Skip to main content

Full text of "Historia nauigationis in Brasiliam, quae et America dicitur. : Qua describitur autoris nauigatio, quaéque in mari vidit memoriae prodenda: Villagagnonis in America gesta: Brasiliensium victus & mores, à nostris admodum alieni, cum eorum linguae dialogo: animalia etiam, arbores, atque herbae, reliquáque singularia & nobis penitùs incognita."

See other formats 


'';:■{' 


■- 


'   T  "'-: 


. .   -_._ 


© 

t3 

m. 

*W   r-i 

cd 

8 

CJ 

•<s> 

a; 

E 

"C 

«J 

.* 

<3 

4J 

* 

k 

© 

8 

^3 

3 

*0 

&o 

C< 

5n 

op 

& 

i3  i^s 

'    C     M     «o 

:.w's.§ 


cs   o   > 


bn 

GO 

P 

> 

cri 

si 

it! 

i^ji 

*to 

4 

3 

$ 

03 

rQ 

K5 

o 

OS 

•<s> 
ft 

^  es    »    (4 

■1-3  a<  °°  tf 

;p   P  «io   (4 

■  V©   ©*► 
H 


IW 


.2  © 

i  s.s 

fcJO  Sq 

!      C3     <3 


02     P 


>*&  d,d 

•s  Msl  s  gliosis 

»«^  12  »°H,         ~4 

£  ^  £      -S  rS  S  S  °  3  ^  © 

s a  a  s  ^pN  &«3l  I 

<d    2    ^34    O  £  tf}  *  X  Ig   © 


Cb 


bJD'd  .3  -a 
Sq  _q  jo    cD 


W  -H    d    bC  P*  S  -^ 

^  s  .a  j  .2  ^ 

■a  j  ^  .a  g 

02     CO 


©"^ 

,£     ©     CO 

.a  j*^ 

3  ** 


d 


d  oc 

3  a 


dM 


c8   d 
CO    © 


w 


fiIWia|.ts 


s  #>  5 


02  Jjjj     Op  ^     <^^j  .i-l 

Id  +*  "fe  o 


02^  r-H 


©Odd 


?  ^  ^  «2 


CO 

3  S.I 


S  >^d 


^^.  a 


s<i 


•I^H  © 


bpo 


)-d     g 


j  a  5j  eg 


c3  ' 

<1 


S  s 


iiiiliiiirs^ 


^    <] 


ii  nr -it  ii»  riHftfil 


0jr% 


Jalnt  Carter  $ntfwt. 


HIS  TORI  A         V^J 

NAVIGATIONIS 

IN    BRilSILIAM, 

QJJE  ET    AMERICA 

DICITVR 

QVA^    DESCRIBITVR      AVTORI 

nauigatio ,  qu^que  in  mari  vidit  memoriar  pro- 
den  da  :  Viilagagnonis  in  America  gefta  •.  Brafi- 
lenfium yidtus.&  mores .anoftris  admodum  a- 
heni.cum  eorum  Hnguxdialogo.-animaliaetUm, 
arbores.atque  herbar,reliquaque  fingularia  &  no- 
bis penitus  incognita. 

A    IOANNE     LER10     BVRGVND6 

GaUtce  fcrtpta.  I^unc  vera  primtm  Lttinitate 

d6n4t(*,&  variusfignris  iUuflrarn. 


B"|E C VDEB AT 
M  f>STA  TH  I  rs     r  l  o  n  0  ± 


Anno 


cis  IJ>  xxxxvi. 


I 

I 


■■■ 


1 


ii  m^  mwmmmmmmm^ 


*& 


ILLVSTRISSIMO 

ET    POTENT'ISSIM  O 
PRINCIPI     AC     DOMINO, 

D.     VV    ILLELMO        L    A  N    D- 

gravi  o    H  a  s  s  i  J£,  Comiti  in 
Katzenelbogen,    Dietz,  Zi- 

GENHA1M    &  NIDDA.&C.  Domino 

fuo  ckmentifsimo. 


^xtvs  iamfere^  cpinorr4~ 
^  I  gitur  annus  ,  Princeps  lllu- 
u3  ttrifftme ,  ex  quo  doffiffimta 
^Lm  <vir CaffiedoriM  Remits mihi 
exvrhe  Francofurtofcripjitje  dlqutto  an- 
te cum  avnd  Celfitudinem  tuam  Caftellis 
ejfet^xteaudmijfe ,  gratifjimum  tibifore$ 
fi liber  quern  de  Am  trie  an  a  fere  grin  at  torn 
mea  Galilee ^cripferam^mplijicattM  &  La- 
tine  conuerfits  tibi  legends  oprretur.  E& 
enimfemela  C  .V.  Galilee  ferleBum  pro- 
per noultatem  rerurn,  &  hiftorUmrahk 
liHtem  vehmfterplactiife^c  mihi  a$h 


Epi  s  t  ol  a. 
dem  audit  a  iampridem  erat  incredibilis  il- 
ia benignity  &  mafuetudo  animi  tuijum- 
ma  eruditione  ac  praferftm  natural*  phi- 
lofophia,&hi/loriarucognitione  coiuncta, 
Na  cum  Mitts  libri  mei  capita, &memoria~ 
lia  quad  am  annis  ab  hincfexdecim  clarift 
molurifconfultodotfori  Hotomano  Celfitu- 
din*tuaftudiofiffimoinoppido  Cariteao- 
fiendijfemiquo  propter furiales  Gallia  tem- 
feftates  confugeramtu  )  memoria  teneo  il- 
Ittm  ftpenumero  mirificum  quodda  tuum 
in  hoc  liter  arum  genere  fiudium  pradicaf- 
fe:»equefe  Principem  vllum  no(fe ,  quive- 
hementiiis  harunt  rerum  cognitione  dele- 
Bar  etur.  Quod  ide  nuperame  deReinq  li- 
ter is  conjultus  multis  verbis  confirmauit. 
^yicfane  accept*  ill  is  Uteris  fi  per  tempus 
locumque  in  quo  turn  eram{eram  autemin 
£urgundia,vbifacro  verbifungebar  mini- 
fierio.ad  quodfumma  Dei  mifericordiafum 
vocatm)mihi  licuijfetmanus  operi  admo- 
uere  breui  tempore  negotium  confecijfem. 
iMagnopere  enim  cupiebam  aliquid  pra- 
J}are,quod  Celf.f.probaretur.   Nunc  vera 
in  hoc  nouo  exiliomeo  ,  vt  animi  dolorem-, 
quemexrenouatapatria  noftra  laceratio- 
ne  concipioyleniremjperam  dedi ,  vt  mem 
illt  liber  Latin}  conuerfus,& multis  pa  rti- 


■^   f 


y 


Epistol a  . 
bus  auBus^atque amplificatuifub  Illuftrif- 
fimitui  nominisaufpicijs  euulgaretur, 

Videbit  nut  em  celjitudo  vestra  narratio- 
nemprodigiorum^  moftrorum  admirabi- 
lemyac  ne  mihi  quidem ,  nifiocuhtus  tcltjs 
ipfe  acJpeffatorfuijfem,credibilem:fed  ve- 
re  acliquido  confir'mare  hoc  pofam,  cum 
mult  a  in  ilia,  vaflitate  Oceani  monfira  vi~ 
derimjumnulla  vnquam  Aque  prodigious 
vidi([e,vtilUfunt^qudtbodie terrain  dim 
omnium  amoenifjimam  ac floretifjimaw  in- 
feftant.  Itafunt  omnia  $erfidiay  periurio^ 
acfceleribus  oppleta.  Lsfnnus  ia  agitur  tri- 
cefimuSyCum  Ecclefia  noflr^Jouflis  atque  in: 
cendijs  GallU  vflulat&^  refiigerij  aliquid 
fefe  in  mart  medio  &folis  terris ,  loci f que 
defertis  reperturas  fterabant.Inde  Vtllaga- 
gnonis  cuiufdamperfidia  rekci^  rurfm  fe 
inportum>vndeexierant,contulerunt.  Hie 
dici  vix  potefiyinquam  immanes  beluas 
inciderint.  Ac  fane  quis  e&quiaudito  c&- 
forum  numero  nonperhorrefcat?  numeran- 
tur  autem  ad  quxtajxtiesj^^ 
millia ,  qui  per  bos  vigwti  quatuor  annos 
be  His  ciutlibus  interierunt.  Semperneigi- 
tur>vt  ille  apud  Sallulfium  dicebatjnfug* 
infanguine^wcruoreverfabimur?  Verum 
t>£c  perpetua  Ecclefd  ChriflianA  conditio. 

*    iij 


. 


_j,m- ..-  •  ■■■■■- 


EP  I  S  T  GL  A. 

£ft,vtfempera  Sathana,  &  Sathand  mini- 
Uris  quamcunquefe  in  partem  confer^ 
vexetur.  Animaduerti  cumfub  ea  coetipla- 
ga  nauigarernus  5  qu&vulgo  Zona  torrid  a 
dicitur,genus  ejfe  quoddam  pifcium  vola- 
tilium^quorum  mihi  naturam  &  conditio- 
ntm  Ecclefiarum  noHrarum  cdamita*  in 
memoriamreuocat.  Namfiue  inaquamfe 
%mmergerent  *>  confefiim  apifcibu*  qui  Al- 
]bac9radicuntur,6'  magnitudwefunt  ve- 
grandi,crudeliter  infefiabantur  :fiue  Mm 
fericulivitandi  cau(fayex  aquis  euoUrenU 
turn  I  diris  volucribus ,  qu^per  UUjpatU 
volitantJanUbantur.  Simillima  nofirarum 
Ecclefitrum  conditio  cfl.Sedtamen,vt  Pau~ 
a<Coi.4f  9.  lmad  noftrZconfoUtionefcripfitydumpre- 
mimnr>non  opprimimur^dum  &rumnis  af- 
s.co<ci.  s.    f{cimurynon  deferimurJum  deijcimur.non 
interimm.  <$uin  fotiu sprout  abundant  4- 
rumndL  &perpeffwnes  Chrifii  in  nobis ,  it  a 
perChrittum  abundat  ethm  confolatio  no* 
^cot.^.ftra.Fugamurquidem  &  plagiscddimur, 
atque  incertis  fedibus  vagamur :  propter 
Chriftum  inter ficimurtotos  dies:  hahitifu 
£om.8.35.   mm  quafi  oues  deftin/it*  wjtffmoni.  Sed 
hoc  certi\fmofoUtio  nos[uftenUmu*\idcir- 
to  Uboramm  &  contumelijs  afficimur.quU 
i:.Tim.4.io-  (hcramm  in  Veoviuo^uifideliumfuorum 
&  -----  fonflfi» 


,_-^r 


Epistola. 

conferuator  eft. 

Atque  optamus  quidem  ex  ammfi,  & 
Deumtotopeffore  obtettamur  yvt  veHras 
Ecclefias  Germanics  >  drpios  earum  Palto- 
res  pari  confolatione  ac  Spiritufuo  paracle- 
tofuftentet.Sedctim  diuturnum  ittudquo- 
rundamotium&  tranquillitatem  confide- 
ramusjvereri  nobis  interdumfubit,  ne  ve- 
to* Mud  Poet  a.  aliquando  vfurpare  poffint: 

Nuncpatimurlong£pacis  maU:fimior 

armis 
L  uxuria  incubuit>viftumque  vlcifcitur 

orbem. 

Nam  vt  ferrum  9fi  non  vtare  ,  rubigine 
contaminaturMa  vera  religiofleruqae  ni- 
mio  otio  &  diuturnitate  parish  quafi  tor~ 
pore  corrumpitur.  Quod  ne  vnqua  in  HaJ- 
ftcis  Ecclefiis  accidat],  quas  Veustut,  Prin- 
ceps  lllustriffime,fidei  credidit,  at  que  com- 
mendauit,J}ero  Celfitudinemveftram  pro 
fuapcrenni&conBati  pietate  cur  at  ur am: 
pr&fertim  cum  illam  femper  audiuerimm 
Ecclefiarum  noHrarum  Budtofifftma fuife: 
tantamque  doffrin<z  concordiam<>quata  in- 
ter omnes  earum  pafhres  elucet, femper  a- 
damaft.  Quo  lubmtius  in  hac  pr&fatione 
llluHriffimo  tuo  nomini  die  at  a  yfum  addtt- 
<3W,  vt  earum  omnium  nomine  Celfitudj- 

#    iii) 


Epistgla» 
pern  tuam  obfecrarem ,  necuramearU  prir 
mu  ah  llluftriffimO)&  beat*  memorU  Prin 
cipeparente  /#<?  Ph  i  li  p  p  ofufcepta:  dein-* 
de tibi tanqttam h&redttariam  abipfo  tra- 
ditam ,  &  commiffam  defertam  ejfe  patia,- 
re:fedeam  &  pietatijua  commendata  me-* 
miner  is  ^ i  Mttftriffimo  Principi  Mavri- 
t  10  Celfitudinis  tuafilio^Jpei  heroic*  ado- 
lefcenti ,  commendes.  Pro  met  veto  virili 
parte.  Prim eps  1/luBriffime ? ,  a  tua  Celfitu- 
dinepeto^qud^oqueprimkm^  vthocmeum 
munufculum  qudecunque  me  a  ergatebe- 
neuolentupignm-i  hilar ifronte  bonamque 
in  partem  accipias.  Deinde,vt  me  patiare 
in  tuornmju&que  Celfitudini  addiUorum 
numero  locum  aliquem  obtinere^quo  ne  vn 
quam  indignus  videar>fedulo  quadiu  vi- 
iafuppetetyOperam  acfludium  adhibebo. 
Vale  Illuftriffime  acgrpotetiffime  Princeps, 
CalFebr.i^H. 


Illuftrifs. 
veftras 


Celfic. 


addi&ifsimus. 
I    JLERIVS. 


-jSm 


'^-^^tw 


Hi  Aetgp77cfccAf^««  Mt?wny!vHV. 

0*4.'  *7iivo&iou?9ei,fo.oj;  iavOfwivr 
0*v  {thill  rfohtTrnfiot  lw.wiXkov  Ji  mh  /W 

Kai  Acu?pv}fiViM9ishw'cVov?  re  ttiiyxs. 

Is.     Gaf. 


1 


1 


t^\    'ifi'iwli-   ',  ***• 


AD    IOANNEM     LERIVM 

AMERICANS    HISTO- 
riasScriptorem* 

W^GNOTAS  quondam  &  nofiro  pncul 

Y&Msl  remotas 

Gentes^monHrofa'Barbariequefira^y  " 
Stridentefyne fonos  lingua^ventrefque  mptndos^ 

Humanis  fituros  carmhm^cce^eftrs. 
Crtdo  equide,  Leroeei  Docesnamvi(aSed  euge> 

Te  dignum  nodum  vndicefoht  pre  cot. 
Talia,dic,portenta  hominumjam  rarabenigni 

Temperiescoeltnamgenerarequeat} 
Et  quos  inculta  mites  creat  arbor  efrvMm^ 

tJMite  folum  indomita frtilitate  nitensl 

Horrida  tJMonttra  hominum^Mris^numgignat 
amcena] 

eTmperi&i  cceUfiriilitdfquejoiii 
Gignit.Sed  eaufas  doceant  qmfemina  remm% 

Omque  arcana  tenent  interior  a  viru 
2s[um  maiora  vides  hominum  portent  a  creari, 

Qua  coelum  multo  mitim  atque  folum}    . 
Te/iiscultanouem  FludijS  Eur  op  a  for  or  um^ 

Q^j,  totOjprincepherigit  orbe  caput. 
flic  qdahornda  vigetpndeat  memorarejibellis 

Vtpofftsnoslrps  maior  adejfe  fides* 


I.     U     B. 


IN 


1 


IN  HIS  TORI  AM  A  M  E- 

RICANAM   AB   JOANNE 
Lerio  Confcriptam. 

WffiFl  MMAeR[ES  mom  tu  qui  audi*  &  effe 
*0\  mj      ra  mon(haf 

Sd4K)3  Qua  fen  terra  orbis  nomine  diBa  nomi 
ijMiraris  peftvu  pliifquamgeftare  firinum 

Humanosvultus^ordque  (uetapolo. 
Primorumfhnt  h<zc  mxa  monimenta  parentuw, 

Infecittrifti  qua  genus  omne  labe. 
Hincveri  quondafimulachmmnuminis,  amens9 

Infeuas  meruit  degenerajfeferas. 
Sunt  quibus  ihdulfit  coeli  dementia  larga, 

Vndeforet  culm  mitiusingenium* 
Cultiorhis  mores \ni  vita  temper et  v/us9 

Omne  s  confimilis  barbaries  teneat.      j 

ST.    T. 


I 


i 


IN     IOANNEM     LERIVM 
EIVSQVE    DE    AMERI- 

canaperegrinatione  hi- 
ftoriam. 


WffiMA  NT  A  now  Lerae  refirs  miramU 

'  <famque  nouas  remm>tam% hominum  fhci&> 
VtcHpi<tm  hfirave  oculis  iamfingula^ni  me 

feneat  vndafkrens>l}arbanef<fue  virum* 
AtquitoUe  morat  ,cHpidum  perdue  omnia  deduc; 

Nobis  Oceanofit  via  tuta  patet. 
Tuto  inter fauos,  humandyue  vifceraJlammU 

Torrentesfa  eftviuere  UFtrigonas. 
Oceanum  rabie  juperat  gens  q  alia  fiirentem* 
Etfeperat  f&ttosibarbara,  Uftrigona*. 

a  m.  n. 


TOTIVS     HISTORIC 

ma  capita. 

Prafhtio  qua,  Theueti  errom  acfmudes 
coargunntHr. 
Cap-    !• 
j  VJE  caufa  tamlonginqua^periculo- 
)  fequeinBrafiliam  nauigationis  fue- 

■rit.  Pag'1- 

Cap.    II. 
Afcenfus  in  naues  Iuliobon§:itemque  oc* 
curfus  nauium  &  expugnatio:tepeftates,  lit- 
toraque  &  Inful#  primfun  obuiae.       Pag-7» 
Cap.    Ill- 
Bonitae,  Albacora?,Aurata?que,&  fues  ma- 
rini,pifcefque  volatilestaliique  quos  turn  vi- 
dimus,^ cepimus  fab  Zona  torrida.  Pag.i6. 
Cap.    IIII. 
De  yEquino&tali  circulo  ,  teropeftatibus, 
ventorum  inconftantia,pluuiis  Corrnptis,ca- 
Ioribu$,fiti,aliifqueincommoditatibus>quas 
circa  illam  mundi  plaga  fuftinuimus.Pag.  z6. 
Cap.    V. 
Dc  primo  India»  Occidentalis  confpeau» 
&  incolentium.Barbaroxu:  deque  iis  quae  no 
bis  in  mari  acciderunt  ad  tropicum  vfque 
Caprkorni.  Pag.32» 

Cap.  VI. 
Qui  nofter  fuerit  aditus  Caftelli  Collignij 
apud  Brafilienfes,quemadmodum  a  VUlaga 
gnoneacccpthfcqupillegefferit,  turn  in ine- 
gotio  religionis ,  turn  in  rdiquis  imperij  fui 
parwbu$r  Pag.42. 


m&A*i 


,.  -■•  ,,.*.  i-^  ~ 


Cap.    VII. 
Defcriptio  finus  Ganabarasqoi  &  Geneu- 
rcnfi$appellawr:Infalg.caftelliquc.ColIignij, 
atquelnfularumadiaccntium.  Pag-7Z- 

"  Cap.     VIII. 

Deingenio,robore,ftatura,nuditate,orna- 

mentis  corporis  virora  &  fceminarumBra- 

filienfiura.apud  quos  annum  fere  fum  com- 

moratus.  ^  1>a§'7°- 

Cap.    IX. 

De  crafsis  radicibus ,  &  craffo  milio  ,  ex 

quibusBarbari  farinam  conficiunt,quain  pa 

nis  vtuntur  locum :  deque  eorum  pouone 

quam  Caou-in  appellant.  Pag.?8< 

1  Cap.     X. 

De  feris,prf  grandibus  lacertis.ferpetibus* 
aliifque  America!  monftrofis  animantibus. 

Pag.    in- 

&  Cap.     XI. 

De  variis  Americanisauibus  a  noftnsdif 
fidentibusjde  magnis  vefpertilionibus,  api- 
bus,mufcis,eulicibus,  aliifque  regioms  illius 

infers.  Pag-I25- 

Cap.    XII. 
De  nonnullis  pifcibus  apud  Amencanos 
maxime  vu!garib*,dec];  eoru  pifcatu.Pag.159 
Cap.     XIII. 
De  Arboribus,  herbis.radicibus,  exquiu- 
tifsiroffque  frudibusjqui  in  Americano  pro 
«eniunt  folo.  Pag.14^ 

Cap.     XII I  h 
De  bello,pra?liisjfortitudine,  &  arm  is  Bar 

barorum.  .  Pag-*6?' 

Cap, 


Cap*  XV. 
Captiuos  fuos  quo  tra&et  modo  Barbari, 
quibufqueca-remoniis  in  iifdema&andis  & 
deuorandis  vtantur:  Quibus  per  occafionem 
immanifsima*  crudelitatis  alia  exempla  ad- 
ie&afunt.  Pag.185. 

Cap.  XVI. 
Quid  nomine  religionis  apud  Barbaros 
Americanos  veniauDe  erroribus  in  quos  ab 
impoftoribus,quos^4i^  vocant,inducun 
tur:  deque  crafsifiima  Dei  ignoratione  quse 
apud  eos  obtinet.  Pag.220.. 

Cap.     XVII.  * 

De  conitigio ,  polygamia,&  confanguini- 
tatis gradibus , quos  Barbari  obferuant :  de- 
que liberorum  apud  eos  educacione.Pae.232. 
Cap.  XVIII. 
Quidlegef,  qufdqqepolitta  apud  Brafi- 
henfes  nuncupari  pofsit :  Quam  humaniter 
excipiant  hofpites:De<juelachrymis  ac  fi&is 
fermonibus  quibus  hofpites  in  ipfo  ingreiTu 
amulieribus  excipiuntur.  Pag.241. 

Cap.     XIX. 
b  Quamcuramorbisfuisadhibeant  Barba- 
ri :  de  eorum  fepultura  &  exequiis:  de'que  in- 
fano  eorum  circa  mortuos  ludtu.      Pag.263. 
Cap.     XX. 
Colloquium  in  ipfo  aditu  Brafilienfisorse 
inter  indigenas  TonoHpinamb 'aulttos  Tououpi- 
w^wBrafiliccac  Latine  cofcriptu.Pag.  271* 
Cap.     XXI. 
Denoftroab  America  difceffu*dequenau- 
fragiis,  &  aliis  non  minimis  periculis,  qua? 


***_- 

-m 


Primitm  in  reditu  noftro  euafim  us.Pag.29go 

Cap.   XXII. 

De  cxtrcmafamctcmp'.eftatibus  ,alufque 

non  paucis  periculis,a  quibus  in  Galliam  re- 

deuntes  diuina  ope  crcpti  furau*.     Pag.318. 


AVTORES    IN    HAG    H I- 
ftoria  cicati* 


iibliafacra* 

lofefhtss. 

Eufebius» 

Nicefhorus. 

Tlutarchm* 

Cicero. 

Ouidius. 

Appianus» 

Oforim 


Gomarat  . 

heazo. 

Cdchondtlus. 

Viretus. 

HiJl.EcclefhGa/Ikd. 

Mattbioltis. 
fioMnus. 
Popelmerius, 
Theuetm  refutatm: 


i 


..^ 


IOHANNIS  LERil 

IN  HISTORIAM  SVAM 

PR^FATlOi 

Qtia  fheueii  err  ores  ac  frmies  prmpite 
coarguit. 

Irabvntvr   foftafle  nonnullij 
{ quod  ciim  annus  hie  fit  decimus 
a  |  o&auu  s,ex  quo  ab  America ,  qua» 
^_v4^J&Brafilia,rcdjj,tadiu  hiftoria  hae 
in  luceedefe  diflulcrim.  Idcirco  Gpenepre- 
tiumfafturum  meexiftimaui,  fiftatim  qui- 
busfuerim  caufis  pr^peditus  expona.  Glial 
primiim  in  Galiiam  remigraui ,  &  eosiquos 
in  jpfa  America  Brafilica  Rubrica  conferi- 
pferamcomentariolosCquibusquidquidob- 
fefuatu  dignum  fucrat    vifmn  annotatum 
erat)cuquibufdamcornunicaiii,vlteriiiSpro- 
gredi  animus  non  em. At  illi  crebris  flagira- 
tionibus  vrgere,vt  ea  qug  tumultuarie  &  pau 
cis  exaraueram,  fufius  &  ordine  conferibe- 
rem  :  ne,  inquiebanc,  tot  &  tanta  memoratu 
digna,  obliuione  fepulta  interirent.  Anno  i- 
taque  1563.  in  paulo  ampliorem  excreucruns 


i 




>•!,■'.  ifi'rinii"»''     ■""  ~'i  ■■•  '• —    '  '■ 


P  R  AEt  ATI  O. 

commentarium:cuius  exemplar  vnicum  ft 
quidam  bonus,cui  a  me  comiflum  "at,  cum 
ad  me  mitteret,ecce,Lugduni  a  cuftodibus 
norte  eftinterceptu,vt  de  eo  recuperado  qua 
tumuis  diligenter  perquifito  fpes  nulla  ei- 
fet  relifta.Indefaaumeftvtaliquanto  polt 
repetitc  ab  exfcriptore  autograph0'  maculis 
litarifque  obfno,  ipfe  (  exccpto  Americano 
Colloauio  quod  exftat  huius  hbn  captte 
zo.cuius  exemplum  fupererat  nullum)  de  in- 
tegro  defcripfi.  Quod  opus  vbi  ad  hnem  eit 
perdudum  in  Chariteii  oppidcvbi.tum  de- 
eebam.bellicis  tumultibus  denuo  imminen- 
t.bus,fuga  faluti  confulere ,  libris  chamfque 
relidis  fum  coa<5tus.Quibus  non  multo  polt 
direptis   ,  periit  hie  quoque  alter  Arocn- 
canus   comroentarius  :  itaque   fum  labore 
meo  &  fpe  rurfum  fraudatus.  Tande  cum  de 
priori  ilia  iadura  queftuseffem  apud  nobt- 
lemquedamnecinfimse  authontatw  virum, 
defienato  illius  quoque  nomine  cuius  in  ma- 
nus  commentariu  ilium  incidiffe  oficiatum 
fuerat.vfque  adeb  diligentem  huic  negotio 
nauauit  operative  recuperatum  Anno  157?. 
mihi  apud  fe  benigne  excepto  reddiderit.Sic 
faftumeft  vr  hUtoriam  haocmanus  meas 
veluti  fugientem  adhucedere  nopotuenm. 
Sed.vt  ingenue  dicam  quod  res  eit ,  accede- 
bant  &  alia  qu?  me  ab  editione  deterrebant. 
Quod  nimirum  tenuitatis  mexmihiprobe 
confciuseram,vtpote  qui  ijs  qua:  Ingram 
fcriptore  reqviiruntur  inftruftus  nonetiem: 


.- 


PR  AEFATid. 

twtfkiamqu6d,eodequoab  AmeHcaremi 
graui  Anno  videlicet  1558,  inciderat  in  man* 
jmeas  Liber  Singul.Amcric.a  Portaeo  ex  bre - 
uioribus  Theueti  commentariis  feu  potitis 
commends  fcHptus.Ac  fane  quauis  non  me 
la tebat(quod  Fumseus  pra?fatione  in  Gener, 
Indic.Hiftor.apei te  eft  profeifus )  librum  i|T 
Jumfingularirer  mendaciis  effe  refertum:Si 


eo contentus  author  vlteriiis  non  c{fet  pro- 
gress ,  nunc  etiam  fortafle  quicquid  eft  hu - 
ius  opellse  a  me  fuiflet  fuppreflbrh. 

At  vero  hoc  Anno  1577.  in  Theueti  Cof- 
mographiam  incidens(isforfitan  nos  omnes 
quieo  nauigaffemus  eviuis  fublatos,  aut  fi 
qui  cflent  fuperftites  aduerfum  fe  in  arenam 
'  dcfcendere  non  aufuros  credebat)hominem 
animaduefti  non  modo  priftinos  errores 
renouare5{ed  etiam  in  nos  fiaiscriminibus 
conuitiifque  non  ferendis  digredi.Quod  cur 
faceret,  no  alia  eft  inductus  occafione  quam 
ea  qua  feruet  in  Mini{lros,atque  adeo  nos  o- 
nines  vnacum  illis  in  Americam  deuc&os 
mal^didacongererelibidine.H3?cmepro- 
peinuitum,vtintegram  nauigationis  noftra» 
hiftoriam  ederem  pertraxerut.  Ne  cui  autem 
dubium  fit  iurene  an  iniuria  de  nouo  ifto 
Cofimographo  conquerar3caiumnias  quibui 
nos  Cofmographia?  fu#Tora.2.1ibr.2i,cap. 
2ufbl.Qo8.infperfit  defcribere  placet. 

Caterum{\v\cp\x)pene  mihi  exoderatjeiirio . 
item  panto  ante  ex  diffidtis  fyatuot-Mirti/tromm 
qnvs  eo  CMuirws  mtfetat  vi  cm$wmfuum  £um  - 


;  I 


Praefatio, 
gelium  plantar  ent  exortam  ejfe.  Horum  prima- 
rius nomine %icherins ,  ante  annts  non  ita ma/tif> 
Carmelita  &  doHor  Sorbonicus  LutetU  fne^au 
Mwegyifti  Concionatores  cum  eo  dtmumftudio 
tenerentur*  vt  diuitias  ex  re  quahbet  facer  ent ,  & 
tjuucjuidad  manum  ejfet  raperent ,  clandeftims 
coxitis  &  fdltombhs  effecerunt  vt  ex  no  fir  if 
qiitdamtmcidarenmr.  Verumcaptifontium  non- 
nu&fosnas  dedere  quorum  cadauerapifctbus  oh- 
iettafmt.Alij  verofugafalnti  confnluere^  in  qui  - 
bus  erat  ipfe  Richerms ,  qui paulo  pofi  Rupellam, 
(quo  in  loco  etiammm  agere  exifttmo)  Mwifierio 
operam  daturus  appulit.  Is^onmultumvero  ab- 
fuihquinhactragoedia  irritati  Barbari  impetum 
in  nosfacerent^reltquofque  interficerent. 

HaecfuntTheueti  verba  quam  potuimus 
fideliterreddita:  Adquaeleftorem  diligen- 
ter  attendere  velim.  Cum  enim,neque  ille  a 
nobis,neque  nos  ab  illo  in  America  confpe- 
di  fuerimus ,  nedum  vt  noftri  caufla  in  vitas 
difcrimen  addu&us  fit ,  eum  hac  in  parte  no 
minus  mendacem  quam  impudentem  egifle 
calumniatorem,indicabo.  Priusautem>quo 
viarn  pr^cludamus  excufationi  quam  pr#- 
texere  poflet  narrationem  inftitutam  non  ad 
illud  demum  tempus  quo  in  America  vixit, 
fed  ad  confequens  etiam  referri ,  in  primis 
qusero  ,  an  pofsint  illius  tarn  exprefTa  verba 
alia  ration e  exponi,nifi  vt  partictvla  (nos)  qua 
feinilloqooque'nomero  fuiflefatisindicat, 
eodem  fuifle  irretitum  periculo  affirmet?^  Si 
vcro  inftet,in  mentem  fibi  nunquam  venifle 

vt 


If 


Tf" 


t.cap.s.pag, 


Praefatio, 
•vtMiniftros  de  quibus  agitur  in  America  a 
fe  vif js  afhrmarct,quid  alio  ipfe  fcribat  loco 
videamus. 

C&temm(\nami)fidititws illic mafijfemyopuli ^°™  2l 
Mitts  mtferi  animas  lucrifkcere  conatw  fuijfempo-  ns* 
tins  tjitam  infbdienda  terra  emendis  a  natura  re- 
conditis  thefatir is  operant  pojuijfem:  veruntamen 
turn  ijHta  eorum  lingua  nonfttit  eram  periiftsjum 
etiam  <jnhd  sJWiniftri  a  Caluino  mtffi  iftni  onm 
in(e  receperant, inftituto  dece/fi.  Apage  hotni- 
nem  mendaciftimum.  Si  autem  bonus  ifte 
Catholicus  Romanus  contcmpti  a  fe  feculi 
ex  Francifci  Regula  qua  profitetur,aliud  fpe- 
cinaen  nonedidit  praeterquam  quod  The- 
fauros  imis  terra?  vifceribus  reconditos  par- 
ni  fecit :  miraculumque  aliud  nullum  prater 
Barbarorum  conuerfionem,quamnifi  aMi- 
niftris  fuiflet  impeditus  erat  tentaturus,poftr 
quam  luceclarius  falfiim  id  effe  demonftra* 
uero,metuendum  fane  eft  ei  ne  in  Calenda- 
rium  Papae  poft  mortem  non  referatur,neue 
San&iTheueti  nomine  non  decoretur.  Cae- 
terum  vtquicquid  ifte  garrit  merasefTenu- 
gas  commonftrem,nolim  difputationemlin- 
ftitui  an  verifimile  fit  necne,iftum  (  qui  nihil 
noncongerit  vc  fuis  ineptiiscolorem  indu- 
cat)Miniftrosfilentiopra?termifturum  edito 
Sing.  Americ.libro,fi  eos  in  America  vidif- 
fet,nedum  vtcriminapatraflentjqjorum  no- 
mine eps  tandem  accufat  editaCofm  agra- 
phia annis  poft  minimum  i6,  Conuincetur 
enim  fuo  ipfius  teftimonio  libr.  Sing.  Am* 


** 


!1J 


PRAEF  ATIO. 

iib«4lfag-    ad  Fnenfeprom6torium4.IdusNouembi!. 
Amer.cap.i.  j^mo  ^.quatriduo  verb  poft  ad  Ganaba- 
frqfc  6o-  Ik  finum  appuliflfe  :  vnde  exceffit  Annoco- 
fequente  prid.Cal.Febr.  Nos  verb,vt  in  hi- 
ftotiae  progreffu  docebo,ad  Gaftclium  Col- 
li ghium  nonifiNonis  Mart.  Anno  l$5$**P.~ 
pulimos.  Quae  cum  ita  fun  conftetquefatis 
annum  &eoamplius  aTheueti  difcep  ad 
noftrum  aduentum  interceffiffe,  qua  fronte 
confpeau  fc  noftro  illic  vfum  fuiffc  aufus  cit 
affercrc?Aan6  potuit 'intcrcapedo  400000. 
palfuutntaragrauepericqlumab  ejus  capita- 
rcmouere?Potuit  fane»at  ifte  Cofmographi- 
ce  mentiri  (hoc eft  vniuerfo  orbi )  geftiebat. 
lam  verb,poftquara  pfimum  hoc  caput  in  il- 
ium retorfimus,nihil  fupereft  quod  refpon- 
fioheiridigeat.Attamenvt  vno  verbo  quod 
ab  ifto  aflFerri  poteft  expediam  ,  ad  fcditio- 
pem  illam  quod  attinet  de  qua  fermonem  til 
ftituere  vbluit-.Primum  quidem>quamdiu  in 
America  viximus  vllam  fubortam  effe  per- 
ncgo,tantum  abeft  vt  noftrum  quifquS  mor- 
te  fit  a#e£tu$:fi  verb  inftet  negari  non  poffe 
quin  a  Villagagnonis  domefticis  fafta  fueru 
in  eum  coiuratio ,  cuius  inuidia  in  nos  den- 
uare  conetur:  Refpondeo  anteaduentrum  nq 
ftrum  contigtffe.Quod  vt  conftet  euidentii- 
fime,non(  defenforem,non  teftem  aliuquam 
ipfum  Villagagnonem  appellp.  Quaprop W 
Epift olam,cjua  ad  D.Ioannis  Caluim  hteras 
i  nobis  in  Americam  perlatas  refp6dir,hcet 
iampridem  tuerit  excufa,  &  ad  fidem  facien- 
1  dam 


1 


P  R  AE  F  AT  I  O. 

chim,  exemplar  BrafilicaRubrica  cofcriptum 
diligenter  afferuetur,in  vfum  duplicem,  hoc 
loco  adferibere  vifum  eft:Primo>quod  ea  re- 
futatur  Theuetus  ,  Deinde'quod  cuius  reli- 
gi6nis  profeffionem  tu  temporis  fimularct 
Villagagnc,  luculenter  indicate 

Villagagnonis  ad  Caluinum  epifiola* 

Expximi  nopofle  puto5  quo  me  affecerint 
gaudio  tua?  literse  ,  &  qui  ad  me  vna  ye- 
nere  fratres:huc  me  reda&um  inuenerunt,  vt 
mihi  magiftratus  gerendus  effet  Sc  rnunus 
Ecclefiafticum  fubeundu.Qua?  mihi  res  ma- 
ximum anxietatem  obtulerac .  Ozias  ab  hac 
vita?  ratione  me  auertebat.  Sed  praeftandum 
erat  ne  operarii  noftri,  quos  mercede  tradu- 
xeram,gentis  addufti  confuetudine  ,  eiusfe 
vitiis  contaminarentvaut  religionis  defue- 
tudine,in  &7rosa<7wdeuolueretur.  Qua m  mi- 
hi folicitudinem  ademit  fratrum  aduentus. 
Adiecithoc  etiam  commodi,quod  fi  qua  ex 
caufapofthacerit  nobis  laborandum  ,autpc 
riculum  incurrendum,non  deerunt  quifint 
mihi folatio,&  meconfilioiuuent. Cuius rei 
facultatem  abftulerat  periculi  «noftri  fufpi- 
cio.  Qui  enim  fratrcs  mecum  e  Francia  traie 
cerant,  rerum  noftrarum  iniquitatc  permo- 
ti ,  alius  alia  caufa  illata  jEgyptum  repetiue- 
runt.  Qui  fueruntreliqui, homines  egentes, 
mercede  condu£ii  quos  pro  tempore  nan- 
ctfci  potueram:corum  hare  erat  conditio  ,  vt 


^& 


31!) 


Praef  a  tio; 
.  abeis  mihi  potius  efiet  metuendum  quanr 
pe  tendum  folatium.Haec  aute  huius  rei  cau- 
faeft,vbiappulimus,  fimul  ononis  generis  fc 
nobis  oppofucre  difficultates  >  vt  vix  inirem 
rationem  quid  potifiimum  eflet  agendum, 
Regto  erat  incultiffima5nulla  erant  te£ta,rei 
frumentariae  nulla  copia.Sed  aderant  homU 
lies  feri,ab  omni  cultu  &  humanitat.e  alieni, 
monbus  &  difciplina  penitus  a  nobis  difcre- 
pantes,(inereligione,honoris,  virtutis,  re&i 
autiniufti  nulla  notitia,  vt  mefubiretdubita 
tio  an  in  beftias  humana  fpecie  praditas  in- 
cidiflemus»  Contra  hsec  incommoda  ,erat 
fumrao  ftudio  &  celeritate  nobis  profpicie- 
dum,  &comparandumremedium,diim  na- 
ues  ad  reditum  inftruebantur,ne  eofubfidio 
^eftitutos  indigent  rerum  noftrarum  cupi- 
ditate  capti  nos  imparatos  opprimerent  & 
interficerent.Huc  quoque  accedebat  Lufita- 
norum  iofida  vicinitas:qui  etfi  quam  incoli- 
mus  regionem  tueri  non  potuerunt ,  hue  ta- 
men  nos  eflreintromiflosferunt^gerrime,^ 
infano  odio  profequuntur.Eam  ob  rem  vno 
tempore  ha?c  omnia  fe  nobis  agenda  propo- 
nebant,  Receptui  noftro  locus  deligendusJ 
expurgandus>cV  complanandus ,  munhiones 
circuraducend^propugnaculacxcitanda,te- 
eta  adimpedirncntorum  cuftodiam  extrue- 
da, materia  cQnquirenda,&  aduerfo  colle,lo- 
cis  jmpeditiffimis  ,.humcris  ob  beftiarum 
penuriam  comportanda.Prseterea,  quod  in» 
digena?  in  diem  yiuant  &  agriculture  non 

flu- 


■ 


Praefatio, 
ftudeant,nullo  certo  loco  cibaria  congefta 
reperiebamus,  fed  erat  vi&usnofter  e  login 
quo  raptim  petendus.  Qua  ex  re  manum  no- 
ftram  (quantulacumque  eflet)  diftineri  opor 
tebat,&  minui.  Hisaddu&i  difficukatibus, 
qui  ineamicitisecaufa  fequuti  fuerant,  rebus 
noftris  diffifi(n  fupra  demonftrauimus)  pe- 
demreeulerunt.Egoquoquenonnihil  com- 
motusfum,fed  ciim  mecum  reputarcm,ami- 
cis  affirmaffe  me  hac  ratione  e  Francia  mo- 
uere,vt  quam  curam  rebus humanis  impen- 
deram,eiusftudij  compertavanitate,  regno 
Chriftiexcolendo  adhiberem*iudicaui  me 
in  voces  &  hominum  reprehefionem  incur- 
furum  &  nomini  meo  iniuriam  Faeturum,  (I 
labor  auc  periculi  opinio  a  coepto  me  deter- 
reret.Pneterea  cum  Chrifti  negotium  gere- 
dum  efletjcredidi  non  defuturum  fed  ad  foe- 
licem  exitum  perdudurum.Ergo  me  confir- 
mauijvimque  omnem  ingenij  intendi  in  ra- 
tionemeius  rci  perficienda?,  quam  fumma 
vkx  mcx  deuotionefufceperam.hac  autem 
via  id  affequi  me  poffe  exi(Hmaui,G  vitse  in- 
tegritate  hoc  me'um propofitum  comproba- 
rem,&quam  operariorum  manum  traduxe- 
ram,ab  infidelium  confortio  &  familiarirate 
auerterem.  In  earn  fententiam  animo  meo 
indinatonon  fine  Dei  prouidentia  factum 
effe  vifum  eft ,  vt  in  ha?c  negotia  inuoluere- 
mur:  fed  ideo  accidiffe,ne  otio  corrupti  libi- 
dioi  &  lafciuice  operam  daremus.  Prseterea 
fuccurrit  nihil  efTe  tarn  arduum,quin  conan- 


P  R  AEF  A  Tloi 

do  fuperari  poffit.Proinde  ab  animi  fortitu- 
dinepetendum  effe  auxilium,  &  continenti 
labore  famil!amexercedam,huicnoftro  ftu- 
dioDci  beneficentiamnondefuturam.  Ita- 
que  in  infiilam,  duobus  rnillibus  pafluum  a 
continenti  remotam  tranfmifimus  ribfque 
domicilio  noftro  locum  delegi  *  vt  adempta 
fugae  facultate  raanum  iioftram  in  officio 
continerem  ,  &  quodfceminse  fine  viris  fuis 
non  effent  ad  nos  commeatura?>delinquendi 
occafionem  prxriperem.  Accidit  tamenvt 
ex  mercenariis  26.  voluptatis  ille&i  cupidi- 
tate,in  meamnecem  confpirauerint :  fed  die 
conftituta  confilio  exequendo  ,  re  mihi  per 
vnum  ex  confeiis  enunciata,eo  ipfo  mometo 
quo  ad  me  opprimendurn  armati  admatu- 
n*bat,hoc  modo  periculum  effugimus.Quin- 
que  e  meis  domefticis  ad  arma  conuocaui>& 
aduerfumirecoepi:tumtatus  coniuratis  in- 
cefsit  terror,  tantaqueperturbatio,  vtnullo 
negotio  facinoris  authored  quatuorqui  mi- 
hi fuerat  defignati  corripuerimus,  &  in  vin- 
cula  coniecerimus.  Eo  cafu  reliqui  confter- 
nati5pofitis  armis  delituerut.Poftridie  vnum 
cathenisexoluimusvt  caufam  fuam  diceret 
liberius:fedeffufocurfuin  marefe  prarcipi- 
tern  egit,&  fuffocauit.  Reliqui  vte  vinculij 
caufam  dicerent  addu&i,  fine  quaeftione  vl  - 
tro  expofuerunt  quae  per  indicem  comperta 
habuimus.Vnus  exipfispaulo  ante  a  meca- 
ftigatus,quod  fe  fcorto  c5iunxiffet ,  iniquio- 
re  effe  mente  cognitus  eft ,  &  ab  fe  coniura- 

tionis 


.* 


P  R  AE  F  A  TIO. 

tionis  initium  fa&um  effc:  atque  fcorti  patre 
muncribus  deuinxifTe,vt  eum  e  noftra  pote- 
ftate  eriperct,fi  fcorti  copula  prohiberc  con- 
tenderem.Hicfufpendiofcelerispoenasluit. 
Duobus  rcliquis  delicti  gratiam  fecimusrita 
tamcn  vt,in  cathenis  terram  exercerenr.  la 
aliis  quid  effet  peccati  exquircndum  mihi  ef- 
fe  non  putaui,ne compertum  fcelus  inultum 
omitterem,aut  fi  fupplicio  caftigare  vellem, 
cum  facinus  ad  rnultitudinem  pertineret,no 
fupereflent  qui  opus  a  nobis  inftitutum  per- 
ficerent.Itaquediflimulata  animi  mei  offen- 
fione  pcccatum  condonauimus&  omnesa- 
nimobono  cffeiuffimus.  Non  ita  tamen  a 
folicicudine  nosabduximus:  quin  quod  in 
vnoquoque  eflet  animi  ex  ftudiccuraque  fua 
diligenter  vcnaremur.  Et  cum  labor)  corum 
non  parcereni  fed  affidua  mea  prsefentia  ad 
opus  cos  vrgerem  3  non  folum  prauis  confi- 
liis  viam  pra?clufimus,{ed  breui  tempore  in  - 
fulam  noftram  munitionibus  &  validiffimis 
propugnaculis  fepiuimus.  Interim  pro  inge- 
nij  mei  captu ,  eos  monere  &  a  vitiis  deter- 
rere  non  defiftebam  ,  atque  mentes  eorum 
Chriftiana  imbuere  religione ,  indiSis  a  me 
mane  &  vefperi  publicis  &  quotidianis  pre- 
cibus.  Quacautione  &diligentia  reliquam 
anni  partem  quietioremJiabuimus.C^terum 
earn  quam  cxpofuimtis  curam,  nobis  ademit 
nauium  noftrarum  aduentus.  hinc  enim  na- 
ctusfum  viros,  aquibus  non  folum  mihi  fit 
minirnecauendum/ed  quibusfalutem  mea 


1 


PR.A.BF  AT  TO. 

poCfirritiitocommittere.hacoblatamfhi  fa- 

cultate,  decern  ex  omni  copia  delegi ,  apud 

quosimperij  noftri  poteftatem  depofui,de- 

cernens  vt  nulla*  res  pofthac  nifi  confilio  ge- 

rantur.    Adco  fi  quid  in  quenquam  durius 

ftatuerem,nifi  cpnfilij  authoritas  &  confen- 

fusaccederet,  infirmum  effet  &  inane.  Hoc 

tamen  mihireferuaui,  vtlata  fentetia  foppli- 

xij  veniam  dare  mihi  liceat:Sic  omnibus  pro- 

defle,nemininocerepofle.  Hsedemum  funt 

artes  quibus  dignitatem  noftram  rctinere, 

tueri  &  propugnare  conftitui.  Dominus  no- 

fter  Iefus  Chriftus  ab  omni  malo  te  tuofque 

collegas  protegatjSpiritru  fuo  vos  confirmed 

vitamque  veftram  ad  opus  Ecclefiajfua?  qua 

longifiime  producat.  Fratribus  meis  charifli 

mis  Cephg,&  De  la -fleche  fidelibus  plurima 

falutem  meis  verbis  velim  impcrtias.  Colli- 

gnioe  Francia  Antardica  prid.Cal.  April. 

1557.  Si  ad  Renatam  Francis  heram  noftram 

quicquam  literarum   dederis,hanc  qu#fo> 

meo  nomine  diltgentiffime  faluta. 

Addita  eft  infuper  ad  calcera  huius  epifto- 
If  claufulaVillagagnonis  ipfius  manu  fcripta, 
quam  hoc  loco  prexidere  noil  dubitaui,quia 
in  fequentibus  aduerfus  ipfum  affereda  erit, 
Nihiloroinus  tamen  ex  his  qux  adfcripfi 
conftatfatis  debacchatum  falfiflime  Theue- 
tum  in  nos>  quos  affirmat  in  Caftello  Colli- 
gnio  feditionis  authores  extitiffe.Patet  cnim 
quo  tempore  exorta  eft,eo  nondum  nos  ap- 
puliflfe.  Q^apropter  mirari  fubit  vfque  adeo 


W 


**;. 


PRAEF  ATI  O. 

digreftionem  banc  hominiplacere^vtpreter 
eaquasiamattigimus  vbi  de  Scotorum  fide 
verba  facit  quad  Iibidinem  non  poffit  exple- 
re,fic  dcnuo  fcribat. 

Quorum  fides  tnihi  quoque  est per 'fpec~fa  in Tom. ihbu 
quibu/darn tumnobihbtu turn  milmbus>nobtfcHm ^«cap sfoi. 
in  GallUm  Antar&icam  tranfyortatus ,  comuya- 
tione  contra  nosfh&u  a  NeuBrijs  quibufdam^qui 
ob  bar  bar  agent  16  illim  acprope  tationis  expertis 
ImgH&perittam  j  cum  Regulis  duobm  jpe  prad& 
adduEiis  de  nobis  perimendis  conueneranncnim 
cumfhBi  ejfent  certtores  Scoti,  rem  tot  a  Fillaga- 
gnonimihique  indicarunt.Pro  quo  feeler  ement  as 
dederuntpoenas  comurati\quorum innumero cum 
ejfent  Miniftri  a  Caluino  mtfjiyparticipes  Juppli^ 
cij  JhBi  (untyin  marefiquidem  (km  demerfi. 

Rurfum  Theuetus,hoc  loco  quid  fibi  ve~ 
litignorat.  Is  enion  triafacinora  confundit 
quorum  vnum  ementitum?a  me  priuseft  re- 
futatum.  Qua?  fuperfunt  duo,  diuerfis  tem- 
poribus  contigerunt.Tantum  igftur  abefl:  vt 
Scoti  coniurationem  ipfi  indicatint  :  quin, 
imo  cum  ex  ebrum  eflet  numero  quos  eo 
nomine  accufac  Villagagno  quod  in  Aegyp- 
tum,  hoc  eft  ad  Papatu  rediiflent  (  ex  quo  e- 
tiam  colligere  licet  eos  omnes  quos  fibi  fo- 
cios  adiunxerat  de  nomine  religion!  dando 
quam  turn  ftabilire  profitebatur,fidem  ob- 
ftrinxifle)  non  magis  fecundo  hoc  &vero 
quidem  periculo »  quam  priore  fiftitio  &  e- ' 
tnentitoeftpericlitatus.  Adrertium  quod 
attinct,quo  afarmunonnulIosfiditiofirHin  Ri- 


P  R  AEFA  T10. 

cherifficiorum  extremo  (uppUcioaffeEloheorum- 
que  cadamra  pifcibm  ebieila  fui/fe. Kdpondco 
nihil  minus  vcritati  confentancum ,  co  prae- 
fertim  quo  aTheueto  narratur  rnodo.  Qua- 
iris  enim  a  Villagagnone  poftqua  a  ver? re- 
ligionisprofeffione  defecit  peffime  except! 
fuimus:nihilominus  tamen,quod  viribus  np 
effet  fuperior,in  noftrum  nullum  ante  difcef- 
funi  Philippi  &  Richerij,quibufcum  fum re- 
greffus  manus  iniecit :  quin  cum  vi  retinerfc 
nos  nequeauderet|necpoffet,ipfius  cum  ve- 
nia,fraudulentatamen,dimi(fifumus.  Hoc 
quidem  verum  eft,  vt  alibi  dicetur ,  quinque 
ex  noftris  poftquam  o&auo  die  naue  affiidta 
a?gre  naufragium'euafimus  ,  fcapha  ve&os 
American*  repetijrTe.  Quorum  tres  in  ma- 
re praicipites  dedif.non  quod  villus  ellent  fe- 
ditionisrei,fed(vtteftaturMartyrumhifto- 
ria)propter  Euagelij  profeflionem  quam  ab- 
ieceratVillagagno.Porrb,(inonmalignefal 
tern  imprudeter,  in  eo  no  minus  peccat  The 
uet*  quod  Miniftros  fuiffe  iftos  aflerit5quam 
cum  quatuor  Miniftrorum  miffionem  vrii 
Caluino  tribuit.  In  quo  rurfnm  duplicitcr 
crrat:  Conftat  enim  Paftorum  elecHones  in 
Ecclefiis  reformatis  iuxta  difciplinse  apud 
illas  conftitutas  norrriam  fieri,mmirum  con- 
fenfu  cornplurium  ad  hoc  eleftorum  popu- 
loque  probatorum ,  ac  proinde  non  vni  cui- 
quam  veluti  Papa?  permi^ti.  Ad  numerurri 
<|uod  <ittinet,plures  duob*  Richefio  &  Char 
terio  turn  temporis  (nee  vllos  credo  poftca) 


IP  R  A  £  F  A  T  I  O." 

to  nauigaffe  dici  non  poteft.Si  tamen  inftet 
fe  vfcjue  adeoderebuS  iftis  fcrupulofe  non 
cgiffequin  cos  omnes  qui  nauigarant  facile 
Miniftrosappellet,Refpondeo,quemadmo- 
durn  fatis  nouit  in  Ecclcfia  Romana  non  fin- 
gulis  hominibus  vfuuenire  vt  Francifcani  di 
catur,fic(abfit  verbo  inuidia)nosrcjformaros 
quibus  confufionem  a  nobis  arccre  eft  in  vo- 
tis,  non  omnes  fungi  Minifterio.  Carter uni 
quia  non  minus  honorifico  Miniftri  titulo 
quam  falfo  feditiofi  Richeriu  ornauit.  (con- 
cedo  etiam  liberalicer  Sorbonicum  do&ora- 
turn  ab  illo  fuiffeprocul  abiedum)mali  for- 
tafle  confulet  nullam  fibi  gratlam  a  me  re- 
fcrr:,Franfcifcanique  demum  decorari  no> 
mine:  placet  vt  ill!  gratificex  Cofmographu 
nominare ,  nee  cum  vulgarem  fed  vfque  a- 
deci  generalemvt,quafi  in  hoc  orbe  define 
obferuatu  digna,lunarem  adire  non  dubitet, 
vndenugas  in  fuoslibrostranfferat.  Qu^e 
me  non  mediocriter  coramouent,  (Callus 
enim  fum,Regifq;  mei  fam?  ftudiofus)pr?fer 
urn  quod  hie  non  modoCofmographiRegij 
nomine  infl3tus,ftipendiifque  pefiime  collo- 
catis  (it  auctusrfed  etiam  quod  nugas  ne  epi- 
ftola  quidem  dignasregia  automate  prote- 
das  in  vulgus  cmittat.  Ne  quid  autem  eo- 
rum  quxab  illo  dida  funt  intaftum  relin- 
<juam,quamuis  id  refponfione  indignum  iu- 
dicem,  quod,dum  alios  omnes  Fracifci  pede 
metitur,cuius  fratres,cuitjfmodi  eft  Theue- 
tus,  infuaspera$latigrefque  manicas  nihil 


I»  I 


^5£*»> 


PRAEf  AT!  O 

nori  conijciunt,  feripfit  zjfytwift rosin  i/Cmm- 
c&mappnl(os  diuitia,ruftudiofiffimos<>  qnicc/uidad 
manum  veniret  rapere  (otitos  :  tamen  quandtf 
iftud  ( tam  veru  quam  Francifcanorum  Al- 
\  coraniementitse  fabulg)  aliud  nihil  eft  quam 

vitro  ad  cert3mcn  eos  protiOcare,quos  irt 
America  nee  vidit  vnqua,  nee  ab  illisvlla  eft 
conturaelia  affe&us ,  ex  eorfi  cum  fim  nume- 
ro,fpicula  qua?  in  nos  vibrauit  vt  regeiram*a- 
ge,aliashominisineptias  detegamus. 

