quilibct  autem  habet  magnitudinem  pruni ,  lutea  cuticula  &  pul- 
paluteafilarnentofaconftans  pauca,  dulci:  intus  continet  lapidem  durum,  inquonucleus 
candidus,  edulis :  quilibet  frudlus  infidet  cupulse  fquamofa;.  Ex  cortice  nuclei  applicato  tu- 
bulo  fit  inftrumentuni  ad  peti  fumum  hauriendum. 

Exligno  hujusarboriscaefo&contufo  (namfilamentofumplaneeft)  fit  fine  aliaoperafa- 
rina,  quam  vocant /"/rr/)?^^  ^(?/'/ro  Lufitani  &  Brafiiienfes  Urucuri-vi  qua  utuntur  in  defedu 
Farinhae  de  Mandioca ,  &  eft  coloris  rufefcentis.  Rami  hujus  arboris  feu  folia  ferviunt  ad  te- 
gendas  cafas  &  advinciendum ,  funt  enimlenta,  ideoque  magno  ufui  funt  itinerantibus.  Ex 
fruftu  fit  oleum  uti  e  frudu  Pindoba. 

In  ipfa  arbore  nafcitur  polypodium,  Caraguata,quae  aquam  praebet  ad  bibendum.vocatur  a 
Brafilienfibus  rm<«/« ,  quam  defcripfi  inter  Herbas. 

C  X  p.     V  11. 

Guayaha.  Araca-iha.   (jonandima. 

^Uayaba:  Belgis  <J5|iana0t-p0tWM ,  ob  nucleos  quos  continet  &  ruborem  pulpse. 
Arbor  in  Malus  figuram  excrefcit  &  in  plurimos  fe  diffundit  ramos.  Cortex  illius  Isevis 
eft,  pallidus,  inftar  corticis  Aceris.  Folia  fert  bina  fibi  oppofita  in  breviffimis  pediculis ,  qux 
prcedita  funt  nervo  &  venis  parallelis  lunaribus  oblique  difcurrentibus  &  valde  confpicuis ;  ad 
taaum  dura ,  foliis  Fagi  feu  redius  Hanenbuche  noftratis  quodam  modo  fimilia ;  inferius  au- 
tem  venx  protuberant ,  fuperius  profunds  funt ,  &  quafi  rugofa  apparcnt  folia.  Eft  autem 
quodlibet  folium  fuperius  pallide  viride  &  fplendens  quodammodo ,  inferius  non  fplcndens ; 
duos  vel  tres  digitos  longum ,  unum  vcl  fefquidigitum  latum.  In  exortu  porro  binorum  folio- 
rum,  aliuspediculusbreviorenafcitur  qui  florem  fert  magnitudine  floris  Cotonei,  quinque 
foliis  albis  conftantem ,  acinmediomultaftaminula  viUofa  alba  habentcm ,  figura  criftje  pa- 
vonum.  Florcm  fequitur  frudus ,  magnitudine  &  figura  pomi  noftratis ,  oblongiufculus  pau- 
lo,  corticc  parum  rugofo  ac  cum  maturuit  ex  viridi  flavefcente :  pulpa  quafi  fanguinejuxtaii-T 
albo-pallido ,  continetque  multos  lapides  granatorum  aut  mefpilorum  inftar ,  qui  una  come- 
duntur ,  funt  enim  parvi ,  gratiquc  faporis  frudtus.  TripUccm  autem  habet  fiporem  &  tot  di- 
verfas  etiam  facultates :  namcummaturusquidem,  nontamenflavefcensnecmollis,  hinc/a- 
poriseftauftcriufcuU,  adftringentifque :  quando  flavus  quidem  eft ,  non  tamen  moIUs  plane , 
tum  benc  fapit  &  medioe  naturze  cft ,  imo  hinc  optimus  tam  crudus  quam  codus :  quando  dc- 
niqucplcncflavus&mollis,  tuncodorcm  &faporemhabct  dulccminftar  frudusrubilda;!, 
ac  comcftus  movct  alvum,  nec  ita  falubris  eft  fi  paulo  largius  fumatur ,  nam  &  tunc  in  ipfb  vcr- 
mcs  gencrantur  &  facillimc  corrumpitur.  Radix  hujus  arboris  quinquc  aut  fcx  ulnarum  lon- 
gitudincm  fxpc  fupcrat ,  cxtcrius  cuticula  ruffa  inftar  avcllanx  prxdita ,  intcrius  tota  alba ,  f iic- 
culcnta  ac  fubdulcis.  Hxc  in aqua cofta  ac  pota mirificc  mcdctur  dyfcntcria;. 

Haec  arbor  non  cft  naturalis  hujus  terrae ,  fed  aliunde  cx  Amcrica  fcptcntrionali  &  Pcru 
traduda.  Nam  primo  unica  fuit  allata,  dcin  avcs  comedcrunt  frudus ,  &  cumcxcremcntis 

grana 


HisTOR.    Plantarvm    Lib.     II  r.  105 

gi-ana  frudiis  reddidcrunt ,  ex  quibus  multa:  natjc  &  in  infinitum  audje  arbores ,  ut  jam  nullum 
plantarium  inveniatur  ubi  non  exftet. 

Annotatio.  Fr.  Ximenes.  Xalxocofl  {qunm 'mdis,cnx  Infulx  Hifpaniolx  vocabant 
Guaydbo,  cft  arbor  grandis,  &  ab  Hiipanis  fimiliter  vocatur  Guajabo.  Tres  illius  rcpcriuntur  fpe- 
cies;  deunahicnonagemus:  reliquarum  priraa  cft  foliis  aurantioe,  fcd  minoribus  &  villofis; 
floribus  candidis ,  frudu  rotundo  &  pleno  granuUs  inftar  ficuum,  unde  ilU  nomen  natum  quod 
fonat  frudum  arenofum :  foUa  funt  acida,  adftringentia  &  valde  odorata,  (anant  fcabiem,  &  fo- 
lent  ilUs  uti  in  baUicis :  cortex  eft  frigidus  &  ficcus  &  valde  aftringens ;  decoftum  UUus  difcutit 
inflaturas  crurum  &  fanat  plagas  fiftulofas ;  furditati  quoque  voUint  mederi  &  ventris  dolores 
toUcre,  propter  facukates  quafdam  occultas  quxin  iUo  obfervantur.  Fruftus  eftcaUdus& 
ficcuSjprxcipue  pars  ejus  exterior  qua;  foUda.nam  interior  tenera  eft  5c  caloris  moderati,  redo- 
lens  qucdammodo  cimices ,  nihilo  tamen  minus  menfis  infertur  &  a  pUirimis  cum  voUiptate 
guftatur ,  Ucet  non  omnibus  ex  arquo  conveniat.  Sunt  qui  concoftionem  adjuvare  dicant  & 
ventricuUim  calefacere,  e  caufa  frigida  languidum .  Secunda  Ipecies  fert frudus  longe  majores 
neque  tam  malc  olentes ,  itaque  dcUcatiores  cenfcntur :  foUaiUius  funt  vircntia  inftar  Auran- 
nx.  Nafcuntur locis  caUdis,  montofis atque planis,  prcEcipue in  Cucrnavaca &  toto  Marchio- 
natu ,  ubi  paflim  obvis  funt.  EfoUisutriufquefitfyrupus  utiUflTmius  advcrfus  alvi  fluxum,  & 
tam  efficax  quam  rolarum  ficcarum ;  componitur  hoc  modo :  Sumunt  foliorum  fex  libras  & 
probe  contufa  macerant  pcr  noftcm  in  duodecim  quartillis  aqua: ,  dcin  ad  ignem  tertiam  par- 
tcmexcoquunt&percolant,  additifque  lex  libris  optimi  facchari ,  eoufque  coquunt  donec 
confiftentiam  fyrupi  acquirat ,  de  quotantum  fumitur  quantmTi  opus  eftpro  ratione  cegro- 
rum.  Hdc  ille.  Oviedus  lib.  vi  1 1 .  cap.  1 9..hanc  plantam  ita  dcfcribit.  Eft arbor  grandis ,  fo- 
liis  aurantije ,  led  rarioribus  ramis  &  magis  fparfis ,  frondibus  quoque  haud  ita  virentibus ,  for- 
maque  magis  accedcntibus  ad  Lauri  foiia ,  nifi  quod  latiora  fint ,  crafliora,  &  venis  magis  tur- 
gidis.  Dua;  funt  fpecies ,  fcd  utraque  fert  frudlus  inftar  pomorum ,  alios  oblongos,  aiioscar- 
ne  rubra  ,  aiios  candida ,  omnes  cortice  viridi  aut  flavo  ubi  piene  maturuerint :  verum  quia 
maturi  fapore  funt  ingratiore  &  vermibus  obnoxii ,  ut  plurimum  virides  carpuntur :  intus  funt 
foUdi,  in  quatuor  partes  veluti  cUvifi ,  quibus  &  granula  qu^dam  duriflTima  continentur :  in  fa- 

ftigio  habet  fruftus  coronam  fo- 
lioruni  miiiutorum  quje  faciic 
excidunt.  Meminit  &  Gomara  «5c 
Monardes  apud  Clufium.  Ico- 
nem  ab  Hifpano  acceptam  edidi 
in  Hiftor.  Americx  Ub.  v.  cap.  3 . 
accepi  demde  ramuium  cum  fo- 
liis&fruftibus ,  verumimmatu- 
ris :  &  dcprehendi  foUa  bene  ex- 
prcfla  &  dcfcripta  abOviedo:  fru- 
dus  autem  coronas  Iiabebant,fed 
foUoia  jam  exciderant ,  neq;  fru- 
£tuum  fubftantiam  potui  digno- 
fcere,quia  erant  pcnitus  ficcati  & 
contradi. 

Araca  Iba  Brafilienfibus: 
cujus  fru£tus  appeliatur  Araca- 
gmcu-^  hxcarborfrmiliseft  Gua- 
yabo  figiira ,  cortice  atquc  Ugno: 
ied  foiia  differunt :  c^tit&  tamen  ah 
AuUiore  nojlro  defcripta  non  tnve^ 
ni ,  fed  ex  Icone  agnofci  foffmtt, 
Frudum  fert  mediocris  mali  ma- 
gnitudine  ,  rotundum ,  quando 
maturuit  viridem  ,  &  fuperne 
umbeUcuni  obtiiientem,carnem 
liabct  albam ,  odore ,  fapore  & 
fubftantia  carni  Aracamiri  fimi- 
iem  :  in  medio  autem  continet 
multos  lapidcs  niole  piforum 
minorum ,  obrotundos ,  paulu- 
lum  conipreflbs  ,  ex  albo  fub- 
flavos  &  duros  utiiuclcicerafo- 
O  rum, 


106  GeorgIMarcgravI 

rum,intus  habentes  nucleum  album:  adhaerent  hi  lapidcs  carni  per  multa  filamenta  tenuiffima. 

Specics  altera  cujus  frudus  vocatur  Araca-miri  fupra  defcripta  eft  intcr  frutices. 

GoNANDiMA  Brafilienfibus :  Alta & procera eft arbor ,  forbo aucuparijE ex parte fimilis, 
cortice  cinereo ,  caudice  in  multos  ramos  difperfo.  Lignum  illius  incifum  fundit  defelu- 
teum  fuccum ,  qui  fponte  effluit  ac  poftea  indurefcit ,  ita  ut  inftar  picis  fit  fragilis ,  nullius  odo- 
ris nec  ufus ,  quod fciam ,  apud  hicolas.  Et  quia  hsec arbor  ripas  amnium  amat , radices  habet 
multas,  varieextraripasfuperaquascontorteexpanfas.  FoHa  habct  fibi  inviccm  oppofita, 
angufta,  acuminata,  foUda,  Isvia ,  viridia,  fplendentia :  Plores  fert  multos  umbellatim ,  qui  ita 
provcniunt :  primo  elegantifllmi  miniati  coloris ,  in  fingulis  pedicuUs  faturate  rubentibus ,  fe- 
midigitum  aut plus longis  enafcuntur  feptemdecim ,  oftodecim,  viginti  juxta fe  in  una  umbel- 
la ,  rudimenta  floris  conftantia  cx  foUohs  comphcatis ,  ovaUs  fere  figurae ,  &  magnitudine  pru- 
ni  filveftris ,  eicgantcr  quinque  Uneis  obfcure  rubefcentibus  fecundum  longitudinem  quafi  di- 
ftindi;  haecpaulo  poftfepandunt  infloremquinquefoUura  clegantiftinie  rubrum,  conftan- 
temquinquefoUiscavisfeufemiUinaribus,  exterius  curvatis:  in  medio  extat  ftamen  faturate 
rubrum ,  figura  planeut  CaryophyUus  aromaticus,  cui  fuperius  adhuc  quinquangularis  ftellula 
rubra  impofita  cernitur.  Fructum  hujm  arboris  ab  AuBore defcri^tum  mn  inveni. 

C  A  p.     V  1 11. 

(lAninga  iha.   (zArariha,  Mucuitaiha.  l^amarindi.   lyaumha. 

A  N I N  G  A  I  B  A  BrafiUenfibus,  arbufcula  quinque  aut  fex  pedes  alta ,  unico  tantum  caudi- 
-t^ce,corticecinereoinftarjuglandis:  fertfuperius  feptem,  ofto,  decem aut  etiam plura 
foUa,  magna,  nervo  &veniscon- 
Ipicuis,  figurapene  SagittaUsmajo- 
ris  5  quse  fingula  infident  pediculo 
fuo  fucculento  &  muiimum  digi- 
tum  craflTo ,  (efquipedem  longo ,  & 
in  medio  proceflum  inftar  corna 
habenti.  In  eadem  fummitate  inter 
foUa  enafcitur  )ulus  (qui  fruftus  11- 
lius  eft)  multis  quafi  quadratis  con- 
ftans.  Comeditm-  tempore  necefli- 
tatis.Florenifert  unicum.magnum, 
unico  folio  carinato  conftantem, 
coloris  pallide  flavi ;  in  medio  au- 
tem  habet  ftamen  craflum ,  flavum. 
Fruftum  fert  ovi  Struthionis  ma- 
gnitudine  ,  vel  etiam  majorem  & 
ejufdem  figurae. 

Ex  ligno  hujus  arboris  viridi  at- 
que  ficco  faciunt  Brafilienfes  lan- 
gadas,  id  cft ,  rates  fuas  ad  fluvios 
trajiciendos. 

Vide  plura  de  hac  in  commentario 
D.Vifonii. 

A  R  A  R I  B  A  Brafilienfibus :  Ar- 
bor  cortice  cinereo ,  inftar  Fraxini 
interius  albo ,  qui  in  aqua  codus  fit 
ruber  &  cum  illo  tingitur.  IS^ihil 
fr<£terea  de  hac  Arbore  ab  AuH^orean- 
notatum  inveni. 

MVCVITAIBA&MOCITA- 

I B  A  BrafiUenfibus  ,  Pao  Santo  Lufi- 

t;anis.  Arbor  figuram  grandis  quer- 

cus  aut  pyri  filvcftris  habens ;  corti- 

cc  cincreo,glabi-o:folia  pyri  noftra- 

tisfimUia.  Flores  fcrt,  quos  tamen  AuEior  non  defcripfit.  Lignum  ejus  exalbo  fubflavumeft, 

mcdium  autem  cx  ruffb  nigricat ;  optimum  cft  &  durifllmum. 

In  fiunmitatc  arboris  hujus  &  fummis  iUius  ramis  nafcitur  planta alia*Spithamx longitudi- 
ne,  quxradiculisnititurinramis,  &  radicc  paulo  craiTiori  j  in  hac  ordine  repcriiuitur  ofto, 

novcm 


HisToR.     PlantarVm     LlB.     III.  107 

novemveldecemglobuliflavi  inftar  myrobalanorum ,  ftriati  &  fuperius  acuminati,  in  quo 
acumine  folium  extat ,  fex  aut  feptem  digitos  longum,  anguftimi ,  dilute  viride  &  ad  flavum  in- 
clinans,  nervo  in  medio  fecundum  longitudinem. 

A  N  N  o  T  A  T  1  o.  Alia  videtur  htcc  Arbor  a  Gmyacm ,  quam 
fimiiitcr  Hi fpani  vocant  Palo  Santo,  quia  illa  (ut  fcribit  Fr.Xime- 
ncs^  arbor  eft  mediae  magnitudinis ,  trunco  filvefl:ri ,  macilento 
&  fpinofo ,  foliis  paulo  majoribus  rutJE  foliis :  floribus  cxruleis  -, 
cortice  cinereo ,  licet  qui  truncum  crafliorem  tegit  fit  rubicun- 
dus:  Lignumfufcum&medulIaCyanea.  Cortex  eft  valde  ama- 
rus,  unde  una  cum  foliis  creditur  calidus  in  fecundo  gradu,  cum 
manifefta  ficcitate ,  quamvis  in  medulla  amaritudo  illa  non  fen- 
tiatur.  Iconem  autcm  herba:  illius  qua;  in  fummis  illius  ramis 
nafcitur,  ex  herbis  ficcis  ab  Auftore  colledis ,  delineandam  cu- 
1'avi.  GlobuU  autem  illi  flavedinem  fuamadhuc  obtincnt  licet. 
ficcifllma;  intcrius  autem  continent  fpongiofam  fubftantiam 
cum  multis  filamentis  qux  illam  permeant.  Radix  autem  craf- 
fior  e  quafilamentofa:  radiculae  oriuntur  fquamofa  eft. 

T  A  M  A  R I  N  D  I :  Lufitanis  Tamara  az,ecU  :  Arbor  in  maximx 
Tilice  magnitudinem  excrefcit ,  c^udice  exterius  gryfeo,  ligno 
albo  ut  Betnlae  &  fatis  lento .  In  multos  expanditur  ramos,  quo- 
mmquilibet  in  multos  minores  dividitur,  qui  ramtilos  gerunt 


hinc  inde  altematim  difpofitos ,  tres 
aut  quatuor  digitos  longos,  in  quibus 
ordinatim  pofita  foliolaparva ,  paulo 
plus  femi  digitumIonga,minoraquo- 
que ,  angufta ,  aequalis  undique  latitu- 
dinis,figur3e  cyUndraceas  (conveniunt 
cum  foliis  SecuridacjE  verx  Clufii 
Rar.  Plant.  Hift.  pag.  ccxxxvi.  quo  ad 
figuram,fed  prope  pediculos  non  funt 
angufta)  bina  autem  ubique  fibi  exa- 
fte  opponuntur  &  nullis  fere  pedicu- 
lis  innituntur ,  ac  arfte  fe  mutuo  attin- 
gunt.  Inferne  foliola  dilute  virent ,  fu- 
pernefaturatius:  ac  inferne  nervo  fe- 
cundum  longitudine,  &  venuUs  tranf- 
verfis  fecundum  latitudinem ,  fed  val- 
de  exilibus  praedita ,  quae  ftiperne  vix 
conf{)iciuntur.  Egrcgiam  aciditatem 
faporercferunt&  ideo  in  febribusfi- 
tis  exftinguendx  gratia  manducantur. 
Florem  tion  defcribit  Au£ior . 

Fruftus  in  extremitate  ramulorum 
inquolibetpediculofolitariusprovenit;  figuravarians:  quidamenimfigura  &  magnitudine 
ficus  exficcat^  compreflus,  quidam filiqux fabx majoris ,  quidani inftar  columeUae laccje qua 
Utcras  obfignamus.  Omnes  cortice  externo  fragiU ,  coloris  mefpilorum ,  tenui ,  quando  ma- 
turi  funt .  Pulpa  plenus  cortex  nigricante ,  filamentofa,  acidi faporis  gratiffimi .  In  medio  pul- 
piE  in  quoUbet  fruftu  feu  fiiiqua  duo  aut  tres  lapides  amygdalorum  figura  aut  orbiculares  & 
compreffi  inveniuntur  coloris  caftanea;  fplendentis :  Nucleus  Tamarindorum  terrae  com- 
mifTus  annuo  fpacio  in  arbufculam  quinque  pedes  altam  excrefcit. 

Annotatio.  Garfiasab  Hortoapud  Clufiumagitde  Tamarindis  lib.  i.  cap.  xxvi  11. 

O  z  FoUa 


Io8  GeorgIMarcgr.avI 

Folia cjus  dicit  incifa  minutim  palmi  magnitudine ,  frudus  in  arcus  aut  digiti  incurvi  figuram 

efFormari ;  hujus immaturi  corticem  virere ,  ficcati  vero  cinereum  efle ,  qui facile  avellitur: 

nuclcos  continetfativorum  Lupinorum  magnitudine ,  quodamrnodo  rotundos ,  fed  planos, 

colore  furvos ,  fedlxvesj  quibus  abjedis  pulpae  ufus  eft ,  qux  lenta  &  vifcida.  Chriftopliorus 

autem  a  Cofta  cap.xx  i  .fcribit  folialilicis  foemins(quam  Hifpani  Heiecho,Cznt^on  Arijiorx-Zi'^- 

peliant)  foliis  perfimilia ,  dilute  virentia ,  valde  elegantia ;  guftuacido,  gratoque:  florescan- 

didi,  aureae  mali  floribus  admodum  fimi- 

les  forma  exteriore  &»odore ,  attamen 

o£tonis  foliis  conftantes ,  quorum  qua- 

tuor  interiora  alba  fiint  &  crafliora,  qua- 

tuor  vero  exteriora  tenuiora ,  &  bina  ex 

his  eleganti  nervo  radiata  •,  e  medio  flore 

quatuor  enafcuntur  ftamina  Corniculo- 

rum  modo  inflexa ,  candida  &  tenuia. 

I V  A  V  M  E  V  Brafilienfibus  :  Arbor 
cortice  fufco ,  ac  hinc  inde  in  ramis  /pi- 
nofa.  Folia  fcrt  oblonga ,  laete  viridia, 
crafliufcula,  ad  taftum  mollia ,  nervo  fe- 
cundum  longitudinem  &  aliquot  venis 
obhquis ,  plerumque  retrorfum  inclina- 
ta:  ac  in  junioribusramulis  quibufdam 
folitarie  fibi  oppofita ,  in  adultioribus  & 
plerifque  aliis  alternatim  pofita :  duo  vel 
tria  juxta  fe  brevi  pediculo  innitentia. 
Ad  pediculos  foliorum  nafcuntur  flof 
culi  minimi  folitarii  vel  duo  aut  tres  jux- 
ta  fe  pofiti ,  quinque  foiiolis  conftantes. 
Hos  fequitur  fruftus ,  pruninoftratisfla- 
vi  magnitudine  &  figura ,  flavus  quoquc; 
cuticula  &  carne  utprunum,  faporis  bo- 
ni ,  fubacidiufculi ,  &  cui  mixtus  fapor 
amygdalarum  amararum.  Intus  conti- 
net  lapidem  figura  baccse  Lauri ,  durum, 
fed  non  ita  craiTum ,  &  qui  faciie  denti- 
buS  frangitur :  continens  nuclcumavel- 
lana;  mediocris  figm-a  &  magnitudine, 
fubftantia  &  fapore  fimilem  amygdalis 
dulcibus.  Fruftus  eft  edufis ;  niamrus  Ja- 
nuario  &  Februario  /ponte  decidit  &  colligitur. 

Datur  &  alia  fpecies  Umbu ,  cujus  radices  aquam  prxbent  ad  bibendum. 


C  A  r.     I  X. 

(jimhuy.  Guirapariha.  famrandiha.   Z)rucuruiba.  Curuiri.  Anda. 

CA  M  B  V  Y  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Myrta. :  Arbufcula  ligno  lento ;  cortice  cinereo.  Folia 
fertfibioppofita  ,  faftigiata,  angufta,  folida ,  fplendidc  virentia ,  in  extremitate  autem  ra- 
morumfemper  duofolia  funtcoloris  uraneiaut  rufii.  Flores  mn  defcripjit  Au£for.  Frudus 
fertbaccas  rubras  magnitudine  ceraforum,  quaematurse  nigricant,  continentque  intusnu- 
cleum  tenui  cortici  inclufum.  Folia  digitis  trita  fpirant  egrcgium  odorem ,  &  funt  faporis  ad- 
ftringentis. 

GviRAPARiBA  Brafilienfibus :  Arbor  magna  &  ampla :  cortice  fimilis  Arbori  Guaya- 
bx.  Folia  fert  parva  in  ramulis  oppofitis  oppofita,  inquolibet  ramulo  cequalia  paria,  cyliii- 
dracea  aut  fimilia ,  faturate  viridia  •,  nervo  fecundum  longitudincm  &  venulis  tranlverfis  vix 
confpicuis  pra:dita.  Lignuminteriuscoloris  eftobfcure  Olivacei,  ad  nigrum  vergentis ,  ex- 
terius  tamcn  ex  paite  eft  pallidum,  &  illud  interius  amari  eft  faporis,  fi  viride  mafticetur.  Ebeni 
fpecies  eft,quare  &  a  PortugallisEbeno  voc^tm.Anflorem  autJruBumferat  non  explicatAuthor. 

Annotatio.  Lignum ):  'uariis  Americie  partiha  Europie  infertur ,  ^  in  illo  artifices  jam 
vulgo  verum  Ebcfium  mentiri  didicerunt ,  nigro  colore  illud  imhttentes ,  ncc  faeilejram  agnofcitur 
ohfimilcm  pene  duritiem, 

Japa- 


HlSTOR.    Plantarvm    Lib.    III.  109 

JapARaNDIBA  Brafilienfibus ,  five ,  ut  Lufitaiii  cifemnt,  leniparmduha ,  Arbor  eft 

cortice  cincreo ;  paucos  liabct  ramos  5 
Folia  autcm  finc  pediculis  ullis  inordi- 
nate  «Sc  copiofe  circumpofita ,  pedcm 
circiter  longa ,  figura  pcne  lingus  nifi 
quodinexitu  fint  acutiora,  foiiis  Jani- 
pabac  nonnihil  fimilia  3  leviter  quafi  cre» 
nata  in  ambitu ,  nervo  fecundum  lon- 
gitudinem  confpicuo ,  multifque  coliis 
eminetibus  (ccundum  latitudinem  per- 
duda-,  tres  vero  tantum  digitos  lata,  ubi 
latiffima.  Florcm  fert  infignera ,  orbi- 
cularcm,  diametrum  fcre  trium  digito- 
rum  habentem  &  odo  foiiis  contlan- 
tem  rofaceis ,  albis  quidem,  fed  ad  oras 
paulum  incarnatis,  in  medio  fi:ant  multa 
ftaminula  erefta  in  orbem  compofita  & 
inftar  femiluna:  incurvata ,  &  quafi  glo- 
bum  reprjcfentantia ,  lutea ,  apice  flavo 
&  tremulo :  flos  autem  infidet  craflb  li- 
gneo  pediculo  fplerumque  bini  in  tali 
bifidopediculo)  ruaviflfmii  odoris  inftar 
Rofa; ,  imo  fuavior.  Florem  fequitur 
frudus,mali  magnitudincm  asquans  aut 
etiam  fuperans,  maliformis  quidem,  fed 
fuperna  parte  planus ,  quafi  pars  abfcifla 
clfet.  Duo  aut  tres  plerumque  jundi in 
bifido  aut  trifido  pcdiculo  inveniuntur. 
Coior  fruclus  externus  eftgryfeus,intus 
flavus ,  ac  cortice  concifo  continet  in- 
tus  nucieo3  magnitudine  amygdalac  fivc 
avcllanje,  oblongos,fedanguIofos,  cor- 
dis  humani  figura-,  quilibet  filamento- 
fam,  flavam  fubftantiam ,  arterix  figura 
fuperius  infedam,habens:&  hx  arterix  prodeuntes  ex  omnibus  nucleis,uniuntur  in  media  fru- 
auscavitate:  quodlibet  granum  cum  fua  appendicc  reprxfcntat  Corcumarteriamagnaab- 
fciflTa  in  partem.  Color  nucleorum  fplendct ,  epaticus ,  in  ambitu  quafi  multis  venulis  difper- 
fis,  interius  autem  fub  fuo  tcgmine  amygd.da  continet  nucleum  in  duas  partes  fiflTiIem,  album. 
Lignum  arboris  cft  durum ,  mcduilofum ;  &  cortex  cxterior  ligni  fubnigricat  ut  Alni. 

Vrvcvri  iba  Brafilienfibus ;  Palmce  fpecies  eft,  daftylo  per  omnia  fimilis ,  excepta 
magnitudine,  &quodfoIianonfintfpinofa.  FIos  ut  locara  •,  Fert  fruftus  (qui  Urucurivo- 
cantur)  racematim  ut  Pindoba ,  magnitudine  pruni ,  cuticula  lutea ,  &  pauca  pulpa  lutea fila- 
mentofa ,  dulci  •,  continet  intus  lapidem  durum ,  in  quo  nucleus  albus ,  edulis :  quilibet  fru- 
ftus  infidet  cupulx  fquamofa:.  Ex  cortice  nuclei  applicato  tubulo  fit  inftrumentum  ad  hau- 
riendum  fumum  tabaci.  Ex  ligno  hujus  arboris  casfo  &contufo  f nam  eft  plane  filamcnto- 
fum;  {it{'inc\i\la.o^e)^aFarinhadopao,  ScFricurt-vt ,  quautimurin  defeftu  Farinhs  de  Man- 
dioca ,  &  eft  coloris  rufefcentis.  Rami  hujus  arboris  feu  folia ,  ferviunt  ad  tegendas  caias ,  & 
ad  vinciendum ,  funt  enim  lcnta,  &  ideo  magno  ufui  funt  itinerantibus.  E  frudu  fit  olcum  ut e 
Pindoba.  In  eadem  arbore  nafcitur  polypodium  Caraguata ,  qux  aquam  praebet  ad  bibendum, 
vocatur  Urucatu ,  quam  defcripfi  inter  Herbas. 

Arbor  fcuj^i-s  mmen  Aucior  non  adfcripfit ,  fed  hanc  dedit  Iconem) 
folia  fcrt  fimilia  Lauri  foliis,  oblonga,  duo  fibi  oppofita  (nonnun- 
quam  unum  folitarium  in  extremitate  ramorum )  quafi  in  frondes 
congefta ,  inferius  dilute ;  fuperius  /aturate  viridia  &  Iplendentia.  Fert 
florem,  (quemtamen  Aufhr  non  defcribit.)  Frudum  autem  pruni  Da- 
mafccnifigura&  magnitudine,  qui  immaturus  adhuc  eft  flavus,  ma- 
turusautemfitniger,  pulpam  contincns  pruni  modo,  fiporis  adftrin- 
gcntis ;  &  intus  lapidem  ovalem  inftar  daftylici  Ia:vem  &  durum . 

C  V  R  V I R I  Brafilienfibus ;  Arbor  hxc  prope  terram  ftatim  in  multos 
caudices  &  ramos  late  fe  explicat ad  modum  ibiptinga ,  cujus  etiam  ra- 

O  3  mos 


jjo  GeorgIMarcgravI 

mos  &  folia ,  codemque  modo  difpofita  habet  ac  fibi  oppofita.  Pcrt  flofculos  tres  vel  quatuor 

juxta  fcpofitos.  Poft  hosptovenit  frudus,  magnitudineuviefpinxvcletiamminor,  rotun- 

dus ,  lutci  coloris,  cuticulateftus  ut 

Ribes  &  umbelico  prxditus  ut  uva 

fpina ,  faporis  fubaftringentis :  quili- 

bet  autem  unum  aut  duos  lapides 

continet,  magnitudine  feminis  Can- 

nabis.  Edulis  eft  &  faepe  commodi. 

A  N  D  A  Brafilienfibus :  Arbor  va- 
fta  atque  elegans ,  cujus  folia  &  flo- 
res  ex  Icone  cognofci  poflunt  ;-flo- 
rum  autem  color  infigniter  eft  lu- 
teus.  Lignum  illius  plurimi  eft  ufus. 
Barbari  autem  cortice  illius  utuntur 
ad  capiendos  pifces ;  aqua  enim  in 
qua  maceratus  fuerit  omnes  ani- 
mantes  foporantur.Frudum  fcrt  ro- 
tundum,  cortice  viridi  inftar  juglan- 
dis  teftum,  qui  in  fe  nucem  continet 
magnitudine  pomi,  una  extremitate 
acuminatum  &  uno  latcre  filTuram 
habentem,  dura  tefta,  qua  concufla, 
intus  dux  caftanece  concinentur,dul- 
ces&  boni  faporis.  Hx  dux  com- 
meftae  purgant  bilem  &  pituitam 
abfque  ulla  moleftia ,  omnique  aetati 
Sc  fexui ,  imo  &  praegnantibus  con- 
veniunt.  PolTunt  quoque  ex  iis,cum 
faccharo  pauxilio ,  femine  anyfi  & 
cinamomo  tabellx  fieri ,  quae  funt 
gratiflimum  medicamentum  iis,  qui 
abhorrenta  purgantibus.  Dofisau- 
temdua^caftaneas. 

Annotatio.  Defcripfi  hanc 
eandem  arborem  in  Americae  De-  mm:\v-\ 

fcriptione lib. xv, cap.  viii.  Irudus  autem Iconem dedi lib.  xvi,  cap.  xi.  eleganter ad  vivum  cx 


preflam ,  ea molc  qua erat ;  nefcicbam  autem  tunc  cuius  arboris  eflct  frudus ,  aut quo  nomi- 

ne  ap- 


HisTOR.    Plantarvm    Lib,    III. 


iir 


Ci 


ne  appellaretur;  fcd  poftcamonitus  fui  ^Lufitano,  ftuaumefle  Andxatboris,  atqueetiam 
alios  frudus  ejus  fuo  nomine  notatos  accepi. 

C  A  r.     V. 

quaihipocacahiha.  Saiimbe  Iha.  Inga  Jpecies.   Qmty, 

Uaibi  pocaca  biba  Brafilienfibus:  Arbor ligno , cortice ,  meduUa    & fragilitate 

Sambuco  cemula ,  clesans ;  in  multos  ramos  difpefcitur  j  qui  in  extremitatibus  fuis  longa 

"^  germinaprotrudunt,  &  m  usmul- 

tos  lamulos  ternos  aut  quatcrnos 
juxta  fe  pofitos.  Bina  folia  femper 
fibiopponuntm-,  brevibus  pediculis 
innitentia  ,  ad  taftum  dura  ,  inftar 
TOcmbranacecE  chartx ,  exterius  Sal^ 
viae  foliis  recentibus ,  venis  &  viridi- 
tate  fimilia ,  fuperius  dilute  viridja, 
duosautpaulo  amplius  digitoslon- 
ga:  Inter  ramulos  etiamfoiioru  pro- 
deunt  pcdiculi  duos  auttresdigitos 
longi ,  qui  viginti  duos  aut  quatuor 
tiofculos  umbellatim  congeftos  ha^ 
bent,figura  fioru  primulae  veris:  qui- 
hbet  conftat  quinque  foliolis  diiute 
flavis;  in  medioautemftaminuloco 
propendentmulta  filamenta  fefqui- 
digitum  longa ,  quse  quoad  medie- 
tatem  lutea  funt^exteriore  medieta- 
tecrocum  orientalem  rufib  colore 
Sc  crifpitudine  referunt  ,&  in  extre- 
mitate  cujufque  vifitur  punauium 
flavum :  flofculifuntfuaviftimiodo- 
ris  &  arbor  florens  pulchcrrima.  Li- 
gnum  odore  Sambucum  refert.Fru- 
&x\s  fert  in  fiIiquis,quatuor  aut  quin- 
que  digitos  longis ,  anterius  faftigia- 
tis,  cjeteraparallelogrammis  acpau- 
lumcomprcflls:  inutraque  laterali 
extremitatc  quafi  futura  futoribus 
ufitata  funt  claufae.  Matura  filiqua , 
quomodo  fe  extm  &  intm  haheat  non 
defcrihitur  ah  Auciore. 
S  A  1 1 M  B  E  I B  A  Bralilicnfibus  difta ,  Caiveira  hrava  au- 
tcmLufitanis.  Arbor  fere  ut  ^c^i/a^^/? ,  folia  quoque  illius 
foliis  xmula ,  verum  ad  tadumduriora,  rugofa  &  hifpi- 
da-,  alioquin  fimiliter  difpofita.  Plores  fert  quafi  umbel- 
latim  congeftos  ,  multos ,  parvos ,  inodoros. 
Floret  menfe  Martio  ,  fed  nullum  fert  fruaum. 
Inga  fpecies,BelgisvulgohicLotus.  Arbor  efthaud 
magna,ramos&ramulosoppofitos  habens altcrnatim  & 
in  ramulis  duo,tria,  aut  quatuor  paria  foliorum  acuminato- 
rum  iridem  oppofita:  caulis  ad  quodlibet  folium  alatus 
cordisfigura,  ut  &  rcliquce  fpecies.  Pertflorcra,  auem  ta- 
men  Aucior  mnde'[cYiffit.Yiw.Qi\x%  eft  filiqua  fabacca,  com- 
prefla  , flava  ,duos ,  tres ,  vel  quatuor  digitos  longa ,  intus 
quatuor,  quinque,  fex ,  vel  plura  femina  tranfverfim  pofita 
continens ,  veftita  pnlpa  nivca  ,"quafi  holofericca,  ad  ta- 
dum  fligidiufcula,  faporis  dulcis  gratiffimi ,  qua-  fponte  fe- 
paratur  ab  invicem  pro  numero  granorum  feminis,&  den- 
tibus  feparatur  a  feminibus  &  comeditur ,  femen  minime, 
quod  eft  olivacei  coloris ,  oblongum ,  fifllle  in  duas  partes 


fccunduto longitudinem :  fruaus  edulis ,  bene  lapiens ,  maturatur  Majo. 


In  ga 


112 


Hi 


S  T  O  R. 


Plantarvm    Lib.     III. 


IngaOpeapiiba  Brafilienfibus :  Arbor  eft  cortice  cinereo ,  in  multos  ramos  expan- 
fa ;  folia  fibi  direfte  oppofi-  .<-^trr<7T^ 

ta  liabens ,  duos  aut  duos  & 
femis  digitos  longa  ,  rufef- 
cente  nervo  &  venis  ac  pilis 
rufefcentibus  fuperne  &  in- 
ferne ;  juniores  ramuli  item 
pilis  veftiti.Poft  florcs  prove- 
niunt  filiqux  parallelogram- 
mi  figura  compreflae ,  &  in 
totumpilishirfuta:  ruflis,  in 
quibus  continentur  femina: 
catera  apud  Auitorem  dejide- 
rantur. 

I N  G  A  alia  fpecies  •,  Ar- 
bor  cortice  fufco ,  in  multos 
ramos  expanfa :  folia  appofi- 
ta  &  ramos  alatos  habens, 
ejufdem  pene  formje  &  con- 
ditionis-,  nec  diftat  multum 
a  caeteris  fpeciebus  prster- 
quamfruaibus,  qui flores fequuntiir ,  quatuor,  quinque,  lexautfeptempedes  longi,  cxvi- 

ridi  fubrufefcentes ,  contortifac- 
chari  pennidii  figura  ,  vel  con- 
fcdarum  radicum  pimpinells: 
quid  illis  contineatur  ah  Au5lore 
■proditum  non  inveni. 

Inga  Brafilienfibus.  Arbor 
cortice  fufcefcente ,  ut  Alnus,  fi- 
gno  lento  ;  FoUa  habet  longa 
non  ferrata ,  viridia ,  ordine  fi- 
bi  invicem  oppofita ,  &  prxtcrea 
ramulosinterfolia  appendicibus 
alatos ,  qux  cor  effigurant ,  &  vi- 
ridiafunt  ut  foliaipfa  Ad  exor- 
tum  autem  ramulorum  in  ramis 
majoribus ,  terni  femper  juxta  fe 
invicem  proveniunt  pedicuU,fef 
quidigitum  longi  ,  in  quorum 
fingulis ,  duodecim ,  quatuorde- 
cim ,  quindecim ,  plures  paucio- 
refve ,  in  uvae  modum ,  enafcun- 

turovaliacapitula,  qusefefepan-  ^^, 

dentia  dant  florem ,  conftantem  quinquc  foliohs  albis ,  leniter  hirfutis  inftar  fericl ,  figura  flo- 
rum  Lilii  convaUium  ferme  fimiles: 
e  medio  autem  floris  exit  manipulus 
filamentorum  albiflimorum  fericeo- 
rum  ,  longitudine  duorum  digitorum: 
flos  porro  dulcis  odoris ,  ut  TiUae :  fi- 
]amenraha:c  in  extremitate  apiceslu- 
tcos  obtinent  ,  ac  ftant  crefta  inftar 
plumarum ,  &  decerpto  flore  marcef- 
cunt.  An  fru6lum  aliquemferatabAu- 
£fore  non  additur. 

Annotatio.  Varia:  crgo  Ingx 
fpecies  ,  quarum  ha:c  poftrema  pro- 
pric  nomcn  fibividcturvcndicare,  & 
ctiam  diUgcritifllmc  ab  co  fuit  defcri- 
pta  prcetcrquam  quod  fru£tum  non  dc- 
fcribat.  Mirum  autem  quod  ncque 

apud 


M 


HistOr.     P  l  a  n  t  a  r  V  m   ,L  I  B.     1 1  L  113 

apud  Audofcm  Lufitanum  quc  in  defcnptione  AmenciE  fum  fecutus  uUam  hujus  atboris  in- 
venimentionem,ita  ut  judicemautignobile  efle  atborcm,aut  fo.tte  alio  nomine  magis  notam. 

Q^  I T  Y  Brafilienfibus  ,  Lufita- 
nis  Pao  de  Sabaon ,  &  frudus  Sabaon. 
Arbor  eft  cortice  cinereo  ut  Fraxi- 
nits ,  mediocris  magnimdinis ,  ligno 
fragili.  Folia  Isete  viridia ,  oblonga, 
non  ferrata ,  fplendentia  ,  quatuor, 
quinque  aut  fex  digitos  longa ,  vel  • 
fibioppofitavelfolitariepofita,nam 
inordinate  ponuntur.  Fert  florcs, 
cjuos  tamen  AuBor  non  defcripjit.  In 
fingularibus  ramulis  multos  fert  fru- 
ftusj  quilibet  proprio  pediculoin- 
fidet ,  duplicemrotundameminen- 
tiam  habens  inftar  natium  aut  mam- 
marum ,  magnitudine  globuli  lufo- 
rii  aut  majore ,  rotundus ,  flavus  in- 
ftar  cer?e  fpledens  &  tranfplendens, 
ita  ut  globulus  niger  qui  intus  latet 
vidcri  poflit ,  qui  frudu  commoto 
ftrepitum  edit ,  nam  amplaeftcavi- 
tas:  caro  circumjeda  haud  crafla, 
cuticula  teda  ,  lenta  &  glutinofa, 
faponis  vicem  explens,eodem  enim 
modo  fpumam  excitat :  amariflimi 
faporis  nec  ab  ulla  ave  guftatur:ideo 
&  veftimentis  expartenocet&co- 
modius  ufurpatur  cortex  Vbinhu- 
me  :  globulus  in  fruftu  contentus 
niger ,  duriflimus ,  rotundus  ,  ma- 
gnitudine  ccrafi,  ac  in  eo  nucleus  al- 
"bus  pellicula  ruffa  inftar  avetlanae  teaus ,  figuram  capitis  pfittaci  cum  fuo  roftro  habens ,  fpon- 
le  divifibilis. 

Fru£tus  menfe  Odobri  maturefcit. 

C  A  p.     I  X. 

Guhkoroba,  Guhkoroya.  GuhNba.  Ibicura  pari. 

'  V I  T  I  Brafilienfibus  plures  funt  fpecies ,  quas  ordine  defcribemus  :prima  /pecies  dicitUif 

^ipfis  G  VI T  i-T  o  R o  B  A ,  Belga; noftri vocant ^tCCIt-appcI. 

Elegans  eft  arbor ,  Aurantiam  magnitudi- 
ne  fuperans :  folia  fert  in  frondes  congefta, 
femipcdem  longa,  faturate  viridia  ut  Lauri 
folia ,  fplendentia  &  crafla  inftar  pargameni, 
ad  tadumlsevia,  nervofecundumlongitudi- 
nem ,  &  venis  tranfverfis  alternatim  pofitis 
veloppofitis.  Inextremitate  frondiuminter 
copiofa  folia  proveniunt  flores  brevibus  pe- 
diculis ,  ex  caUcerotundo ,  magnitudineflo- 
rum  Tilia;  cavi  ut  nola  ac  rotundi ,  unico  fo- 
lio  conftantes ,  fexque  in  circumferentia  fcif- 
furis  ad  medietatem  ufque ,  quie  floris  globu- 
lumvelutiin  fexfoliola  difpefcunt.  Inmedio 
cavitatis  ftamen  inftar  pilae ,  quod  alia  fex  fta- 
minula  circumftant ,  cx  mcdio  cujulque  fe- 
durje  prodeuntia  &  fpongijefornie  corpuf 
culiimgeftantia :  -dulcis  odoris  eft  utflos  Ti- 
lix,  totusflavuseviridi  mixtus.  Arborinci- 
fa  lac  exfudat.  Frudiun  fert  rotundum ,  Au- 
P  rantix 


j  GeorgI     MarcgravI 

rantixmalimagnitiidine  ,  fuperius  paulum  turbinatum ,  abfque  corona ,  ftavefcentis  e  pur- 
pureo  coloris ,  inodorus  quando  integer ,  fed  concifus  validum  odorem  fpirat  naufcabun- 
dum,  fimilempinguediniantiqu^excarneflava&folida,  dulcis  faporis.  Intus  juglandisfeu 
mediocrisovi  gallmacei  feu  majoris  caftanex  magnitudine  continet  lapides  rotundos,  plus 
medietateunacolorem&afpeaumhabentesnucis  mufcats ,  altera  mcdietate  lccva  ac  fplen- 
dente  inftar  fpeculi  convexi,  umbrx  coloris  nucleum  in  fe  continet.  Frudus  comeditur  fed 
e^o  a'bhorreo  ab  illius  odore  &  fapore.  Decidit  fponte  quando  maturus  eft  ,  alias  non  eduhs, 
nSmkaeacri  plenus  antequam  decidat.  Plorebat  Aprih  i64o.mInfuIaAatonuVaaz,  Fru- 
ausmaturuseratFebruarioadPromontoriumS.  Auguftini. 

G  V I T 1 1 B  A  cujus  frudus  Gmti-co- 
roya  Brafilienfibus  akera  fpecies  Gmi: 
Arbor  corrice  gryfeo  :  rami  foha  ha- 
bent  in  frondes  quafi  congefta:  nimi- 
rumpedicuhfunt  in  extremitatibus  ra- 
morum ,  unum  aut  femidigitum  longi, 
alternarim  oppofiti ,  quihbet  duo  aut 
tria  foha  habens ,  quorum  quaedamal- 
ternarim  oppofita  ,  novem  ,  decem, 
duodecim  aut  quatuordecim  digitos 
ionga ,  quatuor ,  quinque  aut  fex  digi- 
tos  lata ,  ad  taftum  inftar  corii  Hifpani- 
ci ,  oblonga ,  lingux  fere  figura ,  fupe- 
rius  dilute  viridia ,  inferius  ochrae  colo- 
ris,  nervo  eminente  fecundum  longitu- 
dinem  &  coftis  obliquis  partim  sequali- 
bus,partimia3equalibus  intervaUis  di- 
ftinda :  hinc  inde  molli  lanugine  obdu- 
fta.  Ad  frondes  nafcuntur  flores  in  lon- 
gam  fpicam  congcfti,  parvi,  flavi,  nuUo  i 
odore.  Ploret  lanuario  &  Majo  aut  lu- 
nio  frudum  maturat.  Ad  dommn  Lufi- 
tani  prope  Aretangy  arbor  eft  duplex, 
uno  caudice  afcendens ,  hinc  in  duas 
quafiarbores ,  quinque  circiterpedum 
altitudine  fupra  terram  fe  diftribuens; 
unum  latus  arboris  uno  anno ,  alterum 
altero  friiftusferf,  tertio  arborquief- 
cit,nec  florem  nec  fru£tum  ferens,quar- 
to  iterum  frudifera.  Eft  autem  frudus 
magnitudine  pomi  vulgaris ,  fed  non 
exade  rotundus,  verum  quafiinformis 
rotunditatis  &  inaequalis  fuperficiei ;  coloris  exterius  &  in  cute ,  quem  habet,  ut  panis  /ecunda- 
riusvelater,  vel  cortex  fufcus  Betute ,  ad  taaum  cedens  •,  interiuspulpam  habet  flavam,  ad 
vifumutcafeusputridusHoUandicus:  pulpapauca,  lapidem  ambiens ,  quafi  arena  ad  mor- 
funijdulcisfaporis&odoris,  utraqne  qualitate  quafi  panem  xmulans :  lapismagnus,  magni- 
tudine  &  figura  ovi  gallinacei  aut  etiam  major  ,  cortice  filamentofo  &  lignofo  ad  tadum  hir- 
futo  ut  Guiti-toroba.  Odore  panis  fere  ,  coloris  ex  albo  flavefcentis:  continet  infe  nuclcum 
infubftantiafulphureicoloriscumalbomixti,  inambituexfulfureo&incarnato  mixri,  con- 
XiftentianucisCoco,  guftu  aftringentc:  Hujus  nuclei  dragma  fcmis  rafa  minutim  daturia 
aqua  fimplici  contra  dyfenteriam  maximo  cum  fucceiru.  Caro  commeditur,  fed  nucleus  non. 

IBA.CVRAPARI  Brafilicnfibus.Arbor  eftmediocris, 
cortice  gryfeo.  Fohafertinfrondes  congefta,  ab  uno 
ad  quatuor  digitos  longa ,  Ixte  viridia ,  foHis  Perfico^ 
haud  abfimilia,  nervo  fccundum  longitudinem  &  coftis 
tranfverfis  ordine  diftia£tis.  la  cujuflibct  extreaiitate 
umbella  eaafcitur,plcrumque  in  quatuor  brachia  rhom- 
bi  inftar  expanfa ,  quodlibct  brachiumiterum  in  multos 
pcdiculos ,  ia  quoruai  quolibct  flofculus  provcait  cali- 
cc  albo ,  digitum  longo ,  fupcrius  in  quiaquangularem 
ftellam  divifus ,  coloris  obfcurc  cJEruko-purpuri ,  ino- 

dorus 


HisTOR.    Plantarvm    Lo.    III. 


IIS 


doras.  Scquituir  fmftus  pruni  cquini  magnitudinc ,  figura  renis  ovilU,  infuperficieglaber, 
cuticula  lutea :  &  interius  carnem  luteam  habens ,  odoris  ut  fapo  Hifpanicus.  Carni  autem  in- 


volutiduolapidesfigurjeellypticx,  compreffi,  duri.  Frudusnoncomeditur. 

Anno  1 642.  florebat  &  fruftus  habebat  x x  i . Februarii. 

G  V  I T I  I B  A  cuj  us  fruclus  Brafilienfibus  fimpliciter  dicitur  Gtdti  vel  Guiti-miri.  Arbor  Ti- 
'Yix  magnitudine  ,  fed  caudice  non  ita  craflb  :  Folia  fcrt  lingux  figura  ,  circiter  quinque 
digitos  longa,  fefquidigitum  lata  ,  Ijete  viridia  ,  fplendentiautpyri  noftratis,  inferius  alba 
ianugineobdufta  (qux  digitis  abftergi  poteft  •,  juniora  tota  lanugine  obduda  flavefcunt)  al- 
ternatimpoiitainramulis:  &ad  quemlibet  pediculum  brevera  foliorum  uvula  progerminat 
unavclduxauttres  junais,  veftitje  globulis  parvis  albicantibus ,  qui  fe  aperientes  produnt 
flofculosalbos,fexparvulisfoliolisconftantes,  in  medio  multa  ftaminula  alba  cum  apicibus 
pallidis  ,  inftar  fcoparum  fetacearum  ftant  erefta. 

Frudum  fert ellyptica:  figurx,  magnitudine  ovi  gallinacci,interdum&maiorem,  initio 
viridem,ubimaturuitflavumexterius,citrinacuticulatenui,qux  facile  feparatur  ,  tedum. 
Pulpa  ejLifdem  coloris  ,mollisutpirumcmollitum,eftque  filamentofa  ob  filamenta  quxex- 
terius  lapidi  fruaus  adhserent  ,  qui  magnus  ,  ovalis ,  exterius  ex  albo  flavefcens  ,  villofus, 
mediocriter  durus ,  nec  crafliis ,  magnum  nucleum  ex  flavo  incarnati  coloris  continens ,  fic- 
cum,  amaricantis  faporis :  Caro  autem  fruftus  intuspauca,  duicis  faporis ,  &quafimufcus 
dulcedini  admixtus  eflct.  lulio  fere  &  Augufto  floret ,  Martio  fruftum  maturat. 


P  z 


C  A  P. 


Il6 


GeorcI     MarcgravI 


C  A  p.      X. 

Ihamruma.   Ihifitanga.   Vijqueiro.  Ihahiraba.  zSXduiya.  Mureci. 

Guafereiha. 

Ba^pvrvnga  Brarilienfibus :  Arborcortice  &  ligno  Sambucino  ;  fertfolia  inpediculis 

duQS  digitos  longis ,  qui  bini  opponuntur ;  &  in  quolibet  tria  folia  juxta  fe  pofita  funt ,  morc 
pliafeolorum  ( in  extremitatibus 
enim  ramorimi  folia  in  frondcs 
congefta ,  terna  tamcn  appofita)° 
-fuperne  viridia  ,  fplcndentia,  in- 
ferne  albicans  color  vi*iditati  ad- 
mixtus ;  fuperius  etiam  pilofa,  in- 
feritis  magis  hirfuta ,  nervo  &  ve- 
nis  confpicuis, 

Ad  quemlibet  pediculum  fo- 
liorumetiam  provenit  pedicukis 
quifertfloresquinquc  foiiis  con- 
ftantes  {coloran  mnprodtt  Au£for) 
polfquos  ,  in  quolibet  pediculo 
logo  congefti  confpiciuntur  tres, 
quatuor,  quinque  frudus,  magni- 
tudine  uv2e  Ipinje  aut  avellanae 
nucis ,  rotundi  ,  immaturi  viri- 
des,  fplendentes;  maculis  albican- 
tibus  confpcrfi ,  maturi  vero  ob- 
fcurepurpurci,nigrefcentes,pun- 
ftulis  albicantibus  ubique  nota- 
ti  :  detrafta  cute  fubjacet  caro, 
fub  ipfa  quidem  purpurea  fcu 
brunna,  interius  alba  ,  &  in  medio 
lapis  diu-us ,  figura  &  magnitudi- 
ne  amygdals^,  continens  tres  nu- 
cleosalbos,  parvos.  Comedun- 
tur  detradla  cute  &  funt  faporis 
dulcis  parum  manifefti.  Maturet 
cit  menfe  Fcbruario. 

Ibipitanga  Cerafus Brafiliana :  Arbor figiua cerafi noftratis acidae.  Cortex  albicat  & 
truncus  quafi  contortus  in  multos  ramos  difpcrgitiu-.  Po- 
liahabetl^via,  fupernefaturate  viridia,  inferne  dilutio- 
ra,  binafemperdiredleoppofita.  Ad  foliorum  exortum 
multosfertflores,  inpediculis  cerafinis  ,  albos,  quatuor 
foliis  conftantes ,  &  multis  ftaminulis.  Flores  fcquitur 
^fruftus  miniatus ,  magnitudine  verticillifeu  baccjemori, 
rotundus  &  profunde  ftriatus  oftoties  ut  globulus ,  quo 
mulieres  marfupia  aftigunt.  In  umbelico  quatuor  ftami- 
nula  viridia  habet  ex  foliolis  minimis ,  cuticula  veftitur 
miniata  cerafina ,  pulpaquoqueminiata,fucculenta,  fa-- 
poris  calidi  &  fubamari  aliquid  de  capfico  participantis: 
lapidem  continct  rotundum ,  paulum  compreflum ,  albi- 
cantcm,  haud  durum, in  quo nuclcus  deprehenditur  albi- 
cans  amari  faporis :  qui  lapis  nonpoteft  dignofci  a  lapide 
fruftus  Mafaranduba. 

V  I  s  Qj/  E I R.  o  Lufitanis :  Altiflima  arbor,  &  latifllme  ramos  fuos  expa.ndens,  cortice  gry- 
fco  aut  fubrufcfcentc :  in  ramis  autem  alternatim  pofitis  fert  ramulos  quofdam  direde ,  quof- 
dam  alternatim  oppofitos ,  inque  his appofita  fibi  folia  parvula foliis  penc  Herbas  vivx primx 
fpcciei  fimilia,  Ixtc  viridia.  Fcrt  flores ,  {quos  tamen  AuS^iorston  defcripfii)  fruCtum  autcm  habct 
longo  talo  prarditum .  Hxc  arbor  dat  copiofim  refinam  mollcm,  vifcof un,  inodoram  colore 
picis,  qua  utuntur  ad  volucrcs  capicndas,  illincndo  fuper  baculum,ut  nos  folemus  vifcum :  ra- 

diis tamen  Solis  indurefcit ,  quarc ii  cavendi.  Dux  dantur  cjus  fpecies,  mitis & filvcftris. 

Ib  A  B  I- 


117 


H  I   S  T  O  11.       P  L  A  N  T  A  R  V  M.      L  I  B.    I  I  I. 

Ibabiraba  Brafilienfibus.  Arbor  caudice  contorto,  corticc  cincrco,  foliis  dilutcvi- 

rentibus  (quxmultas 
coftas  habcnt  &  quafi 
rugofa  funt;  trcs  cir- 
citer  digitos  longis, 
direfte  fibi  invicem 
oppofitis :  digitis  trita 
fpirant  odorcminftar 
■  Majoranae  &  Rorif- 
marini  mixti.  Inter 
hiEC  fparfim  provcnit 
pedicukis  ,  duos  fer- 
me  digitos  longus,  fii- 
perius  triplicirer  velut 
in  crucem  divifus ,  fe- 
rens  trcs  flores ,  figura 
&  mole  fere  filveftris 
RbfaCjCoftantes  quin- 
que  foliis  albis,odoris 
gratifiimi  inftar  B.oja- 
rum  noftraduni.  Poft 
flores  fequitur  fruftus 
rotundus ,  czxin  nia- 
gnituuine,  inftiir  pyri 
pediculo  infidens ,  ex- 
terius  coloris  brunni, 
cum  umbelico  quin- 
quefolio  rufefcente  , 
reliquiis  nimiruni  flo- 
ris  emortui :  continet 
pulpam  moUem ,  pal- 
lidam,  cui  aliquot  nu- 
clei  coloris  incarnati, 
obrotundi.comprefli, 
molliufculi  immixti, 
quiuna  comeduntur: 
fapbr  autcm  illius  dul- 
cis  ,  aliquid  rcfinofl 
admixtum  habens. 
FoliaautflorescumCamarautiliflimeadhibentur  ad  lotionem  pedum,  in  dolore  capitis. 
Floretlanuario  &  Februario  5  Frudus  autem  maturefcir  Aprili  aut  Majo. 

M  V  I  V  A  Brafilienfibus.  Arbor  mediocris  ma- 
gnitudinis ,  elcgantia  habens  folia ,  bina  &  bina 
fibiinvicem  oppofita,  fimilia  foliis  Malabathri, 
..venis,  confiftentia&figura:  nimirum  tres  nervi 
crafliores  fecundu  longitudincm  folii  tranfeunt 
&  adhuc  in  quolibet  latere  unus  tenuis  ,  ita  ut 
quinque  fint  in  univerfum  :  tranfverfim  autem 
multae  venae  reaae  paralleloj  currunt,folia  inferius 
funt  alba  ,  lanuginofa ,  fuperius  faturate  viridia, 
fpIendidiflTmia :  ramuli  juniores  incani  &  ad  ta- 
dtum  molles.  Folia  ficcata  eo  latere  quod  vire- 
bat  cvadunt  nigerrima  ,  pulchro  adfpcdlu.  Fcrt 
fiores  fquos  tamen  Auciornondefcrtffit)  quosfe- 
quitur  frudus  rotundus ,  magnitudine  ferme  pyri 
mufcatellini ,  &  pediculo  inftar  pyriinfidens ,  cu- 
teteaus  lenta,  quando  maturuit  purpurco-ruf- 
fa :  Vmbelico  quinquefolio  ex  floris  manubiis: 
pulpam  continet  meUis  craflloris  confiftentia, 
pallidam  feu  albidam ,  plurimis  acinis  minimis  re- 

P  3  fer- 


Tis         "  GeorgI     MarcgravI 

fci-tam,  dulcis  Hiporis:  fniaus  cnim  quando  maturus  moUis  eft,  &  quum  digitis  premltur,  pro- 
ditpulpa  qucE  dcglutitur.Brafilien- 
fes  non  gaudent  vefci  hoc  frudu, 
fed  avibus  devorandii  relinquunt. 
M  V  R  E  c  I  Erafilicnfibus  :  Ar- 
bor  corfice  cinerco  ,  &  ligno  fra- 
gili :  fcrt  folia  ut  plurima  in  fron- 
des  congefta ,  ionga,  &  in  extremi- 
tate  latiora  quam  in  exortum ,  non 
autcm  (errata  ,  colore  &  lanuginc 


Verbafci  foliis  quam  fimillimaner- 
vo  fecundum  longitudinem  &  ve- 
nisobliquis  direae  fibi  oppofitis; 
junioraq*uidem  plane  funt  hirfuta 
&rnffa. 

Flofculos  fert  fpicatim  congc- 
ftos  ,  luteos  ,  cumfuis  pediculis, 
conftantes  quinque  foliolis ,  deor- 
fum  incurvatis  ,  inftar  orbiculatis, 
lutcis ,  figura  aurifcalpii  cum  ma- 
nubrio  rubro :  inmedio  autcm  flo- 
re  extant  ftaminula  multa  cx  flavo 
albicantia. 

Fruftus  autem  hujus  arboris 
funt  baccas  magnitudine  &  figura 
fruftuum  nvx  Ipina:  ,  qui  come- 
duntur. 

GvApEREiBA  Brafihen- 
fibus;  Lufitanis  Mangue  vereadeiro. 
Arborhabcns  lignum  grave  &fb- 
lidum  &  corticem  brunnum :  ra- 
mos  &  folia  oppofita ;  atque  haec 
quidcm  craiTa  ncrvo  fecundum 
longitudinem  ,  &  multis  venis  fe- 
cundum  latitudinem ;  adhxc  Ixte 
viridia ,  magnitudine  pyri  foliis  -x- 
qualia.  Flofculosfertmultos  in  calicibus  longiufculis  exviridi  fubluteos.  FrU(S:us  (quem  ta- 
men  Audornon delcribit)  decidensCancrorumterreftriumeftpabulum,  quifubhis  arbori- 
bus  degunt ,  radices  autem  agunt  multifarias. 

Cap.     XI. 

Guirapariba.  'Tatnijha.  Ihacuru  pan.  Iherapiteruna.  Vtii. 

^ito.    %)mari. 

GViraparibavcIVrvpariba Brafiiienfibus ; Vao iarco LuGtanis.  Arbor alta ,  la:- 
ta ,  &  mediocris  craflitiei ,  folia  fua  in  frondcs  congefta  ferens ;  nimirum  quilibet  frons 
habct  quatuor  ,  quinque  aut 
fex  pediculos,  unumautduos 
digitos  longos  ,  in  quorum 
qnolibct  quinque  folia ,  quod- 
libct  fuo  pcdiculo  innitens, 
junaim  exiftunt  (rarius  tria  aut 
quatuor  folia )  insqualis  ma- 
gnitudinis,  oblonga,  faturatc 
viridia,  fplendcntia,  adtaftum 
.  membranacea ,  nervo  fccun- 
dum  longitudincm  &  vcnis  ob- 
liquisprxdita.  Mcnfe  Dcccm- 
bri  arbor  fine  foliis  exiftcns, 
qux  amifit  initio  aftatis ,  flo- 

rcs  pro- 


HisTOR.    Plantarvm    Lie.    III, 


119 


res  protrudit  copiofifilmos ,  flavos,  magnqs;  tres  aut  amplius  digitos  longos,  fuperius  in 
quinquequafifoliafeaos:  fineflaminibusinodoros.  Florens  arbortota  apparetilava&lon-. 
gilTuiiedignofcipoteftadtriavelquatuormilliaria.  Floribus  decidentibus  foliaiterumerum- 
punt.  AnfiuUumferAt  ab  AuSfore  non  invemofroditum. 


Tataiiba  Brafiiienfibus :  Arbor 
efl:  cortice  cinereo,ligno  intus  crocei  co- 
loris,  partim  &  rufefccntis.  Foliaferta- 
cuminata ,  &  ferrata ,  Betute  foliis  quo- 
dammodo  fimilia,  in  ramis  hinc  inde  po-> 
fita.Florem  fert  {quem  tamen  ab  AuBore 
defcriptum  haudinveni)  &  pofl:  liunc,fru-. 
ftum  mediocris  mori  magnitudine ,  ro- 
tundum,  e  tuberculiscompofitumipal- 
lidi  coloris ,  multa  filamenta  exterius  ha- 
bentcm  fufca ,  non  admodum  longa  •,  comeduntur  ut  mora  vel  per  fe ,  vel  addito  faccharo  & 
affufovino:  interius  continent  albicantia  granula  per  carnem  difperfa :  fucculentus  eft  fruftus 
&  dulcis  faporis.  Lignum  arboris  valde  durum  &  diutiflGime  durat,  tam  intra  quamextra 
aquam&terram,fempcrviride:  optimum  eft  intcr  omnia & anteccIUt  lignum  Mafarandu- 
bx,  quomodocunqueufurpemr.ExIignoveteriparant  tinCturam  egregie  flavam  ,  coquen- 
do.  Nafcitur  pafllm  in  filvis  5  frudus  maturatur  menfe  Martio. 

Ibacvrv-pari  Brafilienfibus.  Arborfoliahabensin  frondes  congefta,  pedemlonga, 
duos  &  femis  digitos  lata ,  ubi  latiflima,  linguje  figura ,  ad  pediculos  acutiora  quam  in  extre- 
mitate,  figurafoliislanipaba  fimilia,  nervo  fubrufo  fecundum  longitudincm  &  aliquot  vc- 
nis  tranfverfis.  Fertflorem  {quem tamei'} Au£{or non defcripft.^Ym^m  illius magnitudine  ref^ 
pondet  Aurantio  malo ,  fed  figura  fimilis  eft  parvo  peponi  aut  cucurbitse ,  nam  rotundus  eft 
&pauIumcomprefrus,  ac  quafi  ftriatus ,  totftrias  feu  cavitates  fecundum  longitudinem  ha- 
bens ,  quot  caftaneas  intus  continet ,  nimirum  quatuor ,  quinque ,  fex ,  feptcm ,  magnitu- 
dine  noftrarum  caftanearum  :  cortex  exterior  viridis  interius  in  tot  loculamenta  dividitur: 
quxUbet  caftanea  cutem  fragilem  habet ,  coloris  IfabelljE  feu  flavefcentis  &  fplendentis  ;  nu» 
ckus  albiffumis  cdulis  cft. 

Aliam  fpeciem  inveni  prope  finum  Aquapetida  maturam  i-nenfe  Martio  1640,  Arbor 
crat  cortice  gryfeo  feu  fufco ,  hincinderamosfuos  direfte  projiciens:  folia  habet  inramulis 
oppofitis  oppofita ,  adtaftumdura&mcmbranacea,  nervo  fecundum  longitudinem  &ve- 
nulis  obiiquis,  longa ,  folida,  foUis  Araticu-ponhe  quodammodo  fimilia.  Fruftus  maturus 
flavus  ,  rotundus  ,  pomi  magnitudine  ,  cortice  paris  fere  cum  Aurantio  malo  craffitiei, 
quiincifus  facile  feparatur  ,  continet  duas  aut  tres  caftaneas,  ovales  ,  magnas,  uno  latere 
planas,  ubi  irivicem  appofitx  funt  ■,  has  pauca  ambit  caro,  albicans,  faporis  acris  &  fub- 

amari- 


120 


GeorgI     MarcgravI 

amaricantis  quac  comeditur:  caftanea  non  eft  edulis.  Arbor  hxc  inclfa  lac  croceum  defG 
fundit. 

Ibera  PvTERVNABrafilien- 
fibus,  Lufitanis  Pao  fcrro ,  lignum  ^»^^!i^: 

enim  ejus  durifllmum ,  ita  ut  aciem 
cultri  obtundat :  Arbor  magna  & 
ramofa.  Fertfoliaalternatimin  ra- 
mis  oppofita  ,  tres  aut  quatuor  di- 
gitos  longa  ,  figura  cordis  ,  fed  in 
extremitate  acuminata ,  tenuia ,  fu- 
perius  dilute  vu-idia ,  inferius  pau- 
lum  pallida.  Catera  apud  Anclorcm 
dejlderantur. 

Vty  Brafilienfibus.  Arborfatu- 
rate  virens  &  fpinofa ,  forbo  aucu- 
parias  nafcendi  modo  ,  figuraque 
fimilis:  in  multos  difpcfciturramos^ 
&-fererotundaeft:  &in  ramis  et- 
iam  ramuli  alternatim  funt  oppo- '  • 
fiti.  Folia  habet  minima  atque  adeo 
minora  quam  fecunda  Herba;  vivaz 
fpecies  5  eo  ordine  difpofita ,  &  in 
extremitate  fua  quafi  bicornia,  quo  ,  .^^- 
differunt  a  foiiis  Tamarindorum,^-^ 
quieitabicornianonfunt.  IUa  quo- 
quc  ita  faturate  viridia  ut  haec ,  & 
przEterea  acidifaporis  ,  cum  hsec 
nullum  faporem  habeant  manife- 
ftum.  Si  fapore  eflent  acido ,  &  fili- 
quas  ferret  cum  Acacia  conveni- 
ret.  Nontamen  femper  aequalia  folia  in  hac  arbore  fibi  opponuntur  ,  fed  interdum  folita- 
rium  eft  in  extremitate  ramuli. 

Fert  flofculos  prope  ramulos  in  uvam 
congeftos,  albos,  longis  ftaminulis,  ita  ut 
pilofi  feu  fpinofi  videantur. 

Li2;num  album  eft  ac  lentum ,  cortice 
exgryfeo  fubfiifco,  utforbusaucuparia. 

1 1 T  o  Brafiiienfibus .  Arbor  cortice 
fufco,  qui  multa  punftula  hinc  indc  fparfa 
lutea  habet.  Folia  bina  fibi  opponuntur, 
fex ,  feptcm ,  ofto  autnovem  etiaradigi- 
tos  longa,  paulo  plus  quam  duos  lata,  ubi 
latifllma ,  non  ferrata ,  nervo  confpicuo 
&  prominente  fecundum  longitudinem, 
venisin  quibufdamfibiinvicem  oppofi- 
tis ,  in  quibufdam  autem  alternatimpofi- 
tis.  Fert  flores  (quos  tamen  Au£tor  non  dc- 
fcripfit.) 

Poft  florem  fequitur  fru£I:us ,  parvs  fi- 
cusfigura,  magnitudine  globuH  luforii, 
majorautminor,  obfcure  lutei  coloris, 
qui  in  fe  tria  ovalia  fcmina  continet ,  ma- 
gnitudine  feminis  pomi  vulgaris,  cuti- 
cula  obfcme  flava  tedla ,  nucleus  autem 
illorumalbicat. 

Annotatio.  Aliam  quoquelco- 
nem  hujus  arboris ,  videtur  enim  varias 
habcre  fpccies,  invcnies  apud  D.  VVil- 
hclm.  Pifonem,  in  iib.  dc  Facultatibus 
SimpUcium. 

Vmari 


HisTOR.     PlantArVm.     LiB.  III,  121 

•  V  M  A  R I  Brafilienfibus .  Arbor  amplc  ramis  fuis  cxpanditur ,  caudicc  quidcm  mediocricer 

crallb ,  nam  plerumque  trcs ,  quatuor  aiit  plures 
juxta  fe  nafcuntur :  in  ramis  autcm  ramulos  iiabet 
tres  aut  quatuor  digitos  longos,  &  in  iis  folioia  cy- 
lindracca  cafliaE  fere  fimilia ,  fed  paulo  anguftiora, 
vel  direfte  vel  alternatim  oppofita ,  faturate  viri- 
dia ,  ncrvo  fecundum  longitudincm  &  vcnis  obli- 
quis :  unum  digitum  aut  paulo  plus  longa.  Fert 
florem  (quem  tamen  Auctor  non  defcrihit.)  Sequi^ 
tur  fL-uftus  formas  ovalis ,  magnitudine  pruni  ma- 
joris,  cutctcaus  advifum&tadumreferens  per- 
ficum  noftratem ,  colorisautemex  viridi  pallide 
flaveicentis ,  carnedulci  flavefcente  pauca ,  qux 
ambit  lapidem  magnum  ovalem  albidum  ,  qui 
continet  nucleum  edulem.  Maturus  fruftus  men- 
feJSiartiofpontedecidit&coIIigitur.  Crudus  co- 
meftus  turbat  ventriculum  &  facile  cxcitat  vomi- 
tum  :  idco  integer  folet  coqui  &  una  cum  nucleo 
contundi  ,  &  cum  carne  vel  pifcibus  loco  panis 
feu  farinhae  comedi.  Lignumarborisalbum  ,  be- 
talinum  fere  referens. 

Frequentifllmahxcarborin  campis  gramino- 
fis  juxca  fluvium  Cunhao  Mopebi  &  Rio  grande 
quoque. 


c 


C  A  p.     XIV. 

Copiiha.  (*S\da/i(rahihayeI  Mangaiha.  Cuiete.  Jpeiha. 

O  p  1 1  B  A  Brafiliei^bus :  Arbor  alta,  cortice  cinereo,  fuperius  in  ramos  difpefcitur ,  ha- 
bens  folia  (efquipedem  longa ,  majora ,  minorave ,  bina  fibi  invicem  oppofita  in  extremi- 

tate  tria  jmiguntur:  funtque 
oblonga ,  acuminata  nervo 
&  venis  paulum  rufefcenti- 
bus ,  fuperius  viridiora ,  in-* 
ferius  diluta.  In  cxtremitate 
ramorum  multi  funt  con- 
gefti  ramuli  quibus  folia  in- 
fident ;  ibidem  & 


prove- 
niunt  rami  florum  [quos  ta- 
men  AuEior  non  dejcripjit?j 
quibus  fuccedit  fruftus  , 
bacca:  lauri  magnitudine  & 
figura,  initio  viridis,per  ma- 
turitatem  niger,  pauciflima 
carne  fubdulci,  aqua  cutis 
crafllufcula  facile  detrahi- 
tur.  Lapidem  continet  ova- 
lem,  haud  durum,  nucleo 
albo ,  farinaccifaporis,  non 
eduli ;  firudus  tamen  come- 
ditur ,  exfugunt  Brafilienfes 
fuccuni  &  exfpuunt  cutcm. 
Maturus  eft  menfe  Aprili. 
Mangabiba&Man- 
G  A  I B  A  Brafilienfibus,  cu- 
jus  frudus  C^-iangaba  voca- 
tur.  Arbor  ma2;nitudine  & 
figura  noftratcm  xquat  ce- 
rafum  acidum  aut  etiam  fupcrat  in  multos  ramos  varie  diftributa  ,  qui  in  alios  tenues  ra- 
muiculos  definunt,  ut  in  Betula.  Cortex  coloris  fufci  cinere  aiperfi ,  ramulorum  autem  fimil- 

Q^  limus 


laj 


orgI     MarcgrayI 


limusramulisBetulaEJunioribus:  lignumlentum,  intuscxigiia  medulbj  fraftum  aut  conci- 
fum  fundit ladeum humorem.  Folia  fert  parva/olida,  egregie virentia,  bina  fibi  femper  oppo. 


fita,  nervo  in  medio  fecundum  longitudinem ,  tranfverfim  autemvenulis  feu  lineis  fubtilif- 
fimis  paralleie  pofitis  prxdita.  Flores  gignit  lafmini  modo  difpofitos  ,  calicibus  unum  aut  fcl- 
quidigitumlongis,  &fuperiusin  quinque  acuminata  foliola  expanfis,  ftellulae  figura ,  coloris 
albi ,  odoris  fuaviffimi ,  inftar  Mirabilis  Peruviana^  odorat^e.  Floret  menfibus  Odlobri  &  No- 
vembri .  Prudus  Mmgaba  magnitudinem  habet prunorum  noftratum  aut  ovi  galUnacei  quo- 
que,  quidam  funtrotundi,  quidam  ovales ,  non  eftedulisnififpontedecidat,  naminarbore 
exiftcns ,  plenus  eft  iafte  acerbo  &  amaro.  Quando  decidit ,  cuticulam  habet  ex  viridi  flavam, 
acin  uno  latere  egregiispundulisrubris  infignitur:  in  quibufdam  autem  pundula  ha:c  funt 
rariora,  inquibufdam  copiofiora  ,  in  quibufdam  &  miUa.  Pulpamcontineralbam  ,  mollem 
inftar  butyri ,  gratifTimi  vinofi  acidiflimi  faporis :  in  qua  contincntur femina  lutea ,  comprefla, 
fex,  feptem,duodecimautplura,  ovaUs figura;,  in medioumbeUcum  habentia,  cute  inftar 
amygdalarum  dulcium ,  fed  lenta :  intus  habcnt  nucleum  albiftlmum  dulcis  faporis :  quare 
integra  cum  fruftu  deglutiuntur.  Maturi  quotidie  magna  copia  fub  arboribus  colUguntur :  & 
qui  non  plane  molles  per  noftem  feponuntur  &  moUefcunt :  licet  quis  maxima  copia  edat 
nuUam  molcfliam  fentiet. 

Seri  non  plantari  volunt  has  arbores ,  in  terra  ficca ,  ubi  nulla  copia  luxuriantium  herba- 
rum.In  Sinu  omnium  Sandorum  intcgrx  filvae  fpontancx  repcriuntur.  Frudus  hic  circa  Olin- 
damordinariematuruseftNovcmbrifive  Deccrabri,  lanuario  <5c  Fcbruario  maxima  copia. 
Ad  flumcn  S.  Francifci  &  in  Capitania  Seregipe  tardius  maturcfcit  &  Aprili  atque  Majo  abun- 
dat.  lunio  &  luUo  ctiam  pafllm  repcritiu". 

Quandoiinis  aeftatis  nimis  ficcuseft ,  nimirum  Fcbruario  &:  Martio ,  ut  accidit  anno  1 643 . 
hincmcnfcIuUo  &  Augufto  copia  habctur  frudus  maturi ,  nam  proptcr  Solisxftum  natura 
impcIUtur  ut  protrudat  Martio  &  Aprili  florcs ,  quibus  fucccdit  frudus  lulio  &  Augufto . 

Cv  lETE 


HisTOR.     Plantarvm     Lib.     III.  iz^ 

C  V I E  T  E  Brafilienribus ,  \ailgo  corirupte  Cochine.  Arbor  cortice  gryfco ,  vit  SambucuSji 
contortenafcitur,longoshabensramos,  &in  iis  folia  frondatim  &  altematim  pofita:  nimi- 

rum  rami  habent  alternatim  tubercula  digiri  intcr- 
vallo ,  &  ad  quodlibet  fex ,  feptem  aut  ofto  folia  arde 
fibi  appofita ,  ut  ita  frondofi  fint :  folia  autcm  funt 
fcmipedem  longa,  breviora  autlongiora,  planean- 
giTfta  verfus  interiora ,  verfus  extremitatem  vcro  fen^ 
^    lim  ampliantur ,  fefquidigitum  lata ,  ubi  latiffima ,  in 
acumcn  quoddam  obtul lim  definentia ,  fuperius  fa- 
turate  viridia&  fplendentia ,  inferius  dilutiora ,  nervo 
confpicuo  &  venis  tran(vcrfis  praedita.  Non  foluni 
inramis  fcdet  incaudice  &paffim  proveniunt  duo, 
trcs  vel  quatuor  flores  juxta  fe  pofiti ,  in  pediculis  di- 
gitum  fere  longis ,  ipfi  quoque  duos  &  femis  digitos 
longi ,  figura  pene  Lilii ,  quinque  incifuris  in  quinque 
acuminatafoliadehifcentes^  coloris  ex  albo  &  viridi 
mixti,  &fecundumlongitudinem  valde  elegant-ibus 
nervis  ac  hinc  inde  venulis  dilute  purpurcis  variegati: 
inmedio  autem  quinque  ftamina  eiuidcm  cxtant  co- 
loris ,  quorum  quodque  corpus  figuram  in  fummitate 
habet,  flavefcens ,  &  lineolis  nigris  variegatum ,  quin- 
tum  &  mcdium  ftamen  figuram  habet  auripurgii , 
huic  autem  flos  infidet  &  detrahi  poteft ,  ut  afliim  car- 
nis  fruftum  dc  veru :  odorisfloseftnaufeabundi.  Poft 
florem  deinceps  fcquitur  fruftus ,  varije  magnitudi- 
dinis  &  figuriE ,  vel  ovi  ftruthionis ,  vei  rotundus  & 
magnitudine  capitis  humani ,  vel  oblongus  ,  initio 
viridis,  per  maturitatem  niger  ac  durus,  intus  con- 
tinens  femina  cucurbitJE  modo  ,   fufca  feu  obfcure 
brunna,  magnitudincfeminum  cucumcris,  ac  nuclea 
flavefcentc;  exterius  autem  quafi  fafcia  fimplici  fe- 
men  convolutum  vidctur.    Immaturus  fruftus  pul- 
pam  albam  fucculentam  continet,  odoris  fere,  ut  Na- 
fturtium ,  fed  cui  dulccdo  qu^dam  eft  admixta :  per 
totam  denique  pulpam,  nonin  mediotantum  ut  in 
cucurbita ,  femina  illa  funt  difperfa ,  qu3£  per  maturi- 
tatemfufcafiunt.  Saccharo  immaturus  frudus  con- 
ditur  &  in  febribus  ufurpatur  :  matUris  utuntur  in- 
colx,  pacinarum,  poculorum  &  lagenarum  I0CO5  prae-< 
parant  hoc  modo:  Maturus  frudus  aquae  calefadtjE  im- 
mergitur  &  plene  Coquitur^hinc  incifo  foramine  ligno 
duro  excavandus  eft,  fin  fecare  in  patinam  aut  alias  figuras  iUos  velis ,  funiculo  crafllori  fedio- 
nem  quam  propofuifli  circumliga  codo  frudui  &  malleo  ligneo  pulfa  funiculum,fic  fponte  (e- 
cabitur,  cultro  firem  f^ntes  operam  ludes.  Pcrramos  decifos&  terrae  infixos  facile  propa- 
gatur.  Arborhseccertistemporibixs,  unodie  omniafoiiaamittit,  biduo  autempoft  iterum 
foliis  onufta  cernitur. 

AnnotAtio.  Familiarifllma  eft  arbor  omnibus  Infulis  Americae  &  pene  toti  Conti- 
nenti :  Quare &  Oviedus in  Hiftor. lib.  vi  1 1 .  cap. i v.  ita  illam  defcribit. 

Higuero  eft  arbor  grandis ;  fruftus  autem  illius  funt  certse  cucurbitce ,  rotundae  aut  etiam  ob- 
longa:,  e  quibus  barbari  cyathos&  aliavafa  faciunt.  Lignum  arboris  robuftum ,  foliaejus 
angufta  &  longa  &  in  extrimitate  fua  latiflima.  Barbari  tempore  neceffitatis  comedunt  hunc 
frudum,  nimirum  pulpam,  qua;  fimilis  eft  carni  cucurbitae,  quando  adhuc  viridis  eft» 
Sunt  autem  variae  molis  ,  &  non  raro  quidam  capaces  duarum  amphorarum  aqux ,  & 
amplius. 

A  p  E I E  A  dida  Brafilienfibus ,  Arbor  vafta  atque  in  multos  ramos  expanfa,  cortice  cinereo, 
Foliahabetquafiinfrondescongefta,  longa,  inambituautem  leviter  ferrata,  fuperius  fatu^ 
rateviridia,  infcriusmagisincana  &  denfa  quadam  lanugineveftita.  Flores  fcrt  ftellaros ,  fla-- 
vos ,  quinque  foliis  conftantes  flavis  &  quinque  aliis  ex  viridi  flavis ,  fuavis  admodum  odoris. 
Iruftum  producit  magnitudine  pomi  aut  circiter ,  orbicularcm ,  compreflum ,  hifpidum  ex- 
terius,  inftaripongixmarinje,  &vilIofum,  ex  mufcofo  colorc  fufcum,  quiubimaturuitin 

0^2  tres 


124  GeorgI.MarcgravI 

trespaitcsrpontedchifcit,  continetque  intus  globulum  magnitudinc  ficus  ficcatx  ,  conglo- 

batum  feminibus  obfcute  bmnnis ,  magnitudine  gtani  finapis ,  fed  compteffis  quodammodo. 


Nullius  ufus  apudincolaseftfruaus.  LignoutunturadOW^^^,  ideft,  lembospifcatorios& 
Imgdoi ,  quibus  incolx  utuntur  in  fluminibus  trajiciendis ,  atque  etiam  in  mari. 

C  A  p.     X  V. 

^elis  Tito?iia.  lamacam,  lamacaru  feu  Caxahu, 

BE  T  I  s  Arbufcula  cft ,  quatuor  aut  quinque  tantum  pedcs  alta ,  caudice  rcfto  ,  nodofo ,  & 
digitum  craflb  ,  palUde  viridi  &  per  totumpunauUsalbismaculato.  Supcrius  autem  ad 
aliquotnodosramosadipiicitur,  itidem  nodofos  &  cjufdcm  cum  caudice  coloris ;  &  in  his 
ramisfoUa,  niniirum  adqucmUbet  nodum,  unum,  &  fimulunumjulum:  quodUbct  porro 
foUumquinque,  fex  aut  feptem  digitos  cft  longum,  Ungux  figura,  paUide  viride  feu  flavcf- 
cens,  fupcrius  fplendcns,  &  craflltie  Laurino  foUo  fimile.  luUisautem  imumaut  duos  di- 

gitos 


HlSTOR.     PlANTARVMLib.     III.  12  s 

itos  longus  eft,  pennatn  olorinamcircitercrafltis,  reinen.ferensoblongum,furcum,  odo- 

ris  valde  fortis  ,  inftar  zinziberis.  Lignum  cau- 
dicis  intus  eft  (pongiofum.  Radices  habet  fex ,  fep- 
tem  aut  etiam  odo  reftas ,  pennam  anferiuam  fc- 
rine  craflas,  intus  albicanres,  lentas,  filamento- 
fas ,  odore  &  lapore  itidem  inftar  zinziberis.  Ar- 
bufcula  nobilis  &  quantivis  pretii. 

Pi  TOMA  Bralilienfibus  difta:  Arbor  grandis 
&  ramofa ,  cortice  gryfeo ,  coryli  noftratis  cortici 
haud  abfimili.  Folia  fert  injequalis  magnitudinis, 
quasdam  tres  ,  quatuor  ,  quinquc  ,  quxdam  fex, 
,  feptem  aut  odo  digitos  longa ,  pediculis  brevibus 
infidentia,  qu?E  bina  &  bina  fibi  invicem  opponun- 
tur ,  ut  Sc  ramuli  in  ramis  majoribus ;  hinc  inde  ta- 
men  folium  folitarium  invenitur :  funt  autemfolia 
oblonga ,  anterius  acuminata ,  auris  afininse  figu- 
ra  ,  Ixte  viridia  fuperius  ,  ut  Caju  folia  ,  inferius 
p  aululum  pallida:  ncrvo  fecundumlongitudinem, 
&  venis  oblique  currentibiTS  inordinate  ,  quibuf- 
dam  fibi  invicem  oppofitis,  qiubufdamnon.  Ad 
ipfum  autem  foiiorum  exortum  etiam  duo  ramuli 
enafcuntur  oppofiti  (vel  etiamunicusfolitare  po- 
fitus)  tres ,  quatuor  vel  quinque  digitos  longi ,  Ipi- 
cjemodointotumnumerofisveftitiflofculis-,  qui- 
hbetflofculus  infidetfuopediculo  brevi  ,parvulus, 
in  quatuor  crenas  feftus ,  e  cujus  medio  novem  fta- 
mina  prodeunt,  femidigitum  longa,  craflfme  fi- 
lum  fericeum  ^quantia ,  erefte  ftanria ,  apice  tenui; 
pediculus  floris  coloris  eft  melini,flofcuIus  ejufdem 
cum  pauxillo  rubro  mixti ,  ftamina  crocei ,  apices 
rubicundi.  Quselibetlpica  florumnon  male  refert 
echinum  illum  piftorum  quo  maftras  fuas  purgare 
&farinam  detergcre  folent.  Frudum  fert,  unum- 
quemque  fuo  pediculo  imiitentem ,  ellyptics  figu- 
Tx ,  umbelico  autem  inftar  punftieminente  ,  exterius  coloris  eft  obfcure  flavefcentis ,  cortice 
carneo,  coloris  folido  quidem  fed  fragili ,  fcre  majoris  crafTitiei  quam  cortex  eft  caftanes :  lub 
hoc  cortice  latet  paucapulpa  albicans ,  confiftentia;  ut  gelu  in  patina ,  faporis  acidi  grati  &  ad- 
ftringentis ,  qus  fponte  a  corticc  fradlo  fe  feparat  &  comeditur :  continet  denique  in  me- 
dio  fui  nucleum  magnitudine  caftanex ,  ellyptic^  figurae,  cuticula  fua  tedum  flavefcente ;  ipfe 
autemincarnatieftcoloris,  infubftantiaalbicaas,'&facile  in  duas partes lEquales  divifibilis; 


noneftedulis,  quippe  faporis  amari  &  adftringentis. 


Iamacarv  Brafilienfibus.  Ar- 
bor  eft  mediocris  magnitudinis  , 
caudice  tereti ,  gryfeo ,  &  ftellatis 
aculeis  gryfcis  armato :  fupcrius  au- 
tem  habet  ramos  deorfum  propen- 
dcntes ,  quorum  cxordia  funt  longi 
proceflTus  teretes  ftellatim  aculeati 
ut  caudcx ;  his  ramis  autem  verfus 
exteriora  infident  folia  Tuna:  mo- 
do ,  ovalia,  comprefla ,  non  tamen 
ita  crafla  ut  Tuna;,  in  ambitu  acu- 
leata  aculeis  fingulatim  pofitis.  In 
fuperficie  utraque  foliorum  emi- 
nenttuberculaquicdam  :  colorau- 
tem  ramorum  illorum  &  foliorum 
eft  viridis.  Fert  florera  fqucm  /^- 
men ab  AuO-ore defcnpttim non  inve- 
nt)  fed  ex  icone  qtiam  dcdit ,  covficio 
florem  ex  illii  tiibcrcidis  eiiafci  c^  in- 
0^3  mul- 


126 


GeorgI     MarcgravI 


multafiiimma  definere.  TS^jn  meminit  quoqtiefiti^m :  quem  tamen  opiner  cum  cateris  commimem 
habere. 

Iamacarv  quoque ,  itcmque  C a  x a b v  Bra- 
filienlibus  ;  Cardon  Lufiranis.  Arbor  magna.  Pri- 
mum  crumpit  e  terra  folium  unum  oftangulum ,  cu- 
jus  anguli  llint  teretes ,  xqualis  omncs  craffitiei  qua- 
li  exitulpti  clTij-nt ,  ordine  Ipinulis  in  ftellulie  modum 
pofitis  armati ,  &  inter  quaflibet  duas  tales  ftellulas 
tranfverfalis  qua;dam  lineola  eminet.  Huic  uni  folio  ii 
alia  plura  more  itidem  Tuns  annafcuntur ,  ejufdem " 
figurx ;  quodlibet  unum ,  duos ,  tres ,  quandoque  & 
fcx  pedes  longum ,  vcrguntque  ut  plurimum  in  al- 
tum,  brachiumhumanimicrafla,  quandoquc  cral^ 
fiora:  fucceiruautemtemporisfoliuminferius  cor- 
ticem  gryfeum  acquirit  ac  incaudicemIignofum& 
craflum  abit ,  Ipongiofum  tamen  &  facile  casduum; 
folia  vero  qiia;  caudici  proxima  ramorum  vicem 
fupplent,  ca;tcrafoliorum.  Caudex  vetusacramo- 
faillafolia  fpinas  denique  amiitunt,  neque  fpinofa 
manent,  fedtantumfolia.  Flos  huic  Caudici  folita- 
rius  provenit  albus ,  magnus ,  figura  fimilis  quarto 
loco  defcripto :  fequitur  frudus  ovo  anferino  duplo 
major,  ovalisfigurx,  exterius  ruber  obfcure,  qui 
comeditur.  Arbor  interdum  magnitudinem  Ma' 
maoeirae,  imo  &  lanipaba;  nancifcitur. 

Cardon  alia  fpecies ,  priori  magnitudine  caudicis ,  flore  &  fru£tu 
per  omnia  fimilis,  excepto  quod  folia  funt  triangulata  ut  in  ea  quam 
quarto  loco  defcribo.  Alia  Cardon  fpccies  teretibus  ramis  &  nodo- 
fis ,  inftar  baculi  nodofi  ,  ad  quos  nodos  funt  fpiuse  utincxteris, 
cum  quibus  inreliquis  convenit. 

^uarta  fpecies  lamacaru,  ficus  /pinofa;  ex  radicibus  tenuibus 
intcrra  haudprofundelatentibus  ,  enafcuntur  triangularia  autet- 
iam  quadrata  folia ,  unum ,  duos ,  tres ,  quatuor  pedes  longa ,  qui- 
busaliahincindeannalcunturut  in  ficu  Indica:  quodlibet  eorum 
latusduos,  tresvelquatuor  digitos  latum,  funtque  duplo  craflio- 
raquam  lamacaru  quae  fruticibus  &  arboribus  annafcitur  •,  fed  illius 
longiora  funt :  in  angulofis  extrcmitatibus ,  aculeis  munita ,  unum, 
duos  trefve  digitos  longis,flavefcentis  feu  lignei  coloris,fex,  feptem, 
vel  odo  inaequalis  magnitudiniS)Uxtafepofitis;  viridia  funt  folia, 
utilliusquaminterherbasdefcripfimus;  flosetiam  talis  fed  duplo 
minor.  Fru£tus  tres  circiter  digitos  longus ,  quatuor  in  ambitu  craf- 
fus ,  figurx  oblongae ,  conftans  cute  crafla ,  craflitic  cutis  raco ,  fuc- 
culenta,  egregie  rubra :  percompreflionemfacilefinditurperlon- 
gitudinem  &  detrahi  poteft ,  continetque  pulpam  albam ,  fuccu- 
lentam ,  friabilem  ,  &  quafi  in  multos  globulos  conglobatam  ut 
nix  gelu  indurata :  hcec  multis  feminibus  nigris ,  fplendentibus ,  per- 
mixta  eft ,  fimilibus  A- 
quilegiae  feminibus,  fed 
minoribus.  Pulpacum 
feminibus  comeditur, 
boni  faporis  ,  dulcis,  fi- 
cum  vulgarem   fupe- 
rans.  Succus  c  cortice 
rubro   exprefllis  acidi 
adftringentis  faporis  ut 
fuccus  ribium  imma- 
turorum.  Folii  autcm 
hujus  plantaefucculeta 
funt,&  fuccu  dant  hcr- 
bofi  faporis  foubraffi- 
ca;  fimilcm:  qui  fi  ama- 

rusef 


HisTOR.    Plantarvm    Lib,    III,  127 

mscirct,  plaiita  hxc  Euphorbium  eflet,  nam  per  omnia  convenit  ciim  illius  defcriptionc. 
Heccpiantacd  quic  in  Nova  Hilpania  profert  Cocliinillam.  VideXimenem  in  defcriptione 
Tunarum. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  Fr.  Ximcncs  habct  caput ,  de  differejttiii  Tunarum  quas  focant  Nochtli. 
Planta,  inquit,  quamficum  Indicam  vulgo  vocant,  jam  mukisannis  notiflima  fuit  in  Hf' 

.  pania,  ubi  pafllm  repcritur:  Amcricani,  ubi  folum  fruCtusfuos  maturat,  magna  fanorum 
voluptatc&xgrorumfolatio,  vocant  Nochtli  in  nova  Hifpania,inIn(uIisTunam.  Hcec  ob 
monftrofim  foliorum  formam  &  pcregrinum  cxcrcfcendi  modum  primum  magnam  fui  cxci- 
tavit  admirationem ,  nuncitafamiliariscftubique,  ut  non  fit  opcra;  pretium  iUam  defcribc- 
re.  Sed  quia  varix  illius  fpccics  rcpcriuntur ,  non  fucrit  ab  re  obitcr  illas  rcccnfere.  Diftin- 
guunturautcminterdumfecundumvarietatcm  florum,  quorum  alii  candidi,  alii  rubri,  alii 
foras  fublutei  (Sc  intcrius  cjufdcm  coloris  cum  frudlu ,  uti  viderc  eft  in  TlatacnocHi :  aliquando 
fecundum  magnitudinem  & formam foliorum ,  quorum  alia funt grandia,  alia  cxigua ,  alia  ob- 
longa:  aIiabrevia,aIiarotundafunt.  ScdprxcipuadifFcrentia  fumitur  afruduUmvarietatc.  Sunt 
itaq-,hx  fpecies  Tunarum  qux  in  nova  Hilpania  rcperiuntur.Prima  qux  appellaturr.^^^cwoc/?//?, 
quiafrudusilliusalbus ,  hujusfoIiafuntrotunda,parva,  Ixvia,  autpaucislpinisaipera,  flos 
flavus ,  frudus  fpinofus.  Sccunda  Co^^iochtii  dida ,  quia fruftum fcrt  fiavum  , folia lata  & ro- 
tunda ,  plenaacutiflimis  fpinis ,  florem  rubicundum ,  frudusraros.  Tcrtia  dicitur  Atlatoc?io- 
chtli ,  id  cft,  Tuna,  qux  ab  albo  colore  vergit  ad  rufum ,  foliis  longis  &  anguftis ,  a.cutis  &  fub- 
purpurcis  :  quodpropriumhujus  fpeciei,  namcxterarum  foliavirent.  QLUrta  Tlapalnochtli, 
foliis  longis  &  anguftis ,  brevioribus  tamen&minus  fpinofis  quamprs^ccdens  ,  floreexiguo 
&qui  ex  albovergat  ad  rubrum,  fruftu  cxiguo  coloris  ignci  feu  coccinei.   Qointa  TTapo- 

.  tiochtli ,  ob  frmilitudinem  cum  frudu  qucm  Mexicani  vocant  Tz,apotl ,  foliis  horridis  &  defor- 
mibus ,  ovalibus  &  valde  fpinofis ,  floribus  e  candido  fubflavis.  Silvcftris  Tuna ,  qux  Tz, uu- 
nochtUaxcim': ,  inarboris  molcmfoletadolefcerc,  foliaque  habct  rotunda&  minuta,  flores 
flavos.  Eft&  aliafpccics  qux  vozzvsc  Xochinochtli  quxlicct  prxcedcnti  firailisfitforma  ,  ta- 
men  excedit  cxtcras  omncs  foUis  &  fruCtu  unde  illi  nomen.  Omnes  Tunx  iunt  frigidx  &  hu- 
midx  in  fecundo  gradu ,  exceptis  granis  qux  funt  ficca  &  aftringentia :  folia  item  funt  frigida  & 
humida  &  falivofa :  quarefuccus  exprcflus,  mitigat  ardores  febrium ,  fedat  fitim ,  humedat 
inteftina.  Fructus  manducatus  cum  fuis  granis  dicitur  alvum  aftringere :  eft  boni  &  grati  nutri- 
menti ,  licet  nonnihil  flatulcnti ,  uti  fcre  cxtcri  fru£tus ,  &  quod  facile  corrumpitur.  ^gri  jux- 
ta&valentcs  xftivis  menfibus  illisvefcuntur,  &  fingularem  capiunt  utilitatem  ,  prxfertimii 
qui  bile  abundant,  aut  aliqua  intemperie  calida  laborant.  Gummi  quoddam  exfudat  hxc 
planta ,  renuni  &  urinx  ardorem  temperans :  Succus  aut  aqua  cx  hac  planta  extrafta  cft  admi- 
rabile  remcdium  contra  biliofas  &  peftilentialcs  febrcs.  Radiccs  illius  cum  certa  Geranii  fpe- 
cie fanant  Herniam  &  Eriifypclas ;  mitigant  calorem  e  febre  aut  alia  quavis  caufa  natum.  Mc- 
xicani  rotas  plauftrorum  fucco  foliorum  inungunt ,  ne  ex  celcri  motu  igniantur.  Ferunt  quo- 
queradicem,  qux  nonnihil  amaricat ,  fingulareremediumefleadverfusplagas. 


I 


C  A  P.     X  V  I. 

J^ecuiha.    Cereiha.  lacapHcaja.  laracatia.  (tAcaja. 

E  c  V  I B  A  Brafilicnfibus.  Arbor  fatis  alta ,  cortice  fubcano :  folia  fert  in  ramulis  alternatim 
oppofitis,  fibiinvicemdire£teveletiamaIternatimoppofita,  &  in  extremitatc  unum  foli- 

tarium  ,  tres  digitos  circiter  longa  ,  acuminata  ,  nervo 
fecundum  longitudinem  &  venis  tranfverfis.  Florem  fert 
cxruieum ;  de  cujm  tame?ifigura ,  Jicuti neque  defruSfu  ni' 
hil  apud  Aun;ore?n  noflrum  iTi-veni. 

Lignum  hujus  arboris  egrcgium  ad  varia  fculpenda, 
namexruffbbrunnumeft,  &nigro  undatum.  Convenit 
cum  ligno  Cardeira ,  quod  tamenmagis  xftimatur  &eft 
longe  elegantius. 

C  E  R  E I B  A  BrafiUenfibus.  Arbor  inftar  fahcis  pumi- 
Ix ,  taUIigno,  ejusdeniquefigurx,  foliis  itidem  fimili- 
bus,  fed  paulo  craflloribus:  folia  autem  dircde  fibiin- 
vicem  oppofita  habet :  in  extrcmitatibusautemramulo- 
rum ,  inter  tria  ,  quatuor ,  &  interdum  duo  folia  ,  duo 
proveniunt  pediculi ,  quilibet  tres ,  quatuor  ,  aut  quin- 
quc  flofculos  habentes  congeftos,  ex  albo  dilute  flavefcentes ,  quatuor  foliolis  conttantcs  &  in 

medio 


128  HlSTOR.       PlaNTARVM       LiB.       III. 

mcdiototidemftaminulisnignsrun-cdis  ,  mellci  odoris.  Foliahujus  arborislucentcSolefa- 
km  albiflimum  continent  in  fua fupcrficie ,  quando  vero  coelum nubilum  aut  tempus  noftur- 
num  ,  fal  diflblvitur  &  inftar  roris  adhxret :  interdiu  autem  ficcus  &  albifllmus ,  digitis  detergi 
poteft.  Actantumexduobusveltribusfofiishaberipoteft,  quantum  jufculo  probe  faliendo 
fufficiat. 


Iacapvcaya  Brafilienfibus.  Altiflima  arbor ,  cortice  gryfeo ,  duro  &  inaequali  inftat 
veteris  Quercus  5  exquoatramentumfcriptorium  conficitur.  Fofia  junioraruifafunt,  vetu- 
ftiora  viridia,  Mori  foliis  fimilia,  in  ambitu  ferrata,  quodammodo  contorta  &  incurvata  5  alter- 
natimin  ramulis  fibi  oppofita.  Fert  florem ,  qnem  tameit  ah  AuEtore  dcfcriptum  noniwveni, 
Fruftus  fequitur  ingens ,  quilibet  fuo  pediculo  craflb ,  ligneo  dependens ,  magnitudine  capi- 
tis  infantis ,  figurje  cllyptica; ,  inferius  veluti  in  conum  obtufum  faftigiatus ,  fuperius  five  ad 
pcdiculum  deprefllis ,  referens  poculimi  cum  fuo  operculo ;  cortice  ligneo  &  duro ,  ochras 
coloris :  operculo  autem  remoto  (nam  ipfemet  frudlus  maturus  fe  aperitj  dccidit  operculum, 
&  frudus  interius  in  quatuor  interftitiadivifusvideturj  &inquolibet  loculamento  caftanea 
invenitur  pruni  magnitudine ,  cortice  ex  flavo  fubcinereo ,  rugofo ,  qui  contufus  nucleum  ex- 
hibct  album,  optimi  faporis :  comeditur  crudus  &  toftus. 

Ex  ligno  arboris  axes  fiunt  machinarum-,  quia  durabiie  cft  in  iiumido  5  nam  axes  femper  ma- 
defiunt  arundims  laticc  &  quotidic  lavantur  aqua.  E  cortice  autem  exteriore  ficcato  &  con- 
tufo  fit  ftuppa  rufefcens ,  qua ad  obturaraenta  utuntur  &  navcs.  Fruftus  maturefcit  Martio  & 
Aprili. 

Frcqucntifllma  arbor  in  Silvis  magnis  in  Namhiu  &Alagoa  delZul  &verfus  Alagoam 
grandem. 

I^RACATiA  Brafiiienfibus ,  Arbor cft alta rcila ,  caudice inferius craflb , qui verfus fafti- 
giummagis  magifquc  gracilcfcit  &  attcnuatur,  corticc  gryfco  ,  lignomolli,  &Iadcfccnte. 
Caudex  autcm  &  rami  armantur  fjpinis  brevibus ,  ccafluifculis ,  duris.  Et  ramos  quidcm  in  or- 

bem 


HisTOR.    Plantarvm    Lib.    III. 


li^ 


bcm  projicit ,  fed  inordinate  ,  fuperiorefque  infcrioribus  breviorcs ;  neque  ramuli  magis 

■  ^ '  ordinati,  in  quibus  folia  in  frondcs  congcfta; 

Madiibse  modo ,  figura&magnitudine  ,  lli- 
perius  (plcndide  viridk ,  inferius  incancfccn- 
tia  ,  quinque  ,  fcptem  vel  novem  in  ftcUie 
modum  fibi  appofita ;  nervo  fccundum  lon- 
gitudinem  &  venis  obliqais. 
Fioremfcrtut  Mamaoeira. 
Sequitur  frudus  pctiolo  longo  dependens 
ut  Mamaomas,  tres  digitos  longus ,  crafli- 
tie  duplicipollicishumani,  ftriis  haud  pro- 
fundis  fecundum  longitudincm  ,  vclquafili- 
neisfolum  notatus,  coloris  exterius&intc-, 
rius  crocei  ut  Mamao  ,  &  carne  ejufmodi 
fubftantis  &  fimili  modo  granis  refertus,  ma- 
gnitudine  &  figura  grani  hordci,  faporis  haud 
manifcfti.  Immaturus  adhuc  laaefcit,  ac  vel- 
licatlinguam,  maturus  autcm  fponte  deci- 
dit&comcditurcrudusatque  codus.  Folia 
amittit  fingulis  annis  &  menfe  Martio  nova 
protrudit ,  hinc  floret  &  frudum  fert ,  qui  fi- 
ne  Aprilis  &  Majo  maturatur. 

Duplex  eft  Arbor,  mas  &  foemina ;  qus  fi- 
miles  llmt  cxcepta  magnitudine ,  nam  fcrmi.- 
na  per  omnia  minor  eft  mare. 

A  c  A I A  qu^e  &Ibametara  Brafilien- 
fibus.  Arbor  qux  in  altitudinem  &  magnitu- 
dinem  proccrcETiliazafllirgif,  caudex&ra- 
mi  craflTiores ,  cortice  rugofo  &  e  cinereo  al- 
bicante  inftar  Sambuci.  Folia  direcle  fibi  op- 

....,^-^-.--. -  pofita ,  duos ,  trcs ,  vel  quatuor  digitos  lon- 

ga,inxqualismagnitudinis,  fefqui vel duos digitos  lata,  acuminata  fplendentia 5  nervo  lato 
'         '  fecundum  longitudinem  &venis  tranf^ 

verfis.foliis  juglandis  haud  abfimilia,fed 
acutiora.  ■. 

Flofculos  fert  copiofos  in  magnos  ra- 
cemos  congeftos ,  ex  albo  fubfiavefccn- 
tes. 

Poftfloresprodeiintprunaflava ,  no- 
ftratibus  figura  &  magnitudine  fimilia, 
pauxflla  cute,  acidi  faporis,lapidem  con- 
tinentia  magnum ,  ex  filamentis  lignofis 
conftantem  nec  durum ,  verum  denti- 
bus  cedentem,  qui  nucleum  continet  ex 
albo  flavefcentcm. 

Folia  hujus  arboris  (imo  &  lignum) 
faporis  eft  egrcgie  acidi  &  adftringcntis 
ac  ad  appetitum  proftratum  revocan- 
dum  &  fitim  levandam  in  febribus  utili- 
ter  uliirpantur :  fiunt  &  intindlus  ad  car- 
nes  aflas  exjunioribus  foliis  tritis ,  gra- 
tifllmi  fapoiis. 

Ramusarboris  decifus  &  baculi  mo- 
do  infixus  tcrrx'  brevi  radices  agit  &  in 
arborem  adolefcit :  unde  frcquens  vifi- 
tur  circa  plantaria  &  curraos. 

Lignum  ruff"um  &  Icve  ut  Suber,  cujus 
loco  ufurpari  poteft.  Fiunt  &opercuIa 
cx  eo  ad  obturandas  lagenas. 


R. 


Cap. 


150  GeorgIMarcgravI 

C  A  r.     X  V  II. 

Carana  iba,  Cofaiba.  Ibixuma.  Coapoiba.  'Buripicaiba.  Ibiruba. 

zS\4ara!atabiba, 

CArana  IBA&  Ananachi  cariri  Brafilienribus.  Ai-bor  PalmjE  dadyliferx  ma- 
frnitudine  &  altimdinc ;  ligno  duro ,  ruffo  feu  brunno ,  craflls  nervis  intus  conflantc,  nul- 
liusufus:  cortice  exterius  gryleo,  &  cartiiagine  a  terra  ad  quod- 
dam  fpatium  fquamato ,  fquamis  ordine  cochleatim  pofitis ,  qu^ 
primo  longiores ,  fucceflu ,  breviorcs  fiunt ,  imo  tandem  dcci- 
dunt ,  fupernc  initio  fado ;  nam  arbores  adultiores  caudicis  mc- 
dietatemfuperiorcm  habent  glabram  ut  Cocoeiro,  infcriorem 
folum  fquamatam ;  fquamae  autem  nihil  aliudfunt  quam  reUquix 
ramulorum ,  qui  dccidunt  arborc  in  altum  afl lirgcnte ,  enafcenti-  : 
bus  aliis ,  tunc  enim  fuperiorcs  rami  manent ,  inferiores  exci- 
dunt  relinquentcs  has  fquamiformes  reliquias.  Ramos  porro  fuos 
in  fummitate  orbiculatim  expandit  direde  furfum,deorfum,&  ad 
latus  utpalma  da£lylifcra,fedlongeclegantioriadfpeau.  Ramus 
quilibetduos  veltrcspedcs  longus,  comprcfliis,  in  utroqucla- 
tereacuto,  duris  fpinisnigris  armatus  figura  dcntifcalpium  refc- 
rcntibus:  unumincujufque  rami  extremitatc  folium  rotundum 
fio-ura  &  ita  plicis  donatum  ut  manuarium  umbraculum  fjemina- 
rum  {gallMparafol)  viridis  coloris ,  ab  cxtremitate  admedictatcm 
fere  introrfum  feftum  in  multa  alia  carinata  folia foliis  Palmae  da- 
dyliferae  fimilia ;  quodlibet  ex  his  fedisfoliis  circitcr  duospedes 
eftlonguni.  Inter  ramos  foliofcros  alii  prodeunt  longiores,  qua- 
tuor,  quinqueautfcxpedeslongi,  in  multos  alios  ramos  &  ra- 
mulos  ,  lanugine  albcfcente  obdudos  ,  expanfi  alternatim  ,  & 
quafi  e  vaginula  prodcuntes  ,  in  his  exfiftunt  flofculi  paUide  flavi, 
finepediculis  ,  tribusfoliisconfl;antes.  Pofl:  hos  proveniunt  fru- 
dus ,  figura  &  magnitudine  olivae ,  viridcs ,  amari ,  nec  edules, 
necuUius  ufus.  Seda  hxc  arbor  nunquam  rcnafcitur  e  caudicc; 
tarde  quin  etiam  crefcit  &  longo  tempore  opus  habet  ut  grandef-, 
cat.  Poliaferviuntadtcgendas  cafas&corbcs  faciendos:  e  ligno  autcm  circos  faciunt ,  qui- 
bus pecora  &  jumenta  includunt ,  vulgo  Curraes  Lufitani.s. 

Annqtatio.  Ex nomine quis fufpicari poflet hanc efle arborem quas fundit  refinam il- 
lamquae  hodicmagna  copiaEuropaeinfcrturex  AmericaCarannK  nomine,  verumhaudita 
efl:,  fiquidem  hancitadefcribitFr.  Ximencs.  TUhuililocan  (quje  fcrt  refinam  quae  ab  Hifpanis 
vocatur  Caranna)  efl: arborgrandis,  trunco laevi ,  rubro  &fplendentc atque  odorifero ;  foliis 
oleaefol.  fimilibus&  dccuflatimfivein  crucem  dilpofitis  •,  efl:  acris  atque  mordax  &  nonnihil 
adfl:ringcns.  Rcfina  quam  eliquat  nominatur  C^r^»»^ ,  obtinens  eafdem  facultates  ,  quasTe- 
comahaca  atque  adeo  majores,  licet  non  fit  in  tanto  ufu.  Pulvistrunciautcorticishaufl:us 
valde  corroborat  cor  &  ventriculum ;  difcutit  flatus ,  corrigit  quamvis  intcmperiem  frigidam, 
fanatque  affedus  uterinos.  Cortex  in  aqua  maceratus  utilis  efl  cordi ;  &  hauflus  cum  potione 
Cacao  ,  prodcfl:  pedori  &  cordi :  Fit  ex  hac  refina  ceratum  utilifTimum  advcrfus  varios  dolo- 
rcs.  Item  oleum  Americanis  maximoperc  laudatum  adverfus  vulnera  &  hemorrhoidas :  quod 
faciunt hoc niodo :  Recip.  Terebinthinae  uiic.  viii.  olci de Liquidambcr  unc.  iii.  Tecoma- 
hacx ,  Carannae ,  Balfami  an.  Vnc.  ii.  Pulverum  Maftich.  Myrrhx ,  Aloes ,  Thuris  ,  Sangui- 
nisDraconis,  Sarcocollaean.Drach.  &femis;  pulvcrifenturfubtiliter,  &ubircfina:  liquefa- 
da:  fuerint ,  mifceantur  &  incorporentur  fecundum  artem.  Vide  Monardem  cap.  ii  i .  obfcr- 
vaviautcmrefinamhancadverfus  dolores  dentium,  emplaftro  tcmporibus  applicato,  cgre- 
gium  efTe  rcmcdium. 

C  o  p  A  i  B  A  Brafilienfibus :  Arbor  cui  lignum  rubrum ,  quafimi- 
niovulgarifituratctindum,  duritic  fagino  aequale  ,  exquoafTcres 
lati  fiunt  ad  varios  ufus.  Folia  fert  obrotunda  aut  ctiam  ovalia ,  qua- 
tuor  aut  quinquc  digitos  longa  ,  duos  aut  duos  &  femis  lata ,  ubi  la- 
tifTima ,  in  pediculis  digitum  longis ,  crafTis ,  nervo  crafTo  fecundum 
longitudincm,  &  vcnulis  pluribus  tranfverfis ,  maxime  confpicuis 
pofticapartc.  Floremfcrtmcdiocrcm,  quinquc  foliis  obrotundis  conftantem.  Frudus  illius 

cftfili- 


HisTOR.    Plantarvm    Lib.     III  tn 

cft  filiqiui  obrotunda ,  magnitudine  unius  digiti ,  fufca ,  quse  fi  digitis  prematur  facile  aperi^ 
tur&continetnucleum  avcllana;  nucis  magnitudine  &  figura ,  cuticula  nigramcmbranacea 
tcftum,  qua;  ad  medietatem  veftitur  pauca  pulpaiutca,  odoris  inftar  piforum  contuforum: 
ipfc  nuclcus  conftat  carne  Icnta ,  inftar  cornu  emolliti ,  ccdente  dentibus ,  faporis  haud  ma- 
nifefti ,  coloris  aquei ,  qui  comeditur.  Siliquce  maturx  decidunt ,  &  coUiguntur. 

Hsec  arbor  dat  oleum  fcu  Balfamum  limpldif- 
fimum ,  inftar  olei  Terebinthina:  deftillati  con* 
fiftentia  &  fipore ,  odoris  refinofi.  Hoc  autem 
fic  colligitur:  Circa  arboris  caudicem  tercbra  ad 
medullamufqueperfodito,  &  applicavafculum, 
&  unius  horx  fpacio  quatuor  circiter  cantharos 
olei  habcbis :  fin  fluere  plane  non  velit ,  finas  fo* 
ramen  operculo  obturatum  adSoIis  ufque  oc- 
cafum,  hinc  refera,  oleum  dabit  fine  dubio.  Pau- 
xillum  hujus  calcfaftum  &  cum  filamentisre- 
centi  vulneri  impofitum ,  fanguinis  fluxum  fiftit 
&  breviillud  finat.  Nervis  apprime  amicum  eft: 
tres  vel  quatuor  guttulx  in  ovo  forbili  bis  vel  tcr 
mane  fumtse  ,  dyfenteriam  vel  alios  fluxus  ven™ 
tris  fiftunt  (Sc  curant.  Calidum  &  ficcumeftin 
fecundo  gradu. 

Ibixvma  Brafilienfibus  ,  Motamba  Ango- 
lenfibus  ,  Arbor  inftar  cerafi  filveftris  noftra- 
tis ,  etiara  ejufmodi  pene  foliis  ,  per  ambitum 
venufte  ferratis  :  cortice  ex  fufco  cinereo  :  ad 
quodlibct  folium  five  illius  pediculum  brevis 
'Cnafciturpediculus  continens  flofcuios  parvu- 
I  los ,  quinque  conftantes  foliis  flavis  deorfum  fle- 
xis  quafi  quinque  uniones  aftixae  eflent;  in  medio 
multa  ftaminula  flava  extant :  funtque  flofculi  in 
umbellam  congefti.  Fruftum  fert  orbicularem, 
magnitudine  globuli  luforii ,  primo  quidem  viri- 
dem  per  totum  fignatum  tuberculis  fufcis :  im- 
maturus  adhuc  concifiis  continet  materiam  len.^ 
tam  inftar  vifci ;  maturus  autem  nigrefcit  &  iin 
quinque  partes  cequales  fpontefinditur  ,  conti- 
nens  femina  fufca ,  fuis  celiulis  inclufa,  magnitudinefeminisfinapi,  figurae  ex  rotunda  quafi 

oblongcE.  Cortex  hujusarboris 
//J\  detradus  glutinofus  eft ,  &  de- 

rafa  exteriori  cutefufca,  feure- 
censfeuficcus  ufurpatur ,  egre- 
gie  Saponis  viceni  implct  &  tuto 
adhibetur  ad  omnia  ad  qux  Sapo 
Hifpanicus. 

Longe  prazftat  frudui  Sahaon^ 

ille  enim  acrimonia  fua  nocet 

veftibus ,  hic  autem  ncquaquam 

Nafcitur  ubique  in  BrafiUa 

quidcmmaxima  copia. 

C  o  A  p  o  I B  A  Brafilienfibus, 
Pao  Gamclo  Lufitanis ;  hujus  Ar- 
boris  aliquot:  reperiuntur  fpe- 
cies;  qutrumdtiai  AuElor  itadc' 
fcrihit.  Prima  fpecies  in  Fagi  al- 
titudinem  &  figuram  excrefcit, 
cortice  cincreo  cui  aliquid  fufci 
admixtum ,  inftar  undulati  pan* 
ni.  Folia  habet  folida ,  oblonga, 
inferius  dilute  virentia  fuperius 
(aturatiora  &  Iplendentia ,  infigninervofecundumlongitudinem,  atnullispenc  venis  conipi- 

R  z  cuis 


131 


GeorgI     MarcgravI 


cms  tranfveL-fis :  pediculusfoliidcccrptusfunclitaliqiiidiaaci.  Plorcsfert,  quemque  fuo  pe- 
dicLilo  innitcntem  magnitudinc  vofx ,  &  foliis  albis  rofaceis  conftantcm ,  fuavc  rubentibus 
unguibus ;  umbelico  in  medio ,  qui  conftat  globulo  refinofo ,  flavo ,  magnitudine  pifi ;  refina 
illa  clara  eftut  Tcrebinthina,  glutinofa,  flava,  odoris  tamen  injucundi:  hunc  circumdant 
multaftaminularubra,  arde  fibi  invicem  adhsrentia.  Plorem  fcquitur  fruftus,  capfulae  infi- 
densfereut  glans:  immaturus  fecundum  longitudincm  concifus,  multos  feminum  ordines 
continet,  magnitudine  &  figura  feminum  mali,  tranfvcrfim  pcr  longitudinem  pofitorum: 
quodlibet  autem  femen  includitur  pelliculae  fuae  rubrae ,  atque  altcri  miniatx  pelliculiE  invol- 
vitur.  Caro  fruftus  eft flava  & fuccum exfudat flavum ,  jucundo afpeftu. 

Lignum  hujus  arboris  facile  frangitur ,  &  cortex licet  craifus fponte fc  feparat  a ligno,  quod 
continet  in  fc  medullam  mollem,  qux  facile  extrahi  poteft,  ita  ut  lignum  remaneat  inftar 

fiftulae 

^tierajpecks, ma.2,na.c&i\:hor:,comces,ryfco,  in amplos ramos ,  Ccfc  expandcns:  fert  au- 
tcmfoliainfrondes  congefta,  oblonga,  carinata  fimilia  foliis  Mureci ,  fed  non  lanuginofa. 
Fructus  quoque  hujus  arboris ,  globuli  luforii  magnitudine ,  rotundus ,  maturus  viridis  exte- 
rius,  intcrius  rubcfcens ,  &  multis  granulis  fici  modo  refertus,  ficcus,  faporis  haud  manifefti,  ita 
ut  comcdatur  quidcm  a  quibufdam,  fed  nullius  fit  pretii. 

CvRvncAiBA  Brafilienfibus  (dequotamen  nomine  ambigo)  Arbor  cortice fufco ,  & 
inftar  BetuI^E  crefcens ,  foliahabet  oppofita  quinque  vel  feptem  inunoramulo,  fpiendentia, 
acuminata,  non  ferrata ,  Betulas  foliis  viriditate  fimilia.  Ploremfert,  quem  tamen  Aucfor  non 
defcnpfit.  Poft  florcm  in  intcrioribus  ramulis  proveniunt  folliculi,  primum  viridcs,  deinde  ru- 
bicundi,magnitudine&figurapiftaceorum,  qui  quemadmodum  &  lignum  fpirant  odorem 
fere  ut  Icica. 

I  B  I  R  V  B  A  Brafilienfibus .  Ar- 
bor  cortice  ,  ligno  &  nafcendi  mo- 
do  Guajabae  fimilis ,  ramos  autem  ha- 
bet  ut  noftra  Cerafus.  Folia  fert  ob- 
longa ,  duos  aut  tres  digitos  longa , 
membranacea ,  fuperius  (aturate  viri- 
dia ,  inferius  pallida ,  uno  nervo  fecun- 
dum  longitudinem ,  nuUis  venis  tranf- 
verfis :  duo  fempcr  fibi  inviccni  oppo- 
fita ,  in  ramorum  quoque  extrcmitate-, 
duo  quoque  frudus  fibi  opponuntur  in 
fuis  pediculis  prope  oppofita  folia  ena- 
ti.  Fcrtflores  (quos  tamen  Au5ior  nofi^ 
defcnffit.)  Frudum  autem  fert  in  pe-' 
diculis  digitum  longis,  flavumfeuau- 
rei  coloris,  magnitudine  pruni ,  fedro- 
tundum  &verius  pediculum  turbina- 
tum,acumbclicum  habentem  cavum, 
quem  circumftant  quatuor  foIioIa,ter- 
tiampartemdigitilonga,  ex  viridi  in- 
carnata  •,  inferius  itidem  ad  pediculum 
duo  foliola.  Hxc  &illa  reliqua  ex  flore 
e  quorum  medio  frudus  exfurgit :  cu- 
ticula  tenui  veftitus  &  carne  fucculcn- 
ta  fulva,  faporis  acidiufcuU  ac  paulatim 
amaricantis ,  haud  ingrati :  odoris  fub- 
dulcis  &  vinofi.  Continet  lapidem  (fae- 
pe  duos  in  imo  latere  planos  &  con- 
junftos ,  cxtera  rotundos)  magnitudi- 
nc  cerafini,rotundum,cortice  tenui  fed 
duro  vcftitum-,  qui  continet  intus  nu- 
cleum  albima  amaricantem.  SimUis  eft 
lapidi  Vbapitanga ,  ncc  facUe  dignof- 
cuntur  .  Nuclcus  abjicitur  ,  cxtcra 
commeduntur.  ExccUcns  cft  frudus  &  magna  copia  edi  potcft  fine  noxa.  Tranfplantatur  pcr 
taleas. 

MarAtAtabiba  Brafilienfibus.  Arbor  caudice  rcdo  afliirgit,  noa  craflb ,  corticc  ci- 

nereo. 


HlSTOR.     PlANTARVmLib.     III.         ,  135 

rierco,fupenLisautemduorum,auttriumpcdumlongitudine  pediculi  enafcuntur  in  orbem 
pollti,  quorum  quilibet  continetfeptem.ofto,  novcm  aut  decem  folia  in  orbcm  difpofita ,  fexj 
feptem,  odo,  aut  novem  digitos  longa,  foiiis  Ambaibie  fubftaiitia  &  colore  ferrne  fimilia ,  pc- 
diculo  infidentia ,  duos  aut  tres  digitos  longo ,  fuperne  viridia ,  infeme  inftar ferici  glabra ,  in- 
{igninervo&confpicuisvenisprxdita.  Elonginquo  Arborvidetur  Ambajiba,  fedepropin^ 
quo  difFerentiaagnofcitur. 

-Cap.     XVIII. 

Innommata.  locarajcu  lucoara.  I^mdoha,  Tapjracoajnamtfeu 

Cajpa.  Lmominata. 

ARbor  (cu)usnomenab  Auftorenon  proditur)  caudice  refto & mediocris  altitudinis, 
cortice  cinereo ,  ligno  fragili  &  medullofo ,  fuperius  in  multos  ramos ,  fed  foliis  fere  nu- 

dos  difpefcitur :  folia  tamen  habet  in  illo- 
rum  extremitatibus  ,  infrondes  congefta, 
quinque ,  fex  ,  feptem  juxta  fe  fuperne  di- 
lute  viridia ,  inferne  albicantia  ,  quxdam 
oblonga  ,  quxdam  pene  rotunda ,  nervo 
fecundum  longitudinem  &  venis  tranfver- 
fis  ordine  fibi  oppofitis.Inter  folia  in  fron- 
dibus  etiamproveniunt  pediculi  duos  cir- 
citer  digitos  longi  ,  qui  fuperius  multos 
flofculos  oblongos  in  umbellam  conge- 
ftosfuftinent ,  albos ,  fex  foliolis  conftan- 
tes ,  fuavis  odoris.  Fruftus  non  meminic 
Audlor;  Hanc  mtem  Iconem  ex  Herbisjic- 
cis  ah  ipfo  collcEiii  delinemdam  curavimmy 
in  qua  arttfex  nimium  fihi  permift ,  neque 
enim  folix  ita  venulis  reticulata  funt  ,  feii 
tantum  hahent  nervum  fecundum  longitudi- 
nem  ^  venas  tranfverfas  ut  in  minimofolio^ 
quodmonendumduximus. 
Brafilienfibus ,  itidem  Palmce  fpecies :  dimidiam  altitudinem 
Coqueiroadipifcitur,  caudiceredo,  glabro,  gryfeo,  gra- 
cili  (ideo  ad  ligna  xdium  ufurpatur)  verfus  fummitatem  mo- 
re  Coqueiro.  Flos  e  filiqua  provenit ,  videlicet  ramus  duos 
circitcr  pedes  longus  ,  multos  ramulos  expanfos  habens, 
quemlibct  tres  circiter  pedes  longum ,  &  flofculos  per  to- 
tum  hunc  parvulos ,  conftantes  tribus  foliolis  ex  albo  fubfla- 
vefcentibus  &  habentes  in  medio  aliquot  ftaminula  flava: 
totus  autem  ramus  cum  fuis  floribus  flavefcit.  Poft  florem 
parvulus  frudus  provenit  figura  coco.  Supra  filiquauT  (qu^E 
ambit  fuo  exortu  feu  vagina  arboris  quafi  caudicem)  folia  in 
fummitate  proveniunt  alata  ut  in  Coqueiro ,  fed  breviora, 
necalaeitaIonga:ac  latae.  In  fummitate  arboris  plerumque 
folium  convolvitur  ftans  ercaum  inftar  fiftute.  Admodiun 
lentus  eft  floris  ramus  &  pro  fcopis ,  imo  &  flagello  poteft 
ufurpari. 

P  I N  D  o  B  A  Brafilienfibus ,  Species  Palmie  nuciferae  cau- 
dice  ut  plurimum  crafllori  quam  Coqueiro ,  proceritate  x- 
quali  vel  etiam  longe  majore :  caudex  enim  crafllis  quatuor, 
quinque  aut  fex  pedes,  cortice  gryfeo  feu  cinereo ,  glabro,  ia 
quo  vibices  vix  apparcnt,  fecus  quam  in  Coqueiro.  Folia  fert 
alata  ut  Coqueiro ,  fed  qux  non  ita  in  orbem  depcndent ,  fed 
maximam  partem  ftant  furreda.  Prope  foliorum  exortum 
ctiam  rami  proveniunt  dependentes ,  qui  proferunt  racemos 
quntuor  aut  quinque  pedes  longos ,  plenos  flofculis :  poft 
quos  ctiam  racematim  proveniunt  fi-uftus  vel  cenrum  in  uno 
racemo,quimaturidecidunt:  cft  autem  frudus  ovi  magni- 
tudine&figuraautpauloetiammajor,  foftigium  in  fummi- 

R  3  tatq 


loCARA  & IVCOARA 


a;  ut  niix  pinca ,  cx  foliis 


X54  •  GeorgI     MarcgravI 

tatehabensacuminatnm,  alteraextremitate  infidet  calici  feu  cupul 

trian2;ulanbas  coniianti  :  maturus  exterius  e 

viridiflavefcitvel  etiam  bruncfcit.  Cortex  ex- 

terior  filamcntolus  ut  in  Coco  ,  vcrum  haud 

craflus ,  fcd  diiplam  tantum  craflitiem  teftse  ovi 

habcns  ■  qui  inciius  detrahi  potcft :  illo  dctrafto 

apparct  pauca  caro  crocci  coioris ,  nullo  maiii- 

felio  fapore ,  qua:  ab  i£thiopibus  cum  farinha 

commeditur  :  hxc  ambit  nucem  duriflimam, 

ovalem ,  ejufdem  ferme  craflitudinis  cum  Co- 

co ,  verum  caret  tribus  illis  foraminuhs  :  hsec 

difcufta  apparct  intus  in  cavo  ,  per  interftitium 

morejuglandis  diftinfto,  nuclcus  magnitudi- 

ne  juglandis ,  candidus  ,  duriufculus ,  faporis 

ut  Coco  ,  fcdpaulo  ficcior  &  ita  fuavis. 
.  Excarnecroceafit  oleum  croccumquodin 

lucernis  ufurpatur  :  ex  nucleo  hmpidifllmum 

percxprcflionem  ad  condiendos  cibos  quam- 

diu  recens  cft,  &  itidem  ad  luccrnas  quando 

vctus.  Vtriimquequalitatefrigidum,  &illud  e 

nucleocxpreflumloco  rofacei  olei  ufurpatur. 
E  cortice  nucis  fiunt  tubuli  ad  tabacum  fu- 

mendvim ,  voc^nt  petuKyhn.tbn. 