Atque  vc  ilium  nonnifi  fuo  iugule  gladio* 
Quid  ia  adha?crefpodebit,  quod  cum  Sing. 
Amer.libr.totidem  fcripfiflet  verbis,/  mduo 
Capitol*  tantxumin  Frte(ipromontoriomafiJ[e>tamo  vero 
Cofmographigfecundo  aflerere  non  dubitet 
lib.ti.cap-4-  jein  eo  loco  aliquot  menfes  egiffc}$i  faltem  vnura 
iQW'         dixiffetmenfemjdieTqueilliceffe  feptimana 
noftrate  paulo  longiores,  fidemadhibere  ft 
qui  voluiflentliberum  fuiffet:fed  nondum 
(quod  pace  illius  diftum  (it)dics  fub  torrida 
Zona  longiffimos  in  menfes  noftrates  tranf- 
mutari  didicimus.  Cseterumifte  le&oribus 
illudere  perfeuerat :  quamuis  enim  A  me  in 
fuperioribus  fuo  ipfius  teflimonio  fit  conui- 
ciusnon  vltra  duos  menfes  cum  dimidio  in 
America  vixiffe,  niipiruaj.ld.Nouembris 
Ann.1555. ad  prid.Cal.Februar.confequentis 
anni,  quoquidem  tempore,quatum  accepi, 
vixac  ne  vix  quidem  ab  ea  infula  qua?  a  Vil- 
lagagnone  muniebatur  exceffit ,  tamen  tam 
longelatequefermone  diffund.it  vt  non  mo- 
do  eum  vidifle,audifTe  ac  obferuaffe  tot  po- 

popu- 


P  It  AE  F  A  Tt  6i 

piuoftim  mores  quanam  illamMundi  par- 
tem incolentiurn,fed  etiam  traftum  om. 
ncm  Indixtllius  Occidental  ab  ipfo  pe~ 
dibus  mcnfufatum  fuiife  credasrcui  tamen  la 
borijtie  decern  hominis  itates  fufficiant.  Ac 
fanenulluserat  ex  Neuftrijs  interpreubus* 
quotum  tamen  nonnuUi  iam  nouem  ilJic  sn- 
nos  exegerant,qui  fe  vltra  So.paffuum  millia 
progreffum  fuiffe  diceret :  turn  quod  dcferta 
loca  &inacceffa  paffim  occurrant*  turn  ob 
tJMargatium  metum  (qui  non  procul  a  To- 
iioupinambaulfijs, abfunt)  Nilominus  tame 
Theuetusaffirmare  non  veretur  fe  120.  paf- 
fuummillia&edampliiis  iter  fecitfe  per  fyl~ 
«as  impeditiffimasinterdiu  no&uque  cum 
Barbaris,obuia  tamenferaa  qualaederentur 
nulla.Ego  ver6  huic  poftremo  de  feris  facile 
fidem  adhibeo:  Eum  enim  tam  fuifie  a  ferarfl 
infultibus  fecurum  aufim  affirmare,quam  ab 
fpinarum  rupiumque  incommodis  imrau- 
nemJllud  verb  quis  non  mirctur,  quod  ali- 
cubi  ia&at,**  <?u<e  de  TSarbarofHrn  moribwfcri . 
bitcomp€morafibifiiiJ[€,pofi^Ham  eornm  idioma 
didiajfet*  Cuius  tamen  adeo  obfcurum  edit 
fpeeimen  vt  vocem,/><i,qu£  fonat,ita,  inter-  ib'iup.s; 
pretetur,  tu  yuofw.  Hoc  igitur inprarfentia**8'511*- 
obferuarelibet,  vt  non  minus  appareat  qua* 
fit  iitius,quoad  idioma  Barbarorum,peritia, 
acinfequcntibus  patebitquanto  fitprgditus" 
iudicio:  qui  non  dubitarit  fcnbere  ante  ignis 
yfum  fumo  vti  Barbaros  confueuifle: Videric 
igitur  innon  potion  iureab  eo  irridebituf  a 


*** 


J 


m 


PRAEFATIOT 

tfeilefore-    qU0  c0  nomine  accufatur,qubd  vbi  duos  aut 

dScJf  tres  menfes  apud  quofdam  populos  egit  hor. 

mograph.     ridas  quas  didicerat  voces  in  medium  atte- 

fu9pr*fixa.  m,cpZ  linguse  ifijusperitia  fibi  arrogauit. 

Ergo,quifquiscs,caue  nc  diligentiiis  perco- 

tens  ,  fed  iis  indubitatam  fide  adhibeto  quas 

confute  de  Americanorum  lingua  effutiet 

Theuctus.  Illeenimfuum  sJMmy >  momen  Sc 

jMairpocht  in  nudium  afferens ,  ftrenue  tibi 

imponet. 

Quid  verb  dicedum,qubd  adeb  vehemen- 
ter  eos  increpet,qui  Americana  India*  Oca- 
dentalis  nomine  vocant  ?  vult  enimfrania? 
Antardic^  nomen  quod  illi  impofucrit  im- 
mutatumremanere,  (  quam  tamen  nominis 
impofitionem  fibi  cum  Gallis  omnibus  qui 
eb  cum  Villagagnone  effent  trafponati  com 
sing.cap.i.  munem  facitr)  Ipfe  verb  earn  multis  in  loci* 
V*%z'  IndiamAmericanam  nominet?Infummae- 

tiamfi  fibi  ipfi  non  conftat,fi  quis  caftigatio- 
num&refutationumquas  alienis  laboribus 
adhibet  rationem  habere  velit,dicat  caeteros 
omnes  reru  omniu  ignaros,vnum  verb  The 
uetu  cucullatum  fingula  oculis  perluftrafle. 

lam  enim  prsefagio,fi  quid,hec  noftra  le- 
gens,animaduertat  a  fe  quoquo  modo  deli- 
batum,  ftatim  fiuuru  vt,  pro  fuo  more  pro  - 
que  fua  arrogantia,in  has  voces  erupat:  heus 
tu  ,mihi  hoc  esfuratus.  Etenim  fi  Bellefo- 
reftius  ille  ,  non  folum  lytmyf*  ipfi  >  fed  & 
qui  iftius  Sing.  Amer.librum  Ode  prolixa  co 
honeftarat,effugere  non  potuit  quin  aThe^- 

ueto> 


) 


P  R  AE  F  A  T  Id; 
uetbj  iofelix  Philofbphus,  &  mifer  tragicus, 
percontemptu  crcbro  fit  nominates:  Si,  ill- 
quam  ferre  non  poteft  Theuetus  vt  Cofmo- 
graphusalter,qui  non  raro,nihilo  tamenap- 
tius  quamipfe,inuehitur  in  miferosHugno>- 
nottos  fecuro  conferatur ,  quid  roihi ,  tenui 
meo  calanib  immanem  hanc  coloffum  ag- 
gredi  aufoPDubium  fane  non  eft,quin  vbi  fe 
his  coloribus  depi&um  a  me  videbit,  inftat 
Goliathi  illius,diris  dcuouedo  me ,  quafi  de- 
uoraturus  inhiet,Papa^ue  fulraina  iaculetur 
in  me,meumque  hoc  opufculum.Atqui  licet 
aduerfummevi  PatronifuiFrancifci  iunio- 
ris,ab  inferis  Quoniambecumfuum  cxcita- 
re  poffet  quern  duobus  tormetisameis  onu~ 
ftuni  quafituto  h#c  djfplodere  poffet  in  fua 
Cofmographia  depingciidum  curauit,  ccep-  ubtlt.m 
to  non  defiftam^quinimrno infequcntibus,  952."  c 
quibus'p otero  modis  infequar  \  quin  confi- 
do  fore  vt  predaram  illam  fuam  Henricopo- 
Hn  quam  in  mediisnubibus  Anieficanisfun- 
dauit  diruam  deleamque.  Sed  dum  ad  cerra- 
me  me  inftruo*  dumque  monito  per  tempus 
licet  yel  ad  impetus  noftros  ftiftinendos  ap- 
pararijVel  etiam  fi  volet  in  deditioriem  verii- 
re5leaorem  rogatum  velim  vt  illud  c6donet 
quod  dum  iftius  nugas,qu#huicnoftro  opuf 
culo  edendo  accafionem  prsebuerunt  i  fuis 
ipfiusfcriptis  refellopaulofuerimprolixior, 
Ac  fie  tadem  finem  impono  licet,  tx  quo  pri 
mum  editus  eft  hie  liber  *  admonitus  fim  a 
quodam  turn  in  Papatu  degente,  nunc  vero* 

^^"■^    ij 


r_. I 


P  R  A  E  FATI9» 

abieda  cuculla,miniftcrio  in  Ecclefia  refor- 
mata  fungece,aTheueto  in  Patria  meafemii 
fum  fuiffc  ,  quo  in  me  vitimq;  mcainquire- 
rer,  necdefwiflequofda  vers  rcligionis  pro- 
fcffionem  pr*  fc  fcrentesqui  ea  in  re  fuam 
operam  praeftare  pollkerentur.  Hinc  fit  vt, 
quod  alias  dixi,  denubrepeto,  cum  neThe^ 
uetum  viderim  quidem  ,nedum  vt  mepriua 
tim  offederit  vnquam,nullo  alio  ftudio  nul~ 
laquealia  de  caufailli  me  obftitiflfe,  nifi  vt 
criminationes,amouerem  quibus  Euange- 
Hum  eiufquc  primos  in  America  praecones 
eft  infectatus.  Idem  diftum  vetim  impuro 
illi  ApoftatsLaunoeo  quilib.i.quem  vt  A- 
poftafiam  fuam  confif  maret  edidit  co  vfque 
impudent^  deuenit,vtfcribat  Miniftros,  e- 
tiamfi  de  reltgione  nulla  effet  mentio,in  fcri 
ptis  fuis  non  abftinuiffe  quin  doaiflimos 
quofque  viros  ,  inqoibus  Theuetum  ponit, 
morderent.Atqui  apparetquolocoa  me  eft 
refutatus  eum  ex  profeffo  reformatam  Re- 
ligionem,  qufque  earn  profitetur  laeefliuifle. 
Quare  impudentiffimus  omnium  hominum 
Launoeus,qui  me  fibi  ( vt  ait )  probe  notum 
(in  quo  a  vera  longtffimc»abeft,  neque  enira 
Dei  beneficio  commercium  mi  hi  ynquaai 
fuit  cumillo)  mendicumappellat^uique  i- 
pfe  in  Papali  culina  mendicus,  Chrifto,  vera 
aquarum  perennium  fcaturigine  relido ,  ad 
putidasPapa»  cyfternaspotum  rcdijt,  de  Pa- 
patu  former  tuendocogitet,  donee  ipfe  fui~, 
qu€  fimilesjpoftquam  inutilcmfuam  operam 


PR  AEf  ATI  O. 

Antichrifto  laboriofe  nauarint,tadem  debi- 
tarn  tnerccdem  reportet,atqueitacora  Deo, 
&  hotninibus  miferrimuseuadat.Sed  ad  rem 
vt  redeam.  Refpondeat,  fi  libet  ,Theuetus 
quae  aduerfus  ipfu  fcripfi  verane  fint  an  falfa, 
hie  enim  eft  rei  cardo ,  Ne  autem  fubterfu- 
gia  captet  ex  inquifitione  in  me  vitamque 
meam.  Me  autem  non  minus  aique  ipfc,  Cof 
mographus  fit  licet,  exerto  capite  incedere 
noiit.Porro  fi  c[uid  a  vero  alienu  afferat  ex- 
pe&et  a  me  ex  fuis  ipfius  fcriptis  tarn  folidas 
refatationes,vt  no  opus  fit  in  America  vfquc 
excurrere  quo  cuius  fintfarinae  iudiciu  fiat. 
Hoc  tandem  loco  prima  huius  libri  edi- 
tione  refutandis  Theueti  nugis  fine  imp'ofue 
ram:  Hoc  tame  teftatus^vt  nuper  dixi,fi  quid 
a  vero  alienu m  proferret ,  refponfum  a  me 
portaturum.  Atqui  quemadmodum  olim  ca 
lumnianmpudentiffimsequibusnosiam  an- 
teainfe&atus  fuerat,nimirum  quodillfiper- 
imerc in  Caftello  Collignio voluiflemus,  ex 
quo  tamen  vt  anteademonftratum  eft ,  ante      ^ 
aduentum  noftrum  excefferat ,  me  vt  aduer- 
fus ipfum  hxc  fcribere  pertraxerunt ,  ita  vt  ft 
a  mendaciis  illis  &  caluniis  abftinuiflet  qug- 
cunque  in  ipfum  di&afunvamefuiflcnt  vt 
nift^cL  omilfa:  fie  etiam  nunc  poftquam  non 
rnodo  non  refpondit  prout  erat  admonitus 
red  &  itaEiriofein  me  egit  lib.virorum  Illu- 
Irium  ab  eo  nuper  edito,vt arrepta  ex eo  oc-  ClP  *4^ 
:ifione  quod  paucis  a  me  de  ^QnonUmbtco 
feo  di&um  fueratjnihil  minus  quam  appofi- 


I 


f 


I?  RAEF  ATIO. 

'T10uef.2tf.4-  tedeme  detraheret:  Ex  Salomonis^rjfcrj- 
ptcqui  ftulto  fecund u  ftultitiam  fua  refpo- 
deriiubet,pcrficiamvt  hie  qui  vitro  me  ite- 
rum  laceffiuit  meritos  audacise  fucceffus  ex- 
periatur.  Neaute  praepoftero  ordineagam, 
quod  illi  omnibus  in  fcriptis  eft  familiare,& 
difputationem  hanc  aduerfus  ipfum  refta 
ordine  inftituam,  moreque  meo  iftum  con- 
tinuo  fuo  gladio  iuguiem  ,  ipfius  verba  de- 
feribereperga.  Quandoquidem  igitur  Quo- 
mamhecusille  poft  mortem  vfque  adeoeft 
aTheuetolaudibusornatusvt  optimo  iure 
felicior  dicihac  in  parte  poffit  quam  fuerit 
Alexander  Magnus,qui  tato  Homeri  flagra- 
bat  defiderio  qui  fuarum  laudum  pr^co  effet. 
Agealtcrum  laudum  eius  pr^coniuaTheue- 
to  in  libro  Sing.  Ameri.confcriptu,  quod  le- 
pidiffime  his  verbis  eft  exorfus  audiamus.r* 
autemfidem  facia  Americanos  rari(fimis&  exqui 
(itiffitni*  tarn  animi  quam  corporis  >encauflo  flori- 
bit f que  ornatosetfeyvnumhorrendnm  ilium  Quo- 
niambecum  inmedm  profirre  vdio,  de  quo  verba 
ikcere  meritopojfum :  qui  ilium  vidi.9andtui  fetif» 
que  otio/iob/eruaui  ad  flume  Tanariu  quod  eft  ad 
l$  .gradu  vltra  <t/Equatorem  fitu  citrdque  polum 
AniarBicum  adgradu.66.cum  dtmidio.  Ad  taec 
inprimis  leciore.attendere  velim/yaleatne 
h^cconfecutioannon.  Theiietusvidit,au- 
diuir,  fatifque  otiofe  obferuauit  horrendutr 
fuum  Q^oniambecu:  ergo  Americaqi  encat 
flo  &  floribus  rarjffimis  exquifitiffimifqw 
cum  animi  ru  corporis  funt  ornati.  Omittc 

quo< 


.j^-r^ 


Praefatio.         < 

qaod  hominibus  encaufti  florumque  rribuit 
ornatum,qui  aptius  aruis,pratis,pid:uris>  re- 
bus denique  metallicis  arteaffabrefa&is  tri- 
bueretur.  Optimus  itaq;  Diale&icus  vix  ma 
gno  Ubore  pr^ctarumiftud  argumentuThc- 
ucticum  conflrmaret,cui  tamen  mendacium  < 

conclufionis  viccappofuit  dumaffirmat  me 
voluiffe  flume,  quod  ipfe  appellat  Ianarium, 
ego  Geneuram  ad  23.gradu  citra  polum  An- 
tarfticum  collocarc.  Ex  iisenimapparebit 
qu2e7.huiuslib.cap.de  hacre  dicentur,non 
modo  iftud  a  me  no  fcriptum  effc,fed  nufqua 
mihi  in  mcntem  venifle.  Sed  ficut  optime 
^qurdamobferuauit  Theuetum  ftoridamRe- 
gionem  cum  aliis  coiungere  quas  interuallo  pi^^p0^ 
plus  quarn  decies  centenupaffuu  milliu  inter 
fe  diftat,&  vice  verfa  alias  proximas  ab  ea re- 
mouere:  Sic  etiam  in  hiftoriarum  narratione 
mentiriilliefl:  tarn  familiare  vt  nihil  fupra. 
Qua?  ciim  ita  fint  pudeat  cenfore  ifiu  eos  in- 
fe&ari  quos  falfi  couincere  non  poteft.Addit 
QMoniambecum  fkituYanonmulwm  a  Giganti- 
bpu  alienafuiJfetforporepYtzgradhnec  minus  craf- 
fi>>viribu4  non  vulgaribvu^qnibm  etiarn  prtripue 
ad  hoHesperdomandos  inquefitwn  poteftntem  redi 
gendos  vtebatur.  Huius.hiftoriaj  cap. 8. qua  ftnt 
ilatura  Americani,e  quibus  fuit  iilcQuoniam- 
becm  demonftraborinterim  dicam  obiter  ea 
refpeflu  noftri  prodigiofam  cenferi-non  de- 
bere«De  O^wi^w^oquodattinet,  etfi  non 
eoinficiasquinfa?peab  Interpretibus  Neu- 
ftriis,qui  vna  nobifcu erant  in  Caftello  Col~- 


**.* 


mj. 


*      Praefatio, 
lignio  audierimiftum  QHoniambecum  (quern 
frequentiitsquam  feciffetTbeuetus  Viderat) 
inter  fortiffimos  reeenferi  folitum,  tamen  \ 
nemine  vnquam  pro  gigante  ,neque  gigatea 
fUrpeprognato,eft  habitus.  Nee  fane  ad  gi- 
ganteam  ftaturam  propius  accedebat,quam 
folent  grandiufculi  qui  circumfpiei  inter  nos 
folem,homines,  in  quibus  ne  prfgrandem  ii 
lum  &  iam  fama  fatisnotum>Parifienfemfa 
brum  fcrrariumaliofqueconfimiles  copre- 
henderim.  Itaque  apparet  Theuetura  etiam 
hac  in  parte  le&oribus  impofuifle.  Ide*  quo- 
que  facit  cum  addit  quae  fequutur  de  Barbari 
iiiius  emwetia,  qua  pra  c&teris  ornnibm  confpi- 
fumeraty  qwdque  hoftes  faos  fibifitbijeiebat.  De 
fubicftione  Barbarorum   fuo  loco  dicetur 
non  nifi'voluntariam  eflfe  ,  nullamque  a- 
Ham  prater  cultum&  honoremquolunio- 
$es  folent  eosprofequi  quiprouefta  funtae- 
tate,  a  quibus  quod  rcrum  experientia  (int 
prcediti  in  bellum  dedacuntur,  hoftibus  vero 
fubieftionem  aliam  nonimponunt  pr^tcr- 
quam  qobd,  vtCap.isj.dicetur,  poftquam  in 
vineulis  quantum  temporis  vifum  fuerit  de^ 
tinuerunt,eos  ma&atos  vorant.De  eo  quod 
addit  Theuetus  Qupni^mbecurnvfi/Heddcbvi- 
ribm  valuijfe^  vt  dolto  vini  in  vlnis  comportando 
parejfetivtrique  iftorum  perforandum  &  ebi 
bendum  relinquo,cum  vt  tanto  onere  leue- 
tur  fictirius  ifte  Vulcanus,cuius  humeris  co- 
tinuo  impofita  funt  senea  tormenta  duo,tum 
Yt,fugatis  hac  rations  hoflibus;genio  indul- 

geant. 


Praefatio. 
geant.Qoa»  tamen  fuga  infciis  Deo  &  homi- 
nibus  contigit:  ac  proinde,quod  tamen  per- 
fuadere  nititur  Theuetus,nullivnquam  ho- 
minum  rifum  comrnouit.  Merito  itaque  fub- 
iimgit,  Hittoriam  non  profiElb  vulgarem  ,  (  de  - 
biiic  addere  nee  venm)  nee  cuiuis  familiarem* 
ys  tamen  qui  bono  nafi  futrmt  praditi  noerit  dif- 
ficile perfitadere  remifkm  ah  eo  perfici  potwJfe> 
kabita  pr&firtim  ratione  roboris  tati  corporis.  Per 
me  fane,  fiquifmt  qui  nafo  credere  aut  ve- 
lint  aut  pof(int>licet:at  fipars  ilia  olfa&ul  eft 
aptior,vulgoqueapud  nos  bono  efle  nafo  de 
canibus  dicatur,quibus  nos  comparare  vide- 
tur  Theuetus,dignus  fane  eft  cuius  nafo  pla- 
ga»  infligantur.  Atque  hasc  pro  refponfione 
fintad  ea  qua?  addit ,  mihi  non  pojfe  perfuaderi 
Barb  arum  ilium ,  eomodo  humeri*  Juis  torment  a 
duo  imp  oner epotuijfe ,  nihito  veritmn ,  vt  eorum 
repercuffwnc Uderetur.  Quibus  aflentior  non 
inuitus  :  nam  neque  perfuaderi  iftud  mihi 
poteft,nec  fidem  vllam  habeo.Nec  fane  ha- 
bebunt  \)  omnes  qui,  melius  quara  faciat 
Theuetus,norunt  humanos  humeros  arciunx 
maris  duritie  non  effe pares, ac  proinde  ne 
minoribus  quidem  tormentis  difploden- 
dis  aptos.  Quare  licet  mihi  non  fit  perfaafam 
fquod  ineptiffimo  ,  hyperbolico  fermone 
mihi  impingtt)  oflrei  meiteFlis ^vniuerfa  no- 
uiillixs  Orbls arcana  recludi:  quod  fane  glo- 
riGfo  &  arroganti  Theneto  optime  conue- 
nit  ,  qui,  vc  ante  di&um  eft  ,  fibi  vni 
cxplorata  omnia ,  reliquos vero  rerum  ora- 


^$|MNMiM| 


Praefatio. 
nium  ignaroS  erfe  exiftimat,admittoqtiod 
addit-.N  pile  fi  experientia  expugnare  wr, (cuius 
nioiirum  prorfus  eft  expers)qHamuis  enim  in 
rneum  conffiettum  non  veneritis  Aequo  fit  fcr- 
meiYationi  tamen  obfequentem  me  non  futumm* 
fine  experientiaftHltorum  magiftra.  Inter  quos 
(etfilonge  aliter  fentiat)nanppftrcmumlo 
cum  obtinet  Theuetus.AddmiVFflwi?*^/»- 
turum  vt  caufa  vincam ,  quia  non  confequitUY ,  ft 
vel  ego  vel  alij  quipiam  Quoniambeco  fvmiks 
non  fimu$%a  maximo  illo  rege{\>ui&  regno  ex- 
perte)  ea  non  fuiffe  gefta  qu&  de  eo  narramtfi- 
deliter.  Ego  verb  refpondeo»  nee  etiam  fu- 
turum  vt  caufa  cadam :  cuius  tamen  contro- 
uerfiade&oriiudiciumomnedefero.  Abfit 
autem  a  me  ca?terifque,quo$  hoc  loco  innuit 
Theuetus,vt  vllo  modo  bardum  ilium  &  fe- 
rumQuoniambecum  rcferamiisjcuius  tame 
gefta  pofteris  tarn  fedulb  mandauit Theue- 
tus. Atqui  me  rurfus  lepida,fane>hac  inueSi- 
ua^  petit,  Ne  autem  dm  multumqm  in  argument 
tisfubttlwibw  atquee  Philofophia  penu  deprom 
ptis  immorer,  rem  tot  am  Leriut  ipfemet  confirma- 
a^.Tum  claudicans  vtroquepede  fubiungk 
ireuincntufa*Trimb(inq\i\t)datonectdtnencS- 
ceJfo,Libros  quos  fib i  vendkat  ab  tpfo  fmffe  con- 
fcriptoS)  nimirum  deobfidhne  Sandenana  ,  de- 
que in  AmemamprofeBione  %quamuis  p  omnes 
cjuibus  eft  notns(in  quibm  efi  Spinas  qui  dwde- 
cim  annos  in  America  eodem  tempoYe  quo  Le- 
ruts  vixii)non  pojfunt  addnci  vt  credantab  eo 
y  eorjfcriptosfaijfe.DQus  bone>qui$  eft  qui  audi- 
ta 


P  R  AE  F  A  T  I  0« 

n  tim  acuta  Philofophia  non  obftupefcat! 
Theuetus  Leriu  fibi  ip.fi  committit !  Enim- 
tiero  fi,ex  vnguibus  Leo,vt  eft  in  prouerbio, 
apparet  profecto  iftum  ingcnio  pr&ditum 
efie  incudc  obtufiore.Qiiis  enim  ifthsec  con 
uertat,2\W  concedtt  Ubros,  quo?  de  Sancerrand 
ob(idioey&  de  pfofiUione  in  ^America edidi^k  me 
fcriptotfaife.Qvnd  ita  vero?  Quoniam(mqait) 
qui  me  probe  norutaddaci  nopoff'untvt  credant>li 
bros  illoSjindufiria  mcafwffe  elaboratos .  Notan 
dum  itaque  eft  inprimis,  Theuetum,qui  fuo 
marte,  vix  ac  ne  vix  quidem ,  vnam  ant  alte- 
ram paginam  accurate  fcribere  poteft  (vtitur 
enim  quorunda iuuenum  eruditoru  opera  in 
fcriptis  fuis  ornadis,  quod  mihi  a  iuuene  quo 
dam  cuius  opera  vfuserat,eftrenutiatu)qui- 
quealieno  labore  expolitas  narrationes  or- 
dine  digcrere  nefcit,  cgteros  fuo  metitur  pe- 
de.Quare  h#cin  Theuetum  ipfum,cui  optr- 
me  quadrant,regero:  tcftorque(quod  fine  ar 
rogantia  diftum  velim)  fcripta  mea  aliis  ex- 
polienda  no  modo  non  dediffe»  fed  etiam  e- 
ruditos  quofdam  (quibufcum  ea  communis 
caui,vt  dignane  eflent  quae  ederentur  ipfi  di>- 
fpicerent)a  grauioribus  ftudiis auocare  reli- 
gionem  mihi  fuifle.  Quod  verb  addit  eo~ 
rum  qui  me  nomnt  nullos  adduci  pojfe  vt  credant 
ule  quid  a  me  fcrtptum  fuijfe^n  genere  falfum 
^ft.AdSpinxumquodattinet^cuiuSmecio- 
nem  aflentatorie facit Theuetus,  prout  fuo 
virorum  Illuftr.libro  gratiam  inire  magnum 
a  viris  gu.ibufdamnon  obfcuri  nominis  fpe- 


P  R AE F  ATI O 

jrabat>quam  tamen  no  eft  confequutusrquip- 

pe  talia  flocci faciunt)confido  fore  vt  re  bene 

perfpecta»quod  illi  tribuitTheuetusabnuat, 

non  minus  atque  cofcius  tit  Theuetum  no^ 

bis  crimen  hoc  impingentemvt  ipfius&  a- 

liorum  cgdem  fimu$moliti,irapudenteni  a- 

gereoalumniatorem.Sed  bene  eft  quod  dum 

fibi  defenfione  quserit,armaquib*  repellatur 

mihi  fubmmiftrat:  fiquidem  meminic  prob£ 

Spinous  ,  quern  a  noitro  ab  America  reditu 

non  vidi,nihil  nifi  placide  &  modefte  illic  a 

nobis  geftum  fuiffe.Crfttrawif  inquitille)p</- 

fem ,  vcluti  complures  alij  ,  eorum  qua  ex  altenis 

laboribus  in  vfnm/uHm  tranHtnlit^non  pauca  mi  - 

hi  vendicare.&utoves*  cpxbvs  fum  vfus  ad  li- 

bri  marginem  annotaui :  ad  Theuetum  vero 

quod  attinet,aliudefuaquam  afcriptis  meis 

requirat ,  etenim  fi  quid  inefiet,qu6d  relir 

quaconfpurcaret,non  patienterferrem.  S$d 

ne  diuerticHlttmvideAY qu&rere,  detur  ei  qua  di- 

ximw  cofiditteneymciuh  Battologusifte,^  i/  li 

hi  quos  fibi  vendicat  ab  eo  fintfiripti ,  dummodo 

agnofcat{quod  diffiteri  non  potefi)ea  conditionebo 

minem  qua  fuitLerim^  adeonarrationibtuinfiU 

tuendis  non  effe  tnforinatum*  vt  ea  poffitperficere 

qmalicno  labore  edidit.  Mea  fane  refert  pa- 

rum,detne,  anadmittat  quodimpedirene- 

quitTheuetus.De  c5ditione  mea  aute  quod 

addit,duplici  expediam  refponfione.Theue- 

tum  itaque,qui  me  fibi  ignotum  mendicum 

dicir,in  primis  monitum  velim,(i  qua  fira  o- 

Hindus  familia ,  fide  dignis  teftibus  eflet 

pro- 


. 


PR  AE  F  AT  10^ 

probandum ,  fore  vt  magno  eum  interuallo 
pott  me  relinquerem.  Non  t.amen  xjuod  hu- 
man  am  nobibtatem  pluris  quampar  fit  fa- 
ciam,nifi  adhibitoDei  timore omnium  vir- 
tutum  fontc.  Prarterea  fi  mecum  eflet  ifte 
comparandus,(quod  abfit)quid  cju^fo  fordi- 
dius  Francifcano  ifto?qui  quod  peraro  men- 
dicus  olim  circumgeftaritiin  rei  memoriam, 
vr  eft  verifimile,  Diogenem  mendicoru  for*- 
didiffimura  pera  humero  impofita ,  fuo  Vi- 
rorum  Illuftri.libro  depingendum  curauit? 
Ca?terum  habeo  de  quo  mihi  gaudea,  quan- 
doquideraTheuetuseorum  omniu  qui  hac 
setatealiquid  fcripferuntfaftuofiffimus  fpo- 
te  agnofcit ,  fe  hoc  fcriptorum  genere  a  me 
fuperarhquamuis  aliorum  omnium  refpeftu 
minimu  me  efle,non inuitus  agnofco.  Qua* 
obrem  fuam  ipfius  confeffionem  vekti  pro 
mefacientemlubensadmitto.   Atquiodio- 
fiffimis  fuis  repctitionibus  dele&atus,  addit, 
Ne  aute  exiftimet%  obijd  #  mefibinihtlpojfipnur 
tcrfroftffionis  imperitiam:  no  parum  fane  do- 
lerem,fi  ego,  non  infima* ,  per  Dei  gratiam, 
fortis  homojfimilis  eflem  Theueto,in. cuius 
fcriptis  nullo  refpe&u  habito    Cofmogra^ 
phicse  profeffionis,quam  Regum  noftrorum 
facilitate  eft  adeptus,  nihil  eft  tam  propha- 
num,tamridiculum,  tarn  puerile,  tain  deni- 
que  a  vero  alienum  quod  non  legatur  :cum 
tamen  nonnifi  grauia,  feria,vera,  tradare 
debuiflet.  Huius  autem  rei  teftes  eosappel* 
loquilectisTheueticis  fcriptis  libere&  a- 


PR  AEF  kT  lO. 

perte  fententia  font  di&uri:adulatores  eniiri 
Theueto  fimiles  nihil  moror,  quippe  fufpe- , 
fto$ ;  &  fide  indignos  effe,  res  ipfa  loquitur. 
Addit ,  Videtmiu  qu&fi  dnnon  cju&dam  minks 
€redibiliafctip(erit  LeftM*  quamfit  Quoniambe- 
ci hiftoria.O mnino  fane  nulla.  Quod  fi  fecus 
erat,cur  nonexemplumfaltem  vnumin  me- 
dium attulit?aures  vero  legentium  obterere 
non  ceffauit his  verbis?  Pudetme,  debuit  ad- 
dere  quod  impudentiffim£  fim  mentitus, 
tnanum  calamo  admouere^x.h\nd\otz  h^c  nar- 
ratio,quam  pauciflimis  verbis  expedire  non 
erat  difficile,Theueti  ingenium  rcferat,fi  ta- 
men ingenu£  quod  res  eltfateri  vellet ,  non 
dubito  quirt  alij  quicquid eft  ornatus  accep- 
turn  ferret.  Vtpto  mentis  excipiam  mgatorcm 
ijlumrfui  fhbulis  compleuit.  Ron*  verba  The- 
itete:itane  caeteros  tuo  metiris  pede?  paucula 
fcriptaJHon  omnia  vidit,ha?c  tamen  no  mo- 
ron iftevero  longe  fibi  melius  cofuluiflet  fi 
aut  pauciora,eoque  meliora,  aut  fane  omni-; 
no  nulla  edidiffet  *  qua  fubillius  exjfont nomi- 
ne. Theuetum  tamen ,  yfque  adeo  vrunt  vt 
(quantum  a  fide  digniffimo  viro  accepi)quse 
in  eum  emifi  50o.coronatis  redempta  veiled 
Atcrepct  licet:  Cur  enim  Euangelium  infa- 
mans,eosaquibusne  tantillum  quidem  eft 
tefus  laceffiuit?  Addit  prseterea^^  qui  nono- 
mnino  mate  in  me  funt  affefti  *  pttdore  fit  fundi: 
Ego  Vero  refpondeo  me  nulli  vnquam  (Dei 
beneficio)curinmemalefuerit  aite&us  oo 
cafionemprabuifle*  nedum  vt  pudoris  vU 

licau-» 


PRAEFATI  6. 

li  caufa  fucritn.  Det  igiturfideiuflbrem  The 
uetus,quandoquidemiftud  coofinxit,fi  fide 
fibivult  habcri.  Adfequentia  quod  attinet 
VQrba->tneptias>ndmias,gerrasifal>ulas  qutbiu  eo- 
ra»,inquit  >  oculospafctrcvolo ,  qui  in  legendis 
meis  hbris ,  quos  itidem  ineptias  vocat ,  ppe- 
ramponmt :  video  miferum  hominem  in  me 
vehememer  exacerbatum,  quod  vidum  fe 
fentiret  ha?c  omnia mihi, turn  in  hac  pr#- 
fatione,tumin  ipfa  hifloria  in  fe  feripta  fur- 
ripuiffe.Apparet  igitur  iftum,qui  paulo  ante 
furticrime^mihi  affingebat,  plumis  meis  or- 
natum  e(fe:quas  tamen,tanquani  ipfi accom- 
modatifsimas,no  inuivtus  relinquo.  Ite  de  eo 
quod  fubiicit  diefhim  velim  me  eo  impudentia 
deueniffe^  vtfubtilius  in  nominis  met  Jigmfieatio- 
nsm  inyuirendo ,  affimarim ,  Le  ri>  Barbawum 
lingua  oftreumfenare.  Quod  cquidem  verifsi-* 
mum  effe  affirmo.  Norut  enira  naut£,  «te- 
rique  qui  eo  nauigarunt  Leri-pes  di&ionem 
compofitan^oftreum  ea  lingua  fpnare.  Im- 
pudentiam  verb  quam  mihi  impkgit  ,  i- 
pfi  relinquo.  Nihilominus  tamen  morderc 
non  definit,ait  cnim^amuisidmihi  coceda- 
*«r,puta  nomen  meum  Americanorum  lin- 
gua oftreum  fonare,  tamm  wnen  authoritare 
non  erat^uantm  videri  mpit^mniam  >  inquit, 
oftreum.  eram  teftis, non  fane  meis ,fed  Colligpy  fa 
ftellifeptoa  Fillagagnonereclhfttm.  Nonnihil 
hoc  loco  deba!aenisinterftrit,dequibus,  fi~ 
cutetiamdeteftinibus&  crocodilis  fuo  di~ 
cemu&  loc9.  Authojritas  vero,  de  qua  agit» 


Praefatio* 
quid  ad  rend  obfecro?  Quid  item  reclufio  ilk 
in  caftelli  Collignij  fepto?  An  ifte ,  qui  bo- 
nam  -artatisfuas  partem  in  monaftcrio  trafe- 
git,vbi  nonnullos  ex  fuis  fratfibus  in  pace  re- 
pofitos  vidit,ac  forfitan  ipfe  repofuit,nos  ve 
ramreligionemamplexos,  inftar  monacho- 
rum,in  iilo  caftello  reclufos  fuiflfe  autumat? 
Ttoto  coelo  aberrat  fanerquinimo  Chriftiana 
fruentes  libertate,quocunque  ferebat  animus 
ire  licebat:&  eiufmodi  hon>inum  hypocrifim 
palam  faciebamus.  Neautem  id  mihi  obij- 
ciatquod  alicubi  a  mediceturjnos  nonnifi 
venia  impetrata  ex  illoloco  egredi  folitos* 
quod  omnibus  erat  commune  fi  ad  me  vryim 
reftringere  vult,tam  clarum  ftuhitise  fug  edit 
fpecimen,quam  luculenter  ignoratiam  pro-* 
bauit  fuam  cum  kn^i^Sacra^. titer  as  agrkuU 
'    m'  tora  Abelis mwtionemfhcert :  etenim  fi  paul& 
attentius  aduertat  animum ,  intelliget  Abe- 
lem  paftorem,  Cainum  verb  tetrae  cultorem 
fuiiTe.Genef,4.2.  Etenim  forte  intypogra^ 
phum  culpam  reijciet,cutus  excufationis  ope 
euadere  conabitur.  Sed  non  ita  fuccedet  in 
fexcentis  fuorum  operu  locis  in  quibus  ma- 
nifefte  falfarius  deprehenditur.Tadem  The- 
uetus  quern  fatietas  nunquam  cap  it  Quonia^ 
becum  fuum  efferendi(quem  etiam  pro  meri- 
tis  excipio)  ait > hand  dubn ilium  <*Jteargaiaii* 
bm,Lufitanis  &  alijs hoSttbvu  maximofiitfe  tet- 
YoriJcSiQ  fane:quemadmodum  enim  iam  an- 
te dixi peffimc  in  eos  fuiffe  animatum,  fie 
quam  crudelker  poffetab  eo  exceptor  fuiffe 

.   non 


/    1 


PRAfefA  Tlbi 

nori  rtegdrim.  Tribuit  aUtem  tobftr  *  &  vim 
imtnmiilliuS corpori  non  minores  ,  ac  fi  talc 
firiffet  nhonftrum  quale  fuic  Atlileta  ille  qui 
Anno  1582,  menfibus  Maio  &  Iunio ,  Con- 
ftantinopoli  infpeftaculis  a  Sultano  5oly~ 
mano  exhibitis  admiranda  perfecit*  Quippg 
trabem  in  a!tum  attollebat*quam  deinde  fi- 
ne -manim  adminiculo  huraeris  excipiebat§ 
quam  homines  duodecim  loeo  mouere  ii& 
potuiflent.Preterea  humi  profttatuS  *  eatlie- 
nifqite  ferreis  hum,eros  fcmoraque  vin&us* 
lapidem  ab  hominibus  decern  magno  labor- 
re  admotum  pe<9:ore  geftabat,  Necplu?  ex 
eo  laborabat  quam  cum  homines  quatuor  fe* 
curibus  &  maffis  ligna  pblonga  ventri  illiu$ 
impofita  diffindebailt.  Alia  item  prorfus  ad- 
miranda prseftabat  qua?  nota  funt  ex  hiftori* 
hac  de  re  nuper  edita*    Obferro  vos>fi  j9*a- 
niambectisTheuctkuSycpi  ftatara  fuit  medio* 
cri, adiftius  monftrofum  robur  &  pfoieri- 
tatem  admirandam  acGeffifTetjnumlongeab 
eo  impenfms  fuiflet  celebratus  quam  fuerit 
vnqua  a  Poetis  Briareus  ille  ?  Quod  vero  afr 
fert  deprudetia  &  pietate  Barbariiftiuspr^* 
cereo,neque  enim  eft  quod  immorer*  Venid 
igiturad  eaqu£  fequuntur*  /<*£brt>r,  inquiry 
trat  omnium  de  <jMbn$  vnyuam  Audierimfom- 
wwJ'.Excepto  Theueto,  qui  faftu  &  arrogan- 
tia  plenus,ctim  Lutetise  turn  alibi  ad  libros  a 
fe  fcriptos  coemendos  neminem  non  foli- 
:icatiin  quo  Solo monispra?cepto  non  pare! 


1 


'     ■ 


PR  AEF  ATIO» 

Prou.*7.2.Laudet  te  alienus,&  non  os  tuum: 
extraneus  &  non  labia  tua.  Prseterea  quod 
addk,Barl>artito  iftumcompluna  hoftiumfuorum 
millia  afe  perempta  pjfe  iatkire  filkum.  Sed 
perlcpidum  eft  quod  icquitur.  llliuspalatttan 
ho/Huraeapitibusftiffe  extrinpeus  ornatum-Jmo- 
mm  verb  admodum  popnlofim,<jtiJm<jue fiumna 
■&  mmtuabalijsdiMderent.  Tantam  vero  re- 
ports iacturam  quamuis  me  pigeat  fecifle  re- 
futandis  Theuetinugis,  tamen  hoc  loco  eos 
omnesqui  eo  mm  appulerut  appellare  muat, 
Vtaperte  dicant  anno  quo  tempore  llhc  de- 
eebat  Villagagno  xdificiorum  genus  ahud 
?uit,prster  illud  quod  a  me  cap.io.his  verbis 
defcribitur :  inftar  pergularum  hortenhum 
noftratium  font  cafe,  oblongs ,  hurmles  & 
rotunds  :  lignis  herblfque  ted*:  quarum 
prsftantiffimam,  vixaufim  cum  hans  fcuro- 
pseiscomparare. 

Ouidigiturdetam  magniheo  Quomam- 
btci  palatio  ^Theueto  conficto  dicemus?  nift 
vt  cu  fua  Herricopoli  fiftitia  ,  de  qua  prms,, 
atqueetiamin  fequentibus  nonnihil  fomus 
difturi,  inter  nubiu  Chimxras  coUocemus? 
De  ditione  cuius  meminit,iam  eft  a  nobis  di- 
au.atqueinferius  dicetunnon  modo  quoad 
Ommambecwn  fed  quoad  csteros  duces  qui 
fgarbaris  in  fingulis  pagis  eligi  fokt.Igitur 
vt  huic  paraphrafi  in  Theueti  caput  hoc  140. 
libri  VirorJlhtandem  aliquando  hnem  im- 
ponam,Yideamus  quid  npbis  veluti  probd- 


PRAEF  AT  tO? 

hriis  afferuaiiit.  Ait  ed  loco  quo  de  flumiric 
vaforum  deque  illius  in  America  fituagit, 
ferinde  ejfe  at  que  eft  locus  ille  inter  Casiilionem 
pagvm  &  CoUvgrnm^Ht  OUarutn  fons  abindt- 
geti  nominaturirupes  etitm  in  ollarmn  modttm  ex- 
cifi  efficiunt  vt  Rhodanvu  qui  ad  radicts  ,  credo 
monies  in  eas  fe  ingerit^olU  hnllientti  fp extern  re- 
ftrat. Ad  qua?  paucis  refpondcd,  Ardelioncm 
iftum  qui  inillasTtipes  Rhodaiium  ingerifc 
adriioduiti  efle  impudentem:quandoqujderii 
iis  omnibus  qui  e  Germania  aut  Heluetia 
Lugdunum  commeant>notfi  eft  Rhodanuin 
ab  eo  loco  duobus  paffuutti  millibus  efle  re^ 
motum,quin  rupes  altiffimse  j  ii  iliac  flueferi 
eiTent  fuperandx  e  quibus ■  torf  enS'ille  quemt 
Valferinam  indigent  nomimm  ,  quique  ad 
Meridiarium  pagum*  qua  iter  eft  Geneua  Sa- 
:laudium,origtnem  habet.Theuetum  igitur^ 
n  hsec  loca>ni(i  malit  a  defcribendo  prorfus 
abftinere*  verius  defcrib^re  difcat  ad  prseru- 
ptas  hafce  rupes  relinqdo*  Molneo  tamen  in* 
prudenter  immanem  illam  teftudinem  cui  a; 
niobisimporietorcap.huiuslibri^periculum 
efle  ne  piraeceps  tuat  nton  in  Rhodanu  ipfurri- 
fed  in  torfentem  ilium  rapidiffimamjCitifii-* 
meque  fub'mergatur.  Hsec  fuere  ©ppohenda 
lis  quas  in  me  nan  ita  pridem  emifitTheue-? 
:us  ineptiis:  Intelligat  autem  fqtitfu  vt  quo- 
iefcunque  melaceflbt  experiatur,  licet  cucu- 
am  fuam  cum  mitra  6ommutarit,nihilo  plus 
Abbatem  fe  a  nobis  reformidari,  .quam  oliov 


PR  AE'F  ATI  O. 

Francifcanurn-.etiamfi  Paroutftittmfaum  Flo- 
rid* Regem  Leoninisexuuiis  amifru  Q*2~ 
mabecoyVtinm?  imperii  faciat,effet  adiuctu- 
rus.  Ac  fane  efficiet  fortaffe.  vt  viri  quidam, 
quibus  nullo  modo  fum  coniparandus>caIa-. 
mo  tandem  manum  adavoueant,  eumqueita 
tra&ent  vt  notatis  craffis  < rroribus  quae  paf- 
fim  in  ipfius  fcriptb  occurruntjvniuerla  illius 
operate  excepta  quide  Cofmographia  nee 
viror.  Illuftf.  libro  ad  aromatarios  relegenu 
In  quibus  tamen  peffime  collocatam  die  e- 
gregiam  operarum  turn  typographieam,tum 
caelaturse  operam,nemo  non  dolet. 

Ad  finem  properanti  mihi  occurritGenc- 
brardus > is  Chronologic  Cux  editione  po- 
ftrema,poftquam  nos(quos  hgrctieos  appel- 
late ncc  probat  tamen)conuiciis  profcidit, 
fcripturseque  locum  in  nos  detorfit,  fcribit, 
muigationem  noflram  infortunium  ys  attulijfe^ui 
ante  nos  eb  nauigaram :  infalicitatcm  verb  moti- 
bm  a  nobis  txcitatis  auBaftiJfey  vtproinde  Villa^ 
gagno  nos  panimftrangulauerit ,  partim  inpatria 
fmiedospr&mferit  moxyip/e^nmpe  *Anno  1558. 
tnfecumrusJLgo  vero  refpondeo  quoad  tnfoe- 
licitatem  illam  quam  nobis  tribuit,Pr*fatio- 
nem  hanccseterofque  locos  in  quibus  The- 
uetus  a  nobis  refutatur  iis  fatisfacere  pofle 
qui  reftumde  cauffanoftra  iudiciutn  ferre 
volent.Additautemevnum  fuiffe  exautho 
ribustragcediarum  quas  nobis  affingit.  At- 
qui  impurusille  Apoftata  Launocus,  atquc 
*         *  adeo 


P  R  AE  F  AT  I  O. 

adeb  Theuetus  ipfe  longe  humiliori  me  loco 
collocai,quam  vtvlliusrei  author  eflem,ncc 
fane  turn  eram.  Videbit  itaque  Genebmdus 
quomodo  cum  fbciis  iljis  fujs  cofentiat:  qui-* 
bus,fi  quando  concilietur ,  rcfppnfum ford- 
tan  audiet.  Interim  teftor  tota  ilia  nauiga- 
tione  talem  me  (per  Deigratiam)pr^ftitiflei, 
vt  nullus  fit  aReligione  mea  quantumuis  a- 
iienusquiconqtieri  de  me  meritb  poffit. 

Caeterum  leffcores  rogatos  velim  ne  eo  o£- 
fendantur  qubd5quafi  mortups  excitaturus^ 
Villagagnonis  apud  Americanos  geftain  hac 
hiftoria  palam  ediderim :  prastcrquam  enim 
quod  argumentoquod  mihiaffmnpfinecef- 
fario  cohaerentyteftor  fi  fuperftes  eflet  multo 
plura  me  adie&urum  fuiffe. 

Tandem  verb  pauca  quaedam  de  meo  in* 
flituto  funt  diceda.Religionem  inter  ea  qua: 
diligenti  obferuatione  digna  cenfentur  pri- 
mum  obtinere  locum  nemo  vnquam  nega- 
uit.Hinc  fit  vt(quamuis  fufius  quaenam  a  Bar 
baris  colatur  huius  libri  cap.i6.fim  diclurus) 
hoc  loco  nonnulla  obiter  attingere  mihi  vir 
deatur  neceffe :  praefefrtim  cum  narrationis 
initiumaquseftionefecerimquam  fatis  fuf- 
picere(meoquidemiudicio)no  poflum^  ne- 
dum  vt  a  me  foluatur.  Video  igitur  eos  qui 
optimeexfenfuanatura  inditode  his  rebus 
fenferunt , dixiffe  quidcm ,  notionem  illatib 
quod  a fupremo quodam pendeantrcs  ora- 
ties  hominum,animis  ita  naturaliter  infixam 


**** 


uj 


^Eneid.j. 


jeffe  vt  auelli  nullo  modo  poffmltaque  qufiui« 
}n  cultus  diuini  ratione  controuerfij  no  pau- 
cx  c^ort^  fintsfundamentum  taroen  hpc  co^ 
pelli  non  pofle,hominem  inftin&u  qupdain 
^natura  indito  eb  pertrahi  ytreligionem  a- 
Imuamjfeu  vera  life  fit  feu  Falfa ,  profiteatur* 
jfiittamen  iftis  fapienter  determinatis  non 
diffiipularunt ,  vbiad  illud  yentum  eftquo 
propenfius  huraamim  fertur  ingenium  in  nc 
gotio  religion^  illud  frequenter  vfuuenirc 
quod  ait  Poeta, 
—  Sua  cufyuf  <Deusfit  dira  cupido. 

Quae  duovt  Barbaris  noftris  applicemus, 
^onftateos  homines  ciimfintvnotionehac 
omnibus  communi  prxditos  effe,  hominc 
aliquidcffe  maius,a  quo  bonum  malumquc 
pendeat,taiefaltem  quale  fibifingunt.  Quo 
referri  debet  cultus  ille  quern  Caraibibus  fuis 
exhibent,a  quibus  ftatis  temporibus  bonum 
malumue  omen  fibi  adferri  credunt.Summu 
autem  bonum  in  hoftium  vltione  fortitei 
perfequenda(quodolimRomanis,hodieetia 
TurcisvfaueniOponut.  Cultus  vero  ille  quj 
apud  alios  populos  Religionis  nomen  obti- 
net  apud  eos  locum  nullum  habere  diet  po« 
teft:  Quin  &  illud  addi*eos(fi  qu?  gesintoto 
orbe  terrarum)  fine  Deo  yitam  hanc  tranfi- 
gere.Attame  hac  in  parte  minus  fortaflfefun* 
damnandi  quod  &miferiam  fuam  excasrea- 
tionemque  aliquatenus  agnofcut,  ( quamuij 
nee  poenitentiam  agunt,  nee  remedio  vtun- 


P  R  AE  F  A  T  I  O. 

tur  oblato)fuamque  metem  non  difsimulat* 

Adreliqua  quod  attinet,  fumraa?  capi- 

turn  quas  ad  libri  initium  appofuimus  quid 

in  toto  hiftoria?  progreffu  tradetur  fatis  in- 

dicanr.vt  &primum  caput  qua  oecafione  ad 

nauigationemiftam  fufcipiendam  permoti 

fimus  comonftrat.Prztere*  typos  tres  prout 

prima  libri  huius  editione  eram  pollicitu$ 

addidi:pltircs  etiam  dare'  optabam :  at  typo- 

graphus  in  caelatura  fufnptibus  faciendis  ne- 

gauit  fe  fuffe<9;urum.  . 

Carterum  non  melatef'quod  vulgb  diet 

fotet:Sencs,eofque  qui  a  Ibnginquis  peregri-? 

nationibusfunt  reduces,  quod  nemo  fit  qui 

obfiftat ,  nbn  rarb  mentiendi  licentiam  fibi 

arrogaf  e?Ego  verb  teftotf  me,qui  &  menda-: 

cia  &  itiehdaces  odi,fi  qui  fintqui  fidera  ad- 

hibere  nolint  multis  fane  ante  haec  temporal 

inauditisquae  a  nobis  commemorantur,nonP 

eo  effe  animo,quo  in  rem  pr^fentem  veniat*; 

vt  ad  ea  loca  deducam.  Nee  magis  common 

uebor  iftis  quim  adhuc  comotus  fum  fO&* 

quam  mihi  renuntiatum  eft  non  deefle  qui> 

fidem  iis  non  habercnt  qua?  a  nobis  de  hor- 

renda  ilia  fame  Sancerrafiafunt  fcripta,  qui 

aufim  affirmare  minus  afpcram,quamuis  diu 

turniorem ,  ea  fuiffe  quam  in  mediis  vndis 

remigrates  perpefii  fumus.  Enimuerb  fi  ifti* 

dequibusfitfermo,fidemiis  derogare  nop 

verentur  quse  in  ipfius  >GalIiaj  veluti  medi^ 

tullio,plus  <oo.teftibus  fuperftiubus  conti- 

r  ****    iiij 


P  RABFAT  10. 

g,erunt,qnidni  dciis  dubitenc  quae  in  remo- 
tiffimis  regionibus  vifa  funt,maioribus  vera 
noftris  inaudita,ita  vt  nonnifi  experientia 
5pfahort»inumanimisinfidere  poffint?  Mc 
autem  hoc  loco  fateri  non  pudebit,ex  quo  in 
Americam  tranfportatus  fumrqu£  &  incola- 
rum  viuendi  ratione,  &anirtiantium  forma 
ipfaque  adeo  terraefc^tura  a  noftris  Euro- 
pans  ,  Afiaticis ,  &  Africanis  prorfus  alienisf 
refpe&unoflrinpuus  Orbis  merito  dicipo- 
teft,  opinionem  abiecifle  quam  de  Plinio 
liohnullifquealii^inducra.  Vidi  cnimper- 
msltanon  minus  prodigiofa  quam  qusein 
coram  fcriptis  fide  indignacenferttur.Siqui- 
deroea  qua?oculis  cernuntur  penitiiis  ani- 
mum  penetrat.  Ad  genus  orationis  quod  at- 
tUict».iacn  ante,tenuitatern  meam  probe  mi- 
hi  perfpe&am  efle  teftatus  fum.Non  dubito 
autem  quin  multorumiudicio  phrafibus  no 
Cm  vfus  turn  ad  rem  nauticam,tum  alias  fatis 
accoramodatis.  Illisitaque  fatisfa&um  non 
eflecerto  fcio:prae?fertim  veroGallis  noftris 
quorum  aures  delicatiffauarnil  nifi  terfum 
fermonibufque  nouis  ornatum  admittunt. 
Atvero  multo  minus  iisplacebimus  qui  li- 
bros  omnes  vt  pueriles  &  fteriles  damnant, 
nifi  aliunde  defumptis  hiftoriis  luxurienu 
Quarnuis  enirn  ad  ea  quse  tra&aui  multas  ac- 
cotnmodare  facile  mihi  erat ,  tamen  except* 
Gomara?  Ind.Otfcid>hiftoria,  qua  ob  reriun 
tnultarum  cum  his  noftris  affinitatem  non 

raro 


• 


P&-..AE  F  A  T  X  0> 

raro  fucn  vfus  ,  vix  .vllas  in  medium  afferre 
contigit:  nifi  qtiqd  poftrema  haceditione 
nonnullamcmoratudignaaddidi.     Ac  fane 
(quantum  mihi  cernere  datur )  hiftoria  qua: 
prdprio  fuo  argument o  ornatur  repudia-. 
tis  aliarum  veluci  alienis  plumis,  legentiuna- 
animos  a  propofito  miniis  remouet,cfficic  vt 
authorisfcopu  ledores  faciliiispoffintaffe- 
qui.Pr^tcreaab  iis  quero  qui  commentaries 
lftius  setatisiegunt  annon  tedium  park,  al- 
legatio  ilk  fentenriarum  prope  infinitaqua- 
tumuis  ad  rem  accommodatarum?Ne  autem 
mihi  quisobijeiat  quod  vt,Theuetum  ante, 
nunc  etiam  alios  reprehendens  in  eandem 
tamen  incurrarq  reprehenfionenv.Si  quis  eft, 
inquam,qui  improb;et  (quafi  arrogantius  di- 
da)quodvbi  de  vifa  &  moribus  Barbarorii 
vefk?  fa5^°freque^rhis  vfurpem  formu- 
las,vidi,interfui,acc^t  mihi,atque  alia  eiuf- 
dem  generis.  Refporideorcsillas  ad  meum 
ipfiusargumentumpertinere:deinderesdc« 
fignarenonrumoribusauditasfed  &  oculis 
ipfis&experientiaconfirmatasjimmoaufini 
dicere  a  nemine  alio  vfqua  obferuatas.multo 
minus  memorise  proditas.Quod  non  de  vni- 
uerfa  America  di&um  velim,fed  de  ilia  plaga 
quiper  annu  incolui,  nimiru  fub  tropico  Ca 
pricorni  apud  Barbaros  Americanos  quos 
T^«^w^«^appellant.Denique  fidem 
do  iis  qui  veritatem  fimplici  fermone  pro- 
latam  mendacio  verborum  exquifito  ornatu 
rucatopr^ferunt  ,forevt  eaqu*  amefunt 


>  *i 


PR  AEFATIO» 

in  htGliiftoria  tradata  veriffima  efleceni- 
periant ,  quinetiam  nonnullaeffequa^quod 
njaioribus  noftris  fuerunt  ignota ,  admira- 
tione  digna  fint  iudicanda.  Deum  orbis 
&  tot  prxftantiffimarum  rerum  conditio-, 
rem  &  conferuatorcm  oro,  vt  tneum  hoc 
opufculum  ad  nominis  ipfius  gloriam  ce- 
datf     Amen. 

PlVS   VIDERE   CiVAM   HABERE* 


*. 


$$almvm  cvn    nnc  na* 

uigatioM  accomjnodatifiimatn>ex  D. 
Th.  BeTd  paraphrafi  poetic  a.  defcri- 
ptum  hoc  loco  apponere  vifum  eft. 

EI  A  Dcum  cantate  bonu,cantate  benignu? 
Cuq&ifque  largum  feculis. 
Dicite  crudcli  quos  ille  redernit  ab  hofte, 

Vos  difsipatos  colligens, 
Qua  fol  exoritur,qua  nocftis  coditur  vmbris* 

Qua  mundus  aeftuat,&  riget,       (tey, 
Vt  miferQS  quondaper inhofpitafaxayagan 

Fame,fiuque  torridos, 
Clamantes  vos  femianimes  exaudiitille, 

Malifque  cun&is  emit. 
Deduxitqueviis  defertaperauia  re&s, 

Cultifque  ftatuit  vrbibus.  (&is, 

Clementehunc,inqua,cantate,&  dicite  cunr 

Res  ifte  quantas  geflerit. 
Quos  miferos  vefana  fame'fq;  fitifq;  necabat» 

Potu,ciboque  recreans. 
JVos  quoq;  contepti  tande  quo$  numinis  ira 

Eius  rebellcs  vocibus,  (bras 

Carceribus  ^laufit  tetris,  mortifque  per  vm- 

Vincljs  reuinxit  ferreis,  (lore, 

Quos  tadem  edomitoslongo  fera  corda  do- 

Opifqne  prorfus  indigos, 
Audiit opprefios  tantorum  mole  Jaborum, 

Potenteque  eruit  raanu,  (bris, 

Carceris  &  tetri  e  tenebris,ac  mortis  ab  yaqt 
Ruptis  reduxit  vinculis. 


'I 


Clcraente  hue  catate  alacres,&dicite  SunSis 

Res  ifte  quantas  geflfcrit. 
Ingenti  abrumpens  aeratos  robore  pbftes* 

Vectefquefrangcnsferreos*  ^ 
Vos  quoque  rtegle&o  qui  re<5U  trfmite ,  tatas 

Poenasluitis  amentia?,  Ctis 

Proftratis  quib*  eft  cibus  omnis  naufea,  mor 

Pulfantibus  iam  limina, 
Quds  tamen  ad  fefe  damates audit,  &  vnam 
■""  p   Semelloquimisvoculam,     ■      (chro 
Quamlibet  opprcflos  feruat,velutique  fepul  ' 

Ptitresiacenteseximit,  ^    (&is  * 

Clcnientehonc  cantateabcres,&  dicite  ciia 

Resiftequantas  geflferit: 
Huic,inqua,laudcs  cantate,huiufque  fonom 

Narrate  gefta  cantibus. 
Ac  vos  tranances  pi&is  vada  falfa  carinis, 

Maris  coloni  diuitis 
Magna  Dei  vere  miracula  cemitis,alti 

Difperfacampis  sequoris. 
Nam  fimulac  iufsit,rapidt  tota  aequora  vetlti 

Ad  ipfa  tollunt  fydera, 
Abripiturpariter  ratis,&  nunc  nubila  tagtt, 

Tumente  veda  gurgite, 
Tartar*  nunc  cotra  pr^ceps  cotendit  ad  ima, 

Ipfifque  iungitur  inferis. 
Vorticibus  mtferi  titubat  hinc  vndiq;  nautg, 

Ceu  turba  nutat  ebria. 
Nil  a'rtrs  pra?ceptaiuuatjanimique3  manufq;* 

Spe  deftitutis  concidunt. 
Clamant:clamates  fuperu  pater  audit,&  iftis 

Angu- 


Anguftiis  mox  eripit. 
jEquora  iufla  cadut  fubito ,  flu&ufque  fileies 

Tranquilla  lambunt  littora. 
Incolumes  illi  optato  fc  littore  condunt, 

Miris  ouantes  cantibus. 
Clemente  hunc  igitur  catate,&  dicite  cu£Hs 

Res  ifte  quantas  gefferk,     ^     (terug, 
Narrate  hue,  inqua,  plebifque  fenumque  ca- 

Dignilque  ferte  faudibus. 
Irriguirm  ifte  folurn  ficcisimmutat  arenis, 

C^use  tota  forbent  flumina," 
Et  fcecunda  prius  falfugine  rura  colonis 

Iratus  implet  impiis. 
Hie  bibulis  contra  fontes  educit  arenis, 

Defertaque  madidat  fola: 
Infamefque  fame  capos  mortalibus  implet, 

Vrbis  frcquentis  incolis. 
Hie  fegetesjillic  aflurgunt  ordine  vites, 

Hinc  mefsisjhinc  vindemia.  (propago, 
Sttccrefcit  numerofa  hominu  pecudumque 

Fauente  numine  ccelitus. 
JEt  tamen  his  rurfum  cafus,variique  labores 

,   Temporibus  imminent  fuis, 
TExpofitis  varia  in  ludibriaregibusipfis, 

Inque  vltiraa  repulfis  fola, 
Elatis  contra  raiferis,multaquebeante 

Prole  ft  erilem  prius  domum* 
Hsechilares  fpe&atc  boni,cogantur  ad  ifta 

Vt  impij  obmutefcere. 
Ecquis  erit  verb  fapiens  qui  denotet  ifta, 

Bonum  vt  Deum  norit  fatis? 


*>~~*-22& 


HISTORIA 

NAVIGATIO- 

NIS    IN  BRASILIAM, 

Q^V  AE      ET      AMERICA 

dida  eft. 

Xy  A    DESCRIBITVR   AV- 

toris  nauigatio ,  quarque  inmari  vidit  me* 
moriar  prodenda :  Villagagnonis  in  Ameri- 
ca gcfta:Brafilienfium  vidus  &  mores,a  no- 
ftris  admodum  alicni,  cum  eorum  lingua* 
dialogo :  animalia  etiam,arbores,  atque  her- 
bz ,  reliquaque  fingularia ,  &  nobis  penitus 
incognita. 

CAP.     I. 

Qua  caufa^  tarn  Unginqu*,  fmculofajue  >  in 
'rafihtmexpeditionisfHerit. 

Voniam,  qua?  fit  amoenitas, 
amplituddque  &  vbertas,  quarts 
orbis  terrarum  feccionis,qug  Amc- 
^Sr^  ncaBrafiliaquevulgodicitur:  qui- 
uique  cingatur  infuiis,  &  regionibus  com*. 

A    j 


M 


» 


i  M 


Z  HISTOR,      NAY1G. 

neatur;quas  antiquipenitusignorarunt:  quam- 
que  mu-ltis  petitanauigationibus  ,  annis  abhinc 
o&oginta,  ex  quo  primum  innotuit:  plerfque 
noftra  memoria  Cofmographi,  in  explicandif- 
que  rebus  geftis  verfati  homines  docuerunt :  il- 
lo  omniargumentojlonge  lateque  diffufo  libe- 
Antoris  fco-  rati,  hac  quid-em4iifl:oria,  complefti  decreui- 
pas*'  mus  ea  duntaxat,quar  inter  eundum  &  redeun- 

dum*&  apudferos  Americanos?quibufcum  cir- 
citer  annum  vixi  *  experiendo  &  obferuandp, 
vim  audituquepercepimus .  Quod  vt  planius 
exponam  ,  ab  initio  qusenam  adeo  longinqua?, 
difficilifq;expeditionis,caufa  merit,  breuiter, 
explicabo. 
Anno  155 5/Nicolaus  Durantius,  eques  Meli- 
.h^Ponis]  te'nfis,  cui  cognomen  additum  eft  Villagagno, 
fuam  in  Gallia  conditionem  £gre  ferens,  maxi- 
me  quod  apud  Nannetes,vbi  tunc  agebat,offcn 
diflettcompluribus  in  locis,ciihoneftis  omniu 
ordiniim  hominibus  comunicat ,  fe  iamdiu  de- 
creuiffc,  no  modo  loginquain  terra  difcedere, 
vbi  puritate  Euangelica  libere  amplexus  Deum 
coleret:verum  etia  efTe  in  animo,iis  fede  pone- 
re  omnibus,  qui  vf  profcriptiories(qu?  tunc  te- 
poris  erant  acerbiffima?,adeo  vt.multi.  quotidie 
mortales  nulla  heq;fexus,neq;  dignitatis  habita 
ratione,reglo  paffim  edi&o,  ienatoriifq-,  fenten 
tiis,bonis  fifco  addiftis,  religionis  ergo  viuicrc 
marentur)euitarent,eo  confugere  vellent. 

Addcbat,  tfi  ijs  quibufcum  ageret,  colloque- 
do:tumabfentibusperliteras:  fe  mira  cum  au- 
diffet,  de  eius  partis  A.meri  cx,qu£  Brafilb  die  i| 

titf 


IN    BRASILIA  M."  J 

ur,pulchritudineatque  vbertate,libenter,vt  8c 
edcm  poneret,  votique  compos  eflet ,  co  pro- 
eciurum  efic.  Qua  diffimulatione ,  homiaum 
juorundam  illuftrium  ,  qui  vera;  pietati  no- 
nen  dederant,  conciliatisanimis,  quodeavo- 
untate,  quam  illefingeret,  iftiufmodi  recep-     ' 
umdefiderabant:  maximeque  Gafparis  Coli-  GafparCoif'- 
iu,beata?  memoria: ,  qui  maris  prafe&us  cum  "'">•"  di- 
ffer, regiqueHenrico ,  eiusnominis  fecundo',  §£?££ 
hariiiimus :  docuiffetque  fi  Villagagno  expd-  S3tl0ni»  *«- 
itioncmfufcepifret,magnas  opesinueniripof-  tor" 
:>multaque  alia,qua:  toti  regno  prodeffent:au- 
ar  fuit,  vt  duabus  inftru&is  nauibus ,  &  arma- 
s,  &  c  c  x  x  v  i  m.  h  s .  a  rege  donatus,mari  fe 
ommitteret. 

Ad  h^cantequam  e  Gallia  Villagagno  exce- 
em,data  fide ,  honeftis  hominibus ,  qui  ea  de 
luia  fequebantur,confirmarat :  fe,quo  in  loco 
cmfifteret,  vt  fincere  Deus  coleretur ,  operant 
lie  daturii.  Qiiibus  ita  conftitutis,comparat&- 
uenautarum,  &  opificum  manu,  quam  fecum 
3duceret,anno  i555.menfeMaio,  maremgref- 
is,vaneque jaftatus,  tandem  difficultatibus  fu 
eratis  omnibus,  Americam  Nouembritenuit. 

Cumfuosin  terrain  expofuiflet,  demunien- 
irupe,qu?adoftiumfinus,quiabAmericanis 
anabara  dicitur,  cogitaidt.  ilie  vt  poftea  expo- 
a,tnbus  &  viginti  gradibus,vltra  Aequinoftia 
;m  circulu,porre&s  efttnimiru  fub  Caericdr 
i  Tropico,  vnde  noftri  fludib.  repul„,necelfa 
o  duo  miha  pafluum  progredientes  terra  ver- 
's,iniulaante  defertam  tenuere:  quo  torme'tis 

A     ij 


NAVI  C, 


Villagagno 

Gcneuam 

fcnbit. 


4  HtSTOR. 

cxpofitis  ,  impedimentifque  omnibus ,  vt  fei 
cum  aferis  gentibus,  turn  a  Lufitanis  defend* 
rent ,  qui  iam  in  continenti  multa  communic 
rant,aggerem  comportare  cceperunt. 

Interea Villagagno,  mirafepropagandi  I 
uangelij  cupiditate ,  ardere  fimulabat,  fuffqu 
perfiiadere  nitebatur,  ita  vt  nauibus  onuftis ,  I 
adreditum  in  Galliamparatis,nuntium  litera 
que  Geneuam  rnitteret,ab  Ecclefiaque  petere 
vt  fibi,jquoad  eius  fieri  poflet ,  in  re  tarn  pia  ai 
xilio  ene  vellet:vrgebatq;,  vt  quod  in  animo  r 
buiflTpt,qu6dq;  totis  viribus  defideraflet,  perf 
ceretur,non  miniflros  modo  Verbi  diuini  mi 
tendos  effeiverum  etiam ,  qui  fe  fuofque  in  di 
ciplina  continerent ,  ferafque  nationes  ad  coj 
nitionem  falutis  adducerent,  homines  in  fie 
Chriflianabenefundatos,  comites  paftoribi 
adiungendos. 

Quibus  Uteris  ILcchfix  Geneuenfi  redditi 

primum  aftae  Deo  funt  gratis  ,  de  amplificai 

Chrifti  regno^in  tarn  difsita  regione  at  que  in 

mani,popul6qucquiin  maxima  veri  Dei  ign( 

ratione  verfabatur.    peinde,  vt iftiufmodi p< 

ftulatis  fatisfieret ,  pofceaquam  Golinius  api 

Gallos  Thalafsiarcha  ad  qucm  V illagagno  I 

de  caufa  fcripferat  Philippum  Corguiileriun 

Corgmiic-    qLlj  jfe  prope  Gericuam  contuliflet ,  eiufq-,  fui 

villagagno-  fet  iuxta  Cafiillionem  in  Galliavicinusrperlit< 

iiem  imium  ra5  hortatus  elfet,  vt  eos  qui  ad  Villagagnone] 

pro  tctur.    jre  vellent,deducendos  fufciperet:  is  &  paftoi 

Geneuenfium  quotidianis  vocibus  excitatus,< 

fingulari  erga  opus  tarn  pium  voluntate,  no 

fen< 


Philippns 


m* 


IN       BRASILIAM.  £ 

iene&utem  neque  valetudinem  excufans ,  ne- 
gatiaque  &  Uberos,quitot  regionibus  interpo- 
iitis  eifent  relinquedi ,  fe  profe  durum  effe  pol- 
licetur. 

Rcftabatomnin6,vtdepa{loribus  eligendis  Richiei-fa* 
agcrctur :  itaquePhilippus  amieique  cum qui-  mS^fkfn 
bufdam,  qui  turn  Geneua? ,  fanftioribiis  Uteris  American» 
operam  dabant ,  communicat :  pra?cipue  cum  m*ftu 
Pctro  Richierio,quinquaginta  turn  annis  nato, 
Gulielmoque  Charterio.Ii  communi  fenten- 
:ia  refpondent,  fi  Ecclefia  fe  legitime  vocaffet, 
[ion  rccufaturos  cite.  Quibiis  a  collegio  pafto 3 
rumGencuenfium,  cumeffent interpretati  de~ 
fumptase  facris  voluminibusperiodos,  de  mo- 
re approbatis,fuoque  vt  fungerentur'officio'ad- 
rcionitisjduce  Philippo  fe  nauigaturos  ad  Villa- 
?agnonem,fpontefoaprofefsifunt,vtEuange~ 
ium  in  America  publicarent. 

Adiungendi  erant  etiam  comites ,  qui  fum- 
nareligionis  Chriflianas  capita  probe  teneret, 
rxliterifquc  Villagagrionis  peritiartificesmihi- 
6  fecius  neminem  circunuenire  Philippusrde-  Q^inBra- 
nonftrarc,  longo  difficilfque  itincre ,  terra  tre-  ^io!UCndi 
:entis,mari  quadragies  ccntcnis  milibus  paffu- 
lm  fuperandis,elaborandum  eiTe:  delatifq;  Bra- 
lliam,  panis  loco  farina  ex  radicibtis  apponen-    , 
lam,vinoque  abftinendum,quod  eo  Brafiliefes 
:areant:vtque  nouo  in  orbe,  quod  &  liter?  Vil- 
agagnonis  declarabant,nou6viftm5  dapibtifq; 
L  noflra  Europapenitus  alienis,  afsuefcendu  et 
e»Quade  caufa,quires  incognitas  audirequam 
-xperiri  mallent,  neque  folum  vertere  cuperetj 

A    iij 


'   :■•■ 


6  HISTOR.      NAVIG, 

vt  &  maris  tcmpeftares ,  Zonamque  Torridan 

paterentur  ,  &  Polum  viderent  Antar&icum 

de  nominibus  dandis  non  admodum  fuere  fol 

liciti. 

Eorum  nomi      Attamen  multum  appellando  &  conquiren 

neu^prS"  d?>c^is?ytvidctur,mcliu$animati,  Philippe 

&i,namga-    fe,  Richerioque  &  Charterio  dant  comites  Pe 

*&&***'  trusBor^onius>MatthasusVerneuilius5  lean 

nes  Bordelius,  Andreas  Fontius,Nicolaus  Dio 

nyfius ,  Ioannes  Gardienus  ,  Martinus  Dauid 

)  Nicoiaus  Rauiquetus,  Nicolaus  Carmulus,  la 

cobus  RufFus,  egoque  Ioannes  Lerius  ,  duos 3 

Vigintiannos  natus,qui  turn  vt  Dei  gloriar,pr< 

fua  erga  me  mifericordia  feruirem :  turn  vt  no 

uum  orbem  cognofcerem :  illistredecimfuc 

centuriatus,anno  1556.4.^.  Septemb.  Geneu; 

fum  egrefllts. 

Caicillionem  petimus  exitinere,  ibfque  Co 
linium5quem  maripr^tfedum  fiiifife  demeftra- 
ui,  conuenimus,isnon  vt  incoepto  tantum  inf 
ftereniusadhortatur>verum  etiam  pollicitusfc 
in  iisquide  rebus,  qua:  ad  nauigatione  pertine- 
rent,auxilio  futuru :  in  fpem  nos  erigit  fore ,  vi 
permagnas  vtilitates,  Deo  fauete,noftri  labor© 
afferrent.  IndeLutetiam  profe£ti,diim  mefeir 
integrum,  in  vrbecommoramur,  turn  nobile; 
aliquot  turn  plebeij 1,  cum  de  nauigatione  audi- 
uiflent,  fe  nobis  adiunxere:  Rhotomagoq;  tan- 
depraterue&a,  luliobonse ,  quiportus  in  Neu-. 
ftria  obtigerat>  in  apparadis  rebus  ad  profe&io- 
nem  neceffariis5armandaque  claffc.  menfem  al 
terum  confedimus. 

CAP. 


C  A  P.     1 1. 

^/ifcenftain  naues  IuUob&n&:  itemque  occur fm 
namum  &  expugnati(t:tcmpeftates  ,  Itttoraijue  & 
infuUprtmHrn  obuta. 

T  a  Qjy  e  cum  Boifius  Villaga- 
gnonis  nepos,qui  ante  Iuliobo- 
namaducnerat,  pecunia  fegia tri- 
_d%  bus  inftru&is  nauibus ,  prouifaque 
rc^umentaria,proimperioiuberet:i3.Cal.De-  Boifius  ckf- 
cembr.in  naues  confcendimus.  Ipfe  Boifius, ex  fl  Pf€fait«r* 
nauibusvna,qu£  Roberga  minor  appellabatur, 
oftoginta  nautismilitibiisqueoccupara,  legati 
nomen  imperiumque  habuit.  Altera,duce  Ma- 
rio, Roberge  maioris  titulum  proferentem,  gu- 
bernatore  autem  Ioanne  Humberto  Harcflori- 
enfijVt  res  ipfa  docuit,experientia  in  nauigando- 
(ingulari,centum  &  viginti  mortalibus,  quo  in 
numero  cenfebar,attribuit.  Tenia  qua?  Rofea, 
ceturionis  nomine  vocabatur,  annumeratisfex 
puerulis,  adlinguam  Americanorum  addifcen* 
dam,tranfportandis:  quinque  autem ,  vna  cum 
moderatrice,virginibusfquf  primu  e  Gallia  mu 
lieres,  magna  Barbarorum  admirationcqui  tan 
turn  nudas  ante  vidiflent  in  Brafiliam  delatae  - 
funt)nonaginta  circiter  hominibus  comple- 
ta  eft. 

Eo  die  ipfo,cum  e  r>ortu  folueremus,  tonne-  . 
torumltrepitusatq-jtympanoru^uccinarumq',  M  ioiaunt- 

A    iiij 


8  HIST  OR.    NAVIG, 

foni,ea?teraque  ehumodi,qua?  nauibus  in  expe- 
ditionem  euntibus ,  folemnia  effe  confueuere. 
circa  meridiem  audita  funt.  Primiim  in  mar: 
Cauxio,duobus  a  portu  falutari  milibus>ancho- 
xx  ia&£.quo  in  loco,  vt  affolet,nautis  militibuf 
querecognitisj&profeaione  imperata:  eiu* 
nauis  quam  confeenderam  funis  anchorariu* 
abrumpitur ,  anchoraque  labore  maximo  recu- 
perata,profeclio  in  craftinum  indi&aeft. 

Itaquen.Cal.Decemb.e  terra  proue&is ,  & 
Britanniamfub  dexrra  relinquentibus,  duode- 
cim  dierum  tempeftate  coorta-.plerique  metu 
&  naufea  vehementerconfli&atipraecipue  qui 
marenunquam  viderant,  fingulisfe  momentis 
abforbendos  efle  cogitabant.  ReTqueprofe&o 
eftadmirationedignifsima,  naueelignoquan- 
tumuis  magnam  atque  firmam  Oceani  vim  pa- 
ti  pofTe .  Nam  vt  e  crafsifsimis  trabibus  naues 
fiant,  arfte'que  fibults  vinciantur :  quemadmo- 
dum  qua  eram  delatus,circiter  centum  pedes  in 
longimdinem ,  in  latitudinem  vero  viginti  pa- 
tebat  quamani  eft  cum  altifsimo  latifsimoque 
Naui>ario-  Occidental  Oceano  ,  magnitudinis  tantute 
adedmariti-  collatio  ?  Qua  de  cauia  cumnauigandiartem 
mx  pr^ftan-  vniuerfam  ,  turn  figillatim  acum  nauticam, 
ad  moderandos  curfus  maritimos  exebgi- 
tatam,nemo  fatis  vnquam laudauerit :  quam 
tamen  anteannis  ducentis  &  quinquagintaefTe 
in  vfu,quidam  memori^  prodidere.Igittir,  cum 
diestredecim,magnis  difficultatibus ,  nobis  eC- 
fet  nauigatum  ,  Deo  feuente  ,  tranquiilitas  red- 
ditaeft. 

Con- 


IN    B  R*A  SILIA  M.  9 

Confcquenti  poft  die  Dominico ,  duabus 
oncrariis  nauibus  Britannicis ,  ex  Hifpaniared- 
euntibus  oceurrimus :  parumque  abfuit,  quin 
nauta?  noftri ,  cum  efle  qua?  eripere  poffent,in- 
teHexifTent,  eas -penitus  expilarent.  Quemad- 
mo'dum  enim  demonftraui,  tormentis  c^etcro- 
quc  omni  apparatu  bellico  inftrucli ,  confide- 
bant,  neque  li  infirmioribus  occurrirTent,ab  in- 
iuria  facile  temperabant. 

r-  •     i  r  ....  Nautanim 

jbt.quoniaminhunciermonem  lncidimus,  rapacita* 
quae' nautarum  fit  rapacitas,  hoc  primo  nauiil 
occurfa  ,  declarare  vifuro  eft.  Qui  enimrobo- 
rc&armisprseftantjquodetiam  in  continente 
nimiurnfepeaccidit,  reliquos  praeda?  habent. 
Afferunt  tamen ,  cum  vela  obuios  contrahere 
iubent,  feiamdiu  tempeftate  aut  malacia  terra 
non  attigifle,  rebus  egere  omnibus,  orantque 
Vtpecunia  redimere  liceat:  qua  m  colloquu- 
tione  nauibus  occupatis ,  nefcilicet  onere  pef- 
fum  eant ,  prarftantifsima  quseque  extorquent. 
Obiicientibus  (quod  fepe  nobis  erat  vfitatum) 
iniquifsimum  eile  hoftes  iuxta  fociofque  praj- 
dari :  folennia  terreftribus  etiam  copiis  verba 
reponunt :  more  belli  accidere ,  fibi  vt  quifque 
prouideat. 

Addam,quod  exemplis  poftea  coinprobabi- 
tur,cum  Hifpani  Lufitanfque,  fe  Brafiliaadiif- 
feprimos,omnemqueadec  continente ,  qua?  a 
freto  Magellanico,  quimeridiem  verfus  quin- 
quagintagradibus  extenditur,  ad  Perufium,  ci- 
traque  Aequinodialem  lineam  glorientur:  ea- 
quede  caufapofsidere  affirmant,  Gallos  vero 


IO 


HIST.OR,    N  A  VIG. 

fein  iure  fuo  interpellate  :  fi  mari  vincant,  cru- 
delifsime  interficiunt ,  in  eamque  feritatem 
aliquaiido  deuencre,  cutcm  vt -viuentibus  de- 
traherent ,  teterrimovc  genere  mortis  affice- 
rent.  Gaiii  contra,  fe  America?  participes  efie 
demonftrant:  nequeab  Hifpanis  Lufitanifque 
vinci  facile  patiuntur,  feque  acerrime  tucntes 
par  pari  hoiiibus  referunt ,  qui  eade  certe  claf- 
fc  manum  conferere  non  audent. 

Vtadnosredeam ,  iterum  tempeftatc  co- 
Mire  Deu*    °5ta,fexfcptemve  dies  mare  adeo  intumuit,  pie 
mari,proar-  nque  vt  fludus  non  tantum  foros  fuperarent; 
bimoimpe.  vcrum  ctjam  %  Cum  eius  rei  periculum  facere- 
mus,dequa_Pfalmusi0  7.  meminit,  fenfibu* 
pene  orbati,  ebriorum  more  vacillabamusrna- 
uis  autem  ita  flu&uabat ,  nemo  vt  ex  nautis  fla- 
re pofTet.    Vt  eodemque  Pfalmo  continetiuy 
cum  fupra  pontes  aquarum  altifsimos ,  maxi- 
mequetimendoseretti  :  e  veftigio  infra  pro- 
fun  difsimos  hiatus  de  merfi,  tamen  inter  tot  fa- 
ta conferuamur:  fentimiis  profefto  admiran- 
damDei  optimi  maximi  potentiam.  Itaque, 
cum  periculo  tarn  fintaffines  ,  qui  nauigant: 
Poeta  qui  latitudinelignorum,  quibus  nauigia 
fafta funt ,  eos  a  morte  feparat,  videtur  ,  quam 
par  fit  longius  feiungere.  cuius',  quod  lint  ele* 
gantifsimi  v  erfus  adferibere  vifum  eft. 
I  nunc^  ventis  animamcommme  ydo/of& 
Covfifus  ligno->digitis  a  morte  rematm 
QuattuoYy  autfeptem.fifit  Urifsima  tada. 
Tempeftate  fedata,  cum  Deusqui  mari  pro 
arbitrio  imperat  *  yentum  fecundum  excitat 

fet, 


..  ^ 


IN       BRASILIA  Af.  II 

fet,ad  mare  Hifpanum  peruenimus ,  Nonifque 
Deccmbr.  obieclumh  buimus  promontoriu  sacrum  pro* 

.     .  _,..  .      *        ...         niontonum. 

Sacrum,  quo  m  loco  >Hibernica  nam  cbi.iam 
facia  >  arte^  cle  qua  paulo  ante  cliximus ,  noftri 
epibatsefex  fcptemve  Hiipanienfis  vini  dolia, 
ficus ,  maiaque  Aurantia  exportarunt. 

Scptimo  poft  die  ,  ad  tres  infulas  delati  fu-  F°rtunat* 
mus  ex  Fortunatis  :  has  qui  e  Neuflria  naui-  l 
gant  ,  Gratiofam,  &  -Lancilotam,  &  Fortauen- 
turamnominant,antiquis  autem  appellaban- 
tur,  Aprofitus  &  lunonia ,  Ombriofque :  fep- 
temque  numero  funt ,  quas  nunc  ,  vt  opinorJ 
omncs ,  Hifpani occupant.  Et  quamuis  in  or- 
be  defcribendo,  quidam  Forrunatas  inlulas,fub 
vndccimo  citra  Aequatorem  gradu  collocent: 
cummeprefente,  Aftrolabus  litem  diiudica- 
ret ,  inucnimus ,  ad  vicefimum  oftauum  Ar~ 
fticnmverfusfitasefle:  idcirco  fatendum  eft, 
fuo  aliorumque  perkulo,decerrr&  feptem  gra- 
dibusaftiufmodi  Cofmographos  aberrare5qui- 
bus  eas  infulas  a  nobis  remouentlongiiis. 

Hicfcaphisedu&is,  viginti  ex  aonris  bene 
armati,  ad  populanduque  progredientes  ,  <on-  • 

ipicati  ab  Hifpanis,  &  repulfi,fuga  naues  petie- 
re.  Attame  ciim  fein  omnes  partes  conuerte- 
rent,  nauigiolo  pifcatorio  metu  ab  fuis  dcreli- 
<£io  fafti  obuia,cum  maxima  vim  marinorii  ca- 
num,eircinorumque  nauticorum  abflulere5ni- 
hilque  omnino,  ne  velis  quidem  exceptis  reli- 
querertiim  quod  de  Hirpanis  peius  mereri  non 
poflent,  quos  vlcifci  percupicbant,  fcapha  vna 
cum  lintre  fecuribus  depreflerunt. 


^rl.  *2  HIS  T  O  R.    N  A  V  I  G. 

Diim  tres  dies,  ob  malaciam  prope  Fortuna- 
tasinfulas  commorarnurhamis  retibufquein- 
gentepifcum  copiam  cqrirnus :  idedqueveriti, 
quod  aqua  dulcis  noil  fuppetebat ,  ne  fiti  pre- 
meremur ,  plus  dimidia  parte,  in  mare  conieci- 
mus.Gencra,  canes  marini,  Aurat*,  pifcefque 
Tfkktdes  aliJ  quorum  ignorabamus  nomina.erant  etiam 
piodigiof*.  Trichides  3  corpore  tam  paruo ,  vt  caput  cum 
cauda  (qua:  nihilo  minus  lata  eft)  confrere  vi* 
deaturtcapiteautem  galea?  aiftatf  perfimili,fa- 
tisprodigjofe.  Dccimo  feptimo  cal.  Ian.  mart 
tertio  intumefcente,  fcapham  qua?  vni  ex  naui- 
bus  adhsereba't ,  fluftus  tain  cito  complcuit ;  vt 
peflfum  iret:  vixque  duo  nauta?,qui  afferuabant, 
demiflis  e  naui  funibus  pcriculum  effugerent* 
SSiS^l!  ^udctia  comemontndum  videtur  quodacci- 
dprocatiow  dit ,  tepeftate  dies  quatuor  defeuiente:  coquus 
quidam  laridum  in  cadoligneoternperans,flti~ 
<5iu  fupra  foro$"elato,  cum  cibum  in  mare  Ion- 
geproieclum  amifiiTet:  flu&us  alter  oppofitus, 
eundem  in  locum  vi  magna  retulit,  neque  ca- 

dumfubucrtit,verequcpradiumrcftituit,quod 
vt  aiunt,  pra?ter  cafam  fugerat. 
Canaria.  Ad  15.  Cal.  Ian.  die  veneris  Canariam  in  co- 

/peftu  habuimus.  confequentiautem  Domini-" 
co  propius  fa£H,erat  conftitutum  ibi  comeatu 
expedire:  aduerfo  tamen  vento  infulam  no  te- 
nuimus.  Habc'amcenaeft  admodum,  quam  & 
incolfitHifpani,gignitq;  faccharum  in  arundi- 
nibus,&  vinapraeftantifsima.  Cajterum  tanta 
cftaltitudine  ,  vtLX  pafluum milibus  interie- 
dis  confpicipofsit.  A  quibufdam Taneriffe  di-' 

citur 


J~Z 


I  N     BR  A  S  I  LI  A  M.  Ij 

citur,  opinantibus  antiquorum  Attlatem  cfle, 
a  quo  mare  vocatur  Attlanticum.  Alij  con- 
tra, autumant  duas  eflc  infulas  ,  Canariam& 
TanerifFen.  qua:- J  is,  quod  ad  ine  attinet,  mane- 
bit  fub  iudice. 

Eo  die  ipfo  fumus  confpicati  myoparonem  Mroparoa» 
Lufitanumrqui  cum  neque  fugere  poftet,  quod  de4mo- 
vento  ferebatur  aduerfo  ,  neque  armis  confide- 
retrcontra&is  de  more  velis,  Boifio  fe  tradit  in 
manus.  Nee  morati  centuriones  ,  vt  qui  iandiu 
decreuiflcnt,  fax  claffi  nauem  adiungere ,  qua 
Hifpanis  Lufitanifve  fperabantfe  erepturos :  in 
myoparonem ,  ne  aufugere  poflet,  quofdam 
exfuisimponunt.  Veruntamen,  cum  nefcio 
quibus  de  caufis,  Lufitano  gratificati  vellent,  fi 
confeflim  myoparonem  aitcru  inueniffet  ad- 
duxifTetque ,  quern  eripuiflent,  redditum  iri 
promifere.Ille,vt  qui  fibi.  melius  effe  vellet, 
quamalteri,  accepta,  vt  poftularat ,  vna  cum 
armis fcapha ,  viginti autem  ex noftris,  cuqui- 
bufdam  ex  militibus  fuis:  prsedonis  more,pyra-* 
ticam  enim ,  vt  opinorfaftitabat :  vt  de  impro- 
uifofortunam  experiretur,  longe  claflem  con- 
tendit  anteuertere. 

Turn  legebamus  oram  Africa?,  a  Mauritanis  Mauritania 
occupatam,abeaferedifiun&i  quatuor  milia 
pafliium  :  eftque,  vt  amultis  tunc  fuit  obfer- 
uatum,terra  valde  plana ,  humilifque  adeo ,  vt 
quantum  oculi  valebant,  montibus  nullis  offi- 
cientibus,ea  nobis  videremur  aitiores,  ita  vt, 
breui  fubmergenda  crederetur,nauibiifquefu- 
peranda.  Et  quamuis,  ooulo  iudke,fe  ad  hunc 


ill 


14  HlSf  OR*     NAVK* 

modum  res  habeat,  in  omnibus  fere  littoribus 
tamenciimilluftriusappareret  hoc  in  littore: 
cum  tantam  ego  planiciem»  qua?  vallis  haberi 
poterat:contra,mare  tranquiliisimum,quod  al- 
tifsimi  motis  effigie  prsefcrebat,  intuerer :  me- 
moria  repetens  qua?, hat  de  re,  facra?  docent  li- 
ters :  iliud  excelfentifsiiiium  Dei  opus,  magna 
cum  admiratione,contemplabar. 
iob.3s.s-10         Vt  ad  piratam  redeam,  quivtdiximus,  fca- 
n.Pul.  104.  pliaeratantegref]"us,ad  8.  Cal.Ian.  quo  die  na- 
tus  eftChriftuSjin  Liburnicam  incidit,  qua  tor 
mentis  petere  ,  viqueretinere  contendit ,  &  ad 
Myoparonis  iios  adducere.  Qux  res  valde  nofiris  cetimoni- 
«pugnauo.  ^us  piacujt.nauis  erat  enim  eximia,  &  plena  fa~ 
le  candido:quam,vt  decreuerant,  in  Brafiliaad 
Villagagnonern  deduxere.At  in  fide  Lufitanis 
prarftanda,dereftituendomyoparone,criideles 
adeo  extitere: vt  Hifpanis  &  Lufitanis,in  vnum 
idemque  nauigium  conieciis ,  ne  frufto  quide 
nautici  panis  reiicio ,  veils  dilaceratis,  fcapha 
Nautarum    etiam  ablata,qna  dellituti  terra  tenere  no  pof- 
crudeiius.   fenttmitiore  confiiio  vfi  effe  viderentur,  mife- 
ros  fi  deprefsi&nr ,  quam  fi  ita  dimifiitent,  Na 
nifi  alicunde  fcapha  iaborantibus  opitulata  fit, 
certu  eil,autnau£ragio  tande,  aut  fameperiffe. 
Hoc  facinore,  compluribus  inuitis  ,  perpe- 
trate: longe  fumus  in  altum  prouecli ,  fecundo 
-  ■  flante  Vulturno.Ne  autem  lectori  faftidium  pa 

uiudedmo.  nam>ii  tot  naues  expugnatas  ,  hguiatim  com- 
memore:craflino,tertioquep6ft  die,  cum  refi- 
fteret  nemo,duas  in  potefl.ate,redegimus.Ciim 
Liburnicam,qux  priusoccurrit,epibata:  noftri, 

prae- 


IN     BRASILIA  Af.  I      15 

pracipue  qui  myoparonem  Hifpanicu  afcende 
rant  prardg  habere  cuperentrcaque  de  caufaet 
fent  minoribus  tormetis  aggrefsirducibus  tame 
vitro  citroq;  colloquutis  ab  injuria  teperarunt. 
Ex  Hifpanienfi  altera,  vinum,p.nis  nauticus,a- 
liaque  cibaria  direpta.  Nullius  tame  rei  iaftura 
magis  conquerebaturf-Iirpanus,  quam  galling 
hacaiebat,cmriprocellofomanponeren6  in- 
termitteret,  ouii  fibi  quotidian  naui  fufficcrc; 
^  Diedominico,quiproximefequutus eft:cum 
is,qui  fpeculabatur  fignu  de  more  dediflet,anir 
maduerfis  quinque  nauibus  ( de  quaru  magtii^ 
tudine  atq;  forma  diiudicare  nequiuimus)  nau^ 
tarnoftri,  quibus fortaffe non  fum  placiturus, 
eorii i  virtutibus  pra?dicadis,  expediti  &  ante  Vi- 
ctoria p#ana  concinentes,  fe  cofequi  poffe  ar~ 
bitiV  ^t.  Sedcum  nos  aduerfo,  illi  fecundo 
ven  ti,velis,vt  aiunt,  remifque  fugerent: 

qur  „gno  ne  clafsis  cuerterctur  periculo, 

pe  *diquefaceremus,adpra;dandumq;  mi- 
lites  nicurnberentrfruftra  defatigati  manu  con- 
<ferere  non  potuerunt. 

Nequisautem  qua:  comemorauinaclcnus, 
falfitatis  accufetmos  videlicet,curn  Brasilia  pe- 
teremus,mare  infe&um  habuifTerobuiis  aut  fu- 
gafaluti  confulentibus  aut  vela  demittentibus: 
affirmabo  tribus  omnino  nauibus ,  qua:  tJpi 
metis  erat  inftruftifsirnae,  adco  vt  quae  me  acce 
piAiet,maioraoclodecim  ex  a?re  tormeta,mino 
raeferroplustriginta  fuftineret:  nautas  mili- 
tefq;decreuiiie,vtqui_omnesfere  cflcn.t  Neu~  Ncuftrii  m 
ftrij  (gensinnaumachiisomniuqu-Occidete  nau™cH* 
verlus  nauigant,belhcofsima)  fi  Luiitanx  claffi 


*  -3i 


*>&?. 


l6  HISTOR.      NAVIG, 

occurrilTent  confligere,  magnate  victoride.A- 
nimofum  certe  conillium,  ii  ab  iis  qui  res  ge- 
Ofor.in  Hi-  ftas  memoriae  prodiderunt  ,  nominatumquc 
ftor.Luiiitx  ab  Oforio  repetamus,  quantum  armis  Lufita' 
ni  excciluerint,  quasnationes  ,  quamque  va- 
rias  deuicerint :  cum  &  bello  contra  Maurita- 
nos  in  Africa  contenderent  ,  &  Orienterr 
verfus  contra  Indos  dimicarent.  opponi  tamer 
poflet  Gallos  Barbaris  dexteritate  praeftare  (  ei 
quibus  ciim  initio  peterentur  extitere,  quial- 
uearibus  apum  in  hoftes  coniectis  fe  defende- 
rent )  neque  fine  fanguine  &  iudore,  tarn  forte: 
viros  vnquam  poffe  fuperari. 


CAP.    III. 

BonitA ,  Albacor&t  Anratd^ne ,  (frfues  marin 
fifcefijue  voUttles^aliitjue: quos  turn  vi&imutjm 
eepimm,  fab  zona  Torrtda* 

Xillo  tempore,  tranquillitate  vl 

ventoque  accommodatifsimo  ,ac 

tertium  fere  gradil  citra  Aequino 

^3  ftialemperuenimus.  ibimaximan 

fuum  Marinorum  copiam  &  Auratarum  ,   db 

rumque  pifcium  cepimus  quos  Albacoras  & 

Bonitas,  quie  Neuftrianauigant,appellarec6 

m .,       .     fueueretex  aliifque  generibus  quamplurimos 

te$.  Qu?  in  numero  erant  &  pikium  volantium.di 

V 


IN      BRASILIA  M.  17 

uibus3cum  nautxmcntionem  faceret,  exifti- 
labam  nobis  imponerevelle:  donee  ita  fe  rem 
aberecomprobauitexperientia.  Turn  emari 
mergere,  &fublimevolando  gregatim  petere 
ifces  vidimus ,  in  morem  alaudarum  fturno- 
imque:  volatus  vero  altitudine  haftam  «qua- 
at,largitudine  centum  paflus.Sa?penumerb  ad 
lalum  nauium  impingentes  cadebant ,  &  ma- 
u  facile  capiebantur.Pifcis  eft,  vt  eundo  &  re- 
nmdo  animaduerti  multoties ,  haled  valde  fi- 
lilis:  paulotamen  &longior&rotundior:ha~ 
»tque  fub  gutture  paleolam ,  alisad  modum 
:/pertilionis  toto  corpore  contextis  porre- 
ifquc.fapore  autcm  fuauifsimo  &  probatifsi- 
o.  C^terum,quoniam  huius  generis  nullum 
sa  Tropicum  Cancri  videram,  primo  exifti- 
abam  quod  calore  gauderct,jub  Torrida  Zo- 
degere,  in  neutramque  partem  Polos  verfus 
cederc  .Sed  cum  quidam  fcripferit  marinas 
rundines,  prope  magellanicum  fretu  videri: 
as  opinor  eafdem  effe  ,  rem  in  medio  relin- 
erc  vifum  eft.  Obferuaui  etia  iftiufmodi  pi- 
snufquamtutoagere  pofTe.  Nam  cummin 
;ri  degunt  Albaioras  pr^doneTque  alios  e 
cibushabentinimicifsimos  :  fifubuolando 
nculum  effugere  tentant,aues  funt  marinser,  Aueimaii- 
luibus  capti  vorantur.  nS* 

Dicendu  quoque  aliquid  videtur  de  his  aui~ 
squ^  pr^dam  e  mari  pro  viftu  habet.H*  funt 
eocicures5vtfupraforosfunefq;  nauiu  fide- 
^capi  manu  patiatur.quarucertifsima,  vt  qui 
us  guftauerim,penitufque  cognoueriin,h*c 

B 


m 


BomtJ  pU 
fcif. 


Atbacir^» 


l8  HIS  TO  R.    N  A  VIC, 

eft  defcriptio,pluma  funt,vt  accipitrcs ,  leua 
pha*ata->  magnitudinc  cornkum  effe  videnti 
nudati  paulo  plus  carnis  habent  paflfere :  vt  rti 
rum  fit  corpore  tarn  paruo  capere  poffe ,  atqi 
in  vfum  verterepifces  multo  fe  maiores,  atqi 
craffiores.  Denique  vno  funt  inteftino,  pec 
bufque  pianis>vt  anates. 

Quodadcseteros  pifces  attinet,de  quib 
paulo  ante  diximus:  Bonitanullifapore  ced 
Cyprinis  communibus  affimilis ,  cum  fquan 
tamen  careat:  illas  maximo  vidi  numero,cin 
ter  quadraginta  dies  quibus  fere  noflris  na\ 
bus  adhxferunt,idque  accidere  verifimile  e 
quod  pice  naues  vnfta?  fmt. 

Albacorar  autcm  a  Bonitis  forma  non  a 
modum  alien*,  tamen  cum  &  viderim,  &  C 
mederim  Albacoras,  quinque  pedum  Ion  git 
dine,  craffitudine  corporis  humani ,  quod 
earum  magnitudinem  ,  nulla  effe  poteft  ci 
Bonitis  collatio.Deinde  cum  nullo  modo  1 
Albacorx  vifcof?  ,  fed  carne  vt  fitter  friab 
nullis  aculeis  ,  paucis  vifceribus  ,  inter  pif< 
optimos  funt  annumerandx.  Et  quamuis  q 
ad  condiendam  Albacoram,  neceffaria  vk 
bantur,pr*fto  no  eflent  (vt  accidit  percgre  i 
uigantibus,)ideoque  fale  cotenti,latis  orbib 
igne  toftam  ederemus-.tantillo  tamen  appar; 
crat  nobis  gratiffi  ma.  Quamobrem  fi  Cupid 
riorum  natio,qu£  mare  tentare  non  audet: 
hilcSq;  fecius(vt  de  fele  vulgo  dicitur )  ficcis  ] 
dibus,abligurire  pifces  percupit;  Albacoram 
cotincntitamiacilS  mcrcarctur,  quamrehq 

gent 


I  N    B  R  A  S  I  t  I  A  M.  I^ 

genen;ecquid  dubitatis  quin  vna  cfi  pifcc  digi- 
tos  fxpe  circumlamberetPvt  enim  dixi  de  hiriU 
dinibus  marinis  >  cum  Albacora?  degant  inter 
Tropicos,in  altoque  mad  verfentur,  no  ita  lit- 
toribus  appropinquant ,  Vt  a  pifcatoribus  inte- 
gral ad  nos  peruenirc  poffint.Quod  vefo ad  A- 
tricanos  attinet,  qui  mare  ad  Orient!  accolut, 
PerufibTquequiOccidentem  verfus  ,  tum.& 
Albacoras  facile  pifcafi  :  turn  incorrupte  fuis 
apponere,credibile  eft> 

Aurata^qux  meo  iudicio  ha  Vocatur,qu6d  in  A*w* 
aqua luteo  efTe  colore  vidfcatur,  &  auro  qua  fi- 
niillima,  figura  Sulmoni  proxima  eft^difftrt  ta- 
me dorfo  depreffiore.expertus  ita  proniitio;  Aii 
rata  no  tatiim  ceteris  de  quibus  mentione  feci- 
rtrus>bx>nitate  pra:ftare:  yeru  etia  negojin  mari 
fluminibufq;  quicquam  inueriiri  pofiefuauius. 

Suumaute  marinorum  duo  funt  genera,  vnil 
roftro  acuto,vt  anferes,alteru  ta  obtufo5Yt  cum 
e  mari  attollit,fpha?ra  efTe  yideatur.  Idcirco  ab 
?a  fimilitiidine ,  qua?  eft  illi  q{i  tueullatis5capita 
monachorfi  appellabamus.  Exiis  animaduerti 
ogos  circiter  fenum  pedu,cauda  Iata,biffid%, 
in  capite  omnib.erat  forame,quo  /piritii  duce- 
:e,&  v-ttda  vibrare  folebanfc.  Cum  incipit  marc 
commoueri/uper  aquam  eminentes,prceeipue 
locfte  temjpeftateconfliftati,  yirides  apparent* 
wide'mquereddunt  maris  effigiem*  pra:tered 
n  morem  fufi  tcrrcftrifi,altc  anhelant  ltbrtuht- 
jue.  Quamobrem  nautae  ilios  vagari  &  refpj- 
are  confpicati,  tempeftatem  certiffiml  prefa- 
juint  ,  quod&'fepc  fum  expertus.  Etquai*- 

B  ij 


I  Sua  mar  ink 


jiiannorum 
copia, 


1105, 


2D  •   HlJtOt      N  A  V  t  G« 

ingcnsfuu,  uis,  cum  tranquillitas  eflfet,  pelago  modo  cri: 
pante,  vndique  fuum  marinorum  circum  ic 
<fta  multitudine, quoad  profpici  pofTet  ,  totur 
mare  illis  conflratum  videretuntamen  cum  n 
tarn  faciles  captu  e{fent,quam  pifces  reliqui  e: 
Modus  pifci  &  confucuiflent,  prout  collibuiflet  in  prompt 
difues  man  nonerant.Itaque,vtlcdori  fatisfaciam  cumi 
latins, qua  tandem  arte  capiatur.explicabo.  Qj 
probe  inter  eos,pifcandi  modum  callet ,  cofp 
cams  e  prora ,  harpagone'mque  ferreum  man 
tenens  longurio  reuinftu  longo  craflbque  1 
hafta  dimidiata:  qui  etiam  funi  alligatur  vigin 
circker  pedum:gregatim  accedentibus ,  que  f< 
rirepofsit  eligens,tantavi  harpagonem  iacul; 
turjvtfire&epercutiat,  ferro  fus  adunco  t< 
neatur.tum relaxato fune ,  quoad  fieri potef 
dum  fe  dolore  faucius  in  o.mncs  partes  coue] 
tit,ferroquemagisinduit,fanguis  eum  paulj 
tim  vireTque  dehciunt.  Nee  morati  nauta?  ca 
tcri,manu  ferrea,quas  &  ipfa  longurio  adh*r< 
captmft  in  naue  pertrahunt.  Hacratione  vigil 
ti  quinque  in  itinere  cepimus. 

Quo  ad  inteftina,  fi  vt  porco ,  ita  &  fui  m; 


Suum  mari- 


' !;. 


norum  inte-  rmo  quatuor  tanquam  pernae  demantur  diu 
ftina*  daturque  &  vifceribus,fpina  etiam  dorfi,  coftf 

que  ablatis  eu-ndem  in  modum  pendeat,  hie  il 
valde  fimilis  erit.Iecur  eodem  fapore.  Caro  | 
men  recens  dulcior  &  deterior.  Pinguedo  i 
omnibus  quos  vidi,  pollicis  crafsitudinem  no 
excedebat,nullamqueputoiriueniri  qua?  due 
fuperet  digitos.Itaque5ne  nobisamplius  impc 
nat  id>quod  Lutctiae  alibfque  laridum  quadra^ 

fim 


IN     1RASILIAM.'  21 

mfpifcatoresappellans,  fuifque  marinipin- 
uedine  cffe  arbitratur:  Nam  ea  cum  plus  qua-  x 
nor  digitum  crafsitudine  pateat ,  Bolxnx  cen-* 
mdaeft.  Cgterum  quoniam  in  quarunda  aluo 
uas  venati  fumus  paruuli  funt  reperti,  quos  vt  ; 
iclentesaffosapponebamus,  nulla  contrarian 
pinionishabitaratione,  magis  exiftirno  fues 
fiarinasvtfcrophas  ,  viuosquam  oua  parerc. 
^ua  de  re  fi  accufer,  ad  arbitrium  eoru  qui  ex- 
erti  funt  potius ,  quam  qui  fcripta  tantum  le- 
ereprouocans-.vtremdiuidicare  meinon  eft  , 
lftituti,  itanemo,quineaqu2e  viderim  certa 
(Te  crcda,  iure  interdi&urus  eft. 

Per  multos  etiam  Requienes ,  vt  a  Neuftriis  Reqmenes, 
ppellantur  cepimus.  Ii  quoque  mari  fedato 
[rides  apparent:quibufdam  longitudine  qua- 
lor  pedes  fuperantibus,crafsis  pro  magnitude 
e  corporis.Tame  quod  eoru  caro  minus  pro-- 
etur,necefsitate  copulfi  &  meliorum  inopia, 
autse  Requiene  attingunt.Pelle  funt  afpera  fer 
itaque,capite  piano  atq;  lato.  ore  patulo  tanqi- 
ualupiMoIofsme  Britannia.  Cum  hac  dc  can 
i  monftrofi  funt,  turn  dentibus  accutifsimis  da 
ofi:  quern  que  feme!  corripuerint ,  aut  dilacc- 
mt:aut  in  mare  deprimunt,  Qui  lauant  in  O  Re  uJencS 
cano  fibi  a  Requientibus  valde  timerecogun-  damnofi, 
ir.Nec  cum  eflent  edu&i  fupraforos  nauium, 
uod  faepe  accidit,hamis  e  ferro  digitali  crafsi- 
ldine  minus  ab  iis  cauendum  erat  quam  a  fe- 
is  canibus.Quapropter  cum  neque  capti,  neq; 
iberiabiniuriateperarent:  paruquead  vefcen- 
lum  accommodati  cenfercntur :  quos  eramus 

B  iij 


^Sftg 


A  V  IG. 


M4tin« 
fhicfme*, 
Plmius  Ub 
9.  cap.  10. 


te- 


pifcatilancinantes,atque  cruciantes,vt  damno^ 
lis  animantibus  dignum  erat ,  claua  ferrca  ma- 
ftabamus.  Decifis  aliquandobranchiis,  dolii- 
tjue  circulo  per  caudam  traie&o,  in  mare  pro- 
iiciebamu^:  turn  fe  ipfi  ia&antes  quod  diu  non 
mergebantur,  ingenti  nos  voluptate  perfun- 
debaht.  C^te^um/etfifub  ZonaTorrida,  non 
fint  ea  magnituditie  teftudines ,  qua  in  Rub]ro 
Indicove  mariPliniusefle  dicit,  vtfinguTarum 
fiiperficies/contegendis  habitabilibus  c^fis,  pa- 
randifquecimibusaccommode*tur :  t<unecum 
tanta:  ibi  exiftant,vt  parum  fit  credibile,  bfeuir 
terattingere  vifum  efhPi:pponam  igiturfpeci- 
men,  quo  de  magnitudine  ledtor  iudicare  po- 
tent, vnam  videlicet  in  nauiBqifiana  captain, 
adeograndem  extitifTe,  vt  p&oginta  homini- 
bus,quos  nauis  acccperat,  more  riautjeo  pran- 
cfentibus,  large  fuffecerit:  fupeHprteftaouali 
effigie ,  lata  duos  pedes  cum  dimidio  j  §c  iufta 
crafiltudine  centurioni  Mario  ad  clypeum  data 
cft.earne  tarn  proxirafe  ad  vitulinam  accedynt, 
vt  Jardotraieffe,  toft^que,  eodeni  fapore  vL 
Mcduspirca-  deantur.Hicqupque  vt  animaduerti,earum  eft 
£€&u<iines.  pitcatus.  I  ranquillo  mafi,auas  enim  raro  appa- 
rent, in  fumma  pelagi  eueetis,  Sol  teftam  ac- 
cendit,vtpati  non  poffint:itaque  fe  inuertunt 
adteperandii  calorem,  diuque  in  gyrii  verfant: 
fioc  cofpicati ,  manu  fcrrca  commiflune  tefta- 
ril  impada,  vi  magna  nauta?  quatuor  a'ut  quin- 
que  connitentes  5  in  phafelum  pcrtrahunt. 

HacT:enu$  de  marinis  teiludinibusfcripfera» 
At  Thcuetus  in  fua  yirorum  illufirium  Hifto- 
f iaj  Quoniambeci  aientione  fa&a  gigantis  fi- 


J^' 


IN    1RASIHAM.  23 

itiisgraphiccoftcndit  perculfum  irigcnium. 
wmadmodum  cnim  patet  huiufce  Comme 
nj  exordio  in  me  inueftus  ineptifsime  tand£ 
xlamat.  Qmddicemtu  de  prodtgiofis  ttfludi- 
but  illit ,  <} uas  tarn  horrenda  magnitudine fub 
orrtda  zona  fnxit^vt  08 oginta  homines  vna  im~ 
euerit(qmfortajfe  non  efurtebantjteftaautefupe 
orcontegendd  habit  abih  caftfuffecertty  qua  defth 
ife  horn  inibus  noarbitror,  fed  infeBorum  generi, 
umigiturTheuetus  plagis  fedenuoinduerit, 
dat  fane  in  foueam,  vud£  nunquam  poterit 
nergere.  Itaque  audiamus  qua?  fcribat  cap.14. 
ngular  Amer. de  teftudinibus  loqucns ,  quas 
cit  eflTe  in  infulispertinentibus  ad  viride  pro 
ontorium.  xuiusquidem  haxfunt  verba.  In- 
nil**  teftudwes,  ait,  quadam  reperiunturtam 
genti  magnitudine  ^vt  homines  quatuor  vna  re~ 
we  non  pofsinuquod  turn  vidi,  turn  ab  explore 
fidei aulhYtbus dtdtci.P linius  etiamtraditytam  pjlnfug  gu; 
imanes  in  marilndtco  teftudmes  extftcre,  vtca-  ?.cap-io. 
m  tefta  integatjwthque  tnfnlas  Rubrimar'ts  eif 
*m  ieftts  ad  cymbas  vtuntur^  In  man  Vtrficofre- 
queCarmaniaf miles  inueniri  Plinitu  id  e  author 
\Deinde  Theuetus  quotmodts capiatut explica* 
p  cogitandu  re/inquoyaityquata  tefiaft  crafsttudo 
cu  amplitudine  coferatur.  Na  qui  ^rfretuMd- 
Manicum  incdlunt  Barb  art  fir  qui  flume Atgen* 
umiisadexcipiendos  iflus  hofiiumprofcutis  vtti- 
\r\Strniliter  &  pro  vallo  Amazones  (  has  corn- 
emus  eft  Theuetus ,  nufquam  enm  apparent) 
\*re  V acifcum  Accohntes  ,  cum  oppugnata  tu-  , 
rioU  defendunt  ,  Teftdmque  ajfeuerare  aufim 
B  iiij 


24 


HIS  TOR.    NAVIG. 


Adeoejfefimam  vtminuftuk torment^  quod  ma 
nugeflatHryglandetraiic$nonpofsit:In/ktamcir 
ca  viridepromomoriumaffatim  vefcuntnr  teftu 
dine j  vtapudnos  bubula  am  veruecina:  Nam  $ 
vitutin&fimilisefl,  etufdemquefaporis.  Hare  ilk 
qua?  vt  cgtera  pretermittam,  per  fefatisaperti 
accufationem  qua  me,iocando  afpergere  cona 
batur  in  ailtoremretorqucnt.  Etquoniam,  pa 
rum  dc  proucrbio  cogitauit,  quo  fecit  menda 
cemeffeinemorem  oporterc.  quam  perfrid; 
fronte  ealamniatorem  agat ,  demonftrandun 
oft  clarius.  Ac  primum  ledoribus  animaduer 
tendum  eft,  quod  Theuetusaccufat,nempe  te 
ftudinistefta  poflecafam  contegi ,  non  a  m< 
fedaPlinioquemlaudauiefTedidum  :  Hum 
etiamlocum  eitauit  prolixius,bonus  ille  reprc 
hefor.  Et  fi  vitio  vcrtenda  eft  audoris  prolatio 
primus  peccauit  Theuetus  fcilicet.  qoamobn 
vno  verbo  turn  ego  a  culpa  liberor,cum  ille  cc 
uincitur.  Reftat  vt  purgem  id ,  quod  infimulai 
cfle  commemoratum  elatius  nimirumteftudi- 
ne  in  nauiBoifiana  captam  odogintamortali- 
bus  large  cibti  pra:buifle.  Quid  turn  ?  An  ma- 
gis  vero  eft  fimile  Theuetu  vidifTe  ta  magna; 
teftudines,vt  a  quatuor  pifcatoribus  retineri  nc 
pofTent:  qui  non  modoporcum  retinerent,  ta- 
ta  corporis  mole :  verum  etiam  bouem ,  vndc 
homines  plus  mille  quingenti  lautepranderet 
Si  tamen  robore  cum  celebri  Quoniambecq 
effent  comparandi,quem  ineptifsimusillc  cen- 
.for  cometus  eft.Alias  enim  vt iocado  ait,  fc  no 
arbjtrari,cafas  teftudinis  coclca  intedas,mc  ho 


mini- 


IN    BRASIIIAM. 