E  foliis  hujus  arborisfiuntteCtadomorum, 

ftorea; ,  corbes  &:  alia. 

Ma)o  menfe  maturefcit  frudus. 
A  R  B  o  R   ( cujus  nomen  ah  Aultore  non  pro- 
ditur)coxxicc  cinereo ,  albicante ,  multis  ramis 
varie  inflexis  prxdita.  Lignum  lentum  quafi  fa- 
lignum  obtinet-,  foliaautem  oblonga,  direde 
fibi  invicem  oppofita ,  folida ,  la:via ,  fuperius 
egregia  viriditate  Iplendentia ,  inferius  olivacea 
&  fplendentia  &  ad  taftum  inftar  holoferici 
glabra:  In  extremitate  ramorum  fert  multos 
flofculos ,  fpicatim  feu  racematim  congeftos, 
fuo  pediculo  deorfum  incurvatoinfidentes ,  lutei  coloris  &  racemus  florum  elegantifllme 
eftdifpofitus:  poft  flores  nafcun- 
tur  bacciE  ribium  magnitudine.  F- 
trum  edules  Jint  necne  ah  Au^ore 
non  additur . 

Iconem  autem  hanc  ex  herhis  jic- 
cis  ab  Au5iore  colle^is  delineandam 
curavi  .Folia  ftccafupernapartepla- 
ne  nigricant ,  inferna  fufcefcunt. 
Confiftentiam  fru[tuum  ex  ficcis  oh- 
fervare  nonpotui. 

Tapyracoaynana  Bra- 
fiUenfibus  eft  Caflia  arbor  cujus 
frudus  Cannafiftola  Lufitanis  &  a- 
liis.  Arbor  alta  &  magna ,  atque 
in  plurimos  ramos  late  deftinda, 
colorc  extcrius  ex  cinereo  albi- 
cante.  Folia  fcrt  ordine  fibi  oppo- 
fita  ,  paulatimque  furredtim  ftan- 
tia,  figuraccylindraceae,  duos  di- 
gitoslonga,  &duastcrtias  partcs 
digiti  lata  ,  brevifllmo  pcdiculo 
innitcnria  inftar  foliorum  fcnx, 
dilutc  viridia ;  fubtilitcr  hirfuta,  ad 
tadtum  mollia,  rubcfccntc  ncrvo 
fccundum  longitudincm,  &  vcnu- 


HisToR.     Plantarvm    LiE.     III,  135 

lisrecundumlatitLidincmordincporitispraedita.  Plores  fert  fpicatim  congeftos  fineramulis, 
quilibct  conftat  quinque  foliolis,&  tribus  femilunaribus  corniculis,  qux  cum  ftaminulis  junfta 
pofitis  furrefta  ftant ,  omnia  coloris  incarnati  elegantiflimi :  eft  autem  flos  magnitudine  a;qua- 
lis  Phafeoli  flori.  Longe  poflunt  arbores  IicE  florentes  confpici  ob  incarnatum  illum  colo- 
rem.  Poft  flores  fequuntur  filiquie ,  immatura:  quidem  virides ,  maturae  nigrae  feu  fufcx  deor- 
fum  propcndentes  •,  qucclibet  circiter  duos  pcdeslonga,  quinque  digitos  crafla ,  paulatimin- 
curvatautcnfispolonicus.  Inuno  ejus  latere  eminentia  duplex  eftfecundumlongitudinem, 
inaIterofimpla,quafichorda  agglutinata  eflTet  fubcortice:  Necrotunda  nec  teres  exade  eft 
filiqua ,  fed  concifa ,  nam  tranfverfim  incifio  ellypfim  defcribit.  Cortex  exterius  eft  inftar  cor- 
ticis  exterioris  arboris,  interior  lignofus  &albus.  Non  poflunt  hi  cortices  fimul  frangi,  fed 
mallco  concuti  debent:  Siliqua  porrointustranfverlimmultashabetdiftinftiones  ,  quarum 
quaelibet  craflitiem  penna;  anferiniE  capit.  Inqualibetautem  ccllulanucleus  latet,  magnitu- 
dine  &  figura  amygdalic ,  coloris  ex  albo  flavefcentis ,  fplcndens ,  Ixvis ,  durus ,  per  longitudi- 
nem  linca  fubruffa  in  uno  latere  divifus,  nucleum  continens  album ,  cornese  fubftantix.  Qua;- 
libet  prxterea  ccUuIa  continct  fubftantiam  glabram ,  glutinolam ,  brunnam  feu  fubnigram  in- 
ftar  CaflljE  folutivje ,  fedamarifaporis&in^rati.  Adftringendi  vini  habet.  Brafiliani  fruftum 
hunc  vocant  Tapiracoiinana. 

C  A  P.     X  I  X. 

lacaranda.  Quara^tha.  Ihiraha.  Tuhiamtiiha,  Curuuri.  Camacari, 
.  I^aco  caatinoa.  Caaouacu  iha.  Iperoha. 

VerA  Iba  Brafilienfibus.  Arbor cortice rugofo & gryfco ,  inramis  oppofitoshabens 
.ramulos ,  &  in  horum  quolibet  tria,  quatuor,  aut  quinquc  folia  in  frondem  congefta ,  pe- 


Q 


dicuUs  fuis  tres  circiter  digitos  longis  in- 

nitentia,pallideviridia,  figura falvix ,  fe- 

mi  aut  digitum  longa ,  folida  &  ad  ta£tum 

dura ,  nervo  fecundum  longitudinem  & 

venis  obliquis  pra;dita.  Florcs  fert  flavos, 

inodoros,  duos  digitos  longos ,  figura  campanx ,  fuperius  in  quinque  partcs  fedos,  intcrius 

autemhabettotidcmftaminula  brevia,  flava,  pallidisapicibus.  Itautarborflorenstotaflava 

appareat ,  inftar  arboris  quam  Lufitani  vocant  Pao  d'arco:  nam  racematim  congefti  funt  flores, 

&  arbores  ha:  pauca  habent  folia. 

Flores  fequitur filiqua  longa  &  comprefla ,  nuUius  ufus, 

Cortex 


Ji6 


PliSTOR.     Plantarvm     Lie.     III. 


Coitex  hujas  arbons  contufus  &  codus  oleumdat  advulnera  fananda,  &ulcera  vctera 
in  tibiis  aut  aliis  partibus  curanda  efficacifTimum. 

Nafcitur  hxc  arbor  locis  graminofis  tam  humidis  quam  ficcis. 

Floret  menfe  Decembri. 

Iacaranda  Brafilienlibus ,  dux  illius  funtfpccies ,  unius  lignum  eft  album  ,  alterius  ni- 
grum  ut  raloftnto  ac  bene  olens  atque  durum ;  album  autem  inodorum. 

lacaranda  ligno  albo ,  fert  folia  in  ramulis  alternatim  fibi  oppofitis ,  direcle  quoque  fibi  o p- 
pofita,  tres  circitcr  digitos  longa,  non  ferrata,  fuperne  fplendentia ,  obfcure  viridia,  infe- 
riusexviridiquafialbicantia&nonfplendentia.  Floret  hoc  modo:  in  quolibet  ramo  verfus 
cxtciiora  multi  proveniunt  ramuli,  qui  quafi  raccmatim  per  niultos  dieshabentglobulos, 
nuclei  cerafini  magnitudine ,  autpaulo  majore,  coloris  cxterius  ex  ohvaceo  fubiutefcentis, 
qui  fe  aperientes  in  quinque  fcinduntur  folia ,  quae  deorfum  incUnantur  ,  &  interius  tadu  & 
vifu  referunt  holofericum  oUvaceum  fplendens :  his  infidet  flos ,  unico  folio  luteo  fubrotundo 
ad  latus  explicato  conftans ,  e  cuj us  regione  furfum  incurvata  f unt  quatuor  ftamina  alba  elly- 
pticce  figurje ,  apicibus  luteis ,  &  in  horum  adhuc  mcdio  corniculum  ex  albo  viridc :  in  medio 
autem  floris  criguntur  multa  ftamina  alba  apicibus  luteis ,  fatis  magnis ,  in  fcoparum  fetacea- 
rummodum.  Flos  dulcis  odoris ;  fru£tus  haud  edulis. 

lacaranda  ligno  nigro  reperitur  in  C?ipiEani4  Qmaium,  lan^orum.  Sed  in  quibus  a  priori 
differat  ab  AuCtore  proditum  non  invenio, 

I B  I  R  A  B  A  Brafilienfibus ,  quoque  dii- 
plex  alba  &  nigra. 

Ibiraba  alba  eft  arbor  crefcens  figura  py- 
ri  ,  cortice  fufco ,  ramis  inordinate  pofi- 
tis :  foliis  folidis  ,  faturate  virentibus ,  al- 
ternatim  pofitis ,  foliis  pyri  fimilibus ,  qua: 
pediculis  innituntur.  Pert  florem  amplitu- 
dinerofje,  fuavifrmii  odoris  ,  &rofampe- 
ne  fuperantis ,  quinque  foliis  conftantem 
paUide  flavis ,  in  medio  flore  eft  corpus  fla- 
vum  femilunare,  morecochIea:infe  con- 
volutum  caftanex  magnitudine ,  cito  deci- 
dit  &  magna  copia  fub  arbore  colligitur. 
Fruftum  fert  inftar  poculi  cum  operculo 
fuoplano,  inmediopaulumturbinatO;  in 
circumferentia  poculi  exterius  fexangula- 
res  eminentije  funt,  &  magnitudo  poculi 
cft  quafi  caftancae,  primo  fruftus  eft  viridis, 
hinc  fit  fufcus ,  cum  maturuit  operculum 
fponte  diflllit ,  &  caftanea ,  quam  continet 
unicam  ,  excidit  ,  magnitudine  noftrae  a- 
vellanas :  poculum  adhuc  in  arbore  pendu- 
lumadtempus  manet.Atramentum  exhoc 
frudu  paratur.Nafcitur  pafTim.  Iloret  men- 
fibus  Odobri  &  Novembri. 

Ihhihz  nis,\:a  ,l^uCianis preta  dicitm ,  fid hujui  defcriptioifz  authographo  auBorU  dejideratur, 

TviNAMTiiBA  Brafilienfibus :  Arbor  cortice  cinereo ,  ligno  fragili ;  in  mali  filvcftris 
amplitudinemexcrefcens;  cuiramidecifi  &  terrxinfixi,  novas  progenerant  arbores,  ideo- 
que  ad  vivas  fepes  ab  indigenis  ufurpatur.  luniores  arbores  fpinis  acutis  in  caudice  &  ramis  ar- 
mataefunt ,  adultioresamittuntfpinas&  inramis  varie  diftribuuntur :  illcE  nunquam  florent, 
hxc  contra:  illse  femper  habent  folia,  hze  nuUa,  fed  tantum  flores;  nimirumDeccmbri& 
lanuario;  poftfloresdemum  erumpunt  folia,  floribus  decidentibus.  Vtrarumque  folia  funt 
fimilia  fubrotunda  feu  potius  cordis  fublatioris  figura ,  inferius  tomentofa ,  f uperius  glabra  & 
dilutiora,  tria  femper  fibi  appofita  more  phafeolorum ,  in  pediculofemipedemcirciterlon- 
go ;  &  talium  pediculorum  tres,  quatuor,  quinque  fibi  appofiti funt ,  in  frondis  modum ,  tota- 
que  arbor  frondofa  eft,  foliaque  &  flores  multos  in  frondes  congeftos  habet.  Flos  magnitudine 
Iridis  florcm  fcrmc  xquat  unico  conftans  folio  crcnato  furfum  crefto  ,  ad  cu  jus  latus  intcrius, 
cum  adjaccntc  tunica ,  e  qua  prorumpit ,  dulcis  liquor  continctur ,  ut  in  flore  Paco ,  formicis 
gratiffimus:  &excadcm  multahabetftamina  carina;  in  modum  ad  latus  fenfimprodcuntiaj 
colorisinfignisminiati,  fineodorctamen:  ftamina  vcrguiit  ad  brunnum.  Arbores  florentes 
longc  confpici  poffunt  inftar  panni  miniati  cxpanfi.  Floribus  cito  &  copiofe  dccidcntibus ,  fe- 

quuntur 


c 


HlSTOR.      PlANTARVM      LlB,      III.  I37 

quimtLU-fiuaus,  videlicet copiofe  filiqux , 'ubi  maturuerunt  fufcce :  qusdam  unum,quje- 
damtres,  qucedamqiiinqucdigitoslongx,  digitum  craflx,  terctes  &  in  tot  ventres  elatje  & 
locuiamenta  divilx ,  quot  continent  pliafeolos  :  quorum  quilibet  magnitudincm  habet  nu- 
clei  avcllana;  aut  hbx  vulgaris  5  in  totum  eft  miniati  coloris ,  &  prope  hilum  qui  fufccfcir ,  par- 
vamhabetmaculamnigram:  interius  autem  cx  albo  flavefcit.  NuIIusejus  ufus  apudincolas. 
An  Coral  arbor  ?  Vide  Car.  Clufium  in  Appendice  ad  Hiftor.  Rar.  Plantarum. 

Cap.     XIV. 

Qibui  Iba.  ^acoeira.  'Ba?ia?ia.  fnaja  macaiba 
Jhe  Coqueiro. 

A  B  v  I  I B  a  Brafilienfibus ,  Pm  amordlo  Lufitanis :  Arbor  magna  &  alta ,  ramos  &  folia 
diipofitahabenspene ntVifquiero ,  fcdminora,&. Tamarindiferec arborifimilia. 

Nihilpraterea  )de  hac  arbore  ab  AuEiore 
cbfervatum  iwveni. 

P  A  c  o  E I  R  A  Lufitanis ,  non  eftna- 
turalis  Brafiliae :  in  Congo  vocatur  ar- 
bor  ^ibuaacjuitiba  &  frudus  ^mttbay 
Brafilienfibus  Pacobete  ,  Lufitanis  Paco- 
ba.  Ex  radice  propagatur  hoc  modo: 
Primo  erumpuntfolia  duo  aut  tria  in 
fiftulam  convoluta ,  paulo  poft  fecun- 
do  fe  produnt  ad  quodUbetlatus  unum, 
in  medio  eft  fiftula  foliacea ,  &  fic  fen- 
fimplantatrium  aut  quatuormenfium 
/pacio ,  in  quinque,  fex ,  feptempedum 
altitudinem  adoIefcit,icaudice  tibiara 
humanam  craflb  aut  paulo  crafliori, 
fpongiofo ,  foliis  convolutis  fimilis ,  & 
uno  \Qi.\x  facile  difcindi  poteft.  Superius 


odo,  novem,  etiara  duodecira  folia  expandit  ekgan- 
tia ;  quodlibet  quatuor ,  quinque ,  interdura  &  odlo  pe- 
des  longum ;  quatuordecim  aut  quindecim  digitos  la- 
tum .  In  utraque  extremitate  paulo  anguftius ,  nervo  fe- 
cundura  longitudinera  digitura  huraanum  craflb ,  qui 
etiam  fex  aut  feptera  digitos  crafllis ,  per  fex  aut  feptem 
digitoruralongitudinemfeexferens  e  folio,  pediculus 
folii  vice  fungitur.  Nervus  hic  in  fuperiori  fuperficic 
tanquam  canalis  excavatur&tranfvcrfim  Unex  ilibtiles 
a  nervo  ad  latera  cxtenduntur.  Suntque  folia  elcganter  viridia ,  ad  taftum  Ixvia  &  folida  inftar 
chartJE  membranaceae ,  eoderaque  modo  crepitant :  Ideo  non  diu  integra  manent ,  fed  i  vcn- 
to  agitata  dilacerantur  tranfverfim  fecundum  du£tura  ftriarum,  &  flrepitum  excitant  commo- 
ta.  Ex  fumraitate  caudicis  hujus /pongiofi ,  feu  ^mcdio  foliorura prodit  ramus  feu  brachium. 
Raraus  hic  primo  quafi  femipcdera  longus ,  tcner  &  pollicera  huraanura  craflus ,  in  extrerai- 
tate llia  continet  corpus  turbinatse  figurs ,  magnitudine  ftrobyli  majoris  circitcr  quinque  digi- 

S  toslon- 


jjS  GeorgI     MarcgravI 

tos  longum ,  conftans  e  foliis  latis ,  ellypticae  figurx ,  brunni  coloris  obfcuri ,  ftriatis ,  qnibus 
quafi  pulvis  cincreus  afperfus :  iissc  complicata  invicem  conftituunt  iliud  corpus  turbinatum: 
fmgulis  autem  diebus ,  unum,  duoauttria  folia  fe  pandunt ,  furfum  vcrfus  fe  convolvcndo, 
namturbinatecorpusdependet.  Subter  foliis  hisexpanfis  apparent  fcx,  fcptcmaut  odoflo- 
res,  ordinejuxtafepofiti,  exalbo  flavefcentes,  quilibet  duos  circitcr  digkos  longus ,  fca- 
pusautemfimilisparvn^fcaphae,  cujusparsquainfidetexortuifuo,  fit  prora,  altera  extremi- 
tas  puppis ,  ex  qua  prominent  quinque  foliola  angufta ,  figurami  liabentia  illius  inftrumenti 
quo  nautx  utuntur  in  humedandis  velis :  erainent  autem  e  puppi  floris  digiti  longitudine ,  ex 
albo  flavefcentia ,  &  in  ambitu  latcritio  colore  fimbriata :  inmedioporrocorumftamcnlu- 
teum  crafllufculum  infidet,  figura  baculi  cum  nodo  in  extrcmitate ,  qualiinceduntnigrita;. 
Dimidiaautempartefcaplia  tegminefubtenditur  a^proraincipiendo  ,  ut  in  fcaplrisnoftrislu- 
foriis :  fub  hoc  tegmine  intus  in  fcapha  manna  feu  lentus  humor  continctur ,  ad  tadum  frigi- 
dus ,  faporis  mellei ,  confiftentia  &  colore  fimilis  albumini  ovi  recentis  •,  in  hoc  humore  or- 
tum  fumunt  quinque  illa  foliola  cum  ftamine:  deledantur  formicxadmodumiftoneilare. 
Floresh6sfequunturfrudusordine&arde)Uxtafepofiti,  quilibet  brevi  pediculo  nitens,  & 
oftentans  primo  in  umbelico  fuo  florem ,  quipofteadecidit:  fruftus  autem  indies  augentur. 
Continenturplerumqueinunoramo,  decem,  duodecim,  quatuordecimautfedecimnume- 
ro ,  ut  ita  una  planta  proferat  fcptuaginta  aut  oftuaginta ,  quos  virides  finunt  donec  flavefcere 
incipiant.  Frudus  autem  juftam  magnitudinem  nadus  magnitudinem  habet  cucumcris  no- 
ftratis  oblongus  &  trilaterus  quafi ,  coriocraflloritedus,  quodfacillime  in  tres  partes  digitis 
fe  dividi  &  detrahi  finit.  Pulpa  .mollis  eft  inftar  butyri ,  medullam  quafi  cucumeris  per 
medium  fecundum  longitudinem  habens :  boni  eft  faporis  &  frequentiflime  comeditur  vel  fo- 
lusvelcumfarinaMandiocjE,  vel  codus  &  frixus in  oleo  aut  butyro.  Ramus  autem ille  fru- 
dibus  onuftus  interea  duni  illi  maturefcunt  augetur ,  &  ad  duorum  pedum  aut  majorem  lon- 
gitudinem  excrefcit ,  florcfque  femper  protrudit  ex  corpore  illo  foliaceo,  fed  qui  decidunt 
fine  fpe  frudus ,  namunaplantanonfacitplusfruduumquam  nutrire  &  ad  augmentum  per- 
ducere  potcft.  Maturis  porro  frudibus  ramus  cum  illis  abfcinditur,  ut  &  tota  planta :  nam  una 
plantaunum  tantum  vivit  annum  &  fcmeltantum  facit  frudum ;  faepifllme  quoque  accidit  ut 
antequam  frudus  maturi  fint  planta  cadat  &  pereat  ni  fulcris  fuftcntetur ;  five  autem  cadat  five 
praecidaturperindeefti  nam  antequam  fenefcat  planta  filiusunusautalter  ex  radice  natus  eft 
&  adftat  parenti ,  morientique  fuccedit  &  fic  in  infinitum  propagatiohujusplantjEfuccedit: 
ideo  maximi  horti  aluntur  his  plantis  pleni :  nam  femel  fada  plantatione  ulterius  non  opus  eft 
labore.  Toto  anno  frudus  habetur  venalis. 

Annotatio.  Iconem  frudus  dedimus  in  defcriptionc  Americx  lib.  xv.  quam  hic  re- 
petendam  non  duximus. 

B  A  N  A  N  A ,  Brafilienfibus  Pacohucu ,  Congenfibus  ^uihucA  quiancacala  &  frudus  Tincondo 
^mancacala.  Tota  planta  ut  Pacoeira,  at  turbinatum  illud  florifcrum  corpus  paulo  minus  eft,  & 
flores  parufii  difterunt:  funt  enim  duos  circiter  digitos  longi  ex  albo  lutei  coloris,  &  dulcis  odo- 
ris:  eftqueflorisfcapus  non  inftar  fcapha.' ,  fcdredus,  attamen  cavus,  repraefentans  canoam 
Branfilicnfium  •,  fexfoliolaangufta  prominent  epuppi,  figuraeutinprsECCdcnti,  &ejufdcm 
coloris,  fed  ftamen  in  raedio  deeft:  medictas  anterior  canoae  etiam  tcgitur  cavo  tegmine 
albo-flavefcente.  Eodem  autem  modo  ut  in  Pacocirx  (nimirum  odo ,  novem  aut  dccem  di- 
gitos)  plerunque  autem  non  ita  craflTi ;  &  funt  curvi  five  Itmati ;  &  fubftantia  ficciorcs  quo- 
quc  &  itamcUores  ad  coquendum  aut  frixandum. 

Inaia  GvAcviBACUjus  fr  udus  Inajaguacu  Brafilienfibus :  In  Congo  vocatur  Ejaquiam- 
hutu  &  frudus  ^iti  inga  quiamhutu :  Palma  nucifera ,  Lufitanis  Coquiero ,  &  frudus  illius 
Coco :  qui  tribus  fuis  foraminulis  larvam  repraefentat.  Arbor  caudice  raro  redo,  fed  plerumque 
incurvato  ,  quatuor ,  quinque ,  fcx  aut  etiam  feptem  pcdes  craflb,  triginta,  quadraginta  &  inter- 
dum  quinquaginta  pedes  alto.  Cortex  cincrcus  inftar  juglandis  &  quafi  vibicibus  hinc  inde 
tranfverfim  pcr  ambitum  notatus.  Lignum  e jus  nullius  ufus ,  conftat  cnim  cx  meris  filamentis 
&  eftdulce  quafiladeo  fucco  turgens ,  undearbore  cxfa  a  formicis  cxpctitur.  Caretramis. 
Infummitate  quindecim,  ododccim,  viginti  aut  pku-a  habet  foliamagna,  alata,  inorbem 
difperfa ,  partim  furreda,  partim  protenfa,  partim  depcndcntia ,  grati  afpedus.  In  exordio  fuo 
haec  folia  alatatexturaquadam  veftita  funt  naturah,  obfcure  grylci  coloris ,  quafi  ctudum 
textum  cannabinum  cflct,  &  fucccflli  temporishxc  tcxtura  fc  folvit  fubfcqucnte  akcra  &a 
vento  circumagitur.  Quodlibet  fokumalatum  longum  cft  circitcr  fcdccim  pcdes  Rhinlan- 
dicos,  ac  in  exortu  pcdcm  circiter  craflum ,  diflcdura  in  alas  ordinc  Juxta  fc  pofitas  &  oppofi- 
tas :  quodlibct  tale  folium  circitcr  tres  pedes  longum  &  longius ,  duos  digitos  latura  &  verfus 
cxtrcmitatem ,  anguftius,  acuminatum  ,  habensinmcdiofecundum  longkudincm  nervum 
ofleum  flavefccntcm ,  ac  tranfverfim  ordine  fubtiliirimasftriasvirides(ut&  ipfum  cft)  ac  to- 

tum 


H  I  E  T  O  R.       P  L  A  N  T  A  R  V  M       L  I  B.       III.  1 3  9 

tmn  cai-inatum,  cavitatc iurfum  veda :  fubftantia  inftai:  folii  gladioli ,  Ixtc  viridc  acfplendens. 
Intcr  tblia  alata  ex  lummitatc  arboris  oritur  filiqua  fivc  vagina  duos  &  fcmis  circiter  pcdes 
longa ,  crafla  in  mcdio  novcm  aut  dcccm  digitos,  faftigiata ,  viridis ,  ftriata ,  qusc  fucccflli  tem- 
poris  fulcefcit  ac  Iponte  rumpitur.  Antcquam  autcm  rumpatur ,  elcganterintuscompofitus 
rcpcritur  cauiis,  pcdcmlongus,  tres  aut  quatuor  digitos  craifus  in  plurcs  ramos  pcdalcs  aut  fef- 
quipcdales  diftinftus ,  qui  rami  ita  apte  a  natura  in  theca  compiicati  magnam  fpicam  rcprje- 
fentant.  Rami  hionuftilunt  ubique  triangularibus  corpufculis  magnitudine  amyo-dalarum, 
albis,  quK  rudimenta  funt  florum  &  hinc  nucum :  nam rupta  vagina  rami hi  le  explicant  inftar 
arbulcui^  &  flofcuios  cxhibcnt iutcos.  Hinc  fuccrcfcimt  fruftus ,  quihbet infiftens  fuo  brevi 
pcdiculo,  pennam  anfcrinam  craflb,  &  cupuix  fquamis  conftanti  ex  ruffo  flavcfcentibus. 
Nux  minor  eft  viridis,  maturefcens  fit  paliide  flava ,  fed  plane  matura  lignci  eft  coloris ,  figurx 
oblongiE  feu  ovalis  &  quafi  trianguiaris :  longa  plerumquc  dcccm ,  duodccim,  aut  quatuorde- 
cimdigitoSjinambitucrafladuos&amplius  pedes.  Conftat  fruftus  totus  primum  cxteriori 
tegumento,  fccundo  corticc  ,  tcrtio  nuclco  &  quarto  aqua.  Exterius  tegumentum ,  cxtcrne 
glabrum,  in  totum  conftat  e  filamcntis  crafllufcuiis,  longis,  coloris rufefcentis inftar  lini,  rcfc- 
rensftuppamcannabinamcraflamaccrudam^  eftque  in  ilia  partc  quanuxpcdicuioadhceret 
fupra  duos  digitos  crafllim ,  in  reiiquis  lateribus  circiter  unum.  Cortex  eft  crafllis  inftar  cranii 
humani ,  &  ea  extremitate  qua  adhjerct  ramo ,  tria  habet  formina ,  nuclcum  cerafi  capicn- 
tia.  In  cavitatc  luijus  corticis  feu  in  ambitu  cjus  interiori  adhxret  nucleus ,  qui  &  ipfe  fua  cuti- 
cula  veftitur  in  fua  convcxitatc  finter  corticem  &  fcj  ruffi  coloris ,  ad  villuii  ut  nux  mufcata. 
Nucieus ,  nuce  matura ,  crafllis eft  duas  tertias partes  digiti ,  aibiflTuiius ,  ladeo fucco  turgens, 
faporis  inftar  optimarum  avclianarum.  Sufficit  unius  nucis  nucleus  ad  tres  faturandos ,  denique 
in  iiia  cavitate  nuclci  continetur  aqua,  paucaquidemquando  piene  maturuit  nux  &  nuclcus 
fuampcrfedionem  adeptus  eft,  nec  ad  potandum  grata:  fed  quando  medise  xtatis  nux  eft, 
nimirumquandotegumentumflavefccreincipit ,  cavitasiilaeftplenaaqua  fuavifllma  (conti- 
net  enini  pintam  Hollandicam  aut  amphus j  pro  magnitudine.  Aqua  hiEC  tum  gratiflfmia  cft  ad 
potandum,  dulcis,  frigida  ac  ciara.  At  hinc  quum  aqua  abundat,  nucieus  adhuc  moUis  ncc  ita 
gratus  cft.  Ergopro  aqua  haurienda  eligunturmediae  maturitatis,  pronucieo  edendo  plane 
mat  urx :  nam  aqua  hjsc  in  nutrimentum  nuclei  ccdit.  Ex  nuclco  maturo  exprimitur  lac ,  cui 
incoquitur  oryza  pro^pulmento. 

Hsec  arbor  in  fummitate  fua  meduUam  aibiflimam  continct  quafi  bulbofam ,  nam  in  par- 
tcs  facile  feparari  poteft  inftar  aiiii  aut  ceparum.  Haec  vocatur  Larine  palma  &  ea  abiata  arbor 
moritur,  imdeproverbiumpalmamreferrc.  Mcduflaea  eft  albiflTunaj  punauiis  quafiporis 
dotata,  fuccuienta,  dulcis  fiporis,  melioris  utique  quam  optimarum  nucum;  comeditur 
cruda vei  per  fe  fola ,  vcl  cum  oleo  &accto,  atque  etiam  coquitur.  Arbor  toto  anno  fimul  flo- 
res,frud:us  immaturos  &  maturos  continct.  Amat  autem  ioca  maritima  &  arenofa  prope  fepes 
&macerias:  in  mcditerraneis  non  aut  raro  admodum  reperitur,  aut  fi  plantetur  ibi  infru£ti- 
fera  eft,  nec  juftam  magnitudinem  nancifcitur. 

Nuncetiam  dicamquomodo  piantctur  &  tranfplantetur ,  omnia  expropria  meaobferva- 
tione  5  nihii  cnim  umquam  fcribam ,  quod  non  ipfcmet  viderim  &  expcrtus  fim.  Fruftus  inte- 
ger  fcu  nux  cum  tegumento  fuo  terrjE  ieviter  fuppofitafeu  tantum  fuperterram  projcaa,  fe- 
ptemmenfiLun  ipacio  progerminat:  ex  germine  pianta  tranfplantata  poft  annum,  demum 
poftfeptemannosprimitiasdatfruduum.  Modus  progerminationis  hic  cft :  Nucetotacum 
tegumento  terrse  commifTa ,  ex  foraminibus  illis  progerminat  filamentofum  germen ,  ortum 
ducens  ex  aqua  illa  quje  in  nuce  continctur:antea  autcm  aquailia  in  fpongiofam,aibifluTiamque 
fubftantiam  fuit  congclata  &  in  figuram  nucis  formata  ut  germen  inde  prodiret.  Gcrmen 
quando  prodiit  textura  illa  cannabina  ftatim  cin£tumeft&  habet  tria  velquatuor  foUa  arfte 
fibi  adhuc  applicata  fine  caudice.  Nam  etfi  provcnirct  ad  fex ,  o£to ,  vel  decempedum  alritu- 
dinem  adhuc  nihil  funt  nifi  foiia  atque  caudiccs.  Et  quodlibet  folium  junioris  arbufcula:  inte- 
grum  eft  nonfe£tumin  alasut  inveteribus,  fed  piicatum  ut  paiiia  mulierum  in  Germania. 
SucceflTu  autem  temporis  fponte  finditur  &  fiunt  alata ,  &  tunc  arbor  caudicem  fenfim  acquirit 
fubtunicaiUatextaquainferiuscingitur.  Germenporro,  dequo  ante,  cum  emerfit  e  nuce, 
tunc  ftatim  per  totum  crafllus  tegumentum  fpargit  radiccs  filam.entofas ,  flavas ,  qua:  hinc  inde 
petforantiliud  tegumentofLim  &  prodeunt  foras  (nimirumpedalis  aut  majoris  longitudinis  ac 
lumbricorum  craflitudine)  ac  in  tcrram  fe  ingerunt :  fucccflu  tcmporis  tora  nux  putredine  ab- 
fumitur.  Sin  qujeras  unde  nutrimcntum  habcat  planta  priufquam  radices  in  tcrra  firmentur 
quod non ftatim fit ,  dicam :  Supra innui  cx  fpongiofa iUa fubftantia  prodire  germen,  ex  hac  & 
fimul  nucleo  qui  adlicerct  fuo  cortici  nutttor  arbufcula ,  nam  quo  citius  eximas  aliquam  ar- 
bufculam priufquam  radices  cgitin  terram ?;0o  plus nuclei invenies  &  contra.  Tenaciter  Ipon- 
gia  adhaeret  per  fibras  fundo  atbufculas ,  ita  ut  ex  nuce  eximi  pofllt  nuclco  appendente.  lunio- 

S  2  resfic- 


n^o  GeorgIMarcgravI 

res  fetus  tranfplantantur  aut  non :  fi  traniplantarc  animus ,  id  fiat  anno  astatis  primo  aut  fc- 
cundo ,  &  quidem  mcnfe  lunio  vel  lulio.  Poffunt  &  majores  tranferri  quatuor  aut  quinque 
annorum , fed  major pars moritur.  Vidi  tamen  grandes  viginti  quatuor aut  plurium  annorum 
transferri  feliciter  anno  1 640.  MaLU-itiae ,  adhibita  multitudine  hominum  circiter  trecento- 
rum.  E  cortice  nucis  egregia  fiunt  pocula. 

Annotatio.  DeeademarboreitaFr.Ximenes.  DePalmis  quse  ferunt  cocos,  Mexi- 
eanisCo)'o///,eftarborhaudadmodum  crafla,  vcrnmalta,  cujusrami  (quosproprievocamus 
pahnas)  e  faftigio  trunci  eminent ,  quinque  aut  fex  numero  erefti  ad  modum  palmarum  Hif 
panix  &  ab  omni  parte  clare  virentes :  truncum  habet  redum  &  cinerei  coloris ,  in  circuitu  a 
radice  ufque  ad  faftigium ,  minutis  velutigradibuscin£tum,  quorum  ope  indigense  facillime 
adfummitatemarborisenituntur.  truncuseftvaldefpongiofus :  amat  autem  locamaritima, 
uti  apparet  inlnfuiis  Philippinis ,  Porturico  •,  pr^Efcrtim ad oram  Coliniae  &  Zacatulse.  FIos il- 
lius  caftaneae  flori  fimihs :  frudus  integerjequatmolem  capitishumani,  eftque  oblongior  & 
triangularis ,  &  laete  virens  antequam  decerpatur.  Nux  ipfa  feritur  &  facilc  pullulat ,  tranfpo- 
fitaqueadolefcit&brevieditfruftus,  praefertimficinereaut  fimo  bovino  ftercoretur  &  dili- 
genter  rigetur :  radicesagitnequeprofunde  neque  moIifuaeiEquales:  truncusquoquefecun- 
dumradices  craflior ,  quoaltiusafccnditeotenuiorevadit;  materies  ilUus  admultautihs.  In 
InfulisPhilippinisnon  modoematerie  illius  faciunt  naves,  fed  &  funibus  &  velis ,  aliifque 
nauticis  inftrumentis  ealdera  inftruunt  ex  eadem  arbore ;  &  quod  maxime  mirum  variis  quo- 
queraercibusonerantex  illa  natis;  oleo,  vino,  aceto,  faccharo,  fruftu  &  fimiUbus.  Ete- 
nim  vulnerando  teneros  ramos  inferiori  parte  ,  eliciunt  liquorem  quendam ,  qui  vini  loco 
ufurpatur :  hic  primo  die  fiiavis  &  guftui  gratus ,  fequentibus  fit  infipidior  &  denique  plane 
inutiiis ,  feraperauteraeftingratiodoris;  &  fi  crebro  fumatur  gencrat  craflbs  humores,  fla- 
tus  &  cruditates ,  licet  moderate  calefaciat  &  humedlet ,  fitque  blandius  noftro  vino  &  mi- 
nus  tentet  cerebrum ,  nifi  alia  (ut  vulgo  folet)  addantur.  Porro  Phtificis  prodefle  ferunt  & 
qui  renum  affectibus  laborant,  ita  ut  vix  ullos  in  Philippinis  InfuUs  reperiri  dicant  qui  illis  mor- 
bis  tententur,  quia  illius  potu  partes  illae  mundentur  &  arenulas  expellantur:  verum  liuiimope- 
renocetillisquihydropeautlienis  obftru£tione  laborant.  Vinofus  hic  liquor  foli  expofitus 
aut  alibi  fervatus  per  oftiduum  fit  praeftantiffimum  acetum,quod  minus  ficcat  quara  noflrura, 
fedigniadmotumperditfumnvigorera,  ideoque  cura  in  cibis  ufurpanfr,  tura  demuraadraif. 
cent  cum  edulia  deferbuerunt.  Durat  quidem  longo  terapore  ,  verum  fi  pauxillum  aqux  ad- 
mifceas  ftatim  corrurapitur.  Ex  eodcm  vino  codo  &  fpiffato  fit  mel  &  faccharum ,  quod  tem- 
peratura  eft  calidum ,  humidumque  &  grati  laporis :  confervatur  longo  tempore :  lenit  pe- 
£tus  &  eft  utile  adverfus  rheumatifmos :  corroborat  ventriculum  &  cerebrum :  juvat  conco- 
ftionem;  denique  ore  fumtum  nihil  differt  colore  «3c  faporeanoftrofaccharocandido:  Nux 
ipfarecensactenerafaporerefertcarduum,  verumeft  dulcior  &  minusadftringens;  fiftital- 
vum,  tollitcruditates&refocillatventriculum.  Putaraen  quod  fequitur  &  proprie  vocatur 
Coco  eft  nigri  coloris  &  durura ;  exeobiberefalubrejudicatur ,  &finedubiocorroboratner- 
vos  &  fanat  paralyfin.  Hoc  putamine  concluditur  medulla  candicans,  gratifaporis&amy- 
gdalarum  dulcium  azmula :  ex  hac  contufa  exprimitur  ladeus  humor  abfque  ignisope,  qui 
utiUffiniuseftadnecandoslumbricosinteftinorum,  fiquantitate  oftounciarum  cumpauxil- 
lo  falis  mane  furaatur  a  jejunis,  praefertimpueris&adolefcentibus.  Ex  rafura  e;ufdem  medul- 
Ix  coda  in  aqua  &  bene  agitata  emergit  oleumquoddam ,  quod  recens  commode  cibis  mif 
cetur  &  magni  ufus  eft  in  medicina ,  temperie  calidum  &,humidum.  Hauftum  fcx  aut  o6to 
,  unciarum  quantitate  purgat  leniter  ventriculum ,  &  evacuat  humores  melancholicos  &  pi- 
tuitofos  •,  licet  dicant  meduUam  illam  per  fe  alvum  aftringere :  verum  ad  purgandum  utendum 
cft  oleorecens  expreffo :  mitigatpraetereaquofvis  dolores  e  caufafrigida  natos :  eftqueadmi- 
rabile  remedium  in  viflneribus  curandis,  fiftit  enim  fanguinem,  mundatfaniem&confoli- 
datilla:  ilUtumlenitpedus&potumpurgatiUud,  editquealiosinnumeroseftedus  quosre- 
cenfere  longum  efTet :  imprirais  autem  utiliffmium  ad  nervos  relaxandos  &  pertinaces  dolores 
podagricos.  Non  autem  tantum  oleuni ,  fed  quae  medulla  continetur  aquainftariadis  can- 
dida,  ad plurima valet :  fanatfebres,  fedatfitim,  temperat xftum , mundat & finat oculos & 
confumitfuperfluam  carnemquaeillosfoletfxdare,  conciUat  clegantem  colorem  vultiii  fae- 
minarum;  refrigerat  atque  humedat:  purgat  fanguinem,  ventriculum&  urcteres,  mitigat 
dolorcs  &  eft  gratiffirai  faporis ,  praefertim  febricitantibus ,  quiUcet  fudcnt  magnacopiapof- 
funtfumercfincnoxa,  modofintiejuni:  nutrit  egregie  &  cft  admirabile  rcmedium  advcrfus 
febres  biliofas :  &  licct  credatur  flatus  generare ,  tamen  funiere  licct  diebus  purgationiim  •,  vc- 
rum  quibus  alvus  admodura  laxa  fibi  ab  co  potucaveantncceffeeft.  Stoloncsquoquefivc 
gcmma:  fuaves  funt  qucmadmodum  palmiti  Africxaut  Algarviae,  vcrumamputarivixpof- 
funt  finc  cgregio  arboris  dctrimcnto.  Nc  foUa  quidem  inutiUa  funt ,  nam  vinum  hujus  arboris 

per  illa 


HisTOR.     Plantarvm.     LiiJ.  III.  J4I 

per  illa  colatur  &  praeftant  vicem  cribrorum :  ex  iifdem  galeri ,  ftorca:  &  plura  alia  texuntur. 
Perfuafit  mihi  religiofus  noftri  ordinis ,  qui  multos  annos  in  Philippinis  habitaverat ;  in  non- 
nullis  cocis  atque  ipfa  mcduUa  &  la£teo  fuccorepcririlapilloscandidifllmos,  ovaliforma, 
fed  una  parte  nonnihil  depreflbs ,  qui  fingulare  remedium  fint  adverfus  Nephritidcm  &  crefta- 
ti  affeftum  illum  &  dolores  arceant :  Religiofus  autem  ille unum  brachio  aliigatum  circumfe- 
rebat.  Hadcnus  Fr.  Ximenes. 

MuItiprxtereafcripferuntdehacNuce,  utvocant,Indica,imprlmisautemMonardes  pro- 
lixc  lib.  I.  Hiftor.  Aromatum  cap.xxvi.  Addidit&  Car.  Clufius  infignes  notas,  &Iconcs 
arboris  &  fruftuum,  quas  opersepretium  erit  videre.    Legendi  &  alii  Auftores. 

Hoc  tantum  addo  vidifle  me  plures  ejufmodi  lapiIlos,qui  in  Cocis  ferebantur  generati ,  qui 
omneserant  formaovah,  inferioripartecomprefli,  figura  &  colore ,  nifiquodparumfplen- 
dent,  unionibus  fcoticis  haud  abfimiles,  &  diverfae  molis,  &  habeo  unum  fatis  grandem,  quem 
curiofc  fervo,  qui  non  multum  abeft  a  rotundo. 

An  n  o  t  a  t  I  o.  Non  abs  re  puto  futurum ,  fi  hic  adjungam  tres  defcriptiones  arborum, 
quas  ab  Emanuele  de  Moraes  aliquando  accepi. 

I B I R  A  o  B  I  Brafilienfibus ,  Arbor  eft  inter  BrafiUanas  procerrima,  cujus  materies  eft  du- 
rifll  ma  &  intus  rubicunda ,  nulli  pene  putredini  obnoxia ,  nuUum  fert  fruftum ,  nafcitur  in  va- 
ftifllmis  filvis  &  faltibus  •,  Lufitani  yocant  Paoferro ,  cum ob  magnum  pondus ,  quo  ftatim  in- 
ftar  ferri  mergitur,  tum  ob  fortitudinem  qua  maxime  ad  ferrum  accedit. 

Ibacamvci  Arbor Silvis Parataningje perfamiliaris ,  fert fru(5tum fere fimilem Limoni, 
pelUcula  tenui,  fucco  multo,  acri  tamen  inftar  labrufcse ,  intus  exigua  &  pauca  grana  continen- 
tem,  dentibus  noxium.  Arbor  eft  a  paucis  vifa  &  a  pauciflTimis  nifi  per  fru£lum  cognita;  vidi  ta- 
nien  ego  multotiesob  curiofitatemj  nihil  habet  commune  cum  Mamoeira,  fed  penitus  dif- 
ferunt. 

I A  B  v  T 1  c  A  B  A  eft  arbor  reda  atque  procera ,  vaftiflimis  ornata  ramis :  fert  ab  ima  radice 
ufque  ad  ultimum  ramorum  apicem  frudtus  in  tanta  abimdantia  &  ita  inter  fe  junftos ,  ut  cor- 
ticem  vix  pofTis  afpicere:  eft  autem  frudus  rotundus  colore  nigro,  magnitudine  parvi  limonis, 
fucco  dulci  inftar  uvse  bene  maturx;  qualitatis  temperatae  atque  falubris,  febricitantibus  jucun- 
diffiraus.  FrequentiflTima  eftin prxfedura S.  Vincentii , praefertim in  Silvis vaftis  Parataninga; 
&  in  mediterraneis  prjefeauraE  riuvu  lanuaru. 

Ha^enm  HiJiorU  plantamm. 


Sl 


Ceor- 


345. 


GeorgI    MarggravI 


RERV 


NATVRALIV  M 

H  I  S  T  O  R  I  yE 

L  I  B  E  R    CLY  A  R  T  V  S3 
Qui  agit  de  Pifcibus  Brafili^. 

C  A  P  V  T        P  R  I  M  V  M.-  ■ 

Guamajacu  ape  j^ecies  iitraque.  (juacucuja. 

Vamaiacv  Ape  Bf  afilienfibus :  Pifcis  triangularis ;  duplex  cft ,  mius  • 
cornutus,  alter  fine  cornibus.  Cornutus  ab  ore  ad  initium  caudae  feptem  di- 
gitoscft  longus,  finterdum&  longior^  aventre  addorfifummitatem  tres 
digitos  latus  feu  altus :  venter  vix  duos  digitos  latitudine  complet :  cauda 
unuradigitum  lata,  definens  in  pinnam  duos  digitos  longam  &  totidem 
latam.  Os  ipfi  parvulum  &  pifi  tantum  capax :  liabens  in  fiiperiori  man- 
dibula  duodecim  denticulos  anguftos  ,  acutos  ,  in  inferiori  quinque . 
Caput  ab  ore  ad  cornua  ufque  inj  gibbum  aflurgit ,  convexitate  fefquidigiti ;  dorfum  au- 


tem  ad  eundcm  moduni  in  gibbum  arcuatur  :  &  unicam  tantum  habet  pinnam  in  poftica 
parte  verfus  caudam,  &  quidem  exilem.  Oculos  habet  fatis  amplos ,  diametro  trientis ,  fuper- 
ne  in  capite  in  fronte  pofitos  prope  cornua ,  ab  ore  circitcr  fefquidigiti  intervallo :  &  ante 
fingulos  ocuios  forarainulum  unum.  Pinnas  in  univerfum  obtinet  quinque,  unam in  extremo 
dorfo,utjamdixi,  &inquoIibetIatereunam,  longe  infraoculos  verfus  pofticam  corporis 
partem  paulum  vergentes ,  unum  digitum  longas ;  &  prope  utranique  rimam ,  unam  plus  fc- 
midigito  longam,  branchiarum  loco :  unam  denique  pinnam  inferius  in  ventris  extremitate 
propcexortumcaudce,  unumpenedigitumlongam,  dimidiumlatam:  quinta  facitcaudam. 
Cornuaduodire£leante  fe  protenfa in  fronte  geritprope  oculos,  magnitudine  calcarisgalli 
galinacci;  duoitidcmcequalismagnitudinisin  infimoventre  verfus  quartam  pinnam.  Caret 
fquamis,  fcd  tcgitur  dcnfa  cute,  in  vcntre  quidem  alba ,  rcliquo  autcm  corporc  fufca ,  atquc in 
vcntre  &  latcribus  ufquc  ad  altitudinem  oculorum  figuris  trigonis,  tctragonis,pcntagonis,  hc- 
xagonifquc  mirediftinda&notata.  Vbique  autem  (excepto  infimo  vcntrc)  eademcutisva- 
riis  maculisnigricantibus  cftinfignita. 

Guamaiuu  ape  finccornibusinfronte,  paulominor  cftanteccdcntc,  fedlatiore  ventre& 
cauda  paido  longiorc;  &cft  pcrtotumcorpus  fexangularibus  figurisinfignitus,  cum  innu- 

meris 


H   I   S   T  O  R.       P  I  S  C  I  V  M       L  I  B.     I  I  I  I,  1^3 

•meiris  tuberculis  minimis.  Color  vcntris  fubflavus  ,  reliquo  corpore  ex  flavo  cinereus  &  fub- 
fufcus.  Non  longe  ab  Infula  Margarita  captus  h  nautis  nofl:ris  pifcis  ingens ,  quem  vocant  ^jla- 
COb  CtCttsen  in  cujus  vcntriculo  Guamajacu  adhuc  integer  fuit  inventus.  Pifcis  autem  illius 
carocoaa&avigintihominibuscomeftafuit,  quiomnesftatim  poft  manducationcm  male 
fehabuerunt,  &vixpoft  multos  dies  fumtis  rJexipharmacis  convaluerunt :  ceftima  hinc  ma- 
lignaniquahtatem  guaniajacu  pifcis. 

Alium  talem  acccpi ,  cujus  longitudo  erat pedaUs ,  altitudo  quatuor digitorum ,  cujus  to- 
tum  corpus  teaum  erat  tcfta  mcris  figuris  fexangularibus  conftante ,  fragili  in  recenti  pifce ,  & 
qux  pifce  Soli  cxpofito  in  hexagona  corpora  diflblvebatur.  Os  anguftum ,  denticuli  oblongi 
latefcentcs  ,  inferius  quinque,lliperius  undecim.  OcuUampU,  rotundi ,  magnitudine grofli 
mifhici ,  pupilla  cryftallina ,  cxtera  coloris  umbras  cum  argenteo  mixti.  Cauda  duos  &  (e- 
mis  digitos  longa ,  teres  cxtra  teftam  prodiens ,  moUi  cute  veftita ,  habens  pinnam  duos  di- 
gitoslongam  &totidemIatam,  quafi  quadratam,  fed  in  lateribus  lunatam.  Pinnaeutin  aUis 
hujus  ipeciei.  Totus  crat  coloris  albicantis  cum  gryfeo  mixti.  Quodlibct  latus  vcrfus  pofte- 
riora  delinebat  in  pinnam. 

Caret  fere  carne  ac  cavus  eft ,  folam  fpinam  fecundum  longitudinem  habens,  cui  per  mem- 
branas  inteftina  adhaerent.  I  n  ventriculo  multum  invcni  arenje . 

Annotat  lo.  Agitde  hoc pifce  Aldrovandus  Ub.  depifcibus  iv.  cap.ult.  &datduas 
ilUus  Icones.  Obfervavi autem  fnam  multi eiufiiiodi  pifces  ficcati ,  utriufquefpeciei,  ad  nos  e 
Brafilia  &  America  afltruntur)  figuras  quibuscutis  infignitur  plurimum  inter  fe  differre,  & 
in  quibufdam  fe  habere  inftar  tefliiiati  pavimenti. 

.   GvACvcviA  Brafilienfibus :  Monoceros  pifcis:  Vefpertilio  Aquaticus pofTet  appella- 
ri.  Corporis  figura  anterius  eft  inftar  vomeris :  corpus  ofto  digitos  longum,  quinque  latum  in 

medio  ,  ubi  latifll- 
mum :  medietas  au- 
tem  corporis  pofte- 
rior  rotunda  eft  & 
verfus  czudx  pin- 
nam  faftigiatur  in 
conum  :  medietas 
autem  anterior  vo- 
meris  feu  lati  cordis 
figura  obtinet.  Pif- 
cis  autem  non  craf^ 
fus,fedlatus5  caput 
vix  prominet  feor- 
fumacorpore,  eft- 
queilliinter  oculos 
_  fupra  os  cornu  im- 

pofitum  ,  durum ,  duos  pene  digiros  longum ,  conicum.  Oculos  habet  nummi  mifiiici  magni- 
tudine,  pupillacryftaUinalenticulari ,  reUquaparsvariegatamacuIis  &  lineis  flavis  albifque. 
Oris  hiatus  caftaneam  poteft  capcre ,  ipfum  edentulum  eft.  Supra  os  carnea  prominentiaeft 
inftar  tonfillae  humanse  fcre.  In  utroquc  latere  in  medio  pifcis ,  brachium  eminet ,  qiiatuor 
digitoslongum,  unajunaura  conftans-,  inferior  medietas  brachii  duos  digitos  longa,  plus 
uno  lata ,  exterior  pinna  duos  digitos  longa  eft ,  unum  lata  in  infimo  ventre  inter  brachia  duas 
habetpinnasfefquidigitumlongas,  quae  quafi  pedes  funt.  Cauda  conftat  pinna  duos  digitos 
longa ,  fefquidigitum  lata  ,  ac  fere  quadrata.  In  inferiori  corpore ,  fcfquidigiti  interftitio  a  cau- 
daetiampinnulamhabetparvam&talemetiamindorfo,  trium  digitorum  intervallo  a  cau- 
da.  Cute  tegitur ,  non  fquamis ,  quae  fuperius  fufca  eft ,  multis  tuberculis  duris ,  per  dorfum 
infignitaverfusanticampartem,  &utrumquelatus.  In  utroque  autem  latere  undecim  nigras 
habet  maculas  lentis  magnitudine  &  figura ,  binas  ac  binas  juxta  fe  pofitas.  Prope  infertionem 
utriufque  branchii  etiam  multas  ejufinodi  maculas  nigras  habet  &  ibidcm  in  quoUbet  latere  fo- 
ramen  parvum  in  corpus.  Infumma,  inlateribus,  circaoculos,  in  extremisbranchns,  mire 
variegatur  pundulis  albis ,  nigris,  lineifque  itidem  albis  &  nigris ,  ut  vix  cxprimi  pofllt  a  pi- 
£tore.  In  toto  autem  inferiori  corpore  egregiiminiati  eft coloris ,  atque  ibi  cutis  aequaUs ,  vc- 
rum  ad  tadum  pauluni  hifpida. 


C  A  P. 


144 


GeorgI    MarcgravI 


C  A  p.     II. 

Tajafica.  l^am.  Tiraacangata.  Acarauna.  Gua^eripa,  T^irane- 

ma.  Acarafucu. 

TA  I A  s  I  c  A  Brafilicnfibus.  Pifcis  o£to  aut  novem  digitos  longus,  corpore  obtercte& 
pyramidali ,  extenuatur  enim  verfus  caudam.  Caput  cft  illi  groirmfculum  &  compreirum: 
oculi  eminen?es  &  nigri ,  circcl-  -««■.-- 


loaureo  :  os  edentulum.  Sex  ha-^ 

bct  pinnas  •,  nimirum  fub  qualibct 

branchia  unam  oblongam  ,  fub 

his  in  medio  inferius  unam  bre- 

viorem :  unam  in  mcdio  dorfo  aUamlongiorem  verfus  poftremam  dorfi  partem ,  &  e  regione 

hujusunamininfimo  corporc:  fcptima  cft  cauda,  oblonga  &  in  exitu  rotundata.  Tcgitur 

fquamuUs  parvis ,  colorishyaUnipaUidi,  macuUsvariisfufcisvermiculatisvariegatusper  to- 

tum,  exccptispinnispoftbranchiaUbus  &  infimo  ventre ,  quse  ex  paUido  fubflavefcunt.  Cau- 

da  eft  undata  fufco.  Latet  in  arena  abfconditus,  ideoque  capitur  pedibus ,  eos  ponendo  fu- 

perarenamubilatet.  Codusatqueaflusbene  fapit&  convenitcumHoUandoram^Djl/  eft 

enim  carne  albiflTuna  &  friabiU. 

P  A  R  v  BrafiUcnfibus:  Pifcis  eft 
latus  &  fubrotundus ,  verum  haud 
crafliis ,  novem  aut  decem  digi- 
tos  longus  ab  ore  ad  pinnam  cau- 
■ds  qu3£  duos  &  iemis  digitos  lon- 
ga  ac  totidem  lata :  latitudo  pifcis 
feptem  digirorum.  Pinnas  obti- 
netfex:duas  raagnas  ac  iatas  duos 
circiter  digitos;  unam  in  dorfo,al- 
tcrara  in  ventre ,  qux  utrobiquc 
ad  caudam  extenduntur;  habet- 
quc  quxvis  pinna  in  fine  pronii- 
nentiaminftarfunicuU,  ea  vidclicet  qux  in  dorfo  quinque  digitos ,  qu3e  in  ventre  tres  digitos 
longam.  PoftbranchiasinquoUbetlaterectiampinna  cft  duos  digitos  longa  ,  unumlataj  & 
duasininferioriventrefubliis,  duosdigitoslongas,  anguftifllmas.  Capitc  eft  parvo ,  ore  ela- 
to,  angufto,  minutifilmisdcntibusalbicoloris:  ocuUsconfpicuis,  flavo  circulo  circurada- 
tis.  Totumcorpusveftiturfquamisraediocribus,  quarum  dimidius  nmnerus  niger  eft ,  dimi- 
dius  autem  flavefcit ,  ita  ut  lunulas  flavasinnigricante  corporegeftarevideatur.  Circabran- 
chias  flavedo  eft  &  in  initio  pinnarum,  poft  aures  maciila  flava  in  quaUbet. 

Pifcis  eft  edulis. 

PirA  Acangata  BrafiUcnfibus,ideft,pifcisdurocapite:  Percai  mediae  feu  J|atDCtjS 
magnitudine,  fcptcm  aut  o£to  digitos  longus  ,  ore  haud  amplo ,  oculis  nigris ,  circelloni- 
gricante  aurco  &  ruffo  colore  mixto.  Pinnas  habct  fex  &  feptimam  pro  cauda:  duaspoft- 
branchiaks,  duas  in  infimo  ventre  jundas,  unam  verfus  pofteriora  inventre,  &:imamper' 
totius  dorfi  longimdinera  ufque  ad  caudam  extenfam  &  eredam  ,  firmis  fpinis  fuftliltam  quam 
in  vaginam  recondere  poteft.  Pinna  caudx  furcata.  Tcgitur  fquamuUs  argenteis ,  aureo  & 
igneo  colore  tranfplendente ,  prasfertim  in  dorfo :  in  vcntre  in  argenteo  thalaflinus  color  tranf- 
lucet.  Pinna  dorfi  argentea  tranfplendcns  &  macuUs  fufcis  infignita.  Pinna;  laterales  albx ,  quoc 
in  ventre  caerulefcentcs.  Caudse  quoque  pinna  in  extremitate  cxrulefcit.  Eft  eduUs. 

AcARAVNA  BrafiUenfibus . 
Pifcis  raagnitudine  exxquat  Pa- 
ru ,  fed  non  eft  ita  latus ,  &  fqua- 
mulas  habct  nigricantis  coloris. 
Caudacft  bifida,pinnatrcsdigitos 
longa,  duos  lata.  Pone  utramque 
branchiam  ctiam  pinnam  habet, 
infcrius  in  antica  partc  duas  angu- 
ftas.  Per  totum  dorfum  &  pcr 
vcntrem  etiam  pinnam  utrobiquc 
cxtcnfam,   acutam,  continuam ,  in  poftjca  partc  corporis  circiter  unum  digitum  latam. 

Os  par- 


HlSTOR.     PlSClVM     LlB.     I. 


145 


Os  parvum ,  anguftum ,  denticulis  minutiflfimis.  Oculi  haud  magni.  In  utroque  latere  prope 
caudam  acutiirunum  habet  aculeum-,  quos  in  latera  poteft  recondere  &  evaginare  &  alios 
pifces  laedere :  quilibet  aculeus  fere  digitumlongus  ofle  pifcino  conftans. 
Pifciseftedulis. 

GvAPERVA  Brafilienfibus. Pifcis cor- 
pore  lato  &  compreflb  ,  quatuor  digitos 
longOjtresIato,  ubilatiflfmius.  Orepar^u- 
lo  ,  denticulis  minimis.  Pinnas  habct  fex: 
poftquamUbet  branchiam  unam,  paralle- 
logrammi  figura :  in  infimo  ventre  duas  ob- 
longas :  in  dorfo  &  inferiore  ventre  cxtre- 
mo  longam  ac  latam ,  qux  in  acumen  defi- 
nunt  ,  fubute  figiu-a.  Cauda  quadrata  feu 
potius  parallelogramma  ,  unum  digitum 
longa ,  duas  tertias  digiti  lata.  Tegitur  fqua- 
muUs  coloris  nigri ,  fplendentis  inftar  bom- 
bycini,  quarmTi  ora;  (non  omnium  fed  qua- 
rumdam)  fimbrias  flavas  habent  inftar  fe- 
milunularum.  Pinnae  funt  nigrae.  Circa  os 
linea  crafla  purpurei  eft  coloris  ,  &  illi  per- 
pendiculariter  altera  fuppofita.Corpus  tres 
lineje  latae  ambiunt ,  quarum  duze  per  latus 
&  pofticas  pinnas  extenduntur.  Caudam 
etiam  taUs  fecat  linea  &  ejufdem  coloris;  una  pro  fimbria  ipfi  eft  oculorumpupillanigra, 
circulo  aureo. 

Pi  RANEMA  Brafilienfibus :  pifcis mediocris Carpionis feu  percae magnitudine ;  novem, 
decemautundecimdigitoslongus;  latus,  ubimaxime,  tres  digitos  autpaulo  ampUus.  Os 
habet  amplum,  fubrotundum,  edentulum  quidem  ,  fed  acutiffimis  prominentiis  afperum: 
oculos  magnos  inftar  folidi  HoIIandici ,  pupilia  cryftallina ,  circulo  albo  fplendente ,  qui  fu- 
perius  ad  dimidiam  partem  coloris  eft  miniati.  Branchias  habet  admodum  amplas.  Ponehas 
in  quoUbet  latere  pinnx  digitum  quidem  longae  fed  haud  lata; ,  &  fubter  has  in  ventre  duse  fibi 
propinquxduosdigitoslongcE&fefquidigitumlatK,  triangulares ,  /pinis  fuffiiltx.  A  ventris 
medietateadcaudjEexortumufquepinnaprotenditur  tres&femis  digitum  longa ,  unumla- 
ta,  itidem  fpinis  intertexta ,  quam  abfcondere  ferepoteftinrima  ad  hoc  comparata  :  peruni- 
verfum  dorfum  ab  occipitis  fine  ad  exordium  caudae  pinna  extenditur  quinque  digitos  longa, 
paulo  plus  digitum  lata ,  tenuimembranaconftans,  duabus  &  viginti  fpinis  intertexta,  quam 
erigere  atque  deprimere  &  fere  abfcondere  poteft  in  rima.  Cauda  qux  a  corpore  protendituc 
fefquidigitum  eft  ionga ,  unumlata,  pinnamhabettres&femisdigitoslatam,  &  plus  quam 
fefquidigitum  longam.  Color  totius  pifcis  eft  argenteus  laccatus  lacca  florentiva.  Squamulas 
habet  minutiias  quafi  triangulares :  in  ventre  plus  albicat ,  feu  argenteominuslaccaeintermi- 
xtum  cernitur. 

Capitur  in  mari  &  boni  eft  laporis ,  eduUs. 

AcARAPvcv  BrafiUenfibus ;  fluviatilis  pifcis ,  in fefquipedalem longitudinem excrefcit, 
ubi  latiflimus  quatuor  aut  quinque  digitorum.  Os  acuminatum  circiter  duos  digitos  longum, 
haud  amplum  labia  abfcondere  &  contrahere  poteft  ut  folum  hiatus  apparcat ,  nuUos  habet 
dentes.  OcuUmagni,  pupillanigrafplendente,  circuloexalbo&fufcomixto.  Pinnashabet 
feptem:  unam  pcr  dorfi  longitudinem  ad  caudam  fere  extenfam ,  nonlatam,  quamerigere 
&  fpinis  fuftentare ,  atque  recondere  poteft :  poftbranchiales  duas ,  totidemininfimoventre, 
unampoftanum:  Septimamprocauda,  furcatam  quatuor  aut  quinque  digitos  longam.  To- 
tusfplendetfquamisargenteisminoribus:  in  dorfo  tamen  aliquid  aureiadmixtum:  &inquo- 
libetlaterefexoblongsmacuIxcjEruIeaerufefcentes,  non  ita  confpicuje.  Pinnadorfi  &  cau- 
dadilutecinereifuntcoloris,  ut  &  laterales :  dnx  in  infimo  ventre  flavefcuntpaulum,  ut& 
eaqusepropeanum.  Eduliseft. 

Cap.     III. 

l^udia?io^ermelho.  Tudiafio  yerde.  furuucapeha.  faQuaruca. 
Caraum.  Qururuca.  Guaihiaya. 

"JP  V  D I A  N  o  vcrmelho  vulgo ,  fed  reftius  Bodiano :  Brafilienfibus  Jipimixira  &  tetimixira. 
^  Pifcis  mediocris  Percx  magnitudine.  Latitudo  corporis,  ubi  maxima ,  duorum  digitorum, 

T    .  propc 


146 


GeorgI    MarcgravI 


-/T,AsMrJ^^,-J.-{ 


prope  caudam  unius  aut  paulo  plus.  Corporis  fere  jequalis  latitudo  cft.  Caput  parvum ,  os  acct- 
tum ,  fupcrius  in  antc- 
riori  parte  tres  dcnti- 
culi  acuti,  minimi,  in- 
fcrius  itcm ,  &  verfus 
/  interiora  in  utraque 
mandibula  alii  minimi 
denticuli.  Ocuios  iia- 
bct  paululum  emincn- 
tes ,  pupilla  nigra ,  ex- 

teriori  albo,  hinc  flavo  circulo.  Pinnas  habet  feptem:  nimirum  duas  plus  digito  longas, 
haud  latas ,  poft  branchias  in  utroque  latere  unam :  fub  his  duas  )un£tas  in  ventre :  aliani 
in  vcntre  verfus  caudam  ,  duos  digitos  longam ,  fecundum  longitudinem  adnatam :  unam 
item  talem  in  dorfo ,  tres  &  femis  digitos  longam :  &  feptimam  pro  cauda ,  quse  eft  quadra- 
ta,  digitum  longa  &  lata.  Tegitur  pifcis  fquamis  fubtilibiis,  ita  arde  complicatis,  utadta- 
aumglabereflevideatur.  Colortotiuscorporisflavus  cum  aureo  mixtus.  Summitas  autcm 
capitis  &  totum  dorfum  ad  media  utrimque  latcra ,  &  fere  ufque  ad  finem  dorfalis  pinna;  pur- 
purei  eft  coloris  egregii  cum  lacca  mixti :  extrema  ora  pinnx  majoris  in  ventre  verfus  caudam 
etiam  purpurafcit ut & pinnx  illi  junftje  totaliter :  reliqux  pinnas  flavae  cum  aureo  colorc mi- 
xt2e,  ut&totumreliquumcorpus.  ParsuItimapinna:ma)orisindorfoetiamflavaut  &  cau- 
da.  Pifcis  eft  edulis. 

PvDiANo  Verde Lufitan.Pif- 
cisoblongus,  nimirum  deccm  di- 
gitos  ab  oris  extremo  ad  caudse  ini- 
tium  ;  corpus  tres  digitos  latum, 
eirca  caudam  autem  fefqui.  Os  acu- 
minatum ,  haud  amplum ,  anterius 
in  fupcriori  mandibula  habcns  duos 
dcntcs  acutos  ,  longos  ;  &  feriem 
denticulorum  minimorum :  infcrius  in  anteriorc  parte  quatuor ,  longos ,  acutos ,  <Sc  fcriem 
minutorum  candidorum.  Oculos  habet  parvos,  pupilla  nigricante ,  circello  primum  aureo, 
dein  exterius  albefcente.  Pinnas  obtinet  leptem ,  nimirum  unam  per  dorfi  longitudinem  ex- 
tcnfam  ,  fex  &  fcmis  digitos  longam ,  dimidium  latam,  quam  fpinis  erigere  &  fuftinere  po- 
teft :  poft  utramque  branchiam  unam ,  duos  digitos  longam ,  paulo  pJus  uno  latam :  fub  ven- 
tre  duas  parvas  jundas :  a  medio  autcm  ventre  inferiori  una  tendit  pene  ad  caudae  exortum, 
.  quatuor  digitos  longa ,  unum  fcre  lata :  Septima  pinna  eft  cauda ,  qux  cft  quadrata  aut  paral- 
lelogrammi  figura  ,  fefquidigitum  longa ,  duoslata. 

Totus  pifcis  veftitur  iquamis  latis ,  qux  iia.  compofitse  funt ,  utmericubi  fibi  appofitivi- 
deantur;  lutei  feu  aurei  coloris  ac  per  totum  ambitumlineafeufimbriaelegantifliimaazuri 
feu  cserulei  coloris.  Caput  fuperius  aiu-eum  eft  cum  magna  macula  coloris  ex  viridi  thalaflini, 
circumdataazureo&azureis  flavis  fubviridibus  &  albicantibus  ftriisvariegatum.  Pinnaedu;^ 
laterales  fcupoftbranchialcs&duzeinventrealbicant,  inlaterali  ambitu c^rulea  lineola pra::- 
ditx.  Pinna  dorfalis  aurei  cft  coloris  &  ftriis  undulatis  cieruleis  fccundum  longitudinem  nota- 
ta,  qua^inventremajorexruffbadbrunnumvergitcolorem,  ftriis  itidem caeruleis fecundum 
longitudinem.  Cauda  rufefcit  ftriata  thalaflinoac  caeruleofecundumlongitudinem ,  in  extrc- 
mitateautempaululumvirefcit.  Pifcisinfigniscoloris&eduiis.  Capitur  inmari. 

I V  R  V  v  c  A  p  E  B  A  Brafilienfibus: 
aut  etiam  I  t  a  i  A  R  a  diftus.  Pifcis 
longus  fcptem  aut  odo  digitos  , 
duos  aut  tres  latus ,  ubilatiflimus: 
ore  fatis  patulo ,  &  ex  triangulari 
rotundo  ,  lingua  angufta ,  brcvi, , 
dcnticulis  minutiflimis :  oculisro- 
tundis  ,  pupilla  cryftallina  &  circu- 
lo  rubro.  Poft  branchias  in  utroque 
latcrc  habct  pinnam  fcfquidigitum 
longam,  quadratam&cxtcriuscircinatam:  fubtcrhas,  du.isininfcriorivcntrc)und3S;  paulo 
poftoccipitium  incipitpinna,  antcriori  mcdictatc  fpinis  fufflilra ,  poftcriori  mollis ,  qua;tcn- 
dit  fccundumlongitudincm  dorfi  ad  caudam  ufquc,  &  fcmpcrfit  latior,propc  caudamdi- 
gitum  lata.  In  infcriorc  corpore  vcrfus  caudam  ctiam  pinnam  habct  haud  amplam.  Cauda 

conftat 


M   I   S   T  O  R.       P  I  S  C  I  V  M       L  1  E.      IV. 


147 


conftat  piana  refquidisitutii  longa ,  plus  uno  lata,  &  quadrata.  Squamatus  pifcis ,  fed  fquamis 
itacomplicatisutlxviseircvidcatuL-.  Pilcis  univedi  coloregregieruber,  inventrc  autem  ex 
rubro  8c  albo  maculatus ;  in  lateribus  autem  conftantcr  niaculas  habct  puniceas ,  nigras ,  va- 
rias,  ma jores  &  minorcs.  Pinnx  omncs  funt  rubra;  &  mgro  maculatx. 

Pinguis  clt  pifcis  &  boni fiporis,  optimus  tamen  aflatus.  Capitur  in  mari inter  fcopulos.  Pa- 
rietirccens  appenilis  nodu  toto  corporc  clarclucct. 

Jagvaraca  Brafilicnfibus .  Pifcis  me- 
diocris  Percae  magnitudine ,  ore  acuto ,  eden- 
tulus.  Oculoshabetmagnos,  pupilla  cryftal- 
lina  nigra,  magna  &  aropla,  circulo  coloris  ar- 
gentei,.  &  fiiperius  maculamfanguineamha- 
bentc.  Pinnas  habct  in  lateribus  &  infimo 
vcntre  fimilcs  praecedenti  pifci  :  per  dor- 
fumverofecundumlongitudinemextenditurpinnadigitumlata,  ufque  ad  unum  digitumab 
initio  cauda:,  conftans  tcnui  membranula  undccim  ipinis  acutiffimis  fuffulta ,  quam  poteft  ele- 
vare  &  fubfterncre  pro  libitu:  atquc  non  folum  componere  fed  &  abfcondere  in  rima  cui  pinna 
infidet.  Hanc  fequitur  alia  contigua ,  unum  digitura  Iata,pertingens  adcaudce  exortum,  duos 
digitos  longa,  triangularis  &:  fuperius  definens  in  acumcn.  Caudae  autem  pars  reliquo  corpori 
fubtenfa  fubrotunda  eft,  fefquidigitum  longa ,  contincns  pinnam  furcatam ,  cujus  pars  infcrior 
duos  digitos  longa,  fuperior  paulo  longior.  Ad  branchias  in  utroque  latere ,  in  quolibet  duos 
habet  aculeos  ,  in  quorum  medio  alii  funt  minimi :  his  branchiis  &  aculcis  ferit  &  vulnerat: 
feritetiamcumpinnadorfali&cumiisqua;funtin  infimoventre,  ad  quarum  fingularumla- 
tus  aculeus  eft  fatis  longus ,  &  quideni  in  pinna  prope  caudam  in  infimo  vcntre  fpina  cft  ununi 
digitum longa.  Totus pifcis tedus  eft  fquamulis eleganter  diipofitis ;  &  quxlibet fquamula in 
ambituminutiftimeeftferrata.  Color  totius  corporis  eftargenteus,  in  ventre  plane  albicat. 
Caput  fuperius  incarnati  eft  coloris ,  &  hifpida  tefta  munitum.  Pinnse  omnes  coloris  funt  di- 
lute  incarnati :  ea  auteni  qux  in  dorfo  fpinis  fuffulta-prope  ipinas  auro  eft  umbrata.  Caro  pin- 
guis  &  boni faporis ,  prxfertim  fi  pifcis  afletur.   Capitur  in  mari  inter  fcopulos . 

C  A  R  A  V  N  A  Brafilienfibus  :  Pifcis  hic  magnitudi- 

nem  &  figuramhabetut/^r^^CiJ/^f^^jdifferttamenca- 

pite  &  colore  corporis.  Pinnas  quoque  eodem  modo 

^     '"-'''"  ""'"'-'•''■'•'^■•' ^ ''Vi"  3^?^2r-^   pofitas  habetutille.  Osautem  obtinct  lunatum;  den- 

teique habet  acutifllmos ,  fed  minutos :  Branchias  am- 
plas,  quie  aculeis  in  poftica  parte  funtmunitoe.  Oculi 
verfiis  fummitatcm  capitis  in  lateribus  pofiti  nonlonge  ab  invicem,  haud  magni ,  pupilla  ovali 
nigra>  quam  ambit  circulus  ruber.  Squamulis  in  univerfum  veftitur  lunatis,  coloris  mlniati  pei: 
totum ,  &  ubique  pundula  nigra ,  magnitudine  feminis  papaveris  iniparla  habet ,  pra^terquam 
inventre. 

Capitur  in  mari  inter  fcopulos:  cftque  eduHs,  molli  admodum  carne  atque  boni  faporis. 
CvRVRVCA  Brafilicnfibus :  Spccies Corvinx ; pifcis fluviatilis , fefquipedem longus , cor- 
poreoblongo;orefatisamplo,  ocuIismediocribus,nigris.  Pinnas  habetfcptem:  unamper 
dorfi  longitudinem  ad  caudani  fere  protenfam ,  qus  divifa  eft  &  prior  pars  latior ,  tresdigitos 
fermc;  &  totidem  longa ,  triangularis,  fpinis  fuffulta,  pofterior  longior ,  fed  cxilior.  Cauda  fere 
quadrata.  Squamashabetmcdiocrismagnitudinisargcnteas,  cum  aureo  &  fubfufco  pauco 
niLstas,  prxfertim  in  dorfo  &  lateribus.  Pinnae  in  dorfb  &  latcribus  ac  cauda ,  cincreas :  in  me- 
dio  ventre  flavefcunt  &  fufcefcunt.  Edulis  cft. 

G  V  A  I B I  A  Y  A  Brafihenfibus,  eft  Sargm,  convenit  cnim  optimc  cum  defcriptione  Geflieri. 

C  A  p.     I  V. 

(juatucupajuha.  T^acamo.  ^etimhuaha.  ^ira  jurumenbeca. 

/^  Vatvcvpa  Ivba  Brafilienfibus  pifcis  in  duorum  pedum  longitudinem  excrefcit,  dor- 
^— *  fo  paulum  incurvato.  Os  habet  triangulare ,  acuminatum ,  dentcs  parvos  acutifllmos. 
Oculos  magnitudinc  ftufcri  Hollandici,  pupilla  magna,  nigra ,  fplcndente  circulo  rubro.  Pin- 
nashabet  mollesfine  fpinisinlateribus:  nimirum  unam  in  quolibet  laterc,  poft  branchias, 
anguftam,  duos&fcmisdigitos  longam:  duas  tales  junftas  in  ventre  fubtcrillas  unica  fpina 
niunitas :  &  unam  prope  anum  digitum  longam  ac  latam,  unica  quoque  fpina  armatam.  Ante 
medium  dorfum  verfus  occiput ,  incipit  pinna  dcfinens  ad  caudae  initium ,  quinque  digitos 
longa ,  unum  fere  lata ,  quae  duabiis  &  viginti  fpinis  erigitur :  cauda  duos  pene  digitos  longa. 


T  z 


ununi 


148 


GeorgI     MarcgravI 


unumlata,  pinnamhabct  plusuno  digito  longam  &  quatuor  latam  paululumque  exterius 

vei-fus  interiora  arcuatam.   Veftitur 

fquamis  paulomajoribus,  coloris  ar- 

gentei  &  ftriis  flavis  &  ex  argcnteo  ru- 

fefcentibus  fecundum  longitudinem 

extenfis  a  capite  ad  caudam  ufque.  In 

utroque  latereetiam  a  capite  ad  cau- 

dam  eminens  linea  tcndit.  Caput  ex 

argenteo,rufo,flavomixtum.  Pinnas     ^ 

alba;  five  argentes ,  cauda;  pinna  ruflfa:  (^^ 

venter  albus.  Capitur  in  mari  inter 

feopulos.  Boni  eft  faporis ,  &  lingua 

&  caro  circa  mandibulas  longe  optimi  ut  in  Garpione. 

P  A  c  A  M  o  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Enxarou) ,  marinus  pifcis  qui  capitur  inter  fcopulos; 
carne  eft  boni  faporis ,  cute  &  colore  ut  noftrates  Aalrupe :  longus  eft  totus  fere  undecim  di- 
gitos.  Corpus  autem  verfus  po- 
fteriora  paulum  gracilcfcit.  Ca- 
put  illi  eft  magnum,latum  &  craA 
fum ,  inftar  orbis ,  riftu  ranx.  Os 
lunatum ,  amplum  &  in  eo  in  u- 
traque  maxilla  unus  ordo  den- 
tium  nonacutorum  quidem  fed 
folidoruni;  ininferiori  maxillavero,  antica  oris  parte ,  ordoeftduplex.  Oculos  habet  haud 
ma"-nos ,  nigros ,  non  longe  ab  invicem  diftantes ,  promincntes  &  fupra  qucmlibct  oculum 
eminentiam  quandam  cutaceam.inftar  corniculi,  quemadmodum  &  in  qualibet  gena  &  circa 
os  inferius,  quatuor.  Poft  branchias  (quas  carnofas  habet  &  molles,  anguftafque)  pinnam  ob- 
tinetmollem  cutaceam  in  quolibet  latere ,  duos  digitos  longam  &  plus  unolaram:  inventre 
etiam  fubtcr  has  duas  cutaceas  pinnas  anguftas,  fefquidigitum  fere  longas ,  figurainftarlum- 
brici,  confpicuas.  Pinn3eabano&  amedietate  dorfi  ad  caudam  definentes  vix  proniinent, 
funtquecutaceaeacmolles.  Cauda  pinnam  habet  plus  uno  digito  longam  cutaceam  item  & 
mollem.  Cutis  eft  glabra  &in  utroque  latere  abranchiis  ad  caudam  quadruplicem  habet  or- 
dinem  pundulorum  alborum.  Pinguis  eft  pifcis&valde  bona  carne.  Cutisillius  facilede- 
trahipoteft.  Afl  atus  tamen  melior  eft  quam  co£tus. 

AnnotAtio.  Aldrovandus  lib.  1 1 1.  de  Pifcibus  cap.  64.  Scribit  ranam  marinam  feu 
pifcatriccm  in  Lufitania  vocari  Emxaroco ;  fed  Icones  quas  dat  multum  differunt  ab  hac 
noftra. 


Petimbvaba  Brafilienfibus  •,  vulgo  ^abaC-pijpJ/  a  figura  diftus :  Pifcis  tres  aut  qua- 
tuor  pedes  longus ,  corpore  inftar  Anguillx.  Os  edentulum  acuminatum  ,  fuperiori  mandi- 
bulabrevioriquamfitinferior:  eftque  longitudo  oris  fefquidigiti ,  amplitudo,  ubi  maxima, 
vix  unius.  Caput  novem  digitos  longum  eft  ab  oculis  ad  oris  extremum ,  craflities  ejus  poft 
oculos  quinque  digitorum ,  hinc  paulatimminuitur,  ita  utpropeosfittriumtantum  digito- 
rum.  In  fumnia  autem  longitudo  capitis  a  finebranchiarumadorisextremumeft  uniuspe- 
dis  &  unius  digiti.  Oculos  habct  fatis  magnos ,  magnitudine  nucis  avellanie  &  pene  figura ,  pu- 
pilla  fplcndida  Cierulcfccnte ,  quam  tunica  ambit  argentea ,  in  partc  anteriori  &  poftcriori  ma- 
culaminiatanotata.  Poftbranchias  in  utroque  latere,  pinna  direfte  protenditur  a  latere  fef- 
quidigitum  lata  &  longa  rufcfcentis  coloris :  hinc  fex  &  femis  digitorum  intcrvallo  vcrfuspo- 
fticam  corporis  partem ,  dux  pinnje  parvaz  rufefcunt  inquolibct  latereuna,  fed  magis  verliis 
vcntrcm .  Poft  has  pcdis  intervallo  fequitur  pinna  rufefcens  duos  digitos  longa  ,  fefquidigitum 
lata  :  fubhacautcmejulclem  magnitudinis  &  colorisunaininfimoventrc:  dcmumafineha- 
rumintcrvalloferequinqucdigitorum  funt  adhuc  dua;  pinnx  rufcfcentes  paulo  minores  fu- 
pcrioribus,  unafurfum,  altcra  dcorfumelata:  &  intcr  hasortumfumitcaudainftarmurcnje 
tcnuis ,  tcrcs  ,  fcx  digitos  longa.  Corporis  autcm  longitudo  a  fine  bi-anchiarum  ad  caudx  ini- 
tiumeftduorumpcdum&triumdigitorum.  Cuteeftinftar  Anguillx  glabra ,  coloris  in  toto 
corporc  &  lateribus  ab  ore  ad  caudam ,  hcpatici ,  in  dorfo  triplici ,  in  capite duplici ,  in late- 
ribus  unica  feric  macularum  cicrulcarum  magnitudinc  nummi  mifnici  fere:  ha;  maculx  a 
mcdio  corporis  in  latcribus  ad  caudam  ufque  in  lineas  coeunt:  intcr  omnes  autemmaculas 

cxru- 


HlSTOR.      PlSCIVM     LlB.      IV.  149 

cxriileas  ordine  intercedunt  maculx  virefcentes.  In  inferiori  corpore  tam  fub  capitequam 
ventrealbefcit&videturaliqua  rubedo  infperfa.  Corpus  autem  univerfum  non  exade  teres 
eft  fcd  compreflum  &  latiufculum ,  ventrisenimktitudo  prope  fecundum  par  pinnaium  ubi 
latifllmus,  duorum  digitormn ,  crafllties  ibidcm  totius  corporis  fexdigirorum.  Hincpaula- 
timattenuaturdonccpropeexortum  cauds  fit  fefquidigitum  paulo  plusautminuscraflTum. 
Eduliseftpifcis. 

Acus  piicis  vocari  poteft  de  quo  vidc  Gefiierum. 

Annotatio.  Aldrovandus  lib.  i.  de  pifcibus,  dataliquoticones  Acuspifcis,fcdnulla 
illarumconvenitcum  hac  qiiam  Audor  accurate  delineat,  quamque  &  coloribus  fuis  pi- 
ftamvidimusj  nififorte  AcusminorBellonii,  excepto  quod  hascnoftra  adcaudam  pinnam 
nonhabeat,  utilla. 

PiraIvrvmenbeca  Brafilienfibus  •,  vulgo  Bocamolle ,  quia  moUi  ore  &  aquis  extra- 
ausftatimmoritur:  vivit  in  mari  in  cacno :  oblongus  pifcis  haud  latus :  novem  aut  decem  in- 
terdumpcdeslongus,  duos  &  femis  latus ,  ubilatiflimus.  Os  habet  elevatum ;  quodamplia- 
re&rotundarepoteft:  oculos  magnos,  pupilla  cryftallina,  circulo  ex  argenteo  &  brunno 
mixto.  Septemhabetpinnas,  duas  anguftas  poftbranchiales ,  duos  digitos  longas :  duas  in 
infimo  ventre  junftas ,  duos  fere  digitos  longas ,  unum  latas :  unam  poft  anum  firmafpina 
fuffultam:  fextampertotumdorfumexten{am&bife£tam;  anterior  ejus  parsplusfefquidigi- 
to  longa ,  unum  lata ,  triangularis ,  quam  erigere  &  in  rimam  recondere  poteft ,  mollis  &  tranf- 
lucens,  alteraparsufqueadcaudamfereporreda,  tres  digitos  longa,  femidigitiun  lata,  iti- 
dem  mollis;  Septima  eft  cauda ,  duos  fere  digitos  longa ,  fefquidigitum  lata ,  figura  pentago- 
ni  cujusbafis  inlerta  in  corpus.  Squamas  habet  toto  corpore  argenteas ,  fplendentes ,  me- 
diocris  magnitudinis :  in  dorfo  viridis  &  aureus  color  tranfplendet :  Pinnae  argenteje  &  in  me- 
dietateexterioreaureae.  Inquolibetlatere  linea  tenditpaulumelata,  etiam  argentei  coloris 
ut  reliquum  corpus.  Eduliseft&bonilaporis. 


Cap.     V. 

^^Srhamdia.  Guaperl^a.  Cumatapimma.  Tamoata, 

NH  A  M  D I A  Brafilienfibus,  Bagredo  Rio  vocatur  a  Lufitanis ,  pifcis  corporeoblongo,  obe- 
fo,  ventremolli,  ver£is  pofteriora  anguftiori.  Capite  compreflb  &  ore  paraboHcaefi- 

gurx  &  denticulis  mini- 
mis  prasdito.  Eft  autem 
corpus  duodecim  aut  qua- 
tuordecim  digitos  longS, 
duos  &  femis  altum ,  ubi 
altiflTimum.  Oculi  parvuli, 
paululum  protuberantcs, 
rotundi,  pupilla  nigra ,  cir- 
culo  ex  auro  &  umbra  mi- 
xto.  Branchix  fatis  am- 
plae ,  &  barba  fex  filis  con- 
ftans,  duobusfupra  &  qua- 
tuorinfra  os:  eorumqux 
fupra  os  verfus  latus  ftant 
quodlibet  crafllticm  habet 
fili  quo  literae  obfignan- 
tur,  quinque  digitos  longum  &  poft  cujufquc  exortum  fovea  eft  oblonga,  in  quani  barbac 
initium  incumbit ,  vertendo  illam  poftica  parte ,  ut  femper  facit :  quatuor  inferiorum  quodli- 
bet  exterius  duos  &  femis  digitos  longum  ,  interius  I^/quidigitum  ■,  funtqueinfcriorafila  bar- 
bae  non  ita  crafla  ut  fuperiora.  Pinnas  habet  feptem  &  odava  eft  pro  cauda :  nimirum  poft 
quamlibet  branchiam  unam  oblongam ,  firmifTima  &  acuta  fpina  munitam  (quemadmodum 
&  in  cxortu  ipfius  poft  branchiam  os  durum  eft  triangulare)  admedietatemcorporisante 
anum  duas  jundas  oblongas ,  in  extremitate  circinatas :  verfus  caudam  in  infcriore  ventre 
unamfere  quadratam  &  in  extremitate  circinatam:  in  fumraitate  dorfi  magnam  quadratam 
multis  fpinis  fufFultam ,  &  poftillaraunam  longam  anguftam ,  cute  carnofa  conftantem ,  qua 
&  corpus  eft  tcdum.  Cauda  bifeda  eft  &  qu^libet  pars  in  exitu  circinata.  Cute  tegitur  non 
fquamis.  Caput  dura  tcfta  tedum ,  ofque  fuperius  totum  umbra;  coloris  :  dorfum  &  latera  ci- 
nereicurnpauxillocxruleomixti:  vcnteralbus:  pinnadorfalispriorpropeexortum  ejufdcni 

T  3  coloris. 


jj^  GeorgIMarcgravI 

coloi-is,  ciEtei-a  in  totum  nigri ,  fpinis  cincreis :  pofterior  ciufdem  coloris  cum  dorfo  &  lateri- 
bus:  pinnx  pollbranchialcs  totce  nigrx:  barba  nigra,  uti&pinnx  ventris  &  cauda ,  licetiii 
exortupaululumruffe.  Alummitatebranchiarum  perquodlibct  latustendit  in  medio  Unea 
rubra  ufque  ad  caudjE  initium. 

Capitur  in  fluviis,.&  cft  optimi  faporis,  vulgoque  comeditur. 

GvAPERVA  Brariiienfibus ,  pil cis  cujus  longitudo ab initio oris ad exortum caudje paulo 
plus  duorum  digitorum  ( repcriuntur  tamcn  &  duplo  majores; )  corporis  medii  crafllties ,  ubi 
maxiraa,  trium:  laterum  quodlibet  unum  digitumaltum. 
Caretomninobranchiis:  os  habet  fatis  amplum  &  ela- 
tum,  projeaum  inftar.canis,  minutiftimis  denticuli?; 
loco  linguze  lapidem  habet  inftar  Carpionis  :  ocellos 
vix  grani  milii  magnitudine ,  colore  egregii  turcoidis. 
Inter  ocellos  in  medio  fuperioris  labiifeu  in  fronte  cor- 
nicuium  gerit  furfum  ere£tum  &  paulum  rctrorfum  ver- 
fum  ,  &'ante  illud  corniculum  etiam  filum  tenue  & 
dimidium  ferme  digitum  longum  verfus  anteriora  dire- 
Q.C  protenfum ,  paululum  tamen  elevatum ,  cui  appen- 

diculumadhseretutinLiliis:  filumhocretro  reconderepoteft:  nam  poft  corniculum  fovea 
eftinvertice,  hincparvaeminentia&iterumvallis,  tuncad  uniusdigiti  longititdinem  pinna 
in  dorfo  porrigitur  quadrantem  lata.  Cauda  pinnulam  habet  plus  femidigitum  longam :  a  cau- 
da  interftitio  aUquo  verfus  anteriora  circa  ani  regionem  iterum  pinnula  eft  femidigitum  longa 
&dua:parvul2eininferioricorporefubpeaore.  hi  medio  autem  fere  corpore,  magis  tamcn 
verfus  anteriora ,  inquolibetlaterebrachiumobtinet,  definensinpinnam  duas  trientes  digi- 
ti  longam ,  &  pene  ita latam ,  pinna  autem  brachiorum  o£to  conftat  fpinis  qux  pcr  pinme  lon- 
gitudinem  difparguntur  &  anterius  prominent  inftar  ofto  unguiculorum  acutorum.Brachium 
quodlibetunicaconftatjunauraacverfus  anteriora  defleait  utita  naturce  pifcis  commodius 
ferviat.  Caret  in  totum  fquamis  fed  tegiturcuteinventre  molU,  reliquo  corpore  ad  tadum 
afpera&fcabra,  ut  in  Tiburonibus. 

Colorcutiseftobfcurerubricans,  cui  fufcus  admixtus ,  &  per  totum  corpus  maculasha- 
betnigras  ,  figuraundarum.  Pinnae  &  brachia  etiam  e)ufdem  funt  coloris  cum  fufco  mixti. 
Scd  pinna  in  dorfo  in  quolibet  latere  quatuor  habet  maculas  nigras  majores :  cauda  vero  & 
omnespinn;EminoreseIegantervariegat3£funt.Ventriculum  habetduosdigitosiongum,cum 
orificiotresdigitoslongo  &  duos  circiter  amplo,  quod  in  ipfas  fauces  inferitur :  Vndeven- 
triculum  inflareinftarutricuUpoteft.  Caroejusnoncomeditur.  Ad  orbium  clafTem  pertinet. 
Vcfcitur  fquiUis  :  natans  egregie  expUcat  pinnas  &  inflat  fe  ut inftar  orbis  feu  pilei  appareat ro- 
tundus.  Habui  alium  tantum  colore  differentem ,  duos  &  femis  digitos  longum ,  qui  totus 
erat  coracini  coloris  fplendentis ,  &  fe  inflabat. 

Cutis  horum  pifcium  facile  detrahi  poteft  &  tomento  impleta  fervari. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  In  defcriptione  noftra  Americx  lib.  xv.  cap.  1 2.  Iconem  dedimus  hu- 
)us  pifcis  fub  nomina  Pira-Vtoewah ,  quia  eo  nomine  ad nos  erat  miflus ,  quod  hic  revocandum 
duximus. 

CvrvataPinima  BrafiIienfibus,Lufitanis Bomto. Pifcis cft Cordcovadimagnitudine, 
vcl  etiam  major,  corpore  oblongo ,  fatis  tamen  lato  &  craflb ,  amplis  branchiis ,  ocuUs  grandi- 
bus argenteis.  Caret  fquamis  & tegitur folummodo  cute  prxterquam  in medio  laterum:  nam 


cujunibct  latcris medium  a branchiis  ufque  ad  caiidam  pcrmeat  lata linca  aurci  coloris;  hinc  a 
branchiis  incipicns  alia  parallelos  fuperius  ducitur  ad  duas  partes  totius  longitudinis  ■,  hinc  hxc 
parallcla  fecatoblique  auream  ,  &  pergitparallelos  ufque  ad  caudam :  linea  hazc  parallela  au- 
rex  anterius  &  ufque  dum  aurcam  fccat ,  duplici  fquamularum  fcrie  minimarum  infignitur ,  & 
tota  cft  glabra ;  poftica  partc  ubi  fccat  aurcam  &  infra  itidcm  duplici  ferie  fquamarum  notata, 
fcd  maiorum,  &  linea  ipfa  non  cft  glabra  ut  antedus,fcd  aculcata  quafi  dcnticulus  pilciumCo- 

lorpif- 


HlSTOR.       PlSCIVM.      LlB.      IV.  ISI 

lor  pifcis  in  dorfo  «Sc  latenbus  fubvirefcens,  in  vcntre  albus  Sc  fplendens.  Pinnas  habet feptem, 
niniirum  poft  quamlibet  branchiam  unam  oblongam :  duas  fub  his  verfus  pofteriora  jundas  in 
iniimo  corpore :  unam  in  medio  ventre ,  &  huic  oppofitam  unam  in  fummo  dorfo ,  &  adhuc  in 
dorfo  un.un  magis  verfus  anteriora.  Ab  ultima  dorfali  &  ventris  pinna  continua ,  haudlata, 
acura  utiobique  abit  ad'exordium  caudx  :  qux  furcata  eft.  Capitur  frequentius  in  mari,  & 
bonicftfiporis. 

Annotatio.  Gcfncrus fcribitThunnumvel Thynnumvcterum ,  a Lufitanisappellari 
lojiito:  item  &  Amiamabahis  Bonitonappellari  e  Rondeletio.  SednuUaiconumquasille 
dar,  f  atis  cum  hac  noftra  convcnit. 

Tamoa TA  BrafiUenfibus  ,  Lufitanis  Soldido  ('quia  armatus)  pifcis  fluviatiUs  feu  aqux 
dulcis ,  eduUs.  Longitudo  corporis  ab  occipitio  ad  initium  caudze  trium  &  femis  digitorum-, 
jongitudo  capitis  uniusdigiti;  latitudopaulomajor,  Craflities  corporis ;  ubiniaxima,  nimi- 


rum  poft  occipitium ,  trium ,  circa  caudam  duorum.  Caput  latum  ranas  ferme  modo;  os 
haudampluni;  ad  cujus  quodlibet  latusfilumhabetunumdigitumlonguminftarbarbje,  os 
edentuium.  Oculi  minimi  cryftaUini ,  magnitudine  feminis  papaveris ,  circeUo  aurato  cindi. 
Pinnas  obtinet  ofto ;  adquamlibetbranchiamunam,  digitum  longam ,  firmam  inftarcornu  ' 
in  uno  latere,  direde  a  latere  protenfam:  duas  in  infimo  ventrc ,  nonitafirmasatejufdem 
niagnitudinis :  unam  in  medio  dorfo ,  alteram  in  eodem  dorfo  prope  caudam ,  minimam; 
unam  parvam  in  infimo  ventre  prope  caudam  &  odavam  pro  cauda ,  digitum  longam  &  la- 
tam.  Totumcaputfiiperiustegiturteftadurainftarclypei:  &  univerfum  corpus  veftitum  ett 
lorica  ex  oblongis  fquamofis  corporibus  compofita :  fiintque  h^c  corporaper  ambitummi- 
nutifllmeferrata&quadrupliciordinetota  lorica  difpofita :  id  eft,  coeuntpartesfeufquamas 
loriciE  in  utriufque  lateris  mcdio ,  in  dorfo  &  in  infimo  ventre.  Color  totius  pifcis  obfcure  fer' 
reus ,  prsefertimincapite.  Carne  bona  eft. 

Pifcis  hic  aqua  carens  in  fluvio  ubi  eft ,  tempore  ficco ,  per  terram  abit  ut  aquam  quaerat, 

C  A  p.     V  L 

l^uraquk  Acara  pmima.  Tirafixanga.  Imominatm, 

PU  R  A  Qj/  E  Brafilienfibus ,  Piexe  vioU  Lufitanis ,  ob  figuram  quam  cuni  cithara  commu- 
nemhabetqualudunt  Lufitani.  Pifcis  eft  latus,  non  craflus,  cartilagineus.  Longitudo 
ejusabinitiocapitisadfinemcaudseuniuspedis  &  novem  digitorum.  Ab  initio  feu  acumine 
capitis  ad  ofto  digitorum  intcrvallum  verfus  pofteriora ,  cordis  lati  figuram  habet  uti  pingi  fo- 
let,  latitudo  cjus ,  ubi  maxima,  feptem  digitorum ,  excurritqueibiinlatere  in  pinnas  inftar 
Raija:,  eftque  pene  tranfparens  cum  luci  obvertitur.  Caretbranchiis.  Caputinconifiguram 
definit.  Ab  acumine  capitis  tres  digitos  &  femis  retro  numerando  occurruntocuU  unumdi- 
gitum  ab  invicem  diftantes ,  rotundi ,  prominentes ,  mediocris  avellanae  magnitudine ,  pupil- 

la  nigra^ 


jj,  GeorgI     M  a  b.  c  g  r  a  V  I 

lanm-a,  circulo  aiireo.  Adutrumqueoculumvcrruspofteriorahabetfiftulam,  minimidigi. 
tiapfcemcapientem,  perquamaquamevomerepoteft.  Sub  oculis ,  in  infenori  tamen  cor, 
poris  parte ,  os  habet ,  diftans  tantum  ab  initio  capitis  quantum  oculi,  felquidigitum  amplum, 


edentulum,  &duorpiracuIarefquidigitumpoft  osverfuspofteriora:  inquolibet  latercquin- 
que  incifuras  habet  ut  Raijje  &  Tiburones.  Poft  anteriorem  illam  cordiformem  corporis  par- 
tem  reliquum  corpus  teres ,  aliquantuluni  tamen  compreflum ,  &  ibi  latum  tres  digitos  &  in 
quolibetlaterehabetpinnammollem,  tresdigitos  longam  &  fefquidigitum  latam :  hincan- 
guftius  iit  corpus  ufque  ad  caudae  pinnam ,  ubi  digitum  eft  crafllim.  Caudx  pinna  ferme  duos 
digitos  longa ,  pauloplus  unolata,  fuperiuslongior  quaminferiusutin  Tiburonibus.  Inter 
duas  autem  illas  pinoas  fecundas  laterales  verfus  caudam  in  dorfo ,  diftantia  duorum  digito- 
rum  ab  inviccm  adhuc  duas  pinnas  eredas  habet ,  ad  taftum  inftar  membranx  craftioris ,  trian- 
gulares ,  duos  digitos  longas ,  fcfquidigitum  latas.  Tegitur  cute  moUi ,  nullis  fquamis ;  ac  in 
toto  inferiori  corpore  in  medietate  anteriori  eftalbiis,  inpofteriori  incarnati  coloris  cum  al- 
bo  mixti.  In  dorlo  aut  fuperiori  corpore  glutinis  eft  colore ,  fufcis  maculis  varicgato  ,  infper- 
faque  egregia  varietate  punCta  cx  albo  cseruiefcentia.  Pinna:  quoque  glutinis  habent  colorem 
acinlateribusaliquidrufefcentismixtum.  Acumencapitiscartilaginis  colorem  obtinet,  qua 
etiam  conftat.  Pcr  totius  dorfi  longitudinem  ad  tadum  /pinadorfiquafituberculisminimis 
eminet.  Caputillius  recenslucet  nodu.  Caro  ejus  non  comcditur.  Sedficomedatur ,  afle- 
runt  pifcatores ,  pertreshorasfeniifatuosreddihomines,  dein  fponte  ad  ieredire.  Vniusat- 
taftus,  crepitumarticulorummanus  &brachiicaufat,  qui  tamen  ftatim  definit:  &  fiin  me- 
dio  tangatur  artuum  tremorem  efticit.  Capitur  mcnfibus  pluviofis ,  quando  tempeftuofum  eft 
in  Bibiribi  fluvio  ,  longe  ex  terra  adveniens ,  cum  Rajis  &  Paftinacis. 

AcaraPinima  Brafilienfibus: 

Pifcis  latus  dorfo  inciu-vato ,  fex  aut 

feptem  digitos  longus ,  quatuor  latus, 

ubilatiftimus ,  parvi  Carpionis  figura 

aut  verius  Percx  mifnica:.  Os  habet 

haud  amplum ,  denticulos  minutifli- 

mos:  oculos  fatis  magnos  pupillani- 

gricante  tranfplendente  ,  circulo  ru- 

bvo ,  ftifco  &  albo :  Pinnas  feptem ;  u- 

nam  per  totum  dorfum  extenfam  & 

continuam  verfus  anteriora  minus  uno  digito  latam ,  verfus  pofteriora  latiorem :  hujus  pinnse 

medietas  anterior  fpinis  fufflilta  eft  &  illam  in  rimam  poteft  recondere ,  pofterior  non  habet 

fpinas  neque  illam  poteft  recondere  :  poft  branchias  in  utroque  latere  unam  duos  digitos  lon- 

gam,  haudlatam  :  inmedioventreduas  junaasfemidigitumferme  longasfirraafpinafuften- 

tatas:  interanum&caudaminferiusitidemunamfirma  fpina  munitam:  Septimaprocauda 

eftfurcata,  plufquam  fefquidigitum  longa ,  totidcmlata.  Totus  veftitur  fquamulis  argenteis 

ex  auro  fplendentibus :  in  quoiibet  latere  feptem  magnas  habet  ftrias  fecundum  longitudinem 

ad  caudam  ufque  extenfas ,  coloris  fufci  fplendentis  (in  quibufdam  aurei  feulutei)  afummo 

item  capite  per  utrumqueoculumadextremitatesoris ,  inquolibetlaterecapitislataftria  ni- 

,   gra  defcendit ,  adcujusoramaliquidcaEruIeiadmixtumeft.  Vltra  harum  ftriarum  exortum  in 

dorfo ,  nimirum  ubi  pinna  dorfi  initium  fumit ,  itidem  pcr  quodlibet  latus  defcendit  nigra  ftria 

ufque  ad  cxortum  pinna;  lateris  fcu  oram  branchiarum.  Omnes  pinnx  &  cauda  coloris  funt  lu- 

tei  feu  aureifplcndentis.  Capitur  in  mari  inter  fcopulos :  &  cft  cdulis  atque  boni  (aporis. 

PiRA-PixANGA  Brafilienfibus,  Bclgis  noftris  «©at-Ulfclj/  quia  in  initio  antri  intcr  fco- 
pulos  degit  in  mari.  Longus  cft  novem  digitos  ,  ab  initio  oris  ad  exortum  caudic.  Cauda  duos 
digitoslonga.  Os  fcfquidigitum  amplum ,  minutis  fcd  acutiftlmis  denticulis  prsditum.  Ca- 
puthaud  magnum  :  oculimagni ,  prominentes,  pupilia  colorisinftar  Turcoidisoptimi ,  cir- 
culo  nigro ,  cum  aurco  &  fanguinco  mixto.  Branchix  in  triangularcm  figuram  definunt ,  am- 
plx  &  acutafpinulaprxditee.  Pinnashabetfcptcm :  unam  pcr  totiusdorfi  longitudincm  ex- 
tcnfam ,  unum  fermc  digirum  latam,  &  in  poftica  parrc  latiorcm  ,  cujus  prior  medietas  unde- 
cim  firmis  fpinis  fuftinctur ,  poftcrior  eft  mollis.  Poft  branchias  in  utroque  latcrc  unam ,  duos 

digitos 


H   I   S  T  O  R.       P  1  S  C  I  V  M.      L  1  B.    I  V.  153 

digitos  longam  &  totidcm  latam ,  fubrotundam  &  carnofam :  duas  jundas  anguftas  in  medio 

pcneinfimo  vcntre,  unica  Ipina  fingulas  firmatas:  unammediocrcmpoftanumfpinamuni- 

tam  :  Septima  eft  pro  cauda, 

duos  fere  digitos  longa  &  to- 

tidem  iata,non  feda  led  extre- 

mo  ambitu  fubrotunda.  Te- 

gitur  fquamulis  parvulis  pcr 

totum  corpus ,  adtaftum  gla- 

bcr  niii  a  cauda  verfus  caput 

di2,itis  fricctur.  Totum  cor- 

pus,  caput,  pinn^e,  caudaex 

albo  flavefcunt :  &  pertotum 

varieganturmaculisfanguineicolorisdiluti,  rotundis,  magnitudine  feminis  cannabis :  qnx- 

dametiaminvcntremajores.  Pinnaeeodemmodomaculatae  inambitu  fuo  obfcurius  rufef- 

cunt.  Figuram  fere  Auratce  habct.  Edulis  eft  ac  boni  faporis.  Captus  per  trihorium  extra 

aquam  potcft  vivere :  bihorium  poftquam  mortuus  eflet  apcriebam  illum  &  cor  adhuc  move- 

batur  cxcmptum:  cor  fitumerat  ftatimpoftfauces,  &afperaarteria  in  id  infercbatur,  erat- 

quc  digitum  remotum  a  reliquis  vifceribus  per  mediaftinum  •,  minimum  utique  &  vix  granum 

tritici  icquans  etiam  quando  fpiritu  inflatur. 

Fifcishic  fquem  Auffor mft  ;wmmat)  in feptem  digitorum  longitudinem  excrefcit •,  figura 
fimilis  illi  quem  vulgo  li^atDer  appellamus  •,  pinnis  tamen  aliter  formatis :  dux  enim  qux  in 
infimo  ventre  anteriore  fub 
branchiis  funt ,  magmc  &  latse, 
duje  poft  branchias  in  lateribus 
parvx  ;  in  dorfo  du£e  medio- 
cres ,  &in  inferiori  vcntrepo- 
ftcriori  parva.  Cauda  conftat 
pinna furcata.  Osparvum,o- 
culimagni.  Cutem  habctgla- 
bram ,  fine  fquamis :  in  dorfo 
nigricantem ,  ac  in  utroque  la- 
tere  quatuor  nigricantes  ma- 
cula;  magnae  a  dorfo  protenduntur,  in  ambitu  fuo  violacei  coloris:  inter  maculas  autem  verfiis 
dorfum  prominet  thalaffinus  color :  rehquum  corpus  argenteum.  Pinnce  nigricantes  cum 
violaceo  mixtx ;  &  dux  illae  magnae  fub  ventre  quinque  argenteis  maculis  fingulae  infignitje. 
Infignis  coloris  pifcis  quando  natans  videtur.  Vidlitat  venenatis  illis  75t{Sitntn. 

C  A  p.    V  11. 

Sallema.  Vubamna,  ^imaca.  Qipemia. 

SALLEMAfeu  Salema  Lufitanis  (Salpa GrKcis & Latinis, de qua vidc Gefnerum) pifcis in 
pcdalemmagnitudinemcxcrefcit,  paulo  minor  Sargo,  cum  quo  figura,  orc,  dentibus. 


pinnis  plane  convenit ,  ut  &  fquamarum  ordine :  colore  tantum  difFerens  i  Sargo ,  qui  argen- 
teus quidem eft ,  at  fuperius  incapite  pauluni  fufcefcens,  inlateribusflavefcens.  Inutroquc 

V  auteni 


154  GeorgIMarccravI 

autem  corpoiis  latere  recundum  longitudinem  novem  ftrias  flavas  fcu  aurcas  habet  a  capitead 
caudam  ufque  extenfas :  itemqueinmedioduorumdigitorum  intervallo  ab  oculisfuprapin- 
nas  poftbranchiales  maculam  nigram  grofti  mifninci  magnitudine.  Pinnae ,  ut  in  fargo,  fcre  ex 
argenteo  cinerefcunt.  Ventcr  totus  argentei  coloris.  Optime  fapit  ejus  caro:  capitur  in  mari & 
in  fluminibus. 

Annotatio.  Icon  Salpae  minoris  quam  dat  Gefnerus ,  bene  convenit  cum  hac  noftra, 
nifiquod  ftrias  illasnovemnonhabet.  Vide&  Aldrovandumlib.  ii.  cap.  20.  qui&Iconem 
dat  SalpsE,  verum  cum  noftra  hac  neutiquam  convenientem  &  admodum  craflc  expreflam. 

VvBARANA  Brafilienfibus ,  pifcis  figura corporis Trutae  noftrati fimilis ,  ubique fcrme 
lequalis  craflitiei,  paulum  tamen  in  dorfo  exaltatus,  verfus  caudam  autem  anguftior.  Corpore 
oblongo ,  quadrate  cylindraceo  :  pcdalis  longitudinis ,  femipedem  crafliis.  Caput  acumina- 
tum  feu  coactum  , 
haud  magnum :  ocu- 
li  ftuferi  magnitudi- 

ne,  pupillanigra,  cir-  ^^^^*^^^^,,^^,i.v. 

culo  primum  aureo,  ^'"^^^^^^^JifSifUiv^"  6'1?;;^>> 

exterius    argenteo  : 

Osedentulum  &  la- 

pisillipro  lingua.  In 

niedio  dorfo  unicam  habet  pinnam  duos  pene  digitos  longam,  unum  anterius  latam ,  trapezii 

figura,  non  tamen  duris  fpinis  firmatam.  Poft  branchias  in  quolibet latere  verfus  inferiora  par- 

vampinnamoblongam&anguftamobtinet&duastales  lateralcs  ad  infimum  ventrem  e  re- 

gione  dorfalis :  propeanumunamparvam.  Caudaconftatpinna  furcata,  inftar  harengi  plus 

duobusdigitislonga.  Squamulashabet  ordine  lineari  fecundumlongitudinemcorporispofi- 

tas,itaaffabreut  adtaftum  quaquaverfus  glaber  videatur.  Superne  fi  afpiciatur  olivacei  eft 

coloris,  ateminusautlateraliter  fi  intuearis  plane  argenteus  acfplendens  videtur  &  dorfura 

cacrulefcit  ex  argenteo :  venter  plane  albus:  branchiae  ita  glabrse  funt  ut  laminse  argentesevi- 

deantur. 

Aflatus  boni  eft  faporis,  nec  opus  eft  defquamare :  codius  non  ita  commodus  ob  multitudi-. 
ncm  fpinarum  per  carnem  difperfarum. 

PiRA  ACA  Brafilienfibus :  Monocerospifcis  Clufii(Iib  6.cap.2  8.)  P/VA'(?-/'(?rfoLufitanis 
^multos  autem  hoc  nomine  vocant  ob  figuram  capitis)  ab  initio  oris  ad  exordium  caudx  plus 
tribus  digitis  longus ,  duos  latus ,  ubi  latifllmus: 
corpore  lato  &  compreflb,  lateribus  latitudi- 
nem  facientibus,  non  ventre  aut  dorfo.  Os  plane 
exiguum,  figurae  porcinx  &  anterius  in  inferiori 
mandibula  duos  habet  dentes  latiufculos  ut  or- 
bes  habere  folent,  in  fuperiore  plane  parvulos:  o- 
culosfatis  amplos  flavefcentes,pupillanigra.  Su- 
pra  oculos  in  dorfo  paulum  verfus  pofteriora  < 
corniculum  eredum  fert  paulum  verfus  pofti- 
cam  partem  corporis  incurvatum  ,  minus  uno 
digito  longum ,  rotundum ,  craflTitie  mediocris 
fili  &  duplicem  ordinem  habens  dcnticulorum 
fcu  fpinarum  acutarum ,  cufpidibus  verfus  dor- 
fumvergentibus ,  per  membranulam  quandam 
tenuem  quafi  fuftentatur,  quas  tranfverfim  dorfo 
annesaitur.  Non  potcft  autem  corniculum  deponere  ut  Clufius  putat.  Ab  ore  fuperius  verfus 
inaltum  adfurgitcaputufqueadcorniculum,  quodquafi  coUiculo  infidct,  deinreaotrami- 
te  dorfum  fertur  &  iterum  in  collem  CameU  fimilem  afllirgit ,  ibique  pinna  tcnuis ,  ana;ufta  fu- 
mitinitium  quspaulo  plus  unius  digiti  fpatio  extendirur  in  dorfo,  quod  ibi  defccnditver- 
fus  caudam :  in  oppofita  parte  corporis  inferioris  fimilis  pinna  eft.  Porro  ab  oris  quoque 
infcriori  partc  dcfcendit  corpus  ,  acprimo  fubutroque  oculoin  quolibetlatere  rimulamha- 
bet  branchiarum  loco  &fub  rimulaparvampinnulam  parallclogtammipcnefifTura:  corpus 
autem ipfum  infcrius  cxtenditur  in  craflam  &  plufquam  fefquidigitum  Iat:im  &  muim  longam 
pinnam,  quxfirmafpinainipfacutclatitantcfuftcntatur;  &  hxc  verfus  cxrremitatem  habct 
etiam  corniculum  parvulum  fpinofum.  Caudae  cxortus  quadratum  rcfcrr ,  habens  pinnam 
tribus  latcribus  quadratam;  cxtrcmitate  arcuatam ,  duas  digiti  partcs  lono,am  &  unam  fere  la- 
tam  Cutcmhabctadta£tumfcabram,  utcutis  cftpanapanx,  coloris  obfcureflavi  fcuum- 
br:c,uti&pinnx&cornicula&cauda.  Pinnis  tamcnaliquid  aurciadmixtumi  ut  &  ipfi  cuti 

vcrfus 


H  I  s  T  o  R<    P  1  s  c  I V  M    L  1  B.    IV.  155 

Verfus  doifum;  ut  plemmque  habere  folent  omnes  Orbis  fpecies :  Nam  Orbis  ipeciem  deputo^ 
quurn  ventrcm  aliquo  modo  pofTit  inflare. 

C  A  p  E  V  N  A  Brafilienfibus :  Pifcis  eft  corpore  oblongo  non  lato ,  qui  in  feptem  digitorum 
longitudinem  excrefcit.  Os  illiobtufe  acuminatumj  habetque  in  iliperiore  atque  inferiore 

.  mandibula  unam  feriem  niinimo- 
rum  denticulorum :  tota  cavitas  o- 
ris  cum  lingua  fanguinei  coloris  in-* 
fignis :  Oculi  illi  parvi ,  ftuferi  ma- 
gnitudine,  cryftallinij  circulopar- 
tim  argentco  colore  variegato.  Pin^ 
nasobtinetfeptemj  inquolibet  la- 
tere  poft  branchiam  unam  oblon- 
gam ,  tenuem  quafi  triangularem : 
duas  triangulares  in  infimo  ventrej 
unam  poft  anum  firma  fpina  mu- 
nitam:  unam  per  dorfi  longitudinem  excurrentem,  cujus  anterior  medietas  fpinis  munita, 
quam  recondere poteft ,  pofterior  mollis  & fine  fpinis :  cauda  bicornis,  molli  pinna.  Tegitur 
fquamulis  parvis  argenteis,  in  quibus  aliquid  aurei  tranfplendet.  In  quolibet  latere  habet  duas 
Hneas  craflas  aurei  coloris ,  unam  a  fummitate  oris  per  oculos  &  medium  latus  tendentem  ad 
caudam,  alterammagisfuperius  per  dorfi  latum  pergentem.  In  fummitate  capitis  livefcit. 
Pinnae  omnes  funt  cineres :  venter  albus  ut  & ejus pinnx.  Codus  boni eft  faporis.  Capitur  iq 
mari  inter  fcopulos. 

C  A  I».      V  1 1 1 

oyfcampitnmba.  faouacaguare.  'TimmeWd^, 

CarAfitamba  Brafilienfibus : pifcis oblongo corpore ut muUus feu barbus, in duO- 
rumpedumautctiam  majorem  longitudinem  excrefcit:  os  habetminutum  &  dentesj 


A 


oculos  amplos ,  pupilla  cryftailina ,  circuio  miniato :  Pinnas  feptem ;  unam  a  fummitate  dorfl 
tendentem  ad  exortum  caudae  fere ,  fpinis  fuffultam ,  digitum  latam  aut  paulo  amplius:  poft 
quamlibet  branchiam  unam  tenuem  &  longam  •,  fubtus  in  ventre  duas  junftas ,  &  prope  anura 
unam:  caudaconftatpinnaquinquedigitoslonga,  quas  in  duo  obliqua  cornua  definit.  Squa-» 
mis  totus  veftitur  modo  Carpionis ,  eleganter  ex  purpureo  ca:ruleis.  In  utroque  latere  in  ine-. 
dio  ab  oculis  ad  caudam  tendit  linea  fefquidigitum  lata ;  aurei  coloris ,  per  totum  autem  dor- 
fum  &  latera  ufque  ad  hanc  lineam  punda  aurea  majufculahabet:  fublineainlateribusfubti' 
les  lineas  aureas  feu  flavas ,  fecundum  longitudinem.  Venteralbicat.  Pinnse  laterales  &  ven- 
tris  ex  albo  flavefcunt.  Dorfalis  pinna  &:  tota  cauda  aurei  fiint  coloris.  Optime  fapit  aflTatus,  6t 
meliusquamcoftus.  Pinnjeejus  lucentnodu.  Capiturin  mari.# 

Hic  pifcis  a  cruftaceo  quodam  animalculo  vexatur ,  fefquidigitum  longo ,  digitum  craifo, 
figurte  oblongas ,  ut  cauda  Gammari  &  eodem  modo  formato  &  cruftato :  conftat  autem  fe- 
ptemjunfturis,  &habetquatuordecimbreviacrura,  unguiculis  acutis  pra;dita,  in  quolibet 
laterefeptem:  anterius  corpufculum  paululum  ampliatur.  CorpusmoIIe  cft  fub  cruftainftar 
cochleailentacuteobdudum:  necoculinecosapparent.  Hoc  animalculum  ori  pilcisfein-- 
gerit  &  unguiculis  fuisarde  faucibusinhaeret,  nec  umquam  pifcis  fe  ab  illoliberarepoteft. 
Poftero  die  adhuc  vivebat  capto  pifce  &  pridic  mortuo  •,  in  totum  albi  eft  coloris. 

V  i  AnnO' 


156  GeorgIMarccravI 

Annotatio.  HabcsapudGeftiemm  lconem  pcdiculi  atque  etiam  pulicis marini ,  fcd 
qu3e  cura  iiac  non  conveniat ,  qu3e  pifci ,  convexa  &  prona  parte ,  fubjefta  eft :  quanquam 
hoc  animalculum  quod  Author  defcnbit,  mcritiffimo  pediculum  marinum  appellari  pofle  ju- 
dico ,  aut  forte  etiam  cimicem ,  nam  forma ,  hcet  ovalior ,  non  abludit.  Vidi  cruftras  fatis 
amplasquaspedicuhmariniefTeafTerebantnautsznoftri,  quarum  figura  plane  cumhaccon- 
gruebat,  fed  crufta  minutis  veluti  fquamuhs  ex  viridi  &  albo  mixtis  erat  contexta :  quee  paula- 

tim  decidunt. 

Iagvacagvare  Brafilienfibus :  Iac[ueta.  Lufitanis,  id  eft,  interula,  a  colore,  quia  nigritse 
ejufdem  coloris  amiciuntur.  Pifcismftar  Percs  noftric  latus  &  obrotundus ,  ad  fummumo6to 
digitos  longus ,  quinque 
aut  fex  latus.  Os  habet 
parvum ,  cum  minutilus 
dentibus  ordine  dij,eftis: 
oculos  mediocres  cry- 
ftaUinos  ,  circulo  fufco: 
Pinnas  porro  feptem ,  u- 
nam  a  medio  dorlb  ad 
exoirtum  caudx  protcn- 
fam ,  fpinis  fuffultam ,  an- 
teriori  quidcm  parte  fe- 
midigitum  latam ,  pofte- 
riori  latiorem  &  intrian- 
guU  figuramdcfinentem. 

Duas  poftbranchiales  ,  duas  in  inferiori  vcntre,»  unam  poft  anum  latiufculam  :  caudam 
deniqueduosdigitoslongam,  parallelogrammifigura,  quce  in  duo  cornua  definit.  Squamis 
vcftitur ,  inftar  percae ,  majufculis ;  qux  e  cinereo  ca;rulefcunt.  A  dorfo  autem  per  latera 
latse  Hncae  defcendunt  ad  ventrem  nigrae ,  in  quolibct  latcre  quinquc.  Superius  caput  quoquc 
nigrefcit;  venterveroalbefcitatquecaerulefcit.  Pinnx  omnes  e  cinereo  C3eruIcfcunt&quo- 
dammodonigricantverfusextremitates.  Tota  deniquecaudanigraeft,  Edulis  eft  pifcis. 

Annotatio.  Hic pifcis haud male convenit cum Mormylo five Mormyro Gelheri, ni- 
fi  quod  \  con  in  eo  differat ,  quod  in  Mormylo  Gefiieri  plures  linear  nigrx  vel  pulla:  a  dorfo  ad 
ventrem  per  latera  defcendant. 

C  V  R I M  A  T  A  Brafilienfibus: 
Pifcis  carpioni ,  figura ,  colore, 
carne  valde  fimilis:fefquipedem 
longus  ,  quatuor&  femis  digi- 
tos  latus :  capite  Carpionis;  ore ' 
rotundo  &  edentulo :  corpore 
oblon^i,iori ,  &  fquamis  majuf- 
culis.  Pinnas  habet  fcptcm  prse- 
ter  caudam;  nimirum  duas  poft- 
branchiales,  duas  in  medio  vcntre  inferiori ,  unampoftanum,  &unam  plane  parvulampa- 
rallelogrammam  huic  oppofitam  in  dorfo ;  unam  denique  in  medio  dorfo ,  magis  longam 
quam  latam.  Totus  pifcis  coloris  eft  argentei  ut  Carpio ,  &  ejufdem  faporis. 

Non  capitur  nifi  in  dulcibtts  aquis. 

PiRAMETARA  Brafilicnfibus ,  Lufitanis  Sdmonetn •,  pifcis  quinque  digitos  aut  circiter 
Idngus,  totidemque  craffus,  ubi  crafTiflimus.  Caput  habct  haud  magnum ,  quod  ftatim  depri- 
mitur  abocuhsados,  quodilU  parvum,  lunatum,  &  minimis  denticuUs  praEdituhi:  in  in- 
feriorismandibulaecxtrcmitatebarbamhabet  conftantem  duobns  quafi  funiculis  craffiufcu- 
lis ,  duos  digitos  longis ,  &  ab  exortu  ad  medietatem  incarnati ,  reliqua  flavi  coloris .  OcuU  ni- 
grifpjcndcntes,  circuloflavo.  Pinnas  obtinet  fcptem  j  duas  in  dorfo  fefquidigitum  longas  & 
latas;  duas  poftbranchiales  anguftas ,  fcfquidigitum  longas:  &fubterhas  duas  in  infimo  vcn- 
trc  jundlas  cjufdcm  magnitiin^nis ,  unam parvam  in  nifimo  vcntre  fubter  fecundam  &  pofte- 
riorem  in  dorfo.  Cauda furcata  conftat pinna  duos  digitos  ferme longa.  Squamas  habct  inftar 
25?aftll1  noftratis.  Color  univerfi  pifcis ,  in  corpore ,  capite  ,  cauda ,  pinnis ,  dum  vivit ,  pla- 
nc  fanguincus  eft ,  nifiquodcauda  in  fine  aurcam  habcat  fimbram:  inutroqueautemlatcre, 
macuIJE  nigrx  ordinc  pofitx ,  magnitudinc  ftufcri  noftratis  :  quando  vero  per  bihorium  eft 
mortuus  color  illc  fanguincus  mutatur  in  aurcum  &  flavum  finguineo  fparfim  mixtum.  Pifcis 
cftcdulis. 

Annotatio.  Mulli cft fpccies ;  dc qua vidcndus  Matthiolus commcntario in Diofco- 

,  ridem 


H  I  S  T  O  R.      PlSCIVM      L  I  B.      IV.  157 

i^idemlib.  ii.cap.  21.  nam duas fpecies rccenfet ,  utrafque a  Venetis appellaii ^^r^om ;  kcx' 
tcns  mtcmTrigha  8c  Barlfof^e :  Hifpanis  Sdmoneta.  Vide  &  Gcrnerum.  Aldrovandus  autem 
prolixedcillisagit  lib. 1 1.  &  fcqucntibus.  Quia autcm icon  apud  hos  omnes  reperitur ,  liic 
nullamaddimus. 

C  A  P.      I  X. 

'Taremd*  Alio.  'Tareimdo^^.   ^iratiapia.    Ccixufiro-j, 

'np  A-R E I R  A  d'Alto,  id eft,  marinus,  pifcis tcreti corpore ,  deccm digitos  longus  (repcriun» 
-^  tur&majorcs)  quinque  crafllis ,  ubi  crafllfrimus ,  nam  vcrfus  pofteriora  fenfim  minui* 


tur.  Caputhabct  colubrinum,  fupra  oculos  in  duo  tubera  clatum :  oculospupilla  nigra,  cir« 
culo  flavcfccrite ;  os  acuminatum  fatis  amplum ,  interius  flavum  ,  denticulis  acutiflTimis  mu* 
nitum,  quales  &  lingua  habet.  Pinnas  obtinet  0^0,  nimirum  in  quolibetlaterepoflibran- 
chias  unam ,  uno  plus  digitoiongam ,  trientem  latam,  direde  a  latere  protcnfam :  pofl:  has  in- 
terfl:itiopenefcfquidigitiininfimo  vcntreduas  jundasfiguratrapczii ,  duos  digitos  longas  5c 
totidem  fcre  latas  inextremitate:  verfus  caudam  in  infimo  vcntre  unam  duos  digitos  longam 
in  corpore  extenfam ,  fed  plane  angufl:am ;  fupra  hanc  in  dorfo  parvula  efl:  iiifl:ar  cufpidis  cul- 
teUi:  in  nicdio  dorfo una penc quadrata ,  duosdigitoslata,  plusunolonga:  Odava cft  cauda 
vix  fefquidigitum  longa  &  furcata.  Pinnx  autcm  omnes  infliar  foliorum  papaveris  funt  tenues, 
&  mollibus  fpinis  fuftcntantur.  Squamulis  veftitur  peltatis ,  ita  affabre  compofitis  ut  adtaduni 
glaber  videatur.  Ventcr  totus  albicat :  latcra  &  dorfuni  fccundum  longitudinem  lineas  habcnt 
alternatimflavas&virides.  Orce  fquamularum  circumcirca  brunnx  funt,  &  videntur  quafi 
rhombi  ordine  pofiti  eflent  brunnis  lineis  circumfcripti,  &  ac  fi  per  unum  ordinem  tenderet  li-! 
neaflava,  perlateraviridis.  Pinnaindorfofecundumlongitudinemftrias  habetbrunnas  reli- 
quieflavas.  Caudaitidemftriatabrunno.  Caput  fupcrius  maximam  partem  brunnum.  Pifcis 
aflandus ,  nam  codus  non  ita  bonus  eft.  Sapore  autem  multo  antcccilit  Tareira  do  Rio ,  qui, 
multas  habet  fpinas. 

TAREiRAdo Rio  (id cft,  fluvia-. 
tilis)  oblongo  corpore  ,  dorfo  re£to, 
vcntrc  paululum  protuberante :  infe- 
rior  illius  mandibula  logior  fupcriori: 
dentes  habet  acutifllmos  &  inter  cos 
duos  longiores  in  medio  inferioris 
mandibula:  &  quatuor  tales  in  fupe- 
riore :  mordet  vchcmenter.  Oculi fatis  magni ,  prominuli ,  pulchri ,  pupilla atra,  cxtera  nigri, 
CaputLuciicapitiparumfimile.  Longus  eft  pifcis  quindecim,  aut  fedecim  digitos.  Pinnas 
habetfex:  nimirum  duas  oblongas  poft  quamlibetbranchiamunam,  duas  jundas  oblongas 
ininfimovcntre,  unam  poft  anum  parallelogrammi  figura;  unam  in  medio  dorfo  magnam, 
redam ,  parallelogrammam  ,  plus  tribus  digitis  longam,  duobus  latam.  Cauda  parallelo- 
gramma  pinna  conftat ,  duos  &  femis  digitos  longa ,  fefquidigitum  lata ,  in  extremitate  circi- 
nata.  Totus  tegitur  fquamis  fatis  magnis ,  fufcis  in  dorfo  &  latcribus ;  verum  in  lateribus  fuf- 
cum  arjrentco  eft  varicgatum ,  ut  ita  per  fufcum  argenteum  videatur.  Caput  tegitur  dura  tcfta 
fufca.  Ventcrtotusalbicat.  Pinnx  omnes  fufcae ,  fednigroundulatsetranfverfim  ut  Nificau- 
da:  itidem  &cauda.  Capiturinfluviis;  eduliscft,fedmultashabetfpinas. 