25 


rfoinib.  fed  infeftoru  genere  deftinaffe:  (qusfyis 
Pliniu  accufet)fi  aut  Pigma?i,aut  dcplorata  val^- 
tudinc  homines  pifcarentur,  magnum  c(fct  ]3e- 
riculil  fcilicctncprodigioiaillatcftudocf&ge-  Theuetu* 
ret.  Itaque  vt  cocrccatur  prcffius,  dandum  eft  ^'^lori- 
bomini  confilium,vt  afcendat beftiam,aflump-  ££. * ***$* 
:o  ctiam  e  tefta  clypeo,  qui  mtnufculi  tormemi 
glande  tranfuerberari  non  poffit  >  accerfat  quo- 
[jue  Amazonas  ( qua?  nufquam  funt )  infinita 
nuJtitudine  ad  opem  feendam  conuocata ,  ft 
nonftrum  illud  feuiat.  Denique  fibiegregie     / 
>rouidebit,euocato  nominatim  Quoniambe^ 
:o,  quipermagnum  vinidolium  vlnis  ample- 
:us,&  facillime  fuftinens  >  fingulaque  humeris 
naioraex^re  tormenta  r  miniftris  tomitanti- 
>us,ad  prabendos  calices ,  igne'mque  tormen- 
is  admouendum  ,  ita  primam  firmet  acicm. 
}uare ,  quoniam  in  confutatioaibus  prasftigia- 
orem  illi  agcrevifum  eft  hac  vefte  indutum, 
lecreui  bominem  dimittcrp.    Hxc  habui  de 
eftudinibu&breuiter  cxplicanda&  aliis  pifci- 
>us,poftea  mentiofietde  Delphinis,atquee- ■ 
iam  Bal#nis,pluribufque  Cctaceis, 


w 


2* 


H  I  S  T  O  R.     N  A  V  X  C« 


Ventorum 
inconfbntia 


CAP.  II II. 

De  AequinoBiali  circuh)  tempcflatibus ,  vetf 
SoYum  inconftantia^pluuiis  corruptis^calortbmj  firir 
alnfqueincommodttatibm,  yttas  area  tllam  rnnn- 
dt  plagamfuftmuimus. 

T  de  nauigatione  abfoluam,tri~ 
busaut  quatuor  citra  Aequino- 
ftialem  lineam  gradibus,vento 
deftituti,  tepeftate  aducrfa  non 
modo  vfi  fumus  ,  pluuia  mala- 
ctrcajVcqua^  cJaqUe  inuiccm  fuccedentibus,  verurn  ctii  (  Vt 
nauigatio  dirnciIisatq;penculoia  eft  circa  A  e- 
quatore )  obferuaui  ventoru  inconftantia  fepe 
accidifle,vt  tribusnoftris  coniun&im  hserenti- 
busnauigiis,  vnumquodque  fubito  peculiar! 
flatu  raperetur,  figuramque  trianguli  Orient*! 
Occidentemque  verfus  &  Septentrione  delata, 
efficcrent: nulla  nautaru  induflria  prohibente. 
Ilia  ventorum  confliftatio,  erat  ifiomeritanea,  ' 
erumpebantque  vortices, qui  &  fubito  curfum 
remorabantur,&  e  veftigio  velatam  impoten- 
ter  infflabat,  vt  mirum  fit  nauem  non  inuertif- 
le  millies. 

Prarterea  qu^fub  Aquinoftiali  circulo  deci- 

*  conta^io-  «Jit  pluuia,fceda  contagiofaque  eft,vt  fi  collapfa 

Acftus  ma-  corpus  attigerit, enafcantur  puftulse ,  veftefqtic 

xi&us.         maculentur.Sol  autem  mire  feruet^qua  de  cau- 

iacaloribusprdsi  maximis,ingentiquoque  fiti 

la- 


9ltniU  focda 


^r" 


• 


IN       BRASI1IAM*  27 

laborabamustquod  aqua  dulcis,poculetauealia 
(fi  prandioli  tempus  demas  &C£nul£)nosomni 
nodeficcret.  Vnde  accidebat,  quodmihivfu 
veniflcmemini ,  fralituconfiipto,vthoraplus  _ 
obmuteiccrem.liac  nccctsitate  copulii  nautg,  defidcrm». 
nihil  magis  habet  in  votis,quirn  vt  aqua  falfa  cil  Aqua  marina 

1    «    •       °  <?•        •  ,  v  minime  pa~ 

dulcicommutetur.Siquisopponat  (repudmto  tabak 
invndis  pcreuntc  fiti  Tantaio  )  fieri  pofle  vt 
aqua  mari»abibatur,aut  hurnqftando  fake  pa- 
late inferuiat:Refpondeo  nullis  omnino  remc 
diis  aquae  faife  per  ceram  colandse,  aliterue  di~ 
[Kllandae  (prseterea  quamflu&uationes  nauiii 
nftituendis  fornacibus,laga?nifque  conferuan- 
lis  minime  conucniunt)effe&um  efTe,nifi  quis 
rellet,  fimulatque  oriadmouifiet,ipfa etia euo~ 
nere  vifcera  ,vtca  deguftationi  accommoda- 
•etur,&  potui  multo  minus,  Attamen  vitro  in- 
:ufa  fplendore  &  puritatenulli  cedit.  poftremo 
iqua  marinaCquod&fumadmiratus  &  Philo- 
bphis  examinandum  relinquo)fi  lardum,  hale- 
:em,aliauecarniu&pifcium  genera  valdefali-  1 
a  temperes,  &  magis  dulcia  nent,  8c  citius  qua  ^ 
1  fontana. 

Vt  vnde  fum   digreflus  eo  redeam  5  fa- 
tigium  noftr*,  fub  Zona  Torrida  \  mifc.  ^",icus  "^ 

*  Q  C  '  1  •  ...         n$  corrupt 

fa*  ruit,  quod  maximis  3c  continuis  im-  tu*.  ^ 
>ribus  ad  carinam  vfque  permeantibus  nau- 
ico  pane  £orrupto  &  mucido  ,  quo  tamen 
'tebamur  admodiim  exigue  vermes  vn a  cum 
>anc,  tot  inerant  enim  ,  quod  mica?  ,  nihil 
bominati  ne  fiti  cpnficeremur,cdebamus  :vi- 
lata  qiicque  aqua  dulcj  cppletaque  vcrmibus 


Ikatos  inue- 


HISTOR.      NAV  1C. 


28 

cum  e  vafis  effunderetur  ftomacho  nullus  crat 
tarn  firmo  quin  expueret.Qui  autem  bibebant> 
Vna  manutenere  poculum ,  altera  ob  fcetorem 
narcs  comprimere  cogebantur. 

Interea  quid  vobis  in  mentcm  venit  >  homi- 
num  delicatiflimi ,  calorem  exiguum  ferre  non 
poteftis,tunicaque  intcriori,-commutata,  bene 
ter  fi,opaco  in  conclaui  &  fplendido ,  cathedra 
le&uloue  impofiti,  otium  agitis  ?  vobis  cordi 
non  eft  ad  menfam  accumbere,  fi  lances  niti- 
diCfimx ,  vitra  bene  lota ,  candidiora  niue  ipfa 
mantilia,  dapes  conquifitiffimar  apparatiffi  mas- 
que, vinum  deeft  Smaragdo  clarius  ?  Vultis  na- 
uigare vtad hunc  modum vitam  traducatis? vt 
autor  vobis  nequaquam  fum  futurus ,.  eaque  dc 
re  minus  cogitabitis ,  ]  cum  quid  in  reditu  acci- 
dent audietk:  ita  cum  de  mari  mentio  incidit, 
&  nauigatioiiibustam  longis,  vos  vellem  ora- 
tos  qui  ex  libris  tantum  fapitis  ,  quodque  mul- 
tb  eftdetcrius,ex  eorum  fabulis,  qui  mare  nun- 
quam  viderint  vt  elato  fupercilio  Mineruam 
non  doceretisrhoc  eft  vt  interpreter,  iispaulu-  . 
lum  cederetis,  quitotincommodaperferendo 
eafunt  experti,  qua?  nullo  certemodoinani- 
mum  irrepunt,nifi  periculum  ipfe  fecerit. 
<?ubcrnator  Addamcum  adea  qua?  ante  commemoraui 
mms  eg**  <JC  varietate  ventorum  atque  tempeftatem  ,  in- 
m.  bnbus  ixtidis  &  caloribus :  turn  quse  in  Ocea- 

nogeneraliter  fiunt ,  prarfertimfub  Aequatore: 
vidifleme  Ioanem  MeuniumHareflorienfem, 
^  ^exnoftrisgubernatoribus,quici|mliterasnefci 
ret,  cognofcedo  Aftrolabo ,  chartffq;  nauticis» 

& 


~i*~ 


IN      BRASILIA  M. 


29 


&  Baculi  Iacob  aflecutus  eft  tantam  nauigan 
diperitiam ,  vtfepcnumero,  maxime'quc  cum 
cflet  tempeftas,  filentium ,  imponeret  viro  be- 
ne dofto,  quern  nominarc  nbn  habeo  necefle: 
cum  iftc  tamen  pacato  mari  explicandis  The- 
orematis  excellcret ♦  Nee  interea  propofitum 
eft,quicquam  detrahere  de  iis  artibus  ,  qua?  in 
fcholis  docentur  ,  &  literarum  monumentis 
conferuata?  funt.Sed  magnopcre  veliem ,  nulla 
vt  hominurn  autoritas ,  &  ratio  cum  experien- 
tia  contenderet .  Veniam  igitur  a  le&oribus 
efflagito  ,  fi  in  memoriam  reuocans  n6s  aqua 
putri,&  mucido  pane  vixifle ,  permultafque re- 
rum  incommoditates  perpefTos  eiTe:  miferailla 
conditione  ,  cum  lautis  cenforum  iftorum 
dapibus  comparanda ,  fum  ab  incoepto  fermo- 
nepaululum  digrefTus,&  in  eos  inue&us.  Ac- 
cidit  fepe  ob  eas  de  quibus  ante  diximus  diffi- 
cultates ,  qua?  poftea  demonflrabuntur  fufrus 
abfumpto  omni  commeatu  citra  Zona  torrida, 
retro  naues  abiifle  quod  «equatorcm  fuperare 
aon  poflent. 

Cum  hac  miferia.  conflli&ati  circurneun-* 
3o,&  paulatim  appropinquando,  trigintaquin- 
que  diebus  tranfmittere  tentaffemus  ,  pridie 
Nouembr.  Febr.  Deo  propitio ,  Aequatorem  Aequaror 
attigimus.  A  equator  autemdicitur5non  tan-  %£*' 
turn  quod  fub  hac  linea ,  dies  noftibus  perpe- 
tuo  flint  «qualms  :  verum  etiam  quod  cum  Sol 
ad  cam  redit ,  quod  in  anno  bis  accidit ,  ■nimi- 
mm  ad  5.  Cal.  April.  &  Id.  Septembr.  eadem 
toto  in  orbe  dierum  &  noftium  exiftit  ^qua« 

^duob.ilHsdemu  in  anno  dicb  .luce  noc- 


dn 


I   j; 


}.cap.98i 


JO  HJSf  OR.       N  A  V  tcU 

ElcuitfoPo-  tclT1(ll,e  participent,  eueftigio  Sole  ab  corui 
UAw&r&tcu  confpeftu  altefnatiixi  recedente  ad  fcx  omnin 
mcnfcs. 

Quoigitur  die  mundi  Zonam  fumtis  pratei 
uefti  nautf  folemniayiurpauere:Etenim  ad  m 
moriam  eius  rei  confcruandam ,  qui  nunquai 
fubAEquatorefuerunt,  eos  funibus  alligatc 
in  mare  dfcmittunt:autpanniculi$  cacabo  affx 
i  catis  atro  vultum  inficiunt  ,  Vecloribus  tame 
Fe  pecuniaredimere licet,  quod  &  mini  cont: 
git» 

Itaque  Iapyge  fectindodelatifumusadqu; 
Hihma  vni- tlun  gradum  vltra  AEquino&ialem.  Hie  Poll 
uerftndAih.  Antarftieus  primum  a  nobis  eft  vifus  (quer 
Neuftrij  Stellam  Su  appellabat)  quibufdam  ft 
lis,vt  ab  iilo  tempore  animaduerti ,  in  modui 
crucis  depi&fi:  ideoq-,  fydus  integru  in  ftella  £ 
nominant.Retnlere,vt  quidafcribityquihoc  p 
mum  iter  funt  aggreffi,alDidam  circa  Polu  Ai 
tardicu  nubeculam  perpetuo  vidcri  quatuoi 
que  ftellas,  crucis  forma,  cum  tribus  aliis ,  qu 
Scptentrionesvald£referunt.IamdiuPolus  A 
tttcus  a  confpedunbftroaberat:  obiterqued 
cam ,  non  modofub  AEquino&iali  Polum; 
trurhqus  non  apparere^  quemadinodum  pl< 
riqu^arbitratur,fcdneutru,  nifi  duobus  emer 
fis  vltra  citraue  gradibus. 

Id.f  eb.ciim  itidum  eflet5Naut<e£]ue  Solisa 
titudinem  Aftrolabo  depradhendiflent,  affi 
mant  ad  perpendiculum  radiare  .  Idcircc 
quamuis  pcriculi  faciendi  gratia  ,  pugione: 
€ultelIos,aliaqueid  genus  fupra  foros  defiger< 

my 


Sol  pro  Ze- 
nith* 


IN       B  R  A  S  I  L  I  A  Af »  JI 

mus,noftris  in  cclocibus  co  die,meridianopre~ 
fertim  tempore,vmbra  nufquam  eft  vifa.  Duo~* 
decim  fere  gradus  prouedis  tepeftas  tres ,  qua- 
tuoruc  dies  aduerfa  extitit;paul6  poft  e  contra- 
rio  tantamalaciafada  eft  *  utinterea  celocibus 
immotis,perpetu6  life  inanflifemus,nifi  ventus 
ftauiflet. 

Toto  itinere  noftro  nondum  Ratena?  ob-  %*ixn*e, 
uiam  erat  fads,tura  vero  prope  vidimus.  Quo 
in  numero  vna,qua»  faciliime  potuit  confpici, 
iuxta  nauim  emergens,  quoad  fe  commoueret» 
lcopulus  credita  eil,  vt  metuerem  ne  impadi, 
frada  celoce  periremus :  obferuaui  ciim  fein  ** 
mareabfeonderet,  ante  caput  exerentem*  ore 
plus  doliis  aqua?  duobus  eieciflfe  ,  demergen- 
te'mque  tan  turn  excitaffe  fludum,denuo  vt  ve- 
rerernein  gurgitem  nosadfepcrtraheret.  Eft- 
que  profedores  horrenda  vt  inPfalmis,  Iobo- 
quelegimus*  eiufmodi  monftra  tarn  facile  in 
Oceanoludere. 

Vidimus  etiam  Delphinas  compluribus  pit-  Deiphma* 
cium  generibus  comitatos ,  &  militari  ordine  cimiLmur, 
incedentes :  in  mari  fubrubido  effe  colore  pu~ 
tantiir ,  ex  iflis  vnus  fcxies  feptieTue  ,  tanquam 
gratulari  vellet ,  eeloeem  qua  eram  vedus  cir- 
cundedit:  lips  inuicem  nihil  non  tentamnms,is 
Vt  caperetur,fed  caute  cum  r efugeret  capi  nun- 
quam  potuit* 


Pfe.10426., 

lob  40.26. 


Margaiates 
Gallisinimi- 


C  A  P.    V. 

J)e  prima  India  Occidentals  conjpeftu ,  et  in~ 
cokntmm  BarbarMum  :  deque  iisju&  in  mari  re- 
dder unt  ad  tropicum  vfyue  Capricorni. 

N  d  e  fecundo  diu  flante  Fauo- 
nio,ad  v.  Cal.Mart.anno  1557.111a* 
ne  circiter  o&auam  horam  ,  in 
confpe&u  Occidentalem  lndiam 
qua?  &  Brafilia  ,  &  quarta  orbis 
feftio  antiquis  penitus  incognita  &  America 
diciturteius  nomine,  qui  circiter  annum  1497. 
primus  eamdetexit.  Explicarefuperuacaneum 
eft ,  quam  Iseti  quanque  akcriter  Deo  egimus 
gratias ,  tarn  prope  intuentes  continentem  op- 
tatiffirnam,breuique  adeundam.Explorato  igi- 
tur,  quod  eramus  confpicati  terram  efle  (decipi 
enim  facile  eft  nubibus  in  aerem  abeuntibus) 
codieipfo,  flatu  fecundo,  &prorain  altum 
conftituta,cumBoifmseffet  antegreffus ,  an- 
chors h£tx  font  millepaffibus  interiedtis^  a  re- 
gioneafpera  Huuajfou  Barbaris  appellata  turn 
edu&ae  nauifcapha,  &tormentisaduentufi- 
gnificato,vt  afiolent,  qui  illas  regiones  adeunt: 
virorum  mulierumque  ftatim  manus  ingens 
vi£x  eft  ftare  in  littore.  Hi  o  nines,  vt  %  quibuf- 
dam  ex  noftris,  qui  io ca  iila  iam  ante  oognoue- 
rant,eft  animaduerfumrerant  nations  Marga- 
iates   Lufitanis  confeederata ,  Qaliis  autem 

inimi- 


IN      BRASILIAM.  33 

fsima:vt  captis  nulla  liberationis  rncrces  fol 
*da  effet  alia,  quam  vt  ma&ati  concifiq.  bar 
arosfaginareVTuquoque  vidimus  menfeFe 
ruario(quifere  tota  in  Europa  eft  frigidiffi- 
us,geiuque  impede,  ne  quid  e  terra  pro- 
>at)nemora  &  lucos ,  herbafque  tarn  eflc  vi~  Ncm*m9 
des,quam  funt  in  Gallia,Maio  &  Iunio  me-  J?erb^u« 

\     r  JT    fe  roper  vi* 

>us,  quo  vere  perpetuo  truuntur  Braft-rentm  a~ 

?nfes.  inert  ca* 

Hoflilis  0/^/4^/#Wwatqt!eGaIlorumin*- 
rfe  animus,qucm  vtrique  Vehementer  diffi     - 
ulabant ,  impedimenta  non  fuit,  quorainus 
lauclerisvnus,  qui  eorum  linguam  medio» 
iter  nouerat,cy m  nautis  aliquot  fcapha  eon 
?nfa,  littuspeteretj  vbi  magna  multitudinc 
trbariconftiterant.     Is-ec  tamen  intra  teli 
ium  accedcre,fed  vcreri  nc  a  feris  homini- 
scapti,  intcrfi&ique  torrerentur.    Ira  e- 
inus  oftenderc  cceperunt  cultellos,  fpecula, 
&ines,aliaque  id  genus,  cum  quibus  ad  vi- 
ira  pertinetia,commutare  fi  vellet,petebat. 
ja  re  a  quibufdam  qui  propius  accefferaat, 
:elle(5la,nec  rogati  pluribus.mira  celeritatc 
zfitum  excurrere.Mox  redeunte  Nauclero 
maquapiamexradice,  quapanis  loco  v  Farina  exm 
Wur  Brafilienfes,per na?,earnefque  ex  apro-  tl CV alH> 
■tigcncrcaliiqucad  vi&um  ncccffaria3fru.«w  '* 
is  etiam  magna  copia,  quale*  gignitregio, 
an.    Prarterea  vt  &xfona  oflkrreat ,  &  ad- 
mum  gratularentur,fex,  vna  comitate  fee- 
na  Barbari  fcaphatu  ingreffi ,  fponte  (uan  •  . 
s  inuifere.Quos  cim  prim  Am  v^iffcm^-^Z 
mbiis  coguandum  relkiquo,quam  eos  dm thore  v£> 


3      rJPt- 


34  HISTOR.     NAYIGi 

attente  contemplatus,de  quibus  etfi  comnn 
dius&  fuiius agendum  eft  fuo  loco,  hict 
men  attingere  obiter  nonnulla  decreuim't 
Principio  turn  viri,  tumfcemina?  nudi  xq 
agunt,atque  quum  ex  vtero  prodiere,ad  or; 
turn  toto  corpore  atrati.  Casterum  viris  < 
faroiliarefinciputattonderc  informam  cor 
nx  rnopafticse,  occipitis  vero  crines  dimitt 
re,quos  tamen  vt  hi  folent  qui  apud  nos  alu 
comanncirca  collum  refecant.  Adhsecpc 
tufoinfcriorilabro,  viridi  colore  politulu 
lapidem,  capitati  aigentei  latitudine  atq 
craffitudtne  infertum  geftant»  quo  dext 
foramen  illud  aperiunt  clauduntque.  Hu 
ad  ve.nuftatcm  vfurpant  :  quo  tamen  am 
fo  5  &  in  labro  inferior!  >  tanquam  ore  ; 
tero  hiante  apparent  turpiffimi  :  foe  ml 
labr.um  minime  perforant,  fed  vt. nofti 
tes  crinem  valde  fummittunt  >  auricu 
autem  adeo  traiiciunt ,  vt  digitum  ac 
piant  :  vnde  Candida  ofla  pendere &  % 
humeros  flu&aare  folent.  Alio  feiicien 
videtur  eo.rum_confutatio.qui  Americar 
cfTe  villofus  falfo  funt  opinati.  Antcqu; 
AftutiaBar-  Baibari  a  nobis  difcederent,  duo 

barorum  n    ,  , 

addectpie-nes  qui  aucfcomate  pradcabant  ,  demc 
do5GaIlos'ftrant ,  ilia  in  regione  maximam  effe  v 
Brafilij  optimi,  cui&r  fecando,&  exports 
do  fuam  op  cram  pollicentur ,  refque  ad 
ftum  nece(Tarias:nihilqueprsetermittunt,c] 
pcrfuadcant,  vt  manere  vellemus.  Pra^te: 
quam  alio  tendebamus,manendi  ratio  non 
rauquod  curniniraicicffcnti&  multitud 

Y 


IN     "fc  ft  A  SI1  I  AM.  55 

ncerent,hoc  confilioinuitubant,  vt  fi  terra 
fnuifffittfes,more  fuo,  vulncribus  confeftos 
L'tiorarcnr.  At  cttm  Margaites  tormenta  & 
[liquid  adeo  naues  noitra?  aduexerant,  val-< 
j  client  adtpifati :  neque(maxiinis  decaufis,  " 
arcipue  ne  G  tllorum  periculoficret,  fi  for- 
Blue  appeiIercnt)inanimo  haberemus  vim 
cere*  ad  fios  qui  expe&abant  inlittorc3  ve- 
am  redeundi  poftulant.Itaque3guoniatt>  nul  P«cun& 
s  eft  apud  eo$  pecuniar  locus-,  cu  rebus  qimfe'^ri  ** 
tulerantjhamGs,  indufia,  culttllos  ,  fpecula, 
que  genus  quampluritna  commutauimusr 
iar    quid-em   funt    ad  negotiandum   apud 
•afiJienf-sacco.mmodatiffima.     Ad  extre-Vrkmitas 
um  vt  quum  nos  adiere  Barbari,  puden-  VCr*  fcarb* 
liberaliter  oftendcra^t,  ita,  quum  exire* 
in  fcapha  federe  vdlent,  indufia  qu§  a  no* 
5  accepifient,ad  vmbilicum  vfque  colligen 
5,atque  ne  macularent  verithin  natibus  de- 
onftrandis  nequaquam  parci  fuere,  mira 
rte  vrbanitas  &  digna  qua?  legations  funga 
r.    Nam  etfi  prouerbio  feratur  apud  nos 
Hem  indufioefTecharioremnlli contra, ex- 
llenti  erga  nos  magnificentia  fortaffe,  na- 
jap eriendo,pelle  arbitranturindufiumeffe 
aeferendura. 

Hoc  in  loco  paululum  immorati,qiiamuis 
»ua  ilia  cibaria  primum  alicna  videretur, ne 
fifitate  coa&i,  tamen  auide  comedebamus, 
:poftridieeius  diei ,  qui  Dominicuserat, 
slatis  anchoris,  velafecimus.  Tcrram  1c- 
ntes  viginti  fere  millibus  paflaum  in-* 
■pofitis  ,  obicctum  habuini.us  Caitelkm, 

C      !j 


h     ft 


3^  HI  ST  OR.      N  A  V1.C5. 

Spinms  SaLufitanorum,quod  illi  SpiritumSan&um>Ba 

au$  Caftei  barj  ^/^  appellant.Ht  celoces  noftras,my< 

*mmf"  paroncinquc  adeo  confpicati,  quem  fuis  ere 

ptum  effc  facile  coniccerunt,  tornventis  v 

trimque  terautquater  difplofis:  quod  exu 

ia&um  effemus,pila:  abieruntinnoxia:. 

Igttur  littoribus  appropinquante  cm  fu  co 

Tapemtr/.  tinuato5pbgarn  pratteruedi  fumusquam  T 

pemiry  appellant;h£c  qua  in  continentcm  tr 

re  influit,paru«  funt  infuke,quiquehas  incc 

lunt  Barbari,vt  meaquidem  fert  opinio,Ga 

lonim  focij  fcederatique  funt. 

Vlteriuspaulocircitergradusviginti,  h 
bitant  P trait*  quorum  in  regione,  quema< 
modum  pranernauigando  animaducrti  3ti 
muli  eminent  in  caminorum  figuram  al 
euntes. 

■CalcndisMart.  Breuia  &  Syrtes  legimi 
fcopulis  &  lingulis  intermixtas,qu#loca  ,  i 
iUife  naues  pereantjmaximoperc  nauta:  fol 
effugere. 

Ex  aduerfo  Breuium  planiciem  fumus  c 
fpicati,amplittidine  triginta  miliarium  :  ha 
Ouctaeatesincojunt  Quetacatcs  homines  adeo  feri,vt  n 
que  paccm inter  fe  colant,&  cum  finitimis 
mnibus  aduenifquebellum  gerantXum  ve 
ab  hoftibus  prfemuntur  (a  quibus  tamen  nu 
quam  iugumacccperc)  mirapernicitatem 
fife  crip.iunt,qua&"  inter  venandum5Teras 
ceruorum  generc  quodam  affequuntur.  Oi 
nium  Brafilienfium  morcnudi  penitus  agi 
nihilo  tamen fecius  adnates  vfque  comam 
mittunr.contraquam  reliquorum  fcrt  con! 

£U 


Paraibae, 


fcreuia  & 


*•»*£ 


IN 


BjtASILIAM.  37 

iclo,qui,vt  paulo  amediximus,dicemufque 
>oftea  fufius  ciim  finciput  attondent,tu  cir- 
acollumcrincm  refccant.  Denique  efferati 
3uetacat*sill\>reg\i\ncuhm  inuid:i  habitan- 
escrudacarne  vefcuntur  in  morem  canum, 
jporumque,liogua  etiam  difiidet  a  finitimis, 
t  inter  Occidentals  India?  populos  inimani 
ateacfseuitiainfignes  merito  Cjenfendi  eflc 
ideantur.Cseteruin  quod  nullum  cum  Gal- 
is,HifpanisXu(itamique  commerciutti  ha* 
>eant,aliifq;]c  tranfmarinis,  carent  noftris  o~ 
aninomercibus.Aftamen  vtpoftea  audiuia 
uodam  interpr€teNeuftriO)fi  cas  finitimi  cfi 
)uetacanbHs  communicare  defiderant ,  haG 
tuntur  permutatione,  Margaias>  Caraias, 
ut  T ouoHpinambaultim  (qua:  gentes  funt  vict 
«)al:ive  Barbari,feipfi  Ouetacatinon 'credent 
es,oftentant  e  minus.  falcem,cultellum,  pe&i 
iemve,autfpeculu,autalia  eiufmodi',  mnu- 
|ue  conquirunt  an  permutationem  velit  face 
e.Tum  fi  confentiat5viciiTim  plumasdepro- 
nit,aut  virides  lapides,  qui,  vt  demonftraui-* 
nusjlabrisincluduntur^autqusedamnon  ab- 
Imilia.  Deinde  locum  defignant  ab  htnc 
recentisquadringentiTvepaffibus:hicalterin 
apidem  ftipite'mve  qua*  putat  effe  commuti 
la  reponens,longe  abit.Nec  moratus  Oueta- 
at  ad  tollendum  accedit,quas  ille  depofberat* 
:odemq.  in  loco  relinquendu,quseipfe  often* 
ierar.Fidem  ha£tcnus  feruant,pernVutatfone 
fer6fa<ftar,cum  altered  rediit,vndeprimovi 
useft,violatis  induciis  magna  cotentione  cer 
tatur ,  quis  cuiqne  permutatum  cripiati  Nee 

C    iij 


- 


■  nil 


™  i    MMM 


jS  H  IS  TOR.     NAVIC, 

dubibm  eft  quin  Oaetacas^anua  canisleu 
tate^prinias  ferae  Icaqae  noitris  homimb 
quiarthntide  laborant,  clat»dis,tardifquei 
pedibus>nequaquam  cenfeo ,  fi  vie  cqnferuai 
dis  mcrcibus  cogitant  mmOuetticaubus  nc£ 
tiation.eminfti.cuend.a-m effe.Caot  bn tame 
quorum  etiam  lingua  differta  ca?teiis,vtq.  r 
tmn  efty.agilitate  pr^eftantjOpcimeque  ambu 
re  yidcnruncum.  duobus  bis  rationibus  cu 
Qmt&cAtibns  comparand,!  funt ,  rum  c^s  qi, 
meriiq  d'igoiflimos  exiftimet^  qui  vnadifc 
refreh-t#Qu.in  &  annumeraci  pqifent,  qui  P<* 
maruni  flumen  aceohmt,  quadam  in  rcg'.oi 
Hiftvm'uer  Florid^.  Hi  (vt  memoriae  proditum  dt)ce 
jnd.  lib  2.  uWrnairtqni,totumque  diem  irrequieri  fol- 
§^*4  "  currere.  Pra:tereaG.igantes  ad  flumen  Pla 
(eodem authore)tanta  vt  locita/ce  >  Y%  fugie» 
tes  capreas  fa?pe  nranu  reuneant :  Sed  z\ 
dumrelaxatishabenis,  veredos  bipedcs  ili« 
dimittentes.  Sed  vt  fi  libet.  Euro  citiuseuc 
lentjinterdum  etiam  vt  eft  verifimilenonfii 
grauilapfif,tribus  in  plagis  America?  (diftan 
bus  inter  fe  tamen  Piatenfi  pr^Urtim  &-F: 
ridaiplas  tricies  centcnispairuum  milibus) 
in  .quarta  Europe  ,  nriuc  ftipatius  concidai 
ad  i nftjtutu m  fcmiooem  reue* jtamur»  s 

■Otttucatiuw  trati/rnifta  ,regionc>aliam  I 
U^hl    confpedu  ftatjim  habuimus,'quam  Ma^i 
appellabant^icolu^ 

turn  dkam?ob  eas  ration es  qua?  modo  exp! 
eata^  jCunt,minime  in  v^ramf|Me5  vt  aiunt^aui 
dortjiire  :  cum  aJ  incuifi0oe.m  fa.cien.dan 
parttifilm&s  Mhmm  finitiroost    Hoc  in  ii 

tot 


IN     BRASILIA  M.  JO 

,  r  RupesSma- 

>rc  ,  magna  rupcs  in  turns  modum  le  at- ragiUi  cre- 
dit: qure  ftde  ta&a  lucet  adeo  &  radiat,d«* 
:  quibuftiarn  Smaragdi  'genus  effe  creda- 
ir.  Idcirco  aGallis  &  Lufitanis  hacprse- 
rnauigantibus  Mag-henfis  Smaragdi  no- 
len  habuit.Ferut  hancrupem  nauibus  adiri 
3n  pofie,qu6dad  libellafummajaquarfcopii 

eminentcs,  plus  quatuor  millibus  paffuum 
ccurrant  in  pelagus:  terra  etianegant  vllam 
lueniri femitam,qua  rupes  afcendatnr. 

Partial  ibi  funttreslnfula?»  Mag  henfes^p-* 
ellata?,quarum  exaduerfo  cum  iadtis  ancho 
s  noftem  quieuiflTemus  ,  poftridie  fublatis 
olonibus  Frienfe  Promontorium  tenere  c5 
indebamus.  Ventotamen  reie&i ,  eo  vnde 
lane  profe&i  efTemus,reuertimur:quoin  lo- 
o  ad  Iouis  diem  in  anchoris  ftetimus,pamm 
ue,vtaudietis,abfuimus  anaufragio.Etenitn 
oftridie  eius  diei  ad  vi.Non.Mar.quo  Bacba  Pf0xJmum 
alia  celcbrantur  ab  hominibus  male  ferjaxis,  diicrimen 
nteieiuniumC^iadragefim^jhora  vndeeima^^0  eu* 
omeridiana,cum  primumacquicfceremus, 
deo  repente  procelia  extitityv.t  cum  tenipe- 
tatem  ferre  non  pofTet  funis  anchorarius'ab^ 
umperetur,nauis  autem  flud:aa-ns1,&vi  vnjda- 
u  lict'us  petes  eo  delapfa  fit,vt  cum  aqua  dua-; 
m$  vlnis&dimidianon  efleraltiot ;(qua  bre^ 
tiore  neparuaquide  nauis  fuftineri  poterat) 
lihil  propt'us  fuerit  quavtin  vadoaih^refce 
et.Tu  gubernator  ia£la  bolide, cum  eo  re  de 
lenifle  intelligeret,quaqna  illi  m'unus  incube 
jasvtbonoeflTemus  asiimo  iuberf,bi^aut  ter 
:xdaraauit,  Adam  eft,  A&um  eft*.   Naut^ 

C     iiij 


1  ■ 

'  :    [ 


m 


Auiu  multi 


40  HIST- OR.      NAVIG.  • 

vero  cum  diligfatifTime  alteram  iecitfentan 
ehoram,qua?3I)eo'fairentc>fubftitic  nein  fco 
pulos  vnius,  ex  Maghenfibusinfulis(profligat 
falute,Gidquidcmrccidiflct,qudd  mare  cor 
motiusillifam  nauero  cotifregi(Tet)deferre 
munmpedimento  fuere.Hocpericulo  triur 
fere  horarum  fpatio  finiius  defun£ii,nec  inte 
rea  proderam  nautica  keleufmata,  qua?  com 
modiiisinaltovfutpantur,  qulm  propelit 
tora,  vbi  tempeftatcs  maxime  funt  timenda 
Cum  autem,  fedaro  mari,  diesilluxiffet,  pre 
pterea quod,vt  diximus,aqua  dulci  vtebamu 
vitiatarquidam  ex  noftris  aquaturn  profe&i  i 
i  "defertas  Magben/es in&hs^non  rnodoterrar 
Magh-efib.  ouisauibufque  multigenis  (  &  tarn  en  ab  ii< 
quae  funt  apud  nos  valde  forma  diflidentibus 
conftratam  inuene\  e,fed  quod  non  effent  ho 
minibus aflueti tarn  eram  cicures,vt  manu  ca 
pi,fuftibufqueinterficifuftinerent,ita  vtan< 
firis  aquatoribus  in  fcapham  conftipatg  ma 
gna  copia  exportarentur.Ea  de  caufa,cum  fu 
periori  nofte.  laboribus  extrahenda,  nauti 
famem  excitaflent(quamuis  in  diem, qui  a  ci 
neribus  nomen  habet  inci.di(Temus)ne  Cath* 
lids  quidern  Romanefibus  exceptis,aues  ilia 
promifcue  comedere.Ac  profefto  qui  conrr; 
Vtritatem-Euangelicam,  Chriftianis*ftato  te 
pore5carnis  vfu  interdicitrcum  figna  in  regi< 
nesillas  nondum  intuJifTet^in  quibus  etian 
nulla  erat  mentio  de  fuperftitiofie  abftinentia 
legibus  conferuandis:!ocus  ipfe  ab  eisfoluto; 
effenamas  plus  fatis  admoncbat.  Die  loui; 
*Juo  Maghenfes  infulas  reliquimiis >  vento  v( 


IN      B  R'A  S  I'L  I  AM- 


41 


ecudo,po[tridic  quarta  pomeridiana  Frienfc  ^**n™ 
?romontorium  attigimus,quiportus  eft  orse 
:otiuf,obGallorum  nauigationcs,nobiIiffi- 
nus.Hkancharaia&a^tormenufqueaduentu 
]gnificato3cemuna&nauismagtfter,  guum 
tJiquot  militibus  in  terrain  egreffi,obuios  ha 
>uere,magna  multitudine,  Barbaros,  ij  voca- 
>antur  Toueupinambaultij  Gallorum  focij  at-  Toaoupf-^ 
jucfoederati.A  quibuscumacceptifumus  co  "^g"^ 
niter,tum  quid  ageretP^^/^Cficenitn  Vil  fa&rati. 
agagnoncm  appellabant)didicimus,  qua?  res 
lobisquidem  longe  accidie  gratiffima.Eode 
nlocchamis  retibufquepifcesmultos  cepi- 
nus,compluriurn  generum,&ab  iis  qui  in  no 
tro  mari  degunt,valde forma  diffimiles.    In 
juibus  raaxime  varium ,  atque  prodigiofum  prodigi0- 
jenus  erat,quod  ca  de  caufa  defcriba.  Hornu  f«s  f iicis- 
nagnitudine  vitulum  fere  arquabat,  roftro 
juinque  pedes  lpngo>lato  fefquipede,  vtrin- 
jue  dentes  acuti,tanquam  ferrae  prominebat. 
^uum  vero  eduftus  in  terranijroftruni  adeo 
ngens,huc  &  illuc  vibraret^mutub  alter  alte- 
•urn  appellans,adinonebat,tibias  vt  remoue- 
et.C^terumcarneeft  duri{fima,vtenim  eflTe 
nus  famelici,ea  tamea,quatuor  &  viginti  ho 
•as,co&a  vefci  nuquam  potuimus.  Hie  etiam 
jrirnuvidimustnon  tantumfublirae  volates 
J>fittacos,&  gregatim  3  vt  in  Gallia  cornices,  pjj™*c*r5 
:olumba?que:verum  etiam  vt  ex  illo  tempore  volantiua&. 
;>bferuaui>binos  in  aere  fibi  coh£rentcs,que- 
idmodil  apud  nos  turturesfolet.Cu  igitur  fexa 
ginta  fere  mi  Ilia  pafluum  itinerisfupereffent» 
juamq.  citifTimefieri  po{Tet5c6tenderemus:acl  \ 


Appulfu? 
in  Cafteliu 


«I 


42  HIS  TOR.       N  A  YIG. 

FrienfeProniontorium,breuiorquarn  emir 
votis»mora  fa&a  eft.  Itaque  eo  die  ipfo  fubia- 
tisvefperi  dolonibus,  tam  profpere  nauigati 
vt  fequenti  Dominico,Non.Mart,anno  1557 
GanaOceanumfubdextra  relinquentes,  infinim 
ingreder-emur,  a  Barbaris  Ganatara  riuncufi 
turn, a  Lufitanis  vero  Geneurenfis,quod  Ca- 
lend.Ianu.quemita  vocant,eum  primofinim 
adieranr.Pofteaquam  honoris  Villagagnoni; 
caufa,quingetum  fere pafluum  interuallo,toi 
menta  difplofimus,&  nobis  ille  refpodiu(C; 
flra-cnirn  fccerat  in  parua  quadam  huiufcefl 
nus  infula,vt  ante  dcmon'ftrauimus:)anchora 
frntinjpropinqu'oiadte.  H«c  igitur  fumm; 
eft  cprum,qua!  inter  nauiganduni  inBrafilia 
turn  pafiifumusjtum  vidimus. 


CAP.     VI. 

Qjii mft erf aevitad'ttus  Caftelli  Colintf  4pudBr4 
ftlienfes  quemadmoiu  kVilUgtgrtont  accepti:fe 
que  illegcjferitJHm  inmgotio  religion  is  .turn  in  r< 
Itquis  imperijfnipambus. 

Wol)  Ta  qj'e  cum  naucs  in  pom 
^fe^  "'arenr>fi^us  Gan^ara^non  !oi 
y5pS|ge  a  continenti,quifque  impe« 
^  I  ^MZ1  d'mcnt*s  in  &aphacolkcatis,c; 
/^^W^>^.  ftellum  Coloniiim  pctimus.  E 
greflj,  quodnon  tantum  a  frequentibus  peri- 
culls  ereptosjfecleti^feliciffiine  dedufios  if 
ten' 3 rq  > p  t  a 1 i fii  m  1  m  cog t tare m u s :  p r.i  m u  J 
Deo  cgimusgratiasjdcindc  Villagagnoa 


IN      B  R  A  S  I  L  I  A  M.      '  4? 

uritnus,expe6£tem  nos  in  plate?.  Qiecum 
(ingillatim  faltitaflcmus  ilk  vultu  icreno,  vt 
rwtebatur,vnu(j«  e'mqne  amplexux,perht;ma- 
nicer  appcllauit. Turn  qui  nos  deduxevat,  Phi 
ippcvHicheridq.,&  Chartierio  mintflrisybre 
jiter  cum  dcrcoftraffent ,  qi-arnam  caufa  nos 
idna;  ligaeionern  tantis  difficuh'atibus  fufdU 
xiendain  exciraiTetmempe,  vt  ex  Uteris  >  quas 
ieneuam  f^ripfera^Ecclcfiam  ad  verbum  di 
linum  exa&am  in .Brafilta  condereraus:  exci- 
>iens  illead  hunc modumloquutusefl:  Ego 
:ene  cum  diu  totdque  animo.  illud  ipfum  d  ~ 
iderarim,vos  iftisconditionibus  accipio  libe 
ilfimc,quddquenoftram'Ecclefiam,puritate 
Him  aatecellerc,ab  eodieipfo  viria  coerce- 
■ijfumpt.uofa  -veftimeta  &  quicqiud  adeo  nos 
iDeicuhureuocare.p'offct,tolli  iibco.  Turn 
ublatis  in .coelum  oculis&  manibus:  H-bco 
ibi  grates, air/umnieDeus>quod  eanr.nc  mi 
ii»quse  ateundiujtamqueardecer  expectant, 
lederi's.MdxqneccetuiaIloqnes,fiIij,ait5(vobis 
rnim  fumpater)quemad.modu  Chriftus  nihil 
p  caufa  fccit,fed  omnia  pro  nobis,  ita  enim 
peroDeu  me  in  viuiscoferuaturueffc^donec 
raunitione  peife&a,mecareVepoffius  :quio 
juid  nuc  agere  decreui,* u  veftra,t5  coru  gra-* 
:iamolior,qirihuc*eade,quavos>  merevemri 
lint.  Conflirui  enimfedern  ponere  fidelibus 
;xpulfis  Gallia,  Hifpanm,  '&  tranfmarinis  re- 
jionibussquo  metu  RegiTqueac  Carfaris,relifc- 
quojTLimque  prindpum  liberati ,  pure  Deem 
colerepoffinr.Tranosprimum  Villag.agnoaf 
fatu§  eft  die  Mcrcurij  ad  vi.  Id.  Marc,  15 j  7^ 


Quemad- 
nu.'duro  r*©i 
VilU^agno 
accept*  it* 


Quibus  not 
primam 

verbis  affa- 
t  us  eft  Vilh 
lagagno* 


S8H 


44  -HISTOR.     NA'Vl  <i. 

Prima  fcrm        ^,,,     »  A  v       -  , 

cioin  Ame  Q£°  ierrnone  pera&o,imperat  vtcum  fai 
sica.  paruo  in  conclaui,quod  conftruxcrat  in  me 
dtcullio  infu!^  conueniremns,adrcm  facram 
Turn  precibusadDeumfufi$,quintoquePfi 
mo  in  cce-ru  modiilatarrcAa  ilia  xxvn.Pfal 
mi  in/erpretans,^ num petij  a  Dornino^ilittdn 
qmram  vt  babirem  in  domo  Domim  ommbiudtt 
i«;ww/^,primam  concionemin  Americ 
Vlttaja-    Richcrius  habuir.At  Villagagno,  dum  ille  c< 

gnoms    ge  l  r  • 

Su  inter    textqs  exponebatur,trequenter  manus  lunge 
audiendS   re,ad  ccelum  tollere  oculos,  alte  crebro  fufp 

cancioncm  t    >  •    r         >•  r  •         •      *  r 

rare,aliaqueeiulmodi  latere,  qusein  adraira 
tionem  vnum  quemqueraperent.  Ad  extre 
mum5Gallicarum  Ecclefiarum  formula,  qui 
quidemreformatarfunt&dicuntur,precibu 
conccptis  coetus  dimiflus  eft-  Nos  tamen  qu 
^PTandionoui^im^a^uenerarnusx5eoc'ern  in  conclau 
Ximus*  Vii  prandimusjdapesappofitae farina  ex radicibu 
accep»!"6  8°********  pifcis,hoc  eft  aflusin  morcm  Ba 
barorum5aIiseque  radieesin  cineribus  co<S; 
(de  quibus  rebus  omnibus,  earumque  natur 
ne  orationis  confundatur  feries  alio  loco  die 
musjpotus  autem(quod  fons  tota  infula  nul 
Ius,n  eque  putxus,aut  aqua?  dulcis  flumen  exi 
ftar)e  cifterna  aut  coliuuione  potius  dccidei 
tis  pluuiae,*amfubuiridis  atquefed^e,  quan 
ilia  eft  qua?  in  vctert  fofla^oppletaque  ranun 
culis  fbgnare  confueuit.  Nihil o  tamen  fe 
cius5ad  ftomachum  facer  e  videbatur,quod  ii 
muib.  pciTimacorruptiffimamq.biberamus 
Bellaria  fuere,  otiumque  a  laboribus  tant#  I 
nauigationis:ftatim  a  prandiotad  communic 
dam  CafteHortbquod  de  nomine  Colinij  vo 

ca 


IN       BRAS  ILIA  M.  45 

abatur  dedu&i  fumus.  Ita  nos  pcrhumaniter 
cccpit  Villagagno>primo  aducntus  die.  Vef- 
icricum  ad  quietem  domicilia  qugrreren*- 
ur,Philippus  &  Paftores  duo  vile  cubkulum 
adi  funt  in  vmbilico  infute,vtq;  pietati  faue 
c  crederetur  cafa  nobis  attributa:hanc  e  Vil- 
igagnonis  mancipiis  Barbarus  porroherbis 
ontegere*atque  in  littore  cxtruerr  fatagebat. 
pm»vt  Americani  folcnt,  fufpenfis  e  xilino 
ulcitrUin  fublimcquieuinuis.Poftridie  cum 
ecefle  non  haberet  Villagagno  tarn  longa  na 
igationedebilitatosatqueseftu,  qui  eft  fere- 
smperinBrafilia  maximus,ade6  vehemen- 
ervrgere:  adhaec  maligne.cibum  pr^bere, 
idelicct  bina  in  diem  acetabula  ex  cruda*  fa~- 
inse  radicibus(quam  partim  aqua  putri  e  ci- 
terna  fubigentes, vt  pulticula  edebamus,paiv 
im  crudam,vt  Barb  jri)labor  idem,  vt&  die- 
>us,qui  poftea  confequuti  funt,rcnouatur,Ea 
erte  diligentia,vt  tot  iricoramoditatibus  co- 
li&atos,atque  a  mane  ad  vefperam  in  opere 
:ffe  coados,paulo  inclementius  accipere  vi- 
lebatur,quam  officium  boni  patris  (  qualern 
e  nobis  aduenientibusdemoftrarat  effe  futu 
•um)poftulabat.  Defideriotamen  arcis  illius 
nunienda?,  quam  fe  fidelibus  extruere  pne 
I  ferebauquodq, Richerius  e  miaiftris  aetate 
>roue<Sior  ad  excitandos  omniimi  animos  de 
cnonftraret,in  Villagagnone  nos  alterum  ha-* 
berePaulum  (qui  turn  profefto  dc'Chriftian* 
pietate  propaganda  excellentiflitne  diflere- 
bat)nemo  eft  inuetus  quin  vltra  viices  mefem 
integrum  in  opere  ttcrfarctur  affidM^quad^ 


3fl 


mi 


46  H  I  S  T  O  R.     N  A  V  I  6i 

men  prarer  confu  -tudinem  accidiffet.  ]>aqu< 

V-jllag-.gnonern  pern-ego  iure  'conquer)  pQ- 

tuifle,qujndiuad  Euaogclij  prgfcriptum  viti 

compofuu.<vnquiu)  illi  pro  ai  bicrio  noflran 

opera  m  dcfuiile. 

pifclplina       Vt  autem  ad  rem  redcam, prima  noftri  ad 

ca  pamum  uentus  h  b  iomadc,  non  tafltum  Villagagnc 

a  Viibga-fuftragatuscfr,  vcrum  etiam  infiitu't ,  vt  ac 

S'cuu.  conp^l>Hcas  preces,qu£  oper^lmgulis  dicbus,afc 

foIuro,fi  bant:bir§  Dominico^fingulfdkbu! 

rcliqus  horarig  condones  adderentur ,  feqw 

omninovelledocuit,  pire  vt  facramenta  es 

Dcivcrbo  adminifrrarcmur ,  nuliaqu   addi- 

tione  humana  violata.  vigere  prgrerca  difci- 

plinam  EccIeiiafHcarn  contra  cos  qui  delin- 

D?ejquo    V*'  rent  Qii-bus  Eccltfiafticisranquuii  legi- 

cana  Do- bus ;die  Dominicoad  r2.Cal.April.ciim  facra 

mini  pr*mu  r    r '  /-*i     «m  >>  J  /r  *       ^  1    i 

in  America l  lu  Chnlti  C,cena  eflct  pnmum  celebranda, 
ceUbrau    in  Caftdlo  Brafilienfi  Colinio,  cofqoe  mini- 
fhi  ante  interrogaflcnt,qu?  admitti  debebat: 
quod  in  fufpicioncm  veniffet  quidam  Joan- 
nes Cointas  qtrHeftor  etiam  vocabatur,quo 
dame  Sorbonf  do&oribus  ,  ab  eopetiere,  yt 
PapiTcnum  ^te^ua^d  Coenam  accederet,  publicefidera 
Contasejucdere  vellet. Ac  obfequutus ille coram  omni- 
*&'  fcm  s  P  a  p  i  f m  u  m  e  i  u r a  u  1 1 . 

Villagagno  etiam  condone  pcra<5ia,zelofe 
ardere  ^mulans^creCtus  in  pe<les  docuit,  cen- 
turion es,magiftros  nan  ium,nautas,rcliquoiq. 
qui  concioni  tuminterfuiflent,  Religioni  ta- 
in n  para?  omma  nondum  dederant ,  huiuf- 
ce  myfierij  no  eflecapaccs,  ideo  egredi  iuflos 
fuftincre  noputuitYtadrainiiirauonepinisi. 

atquc 


"h 


IK      B  R  A  S  I  t  J  A  M.  47 

atquevini  cernercnt.  Prgterea  vt  Caftelluro* 
ficuti  aitbat,Deo  dedicarecfidemque  coram 
Ecclelia  ederet,  gcnibus  in  puluinum  e  bom- 
byce(que  illi  perpetuo  ferebat  minifter)pofi*- 
tis,alta  voce  duas  preces  pronuntiauit,  quarii 
exemplum  na£tus,quoquifqueintelligatcer- 
rilh,qnamifUus  hominis difficile fucrit  inge 
nium  pernofcere,hic  afcriberefideliter  Vifum 
eft,ne  immutata  quidem  literula.  p 

Dens  ocuIosaperi,6fque  mentis  mending0,  lagagnoms 
te  vt  laudent,precentur,tibique  agant  gratias,  ameqium 

,  .  L  .  lu      °         .?»•/■)•    Domini  cob 

pro  bonis  qug  tu  innos  excellentcr  errudilti.  namperci- 
Deusomnipotens,viuus,immortalis,pater^  Peret« 
terne  Fiiij  tui  Domini  noftri  IefuChriftijqui 
tua  prouidentia,omnia  in  coelo  &  in  terra  cu 
Filio  gubernas:  quemadmoduinfinita  boni- 
^ate  tua,Ele&is  acondito  mundopatefecifti: 
&  nominatim  per  filiiim  tuum  ,  quem  in  ter- 
rain mififti,&  per  quern  nobifcum  te  comma 
nicas,vt  qui  alta  voce  dixeris,Illum  audite,ac 
pofteiusafcenfionem  per  Sandtum  Spiritum 
in  Apoftolos  effufum:tua?  maieftati  corde  co 
Gteor  coram  Ecclelia  tua  quarn  hie  sedificafti, 
me  omnibus  externis  viribusmeis  &  prudeii- 
tia  cognouirTe ,  quicquid  inde  boni  emanare 
videtur,mera  tenebrarum  efTe  opera  ,  fapien- 
tia  carniSjZelo  vanitatis  polluta,  folios  corpo- 
ris comodo  atquevtilitati  feruies.Quarefpo 
tcmeaprofiteor  meadepta  tui  Spirituslapa 
de,adpeccadum  modo  effe  idoneu,remotaq. 
omni  gloria, pr^dico,  fi  qua  luce  ac  fcintilla 
virtutiscommendari  poteft,  illud  a  me  opus 
inceptum3ad.folum  te  bonoru  omnia  autorc 


\    fr\ 


- 


Hoc  addi- 
tum  eft> 
quod  eo  an 
no  Barbari 
extra  ordi- 
nem  febre 
peftilcntia- 
h  labouri- 
tes multos 
ex  fujs  ami 
fere. 


4$  HISTO-R.     NAVIG, 

pertinere.Hac  fide  prseditus,toto  corde,Dei 
xneus,tibi  ago  gratias,quod  me  anegotiisli 
iufce  mundi  auocato  ,  in  quibus  vitam  arr 
bitiofe  traducebam,me  tamen  illumination 
tui  fpiritus  hie  conflituere  dignatus  (is,vbi  t 
tis  viribus  palam  tibi  feruiam,  fan&umque  i 
gnum  tuum  adaugea.Prseterea  mini  fede  pa< 
u  lis  optarc  liceat,qui  nome  tuu  publice  inu 
care  no  poffunt,te  vtfan&iikecatque  adon 
infpiritu&veritateagnitoFilio  tuoDomin 
noiiro  lefu  Chrifto,qui  vnus  eft  mediator,  \ 
ta  noftra  atque  dux,folumq.noftr£ falutis  m 
ritum.Tibietiamagogratias  lieus  optime 
quod  me  in  loea  ifta dedu&um,  inter  eos  qu 
de  nominis  tui  excelletia  nunquam  audierai 
a  Satana  auteni  tanquam  illius  luereditas  po( 
fidtbantur,abeorum  tamen  improbitateco. 
feruaris,qi)amuis  humana*  vires  deficerent,a 
que  etiam  vt  noftro  tantum  audito  nomine  t 
merent,effeceris:nofq.  palantium  &difperfo 
rutrilaboribuseducaris.Adferinofqueimpe 
tits  coercehdos ,  immiffis  atrocibus  morbis 
eos  qui  erant  magis  cauendi  e  medio  abftul 
ris,cseteris  ad  earn  paucitatem  reda<5Hs,vt  re 
nouas  molirinonaudeant.Qua  decadfa,ciin 
fede  nobis  hue  re&a,  duce  te  appulfis^tuto  p« 
nere  licuit:  turn  Ecclefiam  inter  nos  sedifica 
re],  vt  in  vnitate  ac  timore  fan&i  nominis  tu 
ambu!antes5ad  vitam  aeternam  deduceremur 
Itaque  quoniam  tibi  coraplacitum  eft,Dom 
ne3regnqm  tuum  in  nobis .ftabilire,oro  tepe; 
Filium  tuum  Iefum  Chriflum,quem  hoftian 
ciTe  voluifti5ncs  Yt  in  tua  charitate  eofirmet, 

adaugc 


In   bHasiliam»  49 

lauge  tua  dona  in  nobis,  in  primis  verb  ft- 
em ,  nbfque  tuo  Spiritu  fandificatos  illu- 
lina ,  vt  toco  animi  affe&u  tua?  glorias?  fer- 
iamus.  Benedic  etiain  Domine  &  Pater* 
uic  caftello  ColignioGalliseque,  Antar<5H- 
e^qub  inui&umfitiisrcceptaculum  quici- 
a  omnem  hypocrifinv,vt  tc  glorificerjtjjue 
nt  appulfuri  :  Itaque  ab  hxreticorum  per- 
rbationibus  libcrati  te  vnum  Ver£  cola- 
us.  Fac  etiam  vtEuangelium  hoc  in  loco, 
geatj  tuofq^feruos  cjrige  ne  in  errorescihn 
picureorumtum  aliorum  Apoftataruin  la- 
ttitur,fed  in  verb  tuae  vef itatis  culcu  ad  Ver- 
tui  normam  conftanter  perfeuerent;  Til 
joquc  Dens  Optime  Regetn  noftrum  (  qui 
lod  ad  hanc  vitam  fupremum  in  no$  habet 
^perium)eiufque  vxoretli  &  familiam  pro- 
ge,eofque  quibus  vtitur  a  confiliis,  Gafpa- 
mitem  Colignium  cum  Vxore  aclibcris* 
ufqueftudium  iunanda*huiusEcclefig  ma- 
sac  magis  inflammato.  Mihi  verb  i'eruo 
o  humillimo  prudcntiam  quse  me  regat 
rgire,ne  a  re&a  via  defled:am,fed  omnibus 
ttan#  auocamemis  tua  gratia  adiutus  pof- 
n  occurrere,t£que  Deum  mifericdrdem 
Tpctub  agnofcere  cum  Filio  tuo  Iefu  Chri 
),quitecuregnat  ami  Spiritu  SandoinA^* 
)ftolos  effufo.Creato  igitur  cor  rectum  iii 
>bis  ,  mortifica  nos  peceato  ,  regenera  iii 
>minem  interiorcm  vt  iuftitix  viuamu** 
mem  domito  vt  aftioiiibus  aniraae  a  tc  in- 
iratge  apta  fit,tu#  vt  voluntati  in  terra  pa- 

D    j 


jffl 


fb  Hi  S  TOR.    NAVI  G. 

reamus  quemadmodum  in  ccelo  Angeli.] 
autem  eorum  penuria  cjux  ad  vitam  itiiu  t 
ccffariain  bonitatem  tuam  diffidcnda  p< 
ctmus,tfua  prouidentia  &  victum  largire, 
fanitati  prouide.  Ac  veluti  cibus  tcrrer 
calore  ventriculi  co&us,  a|>it  in  fanguinc 
&alimentum  corporis:fic  noftru'm  omnii 
animas  Filij'tui  carne  &fanguine  pafcit 
Cutnque  nobis  nos  in  illo  forma-,  deni<] 
expulfa  omni  malicia(quiaSatana  eft  cibi 
fubftitutis  autem  chaiitace  ac  fide,  nos 
filiorum  loco  habeas.  Cum  autem  in  te  p( 
cauerimus,pro  tua  mifericordia  ,  fangiri 
Filij  tui  peccata  ablue  (  nofti.n.naturali 
in  nobis  Adami  rebeliione  habere  )pecc 
turn  nee  pofle  animam  tibi  fan&e  parere  i 
perfc&o  rep'Jgnati  corporis  organo.Quai 
obrem  tui  Filij  merito  ne  peccata  nobis,iu 
facrificium  mortis  eius  imputato,  quam  fi 
cumillopcrpeffifumusin  illo  nempe  ini 
perceptione  corporis  eius  in  Eucharifliser 
fterio.Pmerea  concede,  vt  exemplo  Chri 
qui  pro  interftttonbuA  precatus  eft ,  fi  qui 
nos  deliqucrunt,cis  pai^camusjfimufque  n' 
vindi&2e,fed  ae  fi  amici  eflent  de  eorum  c< 
rnodis  ibliciti.  Si  quando  autem  felicitai 
rnundanse  fplendoris  &  honorum  record 
t,ione  perculfi  fuerimus:  contra  verb  paup'e 
tate  atque  onere  cruets  ferm£  opprefii,  qui 
dpquidem  nositaexercere  tibi  vifum  eit,  i 
mudanis  faginati deliciis  inte  rebeliione 
moliamunerige  rios>&  afflictionum  acerl? 

tatci 


J  n  .  BR  A  S  I  X,  I  AM.  5I 

item  tempera  ,  nc  quam  feuifli  in  cordibus 
oftris  femente  fuffocet.Te  oramus  ctia3  Pa 
?r  cceIefli5,ytaconatibusSatan^  nosctifto 
ias,quosateabalienaremolitur.  Serua  tips 
y  eius  miniftris,  atq;  infefte  barbarie  ycuius 
i  medio  nos  collocalli :  abige  ctia  qui  fidei 
hriftianae  Apoftata?  huc&'illuc  vagantur, 
I  tuam  obedientiam  illos  reuoca,  datoque 
:  tandem  refipifcant;  Euangelium  falutare, 
um  perorbem  vniuerfurfi  publicctur,  Qui 
uis  &  regnas  cu  Filio  tuo ,  &  Spiritu  Sadto 
setcrnumiAmeiii 

LTERA  PR  EC  AT  IO  AD 
Dor/imam  noftrum  Iefitrn  Chrtflum^  qttam  coti 
rimoFiliagagnopronuntiamu 


Wf^  Esv  Chrifte  Fili  Dei  viui,  Sterne* 

If* 


i^y  : 


.  8  confubftantialis  ,  fplendor  gloria* 
JS&!  ^e*5  &  imag°  viua,  per  quern  orn- 
a  condita  funt  >  qui  genus  humanutn  rata 
eidecfetodamnatuquod  rebellaffet  Ada** 
us,(isenim  vt  vitaseterna  fruefetur,aDeo; 
erra  defumptus,nequaquarH  virili  femine 
ntaminata  vncie  peecandi  neceffitatem 
uriret,  oroni  virtutelibero  etiarn  arbitrib. 
gdi'tus  perfe&ionem  conferdadarn,  carnis 
men  concupifcentia  ia&atu$te]$fque  Sata- 
Mnflamitiatis  cxcitatusipeccato inferior  in 
iramDeiproubcauit:)  vndecertiflimacQ- 
quebatur  homifcum  pefditio  nifi  te  pro  im 
enfatua&inenarrabilicharitate,  Deopa- 


£|  HI  S  TO  K.      N  A  VIC, 

tri  obtuliffesjteenimpro  Adamofubftitu 
fti,atque  vt  ncs  purgarcs^fluftus  omnes  ra 
risillius  indignationis  paternastulifti.Qu 
admodum  autcm  Adanmse  terra  minin 
quidem  corrupta  edu&us  eft  abfque  vllo  v 
rilifemin^titacoceptusese  San<5to  in  yte: 
virginis,ad  fimiiitudinem  carnis  Adamite: 
tationibus obnoxia? affidueque  vex^tffup 
omnes  homines  abfque  peccato:denique  ti 
corpori  voluifti  Adamurn  eiufque  pofter 
inferere  dumpafcis  eorum  animas  came  t 
&  fanguinetuo,mortemque{ubiiftivt  ta 
quam  corporis  tui  membra  in  te  alantu 
Dtoque  Patri  tuo  fint  accepti,  tuam  cni 
mortem  ac  fiperpefli  eflent  perinde  fatt'sf 
cientem  pro  eorum  peccatis  offers,  Quer. 
admodura'autem  diffofum  eft  in  pofter 
Adami  peccatum,&  per  ipfum  mors:fic  aP 
tre  impetrafti  vt  credentibus  iuftitia  tua  ir 
p  <taretur,quos  manducatione  carnis  ac  fa 
gninis  tui  tecum  vniuifli,3c  in  te  ipfum  trs 
formafti  tanquam  nutritos  came  tua,que.  v 
rus  eft  ad  vitam  aeternam  cibus,  quo  filij  fi 
iuftitia?  non  autcm  i^QLiadoquidem  igit 
tot  bonis  nos  cumulafti,  ad  dextramque  P 
tris  fede*  eternum  pro  nobis  intercedis,  fa 
moquefacerdotiofungerisfecundtimord 
lie  Mrlchifedech ,'mifcrere  noftrUerua  nc 
fideique  inerementum  dato,Patri  offer  co 
feffioncm  quam  corde  non  minus  ac  ore  c 
ram  EcclefM  tua  edcfan&ifica  me  tuo  Sf 
ritu  ,  quemadmodu  his  verbis  cs  pollicitu 


IN      BRASILIA  M.  55 

roti  rclinquam  vos  orphano$,hic  etiam  Ec- 
efiampromouevc  tranquille  degentes  pu- 
te  colamus  qui  viuis  &  regnas  cum  patre 
Spiritu  Sandto  in  fecula  feculorum.  Amc. 
His  duabus  recitatis  ^recationifcms  ,  *di£^T*™e 
enfam  Domini  primus  accedit  Villaga-dit  villa. 
lOjgenibufque  in  terram  pofitis,e  MiniftriSaSno* 
anu  panem  &  vinum  recipitvAtque  vt  pau* 
;  expediam  nonmulto  p6ft,  cuiufdam  ex 
tiquis  dictum  comprobauit  >  difficile  effe 
u  virum  bonu  fimulare.  1111  enm  &  Coin- 
iquamuis  vterque  Papifmum  eiurafTet,  (ac 
leiam  tumnemini  non  patebat  quicquid 
iliis  factum  eflet»oftetauonem  rcdolere*) 
igarequam  docerimagfseratin  voris»Quo 
ifcum  eft  vtbreuifpatio  interie&odevnon- 
Ui$do&rinsecapitibus,pra>fertim  verb  de    .  . 

KnaDomin^duceptarccoBpcrtnt.Q^am-viUagagno- 
i  enim  TranfTubftantiationem  Papifticam  «is  &  Cpia- 
>udiabant,commcntumque  illud  craffiffi--^^*^ 
lm,  &  abfurdiffimum  cfle  praedicabant,  i 

>nfubftantiationem  vero  minime  proba- 
nt,ab  iis  tamcn  erant  longc  alieni ,  quae  a 
iniftrisexDei  vcrbodocebanturtninlirum,  % 

nem  &  vinum,in  corpus  &fanguinem  Do 
:ni  nullo  poflfe  mutari  modo »  nee  rurfutn 
x  illis  includirfed  in  coelis  Chrifti  corpus 
e,  vndefeipfum  vi  Spiritus  Sanfti  figna 
rcipientibus  fide  in  alimentum  fpiritale 
tnmunicat.  Quicquid  fit(aiebat  vterque) 
it  vetba,Hoc  eli  corpus  meum^  hie  eflfinjguis 
Wjnon  alium  admittiintfenfum,  nifi  vt; 
D     iij 


m  I 


5  A  HtStOI.       NAVIG. 

Corpus  &  fanguisChrifli  fignis  continent 
Quod  fi  qiiserat  quifpiam  ,  quo  tan  dem  fe 
fa  Tranfubftantiatione  &  Confubftanti 
tionerepudiata?  Hlud  equidem  nefcire  r 
non  diffitcbonac  fane  ipfos  no  minus  ign 
ratfe  exiftimo*  Etenim  ,  cum  euinccre 
jioftri  ex  complurium  Scripture  locoru 
Collatione,huiufmodi  loquedi  formulas  n 
nifi  figurate  accipi,  Scripturamque  confq 
uifleSacramentorum  (ignapro  rebus  fign 
'  tis  vfurpare:  illi  veroquid  contra  after  re 

Tolidi  nihil  haberent,  nihilo  tarne  fccius  o 
fHnatis  animis  in  hserefi  permanebant:ign 
rataque  qua  id  fieret  ratione  non  tanti 
carnali  modo  Chrifti  carnem  ,  fed  etiam 
Ouetacatium  moremcrudam  deglubere  y 
lebant.  Interim -Villagagno  animum  fui 
diffimulabat  diltgenter.  Itaque  fibi  optat 
nihil  efle,qtiam  vt  rede  doceretur  >  teftaf 
Charterium  ePaftaribu$alterum>naui  Br 
Ctiarteuum  f[lio,Americanifque  mercibus  onuftg  imp 
qXT£  fitumCqaa?  prid.Non.Iun.foluit)  in  Galli; 
mittitvu.  eocon{ilioremittit>vt  fuper  quasftione 
HW°-  Coena  Domini,fententias  noftrorum  after 
Dodorum ,  in  primis  vero  Iohannis  Gal 
nijcuiusarbitrioacquiefcere  fe  diccbat  o 
nino  velle.  Ac  fane  ah  eo  no  feme!  verbajh 
audiui,D.Galuinus  e*  iis  eft  vnu3  qui  ab 
poftolis  extitere  dodiffimi  ,nccvllum  1 
Do&orem>qui  meo  iudicio  re<3ius,puriu 
Scriptfiram  eo  expofuerit.Vt  autem  fe  rei 
rentiain  Caluinum  duci  teftaretur,no  mo 

pre 


I  N       B  R  A  S  I  L  I  A  M.  55 

rolixe  quo  inftatu  effctiis  narrauit  Uteris 
jas  adCaluinum  relcripfir,fed  etiam  pecu- 
ariter  manu  propria  ( quod  a  me  in  Pracfa- 
oneeftcommemoratum,atque  exepiftoli 
ita  prid.Cal.Apri.i557.videre eft)  Brafilico 
gmento  quae  fubiecimus  verba  adfcripfit. 
!ddam  conjUium  quod  Uteris  tuts  adhibmfH: 
mmaanimi  contentione  operam  daturtu  vt  ne 
dtantilitim  ab  eo  defle^hmpu:hoc  emm  certe  nee 
nB;'M*>nec  ielYiw&ecfmw  vUnm  ejfe,  perfos- 
m  habeo.Ouamobrem  etiam  liter  as  tuns  in  Se~ 
\tu  nofiro  legends  >deinde  in  atta  tranferibendas 
rauirnmivt  fiquando  a  curfit  aberrare  contige- 
\earum  leUio  ab  error e  rcuocet.  Qninetiam 
icolaus  quidam  Carneus,cui  literae  \\\x  e- 
ntcommiffae,cumadCaLAprilprofe6tu- 
is,  valediceret,nobis  rcnuntiauic  fe  in  mi- 
itis  a  Villagagnone  habere,  vtCaluinofi* 
lificaretjconfilium  quod  dediflet  in  perpe- , 
,um  monimentum  in  xs incifum iri.  Item- 
uevt  aliquot  exFrancia  viros&  mulieress 
:  pueros  fecum  rediens  adduceret ,. fumpti- 
as  fe  fuffeclurutTK  Priufquam  verb  vlterius Pueri  dece 
rogrediar,  praetcrmittendum  minime  cxi-  ^d^miSl ■ 
imo,puerulos  decern  Barbaros  nouem  dr- 
ier annorum  in  Galliam  miffjs.Hi  ab  h6f- 
itibus  noftris  bello  capti  a  Villagagnone 
?r6empii,poftquam  Richerius  pafior  a  c5- 
onemanusillis  impofuiffet,  precefque  fi.- 
mlomnesadDeumfudiffemus  ,  vt  client 
mquapi  primitive  miferi  illius  popu!i,naui- 
us  impofiti  ad  Nonas  Iun.tandem  in  Gal- 

D    iii> 


%6  HISTOR.      NAVIG, 

liam  deuedijHenricotum  Regi  oblatj  fui 
qui  primaria?  autoritatis  viris  bonam  parte 
donauit,nominatim  verb  Paffio  vnum,que 
Baptifmo  quoque  initiandum  curauit ,  cui 
que  ego  poll:  nieum  in  G  dliam  reditu  ap 
ilium  agnoui.Prseterea  ex  Villagagnonis  d 
mefticisiuuenesduoad3.  Non.  April,  iuj 
Ecclefiarum  reformatarum  ritum  vxores  d 
xcrunt  pucllas  duas,  ex  earum  numero ,  qi 
KuprijE  pri-  nobifcum  tranfportata?  fuerant.  Qua*  a  r 
P^J?  %*C%  proptcrcacommemorantur,  quod  non  m 

lia  Chriftia   *«v    V        •     ^L   -/l-  :  *  •  *   « 

norimceie-  do  nuptia?  Chnltiano  ntu  tunc  priftmm 
wVf  America  funt  celebrate :  fed  etiani  quod 
Barbaris  plerique,  qui  ad  nos  eo  die  accefl 
rant,mulieresindutas(cuiufmodinull'asan 
id  tempus  confpexerant)  maioricum  a  dm 
ratione  contemplabantunquam  Ecclefiaft 
cas  ceremonias,  ipfis  alioqui  plane  incogn 
tas.Cointa  itidem  adi5.Cal.Mai.  matrimc 
niuin  contraxit  cum  adolefcentula ,  Rothc 
magenfis  cuiufdam  eognatveuinomen  R< 
quetorhic  non  multb  port  n  oft  rum  in  Ami 
rieam  appulfutn  puellam  haric  mercium  01 
niumquasaduexeratteftamentd  hserede  f 
<5fca,vita  functus  erat>merces  verb  erant  cu 
telli,  pe£tines,fpecula,panni  crifpati,hami,; 
liaque  id  genus  commercio  cum  Barbar 
habendo  accommoda.  Qua»  quidem  hxrt 
dicascommodum  Cointa?  obuenit  :quipf 
vniuerfam  in  vfus  fuos  tranftulit. 
Reliqua»  dug(nam  quinque  numero  fuifli 


-IN    BRA  SI  LI  A  M.  57 

m  defcribenda  nauigatione  noftra,  a  me  an- 
edemonftratum  ell)non  multo  pod  duo- 
ms  e  Ncuftriis  interpretibus  nupfere:  atquc 
ta  nulla?  inter  nospuellae  mulierefue  Chri- 
stianas fuperfuerunt  innupta». 

Porro,cum  hie  de  matrimoniis  mentio 
iciderit,ne  id  duntaxat  vidcar  ,  quod  in 
fiilagagnone  vituperandum  eft,  attingere, 
uod  vero  hudandum  filcntio  prseterire,ali- 
uid  obiter  in  eius  commedationem  dicam. 
Jeuftrij  quida  naufragi  inter  Barbaros  age- 
ant,multo  ante  quam  illuc  appuliflemus:  hi 
bie<fto  Dei  timore>  fefe  cum  indigenis  mu- 
eribus&  puelliscrAris  fcortationibus  co- 
tminabant:de  quibus  liberos  quos  fafcepe- 
it  annos  iam  quinque  natos  vidi.ltaque  Vil  % 
igagno,cum,vt  iftorum  profligatam  libi,di~ 
era  coerceret,tum  etiam  vt  eorum  omniii, 
ui  noftram  infulam  incolcbant  j  a  tanto  fa - 
more  patrando  animos  auerteret :  ex  totius 
cnatusfentctia legem  tulit,  qua  Chriftianis  f^^!* 
mnibus  fcortationem  cum  Barbaris  mulie-  gnonelata. 
bus  capital?  fecit:  additalegiexceptionei 
im  demum  licere  cum  lilts  matrimonium 
Mitraherejfi  ad  Deicognitionem  vocaren- 
ir,  Baptifmoque  initiarentur.  Sed  vt  nulla 
ctitit ,  qua?  ferinis  moribusexutis  Seruato- 
?m  Chriftu m  vellet  agnofcere,licet  crebris 
ahortationibus  Barbara*  illius  gentis  aures 
Liotidieperfonarentsita  tantifper  dum  ego 
i  terrisiilisfum  verfatus,Gallorum  nemo 
sftitit  qui  vllam  in  vxorem  duxerit.    Ac 


m 


58  HISTOR,     NAVIG, 

queniadmodum  lex  ilia  verboDiuino  dupli 
cker  nitebaturrita  etiam,cum  ab  omni  Vil 
lagagnonis  familia,  turn  a  nobis  vniuerfi 
ftudiofiffime  fuit  obferuaj^,Quinetiarn,et 
port  meuminGalliam  feditum»  acceperin 
folitum  effe  Villagignonem  in  America  ftu 
pris  &  libidinibus  cum  Barbaris  mulieri 
bus  fe  inquinare:nihiI6  tamen  fccius  ingenu 
profiteor  eum  ne  in  minimam  quidem  huiu 
criminisfufpicionemquamdiu  ibi  viximus 
incurrifle.  Qiiinetiam  legem  a  fe  latam  adec 
inuiolate  obferuandam  curauit,  vt  ex  inter 
pretibus  quondam  fufpendio  adiudicare  vo 
luerit,quod  fcortationi*  cum  muliere,quan 
ante  com  pre  fife  rat  reus  pcraftiis'eflfet.V.erim 
amicisapudeumintercedentibus  ,  capital 
pcena  libcratus ,  pede  catena  vinftus  eii  ,  a 
pro  mancipio  habitus.  Icaque  quantum  cef 
nere  rnihi  datum  eft  *  hac  in  parte  laude  di 
gnus  eft  Villagagno  .  Vtinam  verb  in  cae 
teris  eodem  fe  gefliflet  modo  9  Ecclefis 
magno  ceffiffet  emolumento%quo  boni  cq 
plureshodiefruerentur.Sed  ille  tanto  velut 
oeftro  contradicendi  tranfuerfus  agebatur 
numquam  vt  in  eafimplicitate  acqukfceret 
quam  accurate  retinendam  effe.  qnibu{libe 
Coena  fecun  vcr^  Chriftianis  Sacra?  docent  litera^cum  d 
do  a  nobis  adroiniftratione  Sacramentorum  differitur 
cXcoT* Is  enim*q"^  confequuta  eft,Pentecoftes  die 
gnioceiebra  qua  Caenam  fecundo  celebrauimiis,  palino 
ta,  obieAio-  ^iZm  recinens3aperte  lis  eft  refragatus  ,  qus 

nefquc  Villa,    r  l       v  f   a?  >\. 

^agnonis.    *pic  prppotuerat , cum  Ecclelialticam  lnlti 

tuere 


-f»*« 


IN     BRASItlAM.  59 

ueret  difciplinam:(quo  tempore  ,  quemad- 
uodum  in  fuperioribus  di&um  eft  ,  volebat 
lumana  omnia  procul  amoueri  figmenta,  3c 
acefcere :  )  A(feuerabat  cnim  ex  authoritate 
3ypriani,atque  Clementis,aquam  in  Ccena: 
elebratione  vinoinfundendam  efle,  nee,  vt 
d  modo  fieret,prsefra&e\ac  neceffarie  iube- 
>at:verum  ctiam  credendum  effe  impuden- 
eraffirmabat,pancm  confecratum  ?que  cor- 
ori,atqueanim^prodefle,  Sal  praeterea,  & 
ileum  Baprifmiaqua?  immifcendum  cenfe- 
>at:neque  licerc  Miniftrisad  fecundas  nup^ 
ias  conuolaretad  cuius  fententia?  confirma- 
ionem,  locum  Diui-Pauli  ad  Timoth.de-1,  W'*t2m 
ovquebauEpifcopH  oponetvnim  vxorisvirum 
ffe.  Tandem  confilio  alieno  penitus  repu- 
[iato,afevnoduntaxatinpofterumpendere 
'oluit ,  nulloque  fundamento  nitens  >  in  iis 
luas  perperam  ex  Scriptara  proferrer^omnia 
us  deque  inuertere  pro  arbitrto  aggreffus 
'ft.Acque  vc  cuilibetpatefiac ,  quam  validis 
rtebatur  arguments, ad  ea  5  qux  femel  pre- 
pare inftitueratjConftrmJdare  Scriptur?  piu~ 
ibus,a  me  vna  duntaxat  in  medium  profere- 
yr  fententia.Xd  igitur  quod  exipfttts ore  au- 
iiui  aliquando,ciim  quendam  efuisad  imnc 
nodum  erudiret. 

NHtiqudmne  legijii  in  EuangeUo  biflorUm  it  3^^& 
\m  leprofi,cjniCbrtfto dixit)  Domtne, /1 '  v.ehs^po-  hgag-nonc 
*es  me piirgare:cHi  fimui  as  lefns  resf&ndtt^  volof  adaptatus* 
)ttrgator,ftarim  pnrgatm  eft}  metiam(aieha;tin- 
(ignisille  Scnptut&  interpret)  cum  Chfifim  d$ 


Go  HIST  O  R.   "  NAVIG. 

pane  dixit>  Hoc  eft  corpus  meum ,  nulla  adhibit 

interpretation  alia>crcdendum  eftilludinipfop 

neinclufumejfexneque  eftyuod  morernwGcnt 

ncnfesiUos.  Prasclara  fcilicet  vnius  Scriptur; 

Joci  ex  alio  interpretatio.Tam  fane  acuta  at 

que  illius  qui  in  Concilio  quodam ,  ex  ill- 

Genefeos,?bi  docemur  Deum  creaffe  homi 

nem  ad  imaginem  fuam  ,  ncruofifsime  con 

cludebatjhabendasigiturefle  imagines. Ita 

que  fententia  feratur  ex  ifto  Villagagnoni 

(qui  tantumjpoftea  de  fe  "ferrtonem  cxcita 

uit)feftiu#  Theologia*  praeclaro  fpccimine 

annopra?(lantifsimus  iIleTheologus(quoi 

de  fe,repudiata  Religione  vera  tbrafonic 

prardicare  non  erubuit )   Caluino  filentiun 

imponere,quique  illius  partes  tueri  vellent 

vincere  differendo  facile  potutfTet. Alia  infu 

per  ex  illo  quamplurima  de  Sacra  naemis  ail 

diui  non  minus  ridicula,  quibus  tamen  con 

ltieoiorandis  fuperfedeo:  propterea  quod 

poftreditutneiusinGalliam,non  mode*  Pe 

trus  Richerius  fuis  eum  coloribus  depinxit 

fed  &  alij  deinceps  ita  deterfum  >  depexum- 

T*x*£j$*A*m que  dedere,vt palmam,idipfum in  poftcrutr 

pe&edi&de  l      a  •  i  •       -/r      •  i 

tergendiver  pr«itarecupient!bus,prafripuifle  videantur 
baiibeiios        Eodem  tempore  ad  eruditionis  vendita- 
fiw° Viihga- t,onem  publice  praelegere  Cointas  ccepit:a< 
gnonemac-Euangelium  fecundum  Ioannem  exorfus; 
pgnant.       (cu jus  quatn  difficilis  & ardua  fit  explication 
lis  eft  cognitumjquiTheologiam  profiten- 
tur)tato  cu  iudicio  enarrabat,  vt  tertio  quo- 
que  verbo  extra  oleas(n  aiut)  vagaretur,  ni- 
hil que 


~^~ 


IN       BR  A  SI  LI  AM.  6i 

llque  ferme  nifi  alienum  afferrer.quo  tarnen 
no  adminiftro  tunc  vtebaturVillagagno  ad 
era  n  Euangelij  daft  inam  oppugnandam. 
JuitJ  ergo?obiiciet  aliquis,Francifcanus  illc 
Andreas Theuetus,  qui graaifsime  conque- 
itur  in  fua  Cofmognphia ,  cum  MmiHri  a 
'aluino  in  Brafiliam  mijjijumma  erga  [e  mui&ta  J^'z 
tgTarentfnMeriquefuofc  intervener  eat ,  impe-~ 
memo fibt  fuiffe ,  quominus  miferotum  Barba- 
rum  errantes  animas  Chriflo  Incrifaceret :  (hxc 
)im  funt  illius  verba)obmutefcebatne  tunc 
?mporis?An  faluti  Barbarorum  animofitis 
tcumbebat,quam  Ecclefi?  Romans  defen- 
oni,cuius  fe  veluti  fulcrum,  &  columnam 
i&itat  ?  Hanc  Theueti  vanitatem  refellereTheuetivt 
rocliue  eft.    Superius  enim  demonftraui-mtas* 
jus,eum  in  Galliam  antenoftrumineaster 
is  appulfum  rediiffe  Jtaque  monitos  iterum 
adores  vclim  3  vt  quemadmodum  in  cxpli- 
andis  noftris  cum  Villagagnone,Cointa- 
ue  difputauonibus ,  ad  caftellum  Coligniu 
iBrafilia  habicis  ,  nulla  Theueti  mentiofa- 
iaeft,neque  pofteafiet:itaTheuetum  aMir 
iiilris,de  quibus  tamen  loquitur,  confpe&u 
uiffe  neque  Miniftros  ab  illo.  Quamobrem 
eluti  praefatione  in  hunc  librum ,  a*me  de- 
&onftratumeft,cum  egregius  ifte  Catholi- 
us  Romanusa  nobis  abeffet  eo   tempore, 
parfquequadrDgies  centenis  millibus  paf- 
uum  interie&o  vallaretunqud  tutior  effet  a 
Jarbaris,  quos  in  fuam  nece  a  nobis excita-  c°rm°gr*P« 
osfuiffcjnon  erubuit Talfo  proderemugis  o-  £££' l  * 


<6l  HI  StOR.       N  A  V  I  G. 

xnnibirs  valere  infsis>zeli,  quo  fe  erga  Barbs 

rosflagraffeprofitetur,ciim  interpellatus  e; 

aMiniftris,  excmplumafferat  multo  certir 

denuo  enim  affirmare  lib£t,tam  illud  efle £ 

furp,quam  quod  maxime. 

villagagno        Verum,vt  vndefum  digreffus,c6  redean 

Caiuiiiuin    ftatim  port  Gcenam  Pentecoftes  die  celebr; 

qoemantea  tam,Villagagno  fe  opinionem ,  quam  ante 

laudauerat.   dc  Calutno  concepcrat ,  prorfus  exuifTe  de 

monftratreum  teterrimum  hajrcticum  a  fid 

aberrantem  pronuntiat ,  nee  refponfum  fil 

expe&andii  arbitratur,quod  ab  eo  per  Chai 

teriumPaftorepoftularat.  Exinde  nos  coi 

ueintueri>animiirnque  a  nobis  abalienan 

cocionibusinterefle  rar6>quas  etiafub  Ma 

menfis  exitucn  vltra  dimidiam  horatn  pror 

gari  vetabat.Ita  Villagignonis  fimulatio  I 

hypocrifisqua?  diu  in  peftorelatuerat,  tan 

dem  foras  erupit,vt  eum  plane  (  vt  aiunt)  in 

PefeaioVil  tus*  &  in  cute  nofceremus.     Ac  fi  qugfcratn 

lagagnomsa  qUSenam  horrends   iftius  defeftiouis  cau/ 

Rehgione      ^       .  N  A 

reformata,  iuent:non  ita plane  conitat.  Qui  dam  enir 
•liufque  de  noftrum  fibi  omnino  perfuadebant ,  inde  i 
«fionc*  °C3ccidiflequod  iCardinali  Lotharingo,alH( 
que  qui  ad  eum  e  Gallia  fcripferant  per  que 
damnauarckum  qui  circa  id  tempusadFri 
enfepromontoriumfexaginta  millibuscitr 
infulam*in  qua  morabamur,3ppulerat,graui 
ter  fuiflet  reprehenfus,  quod  a  Catholica  R< 
manenfi  Ecclefia  defciuiffet :  hffque Uteris  ei 
ita  perterritum  fuiffe ,  vt  fententiam  repent» 
rrmwuefitc  Pofl  meum  tamen  reditum  acce 


****< 


IN.    -BRASILIA  M.  63 

ijVillagagnoncm  cam  Gardinali  Lotharin 
Dconhliumiam  iniuiffe,  antequam  e  Gal* 
a  excederet,  de  vera  Religione  fimulanda, 
tfaciliusauthoritateColignij  maris  prarfe- 
diabuteretur,  Ecclefiasquc  Geneuenfi  ,  & 
laluino  pra?fertim  imponeret :  quemadmo- 
Lim  initio  diximus,ad  rnanum  coliigedam, 
:rifque  fcripfifTe.Vtcunque  res  fe  habeat,id 
kre  affirmo,eam  poft  defed:ione,confcien- 
ijvelutt  a  carnificc  quodam  excruciata  ,  ita 
trtcum  ,  &  morofum  euafiffe  ,  nemo  vt  ad 
im  velletaceedere.  Acidentidem  percor- 
isDiui  Iacobi  ( hanc  fiquidem  deierandi 
rmulam  crebro  vfurpabat)  deierans  fe  ca- 
it  ei  brachiaquc,  &  crura  comminuturum 
fe  minabatur.,qui  vel  tantillum  iibi  ftoma- 
lum  moueret.  Verum  enim  vero  cum  fe  hie 
cus  offerat,  vtde  eius  crudelitate  aliquid 
>mmemorern,  infigne  eius  exemplum  de- 
onftrabo,quod  praefente  me  tunc  ediditin 
jendam  Galium  Roch^um  nomine,  quern 
terfa  vinctum  tenebat.  Huic  refupino  ,  at- 
le  humi  abiedto  pr^elongis  fuitibus  yen- 
em  adeo  per  fatelhcem  cecidit,vc  mifer  ille 
iritum  a?gre  duceret.Quibus  minime  con- 
ntus,altera  corporis  parte  contufa  ietibus, 
a  truculentus  ille  miferum  campellabat 
t corpus  D. Iacobi,  fce!eite,alterum  porri- 
?latus:pra?terea  infelici  hominem  forte,ab- 
&um  humi,confedum  plagis,  monique 
:oximum  coegit  arci  opcram  nihilo  dare 
cius,quim  ante  confueuiffet. :  fabet  autc  in 


Villagagno 
nis  confcieii 
tia  excrucia 
ta,eiiilque 
ordinaria  dt 
ierandi  for 
mula. 


Villagagno 
nis  crudcli 
Us. 


Ill 

: 

4 

Mi 

lit 

If 

l 

■'I'M: 

64  HiSTOR»    n'Avig. 

erat  lignarius  opens  inteftini.  Eadenl  anir 
lenitate,ac  manfuetudiric  erga  plerofque  vt 
^  batur,qui  etiam  erant  in  vinculis,  quod  eai 
dem  cum  infelici  Rochaeo  illo  caufam  fuft 
nerent*  Caufaporrb  erat,qubdcum  eosit 
dignis  modis  antequam  appuliffemus,Vii!; 
gagnotra&aret,communi  eonfilio  decree 
rant  euin  mare  prsecipitem  dare5vt  qui  gr; 
uhis  multo  premercntur>quam  ft  ad  trirem 
am.andandi  fuitfent.Ex  quibus  fabri  quida 
lignarij  ob  eius  crudelitatem,  fe  cum  Barb; 
lis  in  continentem  recipere  jmaluerunt  ( 
quibus  etiam  benignius  habebantur  )  qua 
cum  eo  verfari  diutius.Eum  etiam  crudeli< 
rem  triginta ,  quadragintave ,  turn  viri*  tu 
mulieres  Barbari  funt  cxpcrti, lingua  ipf< 
rum  Margaiates  appellati.  Ii  acontederat 
toV1  Tououpinambaulfiis  bellocapti  erant,  ; 
:,  apuma  Villagagnoni  pro  mancipiis  tfaditi.  Cuii 
3T  / 1<{°  in  Barbaros  feritatis  exemplum  proterre  v 
mdat1'  fam  efk.Mingantiits  qiudam ex  iis  vnus  era 
hunc  praefente  me ,  tormentum  vlnis  con 
pledti  cum  adegiffet ,  lardo  igne  liquefacb 
ac  in  dunes  guttatim  diftillante  cruciaui 
cum  ne  culpam  quidem  obiurgatione  digt 
admififfet.  Tot ,  ac  tantis  calamicatibus  Ba 
bariconflictati,adhuncfepe  modum  qu( 
rebantur.Si  tot  aerumnis  nos  ab  ifto  Payco 
(hoc  enim  nomine  Villagagnonem  compi 
labant )  expofitum  iri  duxiffemus ,  longe  a 
hoftibus  dilaniari,  deuorariq;  maluitfemu 
qmmzd  iftum  abduci. En  obiter  humani* 
4  er 


IN       BRASltUM.  65 

lis  particulate  paucis  attigi.Harc  verb  fati« 
fetattigiffe,  nifi,  vt  fupracommemoraui* 
imo  aduentu  noftro ,  velle  fe  diffluentem 
veftibu*  coereere  luxum  diferte  deHun- 
igsi. 

[taqueneceffarib  diceridurri  videtur,quarrt 
rcgio  ceteris  exemplo  hac  in  re  praduxe- 
mempe  victim  non  foliim  e  bombyce,U- 
Ljue pannis >  veriim  etiam  vndulatis  com- 
irium  cblorum  abuiidarettin  arculis  tame 
?redintbu$,ac  tineis  corrupi  mallet,  quam 
iiendas  familiar  diftribuere>cuius  plerique 
difereincedebant.  Sibi  verb  diebus  heb  ^..i  . 
mada?  fingulis,  mutandacomparauit  fenaais  iulftS; 
tiraent,a:fuo  fingulis  colore  attributo*ru- 
),luteo,ceruinoialbo,c3eruieo,viridijCoa* 
lentibus  inter  fe  perpetub  tunica  *  &  fe- 
ralibustqua?  quam  bene  turn  ipfius  setati* 
a  dignitaji  quadrarerit*  cuiuis  exifti man- 
n  relinquo.  Inde  tamen  id  commodi  ca- 
batur ,  quod  ex  colore  illius  VelUmcnti* 
>  jnduttis  erat^facile  conijeiebamus,  qua- 
10  die  futurus  eflet  :  adeb  vt  viridis  &  lu- 
s  color  mali  perpetub  quiddamportede- 
t.  Inprimis  verb  cum  talari  vndulata  ve- 
nigroebombycelymbocircundata*  in- 
us  diet ,  mirum  di&u  quantam  de  fe  ri- 
idi  materiam  pr«bcret:ita  vt  honillepid$ 
lis  hiftrionis  effigiem  pra?ferre  dicefe- 
.Proinde,fi  dehac  veftequicquam  audi- 
bnt,qui  ad  fummum  maxime  illius  ruefli- 
alls  labrum  Barbari  cuiufdam  inftar,  nut* 


66  HISTO  R.     N  A  V  I  G. 

dum  delinearunt:  minime  dubium  eft ,  qu 
proinfigniornamento  veftemillamei  in 
pafuiflet,vt  &  fuam  ei  cfuce,fiftulamquec 
c   loappenfam  reliquerunt. 

Acfi  quis  reprehendat  nimis  me  curio 
iftliaec  rimari  (prout  etiam  fateor,  qua?  atti 
poftremo ,  effe  indigna  quae  memorise  pr< 
dantur)faciliseftrefponfio.Etenimcum  V 
lagagno  furetis  Herculis,  maxime  poftqua 
inGalliam  reuerfas  eft,  perfonam  induer 
aduerfuseos,  quiReligionemex  verbo  E 
reformatam  profitentimdemonftrandu  e> 
ftimaui,infingulis  quas  illeamplexus  eit  i 
ligionibus,quam  inculpate  fe  gefleritimas 
me  cum  ob  eas,de  quibus  in  prefatione  di 
rationes,pauca  elegerim  e  multis. 
Cmfanofln  Internuntio  tandem  Philippo  ei  denu 
^YiUagagno  tiauimus ,  quod  Euangelicam  profeffione 
nc  d^ceffusexui(fer5nctjue  vllaconditionealia  eius  ii 
perio  effemus  obnoxijrnos  in  pofterum  of 
ram,  in  muniendo  pra?fertim  Caftello  der 
gaturos  effe.Qua  audita  re,interdixit ,  ne  1 
na  ilia  farina?  ex  radicibus  confe&se  acetab 
la,qua?  (vt  a  me  commemoratum  eft)dieb 
fingulis  dabantur,  nobis  amplius  praebere 
tur :  fperans  hac  ratipne  futurum  vt  in  fur 
mum  difcrimen  adduceremur,aucfame  ei 
necaremuntantum  vero  abfuit,  vt  noltrii 
quifquam  id  segre  tulerit  ,vt  contra  lanai 
munmulto  enim  plus  faring  a  Barbaris  fal 
vna,  vel  duobus ,  tribufue  cultellis  nrercab 
raur^quara'  fex  ille  menfibusdiftnbueret. 


.IN     BRASILIAM.  6 J 

[uiciem  nbftram  fepe  infulaiti  lintribus 
ibant:vt  &  nos  ipli  mutuo  Barbarorum  pa 
>s  ad  commeatmn  expediendutti ,  peteba- 
us.  )  Itaque  quod  cibaria  non  eflent  attri- 
ta>nosab  ciusfacramcritopfenitus  effe  li- 
ros  duximus.  Ac  ccrtiffimiim  eft  fern  vi 
grcfTuruttl  fiiiflc,nifi  vehemefitcrfuis  difH- 
;  eflet,quorum  primarij  nobis  aperte  faue- 
nt.Tamen  rem  tentare  voliiit ;  aim  enicri 
ojoannefque  Gardientis  e  continente  re- 
rteretiiur:(vbi  tuc  cirdter  quindedm  die* 
:er  Barbarosegeramus)  is  Venise  ignora- 
>nem  firaulauit ,  quam  impetraueramus  a 
rreo  ipfius  Legato  ,  amequam  exinfulae- 
ederemur.  Itaque  acceftit  legi ,  quam  ipfd 
lerat>violata?:  hac  cauebatur,peabfque  ve-* 
a  Caflello  quis  excedcret.Quare  no  mod6  '  ■'  <-■■.* 
m  ob  rem  nobis  manusinijei  volebat,  ve-  mWu^fof 
ra  etlam  eo  crudelitatis  procedebat,vt  pe- in  femitute 
Dusjtanquam  tnancipns  cateriam  aptaniu-  & 
ret.  Cui  poena?  eo  rtiagis  foimus  affined, 
iod  qui  nos  deduxerat  Philippus ,  cjufque* 
nonullj  afferebanr,demiffius  VUlagagno- 
,quam  eius ferret  dignnas  obtemperabat^ 
)n  modonon  opituiaretur:  yemm  etiam 
•aret,vt  fupplicium  illud  vnuro ,  altemmu£ 
em  fuftineremus,a  vinculi{que  itos  libera* 
im  id  pollicerctur ,  vbrprimum  ira  Villa*» 
ignonis  paululiim  deferbuiflet.  Attameni 
>s  icTnunquam  effe  pafluros  diferte  refpon- 
mus  :  turn  quod  lege  non  teneremur,  turft 
;ro  prajcipue  quod*(vt  (Jiximus)cum  fidet^ 

£   i 


1,-  li\\  p 

I 

<J8  HISTOR.     NAVIG, 

fregiffet,quarcceperat,fe  inter  nos  religio: 
vcr^  difdplioam  confcrifaturum  effe,addi 
eius  effe  imperio  in  pofterum  recufaremi 
Accedebant  eorum  exempla,qui  catena  vi 
di^  indigniffime,  crudeliffimeque  palam  '< 
cipiebancur.Quo  illerefpofoceffitcanima 
uertebat  enim  quindecim  effe,  aut  fexdeci 
e  noftris  tanto  amicitiae  vinculo  inter  fe  c 
iun&os,alter  vt  alteri  iniuriam  fieri  xgre  j 
teretunadeo  vt  difficillime,  fi  vlterius  pr 
grederetur,in  fuam  nos  poteflatem  redig 
ret.Pra?cipui  etia  inter  ipfius  milites  (quer 
admodura  fuperius  attigi)  quod  religions 
\eramprofitebantur,iniquo  animo  illiusd 
feftionera  ferebant.  Ita  vt  nifi  effent  veri 
ne  Colignius,qui  authoritateregiairetus 
niififfct ,  neque  qualis  poftca  extitit  cogn 
uiffer ,  offenderetur ,  quidam  ex  noftris  h 
occafione  oblata  hominem  in  mare  prsec 
pitem  dediffent.Eius  carnem,&  latos  hum 
ros  pifribus  nutriendisaptos  effeiocabatu 
Maxima  tamen  pars  benignius  cum  eo  ag( 
dum  fatius  effe  duxit.  Condones  et'fi  publ 
ce  Temper  haberentur,  ( quas  vel  non  aud< 
batjvel  non  poterat  ititerturbare: )  attame 
ne  ampliiis  nobis  offendiculo  eflet  Coenai 
celebratibus,ab  eo  tempore  noftu  eo  infci 
celebrabamus. 

«g$ftio vtru     Et  S1100^  in  poftrcma  in  iltis  terris  Ca 

Coenaflne   n#  celebratione,  nobis  ex  vino  illo  quod  c 

llZvL*  Gallia adueftum fuerat,  cyathus  tantum  fi 

perfuit,cumque  aliude  habere  minim  e  poj 

femu 


IN     BRASILIA  M.  69 

mis,exortafuitqu£ftio  inter  nos,vtrum 
lie et,vino  deficiente ,  poffet  alio  potusgc- 
re  celebrari.  Quidam  prseter  carteros  Scri- 
arar  Iocos,hunc  etiam  afferentes,quo  Chri- 
sinCoena  inftituenda,poft  gratiarum  a- 
onem  ,-  Apoftolis  exprefle  teftatus  eft ,  fc  Matt.z^t^ 
1  amplim  exviheafruftu  bibimmm  ejfe :  cen  *  Maw-X*a*« 
ant  deficiente  vino,fatius  fore  abftinere  a 
no,quam  illud  ipfum  mutare.  Alij  contra 
Tebat,cum  Chriftus  in  Iudaea  verfaretur * 
n  roemionem  vfitati  potus  feciffe:  credi 
6  par  efle,  fi  inter  Barbaros  verfatus  fuif- 
non  mcdo  Americanam  ceruiGamtverum 
tm  furinam  ex  radicibus,qua  illi  pro  pane 
ntur  ,  Coense  Sacramento  adhibiturum 
rc.Acproindeconcludebant,vt,quemad^ 
dum  figna panis,  ac  vini  mutare  nollent» 
indiu  ea  prsefto  efle  poflent :  ita  minimc 
>itaturos,pane,acvino  deficieubus,  Gce- 
n  celebrare  iis  rebus  adhibitis,  quae  ad  vi- 
i  hominum  fulciendam,panis,ae  vini  lo- 
1  vfumque  obtinereiit.Et  quamuis  pleri- 
in  poftremam  fententiam  inclinabant, 
a  tanta  rerum  penuria  non  fuit ,  quaeftio 
remanfit  fub  iudice.  Veriim  enimucro 
:  placida  difputatio  nullius  inter  nos  dif- 
j  caufa  fuit,qoi  per  Dei  gratiam  perpctuo 
nus  animis  coniun&iffimi  5  vt  libenttffi- 
optarem,  inter  eos  otanes,  qui  religionc 
sChriftianam  profitentur3tam  belle  co- 
ire,  quameo  tempore  inter  nos  conuc- 
:>at. 

E 


7°  HI  s  T  0R-    'KA'VIC 

paufa  °?n        Vt  vero  finem  impona  iis  quse  dc  Vjlla 

gagnoinma  gnone  dicenda  faerut,fub  exitum  OBiobj 

nitionefua   ilixta  triturruUud  prGuerbium,quo fertur 

mancre  non  amicitia  diffuencla  5  debcrc  hpmines  fuel 

^rmifeiit.   f^cerecmagis  acm^gis  nos ,  Euangelic^ttU 

doftrinann  e^ecratus  ,  apeneque  fi.gnifici 

fibi  ampliu-un  apimo  nqn  effe,  ytin  fua  I 

fiila,Cafte!loque  moraremur,  ftatirn  egr 

iuffit.  At  fi  colhbiuflct,qucmadmodum  fu] 

demonftrauimiif  ,anobi$  Villagagno  p 

irifula  facile  pqterat.  Vcrumtamcn,tun*  vc 

nobis  omnenj  conquersndi  roateriarnp: 

cideremus;  turn  nenotaEuangelio  inure 

tur,ad  cuius  prsfcriptutn  nos  vita  inftitu 

yelle,  eaque  de  caufa  in  Americans  veni 

iam  ante  Gallia  $] ca^terseque  nationes  aud 

jant»  fine  vlla  cpntentioneefloco  ceffim 

Itaque  cijrn  o£Iq  circiter  menfes  apud  In 

lamrCaftellumque  Colignium  manfuTerc 

cui  etiam  rountendo  vebecnenter  noftras 

fudauefant  operas:in  continetem  exacii  p 

gredimur»ibiqueexpe£tauimus  mefes  du 

dum  e  portu  Salutari  appulfa  nauis,(^uiuj 

magiftro  conuenimus,in  Gallic  nos  vt  tra 

portaret)onuftaque  Brafilio  vela  faccret. 

terimCanabaram^w^ingredientesfini 

in  litore,  locoque  aGallis  Laterana  di 

Xocus quem  confedimus,  tnilie  pafiibus  a  Caftello  Q 

incontinetc  gnio.Quemadmodum  vero  frequeter5& 

A?e.MCsein~  miliariterinde  apud  Barbaras  comme^ 

tnus  ,  lnita  cum  Barbans  cmiluetud.jne» 

cominari,agere3  ambulare :  illi  fe  humani 


IN    BRA  SI  LI  AM.  71 

ios  prarbere,(vt  eu  benignitate  facile  toper- 
em,  qui  ne  dido  quidem  violatusa  fe  nos 
cpuliflet)  hofpites  inuifere,cibariis  etiam, 
£  fque  neceffariis  adiuuare  cceperat.  Ha- 
.cnusqux  Villagagnonis  fait  in  religione 
iconftantia,quam  crudeliter  fub  reJigionis 
>ecie  nos  accepit,qii£  eius  difputationes,ad 
uangeliumque  repudiandu  extstere  cauiasi 
ii  fermoncs  quotidian!,  qua:  feiiitia  in  do- 
iefticos,qui  cultus  corporis ,  breuiter  di&[i. 
t:quem  aute  dedit  nobis  comeatura,quam- 
je.proditprie  nos  dimiferit  in  tempiisillud 
*ijcio,quo  ad  reditum  in  Galliam  naues  af-r 
fndemus.  Interea  Villagagnonem  fuosin 
aftcllo  mifere  afflidatem  paululum  relin- 
uens,prim6  eius  propugnaculum  defcriba, 
aumque  cuiimminet. 


)efiriptio  firm  (janabaYa^ui  &  Cjermtrtnfu 
appe/latHnlvfaU,  Cafietlique  Cohgnij ,  atqus 
infiiUrumadiaccntium. 

Vm  finus  ifte  a  Barbaris  Gana- 
bara  di<ftus,eo  tempore,  quo  iliic 
agebamus ,  inter  c*eteros  eius  re- 
^gionis  portus  ,  nauibus  Gallicis 
otifsiraus  fuerit:abs  re  non  exiftimaui  aTie- 
um  ,  fi  pcculitrem  eius  defcriptionem  hlfc 

E     iiij 


7*  HIST  OR.      NAVIG. 

loco  proponerem.  Hie  aLufitanis  Gen 

renfisappellatur,  quod  Calend.  Ianuar,] 

rno  eum  intrafle  credatur:  tribiifque  vig 

ti  gradibus  iacentem  vltra  iEquino&ial 

Jinea*fub  Caprkorni  tropico :  Cuius rei  i 

mraifleLcftorcm  cupio  ,vt  Theueci  agt 

feat  impudemiam.    Is  in  libro  vir.Illu 

^«ff»54w^f^wlaudans,ait,me,aut  aliurn  i 

poftorem,  hunc  finum  ad  tres  &  viginti  g 

dos,  prope  polum  Antarfticum  colloca 

quum  tamen  nunquamaliter , quam  hicfc 

pferim.Qua?  alij  de  finu  ifto  fcripferunt,p 

termitto,eitimque  quatuor  &  viginti  paflu; 

tDiltibtrs  patcreaffirmo.  In  quibufdam  m 

locis  in  latitudinem  crefcere,  donee  14.; 

donatio  J&conficiat.  Etquamuisij  montes,quit 

lacus  Gene- iangitar,  non  adco  fine  exceifi>atque  ij  fu 

SoGcm  9U<)*  Gencuenfis  Iacus  alluit ,  re&e  tam 

cum  eccomparari  poteft  propter  vicini 

tern  yndique  terrarurn. 

Qftiumeius  periculofum  eft,  quiarelk 
mari  trium  Infularum  incultarum  ora?  leg 
d*  funt:vnde  magnum  nauibus  pericuk 
imminet ,  rie  fcopulis  allifa*  penit  us  frang 
&ir.  Deindepraeternauigandum  eftfretui 
^iodciim  treeentos  in  latitudinem  pafl 
non  habeat,enafcitur  finiftrorfum  e  mom 
ae  ru^e  pyramidis  formam  imitante:  qua;  r 
inodoeftimn^enfg  magnitudinis:  verum 
tiam  eminusartificioquodam  ehborata  v 
dej:ur.Propter  eius  aatem  rotunditatem  , 
quod  ingenti  turri  pcrfimilis  effet,hyperb< 

B 


nabara  in 
&afiiia. 


IN      BRAS  I  LI  AM.  75 

ice  a  Gallis  teTotde  beurre,appcllata  fuerat.Rupes  voft> 
^ulb  vlterius  intra  finum  ipfum  rupes  extac  ta  vas  buty<. 
atis  plana  ,  qua»  in  circuitu  patet  circiter raceum* 
:cntum  &  viginti  paflus.  H#c  a  nobis  Le%jr  r.    » 
tatter  dicebatur  ,   quam  Vulagagno  cum 
rimum  appulifler,  impofita  primum  fu- 
elledtile  ,ac  impediments  ,  muniri  pofTe 
5erabat:vi  tamen  vndarum  inde  pulfuseft. 
a  porro,quam  incolebamus  infula,duobus 
ftpaffaum  millibus  vlteriorrhgc  (  vt  come- 
ioraui)erat  inculta  ante  Villagagnonis  ad-  Defcriptio 
entum.In  circuitu  circiter paflus mille  cominfuiae  & 
Ic&itur ,  latitudine  fexies  fuperante  longi -f??]^S5 
idinericopuliicjuead  hbellam  fummaeaqugiagagno  ha- 
rtantibus  cingitur,  qua  de  caufa  naues  citrabitabar* 
>rmcti  ia&um  accedere  no  poffunt :  eftque 
leonaturamunitifsima,  vtadiri  nenauigi- 
li's  quidem  pofsit,nifi  e  portos  latere  ex  ad- 
?rfo  ingredientis  Oceani.  Hxc  fi  diligen  - 
rcuftodita  fuiflet,nec  expugnari,nec  inter- 
pi  potuiflfet ,  quemadmodu  a  reditu  noftro 
tit  a  Lufitanis  oecupata,  eoru  qui  reli&i  ef- 
nt  culpa:  ab  vtraque  parte  eminebat  colli- 
ilus,  cuius  in  faftigio  tuguriolum  Villaga- 
tio  extruxeratrrupi  vero  quinquaginta ,  aut 
xaginta  pedes  in  altitudine  porre&se,&ad 
ifula?  cetrum  fitae,fuu  impofuit  prsetorium. 
eliqua  in  planiciem  redada,domiciliis  con 
tiebantur,  qu#,annumerata  omni  Villaga- 
lonisfamilia,  odoginta  circiter  homines 
icolebant.Illa  omnia  fi  prsetorium  excipias 
iquot  fabrilibus  Iignis  aedificatum  &  pro- 
ugaacula  qualicunque  cxmento  fuperin- 


74  H  l  STOR..,NAV  IG. 

ducla,paruaeranttuguriota,  prout-Ame: 
canifolent»ligniscxtru(Sa  rotundis*  hert 
queconteda,  dumpaucis  artificium  mui 
tionis  illius,  quam  Villagagno  nuncupai 
Coligniu  in  Gallia  ereftum  Antar&ica. 
autem  ab  eo  fa&u  eft  ,  vt  Gafpari  Colligr 
GaliteThalafsiarchg  gratularetunneque  ii 
roerito.  Nunquam  enim  fine  illius  fauore 
ope(vtanteacommemoraui)  cum  iter  ill 
agere,tum  vllam  in  Brafilia  munitione  ex 
dificarepotuiffet.  At  cum  illius  viri  Ion 
nobilifsimi  memoriam  immortalitati  coi 
medare  vell§,prss  fe  ferret,  (Nam,vt  eius  c 
fe&ionem  taceam,  violatamquc  fidem  c 
receperat,antequam  e  Gallia  excederer,fe 
rum  Dei  cultum  in  Brafilienfiora  inftau: 
turum  effe:)qoantam  qusefo  aofam  Lufita 
arcem  afe  de(ertam,nunc  cbtinentibus  pi 
buiffe  putatrs  erigendi  trcphsea  de  nomi 
Collignio ,  Galli^que  Antar&ica?,quo4 
tra&ui  fuerat  impoiitum? 
*r-  In  quibus  commeraorandis  fatis  mir 
nequeo,  Theuetum  Anno  1558.  biennio  p 
fuum  in  Galliam  reditum,  vt  Henrico  fee 
do  adularetur,qui  regnum  tunc  temporis  a 
mini(trabat,in  defcribendo  finu  ift  o,&  pr 
pugnaculo  Colignij,  ad  dextrum  latus 
continente  vrbem  depinxifle ,  quam  Hen 
copolin  nominat.  Et  quamuis  tempus  ei 
tisffuperfuerat  ad  illius  erroris  emendation 
nihilominus  infua  eum  Cofmographia  < 
tare  voluit.  At  ego  vehementer  affirmo,ci 


^W^iitr 


IN      ■BRASIIIAM,  75 

'Brafilia  migraremus,id  quod  contigit  plus 
>&odecim  poft  Theueti  profe&ioncm  me-  Vrbs - m  , 
ibus,pagum  nullum,  vrbem  vero  multomi,,ariainope- 
ius  ,  eo  vnquam  in  loco  fuifle ,  vbi  fuam  fal-  ribl?s  The: 
DHenricopoiincollocat.  Atqueetiam  fiu- 
tuans  vrbis  fepe  nomen  inuertit,quam  pri- 
16  vernaculo  fermone  Ville-Henry,fccudo 
lenry  uille  nominat,  ide  etiatertiofa&u- 
us,fieadereloquaturin  pofterum.  Inde  a- 
erte  liquet,  hominem  fomnia  tantum  af- 
?rre,acvanamquandam  pi<5turam.  C^te- 
urn  quis  non  animaduertit,  multo  rnagis 
^heuetum  nomine  Regis  Hearici  abufum 
fle,quam  Vilhgagnonem  Colignij,quod 
mpofuit  propugnaculo  fuo?  Errore  autem 
lcnuo  repetito,  videtur  Principis  memoria 
•rorfus  confpurcare  voluiflfe.  R  efte,  Plutar- 
hus,Auguftum  C^farem  cxcandefcere,  air, 
olitum^i  quid  de  fe  nifi  grauiter ,  &  a  vjris 
>rxft&tibus  memoria?  proderetuneum  quo- 
[ue  magiftratibus  in  mandatis  dedifle,  ne 
>acerentur  nomen  fuuni  a  morionibus ,  hi- 
trionjbufque  haberi  ludibrio.  Alexander 
>ublico  edifto  cauitjiie  ab  alio,quam  Apelle 
)ingeretur:regium  quippe  nomcn  in  pretio 
*fle  debet.  V.t  autcm  obuiam  refpondenu 
rheuetoeam,  locum  cuius  meminit ,  eum 
;ffe  nego  quem  nos  Laterariam  vocabamus, 
tnquo  operarij  noftri  tuguriola  quseda  #di- 
Scauerat.Attamen  fiteQr,vbipriraum  GalU 
confedere ,-montem  cxtare,  que,m  de  Regis 
nominc,H'enricutnappellarui>t:  vt  alteram 


*j6  H  I  5  T  6  R.      N  A  V  I  G, 

etiam  pofteaCorquillercam  diximus,<Jec< 
gnomine  Philippi  Corquilterci,  cuius  du6l 
illucappulerarnus.Sed  fi  tanta  eft  inter  m< 
tem,&  vrbem  difcrepantia,quata  inter  ten 
plum,  &  vaccam ,  Theuctum  in  defcribenc 
Vrbeurica,  aut  Heflricurbe  delirafle  quis  c 
bitet,  aut  imponere  Le&ori*  voIuiffe?Eg 
autem ,  ne  de  his  piaster  veritatem  loqui  v 
dear ,  eorum  appello  teftimonium ,  qui  it< 
illud  confecerunt:fedeat  etiam  inter  iudice 
qui  Villagagnonem  fimul  comitati,quorui 
adhuc  nonnulli  fuperfunt ,  an  in  co  loco  ej 
1  titerit  quoddara  vrbis  veftigium;&  non  pc 
tiustotum  illud figmentumpoetarum  fom 
niis  valdeiitaffine.  Quoniam  autem  (vc  i 
praefatione  dixi)Theuetus,me,  fociofque  f 
ne^caufa  eft  adortus,molefte  ferre  no  debe 
fi  vniusfecere  ia&uram  vrbis  hac  mea  defe 
fione  cogatur.  Cseteriim  multos  in  eo  pra 
tereaerrores  notaui,quos  fingillatim  expc 
nam,nifi  fe  his  oontentum  efledemonftre 
Male  me  certe  habet  quod  interrupta  fei 
roonis  ferie,  hue  delapfus  fum  >  fed  Cum  i 
veritatis  tuenda*  gratia  fecerim,  lib^rum  fa 
del  mei  iudicium  Ledloribus  relinquo. 