P  I R  A  T I A  p  I A  Brafilienfibus  pifcis  cft  oblongo  corpore  &  fatis  craflb ,  intcrdum  tantam 
magnitudinem  acquitit  ut  quinquaginta  libras  aequct:  oris  parg  infcrior  longior  fuperiori. 
Dcnticulos  habet  acutos ,  inordinate  pofitos  &  tota  oris  cavitas  cum  lingua  cft  rubra.  Oculi 
prominentcs,  pupilla  cryftallina  ovali  &circulorubro.  Antc  utrumque  oculumhabet  fo- 
ramen.  Branchiae  definunt  in  trianguli  figuram ,  &  funt  amplae.  A  fummitate  dorfi  ad  caudam 
ufque  cxtcnditur  pinna ,  qu.^  ad  medietatem  anteriorcm  fpinis furrigitur ,  reliqua  medietas.eft 
mollis.  Ininferiori  corpore  prope  anum  etiam  pinnam  mollcm  habct  obrorundam :  in  quoli- 
bet  latere  poft  branchias  unam ,  &  duas  in  infimo  ventrc  junaas ,  oblongas.  Cauda  fere  qua- 
drata  eft ,  at  in  extremitate  paulo  latior  quam  in  cxortu.  Squamis  vcftitur  parvis.  Dorlum  & 

V  3  jnfimiis 


15»  ^GeorgIMarcgravI 

infimus  venter  cinnabni  runt  coloiis ,  latera  ex  gryfeo  fufcefcunt.  In  totum  prjeterea  eft  ma- 

culatus ,  &  in  dorfo  quideni  maculas  habet  majores  numrao  mifnico  ,  ex  gryfco  fufcaSp 

zn   lateribus   vero 

&  infimo    ventre 

minores  cjufde  co- 

loris.  Pinnae  omnes 

cinnabrii  coloris, 

in  extremis  oris  li- 

neam  albiflima  iia- 

bentes ,  adque  eam 

fimbriam  latam  ni- 

gerrima.  Poftbran- 

chiales  pinnaetota- 

liter  cinnabrije  funt 

fine  fimbria  nigra  aut  alba,  Dorfalis  pinnae  medietas  anterior  tota  rubra,  reliqua  fimbriata  albo 

&  nigro  ut  reliquiE.  Opcimi  faporis  carnem  habet  fi  coquatur. 

C  E  I X  V  P  I R  A  Bralilienfibus :  pifcis  hic  magnitudinem  acquirit  intcrdum  novem  aut  de- 
cempedum,atquecraflitiemcorporishumanii  corpore  oblongo  &  capite  atque  figuracor- 


poris  Tiiberoni  haudabfimilis.  Quem  defcribo  tantum  duos  pedes  erat  longus  cum  femiflc. 
Erat  ilU  caput  comprefllim  &  latum ,  feptem  digitos  iongum  &  fere  quinque  latum  :  oshaud 
ita  ampkmi  pro  mole  corporis ,  parabolicas  figurae ,  edentulum ,  promincntiis  tamen  acutifli- 
misconfertimrepletum:  lingua  lata:  oculi  albi  haud  magni,  paulo  majores  duplo  ftufero 
Hollandico ,  pupilla  cryftallina.  Branchias  habet  fatis  amplas :  Pinnas  feptem ,  nimirum  pofl: 
quamlibet  branchiam  unam ,  direfte  a  latere  protenfam ,  triangularem ,  femipedem  longam, 
duos  &  femis  digitos  latam,  ubi  latiflima.  Interftitio  fere  fex  &  ferais  digitorum  ab  occipitio  in 
medio  dorfo  incipit pinna  quatuordecim  digitos  longa ,  in  initio  triangularis ,  &  quatuor  digi- 
tosalta,  hinc  fenfim  minuitur  &  ad  caudam  fermepertingit ,  ibique  triangulo  dcfinit.  Huic 
oppofita  eft  ejufdem  figurae  una  in  infimo  ventre ,  undecim  digitos  longa ,  definens  cum  fupe- 
riore,  fednoncumillaincipiens.  Infraduaspoftbranchialesininfimo  ventreduas  habetjun- 
ftas ,  quamlibet tres  &  femis  digitos  longam  &  fefquidigitum latam .  Scptimapinna eft  cauda, 
incipiens  duorum  digitorum  interftitio  afine  dorfalis  &  ventris ,  bicornis ,  fuperius  cornu  fe- 
reoCtodigitoslongum,  inferius  paulo  brevius ,  nimirum  feptem  digitorum. 

Pinnae  omnes  anterius  fpinas  habent  fed  molles.  In  interftitio  inter  occiput  &  dorfalem  pin- 
nam,  odoofleostriangularesaculeosprominentesobtinetquosrecondercincarne  &  erige- 
re  potcft ,  ac  pro  arniis  ufurpare.  Ante  quemlibet  oculum ,  intervallo  unius  digiti  foraminu- 
lum  habet  duplex.  Caput  offcum  &  glabrum.  Totum  corpus  exiguis  fquamuUs  veftitur,  ita  ut 
totus  pifcis  glaber  videatur.  Coloretotuseftniger,  exceptotamenventre,  qui  albilflmus  in- 
ftar  cretje;  in  lateribus  (inter  album  &  nigrum)  paululum  cancfcit  nigredo ,  caetera,  ut  di- 
ftum,  nigerrima.  Pinnae  omnes  nigra; ,  exceptis  duobus  infra  poftbranchiales  in  infimoven- 
tre qujE albse funt ,  orisnigricantibus.  Inutroque  latere  pifcis  Uncaqusdam  profundiorreli- 
quis  fquamulis  tendit  ad  caudam  ufquc ,  ejufdera  cum  corpore  coloris.  Pilcis  gravis  ac  pinguis 
eft ,  ac  pro  optimo  habetur  inter  omnes  in  Brafilia ,  praefcrtim  quando  adhuc  raediocris  cft 
magnitudinis.  Capitur  in  Mari. 

C  A  p.     X.  ' 


G 


Guamajacu  giiara.  T^iquitinga.  Araguagua.  Camuri. 

Vamaiacv  Gvara  Brafilicnfibus^LufitanisPdA-fj&orfo,  &DAjZ'f  .-orbiseftfpecics.  Lon- 
gitudo  cjus  ab  initio  oris  ad  pinnx  exortumin  caudaquatuordecimdigitorum :  pinnx 

caudx 


H  I  S  T  O  R.      PlSCIVM      L  1  B.     I  V.  159 

caiidcelongimdoplusduorumdigitorum.  Rotundo  eft  corpore  &  craflities  cjusduorum& 
viginti  digitorum.  Caretfquamis ,  tegitur  cute ,  per  totum  corpus  ex  fufco  ochrs  coloris  pal- 

lidi,  inventrealbi.  Totum  corpus 
aculeis  munitum  cft ,  qui  in  lateri- 
bus  longiores ,  in  reliquis  partibus 
breviores  (longiores  autem  funt 
duorum  digitorum)  teretes ,  in  cx- 
tremitate  valdeacuti  &  iinguli  tri- 
bus  infertionibus ,  quafi  rriquetris, 
cutiinfixi.  Inter  aculeos  cutis  ubi- 
que  maculis  nigris  fcatct  excepto 
ventre.  Oculos  habet  magnos  emi- 
nentes  :  os  parvum  obrotundum, 
edcntulum:  pinnas  tantum  quatuor ,  duasinlatcribusduos&femisdigitoslongas:  unamin 
dorlb  vcrfus  caudam  ejufdem  magnitudinis  &  minoremfub  ano. 

Orbis  muricatus  dici  poteft  Gefncri  pag.  74  5 .  quia  aculei  ipfius  referunt  murices. 
Habui  alium  miaorcm  vivum  mcnfe  Februario  anni  1639.  iteii^  alios  duos  menie  Scptem- 
bri  vivos.  Cutis  eorum  erat  e  fufco  virefcens ,  in  ventre  nigricans :  aculei  ut  prioris  &  plane 
fimilis  figura  corporis :  prope  quamlibct  pinnam ,  maculam  habebant  nigram ,  ut  &  utrimque 
adlaterapropeos.  Pinnarum  color  erat  flavus :  oculorum  pupilla  nigricans,  circulo  luteo. 
SuprautruQiqueoculumcornuexiie  jfatislongum,  moUe,  cutaceafubftantiaconftans  ,  quod 
pi-i;  le  fert  natans ,  quando  autcm  extra  aquam  eft  flavcfcit.  Inflare  fe  poteft  &  iterum  confi- 
dere.  SonumeditVlchulch.  Si  veUs  ut  fe  inflet ,  trahc  pinnam  qujeindoribeft. 

P I  qv  I  T  I N  G  A  Brafilienfibus: 
Pifciculus  eft  duos,  autpaulo  plus,di= 
gitos  longus ,  figuras  pene  ut  Parabu- 
cu  a  quo  non  multum  diflfert  ut  di- 
cara.  Os  habct  parvulum ,  fcd  quod 
ample  aperire  &  rotundare  poteft:  o- 
culos  fatis  magnos,  nigros,circulo  ar- 
genteo  :  branchias  amplas :  pinnas  fcx  &  feptimam  pro  cauda:  nimirum  duas  poftbranchia- 
Ics ,  triangulares ,  infcrius  pofitas :  duas  jundas  in  medio  infimo  ventre:  unam  triangularem 
in  mcdio  dorfo ,  unam  poft  anum :  cauda  conftat  pinna  furcata.  Color  capitis  argentcus  fplcn- 
dens  fuperius  olivacco  imbutus.  Tegitur  fquamulis  albis ,  in  dorfo  tamen  olivaceus  color 
tranflucet.  Pcrutriufquelaterismedium  tendit  linea  rcfta,  lata,  argentea,  fplcndens  ufquc 
ad  caudam.  Pinnse  omnes  albae.  DifFert  a  Piabucu ,  quod  ille  paulo  major  evadat ,  &  linea  illius 
lata  non  fplendcat ,  cumreliquumcorpusfplendcat,  quodinhoccontrario  fehabet:  Piabu* 
cii  etiam  pinnam  habet  in  dorfb  prope  caudam ,  qua  hic  caret.  Ca;terum  caro  fimilis ,  edulis. 


ArAgvagva  Brafilienfibus :  Gladius  Scaligeri  in  commcntariis  ad  Hiftor.  Anima- 
lium  pag.  2  2  7.GrjecisXiphias,Bclgis  ^tof  ^tt-toifcj^.lunior  erat  qucm  defcribo.Corporis  lon- 
gitudo ab  occipite  ad  pinnam  caudiE  unius  pedis  &  fcptem  digitorum  5  craflities  maxima  (ni- 
mirum  inter  duas  laterales  pinnas  anteriores)  novem  digitorum.  Capitis  longitudo  duorum  6c 
femis  digitorum ;  quod  cordis  figuram  habct ,  comprclTum ,  neccraflum.  Inhujus  medieta- 
tepaulotamenverfusanteriorainquolibetlatereoculusftufcri  magnitudine  &  poft  quemli- 
bct  digiti  fere  intervallo  fpiraculum ,  per  quod  aquam  evomit ;  &  fub  hifce ,  in  infcriori  tamcn 
parte ,  os  duos  digitos  amplum ,  labiis  inftar  limas acutis ,  fine  dcntibus  (quod  &  Scaliger  no- 
tat.)  In  extremo  autcm  capitis  vcrfus  enfcm ,  in  inferiori  parte  duo  funt  fpiracula ,  fubftantis 
interiusinftarbranchiarum,iquibusfinedubiogladiumrcgit,  nam  inter  has  branchias  enfis 
oritur ,  novemdigitos  longus ,  fclquidigitum  fcre  latus,  in  extremo  paulo  anguftior,  con- 
ftans  lubftantia  oflea ,  habetque  in  quolibet  latere  ofto  &  viginti  dcntes  ordine  oppofitos  ,  feG- 
quidigitumfcrmelongos&acutiflimos.  Pinnashabetfcpteni)  videlicet  duasad  latera,  qux 
duos  digitos  poft  fpiracula  incipiunt ,  duos  &  fcmis  digitos  longas  ,  paulo  plus  tribus  latas :  & 
quatuor  digitorum  interftitio  poft  has  in  lateribus  iterum  duas  felquidigitum  longas ,  totidcm 

latas, 


i6o  GeorgIMarCgravI 

latas,  fupra  has  in  dorfo  unam,  eiufdem  magnrtudinis :  deinde  in  extremitate  corporis  fere 
in  dorfo  itidem  talem  Sc  feptimam  pro  cauda ,  quce  fuperius  quatuor  digitos  longa ,  inferius 
duos  &  femis ,  duoskta ,  ubi  latilTu-na,  ut  in  Tuberonibu?. 

Corpus  fubteres  eft ,  anguftum  verfus  pofteriora ,  cute  veftitum  ut  Pampma  ad  tadlum  du- 
ra  & fcabra ,  quando  ficca .  coloris  in  fuperiori  parte  &  lateribus  leucop^i ,  in  ventre  albican- 
tis.  Interdaaspinnasmajoresinventre&verfuslatera,  in  quolibet  quinque  habet  incifuras 

ut  Panapana. 

j^ftimari  facile  magnitudo  pifcis  poteft,  nam  habui  quorum  enfes  duos  &  femis  pedes  lon- 
gi  erant  cum  feptem  &  viginti  dentibus  utrimque :  item  quorum  enfis  fimilis  longitudinis  cuni 
viginti  dentibus  utrimque  :  quinetiam  quorum  enfis  quinque  pedes  erat  longus ,  cmii  quatuor 
&  viginti  dentibus  utrimque.  Carnem  habet  bonani,  prsefertim  junior  adhuc ,  inftar  Raija; 
vel  paulo  meliorem. 

Annotatio.  Xiphias Gra:corum alius pifcis cft ,  qui quidem gladium habet mucrona- 
tum,  veruminlateribus  minime  dentatum,  de  quovideRondeletiumlib.viii.cap.xv.  Ad 
eundemmodum  defcribitur  aGefiiero. 

C  A  M  V  R I  Brafilienfibus  •,  Lufitanis  Rohalo ,  pifcis  duos  pedes  longus ,  Lupo  noftro  figu- 
ra  corporis  fimilis  atque  etiam  ore,  craffus  plus  uno  pede,  ubi  crafliflimus :  caput fefquipedem 
pene  longum :  os  femilunare ,  in  medio  paulum  acuminatum ,  fex  digitos  longum ,  fed  quod 
magis  dilatare  atque  rotundare  poteft,  ita  ut  circumferentia  ejus  fiat  tredecim  digitorum :  ocu- 
los  habet  dupli  ftuferi  magnitudine ,  pupilla  cryftallina ,  circulo  aureo :  Pinnas  odo ;  nimirum 
duas  in  dorfo ,  priorem  tres  digitos  longam  &  paulo  plus  latam ,  firmis  fpinis  fuftentatam , 
quamin  rimam  recondere  poteft :  alteram  huic  magnitudine  parem,  fed  fpinis  deftitutam,  nec 
habentem  quo  condatur :  duas  poftbranchiales ,  pauloplustribusdigtislongasj  duas  in  infi- 
mo  ventre  quatuor  digitos  longas ,  duos«5cfemislatas;  unamtalempoftanum;  octavampro 
cauda,  quze  eft  furcata ,  quinque  digitos  longa ,  fexlata.  Squamas  habet  utCarpio,  coloris 
argentei,  fplendcntes;  indorfoautem  &  lateribus  aureus  admifcetur:  Venterplanealbicat: 
Pinnae  funt  aurei  coloris ,  quibus  aliquid  fufci  admixtumcft;  in  quolibet  latere  fuperius  a  fiiie 
branchiarum  ufque ad medimii exortus  caudie ,  dudlam habetlineam  craflam ,  nigram. 


G 


C  A  p.     X  I. 

(juaracapema,  Aiucu.  Ahacatuaja.  Acarapeha,  MiiVifira, 

Varacapema  Brafilicnfibus ;  ^olfljn  Belgis :  Mas  eft  doradaE.  Pifcis  compreffb  cor- 
porCiSclatus,  licetnonitacraflus.  Caputdefinitinfiguram  quadratam,  eftque in frontc 


ita  in  aciem  edudum ,  ut  facilius  fluftus  maris  natando  fecare  poflet.  In  fex  aut  feptem  pedum 
longitudinem  excrcfcit :  latitudo  five  altitudo,  ubi  maxima,  nirairum  verfus  anteriora  &  pone 
caput ,  fefquipedalis.  Os  habet  haud  ita  amplum ,  pro  magnitudine  corporis  ,  mandibulas 
comprefliflimas ,  denticulosacutos.  Paulofupraos&quidem  verfus  ejusintcrioraoculipo- 
fitiinferioriloco,  ne  nimirum  in  aquis  imperiofe  ageret ,  qui  alias  linceus.  OcuU  autemfunt 
magni,  rotundi,pupiIIacryftaflina,  ca:terum argentei coloris.  Branchiashabetamplas:  Pin- 
nas  feptem ,  nimirum  unam  infignem  a  fummitate  capitis  per  totum  dorfum  extenfam  uique 
adcaudxcxortum,  lataminmediofeptemautoftodigitos  ,  quxfenfim  minuitur,  conftans 
membranaadtaQumcoriaceaj&fpinismoIIibusinteriusiiiftcntata:  hanc  natans  in  a'quorc 
cre£tam  tcnct.  A  mcdictate  infimi  vcntris  ad  caudae  initium  itidcm  pinna  protenditur ,  fed  vix 
unum  digitum  lata ,  in cxitu  triangulata :  poft  utramquc  branchiam  pinnam habct  oblongam 
ofto  vcl novcm  digitos :  fub  his  in  infimo  ventre  duas propinquas  paulo  longiorcs.  Cauda  cir- 
citer  fefquipedcm  longa  induocornuaampla  diftcnditur.  Squamulisminimisvcftiturtotus, 
quxqucadtadum  vixfcntiuntur;  itautglabervideatur.  Color  in  capitc ,  dorfo,  latcribus  cx 

viridi 


HlSTOR.      PlSCIVM.      t.  I  B.      IV.  I6l 

viridi&aEgenteomixtus,  uti  &  in  pinnis,  in  ventre  vero  albicat.  Per  totum  autem  corpus 
(nimirumlatera,  dorfum,  caput)  maculis  cftvariegatus  caEruleis,  varice  magnitudinis ,  mi^' 
lii,  graniiiordeacei,  ervi.  Carnem  habet  ficcam,  bonifaporis. 

Velocitate  natandi  fuperat  Toninhasfeu  porcos  marinos,  &eodcmmodofaliendopro- 
o-rcditur.  Vefcitur  pifce  iongo  vulgo  Petumbo  appellato. 

Annotatio.  Aurata vcra plene defcribitur a Rondcletio lib.v. de pifcibus cap. 1 1 . ubi 
&  Iconem  dat  qux  cuni  hac  noftra  minime  convenit. 

M  V  c  V  Brafilienfibus ;  pifcis  tereti  corpore ,  ut  Enneopthalmus,  vulgo 
Lampreda ,  Germanis  Neimmge,  nec  craffiori :  circiter  duos  pedes  fit  lon- 
gus,  magis  autminus  :  Capitulum  habet  acuminatum  ,  conicuni;  ocel- 
losparvosnigros:  os  item  parvulum :  gutturinflarealiquomodo  poteft. 
Caretpinnis.  Totusfufcus,  obfcurius  tamen  in  dorfb ,  venter  epaticico- 
loris:  per  latera  lineas  obliquas  nigras  habet,  angulosobliquosperme- 


dium  laterum  in  vicem  facientes.  Edulis  eft  &  capitur  in  lacubus  6c  paludibus. 

Annotatio.  Indefcriptione  Americ3elib.  xv.  cap.  xii.  Iconem  dedi  pifcis  fubno-' 
mine  Vbirre  uti  acceperam,  quam  &  hic  reponendam  curavi  •,  quiaraemonucratEmanuel 
deMorais,  verumilliusnomenelfeyl^^^f^.  Verum  defcriptio  Audoris  cum  icone  non  fatis 
convenit,  namprxterquamquoddentiumnonfaciatmentionem,  fcribit  pinniscarere  cum 
hic  nofter  prolixiirimam  habcatin  dorfo,  &c  ad  utrumque  latus  itidem  unam;  quare  inani- 
muminducoyl/^^f^^diverfumeflcab  Ubirre,  licet  Morais  aliter  cenruerit.  Quinetiamquilco» 
nem  mihi  fubminiftravit ,  marinum  pifcem  dicebat ,  cum  Mncu  paluftris  fit. 

AbacatvaIa  Brafi- 
lienfibus :  Peixe  gallo  Lufi- 
tanis.  Faber  &  Gallus  mari- 
nus,  de  quo  vide  Gefnerum. 
Pafleris  magnitudinem  ha- 
bet ,  altus  &  latus  inftar  iU 
lius  ,  fubrotundus  ,  neque 
illo  craflTior :  osillieft  haud 
amplum ,  edentulum :  ocu- 
li  nigri  ,  circulo  argenteo. 
Pinnas  habet  quinque  ,  u- 
namindorfo,  unamin  ven- 
tre  ,  utramque  defcenden- 
tem  &  continuam  ad  cau- 
dam  ufque:itidem  poft  bran- 
chiasutrimque  unam :  Cau- 
da  conftat  pinna  furcata. 
Prjeterea  habet  duo  quafi  fi- 
la  in  longum  extenfa  ab  infe- 
riore  corpore,  &  unicumta- 
le  in  dorfo  ante  pinnam  dorfalem.  Caret  fquamis ,  fed  tegitur  cute  la^viflTmia ,  fplendente ,  co- 
loris  argentei;  totufque'  eft  illius  coloris,  exceptis  filis  illis,  quae  nigra  funt.  Carnemhabet 
boni  faporis ,  &  fsepe  comedi. 

Annotatio.  InDefcriptione Americx lib xv, cap.xi i .  Iconem dedimus hujuspifcis 
fub  nomine  Aivah  kattoe  five  lahioe ,  quo  nomine  Iconem  acceperamus  a  perito  pidore ,  quod 
corruptum  efle  apparet.  Fabri  iconem  dat  Gefnerus  fed  qux  cum  hac  noftra  neutiquam  con- 
veniat :  Vti  &  Aldro vandus ,  fcd  plane  rudem ;  &  defcriptio  quoque  multum  ab  Authoris  no- 
ftri  dcfcriptione  abludit. 

AcARAPEBA  Brafilienfibus , quibus &: Acaratinga. vocatur, Belgis l^JdfCtn J magnitudine 

X  vero 


i62  GeorgI     MarcgravI 

veio fcre ut I5ltp Pomei-anomm.  Nimirum pifcis corpore lato ,  fquamis majoribus  in  totum 
argentei  coloris  fplcndentis ;  pedalis  circiter  longitudinis,  quinque  digitos  latus,  ubi  latifnmus. 
Os  habet  edentulum,  haud  amplum,  acuminatum,  quod  extendere  &  contrahcre  potcft;  ocu- 
los  dupliflufcri  magnitudineargentcos,pupillamagna  cryrtallina  nigricante.  Pinnamin  dorfo 
extenlam  habet  ad  caudam  fere ,  anterius  duos  digitos  altam ,  firmis  fpinis  fuftentatam  &  fen- 
fim  anguftiorem :  in  quoiibet  latere  poft  branchias  unam,  tres  digitos  longam ,  plus  uno  initio 
htam&triangularem.  In  infimoventre  tres,  duas  videlicet  junftas  verfus  anteriora ,  crafla 
fpina  firmatas ,  &  unam  prope  anum ,  initio  firma  fpina  fuftentatam  &  ad  caudam  fere  proten- 
fam,  fcdfenfimminutiorem.  Cauda  conftat  pinna  furcata ,  tres  &femis  digitos  longa&in 
exortu  antequam  dividatur ,  pene  duos  lata.  Pinns  omnes  albi  funt  coloris  tranfplendentis. 
Eduliseftpifcis. 

M11VIPIRA&  PiRABEBE  Brafilia- 
nis,  Peixe  vohdor  Lufitanis.  Pifcis 
volans,  vel  Hirundo  pifcis :  variae  eft 
raagnitudinis  :  major  erat  Halece, 
quem  hic  defcribo ,  &  forniae  rario- 
ris.  Fi  uram  corporis  habet  (inftar 
Zandat  PomeranorumJ  teretcm  &. 
poftcriora verfus  acutiorcm.  Totius 
longitudo  ab  ore  ad  fincm  caudae 
tredecim  digitorum  5  craflities ,  ubi 
maxima  ,  nimirum  circa  cxortum 
alarum ,  fcptem  fere  digitorum ,  ad 
exortumaucem  caudx  duorum.  Ca- 
put  craftiim  habet ,  fuperius  comprefllim  &  latum ,  nimirum  fuperius  fcre  duos  digitos  &  qua- 
fiintuberafiipraoculoselatum,  os  non  itamagnum,  edentulum ,  at  ofla  cjus  paulum  fer- 
rata  inftar  limae.  Oculi  magni,  rotundi ,  ftufero  Hollandico  aequales,  pupilla  nigra,  circulo  fla- 
vo,  &  cxterius  alterofufco.  Pinnas  habet  fex  cum  cauda^  duas  in  dorfo,  unam  parvulara 
in  medio  ,  paulum  tamen  verfus  antcriora ,  alteram  poft  hanc  duos  digitos  longam ,  fefquidi- 
gitumlatam,  tenuem ,  atoftofpinisfuffliltam-,  duas  robuftas  in  infimo  ventre ,  liibterilla, 
duos  &  fcmis  digitos  longas ,  firma  fpina  conftantes  fed  anguftas,  &  unam  parvam  in  inferiori 
corpore  ex  oppofito  majoris  in  dorfb ;  feptima  eft  cauda ,  duos  digitos  longa ,  totidemque  la- 
ta&furcata.  Praeterea  habet  duas  alas  magnas ,  in  quolibct  latere  unam ,  habentescxortum 
fuum  fefquidigitum  fere  poft  oculos ,  poft  branchias  paulum ;  cftque  alarum  longitudo  feptem 
digitorumJatitudoin  exortu  plus  uno ,  in  extremitatefex  digitorum:  conftantalae  tenui  mem- 
branainftarchartae  pura:  (pD|l-papit)  ex  albo  feu  cinereo  fubfufci  coloris:  habentautem 
aliquotplicas&fuftentanturfpinistenuibusper  longitudinem  extenfis.  Adutramque  alamin 
initio  ejufdemparva  quafi  ala  exit ,  duos  &  femis  digitos  longa ,  fed  plane  angufta  &  fua  fpina 
munita.  Totum  caput  cum  initio  dorfi,  (ab  ore  nimirum  ad  quinque  digitos  numcrando) 
veftitur  tefta  offca ,  dura ,  quae  verfus  fuum  fincm  duplicitcr  divifa  in  duos  aculeos  definit  quafi 
ipinas.  Branchiae  autem  ad  duos  digitos  extenduntur  in  aculeosufque  fubalis.  Totumautem 
corpusveftiturfquamuliselegantibus,  ordine  difpofitis  ,  quaeinventre  triangularcs  ,  inlate- 
ribus&dorfoveriusellyptic^figurae.  In  ventre  autem  ita  difpofita;  funt  utpifcis  ad  taftum 
glaber  videatur :  at  in  lateribus  &  dorfo  quaelibct  in  fui  medio  habet  tuberculum  ,  itautordi- 
ne  naturae  difpofitae  in  re£ta linea,  reprajfentent  lincas  redas ,  clatas ,  tuberculatas.  In  toto  vcn- 
trealbicat,  inlateribus&dorfofubfufcus,  &  fplendens  ut  Harengus.  Spinae  qux  alas  fufti- 
nent  &  pcr  eas  extcnduntur  etiam  albicant.  Alae  ipfae  ex  cincreo  fufceflentis  funt  coIoris,macu- 
lis  nigricantibus  varicgatx.VoIat  hic  pifcis  fupcr  aquas  inftar  Hirundinis  per  fpacium  quantum 
fclopcto  pcrtingi  potcft :  nimirum  ufque  dum  ficcefcant  alje ,  tunc  enim  iterum  aquae  fe  immit- 
tit  alas  humcdandi  gratia&denuovolat.  Naturaautemhuicpifcialasdeditutfefalvarcpof- 
fct  dumhoftisejus  Dorada  magna  caterva  ipfum  perfequitur.  Sa:pifrimemille  eorumfimul 
volantesvidiinOceanoTropicisintcrjedo:  interdum  ctiam  volando  incidunt  in  naves ,  ut 
nobis  etiam  faftum  mcmini.  Caro  boni  cft  fiporis  codl;a. 

Annotatio.  Vide  de  his  volatilibus  pifcibus  Aldrovandum  lib.  1 1.  cap.  5.  &  6.  & 
Rondclctium  lib.  x.  cap.  i.  dcHirundinc-,  plcrique  de  Pifcibus  commcntantes  cjus  mcmi- 
ncrunt ,  nihilquc  magis  Nauticos  homines  exercct.  Dabitur  alias  de  his  diccndi occafio ,  nam 
figura  horum  pifcium  ,  &  prjefertim  alarum  valde  eft  diverfa ,  rcpcriuntur  enim  quibus  ala;  funt 
duplo  longiorcs  vcrum  anguftiores. 

Cap. 


H  I  s  T  o  R.   P  I  s  ci  V  M    L  I  u:    IV. 


.16: 


C  A   P.        X  I  I. 

t        Guaihi  coara.  Acaramucu.  ^uaperua.  Cucuri.  Tiraya. 

GVa  I  B  I  CoARA  BrafiUenfibaSjBiu-acodeVelhaLufitanisj  pirdseftcorporelatiufcu- 
lo  •,  dorfo  elcvato  &  a  capite  arcuato ;  duodccim  aut  quatuordecim  digitos  longus ,  qua- 

tuorlatus,  ubilatiflimus.  Caput  &osacumina- 
tum,  fatisamplum,  habcns  in  utraque  maxilla 
feriem  minimorimidenticulorumdinguam  con- 
fpicuam  ;  quac  una  cum  cavitatc  inferiori  oris, 
fanguinei  eft  coloris :  Oculos  ftufcri  magnitudi- 
ne  cryftallinos ,  circulo  coloris  ex  aurco  &  fufco 
mixti.  Pinnasobtinetfcptcm,  nimirum  poft  branchias  in  quolibet  latere  unam ,  quafitrian- 
gularcm,  moUem:  ininfimo  ventreduasjundas:  unam  poft  anum  duplici  fpina  munitam: 
per  dorfum  autcm  una  extenditur,  cujus  medietatem  anteriorem  undecim  fpina;  erigunt, 
quamreconderepoteftincute,  pofterior  mcdietas  mollis  &  fine  (pinis.  Cauda  conftat  pinna 
bicorni,  &parallelogrammifiguraa  corpore  extenditiu-.  Squamas  habct  mediocres,  inftar 
PerCcE ,  afgenteas ,  qu3e  per  oras  funt  melini  coloris ,  &  a(pedu  referunt  meros  cubos :  in  oc- 
cipitio  &  dorfo  fummo  fquamas  ex  argenteo  ccerulefcunt ,  &  per  oras  itidem  lunt  melini  colo- 
ris.  Totumautem  caputfuperius&adlateraeftaureicoloris,  ftriis  cseruleis  fecundum  longi- 
tudinem  varicgatum.  Pinn^  omnes  melini  funt  coloris ,  cxceptis  duabus  in  infimo  ventre,quje 
magis  albefcunt :  per  latus  autcm  utrumque  verfus  dorfum  fecundum  longitudinem  tendit  li- 
nea  melini  coloris  ad  caudam  ufque.  Pifcis  boni  faporis  codus.  Capiturinmari  inter  fco- 
pulos. 

AcARAMVcv  Brafilienubus :  pifcis  eft  corpore  comprcftb  nec  craffbverumoblongo; 
dccem  cnim  digitos  longus  cft ,  quatuor  latus ,  ubi latiffuTius.  Os  illi  parvulum ,  anguftum ,  ro- 
tundum,  apicemminimidigitiadmittens,  utpifcistriangularis.  Superius  &  inferius  inante- 
riori  parte  oris  utrimque  dentes  triangulatim  acuti.  Oculi  ftuferi  magnitudine,  cryftallini ,  pu- 
pillanigra.  Diftantoculiaboreduosdigitos&femis  plane  in  altopofiti,  trcs  quartas  partes 
digiti  a dorfo fub  utroque  ocalo ,  inquolibet  latere ,  branchiarum  loco  fifluram  habet  obli- 
quefa£tam,  unumdigitumlongam,  trapeziifigura,  Indorfifummitatediredefupraoculos, 


inftat  fili  majoris  fcu  cralTioris  cords  viola; ,  corniculum  habet  oblique  ereftum verfus  pofte- 
riora ,  quatuor  digitos  longum  &  teres.  In  poftica  corporis  parte  inferius  &  fuperius  utrimque 
pinnam  habct  tenuem  tres  digitos  &  femis  longam ,  tres  quadrantes  digiti  latam ,  qux  definunt 
circa  caudam ,  qux  parallelogrammi  figura  exoritur  a  corpore ,  habetque  pinnam  fefquidigi- 
tumlongam,  pauloplusduobuslatam.  Caretfquamis ,  fed  tegittir  cute  glabra,  parum  tan- 
tum  hifpida ,  ut  Xiphix ,  coloris  albicantis ,  cuigryfeuseftadmixtus,  &indorfo  paulumfuf- 
cus;  pinnx  quoquc  gryfei  coloris,  Noneftedulis:  inventriculoalgjefeu  mufci  marini  mul- 
tum  inveniebam :  Paricti  appenfus  nodi;  clariflime  lucebat  in  tencbris. 

GvAPERVA  Brafihenfibus, PeLxeporco Lufitanis (Grascis katt^^^, Latinis  Aper vocari po- 
tcft  aut  caprifcus ,  de  quibus  Gefnerus  pag.  70.  &214.)  Ab  ore  a,d  initium  caudx  quindecini 
digitoslongus,  in  medio,  ubi  latiffmius,  odo  latus:  corpore  paulum  comprcflb  ac  lato: 
dorfo  arcuato  ,  ventre  adhuc  magis  curvo :  capite  porcino :  dcnfibi;s  caninis ,  albis ,  longis: 
ofto  in  qualibetmandibula,duo  medii  tam  infcrius  quam  fuperius  longiores  funt  rcliquis:dcn- 
tcs  inferioris  mandibuU-E  aliis  quafi  brevioribus  fuftentantur.  Os  fubrotundum,  anguftum:  qua- 

X  z  ■  tuorfe- 


164  GeorgIMarcgravI 

tuor  fere  digitorum  interftitio  abore  fuperiusfuntoculi,  refquidigitum  a  fe  invicem  diftan- 

tes ,  majores  groflb  mifiiico  (&  ante  eos  quafi  veftigium  foraminis)  pupilla  cryftaliina ,  circu- 

lo  aureo  maculato 

casruleo.    Branchia- 

rum  loco  rimam  ha- 

bet  duos  digitos  lon- 

gam  ,  plus  uno  la- 

tam.In  dorfotrespe- 

nedigitos  poft  ocu- 

los ,  duo  habet  cor- 

nua,  imumpennam 

olorinam    crafTum, 

tres  digitos  longum, 

quod  verfus  pofte- 

riora  paulum  incli- 

natur ,  alterum  par-  • 

vum  per  membranam  alteri  adnexum,utrumque  inrimam  recondere  poteft  demifllim.  Trium 

&femisdigitorumintervaIlopofthaecpinnaeft,  in  initio  ferme  triangularis ,  hinc  magisma- 

gifque  anguftatur  ad  caudam  fere ,  quinque  digitos  longa ,  initio  paulo  plus  duobus  lata :  &  e 

regione  in  infimo  ventre  talem ,  initio  duos  &  femis  digitos  latam  ,  magis  magifque  ardatam 

verfus  caudam.  Cauda  quadrata  figura  a  corpore  extenditur  &  pinnam  habet  quatuor  digitos 

latam ,  duos  longam ,  qu^e  in  duo  cornua  dilatatur ,  ut  totius  longitudo  fit  quatuot  digito- 

rum.  In  medio inferioris  corporis  parvam  habetpinnam  &  ante  eam  cornu  fefquidigitum lon- 

gum.  Pinnaeomnesfuftentanturfpinis  &  funt  cjerulei  coloris;  venteralbicat.  Squamisvefti- 

tur  elegantibus ,  in  fuperficie  fua  punftulis  thalaflinis  cum  cxruleo  indico  umbratis ,  in  dorlb 

inagis  casruleis.  Aborisfummitateinutrumque  latus  ad  pinnas  poftbranchiales ,  femilunari 

figura,  duae  linese  craflTx  cxruleae ,  unius  digiti  intervallo ,  ducuntur.  Comeditur  aflatus  ,  co- 

ftusnonvalet.  ^ 

Annotatio.  Tam capri quam Caprifci icones quas dat Gefiierus non bene conveniunt 
cum  Audoris  noftri ,  utinecdefcriptiones,  quarehuncnoftrumilliusquidemfpeciei,  alium 
tanien  judico. 

C  v  c  v  R I  Brafilienfibus :  Cajjaon  Lufitanis  (caniculae  fpecies  vide  Gefner.  pag.201.)  ex  ge- 
nere  Tiburonum :  pifcis  duos  &  femis  pedes  longus ,  capite  in  hyperbolen  definente ,  &  ore 
longe  inferius  ftante :  &unumtantum  ordinem  minimorum  denticulorum  habet ,  quareno- 
cere  non  poteft :  oculi  illi  funt  majoris  pifi  magnitudine ,  nigri :  Pinnae  feptem  plane  ut  Tibu- 


roni,  duaenempepoftquinqueillasincifuras,  triangulares  5  inmcdioinfimo  ventreduxpar- 
vae ,  &  in  ultima  niedietate  inferioris  corporis  item  parva  triangularis :  in  medio  dorfo  magna 
triangularis  erefta :  &  parvula  ejufdem  figurae  ad  caudam ;  quam  habet  inftar  Tiburonis ,  uti 
&  fimilem  illi  per  totum  cutem ,  ejufdemque  coloris :  nimirum  totimiinferius  corpus  album, 
dorfum  &  latera  cinerea  ,  quibus  argentum  tranfplendet :  pinnae  omnes  cinereje,  exceptis  par- 
vulisininferioricorpore,  quae  albae :  cauda  cinerea.  Hic  quem  defcribo ,  tres  catulos  perfe- 
ftosinventrehabebat,  undeliquetanimaledere.  Carnemhabet  ficcamfine  fpinis  ,  ejufdera 
fere  bonitatis  cum  Corcovado.  Saepius  commedi. 

PiRAYA  &  PiRANHA  Brafilieufibus :  Pifcis pcdalis longitudinis , lato  corpore circiter 
fex  digitos,  ubi  latiflimus :  dorfo  incurvato,  capite  obtufo ut  Dorada.  Oris hiatus  parabolicus, 
quodexaftcclaudercpoteft,  habetquelabiaparvaquibusdcntestegit;  obtinct  enim  tamfu- 
pcriusquaminfcriusordincmdcntium  triangiilatorum,  alborum,  acutifllmorum ,  quatuor- 
dccim  in  qualibct  mandibula  (minorcs  habent  duodecim)  quibus  uno  morfu  partem  carnis 
cx  quacunque  parte  hominis  poteft  abripere ,  quafi  novacula  eflct  abfcifla.  Si  quis  ingrcdiatur 
aquani  vel  ialtem  immittat  pcdcm  vel  manum  ftatim  ab  illo  laedi  potcft ,  ita  fitiens  cft  fanguinis 

&  cupicns 


Histor.    Piscivm    Lib,     IV.  165 

&cupicns  carnis  humanse ,  quare  cautcabillo  cavenduni.  Oculoshabetrotundos,  parvos, 
cryftallinospupillanigra,  &;  intcr  illos  duo  foraminula  feufpiracula:  branchias  amplas,  ex- 
terius  duras  &  ofleas :  fex  pinnas  &  feptimam  pro  cauda  5  duas  nimirum  poftbranchiaks ,  pau- 
lum  elatas  a  ventre  infimo ,  duos  digitos  longas,  unum  latas :  in  medio  infimo  ventre  dnas  jun- 
dasparvulas ,  vix  unum  digitum  longas  &:  anguftas :  e  regione  harum  in  mediodorfo  inci-' 

pit  pinna  &  ad  duorum  &  femis  di- 
gitorum  longitudinem  extenditur 
verfus  pofteriora ,  paulo  plus  uno 
digito  lata :  duorum  autem  digito- 
rum  interftitio  a  parvulis  in  infimo 
ventre  incipit  pinna  ,  firma  Ipina 
antcrius  munita,  caetera  mollis  & 
maximam  partera  fquamulis  teda 
&pauIoplusduobus&femis  digi- 
tislonga ,  extenditurque  ad  exor- 
tum  caudx ,  unum  digitum  lata :  exortus  caudae  fefquidigitum  longus ,  ipfa  bicornis ,  &  quod- 
libet  cornu  in  exitu  arcuatur.  Squamulis  tegitur:  tota  fummitas  capitis,  dorfum  &  latera 
ufque  eo  fi  linea  ducatur  a  poftbranchiali  pinna  admedium  pinnje  fquamofe ,  coloris  eft  cine- 
rei  diluti  cum  pauco  cxruleo  mixti ,  ac  fquamula  qujelibet  fimbriam  habet  ignei  &  ca;rulei  co- 
loris  traniplendentis ,  reliquum  laterum  feu  inferior  pars  &  venter  coloris  funt  flavi  obfcuri ,  ut 
&capitis  inferior  pars,  ac  pinnx  poftbranchiales  &  omnes  infimi  ventris.  Pinna  dorfaIis& 
caudacoloriseftecinereocsrulefcentis.  Edulis  eft  &:  carnem  habet  albifllmam  ,  paululum 
ficcam&bonifaporis.  Sxpiflime  comedi.  Haec  fpeciesmaximegaudctcoenofo  fluviifundo. 
Pirayaealiafpecieshic  reperitur  magnitudine  &  figura  plane  fimilis  priori,  excepto  quod 
parvulam  adhuc  pinnam  habeat  fquamatam  inter  dorfalem  &  caudam  ,  &  quod  colore  diffe- 
rat :  nimirum  fummitas  capitis ,  totum  dorfum  &  laterum  fuperior  pars  eo  ufque  fi  linea  duca- 
tur  a  pinna  poftbranchiali  ad  medium  pinns  fquamofae ,  coloris  funt  aurei  ac  rubri  cum  cine- 
reo  mixti ,  &  cieruleo  tranfplendente.  Capitis  infcrior  pars ,  reliquum  laterum  8c  infimus 
venter  infigni  colore  croceo  fulgent ,  cuiaureus  perfplendet.  Eiufdem  coloris  croceo-aurei 
funt  pinnje  poftbranchialcs  &  infimi  ventris.  Dorfales  duie  &  cauda  cinerei  diluti  cum  pauco 
caeruleo  mixti.ut  &  dorfum.Haec  fpecies  magis  gaudet  arenofo  fluvii  fundo.EduUs  eft  ut  prior. 
Reperitur  &  alia  Piraya:  fpecies  alba ,  figurce  ut  antecedentes ,  folum  caput  non  ita  obtu- 
fum,  fedospaulumprominetfiguraconica:  color  ventris  &  laterum  argenteus:  dorfum&: 
caput  argentei  coloris  cum  pauco  caeruleo  tranfplendente :  pinnae  omnes  argentei  coloris 
cumgryfeomixti.  Dentes  habet  parvulos  triangulares  ordine  difpofitos ,  iiecita  mordetut 
caeteri.  Paulo  minor  quoque  eft  reliquis  fpeciebus ,  caeterum  non  minus  edulis  quam  illie. 

C  A  p.     X  1 1 1. 

Tmiamduief^edes.  Amore ducef^ecies.  l^ajlorjhe^^^xt^tl^-^juacari. 

PVnarv  Brafilienfibus :  pifciculus eft quatuor digitos longus ,  corpore oblongo ;  capite 
craflfiufculo ,  &  anterius  obtufo.  Oshabetparvumj  inmaxilla  inferiore  duos  folummo- 

do  denticulos  ,  longos ,  acutos  in- 
ftar  acicularum :  oculos  fuperius  &: 
in  fronte  pofitos,  pupilla  nigra,  cir- 
celloaureo:  &  fupra  hos  duo  ru- 
bra  fila  brevia  ,  prominula ;  bran- 
chias  amplas ;  utpote  quae  una  ei  eft 
e  duabus  conflata  :  Pinnas  poftbranchiales  duas  oblongas ;  &  fub  his  duas  plane  anguftas.  Pau- 
lopoftocciputincipitpinnaquxadcaudamufque  producitur,  ipinulis  prominulis  fuffiilta. 

In  medio  infimo  ventre  in- 
cipit  fimflis ,  ferme  ad  cau- 
da  ufque  pertingens.  Cau- 
da  autem  longiufcula  ,  & 
paraUelogramma.  Tegitur 
cute  fufca  ,  &  pinnae  funt 
ejufdemcoloris. 
Reperiturhic&  aIiaP«;?^rafpecies ,  figura  corporispriorifimiUs;  fedmandibulas  habens 
roftratas ,  quafi  e  minimis denticuUs  conipoiltas.  A fummitate  capitis pinna latiufcula exten- 

X  3  dituruf- 


i66  GeoroI     MarcgravI 

dituL-ufqueadcxormmcaudaequaemollibus  texitur  fpinis  non  prominulis.  Poftbranchiales 

habetfcreutprior;  ut&inventre&cauda.  Color  utprioris,  fed  variegatus  eft  in  lateribus 

lincis  curvis  obfcure  purpureis.  Vtraquefpecies  inter  fcopulos  vivit  &  intrat  etiam  teftaceo- 

rumdomicilia. 
•      AivioreGvacv  Brafilienfibusjin  femi- 

pedis  longitudinem  excrcfcit  5  corporeob- 

longo  ,  capite  crafllufculo,  branchiis  amplis, 

minutiffimisin  ore  denticulis :  Oculi  ilUpar- 

vi  nigri  circello  aureo.  Pinnas  habet  feptem: 

nimirum   duas  poftbranchiales  oblongas , 

quafi  triangulatas;  duas  fub  his  juuftas;  duas  in  dorfo,anteriorcm  minorcm  pofteriorc;  &  e  rc- 

gionepofteriorisunamininfimoventre.  Cauda  oblongiufcula ,  parallelogramma ,  inextre- 

mitate  circinata.  Tegiturfquamisprofuamagnitudinemajufculis.  Pifcis  in  totum  ferrei  co- 

loris ,  in  ventre  tamen  paululum  e  ferreo  albicat.  Eft  edulis. 
AMOREPixvMA  Brafilienfibus  ,  vulgo  corrupte 

Amorea  Pifcis  magnitudine  Tamoatx  ,  capite  lato  ,  orc    ^^i 

amplo ,  &  edentuio ,  corpore  oBlongo  ita  ut  fere  Tamoa-  V 

tamreferat.  Coloris  cft  obfcure  ferrei-,  in  ventre,  qui  extuberat,  albi.  Tegitur  cute  raoUi: 

pinnashabetfeptem&odavampro  cauda  in  ambitu  circinatam.  Carne  cft  (icca&bona  ut 

Tamoata. 

Amore  Tikga  Brafilienfibus  pifcis  eft  ejufdem  plane  figura;  cum  Amoreguacu ,  (ed  tan- 

tumminor:  habetquefquamasin/o/w^j^  albicantisfeupallidicoloris  ,  &  in  totum  maculatur 

maculis  fufcis  ut  Tajafica.  Cauda  tamen  iUius  eft  fufco  undata.  Edulis  eft  ut  praecedentes. 
Pastor  Bclgis 

l^atbJt  (  nomen  Bra- 
jilienfe  ah  AuBore  non 
proditur)  pifcis  eftme- 

diocris    Truttae    ma- 

gnitudine  cujus  &  fi- 

guram  habet ;  oculis 

ellypticis ,  fquamis  al- 
bicantibus  feu  argcn- 
tcis  ,  mediocribus  in- 

ftarpcrcs,  Uneariordinedifpofitis,  &  inter  ordines  fquamarum,  lineae  gryfese  mediae  funt 
intcrtextjE.  Pinnashabctfeptemomnesmajufculas  &Iongas;  duasnempepoft  oculos  (caret 
enim  branchiis)  duas  fub  his  jun£i;as  in  inferioricorpore,  his  oppofitas  tamenmagis  verfus 
pofteriora :  in  fummitate  dorfi  unam  maximam  omnium  •,  in  infimo  ventre  circa  anum  unam, 
&it;demunamilUoppofitamindorfo.  Cauda  in  duo  amplacornua  eftdivifa.  Pinnae  omnes 
funt  alblcantes. 

Annotatio.  Pifcis nauticis hominibus notlflimus ,  quorum  noftrates hoc  nomen illi 
dedcrunt,quod  AuClor  nofter  Latinum  fecit.Csterum  Gefnerus  judicat  efle  iSiugUem  vel  mu- 
gilis  fpeciem  ,  &  fquamis  fatis  magnis  teftum  efle ,  &  Uneis  a  capite  verfus  caudam  aliquot, 
Uiftar  Thymalli  diftinftum.  Dat  autem  plures  JMugUum  icones ,  quarum  nuUa  cum  hac  noftra 
quam  Auftor  nofter  ad  vivum  delineavit,  convenit :  omnes  quoquc  habent  branchias ,  quibus 
'  hicpifciscaret. 

GvAcARi  Brafilienfibus: 
pifcisfiibrotundofeu  pyrami- 
dali  corpore ,  pedaUs  vel  pau- 
lomajoris  longitudinis;  odo 
digitorum  craflitiei ,  ubi  ma- 
xima  eft.  Caput  inferius  pla- 
num  ,  lateribus  ellypfin  defcri- 
bit  ,  fuperius  fubrotundum. 
Os  paivum  rotundum  habet 
fubtcr  in  plano  capitis  :  loco 

dentiuminutroqnclatcrcproceffiishabetquafifetis  cquinis  fit6los :  inferins  labium  explica- 
rum  ,  lunatum  ,  mcmbrana  conftans  ,  qua;.  in  latcribus  oris  in  fuiscxtrcmitatibusin  cirrhum 
dcfinit ,  tricntcm  digiti  longum  ,  qui  cirrhi  pro  barba  fcrviunt.  Oculi  parvi ,  rotundi ,  nummi 
mifnici  magnitudine ,  cinercifufcomaculati,  fupernc  pofiti&inter  qucmlibct  foramcn,  di- 
ftans  dimidium  digitum  ab  oculo  verfusanteriora:  Branchixanguftsinferiusverfus&ante 

quamU- 


HlSTOR.      PlSCIVM      LlE,      IV,  16T 

quamlibet  proxime  cofpufculum  parallelogrammum ,  fcmi  ferme  digitum  longum ,  quod  ex- 
tendere  &  recondere  poteft,ita  ut  reconditum  vix  videatur.  Continet  illud  corpufculum  in  ex- 
trcmitate  denticulos  acutos fetaneos ,  quibus  alios pifces  pungit.  Et  poft  branchias  in  quoli- 
bet  latere  inferius  ad  planum ,  triangularem  quafi  pinnam ,  quatuor  digitos  longam  pcnc ,  plus 
unolatam,  oblongam,  fpinaofleainextremitatelaterali  fuftentatam  &  aliis  minoribus  fe- 
cundum  longitudinem  difcurrentibus :  fpatio  autem  fefquidigiti  verfus  pofteriora  direde  poft 
has  jam  defcriptas ,  iterum  duas  inferius  pinnas  habet  quadratas,  in  quolibct  latere  unam,duos 
&femis  digitoslongas,  duoslatas,  eodemmodofpinishifpidisofleisfuftentatas.  Poftanum 
ininfiaioventreanguftaeftpinna,paraIIelogramma,duosdigitoslonga.  Inmedio  dorfo  pin- 
na  eft ,  quatuor  digitos  longa ,  duos  lata ,  (pinis  hifpidis  ordine  difpofitis  fuftentata ,  ac  ante- 
rius  /pina  dura  crafllore  fulta ,  poft  hanc  prope  exortum  caudce  fuperius  parva  quaedam  eft  pin- 
na,membranofa,qua;anteriuscorniculata  fpina  fulcitur.  Cauda  conftat  pinna  tres  digitos 
longa  inferius ,  duosfuperius,  bicorni,  fpinis  firmis  fuftlilta  Totumcaput  teftaveftitur  du- 
ra ,  ad  taftum  hifpida :  totum  corpus  fquamis  triangularibus ,  verfus  anteriora  majoribus ,  or- 
dinepofitis.  Suntautemfquama;  omnes  ad  taftum  afperae,  quafiexfculptx,  quaElibetin  fui 
medioextuberantiamhabens:  fcilicet  totum  corpus  loricatum  eft,  &  quaelibet  pars  loricx 
habet  quatuor  angulos ,  &  in  quolibet  exiftit  tuberculum  ita  ut  in  quolibet  latere  fit  quadru- 
plex  ordo  tuberculorum.  Color  totius  pifcis  croceus  dilutus ,  in  ventre  faturatior  •,  ac  per  to- 
tum  maculatur  maculis  rotundis ,  magnitudine  feminis finapi ,  fufcis.  Maculze  ha:  in  lateribus 
&pinnis  paulo  funtmajores,  in  capite  minores  ,  ac  in  fummitate  capitis  macula:  ruunt  quafi 
rivuli.  Pofteriormedietasventrisnullashabetmaculas.  Pinnx  omnes  ut  corpus  coIorat£C& 
maculatx,  exceptapinnulapropecaudam,quaeconftatmembranuIa  nigra,  corniculata  au- 
tem  illius  fpina  crocea  eft  &  macul^ ta  ut  reliqux. 

Diuvivitextraaquam,  adquinquehoras.  Editur  defrada  lorica ,  fed  paucam  habet  car- 
nem:  inteftina  longiflima,  a:qualis  omnia  craflitiei,  inftar  craflfioris  filiquo  vela  confuunt. 
Habebat  unus  pifcis  quindecim  digitos  longus ,  inteftina  viginti  odo  pedes  longa,  qux  dimen- 
fus  fum. 

Reperitur  &  hic  Guacari ,  magnitudine  &  figura  plane  fimilis  priori,  qui  in  flumine  S.  Fran- 
cifci  capitur  folo  colore  diffcrens  &  bonitate  carnis :  eft  enim  totus  umbrx  coloris  obfcuri  & 
per  totum  maculis  adiperfus  obrotundis,  nigris,  feminis  finapi  magnitudine  j  Caro  hujus 
boni  eft  faporis. 

C  A  p.     XIV. 

^imumhu.  Acaraaya.  Timucu.  Guamajacu  atinga,  Acara, 
Guariguaru.  Q^gupu-macu.  Maturaque.  Carapo. 

Iravmbv  Brafilienfibus  •,  chayquarona 'LuQtAnis;  pifcis  carpionis  magnitudine  &  figu- 
ra:  decem digitos  longus  ab  ore  ad initium  caudas,  paulo plus  quatuor  digitis  latus, ubilatif- 

fimus :  verftis  caudam  angu- 
ftior  &  aequalis  latitudinis, 
duorum  nimirum  digitoria. 
Os  habet  inftar  Carpionis, 
oculos  magnOs  prominen- 
tes ,  pupilla  cryftallina ,  cir- 
culo  aureo  cum  albo  mixto. 
Pinnas  obtinet  ofto ,  nimi- 
rum  unam  in  medio  dorlb, 
paulo  plus  tribus  digitis  lon- 
gam  &  unum  latam ,  quam  in  rimam  recondere  poteft ,  &  eredam  novem  firmis  fpinis  fuften- 
tare :  huic  contigua  eft  alia  tres  fere  digitos  longa ,  minus  uno  lata  nuUis  innixa  fpinis :  poft 
utramquebranchiamunamhabettresdigitoslongam,  unumlataminexortu:  in  infimoven- 
tre  duas  jundas ,  duos  digitos  longas ,  vix  unum  latas ,  firma  f]iina  munitas ;  poft  anum  imam, 
digitum  latam ,  dimidiumlongam ,  itidemfirma  fpina  fuftentatam :  oftava  eft  pro  cauda ,  tres 
di2,itos  longa ,  totidem  lata  &  furcata.  Squamas  habet  majores  ,  inftar  carpionis ,  argentei 
fplendentis  coloris ,  pauxillo  aureo  ;nixti :  quaelibet  autem  fquama  mediam  partem  ufque  ab 
infertione  lua  coloris  eft  feuliemort ;  Rib  cipite  &  ventris  priore  parte  magis  argenteus  eft.  Om- 
nespinnzedilutecinercifuntcoloris.  In  ore  fuperius  &  inferius  lapidem  habet,  denticuUsmi- 
nimis  praeditum ,  vix  fenfibilibus.  Edulis  eft  ac  boni  faporis. 

AcARAAYA  BrafUienfibus :  wulsp conuf x.Q,Garanha:  Pifcisqui  trium  pedum  longitu- 

dinem 


P 


168  GeorgI     MarCgravI 

dinem  adipifcitur ,  figuta  Carpionis.  Dcntcs  in  inferiori  mandibula  habet  acutos ,  inftar  acicu- 

larum :  in  fuperiori  duos  longos  paulo  craffiores ,  quibus  interjaccnt  miiuitifllmi  vix  fcnflbi- 

ks.  Oculi  ipfi  magni  funt,  pupilla  cryftallina,  circulo  fanguineo  primum,  hinc  argenteo. 

Pinnamlonga  habct  per  dorfi  lon- 

gitudincm  expaafam,cu)us  mcdiam 

partcmverfusanteriora  fpinis  furri- 

gere  &  inrimam  recondere  poteft: 

reliquas  quinque  pinnas  commu- 

nes  habet  cum  aliis  pifcibus  :  fepti- 

mam  pro  cauda ,  quae  lata  &  pene 

bicornis  eft.Squamis  vcftitur  argen- 

teis ,  mcdiocris  magnitudinis  ,  qux 

f  anguinco  colore  umbratce  funt ,  ita 

utmaximampartem  fanguineus  videatur,  argenteo  colore  tranfplendcnte :  in  ventre  totus 

eftalbus,  ut  &  fub  faucibus.  Pinnx  omnes  fanguinei  coloris ,  exceptis  iis  quje  funtin  infimo 

ventre,  quae  albae funt ,  incxtremitatibustamenfanguineae.  Eduhseftpifcis-,  Sale  etiam  con- 

ditur  &  fervatur. 


_^iii ';i  i':;  ■  -^iiiimir'-'"'''''^^"''''"''^^^^ 


^snx^ 


T  iMVcv  Brafilienfibits ;  PeixedgulhaLuCitanis:  pifcisduospedeslongus,  corpore tereti 
inftar  anguillas.  Roftrum  habct  oflTeum ,  tres  vel  quatuor  digitos  longum ,  acuminatum ,  utro- 
bique  dcntibus  minimis  rcfcrtum :  infcrior  roftri  pars  paulo  longior  fuperiori ,  &  id  quod  pro- 
minet  molle,  non  ofleum-,  cu-etlingua.  Oculos  habet  rotundos,  cryftaUinos,  circulo  ar- 
genteo:  fexpinnas,  nimirum  duas  oblongas  poftbranchiales ,  duas  junftas  ininfimo  ventre 
anteanuraparvas,  poft  anum  unam  quae  fere  ad  exortamcaudaeporrigitur&fimilem  huic 
oppofitam  di  dorfo ;  Cauda pinna  quafi  bifeda  conftat.  Carct  fquamis ,  fed  tegitur  cute.  Sum- 
mitas  capitis  >Si  roftri  acdorficummedietatelaterumolivaceieftcoloris ;  inferior  medietas 
cumventreargentei.  Perutrumque  autem  latus  fecundum  longitudinem  linea  tendit  viref- 
cens,  diftinguensolivaceumabargenteo.  Pinnarumcolorrefpondetparti  cui  appofitcEfunt. 
Edulis!.ft.  Capiturinmari&fiuviisfaUis.  Boni eft faporis ,  prjefertimfrixusbutyro^  caroejus 
non  eft  fpinofa. 

GvAMAi.\cv  Atinga  Brafi- 
lienfibus ,  mihi  orbis  muricatus  Ra- 
nxridu,  feptemdigitorum  longitu- 
dinem  habcbat,&  corpus  oblongum: 
os  Ranae  fimile,&  loco  dentium  tam 
fuperius  quam  inferius  ,  os  durum: 
oculos  magnos  ,rotundos ,  protube- 
rantes ,  pupillaciyftallinacirculofla- 
vo  :  Branchiarum  loco  foramen  in 

utroque  latere  digitum  admittens  &  pone  hoc  pinnam  trapezii  figura,  unum  digitnm  longam, 
duoslatam:  inextremitatedorfi  verfuscaudametiampinnamoblongam,  haud  amplam,  & 
e  rcgione  hujus  fimilem  in  infimi  ventris  extreniitate.  Cauda  conftat  pinna fefquidigitum lon- 
«ra,  unumlata.  Totumcorpustegiturcutefpinofaquaeincapiteinduramteftam  abit.  Spinx 
illsconftantdurisofTibus&acutis:  in  infimo  tamen  ventre  carct  fpinis,  fedmolliseftinftar 
Rans.  Totumcorpus&caputfuperiusexgryfeo&fufco  cftmacirlatum:  magis  tamen  fuf- 
cefcit,  inferiustotumcxalbo  fubflavefcit,  ut  &  fpinaetotius  corporis.  Pinnx  omnesflavef^ 
cuut.  Poftutramquepinnampoftbranchialemmaculam  habet  nigerrimam  ftuferi  magnitu- 
dinc&fuprahancutrobiquc,  paulumtamcnmagisverfus  anteriora  aliam  minorem  nigerri- 
mam.  Ad  utrumque  latus  exortus  pinnx  dorfalis  etiam  fimilem  habet :  parvulas  item  fub  ocu- 
lis  &  orc.  Vtris  modo  fe  inflare  potcft. 

Non  eftedulis.  Capiturinmari. 

A  c  A  R  a  Brafilicnfibus:pifcispaImumlon- 
gus  ,  dorfo  curvo ,  &  alto  corpore  ut  Perca. 
Os  habct  anguftum,  &  dcntiumlocolimam: 
oculoshaud  magnos,  nigros,  circulo  aureo: 
Pinnas  obtinct  fcx:nimirum  fub  qualibct  bran- 
chia  unam  longam 


triangulum  acutum  rc- 


fercntcm: 


H  I  s  T  o  n.     P  I  s  c  I  V  M     L  I  B.    I  V.  169 

ferentem :  i  fiunmitate  autcm  dotfi  pinna  extcnditui: ,  firmis  fpinis  fuftentata  &  in  trianguluni 
acutumpropecaudjccxortumdefincns.  Cauda  oblonga  eft,  parallelogramma ,  in  cxtremi- 
raterefta.  Veftitur  fquamis  fatis  magnis ,  argcntci  coloris ,  fedincapite,  dorfo  &  lateribus  ita 
umbramixtisutfufcusvideatur.  Vcnteralbicat.  Pinn^somncs  &  cauda  fufci  funt  coloriscx 
iimbra.  Inmcdioquolibetlatcremagnamhabetmaculamnigram,  ut&prope  cxortum  cau- 
dx.  Eduliseftpifcis,  &capiturinfluviisdulcibus. 

GvARVGVARV  Brafilienfibus,pifciculus eftminutus, 
nunquam  major  fcfquidigito ,  exili  corpore ,  oblongo ,  in- 
ftar  minimi  EUn7.  Capitulum  habet  comprefllim :  occllos 
nigerrimos,  circulo  aureo :  pirmulas  quinque  ,  nimiriim 
duas  poftbranchialcs ,  &  duas  fubtus  fere  in  infimo  ventre, 
&  unam  in  poftcriore  medietate  dorfi :  cauda  conftat  pinna  parallelogramma  ,  in  extrcmitate 
circinata.  Veftirurfquamulisj  &totumcaputfuperius,  &  dorfi  antcrior  medictas  funtfufci 
coloris,  pofterior  &  latera  aurei,  fquamulis  umbratis  umbra:  caput  infcrius&venter  albi 
Iplendentisutmaterperlarum:  pinnulae  flavas:  prope  caudam  utrimque  maculam  habet  ni- 
gram.  Edulis  eft  &  capitur  in  lacubus  &  ftagnis. 


CvGVPV-GvAcv  Brafilienfibus , Lufitanis Meros , Belgis ^j^COb «S^toertStn X  ingens fic 
pifcis :  habui  quorum  corpus  cum  capite  quinque  pedes  erat  longum  &  cum  cauda  fcx :  cor- 
poris  ambitus  quatuor  pedum ,  ofto  digitorum ,  altitudo  unius  &  lemis:  Caput  &  os  magnum 
habet  ,.quodapertuminrotundum  dilatat,  edentulum:  oculos  mediocres,  pupilla  cryftal- 
lina  nigricantc ,  circuloflavo:  Branchias  in  ambitu  rotundas,  medio  autem  in  triangulum 
definentes:  Pinnasquinqucj  nimirumunam  a  fummitate  dorfiincipientem&nonitalonge 
a  cauda  deilnentem ,  ad  anteriorem partem feu  mcdietatem  plane  anguftam  &  acutis  fpinis 
munitam;  pofterior  autem  medietas  lata  eft  &  femilunata  inambitu,  Ipinifque  haud  firmis 
erigitur:  propeanumunamejufdemfigurae,  cum  medietate  pofteriore  dorfalis,  fcddimidio 
jninorem :  poft  branchias  prope  infimum  ventrem  duas  longas  &  latas ,  tenuioribus  fpinis  in- 
terrextas.  Cauda  magnam pinnam  habet  quadratam ,  in  extremitate  latiorem ,  quam  in exor- 
tu.  Squamashabetparvas.  Totumcaput,  dorfum  ac  latera  cinereifunt  coloris  cum  umbaa 
mixti,  &  verfus  dorfum  paulo  faturatioris.  Venter  albicat.  Pinnas  omnes  cum  cauda  dilute 
brunnas.  Per  totum  caput,  dorfum ,  latera  &  pinnas  poftbranchialcs  maculxparvjenigrs, 
feupundafrequentiffimadifperfa.  Venter  vero  &  reliquas  pinnx  cumcauda  his  punftisca^ 
rent.  Bonamhabetcarnem.  Capiturinmari. 

Matvraq^ve  Brafilienfibus: 
Pifcis  corpore  oblongo  &  ferme  pa- 
rallelogramo.figurafcilicetTamoa- 
ts..  Quinquc  aut  fex  digitos  longus, 
fefquidigitum  latus  ,  ubi  latiflTuiius. 
Caput  habet  latiufculum ,  diira  tefta 
te£fcum.Oris  pars  infcrior  paulo  lon- 
gior  fuperiori  :  &  in  infcriori  fex 
denticulos  acutiflimos  habet ,  in  fuperiori  aliquot  minimos:  Branchias  fatis  amplas :  oculos 
rotundos  ,  nigros,  circello  aureolo,  exterius  fufco:  Pinnas  fex  ,  nimirum  duas  poflbran- 
chialesoblongas ,  haud  latas:  duastalesinmedioinfimi  ventris  &  unam  poft  anum  trapezii 
figura,  &  fimilem  in  medio  dorfo  :  Caudaconftatpinnaquadrata  unum  fere  digitum  longa, 
in  extremitate  circinara.  Tegiturmagnisfquamisordinepofitis.  Totumcaputfupcrius,  dor- 
fum  &  latera  nigra  funt ,  venter  ex  albo  obfcurc  canefcit.  Pinnae  omnes  nigrse.  Capitur  folum 
in lacubus &  paludibus ,  noninfluviis.  Boni faporis cft ,  facpc  commedi. 

Y  Carapo 


J70  GeorgIMarcgravI 

Carapo  Brafilienfibus,  Primafpecies,corporeoblongo,figuracultn:  dorfumnimirum 
CL-affum  &  obtufum ,  venter  acutus  ut  culter :  pofterius  autem  corpus  defmit  in  acumen:  unum 
pedemcirciterlongus.  duosdigitoslatus,  ubilatiflimus.  Caputacuminatum,  fedcompref- 


fum ,  inferius  labium  paulo  longius  fuperiori ,  os  anguftum ,  inferius  ordinem  denticuloruni 
minutorum,  fuperius  nuUos  habet.  Oculiminimi  ,  nigri,  vix  grani  papaveris  magnitudine. 
Branchisanguftae&poftquamlibetparvulapinnaoblonga.  Vnius  fere  digiti  intervallo  a  ca- 
piteininfimocorporeincipitpinnatenuis,  angufta  &  pertotum  ventrem  aequaliter  porrigi- 
tur  ad  finem  corporis :  nam  caudam  nullam  habet  nec  uUam  aliampinnamintotocorpore: 
Squamashabetmediocres.  Totus  pifcis  eft  colorisexfufco&paucorubromixti,  acindor- 
fo&capitemagisnigrefcit.  A  branchiis  in  quolibet  latere  linea  tendit  ad  finemcorporls  uf 
que ,  quafi  cultri  acie  trafta  &  fub  hac  Unea  macula:  nigrx  per  corpus  difperfe ,  feminis  finapi 
magnitudine.  Capiturinlacubus  &  eft  edulis. 

In  Flumine  S.  Francifci  capiuntur  Carapo  huic  priori  fpeciei  fimilcs ,  excepto  quod  longio- 
rcs  fint  &  in  extremitate  acuminati  inftar  fubulae ,  ad  trium  digitorum  longitudinem  fquamu- 
las  parvas  habent. 

C  A  R  A  p  o  fecunda  fpecies ,  priori  figura ,  colore  &  lineis  lateralibus  fimilis,  excepto  quod 
dimidise  tantum  fitlatitudinis,  nec  uUas  macuias  habeat.  Capitur  in  lacubus.  Caro  Ipinofa ,  Ccd 
boni  faporis. 

C  A  p.    XV. 

Tiaha.  Tiahucu.  J\(haquunc{a.  Guehucu.  Guara  tereba. 

PI A  B  A  Brafilienfibus :  magnitudine  noftratis  <i^lJ3?i5t  (vide  Gefiienim  de  Phoxino)  pif- 
ciculus  duos  aut  tres  digitos  longus(  interdum  quatuor  aut  quinque  quando  maximus) 
ocelloshabet  nigros,  circelio  aureo.  Squamu- 
lis  veftitur.  In  medio  dorfo  pinnula  erefta  trian- 
gularis :  poft  quamlibet  branchiam  unam  habet 
oblongam ;  duas  in  niedio  infimo  ventre  &  poft 
has  unam ,  quse  ad  caudae  exortum  protendi- 
tur :  cauda  eft  furcata.  Caput  ad  latera  auro  & 
argento  fplendet :  totum  dorfum  argenteo  viridi 
&  multo  Indico :  medium  latcrum  fecundum 

longitudinem  argenteo  &  Indico  mixtum :  Venter  aureo  &  argenteo  &  pauco  Indico.  Poffc 
quamlibet  branchiam  maculam  habet  rotundam  fatis  magnam  Indici  coloris  &  ftatini  poft 
hanc  ejufdem  coloris  maculam  lunae  corniculatae  figura,  ejufdemque  coloris  oblongam  in 
quolibetlatereadcaudxexortum.  Pinns  omnes  &  cauda  aurei  coloris,  quae  in  infimoven- 
tre  rubrx.  Capitur  in omnibus  fluviis  dulcibus  currentibus  Brafiliis  ac  fumma  vi  contra  aqux 
curfumnititur.  Brafiliani  involvunt  foliis  arborum  &  cineribus  condunt ,  defuper  ignem  im- 
ponentes ;  fic  prseparatos  commedunt.  Saporis  funt  haud  contemnendi :  ficpius  comedi. 

P I  A  E  v  c  V  Brafi- 
lienfibus :  pifciculus  fex 
digitos  longus ,  fefqui- 
digitum  latus ,  ubi  latif  ( 
fimus;  ventre  paululum 
extuberante,  oculis  ele- 
gantibus  ,  pupilla  cry- 
ftallina ,  circulo  argen- 
teo ,  cui  fupcrius  parum 
rubriadmixtum.  Scpte 
habetpinnas,  oftavam 
pro  cauda  furcatam :  nimirum  poftbranchiales  duas  in  infimo  ventrc,  unam  in  mcdiodor- 
Jb ,  circa  anum  unam  longam  cxtcnfam  verfus  caudam  •,  &  e  regione  hujus  in  dorfo  par- 
vulam.  Tegitur  fquamulis  argentcis  fplendentibus.  Per  mcdium  laterum  fecundum  longitudi- 
uemtenditlincaalbalatanonfplcndcns.  Dorfum  autcm  ad  hanc  lincam  olivacei  cft  coloris, 

cui  viri- 


HlSTOR.      PlSClVM      L  I  B.      1  V.  X  71 

cuiviridishyacinthinuspcrfpkndet.  Pinna^albx.'  Capiuntur  faciliimc  aciculis,  vcl  coibcaut 
ollaimmifrainaquam,  cuiparumfarinhx  de  mandiocaaut  mica  panis  intrita.  Cofticome- 
duntur&  frixi.  Si  quis  vcl  levitcr  vuinerato  uno  aut  altcro  membro  vel ulcufculum  tcnens 
aquam  ingrediatur ,  ftatimhicpifcisvuinuspetitmot-dendo,  ita  fiticns  efl:  fanguinis  humani. 
NHAqvvNDA  Brafilienfibus  •,  mas&  foeminarcperitur.  Mas  corpore  eft  oblongo  ,  fere 
ubique a-quali ,  feptem,  odo ,  aut decem  digitos  longus ,  duos  altas ,  ubi  altifUmus :  caput  & 
os  ferc  Lucii  habet  5  fuperius  labium  extendcre  &  oris  hiatum  rotundare  poteft :  dentium  loco 
habetlimas,  linguam  tenuem ,  branchias  amplas :  oculos  confpicuos,  pupilla  nigra,  circu- 
lofufco:  feptem  pinnas ,  poftquamlibetbrancliiamunam,duosferedigitos  longam;  fubhis 

in  infimo  vcntre  duas  jundas ,  &  poft 
anum  unam  pene  quadratam.  Ab  ini- 
tio  fere  dorfi  una  protenditur  pene  ad 
caudx  exortum  ,  tres  digitos  longa, 
unum  ferme  lata ,  sequalis ,  moilibus 
fpinis  fuffulta,qux  in  fine  paulo  latior, 
&  in  triangulum  definit.  Caudatefta 
durategitur  nigra.  Totum  corpus  fquamis  mediocris  magnitudinis  vcftitur,  ac  totumdor- 
fum&lateraobfcurigryfeifuntcoloriscumargenteotranfplendente.  Ventcr  albus.  In  utro- 
que  latere  unum  ordinem  habet  macularum ,  rotundarum ,  nigrarura ,  pifi  magnitudine  ,  & 
inter  hasdifperfa  pundtula  multacjerulea.  Pinna;omnesaurejeut  &cauda:  &pinnadorfiin- 
fupervariegaturpertotumpundiuliscasruleis.  Inutroquelatereper  ordinem  macularum  ni- 
o-ratendithnea,  incipiens  a  fine  fuperiore  branchiarum ,  &adregionem  finis  pinnx  dorfalis 
definens ,  &  femidigiti  fere  interftitio  fub  hujus  fine ,  alia  linea  incipit  ac  in  mcdio  cxortus  cau- 
da;  definit.  Linejc  hae  elatae  funt  ac  aurea;.  Capitur  in  fluviis  ac  boni  eft faporis. 

Paemina  mari  per  omnia  fimiUs ,  excepto  quod  punftulis  cseruleis  in  lateribus  &  pinna  dor- 
fali  deftituatur  &  quod  venter  circa  anum  rubefcit.  Comeditur  ut  rnas. 


GvEB  vc  V  Brafilienfibus :  'LuCit^nis Bicuda ■  pifcis  roftratusj  oblongo  &  ferme  teretiefl 
corpore ,  ut  Dorada  :  capite  porcino ,  roftrato  ,  cauda  in  duo  cornua  diduda  ut  Albacara :  ro- 
ftrum  acutum,  ofTeum,  durum:  partis  fuperioris  longitudo  fedecim  digitorum,  inferioris 
decem.  Craffities  totius  prope  infertionem  feptem  digitorum  :  utramqiie  auteni  roftripartem 
movere  poteft.  Branchias  habet  amplas :  os  interius  orbicularis  figur« ,  in  medio  fui  hyperbo- 
iico  foramine ;  linguaoblonga,  alba,  dentibus  omnino  caret  Oculos  habet  folidi  magnitu- 
dine ,  pupilla  cryftallina ,  circulo  argcnteo.  A  roftri  infertione  caput  in  altum  aflurgit ,  ut  in 
Dorada  marc:  eft  autem  caput  ab  oculis  ad  occiput  longum  fcptem  digitos ,  novemaltum. 
Corporis  longitudo  ab  occipitio  ad  caudaecxortumquatuorpcdum,  &altitudolatcrispoft 
occiputuniuspedis-,  in  medio  auteni  corporis  decemdigitorum&propecaudam  duorum. 
Cauda  in  duo  cornua  extenditur  &  ampliatur ,  q.uodhbet  ododecim  digitos  longum  •,  ad  cu- 
jusexortuminquolibetlatere  duae  auriculae  membranaceae.  Pinnas  habct  fex :  proximepoft 
quamlibetbranchiam  unam,  direde  a  latereprotcnfam,  dura  mcmbrana  conftantcm  utin  Ti- 
berone,  figura  trianguli  acuti ,  undecim  digitos  longam,  &  in  exortu,  ubi  latiiruna,  duos 
tantumlatam:  eregioneharumininfimoventreduo  bacilliformiacorporajunda  habet,  ex 
offe  nigro  conftantia,  dura,plane  ut  os  Sepiae,  quodlibet  novemdecim  digitos  longum;  utrum- 
quejundum  ,  inrimalonga,  profunda  recondere  poteft ,  quxanaturafecondum  longitudi- 

Y  2  nemven- 


j«2  GeorgIMarcgravI 

ncmvenmsfaaaeftadcaudamufque.  Interftitio  duorum  pedum  a  fine  hujusfiirui-afeuano, 
in  infimo  corpore  pinnam  habet  triangulatam  fex  digitos  longam ,  latere  anterion  firma 
fpina  munitam  •  etiam  hanc  in  rimam  quandam  recondere  &  rurfus  furrigere  poteft:  ofto  digi- 
toruminterftitioabliac  pinna,  parvam  habet  verfus  caudam,  in  acutum triangulum  verluS 
pofticam  partem  definentem ,  &  e  regione  hujus  fimilem  &  xqualem  in  fuperiori  corpore,  has 
duorum  digitorum  intervallo  fequitur  cauda ,  quam  fupra  defcripfi.  Maximaautem  omnium 
eft  pinna  dorfalis ,  incipiens  a  fummitate  occipitis ,  qux  protenditur  per  dorfum  m  trium  pe- 
dumlon^itudinem,  conftans  membrana  pergamenisemula,  coftis  intertexta;  hancquoque 
totamdeiiiitterepoteftacinprofunda  rima  condere:  lata  eft  (efquipedem,  ubilatilTima,  & 
verfuspofteriorapaulumanguftatur.  Cutecraffa,  fubafpera  veftitur,  tota  fub  fufca :  fpinuUs 
oblongis,  trientemdigitilongis,  utitafolidafit&afpera,  cum fquamis careat.  Venter&ca- 
putinfcriusalbicant,  lateracinerei&argenteicoloris:  dorfiim  excinereo  argenteo obfcure 
fufcum,  ut&caputfuperius&roftrunii  reliquaroftrumcinerefcitflavo.  Pinnxomnes  cum 
cauda  ex  cinereo  argenteo  fufcefcunt,  ut  &  dorfalis ,  quas  prseterea  maculis  orbicularibus, 
nummi  mifnici  magnitudine  infigniter  eft  variegata,  iUapoft  anumpaulum  undatamacuUs 
fufcis.  Carnem  copiofam  habet,  non  fpinofam,  pinguem,  non  glutinofam ,  ideo  ad  com- 
medendum  aptiorem  quam  caro  Marforum.  In  ventriculo  interiore  multos  integros  pifces 
pedales  inveniebam. 

GvaraTereba  BrafiUenfibuS; 
Pifcis  magnitudine  feptem  aut  odto  ,^^  ^^ 

digitorum  :  capite  obtufo ,  ocuUs  cry-     ^^^  ^^^^^^mS^i^^^^Wt 


ftallinis  ,  circulo  aureo :  os  denticu-        '^^        ^,^^^^^^^'Mk^W/ 


los  habet  minimos  :  Branchias  am-  ^^^^^^^^^^^^^ffiC^^,'* 

plas  :  dorfum  incurvatum    unde  &      ^^^^^ggl||&^K^^ 
CorfoWominorpoteftappellan.Pm-    ^^^  ^^^^^1^^^ 

nas  obtinet  feptem  :  poft  quamUbet  ^^  -^^^^^^^^^ 

branchiam  ,  unam  longam  :  fub  his 
duas  junftas  ininfimoventre:  inme- 
dio  autem  ventre  duas  fpinulas  acutas,  qua:  membranula  conjunguntur  •,  &  poft  has  triangula- 
rem ,  qux  deinceps  anguftata  ad  exortum  caudx  extenditur :  in  itimmitate  dorfi  triangularem 
mediocrem ,  &  poft  illam  aUam  fimilem  majorem ,  quse  anguftata  ad  exordium  caudse  porri- 
gitur .  Cauda  in  duo  cornua  extenditur.  A  branchiis  linea  tendit  ad  medium  pifcis ,  quJE  dein 
cblique  deorfum  vergit  &  direde  ufque  ad  caudam  porrigitur :  h^c  pofterior  lineae  medietas 
hamuUs  pofterius  verfis  armatur ,  &  utroque  latere  triangularibus  veftitur  fquamulis ,  quas  mi- 
nimsfunt,  ut  ad  taftum  glaber  videatur.  Coloris  eft  in  dorfo  &  lateribus  ufque  ad  medie- 
tatemlongltudinisexhyaUno  cxrulefcentis :  reliquum  iaterura  &  venter  albicat,  fed  aureus 
color  tranfplendet.  Pinnae  ventris  albae ,  reUqux  cum  cauda  aureifunt  coloris.  Edulis  eft 

pifcis. 

I  p  E  R  v  Brafilienfibus ,  Tiberaon  vel  Tuberaon  Lufitanis ,  Belgis  l^ept  X  Canis  carcharias 
vellamia.  Longitudo  totius  corporis  ufque  ad  caudam  fexpedum.  Longitudo  caudae  (quae 
pinnaeftlata,  divifa  feu  furcata,  cujus  pars  fuperior  longior  inferiorij  duorum  pedum.  In 
orehabettripUcemordinemdentiummagnorumtrianguIarium,  inftar  dentium  majoris  ier- 
rx,  &quiUbetdensiterumminoribuseftdentatusvelferratus:  numeraviinunocxxii.  den- 
tes.'  OcuUelati.  Pone  foramina  feu  fpiracula  tres  habet  in  quolibet  latererimas,  fpithamales 
quafiincifuras.  Totumcorpus  tegiturcuteadtadumhifpida,  quaficcataUgna  expoliripof- 
funt.  Craffities  corporis  duorum  pedum.  Sex  alias  pinnas  habet  prxter  caudam ;  duas  maxi- 
mas  fefquipedem  longas  &  feptem  digitos  latas ,  in  quolibet  latere  unam  poft  incifuras  direfte 
a  latere  protenfas :  unamin  medio  dorfo  erefte  ftantem ,  duas  minores  in  infimoventre,  & 
unam  omnium  minimam  proxime  caudam  in  inferiori  corpore.  Carncmhabetalbiffimam 
quidem ,  fed nimis  ficcam.  Comeditur  a  nauticis  focUs  &  bajuUs.  luniores  fatis benefapiunt- 
VidipIufquamvigefiesingentemcanemabfumtumfuiflTeaTiburonein  Bibiribi.  Vidi  faepius 
duopofterioracrura  cumnatibus  uno  morfu  cani  ablata.  Horainibus  infeftiffimus  eft  &  faci- 
le  aUquem  dUacerat  fi  incautius  aquam  ingrediatur. 

Annotatio.  De Cane carcharia vide Aldrovandum lib.iii. cap. 3 2. Sed obferva ,  quod 
illeinlconibusinutroquelatereexprimitquinqueincifuras,  cum  Audor  noftertantumtres. 
ipfi  tribuat.  Habco  autem  fceleton  oris ,  in  quo  tam  in fuperiori  quam  infcriori  mandibula  fcx- 
tuplex  ordo  eft  cjufmodi  dentium ,  fubtUiffime  ad  latera  ferratoruni;  &  numerari  polfunt 
dentes  fupra  trcccntos ;  prxtcr  alios  minutos :  ita  ut  terribiUs  fit  ridus. 

Tiburonisfpcciesminor,  Belgis  eetl  ^tW^^^tpt  a  figura,  convenitcummaiorc,  cxce- 
ptocapite,  quodhabcttriangularefcuutcorvulgopingitur.  OcuU  parviadlateraipfiuscapi- 

tis.  Os 


H  I  s  T  o  R.     P  I  s  c  I  V  M    L  I  B.     I  V.  1 75 

tis.  OsparVLimtrianguIaircIongeinfrapofitum-,  cumtripliciordinedentium  minorumj  ncQ 
ita  potcft  nocere  ■  os  enim  habet  anguftum.  Caro  melius  fapit  quam  majoris. 

Reperitur&alialpecies,quamBrarilienresvocant/^;*«?w^r»:  Lufitani  Lixa:  Grjecis  pV;/»;^ 
Latina  fquatina ,  Belgis  em  ^C^Oefljepe* 

Cap.     XVL 

T^agredherfef^ecies,  ^aya  dberfie j^ecies, 

A  G  R  E  pifcis  oblongo  corpore ,  initio  dorfi  paulum  clevato ;  capite  acuminato  feu  coni- 
co ,  quod  dura  tefta  eft  tedum  ad  initium  elevationis  dorfi :  pedalis  longitudinis :  Barbam 
habetfexcirrhisconftantem,  quorumquatuorinferiores  fefquidigitum  longi,  duofuperio- 
reslongitudinemtotiuspifcisxquant.  Pinnasobtinetfeptem,  odavampro  caudg,:  nunirum 


duas  poftbranchiales  loco  inferiori  pofitas,  &  antequamlibetfortemaculeum,  dentatum, 
offeum :  unam  infummitate  dorfi  clevatam ,  &  anteillamitem  aculeum  fortem ,  squalis  curtx 
pinna  longitudinis :  duas  jundas  in  medio  fere  infimi  ventris ,  magis  tamen  verfus  anteriotaj 
unam  membranaceam  fine  fpinis  verfus  caudam  ,  &  huic  oppofitam  mediocrem  moUibus  (pi-^ 
nis  fuftliltam.  Cauda  conftat  pinna  furcata ,  caret  fquamis ,  fed  tegirur  cute  per  totum  argentei 
coloris  fplendentis.  Pinnce  omnes  argentei  funt  coloris ,  ut  &  barba  &  caput.  Per  medium 
utriufque  lateris  tendit  linea  argentea  ad  caudam  ufque  conftituta  ex  77.  protuberantiis.  Ocu-> 
linigrifatisampli;  os  parvulum ,  edentulum,  labiis  elevatis.  Pifcis  eft  edulis;  fi  quisabeqi 
laefus  fuerit ,  difficulter  fanatur  &  magnos  patitur  dolores. 

Alia  Bagre  fpecies  (quem  defcribo,  longitudinem  habebat  duorum  pedum  &  trium  digito- 
rum)  corpore oblongo ,  capitecomprelTo&pIano;  oreinferiusparabolicx  figur3e,obtufO| 


edentulo.  Caput  oQco  digitos  longum,  teftadura  pundulata  tedum.  Oculiparvi,  rotundi, 
cryftallini,  quatuor  fere  digitos  ab  invicem  diftantes.  Barbam  habet  fex  cirrhis  conftantem, 
quorum  exteriores  longiores ,  quatuor  digitorum ,  reliqui  breviores :  feptem  illi  pinnae ,  odla- 
va  pro  cauda :  una  nimirum  in  furamitate  dorfi ,  firma  fpina  anterius  munita ,  ereda ,  tres  di- 
gitoslonga,  totidemlata:  duxpoftbranchiales,  itidem  firma  fpina  munitx ,  quatuor  digitos 
longae,  duoslat;E-,  intcrftitio  fex  &  femis  digitorum  poft  branchialesin  infimoventre  (qui 
paulum  extuberat)  duac  juna^E ,  tres  digitos  longse ,  duos  latx ,  in  ambitu  circinatae :  feptem 
digitorum  intervallo  a  dorfaU ,  alia  in  extremo  dorfo ,  carnofa ,  fefquidigitum  longa ,  unum 
lata ,  in  extremitate  mollibus  fpinis  munita :  &  fub  hac  in  infimo  ventre  alia  paulo  major:  cau- 
da fequitur  tiium  digitorum  intervallo,  in  duo  eornua  diduda,  crafla  fed  moUi  membrana  con- 
jftans  duos  & femis  digitos  longa ,  in  quolibct  cornu  duos  lata.  Totum  caput  fiiperius  &  ad  la- 
tera,  dorfum  totum  &  latera  ad  protuberantiam  ventris  ufque ,  candidi  cum  diluto  flavo  & 
aureo  mixti  eft  coloris ;  in  tefta  capitis  etiam  aliquid  viridis  tranfplendet :  Pinnae  omnes  &  cau- 
dagryfesefunt:  Venter&lateruminferiorpars&caput  inferius  (quodplanumeft)  albicolo- 

¥3  ris:  Ca- 


1  74  -^  '  JG  ,E  O  Hi  G  I  V  M  A  R  C  G  R  A  V  I 

ris ;  Cai-et  fquamis  fed  veftitur  cute.  Bona  fatis  eft  carne ,  meliori  quam  Camarupi ,  cujus  ma- 
gnitudincm  ferc  iequat. 


> 


B  A  G  R E  aliafpecies  figura  &  magnitudine  ut  praecedens ,  fed  barbam  habet  quatuor  tan- 
tum  cirrhis  conftantem  ,  duobus  nimirum  longis  odo  digitos,  &  latiufculis  inftar  ligulx  ,  duo- 
bus  brevibus :  ad  pmnam  dorfalem  fuiiiiis  ligula  novera  digitos  longa ,  &  poft  branchiales  pm- 
nas  eodera  modo  :  cxtera  fimilis  prscedenti, 

B  A  G  R  E  alia  fpecies  :  Bel- 

gisnoftris  vuigo  oriipbagre 

decem  digitorum  longitudi- 
nem  habet ;  corpore  oblon- 
go :  capite  lato  &  compreffo: 
oreparabolico,edentulo.  Bar- 
baconftatfex  cirrhis  quorum 
quatuor  inferiores  unum  digi- 
tum  ,  fuperiores  duos  longi. 
Oculos  habet  parvulos ,  csrulefcentes  ■,  quatuor  digitorum  interftitio  ab  ore  in  fummitate 
dorfitegiturtcftaduraoflea;  &poftbranchiasinquolibetlatere  pyramidalis  tefta  angufta  te- 
gitlatera.  Pimiashabetfeptem ,  &  odavam  pro  cauda:  nimirum  unamin  fummitate  dorfi, 
elevatam,  moUem,  fcfquidigitum  altam ,  plus  uno  latam  ,  anterius  fpina  oflea  craflTa  duphci- 
ter  ferrata,  duos  &  femis  digitos  lata  fuftentatam.  In  medio  ventre  infimo  duas  parvas  :  in  fine 
penedorfi',  carnofam,  parvulam,  anguftam  &  e  regione  hujus  inferius  aliam  parvulis  fpinis 
fufFultam-  caudadivifainduocornuafefquidigitumlonga.  Tegiturcute:  ac  in  capite,  initio 
dorfi  &  lateribus  ubi  teftaceus  eft ,  umbrx  eft  coloris ,  per  reliquum  totum  dorfum  &  latera 
umbrx  dilutioris ,  &fufcismaculismediocris  magnitudinis  variegatur:  in  ventre  albicat.  A 
teftx  latiore  fineadcaudamufqueinquolibetlatere,  perlineamreftamtendit  ordodenticu- 
iorum  acutorum ,  pofterius  verforum  qui  clypco  duro  ferrato  in  medio  infunt,  namanguli 
obtufi  fi^ura  pofiti  funt  ufque  adcaudamhoc  modo  7.  Eduliseft,  fedpaucacarne,  qusenon 

magnifit. 

B  A  G  R  Ealiafpecies,pr3eceden- 
tifimilis ,  &maculis  nummi  mif- 
nici  magnitudine  variegatus  :  ve- 
rum  caret  denticuhs  illis  inlatcri- 
bus :  Uneam  folummodo  habet:  & 
duos  cirrhos  &  fcx  longiores  quam 
altcr.  Hxc  fpccies  habct  carncm 
bonam  &  pinguiflimam. 

B  A  G  R  E  alia  fpecies ,  figura  & 

magnitu- 


H  I  S  T  O  R.      PlSCIVM      L  I  B.      IV.  175 

magnitudinefimilisilliquetnfecundolocodefcripfimus:  fed  barbam  habet  tantum  quatuor 
cirrhisconftantem,  duobus  nimiram  longis  ofto  digitos  &  latiufculis  inftarligulx,  duobus 
admodum  brevibus.  Ad  pinnam  dorfalem  fimilis  ligula  eft  novem  digitos  longa^  &adpoft- 
branchialeseodemmodoj  cxtera  pcr  omnia  fimilisilli  quem  diximusj  nam  &  ventrem  ita 
protuberantem  habet . 

A I E  R  E  B  A  Brafilienfibus  Rajx  Cpe- 
cies ,  pifcis  planus,  circinatus ,  unum  pe- 
dem  &  novem  digitos  longus,&  totidem 
latus  (reperiuntur  &  duplo  majores.) 
Quatuor  digitoru  interftitio  ab  anterio» 
ri  circumferentia  in  fuperiori  fuperficie 
duo  foramina  habet  fatis  ampla ,  tres  di- 
gitos  ab  invicem  diftantia  5  prope  caudae 
exortum  orbicularis  incifura  eft  in  quoli' 
bc-t  latere :  cauda  teres  ,  quatuor  pedes 
longa ,  &  circiter  in  medio  fui ,  duas  of- 
'feas  /pinas  crafTas  retro  dentatas  habet, 
quibus  pungit,  quando  ad  Ipiraculaap- 
prehenditur,  caudam  incurvatam  fupra  corpus  levando.  Os  inferius  habet,  haudamplum, 
edentulumj  incifurx  quafiparabolicx.  Cute  tegitur  in  fuperiori  corporeferreicoloris&in 
medio  dorfo  infignitur  tuberculis  nigris,parvis:  inferius  corpus  totum  album.  Caro  nihiliaefti- 
maturincibis. 

Iabebirete 
Brafilienfibus ;  Rajae 
fpecies ,  ej  ufdem  ma- 
gnitudinis  cum  Aje- 
reba  ,  figura  autem 
obtufi  vomeris  ad  la- 
teraextuberantis :  fe- 
£tiones  prope  cau- 
damutinilla,  &pr3e- 
tereaduo  corpora  cy^ 
lindracea  digiti  craf-- 
fitie  protuberantia  . 
Cauda  longa.  Color 
pifcifuperius  e  cine- 
reo  fiifcus  ,  inferius 
albusj  carneprobata 
eft&bona. 

Reperitur  hic  &  a- 
>Iia  Rajjefpecies  prx- 

cedenti  fimilis ,  exceptoquodproceflibusilliscylindraceisprope  caudam  deftituitur.  Color 
totius  corporis  fuperius  umbrae ,  pundulatus  per  totum  maculis  nigris ,  feminis  finapi  magni- 
tudine:  cauda  aculeis  caret.  Carnem  habct  bonam. 

Reperiuntur  hic  &  Rajas ,  quarumcaudaetres&femispedeslongae,  crafTae  in  initio  tres  di- 
gitos  &  in  fine  plane  acuminatae ,  plenx  tuberculis  nigricantis  in  totum  coloris ,  fiexiles  uc 
fcutica. 

N  A  R I N  A  R 1  Brafilienfibus  -,  funt  aliquot  illius  (pecies ,  hxc  quam  hic  defcribimus  appel- 
latur  Tiarinari  pinimit :  Lufitanis  if^;^ ,  Belgis  ^tjljlcett  vel  ^CtcU»  Paftinacamarina.  Cor- 
pus  habet  magnum ,  latum ,  ferme  triangulare  :  conftans  ad  utraque  latera  latifTinia  pinna 
triangulari,  carnofa:  &propecaudamhabetduaspinnas,  palmi  magnitudine,  fubrotundas, 
aequalis  longitudinis :  caput  magnitudinem  habet  mediocris  porci,  craffum,  compreffum, 
inmedioquafifofTamhabens.  Os  triangulo  fubrotundum ,  comprefTumpaulo  &  in  promuf- 
cidem  definens :  nam  oris  hiatus  quinque  diftat  digitos  ab  extremitate  promufcidis  verfus  ven- 
trem :  amplitudo  oris  duorum  &  femis  digitorum ;  edentulum ,  fed  loco  dentium  os  habet  lin- 
guas  figura  inferius  in  ore ,  quatuor  digitos  longum ,  fefquidigitum  latuni ,  ad  fauces  ufque 
pertingens,  &  fimile  os  fuperius ,  tranfverfim  pofitum ,  duos  digitos  longum  &  totidemla- 
tum.  Inferius  os  conftat  e  feptemdecim  oflibus ,  albis ,  duris  literae  U  figuram  habentibus,  quae 
arde  per  membranas  conjunguntur ,  hifce  alia  feptemdecim  fubjacent ,  fingula  fingulis ,  (pon- 
giofaadafpe£tum,necitadura,  fuperiusos  conftatquatuordecimofllbusliterxjfigura,  qux 

codera 


176 


E  O  R 


gI     MarcgravI 


codem  modo  pcr mcmbranas  (ibi  inviccm  agglutinantur ,  iifque  etiam  alia  quatuordecim  olTa 
ruperjacent :  duo  autem  illa  ofla  per  mcmbranas  anneauntur  aliis  offibus  capitis.  Cranii  cavi- 


tas  fex  circiter  digitos  longa  eft ,  vix  duos  kta ,  in  qua  cerebrum  latet.  Promufcis  tantum  con- 
ftat  cartilagine.  Oculos  habetparvos,  nummimifnicimagnitudine:  poftoculosinquolibet 
latere  fpiraculum  amplum ,  pomi  vulgaris  capaxj  intra  hsc  branchiarumfoHarecondita  ja- 
cent  •  ad  latera  inferius  a  fine  capitis  in  quolibet  quinque  oblongas  incifuras.  Color  totius  fu- 
perius  ferreus ,  maculis  albis  per  totum  infperfis ,  magnitudine  nummi  mifnici  j  inferius  to- 
tum  album.  Cutis  tota  glabra  laevifque.  Corporis  longitudo  ab  occipite  ad  exortum  caudae 
fefquipedalis,  latitudo  inter  extremitates  pinnarum  triangularium,trium  pedum  &  decem  digi- 
torum.  Pinnarum  prope  caudam  longitudo  feptem  digitorum,  latitudo  quatuor.  Capitis 
longitudo  decem ,  latitudo  feptem  digitorum ,  craflities  fefquipedis.  Cauds  longitudo  qua- 
tuor  pedum  &  trium  digitorum;  craflities  in  exortu  quinque  digitorum,quae  fenfim  gracilefcit. 
Paulo  poft  exortum  caudx  fuperius  parvam  pinnam  curtam  habet ,  paulo  plus  digito  longam, 
&  mox  poft  cam  duos  hamulos  fibi  invicem  fuper  ereftos ,  pifcatoriis  hamulis  fimiles  &  incur- 
vatos ,  longitudine  trium  digitorum.  Caro  boni  faporis  eft ,  fufliciens  quadraginta  hominibus 
faturandis.  , 

C  A  p.     X  V  I  L 

Tiracoaha.    Qrocoro,   (juatkupa.    Virhaco.   3\(tcfM.   (juarerua. 

PI R  A  c  o  A  B  A  Brafilienfibus,  pifcis  pedalem  longitudinem  adipifcitur,  corpore  oblongo ,  ut 
Zandat  Pomeranorum.  Os  habet  acuminatum ,  amplum ,  edentulum :  mandibulam  fupe- 
riore m  lon<^iorem  inferiore ,  &  fuperior  pars  oris  prominet  in  rotundum  conum  e  cartilagine 
conftantem:  oculi  iili  fatis 


ampli,  pupilla  cryftallina,  cir- 

culoaurco.  Pimias  habet  o- 

do :  nimirum  duas  in  dorfo 

tdangulares  creftas ,  interfti- 

tio  fclquidigiti :  poftquamli- 

bct  branchiam  unamoblon- 

gam ,  anguftam :  duas  his  brc- 

viores  in  infimo  ventre  jun- 

£kas,  &  propcanumunamtriangulatam;  oftavaeftcaudafurcata.  Sub  qualibetpinna  poft- 

branchiali  barbam  habct  fcx  pilis  crafliufculis  conftantcm  tres  digitos  ferc  longis ,  cftque  ejus 

cxortus  prope  exortum  pinnarum,  vcrgcns  rctrorfum.  Totus  vcftitur  Iquamis mediocris  ma- 

p-nitudinis  a  r"-entei  coloris ,  &  in  dorlb  ac  fummitate  capitis  paulum  canefcit.  Pinnx  quoque 

'■=>  ^  orancs 


H  I  S  T  O  R.      PlSCIVM      L  I  E.      I  V.  177 

omnes  cani  feu  cinerei  funt  coloris :  poftbranchiales  tamen  nigredine  dilutcefunt.  Barba  alba. 
Capiturarenofislocisin  mari.  Bonieftlaporis. 

CoROcoRo  Brafilienfibus.  Pifcis dorlb incurvato, capite & ore obtufo ;  pedalis  longi- 
tudinis.  Dcnticulos  habct  parvos,  haud acutos  :  branchias  fatis  amplas ,  quarum  anrerior  pars 
in  fpinam  definit  acutam:  fex  pinnas :  nimirum  in  quolibet  latere  poft  branchias  unam  tres  di- 
gitos  longam ,  fubtus  in  infimo  corpore  duas  triangulares  fere ,  fed  in  extremitate  circinatas  & 

anterius  firma  &  acuta  (pina  fuftultas ,  poft  a- 
num  unam crafla, dura  &  acutafpina nixam, 
cui  parvula  fpina  antiftat.  A  fummitate  dor- 
fi  pinna  incipit,  qucE  arcuatim  ad  raedium 
dorfumtendit,  firmis  acacutisfpinisfuften- 
tata ,  hinc  dcfinit  &  contigua  illi  eft  mollis, 
quce  &  arcuataferc  cft,  &peneadexortLmi 
caudx  protenditur.  Caudaduos  digitos  lon- 
ga,quatuor  lata.Squamis  majufculis  veftitur, 
totus  argcntei  coloris ,  fedin  toto  dorfo&ejus  fummltate  diluta  umbra  mixtis  &  per  latera 
tranfverfim(nontamenadventremufque)inquoIibet  oftoftrice  digitum  latum  cra(feexdi- 
luta  umbra  defcendunt :  ventertotusalbus,  ut&  illiuspinnJE.  Pinna  dorfalis,  poftbranchia- 
les&caudaexargcnteo  &  dilutaumbra  mixtas.  Pinnam  autem  anteriorem  dorlalem  inri- 
mam  poteft  recondere.    Capitur  in  mari  &  eft  edulis. 

GvATVCVFA  Brafilicnfibus ,  BdUbolla  Congenfibus ,  Corvina.  Lufitanis ,  Pifcis  corpore 
oblongo,  dorfopaulum,  vcntre  minimum  curvo  :  longitudinem  duorum  pedumnonraro 
adipifcitur.  Os  habet  acuminatum,  cujus  inferior  pars  paulo  longior  fuperiore  ,  quodque 
ample  poteft  diducere ;  dentes  minimos ,  linguam  conlpicuam ,  brancinas  amplas ;  oculos 

ftuferi  magnitudi- 
ne  ,  pupilla  nigra, 
circulo  argenteo  : 
Pinnas  obtinct  fc- 
ptera  ;  poft  quam- 
libet  branchiam  u- 
namoblongS;  duas 
fub  his  in  infimo 
ventre  paululii  ver- 
fus  pofticam  parte; 
unam   poft    anuni 

triangularem :  unamtriangularemacaltam  in  fummitate  dorfi,  duriufculis  fpinis  fuftliltam, 
&  huic  fere  contiguam  alteram  in  pofteriori  parte  dorfi  oblongam ,  qux  aequalis  fere  latitudi- 
nis,  atque  ad  exortum  pene  caudae  protenditur.  Cauda  conftatpinna  fere  quadrata  &  lata.Par- 
vulis  rotundis  fquamis  totus  veftitur ,  coloris  per  totum  argentei  fplendentis,  cuitamenin 
dorfoaureustranfplendet,  &  ad  tadum  videtur  laevis.  Pmns  &Caudaut&venteralbicant. 
Afummitateautembranchiarumper  medium  latus  ad  caudae  exortum  tenditlinea  argentci 
coloris.  Capitur in  mari ;  ac  optimi  eft  faporis  ,  ut  ^C^jJtSlfcl)  noftratium.  Sx^pius  commedi. 
V  R  I B  A  c  o  Brafilienfibus ,  Pifcis  dorfo  incurvato  ,  ventre  protuberante ,  quindecim  aut 
fedecimdigitoslongus,  quinque  aut  fex  altus ,  ubi  altifllmus.  Caput  &  os  obtufum ,  conum 
referens  triangularem  :  dentes  parvuli ,  acuti :  lingua  lata :  branchije  amplae  in  triangulum  de- 
finentes ;  oculi  dupli  ftuferi  magnitudine :  pupilla  cryftallina ,  circulo  argenteo ,  cui  aliquid 


cinnabrii  mixtum  eft.  Pinnas  habet  fex ,  nimirum  poft  quamlibet  branchiam ,  unam  longam 
triangulum  acutum  refcrentem,  kd  exterius  paulum  circinatam :  fub  his  in  infimo  vcntre  duas 

Z  trian- 


I7S 


GeorgI    MarcgravI 


triangularcs ,  anterius  firmafpinamunitas:  poft  anum  unam  oblongam ,  in  cxtetiori  ambitu 
circinatam,  molliufculis  fpinis  per  mcdium  fufFultam ,  anterius  autem  dura  &  acuta  fpina:  a 
fummitateautem  dorfi  ad  exormm  fcre  cauds  tcndit  pinna  latiufcula ,  latitudinisfereubique 
«qualis,  &  acutis  fpinis  fuftentata:  Caudaitidemlatainduoveiuticornuadiftenditur.  Vefti- 
tur  fquamis  magnis ,  in  totum  argcntei  coioris ,  fed  cui  parum  cinnabrii  tranfiucet.  Pinnx  la- 
terales&infimivcntrisalbazfcuargentex,  dorfalis&  caudaplus  cinnabrii  quam  argentei  ha- 
bent.  A  fummitate  denique  branchiarum  ad  caud^m  ufquc,  (paulumarcuatim)  tcndit  linea 
rubra  &  fupra  eam  in  pofteriore  parte  corporis ,  in  utroque  latcre,  maculam  habct  nigram  ma- 
f^nitudine  grofli  mifnici.    Capitur  in  mari :  Edulem  habet  carnem  &  bonam. 

N  I  Q  V  I  Brafilicnfibus ,  noftrates  vocant  pietCCtHan :  Pifcis  capite  craflb,  ore  ranae  amplo,, 
edentulo,  craflalingua  &  inferiore  man- 
dibula  paulo  longiori  quam  fuperior. 
Anterior  corporis  medietas  eft  paulo  la- 
tior ,  pofterior  angufta  &  teres :  eftque 
ut plurimum  fex  aut  feptem  digitos  lon- 
gus ,  latus  anterius  quidem  fefquidigi- 
tum  aut  paulo  latior :  Ocelli  ipfi  parvi 
quidem  fed  exferti ,  cylindracei  more 
cancrorum  terreftrium,  pupilla  nigra, 

circulo  ecinereo  fufco.  Branchias  habet  amplas  &  poft  quamKbet  pinnam  unam ,  digitum 
longam  &  latam , in  ambitu  circinatam :  in  ventre  fub  his  paulo  inferius  duas  jundas :  a  medio 
dorfo  pinna  ad  caudam  penc  continuatur ,  femidigitum  lata ,  at  in  fine  paulo  anguftior ,  cui  re- 
Ipondetfimilisininfimoventre:  Caudaplus  digitumlonga,  minuslata,  parallelogrammifi- 
gura,  in  extremitate  circinata.  Ante  exortum  pinnze  dorfalis  duos  habct  aculeos  fortes  &  fu- 
pra  poftbranchiaiem  utramque  unum  acutum.  Tegitur  cute ,  cujus  color  ex  nigro  &  umbra, 
gryfeoque  mixtus,  nimirum  in  toto  dorfo ,  capitc  &  lateribus ,  pinnifque  omnibus  5  Venter  al- 
bicat,  &  in  lateribus  etiam  plus  albi  quam  nigri  aut  gryfei  eft.  Pcr  totum  dorfum ,  caput  &  la- 
tera,  pundula  nigra ,  magnitu  Jine  ferainis  papaveris,  dilperfa. 

Inarenaabfconditus  iacetpropelittus  Maris,acincedentesvulnerat.  ^ 

Edulis  eft  fi  jecur  &  fcl  bene  fcparctur ,  alias  lethalis  utPayucu. 

GvARERVA  Brafiiienfibus ,  pifcis cor- 
pore  lato ,  compreflbquc  ,  quatuor  digitos 
longo,  tres  lato,  ubi  latiflTuiius,  ore  patulo, 
denticulisminutis.  Pinnas  habct  fex:  ni- 
mirum  poftbranchiales  duas  ,  parallelo- 
grammifigura;  duas  oblongas  &  latas  in 
fuperiori  dcrfo  &  infimo  ventre  pofterio- 
ri ,  quae  in  acumen  definunt ,  figura  fubuls. 
Cauda  quadrata,  feu  potius  parallelogram- 
ma,  unumdigitum  longa,  &  duas  tertias 
partes  digiti  lata.   Squamulis  tegiturnigri 

coloris  fplendentis  inftar  bombycini,quarum  orae  (quarundamtantum  non  omnium)  fimbrias 
habent  flavas  inftar  femilunularum.  Pinnae  omnes  nigra;.  Circa  os  autem  linea  craflTa  eft  ferrei 
coloris  &  aUa  illi  perpendiculariter  fuperpofita :  Corpus  tres  linea:  latae  ambiunt ,  quarutn  dua: 
per  latas  &  pofticaspinnasextenduntur;  fcaudametiamtalislineafecat  &  ejufdem  coloris.^ 
una  pro  fimbria  ipfi  eft.  Oculorum  pupilla  nigra,  circulus  aureus. 

C  A  p.     X  V  1 1 1. 

<*yfmheri.  Guampucu.  Corororoca.  C^maripuguacu.  l^iratiapua.   Ipera 
quiha^T^iraquiha.  Curema.  Tarati.  Aramaca.  Tihuron  mi?ior , 

AR  A B  ERi  BniCiMcnilhnSySariimha  Lufitanis,Belgis  ^pjott;  pifciculus  magnitudinc  Go- 
bii vel  interdum  major,  &  ejufdcmfigura:;  fquamulis  autcin  parvis  aigenteis  ,  fplendenti- 
bus  inftar  argenti,  in  dorfo  tamenpaululumecoeruleovirefcitinftar  Harengi.  Oculiilliar- 
gentei ,  pupilla nigra :  os  parvum,  edentulum ,  cujus  inferior  pars  paulo  longior  fupcriori ;  na- 
riumforaminuladuo:  caret  branchiis.  Piimas  obtinct  feptcm;  inquolibet  larcrcunam ,  in 
fummo  dorfo  unam  oblongiufculam ,  verkis  anteriora :  duas  jundas  in  infimo  ventre  medio: 
unampoftanum:  feptimacftcaudainduoveluticornuadiduda.  Eduliscft. 

GVARAPVCV  Bz:iCi\icnCib\is,Cavala Lufitanis,Noftratibus Coning^toifcl):pifcis corporc 

longo. 


HiSTOR.    PiscivmLib.    IV.  J79 

longo ,  fere  xqualis  ubique  craflltiei ,  exccpto  verfus  pofteriora ,  ubi  magis  magifque  attenua- 
tur.  Vtplurimuminfeptempedum  longitudinem  excrefcit :  &crafritiem  corporis  humani, 
Caput  &  oshabetacuminatum,  dcntes  acutos ,  rotundos,  ordine  pofitos:  oculosmagnos 


cryftallinos,  circulo  argenteo :  Pinnaso(5lo,videlicetpoftquamlibet  branchiam  unam  trian- 
gularem ,  direde  a  latere  protenfam :  unam  tenuem  anguftam  fere  in  initio  dorfi :  poft  hanc 
unam  in  eodem  dorfo  triangularem  eredam^  fub  hac  in  inftmo  vcntre  triangularem  •  duas  me- 
diocrestriangulares  ininfimo  ventrefubter  poftbranchiales.  Cauda  conftatmagnapinnain 
duocornuaampleextenfa.  Apinnis  autem  triangularibus ,  tamin  dorfo  quam  infimoven- 
tre,  parvulas  ordine  pinnulx  oblong^e  funt  difpofitas  ufque  adcaudam.  Veftiturcute  argen- 
tei  coloris ,  cui  in  ventre  paulum  cxrulei ,  in  dorfo  multum  mifcetur,  ut  color  refplendeat.  In 
quolibet  latere  linea  fubtilifllmis  fquamulis  contorta  defcribitur  ad  caudam  ufque.  Boni  efl: 
faporis. 

Scomber  Latinis ,  vide  Gefncrum. 

Annotatio.  Verum Scombri icon,quam datGefnerus,cum hac noftri Audoris mini- 
me  convenit ,  propius  accedit  Icon  Thunni ,  quam  Venetiis  miflam  fe  accepiflefcribit  Gefne- 
rus.  Vide  &  Aldrovandum  lib.  1 1 .  cap.  5  3 . 

CoRORORoCA  Brafilienfibus ,  Lufitanis vulgo  Veixe Serra ,  verum redius Pelxe Sardai, 
Pifcisfiguracorporis  ,  pinnisac  coloreprxcedentiplanefimilis  ,  excepto  quod  multis  fufcis 
maculis  perambiturnlaterumvariegetur.  Boniquoquefaporis,  multum  tamen cedit  C^-v^- 
h ,  nam  caro  hujus  nimis  ficcaeft.  Singulari  aftutia  &  audacia  efcara  pifcatoribus  fubducere 
novit  &  evadere. 

Camaripvgvacv  Brafilienfibus ;  Pifcis  dorfo  redlo ,  ventre  paululum  extuberantej 
pinguis  ad  taftum  &  revera.  Caput  habet  anterius  acuminatum ,  os  amplum ,  edentulum, 
quod  in  rotundum  diducere  potcft ,  nimirum  fuperiore  mandibula ,  inferiori  immota  per- 
manente,  ita  ut  duos  pugnos  humanos  juxta  fe  vel  etiam  humanum  caput  poflTit a.dmitte- 
re-  Linguamhabetconicam,  craflTam:  fuperiorautemmandibulabrevioreftinferiori,  ita  ut 


claufumosfuperiushabeat:  oculos  latiores  imperiali ,  rotundos,  cryftallinos  &  argenteos: 
branchias  ampUfllmas.  Longitudinem  adipifcitur  undecim  autduodecim  pedum ,  craflfitiera 
viri:  Pinnasobtinetfeptem;  duashaudproculdiflitasabranchiis,  inlateribus  proximeven- 
trem  anteriorem ,  longas ,  triangulares  5  cuilibet  autem  harura  parvula  fubeft ,  qnx  tamen 
natando  vix  videri  potcft :  in  medio  inferiore  ventre  itidem  duas  conjundas ,  triangularcs ,  la- 
tioresprioribus ,  fedbreviores :  has  verfuspofticampartem  corporis  inferioris  fequitur  alia 
folitaria  pinna ,  triangularis ,  lata ,  fquaraata ,  quae  appendice  continua ,  angufta ,  protendi- 
tur  ad  caudae  fere  exortum :  in  dorfi  altera  medietate  verfus  pofteriora ,  pinna  cft  elata  triangu- 
laris ,  lata ,  quze  appendicem  habet  vcrfus  pofticam  partem  vergentem ,  elevatam ,  triplo  lon- 
giorera ,  inftar  funis  craflloris.  Septima  pinna  eftpro  cauda ,  quce  fefta  eft  .&  yi^amplam  ex- 

Z  2  ■     ->       tenditur 


i8o  GeorgI     MarcgravI 

tcnditiu- fLU-cam.  Squamis  veftitur  magnis,  obrotundis  fcupeltatis,  maiori^busimperiali,  in 
dodbtamenminoribus:  matcria  (quamarum  alba ,  pcllucida  inftarmatrispcrlarum  :  funtau- 
temardefibiimpofitxfquama:,  ita  ut  quadruplices  autquintuplices  jaceant ,  acdcqualibct 
ante  aliam  prominet  pars  figura  luna:  bifcfta; ,  quje  argento  obdufta  eft  (revera  repra:fentat  ar- 
gentum)  &  rivulos  hinc  indc  difcurrcntcs  monftrat  argentcos  in  argentco  campo ;  itatotus 
pifcis  argcnto  obdudus  vidctur ,  prxtcrquam  in  dorfo  ubi  cxruleus  cft ,  argento  tamen  tranf- 
luccnte.  Pinna:  omnes  argcntece  ,  prxter  dorfalem ,  qux  eundem  colorem  habet  cum  dorfo. 
Carnemhabctlentamquaediucoquidcbctj  multaEincarnefpinK,  fedfatis  craflxutfacilein- 
ter  edcndum  extrahi  poffint.  Magis  afpcdu quam  efu  pifcis  deledlor :  comedi fxpius  ejus  car- 
nem ,  fed lenta  eft &  tantum famelico  conveniens.  Os  fuperius  ofla  habet  duritie cequalia offi- 
bus  alicujus  animalis. 

PiRATiA  PvA  Brafilicnfibus :  Pifcis  hic  ingentem  adipifcitur  magnitudinem ,  ut  Capu- 
ripima.  Inferiormandibulapaulolongiorfupcriori :  denres  acutiintotamandibula  inferiorip 
in  fuperiori  folum  in  medio ,  qui  longiores,  qucmadmodttm  &  medii  ininferiori:  osam- 
pliarc  ampIiflTime  potcft  inrotundumforamcn.  Oculos  obtinet  non  itaamplosprocorporis 
mole,  pupilla  cryftallina:  Branchias  amplas,  duras  feu  armatas.  Corporeautemeft  oblon- 
go ,  dorfo  paulum  incurvato  verfus  caput,  &  ventre  mediocriter  amplo.  Pinnas habet feptem: 
Vnam  a  fumraitate  dorfi  (incipientcmverfuscapitisfereexortum)  ad  caudx  ufqueinitium 


protenfam ,  quoad  medietatem  anteriorcm  /pinis  fuffliltam ,  quoad  poftcriorem  mollem  fine 
fpinis,  in  medio  autem  fui  anguftiorem,anterius  latiorem,  pofterius  adhuc  magis  latam  &  qua- 
fi  circinatam  in  extremitate.  In  quolibet  latere  poft  branchia'? ,  unam  latam  &  in  extremitatc 
circinatam,  czetera  quafi  quadratam  :  fubhisininfimoventredusepropinquxfunt  oblongx, 
haud  latK ,  firmis  Ipinis  nixx :  prope  anumunam  habet  amplam  fatis ,  itidcm  circinatafimbria 
pofterius,  uti  ea  qux  in  dorlb.  Corpus  pofterius  quadrate  extcnditur  &  continet  feptimam  pin- 
nam  pro  cauda  ,  quae  ampla  eft  &  figurie  pene  quadratx.  Squamulis  veftitur  parvulis ,  ita  ut  ad 
taftumglabervideatur,  etiam  fi  antrorium  mulceatur.  Coloris  eftper  totumcorpusexob- 
fcuro  aureo  epatici ,  qui  tamen  obfcurior  in  dorfo  &  fummo  capite :  huic  autcm  colori  per  to- 
tumrctisinmodumcinereicolorisliturasobtenduntur.  PinnjE  omnes  ejufdemcumcorpore 
coloris,  laterales  autem  prxterea  fimbrias  habent  aureas,  reliqus  epaticas, 

Carne fatis probata eft,  fi  iunior  fit,  nimirum  fex  ,  feptem  aut  odo pondo ;  &  aflTatus  magis 
quam  co£tus,nam  pinguis  eft:  adultior  vero  ducentorum  aut  plurium  pondo  carnem  habct  pro 
bajulis,  nec  delicatiorem  carne  Camampim  afu ,  nimirum  lentam ,  tenacem  ac  diflficilis  coftio- 
nis.  Capiturinmari. 

Ii^ERVQjyiBA  &PiRAqviBA Brafilicnfibus, Lufitanis Piexepogador & Piexepiolho,  no- 
ftratibus  ^upger,quia  Tiburoni  adhasrct  fugens.  Oftodeciin  digitos  I6gus,fere  teres,quatuor 


digitos  craflus ,  ubi  craflTiflTimus , in  poftica parte attenuatur.  Os  habct  triangulare ,  cujus  pars. 
fupcriorbreviorinfcriori:ctiamlingaam.  Caput  fupcrius  ad  dorfumu/queduosdigitoslon- 
gum,  circiter  planura  &  figuratum  ut  palatum  alicujus  pifcis  ftriis  tranfvcrfis ;  hac  parte  Tibu- 
roni  firmiter  adhierct  in  ventre  &  capto  illo  fimul  capitur .  Oculi  parvi ,  flavi,  pupilla  nigra,  fe- 
micirculo  flavo.  Dcntcs  nulli ,  fed  eorum  loco  multa;  minutiflfmia:  prorainentia:.  Poft  bran- 
chias  utrobiquc  pinnam  obtinct  triangulatam ,  duos  &  fcmis  digitos  longam ;  fubter  in  ventre 
duas  jun6tas:  a  mcdietatc  corporis  tam  fuperius  quam  inferius ,  ctiam  pinna  extenditur  angufta 
ufque  ad  caudam ,  qux  pinna  conftat  fefquidigitum  longa.  Cute  tcgitur  per  totum  corpus  ci- 
ncrcicoloris. 

Annotatio.  Dcfcribitur  hicpifcisab  Aldrovandolib.i  i  i.cap.xxi  i.fubnommc  Rc- 

morx. 


HlSTOR.      PlSClVM      LlE.     IV.  iti 

moi'x,  &  addit  Iconem  Impcrati  &  fiaam  •,  Audoris  noftri  Iconi  funilcni. 

C  V  R  E M  A  Brariliennbus,  fpecics  Tainiis  grandis  &  craiTa.  Pifcis  marinus ,  in  duorum  pe- 
dumlongitudinemexcrefcens,corporeoblongo,  ferecylindraceo;  more  Trutx  fluviatilis, 
crafib  (Sc  prxpingui  Caput  in  conum  obtufura  definit,  fuperius  comprefllmi  &  latum ,  du- 
rum,  Iquamis  duris  teftum.  Os  pro  mole  corporis  parvum ,  parabolicum,  labio  fuperion  con- 
fpicuo ,  mobili ,  infcrius  autem  os  triangulare ,  obtufum  difcurobit ,  &  paulo  brevius  cft  fupe- 
riorijedcntulum.  Oculimagni,  rotundi,  antcriuspofiti,nigri,  circulo argentco.  Duo  na- 
rium  foramina  fupra  os.  Branchia;  femilunares ,  haud  amplx.  Pinnas  habet  feptem  (o£tavam 
pro  cauda,  qux  in  duo  cornua  definit)  nimirum  duas  poftbranchiales,  triangulatas  duas,  magis 
verfus  pofteriora  in  infimo  ventre ,  jundas :  in  fummo  dorfo  parvam ,  tribus  fuffultam  duriuf- 
culis  Ipinis :  poft  anum  unam  bicornem ,  &  illi  oppofitam  in  dorlb  cjufdem  fere  magnitudinis. 
Tegitur  fquamis  magnis  clypeatis ,  planis :  color  totius  pifcis  in  fummitat;e  capitis ,  dorfo  & 
mcdietate  laterum  obfcure  cineretis,  cuihyaliustranlplendet:  reliquum  laterum ,  venter& 
caputinfcrius  argcntei  fplendentis  coloris,  uti  &  pinnae  vcntrisj  reliqua:  pinnx  cum  caudaejuf- 
dem  cum  dorfo  coloris- 

Prxpinguiseft&coausvelaflatusfineoleo  vel  butyro  comedi  poteft.  Salitus  &  in  Sole 
ficcatus  adfervatur  magna  copia.SaUtur  quoque  &  in  muria  fervat  ur.Optima  illius  pars  venter. 
P  A R  AT I  Brafilienfibus, Lufitanis  Tainha ,  Belgis i|arJ3Ct, pifciseftinlongitudinem  pedis 
excrefcens,  figura corporis  ut  Curema ,  cui per  omnia  fimilis  eft  excepta  magnitudine  &  quod 
circulum  aiuxum  habeat  circa  oculos.  Carne  eft  ficciori  &  quje  inter  coquendum  pinguedi- 
nem  flavam  de  fe  fundit.  Magna  copia  faliti  in  fole  exficcantur  &  reconduntur.  Capiuntur  re- 
tibus,  ut  &  Curema,  tranfiliunt  autem  retia  eleganti  fpedacuIo,quando  illud  trahitur:  quando 
malacia  eft  magno  numero  ex  aquis  exfiliunt. 

A  R  A  M  A  c  A  Brafilienfibus,  Lingoada  &  vulgo  Cuhricunha  Lufitanis,  Solex  eft  fpecies  com- 

preflb  corpore  &  figuram  habens  Soleas  quam 
Belgaevocant  ^Otige.  Os  denticulis  acutis  prac- 
ditum :  caret  lingua :  oculos  habet  duos  in  uno  la- 
^tere  (ubi  lapidei  eft  coloris)  in  altero  nuMum ;  pifi 
magnitudine,  unumpropc  latus  pofterius  oris,  al- 
terum  fuperius  cSc  magis  verfus  pofteriora  vergen- 
tem ;  pupilla  lunata ,  cryftallina ,  hyalino  colore 
tranfplendentc.  Branchiae  fatis  amplx ;  in  quoUbet  autem  latere  poft  branchias  eft  pinna  una, 
duos  digitos  longa,  angufta ,  fuperius  in  pilum  tenuem  definens ;  ad  branchiarum  finem  in  infi- 
nio  corpore  funt  duae  parvae pinnae  junftx.  Per  totum autem  corpus  tam  fuperius  quam infe- 
rius  fecundum  longitudinem  habetpinnam  ufque  ad  caudam  extenfam,  tenuem ,  vix  femidigi- 
tum  latam ;  cauda  ferc  quadrata  conftat  pinna  tenui.  Veftitur  fquamulis  parvulis,  &  in  toto  fi- 
niftro  latere ,  ubi  oculos  habct ,  lapidei  eft  coloris,  in  latcre  dextro  albi ;  vivit  in  mari  inter  are- 
nas.  Eduliseft&bonifaporis. 

T I B  v  R  o  N I  s  fpecies  minor.  Belgis  eeit  Crupji^ape,  a  figura.  Convenit  cum  majore,  ex- 


ccpto  capite  quod  triangulare  habet  feuproutcor  vuigopingitur.  Oculiparviadlateraipfius 
capitis.  Os  parvum,  triangulare,  longe  infra  pofitum  ,  triplici  ordine  dentituTi  minorum,  unde 
ita  nocere  non  potcft,  os  quippe  habens  anguftum.  Caro  melius  fapit  quam  majoris. 

IconPirametara  quje  fupra  cap.  viii. 
fuitomiflii.  Videpag.156^. 


CRV- 


IS2 


GeorgI     MarcgravI 


CRVSTACEI  PISCES 

C  A  p.     XIX. 

Guaja  apara,  Qincer  maximm)  &"  varia  alice  Cancrorum  fpecies, 

VaiaAparA  Brafilienfibus ,  Cancer  maximus  elegantifllme  variegatus.  Cor- 
poris  figura  eft  Lunx  bifledie  fimilis ,  inlatitudine  habens  tres  digitos ,  inlongitu- 
dine  duos  &  femis  (quamquam  &  majores  reperiantur. )  Tefta,  ut  dixi,  lunata  eft ,  in 
utroque  latere  pofterius  exfeda ,  &  in  acumina  definens.  Anterior  pars  tefts  ultra 

medietatem   coloris  eft  obfcure  ^, 

brunni  &  variegata  maculis  ex  al-  /7^ 

bo  flavefcentibus ,  &  qua  fi  folis  /  (^^ 

pundulis  conftantibus  ,  ac  in  fui 

mediomaculam  brunnamhaben- 

tibus:  pofteriorpars  ex  albo  flavef- 

cit ,  ftriis  brunnis ,  fecundum  lon- 

gitudinem  ornata.  Pedeshabeto- 

do  •,  fingulos  quatuor  internodiis 

conftantes ,  fubrotundos ,  ex  albo 

fiavefcentes  :  brachia  duo ,  quod- 

libec  duos  &  femis  digitos  longum 

&fefquidigituiii  latum ,  quodlibet 

parva  fcrcipe  praeditum  ,  quibus 

non  ita  arde  comprehendere  poteft ,  ut  alii  cancri.  Eft  autem  quodlibct  brachium  luperius  ar- 

matum  &  dentatum  inftar  crifta;  galli ,  ita  ut  quando  vivus  brachia  corpori  applicatis  ea  com- 

ponit,  uti  aptifllme  poteft ,  criftas  duas  galli  fibi  invicem  appofitasefl^appareat.  Ten'cula 

rcprsefcntat  roftrum  galli,  brachium  itaque  totum  roftrum  galli  cum  fua  crifta.  Brachia  autcm 

etiam  cx  aibo  flavefcunt  &  maculis  brunnis  funt  variegata.  In  aquis  natans  per  os  aquam  exfuf- 

flat,  quafiexfonteexfiliret. 

Gefnerus  Gallum  Marinum  vocat  &  pro  Cancro  Heracleotico  Bellonii  habet. 
G  V  A  I A  alia  fpecies.  Corpus 

rotundum  ,  paulo  oblongum, 

juglandem  cum  fuo  viridi  cortice 

aequat,  odohabetpedes  cancri- 

nos:  duobrachia,  quodlibet  fe- 

re  duos  &  femis  digitos  longum, 

at  exilia  •,  in  parte  extrema  cor- 

poris  treshabetaculeos  obtu/bs, 

&  oculos  plane  exiles.  Color  to- 

tius  corporis ,  brachiorum  &  pe- 

dumeftalbus;  actotatefta  dorfi 

cgregiis  maculis  brunnis  ordina- 

tim  diftinda ,  in  fummitate  ma- 

joribus,  atin  lateribus,  minori- 

bus :  Brachia  parvulis  macuUs  ex 

ruflb  purpureis  funt  variegata:pe- 

des  albicant  in  totum ,  ut  &  ven- 

ter. 

•   G  v  A  I A  alia  fpecies  quae  rarius  capitur.  Corpus  ellypticx  figurx ,  latum ,  tres  digitos  &  to- 

tidem  longum  aut  paulo  minus  ■,  tefta  tcdus  eft  ellyptica ,  in  ambitu  multis  corniculis  praedita, 

fuperius  autem  convallibus :  ocelli  parvuli  utaliis :  in  quolibet  latere  pedes  quatuor  cum  qua- 

tuor  junduris .  Crura  fubhirfuta ,  &  in  extremitate  unguem  nigrum  corniculi  figura  habcntia. 

Antcrius  autem  crus  tres  digitos  longum ,  rcliqua  femper  brcviora  unum  altcro.  Bracliiorum 

cum forcipibus ,  cujuflibetlongitudotrium  digitorum,  craflities  humani digiti ,  forcipcfci- 

quidis,itumIonga&fatiscrafla.  Ipfae  extremitatcs  forcipis  paulo  plus  fefquidigitumlonga-, 

roftratx  &  cxtcrius vcrfus  dcntata: ,  quafi  dcnticulis  humanis ,  &  ita  apte  fibi  inviccm  quadran- 

tes  complicatai ,  quafi  quis  roftrum  dcntatum  claudcret  j  in  una  tcnacula  forcipis ,  qux  movc- 

tur  fcor- 


HlSToR.      PlSCIVM.      LiE.      IV.  T83 

turfeorrim,  in  medio  etiam  eft  dens  albicans.  Color  totius  cancri  vivi faturate rubens ,  uc 


pruna noftratia majora  efle  folent , in  mcdio  corpore faturatior ,  reliquis  partibus  dilutior :  cx- 
tremitas  tenicularum  ruffi  cum  brunno  mixti,  utcerafa  nigra  tingere  folent.  Coftusretinet 

colorem. 