Vt  igitur  qua?  reftlt  de  Ganabarafim  per 
fequamur,fciendumeft  vltra  propugnacu 
lum, decern  fere  millibus  pulcherrimam,fei 
tiliffimamque  infulamiacerereacfim  in  cir 
cuitu  duodecim  pafluum  nftillibus  paterei 
Magna infu-  Magna»  infulse  nomen  a  nolbis  fortita  efl 
Qujtietiam  quod  aTottoupinambaulfiis  foe 

derati 


IN     BRASILIA  M»  7J 

gratis  incoleretur,eam  frequenter  peteba- 
ius  ,  ad  exportandam  farinam»  aliaque  ne- 
?ffiria. 

Sunt  prscterea  in  illo  finu  maris  mult»  in- 
\\x  incultae,in  quibus  pr^ftantiffima  o'ftrea. 
periuntur.  Barbari  quidem  in  litoribus  fc 
bmergentes,manibus  adferunt  lapides  in- 
?ntes  exiguis  oftreis  (illi  Lcripes  VQCaM)^eTiP*$&* 
rcumdatos,quas  fie petris  adherent,  vt  vix 
it  auellenda.  Horum  plenos  lebetes  co- 
iebamus,&  in  quibufdam  exiguas  geramas. 
periebamus. 

Hie  fluuius  multorum  pifcium  genere  a- 
indat>in  primis  mulis  quam  options  >  foi- 
ls marinis,&mediocribus  aliis,  quorum 
>nnullos,in  capite  de  Pifcibus ,  defcribam- 
ic  vero  ingentes,ac  monftrofas  Balenasgalcna;. 
entio  prasterire  nolo,  qua?  pinnis  aquara 
perantibus>nobis  it  a  fiebantobuip^yt  tor- 
entulis  facile  peterctur.Veruntameiftiuf- 
odi  globis  eas  valdela^di  non  exiftimo>ti- 
mabeft,vt  interficipoflint:eaque  decaufa 
cedebant  a  nobis  innoxia?,quod  pelle  fint 
iriffima,craflaquepinguedine.Harumvna, 
iatuor,&  vigintiaCaltellp  miliaribusFrie^nain 

promontorium  yerfus  in  vadis  adhseref- 
:ns,  Oceanum  repetere,quod  eaaqua  pro- 
mdior  dcfecerat,non  potuir.ad  quam  tame 
:cedere  aufus  eft  nemp ,  antequam  expira- 
tt,quippeciimfuis  conatibusvicinam  terra 
ancuteret,  &  a  quatuor  millibus  pafluu  ex- 
adiretur.    Poftquam  verb  yitam  exhalauict 


M 


Haulj  dul* 
ccs. 


1%  HISTOR.     NAVlGi 

mufti  ex  Barbaris ,  &  noftris  frufta  qusedai 
carnium  decifarum  abftuleruntsreliquum  at 
tcnaeoinloco  remanfit.  Eas  vero  carht 
parui faciebamus, propter  infipidum  gufti 
pinguedinemverocoiliqoabamus  ,  vt  ole 
cxpreflo  adlfccernasvteremur.  Lingua  v< 
ro,quae  pars  exiftimatur  praeftantiffima ,  fa! 
condita  fait  ,  Thalaffiarchas  in  Galliai 
*  tranftnifla. 

Duo  funt  etiam  fluminal,  quae  ad  extrem 
tatem  finus  terra  vnditme  circundata  ,  eui 
eo  coniunguntur.  In  iis  ego  aliquoties  cuj 
Gallis  nauigaui,&  raultos  Barbarorum  vice 
in  vtroque  littore  fitos  inuifi.  Ha?c  funt  qu 
in  hoc  finuprcecipuacognoui  ,  atqueetiai 
arcis  poffefhoncm  Gallis  creptam  efle,tani 
magis doleo:  quanto  haec  rede  cuftodita  ,  | 
erat  facUlraram,tutum  nobis  perfugium  %\ 
Gallis  commodiffimara  nauigandi  occafi< 
nem  praebcre  potuiffent.  Vltra  quadfagint 
autfexagintapafluum  millia  Platam  verfu 
&  fretum  Magellanicu m,  alter  eft  inges  m 
ris  finus,  a  Gallis  Vafarum  didus,  ad  quei 
appellunt5illuc  qui  nauigant,ficut  &  ad  Fri< 
fe  Promontoriu ,  quod  &  primum  tenuimi 
(iutn  Brafiliampeterenras* 

GA1 


^*** 


CAP.    VIII. 

)eingenio>YohoYe)jkituYa>  nuditate  ^omamentis 
corporis  virorum>  &  faminarttm  Brafilien** 
fium-yapud  qms  annum ftrefom  commoratvu* 

gyj|AcTENVs  ea  qu?  in  mari  yidimV 
3H  |f  du  Brafiliefiu  regiones  pctijmus, 
defcripfi :  quis  fuerit  in  Jnfula,& 
_Colignio  Caftcllo  rerum  flatus, 
ntilper  dum  illic  viximusiqualis  denique 
Ganabara  finus  demonftrauiiNuncantc- 
lara  naui  confcenfa  reditum  in  Gallia  pa- 
,vitse  genus,&  alia  hicanoftris  incognita, 
ucis  defcribere  volo. 
Vt  autcm  ordine  cun&a  exequgr,  Barbari 
mericani,  qui  terram  Braiilij  incolut,  Tou- 
fwambaulfij  nominantur,  quibufcum  ego  statural 
rciter  annum  familiariter  fum  vcrfatus.  Ii  Ba?baro°uia 
>rpus  nee  prodigiofum  ,  nee  monftrofum 
ibent ,  fed  noflro/qui  in  Europa  viuimus, 
irfimile,  quod  ad  ftaturam  fpeelat.    Sune 
lidem  fortiores,  robuftiorcs ,  faniores ,  & 
inusobnoxij  morbis.  Pauciapud  eosfunt 
audi:  paqci  altero  priuati  oculo :  defprmes  a  Etas  Bar^ 
re  nullhiicet  etiamcentefimum  *ac  vigefi-  w<Puni*. 
urn  gratis  annum  faepe  attingant5  (perlu- 
isenimannos  numerate  norunt)pauci  ta- 
len  canefcunt*  Id  verb  regionis  illius  tem- 
criem  indkat,qu£quum  rmllis  frigoribus^ 


So 


HIS  TOR.     N  A  V  I  G, 


'  luEnHi^fl 


aut  pruinis  torreatur,virides  herbas>agros, 

Barbari  rem  arb°^s  fctnpcr  habetripfi  quoque  moleftii 

«andanam  accuris  omnino  vacui ,  iuuentutis  in  fon 

negkftoie*.  |abra  rigaffe  videfitur*  Et  quoniafontes  1 

tofos>&  fcaturigines  peftileiites  non  adeC 

€  quibus  mala  oninis  generis  oriuntur»  qi 

nosante  tempus  attenuant,  toacerant  eo 

pus,animum  excruciant,  deniqueperimur 

vtrumque  nihil  eorum  adillospertinet:  di 

fidentia,auaricia,liribus>inuidia ,  ambitioi 

denique  non  laborant.Colore  prorfus  nigi 

non  funt,fed  tamen  ad  nigredine  accedent 

propter  folis  vehementia,quenudmou  Hi 

panis,ac  Prouincialibus  vfuuenirc  videmu 

KuditasBat-      Ctfterum  viri  ,  foemin^e ,  infantes  nu 

j2^tt   prorfus  incedunt ,  nee  vllas  corporis  part 

vnquam  tegunt ,  nullo  eius  nuditatis  pi 

ineosqui     dore.     Attamen  villofi  non  funt,  vt  qu 

tofalfc  pu  ^u^am  vifum  eft  ,   imo  fimul  atque  pili  i 

tant.  corporeapparent5autvnguibus,aut  forcip 

bus  paruulis,quas  a  Chriitianis  accipium^  t 

uellunt:  barbam  ipfam,  palpebras,fupercil 

eradicant,vnde  lufci,  toruoque  afpedrufiu 

Hift.ge.ind.  Idem  leeimus  in  infulaCumana  vfurpari 

Peruenubus.  Caput  quidemilli  capiilisve 

ftitum  habent,qui  maribus  ab  ineunte  xiz\ 

a  vertice  ad  finciput  raduntnr ,  vt  monadic 

rum  coronam  dicas;ad  occiput  vero  coraar 

nutriunt  noftrorum  more  maiorur#,quam 

vbi  ad  collura  vfque  flu&uat,  refecant.  Hie 

ne(fi  fieri  pof fit )  aliquid  a  me  pnetermitta 

tur,quod  ad  haqc  traftationem  pertinear.il 

lu( 


*N     BRASILIA  M.  8l 

&  addam  ,  efTe  nimirum  inillis  terris  her- 
squafdamduorum  digitorum  latitudincj 
r  paululum  incuru?*  in  otbem  &  longitu- 
nem  excrefcunt,veluti  calamus,qui  conte- 
:  fpicam  milij  illius  pre;grand2s}quod  a  pud 
illos  triticum  Sarracenum  noncupatur. 
dialiquando  fenes(non  taiiieri  omnes, 
nquam  adoIefcetes,muIto  minus  pucros)  ^f'!ffen?s 

iduobUS  nIlUJ5hCi-bsfefc)lllSa€CCpt!Si  616.  interdutiifc 

e  xjrlino  virilia  coiitcgcrcnt  >  arque  etiam  liate§ant* 
ciis,ac  lintcolis,quae  a  nobis  habeblt,  ob- 
Iuerent.  Qua  in  re  prirno  aipeftu  elucere 
leretur  fcimilla  quaedam  naturalis  Vere- 
ldia?,fi  modo  id  ea  de  caufa  faccrent.  Etfl 
:m  id  penitius  nunquam  fum  fcrutatu$:ni- 
omintis  tamen  arbitror  id  ab  illis  fieri  te~ 
ndi  alicuios  niorbi  gratia^quo  in  fene&utg 
rres  ill#  confliftantur. 
Hoc  infuper  de  more  habent,vt  ab  infari- 
puerulis  omnibus  labium  inferius  pertu- 
:,e6quein  foramineos  quoddam  perpo*  ubiiihi    r 
jm  ,ac  inftar  eboris  candidum  inferatur,  foiatum*  * 
nimarum  figura  pyramidum  vqua?  fupracius*crfOT*,J 
■nfamin  quincuncem  ordinate, verticillo  tionis  xatiav 
:untur.Pars  faftigiata  poliice  vno>duobuC- 
digitisextrinfecusporreda,  inter  gingU 
>,&  labium  retinaculo  adherer:  ldquc  pro 
►itrio  auferunt^reponuntque.  Os  vero  \U 
I  faftigiatum,ac  candidum,in  adolefcentia 
>tum  geftanr.    Cum  vero  ad  gratidiorem 
item  peruenere,cumque  lingua  fua  Com* 

F    j 


Hi 

•«r 

w 

m 

$Z  HI  ST  OR*     NAVIG. 

fmoHaffbuvoczvi  incipiunt,  (quod  grandei 
t  im  vIri.aut  craflum  adolefcentem  fonat)forami 
desiabiis  in  labiorum  inferunt  lapillum  viridem ,  ex  £ 
fciti.  nere  pfeudofmaragdi  >  qui  (Similiter  obi 

quodamintrinfecusretentusextrinfecusa 
paretjeapitati  argentei  rotund  itatc,ac  lath 
dine,craffitudine  autem  duplici.  Atque  € 
rtonnulli  reperiuntur,qui  digiti  longitudi 
geftent,  cumque  teretem.  Cuius  poftre 
generis  vnus  a  me  in  Galllam  allatus  eft.  I 
lapidibus  interdumfublatis,  Tououpina 
baultij ,  linguam  foras  per  rimam  ilia  lab: 
rum,anirm  gratia  egerunt,ita  vt  gemini  o 
effigiem  fpedantibus  prsebeant.Vtrum  V( 
fpe&aculum  iftiufinodi  plaeeat,an  deforn 
admodum  hac  ratione  fiant,facile  eft  iudi 

wte af  hf<iVtu'  Alios  in^uPcr  v"** '  Hui  IaP^os  eiufm< 
loslnfcicT  virides in labiis  geftarcnon contend,  vt: 
<*os-  que  maliseundem  ad  vfumperforatis,  i 

cludebant. 

Quod  ad  illorum  nafos  attinet,  cum  aj 
nos  obftetrices  foleantab  ipfopueroru» 
tu,vtformofiores,ac  produ&iores  efficia 
digitis  extendere :  contrarium  prorfusin: 
tutumapud  Americanos  noftros  ebtini 
Puerorum  enimpulchritudinem  nafi  depr 
fionq  metiuntur.Itaque  ftmulac  ex  vtero 
trisprodiere,pollice  nafus  eis  deprimit 
i1  fib  ■"*  ?crln^e  atque  catellis  in  Gallia  quibufda 
capaei?4  fieri  folet.  A  quibuslongeilli  diffident  < 
quodam  in  Paruani  regni  tradtujferuntur 


^ 


IN    BR  A  SI  LI  A  M.  8j 

o  cflfe  nafo  prasditi>vt  ex  eo  frnaragdi ,  cya  - 
ij,aliique  lapillul^cum  candidi,  turn  rubri, 
lo  aureo  fufpendantur. 

Noftri  pr^tcrea  Brafilienfes  cspluribus,  Batbatl ~ 
igmetis  &  ac  coloribus  fibi  corpus  variegat:  grocoiote 
iprimis  vero  crura,  acribias  adeo  inficiunt  ^^Scj* 
:ro  colore,cx  fuccofru&us  cuiufda ,  ab  illis  ^m°l°     ' 
empat  dicii,vt  eminifcs  animaduerfa*  fenio- 
ilib*  facerdotalitiisinduticfle  videatun Ea 
orro  nigredo  expreffa  ex   illo  'Genipatixu- 
:u,ita  illorum  cuti  adbgrefcit,  vt  decern  aijt 
uindecimdiebus  elui  hequeat^  quamuisfe 
equcnterabluant. 

Adh^cmenifcosctiamhabcnt  oftodigi- 
$  longiores,ex  ofsibus  apprime  lxuatis ,  ac  H^d  c- 

K   *     i  £   m  •  1-1-     , rr     ^  L     .     oflibus  can- 

litaralabaftncandidis  (qiueTir*  appellat)  didis, 
lUtuatoaLuna  nomine,  quam  ita  vocant: 
os  funiculo  xylino  ad  pe&us  e  cbllb  appen 
>s  demittuht. 

Similiter  frufiula  complura  teft§  prf  gran- 
is  lapide  quod^m  diu  multurnqye  attrita 
jrpoliunt.Roturida  deinde^  acinftardena- 
j  tenuia  efficiunt,vt  vmbilico  pertufa,  Alo- 
ne xylino  traic&a  ,  pro  torquibus  collo 
>ferunt:(ha?c  Bon-re  ipforum  lingua  vocan- 
ir)vtapud  noscatenulaefolent  aviex.  Id 
arro  ,quddimultis  bucciniim  appellatur 
fe  credidcrem  ,  ex  quo  plerafque  mulieres* 
>nas  apud  nos  geitare  Videmus:  cuius  & 
uidempneftantiffimi,  plufquam  tres  vlnas 

abebam^cuminOalliamappulilTem.  Bar- *  ~ 

fc    -  So«*e  tor- 

P     1J  qw.es, 


84  HIS  TOR.   N  A  VIG. 

bari  praeterea  torques  (  quos  ab  illis  Boh 

dici,anteacommemorauimus  )  conficiu 

exquddam  genere  ligni  nigri,ac  folidi  ,ci 

iufmodi  fycomorum  effe  Matheolus  teftati 

quod  ad  earn  rem  valde  accommodatum  ei 

quoniam  ad  grauitatem -,  ac  fplendorem  g 

gatis  accedit.  Maxima  pr^terea  vulgataru 

gallinarum  copiam  habet  Americani:  quai 

progeniem  a  Lufitanis  acceperunt. Albis  fj 

penumero  plumasdetrahunt,acferrameni 

quce  nunc  habent:  antea  vero  cum  illis  car 

rent,  lapidibusperacutis  molliores  plumi 

lasminutatimconcidebant.  Illis  aquse  fe 

uida?,ac bullienti  impofitis,  acrubro coloi 

brafilico  tin&is :  poftquam  fe  gummi  quoc 

ad  id  accommodate,  illeuerunt,  contegun 

atqueornantcorpus,brachia,tibias,variifqi 

depingunt  coloribus :  ita  vt  inftar  pipioni 

aliarumue  auium  recens  exclufarum,lanug 

,    ,.'  4  ,    nem  quandam  habere  videantur.  Vnde  v. 

Barbanplu-    .r     A.       n  \  .  ,  n 

mis  omati  niimue  eitjvr^aim  quidam  noitrates  in  e 

creditifum  terras  pertieniflent,eofque  ita  initio  ornati 

profpexiflen^nihil  penitius  de  eis  perfcrut 

ti,huncrumorem  fparferint,  Barbaros  fcil 

cet  prorfus  effe  villofos.Res  tamen  longe  f 

cus  fefe  habet,vt  qui  tales  natura  non  exifta 

Proinde  rumor  ille  ex  rei  ignorationc  mi 

nauit,cui  deinde  nimium  leuiter  fides  adh 

bitaeft.,   Quidam  etiam  memoriae  prodid 

S<2ub.l*n '  Cumanos  fefe  vngere  folitos  gummi  qu( 

eap.79.        da;vnguetoueglutinofo,ac  deinde  feplum 

varic 


IN      BRASILI  AM.  85 

riorum  colorumconueftire. 
Ornatus  verb  capitis  Tououpinamkiarum 
)ftroru  hgc  eft  ratio:praster  fincipitis  abra- 
:>nemin  corona*  monafticseform5,crinef- 
ie occipitis  quos  ad  collum  fummitti  dixi- 
us/olent  infuper  auiu  plu  mas,rofci,rubeL  Ffont.alia  e* 

iuluis  dcnique  colons  aptiili me  copoiitas  texu. 
lligare,  eafque  ad  frontalium  vfum  adhi- 
re.  Ha?c  aon  male  galericula  referunt  non 
t pridem  a  nobilionbus  foemihis  noftrati- 
is  vfurpata:Qug  proinde  a  Barbaris  noftris 
:cpifTenon  immerito  dicantur.  Frontale 
tern  iftud  vernacula  lingua  eft  Trnfe-* 
mbi. 

Joaurium  quoque  ex  offibus  albiffimis  a~  inaure^ 
d  eos  magnus  eft  vfus,offibus  illis  no  ab- 
milium  quae  perforates  fuis  labiis  adolefce- 
i  imponere  diximus.  Apud  eos  auis  eft 
>»ftwnomine,a:ra,  toto  corporeceu  cor- 
s  y  circa  ingluuie  plumis  tenuiffimis  fuluo 
lore ,  torque  miniato  ab  imo  circundatis. 
rtis  iftiqs  pellem  detrahunt,detra<3:am  fic- 
:,(auis  nomeretinet)ficcatam  vtrique  ge<- 
applicant  ceraagglutinatam,  quam  Tra- 
^nuncupant.Quibusitaaptatis,dicasvm-  v 
nes  lupatarios  exa?re3inauratos  ab  illis 
ftari. 

Prseterea  {iadbellum  fefeaccingant,aut 
5  morejde quo  alibi,&  folenni  pompa  ca- 
ittum  deuorandum  funt madiaturi,  vt  ad 
natum  &  elegantiam  nihil  defit,veftes  in  - 

F    iij 


w 


HIS  T  O  R,    NAVId 


duutjt,  pileos  aptat,armillas  brachiis  impc 
hunt  ex  plumis  viridis,  fubei,  ca?rulei>&  a 
iufcunque  alius  colons  compa&as  ,  eximi 
pulchritudinis.  Quibusartifidofifiimc  apt; 
ps  &  interfertis  atque  adeo  calanp  teni 
antdineo  filoque  xyfino  admodum  cocinr 
copaftis  &  connexi$,vt  vix  vllu  credain  G 
lia  effe  phrigionem  qui  maiori  induflfria  pli 
mas  ilia?  traftare  &  aptare  poffit.  Dicas  V( 
-ftes  hac  ratione  contextas  e  villofo  ferjc 
cojife&as  efle.  Eundem  ornatum  ligneis  fu 
clauisadiubentquibusadhunc  mfrdum  o: 
natis  elegantius  dici  nihil  poteft. 

Qrnamentorum  .poftremum  genu$  eJ 
quod  Srruthicamelorum  penqis  leucophi 
coloris ,  quas  ab  accolis  accipiunt  (  ex  qt 
licet  coll*gere  grancliffimas  illas  auesinr* 
gionibus  illis  verfari ,  quas  tamen  illic  n 
nonvidiffe  ingenu^  fatedr)hoc  modocc 
ficiunt  :  caiiles  ordine  ab  vna  parte  difpc 
nunt,plumgab  altera  eminent,atque  in  orl 
„f  f  circumfleduntur  in  raodum  conopsei  v 
ciculus.  rofa?.'  Itaq[uefitpennarumfafciculus  quei 
fua  lingua  ^Arayoye appellant.  Hunc  terg 
imponiint,  filoque  xylino  alligant ,  caulib'i 
cutemeorum  contingentibus.Quo  cum  fui 
ornati  caucam  pullis  includendistergoitr 
pofitam  geftare  videntur.  Fufuis  alibi  a  nc 
bis  dicetur»eos  qui  bellicofiffimi  volunt  hi 
beri,quo  fortitudinemfuam  palam  facian 
multofqucafe  interFe<fto$  hoftes  efle  dcrac 
ftrent,captiuos  deniquc  vorados  multos  m 

&a: 


IN     BRASILIA  M-i  87 

afle  iactent,pe&us,  lacertos  &  femora  in- 
dere,  incifuras  veroillas  atro  quodam  pul-  fnac^"um 
?re inficere,  quo ,  ad  mortem  vfque  earum 
rftigia  conferuantur,  itaque  afpicientibus 
ioraces  &  femoralia  Heluetico  moreincifa 
prefentant. 

Compotationibus  autemfeu  Caouinatio- 
hm  &  faltationibus illis  fi  fit  indulgendum, 
quibus  certe  vc  .plurimum  occupatur,quo 
agis  animum  excitent,  prater  horrendos 
imores&ciulatus  quos  emittere  tofueuere, 
ii&us  colligunt,corticis  duri  fatis,echinum 
rma  &  magnitudinereferentes,  cuius  ex- 
:cati  nucleum  auellunt5atque  in  eius  locum 
pillos  inimictuntthuius  generis  multos  filo 
texunt,tibiifque  apponunt :  non  minorem  crcpltacula 
►ncitatijftrepitu  m  ederet,ac  teftg  limacum, c  friiftlbus- 
co  aptaretur  modo,quin  a  faltatoriis  crept- 
culis  non  longe  abfunt.Qu^  quidem  cupi- 
flime  exoptant  Barbari  cum  adcoscom- 
jrtantur. 

Fcrt  infuper  ea  regio  arborem ,  cuius  fru- 
us  Struthiocameli  ouum  craffitie  adasquat, 
rmaque  refert.  Hone  perforatum  (  eo  quo  ifauoi  fn- 
werulis  nuces  apud  nos  perforatur  mo-  faumctum. 
:>)  lapilhTqueaut  milij  craffioris(dequofuo  1 
co)granis  immiffis,bacul6que  fefqutpedali 
aie&o,  inftrumentum  zftfaraca  nomine 
bricant.Strepitum  edit  ingentem,  adeo  vt 
lillas  veficas  pifis  plenas  iuperet  :  quo  fit 
t  a  Barbaris  nufquam  non  manu  geftc- 

F    iiij 


r 


ft 


■sf  « 


8S  HIST  OR,       NAVIG, 

tur.Qua?  fit  Bar barorum  de  iftoe^f<*M*v* 
que-eius  ftrepitu  opinio,pra?fertimcum  p 
mis  egregie  ornatum ,  certoque  deftinati 
vfui  fuerit,t<im  a  nobis  dicetur  cum  de  c< 
religioneagem'us.  Haftenus  de  naturav 
ftitu.&oraatu  quo  Tououpinambmlfy  no{ 
vti  confueuere,paucis  dictum  efto.Verurti 
men  appendicis  vice  addam,crifpatum  ps 
*ium,rubri,viridis,>  flauique  coloris  a  no 
magna*  copia  adue&um  fuiflc,ex  eo  veftes 
mnis  generis  coficiebamusiquas  deinde  p 
tnutatione  facfta  cum  cibariis,  cercopithei 
pfittacis,  brafilio ,  goflypio,pipere  indico 
liifque  id  genus  que-  a  mercatoribusafport 
Barbari  ex  folent,Barbaris  dabamus.  At  plerique  ni 
rxrpt"tedve-  corPoril  parte  reliqua,laxa  &  vndatiafcm 
rbinduti.  ralia  foliim  induebant:  Alij  contra,femon 
bus  contemptis,  tunicam  nates  pertinget< 
induebant.Mox  autem  emends  aliquot;  p 
fibus,&  in  feipfos  oculis  idcntidem  couu< 
fis,non  fine  noftrorum  rifu  &  cachinnis,e3 
tasillas  veftes  domi  reponebant,quoad  ri 
fuseasinduerein  anitnum  indueerent.  ] 
indufiis  quoque  &  pileis  idem  iudicium. 
Epil  ^X  de  externo  corporis  habitu  cum 

pi  °§US  r*  rorum  turn  puerorum  dicenda  fuerunt ,  fa 
fufe  pfcrfecuti  nobis  videmur.  Itaque  fi 
hac  noftra  defcripcione  Barbarum  anin 
fibireprefentare  quiscupiatrinprimis  nu 
virum  imaginetur3cuius  membra  apte&  c 
cinne  fuerinc  compofita,pili  euulfi,capilli 


IN       BRAS  I'll  AM.  89 

nciput  abrafi,labia,gen#q;  perforata?,  qui- 
us  ofla  prseacuta  aut  virides  lapilli  fuerint 
iferti>aurtculg  inauribus  traie<5te  ,  corpus 
ariis  fucatum  coloribus,femora  &  tibig  atro 
lo  fuco  e  Gtnipat  inkd[X>co\\um  torque  ex 
linutis  cochleae  vignol (vuttulis  ornatumrta 
?m  certe  habebis  qualem  in  ea  regione  co- 
>eximus,atque  in  hac  tabplla  depi&u,  con- 
>iciendum  cxhibemus ,  torque  tantum  of- 
:o  ornatu  lapilloque  labioinferto  in  cuius 
Itera  manu  arcum  reraiflum,in  altera  fagit- 
is  impofuimus. 


ffK 

1  if  l 

fit  Hi 

HI'S*  OH.     ttAVIO 


m 


|N     BRASILIA  M,  91 

Pratferea  ad  banc  tabellam  implejidam, 
ic  Towupinambaultio  vnam  ex  vxoribus 
is  appofuimus  y  puerulum  fuum  pro  more 
itellae  xylins  impofitum  in  vlnis  geren- 
iri,quiviciffimvtraque  tibia  matris  latus 
ipkxatur.  Leftumcciam  c  goffipio  retis 
formam  inaerefufpenfum  adiunximus: 
i&umque  eorum  oftimu&dnanas,  de  quo 
>ftea,depinximus. 

lam  verb  fi  alia  forma  Barbarum  animoE^0&tv 
formare  placet,ridiculo  illo  ami<ftu  detra- 

0  gummi  vifcofa  vniuerfiim  corpus  erit 
rliniendum,deinde  plums  minutim  con- 
ic fuperiniiciend*.  Hac  verp  artificial!  la- 
igineindutus  vbifuerit,quam  lepidurfit 
turus  non  neceffe  eft  dicere. 

Deinde  fiue  naturalem  retineat  colorem,  Dcfcri  *iC3; 

1  variis  coloribus  autplumis  fucatus  fuerit» 
ftesillas,pileos,armillas  plumaceasquas  < 
fcripfimus  adhibeto.Tum  maxime  orna- 
m  efle  conftabit. 

Atfiveftes  illas  crifpati  panni  admouere 
fum  fuerit  eifque  ( quemadmodum  facere  Befcrip- 
»sdemonftrauimus)aliaexparte  nudis  tu-tl04* 
cam  impofueris5cuius  altera  manica  (It  lu- 
o  altera  viridi  colore, ad certiffimas  mo- 
onis  nota^  perparum  deerit.     Denique 
ftrumentumtJ^^^bisadiungerefi  la- 
?t,pennarumque  fafciculum  Ataroye  tergo  Barbarorun* 
>tatmn,crcpitacula  quoque  ex  frucftibus  tir.^^j^ 
is  alligata,eam  referet  formam  qua  falta-  duonmtus. 
irus  aut  compotaturus  obtinet. 


m 

9*  HI  S  TO  R.      N  A  V  JG, 

ReliquamBarbarorum  in  ornandis  CO 

poribus  induftna ,  iuxta  integram  quam  a 

tc edidimus  defcriptionem,  vix  multi  expi 

rnerenttypi,qui  etiam  nifi  adhibitis  color 

busrem  totam  commode  haud  rcprgfent 

rentrveruntamen  prater  ea  quae  iam  ante  I 

niemorauimusscum  ad  arma  &pr#lia  eoru 

vcntum  fuerit,toto  corpore  incifos,clai 

ligneis  inftru&os  truculento  afpectu  hom 

nes  dabo.    Attamen  hos  in  pr^fentia  ot» 

tamus>ornatuque  fuo  &voluptatibus(quib 

non  irnperite  indulgent)frui  finamus.Cult 

vero  foeminaram  quas  illi  QmnUm ,  &  qu 

bufdatti  in  locis  ex  quo  commerciumcu 

Lufitanis  habent  Mffliawovciim.nx.  \  quam 

fitpra^ftantior  difpiciamus. 

fcmYnTnu-      Nuditas  in  primis,(icut  initio  huius  cap 

darinccdut.  tis  monuirnus,cum  viris  illis  eft  communi 

pilosquoque  confimiliter  omnes  euellun 

nepalpebrisquidem  &  fuperciiiis  excepti 

Ad  comam  quod  attinet,ab  illis  differunt: 

ft  efttm,vti  di£tum  eft,ad  finciput  abradun 

ad>occiput  vero  demittunt:  fcemin#  conn 

Hon  modo  aluntrfed etiam  more  noftratiut 

frequenter  pe&ere  &  abluere  folent.  Quin 

etia m  xylina  vitta  rubro colore  infe&a  con 

ftringere  &  coplicare  illis  eftfamiliare.Pai 

fistamen&  oberrantibus  capillis  vtpluri 

mum  incedunt,quippe  lis  circa  humerosci 

cumfluentibus&  volitantibus  deleftantur. 

Alterum  quoque  difcrimen  in  eo  pafitui 

eft,quod  pennde  vt  viri,  labia  non  perforai 

a 


Inaures  mo 


IN     BRASILIA  M.  $$ 

proindegemmis  fiuelapillis  faciemnon 
Drnant.Auriculas  tamen  adeo  traiiciunt, 
detra&isinauribus  digitum-capianc:  inau- 
\idx  ex  prasgrandi  ilia  cochlea  vigmlcan* 
re  &  longitudine  candelam  mediocrem 
»quant:quo  fit  vt  humeros^atque  adeo  pe- 
ts ipfum  pertingentes  (I  eminus  confpi* 
ntur ,  veitigatoris  canis  pendulas  aures 
erant. 

Faciei  vero  hunc  adhibent  cultum.  Accer 
ad  hoc  minifterium  foeia  vel  vicina  cir- 
urn  penkillo  in  media  gena  delincat,  in 
:hle#  vero  formam  fucum  feruleum ,  flav  Mira  Ame- 
n,rubrum  tantifper  cireunducit  dum  vni-  ££^inar- 
fam  faciem  coloribus  illis  diftinxerit  acmio. 
iarit:Quinetiam  palpebrarum  ac  fupcrcU 
rum  locum  (  quod  foeminas  parum  pudi- 
in  Gallia  fachcare  audio  )  penicillo  ob- 
it. ** 
Armillas  etiam  excompluribus  candidif-  Armiii?pr§- 
lis  ofsium  fruftulis  infquama?  moduin-  &*ndfsex 
is  contexuot.ea  tamen  adeo  apte,&  con- ofiiumfrufltu 
neceragummipcrmixta  iungum  ,  vt  pi~iis  copofit*. 
fupra.Ha?  longicudinem  palmi  obtinent: 
non  male  brachiale  illud  referunt  quo  fol- 
ulopellendo  vtunturapud  nos.  Torques 
oquecandidifsimos  quos  Bon-re  nuncu- 
ntgeftare  illis  eft  familiare;  collo  tamen 
n  appendunt>qui  mos  eft  virorum ,  fed  iis 
armillarum  modum  brachia  inqoluunt. 
jc  in  vfu  vitreos  globulos  fiaui  cserulei,  vi- 
hfcjue  coloris  quos  filo  traie&os  habeba- 


t: 


Certum  foe 
jninar.  A  m. 
de  veftibus 
leiiciendis 
tonfilmro. 


3arbaramiri 
foem.de  ere- 
bra  ablutio- 
»e  confuc- 


94  HISTdR.     NAYIG, 

nuis  fummc  exoptabant,  tPHaurobi  appel 
Hosjfiue  ad  earum  pagosaccederemus,  j 
ipfe  Caftellum  ndfirom  adirefct,  Vt  &fic 
extorquerent  ojblatis  iru&ibus  aut  aliis  <] 
bufdam,crebro  blandifsimis  his  verbis  vr 
huML)Mair>deagatorem>amabi  Mauroubu  1 
eft>Galle ,  bonus  es ,  da  mihi  arroillas  ex 
treis  globulin. Eadem  prorfus  ratione  pe<! 
lies  quos  Guap  aut  Knap  vocat5  fpecula  qi 
que^mi^reliquafque  mercesquibus  de 
ftantur  flagitabant. 

Minim  verd  mihiprae  ceteris  hoc  vi< 
batur,quod  licet  corpus>brachia,  femora, 
biifque  Variis  coloribus  nonita  frequen 
diftinguant,nec  plumairum  ornamentis  vt 
tur>veftes  tarn  en  c±  crifpatd  panno  *  a  no 
faspius  vna  cum  indufiis  oblatas*  vt  indue 
nunquam  impetrauimns.Etenim  in  eapei 
nacia  permanebant,aquailondum  demo 
effe  exiftimo,  Excufationem  ex  recepta 
omnibus  accolis  confuetudine  captaba 
Solere  omnes  ad  obuia  quseuis  flutmnri 
•  fontes  fubfidere,vt  haufta  manibus  aqua,i 
put  afpergant :  contingere  nonnunquam 
(anatummore)  vno  die  decies  immergs 
tunveftesfi  totiesfint  exuenda?,  moleftif 
mum  fore.  Praeclara  cert e  &  fpeciofam  ca 
fam.Atqui,qua  neceffe  erat  admittefe,  qu: 
pecumillis  difceptando  nihil  promouel 
must  Adeo  autem  nuditas  eft  illis  cc 
di,  vt  non  mo  do  Tououpinambaultierum  f 
minse  libera?  quas  in  eontinente  VerfabSti 

veft 


IN      BRASILIA*!.  95 

jftesomnes  pertinaciter  rciiccrent  >  fed  c- 
amcaptiua?  pretio  a  nobis  empt£,quibus 
ro  macipiis  ad  Caftellum  noftrum  munie- 
um  vtebamuri  cohiberi  non  poterant  quin 
limi  gratia,nodu,indufiis  reliquifquepan  Captiua  £*- 
eulametis  depofitisantefomnum  per  infu*?^^"1 
nudse  oberrarent.Deniquc  fi  penes  easac-  nuditatedc* 
piendarumaut  reiiciendarum  veftium  fuif-  icftat«r* 
tpoleftas,anobis  vero  ad  eas  induendas 
igrisada&a»  nonfuiffent,3eftum  foil's  per~ 
rre,lacertofque  &  humeros  lapidibus  & 
imo  comportandis  lasdere  maluiffent. 
Ktec  de  ornamentis,  arraillis,  reliquoque 
raericanarun»  fceminarum  mundo  pauck 
eredicenda.  Itaque  nulloaddito  epilogo 
out  cuique  vifum  fuerit,anirao  concipien- 
s  relinquo. 

Quisfit  irifailtium  ab  vtero  matris'orna- 
s  turn  a  me  dieetur  cum  dc  Barbatoru  con  _ 

giis  agemus.  Hie  locus  poftulat  vt  aliquid  fjSf* 
maiufeulis,  hoc  eft  >  tertium  aut  quartum 
mum  excedentibus,quos  vulgo  Canorni- 
rcnuncupant  dicamus.  His certe  nonpa- 
rs deleflabamur :  fiquidem  ,  pra?  nbftrati- 
is  puerulisjcorpore  prepingui,  oflfe  candi- 
» labio  inferto,  circumtonfis  capillis  ,  cbr- 
>re  nonnunquam  depicto,nobis  ad  paguni 
cedentibusjgrcgatim  choreas  agitantcs  ob 
am  veniebant,  Vt autcm  aliquid  pre_  mi j  a 
>bis  referrent ,  fepius  blanda  ifta  verba  re- 
ttebant  C°M(M«jr*tiAm*bi pinda.hoc  eft,So- 
e  da  mihi  hamos.hos  fi  quando  a  nobis  imr 


w  1 

#•  H 

9<£  HIS  TOR*     N  A  V  I  C, 

petrabant(quod  non  raro  eontingcbat )  h 
mofque  decern  vel  duodecirn  fninoresai 
nx  aut  pulueri  imponebamufc,  turn  illi  co 
feftim  exultare,&  humi  fu.fi  terram  inftar 
niculorum  radebant.  Quseresnon  minin 
erat  voluptatis. 

Denique  quanuis  Barbaros  cuiufuis  eta 
perannu  integru  quo  apud  eos  vixi  follic 
admodum  fim  contemplatus  ,  adcb  vt  id 
qusedam  etiamnum  animo  mco  inhere 
fateor  tamen  ob  varios  gcftus  a  noftris  pre 
fus  alienos,literis  eos  pi&urave exa&e  refi 
Batbaricur  re  difficillimu  efle.  Si quisigitur plena vc 

exa&e expri-    v   fc  ....  •     D   •    r         a 

mi  non  Pof-ptatem  exillis  caperecupit,vtiplam  Ame 

fine  cam  adcat  autor fuerim.  At verb,dices,n< 

vnius  efie  iter  diei.Id  quidem  ego  confirm 

ac  proindenonnifi  caute  fufcipiendum  e 

fuadeo.  De  illorum  cafis^fupelle&ile/c 

bandi  ratio  ne,aliifque  non  paueis,  prout  \ 

tulerit  ,pofthac  di&uri  furaus.  Priufqua 

autem  huic  capiti  finis  iinponatur,in  eos  a 

quid  dicendum  videtur  qui  aut  opinantur 

cite,aut  etiam  fcriptis  mandarunt  comrai 

ciumilludadebfrequeris  cum  Barbaris  n 

dis  acpnefertim  cum  firminis,  ad  lafciuia 

&  libidinem  prouocare:dico  igitur,quami 

infpeciem  nuditas  ilia  concupifcemiae  eJ 

non  immerkocenfeatur,  tamen,  vt  resfp 

^"SitascomPr°kauit>  inculta  ilIa  nuditate  certfi  e: 

cuitu  noftra  multo  minus  opinione  viros  ad  libidine 

rumfoeminapeilici#  itaquCaufim  afleuerarefplendidu 

rum  minus    *|f  *       l    r  r  r  •  •     r 

noxia.        ilium  cuItum,iucos,f  uppoiitmas  comas,  c 

pilk 


In   fe r  a  $  i i  i  a ii.  $f 

los  calamiflratos,  ampla  ilia  &  tarito  arti- 
iocomplicatarami<5toria  pretiofa,  mam- 
llaria ,  iadniatas  &  vndantes  veftcs ,  csete 
jue  eiufmodi,quibu$  fceminae  noftrateS 
u  fedulo  formam  mentiuntur,piura  inco- 
)da  &  mala  parere,  quam  faciat  Barbararu 
ditas,tartiettiforttiaab  illis  nonvincatur; 
vtfipluribus  feruato  decoro  hare  perfe- 
iliceretjefficacifsiiiiashuic  fefitcmias  mee 
iicere  rationes  >  refutatis  omnibus  argu* 
ntis  quae  in  contfariam  partem  afferri  pof 
t.  Ac  ne  diutius  inimorer,edrum .  teftimo- 
im  hie  appello  qui  mecum  in  Brafiliani 
iigaruiit,quique  vtrafque  tdnfpexcrunt. 
re  tamen  ita  accipi  nblira,  acfi  nuditas  ilia 
hi  vllo  modo  contfra  Scripture  automate  De  Barbara- 
•baretur,  Teftaturenim  Adam  &  Euam,  g£!?tt 
|  peccatum,agnita  niiditate,  pudore  fuf  t'wzmi, 
^sfuiflTe.  Eorum  etiam  deteiiof  ha?i:efim 
violata  naturae  legation  fads  hac  in  par- 
l  miTeris  nottris  Amerkanis  feruata ,  mo- 
n  ilFu  turpifsimum  inuehcre  moliti  font; 
Sed  .qua?  de  Barbaris  iftis  a  me  di&a  funt 
:ertetendutvtconfte^nos  nihilo  minfis 
pandos  efTcqui  iftis  damnatis  quod  ab- 
:o pudore  nudiineedant^inaliud  externS 
camus,cultu  nimirum  noftro  nimio.  At- 
-vtinam  noftrum  quifqiie  liiodefto  cultH 
►ita  necefsitatis  &  honefti  ratione  poti- 
juam  faftus^Sc  vaoitatisjVtatur. 


CAP. 

Decraffis  radhibns ,  &  crajfo  milio^  ex  qui 
ISar'barifhtinam  conficmnttfuain  pants  vt 
tut  locum-Mque  eorumpotione  quarn  Caou 
appellant. 

fVANDOQviDEM   externum 

[natum  habitumque  Barbaror 

fupenoricapiteaccepimus,  a 

do  ordine  alienum  non  vidci 

fi  de  eoru  cibariis  hoc  loco  difleramus.lr; 

autem  in  primis  eft  notandum,licet  frum< 

£  turn  nee  habeant  nee  ferant,  vitefque  mi 
Sine  pane  &      v      «  -i  -i       •  /         j 

vino  lame   me  colantjiuhilomtnus  tamen,  (quod  exj 

yiuunt  Bat-rientia  non  femel  fum  edodus)<laute  adn 

dum  eos  viuere  quantumuis  pane  &  vino 

rentes. 

aypi&JUa-     Duorum generutn  radices  habentjquil 

wot  udiccs.  Aypi  &  tJManiot, nommz  indidere:Ha?c  ii 

tres.quatuorue  rnenfes  adeo  crefcunt,  vt 

longitudine  fefquipedales,  femoris  craff: 

dine.Erutas  fceminse  (  neque  enim  circa 

hsec  occupantur  Viri)igne  cxficcataSjZfow* 

nimirucn  impofitas,  nonnunquam  ctiam 

centes,acutis  filicibus  pofti  infixis  atten 

prout  cafeum  &  odoratas  nuces  corrac 

folemus ,  farinamque  candidsflimam  e? 

eonficiunt.Tum  vero  cruda  ilia  farina,at 

atfeo  fuccus  albus^de  quo  mox>qui  ab  ea 


IN      BRASILIAM.  99 

imituir,recenti$  &  liquidi  amyli  triticei,  a- 
\i  diu  madefacti  >  faporem  proifus  refert. 
ded  vt  cum  poft  meum  in  Gallia  reditum 
cubi  me  pr^fente  fieret  *  odor  ille  memo- 
tm  refricauit  eius  quo  Barbarorum  cafe, 
itifperdum  ex  radicibus  farina  eonficitur$ 
rfundi  folent. 

Ad  fafinae  iftius  apparatum  fcemih£  Bra- 
ienfes,  vafa  fictilia  prsegrandia, vc pote  qug 
gulacapiant  modia5fatis  commode  effih- 
nt.  Qmbus  ad  ignem  pofnis  farinam  im- 
ttunt»continuoque  dum  coquitur,difledg 
rurbita?  altera  parte,qiia  pultarij  loco  vtu- 
,permoucnt.  Coda  tragematis  minom 
•mam  habet. 

L)upicx  iftius  faring  genus  ab  iJlis  confici- 
:Alia  enim  percodra  eft  &  dnt2L,Ouy^entan0^.enUn 
jellan^quam  in  militiam  profeQuri  fecuduriotfari- 
tint  quod  diutiiis  cohferuetur:  Alia  verbna# 
nus  eft  coda  &  mollior,  Ony-pon  nomi-^^o! 
itrhafc  piriore  eft  eb  prarftantiorj  quod  du  Uor  farina. 
ens  ori  admbuetur  ac  manditur,panis  ca- 
ii  medullx  faporem  refemPrior  verb  ille 
or,de  quo  egijinter  coqueiidum *  in  gra- 
rem  &fuauiorem  mutatur. 

Quamuisautem  h^farina?,pr«fertim  re-^  .  .  .,    .. 
itesiaponslint  optimi,  tummam  alendididbusad 
>eantfacultatem,  acfacilisearum  fit  con-Pa,lem  *** 
tio,nihilominustamenpaniconficiendonilSapta, 
ipfe  fum  expertus)  nullo  modo  funt  aptg. 
tfla  quidem  conficitur  *  quae  Hon  diffimiii 
iticea  modo  intamefeit,fpecieque  eft  op * 

C  ij 


100  HI  ST  OR.     NAVIG. 

tima ,  ac  inftar  (imilaceae  Candida :  inter  c 
cjuendum  tamen  adeo  exficcatur  &  adurii 
crufta,vt  pane  fciffo  fra&oue  interior  pi 
ficca  &  ad  priftinam  farina?  formam  reda< 
reperiatur.  Quibusadducor  vt  credam  ei 
qui  primus  retulit,(cum  non  fads  diligen 
Hift.ge  iHd.  quod  a  roe  di&um  eft  perpendiffet)  eos  c 
lib.2.cap  5>z.  viginti  duobus  >  aut  tnbus  gradibus  vli 
i€quatore  porre&i  funt  (quos  Tououpina: 
baultios  effe  plane  coftat)pane  ex  lignis  att 
tis  confe&o  vefci  folitos ,  quod  de  radicih 
iftis  de  quibus  agimus  eft  intelligendu>  h 
lucinatum  fuifle. 

Vtraque  vero  farina  pulmento  confide 

memumP&  do ,  quod  a  Barbaris  sJMingmt  nuncupati 

radicumfari  praefertim  fi  pingui  quoda  iure  diluatur-.tu 

enim  orizam  refert,atque  eo  condita  mo 

optimi  eft  faporis. 

Caeteriim  Tmoupinambaulty  noftri  ci 
viritum  mulieres,nec  non  ipfi  pueruli 
ineunte  setate  huiufmodi  farinam  ficca  pai 
vice  edere  confueuerunt.  Cuireiadeo  a] 
frequenti  vfu  funt  fafti  >  vt  fummis  digiti 
Barbari  peri figulinis  Vafis  defumptam  certa  manu,ne  r 

tiUime  fari-     ?  .  ,  *  •    v     • 

„ainosconnlma  quidem.  excepta  mica,eminus  in 
iiciunt.  coniiciant.  Huncmoremimitari  aliquot 
tentauimus,at  farina  ilia  vultum  infperget 
GalU  ad  fari  rous>in  hoc  nimirum  negotio  minus  exen 
pamin  os  tati,acproinde,  nifi  mimicos  morioncs  re 
:Kdamre  volebamus,cochlearibus  vti  neceffeerai 
Porro  radices  illse  Aypt  &  zJManiot  int< 
dum  recentes  fruftatim  conciduntur>ex  qu 

ru 


snepti. 


I  N 


101 


Suce  us  e*c 


BRASILIA  M. 

iifarina,humida  quidem  ilia,  pilse  amplae  ^mi 
nulicribus  compinguntur,  equibqs intra  dice  expref 
muscompreffis  fuccum  ,  la&isinftar,  ca-^s  c-fculcn 
ium  ac  liquidum  exprimunt.Eum  vafis  fi- 
ling exccptum  foli  exponut ,  cuius  calore 
modum  laftis  coagolatur.  Edendusvero 
patellis  teftaceis  infunditur ,  ac  t^einde^ 
aut  folcmus  oua  frigerc,excoquitur. 
Prseterea  radix  Aypin on  modo  ex  farina? Radix  «** 
probatur,fed  etiam  fub  cincre  coftayti-  ^s.rcco" 
r  comeditur :  quippc  &  tenerafcit,&  dif- 
iitur>caftane£que  in  prunis  codse ,  cuius 
orem  refert,eft  perfimilis :  ac  proinde  ita 
ata  edulis  eft  maxtme.    At  radicis  qua? 
mm  dicitur  Jonge  alia  eft  ratio,nifi  enitn 
irinam  redafta  erit  atque  perco&a,  peri- 
afifsimeeditur. 

/triufque  caulis,  quse  forma  inter  fe  funt  Qusfit  radi 
fimiles  ,  Iuniperi  humilis  magnitudinem  cunf  ift^r"m 
jat:foliifque  Pasonias  (imilitudine.  Quodiion^  for- 
6  in  hifceBfafilicisradicibus,^^i  &Ma  ma* 
maximeeft  admirandum  ,totumin  co- 
pofitum  eft;,  earucn  rami  qui  calaraos^V/^ 
nabinosfragilitateadasquant,  quantaco-  progaganai 
perfringi  ac  in  terram  quam  altifsime  de- 
poflunt  nulla  adhibita  alia  cultura  bi- 
ftriauttrimeftri  fpatio  radicum  copiam 
nunc 

tfulieres  quoque  amplum  illud  milium, 
juo  dictum  eft,  quodquevulgb  a  nobis ^^',mi- 
icum  Saracenum  ,  a  Barbaris  Amti  did-  iluamPlum' 
j  praracuto  baculo  in  terram  defixo  fe- 
G    iij 


l«M 

in  111  i  U  I  , 

1 

X 

i\ 


lot  HISTOR.     NAVIO. 

runt :  ex  eo  item  farina  ab  illis  conficiti 
quam  eodeprorfus  modocoquunt&coi 
edunt  quo  fupertorem  diximus.  At  vc 
crediderim  (contra  quam  a  me  di&am  ft 
rat  prima  huiufcehiftorigeditione.duocni 
diftinguebam qux  vbi  penitius  perfpexuv 
idemque  efiTeiani  comperio)  hoc  zAuati  n 
ftrorum  BraGlienftum  idem  effe  cu  eo  qu 
Indorum  Hiftoriographus  ^JPldais  nomin 
quod,vti  ipfe  teftatur,Indis  frumentivft 
pra?bet  Jlludhis  verbis  defcribie. 

Harundo  Ji4#,inquit,in  horninis  altii 

dinem,3cnonnunquam  amplius  adolefi 

fatis  crafla  eft  ,  foliis  paluftrium  arundim 

perfimilis,  fpicanuci  pinaftrio  iimili ,  gra. 

amp!o,necrotundojnecquadrato,  neclo 

gitudine  cum  noftro  triticocomparanda 

femente  menfibus  tribus  metitur :  imo  ir 

guis  locisXLV.diebus.  Ex  vnograno  ic 

200. 300. 400.500, nonnunquametiam  6( 

gignuntur.His  abunde  docetur  quae  fit  ill 

regionis  fertilitas,  quam  nunc  Hifpani< 

JY^SUS  cupantQoidamfcriptismandauitadeo  f 

ckiib  j.cap.  tile  effein  Occidentali  India  folum  ,yt  fi 

*4-  rnentum,hordeumj  miliu  denique  ad  cu! 

tosquindecimadolefcat.Hgc  funtquaepa 

vicem  apud Americos fupplere animaduej 

Hifpani  ac  Lufitani  qui  fedes  in  illis  ter 

u  fixerunt  magna  frumenti  ac  vini  copia  abt 

Amencatm  jant  ex  qU0  apparetBrafilienfium  oram  I 

folum  triti-  ^         .rrv>  '        V, 

co  &  vino  rum  efle  maxime  ieracem.   Quod  autem 

accommoda rebus  Barbaricarent,ipforum  infeitiset 

buendum  cffe.Nos  vero  frumetum  &  vine 


Mau  Penia- 
immtriticu.' 


Hift.Gen. 

Indlib.j. 

cag..2r5. 


IN    B  R  A  SI  LI  A  Mr  IO3 

m  palmites  eo  comportauimus,expertique 
mus  vtrumque  illic  optime  prouenire  pop- 
Ximodoagrieolaborequoapudnos  co- 
rentur.Vites  enim  a  nobis  plantata?  rami 
ixerunt,maximo  feraciffimi  foli  argumen- 
.Quodadfruftusattinetprimo  anno  ra- 
ni Ipati  fant  acidi  ,  qui  non  modo  non 
iturefceret ,  fed  etia in  dies  indurefcerent. 
:  vero  quantum  a  peritis  vinitoribus ,  non 
pridem  cdofitus  fum,conftat  noueileta 
imo  &  fecudo  anno  labrufcas  nullius  pre- 
plerumque  producere.-  At  verifimile  eft 
tllos  fi  vitem  illatn  colere  perrexerut  op- 
las  ex  ea  vuas  collegifle. 
Frumentum  vero  fecale  a  nobis  fata  £0- 
quidememiferunt,inque  ftipulam  funt 

tigiata,  ac  fpem  fccerut,  in  fpicis  nulla  gra- 

extiterut.  Hordeum  grana  permulta  pro- 

xit,&  ad  iuftam  maturitatem  peruenittvn  ^"bpu- 

credibile  cftilludfolum  nimium  celeriter  guedinem 

trufiflefrumcnturo,&  fecale  ,  qua*  diutius^^^ 

terra  foueri  expetunt^quamhordeum  ,  itaineptum. 

nee  florere,nec  grana  proferre  potuerint. 

m  ob  caufam,quemadniodum  in  Gallia  a^- 

os>vt  fintfertiliores,  ftercoramus,  contra 

am  terram  affiduo  culture  Verfatione  de~ 

:igandam  effe  arbitror,vt  eo  mode  feredis 

igibusfitaptior.     „  ApoftafiaVil 

Quis  vero  dubitat  eadem  commoda  ex  il- lagagnonis 
terris  qua*  Lufitani  iara  percipiur>Gal^ 
diutius  manfiffent  ,  percipere  potuifle?nonfint  in 
«odcertc  feciffent,ac  frequenter, .nifiVil- America. 

<3    itij    "• 


mm 


I©4  HIST  O  R.       KAVIG, 

lagagno  purioremReligtonem  deferuiflet, 
Commea (Tent.  Ac  fane  cum  teiluslogepluj 
quamfacit>incolas  alerepoffit:  vt  ego  vc 
affirmauerim  millena'me  turn  pneftahtiffii 
fotius  Gallic  agri  iugera  poffidere  potuif 
Atque  hoc  obiter  di&um  fit ,  vt  iis  fatiffi: 
qui  curiofius  inquirunt,  an  apud  Brafilienl 
frumentum,acvinum  prouenire  poffint , 
fnodp  excolantur/ 

Vt  autem  to  redeam  vnde  digreflfus  fut 
priufquam  de  carnibusjfru<aibus,pifcibus, 
aliisBarbarorum  cibis,  noftris  prbrfus  abi 
milibusjloqua^vt  melius  qua?  dicenda  pr< 
pofui  diftinguam,qu£  fit  ipforum  potio,qu 
que  confici,nurratione,edifferam. 
Brafil.fgemr      Hk  primo  notandum  eft,viros,  vt  in  p; 

SKfc^'^  fand^  farina  °Peram  non  ponunt,fed  cura 
ill'am  ri>ulieribus  relinquunt,iliud  idem  he 
in  negotio  illis  vfuuenire.Quin  a  conficienc 
potione  multo  religiofiiis  cauent,praeterqi 
q  od  radices  Aypiy&L  Maniotco  modo  qu 
diximus,parat£e,pr#cipuum  ipfis  cibum  fut 
iinniftrent,potianem  quoque  ex  illis  hac  ra 
tione  conficiunt.  Eas  in  pri-mis  poftquar 
minutatim  confeiderunt  quomodo  hicrapa 
oils  inijciendas,folent,inque  vafis  luteis  ful 
feruefaciunt,quoad  mollefcant,eroollitas  al 
igne  remouent ,  ac  deferuefcere  finunt.  Hi 
ita  expeditis,earuni  pleraeque  circa  ingenti; 
iila  vafafedentes  fruftailla  mollita  maden 
do  comminuutjdeindefingulamanuab  ore 
excipientes  in  aliud  vas  igni  impofitum  deij- 

ciuiKj 


k 


IN     BRASILIAM.  iO$ 

mt>vc  ibi  rurfus  ferueat:baculo  autera  con 
w&ag;tant  donee  fatis  ferbuiffe  iudicent: 
ra  fecundoa.  flammis  ablatumin  aliava^ 
c  cannis,  quorum  fingula  cadum  mino- 
ra Burgundium  «quant,  minime  cola- 
m  reponunt:  vbi  vero  rurfus  ferbuerit,  de- 
umatumque  fueric ,  cannas  illas  operiunt 
oad,eo  quo  dicemus  modo,ebibant.  Vafa 
•rro  ilia  de  quibus  vltimo  loco  dix'u  figura 
rum  cuparum  imitantur>quibus  ad  lixiuiu 
ffim  vtuntur  Borbonij>&;Auerni>ore  tame 
quantoanguitiore.  . 