G  VA  i  A  M  I  Ri  Brafilienfibus  ,  cancerculus  in  falfis  fluviis 
degens,  numquamcxcedit  pruni  magnitudinem;  tefta  illiuseft: 
ellyptica  ,  anteriore  parte  in  multos  angulos  definente  :  ocelli 
parvi ,  breves :  brachia  duo ,  dextrum  paulo  minus  (iniftro :  cru- 
ra  oCto  ,  quatuor  internodiis  conftantia ,  &  brevibus  pilis  hirta; 
color  teftzE  fcrrugineus :  brachiorum  &  crurum  obfcure  viola- 
ceo-purpureus.  Pili  crurum  pallidij  inferius  forcipum  latus  al- 
bicat. 

AratvPeba  Brafilienfibus :  Cancer marinus ,  corpore rotundo & figura pomi.  Crura 
habetodto:  duo  brachiola  exigua :  oculos  elatos.  Totumcorpustegiturtefta  ,  anteriori  par- 
tedentata,  ex  rubro ,  brunno ,  viridi,  cieruleo,  albo  miremixto  colorata  &  pundulata ,  in 
cujusmedio  macuia  rubra,  inftar  pyramidisfere&adquodUbetIatusgIobusruberdepi£tus, 
Crura&brachiaflavefcuntexalbo,  multis  ftriisbrunnis  variegata.  Oculi  caerulefcunt.  Boni 
eft  faporis. 

CiRi  Apoa  Brafilienfibus  :  Cancer 

marinus ,  tefta  quafi  ellyptica  tedlus ,  qux 

in  medietatis  anterioris  ora  dentata ,  &  in 

quolibet  latcreinacutum  definit  angulumj 

mediocrismagnitudinis.  Brachiahabet  duo 

mediocria,  itidem  dentata :  fex  crura  &  fe- 

ptimi  &  odavi  loco  pofterius  duos  remiges 

planos,  quatuor  internodiis,  circumcirca 

pilofos,  quibus  utitur  natans.  Oculilonge 

i.  fe  invicem  diftantes ,  parvuli,  cyhndracei, 

craflfiufculi ,  non  tamen  longi  &  ad  quemli- 

betcirrhuluseminetinftarpili.  Totius  teftas 

color  fufcus  feu  nigricans,in  qua  diverfo  fuf- 

co  cordis  figura,  alixque  depicla;.  Brachia 

fufca,  forcipes  ex  caErulefcente  albent.  Cru- 

ra  ad  medictatem  internam  viridi  &  albo 

mixta  :  medietates  cxteriores  cjeruleas :  re- 

migum  extrema  pars ,  qua;  lata  cft ,  caerulca, 

rcliqua  viridis  &  albo  mixta.  Corpus  inte- 

riusctiamcsrulefcit.  Bonifuntfiporis.  Ciri 

ordinaric 


184 


GeorgI     MarcgravI 


ordinai-ie  in  fundo  aqux  lalfe  ambulant ,  interdum  tamen  ad  littora  prodcunt  cut»decrcmen- 
tomaris,  redrarius.  Capiunturmarisrefluxu. 

C  I  R  I  Ob  I  Brafilienllbus :  ejufdem  cumpraecedentieftfigurx ,  folo  coloreex  parte  dif- 
fcrens:  teftaenimefcobfcurecinereicoloris ,  maculisolivaceis:  crurum  cxtremitas  cxrulca, 
remiges  ciiinabrii  coloris.  Bracliiorum.&  forcipum  interiora  latera  dilute ,  tenacuk  forcipum 
infio-niter  cxrulea.' .  Corpus  inferius  albicans  cinnabrio  mixtum. 

Maracoani  Brafilienfibus  •,  cancer 
parvus  ,  in  locis  ambulans  qux  refluxu  ma- 
risficca  evadunt,  alio  enimtempore  e  lati- 
bulo  fuo  non  prodit:  corpore  eft  ferequa- 
drato,  digitum  longo  &  lato,  anterius  tamen 
paulo  latiori :  oculi  prope  fibi  invicem  appo-^ 
fiti ,  longi  plus  femidigito :  tenues  inftar  aci- 
culx  craflloris ,  quos  crigere  &  apte  in  rima 
recondere  poteft.  Os  habct  amplum  &  majus 
quam  citteri  cancri :  crura  ofto  ,  quatuor  in- 
ternodiis  .  Brachium  dextrum  ipfi  maxi- 
mum,  tres  digitos  longitudine  fuperans,  fatis  crafllim,  &fetotumpoftilIudpoteftabfcon- 
dere :  forceps  auteni  brachii  latior ,  haud  crafllis ,  referens  forcipem  fartorum ,  extuberantiis 
haud  acutis  loco  dentium  prsditus ;  fuperficies  brachii  etiam  parva  tubercula  habet :  brachium 
finiftrum  minimum,  minus  unoepedibus,  forcipula  minimainftarfcorpionis.  Crurararos 
habent  pilos  fufcos.  Coloris  eft  in  tefta  fulvi,  ut  &  in  pedibus  &  minore  forcipe  ,  atque  in  infe- 
rioricorpore:  cxtremitatespedLtmmagisrufefcunt.  Brachium  dextrum  e  fulvo  obfcureru- 
fefcit.  Eftedulis. 

CararaVna  Brafiiienfibits :  Cancer  parvus ,  cujus cor- 
pus  quadratum  refert,  cujusfinguli  anguli  tranfverfim  abfcifli, 
ci'terumcomprcfliim,  magnitudine  femi  digiti.  Oculipromi- 
nuli ,  haud  longi ,  nigri ,  in  angulis  abfciflTis  confiftentes.  Brachia  ^ 
brevia  ,  forcipibus  obrotundis  crafTiufcuUs  :  crura  odo  haud 
crafla,  fedcomprefla.  Teftacumcruribus  epatici  coloris,  fcu 
inftar  hepatis  tofti:  brachia  itidem :  forcipes  brunni  coloris,  qua- 
Us  fuccus  ceraforum  nigrorum.  Crura  minutuiis  pilis  hincinde  ■  . 
veftita ,  ejufdcm  cum  cruribus  coloris. 

Agvara  Vc  a  BrafiUenfibus:  Cancer maritimus ,  qui  mari  refluente  inlittore  difcur- 
rit,  ambari<Tryfei,  quodinterdumejicitur, admodumcupidus.  Corpus quadratum , magni- 
tudinejuCTlandis:  oculipropeinvicempofiti,  crafllufctfli,  cyiindracei,  haudlongi,paulum 
curvi,  flavi,  pupiilanigra.  Cruraodo,  promagnitudineiUiusIongiufcula,  haudcrafla,  fed 
maiTis  comprefla ,  quorum  medietas pilofa.  Brachia  parva ,  dextrum  paulo  minus  finiftro.  Te- 
ftcc  dorfalis  color  cinereus  &  circumcirca  pallide  flavo  umbratus :  reliquum  corpus ,  crura& 
brachiapallideflava:  forcipes  albi  coloris ;  piU  crurum  pallide  flavi. 

C  A  p.    X  X. 

UcamacancerptluHris  :terreHresaIicjuot.  T^otiqmquja.  Tamaruguacu. 

VC  A  V  N  A  Brafilicnfibus :  cancer  in  paluftribus  degens :  corpus  ejus  ellypticum,  fuperius 
convexum,  juglandiscumfuo  cortice  magnitudinem  3cquans  vel  etiam  fuperans.  Cru- 
ra  habet  o£to  ,  qua- 
tuor  junfturis  :  ante- 
rioralongiora ,  pofte- 
riora  breviora:  ocitlos 
haud  lon2;e  diftantcs, 
cylindraceos  ,  haud 
longos  ,  quos  crigit  & 
rccondit ,  coloris  pal- 
lidc  flavcfccntis,pupil- 
la  hyalina.  Brachium 
dcxtrum  ipfi  maximu, 
intcrius  mtfltistuber- 

culis  acuminatis  prx- 

ditum, 


H  I  s  T  o  R.    P I  s  c  1  V  M    L  I  B.     IV.      -  1  §  5 

ditum,  uti&forceps:rinifti:umparvum.  Colorteftceruperiusolivaceus ,  fiavo  in  cxh-emita- 
te  intei-mixto.  Corpus  inferius  pallidc  flavcfcit.  Omnia  crura  &  btachia  caftancifLintcolo^ 
ris,  forcipesetinmfupcrius,  ccetera  pallide  flavefccntia  unacum  tenaculis.  Crura  omniain- 
ferius  veftita  funt  copiofis  pilis  longiufculis  obfcurc  caftanei  coloris.  Carne  funt  bona. 

UcaGvacv  Brafilienlibus , figura & conformationc fua plane convenit cum antcceden- 
tc,  excepta  magnitudine  <5c  colorc,  hic  cnim  longe  eft  major. 

C  V  N  V  R  V  Brafihcnfibus ,  foemella  eft  Ucd  una ,  figura  & 
colore  conveniens ,  folum  m%nitudinecorporis&brachio- 
rum  diftert ,  minor  cnim  cft  quam  liias  &  brachia  habct  parva, 
brachiomarisfiniftrovix  aequalia,  finiftrumque  paulo  gran- 
diusdextroj  rarosquoquehabetpilos,  cum  Ucaunatotafit 
hirfuta. 

G  v  A  N  H  v  M  I  Brafilicnfibus :  Canccr  tcrreftris :  corpus  illi 
rotundum,  fed  paulum  comprefiluii :  magnitudinc  Auriaci  mali.  Pedes  habet  odo ,  quinque 
digitos  longos,  quatuor  internodiis:  crura  longis  pilis  veftita :  os  magnum  &  adlateraoris 

utrimque  latitudine  unius  digiti  hir- 
futum,  ut&  corpus :  Brachia  duo,  dc- 
xtrum  magnum,  finiftrum  parvuni; 
magnum  longum  odo  digitos,  latum 
plus  duobus;  parvum  vix  quartam 
partem  illius  jequat.  Oculi  bini,  quos 
inftar  parvs:  pilx  crigit  &  iterum  in 
longa  cavitate  abfcodit :  circa  os  qua- 
fi  duo  brachiola  quce  recondere  po- 
teft  &  iterum  depromerc ,  &  ufque  ad 
oculos  deduccre.  Celerrime  currit, 
&  quidem  tranfverfim  ,  ita  ut  oculos 
adlatusconvertat  &  branchiumma- 
juselevatumgeftet.  Maximonume- 
roin  filvis  paludofis  oberrant.  Car- 
nemhabent  bonam. 
Aratv&Aratv  pinima  Brafilienfibus:  Cancer  terreftris,  quadratie  figurce,  corporc 

haud  magno,  tefta  multiplici  colore  pifta ,  brunno,  coeruleo ,  albo, 
rubro  pundatim  varie  intermixtis.  Oculi  prominentes  longe  di- 
ftantes,  nigri,  in  angulis  roftri  pofiti.  Crura  odo ,  quatuor  interno- 
diis,comprefla,  rufi^a,  ac  per  totum  maculis  purpurcis,  nigris  ac  albis 
diftinda:  CheljEduxnonitaiTiagniE,  jequales,  ruffjcin  extremi- 
tate  ex  albo  flavefcentes.  In  vcntre  etiam  flavefcit.  Crura  raris  pilis 
nigris  vcftiuntur. 

ClECiE  Ete  Brafilienfibus :  Crangtierfinho  des  CMames  Lu- 
fitanis :  corpus  ad  quadratam  figuram  acccedit ,  vSc  totum  vix  fuperat  majoris  avellange  magni- 

tudinem :  ocuU  promincntes  longiufculi ,  quos  recondcre  po- 
teft.  Crura  ofto:  brachium  finiftrum  ipfi  maximum,  non  tameu 
craflum ,  forcipis  tenacula  tenuia & longa  ,  xqualia ,  fine  denti- 
bus:  dextrum  brachium  tenuiflimum.  Tefta  coloris  hepatici: 
reliquum  totii  corpus  cum  cruribus  obfcurc  flavum  ex  pallido. 
Eduliseft;  &  Brafiliani  illocurantmorbumquemvocantMia. 
CieciePanema  Brafilienfibus ,  cancer  prxcedentiplane  fimilis ,  excepto  quod  for- 
cipistenaculuminferius  brcviuseft  fuperiori. 

P  o  T  I  Qj/ 1  qj  I Y  a  Brafilienfibus.  Locufta  marina,  Belgis  %,tt^Xtt\i-  Longitudo  corpo- 
ris  a  fronte  ad  exortum  caudce  feptem  digitorum ;  caudas  fcx :  latitudo  teftae  dorfi  leptem ,  ven- 
tris  duorum  &  femis :  totius  corporis  ambitus  novem  digitorum  &  femis ;  caudce  ambitus 
quinque,  qu?e  conftat  fex  tabellis ,  feptem)undurisfibiinvicemappofitis:  &  habetcaudaad 
quodlibetlatusinferiusquatuorpinnas,  unum  digitum  longas:  cauds  autem  finisdefinitin 
quinque  pinnas ,  Jelquidigitum  longas ,  unum  latas:  extremitates  lateralcs  cujufque  tabellx 
definunt  in  cornu  acutum :  in  quolibet  latere  quinquc  habet  crura ,  quinque  internodiis  con- 
ftantia-,  primumparcrurumfexdigitoslongum,  alterumnovem,  tertiura  pedcm,  quarcum 
feptcmdigitos,  quintum  quinque  :  Qupdiibetautemungucmhabetincurvum,  acutum  ,pi- 
lis  multis  flavefcentibus  hirtum  ,  inftar  penicilli  pidorum  :  crus  anterius  craflitie  digitum 
jequat,  reliqua  graciliora.  Tefta  corporis  varie  tubercujata,  frcquentibus  eminentiis  inftac 

Aa  corni- 


185  GeorgIMarcgravI 

cornicubrum  re^tomm^  acutorum  ,  anterius  fcatet.  Oculi  promincntes  cylindracei,  & 
pofteosduocornuarurreaaantrorfuminclinata,  digitumlonga:  ante  oculosfupra  os  qua- 


tuor  cirrhi  exortum  fumunt ,  &  primo  duo  magni  poUicis  humani  craffitie  in  exortu,  ubi  qua- 
tuor  internodiis  conftant ,  longi  fefquipedem  &  undique  fpinofi ;  inter  hos  duo  minores,  qua- 
tuorinternodiis,  teretes  fme  fpinis ,  ac  ultra  medietatem  bifefti,  decem  in  totum  digitos  fin- 
guli  longi. 

PoTiqviCLyYixE  Brafiiienfibus ,  Squilla  lata  vocari  poteft.  Vide  Gefnerum. 


Tamarv  Gvacv  'Bv&Cilicniibns-.Cafnaron de Salgado Lufitanis. Locuftx marinx fpecics, 
novem  digitos  longa ,  vel  paulo  plus.  Capitis  longitudo  duorum  digitorum  :  latitudo  corporis 
propc  caudam,  ubi  latiffima,  duorum  digitorum ;  vcrfus  caput  magis  magifque  anguftatur. 
Corpus  autcm  habctundccim  quafi  jundturas ,  qucmadmodum  caudain  Gammaris :  inpo- 
fticaparte  corporis  ad  quodlibct  latus  duos  habet  proccflus  fubhirfutos.  Totumcorpuste- 
dumcftcruftacancrina,albicantc,  fplendcnte inftar cornu politi ,  ad  junfturas  autcmfubni- 
gricat  aut  purpurafcit  •,  pedes  in  quolibct  latcrc  tres ,  nimirum  ad  tertiam ,  quartam  &  quintam 

junftu- 


HlSTOR.       PlSCIVM      Ll 


IV. 


187 


)iinfturam  a  coUo  nluncrando  j  exilia ,  duos  circitcr  digitos longa.  Caput trianglilaife ,  olivx 
magnitudinc  fub  tefta  albicante  fplendida  latet ,  duos  digitos  longa.  Pone  caput  ad  quodlibet 
lattis  liabet  brachium  unum ,  fcptem  digitos  longum ,  quatuor  junduris  conftans ,  eftqiie  exi 


tremil  pars  brachiiabultimijunaura  inctirvata  inftar  falcis  majoris  &  novem  dentibus acii- 
tiflimis  prjedita :  his  brachiis  f  erit ,  &  quivulneratifunt  xgre  fanantur.  Oculos  habet  promi- 
nentes,  bblongos:  barbam  cancerinam  oduplam :  prope  oculos  duas  prominentias  retrorfum 
verfis,  digitum  longas,  Iee ves,  at  in  extremitatibus  hirfutas :  infra  caput  adhuc  o£to  prominen- 
tias,  duos  digitos  longas ,  quJEinextremolata  tubercula  gerunt.  Verfus  pofticam  corporis 
partem  inferius  multas  latas  quafi  pinnas  habet ,  qux  natationi  haud  dubio  inferviunt,  &  qua0 
folia  complicata  ventri  inferius  adjacent.  Non  commeditur. 

AnnotAtio.  Malc  meo  judicio  Audor  refert  ad  Locuftas ,  cum  potius  ad  Squillas  fit 
rcfcrcnda,  ncque  multUmdiftertafquiIlaqu3e|M.c6i'2«f  dicitur ,  &  aRondoIetiodefcribiturUb. 
X v  1 1  i .  cap.  X I .  in  eo  tamen  differt ,  quod  in  anteriori  parte  corporis  pedes  non  habeat ,  &  br^^i 
chia  illius  non  fintinterius  ferrata. 

Ckf.     XXI. 

Guaricum,  Cararaplmna.  Totifema.  ^aranacare,  ^oUatimdi 

l^otimacu, 

Uaricvrv  Brafilienfibus,  GammarusVuIgo  Camaraon^  quatuor  digitos  longus:  crtt* 
-^ra  habet  fex,  tribus  intemodiis  conftantia,cum  unguiculo  in  extremitate:  anterius  pat  cfu- 

rum  quafi  furas  habet ,  crafllus  reUquis  6c 
vicem  brachiorum  fungens ;  paulo  plus 
duobus  digitis  Iongum:medium  par  fefqui- 
digitum  longum,  ultimum  paulo  plus  iinoi 
bmnia  aculeata  feu  fpinofa.  Cirrhos  propc 
os  prodeuntes  habet  fex;duos  longiflimos, 
nimirum  tres  digitos  fingulos,verfus  pofte- 
riora  reflexos;  duos  unum  digitum,&  duos 
femidigitum:  fub  ore  parva  tenacula  quatuor  crafllufcula ,  &  quatuor  tenuiora ,  quibus  cibun? 
tenet.  Oculifimilesreliquis.  Colortotiusfufcus.  Co£ti  eduntur. 

CararaPinima  Brafilienfibus  •,  Marinhciro  Lufiiranis ,  quia  arbores  fcandit.  Cancec 
parvus,  licet  paulo  ma)or  Carara  una ,  arbores  manges  didas  afccndens ,  acutiflfimos  enim  un- 
guiculos  habct,  fed  breves.  Figura  pene  eft  ut  Maotia  pebuna,  fed  paulo  major  &  longiori  cor- 
poreatquecompreflb.  Crurao£tOcompreflalatioraquamiIIius.  Brachiaeadem  cum  alteras^ 
ut  &  oculos.  Diftcrt  colore.  Tefta  rtigra  multis  punftulis  flavis  variegata,  peftus  circa  os  etiara 
nigrum ,  refert  textum  panni  fubtiliflTmii  linei.  Oculi  nigri  pundtuUs  flavis  variegati ,  haud 
longi.  Crura  pallide  flavefcentia ,  fimbriatacircumcircaminiatocolore,  &minutiflimispilis 
fufcis  veftita :  brachia  rufefcunt  &  forcipes  pilis  nigris  craflis  veftiuntiir. 

P  o  T I P  E  M  A  Brafilienfibus :  Gammarus  praelongis  brachiis :  corporis  longitudo  quatuor 
digirorum ,  eadeni  ci-afllties ,  ubi  crafllflTimus :  cauda  plus  quatuor  digitis  longa ;  fex  conftans 
juncturis.  Crurafex:  brachiaduo,  novem  digitos  longa,  fubrotunda,  circiter  digitumhu» 
nlanumcrafla,  quinquejundurisconftantia,  fextaefttenaculum,  peneduosdigitoslongum 
&aliquotminutulisdentibusmunitumex  adverfb  ftantibus:  Ante  hxc  brachia,  adhuc  duo 
pariabrachiorumhabet.  Barbailliodupla,  quoelibet  fex  pilis  conftans  tenuibus & cernis fibi 
invicem  appofitis ,  duabus  autem  fingulatim  pofitis,  quatum  quilibet  pilus  novemdigitos 

Aa  2  longus^ 


iss  GeorgI    MarcgravI 

lon"-Lis,  funtque  duo  cmfliorcs  rcliquis:  inter  oculos  ferrata  eminentia  eft :  dorfumautem 
planum,  uti&cauda.  Carnemhabentbonam.  Color  totius  teftae  pallidus ,  craffis  ftriiscine- 
reisfecundumlongitudinemvariegatus:  brachiafuntinferius  cinerea,  fupcrius  obfoleti  co- 
lorisinftarligniquerniveteris.  Oculinigri;  cirrhialbi. 

Paranacare  Brafilicnfibus  :  Gam-  \ 
marus  in  concha  degens ,  haud  edulis :  trcs 
digitos  lonsius :  brachia  habct  duo  cum  for- 
cipibus:  cruraquatuorlongiffima  ,nimirum/' 
tresdigitoslonga  &  poft  hiecquatuorplane 
brcvia-,  caudamfefquidigitumlongam  inftar 
aliorumgammarorumjoculoslongos&pro- 
minulos :  duos  cirrhos  pro  barba.  Corpuste- 
giturteftaobfcurecaftanei  coloris-,  cjufdem 
coloris  eft  &  cauda,  nigris  ftriis  fecundum 
longitudinem  variegata  ,  corpus  inferius  & 
exortus  crurum  &  brachiorum  intcrius  cjErulefcunt ,  uti &  ocuU  &  barba ;  per  totum  corpus 
habetpilosochrxcoloris.  Concha  quam  inhabitat  fcrme  quatuor  digitos  longa ,  turbinata 
coIorispaHidefubflavefcentis.  Varix  autem  magnitudinis  reperiuntur:  plane  parvulse,  ma- 
gnitudine  minoris  pruni ,  turbinatx  &  variis  tubercuUs  acuminatis  prjeditx ,  paUidis ,  rufef- 
centes ,  nigrae ,  ad  Uttus  prope  fluvium  Paraiba . 

Annotatio.  CanceUi  in  varus  teftis  habitant  ,  de  quibus  vide  Rondoletium Ubro 
XVIII-  cap.  XII. 

Po'Ti  Atinga  Brafilienfibus ;  gammarus  tres  digitos  longus ,  annularem  digitum  craf- 
lus.  Crura  habet  duodecim,  brachiola  plane  exigua:  duos  cirrhos  ipfo  animaU  longiores :  ocu- 
losnigros:  cornuacutum&dentatumiricapitis  fummitate.  Color  totius  candicans  &  pun- 
ftulis  minimis  hepatici  coloris  per  totum  variegatus.  Comeduntur  codi.  Capiuntur  magna 
copiapluviofismenfibus,  nimirum  lunio  ,  luUo&Augufto. 

PoTiGVACV  Brafilienfibus  eftprxccdenti  plane  fimilis ,  cxcepto  colore ,  qui  in  hoc  eft 
nigricans ;  brachia  quoque  eadem ,  verum  tantum  fili  craflloris  craflitie. 

C  A  P.     X  X  I  L 


!^£r/.   ^eri  apiya  &•  Zoofhjta  quadam. 


R 


Er  I  BrafiUenfibus,  funtoftrea.  Dnx  autemhicreperiuntur  fpecies.  Reriete,  Lufitanis 

q^ra  dos  mmgues ;  &  Reripi- 
ja ,  Lufitanis  ojiradepedras  aut 
dofundod'agoa.  Maximeautem 
ac  omniii  optimae  invenmntur 
copiofifllme  in  fluvio  Senemb: 
aut  S.  MichaeUs  ,  &  guaritiba 
portu  Fluminis  S.  Francifci,  ut- 
pote  quaS  in  quinque  aut  fex 
partes  fcindere  oportet  ante- 
quam  edantur.Potyipeba  etiam 
habet ,  fcd  mediocres  :  Itama- 
raca  parvas  ad  Tapecima.  Pa- 
raiba  etiam  parvas.  Nhamdias 
ad  R.  Grande  mediocres. 

R  E  R I  A  p  I Y  A  Brafilienfi- 
bus,vuIgo  HangljaliEf;  Hydrum 
vocari  pofle  puto.  Oriuntur  e 
pice  navali  fubtcr  naves  immediate  adhxrentes  tabulis  innumera  copia :  corpus  eft  autcra 
ununi  aut  duos  digitos  longum ,  teres  ,  cequaliter  craflimi,  craffitie  dupla  pcnnx  anfcrinx: 
huic  annata  cft  conchula  figurae  ovalis ,  magnitudine  olivae ,  major  aut  minor ,  conftntquc 
quinque  partibus ,  albi  coloris ,  fed  ubi  partcs  coaluerunt  crocci ,  non  dura  fcd  moUiufcuIa 
cftconchula:  inunolatcrcrimamhabet,  perquam  capitulumfuumcxfcrit,  conftans  multis 
elegantibus  quafitornatis  filamcntis,  kmatis,  fcmidigitumlongis:  color  corporiscft  fufcus 
fcu  nigricans ,  ut  &  filamcnta  capitis.  Immcdiatc  autcm  pici  inharcnt ,  quaficorpusabfcif- 
fum  eflet  &  agglutinatum  abfcifla  partc ,  nec  unquam  ^  navi  fepofliint  folvere ,  nifi  vi  abftra, 

hantur 


M  I   S  T  O  R.       P  I  S  C  I  V  M.       L  I  B.      IV.  IS9 

hantur.  Multa  millia  fcepe  uninavi  adli^erent,  prsfertimproramverfusinferius,  &:naviscur- 
fum  retardare  dicuntur.  Vivunt  multas  horas  detrafti  extra  aquam. 

Reperitur  &  hic  alia  Rcri  apiy.t  Brafilienfibus  ,  Craca  de  navios  Lufitanis.  Navibus  &  aliis 
ctiam  conchis  annafcuntur  varia:  figurx  teftx  durx  e  gryfeo  fubrufefcentes ,  in  quarum  quali- 
bet  latct  informis  maffli  alba ,  prominentias  longas  fubflavefcentes  habens ,  inftar  cirrhorum. 
cancrorum  •,  fuperius  tegitur  tcfta  triangulari  paliida ,  quam  fccundum  medietatem  aperit,  & 
cirrhi  illi vidcntur ,  movet  cnim  fe. 

Stella  Marina,  Zoophytoneftferpensinarenainfundomaris.  RadiisnovemerathsG 

quatuor  &  femis  digitos  Iongis,(emi- 
digitum  fere  latis  in  exortu ,  in  fine 
acuminatis:  corpus  rotundum  pataci 
magnitudinc :  radii  in  ambitu  brevi- 
bus  &  acutis  aculeis  cinguntur :  to- 
tius  color  fuperius  cinereus  &tuber- 
culis  quadratis  albicantibus  praedi- 
tus,  inlateribusradii  funt  ochrje  co^ 
jloris ,  inferius  tota  ftella  e  flavo  aibe- 
fcit.  Subftantia  iliius  nec  caro  nec 
cartilago  ncc  os ,  {cd  cartilaginis  s- 
mula ,  frangitur  tamen  inftar  panis 
Maizii.  In  medio  corporis  inferius 
feu  in  centrojfbraminulum  habet  ro^ 
tundum  piii  magnitudine ,  per  quod 
nutrimentum  fuum  attrahit ,  intus 
ubique  cava  &  compofita  quafi  fpi- 
nae  eflent  pifcium,fed  non  funt.  Vive-- 
bat  adhuc  quando  pifcator  afFerebat, 
Aliam  quinquangularem  habui 
ftellam ,  cujus  radius  quilibet  erat  fe- 
mipedem  longus;  fuperius  rotunda  concha  &  quafi  in  quinque  tubcra  elata ,  inferius  magnam 
habcns  cavitatcm.  Pertotumtuberculisinfigniebatur  elegantibus,qua;cuborumquafiangu- 
lis  ordinc  erant  difpofita,  &  in  tubercula  elata  linea,  quafi  rete  obdudum  fuiflet. 

Annotat  10.  }:{zc\tzc\nc?\XQntStellareticHlatak\xCa}tccllataKondLOlciii-,  cujuS&Gef- 
nerus  meminit ;  apud  quos  videre  eft  accuratas  icones. 

ZooFHYTON  aliud  hic  reperitur  {Stcll.iarborefccns  Rondoletio  &  Gefnero)  nautis  vul- 
go  tti\  ^Ctfonne.  Ex  ccntro ,  quod  xquabat  groflum  mifhicum  &  cavum  erat ,  ac  in  fui  mc- 
dio  quinquangulare ,  habebat  foramen  inftar  StelliE,  tenuifllmis  quafi  denticulis  donatum: 
quinque  rami  cralTi  prodibant ,  qui  deinde  inftar  arboris  in  multos  alios  ramos  minorcs  difper- 
gebantur,  varie  inter  fe  inflexos,  omnes  rotundi  &  quafi  coralliformes ,  ita  ut  orbem  facerentj 
materia  fragilis  inftar  ftellje. 

ZoorHYTON  aliud hic vifitur ^ quod  Ren marinus pofllt vocari a figura , eft enim figurae 
ellypticje,  quinque  digitos  longum  ,  comprcflum ,  interius  canum ,  in  exteriori  fuperficie  ferc 
xqiiale ,  nifi  quod  fuperius  pundulatim  in  aliquot  angulos  leviter  faftigiatur.  Fragileeft.  In 
medio  inferius  foraminulum  habet.  Coloris  eft  in  totum  oflei  canefcentis. 

Z  o  o  p  H  Y  T  o  N  aliud,  imperialis  magnitudine  ,  vel  etiam  duplo  aut  triplo  majus  ,  circina- 
tum,  groflfi  mifnici  craflitie ,  fragili  materia  conftans ,  albiflfimi  coloris.  In  fui  medio  ftellam 
quinquangularem  fubtiliflimam  quafi  infculptam  monftrat ,  &  e  rcgione  quatuor  extremita- 
tum  ftelte  (non  quinque)  cylindricum  eft  foramen  pervium:  quintum  foramen  non  eft  e  regio- 
ne  quinti  anguli,  fed  e  regione  intcr  duos  angulos  ftell?e  obtufos. 

Annotatio.  Animalia  quae  hic  ab  Authore  noftro  inter  Zoophyta  defcribuntur,ab  aliis 
ScriptoribusnoninterZoophyta,  fcd  inter  cruftata  referuntur ,  illa  enimnonhabent  tcftas. 
lconemautem  ftellaearborefcentis  Auftorisnoftrinonaddidi ,  quiaaccuratiflimaextatapud 
Gefnerum. 


Ai 


Geor- 


19^ 


ALIS 


GeorgI    MarcgravI 

HISTORIiE   NATV 

B  R  A  S  I  L  I  iE 

LIBER   QVINTVS. 
Quiagitde  Avibus. 

Vix credo  uilibi  elegmtioyes  Aves  reperiri  quam  in  Br^filia,  fi  varietatemplimarum& colorum 
fbe^es ;  verum  mllaferefuave  canit ,  ita  ut  cantu  longe  k  noflratihus  fuferentur. 

Capvt    Primvm. 

J\(handugmcu.  lacana  ^yariaejmj^ecies.  Curicacd. 

HandvGVACV  Brafilienfibus ,  Ema  Lufitanis  ^  StrUthio  Avis.  Ingentes 
iiic  reperiuntur ,  minorestamenaliquanto  Africanis.  Longa  illi  crura ,  in- 
feriora  fefquipedem,  fuperiorapedem  circiter  longa.  Tres  habent  in  pedibus 
dif^itos  anterius  verfos ,  unguibus  nigris ,  craflls ,  haud  acutis  prxditos ;  po- 
fterius  unum  digitum ,  fed  rotundum ,  groffum ,  unde  difficuitcpin  area  Ix- 
vi  aut  tabulato  poflunt  incedere ,  fed  facile  labuntur.  CoIIum  geftant  incUr- 
vatum  uteignus  velciconia;  longitudine  circiter  duorum  pedum:  caput 

anferinum,  oculos  nigros  habentpulchros-,  roftrum  compreffum,  non  admodum  latum, 

duos  &  femis  dio^itos  longum.  Alas  habent  parvas  &  ad  volandum  ineptas,  quarumtamen 

unaminftarvelierigentescitiftimecurfumpromovent,  ut  vix  ac  ne  vix  quidem  a  cane  vena- 

ticofuperaripofllnt.  Plumas  habet  gryfeas  pertotum  corpus  utgrus,  in  dorfo  longiores  & 

elc^antiores ,  &  corpusplumistedumfererotundumapparet.  Caudamnon  habetejufmodi 

criftis  prxditam  ut  vulgo  pingitur ,  fed  plumae  funt  per  dorfum  expanfae  ad  anum  ufque-  Tefle-^ 

ras  luforias  aliaque  ferrementa  lubenter  deglutit ,  fed  non  concoquit,  at  integraperanuna 

rcddit :  vefcitur  fruaibus  &  carne.  Frequens  in  Capitanix  Serigippo  campis,  itemque  in  Capi- 

taniaRioGrande.  In  Pernambuco  non  vifitur.  Caro  illius  bona  ad  commedendum.    -    . 
I A  c  A  N  /v  Brafilienfibus,gallina  aquatica,  Jj^atetliun, 

diverfjc  reperiuntur  illius  fpecies j  colore  difFcrentes.  Haec 

elegantiflima ,  magnitudine  columbae ,  fed  cruribus  mul- 

to  longioribus ,  flavi  coloris  cui  viriditas  immixta.  Cru- 

ra  inferiora  plus  quam  duos  digitos  longa,  fuperiora  (ma- 

ximam  partcm  nuda  ut  aquaticis)  paulo  minus :  quatuor 

habet  in  pedibus  digitos ,  quorum  medius  e  tribus  antror- 

fum  verfis,  duos  digitos  longus ,  reliquiduo  paulobre- 

viores,  quartusretrorfumverfus,  pedemaut  etiamam- 

plius  longus :  omnes  autem  unguibus  femidigitum  longis 

«5cflavisarmantur.CaudabrevisutgaIIinxfilveftris;pennae 

in  dorfo ,  alis  &  ventre  ex  viridi  &  nigro  mixta: ,  fub  cau- 

daalbx;  verfus  collum  &  in  toto  collo&peaorc  ejuf- 

dem  coloris  cum  plumis  qux  in  collo  pavonum  aut  co- 

lumbarum  quarundam  vifuntur.  Caput  habet  parvum, 

ut  Gallina  filveftris,quod  tcgitur  membranaceo  quodam 

tcgumcnto  rotundo  coloris  ut  gemmaTurcois :  roftrum 

reaum  gallinaccum,plus  uno  digito  longum-,  ab  initio  ad 

medictatcm  egregii  miniati  coloris,  reliqua  parscximii 

flavi ,  cui  aliquid  viriditatis  admixtum.  Frequcntifluna  in 

paluftri 


H  I  s  T  o  R.     A  V  I  V  M    L  I  B.    V.  191 

paluftribus  Brafilia:  locis  ubique.  Caro  illarum  edulis ,  fedhaudmagnipretii,  funt  cnimplc- 
rumque  macrx. 

Alia  fpecies  appellatur  a  Brafilienfibus  Agiiapecaca ,  priori  figura  &  magnitudine  par,  verum 
colore  diverfa&inferior.  Pennce  illius  funt  ut  in  dorfo  prioris ,  alic  magis  brunefcentes :  Ca- 
rentautemmitclla,  atinqualibetalainteriushabentcorniculumdiredum,  quibus  fe  dcfen- 
dunt. 

Tertia  fpecies  prioribus  figura  &  magnitudine  ccqualis ,  colore  autem  differens ,  totum  ca- 
put ,  coUum ,  dorfum ,  cauda ,  nigri  funt  coloris ,  initium  alarum  brunni :  reliqua  viridis  •,  ex- 
tremitates  remigum  brunni :  pedus  &  infimus  venter  itidem  brunni  coloris ,  uti  &  crurum  lli- 
periorum  medietas  fuperior.  Roftrum  redum ,  crocei  coloris ,  cum  cuticula  ruff^a  in  exortu 
illius&partccapitisanteriori.  Cruranuda,  pedes  cinerei.  In  qualibet  autem  ala ,  antica  par- 
te  habet  corniculum  fimile  flavum. 

Quartafpeciesitidemfigurjceftutreliqu3E.  Roftrumilliflavum,  mitella  cutacea  in  initio 
capitis  prope  roftri  exortum  rubens ,  proceflus  habens  ad  latera  extenfos  more  gaUinarum  nu- 
midicarum.  Totumcaput,  collum,  pedus&infimus  venterplumisveftiunturnigricoloris; 
dorfum ;  cauda  &  initium  alarum  r ufum  feu  dilute  brunnum ;  remiges  alarum  pennx  thalafll- 
ci  coloris  cum  extremitatibus  nigris.  Sed  hx  remiges  teguntur ruflfis  illis  in  exortu  alarum ,  nec 
videripofluntnificumavisvolat:  crura  longa,  digiti  pedum  longi,  quiUbet  quatuor  inter- 
nodus ,  cinerei  coloris.  Quxlibet  ala  in  anteriori  parte  habet  corniculum  acutiflunum  colo- 
riscrocei. 

C  V  R I  c  A  c  A  Brafilienfibus  a 
clamoredifta ,  M/ifarmo^LnCita.- 
nis,avisNunierio,  judicioCIufii, 
fimiUs  :  magnitudo  illi  medio- 
cris  Anferis :  capitis  autcm  ma- 
gnitudo  ut  Anatis :  collum  fex 
Idigitos  longum,tres  craflumaut 
'pauloplus  :  roftrum  fex  digitos 
longum,  incurvumplaneuten- 
fis  Hungaricus,  coloris  ex  igneo 
fufci.  Corporis  longitudo  a  col- 
lo  ad  podicem  undecim  digi- 
torum  ,  craflTities  unius  pedis: 
longitudo  alarum  fedecim  digi- 
torum.caudcE  novem,  definentis 
cum  fine  alarum.  Crura  ofto  di- 
gitos  longa  ,  pedes  duos  &  fe- 
mis;  rubri  inftar  anatis  fed  non 
plani ,  quatuor  digitis  &  ungui- 
bus  nigris ,  tribus  anterius  uno 
pofterius  verfo.Caput  &  collum 
habet  plumas  albas  flavo  mixtas, 
&  in  fuperiore  parte  paulum  ob- 
longas :  Oculi  UU  funt  nigri ,  cir- 
culoruffb.  Circa  oculos  &  fub 
origine  gutturis  cutis  nigra.  To- 
tum  corpus  nigris  pennisvefti- 
tum ,  excepto  dorfo ,  capite  & 
ventre ,  ubi  cinerese  obfcuras  & 
in  medio  alarum  albae,  cano  mi- 
xtx  ut  in  ciconiis.  Reliqu^e  pen- 
nsecorporis,  initu  &  finis  alarum ,  &  totius  cauda;  nigrise.  Tibiae  fuperiores  ad  medietatem  uf- 
quecarent  pennis,  namaquaticaeftavis.  Carnem  bonam  habet ;  quamfepecomedicodlam 
&  frixam  butyro. 

AliafpeciesreperiturhuicfimUis,  fed  multo  minor ,  &  magnitudine  fere  gallinas  qu«  vo- 
cztax  fndtui  tuL 

Frequens  eft  ad  Ilumen  S"  Francifci ,  in  Itapuama  &  alibi. 

C  A  r. 


192 


GeorgI     MarggravI 
Cap.     II. 


Hjepiranga.  lacapu.  lamhu.  (jaWmaafricana.  (juirangema. 
lupujuba.  Sajacu.  Ani.  Cjuiraguainmnhi. 

TIiEPiRANGA  Brafilienfibus,  Avis  alaudx  magnitudinempaululum  fupcrat,  &  cantutti 
pa0erisnoftratis2mulatur.  Totumcorpus,  collum  &  caputegregie  rubicundi  feu  fan- 
guineieftcoloris:  alasvero  &  cauda  fplendide  nigri;  pra:- 
terquam  in  initio  alarum  ubi  aliquid  rubicundi  admixtum 
cft.  Cruranigra,  infcriora  quidem  nuda  ,  fuperiora  autem 
nigris  pennis  veftita.  Roftr um  inftar  pafleris ,  fuperiori  par- 
te  nigrum  ,  inferiori  verfus  aciimen  nigrum ,  reliqua  verfus 
caput  album.  PennjE  in  capite  breviores ,  quas  crifpare  in-  ^ 
terdumfoletmorePaflerum.  Omnes  peiinx  totius  corpo-  . 
ris  interius  funt  nigrae ,  exterius  rubrae ,  ita  tamen  compli- 

catje  ut  exterius  tots  rubrae  appareant.  Cauda  longitudine  ferme  tres  digitos  sequat.  Digiti 
pedum  quatuor  &  ut  in  plerifque  avibus  difpofiti. 

Alia  huj us  fpecies  repcritur  pafleris  magnitudine  •,  quae  pennis  per  totum  corpus  veftitur  ex 
cinerco  cxrulefcentibus 5  alxtamen  quodammodo  ad  thalafllnum  colorem  accedunt.  In 
ventre  &  inferiori  parte  colli  feu  gutture  albicat  vel  potius  argenteo  colore  nitet.  Crura  cinc- 
reicoloris,  uti&roftrum,  quodipfifimile  Frigills.  Digiti  pedumquatuor  fecundum  cora- 
munem  avium  modum. 

Iacapv  Brafilienfibus •,  Avis magnitudine Alaudae ,  cauda cxtenfa ,  alisbrevioribus:cru- 
ribusbrevibus&nigrisj  unguibus  acutis  ad  quatuor  digitos:  roftro  paulumincurvato&ni- 
gro ,  femidigitum  longo.  Totum  corpus  veftitur  pennis  nigris  Iplendentibus  •,  fub  gutture  ta- 
men  nigrediniillimaculjE  coloris  cinnabriifunt  admixtx. 

I A  M  B  v  Brafilienfibus  difta  avis  eft  perdix,  noftratibus  quidem,magnitudine  par,  uti  &  figu- 
ra.  Pennie  autem  per totum  corpus  obfcure  flavefcentes,  verum  fufco  mixtx  atque  maculatae. 

G  A  L  L  I N  A  Africana  ex  Infula  do  Majo, 


gallinarum 


figura 


mag^Liitudioe  noftratium 

corporisfete  utperdix:  collum  item  corona- 

tum  portans  &  caudam  perdicis  habens  infe- 

rius  dimiflam :  pedes  gallinaceos :  roftrum  fla-. 

vum:  &incapite  mitellam  cutaceamfufcam: 

ad  latera  porro  capitis  alba ,  ut  &  ad  quodlibet 

latus  prope  roftrum  criftam  rubram  ad  latus 

protenfam.  Totumcorpus  veftitur  pennis  ni- 

gris ,  qujE  elegantifllmis  macuUs  albis  variega- 

ta:  funt ,  in  alis  quidem  oblongis ,  in  reliquis 

autem  partibus  rotundis ;  funtque  in  dorfo  mi- 

noresquamin  reliquis  partibus.   Huic  fimilcs 

vidi  e  Sierra  Lyona  advedasjfcd  eorum  collum 

circumligatum  feu  circumvolutum  quafilin- 

teamine  membranaceo  coloris  cinerei  csruk-^ 

fcentis.  Caput  tegit  crifta  obrotunda,  multi- 

plex ,  conftans  pennis  eleganter nigris.  Punftula  albicantia  per  totius  corporis  ambitura  quafi 

umbrathalaflinavariegantur.  •     . 

Congenfibus  haec  avis  dicitur  ,^f/f/^. 

GviRATANGEiMA  Brafilicnfibus-, Avispau- 
lomajor  Alauda,  Picoe  variae  sequalis.  Corpusha- 
betcirciter  tres  digitos  longum,  coUum  fefquidi- 
gitum :  caput  parvum ,  roftrum  reftum ,  acutum, 
digitum  longum  ,  crura  ,  pcdefquc  ,  ut  reliqux  aves 
communitcr:  Caudam  longam,  reaam ,  quatuor 
digitos  longam :  Color  roftri  niger,  exceptainfe- 
riori  partc ,  ubi  inferitur  qux  aliquid fufci  habet:  ca- 
put  nigerrimum  &  coUum  ufquc  adinitium  pefto- 
ris.  ColU  fupcrior  pars  a  capire  ferc  ad  initium  dor- 
fi  uranica  eft;  pcr  initium  dorfi  tranfverfim  habet 
maculam  nigram  ufquc  adalas  cxtcnfam:  ala;  au- 

tcrafunt 


H  I  S  T  O  R,      A  VI  V  M      L  I  B.     V.  193 

eem  i\n\i  nigernmi  coloris ,  vcruni  in  medio  rccundum  longitudinem  habent maculam  albam 
fcfquidigitum  longam :  Cauda  quoque  tota  nigra :  reliquum  corpus  coloris  uranici ;  erura  fub- 
ca-rulea.  Oculorum  pupilla  fnbnigra ,  albo  fubflavo.  Nidificat  in  altis  arboribus  ylcaja,  idque 
iibentcrprope  xdcs.  Nidos  egrcgios  exftruunt  ha;  avcs,  cylindracca;  ligura; ,  &appcndunt 
magno  numcro  cxtrcmitatibus  ramorum  5  qui  conftant  c  virgultis.  Clamant  ferc  ut  picx  varice 
noftrates. 

I V  p  v  I  v  B  A  feu  I A I'  V  Brafilienfibus  ,  ejufdem 
formx-ciunprxccdenti,  &eodem  modoineadcm 
arborc  nidificans  (unacftfcemina  alter  mas)  cauda 
paulum  breviori.  Corpus  habet  totum  nigerrimis 
pennis  veftitum:  in  vtriufque  alxmediomaculam 
flavam  digitum  longani;  in  extremitate  dorfi  6c  pro- 
pe  anum  tota  eft  flava  (vidi  quoque  totalitcr  nigras, 
dorfo  fanguinei  coloris)  cauda  inferius  ab  exortu  ad 
medietatem flava , reliqua  medietas  nigra,fuperius 
nigra  in  totum,  folum  in  ea  ad  laterautraque  uf* 
que  ad  medium  pennam  habensflavam.  Crurani- 
gra  &  pedes.  Roftrum  fulfurei  coloris :  oculi  Sap- 
phyrini,  pupilla  nigra  :  linguanicaerulcamhabetantcriusfiflam  feu  duplicatam.  Propejedes 
domini  Ingenii  Tapucurai  arbor  Fti  fita  ,  in  qua  plus  quam  quadringenti  nidi  harum  avium  pen- 
dent,  maximoque  numero  funt  hx  aves,  quse  ter  quotannisibipulloscxcludunt:  nidusau- 
tem  quilibet  ex  arido  graminc  &  pilis  equinis  aut  fuillis  mixtis  eft  compofitus ,  coioris  fufci, 
figura  cucurbitcE  anguftje  cum  fuo  alembico,  longus  in  totum  fefquipedem  circiter,  &  ab 
infimoadunumpedemaltus,  cavus  ut  burfa ,  reliquum  fuperius  adfemipedem  fimplum  cft 
&fuacxtremitatependctaramuIoextremo:  omnes  autem  nidi  ex  ramuiis  minimis  extremis 
arborum  dcpendent. 

Sayacv  Brafilienfibus ,  AvisFringillsemagnitudine  :  totum  corpus  veftitur  pennis co- 
loris  e  cinereo  &  thalaflino  mixti ;  in  alis  autem  &  dorfo  thalafllnum  admifcetur  ita  ut  Sole il- 
iuftrata;  egregielplendeant  •,  roftrillum  nigrum ,  oculi  quoque  nigri  in  totum. 

A  N I  Brafihenfibus ;  Avis  Tur- 
dellx  magnitudine ,  totaliter  nigra, 
pennis,roftro,ocuIis,  pcdibus.  Cau- 
dam  longam  ereaam  habet  ,  fcx 
digitos  longam;  Roftrum  altum,  la- 
tum  ,  digitum  aut  paulo  plus  lon- 
gum :  infcrior  pars  dircda  fere ,  fu- 
perior  alta ,  lata ,  fcmilunaris figurse 
&  comprefl^x,  ita  ut  acumen  fere  fu- 
perius  habeat.  Crura  &  pedesfatis 
exiles ,  &  in  iis  quatuor  digiti ,  duo 
anterius ,  duo  poflerius  verfi  more 
pfittacoru.  Clamat  elata  \occyiiiiy 
uno  tono ,  in  medio  eievatiori. 
Frcquentes  funt  in  filvis  omnibus ,  verum  cibo  inutilcs. 

GviRA  GvAiNVMBi  Brafi- 
lienfibus  Tupinambis ;  avis  magnitu- 
dine  columbse  ad  vifum ,  quia  pluri- 
mas  plumas  habet ,  fed  revera  corpus 
jipn  fuperat  magnitudinem  Turdelie. 
Caput  paulo  ma)us  habct  quam  Tur- 
dcla ,  roftrum  nigrum ,  duos  circiter 
digitoslongum,  cujus  fuperior  pars 
paulo  longior  inferiore.  Eft  autem 
roftrum  fiiperius  &  inferius  in  utro- 
que  latere  fcrratum  inftar  ferr£E,infcr- 
vitque  dentium  loco.  Crura  habct 
brevia ,  haud  multum  digirum  cxce- 
dentia ,  nigra ;  quatuor  in  pedibus  di- 
gitos ,  quorum  unus  retrorfum  ver- 
git,  tres  antrorlum ,  fcd  primusver- 
Bb  fusinte- 


ic)^'  GeorgIMarcgravI 

fus  interiorem  pcdis  partem  brevior ,  medius  longiflimus ,  &  tertius  itcrum  brevis ,  fed  non 
Equaliscumreliquisexortus:  primienimexortus  cft  ad  pedem,  fecundiitidem  ,  tertiivero 
propetertiumarticulummedii;  habetque  primustres,  fecundus  quatuor,  tertiusitidemtres 
articulationes ;  qui  retrorfum  vergit  duas.  Vngues  nigri  dcorfum  incurvati.  Cauda  longiflima, 
diredapennispaucisredis,  digitumcirciterlata,  fed  decemlonga:  &  quidem  duas  tantum 
pennas  extremam  caudam  conftituunt ,  qua;  ad  duos  digitos  plumis  carent ,  in  extremitatibus 
autem  rurfus  plumas  habent  adduos  digitos.  Corpus  totunifex  circiterdigitoslongumeft. 
Pennx  elegantifllm?e :  nimirunr in  capite  quafi  mitram  gcrit  ex  pennis  Sapphyrinis ,  qux  pro- 
pe  exortum  roftri  Turcoidis  colorem  referunt:  inmedioautemhujusmitrajmaculavifitur 
nigra  magnitudine  grolTi  mifnici.  Infraoculos  (qui flavi  funt ,  pupilla nigra)  ctiam  nigras pen- 
nashabetSapphyrinismixtas:  guttur  inferius ,  totum  peftus  &  totus  venter  oblcure  lutcum 
habet  colorem ;  fuperiorcollipars,  totumdorfiim,  als  &  cauda  viridis  feu  graminei  eft  co- 
loris,  fed  cui  (prssfcrtim  in  alis  &  cauda)  thalaflinus  admixtus,  ut  in  colUs  anatum  &  pavonum: 
a  genibus  ad  ventrem  crura  fuperiora  pennis  virentibusfuntpra:dita.  Inmedio  collo  inferius 
quafi  pro  infigni  gerit  tres  vel  quatuor  pennulas  nigras  &  circum  eas  Sapphyrinas ,  qux  macu- 
lam  quandam  feu  notam  conftituunt. 

C  A  p.     III. 


yaguacaiiguacu.  Aditu,  Mituforanga.  Ihijau, 

IAgvacati  Gvacv  Brafilienfibus  ,  Papa  peixe  Lufitanis  ,  nam  pifcibus  vi^litat. 
Turdelxmagnitudinemaequat;  figura  corporis  ut  Picus  major.  Roftrum  habetni< 


Avis 


nigrum. 


redum,  &  in  extremitate  acutum,trcs 

ferme  digitos  longum :  oculos  nigros 

&  crura  breviflima  nigra  j  fuperiora 

crura  ex  parte  carent  plumis ;  in  pedi- 

bus  digitos  quatuor,  (unum  retror- 

fum)inequalis  Iongitudinis,duo  enim 

verfus  exteriora  pedis  breves  funt,  ter- 

tius  interior  longe  brevifllmus  &  re- 

motior.  Vngues  nigri.  Cauda  duos  di- 

gitos  longa ,  excedens  alarum  fines. 

Penna;  totius  corporis  fuperiores ,  ni- 

mirum  in  capite,  collo,  alis,  cauda 

funtferrugineicoloris&fplendentis:  circa  collum  tranfverfim  annulum  habetex  albiflfimis 

plumis-,  guttur,infcrius  coIIum,pedus  &  totus  venter  pennis  veftiuntur  albis,  prope  utrumque 

oculum  etiam  maculam  habet  ex  albis  pennis :  in  cauda  autem  albx  pennae  interferuntur  gut- 

tatim ,  ut  &  in  alis ,  fed  qu^  vix  videntur ,  nifi  cum  alas  explicant  &  volant. 

MiTv  vel  MvTv  Brafilienfibus  diftaavisex  Phafianorima  eftgenere,  major  gallogalli- 
naceo.  Corporis  longitudo  a  collo  ad  exortum  caudx  eft  x.  digitorum :  coIU  longitudo  fex 


digito- 


digitoi'um ', 


HlSTOR.       AVIVM      L  I  B.       V-  jg^ 

totalitei-  nigrispennis  eftveftita,  excepto  ventre&fubano,  ubi  brufini  coloris. 
cil,  ferc  ut  pcrdix.  Tcnuiores funt  pennje  ad  collum ,  caput,  & in pedore,  &  holofericum  vil- 
lofumnigrum  pulchritudine  aequant.  Infummo  capite  habet  pennas  nigras  complicatasiii 
planifllmam quafi  mitellam ,  ut  nclciens  vix  poftit  agnofcere ,  quas  irafcens  aut  etiam  alias in 
criftam  erigit.  Roftrum  habet  infigne,  non  crafllim ,  incurvatum,  fefquidigitum  ferc  longuni; 
infcrior  pars  cjus  parva ,  fuperior  ferme  quadruplo  major.  Roftrum  autem  coloris  cft  egregii 
incarnati ,  verfus  acunien  tamen  albicat.  Crura  habet  gallinacea  deccm  digitos  longa ,  nimi- 
rum  quatuor  a  pedibus  ad  gcnua ,  &  fex  /uperius,  atque  hxc veftita  pennis  nigris :  digitos  item 
quatuorgallinaceos,  quiinexortu  ufque  ad  primam  jundluram  cuticula  fibi  invicemannc- 
ftuntur,  utinaliisquibufdamavibus.  Caudamhabetpedemlongaminftargallo-pavi,  quam 
femper  in  latum  movet ,  Kit,  Kit,  clamando,  ut  illi.  Caput  bene  formatum ,  anferini  magnitu-* 
dine:  coUumfexcirciterdigitoslongum:  oculoshabetmagnos,  egregios,  nigros,  &pone 
auresmaculamcutaceamalbcfcentem  utgalUnae.  Manfuefcit  facile.  Lubenter  in  alto  ledet 
ut  gallo-pavi-,  fcanditque  arbores,  ut  illi.  Carnem  denique  habet  admodum  bonam. 

Reperitur  &  alia  ejufdem  fpecies,  quam  Mituporanga.  vocant  Brafilienfes ,  folo  roftro 

&pennis  capitis  differens;  ha;c  roftrum  ha- 
bet  haud  longum  ,  fatis  crafflim  ,  non  ta- 
men  ita  altum  ut  Mitu  neque  fic  lunatum : 
ejus  extremitas  utrobique  nigra,reliquum  to- 
tum  crocea  cute  vcftitum ;  qualem  &  circa 
oculos  habet.  Oculi  nigri  cgregii :  coUum  5c 
caput  nigerrimas  habet  plumas  inftar  holo- 
ferici ;  &  in  fummitate  capitis  crifpatas  atque 
cochleatim  tortas  habet  pennas  ufque  ad  ini-. 
tium  coUi;  has  crigere  in  criftam  criipam  po- 
teft.  Reliquum  totius  avis  nigrum  ,  cui  ni- 
gredini  hinc  inde  aliquid  viridis  tranfplendet. 
Circaanum  albas  obtinetpennas.  Cruraci- 
nerea,  figurautMitu:  Caudanigra,  fedex- 
tremitates  illius  pennarum  albs.Et  hzec  quo- 
que  avis  optime  manfiiefcit. 

I B  1 1 A  V  Brafilienfibus ,  T^itiho  Lufitanis :  Avicula  Hirundinis  magnitudine :  Caput  ha- 
betlatum  &  compreflTum:  oculosmagnos,  elcgantes,  nigricantes,  pupilla  atra  fplendente 

ellypticjE  figurae ,  exterius  autem  oculos  ambit  circulus  ex 
albo  flavcfcens.  Roftrillum  minimum  habet  quod  non  exce- 
dit  craflltiem  dentis  aranei ,  nec  tam  eft  longum:  nares  tamen 
patentes  in  roftro :  os  ampliflimum  quod  claufum  non  poteft 
videri ,  at  quando  roftrillum  aperlt ,  os  ad  oculos  diducere 
poteft,  itautdigitum  ferefit  ampluni;  linguam  habetmini- 
mam.  Cruraalba,  &  fecundum  corporis  molem  parvula ,  vix  femidigitum  longa;  quatuor 

in  pcdibus  digitos ,  tres 
anterius,  quartum  re* 
trorfum  verfuni ,  un- 
guibus  incurvatis  ni- 
gricantibus.  Secundum 
longitudinem  in  ungui- 
culo  digiti  medii  cujuA 
libet  pedis  verfus  inte* 
riora  habet  pinna  quafi 
multipliciterfe£tamfeu 
dentatam ,  videturque 
unguiculus  quafi  plu- 
matus  verfus  interiora> 
fed  non  funt  plumie,  ve- 
k-um  cutacea  materia  & 
afpcra.  Caudam  habet 
elcgantem ,  quam  in  la- 
tumpoteftexplicare,  duosdigitoslongam,cumcu)USextremitate  etiamals  definunt.  Pen- 
nas  in  toco  inferiori  corpore  habet  ex  albis  &  nigris  mixtas  ut  Nifus :  in  capite ,  dorfo ,  alis 
&  cauda  nigricant ,  &  albedo  infperfa  gcata varietate :  nonnihil  quoque  flavedinis  albcdini  ad- 

Bb  s  mixtum; 


1^5  GeorgI     MarcgravI 

albedini  admixtum  :  uno  vcrbo ,  nigra  eft  &  pundulata  fubtiliter  hinc  inde. 

Reperitur&fpecieshujusmagnitudineNoauae,  ejufdem  coloris  &  conformationis.  Os 
quando  aperit ,  pugnum  humanum  facile  admittit. 

C  A  p.     I  V. 


Guainumhi  yariaj^ecies. 


GV  A I N  V  M  B I  quse  &  Guimmhi ,  item  Aratica  &  Aratarataguacu  vocatur  a  Brafilienfibus,  \ 
Lufitanis  Pegafrol,  i.  noftratibus  poteft  appcUari  25l0^men-^pec^t.  Hujus  autem  multae 
hic  rcperiuntur  fpecies. 

Pnma:  Totius  corporis  aviculx  longitudo  ab  initio  capitis  (ubi  roftrum  eftinfertum^  ad 
exortum  caudas ,  duorum  digitorum :  Capitismagnitudounacumpennis  magnitudinem  ce- 
rafi  dulcis  mediocris  sequatjCoUilongitudo  tres  quartas  partes  digiti,corporis  longitudo  unius 
digiti  eft  &  quadrantis. 
Magnitudo  autem  cor- 
poris  cum  pennis  oliva 
grandem  vix  sequat.Ro- 
fteUum  habet  fefquidi- 
gitum  longum ,  fubro- 
tundum  jsequale ,  tenue 
&  valde  acuminatum, 
redum  ,  paululum  ta- 
men  verfus  extremita- 
tem  deorfum  verfum-, 
color  hujus  niger,  exce- 
pta  inferiori  parte  prope 
exortum  ubi  rufefcit : 
linguam  habet  duplica- 
tam  feu  bifedam,tenuir- 
fimam  inftar  ferici  fili 
tenuiflimi ,  albam ,  lon 
gam ,  ita  ut  illam  longc  extra  roftellum  poftlt  exferere :  Ocellos  parvos  nigros  5  crura  &  pedes 
minimos  brevelque ,  nigri  coloris ;  in  pedibus  quatuor  digitos ,  tres  anterius ,  unum  pofte- 
riusverfum,  longis,  femilunaribus ,  ^cutiflimifque  unguiculisnigrispraeditos.  Caudamha- 
bet  diredam ,  digitum  longam ,  quatuor  ut  plurimum  pennis  conftantem.  Alae  autem 
qu2e  duorum  digitorum  longitudinem  habent  ad  extremitatem  caudas  fere  pertingunt ,  penn« 
fingulariarteanatura  funt  compofitae.  Ab  exortu  enim  alarum  adtres  quartas  partesdigiti 
circiter  duplex  ordo  pennarum  eft ,  unus  longior  altero ,  &  fuperpofitx  funt  fibi  invicem  pen- 
nae ,  quafi  alai  breves  fuper  longas.  Hinc  poft  has  pennas ,  alae  pennae  (quarum  circiter  decem 
funt )  fequens  interior  femper  longior  fit  antecedente  exteriore ,  ita  ut  intima  fit  omnium 
longiflima  finem  alae  definicns.  His  aUs  expanfis  volare  diu  poteft  ,  ac  in  aere  quafi  pen- 
dula  mancre  •,  inter  volandum  ftrepitum  edit  inftar  bruchi  feu  redius  hur,  hur,  hur ,  inftar  rotae 
Hnteariorum  quae  circumvolvitur  :  admodumque  tenues  apparent  &  tranfparentes  penna: 
alamm  expanfarum.  Colorplumarum  aviculje  per  totum  caput ,  coUum  fuperius  &  ad  la- 
tera  ,  perdorfum  totum&initio  alarum  eft  refplendens  mirifice  necapidore  beneexprimi 
poteft  ;  namviriditatiqualisinPavonum  &  Anatum  collo,  aureus,  igneus,  flavusmiread- 
mixtus  eft ,  itautSoIc  illuftrante  mirifice  fplendeant.  In  gutture,  inferiori  collo ,  pedlore  & 
toto  infimo  ventre ,  cruribufque  fuperioribus  alboe  funtpennae ,  quibus  in  coUo  infcriori ,  exi- 
mii  coloris  funul  fparfim  admixtae ,  in  ventre  albis  fubjacent  nigrae.  Alarum  initium  miro  co- 
lore  conftare  dixi ,  reUqua  pars  tota  brunna  eft  feu/padicci  coloris  fplendentis.  Caudapcnnis 
conftat  coloris  inftar  chalybis  politi  caerulcfcentis.  Viditatfloribusfolum,  ideo  capta  viva 
detincri  non  poteft,  fed  moritur.Frcqucntes  autem  in  floribus  arboris  quae  menfc  lanuario  po- 
tifflmum  floret,  &  poteft  aliquis  vcl  fexaginta  uno  die  fclopcto  figere :  inveniuntur  &  fiipcr  aUis 
arboribus  variis.Toto  autcm  anno,magno  numero  in  filvis  invcniuntur  Sz  prxfcrtim  matutino 
tempore  ingentem  ftrepitum  cxcitant.  Non  autcm  canunt ,  fcd  clamant  Screp ,  Screp ,  Screp, 
uno  fono  &  contincntcr,  fcrc  ut  pafleres.  Volantcs  vclocitcr  alas  movent ,  &  cum  vix  vidcan- 
tur  &  per  longum  tcmporis  fpaciu  in  acre  vclut  quictx  vcl  f c  movcntes  hxrcre  poflunt  alaruni 
opc.Florcs  rofteUis  carpunt  intcr  volandum.Nidum  faciunt  in  ramis  arborum  Iblidi  HoUandi- 
ci  magnitudinc.  Ova  ponunt  albiflima  tcfta,duo  ut  pIurimum,ovalis  figura-,  pifo  haud  majora. 

Sccun- 


H  I  s  T  o  R.     A  V  I  V  M    L  I  B,     V.  ipj^ 

SecundA :  pulcluior  piiori ,  cjufdem  magnitudinis  & figura:.  Roftellum  tamen  brevius,  ni- 
mirum  duas  tcrtias partes  digiti  longum ,  ejufdem figura:  &  coloris  cum priorci  lini^ua  cadem, 
ut  &  ocelli ,  crura ,  pedes ,  caudic  &  alarum  figura.  Plumarum  color  in  capite ,  collo  fupcrio- 
ri,  dorfo ,  alis ,  cauda  fimilis  priori  5  at  in  gutture  fcu  coUo  infcriore,  toto  peftore  &  infimo 
vcntreufqueadextremumcorporis,  tam  eleganti  &  fplendente  viriditatccumaurcocolore 
tranfplendentc  lunt  pluma;,  ut  mire  refplendeant.  Prope  anum  macula  eft  fatis  magna  (rcfpe- 
du  avicula:)  conftans  plumis  candidiflimis. 

Ta-i!a,  minor  reliquis  omnibus.  Ab  initio  capitis,  feu  exortu  roftri  ad  exortum  cauda;  duos 
&fcmisdigitosIonga-,  collumunumdigitumfcre  longum:  caputhaudmagnum;  corpusfcf- 
quidigitum  longum :  roftellum  paulo  plus  digito  longum ,  nigrum ,  fubrotundum ,  acutum  ac 
ferereclum.  Crura&pedcsutrcliquarum.  Pennarum  corporis  &  alarum  etiam  eadem  dif- 
pofitio,  fcd  color  diverfus.  Caudam  longiorem habet  reliquis  omnibus ,  paulo plustribus di- 
gitis  longam,  pennis  conftantem ,  quarum  ea  qux  cxortui  ejus  vicinior ,  brcvior ,  fecunda  fem- 
per longior :  eftque cauda furcata ,  &  avicula volanseam in duo amplifnma cornua cxpandit, 
ita  ut  extremitates  cornuum  fefquidigitum  a  fe  invicem  diftcnt.  Totum  caput  &  coUum  hu- 
Jus  aviculce  ex  nigro  fericeo  colorc  elegantifnme  cxruleum  tranfplendet ,  ut  in  collo  Anatum. 
Totum  dorfum  &peaus  viridc  aurcum  &  thalafllno  tranfplendens  utinfecundafpecie ,  atque 
etiam prope  anum  talis macula  eft  e  plumulis  albis.  Alarum  color  epaticus  eft.  Cauda  ex ni- 
gricante  coerulefcenti  inftar  politi  ferri  coeruleo  imbuti. 

J^ii.irta^  paulo  minor  tertia:  corporis  figura  &  plumarum  difpofitio  eadem  5  fed  alio  colorej 
nec  non  differens  roftro  &  cruruni  colore.  Roftellum  fefquidigitum  longum,  dcoifum  incur- 
vatum  inftar  enfis  Polonici ;  fubrotundum ,  ubiquc  jequalis  crafTitici  &  in  extremitate  acumi- 
natum;  fuperior  cjus  pars  nigra  eft,  inferior  flava,  excepta  cxtremitate  qua:  etiam  nigricat.  Ca- 
put  fupcrius,  collum  fupcriori  parte,  ut  &  alx,  colore  funt  ut  prima  fpecies,  guttur ,  collum  in- 
ferius,  totum  pedus  &  infimus  venter  ex  albo  rufefcentis  funt  coloris.  Cau.dam  habct  plus  di- 
gito  longam,  definentcm  cum  fine  alarum,  conftatque  pennis  ex  nigricante  virefcentibus,qu£e 
in extremitatibus  alb^e.  Crura  eodem  modo  difpofita habet ut  ca;terae  fpecies ,  fed haud nigra, 
vcrum  alba  feu  flavcfcentia,  fimilibus  digitis,  &  unguiculis  femilunaribus  acutis  &  nigris. 

.^i»/^,magnitudinepartcrti3efpeciei:  Roftellonigro,  paulopkls  quamdigitumlongo,  & 
paulum  deorfum  incurvato,  ocellis  nigris,  uti  &  cruribus  &  pcdibus.  Guttur ,  collum  inferius 
&totusvcnternigrisholofcricisveftiuntur  pennis;  cui  nigredini  quafipaulumccerulcitran- 
fplendet:  prope  anum  macula  eft  albis  plumulis.  Extremitates  autem  nigri ,  nimirum  ad  latera 
colli,  pedoris  &  vcntris  mire  thalafllno ,  aureo&viridimixtirefplendent.  Totum  caputfu- 
perius,  collum  fuperius  &  totum  dorfum  ornantur pennis,  aurco ,  ignco  &  viridi  mixtis ,  ut  & 
initiimi  alarum.  Reliquumalarumferreumeft  feu  fufcum.  Cauda  paulo  plus  digito  longa, 
elcganter  brunnis,  cui  coeruleus  tranfplendct,  pennis  conftat ,  citca  oras  autcm  pennx-  ill^  ha- 
bent  colorcm  qualcm  chalybs  politus  coerulefcens. 

Sexta,  quintx  magnitudine  par.  Roftellum  habet  paulum  curvatum,  digitum  longum ,  in- 
ferius  album,  fuperius  nigrum.  Totum  caput,  collum,  dorfum  &  venter  ac  initium  alarum  in- 
fignis  coloris  refplendentis  pennis  veftiuntur ,  nimirum  plurimo  aureo ,  dimidio  fere  ignco 
&  minimo  viridi  mixto.  In  fumma  fplendet  ut  Sol.  In  ventre  peiins  albse  pauc^  mixtce.  Crura 
nigra  funt.  AI32  nigricantes.  Cauda  fefquidigitum  ferme  longa,  elegans  &  lata,  conftans  pcn- 
nisquibufdam  infignis  illius  coloris ,  quoreliquum  corpus,  qucedam  ex  viridi  &  aureo  mixti 
coloris  &per  orasalbae,  quaedam  inuno  latcrefeumedictate  albx,  altero  virides  cui  tran- 
fplendetaixreus.  '  ~ 

Septima,  paulominorquinta&fextafpecie.  Roftellum  habet  non  omnino  digitumlon- 
gum,  colorispcrtotumcorpuscinereifcreutpafTer,  cuihincinde  mire  refplcndens  rubrum 
inftar  Rubiniperlucct. 

oB-ava :  omnium  elegantifrima.  Roftcllum  reaum ,  nigrum  habet,  fcmidigitum  longum; 
linguam  longam  duplicatam:  magnitudo  &  conformatlo  eft  ut  fecunds  fpcciei.  Totum  caput 
fuperius  &  collum  fliperius  mirorubini  colore  fulgent  ac  fi  rubinus  radiis  folis  illuftraretur; 
Guttur  autcm  &  collum  inferius  merum  aurumHungaricum  politum  &  radiis  folis  illuftratum 
exhibent ,  ita  utlmpofTibile  fit  perfcftc  fimilitudinem  horum  colorum  reddere ,  multo  minus 
a  pidorereprcefentari.  Initiumdorfi  holofericanigredinc  teftumeft,  reliquum  fufcispcn- 
nis ,  quibus  tamen  aliquid  obfcurse  viriditatis  admixtum.  Totus  infimus  venter ejufdem  cum 
dorfo  coloris  pennis  veftitur  •,  alcefufcoutinreliquisfpeclebus:  ptopeanum  maculam  habet 
albam.  Cruraexilianigra.  Cauda  digitum  &  paiilo  plus  longa  pcnnis  conftat  brunnis  rufe- 
fcentibus  (/^«/mi?;'^  qua;  in  extrcmitatibus  per  oras  fufdefcunt.  Caudalata,  quam  intervo- 
landum  egregie  explicat.  Alarum  extremitas  cum  cauda  dcfinit. 

Nona,  figura&:  magnitudine  utprima.  Roftellum  fuperius  nigrum ,  fubtus  ruffum.  To- 

Bb  3  tum 


j    g  GeorgI     M  a  r  c  g  r  a  V  I 

tum  corpus  cxceptis  alis ,  infigni  illa  fplcndet  viriditate  cuni  aureo  tranfplendente  quali  fecun- 
da  fpecies  in  ventre.  A\x  fufcx.  Cauda  digitum  longa ,  iatiufcula ,  pennis  conftans  coloris  ut 
fcrrum  politum  C3Erulefcens. 

Armotatio.  Mentionem  feci  hujus  aviculse in  defcriptione  Americje  l.v.c.  1 7.  ubi  &  iconem 
illius  addidi  qualem  dederat  Car.  Clufius.  itemque  lib.  xv.  cap.  7.  Sortitur  autcm  varia  apud 
Brafilicnfes  nomina  prxtcr  generale  Gtiajnumbi ,  ut  Gmracyaha ,  id  eft ,  radius  Solis  ,  &  Guaraci- 
aaba,  id  eft,  capillus  Solis.  Fr.  Ximenes  fcribit  a  Mexicanis  appellari  HutC^iC^il.  Avicula  eft,  in- 
quit'  qu2e'habetplumaspidasvanis  coloribus,  equibus  mixtis  &  compofitis  cumartificio 
&  ad'mirabili  induftria  faciunt  barbari  imagines  fandtorum  &  aliarum  rerum ,  atque  ita  con- 
juno-unt  ut  optime  fimilitudincm  reprxfentent.  Hujus  aviculas  ea  natura  eft  &proprietas, 
quodnondiutius  vivat,  quam  flores  plantarum  durant,  cujus  melle  victitat ,  quibusdeci- 
dentibus,  roftellofuofe  affigit  arborum  truncis,  &fexmenfibus  ita  immota  manet ,  donec 
flores  renafcantur :  quod  tam  multis  teftimoniis  confirmatur  ut  de  eo  dubitari  non  debeat. 
Aiunt  pulverem  hujus  aviculse  hauftum  curare  arthritidem  coralloidem.  Haec  ille.  Vidimus 
plures  cjufmodiicones  artificiofe  ex  hujus  aviculx  plumis  concinnatas  itadextre  ut  coloribus 
fidx  viderentur  •,  fi  autem  Soli  obvertas  mirabiliter  fplendent. 

C  A  p.     V. 

lacHpema.  lacamacaij.   lacumtu.  Soco.   Matuitui. 

IAcv-PEMA  Brafilienfibus :  phafiani  eft  fpecies^  paulo  major  gallina  minore  domeftica 
noftrate.  Caputilligallinaceumhaudmagnumj  roftrum  sallinaceum :  oculinigrefcenteSj 
collum  fcptem  circiter  digitos 
longum  •,  corporis  autem  longitu- 
do  ab  exortu  colli  ad  exortum  cau- 
dx  novem  circitcr  digitorum. 
Caudam  habet  longam  &  latam, 
longam  nimirum  pedem .  Crura 
longa ,  fuperiora  plumis  veftita  & 
quinque  digitos  longa ,  inferiora 
tres  aut  paulo  plus:  In  pedibus  qua- 
tuor  digitos  gaUinaceos ,  quorum 
medius  e  tribus  anterioribus  duos 
digitos  longus .  Plumis  tota  avis 
veftitur  nigris ,  quibus  brunni  ali- 
quid  admixtum .  Ac  capitis  qui- 
dem  plumas  in  criftam  erigere  po- 
teft.  Cingunturque  illze  nigrs  ^Iu- 
mse  aliis  albis  in  ambitu.  Guttur 
fub  capite  &  ad  fefquidigiti  longi- 
tudinem  in  collo  plumis  nudum 
eft  &  rubra  cute  tedum.  CoUum 
totum  inferius  plumulis  albis  in  ni- 
gris  difperfis  eft  variegatum ,  ut  & 

totusinfimus  venterac  alarum' medietas  pofterior :  fuperioracrura&caudafolis  nigriscon- 
ftant,  cui  aliquid  brunni  mixtum.  Crura  inferiora  &  pedes  elegantis  rubri  coloris.  Cicurantur. 
Carnem  habent  bonam.  Haec  avis  a  clamore  fuo  nomen  accepit ,  clamat  enim  lacu ,  lacu» 

lacu. 

1  AMAcA  1 1  Brafilicnfibus ,  AvicuIaAlaudx  magnitudine.  Corpus  tres  digitos longum, 
collum  plus  digito ,  crura  duos  digitos ,  cauda  fere  quatuor.  Caputhabet  parvum:  roftrum 
digitum  longum ,  direaum ,  paulum  deorfum  incli- 
natum ,  acutum ,  nigrum  quidem  ,  at  inferius  prope 
exortum  paululum  ca:rulefcens.  Caput  nigris  vcfti- 
tur  pennis ,  uti  &  collum  inferius ,  fuperius  luteis :  to- 
tumdorfum,  pcftus&infimus  venter  luteis ,  alaeni- 
gris  ,  in  quorum  mcdictaf c  albce  inferta: ,  quae  macu- 
las  albas  faciunt,  iu  qualibct  ala  unam:  ad  exortum  ala- 
rum  tranvcrfim  per  dorfum  tcndit  nigra  macula:  Cau- 


da  etiam  nigra.  Crura  &  pedcs  fufci.  Elcgans  cft  avis. 


IacY- 


H  I  S  T  O  R.      A  V  I  V  M      L  I  B.      V. 


199 


IacvrVtv  Brafilienfibus ,  Bufo  Lufitanis ,  No£lua  eft :  magnitudinc  cequat  Anferes :  ca- 
put  habet  rotundum  inftar  felis :  roftrum  aduncum ,  nigrum ,  rupcriori  parte  lonfrius :  oculos 

magnos,  clatos ,  rotundos ,  &  Iplendentes  inftar  cry- 
ftalli ;  in  quibus  interius  circulus  flavus  vcrfus  extrcma 
apparct ;  Latitudo  oculorum  aliquanto  major  «Troffb 
Mifiiico.  Propeauriumforamina  plumashabetduos 
digitos  longas ,  qua:  inftar  aurium  in  acutum  definunt 
&  attolluntur.  Caudalata  eftjiieque  ala;  pertin^^unt 
ad  illius  extremitatem.  Crura  pennis  veftita  ufquc  ad 
pedes:  in  quibus  quatuor  digiti,tres  anterius,  unus  po- 
fterius  verllis  ,  atque  in  quolibet  unguis  incurvatus 
niger,  plus  quam  digitum  longus,  &  acutiflimus. 

Pennce  totius  corporis  variegatx  e  flavo ,  albo  & 
nigricante  pereleganter. 

Annotatio.  Habcs  duas  trefve  Icones  ejuf- 
modi  noduarum,  ut  ita  dicam,  auritarum,  &  fatis  clc- 


ganter  expreflas,  majori  molc,  Ornitologia;  lib.  v 


III. 


cap.  2.  pagina  509.  Itaque  defcriptiones  conferre 
'haud  difficiie  eft  futurum . 

S  o  c  o  Brafilienfibus ,  avis  aquatica ,  cujus  multx 

hic  obfervari  poflent  fpecies^  h^^c  cujus  Iconem  ad- 

dimus  ,  magnitudincm   habebat   Ardes  ininoris  . 

Roftrum  obtinet  redum ,  nigrum ,  &  in  extremita- 

te  acutum,  duos  &  femis  digitos  craflum ,  ubi  craflifli- 

mum.  Caput  illi  inftar  Arde^s,  uti  &  collumpedem 

ongum:  o  culi  nigri  circulo  aureo :  ak  &  cauda  fimul  de- 

finunt:  cauda  enim  brevis,  nec  fupra  quinque  digitos  lon- 

ga :  crura  fatis  ionga :  fuperiora  quippe  quatuor  &  inferio- 

ra  totidem  digitos :  in  pedibus  porro  quatuor  digitos ,  vi- 

delicet  tres  anterius ,  iinum  pofterius  verfum.  Crura'au- 

tem  fuperiora  ad  medietatem  flint  nuda  pennis :  cxtera 

fufcacutete£la.  Caput  &  collum  brunnis  quidem  pen- 

nis,  fed  quse  punaulisnigris  variegata;  lunt,  veftiuntur. 

Per  totum  collum  inferius  ad  pedus  ufque  tendit  linea 

pluniis  albis ,  nigris  &  brunnis  mixta.  Dorfum  &  alx  ni- 

gris  quidem,  led  qujeminutiflfmiispunaulisflavefcenti- 

bus  variegatje  funt,  veftiuntur ;  venter  quoque  ad  eundem 

modum :  fub  alis  denique  nigrjc  &  albo  maculats  funt 

penna:. 

M  A  T  V  I  T  v  I  Brafilienfibus ,  Avis  Alaudx  magnitu- 
dine.  Roftrumhabetreaum,nigrumquidem,  atinex- 
ortu  inferius  croceum :  oculos  elegantes  nigros.  Totum 
caputfuperius,  collum,  dorfum,  ate  &  caudafuperius  co- 

loris  funt  obfcure  gryfei,  &  re- 

migesalarumnigricantes.  Ca- 

put  inferius ,  guttur ,  pedus  & 

infimusventeralbicant,  ut  & 

crura  fuperiora ,  qua:  mediam 

partem  pennis  veftita,  more  a- 

vi u m  aquaticarum.  Supra  ex- 

ortu  roftri  infronte  maculam 

habet  albam,  &  annulum  albu 

circa  coUum,  &  inferius  fcmi- 

annulum  obfcure  gryfcu,  huic 

contiguumtnam  guttur  totum  album  eft,  coUum  fuperius 

totum  obfcure  gryfeum.  Crurafuntfubluteola^digitiau- 

tcm  pedum  aliquid  flifci  admixtum  habent.  Tres  folummodo  digitos  habet  in  pedibus,  omnes 

anterius  verfos,  quiin  exortu cute ex  parte  junguntur:  unguicuh  nigri, 

Avis  hxc  ad  littora  maris  &  ripas  falforiuii  fluminum  difcurrit. 


Cap. 


200  GeorgI     MarcgravI 

c  A  p.  V  r. 

labiru,   labiru  macu,  JVlanucodiatn. 

o 

IAb  1  RV  Bmfilienfibus ,  Belgis-vulgo  ISljgro.  Avis  hxc  magnitudine  fuperat  Cignum. 
Corpus  illius  quatuordecim  digitos  longum:  collum  totidem,  &brachiiliumanihabens 
crafTitiem.  Caput  fafis  magnum,  oculinigri,  roftrumnigrumdiredeextenfum,  &fuperius 
verilis  extrcmitatem  paulum  incurvatum  j  undecim  digitos  longum,  duos  &  femis  latum ,  ver- 


fus  exteriof a  acumlnatum ;  eftque  fupcrior  roftri  pars  paulo  altior&major  inferiori.  Caret 
lingua  &fubgutture  ingluviem  habet  mediocris  magnitudinis.  Cruralongiflima ,  duosni- 
mirum  pedes :  fuperiora  enim  unum  pcdem  &  digitum  longa,  &  mediam  partem  pennis  nudaj 
inferiora  undecimdigitos.  Suntautem  cruraredia,  nigricantia,  &quafifquamata,  digitum 
medium  craffa.  In  pedibus  digiti  quatuor,  tres  anterius ,  unus  pofterius  verfus  5  quorum  me- 
dius  quatuor  digitos  longus,  cxteri  paulo  breviores.  Tota  avis  veftitur  albispennis  inftar 
cigni  aut  anferis.  Collum  fere  totum ,  nimirum  o£to  digitorum ,  longitudine  a  capite  nume- 
rando,  carctpennis;  achujusmedietascumcapitetegiturnigracute,reliquaalbacute.  Sed 
puto  in  cute  htefifle  pinnulas  albas ,  &  fuiflc  abreptas.  Cauda  latadefinit  cum  extrcmitate 
alarum. 

Iabirv  GvaCV  Petiguaribus , Nhandu apoa Tupinambis: Belgis ^CUCtiOgCl, Roftrum 
habct  magnum  ,  feptem  &  femis  digitos  longum ,  in  extremitatc  teres  &  inferius  incurvatunij 
caret  lingua  &  roftrum  inferius  canum  eft.  In  fummitate  capitis  mitram  ofleam  coloris  albi  & 
cinerei  mixti  gcrit.  Oculinigri&poneeos  aurium  foramina  ampla.  CoUum  deccmdigitos 
longum,  cujus  medietas,  uti&  caput,  plumis,  at  cute  fquamofa  cincrea  eft  teda,  cujus 
fquamasalbicant.  Corporc  icquat  Ciconiam-,  caudam  habct  brcvem  &  nigrani,  cumqua 
alxdcfinunt.  Crurafupcriora  exparte  albisveftita  pcnnis,  cxtcra  tota  cinerca,  &quidem 
fupcriora  crura longa  funt  digitos  ofto ,  inferiora fex aut  paulo  plus :  digiti pedum  quatuor  uc 
inpriore.  Totum  corpUs &  coUum  albis  veftitur  pennis  &  a  collo  longiufcula-  pcnnxpro- 

pcndcnt 


H  I  S  T  O  R.       A  V  I  V  M      L  I  B.       V.  201 

pendent  &  circum.  Alaealbje,  remigcs  illarum  pennxnigrx,  rubini  colore  tranfplendente 
in  nigro.  Pellis  detrahitur  huic  avi  ac  caro  ejus  cotta  comcditur  •,  pinguis  eft  &  ficca ,  boni fa- 

poris ,  praefertim  fi  cofta  butyro 
frixetur.  Comedi  fxpifrune. 

.Manvcodiata,&  qui- 
demRexcreditus;  adalpcdtum 
columbam ,  fed  reverahirundi- 
nemsequabat.  Caputhabetpar- 
vum,oculos  parvos,  roftrum  re- 
ftum ,  fatis  craflum ,  acumina- 
tum ,   fefquidigitum  longum  : 
collum  digitum  longum;  cor- 
poris  autem  longitudp  a  collo 
ad  caudx  exortum  vix  trium  di- 
gitorum  &  femis.  Ala:  fupra  fe- 
ptcm  longx;  cauda  lata  &  fex 
digitos  longa.  Crura  duo  habet, 
quodlibet  inferius  duos  digitos 
longum;  quatuordigitosinpe- 
dibus,  tres  antrorfum,  unum  re- 
trorfum  verfum  more  commu- 
ni  •,  mcdius  anteriorum  paulo 
longior  cxteris;  pofterior  etiam 
fatis  longus  •,  quilibet  ungue  lu- 
nato  feu  adunco  accipitrino  for- 
ti  przeditus.  Suntque  crura  &  pe- 
des  fatis  crafli  ac  ad  rapinam 
comparati.  Alie  &  cauda  pen- 
nas  habent  latas  &  fortes  digiti 
latitudine.  Totum  dorfum ,  in- 
fimus  venter,  alae,  cauda  elegan- 
tis  funt  brunni  coloris ;  fuperius 
ad  roftrum  pennulas  habet  ho- 
lofericum  leve  referentes ,  vi- 
ridi&  fufcomixtas;  inferius  ad 
roftrum  fimiles  nigri  coloris . 
CoIIum  fuperius  flavi  feu  aurei  eft  coloris ,  inferius  viridis  cum  aureo  tranfplendente.  Pedus 
faturate  brunnum;  fub  alis  in  lateribus  inter  alas  &  crura,  exoriuntur  multce  pennx,  pedem  plus 
vel  minus  longx ,  elegantis  ftrudurx,  qua;  fupra  caudam  longe  extenduntur :  funt  autem  pio- 
pe  exortum  flavi  feu  aurei  coloris ,  reliqua  ex  albo  flavefcentes  ,  brunno  umbrats  feu  dilutc  in- 
termixtcE :  inter  has  pennas  duo  quafi  fila  extenduntur ,  quodlibet  longum  duos  pedes  &  am- 
plius,  ac  verfus  extremum  incurvata,  obfcure  brunni  coloris.  Crura  fufca  funt,  unguibus 
magis  albicantibus.  Roftrum  coloris  eft  ex  viridi  &  caeruleo  mixti ,  verfus  acumen  tamen  al- 
bicans.  Hiec  efi  illa  avis  quam  alii  Paradifeamvocant :  cujiis  aliquot  reperitintitr  Jpecies, 

C  A  p.     VII. 

Guirafungautraque,   Guiraquerea.  facamaciri.   Qiriama. 

/^  Virapvnga  Brafilienfibus  •,  Avis  cujus  fonus  longe  auditur ;  Turdelae  majoris  ma- 
^^gnitudinemfuperat&  columbaefere  aequat.  Roftrum  habet  digitum  longum  &  latum, 
anterius  acutum,cujus  fuperior  pars  paulum  prominet  fupcr  inferiorem,  ac  deorfum  eft  incur- 
vatum,  nigrum,  naribus  patentibus.  Os  illi  amplum  quod  aperire  poteft  ufque  fub  oculos ,  ita 
ut  oris  apertura  cum  roftro  triangulum  formet.  Linguam  habet  brevem :  oculos  e  nigro  coe- 
rulcfcentes.  Sub  gutture  autem,  quod  latum habet ,  &  in  collo inferiori ,  multas  digitum  lon- 
gas  propendentes  particulas  carneas  nigras  habct ,  figura  fpiculi  haftx ,  vel  quafi  \\"\x\-£.  Ca- 
put  obfcure  brunnis  pennis  veftitur.  Totum  collum ,  pedus ,  venter ,  dorfum  &  crura  fupe- 
riora  lcucopaeis  teguntur  pennis ,  quibus  (potiflTimum  in  dorfo)  nigricantesadmixta:,  acver- 
fus  caudam  etiam  virefcentes.  Caudam  habet  tres  digitos  longam,  Icucopceis  ac  nigricantibus 
pennispaucaviridicateiidmixta.  AIx  (nonmultumpoftexortumcauda;  definentes;  in  initio 
funt  nigrx,  reliquam  partem  nigricantes,  quibus  obfcure  vircfcentes  pennx  admifcentur. 

Cc  Crura 


202 


GeorgI     MarcgravI 


Crura  inferioi-a  nigricant ,  funtque  plus  digito  longa  •,  digitos  quatuor  habet  cum  caeteris  com- 

munes,nigrisunguibus.  Pedus  bifidum  eft ,  feu  con- 

vallem  habct  permedium  recundum  longitudinemj 

tracheam  amplam ,  unde  etiam  fortem  clamorem  po- 

teftedere,  Duplicem  autem  fonum  edit  promifcue, 

iina  vice  quafi  quis  fecuri  percuteret  cuneum  ferreum 

in  filva  (cock  ,.cick,)  altera  autem  quafi  quis  campa- 

nam  fiflam  tangeret  Kur ,  Kur ,  Kur ,  &c.  Clamat  aii- 

tem  folum  media  aeftate ,  Decembris  &  lanuarii  ini- 

tio  per  quinque  aut  fex  feptimanas ,  reliquis  menfi- 

bus  non  auditur;  unde  Lufitanis  Ave  de  'uerano  vo- 

catur. 

Gvira  Pvnga  foemina  5  Turdelsc  noftrae  ma- 

joris  magnitudine  eft  &  figura  &  eodem  modo  car- 

nofa.  Caputhabet  latiufculum,  roftrum  quoquelatum,  haudlongum,  oris  hiatus  amplus 

quando  aperitur.  Roftrum  nigrum.  Oculi  fatis 

magni.  Cauda  tres  digitos  aut  paulo  plus  longa, 

nec  alx  ad  illius  finem  pertingunt.  Tota  avis  vefti- 

tur  pennis  nigricantibus ,  quibus  fufcx  &  dilute 

virentes  funt  mixtae :  magis  tamen  fufcus  eft  in  dor- 

fo  color,  in  gutture,  pedore,  &  ventre  magis  dilutc 

virens  &  mixtus  ut  noftrse  turdelsc.  Avis  eft  pin- 

guis  &  copiofae  carnis.  Crura  &  pedes  nigricant, 

cjEtera  nihil  differunt  a  communi  norma. 

G  v  I R  A  <j_y  E  R  E  A  Brafilienfibus ;  Avis  Alaudae 

magnitudine,fed  quia  longas  alas  &  caudam  habet  multo  longiorem,  videtur  major.  Caput  la- 

tum,  comprefllimacfatismagnumhabet,  oculosmagnos  &nigricantes ;  roftellumparvum, 

triangulare.compreflum  &fuperioreparte  aduncum:  os  amplum,  ionge  ampUus  rofl:rOj  quod 

apertum  triangulum  eflbrmat.   Ad  u- 

tramque  autem  extremitatem  roftri  fu- 

perioris  ad  latera  digiti  fere  longitudine, 

in  quohbet  deccm  aut  duodecim.  circi- 

ter  fetas  crafTas  fuillas  habet  protenfas 

anterius  &  ad  latus.  Corpushaud  lon- 

gum,  fed  rotundum  fere  eft.  Pedes  qua- 

tuor  digitis  more  communi  conftant, 

quorum  medius  longior  reliquis ;  &  un- 

guiculo  fuo  (quos  omnes  habet  nigros,) 

pedine  corneo  fubtiliter  ferrato  dota- 

tuseft.  Alas  longas  habet ,  nimirumfe- 

mipedem.  Cauda  ofto  digitos  longa ,  conftans  in  extremitate  duabus  pennis  longioribus  reli- 

quis.  Tota  avis  ex  fufco  cinerei  coloris  cum  maculis  obfcure  flavis  aut  albicantibus  mixtis 

more  Nifi .  Circa  totum  collum  autem  pone  caput  annulum  habet  obfcure  aureum.  Crura  ci- 

nerea  feu  fufca.  Digiti  exigua  pellicula  conneduntur,  non  ita  lata  ut  in  anatibus ,  nam  non  eft 

avisaquatica. 

Jacama  ciri  Brafilienfibus,  Avis  A- 
laudae  magnitudine.  Roftrum  re£i:um ,  acu- 
tum,  nigrum  habet ,  duos  digitos  fere  lon- 
gum :  linguam  brevem :  oculos  coeruleos: 
Alas  breves  quae  paulo  poft  exortum  caudae 
definunt.  Cauda  autem  tres  &  femis  digitos 
fere  longa ,  refta ,  feptem  aut  o6Io  pennis 
conftans.  Crura  fuperiora  pennis  veftita , 
inferiora  nuda ,  cute  flava  &  viridi  mixta. 
Pedes  itidcm.  In  quolibet  pede  quatuor  ha- 
bet  digitos ,  duos  anterius ,  duos  pofterius 
verfos;  eftquc  uterqucinterior ,  tamante- 
rius ,  quam  pofterius  ,  dimidiam  tantum 
partcm  longus  prce  exterioribus :  Ungui- 
culi  nigri. 


H  I  S  T  O  R.      A  V  I  V  M     L  I  B.      V.  303 

Tommcaput,  collumfiipenus,  totum  dorfum ,  ala^ ,  cauda fuperius  coloris  funtviridis 

cum  aurco  & igneo  mixti ,  ita  ut mirifice  rclplendeat;  ejufdem  coloris annulus etiam circum- 

dat  collum.  Sub  gutturc  autem,  in  pedore  &  infimo  ventrc  &  fub  cauda  obfcure  flavi  coloris 

cft ,  ut  cera  vctufta. 

C  A  R  I  A  M  A  Brafilienfibus ,  Avis  Ardeae  majoris  mignitudinc;  ex  aquaticarum  eft  o^enere: 

in  capire  luperexorturoftricriftamplumatamgeritnigram  cinereo  mixtam,  eredam.  Ro- 

ftrumbreve,  fuperiuspauloaduncum,  ex  obfcuro  flavo  fufcum.  Oculoshabetelegantesau- 

reos,  pupilla  nigra,  longis  fuperciliis  nigris. 
AIje  definuntpaulo  poft  exortum  caudje.Cru- 
ra  habet  longa ,  fuperius  mediam  partem  pcn- 
nis  veftita ,  caetera  nuda  &  obfcure  flava :  digi- 
tos  tres  in  pedibus,  medium  longiffimum,  ex- 
teriorem  breviorem,interiorem  adhuc  brevio- 
rem.  Suntque  digitiadpartemcuteconnexi. 
In  poftica  pattc  pedis  digitum  parvum  habet* 
altiori  loco  pofitum ,  8c  calcaneum  rotundum 
more  Struthionis.  Ungues  digitorum  breviuf- 
culi ,  lunati ,  fufci.  Totum  corpus  pennis  ve- 
ftitur  gryfeis feu cinereis  fufco  undatis,  ut  iii 
falconibus ,  &  obfcure  flavo  mixto :  extremi- 
tas  alarum  &  cauda;  fufca  eft ,  obfcure  flavo  <5c 
gryfeo  undata :  in  pectore  &  inferiore  ventre 
plus  habetgryfei.  Caudam  demiflfam ,  collum 

. |°red:um  gerit.  Clamor  ejus  inftar  gallo-pa- 

vi  fxmins  &  longe  auditur.  Carne  eft  valde  probata. 

Cap.    VI  ii. 

^uara,  Vmtaurana.  MaguarL  (juarauna,  (lA^jaia.  Ticui  pminiiU 
Ticacureba.  Tuidara,  Guacumacu.  Tapera^, 


G 


V  A  R  A  Brafilienfibus  (in  Marahoon  frequentifllma  &  Rio  de  leneiro)  avis  eft  aquatica  & 
terreftris,  AlbardeoIiE  magnitudine.  Roftrum  habet  enfis  polonici  figura,  longum,  ex 

albo  fubcinerefcens :  oculos  nigros.  Collum  & 
corpus  inftar  Albardeolae,  Alae  definunt  cumi 
cauda ,  qnx  brevis  &  demiflTa.  Crnralonga,  quo- 
rumfuperior  medietas  pennisveftita,  reliquanu- 
da :  digiti  pedum  quatuor  communi  modo ,  lon- 
giufculi,  brevibus  unguibus,piJope  exortum  cute 
inter  fe  connexi :  crura  autem  nuda  cum  pedibus 
coloris  ex  albo  gryfei ,  uti  &  roftrunl 

Tota  avis  veftitur  pennis  elegantis  eoloris 
Coccinei ;  remiges  tantum  alarumnigras  habent 
cxtremitates.  H:ec  avis  primum  exclufacoloik 
eft  nigricantis  ,  hinc  cvadit  cinerei,  deincepsalbi, 
fenfim  autem  rubefcere  incipit&fecundo  setatis 
anno  coloris  eft  in  totum ,  quem  Columbm  vo- 
cant,  quoque  magis  fenefcit  clegantiflimum  iUum  colorem  coccineum  acquirit^  Viftitat  pif- 
cibus,  carne,  adjunctafemperaqua. 

Brafiliani  e  plumis  hujus  avis  varia  componunt  corporis  ornaiiienta. 
Vrvtavrana  Brafilienfibus ,  &cVrutavictiquichu Carmri ^  Avis  Aquilse  magnitudine. 
Roftrumhabetnigrum,  cujusfuperiorparsadunca,  prope  exortumtamen  flavum;  oculos 
elegantes  aureos ,  pupillanigra;  quoscuticulacinercaobducerepoteft,  Hcet  palpebras  non 
claudat.  Caput  aquilinumquidem,  fedfuperius  compreflTum  fcuplanum,  incujus  fummi- 
tate  duas  habent  pennas  nigras ,  duos  circiter  digitos  longas ,  cum  duabus  parvulis  ad  latus 
quodlibet  :  illas  autem  quando  vult  in  altum  furrigit ,  atque  itcrum  componit.  AIje  paulo 
poft  cxortum  caudx  definunt.  Cauda  ci  lata  inftar  Aquilae. 

Caput  fuperius  fufcis  tegitur  pennis ,  quarum  ors  fubflavefcunt :  totum  collum  fuperius 
&ad  latcra  bruunis  (utperdix:)  totum  guttur  cum  coUo  inferiori  cft  album,  ita  tamenuc 

Cc  2  albq- 


204 


E  O 


rgI     MarcgravI 


albedo  ad  ktera  pennis  nigns  fit  vaiiegata.  Totum  pcftus  &  infimus  vcnter,  crura  fupe- 
riora&inferioraurqueadpedespennis  veftiuntur  albis  ,  quibus  nigrs  fquamatuTi  admixtx 
funt  Alac  &  cauda  fufci  funt  coloris  cum  umbra  mixti ,  atquc  oras  habent  fubtiles  albicantes. 
Remi^es  alarum  pennx  funt  fufcs  &nigris  undis  variegatx.  In  pedibus  digitos  habet  qua- 
tuor  flavos ,  unguibus  lunatis  fufcis.  Clamat  Geb,  Geb,  ut  pul- 
lus  aallinaceus  qui  matrcm  perdidit.  Rapax  avis ,  crudam 
comedens  carnem.  Projeaam  fibi  avem  five  vivam  five 
mortuam  unguibus  arripit&  roftro  egregie  dcplumat,  dcm 
dilacerat  &  carnem  oflaque  deglutit;  unam  harum  diu  vi- 
vam  alui  in  munimento  Mauritiiad  Flumen  S.  Francifci. 

AnnotAtio.  Icon  hujus  avis  haud  malc  convenit 
cum  Icone  Nydicoracis  (quam  dat  Gefnerus;  non  tamen  Ny- 
aicoracis  veterum,  fed  vulgo  fic  didieirca  Argcntinam  & 
alibi  circaRhenum,  avispifcatorii^)  nifiquodincapite  tres 

pennas  habeat. 

Magvari  Brafiiienfibus ;  Avis  Ciconix  fimihs  figura 
&  magnitudine ,  atque  etiam  ex  parte  colore.  Collum  habet 
pedemlongum;  Roftrumreaum,  acutum  ,  novcmdigitos 
longum ;  criira  longa  &  nuda  ut  Ciconia ;  caudam  brevem, 
cumqua'aljedefinunt.  Roftruminexortu  admedietatem  uf- 
que  ex  viridi  flavefcens,  reliqua  medietas  extrema  ex  coeruleo 
cinerea.  Oculos  habet  parvos,  argenteos,  pupilla  nigra  &  cir- 
ca  eos  cutem  cinnabriam,  ac  fimilem  etiam  inferius  prope  ex- 
ortum  roftri,  feu  inter  roftrum  &  guttur :  quam  more  Scnembi,  irafcens  dependere  finit  fub 

gutture. 

Totumcapiit,  collum,  &  totum  corpus  albiflimis  veftitur  plumis  j  acinferiori  parte  colli 
pennjealbxillsefuntlongiufcuijE.  Cauda  autem  quoque  alba,  at  fuperius  nigris  aliqiiotpen- 
niste^^itur.  Alxinexortualbis  teguntur  pennis,  fcdprope  dorfum  nigris:  nigredini  autem 
perfpfendet  viriditas.  Crura  funt  rubra  ut  &  pedes ,  quos  cum  Ciconia  conimunes  habet.  Ro- 
ftro  crepitat,  ut  Ciconia  noftras.  Caro  illius  cdulis. 

GvARAVNA  Brafilienfibus ,  Rufticola aquatica  ,  magnitudine  Tacu.  R.oftrum habet te- 
res,  paiilo  deorfum  inciinatum,  flavum,  at  in  extremitate  fufcum,quatuor  &  femis  digitos  lon- 
gum ;  corporis  autem  illius  longitudo  eft  totidem.  — 

Crurafuperioramcdiam  partcm  pennis  veftita,  fex  ^ 
digitos  longa:  digiti  pedum  quatiior  ita  difpofiti  iit 
communiter ;  quorum  medius  tres  digitos  longus, 
cxteribreviores. 

Tota  avis  pennis  veftitur  fufcis ,  multa  umbra 
mixtis.  Caput  autem  &  CoIIum  totum  ejufdem 
coloris ,  &  prxterea  albo  punaulatum ,  ut  in  Ja- 
cu. 

Carnem  habct  fatis  bonam ,  quam  faspius  com- 

edi. 

■    A I A I A  Brafilienfibus ,  Colherado  Lufitanis ,  Bel- 

gis  EcpelatC :  Avis  figura  conveniens  cum  Eiiro- 

pxis 


folo  colore  diff^erens.  Anferis  magnitudine. 


Roftroinftarcochlearislato,albo:collolongo,pe-  r  ^     ^      ■     r-       -.,- 

dibus  latis  Tota  alba  eft,  fed  in  dorfo  &  alis  dilute  incarnati  coloris  perfplendentis.  Caro  illms 
edulis,  &  f^pe  comedi.  Freqiiens cft ad  Flumen  S"  Francifci,  &  alibi paflim m locis palu- 

P I  c  V I  p  I N I  M  A  Brafilienfibus ;  columba;  filveftris  fpecies,  paulo  major  Alaiida.  Roftel- 
lum  habct  columbinum,  fufcum :  ocellos  nigros,  circello  aureo.  Totum  caput,  colliimlupe- 
rius  &  ad  latera ,  dorfum  &  alas  pennas  habcnt  obfcure  cinereas  feu  lividas ,  oris  nigricantibus 
lunatis.  Longiores  autem  alarum  pennx  feu  remiges,  qiix  intcr  volandum  videntur,  rufli  funt 
coloris, iino latere nigricantes, ut  &  in  extremitatibus.  Cauda longiufcula  ex  pcnnis  conftat  e 
cincrco  fufcis  ,  quarum  &  quxdam  nigrx  &  medietate  exteriore  albx.  Venter  albas  pennas 
habct oris lunatis  fufcis.  Crura  &  pedcs columbini  albefccntcs.  Carnem habent  bonam  ,  & 
funt  admodiim  pingucs. 

PiCAcVKOBA  Brafilienfibus , quoquc columbx filveftris cft fpccics, coloris cuicrci cum 

ruffbmixti;pcdibus&cruribusrubris.  . 

'  ^  Avicu- 


HisToR.     AvivM     LiB.     V.  205 

AvicLila  (cu'jUS7tonie;n^u5lormiiprodit)  pafrcusmagnitudinc&figura,totanigi'a,  capite 
tamcn  albo ,  &  caitda  cx  multo  nigto  &  gtyfco  colore  mixta.  Clamat  ;^//',  :^^. 

T  v  I D  A  R  A  Brafilienfibus ;  Ululx  eft  fpecies ;  Germanis  Schleiereulc ,  Bclgis  Itttcteplf . 
Capite  rotundo,  nafo  elato ,  &  plumis  compexis  conftrato ;  fub nafo  roftrum habet  aduncum, 
alb um:  oculos  autem  nigros.  Tota  avis  faciei  lliperlicies ,  cordis,  uti  pingitur ,  habet  figuram, 
plumuiis  obfcure  cx  albo  flavis,  cum  pauco  nigro  mixtis,  quafi  fimbria  circumdata  elTent.  Plu- 
mx  totius  avis  mixtx  albo  &  paUide  flavo  ac  gryfeo:  aljE  undatae  uti  &  cauda.  ^  Corpus  fubtiliter 
punftatum  cum  fufco .  Defcribitur  &  a  Gcfnero. 

GvACAGVACv  Brafilienfibus, Lufitanis Gai-vota, Belgis £S^tCUto0: Avis gallinjE vulgaris 
magnitudine,  roftro  rcfto,  longo,  craflb  ,  flavo.  Caput  fuperius  nigris  tcgitur  pennis ,  ut  &  ul- 
tima  mcdietas  alarum  &  cauda.  Guttur,  totum  coUum ,  pcftus  &  infimus  venter  ,  ac  initium 
alarumfuntalba.  Ovaponitinarena,  galUnaceis  figura,  magnitudine&colorcfimilia:  qiiae 
quidcmbonifuntfaporis,  fed  caro  avis  nulliuseftpretii. 

Tapera  Brafilienfibus ,  K^Aniorinha  Lufitanis,  Hirundinisfpecies,  noftratibusfimilis, 
ejufdem  magnitudinis  &  eodem  modo  circumvolitans.  Roftrum  breve,  latiufculum  habct  & 
nigrum :  os  amplum ,  quod  apcrirc  ultra  oculorum  regionem  poteft ,  ut  Ibiau  junior :  oculos 
elcgantes,  nigros:  alaslongas,  defincntes  cum  finc  caudse;  qux  latiufcula  eft.  Crura  &  pedes  uc 
noftratibus.  Totum  caput  fuperius ,  coUum ,  dorfum ,  alce  &  cauda  pennas  habent  coloris  cx 
fufco  cimi  gryfeo  mixti ;  rcmiges  alarum  &  cxtremitas  cauda:  paulo  magis  fufcefcunt  reliquis 
partibus.  Sub  gutture  &  in  peftore  gryfei  eft  coloris ,  cum  albo  mixti  •,  ventcr  eft  albus ,  uti  &: 
fub  cauda  albet.  Crura  &  pedcs  fufci. 

C  A  F.     X  L 

l^fittncommmajorum&'  mhiommvarice  f^ecies, 

PSiTTAcoRVM  in  Brafilia maxima eft copia & fumma varictas •,  quos BrafiUenfes com- 
muninominevocant  A  i  VRv.  Ariftoteles  iib.  iv.  Hiftor.  AnimaL  cap.x.fcribit;  eaqtta 
ovA  parimt ,  an  fomnient  incertum  eU  ■,  manifejium  vero  ea  dornnr^.  Ego  utrumque  adfir- 
mo  cum  Jul.  Scaligero  in  Commentar.  &  quod  iUe  de  fuo  Turdo  refert  &  Accipitribus ,  ego 
de  raeo  Piittaco  ,  quem  Lauram  vocabam  ,  nam  fepius  dc  noftc  fcipfum  cxpergifcens  femifo- 
ninus fublocutus eft.  Idem lib.  vii  i , cap. x. fcribit, Pfittacum a Grcecis etiam dv^q^cdTTiyXo^ov 
vocarl.  Pfittaci  nidificant  iii  cavis  arboribus,ubi  foramen  extra  rotundum  faciunt,  ac  ova  duo 
aut  tria  columbinis  fimiUa  imponunt  fine  nido  aUquo  fido.  Ova  fi  tangas ,  nihUominus  exclu»- 
duntur,  nec  Pfittacus  ea  deferit.  PuIIos  excluduntmedio  Junio  &  finc:  plumati  autcm  pulli  in- 
vcniuntur  apti  ad  cximendum  fine  Julii  &  medietate  Augufti.  Pfittaci  juniorcs  primum  exclu^ 
fi  vermes  craffiufculos  habcnt ,  in  quolibet  narium  foramine  unum ,  ac  praeterea  in  fummitate 
capitis  tuberculum  in  quo  itidem  vermis  crafllis  latct.  Omnes  autem  vermes  brevi  fponte  ex- 
cidunt,  ac  locus  per  fe  (anatur .  Fiunt  varU  coloris  Pfittaci  a  Tapuyis ,  deplumando  juniorcs  & 
cutem  variis  coloribus  inficiendo ,  Lufitani  vocant  Papagios  contrefeitos.  NuIIusPfittacorum 
Brafilienfium  prster  Curicos  fe  manibus  tangi  in  corpore  permittit. 

Prima  Jpecies  Aivrvcvrav  elegantiflima  eft.  Supra  roftrum  in  capite  mitellam  habet 
eleganter  coeruleam :  guttur,  latera  capitis  &  fuperior  iUius  pars  cleganti  flavo  vcftiunfur ,  to- 
tum  corpus  Isto  viridi.  In  alarum  extremitatibus  penna:  una  medictate  nigrje ,  altera  croceae, 
partim  ctiam  in  extremitatc  coerulcae ,  partim  hinc  inde  virides.  In  fumma  eleganter  variega- 
tJE.  Cauda viridis,  fed  quando  illam  cxplicat,  fimbriata  nigro,  rubro,  coeruleo.  Crura&  pedes 
cinerei  coloris.  Roftrum  ex  cincreo  fufcum.  Oculi  nigricantes ,  circulo  aureo.  Lingua 
omnibus  lata  &  crafla. 

Secundajpecies ,  priori  fimiUs,  paululum  alitcr  varicgatur  coloribus ,  nimirum  in  furamo  ca- 
pitc  mitella  flava  cui  albedo  mixta, fuper  ociUos  &  in  gutture  clare  flavo.  Circa  roftrum fupe- 
rius  macula  eft  thalaflfina. 

Tertiajpecies ;  AivRVevR-vcA.  Mitram habet in capite ex coeruleo & pauco nigro mix- 
tam,inmediomitrjemacuIamflavam.  Infraoculos  flava,  &in  gutture  ccerulca  eft  macula. 
Viriditas  in  peftore ,  alis  &  dorfo  paulo  faturatior ,  in  extremitatibus  alarum  &  cauda  dilutior. 
Extremitatcs  pennarum  alje  flavx  &  rubrx  &  Indico  colorc  mixtje.  Cauda  inferius  ex  flavo  & 
viridimixta,  fuperiusdilutcviridis.  Crurae  cinereo  ccerulcfcentia.  Roftrimi  fuperius  cine- 
reum,  in  extremitatibus  nigrum,  ungues  pedum  nigri. 


C  c   ^  T  v  1 


2,06 


G E o R G I     MarcgravI 

T  V  I    vulgo  Temquet. 


PRmaJpecies :  magnitudinc  Hirundinis :  intotum  viridis  coloris :  caudalongifrimaroftro  ni- 
groadunco. 

Secunda:  Tuiaputejuba,  viridis in totum .fe quidem dilutius  inreliquo  corpore,  inventre 
flavefccns,  in  alis  obfcure  viridis.  Cauda  longiflima  :  magnitudinis  e)ufdem  cum  priori; 
oculis  magnis,  fubnigris,  circello  expenniscirca  oculosluteo,  &  fupraroftrum,  quodni- 
grum  &  aduncum ,  in  capite  maculam  habct  magnam  ex  pennis  Auraici  coloris. 

Tertia  T  v  i  t  i  R  i  c  a  ,  paulo  majores  funt  Guinecnfibus ,  in  totum  viridis  coloris  ,  qui 
tamen  in  dorfo  &  alis  plcrumque  faturatior ,  in  reliquis  partibus  dilutior :  roftro  incurvato 
incarnati  coloris :  oculis  nigris ;  pedibusciErulefcentibus.  cauda  paulumultraextremitatem 
alarum  protenfa.  Admodum  hi  manfuefcunt,  &  cibum  cx  alicujus  ore  capiunt  &  manibus 
fc  tra£tari  finunt.  Itcm  inftar  Pfittacorum  garritum  addifcunt. 

^arta :  magnitudine  fturni ,  ciufdem  coloris  cum  fecunda  fpecie ,  fed  breviori  cauda. 

^^i;^/^  Iendaya  :  funt  magnitudine  merulae  aut  minoris  Turdclx;  roftro  &  cruribusni- 
gris ,"  oculis  nigricantibus ,  circulo  aurco ,  exterius  albo :  dorfum,  alae,  Sccauda,  ut&anus, 
viridibus  pennis  vcftiuntut'  qUibus  thalaflfmus  mixtus:  extremitas  alarum  quodammodo  ni- 
grcfcit.  Totumcaput,  collum&pcausflavicolorisfunt,cuiluteusintcrmixtus. 

Sexta  TviETE,  magnitudine  Alaudae,  in  totum  dilute  viridis  coloris.  At  initium  ala^ 
rum  egregie  cieruleum  eft,  &  omnium  pennarum  in  alis  orae  caerulc3E,ira  ut  complicatse.quan- 
do  quiefcit  avis ,  maculam  longam  csruleam  prope  oram  lateralem  alje  oftentent.  In  dorfb 
adexortumcaudae  ufqueetiam  maculacxruleaeft.  Cauda  brevis.  Roftellum  incurvatum, 
incarnati  coloris.  Crura  5c  pedes  cincrei. 

Septima:  Tvipara  Tupinambis,  magnitudine  Alaudae ,  intotum  dilute  viridis coloris, 
cauda brevior ,  ita  ut  cum  alis  dcfinat :  Roftro  incarnato ;  cruribus  gryfcis.  Prope  roftri  exor- 
tuminfronte,  maculam  habet  femilunarem  miniatam,  quafi  coronam ',  qu<e  «&  inferius  eft, 
in  cujuflibet  als  medioluteifeu  vranici  coloris.  Nidificant  in  cumulis  a  formicis  relidis,  qui 
in  arboribus  reperiuntur. 

Pfittaci&Tuifempercatervatimvolant,  nimirum  bini  ac  binijuxta  feinvicem:  Sylvxhis 
plenx  funt ,  &  fxpc  quadringenti  &  quingenti  fimul volant ,  ftrcpitum  magnum  clamore  exci- 
tantes.  Confident  in  altiffimis  arboribus :  nidificant potifrimum  in  meditcrrancis.  Caro  boni 
faporis  fi  affetur ,  maxime  Pwo^'»^'/. 

Araracanga  Brafilienfibus ,  Pfittacus  maximus  ;  majores  funt  corvis  noftratibus. 
Caput  magnum ,  fuperius  planum  &  latum 
habet,oculos  pulchros,  cxfios,pupilla  nigri- 
cantc :  oculos  autem  extcrius  ambit  mcm- 
brana  alba,  ut  <&  maxillas  &  roftrum  inferius: 
haec  fubter  oculos  femilunariforma  eft  pro- 
du£ta.  Roftrum  incurvum,  magnum,  fupe- 
rius  albicansjinfcrius  nigrum:linguam  habet 
ut  Plittacus  &  eodem  modo  edit.  Voces 
etiam  quafdam  fonare  difcit.  Roftrum  fupe- 
rius  tres  circiter  digitos  lonrum ,  altum  feu 
latum :  Crura  &  pedes  ut  .'^fittacus  habet 
nigros.  Totum  caput ,  coUum,  pe£tus,  ven- 
ter,  crura  fupcriora  &  cauda  inferius,ut  &  ini- 
tium  alamm  fuperius  elcgantibus  rubris  pcn- 
nis  veftiuntur ,  per  medietatem  autem  alae 
tcdxfuntviridibus,  cxtrema  autcm  mcdie- 
tas  alarum  ufquc  ad  fincni  coerulcis  ornatur. 
Extreraitas  dorfi  prope  anum  fupcrius  & 
cauda  coeruleis  conflant,  quibus  aliquot 
brunni  coloris  admifcentur.  Cauda  longa 
cft  dcccni  circiter  digitos  &  longe  promi- 
ncnt  ultra  linem  alarum. 

Araravna  Brafilicnfibus.  FiGiuraal- 
tcri  fimilis  ,  fcd  altcrius  coloris.  Roftrumni- 
grum ,  oculi  ca;fii ,  pupilla  nigra.  Cutis  cir- 
ca  oculos  alba  nigris  pcnnulis  varicgatur 

quafi 


H  I  s  T  o  R.     A  V  I  V  M     L  I  B.     V.  207 

qliafi  acLi  pida eflet.  Crura  &  pcdes  fufci  coloris.  Caput anterius fupra  roftrum  i-nitcUam  ha" 
betviridibuspcnnis:  fubroftro  inferiori  ambiunt  guttur  pennx  nigrae :  CoUi  autcm  latera, 
reUquum  guttur ,  totum  pedus&infimum  vcntrem  tegunt  pennx  flavicoloris:  Extremum 
caput,  coUumpofteriusvcrrus,  totumdorfum  &  alas  exterius  coerulei.  Extremitatibus  ala- 
rum  plumxflavx  funtadmixtae :  cauda  conftat  longispenniscoeruleis,  quibusaliquotflavse 
immifcentur.  In  genere  autemcoerulexpennaeinterius  funt  nigrse  Sc  quodammodo  etiam 
nigredinem  ad  latera  de  fe  fpargunt. 

A  N  A  c  A  BrafiUenfibus :  Perroquet,  magnitudine  Alaudas.  Roftrum  fufcum,  aduncum.  In 
capitis  fummitate  epatici  coloris  pennx ,  ad  latcra  circa  oculos  brunni ;  guttur  cinereum ;  col- 
lumfuperius  &  lateraviridia.  Venterhabet  pennas  ex  brunno  rufefcentes.  Dorfum  viride. 
maculam  habet  dilute  brunnam.  Cauda  quoquedUute  brunna.  Inalaruminitio  ianguinea 
macula  five  fimbria  eft :  reUquum  alarum  viride  •,  extremitas  thalalTmi  coloris.  Crura  fupcrius 
viridibus  veftitapennis ,  inferius  cutecinerea,  unguibus  nigricantibus.    Elegans  plane  avis. 

Maracana  BrafiUenfibus, avis Pfittaco plane fimilis (cujus & fpecies) fed major.plumae 
totius  ex  gryfeo  fubcoerulefcunt ,  clamat  ut  Pfittacus.  Frudus  amat ,  Murucuja imprimis. 

Maracana  Brafiiienfibus ,  itidcm  Ararx  fpecies  minor ■,  magnitudine  Pfittaci ,  figu- 
ra  Ararae,  cauda longa  tali , roftro,  &  cute  circa oculos.  Roftrum nigrum >  cutis  circa oculos 
alba ,  punftulata  plumulis  nigris.  Ocuii  flavefcentes ,  pupiUa  nigra.  Totum  caput ,  collum  & 
alae  faturate  viridis  coloris  uti  in  Amurncuricaj  fummitas  capitis  dilutior  &  quodammodo  cce- 
rulefcit.  Cauda  fuperiusviridibus  &  inextremitatecoerulefcentibus,  inferius  faturate  rubris 
conftat  pennis.  AIcE  interiusetiamrubrae,  exterius  virides  &  extremitates  ccerulex  obfcure. 
In  exortu  cujuflibet  alae  maculam  habet  miniatam.  Super  roftri  exortum ,  fuperius  maculam 
habetparvam  fufcam.  Crura  &  pedes  fufci.  Clamat  Oe,  Oe,  Oc^. 

Qv  1 1  V  B  A  T V I  flavus  eft  totus, magnitudine  Tuiapara  ;  roftro incurvato gryfeo  ,  ocuUs 
iiigris.  Extrcmitas  alarum  obfcure  viridis  eft:  cauda  longa  flava.  Crura  coloris  incarnati.  Fa- 
cile  &  valde  manfuefcit. 

P  A  R  A  G  V  A  Pfittacus  cft  nigcr ,  magnitudine  Aiurucariu ,  pedore ,  dorfb  &  ventre  medie- 
tate  anteriore  infigniter  rubro.  Oculis  nigris ,  circello  rubro.  Roftro  fufco  feu  obfcure  cine- 
reo.  Cruribus&  pedibusobfcurecinereis. 

T  A  R  A  B  E  Brafilienfibus,  Pfittacus  eft  viridis,  major  quam  Paragua,  capite  rubro  &  peftore 
atque  initio  alarum.   Roftro  &  pedibus obfcure  cinereis. 

AivRVCATiNGA  BrafiUcnfibus ,  Pfittacus  magnitudine  pulU  gallinacei  mediocris, 
totusviridis;oculisrubris&circaoculoscutealba,  Roftro  albo  &  cruribus  albis.  Caudam 
habet  longam,  viridem. 

AiVRVAPARA  BrafiUenfibuS, in totum convenit cum praecedenti, fed minor efl. 


C  A  p.     X. 

Ipecu.  Vmhu.  Tamadautraque.  Guirajemoja.  Gurrarunheengeta. 

T  P  E  c  V  Brafilienfibus ,  Corta  pao  Lufitanis ,  Avis  niagnitudine  columbae.  CoIU  longitudo 
-*-duorum  digitorum ,  corporis  autem  quatuor,  &  caudae  item  quatuor ,  crurum  fere  fefqui- 

digiti;  in  pedibus  quatuor  habet  digitos,  duos  antror- 
fum,  duos  retrorfum  verfos  ut  in  Pfittacis.  Caput  ve- 
ftiturpenniscinnabriicoloris,  in  quo  &  criftam  ha- 
bet  inftar  Columbae :  collum  ad  roftrum  ufque  infe- 
riusnigrum ,  ut  &fuperius  •,  in  utroque  autem  latere 
linea  eft  alba,crafra,  quae  divifim  ad  dorfum  protendi- 
tur.  Alae  cxterius  totae  nigrae ,  interius  albae ;  cauda 
nigra ;  in  ventre  &  cruribus  fuperioribus  pennas  funt 
nigrae  &  albae.  Roftrum  iUius  redum ,  acutum , 
fefquidigitumIongum,quo  arborum  cortices  exfcin- 
dit  ut  Picus. 

Urvbv  Brafilienfibus ,  vulgo  ttW  ^tn^t^tXitttt, 
Avis  rapax ,  magnitudine  Milvii  aut  Nifi ,  pedibus 
gallinaceis  fubalbicantibus ,  cauda  longa  ,  &  alis  ea 
longioribus.  Pennae totius  corporis  funt  nigrae  cum  pauxiUo  ravi  coloris  hinc  inde  mixtae. 
Caput  habet  parvum ,  figura  pene  gallinarum  Indicarum ,  cute  tedum  paululum  rugofa.  In 
fummitate  auteirf capitis  fecundum  longitudinem  quafi  dividitur  cutis ,  &  in  finiftro  latere  ca- 
pitis  infra  oculum  crocei  eft  coloris ,  fupra  oculum  coerulei ,  in  fummitate  item ,  reliqua  parte 

exruf- 


2.0S  GeorgI     MarcgravI 

cx  i-Liftb  fubbmnni.  In  dextro  latere  capitis  circa  oculumfuperne  &  inferne  crocei  coloris,in 
fummirate  itidcm,  rcliqua  parte  ex  croceo  albicantis. 

Roftrum  habet  iatis  longum  ,  exterius 
aduncum,  acutum,&  ad  medietatem  ufque 
a  capite  cute  obtedumex  croceo  coerule- 
fccnre.  In  medietate  roftri  fuperius  narium 
foramen  unum  amplum  tranfverfim  pofi- 
tum  5  cxtremitas  roitri ,  qux  cute  caret ,  efl: 
alba.  Oculos  habet  elegantes  rubini  fere 
colore ,  pupilla  rotunda  nigra  :  palpebrae 
funt  crocex:  linguam  carinatam  ,  in  am- 
bitudenticulisacutis  prxditam.  F^etetejus 
caro  inftar  cadaveris :  nam  &  cadaveribus 
vcfcuntur,  &c  in  maxima  copia  ftatim  ad- 
volant  in  Capitania  Sirigippo  &  Flumine 
S.  Francifci,  quando  quis  beftiamahquam 
ma£tat.  Fccda  avis,  fempermacra,  num- 
quamlatura. 

A  N  N  o  T  A  T I  o.  Fr.  Ximenes  hanc  eandem  avem  ita  defcribit :  Avis,  quam  Mexcani  vo- 
CAm  Tz,cpi/otl ,  ab  aliis  nationibus  appellatur  Anra^  magnitudine  eft  aquilx  mediocris,  aut 
corvi,  cujus  fpecies  vidctur  efle  •,  ungues  habet  curvos  &nigros,  crura  parda,  roftrum  Pfittaci, 
&  ad eundem modum faftum,  frontem  pardum  &  fine  plumis,  cum  pilis  pexis  & nigris fimili- 
bus  eis  qui  nafcuntur  in  capitibus  Nigritarum.  Vefcuntur  carnibus  mortuis  &  ftercore  huma- 
no:  Ignotum  hadenus  ubinidificent,  autpullos  excIudant^IicetfrequentiflTimafitavis  in  Nova 
Hifpania  -,  volat  femper  valde  alte ,  &  fundit  de  fe  gravem  &  horribilem  fsetorem  inftar  corvo- 
rum:  volant  fcmper  catervatim ,  &infidentarboribus ,  &  jun£timcadaveradepafcunturfine 
ullo  certamine ,  atque  ita  fe  ingurgitant  ut  vix  fe  Icvare  poflfmt  ad  volandum  ,  &  facile  hinc 
capiantur;  &  quando  cstera;  vident  aliquam  non  pofle  fe  moverc,  adjuvant  quantum  pof- 
funt  (&  ducunt  ad  aquam ,  nam  ablutx  recuperant  vires  ad  volandum.  Ajunt  plumas 
hujusaviscrematas&  in  cinerem  redaftas ,  pilositatollereutnon  renafcantur,  quod&fter- 
coriformicarumtribuitur&fanguini  vefpertilionum:  cutisearum  femiufta,  fanat  vulnerafi 

applicetur,  &fimuIcatocomedaturj  qux  etiam  folet  prodeflTe  iis  qui  lue  venerea  laborant, 

uti  affirmant  multi  Hifpani ,  qui  illas  comederunt  confilio  Mexicanorum ,  &  fanati  funt,  quod 

aliis  remediis  fruftra  tentaverant.  Cor  ficcatum  ad  Solem  olet  mufcum.  Stercus  illius  ficcatus 

&  hauftus ,  pondere  unius  dragmx  multumprodeft  melancholicis.  Dicunt  Barbari ,  ubi  ova 

pofuerintnidum  circumdare  certis  lapillis ,  qui  tranfpirabiles  faciunt :  fed  verifimilior  eft  opi- 

nio ,  puilos  excludere  fub  terra ,  &  eximere  pafcendos ,  &  rurfus  terra  operire. 

Tamatia  Brafilienfibus ;  Avis  AlaudsmagnitudinefeuPici.  Totapundiulata,  &va- 

riegata  maculis  ut  Turdus  minor,  Ger- 

manis  vulgo  Em  Trofiel:  inventre  al- 

bas  habet  pennas ,  macuUs  fufcis :  fub 

gutture  autem  flavefcit  uti  &  circa  col- 

lum. 

Roftrum  habet longum  rubrum.  fu- 

perius  paululum  fufcum;  cujus  fupe- 

riorparspaulo  longior  quam  inferior. 

Supra  nares  fubtiles   aliquot  extant 

pennulae  inftarpilorum. 
In  pcdibus  quatuor  Iiabet  digitos  un- 

guibus  aduncis.  Carct  cauda.  Caput 

illius  majus  quam  porportio  corporis 

rcquirat ,  uti  &  roftrum. 

T  A  M  A  T  I  A  itidem  Brafilienfibus 

difta  ,  avis  aquatica ,   forfan  gallina. 

Nifi  roftrum  obtinct,  magnitudine  yaf 

fana  afu :  dorfo  incurvato  incedens  & 

collo  incurvato .    Caput  habct   ma- 

gnum ,  oculos  magnos  nigros ,  prope 

cxortum  roftri  cxiftentes  :   Roftrum 

duos  digitos  longum ,  plus  uno  latum, 

inftar 


HiSTOR.     AviVM    LiB.    V.  209 

inftar  anatis  quidcm ,  fedantcrius  acuminatum:  cftque  rupciiorejusparsnigra,  infcriorfla- 

vefcens.  Crura  fupcriora  pennis  nuda,  fatis  autcm  longa  :  di- 
giti  in  pcdibus  quatuor,  quorum  tres  anterius,  uniis  pofterius 
vciTus,  more  gallinarum,  funtque  longi  ut  in  SJ^attrtjOCn.  Crura 
&  digiti  coloris  ex  virefcenti flavi.  Cauda  breviftima  &  non  lon- 
\giorquaminYairana.  Caput  nigris  pcnnis  veftitum  ,  reliquum 
'corpus  brunnis  3  in  ventre  autem  aibicantes  pcnnae  intermif- 
centur. 

GvirAienoia  Brafilienfibus, Avicula magnitudine Prin- 
gillcC.  Roftellum  habet  vix  femidigitum  longum  &  nigricans , 
ocellos  nigros.  Totum  caput ,  colium  inferius ,  pedus ,  infimus 
venter  &  dorfi  medietas  extima  pcnnis  vcftiuntur  coeruleis: 
collum  fuperius  &  dorfi  medietas  anterior  nigris :  alae  quoque 
nigra;,  fed  quibus  in  initio  iliarum  infpcrfae  coerulcx ;  reliquje  ni- 
grae  funt,  fcdoras  habentcoeruieas.  Cauda  fefquidigitum  fere  longa  &  itidcmnigra,  defi- 

nuntquc  alx  paulo  poft  initium  caudae. 
Crura  fufca ;  in  pedjbus  quatuor  digiti 
vulgari  modo. 

GviRARv  Nheengeta  Brafi- 
lienfibus  •,  mcrulae  aquaticae  magnitudine 
aut  paulo  major.Roftrum  habet  redum, 
compreffum ,  nigrum ,  plus  dimidio  di- 
gitolongum:  oculos  Sapphyrinos ,  pu- 
pillanigra.  Crura ,  quaEfuperius  veftita 


funt  pennis  cinereis ,  inferius  nigra  cute  teguntur ,  uti  & 
pedes,  in  quibus  more  vulgari  quatuor  funt  digiti ,  ungui- 
bus  acutis  nigris.  — ^g^^ 

Totum  caput,  collum,  pedus  &  infimus  venter  pennis  veftiuntur  albis  ad  gryfeum  dilutum 
acccdentibus ,  doriiim  autem  leucopaeis  five  cinereis.  A  roftro  in  utroque  latere  per  oculuni 
ufque  ad  finem  laterum  capitis ,  macula  oblonga  tendit  nigra.  Alas  nigrae ,  non  tamcn  obfcure. 
Cauda  nigerrimas  habct  pcnnas ,  quarumtamen  extremitates  funtalbs,  &fuperius  quoque 
aliquot  albis  teguntur. 

cap.   XI.        ; 

Cocoi  Jrde^Jpecks:  aliaf^ecies.  (juiratinga.  (lArdeola.  lacafmi. 
(juiratirica.  (juiranheemoatu, 

/^Ocoi  Brafilienfibus,  Ardcxfpeciescftelegans:  Ciconix fermc magnitudine.  Roftrum 
^^habet  redum,  acutum,  fex  circiter  digitos  longum,  quod  in  exortu  ex  flavo  virefcit :  Ocu- 
los  cryftalUnos ,  circello  aureo :  circum  oculos  cutem  cineream.  CoUi  longitudo  quindecim 
digitorum  •,  corporis  decem,  caudae  quinque,  cum qua  alx  definunt.  Crura  fuperiora mediam 
partemplumata,  octodigitoslonga,  inferiorafex&fcmis,  cute  tefta  cinerea ;  digitosinpe- 
dibus quatuor,  vulgari modo :  quorummedius  digitum  longus ,  cxteri  brevioresomnes un- 
guibus  lunaribus ,  fufcis.  Guttur  &  totum  collum  funt  alba ,  fummitas  capitis  &  latera  nigri 
coloris  cum  cincreo  mixti.  Ejufdem  coloris  criftam  elegantem  gcrit  credam;  atque  ab  ea 
duae  elegantes  plumas  deorfum  poftcrius  dependent ,  coloris  ex  nigro  fubcinerei ,  quslibet 
quinquc  digitos  &femis  longa.  Anterius  collum  fccundum  longitudinem  maculatum  eft 
plumis  e  nigro  & cinereo mixtis.  In  colli parte anteriori &  inferiori,  clegantcs  babet  plumas 
longas ,  albas ,  fubtilcs  propendentes ,  quas  in  pileis  gcftare  folemus.  Totum  dorfum ,  alae  & 
caudacinerci  funt  coloris  diluti  cumpauxilloalbomixti;  fuperiormedietascrurura  fuperio- 

D  d  rum 


jiQ  GeorgI      M  A  R  C  G  R  A.  V  I 

rum  albis  vcftitur  pennis.  Per  dorfi  autem  longitudincm  cinereae  plumx  extenduntur fubtiles, 
elcgantes,  figura  fimiles  illis  in  collo. 

Caro  illius  bona  eft ,  &  fxpius  comedi. 

Reperitur  hic  &alia  Ar  d  e^  fpecies, 
Anatis  domefticae  magnitudine  aut  paulo 
major.  Roftrum  habet  reftum ,  acutum, 
medietatc  anteriore,  tam  fuperius  quam  in- 
ferius ,  dupliciter  ferratum ,  quatnor  &  fe- 
mis  digitos  longum.  Caput  &  collum  ha- 
bet  ArdciEj  oculos  nigros ,  circulo  aureo) 
collum  pedem  longum ,  corpus  quinque 
digitos  &  femis ,  caudam  quatuor  cum  qua 
definunt  alx.  Crura  tota  novem  &  femis 
digitos  longa ,  fuperiora  mediam  partem 
pennis  veftita:  quatuor  digiti  in  pedibus  vul- 
gari  modo.  Roftrum  fuperiuseft  fufcum, 
prope  exortum  aui^m  virefcit  e  flavo.  To- 
tum  caput  &  collum  fuperius  pennasha- 
bent  longiufculas ,  pallide  flavas ,  nigro  un- 
datas;  fub  gutture  albicat :  Colluminferius, 
peftus  &  infimus  venter  plumas  habent 
albas  fufco  undatas  ,  quod  in  ambitu  flavo 
eftfimbriatum.  Totum  dorfum  &  alae  teguntur  pennis  flifcis  flavoundatis,  &remigesala. 
rum  pcnnxfunt  e  nigro  ^  cinereo,  xqualiparte  ,  mixts ,  extremitatibus  albis.  Cauda  conftat 
cjufmodi pennis qualibus  cxtremitas  alarum , fed  tranfverfim  albo  lineatis.  Crura  & pedes funt 
obfcure  gryfei  coloris,  ungues  fufci.  Caro  comeditur,  fapit  ut  aliarum  Ardearum. 

G  VI R  A  T  I N  G  A  Brafiiienfibus ,  Ga.r:<^ Lufitanis  ,  Ardea;  fpecies ,  Albcrdeolsemagnitu- 
dine  &  corporis  figura.  Erefte  incedit,  collo  longo,  roftro  extenfo  ,  redo ,  acuto,  flavo  ,  qua- 
tuor  digitos  longo ,  cujus  pars  fuperior  nigra ,  inferior  alba.  Crura  alta,  ut  Ardex,  fex  circiter 
digitos  longa,  pedum  digiti  ad  vulgarem  modum :  crura  exterius  (ut  &  digiti)  funt  flava,  inte- 
rius  ex  viridi  &  fufco  mixta.  Per  totum  corpus  albiflimis  veftitur  pennis :  In  collo  elegantifli- 
mis  plumulis  albis,  quxfubtiliores  funt  plumis  Sthrutionum. 

Aquatica eft  avis.  Crura fuperiora  fine  pennis. 

Ardeola  columbx  magnitudine  vix  par :  coUum  habet  longifQmum:   Roftrum  re- 

aum  ,  acutum ,  fuperius  fufcum ,  inferius  ex  albo  flavefcens ,  duos  &  S.  digitos  longum ,  lin- 

guambrevem,  acuram.  Oculos  mediocres,  circello  aureo ,  pupillanigra:  Caput  parvum, 

collum  tenue,  at  fcptem  digitos  longum,  cum  corporis  longitudo  vix  fit  quatuor.  Crura  lon- 

ga,quodIibet  quinque  digitos ;  fupcrior  medietas 

mediam  partcm  nuda :  in  pedibus  digitos  quatuor  , 

communi  modo  difpofitos,unguibus  lunatis  acu- 

tis.  Color  taUs  eft :  prope  oculos  ubi  roftrum  in- 

fcritur  cutis  melini  coloris  eft :  Caput  fupcrius 

veftitur  pennis  chalybeicoloris  palUde fufcis in- 

fperfis:totum  collum  cum  pe£tore  &  infimo  ven- 

tre  plumas  habet  albas  Icucopxis  mixtas  &  palli- 

dis ,  ut  varicgatus  appareat :  dorfum  nigrum  eft, 

ex  parte  chalybeo-fufcum  cum  cerei  coloris  pen- 

nismixtum.  Alarum  pennae  longa;  virentes ,  in 

extremitate  maculam  habent  albam ,  reliqua  fu- 

perficie  ex  fufco,  chalybeo ,  cereo  &  leucopaeo 

cleganter  variegata.  Cauda  duos  digitos  longa, 

quam  tcguntalarumextremitates,  quaecumilla 

dcfinunt.  Crura  fuperius  leucopaeo  &  ccreo  mi- 

'    xta.  Nuda  pars  &  pedes  cute  melina  tc£ta  funt. 

Vngucs  Icucopjei.Erc£taincedit  avis  &  decenter. 

Iacarini  Brafilicnfibus,  Avis  Carduclisma- 

gnitudine.  Roftcllum  habct  craflum ,  cincreum. 

Ci.'ura&pcdescincrcos,cum  quatuordigitismo- 

rc  vulgari.  Totum  corpus  nigris  vcftitur  pcnnis ,  fcd  in  quibus  refplcndct  color  inftar  chalybis 

politi.  Ak  interius  albicant.  Oculi  cocrulei  &  pone  illos  amplum  foramen  loco  aurium. 

GVIRA- 


H  I  s  T  o  R.     A  V  I  V  M     L  I  B.     V.  4 1  i 

GviRATiRiCA  Bi-afilienfibiis , avis Alaudx magaitudine.  Roftmm habet craniim  re- 
aum, Jlipci-ins fafcum,  inferius  album  &  paulukim  incarnatum.  Crura  cinerca  cum  quatuor 
digitis  more  vulgari.  Totum  caput  cum  gutture  &  coUi  inferiore  &  mcdia  partc  cgregie  fan- 
guineifunt  coloris :  oculicoerulefeunt;  aurium  foramina  ampla.  Latera  colli,  totum  peftus  & 
intimus  ventcr albis  vcftiuntur  pcnnis.  CoUum  fuperius  habet  nigricantes,  quibus  pauca;  albte 
mixtx.  Dorfumgryfeumefl:  (in(perfisnigrispaucis)  ut&initiaalarum;  reliquum  alarum  ni- 
grum,  ut  &  cauda,  qua;  tres  circitcr  digitos  longa :  orx  laterales  in  alis  funt  albc^. 

GviRANHEEMGATv  Tupinambis ;  Avis  pafleris  magnitudine.  Caput  fuperius  luteura, 
&  guttur :  collum ,  pedus ,  &  infimus  venter  flavi  coloris :  alx  ex  virefcenti  &  flavo  mixta:  ae 
fufco  diftinftcc ,  uti  &  cauda,  occlli  Sc  roftrum  funt  nigra.  Crura  fufca ;  hic  mas  c^re^ie  canens 
ut  Frigilla,  vulgo  DuicUC 

Foemina  ejufdcm  magnitudinis  plumis  paflerinis  vcftitur ,  nec  ita  eanitjfed  clamat  'tfchrip, 
'tfchripyVit^z^c^. 


C  A 


XIL 


Curucm.  Caracara.   Tijeguacu.    Teitei.  (juiraguacu  beraha.  Cjuiracoe^ 
reba.  (juira^erea.  lafacani.  C^bure.  Andiraaca^. 

/^  U  R  V c  V I  Brafilienfibus ;  Elegantilfima avis,fere  magnitudine  Picce.  Roftrum  habet f)re- 
^ve,  latiufculum,  coloris  fulfurei.  Osamplum,  &quandoaperittrianguIatum.  OcuIoS 

pulchros  cderuleos  circulo  aureo  i&  fub 
quolibet  oculo  maciilam  cutaceam  al- 
bam  ut  gallinx :  inpalpebrisfuperius  & 
inferius  pilos  nigros  duriufculos :  Col- 
lum  haud  longum :  Crura  brevia  &  ad 
pedes  fere  plumata  pennis  nigris.  Cau- 
dam  habet  quinque  &  femis  digitos  lon- 
gam ,  latiufculam.  Sub  roftro  inferiori 
in  medio  &  ad  utrumque  latus  quafi  bar- 
bam  fetis  compofitam  nigris ,  fed  in  qui-i 
bus  tranfplendeteaeruleus  utin  Anatum 
collo;  fub  gutture  autem  plumse  tantunt 
nigrx.  Totum  peftus  &  infimus  ventec 
egregie  miniati  funt  coloris ;  totum  dor- 
fu  &  cauda  fuperiusexcoeruleo  &  igneo 
fplendide  virefcunt.  Extreiliitas  caudai 
oram  habet  nigram :  inferius  autem  cau- 
dapennas  habetalbas,  nigro  tranfverfim  eleganterftriatas.  Initiumalarum  etiaminfigniilla 
Viriditate  fplendet,  media  pars  canefcit,  nimirum  plumis  nigricantibus,  minutiflTimis  pundulis 
canis  confparfis,ut  anates  mares  efle  iblent.  Vltima  pars/cilicet  longge  alarum  pennae  ex  fufca 

nigrefcunt.  Crura,uti  dixi,fere 
tota  veftita  nigris  penniSjCste- 
ra  cum  pedibus  fufcafunt  e  ci- 
nereo.  Digitoshabet  difpofi- 
tosutPfittacus.  Pennx  fubter 
alas  funt  canae. 

Caracara  Brafilienfibus, 
(74w^o»Lufitanis,Nifi  Ipecies, 
Avis  magnitudine  Milvii"  cau- 
dam  habet  longam  novem  di- 
gitos;  alarum  longitudo  qua- 
tuordecim  digitorum,  qux  ta- 
men  nondumad  finem  cauda: 
pertingunt.  Color  pennarunl 
totus  eft  ravi  coloris  cum  albis 
&  flavis  punftulis :  cauda  albd 
&  fufco  eft  viriegata.  Caput 
accipitrinum,roftroadunco,mediocritermagno,  nigro.  Crurahabetlutea,pedibusaccipitri- 
nis,  unguibus  fcmilunaribus  nigris  acutiflimis  &  longis.  Avis  gallinis  valde  infcfta. 

Dd  2  Habiii 


ziz 


GeorgI     MarcgravI 


Habui  aliam  ejufdem  magnitudinis,  &  colore  pennarum  ut  praeccdens ,  fed  peclns  &  ventgj;' 
erantalba.  Oculiaurei,  &cutiscircumeosflava.  Cruralutca. 

T 1 1  E  G  V  A  c  V  Bralilienfibus ,  Avicula  pafleris  magnitu- 
dine,  autpaulomajor.  Rofl:elIum  liabet  breve ,  triangulare, 
latiufculum ,  nigrum :  ocellos  fapphyrinos :  Crura  &  pedes 
cerei  coloris,  unguiculisfufcis,  digiti  difpofiti  morc  vulgari. 
Tota  avicula  vefl:itur pennis  coracinis :  at  in  fummitate  capi- 
tis  maculam  habetcylpeiformem  fplendentis  fanguinei  colo- 
ris.  Totum  dorfum  autem  fere  &  utramque  alam  (uperius  ad 
partem  obtendit  macula  nigro-cxrulea.  Cauda  brevis  &  ni- 


gra. 


T  E IT E I  Brafilicnfibus 5  quam etiam  vocant  Gmranhem- 
geta  &  Guraundi.  Avicula  rubeculze  magnitudine.  Aviario 
includitur  pro  canora  ave,  fed  pipit  tantum  ut  Rubrica,  Ger- 
manis  Gmpei.  Vefciturpaco  &  mamao.  Roftrumhabetbreve,drafliufcuIum,nigrum.  Caput, 
collum  fuperius,  alx  &  totum  dorfum  &  cauda  nigris  vefl:iuntur  pennis,quibus  aliquid  coerulei 
admixtum,  ita  ut  fplendeant  infliar  chalybis  politi.  Guttur ,  collum  inferius ,  peftus,  totus  infi- 
mus  venter  &  crura  fuperiora  funt  lutea :  ad  exortum  roftri  fuperioris  poft  nares  maculam  ha- 
betepennisluteis.  Crura&pedesfufcifuntcolorisj  &hiceftmas. 

Foeminaproportione  &  magnitudine  plane  refpondet  mari ,  eodem  roftro  &  iifdem  cruri- 
busjfedcolorplurimumdifi^ertj  eftenimviridisutAcanthis.German.  Zyfchen.  Alasaccaput 
cum  collo  fuperius  paulum  fufccfcunt  &  ccerulefcunt  mixtim,  DeleCtanrur  hs  aviculas  quin- 
que  aut  fex  con  j  undi  m  Aviario  in  cludi. 

GviRAGVACVBERABA  Brafilicnfibus :  Avis  carduelis  magnitudine.  CoIIum inferius, 
dorfum  &  ventris  extremitas  lutei  feu  aurei  eft  colorisj 
caput  fuperius  &  coUum,  dorfi  medietas  anterior,  alae  & 
cauda  dilute  viridis,  In  alarum  extremo  fufcae  pennac 
mixtaefunt.  Sub  gutture  ad  oculos  ufque  maculam  ha- 
bet  magnam,  nigram.  Roftellum  habet  re6tum,acutum, 
flavum ,  fuperna parte  paulum  nigricans.  Crura  ^  pedes 
fufci  coloris. 

GviRACOEREBA  Brafilicnfibus ,  Avis  Fringillae 
magnitudine.  Roftellum  habet  nigrum ,  tres  quartas 
partes  digiti  longum ,  acutum  &  paululum  deorfum  fle- 
xum:  oculos  nigros,linguam  multipliciter  fiflamiin  capite  fuperius  mitellam  thalaflfmis  pennis; 
reliquum  caput ,  guttur  &  totum  coUum  infcrius ,  pedus  &  totus  infimus  venter ,  cum  dorli 
medietate  pofteriori  coeruleis  veftiuntur  pennis,  laftefcentibus ,  &  s.  peftore  per  initia  alaruni 
ad  dorfum ,  ubi  incipit  coeruleus  color,  linea  lata  coerulea tranfit  tranfverfim  per  exortum  ala- 
mm :  totum  autem  coUumfuperius  cum  medietate  dorfi  anteriore  profunde  nigrisfubtilibus 
holofericis  veftitur  plumis.  Cauda  fefquidigitum  longa  eft  &  nigra.  Alae  magnas ,  quas  ad 
medietates  laterales  flavcfcunt.  Flavedo  autem  illa  tegitur  nec  videri  potcft  quando  avis  con- 
fidet,  quando  vero  volat  alx  ex  nigro  &  flavo  elegantcr  ftriatae  videntur  •,  interius  alae  fcrmc  to- 
taliter  flavae  funt.  Crura  fuperiora  pcnnis  nigricant,  &  coerulea  quodammodo  funt ,  inferiora 
nuda&cinnabriicolorisunacumpedibus,  unguiculi  in  pedibus  nigri.  Habent  autem  pedcs 
digitos  quatuor  vulgari  modo  difpofitos. 

GviRAHEREA  Brafilicnfibus; Avis Alaudae magnitudine. Roftrum habet brevc,crafliuf- 
culum,nigricans.  Caput  fuperius  &  coIlum,totumdorfum  &  infimus  ventcr,  pennas  habent 
obfcure  flavi  coloris,  ut  cera  citrina :  caput  inferius ,  guttur  &  collum  inferius  cum  pcftore  ni- 
gras  •,  quales  &  paucaz  in  ventre  flavis  funt  intcrmixtce.  Cauda  duos  digitos  longa  &  prastcrit 
alas :  Conftat  autcm  cauda  &  alaepennis  fufcis  &  nigricantibus,  quarum  quaelibct  cum  latera- 
li  extrcmitate  thalaflfma,  ita  ut  fufcae  alae  thalafrino  vidcantur  ftriatae.  Cauda  itidcm.  Crura  fu- 
periora  etiam  cerei  coloris ;  inferiora  cum  pedibus  obfcurc  cinerei ;  digiti  quatuor  modo  vul- 
gari,  unguibus  nigricantibus. 

Japacani  Brafilienfibus ,  Avismagnimdine  .5m//?rf  aut  Jc^^«f^«c^.  Roftrumhabetni- 
grum,  oblongum,acuminatum  &  paulum  deorfum  incurvatum;  oculos  aureos,pupilla  nigra. 
Caput  veftitur  pennis  nigricantibus ,  collum  fupcrius ,  dorfum ,  alx  ex  umbra  &  nigro  mixtis. 
Caudafuperiusnigricans,  inferius  albo  maculata  cft :  Pcdus  &:  totusinfimusventeraccrura 
fuperioraexalbo&flavomixta,  aclineisfcuftriistranfverfis  nigricantibus  intertexta.  Crura 
fufca.  DigitiinpedibusquatuorvulgarimodOjUnguibusacutis&nigris. 

Cabvre  Brafilicnfibus ■,  NoduaEfpecies:avismagnitudincTurclcIa;.  Caputhabctrotun- 

dum. 


M 


M  1  s  t  o  R.    A  V  I  v  M    L  I  s.    V.  ±ii 

dam,  rofti-itm  bi-eve,  adimcum,  flavcfccns,  duo  foramina  narium ;  oculos  pulchros ,  ma.gnos^ 
rorundos,  flavos,  pupilla  nigra :  fub  oculis  &  ad  latera  roftri  multos  habet  pilos,  longiuiculos, 
fufco5.  Crura  brcvia,  totaliter  pennis  veftita ,  flava ,  uti  &  pedes :  in  iis  autem  quatuor  digitos 
more  vul-^ari,  unguibus  femilunaribus ,  acutis ,  nigris :  caudamlatam,  prope  cujus  exortum 
alx  dcfinunt.  In  toto  capite,  dorfo,  alis,  cauda ,  coloris  eft  umbrx  dilute :  ac  in  capite  & collo 
minimis,  in  alis  majoribus  maculis  albis  variegatur.  Cauda  vero  albo  eft  undata.  Peftus  &  in- 
fimusvcnteralbicant  &  maculis  umbrje  dilutae  variegantur.  Facile  manfuefcit.  CoIIum  ita 
circuma^^cre  poteft ,  ut  roftri  acics  exade  dorfi  medietatem  oftendat.  Ludit  cum  hominibus 
iuftar  fimia:  &  varios  mimos  facit  adfpcftu  fuo,  &  crepitus  roftello ;  prasterea  pennas  ad  latera 
capitis  crigere  potcft  ut  cornicula  feu  auriculas  reprxfentcnt.  Viditat  carne  cruda. 

Andira  aca  Brafilienfibus,  Vefpertiliocornutus.  MuItihicreperiunturinPalmisnu- 
ciferisdegcntcs;  paulomajorcs  noftratibus,pr3epingues,  cinerci  coloris,  mollibus&longio- 
ribus  pilis,  auribus  latis :  in  fingulis  pedibus  habent  quinquc  digitos ,  acutis  unguibus  armatos* 
Dcntcs  candidi,  &  fupra  nafum  corpufculum,  cjufdcm  cimi  auribus  longitudinis ,  fatis  grande 
ex  matcria  qualis  illius  ri£tus,  flexilc  feu  mobiie.  Alarum  longitudo  aequat  femipedem  Rhyn- 

landicum. 

Annotatio.  Vide Car. Clufium , Exoticor. lib. v. cap. i . Ejufdem autem generis cum 
hoc  noftro  funt  de  quibus  fcribit  Oviedus,  in  infula  D.  Joannis  valde  pingues  reperiri ,  quibus 
aqucEfervcntiimmerfis&excoriatis  incoljevefcantur;  nampafleribusnonminus  alboseflcj 
nec  minus,  ut  aflferunt,  boni  faporis. 

C  A  p.     XIII. 

<^P^acuca(rm*  Columba:  fihesim  j^ecies.  (tAnas  fihefirk.  Vmhitmga, 
Marecautraque.  Tiieguacu  paroara.   Tangarautraque. 

AcvcAGVA  Brafilicnfibus :  Gallinx  filvcftrisfpecies , magnitudine Gallince noftratis 
vel  etiam  major.  Roftrum  habet  nigrum ,  plus  fefquidigito  longum ,  anterius  paulo  in- 

cm-vum  ut  perdicis  :in  roftri  medietate  duo 
narium  foramina  ampla  ;  oculos  nigros, 
poft  eos  aliquanto  fpacio  aurcs  more  Gal- 
linarum :  corpus  craflTum ,  Alse  cum  eo  de- 
finunt ,  nullam  enim  habct  caudam.  Crura 
inferiora  nuda,  duos  &  femis  digitos  longa; 
in  pedibus  treshabct  digitos  antrorfu  vcr- 
fos,  craflfmfculos^unguibus  brcvibus,  obtu- 
fis.  Calcaneus  rotundus  utin  Struthione, 
&paulum  fupraillumbreviufculus  digitus 
verfus  interiora,  ungue  obtufo.  Totum-ca- 
put&coUum  pundulatum  eft  obfcurefla- 
vo  &  nigrOjfub  gutturc  albicat.  Pedus,ven- 
ter  &  dorfum  obfcure  cinerci  funt  coloris. 
Alae  umbraz  coloris  per  totum  undatx  ni- 
gro,  praetcrremigespennas,  quae  totaliter 
nigrae.  Crura  fuperiofa  pennis  vcftita  uti 
Venter,  inferiora  caerulefcunt  cum  pcdibus,  ungucs  gryfei.  Carnofa  adrnodum  eft  avis ,  &  tan- 
tum  carnis  habet  quantum  duae  Gallinae  domefticae  vix  habeant;  eftquc  bonilaporis.  Sub  cute 
craira&  pinguicuticulam  habet  aliam  quacaro  tcgitur.  Viditatvariis  frudibus  qui  ex  arbori- 
bus  filvcftribus  decidunt.  In  ventriculo  illius  inveni  fabas  filveftres,femina  Araticu.  Humi  cur- 
rit,  nam  pedes  inepti  ad  arbores  fcandendum.  Ovaponit  Gallinaccis  paulo  majora,coloris  cx- 
rulco-viridis. 

C  o  L  V  M  B  iE  Silvcftris  Ipecies  ex  infula  S.  Thomae  allata,  noftratum  magnitudine  &  figura : 
fed  roftro  fuperius  adunco  &  colorisinmedictateanteriori  tora  caerulci ,  cum  albo  &  pauco 
flavomixti,  inpofterioremedietatetotafanguinei:  ocuU  nigri  circulo  caeruLco :  pennistegi- 
tur  per  totum  viridibus  ut  Pfittacus :  remiges  alarum  ex  viridi  fufcefcunt;ut  &  extremitas  cau- 
das :  fub  ano  flavas  habet  pennas.  Crura  &  pcdcs  eleganter  crocci  coloris,  ungues  autcm fufci. 
A  N  A  s  Silveftris ,  magnitudinc  anferis ,  Roftrum  habet  nigrum  ,  crura  fiifca  uti  &  pcdcs. 
Tota  nigra  eft,exceptis  principiis  alarum,qua;  alba ;  nigredini  tamen  illi  viridis  color  tranfplen- 
det.  Criftam  in  capitc  gerit  nigris  plumis  conftantcm ,  &  maflam  carnofam  corrugatam,ru- 
bram  fupra roftri  fuperioris  exortum.  Cutem  quoque  habet rubram circum oculos,  Caro bo- 

Dd  3  na& 


3iI4 


GeorgI     M  a  r  c  g  r  a  V  I 


na  &  copiofa.  Figunmr  plerumque  in  altis  arboribus  confidentes ;  nam  poft  lotionem  in  aqua 
frigida  altas  fubeunt  arbores,  captandi  aeris  &  Solis  caufa. 

Vrvbitinga  Brafilienfibus ;  (fed  dubito  adhuc  de  hoc  nomine ,  nam  nobilior  eft  hxg 
avis  quam  Urubitinga)  avis  a- 
quilas  fimilis,  anferis  femeftris 
magnitudine.  Roftrumhabet 
crafTum,  aduncum,nigrum;  & 
circa  nares  cutem  flavefcen- 
tem :  oculos  magnos ,  fplen- 
dide  aquilinos :  Caput  grof- 
fum )  crura  &  pedes  luteos ;  in 
pedibus  quatuor  digitos  vul- 
gariraodo  difpofitos  •,  ungui- 
bus  lunatis,longis,nlgris :  Alas 
amplas :  caudam  latam.  Tota 
veftitur  plumis  fufcis  &  nigri- 
cantibus  •,  per  alas  autem  un- 
datim  quafi  cinereus  mifcctur. 
Cauda  novem  digitos  longa, 
ad  fex  alba ,  in  extremitate  ad 
tres  nigricans ,  in  extremitate 
tamen  rurfus  minimum  eft  albi.  Egregiae  ftaturx  eft  avis. 

M  A  R  E  c  A  itidem  anatis  filveftris  fpecies,  fed  parva.  Roftrum  habct  anatinum  fufcum ,  ad 
cujus  exortum  in  utroque  latere  macula  rubra.  Caput  fuperius  eft  leporini  gryfei  cdloris,  late- 
racapitisfub  oculistotaalba;  totumpedus  &infimus  venter  ligniqaernifcdicolorem  ob- 
fcure  aemulatur ,  variegati  praeterea  punftulis  nigris.  Crura  &  pedes  nigri.  Cauda  gryfea.  Alx 
elegantes,  in  exortu  ex  gryfeo  fubfufcefcentis  coloris,  remiges  autem  funt  in  uno  latere  prioris 
coloris,  tota  autem  medietas  extrema  dilute  brunefcentis ,  qualis  in  pedibus  effe  folet,  in  me- 
dio  autem  coloris  viridis  tranfplendentis ,  cum  fimbria  nigra ,  qualis  in  anatum  collis.  Caro 
valdc  bona. 

M  A  R  E  c  A  alia  fpecies ,  ejufdem  cum  antecedente  magnitudinis  &  figurae.  Roftrum  habet 
nigrumfplendens :  fummitas  capitis,  coilum  fuperius ,  totum  dorfum  umbrx  coloris  cum  fii- 
fcomixti.  Subgutturealbicat.  Oculinigri&antequemlibetmaculaparvarotunda,  plumis 
ex  albo  flavefcentibus.  Totum  pedus  &  infimus  venter  obfcure  gryfei  coloris  cum  aureo  mi- 
xti.  Caudanigra.  Alarumpennx  fufcae  quibus  viride  tranfplendet :  &medi2  pennaealarum 
eximia  viriditate  &  cxruleo  in  fufco  tranfplendent,  hic  &  undam  nigram  habenr ,  cxtremitas 
autem  remigum  tota  eft  alba.  Crura  &  pedes  infigniter  rubri  feu  miniati  coloris.  AfTata  avis 
pedibus  apptehenfa  manus  &  linteamina  tingit  colore  miniatofanguineo.  Bonifaporis  habent 
carnem,  fed  paulum  amaricantem. 

TiiEGVAcvp/vROARA  Brafilieufibus ; 
Avis  Alaudae  magnitudine.Roftru  habet  bre- 
ve,craffum,fuperius  fufcum,inferius  albicans. 
Caput  fuperius  ,  latera  ejus  &  guttur  ac  col- 
lum  inferius  habent  pennasflavas ,  fanguinei 
coloris  pennis  punftulatas  (&  haec  foemina 
quidem,mas  enim  hxc  tota  habetfanguinea.) 
CoIIum  fuperius  &  totum  dorfum  cinereas, 
umbra  aliquatenus  mixtas :  Alae  fufcas  oris  al- 
befcentibus  praeditas ,  ut  &  cauda  •,  fed  alx  te- 
guntur  cinereis,  dorfum  maximam  partem  ex- 
ceptis  extrcmitatibus.  Latera  colli ,  pedus  & 
totus  ventcr  &  crura  fupcrius  albis  teguntur 
pennis.  Crura  inferiora  &  pedes  fufci  funt  co- 
loris;  quatuor  digiti  more  vulgari  pofiti.  O- 
cellos  habct  nigros. 

T  A  N  G  A  R  A  Brafilienfibus ;  (reperiuntur  ejus  aliquot  fpecics  colore  variantcs.) 

Prima  clc^cinsy  magnitudine  Fringilla:.  Roftrumhabetrctlum,  craffaifculum ,  nigrum: 
oculosnigros:  crura&  pedes  ex  cinereo  fufcos:  fupra  roftri  cxortum  fuperne  maculame 
pennis  nigris.  Totumcaput  &coIIum  fplendcntibus  viridibus  fcuthalafllnispcnnisvcftiun- 
tur.  Initiumdorfi  inftarcoUaris  ambiuntnigcrrimxpcnnx:  dorfumautcm  fub  alis  ufquc  ad 

cxortum 


HXSTOR.       AVIVM      LlB,       V.  21$ 

cxorium  cauds  veftitiu:  plumis  luteis.  Totus  infimus  venter  cgregie  caerukrcit.  Alae  nigrae  func 

&  earum  extremitates  laterales  coerulese.ita  ut  totaliter  coeru- 
leiE  appareant  complicatse  &  fola  extremitas  nigra  videatur. 
Initium  alarum  exterius  etiam  thalaffinis  pennis  nitet ,  6ccui- 
que  alre  fupcrius  in  dorfo  fcu  in  extrcmitate  fuperiori  laterali 
flava:  penna;  funt  mixtx.  Caudam  habet  latam ,  fefquidigitum, 
circiter  longam,  nigram  pennis,  fed  quarum  extremitates  late- 
rales  cccruleaE  funt :  extremitas  caudiE  eft  nigra.  Includitur  ca- 
vcx  &  clamat  aip ,  7ip ,  feu  ut  Rubrica  Gcrmanis  GympcL  Ve- 
fcitur  farina  &  pane. 

Secundajpecies:  figura  &  magnitudine  pafleris  noftratis.Ro- 
ftellum  habet  ex  flavo  fufcum,  latiufculum.in  extrcmitate  acu- 
tum ,  cujus  inferior  pars  multo  brevior  fuperiore :  occllos  ni- 
gros.  Totum  caput,  egregie  miniatis  tegitur  pennis,  totum  rcliquum  corpus  cum  alis  &  cauda 
fplendide  nigris.  Crura  fuperiora  albis  pcnnis  &  in  latcre  exteriori  maculam  oblongam  minia- 
tam  habent ,  quafi  fanguinc  maculata.  Crura  inferiora  &  pedcs  cinerei  funt ;  in  pedibus  digiti 
quatuor  more  vulgari.  Cauda  brevis  digitum  longa,  &  ala;  prope  illius  exortum  definunt. 

Cap.     XIV. 

<»yf?ihima.  l^itamua  Quacu.   Jtimacu  camucu.  Guira  acamatara. 


A 


Nhima  Brafilienfibus :  Avisaquatica  exrapaciumgencre,  majorCigno.  Caputhabet 
haud  magnum,  Gallinaceo  fimile  &  roftro  nigro :  cu jus  fuperior  pars  paulo  longior  infe- 

riori  &  in  extremitate  deorfum 
incurvatum:oculos  pulchros  au- 
reos,pupillanigra&  exteriusni- 
gro  circulo.  In  capite  prope  ex- 
ortii  roftri  cornu  gerit  ere£tum, 
extremitate  fua  antrorfum  verfus 
incurvatum  ,  paulo  plus  quam 
duos  digitos  longum  ,  craflTitici 
chorda;  majoris  inviola  majore, 
rotundum  quafi  tornatum  eflet, 
coloris  albicantis  feu  oflei :  cir- 
cu  cornu  plumellae  fubtilesbre- 
ves  eriguntur  albx  &  nigrie.  Col- 
lu  habet  plus  feptem  digitis  lon- 
gum,  reliquum  corpus  ad  caudae 
exortum  fere  fefquipedem :  Alas 
ampliflimas,  utpote  quarum  plu- 
marum  longitudo  fefquipedem 
fuperet.  In  cujufque  alae  antica 
parte  duo  cornua  refta  triangu- 
lata  cx  ipfo  oflTe  alae  enata  obti- 
n.ct ,  crafla  minimi  digiti  apicem 
&  conicae  triangulatae  figurx.  Eft 
autem  quodque  anteriorum  di- 
gitum  longum ,  pofteiriora  paulo  breviora  coloris  fufci.  Caudam  habet  decem  digitos  lon- 
gam,  inftar  anferinae  latam.  Crura fuperiora  quatuor  digitos  longa  &  quoad  medietatem  infe- 
riorem  pennis  nuda :  inferiora  quinque  digitos  longa ;  ferc  duos  crafla.  In  quolibet  pede  qua- 
tuor  digitos  obtinet  more  Gallinarum  difpofitos ,  quorum  medius  trium  antcriorum  quatuor 
&  fcmis  digitos  longus,reliqui  duo  tres  &  femis :  pofterior  autem  fcre  duos :  quilibet  unguem 
habct  corniculatum  nigrum,  digitum  longum  &  in  pofterioribus  digitis  paulo  longiorem.  Cu- 
te  fufca  &  fquamofa  teguntur  &  digiti  &  crura  nuda.  Capitis  vertex  plumulis  variegatus  eft  al- 
bis  &  nigris :  ad  latera ,  in  gutture  &  coUi  medictate  fuperiori  nigricat ,  infcrior  medietas  colli 
&  peftus  variegantur  albis,  cinereis  &  nigris  pennis.  Venter  inferior  albas  in  totum  habct  pen- 
nas,  ad  latera  fub  alis  &  in  dorfo  funt  nigrae^fed  quibus  albae  hinc  inde  permlfcentur.  Cauda  cft 
nigra;  alx  etiam  nigrae  cxccptis  orisextremis  (propeofla)  ubiexalboflavcfccntibuspennis 
vatiegatxfunt.  Terribilem  clamorem  edit  'vyhu,  vyha,  vocifcrando.  Numquam  fola  inveni- 

tur, 


2I6 


GeorgI     MarcgravI 


tur  ,  fcmpcr par  mas  &  foemina  junftim  incedunt  &  una  mortua  altera  a  fepultura  numquara 
difcedit.  Cornu  quod  in  capite  gerit  remcdium  eft  contra  venenum  l\  iii  vino  per  noftem  in- 
fundatur.  Idem  rcmedium  eft  contra  fuffbcationcm  utcri  &  in  difficili  partu.  Haec  quam  de- 
fcripfifoeminaeft:  masduplas  magnitadinis.  NidumfLium  faciteluto  adcaudices  arborum 
fuper  terram,  figura  furni. 

PiTANGVA  GVAcv  Biafilicnfibus,^m?wLufitanis,magnitudine cequat fturnum.Ro- 
ftrum  habet  crafflim,  latum,  pyramidale,paulo  plus  digi- 
tolongum,  cxterius  acuminatum  •,  caput  compreniim 
ac  latiufculum  ;  collum  breve  quod  fedens  contrahit : 
corpus  fere  duos  &  femis  digitoslongum:  caudamla- 
tiufculam ,  tres  digitos  longam ,  crura  &  pedes  fufcos  •, 
quatuordigitos  more  vulgari.  Caput ,  collum  fuperius, 
totum  dorlum ,  alje  &  cauda  coloris  funt  e  fufco  nigri- 
cantis,  pauxillo  viridi  admixto.  Colluminferius,  pedus 
&infimusventer  habent  flavaspennas:  fuperius  autem' 
juxta  caput  coroUam  (quafi  monachicam)  albi  coloris. 
Sub  gutture  ad  exortum  roftri  albicat.  Clamat  alta  voce. 

Bcigx  dicunt  <!5|ietjen-ljup|. 

Quxdam  harum  avium  in  fummitate  capitis  maculam  habent  flavam ,  qujiedam  ex  parte  lu- 
team  •,  vocatur  a  Brafilienfibus  Cuiriri,  alias  per  omnia  Pitanguaguacu  fimilis. 

Atingacvcamvcv  Brafilienfibus,  Avis  Turdelx  fere  magnitudine.  Caput  habet  /atis 
groflum,  coUum  mediocriter  longum;  corpus  tres  digitos  longum :  Roftrum  paululum  adun- 
cu,  coloris  ex  viridi  &  fla- 
vomixti  :  oculos  fanmi- 
neos,pupilla  nigra.  Crura 
cinerea  mediocris  longi- 
tudinis,fuperiuspennis  ve- 
ftita  :  in  pedibus  digitos 
quatuor  ,  vulgari  modo : 
caudam  longifllmam  ni- 
mirii  novem  digitos  lon- 
gam  ,  dece  circiter  pennis 
conftantem,quarum  qnx- 
dam  inferiores  funt  brevi- 
ores  fuperioribus.  Totum 

caput,  collum,dorfum,alje  &  cauda  pennas  habent  brunnas  feu  fuligineas ,  qux  in  cauda  paulo 
faturatiores  funt  reliquis  •,  cxtremitas  cujuflibet  pennx  cauda:  femidigitum  longa ,  albaeft«Ss 
inter  album  &  rufflim  nigro  umbrata :  guttur,  peftus  &  infimus  venterac  fuperioracruraci- 
nereis  pennis  veftiuntur.  In  capite  longiufculas  habet  pennas,quas  infl:ar  duorum  cornuum  po- 
teft furrigere.  Elegans  avis  ob  longitudinem  caudae. 

GviRAACANGATARA  Brafilienfibus.  Avis Picx  variiE  magnitudine.  Roftrum habet 
digitum  longum ,  cujus  fuperior  pars 
paulum  adunca,  totum  autem  obfcu- 
re  flavefcit:  oculos  cryftallinos,  cir- 
culo  fufco :  collum  duos  digitos  lon- 
gum,  corpus  tres.  Caudalongiflima, 
nimirum  odo  digitos,  conftans  oCto 
pennis  reftis.  Crura  flTperiora  pennis 
vcftita  &  fefquidigitum  longa,  ut& 
inferiora :  in  pedibus  digiti  quatuor, 
more  pfittacorum ,  &  quidem  verfus 
interiora  funt  duo  breviores ,  verfus 
exteriora  duo  longiores  in  quolibet  pcde.  Totum  caput  pcnnis  veftitur  quae  in  medio  fecun- 
dumlongitudinem  (proxime  fcapum)fufcaE,  inlateribus  flavcfccntcs,  utcrifta.  Coflum&: 
alae  e  contiario pennas habcnt in medio flaveJcentcs ,  &  ad latcra fufcas ;  cxtremitas alarum fc- 
re  plane  fufcefcit.  Totus  venter ,  dorfum  (exceptis  alis)  crura  fuperiora  &  exortus  alarum,  ad 
trium&femis  digitorum  longitudinem  pennisconftantcx  albo  pallide  flavefcentibus  i  rcli- 
quum  caudx  fufccfcit ,  cxtrcmitas  autcm  albas  oras  habct.  Crura  infcriora  &  pcdes  thalaflini 
funt  coloris.  In  capitc  longiorcs  pennx  in  criftam  eriguntur.  Ingcntcm  in  filvis  cxcitat  clamo- 
rcm. 

C  A  P. 


HlSTOR.      AVIVM      LlB.    V. 


217 


M 


Cap.     XV. 

Matuitui.  Aracari.  Tucana.  Anhinga.  Ipecati  apoa.  ^ui/us 
gallina^eiis  monjlrojtis.  Innominatce  tres. 

A  T  V  I  T  V  I  Brafilienfibus ,  avis  fturni  magnitudine.  Brevi  coUo ,  pcdore  forti ,  cruri- 
busbrevibus,  caudaduos&fcmis  digitoslonga.  Roftrum  habetiedum,  forte,  cujus 

fuperiorpars  paulum  prominet  acumi- 
neinclinato,  cinnabrii  coloris.  Totum 
caput,  collum  fuperius ,  dorfum ,  al?E  &: 
cauda  conftat  pennis  fufcis  pallide  fla- 
vo  maculatis  •,  apparentibus  partim  pun- 
£lulatis  ut  in  Nifo.  Sub  gutture  flavas 
habetpennas.  Pedus&ventcr  albisve- 
ftiuntur,quae  fufco  funt  pundulatx.  Cru- 
ra  obfcure  cinerefcunt. 

A  R  A  c  A  R  I  Brafilienfibus :  avis  ma- 
gnitudinepicasmartiae.  Roftrum  habet 
quatuor  digitos  longum  ,  fcfqui  latum 
feu  altum ,  tres  &  femis  craflum,  ubi  craf- 
fiflimum,  paulumdeorfumincurvatum,  inftar  gladiiTurcici&incxtremitateacutuminftar 
pfittacini  5  eftque  fuperior  pars  paulo  longior  inferiori.  Roftrum  fuperius  &  inferius  plus  me- 

diam  partem  ab  extremitate  nu- 
merando  ferratum  dentibus:  fu- 
perior  pars  roftri  major  inferio- 
re ;  eft  autem  roftrum  canum, 
leviflrunura ,  levius  fpongia,  fu- 
perius  album ,  linea  in  fummi- 
tate  crafla  nigra  fecundum  lon- 
gitudinem  diftindum :  inferioE 
tota  eft  nigra;  totum  inferitur  in 
caput  triangulatim,  &  ubi  infer- 
tio  eft  linea  triangulatim  alba 
circumfcriptum.  Linguam  ha- 
bct  quatuor  digitos  longam ,  le- 
viflimam  ,  afpedu  plane  pen- 
nam  referentem,  aut  etiam  plu- 
mata  eft  &  nigra  ffi  pennamha- 
berelingua  dici  poflitj  Caput 
non  ita  magnum  habet ,  latum,  compreflum:  oculos  magnos ,  pupillanigra,  circuloflavo, 
reliquas  extremitates  nigras.  Collum  haud  longius  pfittacino.  Corpus  a  coUiexortu  ad  cau- 
dam  ufque  quinque  circiter  digitos  longum:  Cauda  inftar  picse  latiufcula  &  fex  digitos  vel  pau- 
lo  plus  longa.  Crura  &  pedes  nigricantes  ex  viridi ,  Pfittacorum  fimiles ,  duos  digitos  habent 
anterius ,  quorum  unus  longior  altero ,  duos  retro  ,  itidem  inxqualis  longitudinis ;  ungues 
ineurvati ,  fufci  fcu  nigri.  Crurum  fuperiorum  longitudo  duorum  digitorum ,  inferiorum 
felqui.  Totum  caput &  coUum  ufque  ad initium  pedtoris nigras  habet plumas, &  ubi definunt, 
circulariter  finiuntur :  Peftus  vero&infimus  venter  totus  eleganter  flavis  veftiunturpennis, 
cum  pavonino  mixtis :  per  peftus  autem  tranfverfim  linea  digitum  lata  fanguinei  coloris 
duftaeftabunolatere  ufque  ad  alterum.  Totum  dorfum  ,  al^;  cauda  &  crura  fuperiora  vc- 
ftiuntur  pennis  ex  nigro  viridicantibus ,  utiin  noftratibus  picis  colorefle  folet:  extremitas 
dorfi  ante  initium  cauds  etiam  fanguinei  coloris ,  plus  unoimperiali  in  circumferentia.  Alx 
definuntadexortum  caudae  &  iiiterius  e  cinereo  funt  fubfufci  coloris.  Roftrum  interiuseft 
nigrum.  Avis  hxc  quafi  fuum  nomen  profert ,  clamando  acuto  fono  fed  non  admodum  clan- 
gofo  ^^racari. 

T  V  c  A  N  A  five  Totican  Brafilienfibus :  avis  picae  aut  palumbi  magnitudine.  Ingluvicm  ha- 
betfubpcdore,  trcsautquatuordigitos  tranfverfos  latam ,  crocei  coloris&  miniatisplumis 
circum  oras  diftinda:  pedus  flavum ,  reliquum  corpus  nigrum.  Roftrum  habet  ingens  &  non- 
numquam  palmum  longum ,  cxterius  flavum ,  interius  la,'te  rubens.  Cicuratur  ita  ut  fub  te- 
fto  pullos  fuos  excludat.  Mirum  autem  vidcri  poflTit ;  quomodo  tantilla  avis  tam  grande  ro- 
ftrum  ferat ,  fed  levifllmum  eft  &  valde  tenerum , 

Ec  Anno- 


^iS  GeorgI     MarcgravI 

Annotatio.  Hanc  avem  defcripfi  ex  Audore  Lufitano  ;  Americae  defcript.  lib.xv. 
cap.  7.  VndehaecAuftornofterhaufitpeneadverbum;  fedpraetemiifit  pennarum  coloremi 
eftenimflavopedore,  reliquo  corpore  penenigro:  quanquam  habui  plures  illius  exuvias, 
inquibusegregie  miniatse  plumulae  intermixtae  erant.  Habeo  &  roftrum  avis  itidem  levifll- 
mum  &  magnze  molis ,  quodfuperioriparteeminens  cornuhabet  efuperiori  parreroftriena- 
tum ,  &  cavum ,  coloris  incarnati ,  uti  &  roftrum :  non  poffum  autem  aftirmare  utrum  e 
Brafilia  an vero  India  Orienris  fit  allatum  :  &  noftri  qui  in  Brafilia  vixerunt  non  meminerunt  fe 
ibidemvidiflTe  :  Tucana  autem  ibidcm  frcquentiftima  eft  ,  prxfertim  verfus  meridiem  &  Flu- 
mendelenctro. 

Anhi  NG  A  Brafilicnfibus  Tupinamb.  Mergi  aquatici  fpecics  elegans ;  corpusexcepto 
coUo,  anatis  domeftiCcE  Europese  habct  magnitudine :  roftrumreaum,  haud  craflum ,  acu- 
tiflimum,  tresdigitoslongum,  &  perroftrimedietatemanteriorem  tamfuperius  quaminfe- 
rius  duplicem  ordinem  acutiftimorum  hamulorum  retro  verforum :  caputparvum ,  longiuf- 
culum ,  ferpentini  iemuium ,  paulo  plus felquidigito  longum :  Ocellos  nigros ,  circulo  aureo: 
coUum  tenue ,  teres  ,  pedem  longum ,  corpus  autem  tantum  feptem  digitos :  crura  brevia, 
fuperiora  duos  digitos  longa ,  pennata ,  inferiora  vix  fefquidigitum ;  quatuor  digitos ,  tres  an- 
terius  verfus,  membranis  )an£los 
more  anatum  aut  corvi  aquatici, 
quartus  digitus  brevior  adlatusin- 
ferius  extenditur,itidem  membrana 
reliquis  connexus ;  unguibus  lana- 
tis  omnes  acutiflimis :  Caudamla- 
tam ,  decem  digitos  longam ,  duo- 
decimpennis  conftanteni;  alcecir- 
ca  medietatem  caudx  dcfinunt. 

Roftrum  gryfeum  eft  &  poft 
exortum  paulum  flavefcit.  Caput 
totum&  coUum  plumulis  fubtilif- 


fimis 


tegitur 


ad    tadum  holofe-  -=^=^^ 


ricumreferentibus-,  coloris  in  capite  &  collo  fuperius  exgryfeo  fubflavefcentis :  fub  gutturc 
&  in  coUo  inferius  gryfei  coloris ,  ut  pelles  illae  [yerhfelle  vocant)  ex  quibus  mitrjE  fiunt  mulie- 
brcs ,  &  ad  ta£tum  &  adfpeftum  illius  pellis  pilos  refert.  Totum  pedus  &  infimus  venter  & 
crurafuperioraplumismoUibus  veftiimtur  coloris argentei :  initiumdorfi  pennis  fufcis,  k.^ 
quarum  quselibet  infui  medio  maculam  habet  oblongam  exalbopaUide  flavam,  itautpuii- 
ftulatim  appareat :  reUquum  dorfi  nigras  habetpennas.  Alas  obtinet  longas,  quarum  initium 
totumejuimodibrevibuspennistegiturutiinitiumdorfi,  fequitur  ordo  mediam  partem ,  id 
eft ,  uno  latere  canarum ,  alter o  nigrarum :  remiges  autem  nigrae  funt.  Cauda  nigris  /plenden- 
tibuspcnnisconftat,  quarumextremitasgrylea.  Crura&pedesexobfcure  flavefcente  gryfei 
funt  coloris.  SoIertiflTima  in  capiendis  pifcibus  :  nam  more  ferpentum  contrafto  prius  coUo 
ejaculatur  roftrum  in  pifces,  ac  unguibus  eos  prehendit.  Carnem  Ulius  comedi,  fed  haud 
multo  melior  cft  quam  caro  Lari. 

Ipecati  Apoa  Brafilienfibus  :  Fatx 
Lufitanis ,  id  eft ,  Anfer ,  nobis  Anas  filveftris, 
magnitudine  anferis  o£to  vel  novem  men- 
fium,  figura  plane  ut  noftrates  anates.  Venter 
&  interior  pars  caudje ,  coUum  totum  cum  ca- 
pite  pennas  habet  albas ,  dorfum  uique  ad  col- 
lum,  alae&fummitascapitis  nigras,  cuiviri- 
ditasmixtautinnoftrarumanatum  coUis.  In 
coUo  &  ventre  albis  pcnnis  nigrae  paflfim  funt 
infparfae.  In  his  differt  a  noftratibus  ,  quod  fit 
primo  major:  fecundo  roftrum  anatum  qui- 
dem  ,  fednigrum  &  inextremitateaduncum. 
Tertiofupcr  roftrum  criftam  gerit  carneam, 
craflam  ,  latam  (3t  rotundam  fere ,  nigram ,  al- 
bis  maculis  infignitam.  Criftae  altitudo  ca- 
deni;  inter  criftam&  roftrum  (in  fummitate 
nimirumroftrijforamcn  tranlvcrfum  magni- 
tudinc  pifi  cft ,  ab  ntroque  latcrc  confpicuum, 
quodnariumviccfungitur.  Quartopcdum&crurum  colornon  rubcr  fede  cincrco  fufcus. 

Carncm 


H  I  s  T  o  R.     A  V  Y  V  M    L  I  B.     V.  219 

Carnem  multam  &  bonam  habet ,  nam  rsepifTime  comedi.  Rcperitut  paflim  ad  fluvios. 

Aliumhabuiperomnia  fimilem  priori ,  excepto  quod  longiores  ilte  pennx  in  alis  infigni 
brunno  fplendebant colore.  Puto  marem  hunc  efle ,  altcram  foeminam. 

Annotatio.  Gefncrus pene fimilem dedit iconem fub nomine Anatis Indicse cujus pi- 
fturam  fe  a  Cardano  accepifle  memorat.  Sed  color  pcnnarum  nonnihil  difi^ert  ab  Audoris 
noftri  defcriptionc. 

Pv  LLV  s  gallinaceus monfl:rofus ,  magnitudine  pullirecenscxclufi.  Caput  habebat  ana- 
ticum ,  fuperius  tamen  magis  in  acumen  definens  ■  roflrum  anaticum  latum,  cujus  fuperior  ex- 

tremitas  deorfum  inflexa  :  ocellos  parvos ,  col- 
lum  brevc :  alas  parvulas  juxta  priora  crura  po- 
.fitas :  quatuor  crura  gallinacca :  carebat  pe£to- 
re ,  quippe  eo  loco  quo  pedus  efle  debebat  duo 
crura  habens ,  quodlibet  fuperius  tres  quadran- 
tes  digiti  longum,  inferius  quadrantem;  &in 
fingulisquatuor  digitos  gallinaccos.  Pofterio- 
ra  duo  crura  ejufdem  figurae  &  longitudinis 
cum  anterioribus  mire  pofita  erant ,  finiftrum 
quidem  more  naturali ,  dextrum  vcro  in  exortu 
fuofiniftro  erat  adnatum  &  quafifurfumver- 
gebat,eo  modo  quafi  duo  finiftra  crurafuiflent, 
&  unum  dextrum  loco  finiftri  in  exortu  fuif- 
fct  adglutinatum :  atque  ideo  urypigio  carebat> 
quianuflum  intervallum  iater  crura  hxc  pofte- 
riora,  &  caudx  loco  ipfi  finiftro  cruri  exterius 
longiufculi  pili  canefcenteserantadnati.  Pedes 
habebat  gallinaceos  &  digitos  eodem  modo 
dilpofitos :  fed  quilibet  pes  totus  inverfo  ordine  pofitus  erat ,  ita  ut  inferior  pars  eflet  fuperior 
&  fuperior  inferior  ,  unguiculique  etiam  furfum  non  deorfum  vergebant.  Totum  caput, 
collum  ,  venter ,  alae ,  dorfum  &  fuperiora  crura  non  veftiebantur  pennis ,  fed  pilis  nigris  femi- 
digitum  longis ,  quifubventre&gutture  paululum  canefcebant.  Infumma  plane  monftro- 
fus  puUus.  Crura  inferiora  &  pedes  fufci  coloris,  uti  &  roftrum,  vitalia  vifccra  habebat  gaUina- 
nacea,  fedinordinatedifpofita.  Cormagnum.  Vivebat  cum  excluderetur. 

Avis  (cui  Au^ornomen non adfcripjit)  magnitudine  Alaudx,  figura  Matuituy.  Roftellum 
habet  re£tum ,  nigrum ;  oculos  nigros ;  crura  communia  fufca :  caudam  latiufculam ,  &  alis 
longiorem.  Totum  caput  fuperius ,  collum  fuperius ,  dorfum ,  alae  &  cauda ,  rufefcentis  lunt 
coloris,  exrubro,  umbra&albomixti.  Guttur,  collum  inferius&  infimus  vcnteralbifiint 
coloris.  Pcr  ocuium  utrumque  a  roftro  tranfverfim maculam  habetoblongam  fufcam.  Cla- 
matC//' ,  Gip ,  ut  juniorgallo-pavus  fere. 

Avis  (cujta  nomen  AuBornonprodit)  magnitudine  Patas ,  &  ejufdem  figurje.  Roftro  nigro, 
crafllufculo;  capitenigro,  peftore  &  ventre  cano ;  dorfo,  alis&cauda  fufcefcentibus :  cru- 
ribus  fufcis :  Clamat  Zip ,  Zip ,  ut  pafler. 

Avis  (quam  AuSfor non  nominat ,  fed  tantum  admonet  effe  Jpeciem  Curucui,  dequacap.  12)) 
magnitudine  Picx  fere.  Roftrum  habet  breve  ,  crafliufculum  ,  paulum  deorfum  incurva- 
tum,  gryfeum  feu  cinereum :  oculos  nigros ,  circulo  croceo  •,  caput ,  colium,  dorfumfupe- 
rius&  cauda  fuperius  coloris  nigri  cum  viridi  cxruleo  perfplendente  ,  ut  in  chalybepolito: 
AIx  fufcs-,  totumpedus&infimus  venter  egregii  coloris  miniati:  cauda  inferius  albas  ha- 
bet  pennas ,  tranfverfim  nigro  ordine  undatas.  Crura  brevia,  fufca  funt ;  digitis  quatuor  more 
Pfittacorum  dflpofitis. 

Supra  defcrip/it  Au£lor  Manucodiatam  quam  Regem  appellat,dedit  d^  alterttis  defcriptionem,quam 
ihi  inconfulto  omijfam  hic  fubjiciendam  putavi ,  Iconem  tamen  omitto  quiapafim  obvia  ejt  apud  Au- 
itores  qui  de  avibm fcnpferunt  ^  imprmis  Aldrovandum  qut  diligentifime  de  illa  commentatm  eji. 
M  A  N  v  c  o  D  I A  T  A  fcu  avis  Paradifi ,  magnitudine  hirundinem  ferc  fuperabar.  Caput  ha- 
bet  parvum ,  fuperius  pau-Ium  compreflTum,  duas  trientes  digiti  longum ,  in  craflltie  feu  ambitu 
vix  duos  digitos  continens:  oculos  plane  exiguos  grani  miliifeu  Sinapis  magnitudine:  Roflrum 
fatis  robuftum ,  fupra  digitum  longum ,  redum  (nonnihil  tamen  fuperius  verfus  exortum  exal- 
tatur)  acutiun ,  coloris  ex  cjeruIeO  &  viridi  mixti ,  cum  macula  oblonga ,  alba  verfus  acumen 
inparteroftrifuperioris:  &nares  patentes.  CoUum  pauloplus  duabus  tertiis  digitilongum, 
sequaliscumcapite  craflitudinis ,  reftumeft.  Corporisa  fine  colli  ufquead  exortum  cauda: 
longltudovixquatuordigitorum,  craflitics  fere  trium :  nammultis  pennis  tegitur,  quashic 
feparo.  Alarumlongitudoquinquedigitorum.  Superiusin  capitead  exortumroftri  brevi- 

Ee  i  bus 


^2o  GeorgI     MarcgravI 

bus  pennulis  nigemmis fericeum  ftamen  feu  holofericum  plane  referentibus  eft  ornatum ;  eo- 
dcm  etiam  modo  prope  exortum  roftri  inferioris ,  fed  latius  quam  fuperna  parte.  In  toto  gut- 
ture  Sc  coUo  inferius  &  ad  genas  ufque  ad  oculos  itidem  hololericis  pennulis  ad  tadum  paulo 
durioribus,  quam  funt  illje  nigerrimae  veftitur ,  elegantiffimi  exviridi  aurei  coloris,  utinpa- 
vonum  &  anatumcollo  efle  folent.  Per  totum  autem  caput  fiiperius  ufque  ad  elegantem  il-i 
lumfericeumamiftum,  itidem  ferico  fed  duriflimo  adta£tum  amiciturobfcureluteicoloris. 
Totum  collum  cingunt  plumae  haud  longae ,  villofum  fericum  referentes ,  aurei  coloris  fplen- 
dentis  e  luteo.  Totum  dorfum  tegunt  plumae  ex  flavo  aureae  fplendentes ,  ad  taftum  capil- 
los  referentes,  multipliciter  fibi  invicem  incumbentes,  qux  inferius  diluteex  albo  brunni 
funt  coloris.  Alarum  autem  pennarum  quaevis  longior  eft  alia.  Cauda  paucis  conftans  plumis 
e)ufinodi  brunnis  paulum  ultraalarum  fines  protenditur,  eftque  fupra  tres&femis  digitos 
longa.  In  ipfo  autem  exortu  alarum  &  quidem  extra  alas ,  in  quovis  latere  multae  plumae  ele- 
gantifllmae  oriuntur ,  pennulis  albis  fuftentatse  •,  harumquaedamfexdigitos,qu3edampedem, 
longiflimae  autem  &  mediie  fefquipedem  funt  longae ,  albae.  Sunt  autem  omnes  hae  plumae  ele- 
gantiflimae  &  fubtilifllmae  &  fubtilis  ftrudurae.  Plumarum  numerus  ex  utroque  latere  pro- 
deuntium,  in  quolibet  latere  circiter  ad  quinquagintaaccedit,  inter  quas  funt  quadraginta, 
fingulae  fefquipedem  longae.  Carebat  carnibus,  ideo  de  illis  nihil.  Errat  Clufius  &aliiqui 
iongas  illas  plumas  pro  cauda reputant ,  non  enim  funt  caudae  plumx. 

A  N  N  o  T  A  T  I  o.  Vide  Car.  Clufium  in  Auftario  ad  Exotica.  Vbi  merito  reprehendit 
aliosquiapodescrediderunt;  nam  &ipfe  duas  habeo  diverfae  fpeciei,  &plurimas  aliasvidi, 
quaeomnespedeshabebant&quidempro  mole  corporis  latisgrandes  &  robufta  admodum 
crura. 

Reperitur  hic  &  alia  ARDEiE  fpecies ;  tota  alba ,  roftro  croceo ,  refto,  acuto :  oculis  nigris, 
circuloaureo;  cruribus&pedibusnigris.  Roftrum  habet  quinque  digitos  iongum,  collum 
longiflTimum,  nimirumquinquedigitosfuprapedem:  corpus  feptem  digitos  longum,  cau- 
dam  quinque ,  cum  qua  alae  definunt.  Crura  fuperiora  o£to  digitos  longa  &  ex  parte  pennis 
veftita,  inferiorafexdigitos.  Digitipedumcommunimodofehabent,  quorum  medius  ante- 
riorum  quatuor  digitos  longus ,  reliqui  breviores ,  omnes  unguibus  lunatis  praediti nigris. 


Geor- 


221 


GeorgIMarcgravI 

STORIiE     RERVM 

N  A  T  V  R  A  L  I  V  M 

LIBER     SEXTVS, 

Qui  agit  de  Quadrupedibus ,  &  Serpentibus. 

CapvtPrimvm. 


(tAifi'^ 


i  five  Igfia^pm. 


1  Brafilienfibus ,  Lufitanis  Priguiza ,  Noftratibus  JLupa^rt  /  idcft,Ignavus: 

animalmagnitudinemediocris  Vulpis  noftratis:  longitudo  corporis  a  collo 

ad  caudam  eft  unius  pedis  aut  paulo  plus ,  craflitudo  aequalis  :  coUum  habet 

breve ,  duos  aut  tres  ad  i ummum  digitos  longum :  anteriora  crura  feptem  di- 

gitos  longa  ad  pedes  ufque ;  pofteriora  fex:  pedes  anteriores  duosaut  duos 

'  &  femis,  pofteriores  totidem  fere,  a  flexura  crurum  ad  ungues  ufque,  quorum 

infingulispedibushabettres,  in  anterioribus  duos  &  femis  digitos  longos, 

inpofterioribusduos:  quorummedius  paulo  longior  caeteris;  (in  quibufdam  funtetiamae- 

qualesi)    ex  albo  fla- 

vefcentes  ;    &  deor- 

j  ^"   ^ 7miMl*SKM9!^-s=^g==5w  funi  incurvati  •,  fupe- 

v-*®^    ^  ^ //!Ef:'(iram«Bm.sssfB8^i^-<^<ss^  j-^qj  quidcm  arcuati, 

inferius  excavati  feu 
carinati.  Caputhabet 
parvum ,  tres  circiter 
disiitos  long;u  &  fub- 
rotundum:os  turbina- 
tum  ,  non  amplum: 
dentes  haud  magnos, 
inftar  agni ,  nec  acu- 
tos :  nalum  glabrum , 
elatum,  nigru :  oculos 
parvos,  nigros,fomni- 
culofos  ;  os  abundat 
femperfaliva:  auricu- 
lis  caret :  cauda  fefquidigitum  eft  longa ,  &  obtufa ,  figura  panis  facchari.  Totum  corpus  pro- 
lixis  &  duos  digitos  pene  longis  pilis  eft  veftitum  cinerei  coloris,  Taxifimilibus,  fedmollio- 
ribus  &  cum  albedine  mixtis.  In  dorfo  pili  magis  albefcunt ,  &  per  medium  dorfi  tendit  linea 
fufca.  A  capitc  per  colli  longitudinem  pili  juba;  modo  ad  latcra  explicantur ,  paulo  longiores 
quam  inreliquo  corpore.  Animal  eftignaviflimum  &  ad  inceflum  planeineptum :  in  arbori- 
buslentifljmerependoprogreditur,  ibihabitat,foliisarborumvefcens:  numquambibit;  vo- 
cem  rariflime  edit  iuu ,  fere  ut  felis  junior :  ardifllme ,  quKcunque  unguibus  apprehendit ,  te- 
nere  poteft.  Quando  fcandit  caput  elevatum  lentiflTime  movendo  gcftat.  Pluviam  etiam  le- 
vemadmodummetuit.  Secuifoemcllamvivam,  habentem  infefoetumomnibus  modisper- 
feftum:  &  obfervavi  hxc :  Cormotumfuumvalidiflime  retinebat  poftquam  exeratum  erat 
e  corpore  per  femihorium :  placenta  uterina  conftabatmultis  particulis  carneis  inftar  fubftan- 
tixrenum,  rubicundis,  magnitudinisvarijeinftarfabarum;  inillas  autem  particulas carneas 
(quae  per  tenucs  membranulas  connexa;  crant)per  multos  ramuios  vafa  umbilicalia  inferta 

Ee  3  -  erant; 


222  GeorgI      M  A  R  C  G  R  A  V  I 

eranf,  Fietusamnioniincludebatur,morealiomm  animalium,  habebat  pilos,  dentes,  un- 
«^ues,  imototus  eratperfedus.  Vafa  umbelicalia  inftar  funis  erant  contorta,  ut  in  reliquis 
animantibus.  Cor  foemellaE  duas  infignes  habebat  auriculas ,  cavas.  In  ventriculo  os  fuperius 
duosdigitostranfverfosapylorofeuinferioreore:  eratque  in  altera  parte  ventriculi  ubialias 
communiter fuperius  os  efTe folet  procefllis inftar inteftini fpithamx  longitudine ,  fed  nuUum 
exitum  habens.  In  ventriculo  plane  viridis  materia  foliorum  arboris  comeftorum  invenieba- 
tur.  Papillas  duas  in  pcftore  habebat ,  eodem  modo  &  foetus;  mamma:  igitur  ibi.  Corium 
illius  folidiftimum  &  tcnax.  Animal  fine  dubiovivax.  Inteftinis  omnibus  exemtis  adhuc  fe 
movebat  &  pedes  contrahebat  ut  vivum  folet ,  quando  pendens  ad  fomnum  fe  componit. 
Ajundurapediscumtibiatresnervifolidiflimi,  ad  quemlibet  unguemunus  intenfus  tendit, 
quibus  ungues  incurvare  &  vaUdiffime  fe  fuftentare  potcft. 

Annotatio.  Vidi  hoc  animal  vivum  e  Brafiiia  allatum  ,  figura  cum  Icone  fatis  benc 
conveniebat:  prxterqnam  quod  coUum  non  erat  ita  longum  quam  dedi  in  defcript.  Americae 
pag.  6i8.  fubnomine  Vnm.  Quemadmodum&fubnomine//^j)'.  lib.xv.  cap.  v.  fedmonen- 
dum  duco ,  pofteriorem  figuram  a  Theveto  acceptam  minime  quadrare  j  quanquam  ean- 
demGefnerusexprefierit:  fiquidem  non  eft  ventre  tam  pendulo,  &unguibus  magis  incurvis, 
&  caudam  habet  breviorem.  De  fumma  tarditate  fatis  convenit ,  quam  in  vivo  cum  admira- 
tione  obfervavi :  breviautem  interiit,  antequam  plura  poffem  obfervare.  Male  autemGef- 
nerus  ipfi  Arftopitheci  nomen  indidit ,  nihil  enim  commune  habet  cum  Simiis. 


C 


C  AP.      II. 

Carigueya.  Tajihi. 

A  R I G  V  E  Y  A  Brafilienfibus ,  aliquibus  I  v  P  a  t  1 1  m  a  ,  Petiguaribus  Taibi  (Lerio  Sari- 
goy.  Ximeni  in  N.  Hifpania  TUqimt/^n)  animal  eft  catuU  feu  mediocris  felis  magnitudine: 


caputvulpinumhabet,  oreacuminato ,  cftqueinferiorparsorispaulobreviorfuperiore;Un- 
guam  longam ,  quam  tamen  os  aperiens  &  morfum  minitans  non  exferit ,  quamvis  poflet,  'itdi 
verfus  poftcriora  attolUt:  dentes  inftar  felis  feuvulpis,  anterius  nimirum  tam  fupcrius  quam 
inferius  parvulos ,  hinc  quatuor  longos  caninos  ,  fuperiores  quidem  longiores ,  inferiores 
breviores ,  hinciterum  fex  alios  &  dein  molares:  nimirum  fedecim  molares ,  duodecimin- 
termedios ,  quatuor  caninos ,  &  incilbres  parvulos  in  inferiori  mandibula  odo ,  in  fuperiori 
decem  ,  namduosmajufculos  inmedio  habet  moreleporis.  Nareshabet  patentes;  oculos 
pulchros,  rotundos,  nigros :  aurespromolecorporisamplas ,  longas,  latas,vulpinas,quas 
ereftasgerit,  fedconftanttenuimembranaglabra,  tranflucente,  albitudinetranflucente,  cui 
fufci  aliquid  admi-xtum.  Barbamhabetfelinampilisnigris ,  fubmento  autemfuntbreves,in 
fiiperiorc  parte  oris  longiores ,  fupra  oculos  aliqui  &  itidem  in  utraque  gena.  Caput  tres  digi- 
tos  aut  paulo  plus  longum ;  aurium  quxlibet  duos  digitos  longa,  fefqui  ferc  lata.  Collum  bre- 
ve  nec  fiipra  digitum  longum  :  reUquum  corpus  feptem  digitos  ufque  ad  cauda:  exortum:  cau- 
dapedemlongaquamcurvatamgeftat ,  nam  ea  fe  arborum  ramis  more  fimia;  adpendet.  Pe- 
ftus  latiufculum.  Crura duo  anteriora breviora ,  nimirum  quodlibettres  digitos longum , po- 
fteriora  paulo  plus  quatuor.  Pedes  anteriores  quinque  digitis  inftar  manus  conftant,  unguibus 
albis  inftar  avium  curvis :  pofteriorcs  longiorcs ,  uti  in  cercopithecis  efle  folent ,  item  quinque 
digitis  ut  manus.  Pilis  veftitur  longis ,  fed  qui  in  capitc ,  coUo ,  infimo  ventre  &  cruribus  bre- 
viores ;  piliautem  capitis  ,  colU  inferius  cumfinc  ventris  &  caudx  inferius  prope  exortum 
funtflavi:  fccundumlongitudincmautemcapitispcr  oculos  &  mcdium  capitistcnditampla 
nigraftria;  coUofupcriusctiamnigri  piUadmifccntur.  Pcrtotum  autcm  dorfum  ,  latcra  ,  & 
caudara  fupcrius  propcexortum  maximam  partem  nigra  cft.,  fcd  lcucopxis  pilis  admixtis. 
Cauda ab  cxortu  fuo  tantum  ad  quatuor  digitos  pUofa  cft ,  rcliqua  parte  nuda ,  ubi  cute  vcfti- 
tur  ad  quatuor  digitos  nigra,  quatuor  digitos  ultra  albicantc ,  fufco  colore  intermixto.  Cauda 

rotundA 


H  I  s  T  o  R.     AvivM    L  I  B.     VI.  223 

romndaeft,  &;renfimattenuatur.  Mirumautcmanimal;  nam  ininfimo  ventre  propeci:ura 
poftcriora  peilis  cj us  dupla  eft  &  cxterior  rima  fcifla  duos  &  fcmis  digitos  longa ,  facitquc  qua- 
fiburfam,  quamBrafilianivocant  Tambejo,  pomiaurantii  majoris  capaccm:  eft  autcmburfa 
hxc  intus  piloia  &  continct  mammas  in  interiorc  pcllc  ad  vcntrem ,  odo  papillis :  burfx  autem 
os  arfte  clauditur  ut  non  apparcat ,  nifi  duobus  digitis  ab  invicem  diftendatur. 

Heec  burfa  ipie  uterus eft  animalis ,  nani aUum  non habct ,  uti ex  feftionc  illius  comperi :  iu 
hac  femen  concipitar  &  catuli  formantur :  &  hxc  ipfa  quam  dcfcribo ,  bcftia  fex  catulos  vivos 
&  omnibus  membris  abfolutos ,  fedfinepiiisin  hac  burfa  habebat ,  quietiam  hinc  indcinea 
niovebantur  •,  quilibet  catulus  duos  digitos  crat  longus :  in  ca  tamdiu  rctinentur  donec  ipfi  fi- 
bi  viftum  quxrere  pofllint :  intcrea  tamen  interdum  progrediuntur  foras  &  iterum  ingrcdiun- 
tur.  Teftes  fub ano  habcbat animal interius  jacentes.  Pclhs  cjus  facile  dctrahi  poteft  ut  vulpi- 
naautleporina,  modo  in  ventre  incidatur:  fcetct  animal  inftar  vulpis  aut  Martis:  mordax 
eftj  velciturlibentcrgalUnis,  quas  rapit  ut  vulpes,  &:  arborcs  lcandcndo  avibus  infidiatur: 
vefciturquoquefaccharicannisj  quibus  fuftentavi  perquatuor  fcptimanasincubiculomco; 
tandcm  funi  cui  alligatum  erat  fe  implicans  cx  compreiTione  obiit :  mortuum  fccavi  &  pellcm 
tomentorcpletamfcrvavi.  Masfoeminzepcromnia  fimilis,  bcne  tcfticulatus,  inburiapen- 
dulas  teftes  more  Gati  gerens. 

Annotatio.  Dcdihujusanimalis  defcriptionem  e  Fr.  Ximene  ,  in  defcript.  Ameri- 
ccc  Ub.  V.  cap.  I V.  e  qua  huc  tantum  accerfo :  Cauda  hujus  animalis  cft  fingularc  &  mirabile  re- 
medium  contra  ncphritidcm ,  nam  fi  comminuatur  &  ex  aqua  hauricnda  detur  quantitate 
unius  dragmjE  ,  aUquotvicibusjejunis,  mirificemundaturctcres  :  cxpcllitquecalculos  ,  alia- 
qujeillosoppilant:  cxcitatvcnerem,  &generatlac;  medctur  coUcis  doloribus;  prodeftpa- 
rientibus&accclcratpartumj  promovet  menfes:  &fimafticatam  imponas  partibus  quibus 
fpinxinfix3£extrahitillas5  folvitalvum  :  &credointotaNovaHi(pania  nonrepcririaliudre- 
mcdium  ad  tam  multa  utile  •,  yivit  in  locis  calidioribus  &  viftitat  carnibus  &  frudibus ,  herbis 
&  panc  •,  adeoque  a  multis  animi  gratia  domi  nutritur. 

T  A  i-i  B  I  Brafilienfibus  ,  Lufitanis  Cachorro  do  mato ,  Belgis  ttt\  25ofC^ratttt  animal  cor- 
poretereti&oblongo.  TotiuscorporiscumcoIIo  longitudoaboccipitio  ad  caudjeinitium 
quatuordecim  digitorum ,  craiTities  decem.  Caputhabetvulpinoarmulum,  oreacuto,  bar- 
bafeUna:  oculos  confpicuos  &prominentcs,  nigros:  aures  fubrotundas,  molles,  graciles, 
albas ,  tenerasutchartamoIUs.  Crura,  pedes&digitos  cum  unguibushabetutfcemellajani 
defcripta,  uti&caudam.  Totumcorpus  vcftitum  cftpilis  albis  fplendeniibus ,  quiiriextre- 
mitatibus  nigricant ,  &magis  quidem  indorfo,  maxime  tamcn  incruribus:  circa  anum& 
initiumcaudx  pene  nigricant.  Os&  auresalbicant.  Caudainexortu  adquinque  digitorum 
longitudinem  piUs  veftitur  albis  in  extrcmitate  nigricantibus ,  reliqua pars  major  ad  finem  uf- 
que  cinfta  eft  corio  tcnui  fquamofo  albicante  inftar  exuviarum  fcrpcntis.  Fxtet  graviter ,  car  j 
tamcnilliuscomeditur,  Viditatlibenter  galUnis ,  utvulpes.  PiUinfcrtifunt  tenui  cuticulcc, 
qux  detralii  poteft  falvo  manente  corio  cralfiori.  Tefticulos  propendentes  habet  ut  feUs  mas. 

C  A  p.     IIL 

Qmiculorum^raflienfiumyariaj^ecies. 

APerea  Brafilienfibus,  BcIgisl3e!l5ratttveI25ofc!^tattt/  Ciiniculieftfpecies;  corpore 
oblongo  circiter  unum  pedem  ■,  craffitie  fcptem  digitorum :  facilemanfuefcit.  Pilitotius 

corporis  leporinis  noftratibus  rcfpondcnt  •,  in  ventre  autem  al- 
bicant,  in  reliquisfuntpraedidi  coloris.  Labium  quoqueha- 
bet  filTum  &  quatuor  dcntes ,  duos  fuperius  duos  inferius  :  bar- 
bam  quoque  leporinam  ,  &  tales  pilos  prope  oculos,  intcr 
,os  nimkum  &  aurcs:  fedhasdifrunilcs  habet  leporinis,  bre- 
vcs ,  fubrotundas ,  nam  mininium  digitum  tranfverfum  longi- 
tudinc  haud  exccdunt :  priora  ilUus  crura ,  tres  circitcr  digitos 
longa ,  pofteriora  paulo  longiora :  in  prioribus  pcdibus  qua- 
tuorfuntdigiti,  nigra  cute  &  unguibus  parvis  non  prominentibus;  in  pofterioribus  tantum 
tres,  quorummcdiuslongiorrcliquis.  Incedit  utlepus  itaut  pofteriora  cruraad  jundurani 
feu  fufFraginem  ufque  callo  fint  obduda ,  quemadmodum  pedes.  Caret  cauda.  Caput  paulo 
acutiusleporino.  Carnem  habct  cuniculorum.  Vivit  eodcm  modo  utilU,  &  fimili  domici- 
lioutitur. 

T  a  p  E  T  I  Brafilicnfibus ,  item  cft  CunicuU  fpecies ,  major  quam  Aperea ,  &  dupla  magni- 
tudinegliris,  figura  ut  noftrates  5  pilis&colore  ut  Lepus  fcd  paulo  fufciore:  auribus  longis 

utnoftrates 


nigros 


224  GeorgI    MarcgravI 

utnofl:i-atcsCum£uli:  infronte  rufefcit  paulum ,  fubgutture  nonnihil  albicat  &circulumal- 
bum  habet  circa  coUum ;  quidam 
tamen  iUo  carent  &  tantum  fub  gut- 
ture ,  pedore  &  ventre  parum  albi- 
cant ;  nuUam  habet  caudam ;  bar- 
bamut  noftrates  cmiiculi-,  oculos 
Caro  comeditur. 

Cavia  Cobaya  Brafilienfi- 
bus,  Cuniculi  itidem  fpecies ,  di- 
verficolore  pelle :  noftratis  cunicu- 
li  junioris  magnitudinem  a:quat;  ca- 
pite  autem  eft  gliribus  fimillimo; 
oculos  habet  nigros;  aures  fubro- 
tundas  :  os  fimile  Aguti :  crura  bre- 
viora  &  pedes  quatuor  digitis  praeditos :  pilihujusfunt  moUcs  &  peliis  variegata  diverfimo- 
de  maculis  albis  nigris  &  ruffis.  Manfuefcunt  ita  ut  grun- 
niendocibum  petant. 

Caro  illorum  edulis.  Cavia  autem  Brafilienfibus  no- 
men  eft  commune  omnibus  filveftribus  iJ^^w  do  mato,  ut 
Lufitaniappellant. 

Annotatio.  MeminitGefiierushu)Usanimalis, 
&  dat  illius  Iconem  haud  abfimilem  huic  noftrae.  Cuni- 
culus,  inquit,  Indus  ,  ante  paucos  annos  primum  in 
Europam  invedlus  e  N.  Orbe :  nunc  ubique  frequens; 
eft  enim  foecundiflimum  animal,  cum  odonos  vel  plu- 
res  uno  partu  edat.  Magnitudine  fcre  cuniculi  noftri,  at  minor  plerumque  &  corpore  breviorc. 
Crura  ei  brevia:  digiti  feni  anterius,  quini  pofterius.  Dentes  utin  muribus.  Caudaevefti- 
giumnullum,&c. 

Paca  Brafilienfibus ,  Cuniculi  etiam  eftfpecies:  magnitudine  porcelli,  pingui&craflb 
corpore ,  &  circiter  decem^digitos  longo  :  Capite  inftar  Cuniculorum  noftrorum  craflb ,  au- 
ribus  piUs  nudis  &  paulum  acutis.  Nares  habet 
amplas;  os  inferius  brevius  fuperiori:  rimam 
inftar  leporis ,  non  tamen fifluram ,  barbam  fe- 
linam  feu  leporinam  prolixam ,  &  poft  oculos 
pone  aures  iterum  tales  pilos.  Crura  priora 
paulo  breviora  pofterioribus :  in  pedibus  digiti 
quatuor.  Caudabrevifllmaut  Aguti.  Pilicor- 
poris  funt  Vmbrse  coloris ,  breves  &  ad  taftum 
duri.  Inlateribus  autem  fecundum  longitudi- 
nem  maculas  habet  cinercas ,  in ventre  albicat. 
Cibum  oblatum  pedibus  non  tenet  ut  Aguti, 
fedinterrapofitumdevorat,  inftar  fuis,  atque 
ad  eundem  pene  modum  grunnit.  Carnemhabeteximiam&  pinguemitautnon  habeatopus 
lardo  quando  aflatur ;  unde  Lufitanis  Caca  real  vocatur  illorum  venatio.  Capiuntur  opera 
caniculx,  nam  ab  illa  loco  habitationis  demonftrato ,  venator  ab  utraque  partefodit,  &  cu- 
niculum  adum  ab  utroque  latere  obturat  &  demum  in  locum  quo  confidere  autumat  longum 
cultrum  infigit ,  ut  ita  transfigat  animal  fub  terra  latitans ;  alias  fi  exeat ,  adum  eft,  nec  capi  po- 
teft ,  vehementer  enim  mordet ;  poflunt  tamcn  & vivi 
capi. 

AcVTijVelAcvTi  B-rafilienfibus j vulgo cor- 
rupte  Cotia  vocatur ;  alia  cuniculi  Ipecies ,  magnitudi- 
ne  noftratium ,  pilis  ex  ruflx)  &  brunno  mixtis ,  cum 
pauxillonigro.  PiU autem illius  crafli  utin  porcisju- 
nioribus,  &  fplcndentes ;  in  ventre  autcm  magisfla- 
vefcentes.  Aures  habet  rotundas ,  non  ut  noftrates. 
Caput  tamen  &  barbam  ut  noftri.  Infcrior  mandibula 
eibreviorfupcriori,  ut  in  fuibus :  labium  fupcriusfif- 
fum  inftar  lcporis ,  os  tamcn  acutius  noftratibus  cuni-^ 
culis.  Crura  antcriora  breviora ,  quatuordigitis,  po- 
fterioralongiorafcxprxdita.   Sedpcdibus  diredcex- 

tenfis incedit  antcrius ,  nonrcpit:  ungues  habct  acutos :  crura  glabra  funt  &  finc  pilis  fcre, 

dcntes 


HisTOR.  Q_vA  Drv.VF"ED..ET  Serpent.  Lib.  VI.  225 

Gauda brsvifllma  glabra.  Oculos  habct  nigios.  In  oic  fLipcnus  Sc  infcrius  dnos  dcntes  ut Le- 
pus.  Gi-unnitutporccllifolent.  Voraciflamun  cft  animal  5  cibum ,  anterioribuspcdibus  arripit 
ut  Sciurus ,  tenet  &  devorat  quam  ociflime :  quod  rcliquum  eft  recondit  ftudiofc  &  fodicndo 
occultat.  Dcleftatur  admodum  lambere  cutem  hominis.  Curritvclociflime.  Quiunadira- 
cundiammovetur,  dorfiextremi  pilosin  altum  furrigit&pofterioribuscruribus  fortiterpa- 
vimentum  feu  terram  puifat ,  more noftratium  cuniculorum. 

C  A  p.     I  V. 

'Tamaudua  macu,   Tamandua4. 

o 

TAmandva-Gvacv  Brafilienfibus ,  Congenfibus (ubi & frequens eft) Vmhulu ;  Belgs 
appellantDC  ^tOOtC  ^icrtWlfC :  Animal  magnitudinc  canis  Lanionum :  Capitc  tereti, 
promufcide  longiflima,  &ore  acuminato,  edentulo;  lingua  tereti&longa  inftar  fubulx: 
J.ongitudo  lingux  plerumque  viginti  quinque  aut  fcptem  digitorum-,  imoinveni  intci^dum 
duos  pcdes  &  fcmis  longam :  hanc in  orc  gcrit  duplicatam  &  quando formicis  vult  vcfci,  exfe- 
ritillam  ,  &  formicarum  tumulotamdiuimponit,  donec  plena  fitformicis,  quas  deglutit. 
Oculoshabctparvos,  nigros.  Aures fubrotundas :  Caudam  hirtaminftar  mufcarii,  quadi- 
dud:a  fe  totum  poteft  tegere.  Capitis  cum  promufcide  longitudo  unius  pedis ,  vel  etiam  ma- 


jor:  crairitudopromufcidisinmedio(nanimagis  magifque  attenuatur)  plus  quatuor  digito- 
rum.  Collilongitudoquinquedigitorum,  craflTities  circiternovem.  Corporis  longitudo  ad 
initium  cauda:,duorum  pedum  &  trium  digitorum:  crafllties  unius  pedis  &  novem  digitorum: 
cauda:  longitudo  duorum&  femis  pedum.  Crurumanteriorum  longitudo  unius  pedis  &  digi- 
U\  pofteriorum  unius  pedis.  Sunt  autem  crura  teretia ;  &  pedcs  anteriores  quatuor  habent  un- 
gues  recurvos ,  duos  in  medio  maximos  ,  duos  &  femis  digitos  longos ,  &  ad  utrumque  latus 
rninores :  volam  pedis  rotundam ;  pofteriores  pedcs  quinque  habent  digitos,  pene  figura  ma- 
nus ,  totidem  unguibus  prxditos.  Unguibus  autem  effodit  formicas  quibus  vefcitur ,  licet  & 
manfuefafti  carncvcfcantar ,  fed  in  minutiflimas  partes  concifa.  Pilis  per  caput  &  dorfum 
veftitur  nigris ,  quibus  cani  admixti ;  capitis  &  colli  pili  breviores  &  antrorfum  verfi ,  quem- 
admodum  in  lateribus  deorfum ;  inreliquis  partibus&dorforetrorfum.  Per  dorfum  prjete- 
rea  a  fine  colli  ad  initium  caudx  ufque  femipedem  longos  habebat  quafi  aries:  longos  etiam  pi- 
los  in  ventre.  Anteriora  crura  canis  feu  albis  veftiuntur  pilis  &  in  quolibet  verfus  pedem  ma- 
culam obtinet  e  nigris pilis.  Per pedus  autem ad  latera  ufque  &mediam  longitudinem  cor- 
poris  macula  grandis  nigris  pilis ,  quam  alba  linea  defuper  attingit  continue.  Crura  pofterio- 
ra  funt  nigra.  Cauda  lata  fetis  conftat  equinis  nigris ,  unius  pedis  fermc  latitudine ,  quibus  ca- 
ni  in  exortu  mifcentur.  Ad  taftum  omnes  pili  corporis  aridi  deprehenduntur. 

Animalhaudagile,  fedtardumincurrendo,  ita  utab  hominemanibus  incampo  prehen- 
dipoflit. 

Annotatio.  Hocanimaldefcripfilib.  Americ.xv. cap. V.  ecommentariiscujufdam 
Lufitani :  qui  &  hoc  obfervat ,  os  illius  efle  rotundum  &  non  valde  patuium :  quod  &  ex  exu- 
viis  quas  vidi  dcprchendi.  Itemque  Hb.xv i .  cap. 1 5 .  fub  nominc  Tamandova  e  commentariis 
Abbevillani,    quiequiillimolcmtribuit ,  ncfcioan  bonafide. 

T  AMAND  va-i  Brafilienfibus ,  Belgis  l^lepU  ^lpicmicter.  Animal  vulpeculx  Ameri- 

r  f  cans 


226 


GeorgI    MarcgravI 


canx  magnimdinc ,  vei  paulo  major.  Longitudo  corporis  unius  pedis :  colli  duorum :  capitis 
quinqucj  caudaedecem.  Crurumquodlibetquatuordigitoslongum,  pedefque  magnitudi- 


ne  Cercopitheci.  In  prioribus  pedibus  quatuor  habet  ungues  incurvos ;  duos  magnos  craflbs 
inmedio,  &duosadlateraminores,  cumcrafla  &  rotundaVola:  in  pofl:erioribus  quinque 
digitos parvos  fere  xquales ,  cum iuis unguibus.  Caput  acuminatum  habct  &  rotundum, co- 
nuni  acutum  rcprscfentans ;  pauluminfra  incurvatum:  os  nigrtim,  anguftiflrunum ,  edentu- 
lum :  oculos  parvos  nigros :  aures  eredlas  unum  circiter  digitum  longas.  Cauda  longioribus 
pilispraLditaefl:,  quamdorfum:  extremitas  illius  calva,  Scpotefl:  feilla  fufpendere  exramis 
arborum.  Colorpilorumtotius  corporis  ex  albo  flavefcens,  funtque  piliad  ta£tumduri& 
iplendent.  Per  dorfum  autem  ufque  ad  caud«  pilofitatem  majorem  &  ad  crura  pofl:eriora ,  ut 
&  in  infimo  ventre  maxima  pars  nigricantibus  pilis  cft  permixta;  quemadmodum  &  duae  lineac 
crafl^ae  nigrx ,  utrimque  ad  iatera  a  collo  fupra  fcapulas  tendunt  ad  dorfum  Sc  in  fine  illius 
coeunt.  Linguam  habctteretem inftar  fubulie, o£to  digitos  longam ,  quae  quafi  canaliincum- 
bit  inter  inferiores  genas.  Feroxanimal,  fed  quod  morderenon  poteft,  unguibus  prioribus 
fortiter  apprehendit  &  baculo  taftum  pofterioribus  cruribus  infidetutUrfus,  naribus  ftertit 
&  baculum  apprehendit.  Tota  die  dormit ,  capitefub  collo  &  anterioribus  cruribus  abfcon- 
dito-,  no£tu  evagatur.   Quando  bibit  pars  per  nares  iterum  exfiht. 

Quum  madarem  hoc  animal,  maximam  partem  excoriatum  adhuc  vivebat,  quamvis  o£li- 
duum  inediam  toIeraflTct.  Inrcnefiniftro  fuperius  procefllim  triangulareminfigneminveni, 
per  duplicem  tenuem  membranam  reni  adnexum :  In  inteftinis  multos  teretes  lumbricos :  val- 
vulas  cordis  infignes :  veficamfeUismagnam.  Caro  Vulpinam  okt&non  comeditur.  Co- 
rium  eft  crafftim. 

C  A  p.     V. 

Guariha ;  Qtgui  major  (^  minor,  Cercopitheci  yarii, 

/^Variba  Brafilienfibus ,  Cercopitheci Ipecies ,  magnitudine vulpis noftratis :  facieela- 

^^ta,  oculis  nigris,  fplendentibus :  auribusbrevibusfubrotundis:caudalonga&;verfusex- 

tremitatem  nuda ,  quam  femper  tor- 

quet  &  ubicunque  cft  firmiter  adhx- 

ret.  Pili  totius  corporis  nigri  funt, 

longi  &  fplendentes  atque  ita  fibi  in- 

cumbunt ,  ut  animal  laeve  appareat: 

fub  mento  &  gutture  funt  longiores 

&  in  barbam  caprinam  &  rotundam 

definunt  :  manuum  &  pedum  pili 

funt  brunni  coloris  ,  ut  &  dimidia 

cauda  exterior.  Foemella  eratquam 

hic  defcribo ;  mares  paulo  majorcs 

fed ejufdem  coloris.  Maximo numero in  filvis  inveniuntur ,  ibique horribilem  clamorem  ex- 

citant,  utlongeaudiripoflfmt.  Unusautem  interdum  folus  clamat ,  reliqui  magnonumero 

circumfident  &  quafi  concionem  audiunt ,  clamor  tamen  putatur  centum  fi  longius  abfis :  hic 

autcmordinariuseorummos ,  ut  fjepeobfervavi.  Singulis  dicbus  ante  &  poft  meridiemfc- 

melatqueitcrumconveniunt;  unuseorum  minor  in  medio  &  altiori  loco  refidet,  reliqui 

paulo  inferius  circumfident ,  tunc  prxcinit  fuperior  alta  voce  &  figno  manu  dato ,  reliqui 

omnes  accinunt ,  tamdiu  cantioncs  prorogantes,  donec  fuperioritcrummanufignum  det, 

tunc  omnes  uno  momcnto  filcnt  &  fuperior  grandi  vocecantioncm  finit.  Catulos  fuosin 

dorfo  geftant  in  ramis  avborum  difcurrcntes.  Catuli  ambiunt  corpus  eorum  pofterius ,  ubi  te- 

nuius,  pcdibusfuis.  Mordaxanimal,  nec domari  potcft. 

Dantur 


HlSTOR.    QV^ADRVPED.    ET    SeRTENT.   L  I  B.    VI.  22/ 

Dantur  &aliinign  ingcntes,  qui  longam  batbam  &  viliofam  habcnt  nigram :  ipfiquoque 
nigri  •,  qui  nigritam  mulicrem  folam  oflx;ndentes  vi  ftuprare  folcnt  :^vcra  dico  &  exempla  f cio. 

C  A  G  V I  Brafilicnfibus ,  Congenfibus  Pongi ,  reperiuntur  hic  majorcs  &  minores :  Cagui   , 
major ,  magnitudincm  obtinct  ccrcopitheci  Cay ,  cui  &  aliquo  modo  cft  fimilis.  Pilos  habct 

cincrcfcentis  coloiis  cum  pauco  tamen  nigro 
mixtos  &  longiores  paulo  quam  Cagui  minor. 

Faciesillifubrotunda,  leonina;  aurcsfcrcro- 
tundae,  nigrx  &  piiis  nud x ;  os  nigrum :  pili  fron- 
tis  itidem  nigri,verum  cum  cinereo  mixti:os  haud 
acutumfcdutleoninuni:  oculinigri.  Caretpilis 
albis  circa  aures ;  quos  Cagui  minor  habet.  Cau- 
dam  habet  unum  pcdem  &  quatuor  digitos  lon- 
gam,  &  pilis  ruffis  veftitam. 

C  A  G  V 1  minor,  tenerum  animalculum  &  par- 
'Vum,  Lconem  quoque  facie  referens :  totius  cor- 
poris  longitudo  circiter  fcx  digitorum  cft ,  caudce 
autemdecem,  capitulumhabctparvulum,  quod 
vix  pomum  minus  xquat :  nafum  exiguum ,  ela- 
tum :  oculos  teneros ,  os  parvum  cum  dentibus 
acutifllmis :  crura  manus  habcnt  inftar  Cercopi- 
thecorum ,  quinquc  digitis  tcneris  priedita :  aures 
fubrotundas,  quas  circumftant  pili  albi ,  ordine  & 
cumulatim  pofiti  &  quafi  eleganter  eflent  pexi. 
Pili  autem  totius  corporis  intcrius  &  in  exortu 
rufcfcunt,  exterius  funt  ex  albo  &  fiifco  mixti  \czn- 
da  autem  quafi  ex  albo  &  fufco  annulata  cft.  Acu- 
tifllmum  edit  fbnum  voce  fua.  Velocifllmum  eft 
animalculum  in  /aliendo :  frigoris  impatientiffi- 
mum.  Vefcitur  pancfarina  Mandiocse  atque  aliis. 
Annotatio.  Dedit  &  Gefiierus hujus a- 
nimalis  Iconem  a  Petro  Coudenbergio  dodifli- 
mo  celeberrimoque  Antwerpije  pharmacopaco 
acceptam;  &:opinabatur  e  fimia  parva  &  muftcla  procreatam-,  fed  animal  eftfui  generis, 

quanquam  ad  Simiarum  claf- 
fcm  haud  male  forte  referri 
pofllt.  Adfcruntur  ad  nos  inter- 
dum  e  Brafilia ,  fcd  cum  animal 
fit  tenerrimum&  frigoris  im- 
patientiffimum  difficulter  hic 
vivum  confervatur. 

C  A I  T  A  I A  Brafilienfibus , 
itidem  Cercopithecus  :  pilo 
longiori  ex  albido  flavefcente.  Caput  habet  fubrotundum ,  frontem  haudelatam  autpene 
nullam:  nafum  parvum  &  compreffum.  Caudamgeftatarcuatam:  redolet  mofchum.  Haec 
unicaipfiineftgratia.  Mitetradaridebet,  alias  altifllma  voce  clamat  •,  &  facile  ad  iram  con- 
citari  potcft. 

Alius  ejufdcm  fpeciei ,  fed  major  &  pilo  magis  fufco  inftar  ZebeUinorum,  etiam  mofchuni 
rcdolct. 

Cercopithegvs  Angolenfis major •,  in Congo  vocatur  Macaquo.  Color pilorum 
totius corporis ut Lupi :  nares habet bifidas ,  elatas;  caputurfinofimiIe,natescalvosquibus 
infidet :  caudam  fcmper  portat  arcuatam.  Longitudo  corporis  a  capite  ad  caudam  unius  pedis 
&  fupra :  capitis  longitudo  fex  digitorum  •,  caudae  pedalis :  crura  quatuor  Jequalis  longitudinis 
decem  digitorum  in  prioribus  cruribus:  manus  tres  &  femis  digit.  longas,  quinque digitis  prce- 
ditas,  inpofterioribuslongas  manusquinque  digitos.  Craflfities  corporis  ubimaxima  unius 
pedis&  novem  digitorum:  clamat  hah ,  hah.  Dentcs  habet  albiflTimos.  Mire  gefticulatur: 
penem  habet  humano  fimilem  inftar  pueri. 

Angolenjis  a.lim.  Totus  niger  at  infparfo  cano  nigredini  per  totum  corpus.  Nafus  albus. 
Magnitudineutprior.  Caudae  longitudo  duorum  pedum  &  quatuor  digitorum.  Figuraut 
fequens  ,  fedfrontenoncapillata. 

Cercopithecys  barbatus Guincenfis :  in Congo  vocatur ^a-^^/w^.  Pilos habetfu- 

F  f  2  fcos. 


228 


GeorgI     MarcgravI 


fcos ,  fed  per  totum  dorfam  quafi  aduftos  feu  ferrugineos :  fufcis  autem  pun£lulatim  infparfas 
color  albus.  Ventcr  albicat  &  mentum  inferius:  Barbam  quoque  egregie  albam  habet,conftan- 


ceni  capillis,  duos  digitos  longis  &  amplius,  pafTis ,  quafi  ordinatim  pexa fuiflet.  Quando  h^c 
fpeciesirafcitur ,  os  ample  diducendo  &  mandibulas  celeriter  movendo  ,  exagitat  hominem. 
lEgregiefaltantj  variosfrudushiomnes  comedunt ,  extremetamen  Paco  dckdmtur:. 

^///;«C?«/w^;?/?^priorimagnitudinepar:  color  pilorum  maxima  parte  corporis  nigricanSj 
cuiumbraadmixta;  in  ventre  autem  fubcoerulefcens  e  cinereo:  caudx  medietas  ulteriorex 
rufFo  flavefcens ;  os  coerulcfcit.  Ingenautraque  magnamcopiam  tenet  pilorum  longorum 
ex  albo  flavefcentium  f inftar  magns  barbachirciniej  uti&ad  utramque  aurem.  Crura&pe- 
dcs  nigri.  Ludit  &  clamat  ut  alter. 

Gmneenfis  dm ,  minoreftpriori;  pilo  ex  umbra  gryfco ,  fufco&flavo  admixto,  fereutin 
dorfo  leporino :  caputhuicparvum,  caudalonga:  caretbarba. 

C  A  p.     VI. 

Cot^ti»  Tapijerete.  Muresvarii. 

'Oat  1  Brafilienfibus ,  eft  vulpes,  magnitudine  felis",  cruribus  brevibus & manibus  Cer- 
'copithecorum^  nam  &eorummore  arbores  velociter  confcendunt  &  currunt  ufque  ad 

ramorum  extremira- 
tes.  Vidtitant  frudi- 
bus,  lubentiflTime  au- 
te  ovis  &  gallinis.pe- 
des  pofteriores  ma- 
jores  prioribus  :  in 
fingulis  pedibus  digi- 
tos  habent  quinque 
acutis  unguibus:  Ca- 
put  acuminatu  vul- 
pinum;  auresbreves 
fubrotundas  ut  felis: 
oris  pars  inferior  bre- 
viorfuperiore  :habet 
promufcidem  longa 
acuminatam ,  naref- 

queamplasquafififluras:  oculos  nigros.  Pilitotlus  corporis  obfcurc  ochric  coloris,  longi. 

Caudam  habct  longiorem  toto  fuo  corpore ,  quam  fuperius  eredam  geftat  &  incurvatam,  cu- 

juspaliannulatimvariegaticum  umbra  &  ochra,  Quando  comedit ,  morecanis,  anteriori- 

bus  pedibus  tenet  cibum. 

Multi  ctiam  Coati  rcperiuntur  coloris  ex  brunno  nigricantis,  fcu  interius  flavi ,  exterius  ni- 

gricantis,  fub  gutture&pedoreflavefcentis.  Hxcfpeciesappellatur  a  Brafilienfibus  Coafi- 

piondi. 

Annotatio.  Habui  aliquandiu  ejufmodi  animal  circuratum  &  valde  domcfticum  & 

mihi  amicum ,  ita  ut  ad  os  meum  eniteretur ,  &  ex  illo  cibum  capcrct :  fed  cum  caudam  fuam 

prccLodcrc  cocpiflTct,  non  potuit  ab  ea  abftineri ,  ita  ut  illam  tandcmpcnc  totam  confumcrct,  & 

morerctur;  quod  vitium  &  in  fimiis  obfcrvatur, 

Tapi- 


HlSTOR.    QjADRVPED.    ET    SeRPENT.    LiB.    Vt  220 

Tapi  ierete  Brafilienfibus ,  Lufitanis  A?ita,  animal  quadrupes ,  magnitiidine  |uvenci 
femeftris:  figura  corporis  quodammodo  ad  porcum  accedcns,  capite  etiam  tali,  verum 

crafllori,  oblongo,  fuperius  in  acumen  de- 
finentejpromufcide  fuper  os  prxemincntc, 
quam  validifllmo  nervo  contrahete  &  cx- 
tcndere  poteft :  in  promufcide  autem  funt 
fifl liric  oblongx.  Inferior  oris  pars  brcvior 
cftfuperiore.  maxillse  ambx  anterius  fafti- 
giatx ,  &  in  qualibet  deccm  dentes  incilbrii 
liipernc  &  infcrnejhinc  pcrccrtum  fpatium, 
iitraquc  maxilla  caret  dentibus ,  fcquuntur 
dein  molares ,  grandes  omnes  in  quolibet 
laterequinque,  itauthabeat  vigmtimola- 
res&  viginti  incifores.  Ociilos  habct  par- 
vos  porcinos :  anres  obrotundas  majufculas ,  quas  verfus  antcriora  furrigit:  crura vix  longiora 
porcinis ,  at  crafllufcula  :  in  anterioribus  pcdibus  quatuor  ungulas ,  in  poftcrioribus  tres;  me-» 
dia  intcr  cas  major  cft  in  omnibus  pedibus ;  in  prioribus  pedibus,  tribus  quartaparvula  extcrius 
eftadjunfta;  funtautcmungulsenigricantesnonfolidzefedcavae ,  &  quje  dctrahi poflTunt.  Ca- 
ret  cauda,  &  ejus  loco  procefllim  habet  nudum  pilis,  conicum,  parvum,  more  Cutian. 
Mas  membrum  gcnitale  longe  exferere  poteft  inftar  Cercopitheci.  IncedJt  dorfo  incurvato 
utCapybafa.  Cutemfolidam  habct  inftar  Alcis-,  pilos  breves.  Colorpilorum  injunioribus 
eftumbrasIucidcE,  maculisvariegatus  albicantibus  ut  caprcolus:  in  adultis  fufcus  five  nigri- 
cans  fine  maculis.  Animal  interdiu  dormit  in  opacis  filvis  latitans ;  noftu  aut  mane  egredituc 
pabulicaufa.  Optimepoteftnatare.  Vefcitur gramine ,  arundineSaccharifera,  braflica,&c. 
Caro  ejus  comeditur  fed  ingrati  faporis  eft. 

M  V  R I  v  M  hic  ingens  copia  tam  majorum  quam  minorum.  Majores  plerique  ventrcm  ha- 
bent  album,  cxtera  nigti  aut  fufci  coloris.   Corpore  funt  oblongo. 

Oli:iii  armem  figura  muris.  Corporis  longitudo  ab  oris  extremo  ad  caudam  ufque  circiter 
quinque  digitorums  caudx  fere  duorum.  Os  habet  acutum ,  dentes  acutiflimos :  fcrotum  cum 
tefticulis  pendulum  inter  pedes  pofteriores.  Fufci  eft  coloris ,  fed  in  dorfo  fecundum  longitu- 
dinem  a  capite  ad  caudam  tres  nigras  lineas  habet  craflfas.  Ludebat  cum  fele ,  nec  iliam  metue- 
t»at,  nec  felis  eum  petebat. 

Carvcvoca  BrafiUenfibus, mus eft domcfticus paiyus , plane fi!milis noftratibas & eo- 
dem  modo  rodens  &  perdens  res  quas  attingere  poteft. 

G  v  A  B I R  V  Brafilienfibus ,  Lufitanis  rato  da.  cafa ,  mus  domefticus  eft  major ,  quem  rattum 
vocamus;  oblongo  funt  corpore,  coloris  ut  noftrates ,  &  ventre  albo.  Magno  numero  in  xdh 
bus  obambulant,  &  multum  damniinferunt. 


C  A  P.     VIL 

Tajcicu,  T^orcm  Cjuineenjis ,  Capibara.  Scjiurm, 

TAjacuCaaigoaRa  Brafilienfibus,  Porcus  eft  filveftris,habens  umbelicum  in  dorfo: 
figura  pene  convenit  cum  noftratibus,&  majorem  magnitudinem  adipifcitur  quam  annuus 
porcus  apud  nos.  Aures  habet  breves,  crura  ut  nofter,  caudam  nullam.  Pili  illius  funt  mollio- 

res  quam  porcorum  noftratium , 
nec  itafetas  habct  in  dorfo,fed  ubi- 
quc  sequales  pilos.  Eorum  autem 
color  toto  corpore  eft  niger ,  pun- 
ftulis  minimis  albis  variegatus. 
Caroilliusbonaeft,  &inftarpor- 
corum  noftrorum  domefticorum, 
fcd  non  habet  tam  craflTam  lar- 
dum. 

Annotatio.  Habui cjufrno- 
di  porcum  e  Brafilia  ab  amico  do- 
no  miffum,  valde  familiarem: 
quem  cum  per  femeftre  &  amplius 
aluiffem  humidis  cibis,utnoftratcs 
folemus ,  mortuus  eft  ex  ileo  ut  vi- 
Ff  ^  deba- 


230  GeorgIMarcgravI 

debatur.  Dcdi  illum  ClanfTimo  Anatomico  noftro  Profeflbri D.  Valkenburgio,  qui  illum  in- 
cidit  &  diligenter  obfervavit :  Umbelicum  illum  autem  quem  vocant ,  e  quo  obfervaveram 
fa'pehumorem  aliquem  prodire  lafti  iiaud  abfimilem,  judicavit  elTe  mammam:  quia  vafa 
mammaria  habebat,  verumcumdiligenterinquifierimabiis  qui  inBrallliadudumvixerunt, 
an  catulos  fuos  illa  parte  aleret ,  numquamme  illud  potuerunt  docere.  quidam  &  negarunt, 
fedfugendumprasbcre  papillisquasfub  ventre  habeat.  In  dorfoautem  etiam  fetas  habebat, 
licct  non  ita  craflas  &  longas  quam  noftrates. 

PoRCVs  GviNEENsis,&e Guinca in Brafiliam tranflatus,figura ut noftrates & ruffi co- 
loris :  in  hoc  autem  difi^er  ta  noftratibus,  quod  caput  habeat  non  ita  elatum:  aurcs  autem  longas 


2c  acutas  plane  &  prolongatis  acuminibus,  caudam  longam  u(que  ad  talos  propendentem,  pi- 
lorum  expertem.  Totum  corpus  tegitur  pihs  brevibus  ruflas  fplendentibus ,  non  fetis,  quibus 
&  in  dorfo  caret,  fed  tantum  verfus  caudam  in  dorfo  &  circa  collum  paulo  longiores  habet  pi- 
los.  Planecicur. 

C  A  p  Y  B  A  R  A  Brafilienfibus,  Porcus  eft  fluviatilis:  figuram  pene  porcorum  habet ,  magni- 
tudine  exaequat  porcum  annuum  vel  bimum  noftratem.Longitudo  corporis  a  capite  ad  anum 
circiter  duorum  pedum  ,  craflTities  ventris  fefquipedis.  Carct  cauda.  Pedes  quatuor  porcini: 
anteriores  quatuor  ungulis ,  pofteriores 
tribus  praeditos.  Eftque  in  anterioribus 
ungula  media  longiflima,  dua;  brevio- 
res,  quarta  minima:  in  pofterioribus  me- 
dia  longior  &  duae  minores:habet  &  cal- 
lum  ad  fuffraginem  ufque.  Capitis  lon- 
gitudo  decem  digitorum ,  &  crafllties 
totidem  fere :  habetque  crafllim  &  im- 
proportionatum  caput ,  &  os  longiflTi- 
mum  ac  craiTum:  oculosmagnos,  ni- 
gros,  aures  parvas,  fubrotundas.Inferior 
maxilla  brevior  fuperiori;  continetque 
in  utraque  anterius  duos  dentes  incur- 
vatos ,  qui  ad  fefquidigitum  prominent 
extra  alveolos  fuos,  &  ad  duos  fere  digitos  funt  inferti;  fed  non  eminent  extra  os,fed  ut  in  lepo- 
ribus  intus  continentur.  Dentes  reliqui  mirandi  funt :  conftat  totus  ordo  in  qualibct  maxilla 
ofto  ofllbus,  in  quolibetnimirum  latere  quatuor ;  &  quodlibet  os  trcs  dentes  infeparabilesrc- 
prsfentat:  ut  ita  fint  inqualibetmaxilla  dentesviginti&quatuor,  &  in  totum  quadraginta 
odto  :  funt  autem  omnes  in  extremitatibus  plani.  Comedunt  gramcn  »5:  frudus  varios.  Caro 
comcditur,  licct  non  bene  fapiat,  melior  afla,  caput  imprimis. 

Magno  numero  ad  ripas  fluminis  S'  Francifci  ambulant.  Natarc  6c  urinari  vel  maxime 
poflunt .  Noclu ingentem  clamorem  cxcitant  &  horribilcm  fcre ut  Afini folcnt. 

S  c  Y  V  R  V  s  (guo  nomine  Brafdierifes  afpcllent nojrfroAitur  ah  Aiiihre)  Brafilienfis,  noftratibus 
marrnitudinc&figurafimilis,  cxccpto  colore:  os  &  dentcs  cnim  habcnt  ut  noftratcs  lcpori- 
nos&pilos  &barbam:  oculorum  pupillam  cocrulefcentcm  ,  auriculasbrcvcs,  obrotundas: 
inantcrioribus  pcdibus  quatuor  digitos  unguibuslongis,  acutis;  quorummcdii  paulolon- 
giorcs  reliquis,  &  prxtcrea  in  intcriori  latcre  parvulum  nigrum.  Pofteriores  pedes  quinquc 

habcnt 


HiSTOR.  Qy^ADRVPED.  ET  Serpent.  Lib.  VI.  231 

habentdigitos,  unguibusacutis,  qnomm  treslongiores,  &medius  itidem  longifTimus ,  ex- 
teriores duo breviores.  Caudam ejufdem longitudinis cum  corpore villofam (non tamentani 
crifpaniutnoftratcshabent)  qna  corpus  tegerc  poteft.  Eteodem  modofedet  edens  utno- 
ftrates.  Cclor  totius  animalis  eft  ex  pallido  flavo  &  fufco  mixtus,  videlicet  leporinus.  Sub  gut- 
ture&inventrecftalbus;  inutroque  laterefecundum  longitudinem  maculam  linearemlia- 
bctalbara.  Cauda  pilis  longis  conftat  ex  nigro  &  albomixtis.  Manfuetum  eft  animalculum, 


&  elcgans 


C  A  P.      VIII. 

TatuJeH  (tArmadillo,  varlce  illius  Jpecie^, 


T; 


^Atv  &  Tatv-peba  Brafilicnfibus,(^mW//7i?Hifpanis,£;^(r«^^;"/oLufitanis:  Belgje 
noftrivocantccn^CbilD-Dercfecn.  Animalpotifllmuminterradegcns,  quanquam  & 
inaquis&aquofislocis.  ReperiturvarioEmolis.  Figuram  habet  porcelli  &  fere  magnitudi- 
nem.  Totumcorpusfuperius  ut&caput  loricatumeft,  necminus  cauda:  Loricaautemefl: 
ofleaexfquamiselegantiflTuniscompofita  :  prope  occipitium  duashabens  Junfturas,  utcol- 
lum  movere  poflit :  indorfofeptemfuntdivifurae,  cute  fufca  intermedia :  in  reUquis  partibus 


integra.  Pedcs  qua  prominent  etiam  tenuiori  lorica  funt  obdufti.  Totum  autem  inferius 
corpus,  mentum, collura,venter,  cruranon  funt loricata ,  fedcuteveftitaanferina,  promi- 
nentibus  poris  pr^edita  &  rarioribus  in  his  pilis  di jjtum  longis ,  ac  ita  rarioribus  pilis  totum  in- 
ferius  corpus  veftitur.  Septem  jundurx  loricje  in  dorfb ,  raros  quoque  pilos  &  fimiles  habent: 
prope  os  &  oculos  etiam  ahquot  vifuntur.  Sunt  autem  pili  coloris  albicdntis  ut  in  porcis.  Ca- 
puthabetinftarporcellij  osacutum;  oculos  parvos  &  profundos;  linguam  acuminatam& 
anguftam-,  aurcs  pilis  &  lorica  nudas ,  fufcas ,  breves:  dentes  haud  ita  magnos ,  in  qualibet  ma- 
xilla  ododecim.  Pedcs  quatuor  ad manuum figuram accedunt ,  quinque  digitis  finguli  prse- 
diti ,  ctiam  quilibet  digitum  unum  altero  longiorem ;  cum  unguibus  haud  iatis,  fed  fubrotun- 
dis.  Roftrumhabetutporcus,  quoterram  velociter  fodit.  Color  univerfi  animalis  eftelu- 
teo  fubruffus.  Cauda:  in  exortu  craflitudo  quatuor  digitorum :  fitque  paulatim  tenuior ,  do- 
nec  in  fine  plane  acuta  evadat  &  rotunda  ut  in  lacertis  aut  porcis. 

Marcsaliquandohabui,  quibusmembrum  genitale  prominens  erat ,  quatuor  digitos  lon- 
gum  &  mediocrem  digitum  craflum.  Corpore  pleruriique  funt  obefo ,  viditant  batatis ,  me- 
lonibus  &  variis  radicibus,  &  plurimum damni  infcrunt  plantariis.  Fodiunt  terram  libenter. 
Eduliseftilliuscaro;  fequenstamen  fpeciesprxftat.  Multum  bibunt.  Imo  cuniculos,  aves 
mortuas,  aliaquedcvorant. 

Facilecapiunturopcra  caniculae,  quemadmodum  apudnos  cuniculi.  Nam  fi  canis  emit- 
tatur  latrando  commonefacitvenatorem  ubi  in  terra  commorentur ,  tuncfodiendo  ab  utro- 
que  latere  invenitur. 

Tatv-ete  Brafilienfibus ,  Ferditdeiro  Lufitanis,  priori  eft  minof,  capite parvo, acuto, 
auribus  longioribus  &  eredis,  cauda  etiam  longiori,  pedibus  altioribus ,  &unumdigitum 
longo  pene,  confentitque  cum  delineatione  Monardis.  Caput  autem  tres  digitos  longum ;  au- 
resfereduoseredeftantes:  osacutum,  oculi  parvi  nigri.  Crura  tres  circiter  digitos  fingula 
longa-,  inpedibusanterioribus,  quatuordigiti,  duo  medii  aequales ,  unum  digitum  longi ,  & 
ungue  femidigitum  longo  praediti ,  &  duo  itidem  Kquales  ad quodlibet  latus.  In  pofterioribus 
pedibus  quinquc  funt  digiti ,  tres  niedii  asquales ,  breviores  paulo  mediis  duobus  in  anteriori- 
bus ,  &  duo  ad latera  parvi,  itidem  unguibus  paulo  craflloribus  prxditi.  Caudam  habet  novem 
digitos  longam,  &  verfus  extremitatem ,  acuminatam.  Corpus  a  ccrvicc  adinitium  caudx 

feptcm 


^ji  GeorgI     MarcgravI 

fcptcmdigitoseftlongum.  Capitisfronstcgiturlotica;  uti  &totum  corpus,  quafuperemi- 
net  in  lateribus ,  ita  ut  Jacens  animal  pedes  &  caput  fub  illa  poffit  abfcondcre.  Conftat  autcm 
lorica  in  dorfo ,  novem  junfturis ,  ordine  decenti  e  fquamis  compofita.  Cauda  quoquc  lori- 
cata ,  novem  habcns  Junduras.  Loricaautemin  dorfo  cft  ferrei  colpris ,  in  lateribus  albicat, 
&ferrecemaculxadmifcentur.  Venter  tegiturcute  albicante ,  poris  confpicuis,  &aliquan- 
tum  pilofa.  Cauda  albicat  &  ferreo  colore  mixta  cft.  Caro  hujus  fpeciei  i upra  caeteras  admo- 
dum  bene  fipit. 

Tatv  Apara  Brafilicnfibus alia fpecies, magnitudine praecedenti par.  Caput habet ob- 
longum,pyramidale  fere,  os  acutum:  cftquc  caput  antcrius  tedum  lorica:  oculos  porcinos:  au- 
res  breves  fubrotundas ,  ut  prima  fpecies.  Venter  quoque  tcgitur  cute  porofa ,  cum  pilis  albi- 
cantibus  fuillis.  Criu-um,  duo  anteriora  tres  digitos  longa,  pofteriora  ferc  quinquc:  in  anterio- 
ribus  pedibus  ungulas  habet  quinque  ,  duas  medias  iongiores ,  inxquales  tamen ,  unam  fcilicet . 
digitum  longam,  altcram  brcviorem ,  &  duabushifcelateralesminores,  ac  in  exteriori  parte 
parvulam.  ]n  pofterioribus  pedibus ,  itidem  quinque  ungulas ,  tres  medias  fere  a-quales ,  fed 
breves ,  &  duas  laterales.  Caudam  obtinet  pyramidalem ,  paulo  plus  quam  duos  digitos  lon- 
gam ,  lorica  tettam.  Membrum  genitale  habet  plus  quam  quinque  digitos  longum ,  &  dimi- 
diumcralfum.  Totumautemanimaltegiturlorica,  pedemlonga,  &odQdigitoslata,ante- 
rius  tamen  &  pofterius  in  utraque  extremitate  paulo  anguftiori,&  tantum  digitos  &  femis  lata: 


cft  autem  interius  Concava ,  exteriusconvexainftardeambulacriarcuati;  in  medio  (magista- 
men  verfus  anteriorem  partem j  quatuor  habet  commifluras  tranfverfales ,  quibus  loulcam  ex- 
tendere  &  incurvare  feu  contrahere  poteft.  Conftat  autem  loricaillius  figuris  quinquangula- 
ribus  eleganti  ordine  difpofitis  5  intercommifluras  veroconftat  parallelogrammis ,  &qua:li- 
bet  figura fquamulis  lenticularibus,  coloris  ex  albo  fubflavefcentis.  Commiflurje  autem  con- 
ftant  cute  admodum  lenta.  Hjec  (pecies  hoc  habct  peculiare,  quod  dormire  volens,  aut  quando 
quis.manu  prehendere  cupit,  prioribus  ac  pofterioribus  pedibus  in  unum  quafi  pundum 
coUccTiis,  more infantium  in  utero  jacentium ,  ac  aiuiculis intro  tradis  cum  capite  5c  cauda ad 
capiu relata ,  ita  utilla  finiftrum  oculum  tegaf,  atque  per.commifl^uras  incurvato  dorfo  ac 
clypeo  ,  itaut  os  anum  tangat ,  in  pilam  rotmidam  lorica  fua  efibrmet  eam  ita  lateralibus 
extremitatibus ,  ac  antica  &  poftica  parte  confertis  claudendo ,  ut  nihil  appareat  nifi  lorica  ca- 
pitis  &  caudae ,  qnx  claudunt  inftar  forium  foramen  loricac  corporis ,  quod  ovale  remanet ,  in- 
curvato  corpore  &  ad  quictem  compofito :  ita  hoc  anmial  inftar  pilae  fe  componere  poteft ,  & 
faciliusquisconchammarinampotiusquamanimalterreftre  judicaret.  Noftu  ut  plurimimi 
cgreditur  pabuli  cauflTa,  interdiu  autem  dormit.  Viftus  illius  ut  aliarum  /pecierum.  Secui  ali- 
quandohocanimal.  Mcmbragenitaliahabebatinfignia,undefalaxanim3ljudico.  In  quoli- 
betlateremufculumhabebatinfignem,  longum  ,  &  figuramXhabentem,plurimisfibrisita 
decuflatimdifcurrentibusfecundumlongitudinem,  quorumopevalidiflimefecontrahere&:- 
continere  poteft;  mufculos  cruciformes  appello.  Quando  animal  in  orbem  fe  contrahit ,  vix 
a  validiflimo  homine  aperiri  poteft.  Caro  huj  us  co£ta  &  frixa  butyro ,  boni  eft  faporis ,  &  prae- 
ferenda  carni  cuniculorum.  Pra:fertur tamen  caro  fecundaz  Ipeciei. 

K^nmtatio.  Fecimus  hujus  animalis  mentionem  in  dcfcriptione  Americalib.xv.cap.v. 
ubi  &  hoc  e  Monarde,  &  Fr.  Ximene  annotavimus,  pulverem  laminarum  qux  plane  funt  oflTese 
&dura;,  utilifllmumcflrcinMedicina:  tum  contra  Luem  Vcneream,  tum  contra  tinnitum  ' 
&furditatem  aurium  :  praefertimofliculicaud^quodproximum  eftabilliuscxortu.  Itcmque 
pulvercm  caud?e  urinam  movere :  &  pulverem  laminarum  coadum  in  maflam ,  extrahere  ^i- 
nasequavisparte  corporis.  Cuiusexperimentumfacilecapipoflct,  fi  quidem fxpius exuvise 
hujus  animalis  ad  nos  cx  America  defcruntur.  • 


Cap. 


HISTOR.    QVADRVrED.    E  T    S  E  Rp  E  N  T.   L  I  B.    V  I.  2"3  3 

C    A    P.       IX. 

Maraguao.  Qiandu.  ftyct» 

A  R  A  G  V  A  o  five  M  A  R  A  c  A  I A  BrafiUenfibiis ,  cft  felis  filveftris ,  cujus  hic  multi  repc- 
'-riuntur,  &  variorum  colorum :  communiter  funt  Hifflavefcenti  pilo,  cum  nigrismaculis, 
inftar  Tigridis :  codem  modo  clamant,  grunniunt  &  te  purgant  ut  noftrates  feles:  oculos 
quoquc  habent  fimiles ,  fed  pupilla  rotunda  &  nigra :  aures  obrotundas  ut  Cuguacuarana;  bar~ 
bamquoquetalem.  Non  circurantur.  Vefcuntur  hbenter  galUnisquas  dilaniant  atque  avi- 
de  dcvorant. 

C  V  A  N  D  V  Brafilienfibus :  Ourko  Cachiero  Lufitanis:  tttipfCtt  HdtrcfeCU  Belgis.Magnitudi- 
nc  fimiam  xquat  majoremitotum  corpus  munitum  eft  aculeis,tres  aut  quatuor  digitos  longis, 
neque  pilos  habet :  -flavefcunt  hi  (cani  inftar  pennarum)  ab  initio  feu  infitione  in  cutem  ad  di- 


miiiiamfere  longitudincm ,  rcUqua  dimidia  pars  eftnigra,  cuipis  albicat.  Interdum  &  loco 
nigri,  brunnus  eft  color  ex  rutFoin  quibufdam.  Aculeihiacuti  funtinftar  acicularum,  & 
animalillaspoteftejaculare.  Corporis  longitudo  ab  occipitio  adinitiumcauds,  uniuspedis 
Rhynland.  CaudaEautemuniuspedis&quinque  digitorum.  Caudaabexortufuoadmedie- 
tatem  etiam  aculeos  habet ,  exterior  medietas  nuda  eft  &  raras  habet  fetas  inftar  porcorum. 
Capitislongitudocircitertrium&femisdigitorum-j  itidemeftaculeatum,  verum  circaos& 
naresglabrum.  Aureshabet  parvasfub  fpicuUsfere  latitantes:  os  inferius  remotum  verfus 
coUum,  leporinum,  binisdentibusquiforasconfpiciuntur:  nares  patentes ,  &ideoampIam 
&  fere  quadratam  promufcidem :  oculos  rotundos ,  prominehtes ,  fulgidos  inftar  carbuncu- 
li:  pilosmultos  circumnares&  oslongitudine  quatuor  digitorum ,  quibarbam  feUnamfeu 
kporinamipfifaciunt.  Pedes  habet  fimiorum  quidem  fimiles,fcd  quatuor  tantummodo  digi- 
tis  conftantes ,  nampolUcecarct,  quamvis  locumhabeat,  quafi  abfciflus  eflet.  Anteriores 
pedesfunt  minores  pofterioribus.  Crurum  anteriorum  longitudo  circiter  quatuor  digito- 
rum ,  poftcriorum  paulo  major.  Crura  quoque  aculeata ,  fed  pedes  minime.    • 

Interdiu  ut  plurimum  dormit ,  noctu  circumvagatur ,  &  fpirat  naribus  quafi  anhelaret.  Vi- 
ftitatUbentergallinis.  VoccmeditutSus/zi.  Scanditarbores,  fed  tardo  greflu ,  quia,utdixi, 
poIUcecaret:  defcendensautemcaudam  circumvolvit ,  nelabatur,  admodum  enimmetuit 
lapfum  nec  falire  poteft.  Carnem  habet  bonam  &  pergratam ,  nam  aflatam  fspc  comedi ,  & 
ab  incolis  valde  aeftimatur. 

Annotatio.  Videtur  clfe  idcm  animal ,  aut  faltcm  fimilc ,  quod  Fr.  Ximenes  defcri- 
bitfubnomineT/^^«4?.?mfpinofi:  TlaquatZin ,  inquit,  fpinofum,  eftejufdem  formae&ma- 
gnitudinis  cum  TUquatJ^iu ,  nigri  coloris  •,  quod  animal  te£tum  eft  aculcis  cavis  &  acutis ,  fere 
^ithamamlongis,  quivaldefimilesluntfpinis,  &aculeis  Herinacci,  licet&quofclampilos 
habeatalbosmixtosinmodumvelleris  ,  prxterquamincipite;  &UcetprimofitaIbum,  fuc- 
ceffutcmporisfitnigrum^  aculeosejaculatur ,  incanes  auteosqLii  ipfumoffendunt&  perfe- 
quuntur,  quiitahxrent  utnuUa  induftriaaut  viribus  extrahi  polfmt ,  quia  fcnfim  magis  ma- 
gifquepenetrantincarnem  ,  donec  vifceraingrediantur,  virtute  quadam  naturaU;  atqueita 
educunt  humorem  corporis ,  ut  Isefus  confumatur  &  tandcm  pereat.  Barbari  ftudiofe  fervant 

G  g  iftos 


234 


GeorgI     MarcgravI 


iftosaculeos,  &affirmantnovemilloi-um  infubtilem  pulverem  contritos&exhibitoscerto 
pondere ,  in vino,  rumpere lapillos in renibus  &  vefica ;  excitat  venerem ;  &  utilifTunas adver- 
fus  dolorem  capitis  eflTe ,  nam  fi  fronti  aut  genis  applicentur ,  ita  adhxrent  &  infiguntur ,  ut 
nonante  dccidant,  quam  ad  modum  fanguifugarum  ,  poftquam  vafa  languinis  exhauferint 
e  quibus  dolor  oritur ,  &iEgerliberatur.  Suntautem  aculei  albi&fufci,  acuminaautemni- 
"ra  &  valde  acuta,  Cauda  illins  brevior  eft  quam  Tlaqmt:^» ,  verum  craffior  &  fine  rugis :  ro- 
flrumhabetinftarcanis,  verummagisfimum;  dentes  in  fuperiore  parteoris:  nonhabetacu- 
leos  ad  ventrem ,  aut  extremam  partem  crurum ,  qux  cute  craffa  te£ta  eft  &  afpera :  Cicurari 

poteft. 