Eedem  quoque  Brafilicnfes  fcemina?  fer-  n 
racientes  ,  ac  ore  mandentes  milium  lllud  ho 
od  Anat'%  nominat^potura  eadem  prorfus 
:ione  conficiunt  cum  fuperiori.  Nomina- 
n  verofoeminas  ea  arremexercererepeto* 
im  quamuis  diftinftionem  inter  virgines 
muliei'es ,  qua?  propterea  non  abftinent  a 
orum  confortio  ( vt  male  Theuetus  fcri-  sing-Amer. 
t)ea  in  re  no  viderim :  nihilomin*  hoc  fibicap'2'4, 
miterperfuadentBarbari,potione  nuUius 
►oris  futura,G  radices  aut  milium  ipfifcnan- 
nt.Deinde  tarn  hoc  indignum  arbitratur, 
am  ineptum  eft  quod  a  rufticis  Segufianis 
titatur,qui  &  nent,& colum  geftanr.Hanc 
tionem  Barbari  vocant  Caou-in  quas  (ub- 
rbida  &  fpiffa  eft,ae  fere  la&isfapore  imi- 
unrubeam  etiam  habent,  &albam>  vt  8c 
'svinum. 

Quoniam  autem  radices  iftae ,  ac  milium 
olibet  tempore  in  eorum  regione  prouc- 


,' ;  lyi 

f I  m 

§1 

lo6  his  Tor.  n a  vie. 

niunt,ideo  quotiefcunque  vifum  eft  potui 

eiufmodi  conficiunt  tanta  copia,vt  fern 

plufquam  triginta  cados  fexagenum  fext; 

riorum  Parifienfium  in  ipforum  aedibus  di 

pofitos  viderim :  vbipleni,opertiquercm 

nent  donee  illiadcompotandumconuenu 

Priufquam  yero  quse  fit  compotandi  rati 

referam,exclamando  prsefari  liceat.  Proc 

Ameri#ani    eftoteGermani,Flandn,Helactij,oninefqi 

potatores      adeo  qui  ftrenue  potando  palma  petitis.Vi 

txirai;.        €nim  audito  Barbaroru  potandi  modo  fpc 

tc  illis  ceffuros  effe  video. 

Ergo  cum  potationem  aggrediuntur,pr 

fertim  cum  captiuum  maftare  adhibitis  fc 

Caou-in  ante  kmnibus  cerempniis ,  de  quibus  poftea  fo 

quam  bihant  mina?  lentum  ignem  circa  vafa  accedunt, j 

«  cfaaunt.  p0tus  ;ije  tepefcat.  tepido  enim  dele&antu 

contrario  prorfus  a  noftro  more,  qui  vinui 

frigidifsimum  expetimus*  Id  vbi  fadum  el 

primum  aperiunt  cadum,&  poculorum  loc 

cucurbits  amplg  altera  parte,  qua?  trcs  Pari 

fienfes  fextarios  capiat,hauriunt.  Turn  vii 

faltando  ad illas  accedunt,  plenofque  cya 

thosab  ipfarum  manibus  accipiunt, illaequ 

identidem  bibunt,&  vno  hauftu  plena  pocu 

la  abforbent.    tjauftus  vero  tantifper  repe 

tunt,  dum  in  cadis  o*mnibus  vel  vna  Qaqh-%\ 

guttareftat.  Ego  quidem  ipfos  trcs  dies  5 

nodes  continue  bioentes  confpexi  5  quin  c- 

tiam  cum  vfqueadco  efTet  expleti ,  potuqtfi 

Ppprefsi,vt  oneri  ferendo  impares  effent,  o< 

peri  fcfe  denuo  applicabant ,  quiaincepti  ce 

tarai 


*w 


IN      BRASILIAM,  107     - 

minis  defe&io  ignauiam  argucret. 
Mud  quoque  eft  obferuadu,  Tououpina- 
uiiios  inter  bibendum  nihil  edere  atque  tououjuiu- 
ter  comedendum  omnino  non  bibererquo  edendwn  w 
•bat  vt  noftrum  viuendi  morem  valde  mi-  bibunt. 
rentur,cum  nos  alternatim  bib  ere,  ac  ede- 
confpicerent.Ac  fiquis  eos  hac  in  re  cum 
|uis  comparer  *  faceti  cuiufdam  rcfponfum 
cram,  qui  dicere  folebat  difcrimen  in  eo 
fc'quodBarbari  aquatum  minimeeffent 
ducendi,  quodque  periculum  non  effctne 
>fHlenasabrumperecogerentiu%  Et-quam-     *av^ 
sad cibum fumendum  horam  ftatuta non tiaers efJr|unt 
ibeant,fed  ad  libitum  vrgente  fame  ,  vel  de  cdnnt. 
edia  node  comedant ,  neque  vllum  in  bi- 
?ndo  modum  feruent,in  cibo  tamen  maxi- 
e  funt  fobrij.  nonnullios  manitfque  ante, 
:  poft  paftum  abluunt :  quod  ad  os  fpe&at, 
fieri  puto,qubd  alioqui  vifcofo  humore 
npeditum  sills  effetfuturum,  propter  eas  fa 
nas  quibus  panis  loco,vti  diximusvvtutur. 
Iirum  illi  filentium  tempore  cibi  obfer- 
ant,ita  vt  in  aliad  tempus  referat  ea  de  qui- 
us  colloquuturifunt.  Nosautem  cum  vio- 
to  ipforum  inftituto,  n  in  Gallia  vfuuenit, 
iterprandendumfermones  rnifccrcmus^b 
lisirridebamur. 

Itaque  tantifper  dum  hxc  celebratur  com 
oratio,  American!  hilarcs  canunt  5  faltant, 
horeas  agitant:quin  etiam  fe  muuio  hortan 
ur  vt  in  bello  fint  ftrenui,  &  quamplurimos 
loftescapiant:  deinde  inftar  gruum  ordine 


mm 


^L 


toS  His  tor*    navic. 

difpofid faltant  per  domum  in  quam  conu 
nerant ,  curfitant ,  donee  cadospenitus  e 
hauferint* 
Ebrietatis  ^  cert^  ^^  ebrietatis  pal  mam  refora 
Barbarorum  lion  infirmum  hoc  eft  argumentu,  quod  n< 
«^umctum.  nuni  }n  iftis  fympofiis  4.  Caouini  fextari< 
exhauriantrfed  turn  maxim e  funt,quum  pi 
mis  inftru&i  (vti  antea  diximus)  captiuu  a! 
quern  mac3:ant,&  deuorant:  tunc  eoim  E ,t] 
nicorum  more  Bacchanalia  fua  celebrat.  P 
ciusquidem  vicini inter  fe  inpendulis  ill 
le&is  egolfypio  contextis  fedentes  compi 
tant :  fed  cum  finguli  alicuius  pagi  inco 
conueniant  fsepius  ad  compotationes  in 
modicas,nunquam  ad  cibos ,  hoc  fit  vt  raj 
tnediocres  illse  &  modefte  compotation 
locum  habeant. 

Nufquam  vero>ad  compotationes  feu  m 
diocres,feu  immenfas  accedunt,quin  (vt  ai 
tea  diximus)ad  e^pellendas  folicitodines  | 
choreas  conueniant.  Sed  praeterea  peculiai 
hoc  eft  iunioribus  nondum  coniugatis  I 
pennarum  fafciculis  tergo  annexis ,  &eJ^ 
faea  manibus  admoto,nec  no  aridis  illis  fri 
ftibus  traie&is  filo,tibiifque  aptatis  ftrepit 
cdentibus,  (vt  antea  jji&um  eft)  tota  no<3ei 
hue  &  illuc  circumcurfent  oftiarim  faltSte 
ita  vt  iis  vifis  &  auditis  fqepius  in  metem  v( 
niret  eorum  infania ,  qui  in  quibufda  Galli 
locjs  vernacule  Famuli  dicuntur.  Solent  if 
tempore  coftitutofaricHs&pdtronis  vniu 
cuiufque  parcecia?  fumma  cum  pompa  dec* 

nend 


IN      BRASILIA  M.  I0p 

ndis  flultorii  ami&u  incedere>tibiis  multis 

itinnabulis  refonatibus,atque  adco  per  a?- 

s&  plateas  choreas  agitantes,  ac  maxime 

^rricham  illam  faltationem  ,  hue  &  illuc 

uagari.  ^ 

Hie  vero  quid  dam  notatu  dignum  fuccur  Muncres  fi. 

,in  omnibus  Barbarorum  choreis,fiue  alij  n^a  Bar. 

os  con  Cedent  ur,fiue  in  circulum  difpona-  ^"^f 

^vcpluribus  alibi  di<5turi  fumus,nufquam  ftx. 

nc  mulieresaut  puellas  viris  interferisquin 

>tius  feorfim  fahare  folitas. 

Priufquatp  vero  narrationcm  inftituta  de 

ropotationibus  noftrorum  Americ.  coclu 

musjfacetam  admodum  hiftoriam,  tragi- 

m  tamen  recitare  placet,vt  a  nemine  igno- 

:ur  quam  large  eflent  vinum  haufturi  fi  co- 

i  illis  fuppeteret.Quidam  Moufacat,id  eft 

terfamilias  mihi  narrauit. 

Contigit  nobis  non  ita  pridem(inquit  vef 

cula  lingua)  vt  dromade  Per  otitic  illi  Lu-  Faceta  Brafi 

anos  cum  quibus  inimicicias  gerunt,  nun-  MtisMoujfc 

pant)oppnmeremus,ma£tatis  &  deuoratis  Jg*JJ^ 

ios  in  ea  na£ti  fumus.horainibus,cum  mer 

s  eorum  a  nobis  expilarentur*  pr#grandes 

Fendimus  Caramemor  ligneosiquo  nami- 

i  dolia,&  reliquavafafignificant)potione 

ladam  oppktos:Qmb>usab  altera  parte  a- 

?rtis  ecquid  rei  ineffet  periculum  facers  pla 

lit.Ego  vero(inquiebat  vetulus  ille)quod~ 

imeflet  genus illudignoro, nee  fatis  fcio 

i  etiam  apud  vos  tale  exfteu  Hoc  tame  fcio 

os  vbi  ad  fatietatem  potauimus ,  totps  ucs 


# 


lib  HI  S  TO  Ri      NAVlCv 

diesadeo  fopitos  fuiffe,  vt  asgre  excitatl  t< 
tio  diefuerimus.  Plena  nimirum  fuifle  v 
ilia  conijcio  generofo  Hifpanico  yino  ,  q 
imprudentes  Barbari  Bacehi  feftum  celebj 
rint.Mirum  proinde  non  eft  vini  illius  va 
ribus  correptos,c6feftim  fopitos  firiffe  pre 
ab  illo  vetulo  referebatun 

Nosverocommanducatum  ilium  foen 
narum  in  fuo  Caen-in  conficiendo  initio  a 
horrebamustquem  vt  vitaremus,radice$  a 
<juot  jiypi  &  tJManiot  cum  quadam  milij 
pia  contufas  feruefecimus  gratiorem  potu 
confe&uros  nos  efleopinantes.fed  cxperi 
tia  edo&i  fumus  ratione  hanc  no  fuccedej 
Qupfaftueft  vtpaulatimBarbarico  Caoti 
aflueuerimus.Attamen  illius  vfus  nobis  n< 
fiiit  perpetuus.  Nam  faccari  cannis,  quaru 
copia  nobis  fuppetebat  in  aquam  refrigera 
ob  perpetuum  regionum  illarum  «ftum,  p 
aliquot  dies  madefa<5Hs »  potum  pafabam 
.  ,  gratiffimLfaporis.Frigidamquoquenonn! 
li^nffum  op  quam  bibebamus.Illic  enim  fontes funt  lin 
pidiffimi ,  flumina  quoque  aquas  duleis ,  c 
aeristempcriem  ita  probata?  &  falubris> 
nemini  quantumuis  large  pota  periculu 
crearet.Hk  mihi  fuccurnt,  aquam  dulcem 
Barbaris^^falfam  verb  vhccifaf/pelhri.] 
qua  diftione  efferenda  prx  ceteris  laborab 
mus:abillis  enim  imogutturepronuntiatu 
quo  modo  fuas  gutturales  Hebfsei  folent  e 
ferre.Denique  quia  non  dubito  quin  ea  qu 
radicibus  &  milio  fceminari^m  dentibus  a 

trie 


cms* 


IN     BRASILIAAU  HI 

lis  ad  Caon-in  parandum  diximus  ftotna- 
urn  niultis  ad  naufeam  vfque  mouerit,  quo 
tidium  illud  abftergant,pcto  ab  illis  vt  ra- 
mcm  qua  muftum  apud  nos  exprimitur  a- 
norepetat.Enimuero  fivinitores,  vinde- 
aru  tcpore,in  iis  praefcrtim  locis  qua?  vina 

rrr  •         -  J*  Jill  "  C*0«-z*cum 

ncroiiifima  gignut»nudis  pecubus,nonun-  vino  colla 
am ,  calceis  indutis  labra  vinaria  ingredi  **<>* 
afque  calcare,inque  ipfis  torcularibus  im- 
mdiffirae  tra&are  meminerint,  multa  co  - 
rient  non  mundiora  illo  radicum  comma- 
catu.  Si  verb  quis  inftet  ferucndo  ac  de- 
imandovinumpurgari,refp6deo  Caon-in 
oque  cadem  p-enitus  ratione  fordes  omn« 
ijcere,ac  proinde  parem  ytriufque  efle  hat 
parte  rationem. 


I    H      J 


CAP,    X. 


\m 


eferiSy  fYdgrandibmlacertisyferpevtibm  aliifi- 
qnt  A  mtricA  monftruofis  Animantibus* 


Rivsqvam  ylterius progrediar, 

ftatim  ab  initio  huiufce  capitis  le 

dorcmbrcuiceradmonerevifum  A  .    f.  t 
n        fl       v  .  ,  Ammalia  in 

_eit,nullas  e  quadrupedumgenere  Americana. 

timantes,fi§ura  noftratibus  omnino  fimi-  ftumur  ho 

sintoto  Brafiiicnfi  orbe  reperiri,  neque  ^ii»[|I^ 

Ure  ToHoHpinambaultios  ex  iftis  aliquas  nit 


i\ 


MM 


lit  HIST  OR.     itAviG. 

perquam  raro  cicufatas  domi  educate. 

autem  generatim  defcribatn  aoimantes 

ras ,  qua?  a  Barbaris  Boo  if>pelhntur ,  ab 

quasvfui  hum&no  accommodate  fufct  fa 

jreinitiumdecreui.   Frimo ilia  vidctuflc 

efle  ponenda,  qux&  vulgaris  eft  rbaxin 

T&mffi* fehanc  Tapirouffou  appellarn,  pilo  fubrul 

iaquae  afinu  fcenti  atque  promiffo  i»  vaccam  magnitu 

^feiLCam    ne  ac  forma  valde  «ferentem..     Attam 

quum  cornibus  careat  >  fitquc  contracts 

collo,auriculis  longioribus  &  penduliis ,  f] 

cioribufque  tibiis  atque  gracilioribus,vnj 

la  continua  &  afini  vngulae  perfirailiiineri 

quiseamVacca*  afiniquc  nature  pa"h:icip< 

efle  diceret.  diflfert  nihilominusab  vtroc 

plurimum,  quod  &  breuifsimam  gerat  a 

dam»  (obiterque  hie  monendus  eft  Left* 

permulta  in  America  gigni  animantia ,  q 

omnino  fine  cauda  fint )  &  dentes  habi 

jnulto  acutiores.  nee  hotninibus  proptei 

quidquam  periculi  ab  ea  poteft  creari,qui 

in  fuga  potius ,  quam  in  viribus  falutem  p 

iiereconfueuerit.Eam  Barbari  fa.gi.ttis -co 

fixara ,  vt  &  alias  plerafque  interficiunt ,  a 

fofla  excauata,decipuiifue  alius  modiin^ 

niofe  fabrefactisivenari  folcrit. 

Caeterum  ferailla,magno  eft  in  pretio 
pud  Barbaros,pellis  gratia  quam  fimulatq 
illi  detraxerint,  dorfi  coriutn  in  orbe  circu 
cidentes,ad  folem  exficcant  *  In  parmafq 
Par^* y#^fundi  mediocris  cadi  magnitudine  confc 
mant  %  quibus  in  bello  tela  hoftium  exeep 

rep< 


no 


IK    BRA  SI  LI  A  AU  Hj 

.ellunt.Tantam  vero  duritiem  pellis  ad  fo 

i  ficcata cotrahit ,  vt  nullius  iftii  teli  qua- 

nuis  magno  impetu  vibrati,trahfi£i  pof- 

facile  credam.InGalliamduas  eiufmodi 

mas  ftudiofe  efferebam  ;  f  edeuntibus  ve- 

fames  ita  molefta  fuit,vt  omni  cammea- 

aflumptd ,  ne  Cercopitheris  quideiii  & 

:caci$,  ciufde'mque  generic  animantibus 

eptis,qus  ex regione ilia  nobifcum  adue 

>amas,parm«  illx  du2?,carboiiibu^impb 

?» fuerint  etiam  ad  depellendS  fame  com- 

nd*:quibus  reliqu*  pdle*,  quae,  vt  Aid 

am  loco,in  naui  erant,addit£  funt. 

•orro  TapiroHJfou  caro  ad  bubul*  guflfi  fe.  N^ft 

iCcedit.Hanc  fuo  Barbari  more  coquunt,  ?*'nitttof?- 

uanarepmh  lingua  appellant.     At  quo' 

m  vocabulumilludiam  vfurpaui,&po- 

y  fapius  repetendum  erit  ne  diutifis  le- 

r  harreat^oblata  occafione,quid  hoc  rei  fit 

>onam; 

\mericani  defixis  in  terra  ligneis  quatubr 
ciscraffitudine  brachij,trium  pedum  in- 
iallo ,  quadrati  figura ,  s&quali  vero  triuni 
\  pedum  altitudine,  baculos  in  tranfuer- 
i  duobus  a  fe  inuicem  diftantes  digitis  (u  fc&u  &Ba, 
imponun^uaqueligneamcratem  conu  baromm 
ant:hanc  fua  lingua  Mouean  nominant  Jn cuii^ 
bus  permqltashuiufmodi  crates  habent, 
bus  carnes  in  ftufta  cottdfas  imponuntconferuan- 
cnto  igne  ficcis  e  lignis  excitato,  vt  feredomm  dbo 
lusexiftat  fumus,  quandiu  fert  voluntas  TlarPlia 
pi  hunc  in  modum  patiutur  bis  horano  '    - 

H    j 


114  HIS  TOR.     1KAVIG. 

fpatio  inuerfas.Et  quoniam  fale  cibos  mir 
me  condiunt ,  quemadmodum  hie  mos  e 
vno  tantum  coquendi  remedio  vtuntur  ; 
eorumxoferuationem.itaque  ctiamfi  30.V1 
die  feras  quales  hoc  capite  defcribem*  efle 
venati,  omnes  fruftatim  concifas  illis  era 
bus  ingererent,quam  citiffime  fieri  pofTet, 
corrumperentur : ibifaepius  circumaS^  a 
quando  plus  quatuor  &  viginti  horis  ton 
tur,donec  pars  interior  carnium  aeque  co< 
fit  atque  exterior,eaque  ratione  omnes  fin 
corruptione  tuta?.  Nee  in  pifcibus  appara< 
&  conferuandis  alia  eft  ratio,quos  quu  na 
.    v   .    funt,magnacopia  ad  farinam  conficiend: 

Farina e  pi-        r  r  •    •    r  %• 

fcibus.  exiiccant,eospneiertim  quospatnaipii  h 
gua  Piraparatt  vocant,quigermaniffimi  fu 
muli,  dequibus  dabitur  alias  dicendi  loci 
Iftaeautem  crates  apud  Barbaros  carnaria 
promptuaria  merito  habenda  funt :  ideocj 
vix  eorum  pagos  adire  licet,  quin  feraru  p 
ciumque  carnibus  onufta  confpiciantur :  f 
Human»  car  plus  etia  vfuuenire  folet,  vt  poftea  dicemi 
?mpoSn  &  adeas  Barbaros ,  vt  iftiufmodi  crates  hiu 
na  came  refertas,quam  fcilicet,de,viftis  b 
ftibus  interficiendis  &  comedendis ,  vt  oj 
ma  fpolia  reportant,  intueare.  Hactenus 
Americana  Bokcanatione  diftum  fit ,  cui  cii 
Barbaris placet elixae  carnesfuccedunt>qu< 
cum  bona  Theueti  veniafcriba,  qui  hoc  n 
gareaufus  eft. 

Vt  autem  incepta  ferarum  defcriptione 
pexfequar,fecund*e  magnitudinis  partes  d 

ferej 


I  »     fi  R  A  Sit  I  A  M. 


«1 


end&  videntur  cuidamceruorurn  genera  c^/r^^- 
od  lllJ  heoHajjoHs  nominant ,  led  cum  hocnus  eerno- 
Ferunt  a  noftris,quod  multo  firit  humilio-Ium° 
,q;iodc]ue  minora  geftent  cornua$tum  e- 
millo>qu6d£qiiepi]osdea>ittant,  atque 
ftrates  caprae.  Aper  autem  Americanos, 
em  illi  Taiajfou  vocant,  corporis  molejt^aape* 
iculis,capite*pc:dibus ,  atque  iis  qua?  apud 
sgignuntui*  forma  valde  flmiH5eft>den^U 
&etlam&:  prolixin  6c  aet>tis,vehementei:  , 
nnofus:tamen  cum  5c  macilentior  exiftat 
;racilior,fr  endeatque  ten ibilitefjilla  quo* 
e  dcformitate  infigriis  efhHabet  a  mtora  sues  <}tr bit* 
amen  in  dorfb,quemadmodum  in  capitvf  fanieneft 
m  marinum  habere  dixi,  quo  {piritum  e-1"  vt  0i 
ttit  adimitq;.Ne  quis  vero  fftud  prodigio Lib.Sieam 
i  exirtimec  ,  Alitor  Gener.  Indic.Hi'  .204* 
morise  prodidit  apud  Nicaraguenfes  qui 
1  roultum  a  noua  Hlfpania  diiiar,faes  naf 
[uibus  vmbilicusindorfoefhqui  procul 
>io,  ad  idem  genus  cum  iis  deqdbus  hie 
Jo,reuocandi  funt.  Cseterum  TaptroHjfou^ .  .      , 
muajfou  &  Taiafou  reliquas  Brafilitft(i$*ner.anima* 
?feras  rnagnitudmefuperant*  tia* 

Eft  quoque  apud  Americanos  fera  quaeda 
iquam  Agouti  nominant  nefrendis  tri-^^tiefti 
ta  altitudine>  pede  blfido»breuifsima  cau dis  cetu«*  1 
roftro  &  auriculis  fere  !eporinis?palato 
tifsima.  Sunt  &  alias  duorum  aut  trium 
lerum  quas  Tapitis  appellant,  npftrati- 
;non  ab{imiles  leporibus,  fubrubefcentl^  . .  .  ..._ 

empiio.  JftJgW 

H    ij 


-cf  arcs  fub- 
safi* 


Tdg  animal 
jnaculis  d£- 
ftin&um» 


Sdri&oy  foeti- 


tl6  HIST  OR.     NAVld. 

In  fyluis  quoque  magnas venantur  fc 
cesfciurqrum  pilo&  magnitudine,  qu£ 
cuniculorum  delicias  accedunt. 

Pag unpague (quona  enim  modo  id  p 
nuntient,vix  ac  ne  vixquidem  intelligas) 
ra  eft  altitudine  mediocri  venaticl  canis, 
pite  deformi ,  carne  ad  vitullna?  guftuac 
dcnte,  pelle  pulcherrima  ,  &  maculis  all 
leucopaeisjnigrifque  diflin&a  ,  vt  maximi 
pud  nospretijfutura  eflfet,fi  modo  nan 
fccrcntur. 

Alia  etiam  inuenitur,  quam  Sarigoyzpt 

4«m  animal  lant,qu#  ob  fcetorem  a  Barbaris  non  cor 

ditur:No$autern  quibufdam  excoriatis, 

detra&a  renum  pingucdine,  vnde  foetor 

manabat,  fine  fafiidio  edimus  :  carne  en 

cum  tenerartum  optima  eft. 

gwwatmata      Eft  etiam  ilia  quam  Tatou  vocant.ft 

fcjuamis       non  adeo  curfu  valet ,  veruntamen  (  vt  ap 

rios  hermalei )  per  dumeta  reptans  ,  durii 

miseftarmata  fquamis*  itavt  gladio  tra 

uerbcrari  nequeat ,  pellem  etum'.illi  det 

&am,ex  qua  Barbari  permultas  compingt 

ciftas.  Caramenos  ipfos  nominatas ,  fi  co 

plicaucris,digitalia  efle  militaria  diccres.( 

ne  Candida  eft  ,  optimique  faporis.    Qu 

autem  ad  figuram  attinet,  tanta?  procerita 

nullamvidere  licuit,quanram  exprefsit  I 

louius  fuarum  obferuationum  extrcmo 

bro  tertio,vbi  tamen  Brafilienfem  Tatou 

minatum  defignat. 

His  ctiara  animaUbus,qu»  apud  Ameri< 

n 


IN     BRASILIA  M.  117 

sfrequentiffimafunt,addunturCrocodili  f       „ 

\ .  n .    .    n      1  1        •       /*w«  Cross» 

:<*r*  di&i » lnllar  humanse  coxae  >  longitu-  aai. 

le  iufta. At  tantum  abeft  vt  noceat,vt  ple- 

iftisIacarisBarbarorum  fint  domus,pue- 

ue  fine  vllopericulo  cum  iislufitent.  Ni- 

ominusaudiebam  fenes  commemorates* 

m  peregrinarentur,fe  a  nefcio  quo  lacara- 

n  genere  peii,a  quo  fe  magna  difficulrate 

;itcistuerentur.  llludcum  appropinquare 

mines  perfentifceret  cxarudinibus  emm- 

:e  dicebant,&  impetum in  obuium  quem- 

c  facere. 

Cseterum  vt  ilia  omittam  quae  JPlinius  & 

I  de  Crocodilis,qui  in  Nilo  degunt,  me-  tib.j.cap, 

itix  prodidere,vniuerfalis  Indiar.  HilUcri  ^dodai 

>r  illis  in  regionibusinfeftos  fuifle  Cro~  portentof£ 

lilos,advrbem  Pamanarefert,quiplusce~  magnitude 

n  pedes  in  longitudinem  patebant :  quod 

hi  quidem  mirabile  &  portentofum  vide- 

,tantum  abeft  vt  affirmem ,  quemadmo* 

m  falfo  Theuetus  obiecit,eo  in  libro  qu£ 

viris  Illuftrib'ediditjdefuofabulariQuo 

ibeco  verba  faciens :  a  qua  calumnia  quem 

rginiadfcripfi,author  me  vindicabit.  Eis 

;em  Crocodilisquos  mihi  viderecotigit, 

erat  valde  patulum,alia  crura,  cauda  vero 

:  rotunda,nec  acuta ,  fed  ad  extremutn  te- 

iffima.Vtriim  autem,vt  quidam  fcripfere, 

►eriorem  mandibular)!  moueant,ingenue 

eor  me  non  obferuafle.Venantur  infuper 

ncricani  lacertas^Ta^fl^  illi  appellant «,  vt  r«w«#  laees- 

ft rates  rerum  kucopeas  &  pelle  vmega-  t*. 

H    iij 


Maxim*  in 
America  e- 
dules  laceiv 
fae, 

Edules  in 
America  Bu 

foiies. 


Il8  HIST.'OR.     NAVTG. 

ta,vt  noftrates  parole  !acerta?.Et  quauis  1c 
gg  fint  quatuor,  aut  quiaque  pedes,  iuff  a  c 
iitudinc,  ideoque  forma  terribili  >  iiihilor 
nus  in  ranarum  moremflumina  paludef( 
incoIuw,nemini  noxia*.  Addam  pclle  4 
detracta  exenrerata?  fi  coquaturfumme*  < 
licatas  effe>  nihil  vt  in  America  guftauei 
fuauius.  Carneenimfunt,vt  apud  nos  ca| 
nesalba,delicata>teneraxfuaui,vt  nihil  fuj 
Initio  tamen  ab  lftarum  guftu  abhorreba 
pofteavero  quam  ^rimtinrattigi  ,quod 
cibosatrinetiferebatapudmeprimaslacei 
Btifones-quoque  permagnos  habet  Toi 
pinabaultij,quibf  minime  exenteratis,to 
vefcuiitur.Qufi  vero  &  mediei  doceat  & 
go  eriam  noturn  fit ,  &  perfpe&um  carne 
arque  faniem,  &  quicqoid  adeo  bufonis  i] 
lethale  efli » facile  quilibet  me  tacente  p 
ptcr  illius  regionis  temperiem,a!iaue  de  c 
fa,qua?  me  lateat ,  vfu  venire  vt  illic  bufori 
vt  funt  apud  nos,minime  fint  venenati  at( 
periculoli. 

Comedunt  etiani  ferpentes  craffitud 
Amencam   brachij    quioque  fere  pedtnii  loneitudi 

permagnos  .        K      *       >*       %  -^     i  ^  *    *<* 

fcrpeatts  caquinetmn  animaduerti  Barbaros?vc  de  C 
mederefo-  codilis  commemorauiigenus quodda  ex 
gro  &  ^obeo  difcolor,  domum  afferre  int 
ijuevxores  &liberos  proijcere,itafecuroj 
minibus  cotredarent.  Has  immanes  angi 
las  terreftres,  froftatim  confcindiitappar; 
que.Infipidas  umenfunt  &  pefquamexij 
faporis. 


IN      BRASILIA  M«.  II? 

Diuerfi  etiam  generis  ferpentes  apud  eos 
gnuntur ,  &  in  fluuiis  praefertim ,  vbi  ole- 
m  inftar  virides  apparent:Iongt  atquegra- 
les,  quorum  i&us  maxim£  noxius  eft.  nee 
m  infyluisexiftunt  lacertse,  prseter  easde 
ibus  fupramentionemfecimus  valde  pe- 
ulofg  vt  ex  narratione  quam  fubijeiam  pa-r 
rit.Itaque  quiim  aliquando  duobus  Gallis  Autoris de 
mitantibusiter  facerem  vifenda?  regionisprodigiofa 
*tia,neque  vt  mos  erat,vie  duces  Barbaros lacerta  c°» 
beremus,  ideoque  oberraremus  in  iyluts» 
llemqueprofundam  pedibus  metiremur, 
dito  flrepitu  venientis  animalis  ad  nos~ 
Lufdam,imbellem  efle  feramopinatif  non 
us  iter  inccep  turn  perfequent^s  fecuro  era 
is  animo.Statim  vero  ad  dextram  triginta 
epalfuum  interuallo  ,  in  colle  lacertum 
nfpicimus  s  corpore  humano  craffiorem 
inum  aut  fen  urn  pedum.  Hie  in  modum 
irei  fquamis  aifcacatibus  &  afperis  totus* 
ero  pede'anteriori  ere£to  >  capite  fublimi, 
Uucetibus  oculis n-os  intueri  ccepit.  Qua* 
attonici  (nemo  eniin  forte  noftrum  fclo- 
ttam  turn  ferebat  > ghdiis  tantiitn  eramus 
:in<9i ,  arcufque  nobis  fuppetebat  &  fagit 
.  quae  tela  illi  monftrotam  duds  arroato 
lamis  nocerenon  admodumpoterat ,  ni~ 
ominus  veriti,  ne  fi  fuga  nobis  confulere 
llemusceleritatefuperius  nos  vna  confi- 
ret)  alter alterum  trepidequuintueretur, 
dem  in  loco  ftetimus.  At  poftquam  ilie 
adigiofus  &  formidabilis  lacertus,ore  aper 

H    iiij 


no  MIST  OR.       NAVIG. 

to>&quod  adftusmagnusefiet(fudum  en 

eratmeridiano  fere  tempore)  alte  anhela 

ft  facile  exaudiremus,  per  quadratem  He 

po&eflet  iqtuitusjderepente  motis  verticc 

j>etiuit,tanto  fragore  virgu!torum,atque : 

mprum,  quantum  ceruusfyluamcurfu  p 

frransvixedercUtaque  nos,  qui  turn  va] 

timuerarpus  deilloinfequendo  non  adrc 

4nm  follipiti,Deo  liberatori  gratias  egim 

&  inftitutum  iter  denuo  fumus  aggrefu\]\ 

Iii  autem  eprum  opinionem  recolenti ,  c 

gffirmant  lacemim  ^fpedu  hominis  deled 

ri ,  yifum  eft  illi  mdnftro  tantpm  placui 

intuitum  noftrum5quantiim  eius  angebam 

pradeiniaJNecnona.pudeosferagignitu 

praeda  viaumqu&rens,quamappellat,  la 

[TC^X'omre^^^^^^  altitadme  &  veloc 

businfefta.  tare canem^quatvenaticuni, circa  meptu 

vero  pilo  eft  promiffo,  pelle  variegata  ,  pi 

craque  inftar  Iyncis,acin  reliquis  vehemet 

illi  firnilis.  Barbari  non  immefitq  feram  i; 

valde  reformidant.  Nam  cum  prseda?  fit  s 

fueta,quemadmodum  &  leo,fi  quern  eoru 

aflequitur  in  frufta  concifum  deuorat.  I 

vero  vtfunt  vindifhe  appetentes,nec  qu 

eorum  quae  molefta  funt  inultum  efle  patii 

tur,fi  qua  excauatis  ea  de  caufla  foueis  ali< 

ue  decipulorum  genereintercipiant,  fight 

confixam  pluribus*quo  diutius  langueat^le 

interficiuntmque  froliiis  pateat,  quam  ma 

fera  ilia  cum  Barbarisagat,  cum  aliquand 

quinqueautfexGalloru  deeomitatu,hact: 

firer 


IN       B  R  A  5  I  LI  A  M*  121 

ent,monebant  Amerkanivt  nobis  \I*n- 

aiv  crueremns,  quod  ilia  ipfa  hebdomade 

s  crudditer  mortales  in  quodam  eorum 

go  abfumpfiflfet. 

Addendum  vero buic  editioni  Latine  exi-  c*nc*  pW 

.    -  .  -cr'ii  •  mumab 

maui»  Americanos  ante  Villagagnoms  ex-  4mericanis 
ditionem  canes  nunquam  vidiffe:  ideoque  confpefti» 
m  permagnum  ex  venaticorumgenere  ea- 
rn intuerentunquem  cum  aliquot  paruulis 
aduexeramus,  nobifque  ille  applauderec, 
Dpterea  quod  vt  antea  commemoraui,  ad 
i-ottare  formam  accedit>obftupefcebat,ab 
>que  refugiebant.  Ea  decaufa  etiam  Go-  _ 
ira  in  generali  fua  Indiarum  hiftoria  tcfta-  ap'44* 
,anno  1509/cum  Chriftophorus  Colum- 
s  primum ad  Infulam  Beringuam  appulit, 
£  &  S.Ioannis  nomine  infignitur,huiufce 
;ionislndos,quicum  Hifpanis  bellu  ge- 
>ant,vehementer  canem  fubrubidum  ti- 
liflfe,  quietiaduorumfere  fclopetariorum 
it  loco:propterea  quod  non  modo  in  Bar- 
:os  ferociter  impetum  facicbat  ,verum  e- 
mfociosab  hoftibusdifcernens  quatum- 
prouocatus  minime  illis  erat  molefhis, 
in  etiam  Caribas  recognofcensCpeffima  & 
iximedeteftandaillarum  omnium  regio- 
m  natio)  Fugientes  perfequebatur  in  me- 
m  vfquc  hoftium aciem,qui  etiam  tantum 
:itatus,  nulla  quiete  fruebatur,  quoufque 
peptum  hoftem  dilaniaflTet:  pro  Hifpanis 
n  dext  re  praeliabatur,vt  illo  comitati  tarn 
icritcr  aduerfus  Indos  pugnaret  quam  fi 


12.2,  HI  S  t  OR.       N  A  V  I  G. 

trcsin  fuonumero  habuiflfent  equites. 
tamen  canis  dum  nefcio  quern  Caribam 
do  perfequitur,vencnata  fagitta  ifius  op 
tijtjdominumquetriftem  admodum  red 
ditjlxtantcfque  Indos.Sic  &  Vallouas  Hi 
norum  centurio  fortifiimus  ciim  pnmu  i 
ftralepatefecit  Oceanum,emiffis  quos  ha 
bat  canibusinlndos,  qui' aditu  ilium  ai 
bant,  Barbari  tanto  timore  fiint  pcrci 
_  vt  fuga  fibi  cofulere  cogerentur,Valiougc 
canes  tam  profuerint  quam  militcs  onfni 
praftantfflimi.  Infuper  multi  reperiuntu] 
Brafilienfium  ora  Cercopiteci,paruuli  at< 
nigri,quos  illi  Cay  vocant,  quibus  defcril 
disftiperfedebo,proptereaquod  nobis  C 
notiffimi.  Vnum  hoctantum  dicanr,  qu 
in  arborum  cacuminsbuSj  quod  fru&u  q 
pericuio  eii  jam  flijcis  veftjto    inftar  fabarum  noftra 

piendis,  m-     .  u    r  r      • 

duflria.  viuant,  proceuoio  pradertim  tempore  ac 
uatim  garriant  atque  clamitant*  iucund 
fimosefTetumafpedtutuauditu.  Cseteru 
cum  vnotatumpartu,  vnicum  edat  foetu 
Cercopithccus  limul  atq;editus  eft  in  lui 
ea  naturali  prasditus  eft  induftria ,  vc  a  co 
patris  matrifue  firmiffime  pendeat:itaque 
venatores  ingruat,pareritibus  per  ramos  c 
filientibus  via  etiam  fuga  abripitur;  Qu 
certe  incredibile  videri  non  debet  cum  1 
thaeolus  Commetariisin  Diofcoride  edit 
Plinio  atque  Ariftotele  autboribus  affirm 
tam  amates  prolisefTe  mu(lelas>vttenera 
adhucorecomprehenfam,imc&  illuc  circ 

% 


Cap.fc 


Caycerco- 
pitheci 


Cercopithe- 
corum  in 
paruulise 


11 


IN'    BRAS'ILlAMi  UJ 

Rent.  Quin  etiam  animantibus  eft  omni- 
is  illndanaturatributum  >  vtnonmodo 
nferuandae  prolis  Audio  teneantur  ,  fed 
a'mad  id  efficiendum  fagacitate  mira  fint 
audita?,   Qia  de  caufa  non  facile    Barbari 
itcopithecos  quacuque  funt  aetate  venari  ^Srllm 
iflunt :  fagittistamen  vulneratos  deiiciunt  cercopitbe 
arboribus,ac  deinde  fanatos,  &  aliquatif-  comm. 
rdbmicicuratoscurn  mercibus  commu- 
it.  Vcriim  initio  adeo  funt  fed  n  attre- 
'ttantmm  digitos  dentibus  conuulnerer, 
eo  vt  morfi  dolore  cpgantur  illos  fgpif- 
neifl-ibusconficere* 

Efl  quoque  apud  Americanos  alterius  ge  s  {n  . 
ris  Ccrcopithecus,  quern  ipfi  Sagouin  no-  chrumani- 
inant,  craffitudine  Sciuri ,  eode'mque  pilomalc&llun- 
fo:  Quod  verb  adformaro  attinetroftro, 
ftore,collo,  rcliquifque  fere  partibusjeo- 
perfimilis,aud?x  etiam ,  nulli  paruulorum 
imalium  pulchritudine  cedit,quos  qui- 
m  illic  viderim.Etli  tarn  facile  mare  traf- 
itteretur  quam  cetera,  multo  maioris  eflet 
etij.Sed  ciim  tam  infirmo  fit  corpufculo,vt 
ciilantem  nauem  ferre  non  poffif,ea  etiam 
tfuperbia,vtvd  minimum  offenfus,t2edio 
tam  cum  mortefcommutet.  Hie  tame  qui- 
im  repenuntur,mihfque  fit  verifimile  earn 
febeftioiam,dequa  Marotusfuum  induxit 
quentem  feruulum,  cuidam  zoilocuino- 
eerat  Sago:  alludes  enim  Cercopithccino 
en  efle  dicit  Sagonem.  Vtautem  fatear  in- 
?nue  quod  res  eft  quamuis  fuerim  curiofus 


124  HIS  TOR.     NAVIG. 

me,  omnibus animantibus  Americanis  c 

feruandis,nonita  fuifle  diligcntem,qu^m 

ptarem,nihilominus  vtfemel  finem  facia 

duo  adhuc  dcfcriba  genera ,  quae  figura  A 

prodigiofa  vtquae  maxitiie. 

ity  dcforr       Vnum  quqd  B  irbari  Hay  vocant,magi 

jnp  animal,  tudine  canis  eft,facie  Cercopitheci,vetre  j 

dulo,quemadmodum  Scrofae  parturientis 

lo  leucopeato  valde  diluto ,  longiffima  ca 

da,pedibus  in  morem  Vrfi  villofis ,  proli 

vnguibus:vt  autem  dum  in  fyluisagit  va! 

fitFerum>captum  nihilominus  cicuratur 

cillime.Nudi  aute  Tououpinambauhij  n 

libenter  cum  illo  coIludunt,proptere&  qu 

turn  longos  habeat  vngues,tum  acutos.  C 

terum(qua»  res  fortafle  videbitur  incrcdil 

lis)iudiui  &  aBarbaris,&  a  quibufdam  int< 

pretibus  qui  diu  in  America  {tint  commora 

neminem  vnquam  vidifle  turn  in  fyluis  tt 

domi  animal  illud  cibo  frui,vt  quidam  ai 

illud  viuere  opinentur . 

prodi  iofJ°      Alteram,  ^e  quo  etian*  rnihi  dicedum  € 

hrg©.  aBarbaris^^appdlatum,altitudinelep 

ris  eft,breui  pilo  &  maculofo,  auriculis  pa 

uulis  &  acutis,  capite  cum  paruortum  ab  I 

culis  eminente  ro(lro,pIus  pede  vno  long 

fcipionis  inftartereti,fubitb  ad  extremu 

decrefcente,itavt#quefitomnino  craflu 

oreita  angufto,  vt  vixauricularem  digitu 

recipiat,  nullu  prodigiofius  inueniripocei 

deinde  cum  haec  eft  capta  fera  colle&is  qu; 

tuor  pedibus3aut  in  altcrum  vergit  latus,ai 

COJ 


IN      BH  AS  Ml  A  My  12$ 

icidit,  neque  vnqua  erigt,neque  cogi  pb- 
tvtvcfcaturnifi  pra?beaturformicff,vnde 
im  in  fyluis  fibi  vicftum  parat.O&auo  fc~ 
iicquo  adVillagagnonem  vcnimus,Bar- 
i  eius  generis  fera  ad  nos  attulerunt,  qua: 
nouitatem  omnes  magna  impleuit  admi- 
ione.Nam,vt  commemorauijC&m  fi  cum 
ftratibus  conferatur  fit  valde  prodigiofa, 
e  aquodam  ex  noftris  familiaribus  excel 
ci  pltftore  fummopere  con  tendi ,  yt  turn 
m,tum  plerafque  c^teras^non  tantum  ad- 
rabiles  verura  etiam  nobis  incognitas,pe^ 
illo  repr^fentare  vellet,  quod  maximo  do 
t  mco  nunquam  ab  illo  irapetrauL 


CAP-    XI. 

vmetm r  Ar/iericmar  urn  avium.  Be  vtffer- 
iliombmyapibns ,  mufcis,  altifque  regionis  il  - 
im  infettis, 

^Tg  Oc  etiam  caput  >  quo  de  auibus 
%JJBM  I  agam,  ab  iis  ordiri  placuit  I  qua:  °»r*  ««* 
irjZPi  ^  viftui  h'umanofunt  accorarpo- 
jraf^F  data?  ,  generalique  vocabulo  a 
luoupinambaultiis  Onra  nomina-nturtma 
lam  ill*  habentearum  <;opiam  gallinarfi* 
busab  India  cognomen  addimuseafqu^ 


■  I 


'4  M 


foti  Galling 


WGallin*      --   S 


Jl6  HIST  OR.     NAVIG, 

a»G*nlZ~  *sfrigmH"01ifot*  appellant  :  me  non  ab 
tempore  quo  Luiitaniapud  Barbaros  ag 
gallinas  etiam  noflrates  alere  fblent?jf: 
Quamuis  autemvt 

aoftratcs.  il*s  commemoraui,  Candidas plurimifaci 
vt  plamis  auulfis,  ru  brogue  infc  &is  exor* 
featgue  veftiant,  ab  vrrogue  tamengenc 
plerumqueabftinentjquodad  vefcendMtti 
tinet.At  haec  quum  fibi  perfuademt  oua  q 

utoigtm-**-  ^w»*0-r0pi*no'miriant,efle  infhrvenei 

non  modoiu?peicebat,fi  oua  coram  ilhsf 

beremus,verurn  etiam  nos  increpantes  ad 

bant,non  ferendu  eflfe  dum  pullatione  ant 

uerteremus  nos  gallinam  in  ouo  eomedei 

Itaque  de  fuis  gallinis  seque  fere  funt  follic 

ti,atque  de  auibus  qu£  vitam  in  fyluis  agur 

Illas  vbicunquefert  impetus  ponere  patiui 

tur.  At  galling  viciffnn ,  pullos  &dumis 

vepribus  domum  dedueut,  ita  vt  ea  moleft 

careant  A  mericana?  mulieres ,  qua^ioftrate 
Gallinarum  •  n:    t    j-   •       i  j*  -f 

magru  copia  ln  Pullls  Indicis  educandiSj,qu],bus  etia  ou< 

in  America,  rum  prsebent  vitellos,fatigantur.  Ac  tantal 

apud  eos  puilatio,  vt  lis  In  pagis  >  qui  mini 

fa?pe  ab  extraneisinuifuntur,  gallina  Iridic 

gladiolo  veneat,qui  quidemapud  nos  vj 

fefhrtio  nummo  seftimaretur  rakers  autei 

dqorum  obolum  quinque  autfex  galling  nc 

ftrates  conftent. 

Vna  cum  Gallinis  Barbari  alunt  etiat 

domi  anates ludicas  ypec  ipfi  nominat.Qu 

niam  vero  eaimbuti  funt  fuperftitione  To 

oupi 


Ppec 
Indix- 


natcs 


IN    BRASIIUM.  127 

>inambaultij-»fore  vt  (i  Animali  ta  tardo 

erentur^eandem  tarditatem  contrahe- 

:,iravtfi  holies  iminincrentj  fuga  fibi 

tern  qua?rere  non  poffent,  vt  vel  tatiliu tn 

is  deguftent  non  facile  quifquam  perfua- 

:,eaq,  de  caufa  fibi  teperantab  omnibus 

ni matib%qu§  tarde  incedut*  pifeib*  etia 

iiis  alijfque ,  qui  no  celeriter  nare  poiTut. 

>dad  illas  aues  attinet>qua*  deguat  in 

is  magnascaponum  inftar,capianiur5  il- 

le  trium  generum  >  quodBarbari  Iacou-  /4W^pj,% 

Jacoupen  &  1 acou- onaffbu  appellat.  Pluma  fianomm 

•mnibus  nigra  &  leucopeata,  guftu  adgefu;s* 

lanosacceduntjVereqaepoflaaffirraare, 

\Jacom  illis  edi  vnquam  fuauius. 

raeterea  duo  funt  genera  exquititiflima- 

iauium>qniba$'  riomen  eft  Moutan  Pauo  M9Uion  auis 

i  roagnitudine  >  ijfdem  plumis  quibusIaia* 

'Hores,  raroqueadmodum  inueniunKir* 

TMacacoua  &  Tnamfaa-Quajfou ,  duo  funt 

?ra  perdicu,anferum  noftratiuminagni- 

nc  non  abfimili?quo  sJTkfoutQngiiRuAde  Magnarum 

fere  triti  m  fecjuebtium  fapor  Ynambour-  perdicum  ge 

perdicurn  ahhudimiP tgajfoit,  palumbi,  nus* 

tact*  turturis. 

rt  autem  breuiter  de  auibu*  ,qua?,  ma- 

copia  reperiuntur,tum  in  fyiuis ,  flumi- 

is,tum  etiam  in  littoribus  finiam?  adeas 

am  qua?  non  ita  funt  ad  yi&um  accom- 

latse.  Inter  caeteras  duo  funt  genera  ea- 

1  magnitudine,.  ad  corui  «rafsitudine  ac- 


1Z8  HIS  TOR.     N  AVIG. 

ccdentia: quae  vt  reliquae  aues  Americana? 
ftro  funt  atque  vnguibus  incuruis ,  quema 
modum  &  plittaci  quorum  in  numcro  ce: 
feripoflent.  Quod  veroadplumamattin< 
Vt  facile  eft  iudicatu ,  vix  crediderim  in  to 
terra  rum  orbe  aues  inueniri  tarn  excellei 
pulchritudine,in  quibus  eontempladis  abi 
denon  naturam  vt  profani,fed  creatorc 
laudandifuppetit  materia:  vtque  res  paces 
.    taprima,cuinomenapudBarbaros  eft  %/i\ 
ceiientiplu  plumis  cauda^atque  alarum  leiqiupcde  p.c 
.»*  rec2is,parfim  purpuras  inftar  rubeis  >  parti 

cgruleo  color  e,vehementer  fplendenti,cui 
reliquae  partes  corporis  refpondent;  ctim 
fole  agit  ha?c  auis.vbi  plurimum  verfatur^n 
mo vnquam  illius  afpe&u  fatiari  potcfb 
CanUe^iu  Altera  C*mdi  di&a  plumis  inferibribi 
ma  csxuta.  qugque  collu  circumagut  auri  colore  mica 
tibus>qu#  vero  dorfumialaSjcaudamque  \ 
ftiunt  excellenti  ca?ruleo  cum  textili  aur 
inferne  induta  effe  videntur ,  fuperne  autc 
Tiolofericopallioeos  qui  intuentnr  fumi 
perfundit  admirationejn  fuis verfibus  B« 
bari  huhis  perfa?$e  meminerunt  ad  nutn 
rumcantillantes. 

i^Iiilili^l^l^il 

f*t  Ci     ai     de  Iou    uc,j   ©a    ni      dt     louue      heuriouecti, 

hoc  eft*  auis  flaua,auis  flaua,&o  nam  Ion 
zutloup  apudeos  llauum  fonat.  Quami 
autem  dotrieftica?  non  fine  hx aues,freque 
tilscameninarborum  qua?  inmediisVi< 

fu 


■M 


IN       BRASILIA  At. 


12? 


Itcacumihibus  nidificarit,  quint  in  fyluis>  PllIM*     . 
o  ht  vt  ter  quaterue  in  anno  aBarbaris  de~  bus  piki,Vc 
imentur,e(]uibusplumispikos,vcftes,a^-ftes&c'COIw 
[las  compingimc,  dau&ropifuarfi  capulosP°nUnmiv 
)rnant,corpurquc  fuum  Cbhoneftant.Hu- 
modi  ego  pennasnon  paWas  mecum  in 
lliam  afFerebam*  earum  prsefertim  quas 
10  &  cgrulfeo  colore  effe  di"xi>fed  vbi  Lute 
n  venijaulicus  quidam  cui  videndas  exhi- 
5priu«importunus  mihi  effe  ndri  defticit 
imeasameextorfit. 

5epfutacis  *triumaut  quatuor  generum 
prapiuntur,  mairihoi ,  &  pulcherrimos 
mrom  Bubari  nominat.His  rtibeo,iuteo,  ^m^^i 
Molaceo  colore  caput  eft  diftih&um»  ex-  tad  maximi 
PwaUl  eftcoccineus,cauda,qu£eftpr^ 
ga,lutea;reliquoCorporeviridi$.  Huiuf- 
di  perpauci  ad  nos  adferutur.Pr£ter  phi- 
rurriekgantiam  eb  cormnendantur  no- 
ie  quod  edo&i,  bptime  hurtianum  imi- 
tur  fermohem.Vnum  ab  interprete  quo- 
naccepi,abipfo  iam  pcrtresannos  edu- 
am,qui  Gallicas ,  &  Americahas  voces  tS 
mine  pronuntiabat,  vt  fi  iion  effet  in  con 
&u,eius  vocem  ab  humana  difecrnere  vix 
fquampotuiffet. 

Longe  admirabilius  erat,Mulierem  in  vi- 
quodam  qui  ab  Infuh  noftra  IV.paflTuuta 
Ilia  diftabat,  hums  generis  vnum  educaffe, 
non  fecus  ac  fi  ratione  praeditus  effet  ea 
t  iubebatur,  caperet.  Iliac  quoties  nobis 
rerat,  ftatim  ab-auis  illius  hera  audieba- 


i 


..JB 


Lib.io.cap 
43- 


IJO  H I  ST  OR.       NAVIG. 

•  .  raus5vuMfne  mihi  dare  pectinem  aut  fpec 
hEfiralum,  ego  veo  iamiam  coram  vobis  pfittacu 
meum  iubebo  cancre  &  faltare?  Si  forte  p 
ftulatis  iliius  annuebamus ,  pfittacus  cod 
fti'm  auditis  quibufdarn  her*  verbis>non  I 
do  faltabat  in  perticacui  infidebat,fed  &  g 
riebat,&  fibi'labat,Barbaros/deniqucin  1 
lum  euntes 'mirabiliter  referebat.  In  fumi 
fiherae  vifitm  erat  imperare  vt  cancret  can 
bat,f  dtarer,faltabat:Contra5fi  indonata  p 
16  acerbiori  fcrmon.e  illi  fuum  Auge  hoc 
confifte,irnperaffet,  turn  ille  obmutefceb 
ncc  vllis  verbis  efficere  poteramus  vt  vel  I 
guam  vel  pedem  moritarct*Quarc  reputa 
dilLedoribus  relinquo  annoriRomani  q 
Plinio  autore,coroo  a  qu o  omnibus  matu 
nis  nominatim  ad  Roftrafalutabatur,  far 
innumeris  exequiis  olim  celebrarunt,  cui 
que  a  quo  cffet  interf  eftus  morte  multaru: 
Si  huiufinodi  pfittacam  habuiiTent  per  qui 
maxitni  feciffcnt.Illurn  barbara  muiier  Ck 
rimbaue  hoc  eft  dileaiffimum  appellabat. 
fane  adco  Charus  erat,  vt  quaerecibus  nob 
quo  pretio  mercari  poffemus  ,  ilia  0m 
otiafouhocek  tormentum  xneum  maius,| 
irrifionemrefpondebat,itaque  nullo  pre! 
ab  ea'cxtorqueri  a  nobis  potuit, 

Pfittacorum  alteram  genus  eft  eorum  c 
M^^pfitinGditamadaehifolent,  quos  <JU*rg*i 
i  apud     Barbari  appellant, &  minimi  faciunt.At  vc 
sftcqucn  tam  funtiUicfrequentes  quamapud  nose 
lumbi  quo  fiebat,vt  licet  carnibus  effent  p 
16  durioribus,qu6d  ad  perdicis  fapore  ac< 


tac 
nos 

tes 


<r 


IN     BRASILIA  M. 

rent  illis  non  rarb  vefecremur. 
Tertium  genus  pfittacorumT<?#*.f  Barba- 
nauta:  vero  Neuftrij  t^oijfom  vocat:ftur~ Tmis  fitt{. 
rum  magnicudine,caudam  pr#longa,cro~  com  genus 
is  penis  diftinguentibus^caetera  viridis  eft,  ^"num. 
iufquam  a u tern  fermoni  de  p.fittacis  infti  - 
:ofinem  irnponam ,  fuccurnt  nonnihil  a 
)fmographo  quodam  relatum  i  Pfittacos 
mirum  in  arborum  ramis  pendulo's  nidos 
iiftruere>ne  a  fcrpentibus  oua  abforbean- 
L  quod  quidem  meras'  elTe  fabulas  exifti- 
),  iiquidc'-m  in  arborum  cauacarum  antris 
losconftraereeos  deprehendi» 
nter  reliquas  aues  Americanorum ^primus  Toucatmk 
:us  cuidam  Toucan  nomine  d&bhttr>  cuius  coiumbima 
:emerainimus:Iscolumbieft  magnitucU  gmtudin<1' 
colore  atro  feu  coruus  ,  excepto  pedore, 
od  croceieftcolorisjtorqoe  tniniatoabiti' 
iori  parte  circumdu<5fco,detra&Q  Barbari 
genarum  aliarumque  corporis  pat  tium.or 
turn  vtUntur.Tum  veromaximeapud  illo'Jst' 
in  pretio  quod  fahaturi  eo  vtuntur.  No- 
rn inde  eft  fortimm  Toucan-tahovwace  hoc 
plumaad  faltandum»  Nihilominus  tamet 
a  illis  ear u  fuppetit  copia  ,vtcii  mercibus 
ftratibus  permutarc  eas  non  graueuir.  A-  Roft'tirti  £■ 
>  iftius  roftrum  reliquum  corpus  longitu-  "^0^ 
ic.fuperac  >  cum  quo  gruis  roftrum  mini* 
e  eft  comparandum,  itaque  pro  monftro- 
fimo  totius.  orbis  r oftro  eft  habendum, ef- 
»  non  immerito  Bellonius,vnum  cum  Ha- 
useffet,fub  finem  tenij  libfi  defcriptianii 

i  ij 


t& 


HIS-TOR.     NAVIC. 