1 1 Y  A  quse  &  Carigveibeiv  appellatur  a  Brafilienfibus ,  Loutra  a  Lufitanis :  eft  ani- 
mal  quadrupes  amphibium ,  magnitudine  mediocris  canis :  capite  obrotundo  quafi  felino,  ore 
tamen  acutiori:  dentes  habet  felinos  ;  oculos  ni- 
gros ,  rotundos  •,  nafum  quoque  inftar  felis :  aures 
obrorundas  inferius  pofitas-,  &  pilos  aUquot  pro^ 
barba.  Crura  &  pedes  Cercopithecorum  more, 
quinque  nimirum  digitosinquolibct,  quorumin- 
terior  brevior  reliqnis ,  &  quilibet  habet  fuum  un- 
guem  fufcum  aciitum :  caudam  ejufdem  longitudi- 
nis  cum  pede.  Pilis  tegitur  ad  ta£lum  moUibus, 

haudlongis.  Totum  autemanimal  atrieftcoloris;  cxcepto  tamencapite,  quod  obfcure eft 
fufcum  ;  &  quodin  gutture  maculamhabeatfiavam.  Clamorem  editfere  ut  catellusjunior, 
intcrmifcensfonumqualem  Caguy  folet.  Hocquod  habui  cibavi  Farina  Mandiocx  inaqua 
madefada.  Vivit  &  alioquin  gammaris  &  pifcibus  quos  capit ,  priefertim  fuffurando  ex  nalfis 
pofitis. 

C  a  p.     X. 

Arks guineenfs ,  Cuguacu-ete  &•  Cuaguacu  apara.  laguarete, 

cumacuarana^ 

ARiES  GuineenfisfeuAngolenfis^  vocatur  lingua Congenfi  Memeriamhacala:  magni- 
tudinearietisnoftratis.  Caputhabetcraffum  arietinum,  occipitio  tamen magis promi- 
nente  quam  in  noftratibus :  aures  pendulas :  caudem  ufquc  ad  fufFragines  pendulam :  fcrotum 
magnum ,  &  penem  in  medio  ventre :  cornua  parva  deorfum  ufque  ad  oculos  incurvata  & 


quafitorta:  ad  coUum  inferius  ,  jubamhabet  pendulam  longispilis  conftantem,  inreliquo 
corporebrevespiloshircinos;  nuUamlanam.  Caput  &auresfuntnigra;  •,  caudoe  quoque  di- 
midia  pars  ab  exortu  ,  rcliquaparsalba:  adoccipitium  piUfuntalbi;  cruraantcrioraufqucad 
genua  alba ,  inferior  mcdietas  nigra ;  pofteriora  crura  tota  nigra  &  circa  anum  corpus  &  dor- 
fUm  album;  in  latcribus  autcm  nigras  habet  maculas.  Crura  &  pedcs  habct  altos  hircinos,  dua- 
bus  ungulis  nigvis.  Variant  tamcn  hje  oves  colore  uti  noftrates  •,  &  quxdam  fpecies  caudam 
habct  tibiam  humanam  craffam  ad  ruftragincm  ufque  pendulam  &  pinguem ;  caret  illafpccies 
juba illa  ad  infcrius  coUum.  Lanam  quoquc  non  habct ,  fed  pilos  caprinos. 
Grandiorcs  funt  noftratibus  &  ingluvie  pcndulainftar  bovis. 

Oves 


HlSTOR.    Q^ADRVPED.    ET    SerPENT.    L  1  B.    VI.  235 

Oves  (5c  caprac  hic  plutimcc.  Sunt  tamen  caprce  omncs  brevionbus  cturibus  &  minore  capi- 
tequamnoftrates.  Oves  autcm  planc  conveniunt  cum  noftratibus.  Multi  arictcs  hicinve- 
niuntur,  cumquatuorcornibus.  Scdhxduxfpccics  animalium  huc  primum  aLufitanisal- 
latx'  ri-int  ex  Europa ,  &  fucccliu  temporis  magnum  incrementum  ceperunt. 

GvGVACV-ETE  Brafilienfibus, caprea eft, Lufitanis Cahrittho. Sunt autem noftris capreis 
penefimiles.  Caputfeptem  digitos  circiterlongum,  oculis  magnis,  &nigris:  naribuslon- 
gis,  &patcntibus;  ore  nigro  ,  cute  fplendente ,  auribus  quatuor  digitos  longis  ,  duos&fe- 
mis  latis  ,  venis  confpicuis  5  collo  rotundo  &  magis  glabro  pilis,  quam  in  reliquo  corpore:  cft- 
qaclongitudocoilicirciterquinquc  digitorum  &  femis.  Corporis  longitudo  a  colii  cxortu 
ad  initium  caudx  duorum  pedum.  Cauda  brevis  ut  capreis  efle  folet.  Crura  quatuor ,  priora 
pedem,  pofteriorafciquipedemlonga;  pes  quilibet  duashabet  ungulas  nigras:  &  fuprahas 
duas  minores  fupra  fe  invicem  pofitas.  Pilis  veftitur  glabris ,  qui  in  toro  corpore ,  cruribus  & 
pedibus  rufefcunt ,  in  collo  &  capite  fufci ,  fub  gutture  &  infcriori  collo  albi.  Cauda  quoque 
inferius  eft alba.  Aures  interius  albefcunt ,  exterius  funt  fufci  &  fere  carent  pilis.  Os  inferius 
longiuspauloquamftiperius.  Ruminatcibum.  Manfuefcit  facile.  Quando  uniusautduo- 
rummenfiumxtatem  habettotum  corpus  maculisalbis  eleganter  eft  variegatum,  quxfuc- 
ccfi  u  temporis  evanefcunt. 

C  V  G  V  A  c  v-A  p  A  R  A  Brafilicnfibus ,  caprea  eft  cum  cornibus.  Paulo  major  fuperiore ,  at 
cjufdem  coloris;  Cornua  tria  brachia  feu  digitos  habent ,  nimirum  infernumbrachium  quod 
longum ,  &apicembifidum.  Thyrfusfcu  fcapus  poUicem  humanum  eftcraifus  &  oftovel 
novem  digitos  Rhynlandicos  longus. 

I A  G  V  A  R  A  Brafilienfibus ,  nobis  Tigris,  Lufitaiiis  Onca:  Lupi  magnitudine,quanquam  & 

majores  hic  reperiantur.  Caputha" 
bet  felino  quodammodo  fimile, 
cralTumjbarbam  quoque  felinam  & 
fimilespalpebras:  aures  breves,  fub- 
rotundasfere  utfeUs :  crura  quoque 
felina  imitantia ,  pedes  latos ,  &  ia 
pedibus  quinque  digitos  felinis  fi- 
miles,  &inpIano  pedis  cujufquee- 
minentiam  moUem  feu  caUum ,  fu- 
praque  adhuc  rotundam  erainen- 
tiam :  in  pofterioribus  quatuor  di- 
gitos ,  &  illam  eminentiam  majo- 
rem ,  minori  ibidem  carent.  Pedes  anteriores  funt  craftiores  &  latiores  pofterioribus.  Sin- 
guU  digiti  ungulam  habent  incurvatam  femUunarem,  acutiflimam,  quas  abfcondit  ut  feles 
folent,  &  rapere  aliquid  volens,  extendit.  Dentes  habet  acutiftimos :  oculos  carfios  fplenden- 
tcs,  quino£tuipfisfpIendentinftar  ignis :  caudamlongamfelinam.  TotapeUis  conftat  pUis 
flavefcentibus>brevibus,per  totuni'  maculata  maculis  nigris  variis  eleganter  difpofitis.Li  junio- 
ribus  piU  longiores  funt ,  &  paulum  crifpi  inftar  lanx  ovillie.  CrudeUflimum  animal  &  homi- 
nibus  juxta,  ac  beftiis infeftiflimum.  Quando  vorat  praedam ,  caput  immittitin  ipfum  cadaver 
continuo  vorando,non  partem  aliquam  abripit  ut  aUa  carnivora  animalia  foIent.Noctu  ingen- 
tem clamorem excitat  uuu  inftar  canis  faraeUci.  Titione vel  fulfurato funiculo accenib  vel 

aUo  quovis  igne  fugantur  nodu. 
Iagvarete  BrafiUenfibus, 
Ow^itidemLufitanis.  Tigris/pe- 
cies  alia  ;  ejufdem  cum  laguara 
fimpliciter  dicba  figur3£,juvencum 
annuum  magnitudine  xquat.  Pi- 
los  habet  breves  Iplendentes  ni- 
gros  cum  umbra  mixtos ,  &  varie- 
gata  eft  iUius  pelUs  maculis  atris, 
figura  variaut  inaltera.  Hocani- 
mal  adhuc  crudelius  eft  altero, 

CvGVACVARANA  BrafiUenfibus, 
Tigre  Lufitanis ,  aliaeft  illiusfpe- 
cies.  Magnitudine  &  figura  plane 
convenit  cimi  laguara,  colorefo- 
lummodo  dUFert,  Nlmirum  pilos  habet  breves  ut  laguarete,  coloris  inftarcaprcjeexflavo 

Gg  2  rufe- 


J36  GeorgI    MarcgravI 

mfercentis&paulodilutiorisquamilUus,  &in  dorfo  obfcurioris,  fubmento  albicat  paulu- 
lum,  uti&ininfimoventre. 

Crudelitate  cxteris  eft  fimilis.  Caro  e jus  etiam  comeditur ,  uti  &  reliquarum  duarum  fpe- 
cierum,  &:magismihiprobatur. 

C  A  p.     XI. 

SenemUfeu  Iguana, 

SE  N  E  M  B I  Brafilienfibus ,  nobis  Tguam ,  Cameliaon  Lufitanis  falfo ,  &  falfiffime  Belgis  Le- 
guan.  Eratlongitudototiusanimaiis,  quodhkdefcribo  (^reperiunturtamen  longemajo- 
res)aboreabextremitatem  caudae,  trium  pedum  &  odo  digitorum:  corporis  ambitusvel 


craffities ,  decem  digitorum ,  ubi  maxiniS.  Tota  cutis  eleganter  viridis ,  fed  maculis  nigri- 

cantibus  &albis,  inmodum  panni  undulati  hincinde  variegata.  Cutis  conftat  e  fquamulis, 

in  dorfo ,  cruribus  &  caudx  initio  paulo  majoribus ,  quam  in  reliquis  partibus.  Squamae  cau- 

dje  omnes  xquales ,  non  ut  Car.  Clufius  obfervat.  A  cervice  ad  extremam  caudam  feriem 

habet  planarum  ,  fed  mucronatarum  inftar  ferrae  ,  fpinarum  fecundum  dorfi  longitudinem, 

etiamvirefcentiscoloris :  funtquc  fpinae  iftje  ad  cervicem  majores ,  femperque  minores  fiunt, 

minimae  in  extremo  cauda;.  Caputlongitudinem  habebat  duorum  digitorum  fereautpaulo 

minus,  finguiaribus  fquamis ,  majoribus  quam  in  aliis  partibus  tedum:  collilongitudo  fef- 

quidigiti ,  craflities  quinque.  Magnos  &  claros  habebat  oculos  nigricantes ,  &  binos  nares 

patentes  in  prona  &  fere  extrema  capitis  partc :  fingulae  mandibulae ,  cxiguorum  dentium& 

nigricantium  &  brevium  numerum  habebant,  &  os  linguam  craflam :  Pone  caputin  utroque 

latere  albicantem  maculam  inftar  branchiarum  in  pifcibus :  fub  mento  ingluviem  ad  peftus  uf- 

que  propendentem,maximam  partem  nigricantis  coloris;quam  contrahere  poteft  &  cum  iraf- 

citurveltcrroreafficitur  propendere  finit.  Abore  adingluviem  feuin  coUo  inferiori  etiam 

habebat  fpinas  quales  in  dorfo.  Quatuor  cruribus  erat  praeditum  &  totidem  pedibus ,  quoruni 

quifque  quinque  digitos  continebat ;  cruraque  &  pedes  fquamis  tedi  ut  reliquum  corpus.  Bina 

anterioracrurabreviorapofterioribus,  &non  itacrafla,  longitudo  quatuor  digitorum  aut 

paulominus,  ufque  ad  pedes  fcilicet.  Pedes  autem  anteriores  longi  unum  digitum  aut  paulo 

minusj  digiti  quinque  &  in  iis  medii  breviores ,  quammediipofteriorum  pedum  :  intimus& 

extimusdigitusbinisarticulationibus ,  duoillisproximitribus,  medius  quatuor  conftabant: 

omniumunguesnigriincurvati&breves  inftaravium.  Pofteriora  crura  longiora  &  folidiora 

anterioribus,  nimirum  longitudo  eorum  ufqueadpedes,  cadem  quae  craflities  collivelcau- 

dxpropecorpus,  nimirum  quinque  digitorum-,  pedum  pofteriorum  longitudo  unius  pedis 

autamplius:  digitorumprior  extimus  anteriorum  digitis  extremis  icqualis  magnitudine  &  ar- 

ticulationibus  duabus,  fequens  hunc  tribus,  tertius  quatuor,  quartus  ,  qui  longiifiruus, 

quinquc;  quintus  feu  ultimus  verfus  caudam  etiam  quatuor,  cequalis  cum  tertio  longitudi- 

nis  :  ungues  ut  in  anterioribus.  Cotiledonum  feries  nulla  ut  Clufius  alias  obfervavit.  Saltem 

poftica  crura  (tam  fuperius  quam  inferius)  inftar  humanae  furae  fe  habebant ,  prioraautem  non 

item  :  Craflitics  caudae  proxima  corpori  erat  quinque  digitorum ,  &  attenuabatur  femper  do- 

necinextremitateplaneefletexilis  &  acutainftar  fubulae.  Quum  maftaffem  movebaturad- 

hucpclledetraaa&cor  excmtum  fubfiliebat.  Habebatin  utroque  latere  ova  ultradecem, 

quaedam  ccrafi  magnitudinc ,  quaedam  &  minora:  pinguedincm  infigncminftargallinarum: 

invcntriculoinfigncmcopiam  fruduum ,  maximc  limonum  dulcium,  quibus  pro  cibo  erat 

ufus :  comcdunt  etiam farinham  Mandiocar  aqua madcfaftam.  Diu inediam  tolerare poflunt, 

habui  a il  duos  aut  trcs  mcnfcs  finc  omni  cibo  &  potu  ,  &  dcnique  aufugcrunt ,  ita  ut  judiccm 

finc  dubio  fu-ncm  diutius  fcrrc  pofTc.  Caro  boni  eft  laporis ,  coda  &  diu  frixa  butyro ,  &  a:quc 

bcncfapitaccaropuliorumautcuniculorum.  Vigcfimooftavo Maij,  1640.  maftavi & fecui 

unum ,  pingucdincm  habcntcm  multam  ihftar  gallina;.  Partcs  internas ,  cor ,  pulmones ,  jc- 

cur. 


HisTOR.  (TVADRVfED.  ET  Serpent.  Lib.  VL  alf 

cur,  vcfiCLiUm  fellis ,  rcncs,  veficam,  genitaliavaCi,  habetutaliaanimalia:  amplumjecur; 
duplicem  ventriculum,  unum  anteriorem,  in  quem  cibum  prius  recipit ,  hinc  intcftinum  ha- 
bet  minimi  digiti  craflitie ,  acdecem  circiter  digitos  longum,  cui  aaneditur  altcrventricu- 
lus  5  ubi  cibus  plane  concoquitur :  hinc  cartera  inteflina  uftjue  ad  rcftum.  In  anteriori  ventri- 
culo  raagnam  copiam  farinx  MandioccE  &  Milii  Angolenfis  crudi  habebat :  Pofterior  majot 
totus  femicodo  cibo  plenus  erat ,  cui  multi  vermiculi  vivi  inftar  eorum  qui  in  calco  gene-' 
rantur,  inhxrcbant:  Inteftinum  ultimum  feu  reQum  ftercuscontinebat.Detraaapelle  toti 
animali  &  cauda  amputata,  hxc  adhuc  movebatur.  Vivax  animal,  nec  fi  quinquc  aut fex  i£l:us 
in  capite  acceperit ,  montur,  iiificervix  cultro  infixo  vulneretur,  tunc  enim  cum  fanguine 
vitam  effundit.  Cauda;  caro  meris  fibris  &  nervis  conftat. 

Menfe Dccembri anni  1 641 .  vidi  eximi lapidem  e  vefitriculo Senembi,ovi gallinje medio- 
cris  magnitudine  &  figura ,  fcd  comprefliorem  pauloj  exterius  glabrum  albicantem ,  interius 
compofitum  e  tunicis  inftar  CepjE ,  ita  ut  una  ab  altera  fcparari  poflit  lapide  contufo.  Coloris 
crat  interius  albicantis  feu  gry fei ,  dura;  fubftantia;  ut  Be2oar. 

Capiimtur  fune ,  nam  arboribus  infidere  folent ,  quod  BrafiUani  fcientes ,  fufti  longo  ada- 
ptantfunem,  hocvidensanimal,  miratur,  nec  tamen  fe  movet ,  fcdfune  feillaquearifinit& 
ita  capitur ,  alias  currit velociftime.  Juniorcs  toti  funt  viridis  coloris ,  grandiores  aetate  varie- 
gati  fiunt  vel  cinerei :  fenes  enim  ut  plurimum  funt  fufci  vel  cinerei  coloris. 

Annotatio.  Dixi de hoc  animali ,  quod  in tota  America frequentifllmum eft ,  de- 
fcript.  Ind.  Occident.  lib.  i .  cap.  i  x.  Ubi  &  hoc  obfervavi ,  Fr.  Ximenem  fcribere ;  in  capite 
hujusanimantisinterdumreperiri  lapillos,  qui  prjefcntiflimo  remedio  lapidcs  renumcom- 
minuunt  &  dejiciunt ,  dragm;:^  pondere  e  liquore  idoneo  haufti ,  aut  ctiam  corpori  alligatL 
Anautemquiinventriculo  reperiuntur  aliquando ,  eifdem  viribus  poUeant,  mihinoncon- 
ftat;  periculumpofletcapifineullo,  meojudicio,  difcrimine. 


C  A  t.     XIL 

'Tejuguacw^Temapara.  Taraguira.  Jmerkima,  C^rapofeha.  a^mei-^ 
va.  Taraguico  (t/fycuraha.  Tejunhana,  Omnes  Lacerti. 

TE1VGVACV&  Temapara  Tupinambis :  Lacertus egregius :  corporis figura ,  capi- 
tis ,  oculorum ,  oris ,  pedum ,  caudae,  convenit  cum  Senembij  in  hoc  autem  differt.  Pri- 
mo  totius  corporis  color  eft  niger ,  elegantiflimis  maculis  albis  infperfis  variegatus ,  6c  verfus 
extremam  caudam ,  fexquafiaculeoshabetalbos.  Secundo  cauda  craflior  in  exortu.  Tertio 
caret  illis  dentatis  aculeis  per  dorfi  longitudinem.  Quarto  in  pedibus  pofterioribus  exterioc 
digitus  paulo  remotior  cft  a  reliquis ,  &  brevior.  Quinto  hnguam  habet  bifidam  longam ,  ru- 
bram ,  glabram  ,  quam  velociflTime  inftar  ferpentis  ad  digiti  longitudinem  protrudit  &  retra- 
hit.  NuIIam  editvocem:  patienseft:  lubenter  vefcitur  ovis ,  qucc  crudaforbet.  Inediiepa- 
tientiflimum  animal :  detinebam  alligatum ,  fed  cum  fe  a  vinculis  abfolviflet,  liberum  permifi 


per  cubiculum  currere ,  &  interdum  dedi  hauftum  aqua;  e  vitro  bibendum ,  ita  adhiic  obam- 
bulat  quando  fitit ,  aliastoto  dieinangulo  fuoordinario  fcdet.  Libenterincumbitcineribus 
calidis :  vigefimo  Martii  quifpiam  partcm  caudx  calcando  detriverat  5  poftea  tamen  de  novo 
ad  duos  digitos  crevit ;  primo  Julii  moriebatur  inedia  plane  tabidus  fa£tus ,  feptem  enim  mcn- 
fium  fpacio  nihil  comederat ,  tantum  aUquando  hauftum  aquae  fumferat  lambendo.  Caro  ejiis 
comeditur. 

Plinius  lib.  1 1 .  Natural.  Hiftor.  cap.  ^  7.  fcribit.  La.certts  bifida eB lingm  ^pilofa.  Idem  cap, 
50.  dicit:  Lacertis  &  fcrpentibus  amputatas  caudas  renafci.  Idem  fentit  Ariftot.  Hiftor, 
Animal.  lib.  z.cap.  20.  qui&lib.  v.  cap.  28.  Lacertos  non  annum  vivere,  led  tantum  fex 

Gg  3  mcnfes.. 


23  i  GeorgIMarcgravI 

menfcs.  Negoego  cum  Scaligeroin  Comcntar.  pag.  63  5.  Scaligcr  abfciiras  vult ,  fedego 
cum  Plin.  araputatas;  namintegracauda  abfcifla  non  rcnafcitur:  fcd  amputatam  cx  parte 
rcnatam  vidi. 

Taragvira  Brafiiienfibus :  Lacertus  in  &  propc  domos,  in  hortis  &  ubique  frequens: 
longitudoejuscirciterpedalis;  Cquanquam  rcperiantur  &minores.)  Corpus  habet  tercs ,  to- 
tum  fquamuUs  triangularibus  cincrcis  lcu  lcucopa:is  tcftum.  Carct  inghivie  fub  mento  •,  dor- 
fumiEquale:  nutant  velocifllme  capitcquando  aUquidvident  &celerrimc  currantmotando 
corpus.  Sivideant  hominemdormientem  cui  ferpens  venenatus ,  autaliud  vcnenatum  ani- 
mal  Ixdendi  caufa  appropinquat ,  illum  excitant  ne  Ixdatur.  Coire  volens  mas  leni  morfu  ad- 
prehendit  foemellx  cervicem ,  pauUo  poft;  ad  latus  fe  incUnat  ,  &  foemina  propriam  cau- 
dam  lurfum  levando  admittit  marem  ,  qui  pedibus  compleditur  corpus  ejus  a  tergo. 
Vide  I.  Scaliger.  in  Comment.  ad  Hiftor.  animal.  pag.  204.  Ubi  de  fimilis  naturse  La- 


certo  agit. 


A  M  E  R  I  c  I M  A  Brafilienfibus ;  Lacertulus  tres  digitos  longus  &  pennam  olorinam  crafllts, 
ubi  craflTilhmus :  crura  &  pedesfimilis  figurae  &  totdigitis,  ut  Scnembi.  Ocellos  habet  ni- 
grosj  corpus  autem  fere  quadratumvidetur. 
Totumdorfum  fquamulis  veftiturleucopxis, 
latcra  autem  fufcis,  caput  itidem  &  crura ,  cau- 
da  vero  coerulcis :  omncs  autem  fplendent,  & 
ad  tadum  apprime  funt  Ixves.  Digiti  in  pedi-  ^ 

businftar  fetarum  porcinarum.  Venenofuni 
efl:  animal  ut  Lufitani  aflirmant,  &  cupidum  cxfugendi  fanguinem  ex  gravidis  mulieribus.  Re- 
ferunt  foeminam  femei  tadam  ab  hoc  lacerto ,  vei  folum  ej us  indumentum ,  numquam  poftea 
concipere.  '   ' 

Carapopeba  Brafilienfibus;  Lacertulus tres,quatuorvelquinquedigitos  longus,  ve- 
nenatus.  Figura  corporis  eft  utreliquorum.  Quatuor  cruribus  &  pedibus:  in  anterioribus 
quinque,  in  poftedoribus  quatuor  habet  digitos.  Corpus  totum  hepatici  efi:  coloris,  cum 
albisnotuIiSjincaudaautemalbishneoUs,  hinc  inde  etiam aliquantum  flavi mixtum ;  Ocu- 
los  habet  fplendentes  &  quafi  vitreos. 

A  M  E I V  A  Brafilienfibus  &  Tupinambis ;  alia  fpecies  Lacertorum  &  fuperius  defcriptse 
Taraguirs  per  omnia  fimilis,  excepto  quodcaudam  furcatamhabcat,  id  efl:,  definentcm  in 
duo  cornua  reda. 

Taragvico  AycvrabA  BrafiUenfibus ,  Taraguirae aUa fpecies ,  fuperiori item fimi- 
Us,  exceptoquodcaudaabinitio  ubiquehabettriangulatasfquamasparvulas:  CaudiEextre- 
mitas  planis  Iquamulis  tefta  cft ,  &  prxterea  quatuor  maculis  fufcis :  dorfum  &  prjecipue  poft: 
caput  undatum  maculis  variis  fufcis- 

Teivnhana  BrafiUenfibus  •,  Lacertulus  eft  minimum  digitum  craflus ;  capite  acumi- 
natoutSenembi;  oculisnigris,  circello  aureo :  crurahabctquatuorut  Jf;?^?»^^;  Longitudo 


ejusadpofterioracruraefttriumdigitorum;  caudse  longitudo  fex  digitorum  &  femis :  eftque 
caudateres  &  inftaraciculce  in  extremitate  acuminata.  Capitulum  tegitur  fquamofa  cute; 
dorfum,  latcra,  &crura  fuperiori  latere  cute  veftiuntur  ad  tadlum  molli  inftar  holofericij 
cauda  autem  fquamulis  quadratis  conftat  minufculis :  guttur  &  infimus  venter  itidem  fquamu- 
lis  quadratis  teguntur ,  majufcuUs ,  capltis  tefl:a  fufcefcit :  Dorfum  &  latcra  fuperius  fufca,  vel 
potius  tribus  lineis  dilute  umbra:  coloris ,  &  aliquot  undis  ejufcemodi  variegatur  :latera  infe- 
rius  viridia  ;  fuperiora  autem  in  fufco  linea  notat  viridis  fccundum  longitudinem  a  ca- 
piteadcruraufquepofteriora:  itemque  alia  linea  viridis  cftubifufcum  &viride  feparantur: 
inter  duas  autcm  lineas  ordo  eft:  punftorum  viridium  in  fufco;  &  fub  inferiori  linea  viridi  feries 
eftpundulorumnigroruminviridi.  Crura  etiam  in  latcribus  fuperioribus  obfcurc  flavifeu 
cerei  obfolcti  funt  coloris ,  variegata  maculis  parvis  fufcis :  in  infcrioribus  latcribus  funt  alba. 
Cauda  quoque  fuperius  coloris  cerei  obfolcti ,  infcrius  cerei  cum  albo  mixti.  Caput  infcrius, 
guttur  &  infimus  venter  candidi  funt  coloris  fanguineis  notis  varicgati.  Bifidam  habet  Un- 
guam.  ,/ 

C  A  p. 


HiSTOR.   Qv^adrvpeo.  et  Serpent.  Lie.  VL  Jsjg 

C    A    P.        XIII. 

^oi  gmcu.  Ibyara.  Serpentes. 

BO I  G  V  A  c V  Bi-afiiianis ,  Cobradeveado Lufitanis.  Erat pellis feptem & ferais  pedes  Rhyn- 
landicoslonga,  inmcdiocorporc  undecim  digitoslata,  fenfim  verfus  caput  &caudam 
in  anguftiorem  latitudinem  vergens ,  ita  ut  eo loco.quo  caput  abfciffum,  tantum  circiter  qua- 
tuordigitorumlatitudincmhaberet,  &incaud3e  extremitate  paulo  minorem.  Tota  autem 
pellisfquamiseratteftacertaferiedilpofitis,  inventre  majoribus,  indorfo  minoribus,  utin 
omnibus  ferpentibus :  elegantilTime  autem  erat  variegata  j  nempe  per  medium  d6rfum  fecun- 
dumlongitudinemmaculisnigris,  qux  cathena;  cujufdam  majoribus  partibusconftantisfi- 
guram  quafi  referebant  j  adlatera  autem  utrimque  palmum  inter  fc  diftantes  macula;  nigrae 
rotundx  fere,  in  quarum  centro  alba  macula  itidem  rotunda,  magnitudinem  autem  h.x  maculae 
habebantmajorem  imperiali:  interhafce  ,  attamen  extra  illarum  ordinem ,  verfus  ventrem, 
iterum  utrimque  dua:  feries  minorum  macularum  nigrarum  difcurrebant. 

Ejufdem  coloris  &  fimilibus  maculis  accipiebam  feptimo  Augufti  1638.  fed  majorem 
priori,  craflities  enim  corporis  medii  erat  tredecim  digitorum,  longitudo  autem  o£tope- 
dum  &  fupra. 

Ejufdem  Ipeciei  unum  accepi  vivum  tertio  Augufti  1638.  fimilibus  maculis ;  longum  quin- 
quepedes&quatuordigitos;  crafTumvero,  ubi  craffiffimus ,  femipedem.  Carnemhabebat 
albam  anguillx  fimilem.  Cor  excmptum  e  corpore per  quadrantem  horae  fubfiliebat.  In  po- 
ftica  parte  corporis ,  feptemdigitorum  intervalloab  extremitate  caudx  duos  brevesungues 
habebatquafiavium,  citraanumnimirum.  Duplicem  ordinem  dentiumacutifllmorum,  in 
utraque  maxilla.  Caput  latum  &  fupra  oculos  in  duo  tubera  elatum. 

Ejufdemfpccieiingentemacccpifexto  Odobris  1638.  cujuslongitudoeratoftopedum  & 
femisj  crafTities  ,  ubiraaxima,  quindecimdigitorum-,  eratqueeleganternigro&albo  varie- 
gatusj  carnem  habebat  albifllmam  &  pinguem.  Carnem  fepelivi,  &ofla  poft  quadrimeftre 
fjiacium  exemi  pro  fceleto.  Pellem  tomento  replevi.  Spina  autemdorfiofTibus  conftat,  & 
coftxdurafpina.  Duplicemordincm  habebat  dentium  inutraque  maxilla,  qu^  itidemdu- 
plex  erat.  Dentes  funt  acutiffimi ,  paulum  incurvi ,  acus  peftinum  referrentes,  fplendide  albi 
coloris,  inftarmatris  perlarumpolitee.  Serpens  IiicvocaturaBrafilienfibus^o/V^^fia!,  ideft, 
magnus  •,  nam  vidi  qui  integram  capream  dcglutiverat.  Non  funt  venenati  &  caro  illoruni 
comeditur. 

Alteriusfpecieimihi  allatus  decimo  quinto  Novemb.  1638.  cujus  longitudoeratquatuor 
pedum&uniusdigiticraflitics,ubimaxima,quinquedigitorum.  Squamis  inventre  argentei 

coloris  fpIendidifnmi,reIiquo  cor- 
pore,nigro  &  albo  variegati.  Cau- 
da  quafi  e  fex  annulis  compofita 
erat  argenteis.  Sex  acutos  dentes 
habebat  in  utraque  maxilla. 

Habui  etiam  ferrei  plane  colo- 
ris  &  in  ventre  albi ,  longitudine 
trium  pedum  aut  circiter,  crafiitie, 
ubi  maxima ,  duorum  digitorum. 
Habitant  in  azdibus  &  ova  gallina- 
rum  exfbrbent.  Sa?pius  inveni  in 
ledibus  &  extra  plane  virides,  duos 
auttrespedeslongos ,  craflitiedi- 
giti  auricularis.  Amplum  his  os  & 
nigra  lingua:  funtque  admodam 
vencnofi ,  vocantur  a  Brafihanis 
Boiobi. 

I B  Y  A  R  A  Brafilienfibus ,  Eodty 
Tapuyis ,  Cega  Lufitanis ,  noftrati- 
bus  Blind  fchleiche  ;  vulgo  fertur 
duo  habere  capita ,  fed  falfo  :  inde 
autcm  error  promanavit,  quia  tam 
cauda  quam  orc  ferit  &  inficit  fuo 
vencno ,  necfacile  caudaacapite 
difcerni  poteft ,  quia  cjufdem  funt  figurce  &  magnitudinis :  minimi  digiti  craflltiem  xquat ,  & 

longi- 


240  GeorgI     Marcgp.avI 

longitudineunum  pedem  &duos  digitos  cii-citer.  Color  eftalbus  fplcndens  inftar  vitri,  & 
annulis  &  elegantibus  lincisnotatur ,  coloris  brunniautjtrei.  Oculos  habet  minimos&vix 
confpicuos.haerent  in  cute,  inftar  punduli  acu  fafti.  Non  procul  ab  extremitate  cauda;  anum 
habet,  inftarreliquorumferpentum, 

ContravenenumilliusnuUumdari  remedium  aftirmant  Lufitani.  Sub  terra  vivit&illam 
fodiendo  eruitur ,  viftitat  formicis. 

Plinius  lib.  vi  1 1 .  Nat.  Hiftor.  cap.  xxi  1 1 .  geminum  caput  AmphiftDenae  eft ,  & ^d caput 
&  ad  caudam ,  tanquam  parum  effet  uno  ore  fundi  venenura. 

Annota  T  I  o.  Ambigoanidem  fitferpens,  quem  fubnomine  Ibiracua  defcripfimus 
lib.  XV.  cap.  VI.  Ameficje  noftrxj  cujus  virus  tam  vehcmens  cenfetur ,  ut  homini  quem 
momorderit ,  quantocyus  fanguinem  ex  oculis ,  auribus ,  naribus ,  gutture  &  inferioribus  par- 
tibus  corporis  expellat ,  tanta  copia ,  ut  nifi  ftatim  fubventum  fuerit ,  emoriatur. 

C  A  p.     XIV. 

Ihihohoca.  ■^oicinmoa.  Cumcucu.  ^oitiapo,  Serpentes. 

B  I B  o  B  o  c  A  Brafilienfibus ;  Cohra  de  Coral  Lufitanis :  ferpens  duos  pedes  longus  &  poUi- 

cem  humanum  fere  craftlis,ubi  crafliflimiiS;nam  verfus  pofteriorempartem  teres  eft  &  acu- 
tusinftarfubulre.  Totusventer  eftalbus  &  fplendens,  dorfum&Iateratinaa.  Caputhabet 
fquamulas  albas  cubicas ,  ad  oras  nigras ,  hinc  cinnabria  fequitur  macula  cujus  fquamas  per 
oras  nigrx ,  &  ita  femper  rubra  macula  eft ,  hinc  fequitur  nigra ,  hinc  alba ,  iterum  nigra,  hinc 
rubra&ficdeinceps.  Rubramaculaplus  nnodigitoeftlonga,  dus  albce  &  tres  nigraefimul 
fumts  fclquidigitum  long^e,  a;quales  interfe:  nigrac  autem  maculs  totaliter  funtnigrze,  al- 
barumautemorienigrae.  Venenatuseftferpens. 

Annotatio.  Lib.  xv.cap.  VI.  Americje  noftrae ,  hunc  Serpentemex  auftoreLufira- 
no  ita  defcripfi :  pulcherrimus  anguis ,  nigro ,  rubro  atque  albo  colore ,  caput  totumque 
corpus  diftinftus  :  verum  omnium  ferpentum  longe  virulentifllmus ,  &  tardiflime  fe  pro- 
movens.  - 

BoiciMiNGA  &B01CINININGA  &  Boitininga  atque  etiam  Boiquira  Brafilienfi- 
bus:  Ayug  Tapuyis:  Lufitanis  cafca.  vela,  Belgis  HattCl-CiSngt  /  Serpensquatuorpedes  & 
tres  digitos  longus ,  corpore  in  medio  crafliori ,  verfus  utramque  extremitatem  vero  atte- 


nuato ;  in  medio  autem  ubi  craflifllmus ,  brachium  humanum  prope  cubitum  craflitie  sequat. 
Venterilliuseftplanus:  Caputcomprefllim  ,  fefquidigitum  longum  &  latum.  OcuU  parvi: 
lingua  teres  &.bifida.  Inter  czeteros dentes quatuor habet reliquis  longiores ,  falcatos ,  albos, 
acutosinftarfpinge,  quos  retro  condere  &gingiva  occultarepoteft.  In  pelle  fquamas  habet 
ordine  pofitas ,  craflas ,  quxque  in  dorfo  funt  fuas  obtinent  eminentias ,  inftar  Crocodylorum 
fere  ,  verum  haud  talis  duritiei.  Totum  dorfum  infignitur  cathcna  pallide  flava ,  hamulis  illius 
figura  cubica conftantibus ,  fimbriatis  nigro :  fpatium  autem  intcrmedium  inter quemlibetha- 
mulum  fufcefcit.  Latera  corporis  flavefccntia  cubis  nigris  ordine  pofitis  variegantur:  nimirum 
duplex  ordo  cuborum  nigrorum  in  quolibet  Iatere,&  cuiUbet  angulo  hamuli  cathena;  dorfaUs 
refpondctcubu">  unus  latcralis  unius  ferici,  alter  alterius  feriei  refpondet,  interfitio  duorum 
hamulorum  cathcnse  dorfi.  Vcnterfquamas  habct  grandiores  rcliquis  quafiparallelogram- 
mas  ,  pallide  flavcfccntes.  Cauda:  autcm  in  extremiratc  adnatum  eft  corpus  paraUelogram- 
mum  ,  paululum  comprcfiLim  ,  conftans  quafi  hamulis  cathcnariis  fingulari  modo  inviccm 
aptatis ,  ut  cymbaU  modo  ferpens  fonum  co  edat  &  e  longinquo  audiri  poflit.  Quot  annorum 
fcrpcns  tot  partcs  habct  crcpitaculum  hoc.  Scipens  dcccm annorum habct  crcpitaculuni  lon- 
gumduosdigitosautpauloplus,  latum  quoquc  plus  quamfcmidigitum.  Subftantia  conftat 

Ixvi,  , 


HlSTOR.    Q^ADRVPED.    ET    SeRPENT.    Lib.    VI.  24I 

isvi,glabiM,pellucida,ficca,colorisex  albo&  cinereo  fubfufcercentis.  Serpens  cft  appnmc 
venenatus ,  nec  antidotum  cognitum  contra  illud  virus. 

Annotatio.  Dercriplihuncrcrpentemlib.xv.cap.vi.  Americ3e.  Accepiautempo- 
fl:eaeKovoBclgio(nam&in  ieptentrionaliparte  America;,licetnon  ita  frequentcs,  rcpe- 
riimtur)  cxuviashujusferpentis  cum  capite(in  quo  adhuc  dentes  illi  majores  virunturnti& 
minorcs)  &cauda:  rintinablumautem  conftatfeptem  ejufmodi  partibus,  &  cft  pcnc  duos 
digitostranlveribslongum:  integraautem  pellispedes  quatuor  &  amplius  longa ,  &novem 
digitoslata,  ubilariftima.  Squamarum  ordo  &  color  redifllme  convenit  cum  Audoris  dcfcri- 
ptione. 

CvRVcvcv  Brafilienfibus :  ferpens odo aut novem pcdes longus ,  & craftlor quam  Boi- 
cininga;  fquamis  quidem  utille  figuratus,  fed  flavefcenribus ,  ac  per  dorfum  maculisnigiis 
grandibus  varie  variegatus:  nimirum  intoto  flavo  macula  nigra  eft  grandis,  in  nigro  dua: 
flavx,  in  quibufdam  nigris  etiam  unica  flava  &  fic  continue.  In  vcntre  fquamas  longas  habet, 
figurx  ut  Boycininga ,  flavefcentes.   Serpenseftvenenatus.  / 

A N  N o  T  A  T  I  o."^  Lib.xv.cap.vi . defcript.  lndia£ Occident.  eundem  ex auaore Lufitano ita 
defcripfi:  truculentusangiiis&plurimummetucndus,  interdum  quindecim  palmos  longus: 
prxcipuum  illi  venenum  in  capite ,  ideoque  barbari  ^ntercepto  quantocius  caput  amputant  & 
cooperiunt  humo.  > 

Bo  I  T  I  A  po  Brafilienfibusj  Lufitanis  Cobra,  de  cifor,  ferpens feptem  aut  oaopedeslon- 
gus ,  brachium  humanum  crafllis ;  tcres,  ac  in  poftica  parte  inftar  fubuloE  acuminatus ;  coloris 
olivacei,inventreflavefcens.  Veftiturfquamulis  elegantibus  quafitriangulatis.  Viaitatra- 
nis;  Eftvenenatus. 

Annotatio.  Audor  Lufitanus  quem  in  defcript. Americje  lib.  xv.  cap.  vi . fecutus 
fum,  vocabat  Bonioptm,  fed  docuit  me  alter  dicendum  Boitmapua :  quafi  dicas  anguem  longo 
roftro  pra:ditum ,  teres  &  oblongus  ferpens ,  qui  ranis  folummodo  viaitare  dicitur  •,  Barbari 
afiirmant  foeminas  fteriles  reddi  foecundas :  fi  lumbis  Ularum  hic  ferpens  aflricetur. 

Eodemcapite,  plures  lerpentes  defcripfi ,  quorum  Auftor  nofternon  facit  mentionem, 
curiofi  requirant. 

C  A  p.     X  V.    ■ 

^^ia.  Teftudinesvaria.  Crocodilm. 

Ana  inarboribusdegenshicreperitur,  mediocris  magnitudinis :  tota ex flavo albicans 
fuperius ,  at inferius  per  totum  lutei  colori': ;  crura  poftica  medietate  inferiori  etiam  lutei 
coloris,  fcd  tranfverfim  lineis  nigris  variegata  ,  ut&  lateravcntris. 

Jabot  I  Brafilienfibus ,  Teftudinis  terreftris  fpecies,  Lufitanis  CagAdo  doterra.  Tefta 
nigraefttefta,  cuimultaefiguraehexagonxfuntinlculptce.  Roftrum  habetut  reliqus.  Caput 
&  crura  funt  fufca ,  verum  maculis  ex  umbra variegata.  lecur  hujus  faporis  eft  optimi ,  &  an-? 
teceUit  omnium  animalium  jecora  fuo  fapore. 

J V  R  V  c  v  A  Brafilienfibus ,  Tartaruga  Lufitanis ;  Teftudo  marina:  loco  pedum  habet  quafi 
alas;  anteriorum  quidem  quamlibetlefquipedem  circiter  longam,  pofteriores  vero  brevio-» 
res:  caudaraacutamconicam:  oculos  nigros  magnos  ,  os  edentulum  &  inftar  roftri  volu- 
crum.  Habui  quarum  teftae  tres  pedes  erantlongae ,  duos  latx  &  fupra.  Coftis  ipfius  inferuii-. 
tur  teftx ,  ad  quodlibet  latus  odo :  anteriores  breviores ,  medi^  longiores,  pofteriores  iterum 
breviores.Ova  iUarum  comeduntur  uti  &  caro.  Ponunt  autem  ova fua  ad  littus maris, foveam 
in  arena  facientes  &  dein  arena  tumulantes.  Ssepius  inveni  veftigia  iUarum  ex  mari  egredien- 
tium  &  retro  abeuntium.  Reperiuntur  autem  varise  magnitudinis.  Habui  quarum  longitudo 
erat  quatuor  pcdum ,  latitudo  trium :  tanta;  molis  ut  a  quatuor  robuftis  viris  vix  poflcnt  mo- 
veri.  -Variis  figuris  gcometricis  tcftx  quafi  infculptse  vifuntur.  Qttjedam  teftam  nigram  ha- 
bent  fplendentem,  flavis  lineis  &  figuris  egregie  interftinaam  :  aliae  aliter  conformatam. 

JvRVRA.  Brafilienfibus;  Cagadod' agoaLuCimiis:  minor  eft  reliquis  teftudinibus:  Tefta 
fuperior  decem  digitorum  habet  longitudinem  ,  latitudinem  autem  novem ,  convexitate 
confiderata:  Infcrior  tefta  novemdigitoslonga,  quatuor  &femislata&plana:  EUypticam 
autemfiguramhabetfuperior.  Infrateftam  feabfconderc  poteft;  &  collum  rurfus  ad  trium 
digitorum  longitadinem  foras  extendere.  Caput  tresdigitos  craiTum,  &paulo  oblongius; 
nafuselevatus&acuminatus:  osamplum;  ocuUnigricantes,  pupillanigra.  In  pedibusqua- 
tuorungucs  oblongi,  nigri;  cauda  brevis  acuminata;cutis  rugofa  &  quafi  fquamis confta- 
ret:  Teftafuperior  fufca,  inferior  flavefcens.  Ovaponit  fubrotundadimidu  gallinacei  ma-' 
gnitudine  ,  tcfta  alba  ut  ova  gallinarum ,  boni  faporis  fi  frixentur.  Comedi  aliquories. 

Accepi  vigcfimo  Juliianni  i63  9.unam&peraliquot  diesbatatasipfiprKbuiprovi£l:u& 

Uh  riiiK; 


242.        GeorgI  MarcgravI  Histor.  QvadrVped.  et  Serpent.  Lib.  VI. 
mnc  ova  ponebat  quotidie  5  poftea  nihil  dcdi,  &  vixit  tamen  ad  fineni,  Aprilis  anni  1 641 .  tan- 
tumpaucifllmam  aquaminterdumfumens,  &fempcr  fub  tefto  meo  refidens,  ita  ut  viginti(5c 
unum  menfes  inediam  tokraverit.  Sonumedit  inftar  rana;  brevem  Kkk  Kick,  tantumfemel 
aut  bis  fingulis  vicibus  fonum  edit,  idque  rarius. 

Tacare  Brafilienfibus ,  Cayman  _^thiopibus  in  Congo •,  CrocodiUii^Lmxxi^.  Habuifex, 
feptem,  odo  etiam  novem  pedes  longos.  Caput  paululum  compreflum  habcnt;  os  fubrotun- 
dum  feu  ovalis  figurs.  Orishiatusamplus,namlongeultra  oculosidapcriripoteft.  Dentes 
habct  in  fuoeriori  &inferiori  mandibula  multos,  acutos,  quofdamlongiores,quofdambrc- 
viorcs.>  Mandibulam  autem  fuperiorem  moverepoteft:  Linguamhabetnullam,fedtantum 
membranam,  quce  mandibulx  interiori  interjacet  &  lingux  figuram  refert,  quam  tamen  fuftol- 
lerc  nonpotcft.  Oculoshabetmagnosrotundos,  claros  (non  fuillos)  c?Efios,pupiIla  nigra: 
quatuor  crura  &  pedes,  quorum  duo  anteriora  tencriora  funt  ( ne  nimium  graflari  poflet;  brc- 
viora  &  quinque  digitos  continentia  in  pedibus,  quorum  tres  interiores  ungucs  nigros  habent 
more  avium,  duo  exteriores  carent  unguibus :  pofteriora  crura  crafliora  &  longiora,  quatuor 
digitos  continentia,tribus  itidem  unguibus  nigris  inftar  avium,unus  exterior  carct  ungue.Cor- 
pus  autem  in  longam  extenditur  caudam.  Totum  corpus  veftitur  cute  fquamata,  ac  in  capite 
&  tota  fuperiori  parte  corporis,  ac  cauda  loricata.  In  toto  auteminferioricorporefquamx 
quadrat^ferefunt,  atque  ad  taaum  moUes  &  glabrx :  inlateribusvarias  rotundasfigurasha- 
bent  fquamx  ac  tuberculis  fcatent ,  &  funt  partim  nigri ,  partim  flavefcentis  coloris.  Eodem 
modo  fe  habet  in  caudx  lateribus  ,  &  cruribus.  Superius  autcm  caput  firmifllmum,  munitum 
tefta ,  ex  nigricante  &  flavo  mixti  coloris:  CoUum  fuperius  itidem  tuberculis  majoribus  exor- 
natis  fquamis  veftitur.  Totum  dorfum  autem  cummagna  partc  caudx,  tranfverfimmultis 
parallelogrammis  longis  tegitur-,  funtque  ilte  fquamx  durse  cx  flavo&  nigricante  mixtx,  ac 
talibus  ccrtis  intervallis  exaltatce.  Ultima  caudse  medietas ,  firma  pinna  fuperius  ereae  ftante 
adfinemufquedotataeft  :  qua  inter  natandum,  more  pifcium,  fegubernat.  Eft  autemilla 
pinna  multis  fquamis  qnafi  compofita ,  flavi  coloris  &  eleganter  variegata  lineis  nigricantibus. 
TotaporrocaudaquafiannuHsnigricantibus  cingitur,  reliqua  parsinterjacens  eftflava,  iti- 
dem  elegantibus  ftriis  nigricantibus  intertexta. 

Carnem  habet  albam  inftar  pifcis,  nec  plus  fanguinis  quam  illi  in  parva  quantitatc.  Nigritx 
comeduntcarnem.  Ovaponitgallinaceis  feremajora,  figurx  pene  cylindricre,  efuiapta& 
bonifaporis ,  quce  comcduntur:  tcftam  habent  albam,  tuberculisquafi  infignitam,  duriflfi- 
mam.  Sxpius  viginti o£lo,  aut trigintain uno  nido  invenias. 

In  vcntriculo  hujus  animalis  cancros  multos  inveniebam ,  &  ungulas  aUcujus  animalis. 

Annotatio.  Vide qux lib, v. Defcript. Ind, Occidental. cap.  i v.  dixi  de  hoc  animali 
e  Er.  Ximinc;  &  obfervaviremcdiaqu^  ex  glandulis  iUiusfub  gutture  pofitis  prxparantur: 
atque  etiam  e  ventriculo  Ulius :  fed  praetcrii  tum  quod  idem  fcribit ;  animal  hoc  cum  alio  cibo 
deftituitur,  devorare  lapUlos,  eofque  fxpe  in  ventriculo  illius  rcperiri  fcmiconcoftosj  quorum 
pulvis  hauftus  fingulare  remedium  fit  adverfus  lapides  quiin  renibus  hominum  nafcuntur. 


dA^morepmma. 


Hujusferpentis  tantum  iconem  inveni  fineuUa  defcriptionc ;  nifiquod  pidor  addiderat, 
duos&femispedeslongum  efle  &  cutem  ilUus  fufcam,  maculas  autcm  luteas  interius,  iu 
ambitu  autem  brunnas. 


A  p  r  E  N- 


A  P  P  E  N   D  I  X 

T>  E 

Ovihis  Teruanis  &-  Chihifibui, 

UmiiidercnptionelndixOccidentalis  de  animalibus  agerem  Peruvice  pcculiaribus 
1.  X.  c.  IV.  Ex  Acofla  qui  omnium  optime  fcire  poterat  dedi  hiftoriam  ovium  Peru- 
vianarum,ut vulgo  audiuntj  &  quidem  duas  efle  dixi  illarum  fpecies:  unam  qux lani- 
gera  fit  &Paco  appclletur,a]teram  qua:  pene  nuda  levibus  tantum  villis  tcda  eft.Prio- 
ris  generis  etiam  inChile  reperiunturj  fedantequamdeChilenfibusdicatur,  oper^pretium 
fuerit,poftcriorisquoquc,  utego  autumo  iconem  &  defcriptionem  ex  Epiftol.  P.  And.  Ma- 
thiolihuc  traduccreut  diftcrentia  faciliuspateat.  Is  itaque  lib.  v.  Epiftol.  ad  loan.  Odoricum 

Melchiorium,  &c.  ita  in- 
fit:EmitSerenifl'.Princeps 
meus  paucis  ante  die- 
bus,  a  Theodorico  quo- 
,,....  ^,  damNeusColonienfi,ani- 

w^^^    ^-^^^^P'  ...  ^^^^    mal  quoddani  quod  ille 

exPcru  occidentalium  In- 
diarum  rsgione  primumi 
efle  allatum  &;  inde  Mit- 
tellob-irgum  Selandias  ci- 
vitatem  aflerebat. 

Refcrr  hoc  animal  par- 
tim  camelum,partim  cer- 
vum ,  adco  ut  reae  qui- 
dem  grsECo  idiomate  Ixa,- 
cpo>cclfi,}jAoi/  appellari  poire 
crediderim .  Longitudo 
totius  corporis  a  cervice 
ad  caudamfex  pedum  eft :  altitudo  vero  a  dorfo  ad  pedis  plantam  quatuor  tantum,&  colli  lon* 
gitudo  a  fcapulis  ad  cervicem ,  duiim.  Capite ,  coUo,  ore ,  fuperioris  prsefertim  labii  fciflura, 
ac  genitali  Cameium  fere  refert.  At  caput  oblongius  eft :  aures  habet  cervinas ,  oculos  bu- 
bulos .  Anterioribus  dentibus  in  fuperiori  mandibula  caret ,  fed  molares  utrimque  habet 
ut  bifulca  fere  omnia ,  &  ut  illa  etiam  ruminat.  Dorfo  eft  fenfim  prominente  quod  per  in  cu- 
riam  a  pidore  negledum  eft.  ScapuUs  prope  collum  depreflis,  lateribus  tumidis,  Ventre  lato 
clunibusaltioribus  :&caudabrevifpithama;  fcre  longitudine:  quibus  omnibus  cervumfere 
refert,  quemadmodum  ctiam  cruribus ,  praefertim  pofterioribus ,  pedesilli  bifuci  funt,  di- 
diidta  anteriori  parte  divifura.  Ungues  habct  acuminatos ,  qui  circa  pedis  ambitum  in  cutem 
craflTam  abcunt.  Nam  pedis  planta  non  ungue  fcd  cute  ut  in  multifidis  &  in  ipfo  Camelo  con- 
tegitur.  Retromingit  hoc  animal  ut  Camelus  &  teftcs  fubftridos  habet.  Pcdoreeftamplo, 
fub  quo  ubi  thorax ventri  conneditur ,  extuberat  globus,  ut  in  Camelo,  vomica;  fimilis,  e  quo 
nefcio  quid  excrementi  fenfim  manare  videtur.  Color  colli ,  cervicis ,  pedoris  &  anterio- 
rum  crur um  eft  illi  albus ,  reliqui  vero  corporis  fubruber ,  vel  ex  nigro  rufefcens.  R  oftro  ta- 
men  eft  nigro  &  anterioribus  cruribus  a  genu  albicantibus.  Cicur  acmanfuctum  eftanimal, 
fedfrigorisimpatiens,  utaliaquxadnose  calidis  regionibus  afferuntur.  Neminem  oflTcndit: 
fed miro  admodum ingenio  ab  illata fe  vindicat  injuria.  Nam  ubi aliquis  illud  vexet ,  vel  circa 
clunes  opprimat ,  non  calcibus  aut  morfibus  fc  defendit ,  fed  vomitu  vel  cibi  vel  humoris  in 
vexantem  retrorfum  cum  irapetu  ejaculato,  ob  protcnfara  coUi  longitudinem.  Salaciffimum 
hoc  efle  animal,  idmihiconjeduram  facit,  quod  cum  fui  gencris  fo^melUs  fitdeftitutum, 
magna  cum  prurigine  capris  fe  commifceat,  non  tamen  eredis ,  ut  aUas  caprae  hirco  afcen- 
dentefolent,  fed  humi  ventre  accubantibus,  ita  cogente  animali  antcrioribus  cruribus.  Ita- 
que  fuperafcendens  coit ,  non  autcm,  ut  falfo  de  retromingentibus  animaUbus  alfemat  Ari- 
ftoteles,  averfis  clunibus.  Adeo  venere  vernali  autumnalique  tempore  ftimulatur  hoc  animal, 
ut  illud  viderim  humile  quoddara  prsefepiura  avena  refcrtura  confceiidiflle,  genitalcquc  illi 
magno  cum  murmure  tamdiu  confricaife,  quoufque  femen  redderet ,  plurimis  una  hora  re- 
plicatis  vicibus.  Non  tamcn  concepcre  capras  hujufce  animalis  feminc  refertx,  quod,  ut 
puto ,  vi  coaci;a:iIU  proftiterint  continuo  balantes,  tum  quod  cumhocanimalicarumnon 
conveniat  fpecics.  Indicam  ovem  appellabat  hoc  animal,  qui  iUud  ad  nos  advexit ,  atquia 

H  h  2  noftris 


144 


GeorgI     MarcgravI     Appendix 


noftrisovibus  quantum  diftet,  tuipfc  judicare  poteris.  HaacnusMathiolus.  Abhisautem 
plurimum  differunt  oves  illx  Chilenfes ,  quarum  hanc  iconem  noftri  attukrunt  ad  vivum 
cxprelTam.  - 


Inquaobfervandumoranialatisquadrare,  quoadcorporiscompofitionem  •,  priEterquani 
quod  poftici  pedes  ungulas  bifulcas  habeant  ,  priores  autem  in  quatuor  divifos  ungues  & 
quod  proHxis  admodum  villis  lanai  veftiatur ,  quam  imprimis  commendant.  Cieterumna- 
tura  bcne  convenit  cum  pnecedentibus ,  ita  ut  haud  dubium  fit  unius  generis  animal  effe ,  tan- 
tum  ratione  cxli  fub  quo  degit  variare :  nifi  forte  inter  utrumque  fit  diftindio  illa,  quam  obfer- 
vavimus  in  defcriptione  Ind.  Occidentalis ;  ut  omnino  exiftimo.  Sputum  ejaculatur  in  vexan- 
tes-  &  fcribit  P.  Alonfo  d'OvagIic  inHiftoricaRelationeRegniChile,  vulgo  credi  in  parte 
corporis  humani  quam  fputum  illud  contigerit  fcabiem  generari :  quse  reliqua  funt  de  hoc ani- 
mali  dicenda,  pete  ex  Hiftoria  noftta  novi  Orbis. 


Geor- 


f^Ww^ 


GeorgI    MarcgravI 


HISTORIiE     RERVM 

.  NATVRALIV 


L    I    B    E    R        S    E    P    T    I    M    V    S. 

Qui  agit  de  Infedis. 


laacianra.  latehucu.  Tucuracu.  TucurohL  Gaayara.  ^ 

A  A  c  I  A  1 1 R  A  Brafilicnfibus ,  Efcorpmi  Lufitanis ,  Scorpio :  frequens  in 
ledibushic  &notabilis  magnitudinis ,  itaut  vix  credam  alibi  majores  re- 
periri :  Vifuntur  enim  quinque  aut  fex  digitos  longi  &  fatis  crafli.  Crura 
habent  ofto  &  duo  brachia  cum  forcipibus ,  qua;  longe  extenderepoflimt : 
caudam  longam  arcuatam  cum  duobus  aculeis. 

Contra  illorum  punduras  ipfummet  prodeft  oleum  Scorpionum,  faduni 
ex  oleo  olivarum  in  quo  Scorpiones  fuerunt  maccrati ;  &  etiam  Scorpio  in 
minimas  teratur  partes  &  aifricetur  parti  in  qua  pun£tura  eft, 

Jatebvcv  Brafilienfibus , Ricinus , Grscis K^o-nv ,  Lufitanis Canapato ,  Gallis Morpion- 
beftiola  foeda;  lentis  magnitudine,  fubrotunda,  plane  compreffa-,  odo  cruribus  prxdita, 
capite quadratae  figurjE  prominente, quo  fe  cutiinfinuans  &  cruribusarde  adhserens,  roftro 
fuo  longo ,  tereti ,  quodejufdem  figursecorpusin  quolibet  latere  habct ,  in  quacunque  parte 
corporis  fugendo  feingurgitat  ac  infignemibi  excitat  pruritum,  ita  ut  ex  cuteextrafta  per 
quinquevelfexdieseolocofaniesprofluat&vix  duodecimautquatuordecim  diebus  locus, 
licet  fponte ,  perfanctur.  Coloris  funt  fulvi  five  hepatici ,  punftulata  feu  tuberculata  cute, 
verfus  interiora  in  dorfo ,  fplendentem ,  triangularem ,  luridum  clypeum  habentes.  Capitu- 
lum  quoque  luridi  coloris :  non  male  figura  fua  referunt  teftitudinem  terreftrem.  Innumeri 
hicfuntacfaepifllmc  corpus  habui  plenum.  /Eftivis  enim  &  pluviofis  menfibus  modo  quis 
femel  in  campis  aut  filvis  humi  confideat ,  ftatim  plenus  fit  ejufmodi  infeftis.  Uno  tamen 
tempore  majori  copia  reperiuntur  quam  altero.  Ariftoteles  inHiftor.  Animal.  egramine 
oriri  fcribit,  fed  errat. 

TvcvRAcv  Brafilienfibus ,  Gafmhoto  Lufitanis:  Locufta  eft  quatuor  digitos  longa: 
■crura  habct  fex ,  duo  priora  prope  collum  breviflima  omnium ,  fefquidigitum  aut  paulo  plus, 
fingulalonga:  mediaduopaulo  Iongiora&  pofterioraduolongiflima,  nimirum  quatuor  di- 
gitorum,  retrorefiexa,  quibus  faltumexercet,  quodhbet  conftat  tribus  internodiis.  Pedes 
ungulamequinamfere  referunt,  duobusunguiculis  lateralibus.  Crura  pofteriora  funt  craf^ 
fiora,  &  medietas  ultima  eorum  acutis  dcnticulis  alternatim,  duplici  ferie  munita.  Alas 
habet  quatuor ,  fupratresdigitoslongas,  extcriores  plus  femidigito  latas ,  quibus  interiores 
duas-  tegit,  quje  tripliciter  cornplicata;  &  fefquidigitum  fere  funt  latae.  Caput  habct  quafi 
equinum ,  oculis  binis  prominentibus ,  ovalis  figura; :  barbam  cancrinam  fefquidigitum  lon- 
gam.  Circa  collumtegumentum  inftar  cucuUi  monachorimi ,  demiflla  capite  &  corrugati. 
Venter  conftat  oaofeaionibus.  Totum  corpus  cftviride,  inferius  acin  dorfo  miniati  co- 
loris.  Cucullusillecumcapite  diluteviridiscoloris,  ut  &  barba  &  duo  crura  priora ,  reliqua 
duo  paria  crurum  etiam  viridia ,  fed  maculis  albis  &  fufcis  punftata ,  pedes  rubefcunt.  Oculi 
colorem  habent  qualem  lapis  Bezoar.   Aiarum  exteriorum  color  cinereus  mixtusmulto 

Hh  3  rubro. 


,-5  GeorgIMarcgravI 

mbro,  fci-e  myagddis  floi-is  modo ,  ac  multisvenulis  funt  intertextx:  interiores  alx  egregie 
rubfo',  nigro,  cinereo ,  viridi  macuhtae  tefliilatim.  Fortitudo  Locuftarum  in  pofterioribus 
cruribus  c^nfiftit :  more  felium  pcdibus  prioribus  caput  &  barbam  ornare  folent. 

Repcritur  hic  &  Locufta  fufci  coloris,  prEcedente  tamen  paulo  minor,  ejufdem  licet  con- 

formationis. 

T  V  c  V  R  o  B  I  BrafiUenfibus,  alia  Locufta  plane  viridis  ut  folia  arborum,  corpore  breviori 
quam  major  illa :  alx  quatuor  illi  foiiis  fimiles,  crura  fex,  coUare  complanatum,  non  autem  ut 
cucullus,  corrugatum. 

G  A  A  Y  A  R  A  Brafilienfibus :  alia  Locufta  inftar  Cameli ,  plane  viridis :  corpus  vix  digitura 
longum,  coUolongo  &ereaoinftar  CameU,  nimirum  digitum  longo :  caput  triangulare, 
oculis  prominentibus ,  lenticularibus ,  fufcis.- 
Crurahabet  fex ,  duoinfummo  fere  coUo  ,  u- 
num  digitum  longa ,  tribus  internodiis  conftan- 
tia  &  dcnticulata  in  extremitatibus :  reliqua  duo 
paria  viridia,  liventia,  quafi  fohaficca. 

Reperitur  hic&  ejufdem  figura: ,  coloris  lu- 
ridi,  feu  ut  arboris  foUum  deciduum. 

Annotatio.  Hxc eft  ex  carum  generc 
quJE  Mantes  appeUantur ,  de  quibus  vide  Thea- 
trum  infedorum  Thoma:  Mouffeti  pag.  118. 
ubi  &  rationem  reddit  cur  Mantes  dicantur  . 
H^ec  autem  Audoris  noftri  coilum  habet  longiflimum 


.  C  A  p.     I  L 

Enena  dua  fhecies :  Enena  ram  conformationls.  Altus  l^aurus  iDolans. 

Nena  Brafilienfibusj  Efcaravelha'L\x^\tan\.s\  Taurus  volans.  Totius  corporis  longi- 
tudoplus  duorum  digitorum  Rhynlandicorum ,  craflities  autemfere  quatuor.  Totum 

corpus  iplendide  ni- 

grum,  fed  pilis  flavef- 

centibus  opertum ,  i- 

ta  ut   flavefcens  vi- 

deatur.  Sex  habet  pe- 

des  (feti  crura)  duos 

anterius  verfus ,  duos 

ad  latera  fere  dire£te 

extenfos  ,    &    duos 

poft  fe  extenfos ,  ni- 

gros  omnes  ,  fplen- 

didofque  &  fuperius 

raris  piUs  pra;ditos-,in 

quolibct  autem  pe- 

de  tres  ungues ,  cum 

parvulo  digito  ,  qui 

quafi  tertius  unguis: 

funtque  crura  variis 

denticulis  armata.  Vnius  fere  digiti  intervallo  a  capitis  initio  (quod  minimum;  fedio  eft  cor- 

poris.  Capitale  cornu habet  magnum ,  &inextremofedum,  nigrum&fplendidum,  unum 

pene  digitum  longum :  oculos  nigros  cminentes  &  prope  illos  duos  cirrhos  cxtentos ,  fin- 

gulos  tribus apicibus ,  qui  in  extremitatibus  funt  fufci.  Prima  feftio  corporis  tricornis,  in 

fummitate  anteriori  habens  cornu  protenfum  &  paululum  dcorfum  flcxum ,  longitudine 

dentis  humani,  &utrimquead  latcra  unum,  cjufdem  magnitudinis.  A\x  ejullkm  coloris 

cum  toto  corpore ,  pilofje  acdurae.  Pofterior  feaiocorporisinfcriusmultashabetdivifuras. 

Prior  fcftio  fupcrne  magis  rufefcit  pilis,  poftcrior  autcm  magis  flavefcit. 

T  A  V  R  V  s  volans  alius  hic  rcperitur ,  paulum  diverfus  a  priori :  in  toto  corpore  fuperiori 

obfcure  caftanei  feu  nigricantis  fplcndentis  coloris ,  in  infirao  per  totum  caftanei  coloris 

fplcndidi.  Totius  corporis  longitudo,  duorum  &  fcmis  digitorum ,  craflTitics  circiter  qua- 

tuor.  Corporisanteriorfcdio,  unum  digitumlonga.  Caputparvum:  ocuU  nigri  Iplcnden- 

tcs,nontaracnprominuh,  utinpriori:  propcoculos  duoshabctcirrhosutprior)  proximc 

caput 


D    E 


I    N     S    E    C    T   I    S.        L  I  B.     VII.  247 

caput  cornu  ercdtim  &  pauliilum  verfus  poftcriora reflcxum  rcmidigitum  longum;  &  ad  late- 

ra  in  feftione  anteriori  iupcrius  vcr- 
lus  pofteriora  reflcxum  fcmidigi- 
tum  longum ;  &  ad  latera  in  fcaio- 
ne  anteriori  ruperius  verfus  utrum- 
que  cornu  crafllmi  ereftum ,  paulo 
brcvius  &  obtufius  quam  prius  il- 
lud.  Alas  habct  ut  alter  &  corpus 
ita  conformatum :  Crura  fex  rribus 
junduris,  &  tribus  digitis  &  uno 
minimo  pro  quarto :  media  crurum 
parsintcrkcundam  &  tertiam  jun- 
fturam  aculeis  pyramidalibus  mu- 
nita :  intcgra  autem  crura  funt  hir- 
futa  pilis  caftanci  coioris ,  uti  &  cir- 
ca  os  ac  In  fedione  corporis. 

T  A  v  R  V  s  hic  quoque  alius  re- 
peritur  rarae  conformationis :  ma- 
gnitudo  illi  eadem  cum  prioribus  •,  craflb  &  rotundo  ventre ;  Crura  habct  fex ,  fingula 
duabus  junduris  conftantia :  anteriora  autem  quinque  procefllisacutosquafi  digitos  habent, 

quibus  terram  fodiendo  citifllme  fub  eam  fe  in- 
gerunt.  Alas  habet  duas  ftriatas  •,  &  in  prima  fui 
corporis  fcdione  eminentiam  fellae-formem  & 
ante  Ulam  foveam  feu  cavitatem  fabrotundam, 
avellanssmajoriscapacem ,  inqua  magnusnume- 
rusfoetuumvivorumvifitur,  coloris  brunni  &fi- 
iamentis  quibufdam  in  fovea  annexorum,  quima- 
gnitudinem  refercbant  feminis  papaveris,  fed  Me- 
gafcopioquilibet  inditus  magnitudinem  oftende- 
bat  pifi ,  eratquc  omnibus  numeris  abfolutus  & 
cornutus  ut  parens.  Caput  femilunaris  fere  figu- 
tx  &  comprefflun ,  cui  cornu  impofitum ,  fatis 
crafllim  &  plus  digito  longum  ,  ere£tum ,  fed  in  fummitate  paulum  verfus  pofteriora  incli- 
natum.  Pone  cornu  hujus  cxortum ,  in  quolibet  latere  oculus  grani  mflii  magnitudine ,  rotun- 
dus,  niger,  fplendens.  Tomm  autemcorpus,  crura&alxfunt  infignis  fplendentis  coloris, 
ex  nigro ,  viridi,  &  aureo  mixti  •,  eftque  totum  fijbtilifllmis  piUs  veftitum. 

Validiflimus  cft  ,  nam  fcatulce  craflse  a  me  inclufus ,  ac  latere  codo  craflb  impofito  nihilo- 
minus  fe  femper  exfercbat,  ut  funiculis  fucrit  coercendus.  Hirci  pene  odorem  de  fe  fundit. 

Tavr  V  s  volans  alius.  Crura  habet  fex,  quatuor  inpofteriore,  &duo  in  anteriorefe- 
dlone  corporis :  pedesdefinuntin  duolunata  cornicula:  fingulaque  habent  tenuius  tenacu- 


lum.  Anterior  fediodigitum  longaincornu  definitduos&  femis  digitos  longum ,  tercs& 
paulum  deorfum  incurvatum ,  &  duos  habens  veluti  dentes  verfus  pofteriora.  Inferius  in  an- 
tica  partc  corpoiis ,  fub  exortu hujus  cornu ,  jungitur  caput ,  parvum  quidcm ,  fcd  &  cormi 
habens  furfum  incurvatum ,  duosfcredigitoslongum,  cum  proceflTu  tripartito  in  ipfo  acu- 
mine.  Oculos  habet  rotundos ,  nigros ,  fplendentes ,  feminis  cannabinimagnitudinc ,  pone 
oculos  autcm  duos  proccfllis  coniformes ,  contortos ,  pofterior  fcdio  duos  digitos  eft  longa, 
atque  alis  craflis  teda ,  cum  anterior  feftio  glabra  &  foUda  tefta  tegatur  qux  &  in  cornu  extcn- 

ditur. 


248  *  GeorgIMarcgravI 

ditLir.  Tota  auteni  antcrior  feclio  cum  cornibus ,  capite ,  &  cruribus  atque  infcriore  ventre, 
nigri  &  fplcndcntis  cft  coloris ,  &fuperiusfeulongumcornu,  verfus  iiiferiora  ,  villofis  pilis, 
obfcure  flavis  five  luteisveftitur ,  ita  ut  ad  taftum  holofericum  referat.  Junctura  ad  caput 
quoquevillofi;  cruraautem  &infimus  vcnterbrevioribus  veftiturpilisobfcure  flavis.  Alae 
exteriores  conftanttefla  colore  fru£tus  olivarum,  cuiobfcure  flavum  admixtum,  &varie- 
gantur  fparlim  pundulis  fufcis.  Cornua  iUa  duo  raagna  conjungere  potcft  &  illis  aliquid 
tenere. 

C    A    P.       III. 

0\(hdmdujhe  yarl^^  Araneorumj^ecies,  Tungajhe  ^icho. 

Hamdv  Gvacv  Brafilienfibus ,  Araneus  maximus  five  Phalangium.  Totum  cor- 
I  pus  tres  &  femis  digitos  longum  &  bifedum.  Anterior  pars  major  eft  &  pene  duos  digitos 
longa ,  fcfquidigitum  lata ,  fubrotunda  ac  comprefla :  poftcrior  magis  orbicularis ,  nucis  Muf- 
catx  majoris  magnitudine  &  figura.  Sefquidigitum  longa.  In  dorfo  medio  verfus  pofteriora 
foramenhabetumbehcale.  Capitecaret  fpe- 
ciali,  /cdfupraos  inanteriori  partc  corporis 
ocellos  habet  minimos  fplendentes ,  inftar 
punftulorum  •,  &  ad  utrumque  oris  latus, 
prominentiam  unguiformem,  femilunarem, ' 
femidigitum  longam ,  in  extremitate  denta- 
tam,  dente  femilunari  nigerrimo  Iplendente, 
femidigitum  longo ,  &  ita  binos  dentes ,  qui- 
bus  pro  dentifcalpiis  utimur  auro  inclufis. 
Crura  habet  decem,utrimque  quinque,prio- 
ra  duo  prope  dentes  duos  digitos  longa,  & 
practer  duplicem  articulationem  qua  corpori 
conjunguntur ,  quatuor  habentia  internodia 
&  in  extremitate  unguiculum  curvum ,  ni- 
grum,/pIendidumretrorfumverfum.Secun- 
diparis  crurum,  quodlibctpenequatuordi- 
gitosIongum&pra:ter  duplicem  articulationem  prope  corpus ,  aliasquatuorhabetarticula- 
tiones.  Tertium  par  tres&  femis  digitos  longum,  totidem  articulationibus ,  quartum  pas 
tres  digitos  &  paulo  amplius  longum ,  cseterum  ut  priecedentia  :  omnia  autem  crura  in  extrc- 
initate  duo  habcnt  exilia  cornicula  nigra  &  bifefta  ut  Cancri.  Propc  anum  habet  duos  procef^ 
fus  femidigitum  longos  juxtafe  pofitos,  fili  crafTioris  craflTitie,  quibus  nere  foIet.Totus  araneus 
veftiturcute  pilofa  brevibus  pilis ,  nigris  ad  vifum ,  adtaduminftarholoferici.  Pertotamau- 
temfuperficiemcrurumpartispoftcrioris,  Iatcrum&procefruum,quidentes  continent,  pili 
copiofi  funt  infparfi ,  ex  albo  &  gryfeo  rubidi  coloris.  Tota  poftcrior  feftio  corporis  in  adul- 
tioribus  plerumque  nuda  eft  pilis,  &  cutis  ex  albo  incarnata.  Vefcuntur  mufcis  &  aliis  infedis. 
Diuvivunt:  namadbienniuminScatulamealuifl^ememini,  qui  certo  tempore  cutem  exue- 
runt  intcgram ,  dentibus  etiam  adhxrentibus ,  novafubtus  generata.  Cutis  exuta  Araneum 
repra:fcntat,  nam  folum  inferius  fcifla  eft,  ubi  Araneus  exivit. 

Vbiquehicreperitur,fed  frequentifTimusin  InfuIaS.  Alexii. 

AnnotAtio.  Habui  aliquoties  Araneum  hunc vivum  e  Brafilia ad me miflum , quem 
cum  mufcis  alercm,non  potui  tamen  animadvertere  illum  eas  comcdere,&  per  aliquot  menfes 
cuminediamtolerafrcttandememaciatus  plane  mortuus  eft :  incapfitla  quaillum  conclufe- 
ram,  nunquam  nevit ,  fed  cum  femel  ex  illa  fe  proripuiffet ,  &  adfeneftrasafcendiffet,  caepit 
ibidem  nere, 

N  H  A  M  D  V I  Brafilienfibus,  araneus  magnitudine  Cincindelx; 
clypcum  in  dorfo  gcrit  triangularcni.fplendidifllmum,  inlate- 
rum  circumferentia  fex  conis  acutis  praeditum  albi  coloris ,  cui 
brunnx  macula;  immixtas.  Adoshabet  denticulos  duos  niecr- 
rimi  &  fplendidi  coloris,  incurvatos. 

A  R  A  N  E  V  s  valdc  clegans,  Cincindelam  fupcrat  magnitudi- 
nc-,  corpus  vix  fcmidigitum  longunT,  anterior  ejusfcdio  mi- 
nor  continct  crura  oCto ,  duobus  internodiis  conftantia ,  ferc  di- 
girumlonga,  cxflavo  &brunnovaricgara.  Poftcriorfcdio  ma- 
jor :  prior  tota  argcntca ,  fplcndens :  poftcrlor  ad  mcdietatcm 
ctiam  tota  argciuca;  &in  hac  poncndo  poftcriorcmpartcnideorftun,  quafi  facics  humana 

cgrcgie 


DE        InsECTIS         LiE.     VII.  249 

egi-egic  apparet ,  quafi  fculpta  &  argcutco  eflet  obdufta :  reliqua  mcdictas  quafi  cx  argcntco 
&  bruuno  glaciata.  Similis  quoque  mixtus  color  in  inferiori  corporc  Invcniuntur  &  duplo 
majorcs. 

Araneus  alius  figuraprxcedenti  fimilishicrcpcritur,  major  tamcn.  Anterior  re£Iio  cor- 
porisparva,  magnitudinc  fcminis  cannabini ,  fcdpaulo  longior^  pofterior  avcllanam  majo- 
rcm  a;quat :  &  antcrior  ieaio  ut  &  pofterior  ad  medietatcm argentei  coloris  fplcndidi ,  ultima 
poftcrioris  mcdictas  flavi  &  maculis  duabus  argentcis  notata,  in  quolibct  laterc  una  •,  cxterum 
in flavo  illo  llibtilibus  Ilncis  fi^ifcis  varicgato  ,  varia  fibi imaginari  quis  poteft.  Crura octo  va- 
ricf^ata  cxpallideflavo&fufco,omniainantcriori  fedionc  :  tcnacula  adhxcduo  propc  os, 
cjufdcm  coloris.  Tclam  facit more  cxtcris  communi. 

Aranevs  alius,  faba;  magnitudine,  frcqucntiflfunus  inccdibus.  Prior  corporis  fcdio 
fubrotunda  xquat  pilum  ,  altcra  longior  Sc  faba:formis.  Crura  habet  odo ,  in  quolibet  laterc 

quatuor,  fcfquidigitumlonga,  tribusintcrno- 
diis  conftantia  &  quartum  cft  infcrtio  in  cor- 
pus.  Antcrius  etiam  duos  propedes  habct , 
vix  quartam  partem  crurum  longos  ,  quibus 
apprehendit:  duos  denticulos  nigros,  ut  ma- 
ximus.  Totuseftcoloris  cx  flavo,  albo&  ia- 
turato  rubro  inftar  holoferici  fufci  dctriti :  pi- 
lofum  corpus ,  uti  &  crura.  In  fupcriore  cor- 
porc  magnas habet  maculas  nigras ;  crura  quo- 
que  per  intcrvalla  punftulis  nigris  notata.  Hi 
quoque  Aranei  cutem  exuunt,  ut  major  ille. 
Fostusin  orbicularifollefubventreprogencrant.  Nodu  tcxunt.  Reperiuntur&  hujus  fpe- 
ciei,  dimidix  magnitudinis.  -  ' 

Arancus  paulo  major  mufcis  vulgaribus,  cinerci  coloris,hirfutus  inftar  holofcrici.  In  lateri- 
bus  nigro  ferico veftitus.  Crura habet  fex,  brachia duo,  quibus  apprehendit ,  cinerci in  totum 
coloris ,  punftulis  nigris. 

Araneusdenique  &  hic  reperitur  parvulus  tcftaclypeatateaus,  inftarteftudinis  terrcftris. 
magnitudine  pifi,  tefta  fexangula :  capitulum  &crurafunt  nigra:  teftaargentcicoloris  cum 
maculis  nigris  clegantiffimis, 

T  VN G  A  Brafilicnfibus ,  Bicho  Lufitanis :  Infedum  parvulum,  figurapulicis,  nigrican- 
tis  coloris ,  duos  cirrhulos  in  capite  pro  barba  habens ,  'in  pulvere  more  pulicum  gcneratur, 
&  pedibus  fe  infinuat ,  potiflimum  plantae ,  digitis  &  fub  unguibus ,  imo  &  manibus  afiquando 
vidi.  Statim  autem  quando  intravitpruritum  excitat ,  qui  ccrtum  indicium  cft ,  itaque  Tu?^ga 
ftatim  acicula  eruenda,namfifinatur,  triduiaut  quatridui fpacio fobolem progenerat innu- 
meram,Iendiummodo,  qujs  foUiculo  pellucido  rotundo  magnitudinepifiincluditur ,  huic 
infidct  Tmga;  hic  foUiculus  acu  eruendus&  manet  in  carneforamcn  rotundum  ejufdem 
magnitudinis ,  quod  fponte  fanatur ,  vel  infpargitur  pulvis  pyrius.  Crcpitant  unguibus  idi 
ut  lendes.  Familiariftimum  malum ,  fedquodmagis  per  negligentiam  incrementum  fumit 
quamperfe. 

Annotatio.  Plcrxque  Rcgioncs  America;huicmalofuntobnoxia;,  &beftiolah2C 
variis nominibus  appellatur,  de  quibus  vide Defcription.  noftram  America; ,  lib.i.cap.iv. 
fub  nomine  Nigu£,  &  lib.xv.  cap.  v  1 .  fub  nomine  Ton. 


Ca 


IV. 


P 


Tanafa?iamucu.  Tanama.  Jtquealia  Ta^ilionum  jjecies. 

Anapanamvcv  Brafilienfibus, papilio ingens.  Corporis, quod bifedum , longitudo 
efttriumdigitorum,  craflltics ,  ubi  maxima ,  fcrc  duorum.  Pyramidalis  figura; :  caputha- 
bet  parvum ,  nuclei  cerafini  magnitudine :  oculos  magnos  rotundos ,  nigros  non  fplendentcs, 
prominentes,  magnitudincfcminis  cannabis:  nigrcdoautcm  apparetduplexin  oculisprout 
vertuntur :  fuperius  in  capite  calvitiem  glabram  &  brunam  &  duo  cornicula  fefquidigitum 
longa,  qux  verfus  pofteriora  vcrtit;  os  non  tranfverfum,  fed  fecundum  longitudinem ,  in  quod 
pro  libiturecondit  &  exferit  promufcidem ,  brunnam ,  fili  craflioris  craflitie ,  plus  quinque 
digitis  longam,  quam in  fpiram  convolvens  recondit  in  oris  rima.  Alas  obtinct  quatuor,  duas 
priores  feu  fuperiores  longiores,  nimu-um  tres  digitos  &  fcmis,  fefquidigitum  latas:  membrana- 
conftantes  fatis  crafla ,  &  pcr  longitudinem  quafi  coftis  fuftcntatx.  Crura  illi  fex  priora  kfqui- 
digitum  longa ,  reliqua  duos  •,  conftantautem  duabusjunduris,  ad  quarum  pofteriorem  tres 

aculeiproftant. 

li  Totum 


2$0 


GeorgI    MarcgravI 


Totum  corpus  &  alx  veftiuntur  pilis  mollifTimis,  qui  tadi  faciie  decidunt,  funtque  ex  fufco 
cinerei  coloris .  cum  nigro  mixti , 
in  toto  fuperiori  corpore  &  extus 
in  alis :  in  ventre  autem  albicantis 
cum  pauxillo  flavo  mixti :  fub  alis  • 
cinerei  maculis  flavis.  Pofterior 
corporisfeftio  feptem  quafi  divifu- 
ras  habet ,  ad  quarum  quatuor  an- 
teriores ,  in  quolibet  latere  macula 
cxtat  flava. 

Panama  Brafilienfibus ,  Bar- 
boleta  Lufitanis,  papilio  communis: 
Innumeri  hic  reperiuntur  &  diver- 
foruni  colorum  ;  omnes  quatuor 
alis,  duobus  corniculis,  fex  cruri- 
bus ,  &  filo  convoluto  ad  os.  Ha- 
bui  cui  corpus  erat  longum  tres' 
quartas  partes  digiti  •,  cornicula  fuf- 
ca ,  uti  &  venter  &  crura ,  afpergine 
cana  •,  dorfum  canum  pundulis  ni- 
.  gris:  Alaefuperiores,  fuperius  afper- 
gine  cani ,  inferius  incarnati  colo- 
ris ,  ad  oras  fimbria  nigra  &  nigro 
pundulata :  Alae  inferiores  fuperius 
albx,  maculatxnigro,  inferius  quoque  albae  multonigro  maculatx  &  itidem  maculis  incar- 
natis ;  fuperiorumlongitudo  fere  unius  digiti,  inferiorum  paulo  minor. 

Dantur  &  plane  albi  pun£tulis  vanegati  fufcis. 

Habui  albos  paulum  flavefcentes ,  quorum  alse  cjufdem  coloris ,  fedadvenashincindedif- 
currentes  obfcure  luteo  variegati.  In  circumferentia  autem  alarum  quafi  fimbria  nigro  &  albo 

variegata. 

Habuicorporemediocri,aIismaximis,  & plus duobus digitis  longis ,  &plusquam  fefqui- 
digitum  latis :  erant  autem  eae  in  infcriori  latere  obfcure  flavi  coloris  &  undatim  variegatae 
punaulis  purpureis ,  fufcis  ,  lineis  nigricantibus ,  macuUs  aliquot  fufcis ,  una  cinerea ,  pauco 
albo  ad  unum  latus  &  circum  circulo  flavo,  hinc  linea  nigra  circumdufta,  oculumemen- 
tiente.  Alteri  lateri  alarum  idem  color,  fed  adoras  plus  fufco  undatus  fimbriatim ,  &  pe£ 
medium  ambitum  ccerulei  coloris. 

Habuiquorumaljeinferioresinteriusflavae,  fufcointermixto  &maculis  variarum  figura- 
rum  planeargenteis  fplendentibus :  exterius  exdem  lutexfufcismaculis  variegatje.  Alsfu- 
pedores  interius  verfus  extremitatem  fufcae,  macuhsargenteis  intertextas,  inmedio  latere 
maculisnigris,  circa  exortum  cinnabrii  coloris  maculis  nigris ,  in  quarum  medio  punfta  ar- 
gentea  •,  exterius  itidem  lutex  maculis  fufcis  ut inferiores  ak.  Horum  innumerabilem  copiam 
habuimus  in  horto  Mauritiie  Decembri  1 640.  qui  folia  Murucujae  maximampartem  abfumfe- 
runt  &  innumerabiliaovapofuerunt ,  ex  quibusprimum  erucse  &  ex  his  fecundo  papiliones 
prognati.  Ponunt  autem  ovafuper  folia  Murucuja  papaveris  minoris  magnitudine,  lutea, 
affiguuntque  foliis  arftc  :  ex  ovis  fiunt  erucx  parvx  hepatici  coloris ,  qua;  in  craflltiem  penna; 
anferinjE  excrefcunt ,  nigris  aculeis  hifpidae ,  capitc  nigro  bicorni ,  per  corpus  quafi  ruffo  pun- 
dulatx;  hiE  abfumuntfoliaMurucuja,  &morientes  gryfeaobducuntur  pelle  feu  foUiculOj 
qui  poft  certum  tempus  fe  aperit  &  prodeunt  denuo  papiliones  alati. 

Papilio  alius  totaliter  nigri  coloris:  magnitudine  corporis  arqualis  mediocri  olivae;  alis 
quatuor,  cruribus  fex  ,  corniculis  duobus.  Alae  anteriores  triangulares ,  ut  in  aliis ,  pofteriores 
oblongse ,  in  fine  procefllxm  inftarligulae  habentes.  Corpus  fecundumlongitudinemfuperius 
tres  habet  lineas  virides  in  nigro ,  cui  viridi  aureus  perfplendet.  Alas  anteriores  tranfverfim  ha- 
bent  lineas  virides,  aureo  perfplendentc,  anguftas,  ultima  triplo  cft  latior :  alje  poftcriores  ver- 
fus  intcriora ,  ftrias  ejufcemodi  latas  habent  virides :  verfus  extcriora  autem  tranfvcrfales  latas 
virides  cum  aurco  colore  tranfplendente,  circum  circa  autcra  fimbriam  albam ,  qux  &  procel- 
fus  ambit. 

Panapanamucu  Brafilienfibus ,  figura  primo  plane  fimiUs,  folum  minor  &colore  diffe- 
rcns^,  duos  digitos  longus.  Caput&anterior  fe£tio  cinerei  coloris ,  tribusftrUs  olivaccico- 
loris  craflis,  fccundum  longitudincm  varicgata:  poftcrior  quinquc  habens  divifuras,  fu-  . 
pcrius  olivacci  coloris ,  una  linca  crafla  cincrea  fccundum  longitudincm  notata ,  divifuris 

pallidc 


DK      Insectis      Lib.  VII.  ^51 

pallideflavis:  infei'ias  autem  corpiistotumcinereum,  pauxillo  rufFo  admixto.  Atemajo- 
res  funt  obfcure  olivacei  coloris ,  ftriis  varicgatce  e  cinereo  rufefcentibus  5  inferiorcs  thalaf- 
fino ,  nigro,  rubro,  cinereo  variegatjc.  Crura&  cornicula  cinerea:  oculinigri.  Cirrhusobf- 
curcpallidus,  Adraftumfehabetinftarfericivillofi. 


QL- 


C   A  P.      V. 

/fmmatia  duflex.  Ifocucu,  Varii  yermes. 


AR  v  M  A  T I A  Brafilicnfibus ,  corpus  habet  tcrcs  atque  tenue ,  ad  afpedum  inftar  virgulx 
eBctuIaj  quinque  digitos  longum  :  capitulum  figura  a  reliquo  corpore  nondiftindumj 
ocuIosparvos,nigros&ante  illosduotcnuiacornicula,  direfte antrorfum  ,  unum  digitum 
longaj  capitulum  unica  jundura  corpori  ncilitur.  Totum  corpus  junfturas  habet  duode" 


cim,primamquacaput  corpori  jungltur,  fecundamftatimpofthanC,  ferfiam  fefquidigitum 
a fecunda ,  hinc  per  reliquum  corporis  fpacium  fcquuntur  adhuc  novem  junfturx ,  brevibus 
intervallis ,  ufque  ad  extremum  corporis ,  ubi  duo  breves  aculei  exferti.  Crura  habet  fex, 
fingula  quinquc  digitos  longa ;  &  jnncturas  habentquatuor,  unam  prope  corpus,  deinde  duo- 
rum  digitorum  fpatio  alteram,  pofteriorcm  tres  digitos  longam :  in  extremitate  autem  ungui- 
culus  eft  duobus  corniculatis  unguibus :  iunguntur  autem  corporl ,  primum  par  ad  fecundam 
jun£turam,  alterum ad tertiam ,  tertium  adquartam.  Colorinfedi  cftintotumcinereusfeu 
gryfeus  &  fuperius  per  longitudinem  linese  nigrx  ordine  dudae :  Crura  etiam  hinc  inde  in  gry- 
feo  quafi  nigro  maculata. 

Inveniunturmajores  eoquem  jamdefcripfi,  habui  enim  feptem  digitos  longum,  &fere 
minimum  digitum  craflum,  capite  obrotundo ,  ocellis  prominuiis ,  duobus  corniculis  longis 


fcnpilis.  Crurahabct  fcx;  corpusinternodiaduodecim,  prima  junaura  eft  capitis  &  cor- 
poris ,  mox fequitur  alia,  in  quam  &  capitis  jundura in  duo brachia, quibus & pedum  loco  iiti- 
tur  adnexafunt,  quodlibetduos&femisdigltos  ferelongum:  tertia  junfturalongiusabhac 
diftat^habens&duocrura;  quartaitidempar  crurumhabet:  fequuntur  ca:tcrK.  Corpusde- 
niquedefmitinacumen&habetaculeum,  qncmquafiin  vaginam recondit.  Colorligneus, 
tuberculis  quoque  parvulis  corpus  fcatet  ,  prxcipue  inter  braciiia  &  fecundum  par  cru- 
rum.  Si  hominem  feriat  aliquem trcmorem  cxcitat in toto  corpore :  nonficileautemalicui 
nocct,  nifi  quis  manibus  premat  aut  pedibus, 

li  2  IsocV" 


^,^  GeorgIMarcgravI 

I  s  o  c  V  c  V  Brafilienfibus ,  Vermis  efl:  quatuor  digitos  longus ,  poUicem  craflus ,  novem 
flexuris  conftans,  cujufmodi  lumbrici :  crafllties  ubique  jcqualis-,  cauda  definit  in  tres  aculeos 
complicatos.  Supcrius  incorpore  propecaudam  corniculumhabetdurum,  eminens.  Ca- 
put  e  cute  eminet  fabx  magnitudinc  &  figura;  os  minimum  ut  cicadarum ,  oculi  nulli ,  pedes 
breviflTimi  in  anteriori  parte  fex ,  inter  fingulas  duas  junauras  duo ;  &  odo  habet  promi- 
nentias  infliar  parvarum  verrucarum ,  inter  fequentcs  junaurc^s.  Cute  tegitur  tranfverfis 
ru<ns  prsedita  &  in  utroque  latere  inter  duas  finguias  flcxuras  pundulum  flavum  ovale,  magni- 
tudine  feminis  miiii  fcre.  A  corniculo  quod  prope  caudam  efl: ,  tranfverfim  ad  ventrem  in 
utroque  latere  linea  ex  albo  flavefcens  &  crafTa  abit ,  per  totum  autem  dorfum  tendit  linea 
albicans  fecundiun  longitudinera.  Colortotius  cutis  in  dorfo  mixtus  e  cinnabrio  faturato 
&  albo,  in  lateribus  &  ventre  virefcit,  uti  &  cauda:  caput  e  viridi  albefcit,  progreditur  rependo. 

Habui  ejufdem  fpeciei  minorem,  elegantis  viridis  coloris,  pundulis  nigris  &  lineis  tranfver- 
fis  albis  inter  duas  quaflibet  junduras  in  lateribus. 

Nec  non  unum  ex  viridi  &  albo  mixtum ,  duabus  lineis  flavis  fecundum  longitudinem ,  ut 
&  fimilibus  obliquis.  Excernit  viride  excrementum,  figura  infliar  mororum. 

I  s  o  c  V  c  v  Bombyx  efl:,  unde  &  BrafiUenfes  fericum  vcicant  ifocurenimho :  &  habui  unum 
lanuar.  1 642.  qui  inclufus  erat  folliculo  ellyptico ,  duos  digitos  longo ,  pollicem  craflb ,  co- 
loris  exterius  argentei,  lanuginofo,  interius  glabro  confliante  ex  plurimis  texturis  obfcure 
flavefcentibus ,  qux  digitis  detraQx  in  fericum  abeunt,  more  ferici  quod  Bombices  no- 
ftrates  faciunt.  Infedum  intra  contentum  mortuum  erat,  inane,  vel  nifi  cute  conftans 

brunna.  rr    j  n 

Detinui  prius  defcriptum  in  vitro  per  aliquot  dies&exuit  cutemfuam  eftundendo  fimul 
copiofamnigerrimammateriamaquofam  :  &  cutembrunni  coloris  accipiebat.  Reperiuntur 
quorum  color  totus  ater  ad  afpedum  inftar  holoferici ,  novem  per  corpus  lineis  tranfverfa- 
libus  flavis  ordine  diftindus.  Caput,  cauda  &  pedes  cinnabrii  coloris,  fuper  plantas  vivit,  item 
quorum  color  niger ,  fed  circellis  fcu  annulis  cinereis  fubtilibus  inordinate  variegatus.  Item 
totus  ater  inftar  holoferici  &  fecundum  longitudinem  quafi  aureis  limbis  intertextus. 

C  A  p.     VL 

Formkarum  varia  f^ecies.  'Tafiiai,  Cupia,  fafuruca, 

FO  RMic  ^  hic  funt  tanto  numero ,  ut  a  Lufitanis  ReydoBrafd  appellentur;  quippe  in 
campis,  infylvis  ita  frequentcs  femita;  a  formicis  fadae  funt  &  fiunt  quotidie-,  quemad- 
modum  apud  nosfaciuntpecudum  greges-,  quln  imo  aggeres  &tumulos  ingentes  e  terra 
cxftruunt  ,  in  modum  metarum  foeni  :  qui  cumuli  a  Brafilienfibus  appellantur  Inhfauhe. 
Omnivor^  funt,  nam  &  fruges ,  fruftus ,  carnes,  pifces  ,  reliqua  infeda,  ut.Scorpiones, 
Scolopendras ,  &c.  fine  noxa  dcpafcuntur,  fivefintvenenata  fivenon,  uti  millies  ipfe  ob- 
fervavi:  acidis  tamen  abftinent  frudibusut  lanipaba,  qitam  numquam  vifae  funt  attingere, 

&fimilibus. 

Reperitur  hic  Formica  volans ,  unum  digitum  longa  •,  corpus  bifedum ,  &  tenui  liga- 
mento  feaiones  conjunguntur  ,  caput  triangulatum  neaitur  corpori.  Dentes  habet  duos 
prominentes  inftar  falcium:  in  capite  duo  gracilia  cornicula  longa ;  ocellos  parvos :  in 
priori  feaione  fex  crura ,  tribus  articulationibus  conftantia :  quatuor  alas  tenucs  &  tranfplen- 
dentes,  duas  exteriores  quidem  unum  &  tres  tertias  partes  digit.  longas,  duas  interiores  paulo 
breviores ,  coloris  obfcure  flavi,cumbrimnisoris&venis.  Pofteriorfeaiocorporis  totaro- 
tunda  eft ,  fplendide  brunna,  qua  nigritse  vefcuntur :  totum  reliquunicorpus  etiam  brunnum. 

Velociter  terram  fodiendo  fubeunt  adtalparum  modimi,  &fata  omnia  quam  citilTmie 

confumunt. 

F  o  R M  I  c  A  itidem  magna  hic  reperitur ,  mufcie  majori  lequalis ,  cujus  corpuspcne  femi- 
digitum  longum  atque  tripartitum.  Ultima  feaio  figuram  &  magnitudinem  habet  grani  mi- 
liinoftratis:  media cft oblonga , tuberculofa ,  continensfexcrura,femidigitumlonga,  qua- 
tuor  junauris  conftantia.  Anterior  feaio  (five  caput)  inter reliquas  craflfiflTuna, figuram  habct 
cordis ,  ut  vulgo  pingitur ,  acanteriusduo  cornicula&binosdentesnigros,  curvos  &inftaL- 
forcipisexfertos.  Oculorum  pupillapaulumnigra,  ca:tcrum  totum  caput  vcluti  oculuseft. 
Anterior&pofticaparscorporis  fplendide  pimicei  coloris ,  media  autem  cum  cruribus  im-  , 
pluviati  &  non  fplcndentis.  Inter  omncs  maximc  fplendet  caput,  utpote  quod  nihil  aliud  quara 
duo  oculi  magni  fibi  invicem  adpofiti  in  cordis  figuram. 

T  AP  I  I  A  1  Brafilicnfibus ,  formica  tota  atra ,  circitcrdigitum  longa;  caput  habetma- 
gnum,  quadratum  5  occllos  prominulos,  atrosj  duos  forcipes  cxfcitos  loco  dentium, 

ferra- 


D    E 


Insectis      Lib.  VII. 


255 


ferratos  iiiftar  falcis  meflbria; :  duo  cornicula  femidigituni  longa  5  corpus  in  ttcs  partes  fcauni: 
anterior  pars  autem  oblongaeft  haudcrafla;  &  continet  crura  fex ,  plus  femidigito  lon^aj 
mediaparsminima&vixlentismagnitudinemasquans,  quadrata  fere :  ultima  omniumma- 
xima ,  ovalis ,  acuminata :  hx  tres  partes  tenui  quafi  filo  fibi  invicem  fiint  annexae.  Tota  for- 
iiiicaatra,fplendens,  cruraitidem,  qux&pilofa;  quorumtamenpar  anterius  circa  extremi- 
tates  aurei  eft  coloris. 

C  V  p  I A  Brafilienfibus ,  formica  eft  caftanei  coloris;  caput  illi  magnitudine  milii  noftratis, 
&:  figura  cordis ,  coloiefpacideo:  ocelliparvi&nigri:  duocornicula;  forcipesquoqueduo 
cxferti  pro  dcntibus :  Anterior fedio  corporis  pifi  habet  magnitudinem  ■,  ferme  rotunda ,  ob- 
fcure  caftanei  coloris  •,  &  fcx  crurafpacidea ;  pofterior feftio paulo  major  anteriore , rotunda, 
caftaneicoloris.  Totum  infedum  tegitur  minutulis  pilis  crtque  hirfutumj  certo  tempore 
quatuoracquiritalas,  poftcrioresminores  anterioribus ,  eafquerurfus  fuotempore  amittit, 
quod  ipfemet  vidi. 

Japv rvc a  Brafilienfibus,  Cemopta  Lufitanis ;  ^UpftnJJ-bCtn  Belgis :  Scolopendra.  Inledum 
quatuorcirciterdigitoslonguni;  plurimas  habens  junduras;  obfcurcflavi  coloris &  in  con- 

junftionibus  nigricantis  :  in 
quolibet  latere  viginti  habet 
pedes :  caput  compreflum ;  la- 
tiufculum ,  fufcum :  cornicula 
duo.fub  ore  duos  dentes inftar 
forcipis.  Cauda  iUius  cftfurca- 
ta  &  definit  in  duo  quafi  cor- 
nua.  Venenatum  cft  animal. 
Vidi  Miliepedem  femipedem longum  &digitum  mcum  minimum  craflum.  Admodum  fre- 
quentes  funt  in  sedibus. 

Reperiturhic  &  millepes  argcntei  coloris ,  magnitudine  quidem  noftratium,  fed  paulo 
longior ,  verfus  antcriora  corporis  habens  fex pedes ,  duos  pofterius longiores ,  cjeteros  bre- 
viores,  planeargenteicoloris  &Icviterhirfutos:  duoitem  cornua  ejufdem  coloris  ,  accau- 
damfurcatam;  pra;terea  in  toto  ventreadhucminimos  pediculos,  quibus  innititur  adparie» 
tes  &  inter  libros  reperitur. 

C  A  p.     V  I  I. 

CukxeJegam,  Enemhiu.  Amhua.  Qukimirt.  Adhemohi. 

Etali.^  J\dufc^. 

CUlex  paulomajorvulgaribustinnulis,  hic  reperitur,  elegantiflTuTii  coloris:  cruraha» 
bensfexmaxime  exilia  brunni  coloris  /plendentis  ,  raris  pilis  hirfuta :  caput  rotundum, 
in  duas  partes  velutififTum ,  fuperiufque  ex  viridielcgantiflTmuis  aureus  colorrefplendet  ad  la- 

-—  tera  purpurafcens .    Pofterius  corpus  definit  in 

aculeum  fatis  longum,  fuperius  ex  viridi  elegantis 
aurei  coloris ,  &  piUs  raris  hirfutum :  habetque 
quinque  junduras  fubnigricantes :  alas  duas  te- 
nues ,  fatis  longas,  iridis  colores  reprjefentantes, 
imofuperantes:  incapite  corniculaduo:  fedhxc. 
omnia  tantum  per  megafcopum  obfervari  pof- 
"  funt. 

E  N E M  B  I  V  Brafilienfibus,infe£lum  eftmao-ni- 

'  tudine  piftacei ,  figura  fcarabei  feu 

taurivolantis:  cornua  habensfexj 

Vduocorniculainfrontc;  alas  duras 

&glabras;  Antcrior  feftio  fcuca- 

^putpoliti  fapphyri  colorem  habet, 

uti  &  cornua  &  cornicula;  alx  funt 

virides ,  aureo  colore  tranfplendcnte,  infignis  coloris. 

A  M  B  u  A  Brafilienfibus ,  Centopen  Lufitanis :  vermis  frequens  fuper planta  Jurcpeba :  duos 

■   •  '   ■ ;/  ^.  J  x/  ...^      digitoslongus,  &  majori  penna  anferinacraf- 


YVft^rV'ii~^rirfT^^^,.  fioi''  f^^^cs  five  cyUndncus ,  nigerrimus :  capi- 
^'^^n^-^ij^i-^^^  tulo  fplendentc  nigro,  &  maculas  maiufculas  al- 

'"'^     i  4  *  i  I  I  '|i%%%\  %  '^^^  bas  habens,  in  lateribus  ordinc  pofitas:  pedes 

odto,  (atis  craflbs,  fed  brevcs  nigerrimos.  To- 
li  3  tum 


254  GeorgI     MarcgravI 

tumcorpuspiiisdunurailis  cleganter  flavis  veftitum  eft,  conftantibus  fubftantia  inftaiTeta-' 
rum  equinarum.  Si  vermis  liic  cutcm  liumanam  attingat ,  urit  inftar  ignis. 

Qv  I  ci  M I  R I  Brafilienfibus  :  infedum  eft  parallclogrammifigura  ,  (ed  in  parte  poftica 
orbiculari:  anteriorfedliolemidigitumlonga,pofteriordigitum.  Crura  habet  fex,  unumpar 
in  priori  fedionc,  duoinpofteriore:  ocellosnigros:  barbamconftantcm 
ex  duobus  pilis  dentatis  craflloribus :  apte  abfcondere  6c  barbam  &  pedes 
poteft  ac  in  altum  exfilire.  Vcftitur  tefta  dura,in  dorfo  oblbleti  lignei  colo- 
ris ,  in  anteriori  vero  parte  parallelogrammi  maculam  nigram  habet  flavo 
fuperfparfam :  in  pofteriore  autem  parte  tota,  nimirum  alis,  elegantiflimae  ■ 
lineae  nlnx  fplendentes  tcndunt  fecundum  longitudinem.  Alx  arde  com- 
plicatce  corpori:  inferius  corpus  totumhepatici  coIoris,crurafpIcndide  ni- 
gra,  ut&barba. 

Annotatio.  Aliquo  modo  convenit  cum  Buprefti  Scarabeoeide, 
nifi  quod  caput  citra  primam  infeaionem  exfertum  non  habeatjde  quo  vide  Thomce  Mouffcti 
Londinatis Theatrum Infeftorum  lib.  i .  cap.  xix. 

Mbervob  I  Brafilienfibus.  Mufca  apis  magnitudine:  crura  habet  fexj  priora  duo  bre- 
viora  ,  fequentialongiora:  &uItimumparIongiflimum;  habenthjEcpofteriorafurasamplas 
&  latas  apum  modo :  cornicula  duo  in  capite :  alas  quatuor.  Tota  mufca  coloris  viridis  cum 
aureomixti,  infignis  &mirefplendct,  in  fronte  fapphyrini  coloris:  oculi  nigri  corniculares 
lutei  coloris  :  alx  variegatze  maculis  brunnis. 

Mufcaaliafigura&magnitudine  vulgarifimilis,  fedcorpore  breviori,  &in  poftica  parte 
babente  proceflum  tibieformem:  crura  fex,  duo  anterioraut  in  vulgaribus,  fed  ultimadu- 
pte  longitudinis  retrorfum  inflexa  ut  in  Locuftis :  duo  longa  cornicula  in  fronte :  alas  quatuor 
communes  aliis :  ocellos fapphyrinos  fplendentes ;  cxtera  in  totum  coloris  nigricantis. 

Multas  inveni  mufcas  circa  Camarigibi  &  Tapruflli  aliaque  loca  mediterranea ,  comrauni- 
bus  quidem  fimiles ,  fed  flavi  coloris  &  paululum  ligneo  variegatas ,  valde  infeftas  hominibus 
&moIeftiflimas. 

Reperitur&alia,  cujuscorporis  longitudo  nondum  digitum  sequat:  oceUi  prominentes 
rotundi,  epatici  coloris :  crurafex  obfcuroflavo  &  fufco  variegata ;  alx  quatuor,  duxcxte- 
riores  digitum  longse ,  duje  interiores  femidigitum ,  ac  tranfparentes  omnes  tenuefque ,  ar- 
enteis  venulis  &  punftulis  fufcis  variegatae.  Totumcorpus  exargenteo  &  flifco  colore  eft 


b 

mixtura 


C  A  p.     V  III. 

^ki.  JacatlngcL.  Fermis  terreflm. 

QV  I  c  I  Brafilienfibus ,  infc6tum  eftcorpore  ovaliinftar  Scarabei.  Corporis  longitudo 
unius  &  trientis  digiti :  Crura  habet  fex ,  quodlibet  tribus  internodiis  conftans ,  eftque 
ultima  pars  crurum  ferrata ,  &  quodlibcthabet  duos  unguiculos.  Caput  &  ocelliparvi :  duo 
cornua  prope  oculos  exorientia,  longa,  pofterius  verfa  &  in  arcum  porreda,  duos  &  femis  di- 
gitos  longa ,  longe  excedentia  corporis  longitudinem  •,  &  fingulahabent 
internodia  decem,  undecimo  inferuntur  in  caput-,  craflltie  lequantfi- 
lum  craflius.  Caput  &  anterior  fedio  obfcuri  eft  brunni  coloris  cum 
fplendido  nigro  mixti,  pofterior&  alxbrunni  obfcurefplendentis.  Per ' 
medium  autem  alarura  feu  dorfum  tranfverfim  linea  lata  flavapallefcens 
tendit.  Cruralutea&adinternodiaobfcuro  brunno  maculata.  Cornua 
diverficoloria  luteo&nigro,  nimirumadgeniculanigra,  ccEteraalternatimlutea. 

Jacatinga  Brafilienfibus ;  Infedum  frcquens  pluviofis  menfibus  in  hortis ,  filvis  & 
campis.  Duos  digitos  longum :  caput  cum  oculis  pifi  mediocris  magnitudinem  habet ,  rotun- 
dum:  oculigrandiflimi  cllypticie  figurse.  Os  quando  aperit  fitis  grande  habet  &inferiusla- 
bium  fcu  maxillam  infcriorem  bifariam  in  mcdio  divifam ,  fuperiorem  integram :  in  ore  qua- 
tuor  dentes  falcatos ,  fuperiores  duos  fortiores ,  quemlibet  quatuoraciflcis  munitum,  infe- 
riores  uno  aculeo  in  extremitate.  Super  os  in  fummitatc  capitis  duas  habet  eminentias  parvu- 
las,  quafibifidamfrontem  &  ibidemduo  cornicula  maximeexilia;  Thorax  &  vcnter  conti- 
nuum  cotpus  funt  femidigitum  longum ,  fabx  mediocris  craflltie,  cui  adjungitur  cauda  unum 
&quadrantemdigitilonga  ,  undcciminternodiisconftans,  figurx  trilatera:  pyramidalis  &in 
extrcmitate  furcata.  Crura  habct  fex  in  thoracc  &  ventre ,  haud  longa,  pilofa,  in  extremitate 
duobus  exilifllmis  unguiculis :  corpusctiampilofimi.  Alashabctquatuor  dorfo  conjunftas, 
utrimquc  duas ,  quas  fcmpcr  in  dircftum  a  latcrc  cxpanfis  gcrit ,  intcr  volandum  &  fcdcnduni 
five  rependum.  Eft  autem  qucelibct  alapcneduosdigitoslonga,  fcmidigitumlata,  ubilatif 

fima. 


CE 


Insectis      LiB.  VII.  255 

fima.  Conftanl-  ad  taaum  membrana  dura  pellucida,  gryfea ,  venulis  fufcis  intertexta,  &  qu^- 
libct  in  lua  extremitate  verfus  anteriora  maculam  habet  oblongam  e  fufco  nigricantcm :  qucs- 
libetala  duplici  articulationecorpori  jungitur,  quafi  duplici trochlea ,  ideoiirmiter  eashi 
dircaumacorpore  protenfas  femper  gent,  &  tantumfurfumaut  dcorfum  poteft  movere 
non  componere  aut  rctrorfum  extendere.  Sufurrum  edit  inter  volandum.  OcuH  punicei  func 
coloris ,  rehquum  caput  &  cauda  faturate  rubri.  Thorax  &  venter  itidem  faturatc  rubent,  cui 
aliquid  nigri  &  albi  mixtum.  Crura  fufca,  floribus  infidct  viftum  quxrens:  Beloje  vocant 
een  ^pacnfclje  Sli|f?OlJto,  Mihi  idem  videtur  infedum  quod  J.Scaligcr  Hift, Animal  lib.v  i . 
dcfcribit  ac  depingit,  &  Adriaticis  Cnroculum,  Taurinis  Monachetum  vocari  dicit.  Cum  Ephe- 
mcro  autem  Ariftotelis  convenire  opinatur.  Sed  nihil  certi  cx  Ariftotelc  habcri  potcft. 

Menfe  lulio  Anni  1640.  innumera  cjufmodi  infcda  vidcbam  in  campis  cjufdem  cum  de- 
fcriptocoloris,  fedmaculasnigras  rotundasinalishabcntia^  qusdam  etiani  corpore  fufco* 
quxdam  fubviridi. 

Vermi  s  hic  reperiturterreftris;  cu)uslongitudoeftfupraduorumdigitorum,craflltics 

•  ..,,_-^<^f^C^^^^\\T?^Viw  quanta  apicis  minimi  digiti ,  in  totum  te- 

rnTT)  )        }}!}'  '}^l]JfJ77/\      ■'■' ^^'  crura  habet  innumerabilia  brevia,per 

^■^%a^ffl»*l^&Mi0'''^'    '^^'^^^^miiitlJiJfi!^  paria  fibi  invicem  oppofita  &  contigua: 

craflTitic  fetae  equina; .  Corpus  tcdum 
mcmbrana  crafla,glabra,fplendida,ex  jun- 
fturis  frequentibus  connexa  ,  inftar  fcrrei 
thoracis:  coloris ex viridi  fufci  ubi  junaura:,  ibi  annulus  albus.  Crurafuntfufca.  Capitel- 
lum  habet  rotundum ,  ocellosnigrosparvos  &duo  corniculaincapitc. 

Annotatio.    Vide  Thomam  Mouffetum  in  Theatro  Infcarorum  hb.  1 1 .  cap.  v  1 1  j . 
dc  Scolopcndris  &  Julis ,  ubi  Iconem  hujus  jam  defcripti  primo  loco  invenies. 

■   C  A  p.     I  X. 

InfeBumyolans.  If^amheba.  Taipai gnacu;  aliadmififecla, 

REperitur  hic  &  Infe£tum  volans  mufcx  fere  figura :  cujus  totum  corpus  cum  capite  tres 
quadrantes  digiti  fere  longum  eft ;  caputpyramidale  ,  duobus  corniculis  quadrantemdi- 
gitilongis:  roftrum  ejufdem  longitudinis ,  anguftum,  acutum  ;  inferius  verfus  capillatum, 
quod  tenui  venula  corpori  jungitur ;  corpus  triangulare  per  duas  junfturas  in  tres  partes  divi- 
fum,  quarumfuperiorfcapulxinftarcavatur,  utalxintus  locumhabere  poflint.  Crura  ha- 
bet  fex ;  priora  in  anteriori  parte  brcviora ,  pofterius  par  longiffimum ,  femidigitum  aut  paulo 
plus  longum:  quodlibet  tribus  conftat  intcrnodiis.  Alieilli  quatuor,  fefquidigitumIon<Tce, 
inftar  mufcarum.  Caput&primafecundaque  fcdio  fplendide  funtnigra:  roftellum,  corni- 
cula,  cruraactertiafedlio  paUidi  funt coloris ,  hincinde  fufco  umbrati.  Ala: exteriores feu 
fuperiores  medietate  anteriori  funt  cinnabrii  coloris,  extrema  autcm  fufci :  inferiores  z\x  aquei 
coloris. 
Tamb  E  I VA  Brafihenfibusj  Infedum  Teftitudinem  terreftrem  non  male referens ,  me- 
diocrisaveUanx  magnitudinc;  al^e,  nimirum  exteriores,  duce  teftaceae,  fi- 
gura  ut  clypeus  teftudinis :  anteriorfediocorporisteftatefta  coloris  iplai- 
didi  quafi  aurum  viridi  colore  tinftum  tranfplenda-ct :  in  ambitu  autem  teftje 
coloris  eft  fplendentis  inftarrnbro  tindi.  Duocornicula  ad  quodUbet  latus 
oblique  extenla.   Crura  habet  fex  nitentia  ut  aurum  quod  clegantifllmo  rubro 
tranfplendet.  Corpus  inferius  ejufdem  Iplendoris.  Tardeincedit  necfacile 
avolat. 
Pa  1  PA  1  GvAcv  Brafilienfibus :  Infedumvolans  crabronis  majoris  magnicudine,  fed 
non  ita  craflum :  bifedo  eft  corpore  &  quseque  fedio  ovalis  •,  prior  femidigitum  longa ,  pofte- 

rior  paulo  longior.  Caput  obrotundum ,  fed  paulum  com- 
preflum,  granicannabinimagnitudine:  ocuhellypticigran- 
des,  prominentes,  fufci ,  fplendentes.  Ad  os  habet  duas 
falces,  quibus  foUa  arboriim  prxfcindit,  nigras.  In  capite 
duocornua,  fiUcraflitie,  tres  quadrantes  digiti  longa  fiipe- 
rius  incurvata  iit  hircorum ,  in  exortu  nigra ,  cietera  crocea. 
Crura  fex  in  priori  fedione  feptcm  inrernodiis  conftantia, 
quatuor  nimirum  majoribus  ,  tribus  minoribus:  cumduo- 
busunguicuUsin  cu)ufque  extremitate.  Anterius  par  paulo  plusdigito  longum,  fecundum 
fefquidigitum  fere ,  tertiumunum&tres  quadrantesdigiti.  Inpriorc  fefliionc  etiam  quatuor 

habet 


■,56  GeorgIMarcgravI 

habetfllas ,  duas  exteriorcs  longiores  aclatiorcs ,  inferiores  brcviores  &  anguftiores ,  fubftan- 
tiae  membranaceae inftar  chartce.  Ultima fedio  ovalis in  acutum  definit  cornu  continens acu- 
leum,  quem  protendere  potcft&copungerc.  Colortotius,  exceptis  cornibus,  utchalybis 
politi rplendidifllmi  inftar vitri.  Totum  corpus  &  crura  etiam  eiufmodi  pilis  veftiuntur,  brevi- 
bus ,  ad  taftum  ut  fericum  la:vc :  admodum  duram  cutem  membranaccam  habet ,  uti  vix 
transfodi  acu  crafllftima  poflit. 

Insectvm  (cujusAu£tornomennonprodidit)  corporc  cllypticsefigurx,  magnitudine 
majorisf  abas.  Crura  habet  fex ,  tribus  conftantia  internodiis :  duo  cornicula 
in  capite ;  capitulum  minimum ,  lenticulare ,  ocellos  prominulos  •,  alas  qua- 
tuor  tenues.  Anterior  corporis  fedio  tefta  tegitur  ellyptica;  medium  corpus 
in  pofteriori  fedione  pyramidali :  ate  binse  ac  binje  tefta  oblongaex  parte  te- 
guntur.  Totum  corpus  inferius  variegatur  lineis  nigris  tranfverfis.  Teftse 
omnesfuntegregievirides,  alxfufcx:  capitulum  inferius  luteum  ,fuperius 
e  viridi  &  luteo  mixtum :  ocelli  hcpatici  coloris.  Fffitet  infedum  ut  <^tt]^t noftras  &  ejufdem 
eftfpeciei. 

Insectvm  (cujusnomen  Au£Lornonaddidit)jmifc3emajoris  magnitudine,  totumni- 
grum, pilofum  inftar  holoferici.  Corpus fere  in  duas  partes  jequales feftum, 
capitulumquafibovinum,  album:  oceUiprominuH,  rotundi,  nigri:  duo 
corniculain  fronte,  &duaenigr3e  forcipulse  pro  dentibus :  crura  fex,  corpus 
in  nigro  fecundum  longitudinem  albis  lineis  paflim  diftinftum.uti  &  crura-, 
corpus  nimirum  in  dorfo  &lateribus,  crura  varie.  Currit  fuper  terramut 
araneus  terrcftris. 

C  A  p.     X. 

InJeHumyoIam.  (juamcu  eremenhi.  .7\(hatiujeu  Mojquho. 

TNsEcTVM  volans,  Tauri  volantis  fpecies :  corpus  habet  bifedum,  cujus  anteriorpars 

-^tertiam  partem  digiti  longa,  pofterior  paulo  plus  duobus  digitis.  Caput  habet  quafi  quadra- 

tum  &  duos  forcipes  exfertos  pro  dentibus :  oculos  magnos  prominulos  ellypticos :  duos  cir- 

thos  ante  oculos ,  in  exortu 

latiufculos  ,hinc  anguftiorcs, 

plus  duobus  digitis  longos , 

novejuauris  conftantes:cru- 

ra  fex ,  duo  in  anteriorifedio- 

ne ,   quatuor  in  pofteriori , 

quodhbet  duos  digitos  longu. 

tribus  junfturls  conftantes, 

pedes  latiufculos  &  in  extre- 

mitate  duos  ungues  aduncos.  Anterior  fcftio  ad  latera  definit  In  quatuor  aculeos ,  tefta  nimi- 

rum qua tegitiu" :  pofterior  quatuor habet alas  tcnues ,  duabus  teftaceis  teftas.  Totum  corpus 

fuperiusobfcureeftflavefcens,  feu Hgnei coloris •,  caput,  oculi,  cirrhi,  forcipes,  crura.in- 

ferius  corpus  fplendide  nigra  &  vcnter  pra:terea  canalanugine  obdudus. 

GvARVCV  Eremenbi  Brafilienfibus ,  &  Taqtiirana  aut  Guiramenhi  Tipinambautiis: 
Cigarra  Lufitanis ;  Belgis  ^llfliS»  Corpus  crafliufculum  habct  conicum ,  totum  unum  digi- 
tumcumtrientclongum,  &pollicem  craifum:  caput  triangulare  inferius  verfum  &rofteI- 
lum  in  extremitate  oris  ferme  femidigitum  longum: 
oculosprominulosellypticos.  ■  Corpus  bifeaum  eft 
in  coIlum.&  ventrem;  collum  breviffimum ,  inter 
fc  &  eaputprimum  par  habet  crurum ,  tribus  iundu- 
ris  conftantium ,  &  duo  cornictila  pro  pedibus:  in 
vcntre  funt  reliqua  duo  paria  crurum  ,  quodlibet 
tres  quadrantes  digiti  longum,  &  duo  anteriora  paria 
crafliufculas  furas  habent  &  inter  illaroftillum  exfe- 
rit  &  cancndo  illum  ftrcpitum  facit  Sijm.  Totum  in- 
fc£tum  antcrius  ,  nimirum  in  capitc  ,  collo  &  initio 
dorfi  dura  tcgitur  tcfta ,  poftica  pars  corporis  j uncturas  habct  multas  circularcs:  alas  quatuor, 
duas  cxteriores  majorcs,  interiores  minores;  omnes  ejufdcm  raateri  je;  tranfplcndcntis,  vitreff, 
lincis  caftanci  coloris  intcrtcxtas  •,  cxtcriores  unum  &  tres  quadrantes  digiti  lor.v^a:  funt ,  latar, 
ubi  latinimx,duas  tricntcs  digiti,  intcriores  unum  digirum  longa::cxrcriorcs  prxtcrca  in  cxortu 
viridem  oram  habcnt  infcrius  ad  medictatcm  fcrc  longitudinis  fux ,  &  lincam  viridcm  brcvcm 

vcr- 


deInSectisLib.  VII.  25? 

verfus  mpcL-ioiu.  Totiim  caput  ac  coUum  &  oculi  epatici  coloris  exfangilis  feu  olivacei :  re- 
liquum  corpus&ciuracaftaneirplencientis;  ubiqueetiamrarospiloshabet  argenteos,  pras- 
terquam  in  tefta  dorfali ,  in  fronte  tria  punduia  triangulatim  pofita  coloris  rubini ;  dus  coni- 
cxmaculixinteftadorfalifuntnigra:.  Circa  vefperam  in  filvis  &  fruticetis  ingensmultitudo 
horum  infei^otum  auditur;  arborum  enim  truncis  aflidentes  ingentem  excitant  ftrcpitum,  qui 
incipit  Tir,gtur,  &  mox  conx.vcwizx.wc/isjis/is,  &C.  centies  vel  pluries  uno  fpiritu:  ex  continuato 
clamoredeniquerumpitur.  Egomortuosperdorfilongitudinemruptos  j  trunco  arborisad- 
ha:refcentes ,  fa:pc  vidi. 

NHATivBrafilienfibuSj  Mof^itifopeffulongoLnCmnis;  H&n^bttn  Belgis :  culex  efttinnulus 
parvus:  capitulo  obrotundo,  cui  duo  cirrhi  paululum  incurvati  adftant;  ad  quemhbct  nimirum 
oculum  longus  eft  cirrhus  ,  pilis  longis  ab  utroque  latere  j  ordine  decoratus ,  ufque  ultra 
medietatem  ,  mufcariimodo,  cxtremitaspilosbreviufculoshabct.  Corpus  ellypticum ,  fex 
habctcrura,  longa,  tribus  internodiis  conftantia,  ultima  feftio  teres,  longiftima:  in  extre- 

mitate  longo  roftillo  fanguinem  exfu- 
git :  alx  illi  duas  in  poftica  parte  medix 
fe£tionis.  Totuminfedum  veftitur  pi- 
lis  fubtilibus  brevibus  flavefcentibus. 


Media  fedio  nigra  ,  variegata  maculis 
obfcureflavis;  ultima  obfcure  flava,un- 
data  nigro ,  annulorum  fere  modo  ,  & 
ubi inteftina,  longiores  habetpilos.  Ca^ 
put  nigrum  flavo  mixtum.  Roftrum 
cumfuis  cirrhis  pundulatim  nigroob- 
fcure  flavefcir.  Cirrhi  reliqui  duo  pilofi 
palUde  flavi  cum  pilis,  &  cirrhi  ipfi  pundula  nigra  ordine  pofita  continent.  Infedumad- 
modum  frequens  nodu  in  paluftribusut  &maritunis  locis,  pungit  acerrime,  etiam  perli- 
neaveftimenta  &  maximum  pruritum  excitat;  moleftiam  fimul  fummamparit  tinnula  fua 
voce.  Multasfxpe  nodesinfomnes  egi  hujus  infedi  caufa :  nec  ignenccaliare  abigi  poteft^ 
unicum  remedium  habetur ,  fed  non  ita  proficuum ,  ut  accendatur  fimus  bibulus  ficcatus,  cu^ 
jusfumopaulumarcentur.  Iconpermegafcopiumfuitdclineata. 

Annotatio.  Quidam  ajunt hoc  infedum a Brafilianis  vocari  Yatium ,  gignit  autem 
hxc  regio  &  aliud  culicum  genus  ignavum  &  manfuetum,quamvis  hominibus  valde  importu- 
num,  atnullo  mucrone  armatum,  voca.nt /eting-j.  Item  aIiudquod»24r/^«ivocatur,  minm=> 
tiflimumquidem  fed  tam  crudeliter  homines  affligens  ut  vix  toleraripoifit, 

C  A  p.     X  I. 

InJeUum  hmommatum,  Jpeare.  Mangangai,  Mamagat,  Auricularia, 
MillipecLeJpecies.  Scarahemfarvm.  Locuflaatra.  InfeBum  injlarfuct. 

TNsECTVM  (cujusnomenab  Audore  nonproditurj  Locuftse marinas facie ,  tresdigitos 
■*-Iongum:  crura  habet  fex:  Forcipes pro  dentibus-,  Cirrhos  duos  :  Tefta fuperius  teftum  inftac 
LocuftzE  marins  ;  in  totum  cinerei  eft  coloris :  fedforcipesrubrifuntcoloris. 

A  p  E  A  R  E  Brafilienfibus  •,  infedum  eft  corpore  ovali  compreflb  ,  fabx  minoris  magnitu- 

^dine ,  faetens  ut  <5tCpt  noftras :  capitulum  habet  rotundum ,  roftello  longo  acu- 

minato:  duocorniculalonga,  quorum  quodUbet  nodumunumqnafiinmedio 

habet :  Crura  fex ,  nullas  ala-^;  corpus  egregie  variegatum  luteo,  ruffo  &  obfcure 

coeruleo,  flavoitidemquocorpusfimbriatumeft.  Caputluteum,  corniculani- 

,  gra :  crura  alternatim  variegata  luteo  &  nigro ,  in  medio  dorfo  duo  punda  fec- 

\  rea  habet. 

Mangangai  Brafilienfibus ,  Bi:^euro  Lufitanis.  Fucus  eft,  magnitudine  &  figura  ut  no- 
ftrates  ,  totus  niger ,  ad  taftum  ut  fericum  villofum ,  excepto  in  anterioris  feftionis  fummitate 
ubi  albicat.  Crura  habet  fex  nigra ;  alas  quatuor  nigras ,  duo  cornicula  in  capite  itidem  nigra: 
oculos  magnos ellypticos, roftellum acuminatum ;  fufurrum edit  ut noftrares fuci. 

Mangagai  Brafilienfibus,  itidem  fucus,  quiinftar  noftratis  clrcumvojitat  &  fufurrum 
edit:  totum  corpuspilofum,  fplendens,  nigrum,  inftar  holofcrici  nigri  villofi ,  exceptoin 
anterioris  fcftionis  fuperiore  parte  ubi  ex  albo  flavefcit ,  &  in  medio  habet  maculam  fplendide 
nigram  •,  oculos  habetmagnos lenticularis figurce,  coloris marn-orci a!bi fplendentis: roftrHm 
nigrum,  acutum,  redum:  duo  cornicula  nigra  j  crurafex  nigra,piIofa:aIas  quatuor  nigras 
fplendentes  &  fubviridicantes. 

Kk  FORCI^ 


258  GeorgI    MarcgravI 

F  o  R  c  I  p  V  L  A  fcu  Auricularia  ,  Belgis  <So?tDO?m  J  duoruai  digitorum  longitudine ;  cor- 
porc  paralleiogrammo,  compreflb :  Caput  habet  conicum  &  in  in  eo  quatuor  cornicula  reda. 
Corpus  bifedum ,  ac  in  priori  fedione  Tex  crura  quae 

crafTiurculas  furashabent:  poftcrior  feftio  longior,      y^y^^,,.,^^^^^^^^;^^-^^^ 
circularibus  junfturis  mobiiis ,  in  extrcmitate  fua     k _|-«J^))).')|p llijllll^^^S^ 
duoshabetforcipesfatis  magnos  quibusfirmiterap- 
prehendit.  Caput  anterius  &  cornicula  prope  cxortum  nigra ,  ac  in  priori  fcftione  macula 
pyramidalis  nigra  in  dorfo ,  cxtera  in  totum  flavi  pallide  coloris. 

MiLLiPED^  fpecies,  qu:e hic frequens {^uo nomine h Brafilienfibm vocetur non addidit Au- 
Etor)  multis  fedionibus  conftans ,  ut  illa ,  compreflis :  capitulum  habet  parvum  cum  duobus 

corniculis  brevibus :  crura  exilia  innu-  ^xflffirfiMlIffifWMl??^^^^^^^^^ 

mera:  totuni  infedum  eftnigrum  ,  at  '^^>^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^?f^^^<^^^ 

in  qualibet  feftione  in  utroque  latere  extremitas  eft  flava. 

ScARABEVs  hicquoquereperiturparvus  ,  figuraut  iiquivolitant  vefpertino  tempore, 
per  totum  obfcure  ruffus ;  oculos  habct  &  cornicula  nigra 5  fcx  crura. 

L  o  c  V  s  T  A  quoque  hic  reperitur  Iplcndide  atra ,  caput  tamen  lineis  cinnabriis ,  &  crura 
licet  nigra,  multo  cinnabrio  umbrata ;  &  in  extremitate  cucuUi  ipfius  linea  alba  eft  circumdata 
fimbriieloco:  pofteriorem  fcaionem  ambiunt  linex  circulares  flavae ;  uti&alas  atrasfimbria 
cinnabria. 

Insectvm  inftar  fuci,  ejufdem  figura;  &  magnitudinis :  totius  longitudo  fuperat  aliquan- 
tumunumdigitum:  caputhabet  mediocris  pifi  magnitudine,  rotundum,  fed  nonnihilcom- 
prefllim :  oculos  magnos,  figurae  ovalis  feu  lenticularis ,  fubviridicantes,  fplendentes ,  interius 
verfus  fuperiora ,  in  centro  laterum  pundliflum  exiguum  nigrum  ellypticum  habentes.  Os 
brunum  tribus  eminentiis  infra  fe  verfis  conftat :  in  fronte  inter  oculos  tria  punttula  nigra  hoc 
modo  •.■  pofita:barb3e  loco  habet  duos  pflos:  feftio  anterior  minor  eft:  poftcrior  fex habet  cru- 
ra,tribus  internodiis  &pediculo  duobus  prcedito  digitalis  incurvis :  crurapofteriora  longiora, 
priora  brevifllma.  Alae  illi  quatuor,  exteriores  longiores  interioribusj  qux  conftant  e  materia 
tenui  ut  in  apibus:  adexortumautemalarumrotundaefteminentiafplendidainftargemma^, 
magnitudine  feminis  finapis.  Pofteriorfedio  corporis  per  medium  conftatfuis  tranlverfish- 
neis.uti  in  fucis.  Totum  corpus,  caput &  pedcs  coloris  funt  mellei :  veftiturque  ejufmodi  pilis 
fubtilibus,  ita  ut  hirfutum  fit:  Alx  funt  vitreicolorisfplendentis,  lineis  brunis  variegatze: 
crura  brunna  &  hirfuta.  Omnis  color  hujus  infedi  refplendet. 

C  A  r.     X  11. 

(ifAi.emoa.  LifeBa  aliquot  mnommata,  (tApes  mellifica, 

"\il"EMOA  Brafilienfibus:  Cincindelaj  vixgranomediocrifeminismelonumautcucume- 
-*-"-*" rum  par ,  oblongo  corpore.  Capitulum  habet  minimum,  ocellos  nigros  fplendentes, 
duasprominentiasinftarpilorum  proftantesados.  Prior  fedio  corporis  dimidio  granocan- 
nabis  per  medium  fe£to  magnitudine  lEqualis ,  habens  in  utroque  latere  maculam  rotundam, 
magnitudine  feminis  papaveris  ,  albam  &  fplendidam ,  per  quas  noftu  &  interdiu  lumen 
emittit,  facitque  prolibitu  has  maculas  thalalfmi  coloris  fplendidiflimi ,  &  lumen  perillas 
fpargit  inftar ignis  videndum  no£lu,  &  interdiu  quando  vult.  Poft  hos  focos  ignis  corniculum 
eftflavefcens,  verfus poftica  vergens.  Alashabet  duas  :  crurafex,  fingula.tribus  internodiis 
conftantia ,  exilia.  Univerfum  infedum  eft  coloris  caftanei  obfcuri.  Per  megafcopium  ad- 
verti ,  duos  barbx  pilos ,  quemlibet  e  quatuordecim  particulis  compofitum :  apparet  quoque 
quemlibct  pedum ,  quatuor  habere  digitos,  curaque  eire  aculeata  &  pilofa  ut  inTauro  vo- 
lante :  adhjzc  ad  os  habere  quatuor  tenacula. 

Annotatio.  Fecimus  hujus  infeai  mentionem  defcript.  Ind.  Occident.  lib.  i. 
cap.  4.  in  hxc  verba  .  Fidem  prope  fuperant  quae  ab  Oviedo  atque  aliis  narrantur  de  Cu- 
cuyo  e  fcarabeorum  genere,  cujus  ocelU  atque  latera,  ubi  alas  fuas  diducit ,  tantum  lumen 
cmittunt ,  ut  noftis  tcnebras  haud  fecus  quam  candelx  illuftrcnt  &  hominibus  legendi  fcri- 
bendique  copiam  faciant:  Indigena:  Hifpaniolce  olim  hoc  animalculo  non  modo  ad  tene- 
bras  illuminandas,  fcd  &ad  Niguas,  id  eft,  molcftifrumim  iUud  gcnus  cuUcum,fugandas 
utebantur. 

Insectvm  magnitudinc  brufci:  corpus  habct  duos  digitos  longum,  unum  autcm  la- 
tum:  alasquatuorcxtcriusnigricantcs,  interius,  quaquc  latcnt,  albas.  Crura  quatuor,  tri- 
bus  internodiis  conftantia,  &  plus  uno  digito  longa,  cum  duobus  unguiculis  nigricantibus  in 
cxtremitatc :  crura  funt  obfcutc  flava  nigris  diftia^a  maculis ,  &  ciufdcm  coloris  piUs  hirfuta; 

duo 


D    E        I   N    S    E    C    T  I    S        LlB.    VII.  150 

duo  pra;terea  habet veluti  brachia  figura  falcis  mcflbrijc ,  duobus  intcrnodiis  conftantia ,  qucs 

corniculiinftardcorrumincurvantur  :  ocuUilli  funtnigri,  fplcn- 
dentcs ,  figurx  lenticularis.  ^o  nomine  a  ■BraJilie??Jibiis  aut  Lufi- 
ta??is  appeileittr ,  Ati£}or  non  addidit . 

I N  s  E  c  T  V  M  in  mcnia  mea  aliquando  invenicbam  vix  confpi- 
cuum  prx  parvitatc ,  nifi  nigrum  &  Iplendcntis  coloris  fiiiflet,  pla- 
nequc  rotundum.  In  megaicopio  magnitudinem  fcminis  canna- 
bis  habcbat ,  plane  rotundum ,  nigrum ,  /plendcns.  Tefta  rotun- 
datedum ,  &  iex  pediculis  inccdens. 

Insectvm  itidem  figura  millipedx  per  megafcopium  con^ 
templatus,  deprehendihaberefcxcrura,  duo  cornicuia  ;  corpus 
autem  &  alce  erant  coloris  obfcurc  flavi  &  nigro  ftriati  tranfverfim. 
Insectvm  parvulum corpufculo femidigitum longo ,  ovalij 
quatuor  habcns  alas  tenues  quadrantem  digiti  longas :  caput  par- 
vum  :  intotumerat  gylminci coloris,  alx  autcm  hyaIini;-&  crura 
fex  parallelogramma. 

Reperiuntur hic  apcs  meUificx,  ejufdcm  figurce ,  magnitudinis, 

coloris ,  utnoftrates :  excepto  quod  aculeos  non  habeant  ncque 

pungantj  in  filvis  in  cavis  arboribus  mellificant;  etiam  domi  in 

Alveariis  ut  apud  nos. 

CMeldepao  ut  Lufitanis  dicitur ,  mixtum  cum  aqua  fimplici  exhibetur ,  gratum  inftar  mulfi 

noftratis. 

ANNOTAtio.  De meile agrefti vide commentarium D.  Pifonis.  Jacobus autem  Rabbi 
quimultosannosvixitcumXapuyis,  in  relatione  fua  adExcellentiir.  Comitem  |oan.  Mau- 
ritium ,  commemorat  aliquot  fpecies  apum  & mellis  agreftis.  Primam  fpeciem  dicit a  barba- 
ris  illis  vocari  Kitshaara ,  qax  fruticibus  &  pumilis  arboribus  appendet ,  in  alveolis  dimidiam 
ulnam  longis ,  inftar  charcx  bibula;  formatis :  hxc  fpecies  mellis  optima  eft  &  fuaviflTima. 

Altera  fpecies  qux  ipfis  dicknr:  Kitshagk,  intra  terramfit,  mole  alveani,  atque  effbditur 
fumo  excitato- 

Tertia  Ipecies  appcUatur  ab  illis  Heubig,  itidem  intra  terram  congefta  &  inftar  panis  facchari 
charta  bibula  involuti ,  quaeitidem  igne  adforamenapplicatoeruitur.  Atquehae  tresfpecies 
apum  haud  fecus  purigunt  quam  Europjex. 

Quarta  fpecies  meUis  dicitur  Atshoy ,  quam  in  arboribus  mellificant  itidem  apes  pungentes: 
mel  autem  appendet  arboribus  inftar  nidi  avium ,  durum  atque  nigrum ,  hoc  quoque  igne  ad- 
hibito  co  iligitur. 

Quinta fpecies apum ,  <\\\'3,mvocz\Vi Ehe?ihne ,  minimepungif,  mellificantinceraadtrun- 
cos  arborum  5  figura  globorum ,  qui  frangendi  funt  ut  mel  eximatur . 

Sexta  fpecies  appellatur  Benatshy ,  non  pungunt ,  &  in  concavis  foraminibus  arborum  mel* 
lificant  in  cera  ut  praecedentes :  harum  mel  optinii  eft  faporis  &  valde  lalubrc. 

Recenfet&pluresfpecies,  fedfolis  nominibus,  quare  nonputavi  operKpretium  barbar^ 
nomina  hic  recenfere. 


lCk 


Geor- 


GeorgI    MarcgravI 


ATV 


ALIS  HISTORIiE 

R   A   S  I  L  I  ^      • 


LIBER      OCTAVVS. 
Qui  agit  de  ipfa  Regione  &:  Indigenis» 

C   A    P.        I. 

T)e  ^emnk  nomine ,  magnhudine  ,  fiu ,  ejujque  dlvifione. 

/£cregioprimoaLufitanisappellatafuit  Santa  C r v z ,  quod nomen 
poftea mutarunt inTERRADo  BRASiL,ob  ligni  copiam , quod  hic cae- 
ditur  &  in  Europam  infertur,  vulgo  notilTimum ,  ita  ut  hodie  communi  & 
vulgari  nomine  ab  omnibus Europaeis  B  r  a  s  i  l  i  a  dicatur. 

Sitaporro  eft  Brafiliain  zonatorrida&quideminmedietate  illius  Au- 
ftrali,  extcnditurque  ultra  Tropicum  Capricorni  in  zonam  temperatam  me- 
ridionalem. 

Non  autem  omnes  confentiunt  in  illius  maghitudine  feu  latitudine  dcfinienda  inter  Scpten- 
trionem&  Auftrum.  Nosejusinitiumftatuimus  a  latitudine  Septentrionali  unius  gradus& 
femis ,  fcu  a  Flumine  Fara ,  &  finem  ad  latitudinem  auftralem  quatuor  &  viginti  graduum  & 
femis,feu  ufqueadfluvium  Capiibari ,  duabus  leucis  ultra  oppidumS.  Vincentii  5  ita  ut  magni- 
tudo  illius  fitinterBoream&  Auftrum  trium&  vi<2,inti  giraduum.  Inter  ortum&  occafum 
in  quantum  extendatur  adhuc  indefinitum  eft ,  cum  pauci  adhuc  in  interiora  hujus  terrx  pene- 
traverint  &  qua:dam  tantum  obiter  luftraverint. 

Quantum  judico ,  adfumendo  longitudinem  Limx.  Metropolis  Peruvix ,  quam  Hifpani 
ponunt  efle  duobus  &  oduaginta  gradibus  Occidentaliorem  Toleto  (Toletum  autem  novem 
decem  gradibus  &  quinque  fcrupulis  Occidentalius  eft  Franoburgo)  ita  ut  longitudo  Lima^  fit 
ducentorum  &  nonaginta  quinquegraduum&  quadraginta  fcrupulorum.  Sumendo  itidem 
longitudinem  CAtmritidi.  civitatis ,  in  Orientaliftima  fere  ora  BrafiliaE; ,  quam  ipfe  fsepius  obfer- 
vavi  per  Eclyples  &  invcni  trecentorum  &  quadraginta  graduum  &  femis  refpcQu  Vramburgiy 
&hinc  deduccndo  difFcrentiam  quatuor&  quadraginta  graduum  &  quinquaginta  fcrupulo- 
rum.  Subparalleloautem  8.40.  refpondent ex mea  obfervatione  uni  gradui  zSiys.decem 
pedic  Rhynlandicx,quxperi5oo.  divifie  (totenim  perticae  milliarium  horarium  efiiciunt) 
dabunt  horaria  fcu Hollandica  milliaria  xviii.  ^^  ideft,  milliaria  oftodecim  &trcsqua- 
drantcs.  Diffln-entia ergo  44. 5  o.  dabitur  1 26 3 1 97.  decempedarum  &"duorum  pedum  ,  quae 
efficiunt  milliaria  842.  ^^  detraftis,  porro  centum  milliaribus,  qux  Cufco  Orientalior  eft  Ltma 
&  in  confiniis  Peruviae  &  Brafiliae  fita ,  magnitudo  Brafiliae  interortum&  occafumelTet  circi- 
tcr  feptingentorum  &  quadraginta  duorum  milliarium;  quod  intcrvallum  omnes  Tabulic 
Geographicxcircitercenrum  &  oftuaginta  oflo  amplius  faciunt.  Ponunt  enim  BrafiUam 
multo  Oricntaliorem  quam  revcra  eft,  ut  cxpropriis  obfervationibus  farpiflime  compcri. 

Ora  autcm  Brafiliae  a  Para  ad  Maranhon  a  Coro  verfus  vulturnum  extenditur.  A  Maranhon 
verfus  Ctira  maximam  partem  tcndit  verfus  Eurum.  A  Ciara  ad  Potiyifcn  Rio  Grande  verfus 
Euroauftrum  :  a  Potiy/  ad  Paraiba  verfus  Auftrum  :  a  Paraiba  ad  Itamaraca  ad  eundcm  modum: 
2Lh ItamaracavciCus,  Promontorium  S.Auguftini  &ufque  adSinum  omnium  San£torum  ora 
verfus  Auftrum  incurvatur:  a  Sinuomnium  Sandorum  ad  alterum  '^wx^ayParaiba  itcrum 
fcrc  dirc£lcauftrumpctit,  &dcinccps  uftineadfincs  fuos  vcrfus  Corum  extcnditur.  Sedhi&c 
ascuratiui  t'  Tabulis  hydrographicis  cogfjofcipojjmt,  adc^uas  curiofos  rcmittimtts. 

Divi- 


deipsaRegioneetIndigenis     LiE.  VIIL  261 

Dividitui'  B  R  A  s  I L I  A  ,  intra hos  limites,  in  certas  Prxfcfturas  {Capitanias a]^^dhnt  vulgo 
Lufitani /'  &  quidem  vulgo  in  quatuordecim.  Quprum  prima  vcrfus  Borcam  eft  Fara,  fequun- 
tur  dehinc  ordine  Maranhaon,Ciara,Potiyi  vcl  RioGrande,  Paraiba,  Itamaraca,  I?ernam-' 
bnco,  Qmrimure  velBahia  dc  todos  los  Santos,  cujus  mctropolis  S.  Salvador.  Nhoecombe 
vel  os  lihcos  5  Pacata,  vel  Porto  Scguro  •,  Efpiritu  Santo  5  Nhcteroya.  vel  Rio  de  ]enero,quem 
G.t^j-aktrii  vulgo  vocant  Brafilienres ;  & S.  Vinccnre. 

PlurA  no-fi  habet  Aactor,  neque  ego  addo ,  qim  plenitfs  de  his  egi  in  Defcriptione  Iiidite  Occideii- 
t.ilis  lib.xv.  tantmmiodo  adjicio^c Schcdis nojtri AfMoris. 

Sunt&hic  duo  diilridus  i^nimirum  in  Pra^fcauraPernambucenfi)  quos  Lufitani  vocant 
Vdmciras  a  copia  illarum  arborum  ibidemnarcentium,in  quos  Nigritae  fugitivi  fe  recepe- 
runt;  corum  luius  vocaturminor,  alter  major.  Inminori  adrexmillia  nigritarumdicuntur 
habitare,  qui  jacet  viginti  milliaria  llipra  o^f/^Tgfj^j-,  intcr  filvas,  Juxta  fluvium  qui  appellatur 
Cungohubi  ( hic  illabitur  in  ^wVmmVaraibaTn)  rexmilliaria  aParaiba  flu.  vcrfus  Ardum,  & 
quatuoraMondai  fluvioAlagoxBorealisverfus  auftruni;  ita  uthaudadmodumlonge  abfit 
■a  cornu  terra:  quod  vulgo  laragoa  appellatur .  Pagus  illoruni  conftat  e  tribus  plateis,  quarum 
fingulx  dimidix  horce  itinere  in  longicudinem  producuntur.  /Edes  omnes  contigua:,  &  plan- 
taria  illorum pone  illas .  Imitantur  quodammodo  religionem  Lufitanorum  &  habent  fuos  fa- 
cerdotes  &  judices.  Mittuntcrebro  e  fuorum  numero  ad  vicina  loca,  qui  mancipia  Lufita- 
norum  abripiant;  illa  autem  tamdiu  ferviunt  donec  alia  rapuerunt.  Mancipia  autem  quse 
fponte  fc  illis  aggregant,  ftatim  eadem  qua  ipfi  libertate  fruuntur.  Viditantfruftibus  Palma- 
rum,  batatis,  phafeolis,  farinhaMandipcaz,  milio,  &  Sacchari  cannis,item  gallinis  (quarum 
illis  copia  eft,  )  &pifcibus  quos  vicinusamnisfubminiftrat;  carnes  haudaliashabent  quam 
ferinas.  Milium  fuum  colligunt  bis  quotannis,  &  opereabfolutoperintegramfeptimanam 
fcftivecommcflantur.  Antequam  fementem  faciant  perdiesquatuordecim  maximos  focos 
acccndunt ,  quibus  herbas  &  aUa  adurunr ,  qui  longe  videri  poflunt .  Compendiofifllmum 
ad  hunc  diftriftum  iter  cfle  creditur  fecundum  fluvium  AlagojE  Borealis,  vulgo  ^Ugoa  del 
Norte^' . 

Major  Palmaria  jacet  viginti  aut  triginta  milliaria  pone  S.  Amari  pagum,  juxta  Montem 
qui  dicitur  Behc^  .  Creduntur  circitcr  quinque  miilia  cfle  nigritarum  ,  qui  in  vallibus  juxta 
huncmontemdegunt,pr3eteraIiosmultos,  qui  alibi  quinquaginta,  alibi  centum,fparfim  ha- 
bitant.  /£des  autem  horum  haud  conjundje,  ita  ut  ducenti  pene  quadrantem  milliarii  horarii 
occupent;  &  fubfiivis  mctantur,  in  quibus  &viamc3eduam  habent  ad  fugiendum  compara- 
tam;  nam  perpetuo  excubitores  coUocant,  qui  ipfos  moneant  de  peregrinorum  adventu. 
Siccis  itidem  menfibus  dimittunt.fuos  ad/£thiopiflas  ab  incolis  fuffurandum.  Interdiupa- 
rant  cibos;  &  vefpera  primum  numerantfuos,  ut  videantanquisdcfit;  deinde  choreis  dant 
cperam-  f  tympana  pulfantes  qua;  longe  audiri  poffunt)  admediam  ufquenodem,  dein  cu- 
bitLuii  difcedunt  &  dormiunt  ufque  ad  horam  nonam  aut  decimam  antemeridianam. 

Iter  ad  hos  commodiifimum  eft  ab  Alagois  per  S.  Amarum,  atque  inde  per  campeftria 
Tihunahu  &Cororipe,  donec  jugum  montis  VVairakxco  appareat,  ubifluviusParaiba  offen- 
ditur  ,  qui  defcendendusi^ft  donec  prope  prcedidum  montcm  'Bche  perveniatur,  &  ibi  defle- 
ftendum  ad  convalles. 

Hadenus  Marcgravius:  Antequam  autem  c:itera  illius  adjungam  non  putavi  inutile  fore  hic 
fubjicere  qu3c  ab  Amico,quirebus  bcllicis  prxerat  &  non  minus  rerum  naturalium  erat  ftu- 
diofus,  anno  1636.  accepi.  De  natura  Regionum,  inquit,  a  me  in  hoc  climate  vifarum, 
quoniam  nec  ante  data  fuit ,  nec  poftmodum  fortafTe  dabitur  ad  te  fcribendi  occafio ,  hxc 
generatim  refero. 

Omnes  Provincice  Brafiliae  quas  centum  milliarium  fpacio,  a  Kio  Grande  ad  Alagoas  ufque  oc- 
cupavimus  parum  admodum  funt  cultx.Cultura  earum  a  littore  marino  verfus  mediterranea  a 
Lufitanis  ulterius  produda  non  fuit,  quam  in  quibufdam  locis,  ad  tria,  quatuor,  in  quibufdam 
ad  quinque,  raro  ad  fex  aut  ad  fummum  feptem  ufque  milliaria  HoIIandica :  cxtera  funt  folitu- 
dinesipfifinet  incolis  plane  incognitx:  nequelittoraliahxclocaomniacultafunt^ea  tantum 
coluntur  quibus valles & nemora  interjacent.  Quando  nomen ahcu)us  diftriftus, quos  WYiFrC' 
q^efi.is  appellant,audis,  nt^^o-ic  Foiiiham,Camaragibi,  Porto  Calvo,  Serinh.tim^S^:  his  fimilia  alia, 
debes  fub  hac  voce  intelligere valles  integras,  campos  &  coUes  Iiis vallibus  adjundos,pagos  in 
illis  fitos,  jedificia  omnia,  hinc indc  fparfa,  &  infuper  fluviolos ipfos  qui  valles  iUas  irrigant.  Ab 
una  Fregefia  ad  altcram  per  coUcs  incultos  iter  eft,interdum  trium,  intcrdum  quatuor  aut  plu- 
rium  ctiam  milliariorumHoUandicorum.Excipiuntur  tamen  ab  hac  appeUationum  regula,do- 
mus  pifcatorum  &falinx  adlittus  marinumfitie,quia  tcrramnoncolunt.  Adhu)uscultarce 
formam  importunus xftatis ardor habitatores  compulit.  Rcgio  enim  hsc omnis,  ut  fcis,  jacet 
fub  Zona  torrida  &  coli  non  poflct  fi  dies  nodibus  longiores  cfTent. 

lCk  ^  Solum 


26i  GeorgI     MarcgravI 

Solum  omne  aflLirgit  in  coUcs  mcdioci-es  atque  amxnos :  montes  infigni  aliqua  altitudinc 

nuUifuntinlittoralibus,  in  folitudinibus  tamenhinc  inde  nonnulli  e  longinquo  confpiciun- 

tur.  Inter  collesaridos ,  non  ubique  tamen ,  Ted  ut  fupra  attigi  aliquot  milliarium  interYalio, 

valles  interjacent ,  fingulx  exiguis  aliquibus  fiuviolis  irriguse ,  atque  ob  id  non  pluviis  tantum 

mcnfibus,  fed  &  a:ilivis  ipfis  fertiles.  Collesipfis  sftivis  menfibus  ob  ardorcm  Solis  funtin- 

frugiferi  &  penitus  arefcunt ,  ut non  gramen  tantum ,  fed  &  arbores  interduni  emoriantur ,  & 

gramen  incenfum  aliquando  ingenti  Ipacio,  vento  pra;fertim  urgente,  incendium  proferat ;  ita 

eaquxpluviismenlibusL-Etevirent,  jeftivis  intcreunt  inmontibus.  Hisincommodistamen 

incol?£  ipfiprofpiciunt,  autnovumgramenterrisinducentes ,  autlocailla  fxcundantes  qua: 

fibi  colenda  proponunt.  Hunc  tamen  ufLuncoUes  prcEflant ,  prsEfertimubifilvcftria  rccens 

excifa  &  combufta  funt ,  quod  radixMandioca  Isetius  in  iis  proveniat ,  nimirum  in  declivis 

illorum,  quam  alibi.  AdhjECufus  collium  vallibus  vicinorum  hic  cft ,  quod  a:dificia  inco- 

larum  in  illis  utplurimum  collocantur ,  &  circa  h jec  asdificia  arbores ,  qux  Cocos  ferunt ,  plan- 

'.tantur ,  quie  quamlibetterram  &  fitum  lubenter  admittunt.  Plantantur  etiani  aliquando  juxta 

domos  Auraicarum  &  Limonum  arbores ,  quamvis  la;rius  in  locis  deprefiis  provcnianr.  Reli- 

quarum  omnium  plantarum  cultura  ad  valles  &  loca  depreifa  rejicitur.  Ca:terum  bonitas 

gIeb£E  ,  ut  &  terraz  univerfa;  ita  &  omnium  fere  collium  eft  infignis ,  &  in  ipfis  montanis  locis 

quaehadcnusnoncoluntur,  optimaEubiquevitesprovenirent,  fi  a  formicis  defendi  poflent. 

Morbos  &mortesfomniantincoIj£,  fi  in  vallibus  habitent ,  proptereacollcsfequendo,  mo- 

lefta  &  longinquaaquatione  plerumque  uruntur.  Noftro  hocquod  pra;teriit  fexennionos 

plana  interdum ,  etiam  paluftria  loca ,  fortificationum  caufa  fecuti ,  vix  aliqua  tabe  tamen 

ea  pcopter  afilicti  fuimus.  In  Afogados  quidem  fortalitio  pra:fidiarii  aliquando,  fed  fatis  be- 

nigne  tamen  &  breviter  morbis  corripebantur ,  vcrum  animadvcrfum  ftiit  id  propterca 

accidifle ,  quodplerique  defudes  humi  cubaranr ,  quod  ubi  iis  interdiaum  &  Ie£torum  ufus  in- 

trodudus  eft,  malum  hoc  illico  ccflavit.   Quamvis  incolx  eam  noftratium  a  morbis  immuni- 

tatemtribuantficcitati  extraofdinarizetemporum  ut  nonpenitus  contcmnenda  funtillorum 

monita;  dicuntenimocculta  quadamviciflTitudinefeptemannorumlpacio  humidos&mor- 

bofos  hybernos  menfes  dari ,  &  rurfus  fequentium  hos  fcptem  annorum  fpatio  faniores  &  fic- 

ciores  fuccedere.   Hxc  de  collibus  noravi:  quod  valks  attinet ,  has  cannarumfaccharifera- 

rum  cultu,  (quoniamobduritiem  formicseiis  nocere  nonpoflunt)  &  pafcuis  occupantur. 

Csterum  feracilTimiE  eflfent  omnis  generis  frumentorum  etiam  noftratium ,  puta  tririci ,  filigi- 

nis,  hordei,  avenx,  piforum.quse  fingulisannis  binam  mcflem  darent,  fi  contraformicas  rcme- 

dium  inveniri  poflet.  Quicquid  qualiumcunque  frudluum  cxtraordiniaria  aliqua  cura ,  in  loco 

aliquo  angufto ,  contra  formicas  dcfenditur ,  miraculofa  ubertate  provenit:  Brafilia  veruni 

horreum  foret  Europx  totius,  fi  peftis  haec  auferri  poflet.  Rumor  hic  ad  nos  pcrlatus  fuit  Lu- 

fitanum  quendam  Amftelodami  confcflTuixix.  rcmedium  obtulifle  contra  formicas-,  equi- 

dem  non  crcdo  rcmedium  univerfale  contra  has  invcniri  poflTe ,  quia  animadverto  non  a  Soli 

vitio,  fedaSolis  vi  idprocedere,  qui  toto  terrarum  orbe  fub  Zonatorrida,  in  Indiis  etiam 

Orientalibus ,  ut  audio ,  &  hic  in  vicina  Peruvia  infinita  formicarum  agmina  generat :  &:  in  iis 

partibus BrafilijE ,  quxextratorridamZonamfunt,  utpoteinCapii;gncatibus  S.  Vinccntii  & 

Spiritus  Sanfti  non  funt  formicx  &  Ceres  cft  ubcrrima. 

Qupdfluviosattinetvclpotius  fluviolos  pervalles  praedidas  dccurrentes :  hipaucis  exce- 
ptislongitudinemtrium,  autquatuormilliarium  vix  emetiuntur  a  fontibus  fuis ,  &nihiIomi- 
nus  in  oftiis  fuis  magnorumfluminum  fpecicm  priefefcrunr;  quod  fitobacceflus  &reccfllis 
maris  fauces  ipforum  eluentes  •,  exemplo  fit  Rio  Formofi,  item Rio  Grande  &  ahi  omnes  capaces 
in  oftiis  magnarum  fatisnavium,  quitamenverfusmcditerranea,  vix  duarum  leucarum  iti- 
nere  a  littore  abfoluto,  genu  tenus  pedibus  tranfeuntur. 

Fluvii  nulli  hic  funt  nobilcs ,  aut  apti  ad  minimarum  etiam  navium  onera  e  meditetrancis 
deferenda:  Mongmfe  tantum  flumcn  fex  milliarium  longitudinc  navigavi,  &multumultra 
navigari  poflc  ex  profunditate  illius  &  aliquorum  relatu  comperi ,  rcliqua  non  itcm.  Horuni 
tamen  cxiguorLrai  fluviorLtm  aliqui ,  alveos  fuos ,  fed  ficcos  a;ftatc  &  llne  aqua ,  longiflime  in 
folitudines  profcrunt  •,  qualc  eft  flumen  Capivarihi ,  quod  prKtcreundo  Aiattam  do  Brajil ,  Ma- 
/jiapi,  S.Laiiren:^o,  Real,  propc  Afogados  cum  alio  fluviolo  fe  conjungit,  &  juxtaiv<?f/^winfluit 
inmare:irem  RioGrande;  perquorum  fluviorum  alveosficcos,  Tapuioncs  lcxfeptimana- 
rum  itcr  frpius  fc  fccifle  profefll  funr ;  pluviis  tamen  menfibus ,  alvci  ipforum  aqua  rcplentur, 
fed  ob  cataradas  Saxorumfrequentiflimas  etiam  parvas  naviculas  non  ferunt. 

Flumen  unicum  nobilc  cft  in  hifcc  rcgionibus ,  vulgo  R:io  S.  Framifco ,  dc  quo  uberrimc  nu- 
pcr  ad  conccflum  xi  x.  fcripfi. 

Pifcatio  littoriSjUt  fcis,fuit  antchac  ditiffuna  &  Lufitanis,dum  rcs  ipforum  cflcnt  in  intcgro, 
quieftuofaj  nunc  pcnitus  abjccta  jacct.  Sed  hxc  fojlcarcpetita  mr>gjio)ioftratihiis  tiftti  c.\ij}it. 

Fcras 


DE'IPSA     ReGIONE     ET     InDIGENIS      Lib.     VIII.  263 

Fcrasmultas,  etiam  formarum  inufitatamm ,  cafu  oblatas  vidi  &  comedi ,  quamvisvenatio- 
nibus&taliumrcrumindagini  nondumvacarc  hicliccat.  Rcm  pccuanaminveni  initioad- 
ventusnoftriflorcntem,  nunchxc  nonnoflritantum,  fed  etiam  iioftilis  excrcitus  ufuvehe- 
menter cft attrita.  HacUlc^. 

e  A  r.     I  I. 

'Brcvis  de/cnpth  Fk.  S.  Francifci  &■  IterFFilhehnl  Glimmerii  per 

Solitudiues  ^rajilia. 

FLumcn  S.  Francifci ,  jam  limitcm  claudens  intcr prxfcduramPernambucenfem  &  Sinuni 
omnium  Sandorum ,  imprimis  illuftrc  cft-,  creditur  enim  cx  intima  parte  hu j us  Contincn- 
tisdclcenderc,  &  quidemeLacu  illo  multorum  fermonibus  cclcbrato,  qui  amnes  omnes 
atque  torrentes,  ab  altifllmis  Pcruviae  montibus  vcrfus  ortum  dimiiros,rccipit,&  per  maximos 
fluvios  m  oceanum  emittit ,  imprimis  Rio  de  U  Plata,  de  quo  jam  non  dubitatur ;  Marahaon,  & 
hunc  noftrum.  Nam  Hcet  hujus  fluminis  fons  aut  origo  nondum  a  quoquam  fucrit  luftTata,  ta- 
menevidensratioidncceflariovideturevincerc,  namcontraquamcxtcri  fluvii,  qui  adhanc 
Bralilix  oram  in  oceanum cffluunt,  xftivis  menfibus,  quibus  pluvie  hic  rarae  admodum  &  par- 
cx.,  tantam  undarum  copiam  evolvit ,  ut  ejus  latices  ad  aliquot raillaria in  mari  adhuc  dulces 
hauriantur.  Noftratcs  proxime  ftiperioribus  annis  hoc  flumcn  celoce  afcenderunt  ad  quadra- 
ginta  poene  milliaria,ubi  adhuc  fatis  latum  &  profundum  erat.Ca^tera  Indigenarum  &  Lufita- 
norum  fide  ita  fe  habere  dicuntur,  circiter  quinquaginta  milliaribus  a  mari,  ipilim  de  altiffimis 
rupibus  feu  cataraftis  ,  Cacqeroi  vocant ,  praeceps  ruere,  itaquc  altius  ab  iis  quiemari  ve- 
niunt  afccndi  non  pofle.  Supra  cataraftas  fluminis  alvcum  porro  pergere  vcrfus  Corum  ad  ali- 
quod  milliaria,  dein  ingentem  lacum  fequi>  inquo  multas  infulae  amsenifllma;  fint  fparfae, 
qux  a  barbaris  habitantur ,  uti  &  ora  univerfi  Lacus.  In  ipfo  autem  lacu  auriferas  arenas  col- 
ligi ,  &  accolas  auro  abundare  quidcm ,  fed  viU  penderc.  Id  autem  a  rupibus  auriferis  quae 
verfus  Peruviam  jaceant detritum  ab  infinitis  torrentibtis  in  lacum  deduci.  Praeterea  hic  repe- 
riri  maximam  optimi  nitri  copiam;  qtiod  a  prxfecto  Bahise  aliquando  petitum  narrabat  Sacer- 
dosquidamLufitanusminimevanus  nec  indoftus ;  quifenitrumillud  vidifTc  noftris  aflirma- 
vit.  Haud  dubium  eft  noftros  operam  aliquando  daturos  ut  haec  certa  indagine  profequantur. 
Operxpretiumautemputavihic  inferere  itinerarium  quoda  VVilhelmo  Glimmeriono- 
ftrate  accepi.  Is  narrat  eo  tempore  quo  ipfe  in  PrcEfedura  S.  Vincentii  degcrct,  veniffe  ad  illas 
partes  e  Priefedura  Bahiae  Prancifcum  de  Soufa ;  accepcrat  enim  a  quodam  Brafiliano  metal- 
lum  quoddam ,  e  montibus  Sabaroafor^ ,  utferebat ,  crutum,  coloris  cyaneifive  caeleftis ,  are- 
nulis  quibufdam  aurei  coloris  interftindum ,  quod  cum  a  minerariis  elTet  probatum ,  in  quin- 
tali  trigintamarcaspuri  argenti  contincre  deprehenfum  fuit.  Hac  illeccbraprovocatus  Gu- 
bernator  montes  hofce  &  mctalla  diligentius  inveftigandaputans ,  feptuagintaaut  octuaginta 
qua  Lufitanos ,  qua  Brafilienfes,  eo  mittere  in  animum induxit.  Cum  his  Glimmerius  noftec 
profedus ,  itlneris  rationem  ita  defcribit. 

Ab  oppidoS.Pauh,  in  pra^fedura  S.  Vincentii ,  profedi  primum  ad  municipium  S.Mi- 

chaelis  pervenimus  ,  (quod  diftat  a  fuperiori  verfus  ortum  quinque  aut  fex  leucas)  &  ad  ripam 

^mnAnhembi,  atque  ibidem  commeatus  paratos  invenimus,  quos  barbari  humeris  crant 

portaturi.  Deinde  fluvium  illud  trajecimus,  &  quatuor  aut  quinque  dierum  pedeftriitinere  per 

denfas  Silvaspromovimus  verfus  Ardum ,  adfluviolum  quioritur  e  montibusGuarimumis 

autMarumiminis,  ubiaurifunt  metafla.  Hiccanois  aliquote  corticibus  arborum  conjun- 

dis,  fccundohocamniculo  defcendimus  quinqueautfexdiebus,  incidimufqueinmajorem 

fluvium  ab  Occidentali  plaga  defcendentem.  Prior  ifle  fluviolus  labitur  perhumiles  &irri- 

guos  campos  &  amoenitate fpedabilcs.  Secundum  hunc majorem  cum  biduo  difcendiflcmus, 

incidimus  in  fluvium  adhuclonge  majorem,  qui  e  montis  Paranapiacaba  Ardoo  latere  oritur 

(ficuti  Anhembi  cx  AuftraU  eiufdemlatcrej  &primum  fccundum  montium  dudum  verfus 

occafum  dilabens ,  dein  cubito  flexus ,  aliquandiu  fertur  verfus  Ardum ,  &  tandem ,  ut  vulgo 

creditur ,  illabitur  in  Oceanum  inter  Promontorium  Prio  &  Prjefeduram  Spiritus  Sandi, 

pifcibus  tam  majoribus  quam  minoribus  egregie  fcetus:  vocant  fluvium  dc  Sorobis.  Hunc 

quoquequindecim  autfedecim  diebus  defcendentes  pervenimusad  Cataraden,  ubifluvius 

ab  editis  montibus  conftridus ,  prxccps  ruit  verfus  Ortum:  quapropterhic  canoas  noftras 

dcprcfln-nus  &  rurfus  pcdeftre  iter  aggrelTi ,  juxta  &  per  alium  amnem ,  qui  ab  occafu  advenit 

&navigiorum  noneft  patiens;  quinque  autfcx  diebus  pervenimus  adaltiflunum  montem, 

quo  fuperato  defcendimus  in  patentifllmos  campos ,  lucis  quoquc  hac illac  opacos ,  in  quibus 

puichcrrimse  pinivifuntur,  qujEfrudusferiint  mole  capitis  humani ,  cujusnucesmediumdi- 

gitum 


264  GeorgIMarcgravI 

gitum  mfTs,  GOrticetegunturinftarcaftaneae,  &optimifuntfaporis&  nutrimenti:  {vixdu^ 
bito,  illmn  loqut  de  Zabucaio  arbore)  ejufmodi  arbores  per  multa  milliaria  in  mediterraneis  repe- 
riuntur.  Deinceps  triduo  pervenimus  adfluvium  quiab  ortu  defcendit ,  quem  tranfeuntes 
quatuordecim  diebus  promovimus  verfus  Corum ,  per  patentes  campos  &;  coUes  arboribus 
nudos,  adalium  fluvium  navigiorumpatientem,  &venientemab  Aquilone-,  huncratibus, 
quas  langadas  vocant ,  trajecimus ;  &  quatuor  aut  quinque  kucarum  intervallo  alium  flu- 
vium  ofFendimus ,  peneab  Arfto  allabentem  &navigiorum  patientem.  CrCdo  autem  tres 
hofce  fluvios  tandem  in  unum  alveum  confluere ,  &  ferri  in  Paragayum ,  eo  argumento ,  quod 
verfus  Africum  aut  occafum  fe  proripiant.  Porro  toto  illo  itinere  quod  hadenus  defcripfimus, 
nihii  culti  vidimus,  nullos  mortales,  hic  illic  tantum  ruinas  pagorum,  nihil  vidui  opportunum 
praeter  gramen  &  aliquot  frudus  filveftres:  obfervavimus  tamen  nonnumquam  fumum  afcen- 
dentem,  vagantur  enim  per  has  folitudines  barbari  qUidam  cum  conjugibus  &  liberis ,  inccrtis 
fedibus,  qui  obviis  utuntur ,  nulla  fementis  cura.  Ad  poftremumhunc  fluviumdemum  pa- 
gum  indigenarum  invenimits ,  &  annonx  copiam ,  tempeftive  admodum  ,  fiquidem  omnis 
quam  nobifcum  tuleramus,  jam  erat  confumta,  &  jam  aliquandiu  filveftribus  fr udibus  aut  her* 
bis  campeftribusfamem  expleveramus. 

Menfem  pene  integrum  hic  morati ,  &  annona  parata ,  denuo  iter  promovimus  verfus 
Corum ,  &  menfe  uno  abfoluto,  nullis  fluviis  obviis ,  pervenimus  ad  viam  latam  &  tritam ,  & 
duosamnesdiverfemolis,  quiabAfrico  allabentesinter  montana  Sabaroafu  eluQi^Lntm  ver- 
fus  Boream ;  atquc  hos  cfle  fontes  feu  capita  fluvii  S.  Francifci  opinor.  A  pago  fupradido  ad 
hosamnesnullosmortalesvidimus,  fedaccepimus  ultramontes  nationembarbaramadmo- 
dum  populofam  agere-,  qui  de  Europxorum  horum  adventu  (nefcio  quo  pado)  certiords 
fadti ,  unum  fuorum  dimiferunt ,  ut  nos  /pecularetur .  Hic  cum  in  noftros  incidiflet,  metu  ho- 
rum  batbarorum  atque  annons  inopia,  nondum  explorato  metallo,  cuius  caufa  mifli  eramus, 
repedare  maturavimus ,  &  pene  fame  enedi  rediimus  ad  pagum  illum  barbarorum.  Ubi  viri- 
bus  recuperatis  &  annona  parata ,  eodem  itinere  quo  veneramus ,  ad  fluvium  illum  ubi  canoas 
deprefferamus,  fumus  reverfi ;  atque  his  refefti  flumini  nos  commifimus,  eoque  adverfo  pro- 
reptavimus  ufque  ad  illius  fontes ;  atque  ita  novem  menfibus  in  hanc  cxpcditioncm  impenfis, 
primo  Mogomimin,  dein  ad  oppidum  S.  Pauli  rediimus.  Sed  redeamus  jam  adinftitutum,  ubi 
hoc  obfervaverimus  non  plane  verifimile  videri  hos  fontes  eflc  fluvii  S.Francifci,  nam  fi  ratio- 
nes  itineris  accurate  fubducas  non  videntur  eoufquc  ad  Ar£tum  promovifle  ut  ad  ilUus  altitu- 
dinem  pervenerint ;  &  opinor  longiflime  in  continentem  penetrafle. 

C  A  p.    1 1 1. 

T)e  (lAem  temperie  atque  dAnni  tempejlatibm. 

\  Utor  hic  nofter  quandiu  in  Brafilia  vixit ,  nimirum  annis  fere  fex,  fingulis  diebus ,  imo  &. 
-^  ^diei  partibus,  oblervaverat  &  annotaverat,  quae  eflet  aeris  conftitutio,  quje  aura,  at- 
que  etiam  cjttera  qux  ad  meteorologiam  pertinent.ut  ex  illis  hoc  caput  conftitueret,  quod  ta- 
men  morte  preventus  pcrficere  non  potuit-, ut  autem  guftum  aliquem  percipiant  harum  rerum 
cutiofi  ,  typostriumannorum  dabo  ,  e  quibus  colligi  poterit  quot&  quibusdiebus  pluerit,  & 
quivcntifingulistempeftatibusperflaverint:  csEteri  enim  anni  fere  ad  fimilem  fe  habent  mo- 
dum ,  neque  multum  variant.  Raro  porro  per  totum  diem  &  nodem  pluit ,  rariflTime  per  ali- 
quot  dies  continuos  fine intermifllone.  In  Typis autem his litera  P.notavimus omncs  dies  qui- 
busvcUcvifllma&brevifllmapIuviacecidit,  nequis  exiftimet  illis  diebus  continuo  pluiffe: 
Ventosautcm  litteris  notavimus,  S.  O.  dcfignat  Eurum,  N.  O.  Boream  five  Aquiloneni;  nam 
duohi  venti,  viciflfitudincquadamaduniverfamhancorara  dominantur,  &  difFerentiamin- 
ter  navigandi  regulam  conftituunt. 


TypV9 


DE   ipsA  Regione  et  Indigenis     Lib.  VIII. 
T  Y  P  U  S     A  N  N  I     clolocxL. 


?65 


4 

5 
6 

7 
8 

9 

lO 

1 1 

12 

H 

15 
16 

17 

18 
19 

20 

21 

22 

^3 


^5 
26 


^7 
28 

29 

30 

31 


Li;;. 


S.O 

s.o 

s.  o 

S.  o 

o. 
p.  o. 

O.S. 

o. 

id. 

id. 
s.o 

p.S.O 
p.S.O 

p.  s. 

o. 
o.s. 
o. 
s.o 

p.  s.o 
p.S.  o 

s.o 

p.S.O 
p.S.  o 

p- 
s.o. 

s.o. 
s.o. 

p.S.O 

s.o. 

s.o. 

p.  o. 

o. 


Feb. 
NO 

N.O 

N.O 
NO 
p.  V. 

s.o 

p.S.O 

s.o 
p.  o. 

p- 
p.  o. 

p.S.O 

p- 

p.N.O 

p.N.O 
p.  O. 

O. 

O. 
p.  o. 

o. 
p.  o. 

p.S.O 

o. 
o. 

N.O 

N.O 

p.  O 

s.o 
s.o 


Mart. 

s.o 
s.o 

s.o 

p- 

p.N.O 

P- 

p.S.O 

s.o 

p.  s.  o 

s.o 

p.S.  o 

p.S.O 
S.O 

s.o 

p- 

p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 
p.S.O 
N.O 
s.  S. 
O. 

s.o 

p.S.O 

p.N.O 

p.N.O 
p.N.O 

p.N.O 
p.N  O 

p.S.O 
p.N.O 

p.  s.ol 


Apr.    I     Maj. 

S.O  p.N.O 


p.N.O 

N  O 
p.  V. 
p.  V. 

N.O 


p.  s. 

p.  s. 
p.  o. 
p.  s. 
p.S.O 


N.O  p.S.O 


p.  V. 

P- 

P- 
p.S.  o 

p.  s.  o 
p.  o. 
p.S.O 

p.  s.o 
p.  s. 


p.  V. 
p.  s. 
p.S.  o 

p- 


p.  o. 

p- 

p- 
o. 

s.o 

p.  s. 
s.o 
p.  o 


p.S.O 

p.*0 
S.O 

s.o 


im. 

s. 
s.o 

p.S.  o 
p.S.O 

so 
so 

s.s. 
o. 

p- 

p- 

p- 
s. 


s.o 

s.  o  p.  o. 
s.s 
o. 
s.o 
s. 


p.S.  o 
p.N.O 
p.N.O 

s. 
s. 

p- 

p.  s. 
p.  o 

p.  s.s. 
o. 

p- 

p.  s. 

p.S.O 

p.  S. 

o. 

p.  o. 


s. 
p.  s. 
p.  s. 
p.  s. 

p.  V. 

o.s. 
o. 

p.S.  o 

p.S.  o 
p.S.O 

p.S.O 

p.  s.o 

p.S.O 
p.S.O 


lul. 
p.S.O 

AUg.    1 

p.S.O 

P- 

p.  s.o 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 
p.S.S. 

0. 

p.S.O 

s.o 

p.  s. 
p.  s. 
p.S.  0 

p.S.O 

p.S.O 

S.O 

p.  S.  0 

p.  S. 

p.S.S. 

0. 

p.  s. 

p.S.O 
p.S.O 

p- 

p.S.O 
p.S.O 

p.  s.o 

p.S.O 

p- 

p.S.O 
p.S.O 

s.o 
s.o 

s.s. 
0. 

s.  0 

p.S.O 
p.S.O 

s.o 

p.S.O 
p.  s.o 
p.  s.o 

p- 

p.S.O 

s.o 

p.S.O 
p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 

s.o 

■p- 
s.o 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 

p- 

p.S.O 

p.S.O 
S.O 

p.  s. 

S.O 

Se^t. 

s.o 

s.o 

p- 
p.  s.o 

s.o 

p.S.O 

s.o 

p.  s. 

s.s. 
o. 

p.  s. 
p.S.O 

p- 
p.  s.  o 

so 

p.S.  o 

s.o 

S. 

N.O 
N.O 

N.O 

N.O 
O.N 


O. 

S.O 

p.  s. 

p- 
s.o 

p.S.O 


oaob. 

S.O 

os. 
o. 

p.S.O 
p.S.  o 

s.o 
s.o 

o. 

O.N. 

o. 

O.N. 
O. 

id. 

O.S. 

o. 

p.S.  o 
p.S.O 

p.  s. 

s.o 

N.O 
N.O 

p.N.O 
N.  O 
N.O 

p.N.O 


p.N.O 
N.O 


p.N.O 
p.N.O 

O.N. 
O. 

N.O 


Nov. 


N.O 

p.N.O 

N.O 

N.O 
N.O 
N.O 

N.O 
O. 

p.S.O 

p.S.O 
N.O 
N.O 
O. 

P- 
N.O 

p.N.O 


Dec. 

o.s. 
o. 

p.N.O 

p.N.O 

p.S.O 

S.O 

S.O 

O. 

p.N.O 


p.N.O 
N.O 
N.O 


p.S.O 
p.S.  o 


o. 
o. 

o. 

o.s 

o. 


p.S.O 

s.s. 
o. 

S.O    p.  id. 
O.     p.S.O 

o.      s.o 

O.     p.N.O 

N.O 


E  quo  obfei-vapnmo ,  hoc  anno  ducentis  &  duobus  diebus  autparum ,  aut  multum  pluifle, 
reliquis  minime.  Deindemenfes  pluvios  fuifle  illo  anno  Februarium,  Martium,  Aprilem, 
Majum,  Juniiim,  |=uliura,  Auguftum:  maxime  autem&pcne  continuo  Majum  &  Julium. 
Tertio  ventum  Aquilonarem  dcmum  xix.  Scptembris  /pirarc  coepifTe ,  ncqueeo  minus  ab 
initio  Januarii  &  etiam  antc  auram  afpirafTe  ab  Euro :  atque  ctiani  vcntos  illos  binos  Eurum  & 
Aquilonem  involafle  in  fines  aliorum  ,  &  Eurum  hoc  anno  palmam  tuIiflTc.  Obfervavi  quo- 
quetantumtonuilTcJan.  i9.Martii4,6,i5,20.  April.9,10.  Maji  14.  Etutcunque  plueritin- 
terdiu ,  longc  maximam  partcm  no£l:es  claras  &  ferenas  fuifle ,  quafdam  etiam  frigidas.  Deni- 
que  nebulas  hiceflc  admodum  raras.  Fulgura  quoque  crebra  tantum  hoc  anno  annotat  Ja- 
nuariidecimo  odavo  :  Pcbruariidccimofexto,  &Martiiquarto.  Ncbulasdeniqueannotat 
tantumultimoOdobris;  &primo,  fecundo,  quinto,  fexto,  feptimo,  odavoNoyembris; 
ita  ut  hoc  anno  rarx  fuerint. 


Ll 


Tyrvs 


266 


GeorgI     Ma 
TYPUS     ANN 


R   C  G  R  A  V  I 
I      cId  l3  C  X  I„  I. 


20 
21 

22 

^3 

2-4 

26 

28 
29 
30 
31 


lan. 
p.N.O 

p.  S. 

s.o 

o. 
p.  o.s 

o. 
s.o 

s.o 

s.o 
s.o 
s.  o 
s.o 

p.S.O 

N.O 
N.O 

N.O 
O. 


Feb. 
p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 

p.S.O 

S.O. 

s.o. 
s.o. 
so. 
s.o. 

s.o 

p.S.  o 
p.  s.o 

s.o 

p.S.  o 


N.O  p.S.O 


N.O 
N.O 

s.o 

p.S.  o 


N.O 


N.O 


5.0  p. 

5.01  NO 
O.        N.O 


O. 

S.O 

S.O 

O. 

S.O 
S.O 


S.O 
S.O 


MArt. 
S.O 

S.O 

s.o 

p.S.O 

s.o 

N.O 

N.O 

N.O 
S.O 
S.O 
S.O 


p.  S.  O 

S.O 
S.O 
S.O 

s.  o 
p.S.  o 
p.S.O 

s.o 


s.o 


s.o 
s.o 


Apr. 
p.S.O 

p.S.O 

p- 
s.o 

p.S.O 

?' 
p- 

S.O 

s.o 

p.S.O 

p- 


S.O 

p- 
p- 

SO 

s.o 

s. 

s. 

p.S.W 
p.S.O 

p.S.O 

p- 
p- 

N.VV 

p- 

p.  s. 


p.S.Op.S.  O 

p.       p. 

p.S.O  p. 

p.  s.  I 


p.S.O 


p.S.O 
p.  S.O 
p.  S.O 

p.  s.  o 

p.S.O 
p.S.O 

p.  s.o 

p.S.O 

p.  s.  o 
S.O 

s.o 

p.S.O 

p.S.  o 
p.S.O 
p.  s.  o 

s.o 

p.S.  o 

p.S.O 
S.O 

p.S.O 

p.S.O 

S  o 

p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 

S.O 

p.  s.o 

s.o 

p.  s.o 


lun. 

s.o 
s.o 

p.S.O 

s.o 

p.S.O 
p.  s. 

p- 

p.  o. 

p- 
p- 
p- 

p- 

p- 

p.S.O 

S.O 
S.O 

s.o 
s.o 
s.o 

s.o 

p- 

p.S.O 

so 
s.o 

s.o 

p.S.O 

p- 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 


lul. 

s.o 

p.S.O 
p.  S.O 

s.o 

p.S.O 
p.S.  o 
p.S.O 


p.S.O 
p.S.O 
p.S 
p.S.O 


0»p 


Aug. 
N.O 


p.N.O 

N.O 

p- 

p.N.O 
p.N.O 


O.N. 

o. 
p- 

p.  o. 
s.o 

p.S.O 


p.S.O 

p.  s.o 
s.o 

p.S.O 

p.  s.o 

s.o 

p.  s.o 

p- 

p.S.O 
p.S.O 


s.o 


s.o 

N.O 
N.O 

s.o 
s.o 

N.O 
N.O 


s.o 

p.O.S 

o. 

s.o 

p.S.O 
p.O.S 

o. 

OS. 

o. 

o.s. 

o. 

p.S.O 

o. 

s.o 

s.o 
o.s. 

o. 
o.s. 

o. 
o.s. 

o. 

p.O.S 

o. 

p.  o. 

o. 

p.  o. 


Sept. 

o. 

o. 

p.  o. 
o. 
o. 

o. 

p.  o. 

p.S.O 
p.  o 
SO 
O.N. 

o. 

N.O 

NO 
N.O 

N.O 
N.O 
N.O 

N.O 

p.N.O 

p- 

p.O.N 
O. 

p- 
o. 

N.  O 
N.O 

N.O 
N.O 

o. 
o. 
o. 

NO 


oM. 
O. 

p.  o. 

p.  o. 
o. 
o. 

o. 

o. 

o. 

3. 

'  N.O 
HO 

O.N. 
O. 

N.O 
NO 

NO 

N.O 

N.O 

N.O 


p.N.O 

p.O.N 

O. 

P- 

o. 

N.O 

N.O 

N.O 

N.O 

NO 
N.O 
N.O 


Nov. 

o.s. 
o. 

p.O.N 

o. 
o. 
o. 

O.N. 
O. 
O.N. 
O. 

O.N. 
O. 
N.Ol    N.O 


Dec. 
p.NO 

N.O 

p.N.O 

N.O 
p.N.O 

N.O 

N.O 


N.O 

N.O 

p.N.O 

O. 

p.  O. 
N.O 

p.N.O 

p.N.O 
p.N.O 

p.N.O 

N.O 

N.O 
N.O 

O. 
O. 
-  N.O 

N.O 

NO 

N.O 

N.O 
N.O 
N.O 


N.O 
N.O 
N.O 

NO 


p.N.O 
NO 


N.O 

p.N.O 

P- 
p.N  O 

p.N.O 

p.N.O 

P- 

NO 
N.O 


O.N. 
O. 


N.O 
N.O 

P- 
P- 


E  qtio  obferva  primo  hoc  Anno  centum  &  feptem  fuprafe.xaginta  dicbus ,  autparum ,  aut 
multum  pluifle ,  reliquisminime.  Deinde  illo  Anno  mcnfes  maximepluvios  fuifle  Februa- 
rium,  Martium,Api'il^JTi>  MajumJunium.Julium,  Auguftumj  maxime  autem  &pcne  conti- 
nuo  Aprilcm,  Majum  Sc  Julium.Tertio  ventum  Aquilonaremdemum  xi.Scptembris  pcrflare 
coepiffe,&Euruni  maximehocannodominatum;  licethiduoventi  nonraroinaUenosfines 
irruperint.  Obfervandum  quoque  hoc  anno  rarius  tonuifle  &  tantum  Februarii  fcxto  &  vige- 
fimofecundo-.  Martiivigefimotcrtio,  vigefimo  quinto &  vigefimonono:  Aprilis  fecundo, 
vi-^efimo  tcrtio  & quinto  ■,  Decembris  trigefimo.  Fulguravit  tantum  Martii vigcfimo  tertio  & 
Deccmbris  triscfimo.  Nebulx  &  quidcm  crafla:  hoc  anno frcqucntiftlmx  fuerunt ;  nimirum 
Martiitertio:  Aprilis  16,17,1  S.  Maji  3,7,9^24,25.  Iul.2, 17, 19, 27, 2 8, 29,30,3 1.  Augufti  i, 
2,3,4,i8,20,22,23,24,2S,3973o-Scptemb.i.Oaob.3,+,5-Nov.4,5,2i,22,23.Dcccmb.i9, 
20,21,24.  Annotatautcmadfecundum  Julii:  mancncbulacrafl^i,  antemeridiemnubilum, 
montes  fumantes,Sol  rariis,  Eurus  fortis,frigidus,intcrpIuit  crcbro,  poft  mcridicm  itidcm,nox 
nubila,interpluit  crcbro.Frigidiflimum  erat  etiam  ipfa  mcridie  in  montc  altifllmo  Itapua^vuru, 
itautbarba  &capilli  afpcrginc  obdufti  nobiscflcnt&  manus  rigcrcnt  prxgclu.  Jta&fxpe 
notat  noftes  frigidas.  T  y- 


»E   IPSA  Regione   et  Ikdigenis     Lib.  VIII, 
T  Y  P  U  S     A  N  N  I     cloloc  xtii. 


263! 


A 
I 

5 
6 

7 

8 

9 
10 

II 

12 

13 

H 

15 
16 

17 
18 

19 

10 

21 


^3 

24 

26 

^7 
28 

29 

3° 
31 


1/1«. 


P- 

P- 
p.N.O 

P- 

P- 
N.O 

p.N.O 
p.N.O 

P- 
S.O 

O.N. 

O. 

p.N.O 

p.N.O 
p. 


O. 
N.O. 
N.O 

S.O 


N.O 

p- 

p- 

0 

S.O 

p 

N.O 

Icb. 
S.O 

s.o 

p.S.O 
S.O 
S.O 

s.o 
s.o 

p.  s.o 
s.o 
s.o 

p.S.O 
p.S.O 

s.o 


p- 

p.S.O 

p.S.O 
S.O 


S.O 

o. 

S.O 

o. 


N.O 
N.O 

N.O 


M.irt. 
N.O 

N.O 

N.O 

N.O 

NO 

O. 

O. 

NO 

p.  O. 

P- 
P- 

p.  o. 
p.  o. 
p.S.O 

p.S.O 

p.S.O 
p.S.  O 
p.S.  O 

p- 

NO 

o. 

p.  o. 

o. 

S.O. 

o. 

p.  o. 
p.  o. 

p.N.O 

o. 

o. 
o. 

p.  o. 


Apr. 
p.S.O 

p.  s.  o 

p.S.O 
p.  S.  o 
p.S.  o 
p.  o. 

p.S.O 
p.  S.  o 

s.o 
s.o 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 

p.S.O 

s.o 
s.o 
s.o 
p.  o.s 
o. 
s.o 

p.  s.o 

p.S.O 
p.  S.  o 

P' 
s.o 

p.S.O 
p.O.S 

o. 

S.O 

S.  O 

p.S.  o 
p.S.  o 


Maj. 

s.o 
p.  s.o 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 

s.o 
s.o 

P- 

p.S.  o 
p.S.  o 
p.S.O 
p.S.O 

p- 

p.S.O 

S.O 
p.S.O 
p.S.O 
p.S.  o 

p.S.O 

p.  S.O 

so 

S.O 

SO 

p.S.O 

s.o 
s.o 

p.S.O 

s.o 
so 

p.S.O 

s.o 


lun. 

so 

S.O 
p.S.O 

s.o 
s.o 
s.o 

p.S.O 

p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 
p.S.O 

s.o 

p- 

p.S.O 

s.o 
s.o 

p.S.O 

p- 

p.  s. 

so. 

p.  s. 

so. 

p.   s. 

s.o. 
p.  s. 

s.o. 
p.  s. 

s.o. 

p.S.O 
p.S.  o 
p.S.O 
p.  s. 

s.o. 

p.  s. 

s.o. 

p- 
p- 


lul. 

Aug. 

Sept. 

oaob. 

Nor. 

p.  S. 

s.o 

p.S.O 

p.  0 

N.O 

p.  s. 

s.o 

s.o 

N.O 

N.O 

p.S.O 

p.S.O 

s.o 

0. 

N.O 

p.  s.  0 

s.o 

p.S.O 

0. 

p.S.O 

s.o 

s.o 

p.S.O 

0. 

S.O 

s.o 

s.o 

p.S.O 

N  0 

0. 

p.S.O 

s. 

p.  s.  S 

N.O 

N.O 

s.o 

p- 

s.o 

N.O 

N.O 

s.o 

p.  s. 

s.o 

NO 

0. 

p.S.O 

p.S.O 

N.O 

N.O 

0. 

p.S.O 

s.o 

p.N.O 

V. 

N  0 

p.S.O 

s.o 

N.O 

p.S.O 

p.  V. 

p.S.O 

s.o 

N.O 

p.S.O 

p.S.O 

S.O 

s.s. 
0. 
s.o 

N.O 

p.N.O 

p.  0. 

p.  s.o 

N.O 

N.O 

p.  0. 

s.o 

s.o 

N.O 

N.O 

0. 

s.o 

s.o 

N.O 

N.O 

0. 

s.o 

p.S.O 

p.S.O 

N.O 

p.  0. 

s.o 

p- 

p.  s. 

N.O 

N.O 

p.S.O 

p- 

p.  s. 

N.O 

NO 

p.S.O 

p.S.O 

p.N.O 

NO 

N.O 

SO 

p.S.O 

p.O.N 

0. 

p.N.O 

N.O 

s.o 

p- 

s.s. 
0. 

0. 

N.O 

s.o 

p.S.O 

s.s. 
0. 

o.s. 
0. 

p.N.O 

s.o 

s.o 

s.s. 
0. 

p.  O.S 

0. 

NO 

s.o 

p- 

s.  s. 
0. 

p- 

0. 

p.S.O 

p- 

p.  V. 

O.S. 

0. 

o.s. 
0. 

s.o 

p- 

p.  V. 

N.  0 

N.O 

s.o 

p- 

0. 

0. 

N.O 

p.S.O 

p- 

N.O 

0. 

N.O 

S.O 

s.s. 
0. 

O.N 
0. 

Bec. 

O.N 

O. 

N  O 
O.' 

o. 

o. 

o. 
o.s. 

o. 
s.o. 
s.o. 
so. 

o. 

o. 

p.S.  o 

s.o. 

s.o. 

p- 
s.o. 

s.o. 
s.o. 
so. 

N.O 

p.N.O 

o.s. 

o. 

s.o 

s.o 

s.o 

s.  o 

s.o 

p.  o. 
s.o 
s.o. 


E  quo  obferva,  primo  hoc  anno  centum  &  fexaginta  tribus  dicbus  aut  parum  aut  multum 
pluifle,  ac  ducentis  &  duabus diebus non pluifle.  Deinde Menfes  Martium,  Aprilcm,  Majam, 
Junium,  Julium,  &  Augufl:um maxime  pluvios  fuifle.  Tertio  ab  initioFebruarii  ventiim  a 
plaga  S.O.  coepifle  flare,atq-,  ita  pertendifle  ad  decimum  Septembris.  Obferva  quoque  tantum 
tonuifle  Januarii  primo,  quarto,  decimo j  Martii  decimo  j  Aprilis  vigefimo  fecundo  &  tertio  j 
Maji  odavo,  nono  &  vigefimo. 

Fulgura  autem  tantum  obfervat  Aprilis  vigefimo  primo  &:  fecundo-.  nebulas  Martii  decimo 
oftavo. 

Reliquorum  annorum  fere  eadem  autnonmultum  diflimilisefl:ratio;  e  quibusprudcns 
Lcdor  facile  intelliget ,  qux  fint  communes  in  hifce  Regionibus  tempcftates ,  nimirum 
quatenus  intra  Tropicum  jacent ,  nam  in  iis  rcgionibus  quK  magis  ad  Antarfticum  rendunt 
pauloalia  eftratio,  quemadmodum  indefcriptione  noftralndi^KOccidentalis  annotavimus. 
Pliu-a  autem non addam,  quia haecpars  a  D. Pifone  diligentcr  eftpertradata, in libro  de  Acre, 
Aquis&Locis,quipra:cedit.  ' 

Ll  z  Ca  p. 


26$  GeorgIMarcgravI 

C  A  r.     IV. 

T>e  Incolis^mfilice . 

INcolamm  naturalium  hujiis  terrjE,  funtquatuor  nationesfuisnominibusdifdnacE:  nimi- 
rum  Ttipimmbu,  Tobajara-,  Petiguara,  &  Tapuiya.^Et  poftrema  liaec  natio  iterum  in  alias  multas 
nominibus  diftindas,  &  idiomate  difterentes,divifa  eft.  Tres  reliquce  una  utuntur  lingua,  diale- 
£to  fantum  exparte  differente ,  ut  capite  de  Brafilianorum  lingua  obiter  a  nobis  explicabitur. 

Tapuyamm  nationes  qux  habitant  ad  flumen  S^'  Francifci,  funt  <^rodera ,  Cajm,  Cniaq^ttarti 
&  Poyme. 

Plura  de  hifce  nationihm  dixi  in  Befcriptione  Indix.  Occidentalis  lib.  xv.  &  xvj.  qux  hic  repetere 
nolo,  qmapottfimum  de  iis  agendum  autumo ,  quajam  Belgis  mflrisparent ,  aut  cum  noftris  confoede^ 
ratafuntjfquidem  notioribm. 

Lufitani  hic plurimi habitant ,  uti & Belgse ,  iifque permixti Germani ,  Galli,  Angli,  &c. 
Brafiliani  vocant  Belgas,  Germanos ,  Gallos ,  Anglos,  Ajuru-juba,  ideo,  quia  plerumque  ruffas 
feu  flavas  habent  barbas  &  capillos.  In  genere  autem  vocant  omnes  Europsos  &  advcnas 
Caraiba,  itemque  Pero. 

Denique  obmifturam  variarum  nationuni ,  aiise  quinque  diftindie  hominum  Jpecies  hic 
rcperiuntur :  nimirum  qui  ab  Europaeis  parentibus,  patre  atque  raatre,  hic  natus  eft,  appellatur 
LMoTombo. 

Qui  natus  eft  ex  patre  Europxo  &  matre  Brafiliana  nominatur  Mameluco. 
Natus  ex  patre  Europaeo  &  matre  /Ethiopiffa  dicitur  Mulato. 
Natus  ex  patre  Brafilienfi  &  matre  i^thiopifla  vocatur  Curihoca,  &  Cahocles. 
-     Natus  hic  ex  utrifque  parentibus  Nigritis  appellatur  Criolo. 

/Ethiopifla  quaedam  hicgemellos  peperit,  unumalbum,  alterumnigrum. 
Vidi  hic  Africanam  foeminam ,  nonnigram,  fedruffaplane  cute  &pilisac  capillis  ruffis. 
Ex  qua  regione  eflet,  non  potui  intelligere,  nam  linguam  ejus  non  intelligebant  reliqui 
Nigritse. 

Multos  hic  vidi  iE,thiopes  fenes  barba  magna  &  totaliter  cana  ,  ut  &  capillis  capitis  canis. 
Lepidum  fpedaculum ,  atra  barba  quje  incanuit ,  in  nigra  cute ,  videtur  quafi  farina  eflet 
afperfa. 

Vidi  hic  etiam  plane  albifllmum  juvenem  ododecim  annorum  ,  pilis  crifpis  albifllmis  &  fu- 
pcrciliis  albis ,  cute  albiflima ,  nafo  planc  more  /Ethiopum ,  qui  natus  hic  e  patre  &  matre 
Nigritis. 

K^nnotatio.  Tapujarum  fines  &  fedes  a  Jacobo  Rabbi,  qui  plures  annos  inter  illos  vixit ,  ita 
defcriptasaccepimus.  .SioGr^Wffadcujusoftium  )acetarxCo/o?2«,  adfexhorarumirerpene- 
trat  in  continentem  verfus  occafum:  uti  &  fluvius  Mupeo  novem  horarum  itinere  a  Rio  Grandi 
verfus  mcridiem.  Syrag  mimr  trium  horarum  itinere  a  R.  Grandi  verfus  Arclum ,  ferme  quin- 
quaginta  horarum  itinere  defcendit  e  continente. 

A  Rio  Grandi  porro  verfus  Ardum  exit  in  mare  infignis  fluvius  CMapreucauch,\ongc  e  con- 

tinente  defcendens ,  &  porcorum  aquaticorum  fcrax  •,  ad  ripas  illius  multae  vagantur  capreje 

&  Struthiones.   Tertius  fluvius  duodecim  miU.  a  RioGrandi,  vocatur  Tpotingz^.  Quartus 

autem  Vguafu  didus  feptemdecim  horarum  itinere  diftat  a  Rio  Grandi.  Deinceps  diei  itinere 

ab  Uguafu  occurrit  Tponij  ubi  Salinae  funt:  a  quibus  ad  alias  Salinas  milliaria  numerantur  quin- 

decim  :  atque  ab  his  ad  Aritavvax\ovzvc\.:  admaximas  Salinas,  &perexceIlentiamitanoftris 

diftas  ,  tria :  ad  Vnapatubam  totidem :  ad  Marytupa  duo :  ad  VVarerugh  unum .   Hic  fluvi us  alio 

nomine  appellatur  Otfchunogh ,  qui  fupra  centum  milliaria  pcnetrat  in  continentem  verfus  Au- 

ftrum.  Q>ainque autem &  viginti  mill.  a Uttore maris,  jacet  grandis lacus  Bajittagh  ,  pifcium foe- 

cundus :  &  ad  finiftram  ab  hoc  verfus  ortum  alter  qui  Igtug  appellatur  ab  Indigenis ,  quem  ta- 

men  nemo  ingredi  audet ,  ob  copiammordaciumpifcium,  &  hominibusadmoduminfefto- 

rum.   Adjacet  huic  vallis  lCuniangeya ,  viginti  milliaria  in  longitudincm  patens  ,  in  latitudinem 

tantum duo:  quam  permeat  fluvius  Otfchunogh,  pifcibus  abundans,  ficut  ipfa  vallis  maxima  co- 

pia fcramm,  &  variis  frudibus  :  quarum prxcipui  funt ,  Kuraiira  Baibaris ,  magnitudincpomi 

noftratis,  qui  ubi  fpontc  dcciderunt,  tum  demum  edules  funt :  dein  Bierada ,  magnitudine  glo- 

buli  fclopctarii,  plane  nigricantes  antcquam  defluant.  Atque  hifce  frudibus  Barbari  quotnnnis 

trimcftrc  fpatium  viditant :  quibus  accedit  Kakara,  fiudusinftar  juglandis 5  qui  coqucndus  cft 

antequam  comedatur :  crudus  enini  amaricat inftar  glandis.  Magna quoquc  copia  nafcuntuc 

hic  ficus  filveftres,  pugni  magnitudinc :  quarum  quaedam  intus  rubrae,  extcrne  virides :  alice  cx- 

tus  rubra;,  &  interius  albx,  &  plcnx granuiis  albis ,  qux ,  ubi  prx  matuntatc dchifcunt,  admo- 

/  dum 


'ȣ    IPKA    ReGIONE    ET    INPIGE^TIS      L  I  B.     VIII.  26p 

dum  dulces  funt  inftar  Sacchari  •,  harum  plantarum  folia  inftar fubulx  acuta  &  digitum  huma- 
num  loiiga .  Prxterea  funt  radiccs  e  quibus  Indigenae  pancm  faciunt ,  ipfis  ^tuq;^ ,  Harag , 
Hobig,  Bngeptig,  qux  crudxcomcdi  poflunt:  ^m/^g-^quastorrcndiEfunt:  P^d'oii  qua:  cru- 
da:  ■,  &  Hompiigh  quaspotiflimum  ad  fitim  cxftingucndam  ufurpant.  Ita  ut  hic  terrarum  tradus 
longe  amocnilfimus  fit  &  vi£lum  hominibus  fufticiat. 

Porro  ab  Otfchmogh  ad  Oppojme  milliaria  numerantur  dcccm ,  qui  fluvius  ab  Auftro  penc 
Ccntum  milliarium  fpacio  dcfcendit:  abhoc  2idLuMrug  itereftbidui:  zdBerywere  uniusmil- 
liaris  ;,  ad  Vatepug  duorum,  atque  ita  porro  per  VVtefcrro  dcBacvz>atlghzd  Cwr/rw  grandcm 
itcr  cft  duorum  dierum. 


mox  K^ngpoygh-^  VVa}z.ifewaf^g ,  Tfhering,  ^  Dremmcmge ,  quibus  male  cum  prseceden- 
tibus  convenit,  ita  ut  fcepc  hoftilitcr  alii  in  aliorumfines  incurrant.  /Wwjyautcmjamfupra 
cenrefimum  xtatis  annumagens,  cft  Regulus  ille  quipacemcum  noftris  colit  &exfoedere 
aliquoties  aut  ipfe  noftris  fubfidio  venit ,  aut filium  atque  affinem  cum  copiis  mifit  contra  Lu- 
fitanos,  quibus  infenfifllmus  eft :  fcd  non  eft  hifce  Barbaris  nifi  in  fumma  ncceflitate  uten- 
dum,nam  tam  immanes  funtut  tamanimaliaquamhomines  necitradantj&magnamvafti- 
tatem  inducant,  neque noftri facile  ejufmodi  furiis  ufi fuiflent ,  nifi fimiles  Lufitani in  noftros 
immifiirent. 

C  A   P.      V. 

T>Q  Statura  &-  hahitu  corporis  ^rafilienjium ,  &-  de  eorum  cetate 

y^-  morihm, 

INdigen^  Brafiiienfes  qui  internos  degunt,  ftaturafuntmediocri,  robufti,  largis  humeriSj 
bene  compofiti:  nec  facile  eft  inter  illos  invenire  ,  diftortum  vel  lufcum  aut  claudum. 
Qiiod  mirum  videri  poteft ,  quum  infantcs  recens  natos  nunquam  fafciis  involvant  aut  Ii»ent, 
caufam  morborum  illis  prxbent.  Ligant  tantum  Brafilicnfes  recens  natis  in  infantia  crura 
certis  fafciis,  quas  vocantTapa  cnra,  ea  decaufa  ut  robuftiora  fiant.  OculoshabentBrafi- 
lienfes nigros ,  nafum compreflum ,  osamplum,  capillosnigros,reaos.  Barbamraramaut 
nullam.  Multitamendanturqui  batbas  habent  nigras.  iVIulieres  quoque  mediocris  funt  fta- 
turae,  benedifpofitx, &  formx  haud  inelcgantis ,  nigris  comis,  fatis  robuftje,  &qu2e  facil- 
lime  pariunt. 

Annos  fuos  numerant  ab  exortu  Heliaco  Pleiadum,  quos  Ceixtt vocant,  atque  id^  annunl 
eodemnominedenotant:  acciditautemisortusmenfenoftroMajo. 

Numerumautem  annorum  a:tatis  (hx  ut  retinere  poflTint ,  fingulisannis  reponunt  unam 
caftaneam  de  ,^<:.?_;V^,quam  ipCiAc^jiiacaya  appellant,itemque^(r<«^jf/  &  /teml>oera.I mQ.m  enim 
illius arboris  fingulis  annis femel maturatur ,  nimirum  menfibus  Decembri  & Januario ,  ufque 
in  Martium  durans.  Plura  de  hac  arboredida  in  Iib.  iii.de  Arboribus. 

Diu  plerumque  vivunt ,  &  videre  intcr  illos  licet  multos  fenes ,  centum  atque  etiam  viginti 
fupra  centum  annorum,  neque  facile  canefcunt  nifi  in  decrepita  ietate. 

Pueri  illorum  ingenio  funtfatis  docili :  verum  quando  adolefcentiam  ingrediuntur fiunt  he- 
betiores,  itautpaucosvidereliceatliterisinftruaos,  autquiartemfcribendinorinf,  aut  alias 
artes  Europxas ,  a  quibus  quodammodo  abhorrent ,  laborum  impatientiores.    - 

Tranquillefatisagunt  inter  fcic:  nifi  quando  poculis  indulgent ,  tuncenimdicsnodeique 
faltando  & cantillando  tranfigunt.  Sunt enim ebrietati  admodum addidi tam  mulieres  quam 
viri:  nequefacileabhoc  vitiodcterreri  poflTunt,  quodlongemaximumilliseft,  equo&rixse 
atque  zVix  pravas  confuetudincs  nafcuntur. 

--.  Pigritix  quoque  valde  obnoxii  funt  &  fugientes  laborum :  prxfertim  Tapuy^e,  qui  laborum 
vel  raaxime  intolerantes funt 5  nam  cum  paucis  fint contenti,  &  terra  abunde  ipfis vidum fup- 
peditct,  &  divitias  non  appetant  autnorint,  ad  laborcs  fubeundos  non  excitantur. 

Quomodo  hofpites  advenientcs  lachiymando  excipiantfoeminxillorum,  &  quibus  fcrmo- 
nibus  illos  alloquantur ;  atque  quo  pado mortuos fuos  deplorcnt ,  jam  ab  aliis  didum  cft, prse- 
fertim  a  Joanne  Lerio  ,  qui  imcicTupmamhs  egit,  a  quorum  moribus  cxteri  nondiludent- 
quare  hlc  nihil  repctendum  duximus. 

Tapuiyse  autem  quando  patcr  aut  mater  moritur ,  omncs  capillos  capitis  evcllunt :  de  quo- 
rum  cxteris  moribus  poftca  plura  dicentur. 

LI  3  Cap. 


270 


GeorgI    MarcgravI 


C  A  P.      VI. 

De Feflhu &-  omatu  Viromm ,  &•  Mulierem^rafilieufium, 

VIi'i  rubligaria  jam  ex  linteamine  plerumque  induunt,  quidam  quoque  indufia  habent, 
&:pileis  utuntur ,  fed  maximam  partem  nudo  incedunt  capite ,  &  capillis  more  Lufitano- 


mm  tonfis.  Nudisinceduntpedibus,  nulliscalceis  induti.  Quidam  etiam  folummodo  fub- 
cinftorio  panno  lumbos  tegunt ,  catera  fine  veftitu. 

Mulieres  vero  jam  longis  indufiis  veftiuntur  fadis  ex  linteo  vel  gofTypino  panno,neque  quic- 
quam  prseterea  veftimentorum  habentes.  Comas  autem  capitis  vel  dependere  finunt ,  vei 
etiam  more  foeminarum  noftratium  teniolis  involvunt. 

Tam  viri  quamfoeminx&infantesvariiscoloribus  cutem  tingunt ,  nigro,  rubro,  flavo, 
ad  quem  ufum  ufurpant  fuccum  e  fruftu  lanipaba  immaturo,  quinigro;  Vracou  qui  rubro 
tinglt,  &  ita  in  caeteds  aut  frudu  aliquo  aut  ligno  utuntur. 

Tapuyx tam mulieres quam  viri  fcre  nudi  incedunt,  &pilos  circapudendaevellunt.  Viri 
membri  fui  genitalis  fiftulam  in  fe  contrahunt  &  involvunt ,  ligantes  teniola  quadam  ,  vo- 
cantque  id  quo  ligant  membrum  Tacoaynhaa.  Rcligant  autem  quando  opus  eft  ut  mejant. 
Majore  autem  pudore  afficiuntur  monftrando  virgamexplicatamquamnos.  Eodem  modo 
&  alii  quidam  Brafilienfes  membrafuagenitalia  ligant. 

Capillos  capitis  ad  humeros  ufque  dependentes  alunt ,  &  inferius  xqualiter  prscidunt 
more  rufticorum  Suevix .  In  fronte  quoque  aequaliter  dctonfum  gerunt ;  fed  prxcifione 
aequaliter  fafta  ufque  ad  aurium  regionem  fuperius ,  6c  angulis  ita  fadis  in  utroquc  latere 
ad  tcmpora.  Eodem  plane  modo  etiam  foeminx  cum  comis  fuis  agunt ,  &  virorum  more 
gcftant. 

Viri  coroUas  fa£tas  ex  pennis  C^^r-i  vel  Canmde,  capiti  circumligant :  dcpendent  a  pofte- 
riore  parte  coroUa;  aliquot  longiores  penna;  e  cauda  Arara  aut  Caninie.  Angulos  itaque  faftos 
cumcapillis  adprime  firmantne  corollce  circumligate  k^c  ipfas  deligent.  Qaidam  ctiamfb- 
lumfuniculum  c  goflypio  capiticlrcumligant,  cquopoftica  partealiquotpcnnx  longae  ru- 
bra;  vcl  cccruleic  propcndcnt ,  vocant  Acanbtiacaba. 

Pallia  quoquc  conficiunt  e  filis  craftis  goftypinis  inftar  rctis  ncxis ,  &  cuilibct  nodo  in- 
ncxa  cft  pcnna ,  ita  ut  pallium  totum  pennatum  fit  ,  &  codcm  pcne  modo  &  concinno 
ordine  pcnnoe  fibi  invicem  incumbunt,  uti  fquama:  pifcium,  Pallium  autcm  hoc  fiipcrius 

cucul- 


DE  ipsA  Regione  et  Indigenis    L  I  b.  VIII.  271 

ciicuUum  habet ,  itaut  totum  caput,  humeros,  Sccoxasad  anumufquepofllt  tegere.  Hoc 
pallio  utuntur  ornatus  &  neccflitatis  caufa :  ornatus  quidem ,  quia  clcgantifllmis  pennis  ru- 
bris  avis  Guara  contextum  eft,  vel  ctiam  admixtis  pcnnis^nigris,  viridibus ,  flavis,  variis,  avium 
K_y^racucarii ,  Cdrinde,  t^rara,  &c.  Neceflltatis  autcmquiapluvianon  pertranfit  illudpal- 
iium ,  fed  aqua  cum  is  dcfluit.  Appellant  hxc  pallia  Gmra  abticu.  Solent  quoque  cum  cera  feu 
melle  tilveftri ,  certas  ex  avium  elegantium  pennis  criftas  capiti  agglutinare  ,  quas  criftas  ipli 
novcxm^XitAguana. 

Auriculas  perforant  in  tantum ,  ut  digitum  immittere  poiTis  foramini.  Huic  immittunt 
velosaIiquodcercopithecorum&vocantiY^?rif^//'rfj4  5  veliignum  aiiquod  digiti  humanilon- 
gitudine  filis  goflypinis  circumvolutum. 

Viri  labium  inferius  perforatum  habent ,  &  foramini  immittunt  lapidem  aliqipem  feu  cry- 
ftalium  feu  finaragdum  vcl  jafpidcm,  magnitudine  nucis  avellanae ,  vocant  taiem  lapidemyl/i?- 
tara^  &  fi  viridis  vei  cxruleus  fuerit  Metarohi  nominant.  Viridem  autcm  imprimis  amant  &  ut 
plurimum  geftant. 

Ad  utrumque  etiam oris  angulum  buccK  perforatx  funt ,  conjugatis folum  viris, &  cuilibet 
foramini  indunt  lignum ,  figura  &  magnitudine  pennee  anferinx ,  quod  inftar  clavi  infixi  pro- 
minet,  vel  etiam  immittunt  iapidem  aiiquem  quem  vocant  Tembe  coareta. 

Nares  quoque  non  raro  perforant  atque  indunt  ejufaiodi  iigna,  Apiyatt  appeilantes. 
Corpusautemvariepingunt:  atque  infupertoticorporiagglutinare  folent  plumas  varia- 
rum  avium  fubtiUores  cum  maftiche ,  melle  filveftri  vel  Mingaufomonga.  Vocant  iiunc  a£tum 
t^camongui.   Atque  ita  apparent  quafi  toti  hiriuti  eflent. 

Brachia  quoque  ornant  certiscorollis  fadis  e  plumis  avium  rubris  &  flavis,  vocantque 
Agua?mranga.  Item  aptant  corallia  varia  quce  a  noftratibus  acceperunt ,  atquehuncornatum 
appellant  Papixoara- 

Pennas  quoque  Struthionum  multas,  vcl pennas  e  cauda  Ararse  in  orbem quafi  coiligunt  & 
conneftunt  filo  craflfiori ,  atque  adligant  iumbis,  itautanum  tegant&fereadgenua  propen- 
deant,  &  appellant  hunc  ornatum  K^racoaya. 

Ex  frudus  Aguay  ,  qui  triangularis  eft ,  corticibus  ,  quos  filo  annedunt ,  etiam  monilia  fa- 
ciunt ,  quce  cruribus  infra  furas  circumiigant ,  qui  cortices  inter  faltandum  fbnum  quendam 
cdunt. 

Loco  calceorum  noftratium ,  e  certo  cortice  Curagua  ipfis  vocato ,  faftis  utuntur ,  atque 
iilos  vocant  Miapapacaba,  Lufitani  autem  ^lpargatas. 

Mulieres  pudenda  fua  folummodo  tegunt  fafciculo  herbarum  aut  fohorum  aiicujus  ar- 
boris  qux  fubinferunt  chordae ,  qua  cinguU  loco  fe  circumligajit.  Simiiem  fafciculum  etiam 
ufurpantprotegmineani.  Haud  multum  tamen  utraque  hxc  januaad  remfacit,  namfaciie 
&  antcrior  &  pofterior  porta  apparet. 

Mulieres  quoque  ad  virorum  modum,  corpus  fuum  variis  coioribus  pingunt. 
Atque  hcEc  inter  gentiles  adhuc  obtinent ,  nam  qui  Chriftiani  fadi  funt ,  ad  Europxorum 
amidum  &ornatum  fe  componere  confuefcunt. 

C  A  P.     VII. 

De  Suppe/IeBile  ^rafiienfium. 

SUpellex  Brafilienfium  admodumpaucaefl:,  ita  ut  cum  iocamutant  aut  peregre  proficili 
cuntur,  mulier  omnem  fecum  portet,  onerata  inftar  rauli,maritum  femper  fequens. 

Primariafupeliexeftrete,  quodipfivocant/>?i,  Lufitani /J(?i(? ,  Belga;  l|at1gtJtiacfe  5  vulgo 
Hamacca :  in  hoc  dormiunt ,  aliigata  utraque  extremitate  ad  ledium  fuarum  trabes.  Sunt  au- 
tem  hxc  retia  ex  filis  gofl}'pinis  contexta,  fex  aut  feptem  pedes  longa,  quatuor  ampla. 

Lufitanse  quoque  foeminse  elegantia  conficiunt,  ampla  &  variis  figuris  intertexta. 

Tapuyas  Cariri  duodecim  vel  quatuordecim  pedes  longa  faciunt ,  fex  velfeptem  ampla ,  ita 
utquatuor  hominesfimulineocubarepoflint. 

Habent  unam  atque  aiteram  oilam  ex  argillafadam,  qua  utuntur  ad  coquendum. 

Adhaecmortariumligneumcumpiftilioligneo,  quod  vocant  ^^/«g-;^!^  &  Vmhua  vei  Vnqua. 
Cultros  a  noftratibus  redemtos,  nominant  Itaquice :  vulgo  alias  e  petra  faciunt ,  etiani  vocanc 
Itaque :  item  ex  Arundine  quos  dicunt  Taquoaquice. 

Specula  exEuropaallata,  quibus  fupra  modum  deledantur ,  vocznt  Guarugua  &  Aruga. 
Locopatinarum  utunturcucurbitisquarummultse  &varia:Iiic  reperiuntur  fpecies^  lias  per 
medium  fecundum  longitudinem  fecant  &  rubro  Vrncu  colore  exterius  tingunt ,  interius  an.' 
tem  obducunt  nigredine.  Vocant  fic  Cuyaha :  qux  eft  medietas  grandis  &  ampize  cucurbita;, 

quje 


272  GeorgIMarcgravI 

qux  integra  triginta  aut  triginta  quinque  cantharos  vini  potefl:  capcrc.  Medictatcm  tameu 
cucurbitxlon^^xnominant  Cmpeba:  dcnique  quamcunque  medictatem  Cuyz:  Caritaha  au- 
tem  omne  in  quo  &  fuper quo  cibuni^fiimunt. 

Cochlearum  loco  inCcrviunt  ipfis  digiti  manus ,  vel  mytuli,  aut  alise  conchx. 

Menfaipforumeftvelterra  ipfa,  velfcamnumquoddam,  quodP4/.ig^/;  vocant,faaumex 
arundine  vel  virgis  ligneis ,  more  noftratum  fcamnorum. 

Caniftra  faciuntexfoliisPalma;,&appellant /'.r//;^^//^;  in  his  rccondunt  quicquid  habent. 
Aliosquoqueprartcrea  habent  corbes  ex  arundinibus  concinnatos.  Hanc  llippelledilem  ge- 
nerali  nominc  vocant  Cammemoa. 

Ex  viro-ultis  quoque  conficiunt  corbcs  oblongos  fatis  amplos ,  quos  capite  portant  imple- 
tos,vocantT^??Mir«.  InfcrviuntipfisproEcipue  ad  tranfportandum  radices  Mandioca,  quando 
farinam  faciunt :  nam  itcr  facientes  utunturaUisillis  quosvocant  Patigua-  /Ethiopes  autem 
hicf^w^c<z  utuntur  ad  res  quaflibctportandas,  ■ 

Lagcnce,  canthari,  cyathi  illorumfuntcucurbitaevariaj,  utC/^/>// , /^ro^^,  Cuihuca. 

Quando  peregre  proficifcitur  maritus,  mulier  fempcr  illum  fequitur  quocunque  abeat, 
five  in  expeditionem  militarem,  fivealio,  five  procul,  fivc  prope.  Illenihil  prxtcr  arma 
fua  portat  :  mulier  vero  inffar  muli  onerata  eft  ,  pra^tcrquam  enim  quod  a  capite  in  ter- 
gum  dependet  corbis,  quem  Patigua  vocant,  quam  cordse  annedit,  (cordam  autem  non 
coUo  fed  fronti  circumponit  geftando  illam;  etiamcapitifuperius  imponit  ahum  corbem 
cum  mobiUbus  fuis ,  vel  ingentem  cucurbitam  farina  refertam  :  lateribus  prseterea  adhx- 
rent  cucurbitse  minores  ,  quibus  aquam  hauriunt  ad  bibendum .  Nec  tamen  adhuc  fatis 
onerata  eft  mulier,  infantem  etiam  geftare  debet ,  infidentem  linteamini,  quodabhumero 
dextro  dependet .  Infidet  autem  infans  cruribus  divaricatis ,  uno  ad  vcntrem  ,  altero  ad 
tero-um  matris  verfo,  ventrem  vcro  fuum  lateri  matris  dextro  applicat.  Prxtereauna  ad- 
huc  manu  vel  Pfittacum  geftat,  vel  Cagui,  alteraautem  manu  canem  funicuIoaUigatum 
ducit.  Ita  abeunt  fine  curis ,  non  inftrudli  iocuUs  argento  repletis ,  fed  cucurbita  pauca  fo- 
lum  farina  referta  ,  non  folUciti  de  hoipitio  nec  holpite  fido  vel  infido  ,  fufficiunt  enim 
filva;  &  campi,  qui  gratis  praebent  cibum,  potumvero  fluvu,  lacus,  vel  fontes,  velplanta 
qux  vocatur  Caraguatd ,  qus  intcr  folia  femper  aquam  pluvialem  continet :  fummum  re- 
niedium  in  locis  aridis  &  fterilibus ,  ubi  faepius  nec  fluvius ,  nec  rivus  ,  ncc  lacus  /pacio 
ofto ,  novcm ,  duodecim  milliarium  reperitur.  Adventante  vefpera  ubi  pernodare  animus, 
ibi  retia  fua  feu  ledos  penfiles  alligant  arboribus  ,  vel  palis  terra:  infixis  ,  ignem  propc 
ftruunt ,  prsparant  fuum  cibum ,  hauriunt  potum ,  comedunt ,  bibunt.  Si  autem  metus  fit 
apluvia,  hic  lunt  Palmae;  arbores ,  praeciduntur  rami,  baculiduo  terrffiinfiguntur,  aUi  obli- 
que  inftar  tignorum  aUigantur  opera  viminis ,  compUcantur  folia  palmje  cynaris  ,  fit  te- 
ftum,  atque  ita  domus  confcda  eft&  fimul  pida;  viriditate  enim  fplendent  naturali  folia, 
qui  color  gratiffimus  eft  oculis,  nec  parietes.  calce  incruftati  albedine  fua  hebetant  vifum. 
Hsec  domus  &  pluviam  arcet  &  homines  a  vento  no<3:urno  defendit ,  cum  regioni  venti 
opponatur. 

Cum  domi  exiftentes ,  virimane  cumarcubus  &  fagittis  fuis  in  filvasabeuntvel  campos, 
ad  figendum  aliquam  feramvelavem:  vel  abeunt  ad  mare  pifcandi  caufa,  vel  pifcantur  in 
fluviis  vicinis :  mulieresplantaria  adeunt ,  &  labores  fibi  impofitos  fubeunt.  Qucedam  &  ma- 
ritos  comitantur ,  ut  prcedamdomumreportent. 

Feras  capiuntvarUsmodis,  vel  enimfiguntfagittis,  vel  foveas  faciunt  profundas  in  terra, 
&:defuper  cooperiunt  ramulis  arborum  certo  loco,  inquasincidunt  inopinato  ferje ,  vocant 
Pctacu:  vel  etiam  e  lignocertas  decipulas  faciunt.  Alius  modus  feras  grandiores  capiendi 
voc^xm  Mande  aratacd,  quoin  capreiscapiendisutuntur.  AUus  itemiinfidiarumPo/:  tertius 
pro  eifdem  capreis  Munde  guacu-^  proTatu  «ScAguti,  &  fimiUbus  animalibus  adhuc  alium 
habent,  quem  dS.cw.wt  Mundeguaya. 

Ad  volucres  autem  capiendas  ,utuntur  certisinftrumentis  qux  soz2Xi\.Iucana:  quae  ilUs 
funt  trium  "cncrum :  nimirum  lucanahipiara,  quod  avcs  pedibus  capit :  lucanaiuripiara,  quod 
eas  cerviceapprchendit:  lucmapitereba,  quodmedio  corpore. 

In  fluviis  Pifces  vel  fagittis  figunt ,  velhamuliscapiunt,  quibus  appUcant  vel  lumbricos: 
terctes  qui  ab  ipfis  vocantur  Candaguacu ,  vcl  gammaros,  cancellos,  pifciculos.  Vel  ine- 
briant  illos ,  ut  quafi  mortui  fuperfluitent ,  cum  foUis  lapicaj ,  vel  cum  Timbopotiana,  vel  cum 
Tmguij,  vcl  cwmTinguiri ,  vel  cum  frudlu  Cururu  ape-^  aut  radicibus /I/^^«/ ,  corticibus  ar- 
borisv^;^^^,  &  fimilibus.  Pifcantur  quoquecertiscribris,  Vrupema  vocatis,  quxfaciunt  ex 
arundinc  fy«^w/^<5^^/<///'/^  appellata. 

In  maripifcantur  hamulo  efca  inftrufto  &  filoalligato,  infidentcs  tribus  Ugnis  fibi  invi- 
cem  anncxis ,  vocant  Igapcba ,  6c  Lufitani  langada.  Fiunt  autem  e  ligno  arboris  (^pciba ,  ut 

)am 


D£    IPSA   B,EGlONE   ET   IndIGENIS      L  I  B,  VIII,  273 

jam  Hipradiximus.  Fila  autem  fua  pifcatoria  faciunt  e  filis  T4c«,  veletiam/<^/>w«V4,vocant-! 
quc  Pina^^tma:  hamulos  deniquefaciunt  e  ferro,  &  appellant  P/Wi. 

C  A  p.     VIII. 

T>e  Ctho  &-  Totu  "Bra/ilieujtunh 

VNiverfale  Brafilienfium  alimentum  eft  Vi,  Lufitanis  Farinha  deMandioca  dida*.  cujuS 
varias  fpecies  prxparant ,  uti  in  defcriptione  Mandijba  dixi ,  ubi  &  varios  iliam  prccparandi 
modos  prolixe  explicavi. 

Carnem  variam  ufurpantanimalium  filyeftrium,  aviumque,  uti  &  pifcium  variorum,etiam 
teftaceorum  &  cruftaceorum:  fruftus  itiidem  arboreos,  tcrreftrcfque ,  varia  legumina,  de 
quibus  omnibus  fpecialiter  dixi  fuis  locis.  Imo  &  infeda  qua;dam  commedunt,  nimirum  ea  dq 
quibus  dixi  in  lib.  de  Infectis. 

Carnem  autem  comedunt  vel  coaam^  vcl  aflatam ,  vel  toftam.  Coquunt  in  ollis  tcrreis , 
quas  Camii  vocant,  rotundis  ('quas  eproba  argilla  ipfi  norunt  facere)  afflindendo  aquam, 
atque  ita  coftam  comedunt  cum  Inquttaya,  jufculo  Caarimaciu,  admifcentes  CMingau,  vel 
immittcndo  Viata ,  ut  fit  Minifiro  5  comedentes  illud  cum  carne loco  panis. 

Ignem  eliciunt  ope  duorum  lignorum,  uno  molli,  altero  duro,  durum  acuunt,  &  applicant 
moUi,  circumagendo  inftar  tercbri  &  admovendo  goffypium ,  vel  arida  folia  arborum,  atque 
ita flammam eliciunt.  Ligna  mollia quibus  utuntur ,  autfumunt  a  Tataiha,  aut  ^mbaiba ,  aut 
Caraguata  guacu  ,  aut  fimilibus. 

Aflatam  carnemficperficiunt&eft  eafaporis  cxcellentiflTimi ,  atqueadeoexcellitomnem 
aliam  carnemquoquo  modoaflatam.  Nocnnt  Bianbi.  Faciuntfoveaminterra,  &hu)usfun- 
do  primo  imponunt folia  grandia  alicujus  arboris ,  illifque  imponunt  carnem  aflfandam,  quam 
itidem  foliis  tegunt ,  terraque  obruunt.  Super  terra  illa  focum  ftruunt  lucuientum ,  euraquq 
continuant,  donec  caro  fit  probe  afl^ata. 

Toftam  carnem  in  pr^efentes  &  futuros  ufus ,  faciunt  hoc  modo.  Infixis  quatuor  furcis 
ligneis,  e  baculis  cratem  defuper  effbrmant ,  quem  yl/of^^  vocant .  huic  carneminfruftaob- 
longa,  haud  crafla,  concifam,  &faleafperfam,  (velillius  defedupipere  Brafiliano)imponunt, 
prunasfubjiciunt,atqueitatorrentufqueadfufficientiam.  Haec  caro  ita  tofta,  ad  decem  vel 
quatuordecim  &pluresdies  durarepoteft.  Hic  enimfaliri  itacaronon  poteft  utinEuropa. 
Numquam  affant  carnem  veru  affixam,  uti  nos  folemus.  Lufitani  carnes  ad  eummodun^ 
toftas  appellant  Pof/^. 

Pifces  affatos vel ebullitos  comcdunt cum Inquitaya.  Cancrosvcl  gammaros  quando  co- 
quunt,  numquamadjiciunt  falemintcr  coquendum,  uti  noftrates  folent  facere ,  fed  codtos 
comeduntvelcumfimplici  fale,  ytllnquitaya,  Lufitanis  Sal.pmenta-^  & fic gratioris depre-, 
henduntur  faporis. 

Minutiores  Pifces ,  ut  Fiaba,  Fiquitinga,  &c.  Foliis  herbaceis  aut  arboreis  involvunt  &: 
operiunt  cineribus  calidis,  ita  brevi  tempore  adcibum  paratifunt,  licetneque  codineque 
aflidicipoflint. 

Farinam  duobus  vel  tribuspofterioribus  digitis  dextrae  manus  prehenfam  inter  edendum 
oriinjiciunt,  nullo  cochleariutentes.  Eodemquemodoleguminaco£tanonimmittuntori, 
fed  injiciunt,  ita  dextre.  ut  vix  aliquid  praztereat. 

Edunt  fiepius  interdiu ,  imo  &  noau ,  neque  ftata  edendi  temporaobfervant.  Capiunt  au- 
tem  cibum  cum fummo  filentio :  raroque  inter  edendum  bibunt,  fed  demum  poft  paftum  adji- 
ciuntpotum. 

Dormiunt  in  retibus  fuis :  funt  admodum  pigri,  &  non  raro  totum  diem  ftertendo  perdunt, 
&  legre  fe  levant,  fi  viftus  abundet,  &  neceflitas  illos  foras  non  propellat.  Prope  retia  fua  pen- 
filiaftruuntfocumtam  noftuquam  interdiuj  utinterdiu  ferviatcoquendo  cibo,  nodu  au- 
tem  aerem  arceat  frigidum ,  qui  in  hifce  regionibus  no£tu  frigidior  eft ,  &  interdum  frigidiifi- 
rnus ,  ob  noCtuum  &  dierum  perpetuo  pene sequabilem  longitudinem. 

Potus  ordinarius  Brafilienfium  eft  aqua  frigida ,  fontana  vel  fluviatilis ,  qu3£  hic  &  valde 
bona  &  clara  rcperitur ,  ita  ut  non facile  quis noxam  ab hauftu  ejus  patiatur ,  quantumvis  lar- 
gius  bibcrit:  quod  dcfontanaimprimisintelligendumeft, 

Vites autem licet hic  ter  atque  etiam  quater  uno  anno  fru£tusferant,quiatamenc3rum 
non  eft  tanta  copia  ut  vinum  prcmi  aut  opportunum  aut  operazpretium  fit,  earum  loco 
plures  modos  commenti  funt  Brafilienfes  ,  quibus  e  variis  frudibus  atque  etiam  radicibus 
potus  concinnent,quivini  locum  cxplcant.  Et  quidemprimo  vocantCW,  qucmnimirum        / 
faciunt  cx  Acaijbae  arboris  frudu  maturo ,  quem  contundunt  in  mortario  ligneo,  vel  etiam       ■ 

Mui  tantum 


374  (jeorgIMaRcgravI 

tantum  manibus  exprimunt  j  fuccum  paulum  fubfidere  finunt  &  tum  percolant .  Hoc  vi^ 
num  ,  (l  ita  licet  vocare ,  recens ,  albicat  inftar  la£tis ,  poft  aliquot  autem  dics  fit  pallidius , 
Saporis  eft  adftringentis  j  forte,  ita  ut  quoque  inebrier  paulo  largius  hauftum .  Poteft  ali- 
quandiu  adfervari,  fed  denique  degeneratinacetumoptimum&  bonifaporis,itautabigna- 
ris  pro  aceto  vini  fumi  poflet. 

Alterumvinumvocantvi//^',  quod  praeparant  duobus  modis ,  vel  mafticando  vel  contun- 
dendo  radicem ;  utrovis  tamcn  modo  per  ebullitionem.  Priori  modo  radices  de  Aipimacaxera 
concifas  vetula;  dentibus  mafticant,  ollasque  infpuunt,  vocantque  hanc  veluti  pultemCa- 
ra^u :  dein  aquam  fuperfundunt ,  coquunt  knto  igne ,  continuo  agitando  :  per  expreflio- 
nem  deinceps  feparant  liquorem ,  quem  vocant  Cavicaracu  :  hic  potus  bibitur  tepefadus . 
Pofteriori  modo  eadem  radix  recens  bene  purgata  confcinditur ,  contunditur,  (Scebullitur/ 
in  potum  candicantem  inftar  ladis  ebutyrati,  qui  &  tepefaftus  bibitur.  Saporiseft  grati, 
fubacidiufculi ,  diCvoczx.ux.Cacimacaxera.  Utrumque  tamen potum  communi  nomine  appel- 
lant  i^iptj. 

Tertii  generis  appellant  P.tf<j^/,  quem  conficiunt  e  frudibus  arboris  Pacobeie  Sz  Pacobu^it : 
de  quibus  in  arborum  defcriptione  a  nobis  diftum  eft. 

Quarti  generis  nominant  Abntil ,  Lufitani  autem  Vino  de  Milho ,  quia  fit  e  milio  illo  grandi, 
quod  vulgo  Turcicum  vocamus,  &  Maizium. 

Quinti  generis  dicitur  ipfis  Nanai,  quiafiteprseftantifllmoillofrudu^N^^;?^,  de  quoplura 
in  iUius  defcriptione  dixnnus.  Obfervandumautemhoc  eiTe  fortius  reliquis  omnibus&facil- 
lime  inebriare. 

Sexti  generisipfisvocatur/f//n,  LuCitmis  autcvn  yi/tho  de  Bamof  ^  fiquidem  fit  e  notiflimis 
illis  radicibus ,  &  quidem  varie  mixtis. 

Septimum  locum  obtinetpotus  qui  conficitur  e  frudu  lanipaha  maturo. 
Otlavum  autem  quem  Brafilienfes  vulgo  vocant  Beeutingm. 

Nonum ,  quem  vocmt  Tipiact,  qui  utrique  potus  itidemfiunt  e  farinaMandiocx,  nimi- 
rum  e  Beiu  &  Tepioia ,  de  quibus  alibi  di£lum. 

Ca;terum  hi  Barbari fupra  nlodum  amant aduftum  noftras ,  vocant  Cacitata ,  Sc  cnormiter , 
cum  datur ,  fe  illo  inebriant.  Potu  itidem  quem  Nigritae  hic  faciunt  &  vocant  Garapa  ( fit  au- 
tem  eo  modo  quem  in  Cannarum  facchari  defcriptione  dixi )  magnacopia  fe  ingurgitant, 
ita  ut  integros  dies  noftcfque  canendo  &  faltando  traducant ,  potui  continuo  indulgentes  tam 
foemins  quam  viri.  Mirum  tamen  quod  rarius  inter  pocula  rixentur ,  nifi  forte  Zelotypiss 
caufa. 

Tapuiya^quandohuncpotumprjeparant,  fiveJcam,  Cive/liipii  (ii  fcilicet  qui  pagos  in- 
colunt  &  e  Tapuiarum  genere  Cariri  dicuntur )  faciunt  id  omnes  fimul.  Dies  dcin  conftituitur 
&  indicatur  fingulis.  Conveniunt  omnes  mane,  incipieudoqueabunopagianguIo,evacuant . 
ordineomne  vinum  peromniadomicilia  donecnihil  fuperfit.  Potui  fic  indulgendo  cantil- 
lant,  faltant  rara  intermiflione.  Quando  eorum  aliquis  fe  nimio  potu  diftentum  fentit,  vomi- 
tum  fibi  excitat  &  denuo  haurit;  ita  utqui  plus  vomerepotcft  &  denuo  bibere ,  pro  optimo  & 
ftrenuiflimo  habeatur  inter  reliquos  potatores. 

Tabaco  quoque  frequentiflime  utunturomnesBrafilije  incols:  vocanthanc  herbami'^- 
tima ,  &  folia  illius  Petimaoha.  Hanc  in  aere  ficcatam  ponunt  ad  ignem ,  ut  manu  conteri 
in  minutas  particulas  poflit :  hinc  induntinftrumentisfuis  ecortice  frudus  Pindoba,  vel  Fru- 
curuiba,  ydlofara,  aut  yique ,  &c.  confedis;  prxcidunt quippe  una  extremitate,  nucleum 
eximuntac  corticem  poliunt;hinc  fcramine  in  latere  fa£to  applicant  tubulum  e  ligno  fadum. 
Hoc  inftrumentum  vocant  Petimhuaba,  Lufitani  autem  corrupte  Catimhaba,  Belgs  adhuc 
corruptius  i^atgcnbOtD.  Utuntur  quoque  tubulis  ex  argillaafe  fadlis  &:exco£lis,  ficuti(Sc 
illis  qui  ex  Europa  ad  eos  afferuntur ,  quos  nominant  Amrupetimbuaha-. 

Tapuiyae  autem  utuntur  tubis  redis,  amplis,  ligneis  vel  etiam  argillaceis,  ita  amplis,  ut 
integrum  pugnum  Tabaci  capiant  ,vquibus  repletis  &  accenfis  fugendo  fumum  hauriunt. 

•   •        Cap.     VIII. 

T>e  Lingua  ^mfilienfium ,  e  (jrammatica  P,  jofephi 

de  Anchieta ,  S.  I. 

HO  c  caput  ab  Authore  noftro  plane  affcdum  tantum  fuit  derelidum :  fed  pcrvenit  ad 
manus  meas  GL-ammatica  linguce  maxime  ufitata;  in  Bfafilia  ,  compofita  &  digcfta  a 
P.  Jofcpho dc  Anchieta ,  S. I.  edita Conimbricx  Anho  cio  I3  xcv.  e  quapaucadclibabi- 
mus  ut  guftum  aliquem  linguce  demus. 

l.Di 


DE   ipsA  Regione  et  Indigenis     Lib.  VIII.  275 

I.  DeLiteris:  Hxc  lingiia  non  habet/,/,/^,rr  duplcx,  ncquemutanicumliquida,ut, 
cra,pra,6cc.  pro/autcm  inprincipioautmediodidionis  fervit  c  cum  ^eura. 

Non  conjungitur  confonans  cum  altera  confonante  ineademdidione ,  exceptow^i  W, 
ng,  ut,  L^cmomkr,  Aimondo,  Aimeeng.  Pctiguares  qui  juxtaParaibam  incolunt  &  reliqui  in- 
digenx  ufque  adTamoyes  quiRiodeJeneroaccolunt  verba  qux  definunt  in  confonantcm 
pronunciant  integra:  Tupis  autem  S. Vincentii  numquam  pronuntiant  ultimam  confonantem 
in  verbo  affirmativo  5  ut ,  pro  apab,  dicunt  Apa,  &  ita  in  cxteris.  In  verbis  item  compofitis  ut 
plurimum  abjiciunt  confonantemultimam  prioris  verbi. 

II.  De  Orthographia :  P.  m.  mh.  fxpe  ufurpantur  una  pro  altera,  hoc modo :  didiones  ab- 
folute  fumtx  pronuntiantur  cum  m  aut  mh-^  ut ,  Mo ,  vel  mho  manus  :  prxcedente  autcm 
adjedivo  mutatur  in/»,  ut,  Xepo,  manus  mea:  excipe  Mbae ,  qux  numquam  mutat,  ut, 
Xembae,  mea  rcs.  B  autem  in  principio  didionis  numquam  pronuntiatur  finew,  licet  per 
incuriam  interdum  non  fcribatur.  In  medio  quoque  didionis  communiter  ponitur  b  poft  n : 
Sc  ufitatifllma  pronunciatio,  b  Sc  p  in  medio  &  fine  didionis  fere  femper  mutantur  in  «2, 
aut  mb,  &c. 

III.  De  Accenttt:  Omnesdidionesqujedefinuntinquatuorultimas  voeales,  habent  ac- 
centuminultima&notanturcircumflexo.  Quxdam  autenlqux  definuntinf,  videnturha- 
bereaccentuminpenultima,  quodfit  quiafuntcompofitx.  Qux  definunt  in  a,  partim  ha- 
bentinultima&notantureodemaccentu,  partiminpenuitima,  &notantur  acuto:  Mono- 
fyllabaautem  accentugravi.  Verba  denique  maximam  partemaccentum  habent  in  ultima 
Syllaba ,  in  qualemcumque  demum  confonantem  autvocalem  definant. 

IV.  De  ISl^minihm:  Nomina  nonhabentcafusautnumerosdiftin£tos,pr3Eter  Vocativum 
cafum,  cum  hac  differentia ,  nimirum,  quodeaquxhabentaccentuminultima  nihilmutan- 
tur  in  omnibus  omnino  cafibus. 

V.  De  compofittone  nominum :  Nomina fubftantiva  componuntur  cum  adjedivis,  ita  ut  fub- 
ftantiva  femper  prxcedant,  &  fi  habeant  accentum  in  ultima,  manent  integra :  fin  in  penultima 
&vocaIesconcurrant  perduntultimamvocalem,  m,Tubaete,  Tubete, ^ntcrycms.  Sicon- 
currant  cum  confonante  perdunt  totam  ultimam  fyllabam,  Denique  fubftantiva  cum  fubftan- 
tivis  jungunturadeumdemmodum. 

V I.  De Pronominibus:  Pronomina  habent  aliquot  cafus:  ut  Ego,  Nominativ.^ATif, at/.  Dativ. 
yxebe,  yxebo,  xebe,  xebo ,  mihi :  Nominativ.  Pluralis ,  ore ,  yande ,  nos :  Dativ.  orcbe ,  orebo , 
yandebe,  yandebo,  nobis.  TuNominativ.  ende,  nde,  ne.  Dativ.  endebe,  endebo,  ndebe,  ndebo, 
tibi.  Nominativ.'PluraI. /'f^,vel/'£',  vos:  T>2.m.  Peeme,\c\recmo,\os:  Accufativ.  0^0 , vel 
pe.  Vocativ.  pee,  vcXpe.  Ore,  yande,  funt  etiam  Adjediva  nofter,noftra,noftrum.  Eandem 
declinationem  obtinet  Ace ,  ut,  Nominat.  Ace ,  Dativ.  Acebe,  vel  Aceho ,  &  fignificat  homi- 
nem  &fervit  tertixperfonae,  in  ambobusnumeris&utroquefexuj  c ,  cum  zeura,  &  /  funt 
pronominarelativainomnibuscafibus, &numeris,  &fignificant,  is,  ea,id.  Reciprocum  0, 
ideft,  fe,  fuus,  fua,  fuum ,  ufurpatur  fimpliciter  quandofermorefertur  ad  perfonam  agentem, 
ut  in  lingua  Latina ,  exempli  caufa ,  Petrus  oiuca  oguba ,  Petrus  occidit  fuum  patrem. 

VII.  DtVerbii :  Licet  omnia  verba  habeant  unummodum  Conjugationis,Iicet  tamen 
dicere  habereduos,  quia Negativus adjicit  aliquas particulas :  exempli  caufa ;  <^incn,c<ifi 
occido-,  Namcat,  nonoccido.  Similiter  autcm fe  habent  Indicativi  modi,  Prxfens,  Imper- 
fedum ,  Perfedum ,  &  Plufquamperfedum , in  Futuro,  Aiucme ,  occidam ;  l^amcaixorene, 
non  occidam.  Plurima  autem  obfervanda  funt  in  Conjugationibus,  qux  brevitatis  caufa 
omitto. 

VIII.  De Pr^pofitionibm :  Quxtamenipfispotiusfuntpoftpofitiones,  quales /I/o  in ,  Pe 
in,  ad,  procumDativo.  ^Hn, per.  ^^z»*? pro, cum Dativo.  C«i  de, ex,  prxter.  Cocefupra, 
fuper.  Tobaque,  pbaque^corzm.  Ti?wW^  ante,  de tempore.  C»/'?  per,  dcloco.  C?;/ verfus. 
Cece  vi ,  cum,  propter,  pro,  in,  a.  Porupi  longe :  Poce  cum ,  inftrumentale,  in,  intra.  Pabe  cum, 
focietatis.  Nai  idem.  In  fingulis  autem  multa  obfervanda,  quorumpauca  tantumhic  fub- 
jungam.  Pe  fi  jungatur  cum  nominibus  quae  definunt  in  ba ,  cum  accentu  in  penultima ,  facit 
perdere  ultimam  fyllabam ,  ut  Taba  aldea ,  Tape  in  aldea.  Bo  femper  eft  plurale.  Coce  fignifi- 
cat  locum&exccflumj  atqueitafervitprocomparativo,  ut,  Itacoce  fuper  lapidemvelplus 
quam  lapis. 

Porrout  guftum  demus  aliquem  hujus  linguae,  Didionariolum  adjungo,  quale  ab  Ema- 
nuele  de  Moraes ,  linguae  illius  peritiftimo  accepi,  &  quidem  primo  nominum. 

Mm  2  C AP. 


\J^ 


GeorgI     MarcgravI 


C  A  p.     IX. 

T>ic!ionariohm  nomimm  &'verhorumlingu<:e^rafilienfihm 

maxime  commwiis. 


TVpma,  Deus. 
Cnraihehc,  JpUhehe ,  An- 
gelus. 
Ceteeirmbae,  Spiritus. 
ibatmga^  ibttmga,  nubcs. 
Amandtha,  grando. 
Ara,  dies. 
Putum,  nox. 
Coernitanga,  aurora. 
'Ara  tbicoquime,  meridies. 
Ahi,  homo. 
Anga,  anima. 
7(?/4corpus. 
Pocem  buera,  membrum. 
Acangafe,  cranium. 
Tagica ,  vena. 
Canga, oso&s. 
Tagut,i3.noms. 
Fird,  cutis. 
Tiaya,  fador. 
Tendl,  Iputum. 
^^^,  crines. 
Apecum,\m^\xz. 
Tendiba,  mentum. 
Ayura,  collum. 
Aceoca,  )UguIum. 
Atyha,  humerus. 
Gtba,  brachium. 
CUbo,  manus. 
Ecatmha,  dextra  manus. 
Acu,  finiftra  manus. 
Fua,  digitus. 
Fuaguacu,  poUex. 
Muafendaha,  articulus. 
Vnhapuapem,  unguis. 
Atucupe,  dorfum. 
Potia,  pe£tus. 
Cama, ma.mmA. 
Tigne,  venter. 
Purva,  umbelicus. 
Iqtie,  latus. 
7S(hia,  cor. 
ihaia,  Coelum. 
Coaraci,  Sol. 
laci,  Luna. 
Icapi,  ros. 
{_Ara,tcmTpi\s. 
K^cayuro  ig,  AnnuS. 
laci,  mcnfis. 
C/iruca,  vc/pera. 
Tata,  ignis, 

Tuha,  parentes  &  patcr. 
Ay,  cig,  mater. 
Tamua,  avus. 


t^raya^^xvxz. 

r^f/V^jliberi,  &filius. 

Tagira,  aiiA.  Hisduobusno- 
minibus  pater  tantum  uti- 
tur,  m^tcn  dicit  Alenhira. 

Tiquera,  foror  major  natu. 

Piquiira,  minornatu.  Hisno- 
minibus  utuntur  foeminze 
interfe. 

Tiqueira,  frater  major  natu. 

Ttbira ,  minor  natu.  His  no- 
minibus  utunturfratres  tan- 
tum  inter  fe :  ficuti  ^^ihira, 
fratcr ,  forores  tantum  erga 
fratres ,  &  Teindira  foror , 
fratres  tantum  erga  foro- 
res. 

Tuba,  Tutira,  patruus. 

Cig,Cygra,  amita  5  eifdem  no- 
minibus  fignificant  &  avun- 
culum  &  materteram. 

Coya,  gemini. 

Ternireco,  maritus  &  uxor. 

UHendara,  matrimonium. 

Abaiha,  Iponfus  futurus. 

Cunhaiha,  fponfa  futura. 

Cemiraco  ao  hae,  viduus. 

Tmen  edbae,  vidua. 

Tuheiima,  pupillus. 

lacitata,  Stella. 

Opacatumbae,  mundus, 

ibutu,  ventus. 

Amacununga,  tonitru. 

Amaheraba,  fulmen. 

ihi,  tcrra. 

Ara,  aer. 

Ig,  aqua. 

K^ba,  vir. 

Cunha,  foemina. 

Tuibaem,  fcnex. 

Guaibino,  vetula. 

Cunumigoacu,  adolefccns. 

Cunumi,  puer. 

Pitanga,  infans. 

Anama,  cognatus. 

iba,  arbor. 

ibittra,  mons. 

Ceha,  folium. 

2"i,  fons. 

//^,ferrum. 

Itd,  lapis. 

Ptrd,  pifcis. 

Roig,  frigus. 

Ceo,  animal. 


Guirarupia,  ovum. 

miocu,  anguilla. 

Cay,  firaia. 

Eyruba,  apes. 

Potivi,  anas. 

Ipeca,  anfer. 

Capii,  gramen. 

IiTuaha,  calix. 

Itdpigua,  clavus. 

Adhae  apapuara,  fafcis. 

Itacira,  ligo. 

Capiigoacu,  ftramcn. 

Mbtu,  cibus. 

Cobra,  anguis. 

Apicaba,  fedes. 

Pid,  jecur. 

Cehira,  nates. 

Mdupidra,  bilis. 

Tigueperg,  inteftinum. 

Ty,  urina. 

Tyurii,  vefica. 

Vba,  coxa. 

Acaya,  matrix. 

Tendipia,  genu. 

Pi,pes.  -     . 

Temd,  tibia. 

Micu,  digitus  pedis. 

^/>i,calcaneus. 

PorucuicSbora,  pauper. 

Cortbae,  Ijetus. 

Angaipaha,  pravus,  aftutus. 

Tyaoheimmhae,  nudus. 

Mbaeauhora,  jEgrotus . 

Apara,  curvus. 

Tipibae,ttAis. 

Angaturama,  gratus. 

Poranga,  pulcher. 

Tecohecatu,  /anus. 

Atapudtia,  velox. 

luba,  flavus. 

Tinga,  albus. 

C^Iormotara,  iracundia. 

Tecoateima,  avaritia. 

Porerobiara,  fidelitas. 

Ji?fo^c?^,felicitas.  ^ 

ibatebae,  altus. 

5oy^,fervys.  "''■ 

Atapuana,  levis. 

Poxi,  deformis. 

Catil,  delicatus, 

Pucu,  longus. 

Angaibara,  maccr. 

CMembcca,  mollis. 

Acuabcimbae,  fatuus. 

Vi^io' 


PE  ipsa  Regione  et  Indig5Nis    L  ib.  VIII.  ^jj 

T>iHmariolum  verhomm  maxime  commmium. 


CEpiaca,\idQ\:e. 
Cenduba,  audire. 
Cetfma,  odorare. 
Caantra,  2;uftare. 
Nheenga,\oo^\- 
Capucaya,  clamare. 
Igil,  bibere. 
PocMcuba,  fomniare. 
Mbaen,  edere. 
Rura,  venire. 
Metibirara,  parere. 
Tecobe-,\\viixe.. 
Carom,  Iperare. 
Ayaima,  fternutare. 
/m^ri',  pofcere, 
Abiqui,  pecterc. 
Cenoya,  appellare. 
Cuaba,  cognofcere. 
Nhemboe,  difcere. 
Tuca,  ridere. 
Ciquiye,  timere. 
.^fr^,  dormire. 
lemmima,  fpuere. 
Caanga,  dicere. 
T^heangeru ,  fufpirare. 
Cecaraya,  oblivifci. 
Gueena,  vomere. 
Guapua,  federe. 
^ueraro,  vigilare. 
Fuama,  furgere. 
Caraca,  mingere. 
Poacema,  gemere. 
Pitera,  fbibcre. 
Tiih  pudere. 
Yaceo,  plorare. 
Mano,  mori. 
Acanhem,  morior. 
T/w-A^jfcpelire. 
Cenonheca,  precari. 
Ccfma,  reprehendere. 
Mondoca,  findere. 
Aei,  errare. 
Capicaya,  ringi. 
^^ri^4,  fplendere. 
Rereco,  habere. 


^^nduba,  fentire. 
C6,  ire. 

Guata,  ambulare. 
Moanga,  cogitare. 
Maenduara,  rccordari. 
Paraboca,  eUgere. 
Mopotaya,  nedere. 
Porara,  mcntiri. 
Aroca,  minuere. 
Angaipaba,  delinquere. 
Puaya,  jubere. 
Potara,  cupere. 
Meenga-.xxTL^z^iQ., 
Moendi,  capi,  incendere. 
Mondoca,  incidere. 
K^bi,  errare, 
Ecatu,  pofle. 
7S(hengara,  cantare. 
Porabiqui,  operari. 
Teaoboca,  exuere. 
Alomiya,  movere. 
Pea,  vitare. 
Pituba,  ungere. 
Pobana,  nere. 
Cobaitim,  occurrere. 
Cenoya,  vocare. 
Mondoroca,  frangcre. 
Coameenga,  mordere. 
Coquendaboja,  aperire. 
Raba,  fblverc. 
Cacaba,  tranfire. 
Tima,  plantare,  terere. 
Pocuaba,  confuefcere. 
Igtaba,  natare. 
Pea,  deponere. 
Paeptta,  refpondere. 
Mocte,  adorare,  honorare. 
UMonbeu,  nunciare. 
Tiguioca,  fanguinem  reddere. 
Moriba,  confentire. 
Acoy,  operire. 
Tuca,  occidere. 
Moperua,  frigere. 
Cae,  fanare. 
Aloahaiba,  impedire. 
^pitton,  ligare. 


Cuu,  defenderc. 

Cauccuba,  diligere. 
Pitibo,  juvare. 
Alogtba,  coqucre. 
Amotaretma,  odifle. 
Caanz^a,  metiri. 
Moaquima,  madefaccre. 
Monguya,  folvere. 
Monguy,  molere. 
Pita,  manere. 
Puru,  uti. 
T^/rr/r^capere, 
Mobibua,  fuere, 
Potareima,  recufare. 
lahaba,  effugere. 
Moete,  laudare. 
Capira,  purgare. 
Mbaeraca,  emere. 
Alonhanga,  facere. 
Cerura,  portare. 
Moyeceara,  mifcere. 
Moropiana,  commutare, 
Paronduba,  inquirere, 
Cuptra,  levare. 
Teupira,  afcendere, 
Maramonhanga ,  bclligerare, 
Monberaba,  vulnerare, 
Apina,  radere, 
Mondoca,  fcindere,  auferre. 
Cema,  cxire. 
Aoba  mondeba,  induere. 
lecoacuba,  abftinere, 
Cica,  arare. 
Cipija,  rigare. 
Ceyara,  deferere, 
Pitangarempi,  concipere, 
Moagueba,  reftinguere. 
Moahaiba,  incantare. 
Monbuja,  terebrare. 
Pitera,  ofculari. 
Monbuca,  perforarc. 
Mayaoca,  dividere. 
Ami,  premerc. 
Mogyco,  polire. 
Moyarn,  jocari. 


Momita,  accipere  hofpifio. 

Notandum  autem  illos  multa  habere  vocabula  tam  nomina  quam  vcrba ,  qux  plura  &  di- 
verfa  fignificcnt :  excmpli  caufa :  A.  fignificat frudum :  item  diledum  commilitonem,  ut  cum 
dicunt ,  Mamo  cuipe  ereym  Xe  a ,  unde  venis  dileftc  commilito  1  Item  A.  mcmbri  virilis  caput: 
ex  modo  autcm  &  tempore  loquendi  intclligitur  de  quo  loquantur. 

^ccang  jaculor,  lego,  metior,  pondero,  dclibo.  Aar  cado,  ut  Aar  quece  ibipe,  heri  cccidi  in 
terram.  Item  Aar,  intelligo,  ut  aar  coite  aipo  rece,  nunc  hoc  intelligo.  Sed  de  his  fatis. 


M  m  3 


C  A  p. 


378  GEORGrMARCGJS.AVl 

C   A    P-       X. 

T>e  Jmis  "Brafelienfium  y  &■  exerdtiis  illorum. 

ARcus  habent  e  duro  ligno  faaos,  quos  vocant  Guirapara  &  Frapar^.  Lignum  autem  undc 
ImntGmrapariUScrraparil^a^LuCitams  Paod'Arco.  Cordas  arcuum  e  goffypio  contor- 
quent,  vocant GmraPacuma.  Sagittas  ex  arundine  filveftri faciunt  & vocant  utramque rem  uno 
nominc  Vuba.  Extremitates  fagittarum ,  quas  anha  vocant,  funt  ex  ligno  afperatje,  vario  modo: 
qua;damenim  multa  2LCVim.m^rutapoaeta,  qusdam  unicumacumen  habcnt,  quaedam  den- 
tata,  qujEdam  ferrata :  quibufdam  etiam  dentes  pifcium  qui  Iperu  vocantur,  aptant. 

lurupara  appellant  fagittam  qux  acumen  habet  ex  arundine  Tacoara  vocata. 

Tapuyarum  nationes  quxdam  nullis  arcubus  utuntur ,  fed  fagittas  fuas  emittunt  manus 
jadurafolummodo,  imponendo  ligno  cuidam  excavato inftar  tubi  per  medium  fecundum 
longitudinem  diffedi.  Cariri  autem  arcubus  utuntur. 

fapuyx  clavas  habent  ex  folido  ligno  nigro  confedas  ,  vocant  lapema,  longas  &  latas  ante- 
rius,  &  ofTiculis  interdum  afperatas.  Manubrio  autem  circumvolvunt  teniolas  e  goffypio ,  vel 
aliudquid:  vocatur /^?/>^;?4quicquditacircumUgatur.  Inextrcmitate  clavje  poftica  depeii- 
detfafciculus  pennarum  e  cauda  Arara,  uti&in  medio  parvus  fafciculus  adligatus  eft.  Vo- 
catur  id  quod  fic  a  clava  dependet  o^//>4^^^£' & /^//r^^f  ^(?. 

Tubas  faciunt  ex  ofllbus  humanis,  quas  nominant  Canguenca. 

Habent  alias  tubas,  quas  vocant  Muremure. 

AUas  itidem  tubas  grandes  fadas  ex  conchis  quas  Guata  pi  guacu  nominant ,  &  ipfas  tubas 
Hhumbugoacu.  Item  aUas  quas  dicunt  Vruca. 

Tuba  item  aUa  quxex  cannaeftfada,  iipC\sdidtmUl^embiapara.  Tubasautem  noftrates 
vocant  Itamembi :  quia  e  metaUo  factx  funt- 

Saltationibus  fupramodum  funt  addidi,  quas  generaU  nomine  vocant  Guau. 

Habent  autem  varios  faUandi  modos :  quorum  unus  vocatur  Vrucapi.  Habent  &  inter  fal- 
tandumvarioscantandimodos.  - 

Pueri  quoque  certos  exercent  lufus  5  quorum  unus  vocatur  Curupirara :  alter  GuaiUpaie: 
tertius  Guaibiguaibiabucu.  Atque  hsec  tantum  obiter  ab  Auftore  defignata  inveni ,  uberius  cx- 
pUcaturumfuiffe  Uqiiet,  fifupervixiffetj  fedapud  Joannem  Lerium  haec  plwibus  expUcata 

inveniuntur. 

C  A  p.     XI. 

De^rafelienfeum  religime. 

CRedunt  ex  antiquorum  traditione  immortaUtatem  animarum,  &  foeminas  &  fortes  viros, 
quimultos  inimicorumtrucidarunt&commederunt,  poftmortemad  campos Elyfeos, 
quos  pene  montes  quofdam  effe  autumant ,  abire,  ibique  tripudiare.  Caeteros  ignavos  &  fo- 
cordes  qui  nihU  in  vita  digni  gefferunt ,  credunt  a  Diabolo  ftatim  poft  mortem  cruciari.  Vo- 
cantautcmDiabolum  ^nhanga,  lurupari,  Curupari,Taguaiba,Temoti,  Taubimama. 

Annotatio.  In Hiftoria  noftra feu Defcriptione  IndiaeOccidentaUs  lib. xv.  cap.  1 1. 
diximus  de  ReUgione  BrafiUenfium,  verum  quia  de  quibufdam  pofteamelius  edodi  fuimus 
ab  iis  qui  diutius  inter  iUos  cgerant ,  totumiUum  locum  ita  conftituimus ,  pro  fecundaedi- 

tione. 

BrafiUenfes  Barbari  nuUum  pene  habent  reUgionis  fenfum,  nec  de  origine,  &  creatione  hu- 

jus  univerfi  quicquam  norunt ,  de  diUtvio  univerfaU  obfcure  &  fabulofum  quiddam  recordan- 

tur :  nimirum  mortaUbus  omnibus  aqua  hauftis,  fuperfuiffe  unum  aliquem  cum  germana  fua, 

jam  uterum  ferente ,  atque  ab  iis  rurfus  genus  fuum  originem  &  incrementum  accepifle.  Ne- 

quc  Deum  aUquem  noverunt ,  neque  proprie  adorant  quicquam ,  unde  nec  illud  nomen  in 

ipforum  idiomate  reperire  eft  quod  Deum  exprimat :  nifi  forte  Tupa ,  quo  excellentiam  ali- 

quam  fuprcmam  denotantjundc  Tonitru  vocant  Tupacununga^xA  eft,ftrepitum  fadum  ^  fuprc- 

maexccUentia,  a verbo ^f«;?w?^ ftrcpere :  Y\A^\x\.'x\xtcvi\Tupaberaba,  id eft , fplcndorem ex- 

ccUenticc,avcrbo/?^fr^^refplenderc.  lUifcligones&agriculturcc  fcicntiam  debere  profitcn- 

tur,  atquc  ideopronumine  aUquo  agnofcunt.  Coelum  aut  inferos  poft  hanc  vitam  pariter 

ignorant,  licet  animas  poft  fcparationem  a  corpore  fupcrcflc  crcdant ,  atquc  nonnumqnam  in 

dxmones  convcrti,&  ad  campos  irriguos,  varnfquc  arboribus  amctnc  confitos,  traduftas,  ibi- 

dcm  jugitcr  choreas  duccrc.  Spiritus  malignos  impcnfc  mctuunt,  quos  Curipira ,  Taguai,  Ma- 

cachora,  lurupari ,  Marangigoana  vocant :  fed  divcrfis  fignificationibus,  nam  Curipira  fignificat 

numcn 


DE  ipSA  R.EG1QNE  ET  Ikdigenis    Lib.  VlIL   .  iy^ 

nurnea  mcntuun :  Macacbera  nuraen  viarum ,  viatores  prxcedens.  Pctiguares  fyigunt  boni 
nuntii  paranymphum ;  contra  Tnpiguaos  &  Caryos  mcdicum  humanae  lalutis  hoftem.  IM" 
ripan  Sc  .h^hauga  figni^ccint  fimpliciter  Diabolum.  Marangigoana  non  figniticat  numcn, 
/cd  animam  a  corpore  fcparatam  vel  aliud  quid,  inftantcm  raortem  prsnuntians ,  ipfis  Braiiiia- 
nis  non  latis  notum ,  &tamenilludvclmaxime  timent:  ita  ut  interdum  im3ginario&  vano 
illorum  terrorc  fubito  cxanimentur.  Nec  tamcn  ullis  ceremoniis  aut  idolis  vcncrantur: 
quidam  tamcn  nonnumquam  ftipitibusfolodcfixis,  &munufculis  juxtapofitisillos  fpiritus 
placarenimntur:  rarius  autcm  hi  fpiritus  vifibilitcr  inter  illos  comparent,  licctmulti  alitec 
prodiderint.  Hadenus  c  libronoftroita  correfto.  Pergit  ja?n  Au^ormfier. 

Habcntfuosfortilcgosfeufacrificulos,  quosvocant  Vaie  ScPaj^  hos  confulunt  de  futuris 
quandoadbellicam  expeditioncmproficifcuntur,  vclaliorfum,  quiipfis  prxdicunt  quicquid 
accidcre  debeat.  Utunturhimultisceremoniis. 

Potiguaranatio,  modum  aliquemhabetfafcinandicosquibus  raalcvolunt,  utmoriatur, 
faciendo magnam naflam, quam yozzntlequie guacu ;  atque hic modus fafcinandi dicitur ipfis 
Anhamomhicoah. 

Annotatio.  Hunc quoque locumin libro noftro ita jam conftituendum duximus. 

Habent  &  fagas ,  quibus  vix  ahtcr  quam  Medici  utuntur ,  iifquc  valetudinis  recuperandae 
defiderio  valde  funtobnoxii:  interdum  &  inter  ipfos  repcriuntur  homincs  nequam  ,  qui  ma- 
gicarum  quidem  artium  rudes ,  fed  ludendi  &:  dudandi  miferorum  animos  gnari ,  infblitisqui- 
bufdam  corporis  jadationibus  &  gefticulationibus  fui  admirationem  excitant  ,&  falfis  quibuf- 
'  dam  miraculis  fibifidemconciliant:  illi  popularibus  fuis  &  interdum  integrisprovinciis  per- 
fuadent  culturam  agrorum  penitus  omittere ,  veniffe  enim  tempus ,  quo  tellus  omnia  fponte 
fua  ipfis  fit  produ£tura ,  atque  ipfieferae  illisultro  pabulum  allatura::  His  autfimilibus  ns- 
niis  mileros  hofce ,  naturafuaplerumquedefides ,  ita  infatuant ,  utneglectoterraecultu,  fcn- 
fimcomeatu  deftituantur,  prxque  inedia  deficiant,  donec  impoftor  illc  folus  fuperfit ,  nifi 
anteafuis  dolum  perfentientibus  trucidetur.  Ca;terum  magos  vocant  Page:  at  Caraiba  cfl; 
illispoteftasmiracula  pcrpetrandi:  quare  Lufitanos  ,  quia  multa  faciebant  quas  ipforum 
captum  fuperabant,  Caraibas  appellabant,  atque  ita  etiam  hodie  vocant  &  Europ;EOs  omnes. 

Non  polfum  prxterire  quin  hic  addam ,  quibus  prxftigiis  illi  qui  mcdicinam  intcr  illos  pro- 
fitentur ,  hominibus  Kgris  illudant.  Narrat  lacohm  Rabbi ,  cum  Regulus  Drarugh  xgrotaret 
magnumque  dolorem  pateretur  in  lateribus  &  cruribus  •,  neque  a  fuis  medicis  quicquam  fola- 
tii  acciperet ,  ad  vicinum  Regulum  profedum ,  ut  ipfius  medicis  uteretur  •,  adhibiti  tres,  quo- 
rumprimus,  tabacofumtototumRegis  corpuseoperroravit,  dein  arreptis  illius  genibus  illa 
itafuxitquafi  devoraturus  eflet,  &  boatu  quodam  inftartauri  cdito,  primum  plurimum  fputi  e 
gutturc  in  manum  elfudit,  atque  una  femivivum  animal  inftar  parvx  anguillx,  quod  Regulum 
ita  dolore  cruciafTe  afferebat.  Alter  medicus  poftquam  ventrem  Reguli  ad  eundera  modum 
fuxiffet,&  inftar  fera:  rugiiffet,  albura  lapidem  e  gutture  evomuit,  figura  pene  rofze.  Et  repetita 
fudione in  lateribus ,  evomuitaliquidfimilcradici.  Adeundemmodumperpetuoagunt,  & 
a  credulo  vulgo  creduntur  magni  eflfe  medici.  Sedpergit  Marcgravim, 

Multi  Brafiliani  )am  inftrufti  funt  in religione  Chriftiana :  non tamen  feduli  funt in  dodrina 
de  Deo :  nec  magno  ardore  aflSciuntur :  Deum  vocant  Tupa  &  Tupana.  Dant  noftratcs  ope- 
ram  utincapitibus  religionisChriftianaeinftituantur  &  quidamfatismagnos  progreflfus  fecc- 
runt :  fed  in  moribus  corrigendis  maxima  difficultas  eft ,  ob  agnata  quxdam  vitia ,  quae  aegcr- 
rime  domantur. 

Tapuiyx  adhuc  pejores  funt  reliquis  omnibus,  nihildeDeofciunt,  nequeinftituivolunt. 
Diabolummaximecoluntne  ipfis  damnum  inferat.  Habent  &fuos  fortilcgos  quibus  utun- 
tur  &  raukum  defcrunt.  HacienKi  AuBor  nofier ,  qui  haud duhio  pluraaddtdiffet ,  fiBeui  ipjilon- 
gioren'}  z>itam  futffet  Lirgitm.  ?^s  hic  quizdam  de  Tapuyis  adjungenws  e  Rclatione  Licobi  Rabhi, 
giiam  lEufir.  Comes  lo.  Mauritius  nohisfiuppeditavit. 

C-A  p.     XIL 

T^e^Tafuiyamni  morihus,&'  confuetudifiihm,  e  ^latione  lacobi  Pvabbi, 

quialiquotannosinteril/osvixerat. 

INcertis  plerumque  fedibus  vagantur  inftar  Noraadum,  inter  certostamen  limltes,  inter 
quos  caftra  mutant  fecundum  Anni  tempeftatum  mutationem  •,  itaque  Regulus  eorum,  qui 
Otshtcayayna  dicuntur ,  a  maximo  fluraine  quod fines  eorum  permeat ,  ut  fupra  diximus,  cujus 
gcntile  nomen  cft  landui ,  vefpcri  &  raanc  per  caftra  proclamari  curat  pro  arbitrio  liio,  &  con- 

fulris 


aSO      ,  G  E  O  R  G  I      M  A  R  C  C  R  A  V  I 

fultis aiite  divlnatonbus  fuis  &  hariolis ,  quo  proximo  mane  promaturi  fint ,  &  ubi  confefluris 
atque  quid  interdiu  a£turi.  Mane  antequam  iter  aggrediantur ,  fluvium  ingrediuntur ,  &  fe  ab- 
luunt ,  &  nitidiflfmia  arena  corpora  fua  fricant ,  &  rurfus  abiuunt :  atqup  inde  egreffi  artus  fuos 


ita  extendunt  &  contorquent,  ut  articuli  ipfis  crepltent.  Hlnc  ad  focum  accedunt,  &  calefadi, 
denticulis  quorumdam  pifcium  ita  fe  fcabunt,  ut  fanguinem  multis  locis  eliciant ,  quod  ad  laf 
fltudineminitinerandodemendamplurimumputant  prodelfe.  ScribitRabbifefeid  fxpeefld 
expertum  utlle  effe. 

AdlapidisjadlumaRcguIitabernacuIo,  duotrunclarborumhuml  jacent  unius  pafTus  in- 
tervallo  a  fe  invicem  dilTiti ,  populus autem univerfus in  duas  turmas  dlvifus  ex  advcrfo  confi- 
ftit ;  hlnc  unac^uxque  turma  eligit  unum  e  robuftiffimls ,  qui  truncos  illos  fuccollant  &  quam 
poflunt  celerrime  portant', 
fucccdunt  dcin  alii  aliis  ex  ea- 
dem  turma ;  qul  autem  primi 
ad  locum  caftris  deftinatum 
pervenerint,  tardioribus  in- 
fultant,  atque  illos  exfibilant. 
Operiuntur  hic  juniorcsqui 
armaillorum  &fecuresaffe- 
runt ,  hinc  arbores  certatim 
cxdunt  &  pergulas  con- 
ftruuntjfub  quibus  asftum  fo- 
lis  vitare  poflint ,  interipfos 
rivulos.  Inter  ea  advenlunt 
&  foemina:  cum  reliquis  im- 
pedimentls:  &  viri  cgrediuntur,pro  locorum  conditione  aut  adpifces,  aut  ad  feras  capiendum; 
atque  Itidem  mel  filveftre  coIIigendum:vctuIa;  vero  ad  radices  eruendas,  e  quibus  farina  confici 
poflit,&  pancs  coqui:domi  autem  alia;  aliis  auxiliantur  &  parant  manibus  cibum  &  potum:  qui 
dcinceps  tcmpus  terunthaftilibuscertando ,  ludando,  currcndo;  quibus ccrtaminibus  du3C 
foemlnx  ad  id  fclcaa;  prxfidcnt ,  6c  judlcant  dc  fingulorum  virtute  &  viaoribus. 

Ubi  vcfpcra  advcnit ,  coeunt  adolcfcentes  in  varias  cohortcs ,  &  caftra  pcrambulantes  can- 
tillant  antc  tuguria,  adolefccntulx  autcmqua:  juvenlbus  delcaantur,  prodcunt ,  &  cantii- 
lantcs  atquc  tripudiantcs  fcquuntur  adolcfcentcs ,  &  atergo  confiftunt  corum  quos  amant, 
idcnim  ipfis  amoris  tgftimonium  cft.  Cumporrojuvcncs  )am  ad  nuptias  afpirant ,  vcnantur 

fcras 


D  E    IPSA    HeGIONE    ET    INDIOBNIS     L  1  B.     VIII.  28t 

feras  5c  colligiint  mcl  filveftL-e,  aliaque,atque  ad  Patres  dileftaram  conferunt:  qui  fi  plures  filias 
nubiles  habcant ,  advocantprophetas  &  fortilegos  fuos,  medicofque ,  illi autcm  adcunt  Regu- 
lum  ad  deliberandum.  Regukis  porro  convocat per  prxconem  Adolefcentes procos  in proxi- 
raum  extra  caftra,  ubi  phmmi ,  tam  adolefcentes  quam  pucUje,  conveniunt,  &  conjundim  per 
fylvasvagantur,  donecadlocumvenationi  deftinatumpervenerint-  atque  hic  confiUo  capto 
pauci  illorum  progrcdiuntur,  ut  ferarum  lafibula  indagent,qui,  ubi  illa  offenderint,  ocyflime  ad 
reliquos  rcgrcdiuntur ,  (Scindicant  quolocoferarumfitcopia:  deinceps  omnescumarmis& 
canibus  fcras  indaginc  cingunt ,  atque  ita  propere  in  illas  ruunt ,  ut  nonnumquam  ducentas  fc- 
ras  fimul  capiant  &  maftent,  atque  poftquam  lateribus  apertisinteftina  canibusobjecerint, 
illas  inferunt  caftris.  Accurrunt  dein  foeminiE ,  &  foco  fado,  vifcera  primum  torrent viris  in  ci- 
bum:  dein  pilis  ablatis,  ferarum  covpora  concidunt  in  plures  partes :  poftilla  fovea  intra  terram 
fadla  ,  prunas  illis  indunt ,  atque  eifdem  carnes  ita  concifas  fuperimponunt ,  aggeftaque  arcna, 
rurfus  focum  fupcrftruunt,  ita  ut  carnes  percoquantur ,  haud  fecus  quam  in  furno.  Quidam  & 
mellacoUiguntiScpotumconficiunt;  atque  ita  commeffando  diem  exigunt.  Deinitcrumac- 
cedunt  ad  Reguli  tabcrnaculum  ad  deliberandum  ubi  proximo  die  venatio  fit  inftituenda  j  quo 
conftituto,  difcedunt  in  cohortes  ad  cantillandum ,  e  cantionunienimmodoauguranturan 
venatio  bene  proceflura  fit  necne.  Venatione  abfoluta ,  rur/us  commeflantur  ad  cundem 
modum,  &  ii  qui  domi  manferunt,  conferunt  farinam  e  radicibus  fadam. 

Diximus  jam  ante  Barbaros  hofce  labia,  auriculas  Sc  genas  perforare :  hic  aQ.us  ab  ipfis  infti- 
tuiturad  hunc  modum.  Adolefcentes  ad  hoc  parati  educuntur  adlocum  inquem  populus 
convenit  ad  cantillandum  <Sc  faltandum.  Sortiicgi  autem  eorum  atque  dzemonum  incantatores 
duplici  ordine  ex  adverfo  confiftunt ,  atqueeorum  unusarripitpuerumaliquem ,  &manus 
iliius  atque  pedcs  arde  conftringit,  &  ita  tenet,  ut  fe  movere  nonpoirit,accurrit  alter  qui  puero 
jnferius  labium  acuto  ligno  pcrforat  uti  &  auriculas,  matre  pueri  interea  ejulante.  Adolefcen- 
tibus  porro  foramina  tcrebrant  in  genis,  atque  haec  funt  veluti  fponfaliaj  neque  enim  ante  ado- 
iefcenteshaecfubcunt,  quamadnuptiasafpirent:  deinpertriduumautquatriduum  commef- 
fantur :  in  ifto  autcm  nuptiali  convivio  Regulus  ipfe  fuas  cuique  partes  diftribuit  de  cibis  qui 
parati  fuerunt. 

Matres  imprimis  hoc  curant  ne  filiae  ipiarum  anteadconjugesaccedant,  quammenfes  ea- 
rum  fluxerint,  quod  fortilegis  fuis  &  medicis  indicant ,  atque  illi  Regulo ,  &  ita  demum  fponia 
adfponfifuicubiculum  adducitur:  celebratur  porro  cantilenis  materquod  filiiE  pudicitiara 
tam  bcne  cuftodiverit. 

Quod  fi  matris  fit  filia  aliqua  matura  viro ,  qux  tamen  non  petatur ;  tunc  mater  fiham  fuam 
fub  ocuUs  rubro  colore  pingit,  ubi  menfes  fuos  femel  pafla  fuerit,&  adducit  illam  ad  Regulum, 
&  exponit  quid  defideret,  tum  Rcgulus  iuvenculam  ad  fe  vocat,  &  in  ftorea  juxta  fe  confidcre 
mandat ,  &  fingens  fe  medici  partibus  fungi ,  manus  ad  focum  calefacit  atque  iis  fe  demulcet; 
dcin  &  fe,  &  juvencuiam  Tobacci  fumo  afflaf,  denique  pene  juvenculas  pudenda  ferit,  fi  autem 
fanguinem ehciat,  hunc deUngit,  atque  hoc imprimis honorificum  putant. 

Foeminae  pracgnantcs  fadx  dcinceps  a:rirorum  confortio  abftinent.  Ubiautem  pepererunt, 
feccduntinfilvam,  &infantiumbUicum  conchapr,Ecidunt,  &una  cumfecundinis  coftum 
devorant:  puerpera  autem  atque  infans  mane  &  veiperi  frigida  abluitur:  ncq-foemina  quaradiu 
infantem  fuum  laftat  cum  viro  fuo  confuefcit,  nifi  fortc  ille  unicam  tantum  conjugem  habeat. 
Sifceminacumaltcroconfuefcat,  &viroidinnocuerit,  abigit  Ulam  a  fe ;  finautemin  ipfo 
aclu  forte  deprehenderit ,  utrumque  occidere  Ucet ,  fi  poiTit.  Narrat  Rabbi  Regulum  landuy 
.  aliquot  fuarum  conjugum  ita  trucidaflTe,  maechis  dilapfis. 

Regulus  landuy  habet  in  medio  tabernaculi  fui  ingentem  cucurbitam,  fuper  ftorcam  ita  dif- 
pofitam,  ut  ab  altera  ftorese  parte  cooperiatur,  ad  quam  fine  mandato  ReguU  nemini  accedere 
fas  eft  aut  cucurbitam  introfpicere,  fed  cum  Tabacum  flimunt,  licet  fumum  in  illam  exfpirare: 
feras  autem  &  mella  quae  inferuntur  juxtaiUam  deponuntdoncc  Regulus  imperetilla  auferre: 
fingulari  autem  fuperftitione  &  timore  percellit  fuos  hac  cucurbita.  In  Ula  funt  lapidcs  quidam, 
quos  illi  appellant  Kehnturah,  &  fructus  quidam,  ipfis  Titz^shejnos ,  quos  majores  faciunt  quam 
aurum. 

Habent  quofdam  medicos  vel  potius  praeftigiatores ,  qui  miris  artibus  populo  imponunt,  & 
perfliadent  miferis ,  fe  cx  eorum  corporibus,  animantia,  lapides  aliaque  exfligere  ,  qujc  ipfis  vi- 
dentibus  evomunt.  Reguli  quoquc  fibi  medendi  facuitatem  arrogant :  itaquc  raatrcs  intantes 
fuos  jegros  ad  Regulum  fuum  adducunt,  qui UIos  fricat,  &  Tabaco  confputat :  fi intcrca  infans 
nihilominus  moriatur,  a  matrc  &  confanguineis  commeditur. 

Martio  &  ApriU  menfibus  maxima  aquarum  vis  de  montibus  defccndit,ita  ut  fluvius  Otfchu- 
mgh  feinflet&  ripas  fuasegrediataratque  invicinumlacum.ff^jy^/^^cxundct ,  quo  tcmpore 
tantam  pifcium  multitudinem  capiunt ,  quantam  foeminx  in  caftra  vix  referrc  poiTunt :  codcm 

Nn  &prx- 


282  GeorgI     MarcgravI 

&  prxcipui illomm  frudus  maturantui-.  Ubi  autcm  fluvius  intra  alveum  fuum  coercctur ,  ad 
confuetas  fedes  redeunt ,  &  fementi  dant  opcram :  ferunt  autem  imprimis  grandius  miliura  feu 
Maizium,  phafeolos  varios  &  cucurbitas  lagenseformes,  aliafquc. 

Antequam  femina  terra:  committant ,  folum  a  fortilcgis  &  prophetis  illorum  ab  ortu  ad  oc- 
cafum  luftratur ,  6c  femina  vaporantur  fumoTabaci,  hocadfcecunditatem  proficere  autu- 
mant.  Nec  rainus  anxie  &  fuperftitiofe  divinatorcs  fuos  canfulunt  dc  anni  fertilitate ,  qui  vario 
plumarum  ornatu  atque  aliis  monilibus  indgnes  credulum  vulgus  miris  prxftigiis  cffatuant: 
qnodinterea  cantillando  tempus  terit. 

Ubifementis  eorumad  maturitatem  pervencrit,  & friiges  colleftx  fuerint ,  tantumfcpo- 
nunt  quantum  adproximam  fementem  fufticere  putant,  reliquum  abliguriunt. 

ImprimisvcneranturPleiadum  exortum  ,  &ftellas  illas  numinis  loco  colunt ,  canendo& 
choreas  ducendo ;  priefertim  in  loco  ad  id  deftinato ,  quinque  fupra  quadraginta  horarura  iti- 
ncrc  :xh  0/fchmoch ,  quotenduntcum  frudlus  filvarum  &  camporum  maximam  partemjanx 
maturi  funt.  Hic  autem  Adolefcentes  omnes  qui  haftis  lufuri  liint ,  poft  triduum  cantando  & 
faltando  exaftum,  feparantadcertamen:  &quidemprimo  furas  vinciunt  lento  quodam  vi- 
mine,  equo  &  calceos  confeftos  induunt :  deindemellecapitainungunt,  &capiIIospoftica 
parte  fubligant,  &longioriavis  penna  ereda  infigniunt:  mox  rubro  pulvere  capillitium  ad 
occiput  afpergunt,  fronti  autem  albas  appUcant  plumas  j  denique  facienVvariis  pingunt  colori- 
bus,  uti  &  reliquum  corpus;  dorfo  autem  alligant  fafciam  e  frondibus  confedam  inftar  caudjE, 
brachiifque  alas  volucris ,  quam  vocant  Kofetug ,  &  cervici  itidem  circumdant  pennas  rubras. 
Ita  ornati  certant  per  triduum,  &  viftoresovantes  faltant. 

Ubi  quis  illorum  moritur  ( nifi  forte  a  venenato  aliquo  animali  exftinguatur)  portatur  cada- 
verextracaftra,  atque  ibidemabillorummcdicis  &fortilegiscxenteratur  &  dividiturinpar- 
tes :  qu^  deinccps  a  vetulis  torrentur,  &  ab  eifdem  &  confanguineis  devorantur,  cum  planftu; 
fummi  enimamoris  indicium  judicantamicos  intra  vifcerafuafcpclire.  Atque  ha^cquidemin- 
ter  plebeios  obtinent:  Optimatum  vero  cadavcra  ab  aliis  optimatibus  comeduntur :  prx- 
tcroira  qusea  proximis  confanguineis  fervantur  adnuptialia  convivia-,  &tunc  in  minutifli- 
mas  particulas  contunduntur  &  bellariorum  loco  devorantur :  quandiu  autem  omnia  ofla 
non  ita  confumta  fuerint,  proxim,i  confanguinei  fibi  capillos  capitis  cveilunt  in  fignum  ludus. 

C  A  P.     XIII. 

oAlia  qn^^dam  de  Tapujis  ah  Elia  Herckmaniio  defcrifta, 

^  l  'Apuiyaedegunt  vcrfus  Occidentem  a  provinciisBrafilix,  qua;aut  a  noftris  Belgls ,  autl 
4-  Lufitanishabitantur,  &  ultra  montes :  dividuntur  autemin  diverfas  nationes,  nampri- 
raum  pone  Parnambuccnfera  provinciara  incolunt  Cariri,quorum  Regulus  eft  Cerioukeiou-,  le- 
cundo  Ca.rirfvafi,  paulo  ultra  tendentes,  quorum  regulus  Carapoto-^  tertio  Cariri-jou :  quarto  & 
noftris  notiflimi  Tarairjou,  quorum  pars  a  Ltnduy,  pars  a  Caracara  regitur,qui  a  Rio  Grande  ver- 
fus  Occidentem  agunt;  &  variis  fedibus  vagi  menfe  Novembri,  Decembri  &  Januario  propius 
admarcaccedunt,  quiafrudus  Cajons  tummaturi,  quorum  intra  continent  nullaeft  copia. 
Suntrobufto  corpore,  procero;  craflb  &  amplo  capite-,  coloris  fufci  •,  nigro  capillitio ,  & 
afpero  :  quod  fuper  ccrvicem  propendere  finunt ,  in  frontc  ad  aures  ufque  attondent :  quidam 
&  tondent  fe  ad  Europxorura  modum. 

De  nuditate  illorum ,  &  quo  pafto  pudenda  operiant ,  idem  narrat  cum  Rabbi. 

Sortilegi  ipforum  &  magi,quos  magnifaciunt  &  de  futuris  confulunt;  malignosfpiritus  evo- 
care  norunt ,  qui  fe  illis  fiftunt  ipforum  Tapuiyarum  figura ;  interdura  &  admittunt  illos  intra 
fefubfiguramufcx  autalterius  minorisanimantis,  &finguntillosperos  fuuraloqui&  futura 
revelare.  Teftantur  multi  noftrorum  fe  id  vidifle;cum  natio  hsec  noftris  fubfidio  in  Rio  Grande: 
iflisautem  denuo  difparcntibus ,  omnes  foemince  vociferabant  &  ejulabant;  nam  apud  hos 
Barbaros  vcneratlo  omnis  conftat  ex  vociferatione  &  ejulatu  focminarura. 

Regulura  fuum  irapenfc  colunt  quando  in  expeditione  bcUica  ipfos  prxccdit ,  ipfique  funt 
obcdicntifllmi,  domi  autera  tantum  parce  venerantur. 

Porro  cura  oranes  nudi  inccdant ,  Regulus  &  priraates  a  vulgo  dignofcuntur  partim  ca- 
pillitio,  partira  unguibus:  Rcgulocnim  capilli  in  coronam  (iuit  tonfi  ;  &  ungues  poflicum 
longiflimi:  confanguinci  autera  illius  &  alii  bcUici  miniftriungucs  habcntlongosin  omni- 
bus  digitis,  praetcrquam  in  pollicibus:  dccorum  enim  apudillos  ungucs  haberc  quamlon- 
gifllmos. 

Pucris  anno  fcptimo ,  aut  oftavo,  auriculas  perforant,  uti  &  inferius  labium  fupra  mcntum, 
ajuat  fc  hac  cercmonia  illos  demum  in  hominum  numcrum  alTcifccrc 

rocmi- 


DE    IPSA    ReGIONE    ET    INDIGENIS      LiB.    VIII.  283 

Foemina:  fi  moituum  fetum pariant ,  ftatim  illum  devorant ,  ajunt  quippc  haud mclius  cu- 
ftodiri  pofle,  quam  intra  vifccraipfarum,  e  quibus  prodierunt. 

Infantcs  illorum  (quod  mirum,  fi  modo  verum)  nona  aut  dccima fcptimana  ambulare  inci- 
piunt,  atqueadcoaquasingrediadnatandum,  quarenulli  intcrillosrcpcriuntur  fivc  marcs, 
livc  fceminx,  qui  non  optime  natandi  artem  calleant. 

Perveniunt  ad  fummam  fencaam ,  ita  ut  inter  iilos  repcrire  fit ,  qui  centum  &  quinquaginta 
aut  fcxaginta ,  quidam  etiam  qui  duccntos  annos  attingant ,  ita  utiWosia  Hamauis  gcftari  opus 
fit,  funtquc  illisimprimis  ejufmodifcncs  vcnerabiles. 

In  rcgionibus  illorum,  ut  ipfi  narrant,  plurimi  rcpcriuntur  fcrpcntes,  &  intcr  cos  quidam  qui 
viginti  quatuor  pcdcsfuntlongi,  atque  ita  vencnati,  ut  fi  inaliquod  corporis  mcmbrum  dcntcs 
infixerint,  intra  quatuor  aut  quinque  horas  Ixfi  exftinguantur.  Ajunt  &  pifcium  genus  in  fluviis 
& lacubus  eorum  frcquens  efle ,  Carfa ,  quod  natantibus  aut  fluvios  tranfcuntibus  carnis frufta 
e  membris  abripiat. 

Ingenioitafuntpravo,  utlicet  amici  vcncrint,  rariftlmc  fine  ullo  malcficio  difccdant. 


A     P    P    E    N    D    I    X 

D  E      C  H  I  L  E  N  S  I  B  V 

,  C    A    P.        I. 

T>e  Chilenfium  wdigenamm  Statura ,  &■  hahitu  corpom ,  atque  Vejiitu. 

!IcET  ChiIcnfcsIongcdiflritifintaBrafiIienfibus,quiatamen£lnoftris  nupcr  fuerunt 
fluftrati,  nonprorfus  alienum  putavi  quzedam  de  illishicfubjungere,  evariisCom- 
I  mentariis  noftrorum,  quos  Illuftr.  Comcs  Joan.  Mauritius  fubminiftravit. 

Indigcna:  Chilenfes  in  communi  fatis  robufto  &  compado  funt  corporc :  coloris 
interalbum&fufcum:  nigds  &  craflas  capillis :  quiautcmillorumHifpaUis  fcrviunt,  geftant 
illos  prolixos  &:  intenfos,  vcrum  qui  adhuc  fui  funt  juris  &  cum  Hifpanis  belligcrant,  qui  vulgo 
Vcais  appellantur,  attondunt  illos,  nc,  ut  ferunt ,  ab  hoftibus  fuis  iis  apprchendantur ,  ita  ut  hoc 
figno  a  fubjedis  Chilenfibus  dignofcantur. 

Capite  ut  plurimum  fant  grandiufculo  &  facie  lata ,  imberbes,  quiaillam  evellunt  duabus 
mytuloiiim  conchis  arde  conncxis,&  una  parte  firmiter  ligatis,  quas  fecum  &  quidem  ad  col- 
lumappenfasgeftant:  etenim  nontantume  mento  &:genis,  fed&pudendispartibusomnes 
capillosevellunt,  tammaresquamfoeminx,  &primum  cineribuscalidisillosfricant,  ut  ita, 
faciUus  radicitus  cvellant. 

Nudo  incedunt  capite,&  folummodo  redimiculo  capillos  capitis  fubligant,  quod  vinculum 
fuo  idiomate vocant  Tarhvelonco :  primorefque  illud  paulo  opcrofius  &  prctiofius  geftant ,  ut- 
potelamellisquibufdamargenteis&Turcoidis  gemmce  fragmentis ,  &  aliis  quibufdam  quif- 
quiliis  ,  quasilli  tamen  magnifaciunt ,  intertextum.  Quidam  etiam  ornamcnti  loco  geftant 
exuvias  volucrum  &  pcIUcuIasrauftelarum&fimiliumanimahum  ,  divifasitautcaputfron- 
tem,  cauda  cervicem  tegat :  atque  nominant  Maniewelonco  5  paucifTimi  denique  pileos  gcftant, 
quos  ipfi  faciunt  groflb  modo. 

loeminae  itidem  capite  nudo&comis  fblutis  incedunt:  certistantum  tcmporibus  fubli- 
gant,  videUcet  quando  menfibuslaborant,  atquehoc  indicium  facit.  Poemin^E  tamen  Chi- 
lenfes,  qucs  prope  Cajlro  degunt,  comas  coIUgant  &  cincinnos  geftant  pcnc  ad  noftrarum  ho- 
diernum  modum :  In  Coquimbo  denique  &  Loquimbo  Peruanarum  muUerum  cultum  imi- 
tantur,  utpoteiisviciniores,  aliis  provincus  ChUihocinfoIitum. 

Amiciuntfcpanno,  qucmtexunt  ipfxelana  fuarumovium:  paucas  cnim  reperiuntur  foe- 
minae  quae  texere  nefciant ,  atque  adco  machinas  ipfas  difponere ;  maximi  autcm  eorum  quos 
texunt  pannos,  vix  fuperant  quatuor  aut  quinq-,  ulnas  noftrates :  Mares  autem  fumunthujufcc 
panniquadratam  portionem,  circiterduas&fcmis  (pauloplusautminus)  ulnaslongam,  & 
circiter  ulnamaut  fefquiulnam  latamj  incujus  medio rimam faciunt ,  oblongam,quacaput 
cxferunt :  fiib  hac  vcfte  veluti  tunica,  pro  frigoris  modo ,  bis  tcrve  revoluta,  nudum  corpus  te- 
gunt,  finethorace  autindufio,  bracca  ab  umbelico  adgenua  ufquc  propendentc  contenti, 
more  pene  Europxo.  Pannus  hic  ut  plurimum  divcrforum  eft  colorum,  albi,  rubri,  cocrulci  & 
lutei ,  &  adoras  ftriati,  inftar  lodicis  Hifpanicae.  Csterum  nudipedcsincedunt ,  prarterquam 
quod  quidam  fcftivis diebus  caligas  induant  fatis  affabre fadas,  &  quadratis  albis nigrifque  tct 
fulatas :  Calceorum  autem  ufum  pcnitus  ignorant. 

N  n  2  loemi- 


284  GeorgIMarcgravI 

Foeminx  quoquequx  ciica  Chiluen  degunt  & fere Peraanarum  mores  cEmulantur ,  fimi-- 
lem  pcne  amidum  ferunt  a  poftica  parte  ad  talos  demiffum ,  in  lateribus  confutum ,  ad  peftus 
.  apcrtum ,  fuper  humeros  magnis  aciculis ,  qux  capitella  habent  lata,  ambitu  fere  dupli  ftuferi, 
utramque  fimbriam  conne£lunt :  funt  aut  aciculas  iftx  five  fibuls  ex  a:re  aut  ftanno  pro  illarura 
opulentia.  Hanc  togam  redimiculo  fubligant,  casterum  &  ipfa:  nudis  pedibus  ambulant.  Cx- 
terx  Chilenfes  fceminx  amidumhaudita  compofitum  ferunt ,  folummodo  geftant  quadra- 
tumpannumfububeribuscircumjedum  &  dependentem  ad  furas  ufque.  Superiorveftiseft 
alius  pannus  paulo  iaxior  fub  humeris,  fuper  eofdem  angulis  fuis  in  nodos  coadtus :  hic  earum 
communis  amictus ,  lin  vero  maritis  fuis  placeant ,  &paulo  exquifitius  ornentur,  orbiculos 
circum  collum  geftant  vitreos ,  &  aeneos  annulos  in  auriculis ,  neque  aliud  quid.  Amiftum  & 
liabitum  utriufque  fexus  videre  eft  in  Iconibus  quas  hlc  fub  jicimus. 


Omnes  autcm  Chilenfcs  munditiarimi  amantifllmi  funt ;  quare  fingulis  diebusmane  fefc 
abluunt,  etiam  gclu  fxviente,  tam  mares  quam  foeminx. 

C    A    P.       II. 

T>e  Chilenfmm  adihus ,  fufpelleBile,  Jgricuhira,  viFln,  &  connuhiis, 

IPforum  domicilia  funttuguria  feu  cafx  liumilcs ;  quarum  tam  latcrafive  parietes,  quam 
tcfta  e  ftramine,  juncis  aut  arundinibus  funt  contcxta:  atque  hxliic  illicfunt  difperfx, 

ncquc 


DE    IPSA   HeGIQNB    £t   InDIGENIs      Lie.    VIII.  2.ij 

neque  enim  aut  oppida  aut  pagos  inhabitant ,  fed  per  vicinitates ,  atque  adeo  farailias  &  con- 
fanguinitates  in  unum  locum  aggregantut:  &  HifpaniconomincappcllanturP^mW/i.f^/o^. 
quatcnusadunumprimorcm,fcu,  uc  ipfivocant,  Caracam  referuntur,  aquo&iftacommu-^ 


nitas  rcgitur. 


Suppellex  quoque  illorum  tenuis  &  pauca :  nimirum  duK  aut  tres  amphorx,  quibus  potum 
fuumindunt,  quem  vocant  C/?/ir.t?w ;  item  cyathus  corncus  quoiilumhauriunt:  duoauttres 
lignei  lintres :  Lapis  fuper  qucm  far  fuum  frangunt;  unum  atque alterum  ligneum  fcdilc.  Opu- 
lentiores  tamen  habent  veilera  aliquot  ovium  ,  qnx  humi  Ipargant  quando  a  potentioribus  in-^ 
vifuntur. 

Vivunt  fine  uUa  follicitudine ,  ncque  ferunt  nequeplantant,  quam  quantum  in  annum  pro- 
ximum  opus  habent :  fiquidem  opes illorum  confiftunt in pecudibus,  quarum  tamen  haud  ma- 
gnam  habcnt  copiam. 

Sementcmfaciunt  hocmodo:  Odobri  ingrediente ,  familix  unius  vicinitatis,  decern,vi- 
gintiautplurcs  pauciorcfiuc  conveniunt,  &conjun(ais  laboribus  ,  maresuno  atque  altero 
die  fodiunt  terram ,  aut  ctiam  arant ,  fcminaque  injiciunt :  atque  hac  opera  defiindi ,  foeminis 
relinquunt.  reliquam  culturam,  nequeipfiampiius  manusadmovent.  Communiteramane 
ad  vefperam  comedunt&potant,  cumfuntdomi-,  fiveroforas  proficifcantur,  nimirum  ad 
convcntumaliquem  aut  expeditionem  bellicam,  bis  tantum  fingulis  diebus  cibum  capiunr, 
quod  &  a  paucis  qui  frugaliorcs  funt,  etiam  domi  fervatur.  Raro  aquam  folam  bibunt ,  fed  mi- 
fcentillam  communitercum  farina  hordacea ,  tritici  aut  certae  fpeciei  farris ,  unam  vocanc 
Tecam  (defcripfimus  illam  lib.  x  1 1 .  Defcr.  Ind.  Occident.  cap.  2.)  atque ita  fimul  forbent :  ve- 
rum  feftivis  diebus,&  voluptatis  caufa,bibunt  certum  potum  qucm  nominant  Chicani,  qui  co- 
lorem  &  fiporem  habetladis  acidiufculi:  fitautememaizio  raolito&inmaflam  coadoin- 
ftarpanis,  hxc  maflaavetulismafticatur  (utiapudBrafilienfes)  itautmoUis  &  dilutaevadat 
inftApuItis  autfjri  ladis,  admifcent  deinde  aliquantum  aqua:  &  fermentari  finunt ,  donec  pec 
fe  confidat :  hoc  potu  iuebriant  ^c^c,  faciunt  quoque  ficeram  e  variis  pomis ,  cui  tantum  aqu^e 
admifcent,  ut  fere  tenuem  cerevifiam  referat.  Verum  optimum  potum  conficiunt  e  certo  fru- 
du ,  quem  Hifpani  appcllant /'/•«////?;  crcdo  cflTe  frudum  arboris  C^[olk ,  aut  MyrtilLim,  quam 
vocant  Vmi  (videlib.  noftrum  fupra  citatum:)  qui  inftar  vini  eftrubicundus  &  fortis,accedens 
nonnihil  ad  vinum  Infula;  Madera; :  e quo  & optimum  fit  acetum. 

Tot  uxores  accipiunt,  qaot  poflunt  alere ,  opulentiores  enim  plures  habent:  fiquidem  illas 
cmuntaparentibus,  unde  proverbio  interillosfertur,  eosditiores  evaderequi  plurimasha- 
bentfilias:  inuxoribus  autem  eligendis  nontamrationem  habentforms  autgeneris,  quam 
roboris&induftriae  in  famiha  alenda :  hcet  ncqueformam  aut  nobilitatem  pucllarum  afper- 
nantur. 

Dudlurus  autem  uxorem ,  puellam  haud  alloquitur ,  fed  tantum  fuos  confanguineos,  opem 
illorumimplorans-,  namfiUusfamiliasnonhabet  propriasopesquibus  illamredimat,  fedab 
amicisadjuvatur ,  quorumaIiusovem,aIiusporcum,tertiusvaccam&  itaporro  largiuntur: 
ubi  jam  parata  habet  „qu:E  fufticere  autumat,  adit  patrcm  puellae  &  aperit  fuum  defiderium :  fi 
autemficF//^mautaIicujusdignitatis,  necefle  etiam  eft  utparatum  habeatmonile  aliquod  e 
Turcoidibus  aut  argenteis  lamellis  (majoris  enim  faciunt  argentum  quam  aurum)  quod  patris 
puells  capiti  aut  collo  circumdet ,  &  tum  de  rehquo  pretio  conveniat ,  quod  pro  diverfa  con- 
trahentiumconditionevariat,  &interdumdecem,  interdumviginti,  vigintiquinque ,  quin- 
quaginta,  imo  &  centum  penfionibus  xftimatur,  pcnfiones  autem  fingulx  funt  ovis  aut  equus 
autvaccaautporcus,autetiam  quatuor  amphorjeOV^^,  toga  denique  &  gallina,  atqueita 
porro.  Ubiitadepretiointerpatrempuellae&procumconvenit,  emtorpra:ftat  pretium  & 
pater  venditam  puellam  adducit  domum  fponfi :  fympofium  nuptiale  inftruitur  quoad  cibum 
a  fponfo ,  quoad  potum  a  foccro ,  qui  pretii  dimidiampartem  inter  fuos  confanguineos  diftri- 
buit ,  ut  ilU  fuccurrant in  chica  conquirenda.  Ahquot  dicbus  poft  hanc  conjun^aionem  con- 
fanguinei  vcnundatam  invifunt ,  &  convivio  excipiuntur  a  marito ,  &  canunt  in  honorem 
UMarmpcante :  prxfertim fi animadvertantillam  a  conjuge  diligi. 

lit & interdum  ,  utfianiraadvertantillamduriushaberi  quampareft,  conju"-emper  vim 
amarito  abducunt,  nullapretiifoluticompenfationefaaa,  atquealterielocent.  Licetmariti 
moreipfis  communi  jus  vitae  &  necis  in  uxores  ufurpent,  uti  in  mancipia,  e  quo  facileanimad- 
verterequamfirmafintvinculaconjugii  e  parte  mariti,  nequcenim  ipfi  illam  dimittcre  licet 
quandiuipfivivit;  nonalteri  venderej  tantumejicere,  fi  perperam  fe gerat :  quanquamnon- 
numquam  fiat  ut  fine  jufta  caufa  cgerat,  fcd tunc  ipfi  mctuenda  eft  confanguincorum  firaultas 
& vindifta ,  fi conjux paulo potcntiores habeat.  Nihilo  fecius hic multxconjugcs  per  vim ^ 
maritis  fuis  abducuntur ,  &  quidcm  impune. 

Viripaulo  opulentioresfingulisuxoribus  conftruunt  cafam  peculiarem :  ubi  autem  cura 

Nn  3  aliqua 


286  GeorgI    MarcgravI 

aliqua  illamm conruefccre  eftanimus,  mittitadillamut  ipfum  expeact :  quod & interdum 
clanculum  fit  ob  cjEteratum  invidiam :  nihilominus  utitut  jurc  fuo ,  &  cum  dileaiflima  con- 
venit,  cseteras  pcnc  mancipiorum  loco  habet,  qu?e  &  mctcre  &  cxtera  domeftica  niunia  obirc 
coguntur,  fiquidem mares,  ut ante  diaum, fialummodo  femcntem  faciant. 

Ubiautem  conjugum  aliqua  peperit ,  feftum  agitur,  &  ovis  illius  terrx,  qu^  chilnvaque 
ipfisdicitur,maa:atur,  &  puerpcrce  daturcomedendacaro,  utrobur  denuo acquirat  •,  licet 
foeminx  hic  ftatim  poft  partum  aqua  ftigida  ie  abluant,  &  redeant  ad  domeftica  munia.  Quin- 
imo  affirmant  Hifpani  fuas  quoque  conjuges  ab  aere  ad  eundem  modumindurari  &  robuftio- 
rcs  fieri  ad  facillime  enitendum. 

Chilenfes  omnes  funt  valde  Zelotypi ,  itaque  fi  quis  peregrinus  ipfos  invifat,  &  foemina  illos 
modointueatur,  vapulandumipficft :  fin  autem  deprehendant  illascumaliismxchari,  fine 
ullojudiciopublicotrucidant:  ncquetamcnproptcreacaftius  vivunt,  &non  raro  virimulta. 
coguntur  diflimulare. 

Viduis  autem  fixminis  fecundo  matrimonio  fe  tradere  haud  quidem  illicitum  eft,  honeftius 
tamen  exiftimatur ,  fi  liberos  habentes  innuptx  maneant,  &  aut  ad  parentes  aut  confanguineos 
fuosredcant.  Sinautem  nullos  habeant  liberos ,  veluti  inpecuUo  mariti  cenfentur,  &  cum 
cxteris  bonis  ad  haeredes  tranfeunt. 

C  A  p.     III. 

De  Cbikn/ium  fenfu  de  ^R^igione,  &-  cultu  numinis. 

CHilenfes  nequeDeum  norunt,  nequeillius  cultum,  nullum  obfervant  dierumdifcrimen, 
ne  mortuorum  quidem  refurreftionem  credunt,  fed  poftobitumnihflhominisputantfu- 
petefle:  nihilominus  noverunt  Diabolum ,  &  quidemut  adverfarium  boni ;  &  quemadmo- 
dum  vitam  hanc  fummum  bonum  judicant  eorum  omnium  quibus  fruuntur,  ita  vulgo  ajunt, 
ubi  quis  intcr  eos  defunftus  fuerit ,  illum  a  Diabolo  abreptum  efle:  quod  ipfi  fuo  idiomate 
dicunt  K_Aherey. 

Cieterum  aliquo  defundo ,  is  plangitur  a  confanguineis  &  amicis ;  fervant  autem  cadavera 
duduminfepulta,interdumduos  ,  tres,autpluresmenfes,reponimt  eafuper  herbas  bene  o- 
lentes,  atque  iifdem  cooperiunt ,  ne  faetor  ofFendat;  ubi  autem  fepulturae  tradere  volunt, 
triduoanteamicosconvocant,  & convivantur ,  ov6flliusterr3enia£I:ata,cujus&  parteniali- 
quam  cum  amphora  Chicje  capiti  fllius  apponunt  -,  atque  ita  tandem  cadaver  intra  terram  de- 
ponunt  prope  cafam  iliius  quam  inhabitavit. 

Veruntamen  his  non  obftantibus  videntur  aliquantulam  habere  noticiamfupremx  eflentiae 
&  alicujus  divinitatis ,  aquaomniatcrrena  &human£  quoqueadiones  gubcrnentur  &  diri- 
gantur,  cujus  tamen  cflentiam  non  intelligunt:  quidam  enim  illorum  credunt  aeriumlpi- 
ritum ,  quem  appellant  Pilkn,  8c in  fympofiis  fuis  potiflimum  venerantur  &  celebrant,  cuique 
cantiones  attribuunt,  peregrino  geftu  &  cjulatibus :  maxime  autem  illum  colunt  cum  tonat, 
fumuntque  fagittam  aut  etiam  fecurim  lapideam  inftar  cunei ,  &  infigunt  terrse ,  &  circum- 
flantes  vociferantur  &  canunt,  pctentes  ut  Pi//an  hoftcs  ipforum  perdat:  namdidio  P///af^ 
etiamtonitru  ipfisfignificat,  &tonitru  pro  numine  agnofcunt:  nam  cum  hiIarioresfunt& 
commeflantur ,  &tonitruintcreaaccidat,  omniaomittunt  &  concurrunt  adarma,  credunt 
enim  tonitru  monerc  ipfos ,  hoftes  fuos  Hifpanos  adefle,  &  aftirmant  fe  idipfum  perpetuo  efle 
expertos. 

Porro  omnes  fortes  & prxftantcs  viros ,  itemque  primores  confilio,  &  manu  promtos,  in- 
figniunt  nomine  Pillan,  ipfis  divinasvirtutes  attribucntes. 

Cum  Tobaci  fumum  hauriunt ,  quod  &  ipfis  fimiliare ,  miris  quibufdam  caeremoniis  illum 
in  aerem  exhalant.,  diccntes ,  accipe  haec  Pil/an ,  cum  aliis  quibufdam  fermonibus ,  quos  neu- 
tiquam  noftri  intelligere  potuerunt ,  fed  videntur  hocpa£to  numini  litare. 

Quando  aliquam  viftoriam  ab  hoftibus  reportarunt ,  tunc  fcftum  celebrant ,  non  fine  com- 
potationibus ,  &  ( quemadmodum  jamdiximusde  tonitru)  fccurim  illam  lapideam infigunt 
terrx,  &circumftant  cumarmisfuis,  &cantillantcpinicia,  quxnominantP/r/i^/rr;',  inhono- 
xcmPi//an.  Eodcm  modo  agunt  cum  aliqucm  cx  hoftibus  captum,  occiderc  dcftinaruntj 
feriunt  autcm  illum  intcr  fyinpofia  (nam&Ulumconvivari&canerepcrmitrunt)  fccuriaut 
clava  in  capitc,  ita  ut  concidat,&  cor  cximuntcpe6lorc,&dcntescrucntoinfigunt,  cuni 
cantu  &  vociferatione  ad  Pi//m,  ut  ante. 

Puniunt  quoque  homicidas  &  famofos  latroncs  atquc  furcs ,  proditores  &  fimilcsmortc; 
cifdcm  crcrcmoniis,  quibus  hoftcs  captivos.  Vcrum  hxc  fiunt  intcr  iplbs  cum  acccptione 
pcrfonarum,  nam  qui  potentcshabcnt  amicos,.  aut  plurimum  c/w<c  largiri  pofllint,  facilc 

hafcc 


DE  irsA  Regione  et  Indigenis     Lib.  VIII.  287 

hafce  pocnas  evadunt :  prKterquam  fi  quis  vencficii  aut  incantationis  reus  fit  conviftus, 
tales  cnim  fineuUa  vcnia  auttlifllmuLatione,  vivos  comburunt,  &  in  cincres  rcdigunt ,  fimul 
cum  omnibus  qux  pofTidcnt,  neque  eninicuiquamfas  quicquam  illius  rctinerc,  metuunt 
enim  ne  quid  fafciui  in  illis  latcat. 

Nullos  habent  facrificulos  aut  alios  miniftrcs  qui  Pillm  facrificcnt :  ncque  fortilcgos :  tan- 
tummodo  eos  qui  comoediam  cum  VilLm  probc  noruntagere,  &  ciEremoniisillisdefungi, 
&  Fx.pary  bcne  prcecincrc ,  maximifaciunt. 

Colunt  prxterea  aliumfpiritumfeufalfum  numcn,quodappellanty^/rfr«^^0/t;2/(?,  quod  ipfis 
indicat  quando  potifiimum  uxor  ducenda  fit  aut  cognofccnda :  crcdunt  enim  illas  certo  im- 
p'ra:gnari  cum.^^r^^/^orfi^^^ripfisprazceperit  cumipfis  confuefccre:  fi  autem  illos  interroges 
quomodo  cumhocdeemone  coUoquantur,  autquopa£toabillomoncantur,  refpondentid 
fieri  pcr  infpirationem  aut  in  fomniis ,  ubi  ante  ipfi  cecincrunt  &  genio  indulferunt.  Atque  in  * 

hifcc  duobus  nominibus  tota  ipforum  fuperftitio  confiitit. 

C  A  p.     IV. 

T>e  Chilenfiwn  regimine  T^olkko^  &-  armls. 

"D  Egimen  illorum  efi:  penes  optimates,  quos  vocant  Vlmen,  aut  quando  tantum  unuscft 
^^Puhncn.  Etqui  alibi  \v\\2pCaJioiui  audiunt,  ab  ipfis  indigitantur  Curac.e-^  nam  Cafique 
nomen  ab  Hilpanis  ex  Infulis  AmericsE  tranflatum. 

Ejufinodi  Ulmeni  five  Curaca:  funt  inter  illos  plurimi  ,  qui  viginti  quinque,  interdum 
quinquaginta ,  imo  &  centum  aut  plurimis  familiis  praefunt :  quorum  tamen  regimen  prse- 
cipue  confiftit  in  bello  adminiftrando ,  aut  in  generalibus  conventibus,  cum  de  rebus  magni 
momcnti  deliberandum  eft,  ipfi  enim  convocant  cjufmodi  convcntus:  nonpoflunt  autem 
ab  illis  tributum  aliquod  exigere,  aut  alia  onera  imponere,  praeterquam  cum  fumma  neceffi- 
tas  cxigit ,  fcd  tantum  imperare  ut  adverfus  hoftes  egrediantur  :  quo  cafu  ipfi  praeire  co- 
guntur,  reliquiautemfeadjungere  generali,  c\ntm\ocznt  Apocuraca,  aut  gubernatori  jUius 
communitatis,  qwtmfXicmMlSljntoque ,  illique  inomnibusobedire. 

His  autem  gencralibus  feu  redoribus  non  licet  de  rebus  publicis  privatim  cum  quoquam 
deliberare,  fednecefleeftutconfiliumhabeaturpalam&fubdio,  omnipopulopraEfente,  ut 
omnem  fofpicionem  amoveant. 

Hiec  dignitas  Curacae  aut  munus  inferioris  redoris  fucccdit  a  parentibus  ad  liberos :  fin  au- 
tem  defungentes  nullos  reliquant,  ad  proximos  confanguincos  aut  affincs. 

Nifi  forte  hxredcs  parum  idonei fint ,  tunc  cnim  dignitas illa  aut  munus  interdum  arripitur 
abaftutioribus.  Reliqui  eminentiores  perfonae  eliguntur  aCuracis  aut  Pulmenis;  nimirum 
gcneralcs  aut  gubernatores :  nunc  autem  nullum  habent  gencralem ,  fcd  fingularum  commu-  / 

nitatum  redorcs  pro  talibus  fe  gerunt. 

Eledio  autem  ISljntogues  feu  rcdoris  alicujus  communitatis  fit  ad  huncmodum  :  Loco 
vacante ,  is  qui  illam  dignitatem  ambirc  fatagit ,  primo  examinat  facultates  feu  opes  fuas : 
neceffe  enim  cft  primores  demereri  &  folemni  fympofio  excipere :  rebus  autem  ritc  para- 
tis ,  convocat  Curacas  omnes  &  Pulmenos  communitatis  ,  ad  locum  publicimi  illi  adui 
deftinatum ,  qui  ubi  frequentes  cum  armis  fuis  convcnerint  ,  orationem  ad  illos  habet , 
praedicans  &genus  fuum ,  opes,  amicos,  atque  fortia  facinora,  aliaque,  qua;  ad  rem  judi- 
cat  facerc ,  &  petit  fe  in  dcfunfti  locum  furrogari :  dein  unus  aliquis  Curacarum  aut  Pul- 
nienum  orditur  orationem,  ( candidatus  autem  ftatim  illius  collo- circumdat  collare  com- 
pofitum  eXurcoidibus,  aut  ccrtisconchisalbispolitis,  quas  inftar  auri  jeftimant )  &  com- 
mendatcandidatum,  atquepermovctreliquosad  ipfum  eligendum,  &  fine  ulla  conditione 
autftipulationepraevia  obediendum :  Eledus  autem  viciflTim  promittit  fe  omnia  fidelirerpro 
communi  falute  adurum ,  &  munus  fuum  diligenter  obiturum.  Dehinc  orator  ille  collarc 
acandidato  acceptum  inter  reliquos  diipartit  primores:  deniquc  totus  hic  adus  abfolvitur 
prolixa  &  fplendida  commcflTatione. 

Eodem  quoque  modocHgunt  JpoCuracam ,  id  eft,  fupremum  Rcdorem :  quemtamen 
/'f/z^^  jam  a  longo  temporc  non  habuerunt. 

Armaipfislunthaftxfivelanccx,  fragmcnto  vcteris  cujiifdam  gladii  ad  fpithamce  longi- 
tudinem  alperataz,  plus  minufve :  hce  autem  haftae  ut  plurimum  longitudincm  habcnt  duarum 
noftratium  communium.  Utuntur  &ClaviS,  ferro  afperatis :  vifunturquoqueintcreosfre- 
quentcs  gladii  hifpanici ,  quos  nudos  geftant,  quia  vaginae  iam  olim  putrucrunr.  Aiore  tamca 
&  confuctudine  majorumfuorum  ufurpant  quoquearcus&fagittas,  lapillisquibufdamalpe- 
ratas ,  &  veneno  imbutas  admodum  lcthali ,  verum  hoc  non  elt  communc  omnibus ,  fed  iis 

potifll- 


SS8 


GeorgI    MarcgravI 


potifTimum  qui  Pulches  &p^e\hnmt ,  quiorigineChilenfes  creduntur ,  liGCt  ad  Orientem  ha- 
bitenttrans  altiirimorumillorum  montiumjugi,  quK  ab  Hifpanis  la  Cordilbra  appellanturj 
de  quibus  iaDefcriptione  Indix  Occidentalis  diximus  cum  de  Peruvia  ageremus. 

Fabricant  &  galeas  &  thoraces  e  crudis  tergoribus  vaccarum ,  valde  crafTos  &  robuftos,  ita 
ut  gladiis  penetrari  neutiquam  pofllnt. 

Equites  funt  optimi ,  &  illis  haftis  fatis  dextre  etiamin  equisuti  poOTunt:  non  ita  boni  funt 
pedites,  (iquidem  fere  ufum  mufquettorum  ignorant,  &illavaldemetuunt.  In  bellople- 
rumque  ex  infidiis  graflantur ,  in  quibus  admodum  funt  induftrii.  Crudcliflimi  funt  in  vidos, 
omnefque  trucidant,  &:  corda  eximunt,  &  palpitantia  adhuc  dentibus  laniant ,  ut  ante  diximus 
de  captivis  quos  maftant. 

Foederaineunt&ftabiliunt  inhunc  modum:  quialium  primatem  aut  reftorem  commu- 
nitatis  ad  foedus  &  armorum  focictatem  invitat,  mittit  per  aliquem  fuorum  (aut  etiam  portat 
ipfe)  fagittam ,  quaminvitatus,  ficonfentiat,  manu  dextra  tangens  vice  jurisjurandi  feobli- 
gat,  atque  hoc  prjecipuum  inter  ipfos  eft  fidei  vinculum. 

Ad  eumdem  modum ,  cum  ncque  legere-neque fcribere fciant ,  fiquid  alteri  nunciare  velint 
quod  bellum  aut  aliud  Reipublica:  negotium  tangat ,  per  fidum  aliquem  fuum  miniftrum, 
mirtunt  fagittam  cuifafcia  alligata  eft ,  focietatis  armorum  index,  quam  ille,  ad  quem  mittitur, 
dextrainanu  accipit,  &fi  viciflimaliquidnunciareveUt,  addit  &  alteram  fafciam ,  atque  ita 
fagittam  eandem  remittit.  Sl  autem  opus  fit  alios  quoque  moneri ,  retinet  prior  fagittam 
cum  fafcia ,  &  ad  alios  fuos  confoederatos  per  fuos  circumferri  curat :  ad  eundem  modum. 

C  A  p.     V. 

T>e  Chiknfium  Lingua ,  &-  Focahularium  diBionum 

Chilenfium. 


HVem,  Coelum. 
^ereb ,  Aer  &  Ventus. 
Tomo,  Nubes. 
K^nte,  Sol. 
7/>w,Luna. 
VFangelen,  Stelte. 
Pillan,  Tonitru. 
Cmlio,  Fulmen. 
CMaoni,  Pluvia. 
Piren,  Nix. 
Vcrqumao,  Ros, 
Pilingei,  Giacies. 
^etal,  Ignis. 
Ro,  Aqua. 
Tue,  Terra. 
(JHappo,  Regio. 
Patin,  Nox. 
Tabttya,  vefpera. 
Eppettn,  mane. 
Pangiante,  meridies. 
Vtle,  cras. 
Eppoe\  perendie. 
Vy^,  heri. 
Bachiante,  hodie. 
Mmtay^  nunc. 
VVeitwa,  tunc. 
C«r^,  lapis. 
Pefe,  argilla. 
(JM.aviel,  lignum. 
Millia,zm\xva.. 
Z/V»,argcntum. 
Titi,  plumbum. 
Pavilleve,  fcrrum. 


^ital  cura,  filex,  pyrites. 

Chadt,  fal. 

Ahquem,  arbor. 

Cachu,  herba. 

Nebo,\\\xccs. 

Pmo,  ftramen. 

Cairon,  foenum. 

VFttl,  radix. 

Tapel,{o\\\xm. 

^uiltui,  nucleus. 

Zunem,  avis. 

Lyppe,  penna. 

Mepoi  tnem,  ala. 

Dani  inem,  nidus. 

Alchahawal,  Gallinaceus. 

Alchawal,  Gallina. 

Pylken,  Anas. 

Manco,  Aquila. 

^ichiqmchio,  Accipiter. 

choroi,  Pfittacus. 

Tuco,  Ulula. 

AuUyn,  Apis. 

PuUi,  Mufca. 

VVento,  Vir. 

Domo,  Focmina. 

^iiidmiger,  adolefcens. 

Techa,  juvencula. 

Penien,  puer. 

'Domo  pemen,  puella. 

chou,  Pater. 

Nenque,  Matcr. 

Cheche,  Avus. 

Domo  cheche,  Avia. 


VVenco,  Patruus. 

Njma,  Matertera. 

Pelchuchau,  Vitricus. 

Caulla,  Noverca. 

Towonghen,  caput. 

Mollbuen,  Moivin^  fanguis. 

Pelli,  anima. 

Calel,  corpus. 

Ven,  caro,  nervus. 

Ven  molvtn,  vena. 

Lonco,  caput. 

Tolqut  cutis,  membrana. 

Tol,  frons. 

Longlen,  cranium. 

Lolo,  cerebrum. 

Angen,  facies. 

Taun,  genae. 

2^,  ocuU. 

Tacume,  palpebrse. 

Depen,  fupercilia. 

In,  nafus. 

Poloiiv,  nares. 

Ptlttm,  aures. 

Oun,  os  oris. 

Adem,  fudor. 

.^ewen, Xmgwz. 

Mellbue,  labia. 

Villin,  vefica. 

.^^■f,  ftercus. 

BoruAzm.cs. 

llga,  molaris. 

Btdahida,  palatum. 

0«w, /putum. 

Btil- 


D  B     IPSA   R 

Biiltnerre,  guttur. 

J^uetie,  mentum. 

Piimn,  bai-ba. 

Pylco,  coUum. 

Pcly  ccrvix. 

o^fro,pedus. 

cJT-f(?/«,  mamma. 

Piihjiic,  cor. 

Vcrcmn,  pulmo. 

P^^,  ventcr. 

^jie^  ventriculus. 

Ctirt!^tie,  Iicpar. 

Vec.tqtie, \icn. 

£luelche,  inteftina. 

Lipan,  humerus. 

Pmlpa,  brachium. 

r«i?,  manus. 

Mancae,  dextcra. 

VVellcue,  finiftra., 

Piileyctie,  palma. 

Changelcue,  digiti. 

Eutachmgely^ollcx. 

VFili,  ungues. 

VP^eddo,  umbiUcus. 

Cadi,  coftje. 

o/«?7ydorrum. 

yinca,  lumbi. 

,^ichio,  nates. 

Penem,x.Ci\cs. 

CoRii,  teftes. 

tSvLetu,  pudendum  muUebre. 

Chan,  femora. 

Lucu,  genua. 

'Toy,  crura. 

Hemum,  furaE. 

Namon,  pes. 

Chafzgelnamon,  digiti  pedum. 
Botum,  filius. 

IS^aque. 

Penu,  fi-ater. 

Lamoen,  fbror. 

^uempo,  aifinis. 

VVamapenco,  cognatus. 

Cuneira,  orphanus. 

'Buytha,k.'Ci^X. 

Cude,  anus. 

Pcnienhoc,  obftetrix. 

IS^ichetaniweni,  famulus. 

Voerquin,  nuntius. 

Langyan  cheboe,  homicida. 

Chuquiboe,  fur. 

VVocubu,  Fera,    • ' 

Pangi,\.co... 

Nagttel,  Tiger. 

Cuchy,  Sus-. 

CMichon,  FeUs. 

Betve,}A\JiS. 

VTafen,  Glis. 

Tuwedewe,  Talpa. 

Tewa^  Canis. 


egione  et  Indigeni  s 

Piilpeo,  Vulpes. 

Cervin.tm,Qcx.s\x%. 

Puedo,  Caprea. 

Vilo,  Serpens. 

P/>o,Lumbricus. 

Bylcmn,  Lacertus. 

Potiono,  Bufo. 

Challua,  Pifcis. 

Vilochalua,  Anguilla, 

£luinpilon,  Oftrea. 

Apo  curaca,  Princeps, 

Curaca,  Dynafta. 

Apo,  Generalis. 

Nentoque,  Gubernator, 

Vlmen,  Primates. 

PuLmen,  Nobiles. 

Machi,  Medicus. 

Cona,  Miles. 

Retare  caman,  Faber  feiTarius. 

^ujto  woe,  Textor. 

Ilhiihoe,  mendicus. 

Alvee,  Diabolus. 

Challo  acaman,  Pifcator. 

NilU  caboe,  Mercator. 

Pettun,  color. 

^ieli,  ruber  color. 

Calhu,  cceruleus. 

Care/,  viridis. 

Choot,  luteus. 

Curi,  niger, 

Lye,3\hus. 

Temunei,  pulcher. 

VVoranei,  deformis. 

Newonei,  fortis. 

Leptungei,  celer. 

Chouwo,  piger. 

Aulonconey,  fapiens. 

^uennei,  arrogans. 

Culenei,  dives. 

Cunewal,  inops. 

Toucou,  fatuus. 

CMolgei,  nudus. 

llungei,^z^\x.\xs. 

S^eten,  humidus. 

Anque7^,  {vzcCiS. 

Prequin,  avarus. 

Prequiboe,  liberaUs. 

Buta,  magnus. 

P/Vi^/,parvus. 

Montimey,  pinguis, 

Tau,  Tou,  macer. 

Touma,  caecus. 

Toplgen,\\x\c\xs. 

P/7(7,  furdus. 

Topil,  claudus. 

Puca,  domus. 

Vllin,  janua. 

Chaquana,  fcala. 

Pylca,  murus. 

VVana.  ruca,  tectum. 


z%9 


LiB.  VIII. 

Lolcura,  pfenuarium, 
Lonquen,  mare. 
Leve,^\xvins. 
VVietum,  fumus,    . 
Tiihqueu,  cineres. 
Cujun,  carbo. 
Alel,  flamma. 
Ilon,  caro.  '^ 

Ouicha  //(?»,  ovilla  caro. 
VVara  //o»,  vaccina, 
Cuchi  ilon,  porcina, 
Cancan,  afla. 
Avaun,  ebullita. 
Curam,  ovum, 
Tlj,  lac, 
Iivyn,  butyrum. 
Methen,  farina. 
chiquelen,'imi\xits. 
Tipanto,  annus. 
Tten,  Menfis  &  Luna, 
Tominco,  leptimana. 
VVantarules,  mature, 
Taptou,  fero, 
Biliante,  femper. 
Inche,  ego. 
Limi,  tu. 
Tuhei,  ille. 
Inchen,  nos, 
Teinen^en  ennen,  yos, 
Liengen,  illi. 
Emma,  ita.  , 
Muh,  non. 
VVoecon,iQ^3iS. 
Compay,  intus. 
Pulon,  infra. 
VVono,  fupra. 
Innengen,  ante. 
Buri,  retro, 
Alengei,  nimium, 
UHunala,  parum. 

Verba    ALIQUOT, 

XT  £(:«/,  currere. 

Amon,  ixc. 
Vtalenge,  ftare. 
VVi,  VVyn,  efle. 
Cuchulein,  jacere.  ° 

Tecanen,  faltarc. 
Padenatum,  cadere. 
Vtaleuen,  ftu-gere, 
Aninge,  federe. 
Dungune,  loqui. 
Temelenge,  tacere, 
Puronge,  canere, 
Pylconge,  clamare. 
^ipaj,  venirc. 
len,  edere, 
Butun,\y!QCXQ.. 
VVillan,  mingere, 
Mepai,  caccacc, 

O  o  Cadeo 


zgo 

CHdepnm,  ludere. 
Quegiutum,  piignare. 
Lmgawyni  occidere. 
Aiecowyn,  ferre. 
Chuqnin,  furari. 
Cmlhheno,  reilituere. 
Lay,  mori. 
Rengalgey,  fepelire. 
,^edaucapay,  laborare. 
7^/1.2  vyn,  emere. 
Nilla,  Tepivyn,  vendere. 


G    E    O    R    G    I 

NilU  caytt,  permutarc. 
Illmvyn,  dare. 
Vmatum,  dormire, 
Limen,  evigilare. 
Tangnone,  frangere. 
'Bemeine,  reficere. 
Playn,  reperire. 
Vanguenhyn,  perdere. 
Tuegnei,  Ixtari. 

NvMERORVM     NOMINA. 


MarcgravI 

Eppo,  duo. 
,^ila ,  tres. 
0\€eli,  quatuor. 
^^echu,  quinque. 
Cayn,  fex. 
Relgi,  feptem. 
Pura ,  ofto. 
K^illa ,  iiovera. 
CMari  falaco ,  centum. 
VVarama ,  mille. 


^uyn,  unus. 

Ut  autem  fpecimen  aliquod  habeant  Ledores  hujuslinguae ,  fubjungendumputavi  collo- 
'  quiumfamiiiare,  quodanoftratibusaccepi. 

luei  pngcimi  ?  quomodo  vocaris  ?  luanpingen?  loannes  vocor.  cheo  ruaimi  ?  quo  vadis  ? 
Moppo  murran, in  regionem.   Cheo  tui  mi?  undevenis  ?  Nirocomotoun ,  ex  xdibus meis. 

Chumel  quipa  tuai  mi  ?  quando  venies  \  Chumel  putuai  mi  ?  quando  ibis  ?  Alepungei  tam- 
ruca  ?  eft  ne  domns  tua  procul  hinc  ?  Vichirnngei :  prope  eft.  Ale  pungei,  procul  abeft. 

Inchi  qtiiparui  mi  camappumu:  voloproficifci  in  aliamregionem. 

ChermibU  qiiiparui  mi  cam.ippumci  ?  quare  vis  proficifci  in  aliam  regionem  ?  McreUya  tiva. 
mr.ppmnu,  inedia  ciborumeftinhacterra.  Aleibeiaj  tvvachi  tipanto  bembla  ale  genepayn :  An- 
nus  hic  fuit  fterilis  propterea  inediam  patimur.  cheo  mappungen  tamichou  ?  in  qua  terra  eft 
tuus  pater  ?  Alueiei ,  diabolus  illum  abftulit. 

%^ieimi  ruani  in  chio?  vismecumire?  Ailan,  nolo;  Aicn  ,so\o.  Chuhen  quecken  neieimi 
tamii  ?  habes  ne  aliquid  quod  comedamus  ?  cancan  achatval  neen ,  habeo  affas  gallinas :  mn 
wy  ?  quot  ?  mund  ei  enchin  tavia  •,  quje  nobis  fufticiant .  Chuhen  putuayn  ?  quid  bibemus  ? 
Aile  mangunmeimi ,ago  tihi  s,\:nti:is.  chuhcn  domo  trtva?  quse  eft  ifta fcemina  5  iftchi  tan  curi, 
eftmeauxor:  ninave,  mc^^Yi^iL:  ni  domo ,  raeaconcubina.  Ale  temiragei  vei  domo,  eApnl- 
chrafoemina.  ^^ipangttei,  venihuc,  amotunge,  difcede.  Vmatuay7r?'^m\\x%zxhitwx\.\maiucay 
furgamus.  VVira  cuchaj  Compaytan  mapumu,  Hifpani  irruptionemfeceruntinhanc  terram. 
£)uipa  ivaich.i  laimi  ?  vis  ne  una  pugnare  \  VVaiquinagelan ,  non  habeo  arma :  Ina  en  pea  in 
ivaiqui,  fequere  me  inveniemus  arma :  ali  teun  inchi ,  confentio. 

C  A  p.     VI. 

Ohferyatmes  ex  Hifiorka  ^B^atione  P.  Alonib  d'Ouagiie,  S.  L 

de  amii  tempejlatihm, 

QUatuor  anni  tempcftates  huic  Regno  accidunt,  quemadmodum  Europae,  verum  diverfb 
tempore:  Ver  enim  exordium  fumit  a  menfe  Augufto,&  definit  in  inedium  Noverabrem-, 
&  a  medietate  Novembris  /S,ftas  incipit  ufque  ad  medium  Februarii ;  a  quo  Autumnus  duci- 
turufqiie  admcdium  Majum,  quemexcipit  Hyems.quaeadmodum  nimbofaeft,  &fpolia£ 
arbores  foliis ,  &  cum  vehcmenti  gelu  fpargit  altam  nivemi  quae  tamen  a  Sole  diflblvitur ;  nifi, 
quodraro  Sole non  comparente,  ad  aliquot  dies  durant.  Raro  autem  nives  accidunt  vallibus, 
nam  licet  copiofiflimae  fint ,  &  in  tantum  aggerentur ,  ut  ad  cacumina  montium  afcendant 
&  cum  iis  exaequentur ,  &inaperturis  raontium  velutiin  puteis  coacerventur ,  &pene  toto 
anno  durent ,  ibidem  diflblutje  inflant  fluvios  &  torrentes ,  qui  per  valles  cum  magno  impeta 
decurrunt  ufque  ad  mare,  &  terras  mirum  inmodumfcscundant.  Verumlicet  hic  non  nin- 
gat  nifi  raro  in  planicie,  frigusfacit  tam  exceflivum ,  utinmultis  partibus  Europa:  vixtan- 
tum  fentiatur ,  quod  accidit  partim  ab  altitudine  Poli ,  fub  quo  hxc  regio  fita  eft,  partim  a  vici- 
nitatemontium,  e  quibus  defcenduut  ventifubtiles&penerrantes,  qui  nonnumquam  funt 
infupportabiles.  Undefit  utloca  maritimafint  magistemperata.  Nihilominus  in  his  venti 
magis  funt  molefti ,  quam  in  planicie ,  utpote  remifllores  ibidem ,  neque  tam  rigide  ferientcs. 
Contra  hoc  Frigus  creavit  Deus  latiflimos  &fpiftlfllmos  monres,  plenos  Quercubus,  quas  eft 
communifll nia  materies  diftriftus  S.  Jacobi  &  aharum  vaUium,  e  qua  Sc  carbones fiunt  ad for- 
naccs  &  alias  officinas  •,  in  aliis  partibus  ferviunt  eidem  ufui  Robora ,  uti  in  diftriftu  Con- 
ccptionis,  ubi  tam  innumera  funt  &ita  vafta,  ut  Ucetjam  tammultis  annis  ccefa  fucrint, 
filvce  &  faltus  hodiequc  ita  abundcntillis ,  ut  vix  penetrari  poflint ,  neque  aditum  dent  nifi  ad 
duo  milliaria  ab  oppido,  ultcrius  autem  fint  inacceiri,  licct  hxc  rcgio  plufquam  ccntum  millia 
hominum  fuftentaverit ,  ut  fcribunt  Authorcs.  Ifta  autem  uti  &  arbores  fru(Sifcra;  hycmc 

amit- 


DE    IPSA   Regione    et    Indigenis    L  I  B.    VIII.  291 

amitmnt folia  •,  fed  filveftres  aiborcs maximam partcm  illa  confcrvant ,  quia  funt  crafliora,  & 
licet  gclu  cooperiantur ,  non  oncrantur  ut  aliarum  arborum,  fcd  liqucfafto  gelu  i\  radiis  Solis, 
magis  Ixtc  virefcunt.  Verc  cnim  ingredicnte  medio  Augufto ,  tanta  copia  florum  nai citur ,  & 
numcravi  aliquando  duas  /iipra  quadriginta  diverfas  illorum  fpccies  brcvi  temporc,  &  quidem 
omnes  campcftres,&  maximam  partem  odoriferos,  e  quibus  conticiunt  aquam,quam  vocant 
Angelorum^obfingularcmcjusfragrantiam.Herbxquoqjcampeftrestariifelicitcrgerminant, 
tantumquelumunt  incrcmentum,  utvixafatis  diftinguipoflmt,  &  mcnle  Novembri  &  Dc- 
ccmbri  ita  adoleverunt,  ut  equis  vix  penetrari  poflint. 

Sinapi,Toeniculum,Trifolium,  Rapus,  &  Mentha,qua;plant3einEuropa  fcruntur&co- 
luntur,  hic.abundantiflimc  incampis  Iponte  provcniunt.&quidemtanta  copia, ut campos 
ad  multa  milliaria  occupcnt ,  &  pecudes  &  caprae  iilis  pafcantur.  Sinapi  autem  in  tantam  mo- 
lem  cxcrelcit ,  ut  caules  videnm  craflltie  brachii  humani ,  &  tam proccros,  ut  arbores  Kmula- 
rentur,  &fuperarcnt  altitudinemequitis. 

Plurimae  hic  nafcuntur  herbx  Medicinales ,  &  magnoe  virtutis ,  Chilenfibus  folum  notx  & 
illorum  Medicis,  quos  vocant  Maci,  qui  facultates  illafum  aut  celant  aut  parce  admodum  do- 
cent Hifpanos :  magnihifiunt  nontantumab  Indigenis,  fed&ab  Hifpaniscumgravialiquo 
morbdaflliguntur;  &imprimisubialiqua  fufpicio  eft  haufti  vcneni.  Ncqueviritantum,  fed 
&  foemina:  quadam  hanc  artcm  profitentur ,  in  caque  excellunt. 

Lib.  I .  cap.  2 .  Enumerat  tres  herbas  qux  fingularem  ufum  habent in  medicina. 
Prima ,  inquit,  eft  famofa  illa  herba  quam  yocant  ^incia  malt ,  qux  non  aflurglt  ab  humo 
fupra  dimidium  palmum :  cujus ramuli  fe dilatant  ad  modum fafciculi  florum,  &  definunt  fin- 
guli  in  unicum  florem,figurae  &  coloris  Croci  in  Indiis  didi  Ronn.  Hcec  herba  evcllitur  cum  ra- 
dice,  &  ebullitur  tota  inaqua,  quaecalida  segris exhibetur ;  &interaliailliuseffeaa,  unum 
eft ,  educere  e  corpore  quemcunque  fanguinem  extra  vafa  conftitutum  &  corruptum ,  cum 
maxima  cfticacia-,  quapropterlndivulneratiquantociusfumunt  hancherbam ,  fiquidcmfan- 
guinemquipcrvulnus  effluere non  poteft- ,  educitantequam  corrurapatur. 

Altera  cft,  quam  Hifpani  vocant  Alhaciga  (&  Indiani  Culen)  quia  habct  folia  fimilia  ocymo 
fiveBafiUcOjVerumintantamaltitudinem  afliirgit,  ut  arborvidcatur,  &  folia  funt  fragrantif- 
fima;  H^c  contufa  applicaturvulneribus  extrinfecus ,  &  guttje  aliquot  fucci  eifdem  inftillan- 
tur ,  &  mirabiles  edunt  effedus. 

Tertia  eftinftargraminis,  admodum  fubtilis & delicata ,  neque reperitur  in omnibus par- 
tibus  hujus  regionis :  ufus  illius  eft  admodum  mirabilis  contra  febres  malignas  &  dolores  late- 
rum:  coquitur  tantum  in  aqua,  &  ita  haufta  infigniter  mundificat  fanguinera ,  introrfumque 
.educit,  itautsguibrcvitemporeperfanentur,  utifjepifllmevidi. 

Mults  prxterea  hic  funt  herba;  valde  efficaces  adverfus  dolores  nephriticos,  quxque  calcu- 
luminveficarumpunt,&ruptumexpellunt.  Quemadmodum&alix  adverfus  doloresScia- 
ticK,  aliafque  ejufccmodi  infirmitates  quamplurimas. 

Siquidem  jam  de  herbis  csepimus ,  addamus  ea  qux  alibi  de  illis  tradit  hic  Audor. 
Lib.  1 .  cap.  x  III .  In  valle  Lampa,  qu«  diftat  ab  oppido  S.  Jacobi  milliaria  quindecim  ,  na- 
fcitur  quxdam  herba,ad  modum  Ocymi,  Ucet  ejus  folia  potius  fint  cinerefcentis  coloris  neque 
tamlcetevireant,  &planta  haud  fupra  palmi  altitudinem  a  folo  afllirgat :  Hsec  granuHs  qui- 
bufdamfaIisa:ftivismenfibuscooperitur,  inftar  minutarum  perlarum ,  quse  fuper  folia  illius 
coagulantur ,  aut  e  rore  qui  nodu  incidit ,  aut  aliquo  humore  aut  vapore ,  quem  Sol  in  illa  re- 
gione  fuUevat  cum  afcendit,  aut  quod  herba ipfa  fit  ejus  natur^e,  ut  exfudet  aut  protrudat  hunc 
humorem ,  qui  a  Sole  ficcatus  convertatur  in  granulafalis:  five  autem  ab  hac  five  ab  illa  caufa, 
aut  etiam  alia  hoc  procedat,  hi  effedus  folum  obfervantur  in  hac  valle ,  &  fupra  hanc  herbam, 
quamlndigenxmaximi  faciunt,  quia  falifteeft  boni  faporis&dclicatus.  Nefcioan  adhoc 
alludat  Joannes  de  Laet  in  defcriptione  Novi  Orbis,in  qua  agens  de  Regno  Chili  &  infignibus 
illius  qualitatibus ,  poftquam  illud  caeteris  Americae  regionibus  pra:tuliflet,  adjungit  in  aliqui- 
bus  vallibushujus  Regnicertisanni  tempeftatibus  cadererorem  ita  fpifllim,  utcongelatus 
ad  modum  facchari ,  &  fervatus,  pene  eundem  ufum  prceftct  quem  manna.  Idem  refert  Anto- 
nius  de  Herrera  Chronographus,  &c.  Etfane  haec  iUius  fideretuli  indefcriptionemea;  fed 
quod  hic  ab  Authore  affertur  plane  aliud  eft. 

Eodem  lib.  cap.  xvi .  In  tota  ora  maritimahujus  regni  crefcitquxdam  herba  inftar  cichorii, 
quam  appellant  Luce,  qux  nafcitur  e  rupibus ,  uti  alix  plantce  e  terra ,  &  verno  temporc  col- 
Ugitur  cum  maxime  adolevit,  &  cum  Soli  fuerit  expofita  ut  ficcetur,  fiunt  ex  illa  panes  grandes 
qui  pro  deUciis  habentur  in  ilUs  rcgionibus ,  &  prxxipuc  in  Pcruvia ,  Cujo  &  Tucumana,  quia 
fervit  ad  condimenta  ciborum.  Nafciturhaec  herba  infummitatc  rupium,  qua;  aliquando 
extantemari,  aliquando  fluaibus  operiuntur,  quibus  radices  innituntur,  e  quibusprofilit 
caulis,  brachu  humani  craflitudine,  quem  vocant  Vltea-,  hic  praeciditur  &pauU(per  igni  admo- 

Oo  2  tus 


2f>2,  GeorgI  MarcgravI    de  ipsA  Regione  et  Indigenis   Lib.  VIII. 

tus  decorticatur  inftar  thyrfi,  laftucae  autcinarse,  licethabcat  longe  alium  faporem.  Exhod 
trunco  nafcuntur aliquot  herbae  aur foliiculi  plufquam  tres  pedes longi,  aut quatuor,  fcx  ctiam 
aut  odo  digitos,  appellant  Cochayngo,  &  lunt  duarum  fpecierum,  &  licet  fint  ejufdem  figurx  & 
coloris,  tamenlndigcnKmagnam  agnofcunt intcr  illas  diffcrentiam ,  nambonas  coUiguntin 
ufum  Quadragcfima;,  &inutiles  relinquunt  inmari,  quodillas  abfolvit  a  rupibus,  &:  cxpellit 
in  littus. 

Eodcm  libro  cap.  xx 1 1 .  Faciunt  &  potum  e  fru£tu ,  qucm  Indigcnaz  vocant  Buigane  &  Hi- 
fpaniyi/o//^-,  quihabcttiguram&colorempiperis:  &arborquce  illosferteft  fatisgrandis,  fed 
magis  onufta  frondibus ,  &  potus  ille  valde  eft  gratus.  Rcperiuntur  hic  quoque  (Herrcra  de- 
cad.  I X.  lib.  9.)  fruftus  arboris  filveftris ,  quae  nafcitur  a  gradu trigefimo fcptimo  &  deinceps, 
quos  Indigencie  vocant  Vnghi,^  CaftcIIani  Myrtilla,  quifruaus  funt rubri  &  inftar  exiguse  uvse, 
faporis  admodum  grati ,  &  grana  illius  funt  inftar  ficus ,  nec  fentiuntur  inter  manducandum : 
qualitate  funt calida  &  ficca:  cxhis  fitvinumlongeoptimum,  clarum,  fubtile,calidum,& 
palato  gratum ,  ventriculo  amicura  ,  quodque  vapores  capitisabfumit,  &  roborat  ventricu- 
lum,  promovctque  appctitum:  denique  tantum  aqux  tolerat  quantum  vinum:  coloriseft 
aurei ,  &  durare  poteft  o£t:o  mcnfibus ,  forte  &  pluribus :  Acetum  illius  fuperat  acetum  vini 
noftratis ,  fapore  &  colore. 

Intotodiftriduhujus  regionisnon  reperiuntur  viperas ,  fcrpentesaut  aliaanimantiavene- 
nofa,  ita  ut  cuivis  liceat  rccumbere  fub  arboribus,&  inter  herbas  fe  volutare,fine  uUo  difcrimi- 
ne  aut  metu.  Haud  magis  hic  inveniuntur  cimices ,  quinimo  fi  forte  e  rcgionibus  tranfmon- 
tanis,  ubi  frequentes  funt,adducantur,ftatim  emoriuntur.ubi  fenferint  aerem  hunc  Chilenfem. 

Eodemlib.  cap.xxi.  Intcr  quadrupedesanimantes,  domeftici  &  quafiproprii  funt  hujus 
regionis,  ccrti  Cuniculi,  quos  ipfi  vocant  Regm,  &  menfis  pro  delitiis  inferunr.  Venantur  illos 
infundendo  aquam  in  ipforum  cavcrnas,  qua  cogunt  illos  progredi,  ita  ut  a  canibus  capiantur. 

Reperitur  hic  &  alia  /pecies  Cuniculorum,  qui  familiares  funt ,  &  variorum  colorum ,  val- 
deque  communes :  fecus  quam  illi ,  quos  vocant  Arde,  dubito  cnim  an  alibi  reperiantur  quam 
in  Gmfco,  vaUium  Chilenfium  prima :  hi  funt  cinerei  coloris ,  &  pelles  illorum  maximi  faciunt 
Indigenx ,  ob  fubtilitatem  &  Ixvorem  pilorum  ad  taclum.  Et  poftquam  egiflet  de  Ovibus  illis, 
ut  vulgo  vocant,  Peruvianis,  fubditj  funt  illis  fatis  fimiles  capreze  tam  figura  corporis  quam  ve- 
locitate,verumdifferuntcoIore,  quiinhis  eft  roflus  inftarRubini;  & numquam  cicurantur. 
Noneft  equusita  velox  qui  adultos  aflequi  pofllt:  juniorum  caro  adraodum  eftdelicata& 
manducaturrecens;  adultiorumautem  falita  &ficcata,  facile  reliquas  fuperat  carnes.  Haec 
animaUa  generant  lapides  Bezoarcs  in  finu  quodam  ventriculi ,  qui  maximi  sEftimantur  contra 
venena  &  febres  malignas ,  adroborandum&refocillandumcor,  aliofque  eff^eftus:  materia 
e  qua  generantur  funt  hcrbx  infignis  virtutis ,  quibus  vefcuntur  naturas  inftindu  ad  lanitatem 
tuendam,  aut  morbos  &  venena  fuperandum.  Hi  lapides  inveniuntur  in  adultioribus  hifce  ani- 
malibus,  atqueinterdumtaragrandes,  utunurain  Italiam  attulerim  quipendet  unciasduas 
fupratriginta.  Experientia  autemdocet,  inregionibus  in  quibus  funtplures  viperse,  aluque 
ferpentes,  &animahavcnenofa,pluresgcnerariIapides,  &caufaeft  raanifefta,  namcumhce 
capreae  fint  tam  veloces ,  &  difcurrant  in  varias  partes ,  venenatis  illis  aniraalibus  magis  funt 
expofitae,  &  ab  illis  laefae ,  feftinant  naturaliter  ad  herbas  medicinales.  Unde  in  provinciis  Cujo 
majoresejufmodilapides  reperiuntur  quam  in  C/?;/^ ,  quia ibidem  offenduntur  multaeviperae 
&aliaanimaliavenenofa,  aquibus  libera  c^chile,  utdiximusj  ad  hxc  cum  chile  magisfit 
habitata  j  noniiint  caprea;  ibidem  tam  frequcntes  quam  in  Cujo.  In  qua  provincia&multi 
repcriuntur  lepores ,  quorum  quidam  qui  appellantur  ,^iriquimios ,  carnem  habent  qua- 
lem  porcelli  ladentes. 


F  I  :hC  I  s. 


f^PPEN- 


295 
•    ■  L^PFENDIX    JD    LlBROS   T> E    PLANTIS. 

Ifuiii  hic  addere  Iconcs  quatuoi-  oraiflas ,  quarum  duas  adhuc  ad  ipfas  Plantas  refcrre  noil 
potui  5  Peku  defcriptionem  apud  Authorem  non  inveni. 

Ubapitanga. 


I   N    D    E    X 

OMNIVM  PLANTARVM  ET  ANIMANTIVM. 


Qux  in  his  oi 

Xo  Libns  d 

A. 

jf^^^^ B^C4;«.ijrf  pifiis. 
Wm^M  -Ahutylon  Aviceniu. 

i6i 

'       V- 

Q^i^^^jlwj.!  ,trbor. 

129 

si^^m^Acujatba  arbor. 

94 

Acara  fifcii. 

16S 

Acarii  ayx  pifi^. 

167 

Acara  mucu  fifcis. 

i^S 

Acara  feba  fifis. 

161 

Acara  pininui  pifcis. 

152 

Acara  pitamba  pifis. 

155 

Acara  pucu  pifcis. 

145 

AceiofiBrafilienfis. 

^3 

Achiotl  Mexicanorum. 

61 

Aguape  herba. 

25 

Aguara  ponda  herba. 

6 

Aguar^quiya  hcrba. 

55 

Aguti  qiudrupes. 

224 

Agutiguepo  ohi  herba. 

53 

Ai ,  five  Ignavus  quadrup. 

221 

Aiaia  avii. 

204 

Aiereba  pifcis. 

175 

Aipimacaxera  Mandioca  jpeci(S, 

67 

Aipimixira  pifcis. 

145 

Aiuru  pfutaci  omnes. 

205 

Aiurucurau  pfittacus. 

ibid. 

Aiurucuruca  pfittacus. 

ibid. 

Aitirucatinga  pfittacus. 

207 

Aitiruapara  pftttacm. 

ibid. 

Alb.iciga  herba  Hijpanis. 

25,1 

Alcea  hirfuta  herba.. 

45 

Al^odon  Lnfitanis. 

59 

Altl)e<z  jpecies. 

15 

Ambaib.i  arbor. 

91 

Ambua  infeclirm. 

^53 

Ambujaeinbo  herba. 

15 

Ametra  lacertus. 

238 

Americima  lacerttdus. 

ibid. 

Amimiu  ftutex. 

59 

Amorcs  herbaLufitanis. 

2 

Amorc  guacu  pifcis. 

166 

Amore  pixuma  pifcis. 

ibid. 

Ainore  ptnima  ferpens. 

242 

Amphyfbma  ferpens.    - 

240 

Anaca  avis  perroquet. 

207 

Anas  filveHrit. 

215 

Ananas  Lufuanis. 

33 

Ananachicartri  arbor. 

130 

Anchic  Feruvianis  herba. 

37 

Anda  arbor. 

IIO 

Andira  aca  avis. 

^13 

Andira  Ibiartba  arbor. 

100 

Andorinha  avis  Lufitan. 

205 

Androface  herba. 

35 

Aneil-inan  Mexicanoruni. 

99 

Angclin  Lufitanor.  arbor. 

100 

Anhenibi  fluvius. 

263 

Anhtma  avis. 

215 

Anhingitvis. 

218 

Ani  avis. 

193 

Aninga  iba  arbor. 

106 

Anii*  herba  Lufitanii. 

57 

Anta  Lufitanis  quadrup. 
Apeare  infe^um. 
Apeiba  arbor. 
Aperea  quadrupes. 
Apes  variu,  inBrafilia. 
Arabeci  pifcis. 
Araca  iba  arbor. 
Araca  iba  friitex. 
Aracaz.i  avis. 
Aragitaguapifcif. 
Aramaca  pifcis. 
Arapabaca  herba. 
Araneorum  varixfpecies. 
Araracanga  pfittacus. 
Ararauna  pfittacus, 
Arariba  arbor. 
Araticu  arboris  jfecies. 
Aratupeba  cancer. 
Aratupinima  cancer. 
Arbores  innominati&. 
Ardeix.fpecies.zzo.    alia. 
Ardeola  avis. 
Aries  Guineenfis, 
Armadillo  Htjpamts. 
Aroeira  arbor. 
Arumatia  duplex ,  infeiia, 
Arundines  &  Cann£. 
AtinguacucamucH  avis. 
Atitara  ftutex. 
Atpcoy  apis  jpecies. 
Ave  deVerano  Lufitan. 
Avenca  tnajor  &  minor  herba, 
Aves  inno}ninat£. 
Aviantum  herba. 
Aura  avis  Hijpanis. 
Aurata  pifcis. 
Auricularia  infeilum. 
Ayng  Tapuiys  Serpens, 

B. 

Agre  pifcis  varix,  fpecies, 
Bagre  do  Rio  pifcis  Lufitanis. 

Balabolla  Congenfibus  pifcis. 

Balancia  Lufitanis. 

Balfamina  officinartm  herba. 

BamiaAegyptia. 

Banana  arbor. 

Barboleca  infe[itim  Lufitanis. 

Batata  Ltifitanis. 

Batata  depurga  Lufitanis. 

Bcldroga  Lufitanis  planta. 

Belingcla  Lufitanis  planta. 

Bemterc  avisLufitanis. 

Benatjly  apis  melliferic  fpecies, 

Betis  arbufcula.    . 

Betre  Lufitanis. 

Bicho  Lufitanis  infe^um. 

Bicuda  pifis  Lufitanis. 

Bobora  Liifitanis  herba. 

BocamoIIe  pifcis  Lufitanis, 

Boicininga  fcrpens. 

Boiguacu  ferpens. 

Boitiap  ferfens. 


229 

^57 
ii-3 

223 

259 

178 

■^05 
6z 

217 

»59 

i8i 

34 
248 

zq6 

ibid. 

91 

185 
185 
109,153,134 
210 
210 
234 
231 
90 

^51 

? 

zi6 

64 

259 

202 

219 

^3 
208 

l5i 

258 
240 


173 
149 

177 

2i 

^5 

45 
158 
250 

j6 

41 

49 
24 

216 

259 

124 

7? 
249 

171 

44 
149 

240 

259 

241 
Boni . 


Index  omnivm  Plantarvm  et  Animantivm. 


Bonito  pifiis  Ltifttanis.  1 50 

Briifilia  olim  S'"  Cruz.  di^a.  z6o.illiitsfttiis,ihld.illitis 

prxfediirni.  261.  foli  ratio,  ibid.  &  z6z,  aeristem- 

peries&  annitempeHates,  z6^ 

Braftlienfitimfiatina&babitttscorporis,  z6^.  refiitus  & 

ornattts  eortm,  270.    Icones,  ibid.  Suppcllex,  271. 

Venaiidi  &  pifctndi  modi,  zjz.  Cibits&  potiiSy  275. 

Lingtia,zji{.  Arma& cxercitia,z-j%,:Religto.  ibid. 
Bredos  LufitanisJpeciesBlni.  15 

Bnfo  aris  Lufitanis. 
Buraco  de  Vclha  Ltifttums  pifiis. 
Buyobttyo  philippiiienjitm. 


C. 


199 
163 

75 


f^Aa-apia  herba. 
^^da-ataya  herba. 

5^ 

31 

Caaco  fiutex. 

73 

Caacica  herha.  7.  alia. 

15 

Caaetimay  herba. 

26 

Caaghijiijo  fiutcx. 

59 

Caaguacu  iba,  arbor. 

97 

Caa-opia  arbor. 

96 

Caapeba  herba. 

^5 

Caaponga  herba. 

49 

Citapomonga  herba. 

28 

Ca.tpotiragoa  herba. 

8 

Cahocks  qui  dicantur. 

268 

Ciibuihe  arhor. 

157 

Cabiire  avis. 

212 

Cachorro  do  mato  Ltifitanis  quadrup. 

223 

Cagado  do  terra  tefiudo. 

241 

Ciigni  cercopithectts  major  &  minor. 

227 

Caiii  fiu^iis. 

94 

Camacari  arbor. 

102 

Camarambaja  herha. 

3 

Camara  berba  varia  jpecies. 

5 

Camaralapoberha. 

^5 

Camara  ^uha  herba. 

6 

CamaroK  de  Salgado  Lufi.t, 

186 

Camaru  herha. 

12 

Camaripuguacu  pifcis. 

179 

Cambiii  arbor. 

108 

Cmiiri  pifiis. 

160 

Cana  do  mato  Lufitanis. 

48 

Canamhiijaherha. 

46 

Canambaja  fititex. 

7S 

Caais  Carcbarias  pifiis. 

172 

Canna  Indica  duplex. 

4 

Canna  Saccbari. 

82 

Camhi  fnula  arhor. 

134 

Caoi  potus  Brafilienfiiim, 

^7i 

Capiraribi  fluritts. 

z6z 

Capeuna  pifcis. 

155 

Capiipuba  gramen  plumeum. 

2 

Capjbara  porcus  fluviatilis. 

230 

Cara  berba. 

29 

Caracara  avis. 

211 

Caraguata  berba. 

37 

Caraguata  fiuticis  yariis.  jpecies. 

S8 

Cttratba  Braftlienf, 

279 

Caranalba  arhor. 

130 

Caranna  refna. 

ibid. 

Carapopeba  lacertulm. 

238 

Carapo  pifiis. 

170 

Carara  herba. 

13 

Carara  pinima  cancer. 

187 

Carapicos  Lufitam, 

28 

Caratma  pifiii. 

-  H7 

Carara  ima  canccr. 
Cardon  Lufitanis  hcrba. 
Cariama  avis. 
Carigtieja  quadriipes. 
Cartgtiejberu  qiudrtipes, 
Cariri  Tapiiijx. 
CarucHoca  vius. 
Cafaca  amargofa  herha  Lufit, 
Cafcauela  Liijitanis  ferpens. 
Caflaon  Lufitanis  pifcis. 
Cavala  Lufitanis  pifiis. 
Caviacobaja  cunicultis. 
Caxahu  arbor. 
Ccbipira  arhor. 
Ccbola  albaraa  Ltifitanis. 
Ccga  Ltifitanis  ferpeiis. 
Ceixu  Pleiades  Braftlianis, 
Ceixupira  pifcis. 
Centopea  Lufttanis  infecium. 
Cercopitbecorum  raridi  fiecies. 
Cereiha  arbor. 

Chayaquarona  Ltifitan.  pifcis. 
Cbica  potiis  Cbilenfium 


184 

^3 

203 

22Z 

^35 
274 
229 

^5 

240 

16^ 
178 
224 
126 
100 

3  = 
239 

269 

158 

^53 
227 

127 

167 

^85, 


Cbilenfium  fiatura  &  hnhitits corporis,  283.  vf iZif «-J.ibid. 
Ico?iw,  284.  Doinitilia,ihid.  Suppeliex,  285.  Se- 
nientis,ihid.  Conmbiu,  ibid.  Tocmini&ririscbnoxid; 
facile  pariunt,z^6.  Senfm  dereligione,  ibid.  B.egi- 
nienVoliticii}n,zSj.  Arma /ihid.  Lingua  Vocabula- 

ritim.                          .  i88 

Chilli  Mexicanorum.  40 

ChuraquaMexicanorum.  102      » 

Cicie  ete  cancer.  185 

Cicie  panema  cancer.  ibid. 

Cicutaria  palufiris.  37 

Cigan-a.  Lufitanis  infeilunt.  256 

Ci^o  deCohvas  Lufitan.herba,  25 

Ciri  apoa  cancer.  183 

Ciri  ohi  cancer.  jg^ 

Coapoiba  arbor.  jjo 

Coati  quadrupes.  ^z^ 

Cobra  de  Cipo  Lufitanis  ferpens.  241 
Cobra  de  Coral  Ltifit.  ferpens,            ^          ^    240 

Cocoi  arde£  jpecies.  209 

Cocos  nuces  fcrendi  ratio.  139 

Colherado  Lufitanis  avis.  204 

Columbd.  filvefires.  213 

Comanda  guira  fiutex.  62 

Convolvultts  marinus,  51 

Copatha  arbor.  130 

Copjha  arbor.  jji 

Coqueiroi«/if4Kw„  ijg 

Corcovado  minor.  xii. 

Corocoro  pifiis.  177 

Corororoca  pifcis.  j  -jn 

Corta  pao  Lufitanis  avis,  207 

Coraina.  Ltifitanis  pificis.  jy^ 

Cotia  quadrupes.  224 

Corvina  Jpecies.  j^- 

Craca  de  navios  Lufitanis.  189 

Cranguerfinho  des  Manges.  185 

Criolos  qui  dicantur.  268 

Crocodilus.  ^az 

CraUacei  pifces.  jgj 

€mp0\iSipt  Belgis.  181 

Cuanduquadrupes.  233 

Quhncanha  pifcis  Ltifitanis.  181 

Cuctifnis  filvefirii.  aa 

Cuctiripifcis.  16^ 

Cugua- 


I   N  D   E 


Cuguttru  afMH  quadrupes. 
Cuguacu  arana  quadru^es. 
Cugufugnacu  pfcU. 
Cuiete  arhor. 
Culcx  clegans. 
Cuniculorum  variiz  j^ecies. 
Cunuri  cancer. 
Cupia  formicdi  jpecies. 
Curema  pifcis. 
Curicacaavts. 
Curimata  pifcis. 
Curupicaiba  arbor. 
Curipira  tiumen  Brafilienfibiu. 
CiuTaes  Lufitanis, 
Curuata  pinima  pifcis. 
Curuba  herba. 
Curucucu  ferpens. 
Curucui  avis. 
Cururu  ape  herba, 
Curuiru  arbor. 
Cururuca  pifcis. 

D. 


Terada  fruiius  apud  Tapuiyas. 
Dorada  mas  pifcis. 


'  Eeni  jpecies. 

^Eiienhne  apis  fpecies. 
Ema  Lujitanis  avis. 
Enibujaembo  berba. 
Encubeito  Lufitan.  quadrup. 
Enen.buj  infed:um, 
Enena  taurus  voUns. 
Enxaroco  pifis  Lufitan. 
ErvaBabofa  Lufitanis, 
Erva  Cidreira  Lufitanis. 
Erva  de  Cobra  Lufitanis. 
Erva  de  noffa  Sennora  Lufitanis, 
Erva  de  S.  Maria  Lufitanis. 
Erva  do  Capitaon  Lufitanis. 
Erva  do  Rato  Lufitanis. 
Erva  do  Vina  Lufitanis. 
Erva  dc  purga  deJuanPaez. 
Erva  Moura  Lufitanis. 
Erva  Pulgera  L  ufitanis. 
Efcaravellia  IaJ?f4HM, 
Exquima  Congenfibtis  quadrttpes. 

F. 


^35 

ibid. 

169 

1Z3 

^53 
223 

185 

253 
181 

191 

156 

132 
Z78 
130 
150 

21 
241 
211 

22 
109 

M7 


26S 
160 


108 
259 
190 

2(S 

246 
14S 

37 

3^ 

7 

ibid. 
60 
28 

31 

55 

25 

246 

227 


161 
6 


FAber&GaUuspifcis. 
Fedagoz.0  herba, 
Telis  filveftris.  ~  233 

Ticus  filveSlris.  268 

Tilix  Brafiliana,  2.  alia  filicis  fpecies,  ibld.  filix  an  po- 
l/podtum.  ibid. 

Tormicarum  variafpecies,i^z.  Brafilu peHis.        262 
Truticesinnominati.      61,  63,  68,  76, 77,  79,  80, 81 


GAfanhoto  Lufitanis  loctifta. 
Galltna  Afiicana. 
GuUinaceus  puUusmonflrofus. 
Gandiroba  herba. 
Gmgila  Congenfibus  herb.i. 
Garupa  potus  Jpecies. 
GaryophyUata  lierba. 
Garza-  Lufitanis  avis. 


245 
192 
219 
46 
21 
84 
45 


O    M   N  I    V   ^I 

<©attiiiS  Be/gw. 

Gaviaon  Lufitanis  avis. 
Girgilim  Lufitanis  herba. 
Gliiuius  pifcis. 
Gnaphahum  Brafilienfe. 
Golvaon  herba  Lufitanis, 
Gojfjipium  fiutex. 
GraminU  varis.  jpecies, 
Granadilla  Hijpanis. 
Guaajara  locuha. 
Guabiru  mtis. 
Guacaguacu  avis. 
Guaeru  fiutex. 
Guaia  apara  cancer. 
Guaia  ali£  jpecies. 
Guaia  miri  cuncerculus. 
Guacacuia  pifcis. 
GuaCitri  pifcis. 
Gu.^j.ibo  arbor. 
Guuiba  arhor. 
Guaiba  pocacabiba  arbor. 
Guathi  a.ya  pifcis. 
Guatbi  Coara  pifcis. 
Guainumbi  avicula. 
Guamaiacu  pifcis. 
Guamaiacuatinga  pifcis. 
Guamaiaguaru  pifcis. 
Guanahantii  arbor. 
Guanhumi  cancer. 
Guapereiba  arbor. 
Guaperna  pifiis. 
Guura  avis. 

Gu..ra abuju  paUia Brafilienf. 
Guara  capema  pifcis. 
Guara  vna  avts. 
Cuuricuru  gammarus. 
Gutra  tereha  pifiis. 
Guarerna  pifcts. 
Guariba  quadrupes. 
Guarucu  eremenhi  infeUum. 
Guaruguaru  pifis. 
Guatacupa  pifcis. 
Gu^jahara  arbor. 
Guehucu  pifcis. 
Gu.jacan  arhor. 
Gutra  acangeta  avis, 
Guiraceerebaavis. 
Guira  guai  numbi  avis, 
Guira  guacu  beraha  avis. 
Guira  ienoia  avts. 
Guirapariba  arhor. 
Gutrapeacoja  vermictdm, 
Guira  perea  avis. 
Guirapunga  avis. 
Guirapunga  foemina. 
Guiraquerea  avis. 
Guiraru  nhengata  avis. 
Guiratinga  avis. 
Guira  tangeima  avis. 
Guili  arboris  rart£  fpecies, 
Gtiiti  coroya  arbor. 
Guiti  toroha  arhor. 
Gtiiti  iha  arhor. 
Gtmcupa  itiba  pifcis. 

H. 

IJ^^mtt  ^elgis  pifcis. 
■*■  •*■  Hatitqtitlitl  Mexicanoriim, 


15X 

211 

21 

159 

4<J 

^S 
59 

I 

70 

246 

229 

205 

77 
1S2 

ibld. 

185 

Hi 

166 

105 

104,105 

III 

M7 
\6^ 

1^6 

141 

168 

158 

94 
185 

118 

145/150,165 

20J 
271 
160 
204, 
187 
171 
178 

22<J 

25^ 
169 

^77. 

lOi 

107 
21^ 

212. 

21i 

108,  1 1 8 

85 

2Ii 
201 

2oi 

ibid- 

210,  211 

ibid. 

191 

114 

"3 

"5 

H7 

166 


i» 

L  A  N  T  A  R  V  M     E 

H-i)'  qiudriipes. 

izz 

Bcnbuh  /ipts  mclliferit  fiecies. 

259 

JLcrhs.  viv£.  fpecies. 

73 

j{int:(om.ii£inMexicmorumji' 

next  .                    80 

Huherns  arbor. 

102 

Huif>^tz.U  avis  Uexiciinis. 

198 

Buitz,ilxocbitt  MexicAms. 

99 

Mjdropper  lcrhn. 

I. 

^5 

'J  Aj.ciMira  Scorfms. 
Xlahehirete  fifcis. 

245 

175 

labiru  avis. 

200 

laborandi  herba. 

S^ 

laboraiidi  jruticefcens. 

69 

laboti  teUiido. 

241 

labotafua  arbor. 

lOl 

labuticaba  arbor. 

141 

lacaranda  arbor. 

136 

lacamaciri  avis. 

202 

lacana  avis. 

190 

lacaptcaya.  arbor. 

128 

lacap  gramen  junceimi. 

z 

lacapi  avis. 

192 

Iacupe?Ha  avis. 

198 

lacarini  avis. 

210 

lacare  Crocodilns. 

242 

lacarutu  avis. 

199 

lacatinga  infe^um.    ■ 

154 

laciia  acanga  herha^ 

6 

laciurete  quadrupes. 

^35 

laee  herha. 

22 

laguacagiwe  pifcis. 

156 

laguacatiguacu  avis. 

194 

laguara  quadrupes. 

^35 

laguaracapifcis. 

147 

laiama  Oviedi. 

33 

lambu  avis. 

192 

lamacaru  herba. 

^3 

lamacaru  arbor. 

125,126 

lamacay  avis. 

198 

ianday,  reguhs  lapmyarum. 

269 

janipaba  arhor. 

92 

lapacani  avis. 

212 

Japaranduha  arhor. 

109 

laparuca  fcobpendra. 

^S3 

lapu  avis. 

193 

laqueta  pifcis  Lufuanii. 

156 

laracatia  arbor. 

128 

laroba  herba. 

^5 

lafmini  fpecies. 

47 

latahoca  arundo. 

3 

latebiicu  ricinus  infeiium. 

245 

ibabiraha  arhor. 

117 

ihacuri-pari  arbor. 

119 

ihacamuci  arbor. 

141 

ibametara  arhor. 

129 

Ibati  herba. 

19 

ibera  puterana  arhor. 

120 

Ibihohoia  ferpens. 

240 

Jbicurapari  arhor. 

114 

Ibijau  avis. 

195 

Ibipurunga  arbor. 

il6 

Ihipitanga.  arbor. 

ibid. 

ihira.  arhor. 

99 

Ihirahit  arhor. 

136 

Ibiraee  arbor. 

lOI 

Ihira^itanga  arhor. 

lOI 

A  N  I  M  A  K  T  I  V  M. 

Ibira  ohiarbor. 

Ihixuma  arbor. 

Ibyura  ferpeus. 

lcicanba  arhor, 

Icica  refina. 

lcipoherha, 

Igapeha  Lufitanii  langadai. 

lecuiha  arhor. 

lendaya  perroqiieti 

Iet.iiba  arhor. 

leticacica  refina. 

letica  herba. 

lettcucu  herba. 

Ignavus  quadrupes. 

Iguana  lacertus. 

lito  arhor. 

liya  quadrupes. 

Inajagttacuiba  arbor, 

Inga  arhoris  Jpvcies. 

Inga  opeapiiba  arhor. 

hnmboy^:erba,  12.  Icoil,     . 

Infed:tim  i-nnominatim. 

hifcUum  infii.r  fiici. 

Infeiium  magnitudine  Brufci. 

InfeBum  vol.ais  mufca.  jigiira. 

InfeUum  volans  Tauri  Jberies. 

lociira  arhor. 

Ipecacoanha  herha. 

Ipecati  apoa  avis. 

Ipecu  avis. 

Iperoba  arbor. 

Iperu  pifcU. 

Iperuquiba  pifcis, 

Ifocmu  vermis. 

Itaiara  pifcis^ 

lua  fiutex. 

lua  umbu  arbor. 

luapecanga  herha. 

lupatitma  quadrupes. 

lupuiuha  avis. 

luqueri  omano  fiutex. 

lurepeba  fiutex. 

lurucua  teHudo  marina. 

lurumu  herba. 

lurura  te^tido. 

luruucapeha  pifcis. 

K. 

KAkara  fiuBus  Tapuyis, 
K«w?©-  fifcis  Gmcis. 
Kitfhara  apisjpecies. 
Kura  ura  fiu^us  Tapuyis, 

L. 

LAblab  phafeolus. 
LeBus  penfilisBrafilienfium. 
LimA  metropolis  Peru  longiiudo, 
Lingoada  pifcis  Ltifuanis. 
Lohi  echinoides  Clufii. 
Locuftarumjpecies. 
LocuHatota  atra. 
Loutra  Lufitanis. 
Luce  herha  Chilenfiiwi. 
Lyfimachiajpecies, 

M. 

MAcaquo  Congenfihvj  quadrupes. 
Maci  Medici  Chikrfium, 


141 
131 
239 

.  ?s 

ibidk 

14 

•  272 

\i7 
io6 

lOI 

lor 
16 

41 
221  ■ 
2^6 
120 
234 
138 
III 
112 

5^ 

256,257, 259 

.    258 
258 

256' 

133 

17 
218 

207 

97 

172. 

180 

252 

•  146 

6$ 

108 

10 

222 

193 

64 

89 

24.1 

44 
241 

146 


i6s 

159 

26? 


33 

271 

260 

181 

12 

'^45 
248 

^34 
291 

30 


227 
291 

Macu.. 


I    N   D    E    X 


O   M   N  I   V 


U 


hlMUCAgtu  avis. 
Macumba  Congenfibus  herba. 
Magtiari  aris. 

Maguej,  feu  Metl  Mexicamrum. 
Malaguetta  rera. 
Mameluco  qui  ErafilianU. 
Mamoeira  arbcr. 
Matiaca  frutex. 
Mandatia  Lablah  Alpini. 
Mandiiba  frtitex. 
Mandiocar.idix. 
Mandiopuba. 
Mandubi  d'AngoU  herba. 
Mangangai  infed:im. 
Mangaiba  arbor. 
Mange  Veradeiro  Lufitan. 
Mani  Hijpanii  planta. 
Mantis  locuHa. 
Manucodiata  rex,  avis. 
Manticodiata  alia. 
Mafreucauchfliivius. 
Maracana  avis. 
Maracana  Arar^Jpecies. 
Maracoana  cancer. 
Maraguao  quadrupes. 

Marangigoana  animaacorporefeparata  Brafil. 
Mareca  avis. 

Marinhciro  cancer  Lufitan. 
Marrubium  Brafilienfe. 
Mafarino  avis  Lufitanis. 
^  Maratata  iba  arbor. 
Maruapante  numen  Chilenfium, 
Matapaflo  herha  Lufitanis. 
Matuitui  avis, 
Maturaqtie  pfcis. 
MauritiA  civitatis  longitiido, 
Mberuobi  infeUum. 
Mecapatli  Mexicanorum, 
Melongela  herba. 
Mcchoacan  radix. 
Meeru  canna  Indica. 
Mellis  agreHis  jpecies. 
Melo  aqtiaticus. 
Memeriam  bacala  Congenf, 
Mentba  Graca. 
Mentaftro  herha  Lufitanis. 
Mergi  aquatici  Jpecies  elegans. 
Meros  pifcis  Lufttan. 
Metl  Mexicanorum. 
Micambe  herba. 

^imn-tm  Beigis, 

Miivapira  pifcis. 

Millipeda  Jpecies. 

Mitu.,velMtitu  avis.i^^,  alia  ejusfperies, 

Molle  arbor. 

Monguape  pivius, 

Monoceros  pifcis. 

Monoceros  pifcis  Clufii, 

Mormjlo  Gefneri  pifcis. 

Mofanibesd'Angolaberba. 

Mofquito  ctilex. 

Moz.ombo  qui  Brafilianis, 

Mucu  pifcis. 

Muctma  phafeolus. 

Muctitaiba  arbor. 

Muiva  arbor. 

Mulato  qui  dicanttir. 

MuUi  fifcis  Jpecies. 


215 

204 
38,88 

39 
268 
loz 

69 

.      33 

.  !^^ 

ibid. 

67 

43 

^57 
izi 

118 

37 
246 

201 

219 

I     268 

207 

ibid. 

184 

^33 

279 

214 
187 

16 
191 
132 
287 

10 
217 
169 
260 
254 

II 

^4 

41 

4 

259 

22 

^34 
^5 

^5 

218 

169 

38,88 

10 

225 

162 

^53.258 

19S 

90 
262 

143 
154 
156 

10 

^57 
268 

J6i 

18 

\o6 

117 

268 

156 


^99. 


Mundubi  herba. 

37 

Mundubi  guacit  arbor. 

96 

Mureci  arbor. 

118 

Mures  Brafiltenfes. 

229 

MimcuJ£  Jpectes. 

70»  71 

Mu4  araneus. 

229 

Mufcarum  varia  fpecies. 

254 

Mjouros  herba. 

6 

Myrta  Ltifitanis. 

108 

N. 

'SiTT^H^,  vtdgoAnanas  planta. 
.  JN.  Nana  hrava. 

35 

ibid. 

Nari  nari  pifcis. 

m 

NaHhos  Gr£Cis. 

4 

NebuU  rar<c  in  Brafilia. 

265 

Nhambi  herba. 

49 

Nbambtiguacu  ftutex. 

77 

Nhamdia  pifcis. 

149 

Nhamduguacu  araneus. 

248 

Nhamdtii  Jrtstex. 

75 

Nhandiroba  herba. 

46 

Nhanduguacu  avis. 

190 

Nbaqutuida  pifcis. 

171 

Nhatiu  culex. 

^57 

Nil ,  five  Nir ,  color  cceruleus. 

57 

Niqui  pifcis. 

178 

Noitibo  avis  Lufitanis. 

•      I9S 

Nux  Cathartica. 

96 

0. 

/^Ccoembo  Lufitanis  herba. 

y~yoleum  dantes  plantn. 

z6 

47 

Omenapo  leima  herha. 

51 

Onca  Lufitanis  quadrupes. 

23  S 

Ononis  non  fpinofafioribus  luteis. 

i 

Openamk^radix. 

45 

Opponne  fluvius. 

269 

Orbis  muricatus. 

159 

OreUana  tin^ura. 

6i 

Orobus  Brafilienfis. 

^          9 

Otfchunogh  fluvius.                            ., 

268 

Oves  feruviana. 

245 

Oves  Chilenfes. 

244 

Ourico  cacheiro  Lufitanis  quadrup. 

^35 

P. 

T}Aca  cuniculi  fpecies. 
i.  Pacomo  pifcis. 

224 

148 

VacQ  caatinga  berha. 

48 

Faco  caatinga  arbor. 

102, 

Pa.codv3.Ltifitanis  arbor. 

^37 

FacoSeroca  herba. 

48 

Faiomirioba  herba. 

9 

Faipaiguacu  infe£itim. 

^55 

Falmeiriz  Brafilix., 

261 

Fanama  infeiltim. 

250 

Fanapana  mucu  infe^um. 

249, 250 

Pao  Brafil  Lttfttanis. 

lOI 

Pao  d'arco  Lttfitanis  arhor. 

118 

Paoganiclo  Lufitanis  arbor. 

131 

Papa  pcixc  avisLtifitanis. 

194 

Fapay  arbor. 

102,104 

Fapiliomm  varia  fpecies. 

250 

Faragua  pfitiacus. 

207 

Paranacure  gammarui. 

188 

Pararo  herba. 

5- 

Farati  pifcis. 

181 

Taru 

Plantarvm    e 

'Paru  ft[cU. 

144 

F.ifioiiis  flos. 

70 

Va^or  pifcis. 

166 

FaBinac^  niMttut. 

175 

Pata  Liifitaiiis  Jiifer. 

ii8 

Tati  Magiiey  jpecies. 

89 

Pegafrol  avisLiifnanis.    ■ 

195 

Peixe  agiilha  Ltifuanis. 

168 

Peixe  gallo  Liifu.iim. 

161 

Peixe  pcgador  Ltifuanis. 

180 

Peixe  ferra  Ltifit.tuis. 

379 

Peixe  viola  Ltifuanis  pifcis. 

151 

Pcixc  volador  Ltifitanis. 

161 

Perexil  Lufitanii  berba. 

14 

Peo  de  Galinliaiww/cate. 

83 

Tetimbtuba  fifcis. 

148 

FhaLmgium  maximtirn. 

248 

Fhoxinns  Gefieri. 

170 

Ttabapifcis. 

ibid. 

Tiabihti  pifiis. 

ibid. 

Ticacuroba  avis. 

204 

Fictiipinima  avis. 

ibid. 

pimmm  Beigis. 

178 

Ttllan  miwen  Ckilenfitm,    ■ 

287 

Vmicr^u  Litfitanis. 

39 

Tin.ibi{iz.xihuitl  Me.xkanortim. 

65 

Findcba  arbor. 

^33 

Pinhones  Ltifitanis. 

96 

Tino  herba. 

48 

Ttper  cattdatttm. 

73 

Ttquiiinga  pifcis. 

159 

Tira  aca  pifcis. 

154 

Tira  acang.tta  pifcis. 

144 

Tirabebe  fifis. 

162 

liracoaha  pifjs. 

175 

Tira  iurinnenbeca  pifcis. 

149 

Ftra  met.ira  pifis,  156.  Icort. 

181 

Firanemapifis. 

145 

Tira  pixangapifcis. 

152 

Tiraquiba  pifcts^ 

180 

Tira  tiapa  pifcis. 

157, 180 

Tiraambu  pifist. 

167 

Tiraya  pifis. 

164 

Tifis  mnominattts. 

155 

Tita  qnid  fit. 

89 

Titanga  guacu  avis. 

216 

TLtnt^innominata.  j,  8,  9, 14, 

16,18,19,21,50,^1, 

57,45,44,47,49,50,51, 

52, 53' 54' 5^ 

Toljpodium  Brafiltenfe. 

2 

Tongi  Congenfibus  quadrupes. 

225 

Torcus  Guineenfis. 

230 

Torctu  filvestris. 

229 

Toti  attnga  gammarus. 


Toti  pema  gammarus. 

Totiqui  quija  locu^a  marinai 

Priguiza  Lufitanis  qtiadrupes. 

Tfutacorum  majortim  &  minorum  jpecies. 

yftttacorum  nidi. 

Pudiano  verniclho  pifcis. 

Pudiano  verde  pifiis. 

Tulches  Chilenfium  natio, 

Ftdgera  herba. 

Tunaru  pifcis  jpecies. 

Tnraque  pifcis. 

Q. 


Q' 


Vaiihajebuachtlt  Mexicanorum, 
Qiuubmecatl  Mexicamrum. 


187 
185 
221 
205 
ibid. 

145 
146 
288 
25 
165 

151 


97 
II 


Animantivm. 

Quereiba  arbor. 
Quetele  avis  Congenfibtts. 
Quici  infeitum. 
Quici  miri  infccium. 
Qtiillobo  Congenfibuiherba, 
Quimbatui  avis. 
Quinciamali  berba. 
Qu^ingombo  berba  Lufitanis. 
Qmriquincios  Cbilenfium, 
Q^iitit  arbor. 
Quijia  herba  Jpecies. 

R. 


192 

.'54 
ibid. 

31 

■207 

291 

31 

29Z 

"5 
37 


"D  2l!ete!flange  seigis  serpens. 

■^^Raja  Jpecies  inBrafilia. 


240 

^7,5 

Ranatn  arboribiisdegens.  241 

'Remediiim  contra  Serpcntum  morfus ,  7.    contra  venena, 

9,  26.  coniracalcttlum,  16,  48.  contra  tmrftisvene- 

natorum  animalium,  ibid.  C^  50,  5  2,  60.  contrafca- 

htem,  26.  purgansy  52.  abfiergens ,  ibid.    adverfits 

ulcer^^  -y^.purgans,  ^■j,contradjfenteriam,6z.  comra 

yenemim.  216 

Ren  marimis  Zoophjton.  189 

Reri  oUrea.  188 

Reri  apija  bjdrus.  jbid. 

Rio  S.  Francifco  defcriptio,  262,  2  63 

Robalo  pifcis  Lufitanis.  1  go 

Roz.a  qutd  figntfuet  Ltifitanis,  66 


SAbaon  arhor  Lufitanis. 
Saccbarimacbina ,  &  conficiendintodus. 
Sagittaria  herba. 
Sainibeiba  arbor. 
SzWcma.  pifcis  Lufijar.is. 
Salmoneta  pifiis  L  ufitanis. 
Sulpa  pifcis. 

Sape  Ltifitan.  gramen  junceum. 
Sar^aparilla  Hifpanis. 
Sardinha  fifisLufitanis, 
Sargtis  pifcis. 
Sarigoj  quadrupes. 
Sajacuavis. 
Scarabem  parvus. 
^tm^aOQtl  Belgis. 
Scjuri  Brafilienfes. 
Sempervivum  marinum  hacciferum. 
SenembiLuertiisIguana. 
Serpentaria  major. 
Sefamum  herba. 
Silva  d'agoa  ficutex  Liifitan, 
Soco  avis. 

Solani  veficarii  fpecies. 
Solantim  hacciferum. 
Soldanella  herba. 
Soldido  pifcis  Lufitanis, 
Squilla  lata. 
Squilla  [i&tln. 
Stella  marina. 
Stella  arhorefcens, 
Strutbio  avis. 

T. 

TAcomaree  canna  Saccharifera. 
Tajacu  caaigora  porcas, 
Taja  oha  berha. 
Tai-ihi  qtiadritpes. 
Tainha  pifcis  Lufitms. 

Pp    2 


"5 
Sj.&fcq. 

55 

III 

153 
156 

153 

z 

10,11 
178 
147 

222 

258 

200 
331 

2,36 

^7 
21 

74 
199 

12 

55 
51 

151 

186 

187 
189 

ibid. 
190 


82 
229 

35 

223 

181 

Taioia 


I N  D  E  X    O  M  N I V  M 

Plant 

j/wia  herhJ^ 

^7 

ramandaa  qaadrupes. 

225 

Jamarindoium  arbor-^ 

107 

TamarHguaea  locuUa  mmltA, 

186 
208 

Tamatia  avii. 

Tamoata  fifcis. 

151 

Jamoatarana  hetba. 

53 

Tangar^  avisjpecies. 

214 

Tangaraca  fiutex. 

60 

Tapacura  Brafilienfibus. 

269 

Tapeti  cuniculiis. 

223 

Tapera  avis. 

-205 

Tapia  arbor. 

98 

Tapiiaj  formicm. 

252 

Tafierete  quadrupes. 

S29 

Ta]>yracoyanana  arbor. 

134 

Tapuijarumfnes  &fedes,  2(58.  moresy  27©. 

arma,  278. 

imres  &  confuetudines,zj^.  Icones,i^o. 

progrediendi 

7nodm,iSo.  vi^m,2.8i.  foemina  fregnantes,  &foft 

parttm  quomodo  agant ,  281.  morttios  fiios  comedunt. 

282,    lugendi  modus ,  Ihid.  Habitus  corpris ,  ihid. 

quibus  rebus  magnates  aplebe  differmt. 

ibid. 

Tarabe  jrfittacm. 

207 

Taraguira  lacertus. 

238 

Taraguira  .Ajcurara^ 

23.8 

Tareira  dalto  pfiis^ 

157 

Tariera  do  Rio  pfcis. 

ibid. 

Tareraja  herba. 

33 

Tarcaruga  tesiudo  marina. 

241 

Tatai  iba  arbor. 

"9 

Tatu  &  Tatupeba  quadru^es. 

.^.3^ 

Tatu  ete"  quadrufes. 

ibid. 

Tattt  apara  quadrupes. 

S32 

Tauri  volantis  Jpecies. 

246 

Taj.ifua  pifiis. 

144 

Teca  Chilenfium  far. 

285 

Teitey  avis. 

212 

Teiuguacu  Ucevtus. 

H7 

Teimihana  lacertulus. 

238 

TeUudinum  jpecies. 

241 

Tetimixara  pfcis. 

145 

Tiburoms  Jpecies. 

i-8i 

Tijeguacu  paroara  avis. 

ai4 

Timucu  fifcts. 

168 

Tipioia,  Tifiaca,  Tipiahaca. 

67 

Tlaqtiatun  quadrup.                              azi,  225, 133 

T0mAt7J1tt.icaz.tli  Mexicamum. 

6 

Tongu  Angolenfibm  herba. 

24 

Tremate  fiutex. 

<5i,8i 

Triangularispifcis. 

142 

Trifolii  Jpecies. 
Trifoitim  jpicatmit. 

2 
ibid. 

Tuberaon  Lufitanis,. 

172 

Tticana  avis. 

217 

Tururacu  locitsla. 

245 

Tucurobi  locuHa. 

•      -4<^ 

Tuidara  avis. 

205 

Tui  vulgo  perroquet» 

206 

ARVM    ET    ANlMA«T,irMv 

Tuiaputciuba  perroquet. 
Ttiiete  perroquct. 
Tuipara  perroquct. 
Tuitirica  pcrroquet. 
Tuinanti  iba  arbor. 
Tunartsm  differentia. 
Tunga  infe^um. 
Tupa  quid  figniftcet  Brafil. 
Tupacununga  Tonitru  Brafil. 
Tupaberaba  fulgur  Brafil. 
Tyepiranga  avis. 
TTLopilotl  avis  Mexicanis. 

V. 

VCaguacncancer. 
Vcajs  cbilenfes  nondiim  perdmitk 
Vca  tina  cancer. 
Vermis  terreUris. 
Vejpertilio  aquaticm. 
Vejpertilio  cornutus. 
Vipiiba  &  Viabururu  herba. 
Vmari  arbor. 
Vmbu  arbor. 

Vmbulu  Congenfibm  qttadrupes. 
Vnau  quadrupes. 
Vribaco  pifcis. 
Vrtic£  Vrentis  Jpecies. 
Vrubu  avis, 
Vrucatu  berba. 
Vrticari  iba  arbor. 
Vrucu  J}-titex. 
Vrumaru  pifcis. 
Vrutaurana  avis, 
Vty  arbor. 

Vuba  arundo  fagittaria. 
Vabarana  pifcis. 

TVT^ter^^oen  Beigis  avis. 
^^  MmtmlQm  Beigis. 

VVilhelmi  Glymmcrii  itineraritimo 


XAhitali  arlor  Mexlcanis. 
Xalapa  radix. 
XalxocotlMexicanorum. 
Xipbias  pifcis. 

Y. 

YTotinge  fittvim  Brafilie. 
TtzAehua^o  patli  Mexicanis. 
luca  Americamrum, 
Xx.tuat7oz.  Sar^aparilla  Mechoacanorum. 


ibidff 

Ibld. 

ibid. 
136 
127 
249 
278 

ibid. 

ibid. 
192 
208 


185 

285 
184 
255 

HJ 
215 
67 

121 

108, 

"5 

22X 

177 

48 

207 

35 
104, 109 

6i 

175 
aoj 
120 


Z 


z.. 

Jnziber  duplex,  7nas  &f«miM. 
Zoopbyta  dtto  innpminata. 


5 


J90 

2^5 


92 

43 
105 

1^0 


2^8 

99 

6$ 

n 


17, 18 
189 


F    I    N    I    S. 


I 


/ 


V   / 


turn  0. 
o'clock,  1*.  . 
o'clock,  A. 
set  in  the  T 

Every  ' 
lar,  be  r 
October 
Nob/ 
be  givei. 
there;    no 
Lower  Lioiii 
1,  the  Uppe 


> 


#     ..  •     •, 


1*«