Quftntpiana 
uis   cocci- 

nea. 


GmukmtrHth 
auis  mini- 
ma» 


auium  depingendum  curauitinomen  quidc 
non  edit,  at  ea  omnia  quasab  illo  narrant 
de  ifto  roftro  neccfTario  funt  intelligcnda 
Tdmtt  cuipe  ^lia  eft  meruit  tuagnitudine*  &  coloi 
us  ru  ru.  excepto  pe6tore  quod  bubuli  faguinis  rul 
rem  adxquat ,  a  Bajfbarkeodem  quo  (up 
rius  detrahitur  modo,Aucixi  vero  'Panou  n 
minant. 

Eft  &  alia  turdi  magnitudinc ,  plumis 
mnibuscoccineis,hancilli  jQjiampianwod 
Minime  vero  eft  praetermittenda  aqici 
no  minoris  admirationis  quam  fubtilitat 
quam  Bsrbari  Gonambuch  appellant ,  plurr 
albicantibus,  &  fulgentibus ,  fucum,  aut  fc 
rabeum  magnitudinc  non  fuperat ,  miros  t 
men  cantando  edit  eoncentus.Milio  ill  i  era 
fo  quern  American}^***/*  nominat,aut  ali 
altioribus  herbis  infidens,  tarn  editum  ec 
cantum,vt,nifi  cofpiciatur ,  vix  credas  ab il 
corpufculo  tantum,tamque  fuauemedi  po 
fe.Lufcinia?  noftrg  minime  cedit. 

Ca?terum>quia  figillatim  Americanasau 
omnes,qua?  a  noftris  no  modo  genere,  fed 
colons  varietate,puta  rubei>rofei,violacei* 
bi,leucopsei,purpurei,&c.a  noftris  non  pat 
differun^defcriberenonpoffum,  vnamrar 
dem  defcripturus  fum  quam  adeo  obferuai 
America-  Barbari>vt  cam  non  modo  afficere  damn 
uiumvane-  noljnr,fed  afEcientes  inultos  abirenenpa 
tiantur.  Columbi  eft  magnitudiue ,  color 
finericio  ,  lugubri  voce  earn  Toum^inam 
'bauUij  nodufrequentiusquam  interdiuex 

au  di 


IN     BRASILIA  M.  133 

duinc ,  atque  ab  amicis  &  cognatis  mor- 

s  ad  fe  mini  credant ,  turn  vt  bonu  omen        , 

luntietytupraecipuevtanimosaddatjmo- 

itque  vt  fe  aduerfus  hoftes  fortiter  in  bel- 

jerant.  Exiftimant  praeterea  fi  rede  iftfc 

^uria  obferuent  futuru  vt  hoftes,  hac  qui- 

n  in  vita  fuperent,fed  &  poft  mortem 

maiores  fuosanimaspoft  montes  conuo 

iras,vt  illic  perpetuas  agitent  choreas. 

oontigit  mihi  femel  vt  in  pago  a  Gallis 

ec  denominate»  diuerterem  ,  ibi  de  noc5ie 

sillasnonquidem  canentes  fed  gemeii- 

audio.Barbaros atterttifsimos  video.Rei 

ius  gnarus,ftultitiaoi  ilia  increpo.Sed  vbi 

llo  mihi  adftanti  arrifi  paululum,  vetulus 

dam  feuere  fatis  me  compefcuit  his  ver- 

:  Tace,  nenosaudiendis  fauftis  nuntiis 

>rum  noftrorum intetos  auertas.  Quoties  Bar{,aror- 

m  hafce  auesaudimusjtoties&exhilara-dciiratio, 

r,&  vires  noftras  ay  omentum  capiut.  Cui  ?ulau!Src2" 

.  j  P  n  .      r  ...     turn  obfer- 

>  ncgry  quidem,  iruitra  enim  cum  tllo  uanu 

itendiffem.In  mentem  tamen  mihi  turn 

iebateorum  opinio  qui  aflertintanimas 

jrgatorio  ignead  fuos  officij  monendos 

lolare,  Barbarorumque  noftrorum  fig- 

ntum  ea  tolerabilius  effe  iudicabam:  Ete- 

11  >  vtfuodicetur  loco,quamuis  animas 

dantimmortales,e6 tamen dementig  no 

iiunt,yt  e  corporibus  feme!  egreffas  ad  pa 

>s  lares  rediredicant,auesiftas  earum  ef- 

mntiastantummodo  fingunt.  Hsecfunt  * 

fc  de  auibus  Americanis   dicenda  mihi 

re,  I    iij 


lib.  2.ca-8o. 


De  vefper- 


1J4  HISTOR,     NAVIG, 

Habent  tamen  praeterea  terra?  ilia?  vefp 
tilioncs  cornicularu  noftraruro  magnitu 
ne:hi  no&u  non  raro  in  cafas  veniunt,  fi 
rp  quern  apertis  pedibus  dormientem  of 
dant,  fummumeiu.sarticulura  ad'oriunt 
fanguinemque  exugunt  tanta  copia,  vt  di 
fextarios  noftrates  plerumque  antequ 
pcrfpiciantor  cbibant.Experre&i,  mane  j 
bile  xvlnium  croentatum  admirantur.  B 
bari,fiuc  fuis  fiue  noftris  id  contingebat 
ludibria  vcrtebant.  Mihi  femel  iftud  acci 
prgterquam  vcro  quod  fannis  fum  except 
accefsit  &  illud  quod  extremo  iflo(licet 
ihfeftiflimus  erat  dolor)  fum  mi  articuHlj 
triduum  in  tibialibus  induedis  non  paru 
boraui.Cumanenfesquoque  qui  cis  aequa 
rem  decc  gradibus  iacent,  grandibus  ifti 
infeftis  vcfpertilionibusinfcftantur.  Ger 
Indichiftor.  Scriptorde  his  rem&  facet 
&notatu  dignam  memoriae  prodidit.  A 


tilionefacc  nachi  cuiufdam.  puer  pleuretioe  iaboral 
uhiftoru.;  acj  Sanfidem  Ciribici ,  cuius  cum  vena  a 
rienda  rfperiri  non  pocuiiTet,  mortuus  v 
ipfe  haberetur,accedit  ad  eum  no&u  vefp 
liojtalumque  momordit,tatamquecopi 
fanguinis  haufit,apertaque  vena  fponte  ei 
fit  aeger, -quanta  ad  valetudinem  fufficiel 
Ego  vero  cum  hiftoriae  illius  Scriptorc  di 
opportuniffimu  &  fauftiffimii  aegro  ilii  fu 
ifturn  Chirurgum.  Icaque  prater  cam  qn 
vefpertiliones  iftos  afferre  dixi  moleflian 
tisdocct  exernplum  iftud  pofttemura,  r 

at 


mericafrae 


IN     BRA  SI  LI  AM.  '35 

eo  noxios  effe,  ac  fuerunt  olim  grxcorum 

ig:s,qu£  vtinqutt  Ouid.faft.oV 

iV  oSe  volant  puctofiutpetunt  nutricis  cgttes* 

Et  vttiant  emit  corpora  raptafiis. 
Carp  ere  Aicmw  laElentta  vt/cera  roftris, 

it  plenum  potofinguinegutmr  habent. 
lamob  caufam  nonacn  illud  veneficis  eft 
tributuro. 

Apes  AnfcrtcaQf  a  noftris  funt  abfimilcs,  A 
iminoresmufcasatras  quibusa^ftatis  tern-  apes. 
>re  infefhmur  accedunt,  fauofque  fcos  in 
a?f#  arb oris  antfo  condunt.Barbari mel  ce 
mqaecolltgerenorunt.  Mixtim  colle^a, 
<*-**w  vocant,jyrii  enim  melionat^wve-  ^  ccrani. 
iceram.SeoriimpofitummeUivoftro  more  gta. 
fcedurit,€erakn  vero  picis  nigredinem  imi 
ntem,afleraant,maffis  brachij  magnitudi- 
?  compofitis.  Non  tamen  quod  faces  vel 
ndelasea  confidant,  lucerne  enim  alius 
>udeos  vfusnoneftpmerquam  ligni  cu- 
fdam  flimmam  luddiffimam  emittenus. 
racipue  vero  ea  cera  vtuntur  ad  obturadas 
gentesillas  cannas 'cj tubus  plumas'fuasim- 
onunt,neapapilionihusexedantuf  >  quos 

:iam  hoc  loco  defcribemus. 
ABarbar»e^r4i»wappellantur,gryUQra^papi 

lagnitudincgregattm  quoqueadfociun  vt 
:  grylli accedunt,  fi  qutdauteraoftendant, 
xedut,praeferttra  vero  thoraces  coriaceos  & 
alceos  itacorraduntvt  fnperficiempenitus 
bfumant.  Si  vero  gallinas  aut  alia  id  genus 
ibaria.necrlisentius  recondeb.amus,  mane  a 


M    . 


I 


SipS.  HIS  TOR.      NAVIG. 

nobis  offa  carnibus  nudata  repcriebant 

tm  infefti       Barbaros  pnererea  infeftat  cxiguum  in 

genus  infc-  (Si  genus,  quod  Tan  nuncupat.In  puluere 

umum°    fcitur,pulicis  roagnitudine,  At  vbi  fub  pc 

&manuumvngulis  fefe  infinuauit  pruri 

ftatim  oritur,  acyri  mpdo,  nifi  verb  con 

Siift  euellaturbreuifpatio,  ad  pifi  magni 

dinem  accrefcit,extrahique  nifi  magno  c: 

ciatu  nan  poteft.  Nqn  folum  autem  Barb 

qui  nudi  toto  corpore  incedunt >  fed  &  r 

quoqucquantumuis  bene  induti hoc infe< 

infeftabatnur.  Ego  p-o  mea  parte,licet  di 

gentiffime"  mihi  ab  illis  cauebam,ita  fui  in 

flatus  vt  ynq  dievltra  viginti  e  variis  | 

corporis  partitas  fint  euulfi. 

t  Nonnullqs  etiam  yidi  minus  fibi  prof] 

cientes  ,  quibus  non  modb  manus  &  pec 

tib  illis  infeftabantur,fed  &  axilla?  reliqugcj 

molliores  corporis  partes  puftulis  iftorc 

infe&orum  erant  refertaj.Hoc  illud  eflc  ai 

raalculum  credo  quod  Ind.  Occid.hift.Se 

ptor  Nigua  appellat,quod  etiam  apud  In{ 

lamHifpaniolam  extat: Ab  eo  his  defcribit 

verb\s.7\(jgu4  pulicis  falientis  fpeciem  refe 

puluereddedatur  ,  nonnifi  pedes  infeftj 

quorum  cuti  fcfe  infinuat,moxque  ledesm 

iori  copia  gignit,quam  fit  credibile  ,  habi 

fubtilitatis  rati  one,  ha?  alias  quoquegen 

rant,  Ac  nifi  mature  obuiam  eatur,  nonn 

igne  &  ferro  eijciutur:  fi  verb  tempeftiue  e 

trahas,minimo  dolore  curantur.Quin  &  a 

dit,Hifpanosquofdamadeo  illis  fuiffe  ini 

flat 


£ib,t.ca$o. 


"^L/ 
*: 


IN      BRASILIAM.  IJ7 

tos  vt  multiarticulorum,  nonullivero  pe 
m  miniftcrio  caruerint. 
Aduerfus  ea  incomoda hoc  remedio  Bar- 
:ivtuntur:Eas  partes*  quae  huic  luifunt 
noxia,oleo  quodam  inungunt,  fpiflb ,  ru- 
colori$,ex  fru&ibus  quos  illi  CouYoq  no  - 
nant  expreffo.hoc etia  remedio  nos  Galli 
bamur.  Addo  oleum  illudcurandis  vul- 
ribus  aliifque  corporis  humani  incom- 
es ,adep  effeaccommodatum, vtaoud 
rbarosnonminoris  fit  pretijatque  efta- 
dnos,confe<ftio  ilia  quamSanSum  oleum 
ncupant.Chirurgus  nofter,in  Galliam  rer 
graturus  u  .ingentia  vafa  iftius  olei  afpor- 
lit,  totidemque  feui humani, quod  dufuQS 
)tiuos  torrebant  Americani  collcgcrat. 
Qignit  praeterea  Americanus  aer  fubtilif-  m^culices 
lumculicum  genus,  quodBarbari  Tetin 
minat,adeo  lancinat  etiam  leuius  indutos 
mucroncs  acuum  referant.  Ex  quo  facile 
colligere  quam  ridicule  Barbari  noftri 
nfpiciantur  vbi  his  culicibus  infeftuntuf, 
tnibus  enim  fua  crufa,nates,huraeros*bra- 
iaitaplauduptytaurigam  flagellum  qua- 
ntem  jreferant. 

In  puiuere  quoque  &  fub  lapidibus  latent 
America Scorpiones,  iisquiin  Prouincia  American* 
nfpiciuntur  longe  minqres,  non  tamen,vt  scoipio»e*. 
pejrieqtia  edoftus  fum,iftu  minus  venena- 
&  mortifero.jHIoc  infeSum  munditie  de- 
3:atur.    Cubile  meum  mundari  curabam, 


Ij8  «ISTOR.      KAVIG, 

mundatumdcnuoappenderam^morefol 
Scorpio  in  ruga  quadam  delituerat,qui  a 
quidemincautodumcubile  ingredior  fi 
Rrx  rnanus  pollicem  perculir.ManiiS  mir 
in  modum  e  veftigio  intumuit,ita  vt  vein 
fuerit  corpus  totum  inuafuru  nifi  mihi  p 
fto  fliiflctphirm3copola,ad  quemconfef 
^ref^um  nierecepnlsmortuosScorpiones  cum  o 
scorpionum  *n  phiala  aiTeruabat ,  quorum  vnum  vuh 
iftus.,  applicuit.  Illud  remedium  etfi  prafenti 
mum  ab  omnibus  habetur,  tanta  fuit  tan 
vis  veneni  vt  per  24.  horaruni  fpatium  fu 
mo  dolore  laborauerim.Barbiri  quoque 
dem  vtunturremedio,fcorpioncsnimiru 
fi  eos  aflequi  poffint,  vuloeri  attritos  apj 
cant.Pra?terea,proutalicubia  nobis  did 
eft,  eos  effe  vindt&a»  cupidiffimos  ,  im 
3arbarivin-Pene  dixerim  in  noxia  quaequefurentes  > 
dift*  cupL  vt  fi  imprudentes  in  lapidem  impingunt, 
bidorum  canum  more  eos  mordeant,in  a 
mantia  quaeuis  fibi  noxia  feduloinquiru 
eaque quantum poffunt  penitusextirpant 
Habet  quoque  Americana  regio  Cane 
terreftres,eos  O#^*nominant  'Tcteoupiru 
/W^turmatimlocuftarum  more  ad  im 
iittus>&  paluftria  loca  conueniunt,fi  quis 
ca  loca  accedat  hac  iliac  fugientes  videati 
truncos  arborum  radicefque  fefe  recipiui 
quibusextrahituton5pofrunt,digitos  qi 
pe  &  manus  capientium  forcipibus  comp 
munt:  Marinis  longe  funt  macriores,quoi 

aut< 


Terrcftrcs 

Canri. 


IN    BR  A  ST  LI  A  M.  *3S> 

em  iuniperinas  redolent  radices  paiato 


nimefunt  grati. 


CAP.    XII. 

nonnullis  pifcibm  ayud  Americanos maxime 
VHlgarth^de^ueeerhmpifiatti* 

WJ^$  E  idem  fepius  repetere  cogar, 
^^H[^  a  quo  abftinere  quoad  eius  fieri 


„  quo  abitinere  qi 
«t^Bl  poteft  cupio  :  Leftorem  turned 
^  capita  3.4.5.  &7.hiftori3e  huius 
m  adloca  alia  in  quibus  de  Balaenis ,  au- 
lis  monftris-,  pifcibus  volantibus ,  aliaque 
•mplurium  generum  egimus,  remitto  JEos 
rohoccapite  deferibam  qui  maxime  apud 
afilienfes  noftros  font  vulgares,de  quibus 
ilia  eft  haftenus  fafta  mentio. 
Ac  primum  quidem  piTces  in  genere  Bar- 
iri  Pira  vocant.Mullorum  genera  duo  ha-  p^pifces. 
pt :  Kurerna ,  &  Parati  appellant :  optimi 
poris  turn  elixa,tum  tofta.  Quoniam  verb  ^WW4& 
lulli  gregatim  oberrant,(quod  non  ita  pri  Parati muli* 
em  in  Ligeri  alufque  flumimbus  eft  obfer- 
atum)Barbarieosvbi  vident  telis  Pctunt)  Sa#ittis  mui 
cnonnunquam  tarn  certa  manu,vt  duos  los°petutlt 
refue  vno  iaftu  figant ,  transfixes  natantes  Araciic 
itefitum  eunt  Barbari,vt  qui  mcrgi  neciuat. 


pOMJ-OUdffoU 


*4»  HISTOR.       NAVIG. 

Hot urn  pifcium  caro  eft  admodum  friab 
quo  fit  vt  fi  magno  capiantur  num 
Houca»  impoCiti  exficcentur,  deinde  friat 
optimam  farinam  redigantur. 

Camouroupouy-ouaffou  pifcis  eft  pr*e 

pifcisprs-    dis  (Quaffou  enim  Americana  lingua  ei 

•**-      demautoafTum  fonat.prout  accentudrf 

mmziu^HmusTfuouptnamlxiulti)  in  fuis 

«is  &  cantibus  frequentcm  faciunt  ment 

nem.-narc  enim  verba  hoc  modulatur  mo 

fir*-    ooaffou  a  oueh,  Camou  roupqu  p    onafTott   a-o 

edulffqueeftmaxime. 
Ohayo.  &^.     Duo  infuper  funt  illfs  pifcium  genera,< 

SSSd    °mra  &  Ac^a~omIf°n nomin|t  1  fuper 
mL     F      rcnonabfimiles,bonitate  tamen  vincu 

Immo  affirmare  aufim  Ouava  hhri  nof 

nullocedere  modo. 

^tifri/1*     AcaraPeP?iteseb  planus,inter  coqucn 

pinguedinem  fubflauam  emittie  qua:  eis 

pro  condimento,cfiquecarne  optima. 

\Acatdbouttn       s/fcataboutcn  vifcofu$eft,colorcceruh 

piTdsfubm  aut  fubrubro,  fuperioribusbonicate  cec 

minufque  palato  fapit. 
Pira-ypochi    ,   P'ra-ypochilongus  eft  inflar  anguill*,e 
pifcis  oblonqucminimeedulis»quodetiam  America 
gus'  linguaj/wA/fonat. 

iui*a  n©-       Raif  ^0* in  Ga«abarse  finu  manque  vii 

ftratibus  difnocapiuntur5n6  modoaNeuftriis  &Brit; 

fihiilcs.        njcjs  aliifque  noftratibus  magnitudine  di 

feru  n^fed  etia  eo  qood  cornua  duo  oblonj 

gcrant,prasterca  quinque  aut  fex  fiffuras* 

vent 


IN       B  R  A  S  I L 1  A  M  •  ;     .  i^ 

trehabeant,  quas  minime  natura  fed  ar- 
uStas  credas>cauda  oblonga  eft  &  tenui, 
je  adco  venenat3,cuius  rei  experimento 
ccrtior  fadus.vnam  enim  cepimus,  in-  R^rii  $Sh 
fcapham  eduximus,qua?  mox  cuiufdam  d*vencna** 
>ftris  tibiam  punxit  ,  qua?  ftatim  intu- 
t  &  lnflamata  cfi.Hat  funt  quf  paucis  de 
ibus  marinis  Americanis,quorum  taraen 
lcrus  eft  infinitusjhabui  dice«da« 
kd  hxc  flumina  aqug  dulcis,pifcibus  me- 
:ribus  &  minimis  abundat  quos  fua  lin- 
lBarbari,  Para.tnir$8c  Acaramiri  nuncu-  Para->»m& 
t.Miri  enim  eorum  lingua  ,  paruulum  ^*****"*} 
at.Huius  generis  duos  monftrofifsimos  nwes. m*~ 
cis  perftringam. 

rnum  Barbari  Tamouat*  appellant,  pal-  ^ 
longnudiue  ,  capite  amphfsimo  atqucpifds  mon~ 
nftrofo, Kabita  reliqui  corporis  ratione,  &*<>&*' 
lulas  fub  brachis  habet  duas ,  dentibus 
o  noftrate  eft  acutioribus,  ariftis  quoque 
:ifsimis,fquamis  qlioquc  durifsimis,adeo 
quot  deTatott  iarn  ante  dixi,)gladio  traf- 
>erari  nequeac.carne  eft  probatifsima ,  & 
Kisgratifsimi. 

Uterum  Pana-pana  vocant  ,  medio'cris  ?***-?*»* 
gitudinkscuius  harceft  forma,  fMMSSSt0 
ar  Requieuis  afpera,corpore  &  cauda  il- 
non  abfimili,capite  piano, atqueadmo- 
n  deformi,quod  ab  aqua  datum,  in  dua's 
iditpartcs,ina  vt  caput  pifcis  deformius 
nonftrofiusconfpici  minim epofiifc 
5cBarbarortimpifcatu  quod  attiflet,  in 


A 


142,  HISTOR.     NAVIG. 

primis  adeaquas  dixi  demullis  quos  fa 
Vin  muiie.tistransfigunt(qoodetiam  de  reliquisc] 
ies,puerf-  quepifcibus eft  intelligendum  quos  pe 
queperitiffi-jn  aqUjs  poffunt )  notandum  eft',  non  m 
menatant.      .  ■    *  0   r    ..  f    ,      .  . 

viros  &  muheres,ted  etiam  puerolos  na: 

di  peritifsimos  efTe.illi  p^ae'dam  natado  i 
re  barbatulorunvcamnnin  mediaspetui 
quas.hifimulacambulare  didicerunt,in 
mina  maiifque  littusfe  coniiciunt  >  atqu 
natum  more  hucilluc  obcrrant.  Cuiu 
ad  fideirt  faciendam  exemplum  paucis  cc 
memorabo.Die  quadam  Dominica  man 
quodam  Caftelli  noftri  propugnaculo 
patiabamur,!intremque  corticeam  ( qu# 
fuolocoa  nobis  defcribetur)  qua,  vltra 
ginta  tu  virorum  &  mulierucum  pueroj 
capita  ad  nos  inuifendos  vehebantur  : 
medio  mari  euerfum  .  Conf^ftim  n; 
gium  confcendetes  opem  laturi  ad  eos  f 
peramus,  omnes  ad  vnum  natantcs  &  rid 
tes  comperimus.  Quidam  vero  eoru  his 
compellauit  verbis,  Quo  nam  ita  feftinar 
tendicis  vos  c^foV?(quo  nomine Gallos 
pel'lant)  Ad  vos,  (dicebamus )  opem  lat 
Magnam,inquit,habemus  gratia  m:  A  tqui 
fHmatifne  nos  quamuis  in  mare  deiapfoj 
difcrim'en  vitse  adductos  fuifle?  Odo  c 
potiiis  hoc  modo  in  aquis  verfaremur,qn 
vt  mergeremur.magis  vero  metuimus  ne 
gni  quidam  pifces in  fundum  nos  pertral- 
Cseteri  verb  qui  inftar  pifcium  placiditfi 
&atabant$audita  ob  qua  ad  eos  accefiiiTen 

a 


IN      BRASILIAAI.  I45 

fa>fannisnos  exceperani,pr#querifu  ni- 
>  eosfuum  tnarinorum  more,  flames  vi-r 
amus.  Ac  fane,  licet  50O  pafhbus  a  Ca** 
[o  noftro  aberamus  perpauci  eorum  ( ld- 
potius garriendi cauffa,  quam  vllius  pe- 
li  meru)nauigiumconfcenderunt.  Ego 
eruabam  cos  nonnunquam  nobispreire 
ibitum  modo  tarde,  modo  celeriiis  na~ 
;cs,  qootiefque  vifum  efletad  aqusefum- 
n  quiefcere.  Lintrera  verb  cum  quibuf- 
ixylinisledisjcibariis^onnullifquealiis 
ad  nosaduehebanifubmerfum  tantun- 
i  curabant  quantum  folicitud'nis  afferret 
ispomi  vniusia&ura.  Dicebant  e.nim» 
non  font  alia  in  terra? 

riufquam  verb  a'b  hoc  de  pifcatu  fermo  B^art  nar- 
ligr€diar,biftoriam  a  Barbaro  acccptamf^manib^s 
termittere  nolo  Cum  inquit  die  quada &  vultu  hu 
cum  nonnullis  aJiis  in  fumma  maris  ma-'  maBoxcffcrca 
1  lintre  quadam  vehereringensquidajxi  nbus» 
is  manunauigij  oramapprehendirjmeo- 
iudicioauteucrtereaut  confeendere  vo- 
it:Id  ego  confpicatus  fake  quam  pre.  ma- 
ushabebam,  manumillam  abfeidi  quejirt 
rem  decidi't,digitos  vero  noftris  perfirni- 
quinque  hababat  ,  prsetercaprae  dolore 
)  pilcis  illc  fuit  affectus  exerto  fupra  aqua 
ite,ad  humanum  accedente,  aliquatuluva 
lerepuit.Ego  lectori  difpiciendum  relln- 
)  vtrum  (iuxca  vulgi  opinionem,  qaa  fer- 
marein  fefingula  animalium  genera  ha- 
re quse  in  terra  confpiciunuir  >  prafertim 


*itiF 


& 


I 


t44  HiSTOIti     IJAVIG. 

vero  Habita  eorum  ratione  qua?  de  Tnti 
bus  &  Sirenibus  a  nonnullis  funt  fcripta 
renian  vero  potiusfimise  marine  manu< 
fueritamputsta-.Tamen  (non  quod  praei 
ciurn  iis  qua?  In  hanc  rem  afFcrri  poffunt  i 
turn  velim)  ingenue fateor me,  qui  me 
nouem  in  alto  mari  verfatus  fum,quique 
raro  circa littora  nauigans  obei:raui,pif 
yllum,in  tantatotgenerum  copia  qua?  a 
bis  funtcaptajnonconfpexiife  qui  adet 
humanam  accederet  forinam. 
spin*  qui-  Atque  vt  tandem  fermbni  de  Americ 
bus  pro  ha-  fum  pifcatufinem  iraponam,prsEter  eun 

xnis  vtuntur  V.«  ,        r  •-*       „      ,    . 

Sarbaii.  4uo  «iximus,modum  quo  pifces  fagittis 
figunt,prifco  etiam  fuo  more  ,fpinas  in 
morum  modum  componuntjluicamquc 

Tw^fcerba.  ba  gUacJam  quam  jjjj  q*oucen  VOCant  CO 

ciunt,quibus  non  mbdo  in  littorepifcan 

fed  etiam  in  medium  mare*  fluminaque  j 

nptrit  rates  grcdiuntur,ratibus  vcdi,quas  illi  Ptpgris 

earumquc    cant  quafque  hoc  modd  componunt,lor 

rios  quinque aut  fex  rotuttdos  brachij  cr; 

tudine,vinculis  ligneis  colligant,quibus 

porreftis  cruribus,  ac  tibiis  incidentes,  f 

piano  pro  remo  vtentes^quocunque  Fert  i 

mus  errant:Attamen  rates  iftat  vlnse  loi 

tudinem  no  fuperant,latitudine  pedes  di 

quofitvtneque  procellarum  fludus  fen 

neque  plures  vno  homine  capiant.  Ne 

itaque  Barbari  tranquillo  mari  finguti 

infidetes  ac  folisradiis  oppofiti,  fimias  < 

mcrcfemnti  feu  potius  ranas  eminusc 

I 


IN       fcRASIliAM;  I45 

iii  Attame,quia  has  rates  ct  leritef  admo 
1  componuntur,&  mergi  nunquam  pof- 
:,fi  apud  nos  in  vfu  effent<c6modifsimas 
autumo  tranandistum  fluminibus  lcni- 
Iuentibus,tum  ftagnis&  pjludibus,qui- 
tranandis  ciim  vrget  neccfsitas  frcqucn- 
ion  parum  laboratur* 
d  haecjBarbarinoWri  noil  modo  mjr& 
ftabanrur  retiu  noftrorucjnibus  pifca> 
ur  confpedhi ,  fed  &  ipfi  nos  adiuuabat, 
e  adco  fi  per  nos  licebat  perite  ipfi  pi-      i 
intur.  Haecilli  fua  H^a  PrnffwHtfiu^t^ 
:upant*Pra?terea  Gallon  eo  praxipue  lau  Hamos  ma. 
nomine^pmeralia  non  pauca  commo  ban^bi- 
larex  mercibuseorum  percipiunt^quod  «• 
anteafpinasad  pifcandum  lineisapta- 
cefleeflec.eorumi  beneiicio  jam  copiai 
it  vncuiorum  illorum  ferteoru  quo$a~ 
id  pifcandum  accommodates  effeprae- 
it. Ac  fane  pueruli^Vtante  dictum  cft0 
luenishamos  flagitare  probe  fuot  edo- 
is  verbis  :  De agatorem,  amabe pinda.hac 
ibonuses,da  mihi  hamos.  j4g*toremc* 
?orum  lingua  bonum  fonat,  j4mabc  d£ 
ipindavcto  hamurmSi  verorepuHam  pa 
ur,capite  conuerfo  in  ha?c  veiba  ftatim 
punt  De  engaipa-aimcA  ,  hoc  eft,  tu  es 
am,es  OCC idendus.  Barbarize 

tque  fi  quis  gratia  inire  aparetibuS  &  a  raIib«s  *<** 
is  cupit.nihil  illis  eft  denegandu.  Grati  JHS$* 
pn  (unt,praecipue  tfero  fenes  tu  cum  mi  "jorofos  ye 
lccocogitaueris>muiieris  accepti  mc -^de^ 
K    j 


':S 


■      I 
i  Cb     ft 


t$&  NEI  STOH.     NAVIG, 

mores,aliquid  dare  folent.  Hoc  ergo  pb 
uatum  eft  a  me,  homines  hilares,alacres 
liberales,fummoapudillosefleloco:Coi 
vero  triftes,rnorofosTtaciturnos>auaros,< 
que  qui  fibi  folis  viuunt,  vfque  adeo  dete 
tur,vt  author  fira  iftius  farina?  hominibu 
Barbaros  noftros  adeant. 


CAP.    XIII. 
De  zArboribiu>hevbi$  fa&mbus  >  exquifitiffi\ 
que  fruttibus  qui  in  American*  f roue n 

fit: 

?VANDoQVTDEMinfuperioril 

I  de  quadrupedibussde  auibus, 

>cibus,reptilibusj  deniqne  dec 

:  nibus  Americanis  anirnantib 

nobis  aftum  eft  ,  confefitaneum  videtu: 

priufquam  ad  religionem,bellum,  polite 

aliofqueBarbarorum  mores  acccdamus, 

nihil  de  foli  illius  arboribuSjherbis*  plar 

-    fruftibus,  radicibus,  omnibus  deniquc 

qua?  vegctanteanima  funtpraedita  agan 

,  Primo  autcm,  quia  Brafilia  arbor  eft 

tius  foli  illius  celebratiffima,(a  qua  etiam 

men  eft  fortita  regio  illa)pr#cipue  ob  fuc 

queexea  conficiunt  infedores  noftri,e 

hoc  loco  defcribam.  H#c  itaque  arbor  E 

jir&hw*»    baris  jiraboutan  nuncupatur  ,  quercum  j 

Brafilia  ar-    ftram  proceritate  &  ramorum  copia  a( 

box  cmlquc  _J       .  ■  ...  pr^ 

forma.         quat.Qugdam  repenutur  quarutn  crafiiti 

txi 


IN      B  R  AS  I  LI  A  Mi  I47 

jm  homihumvlnas  com^leaentium  itn- 
t.ScriptorHift.Occid.Ind.prodidit  duas 
His  regionibus  vifas  eflc  arbores*  q  11  arum 
?ra  vltra  o&o  vlnas,  altera  fexdecim  in 
bitu  habcret  :  ita  vt  ad  culmen  prio- 
qua?tanfcaerataltitudine,vt  lapidis  ia&u 
eraret,C*r/Vfc.r  quidam  cafulam  cum  con- 
ixilTet>Ciconice  mode,  Hifpanis  rifu  m  co 
uebat:  Altera admiratione digniffimaiii 
rit.Idfquoque  narrat  in  Nicaragua  Pro- 
cla  arborbm  prouenire  nomine  Cert*  c\x- 
:raffitudo  quindecim  hominum  cample- 
itium  vlnas  impleat.  Sed  vt  ad  Braiiliam 
tram  reuertamur,foliis  eft  buxeisperfmii 
Js.Fruftum  vero*non  fert. 
3ua  verb  ratione  materia  ilia  in  haues  im 
tari  foleat  hoc  loco  defcribere  vifu  eft.Iri 
mis  verb  fciedu  eft5nifi  ab  incolis  iuuaren 
mercatores ,  intra  ahnurci  vix  nauem  ca 
teriaonerarepofle,  turn  ob  durit!cm,-a,c 
lihde  in  fecando  difficultatem  *  turn  verb 
:cipuejqubd  iumentis  omnibus  carcat  ilia 
io,ac  proinde  Humeris  humanis  fit  com- 
tanda.  Barbari  igitur,  veftibus,  indufiis, 
?is,culrellis  ,  aH'ifque  tnercibus  condu&i, 
1  mode  rhareriam  illam  frcuribus  &  cu 
Sfecant  &  findunt  &  rotundat,  fed  etiam 
neris  nudis  iiiipofitam  in  riaues  cbmpor- 
t,nonnuquam  verb  locis  impeditiffimis, 
>usautquatuorpaflTuum  millibus  a  fylua 
littus  intercedentibus.  Nomination  verb 
0  Barbaros  ,  ex  quo  Galli  &  Lufitani  aci 
K    ij 


2.64. 

Arbores  mi 

rat  crafiimsli 
nis. 


Iumentis  ca 
ret  Amcrici 
na  regis». 


Barbari  mt* 
teria  fecant, 
8c  in  naues 
important' 


148  H'iSTO  R.     NAVI  G. 

eos  acceffere  ,  fuas  Brafilias  arbores  fecai 

fnrciisarboearum  cnjm  exfcindendaru  (quantum  a  J 

mUus'Si  nioribus  accepi)ante  Mud  tempus,  ratio  a 

Barbaros,    n5  erat,nifi  quod  igne  admoto  eas  deturh 

bant.Praetcreaquoniara  nonnullos  fcio  e: 

ftimare  materiam  illam  qux  ad  nos  aduel 

tur  arborum  craffitudinem  obtincre ,  dc  i 

duftria  addidi  Barbaros  earn  rotundare  q 

faciliiis  comportari  ab  ipfis  poffu. 

Ad  hsec  obferuatum  eft  a  me,tatifper  du 

in  America  vixi,caminoque  luculento  lij 

ifiius  bt\neficio  vfus  fum  ,  minime  humidi 

Brafaicum  hoc  ligni  genu*  effe  quod  plerifque  aliis 

lignum  fere  «norum  geneft'bus  vfuuenit:immo  quafi  r 

^'"       tura  ficcurii  effe,  ifcenfurt  vero  perparuro 

mi  parere.Sycomoru*  vero  contract  ait  JV 

thiolus,)  prse  ceteris  lignoru  generibus  h 

habet  peculiare ,  vt  etiamfi  excifa-ik ,  hun 

ditatem  retineat ,  acnifirtiaquam  demet: 

irafilici  li-  non  exficcetur.Aliud  infuper  comraemor 

gnicincres  b0>  Quidam  e  noftris  ind^fia  noftra  mud 

bnToYoTc  re  cupiebat,  cineres  brafilij  ligni  imprudei 

jnficiant.     inlixiukimimpofuerat,adeotenaciterrub 

infeda  funt  colore,vt  quantumuis  abluta 

lum  nunquam  mutarint,atqueeo  colore  i 

fe<5ta fuerunt  nobis  indue  nda.  Si  vero  de 

cati  illi  qui  fuas  rugas  dealbandas  in  Belgiu 

mittunt  minus  fidem  his  adhibeant,  per  r 

licet  itlisnon  modo  periculum  facere  ,  f 

ctiam  li  volet,  ingentes  illas  fuas  rugas  viri 

infi  cere  colore, 

Ca?temmquia  non  mediocrker  miratt 


IN  'BR  A  S  I  LI  AM.  I49 

oupinambaulti)  noftri  quum  videntGal- 
iliofque  aduenas  £  procul  remotis  cerr  is 
entesjtantum  labpris  fumere  vt  Arabq  u 
1  fao(id  eft  Brafilio  feu  coccirveo  ligno) 
sonuftas  reuehant.  Itaque  magno  na-  Barbaricu- 
luidam  exBsfbaris  hunc  inmodummc^amcum 

■.  1 » ■  -N J     1  ■  ♦    r\    •  j  r\  •   authore  col 

reareahquandointerrogauitiQuid  ubi  ioquiuma 
inquit ,  quod  vos  Adair  &  Peros  ( id  eft 
t&  Lu{itani )  ram  procul  petitum  ligna 
itis?Nullane  vobis  ligna  ad  focum  tellus 
afuppeditat?Tumego ,  Suppeditat  ve- 
iquamj&r  quidem  magna  copia:fed  non 
►  generearboru  qualesveftra?funt;  B ra- 
ni in  primis,quod  hinc  noftri  non  ad  v- 
um,vt  tu  exiit  imas,fed  ad  tingedum  ex- 
mt:  ficuti  5c  vos  &  funiculos  veftros  bo- 
10s,  pennas  aliaque  rerum  inficitis.  Hie 
rotinus  excipiens  :  Veriim  tantane  eius 
copia  vobis  opus  eftPEnimuero  inqua, 
n  enim  (vt  hominis  animum  admiratio- 
fpenderem)apud  nos  vel  vnus  mercator 
iscoccineos  panrios,plures  cultell.ps,& 
:es  ( nota  ipfi  &  familiaria  exempla  fub  - 
is  )  plura  fpecula  poffidet,quam  quanta 
d  vos  vnquam  allatafuntrfolusilleoni- 
rafilium  coemet ,  quo  plures  hinc  naues 
\x  redeunt.  Ah!(inquit  Barbarus)mi'ra 
narras.  Mox  eorum  qu^  audiuerat  me- 
percontari  vltra-  perrexit.'At,  inquit,vir 
deo  locuples,  quern  tu  refers  >  non  mo- 
>Moritur>  (inquam)  vt  &  alij  homines, 
um  illc(vt  ifti  Barbari  commetata  a  mat, 
K    iij 


f$&  HIST  OH.     tfAVIG. 

&  coeptum  fermonem  nullis  interruptum  I 
uerticulis  ad  finem  vfque  haud  abfurde  pc; 
xunt)querere  ex  mc.Ergo^tnquiceorum  (] 
iftc  moriens  bona  reliquit,  quis  he/cs  e 
Liberi  eius,inquam,fi  habet:fi  no  habetfi 
tres,forores ,  aut  proximi  eius  agnati. 

Quum  hxc  dixilTcm,Equide(inqiMt  m( 
ille  fraud  fane  ineptus  fenex)facile  hinc  ai 
maduerto  Vos  c^/*f*V,(id  eft  Gallos)  effei 
(igniter  fatuos.  Nam  quid  traijciendo  m 
tacopere  vps  fatigari  ne'cefle  eft,  in  q«o  ft 
randofficuti  nobis  quide  iiucappulfi  dicri 
cximiaaBar  tantu  maloru  exhaurms?  Nepe  vt  libens ( 
baroprola-  ftrisaut  fuperftitibus  cognatis  opes  qugrai 
Tellus  qu#  nos  aluit,no  illis  quoque  alen 
fufficiet?  No?quide,&  liberos,&  jppinqi 
habemus,eofqfle,vt  tu  vides>fiimrnacarit 
ample&imur:  fed  quum  confidamusfore 
poft  mortem  noftram  terra  quae  nos^h 
eadem  &  illos  quoque  enutriat,in  co  acqi 
fcimus. 

Etcerte  in  hancfententiam,  prscclar-3! 
crates  olim  cuidam  vehementi  ftudiof 
denti  vt  fe  libens  etiamnum  paruulis  fer 
ret  incolumem>Liberi»inquit,beo  qui  m 
eos  dedit  cura?  erunt :  Agefilaus  verb  La 
dxmoniorum  rex  amicos  admoncbat  net 
pecuniis  quam  fortitudine,  ac  virtute  ftu< 
rent  ditefcere:quod  fruftra  par  at  opes,qu: 
ris  anirni  bonis "vacat.Quaat  fententig  ab  E 
nick  profeda*  admiratiohem  -non  paru 
merentur.  Prior  cnim  conueniteum  eo  qi 
fcripturoeft,EroDeustuus  Sc  feminis 


II 


r 


IN     BRASILIA  M.  \fy 

\  te.  Altera  verb  rcfpondet  dido  iUi  _ 
rifti,Opcreinini  non  cibo  qui  pent, led 
>  illi  qui  permanct  in  vitam  art er nam, 
m  Filius  hominis  dabit  vobis. 
la&enuspaucis,fed  fideliter  narratione 
Vmericani  Barbari  ore  aeceptam  recitaui. 
imobrem,  gens  ilia  qua?  adeo  Barbara  a 
>ishabetur,non  modo  lepideeos  irridet 
tnagno  fuo  periculo  Brafilio  ligno  que- 
do  ex  quo  quaeftum  faciant  mare  traij- 
lt :  fed  etiam  quatumuis  obcexata(  quail- 
[uidem  nature^  &  foil  fcrtilitati  plus  quam 
Dei  potential  &  prouidetigtribuit )  ali- 
ndo  cum  raptoribus  in  iudicio  furget  qui 
■iflianum  nomen  pra?  fe  ferunt ,  quorum 
i  eft  Europa  ferax  quam  Brafilia  immu- 
quoad  incolas  ai;tinet.Quare,prout'a  mc 
;um  eft,immortale  odium  aduerfus  aua* 
a  ToHoupimmbauhifS  geri,  vtinam  aua- 
imnes  qui  cum  fatiari  nufquam  poffint 
muopauperum  medullam  &  fanguinem 
gilt,  in  illis  terris  eflent  relegati,vt  ab  iis 
jriisaut'Dxrnonibus  exagitarentar. Ne- 
'e mihi  fait  magao  noftropudorein  Bar- 
oru  gratia  qui  adeo  res  mudanas  cotenut, 
redi.  Addere  aute  non  incommode  mco 
de  iudicio  poffum  rem  ab  Ind.Occid.hi- 
1  fcr;ptorememorie-prodita,dequadam  ubi+xa?* 
baragente  Peruana  ,  quae  cum  primumi°s- 
rpanosverfantes  in  fuisiocisfunt  cofpica 
urn  quod  barbari  eflent,  turn  vero  pra?ci-  Barbar6rum 
I  quod  luxuiindulgeret,verebantur  neab  acenfatio. 
K    uij 


l$%  HIS  TOR.      NAVIG. 

illisipfi  corruperentur  aut  auiti  mores  i 

mutarcntur  ,  eos  abeuntes  increpabant, 

nominibus ,  Spuma  maris>fine  patribus  t 

mines,inqukti>qiuque  nullibi  confiftere) 

funtadlaborandum^quo  viftumfibi  pare 

Talmam  in    _  s?dvtarborum  Americanaru  defcrip 

America  4.  neperfeq!iar,Pahnaru  quatuoraut  quinc 

ra?  -'^*10  genera  illic  reperiuntuninter  quse  frequei 

ma  numeratur  ea,quam  illi  Gefau^lh  qu 

quam  Tri  nominat:  Attame  quemadmodi 

fru&us  nulli  a  me  funt  confpe&i ,  credo  c 

nuWos  edi.  TWquidem  fru&um  rotudu  pi 

ducit  inftar  fptneoru  prunorum  ad  effigi 

racemiamplioristati  ponderis  vt  aegre  \ 

m.irm  fubleuetur,fed  nucleus  tantum  cera 

crafiitudine ,  eft  edulis.  Pr^terea  in  culm: 

Tunoinca  harum  palmarum  eft  turio  quidam  alb 

rlwcduif    ^U1  *  no^iS  wteendi  gratia  abfeindebat 

T        l '  Philippus  vera  qui  hasmorrhoidibus  labc 

bat  afleuerabat  illi  morbo  remedium  el 

cuius  rei  fides  penes  medicos  efto. 

>JtyKhthew      Alia  quoque  eft  arbor, a  Barbaris  Aj 

fpecics  fpi    appellata,qua?  licet  foliis  palma?  fi  t  perfitx 

lis  caudice    fpinis    circumquaque    arm* 

acuum  mucronumfpecie&aculeo.  Frud 

mediocricraffitudine,cuius  in  medio  nucl 

eft  niualialbedine,  qui  tame  edulis  non  e 

qiiamhebeni  genus  efle  credo :  praeterqua 

cnim  quod  colore  eft  nigro  tantaque  duriti 

yt  Barbaric  clauis  fuis  &  fagittis  parti m  coi 

*  nctendis ,  (  quas  fufiii*  cum  de  bellis  eorui 

agetur  defcribam)(it  in  vfu,  teuigatum  c 

que 


I  N      Bt  AStLtA  "M.  IS> 

que  ac  lucidiffimum,adeo  denlque  grauc 

i  aquam  deie&u  ad  jmu  m  ftatim  feratur. 

Zompluria  quoque  lignorum  mulriplicis 

jnsi'n America reperiutur  genera  ,  quo-  £ignavarjj 

l  nomiria  figillatim  edere  non  poflum.  colons. 

nnulla  vidi*  buxi  colorem  imitantia ,  alia 

lacea,  e  quibus  fruftula  qusdam  in  Gallia 

exeram ,  alba  vt  charta,  rubra  ,  diuerfi  a 

filio  generis,  e  quibus  etiam  clauas  fuas 

bari  confidant :  vnurri  quoque  quod  illi  r  u  -     . 

au  nominant  >  cuius  arbor  nuciluglancu  bornucipc* 

>erfimilis,nucibiis  tameri  caret ,  materia  fimilis. 

que  affabrefa&a  eafde  cu  nuce  maculas 

et.Denique  nonnulla  reperiuntur ,  quo- 

|  folia  funt  capitati   numi  craflitudine: 

.quorum  etiam  folia funt  latitudine  fef-  ^^^* 

3edali,atqueadeo  complurium  generum  aiu  quoque 

| omnia  figillatim  recenfere longu  eflet.    amphffinu. 

id  haec  arbor  in  illis  nafcitur  terris  pul* 

tudinis  eximiae  , atque  etiam ,  (quod  eft 

eimum  )  adeofuauis  odoris,  vt  dum  a  fa-  1^"™*°" 

;velfcindererur,vel  expolliretur  fruftula 

sbis  collect  a  vel  fngrantifsimam  rofam 

pent.  Contra  alia  illic  adolefcit  quam 

bari  \Aou-ai  nominant   allij  teterri'mo  Mh-mVl- 

>re ,  quern  dum  fecatur ,  aut  vritur  nemo  g.numtfte5- 

|uirerat:tohiseitapomis  noltris  noab- 

ilibus:fru<5):us  vero  eius  (qui  proxime  ad 

inu  forma  accedit)  prsefertimvero  nude* 

o  eft  venenatus  vt  comedeti  veneni  prar- 

tifsimi  effe&ureferat .   Nihilomin^s  ta 

Barbari  noitri>qu6d  ex  eo  crepitacula  fua 


154  HisToR.    navig; 

Complurcs  ^po^^niaum  ilium  plurimi  facfu 
American*  Hie  quoque  animaduerrendum  eft ,  Brafi 
«bores  feu  (vtmoxdicemus)poma  complurium  gcr 


^usferunt  ■"  •         r  ~~  *  " -«-r.«**M  .«  ^i 

(S.  rurnopumaierentem,abundare  etiama,rfe 


rcncnatos- 


Tfiuouui 


ribus  ,  qu#  pulcherrimos  quidcm  fru&us 

dunt,ad  vefcendurn  tamen  in.utiles.In  litre 

przfcrrim  mult*  funt  arbufcula^quarutn 

ma  mefpilis  noftratibas  valde  fimilia,  pen 

lofe  comedumur.Idcirco  Barbari  cum  Q 

los,  casterofque  aduenas  ad  poma  ilia  col 

genda  accedences  confpicantur,fuo  idion 

te  Ypochi  crebrd  vfurpantes ,  vt  ab  eis  abi 

neant,admonent. 

f       Hiuourtfam  cortex  eft  fcmidigitati  er 

cics.  iitudine,iaporegratus,prafertim  reams 

arbore  extra&us,genus  eftGuaiaci,quanti 

accepi  a  duobus  Pnarmacopolis,qui  m; 

nobifcum  tranfmifcrarit:eaque  Barbari  vt 

tur  ad  morbum,quem Pians appellant,  q 

vt  poftea  dicain,a;que  apud  eos  pernicio: 

eft,atque  apud  nos  lues  Venerea. 

ihym  arbor      Arbor  Choyne  Barbatis  appellata,  medi 

ex  cuius  fmcrialtitudine,foliislforma  &viriditatelau 

m  M^acl  pomis,magnitudinc  capitis infantis,ad  fig 

conficiunt.  ram  ouorurnStruthiocameliaccedentibi 

qua?  quidem  non  funt  edulia.  Ex  his  Tom 

pinambaultij  ob   duritiem    cortieis    irttes 

qusedamin  longitudinem ,  latitudinemq 

perforantes,  quibus  Maraca  conficiunt( 

quo  is  m  ante  mentio  fada  eft ,  fie'rque  in  I 

quentibus:  )illa  ctiam  ad  calices,  aliaque  v 

fcula  excauant,dimidiantque. 

Int 


IN     BRASILIA  M.  155 

ntct  arbbres  quoque  Brafilienfesnume- 
xSabancaie^u^ms  ambobus  porno  am- 
ire,  formamque  calicis  imitante :  in  cuius 
.exigui  quidam  nuclei  amygdalinis  li- 
es comperiuntur,eundem  quoque  fere 
i  amygdalis  faporemreferunt.  C«teruin 
ipomiiftiuspiuamen  vafis  cqnficiendis 
iptifsimum  ,  arbitror  illud  efle  quod  vul- 
lucuo}  Indicarum  nomine  appellamus, 
certe  ex  illarum  gcnere.  Matthiolus  enim 

in  Diofcoridem  commentariisaliarum 
um  Indicarum  meminit,  quae  forma  fane 
jndse,ac  magnorum  melorium  tnftarab 
ore  dependent :  quarum  ego  in  illis  re- 
nibus ,  prout  funt  ab  illo  depifta?,  ac  de- 
ptasr,  putamina  vidi>  quae  torno  expolita 
folent  a  noftris  hominibus  argento  inclu 

Prseterea  ciimin  illis  terris  verfaremur, 
dam  Petrus  Bordonius  nomine  artis  tor- 
idiperitifsimus,  variaeaque  pulcherrima 
cula  fabricauit,cum  ex  iftis  Sabaueaie  fru 
Dus,tum  ex  aliis  verficoloribus  lignis, 
Drum  partem  Villagagnonidedit  >a  quo 
trimi  fiebant.Verumtamen  aliquato  poft 
iignifsimam  reportauit  mercedemrex  eo- 
nenirafuitnumero|(vta  mefuo  locodi- 
:ur  )  quos  Villagagno  propter  Euange- 

profefsionem  in  mare  demerfos  fuffo- 
m. 

Eftpraeterea  in  illis^terris  arbor  proceri- 
:e  forbi  noftrse.cuius  pornii  Barbaric*- 
fnaminant*amplitudine,&  figura  oui  gal- 


SabaUCAiBlt 
bor  cuius» 
fmttus  va- 
ils conficien 
dis  eft  acco 
modatus. 


Petrus  Bor 
doni  us  tot 
nator  peri 
tus.quam 
mercedeml 
Villagaguo 
nerctulit.  . 


jlcA-itu  fru 
ftus  cdulis. 


1 


■ 


■  I 


*56  HI  ST  6  It.     NAVIG. 

'  ]inacej,quodvbimaturuitiColore  ad  auru 
incliriato  inftar  cotonci  mali ,  non  modo  < 
tiliter  comeditur,fed  etiam  fubacidum  ,  n< 
mbiispaktogratumfuccumcmirti^quic 
lore  aeftuantes  iucundifsime^efrigerat.  Atti 
men  cum  difficulter  e  proceris  iliis  arbor 
busdccutiaturpomurnilIad,nonnifi  aCe 
copithecisqui  illis  vefcuntur  excuftVhabi 
bamus. 

fdcs-atn  fru        »,  ,      r  n    « 

tcxtcncra.  '  **o-a$re  trutex  eft  decern  aut  duodecii 
pedum  altitudine,  caudicc  femorali  nonur 
quam  crafsitudine,  qui  tameri  adeo  eftt< 

lblol&*  nCr  Vt gladi°  Vno  iQu  fecetuf •  pomum  Pa 
&  vocantBarbari  palmi  longitadine,forma( 
cumennonabfimiIe,eiufdcm  etiam  color 
cum  ad  maturitatem  peruenit.  Hare  autei 
pdmanafcunturvtplurimum  vigintiautv 
gintiquinque  fimul  &  confertim  in  fingul 
ramis,qu*  Amcricani  legentes  in  cafas  m 
important  tanto  potidcre  quantu  altera  ma 
nu  ferre  pofsint.Ad.ppmi  vero  iftius  bonit< 
tern  quod  attinet ,  vbi  maturuit,  calyce  a 
mordum  recentis  ficus  auulfo>grumofum  af 
paret :  quo  fit  vt  mandentibus  ficumrefe 
rat^ynde  a  nobis  ficus  nominabatur:  fapor 
vero  vel  delicttifsimasMafsilicnfes  ficus  fu 
perat:itaque non  inimerito  inter  optimos t* 
tius  ora?  illius  fruftus  recenfeatur.  Memori; 
quidem  eft  proditu,Catonem  cum  Cartha 
gineRomam  rediiflet,mir£  magnitudes  fi 
cusattuliffe :  verum  quoniam  antiquidehi 
noflrisnullam  mentionem  feccrunt,  crcc$ 

bil 


faporc. 


it± 


IN    B  R  A  S  I  t  I  A  M.  I$7 

eft  alius  fuifle  generb,ab  iftfs  de  quibus 
?rmo.Foliofum  vero  Pacoatrc  forma  foi^^£° 
lapathi  aquatici  non  elt  abfimins :  tanta  fe  magni- 
en  funtmagnitudinefVt  vulgo  16gitudo;v^ini8, 
m  pedesjlatitudovltra  duos  protenda- 
quo  fit  vt  nulla  ratione  adduci  pofsim  vt 
lam  in  Europa,Afia,SV  Africa  tanta:  ten- 
dinis &  latitudinis  folia  extare.  Nam  et- 
harmacopolam  quedam  audiui  affeue- 
era  fe  vidifle  folium  Petafitis  latitudine 
t  cum  quadrantc  , hoc  eft  (fiquidem  ro- 
ta eft  hxc  planta)cuius  circunferetia  tres 
$  €u  m  quadrantibus  tribus  fuo  ambitil 
iretrnufquam  tamen  accedebat  hsecanx- 
udo  ad  noftri  Paco-aire  magnitudinenn 
urnquidem  cftfoliorum  illorum  crafsi- 
inemlongvtudini  nonrefpondere,  imo 
ia  maxima  efle,afsidue  tame  ere^a,adeo 
enti  paulo  vehemeniioris,  (quo  regio  il~ 
equentifsime  vexatur)  mediana  tantum 
:a  impetunl  ferat:reliquum  vero  ita  dilfc 
ir  vt  eminus  confpicienti  hi  frutices  plu- 
ftruthiocamelinisornati  effecredantur» 
tfattheolus  commentariis  in  Diofcoride 
>alma  &  da&ylis  agens,  fcribit  quandam 
plantain  in  Aegypto^Cyproque  nafcen- 
1 ,  quam  Veneti  inde  re^leuntes  Mufam 
ellantj&  Mufas  fimiliterfru&us  :quam- 
optimceoloco  depinxit :  cuius  defcri- 
)nem,quia  non  parum  ad  noftrum  Paco* 
accedit,hoc  loco  adferibcre  placet.  Mu-  M»fi*&az 
jitur,  intuit  ille,adotefcit  ad  quinum,fe«  fc^io. de* 


*m\\*kiu"r 


I58  HISTOa.      NAVIe» 

nucnuecubitorum  proceritatem  e  ftolo 
bus  alterius  fataifolio^eft  arundinco,  quo< 
men  perquam  longo,latoque  ambitu  fc< 
fundit,adeb  vt  in  longum  trium  cubitor 
menfuram  quandoque  excedat,in  latum  v 
fefquicubitum  fpatietur, lata,  era  flaque 
medium  excurrente  cofta.  Torrefcunt  fc 
ae.ftate  fui  natura  ,  vel  ctiam  fortafle  folis 
dore,adeo  vt  menfe  Septembri  eorum  co 
prorfus  nudae  cernantur,decidentcfblion 
materia, quod  admoduin  fit  tenuis.  Cai 
fquarofo  foliorumcortjee  veftitur,  pain 
velarundinis  modo.  Ramos  habet  null 
fed  caudice  tantum  confiftit;  E  Venice  g 
men  emergit  materie  molli,lohgitudine 
re  cubitali,a  quo  alia  ab  origine^ad  fumtni 
prodeurit  getmina  ternum,  quaternumoc 
gitorum  inuiccm  diftantia:e  quibus  circu 
ueniuntfru&us,parui  cucumeris  magni 
dine,quiper  maturitateitt  quadantenus  i 
»efcunt*cortice  fici»qui  eodem  modo  dig 
detrahitur.Sabftantia  pulpse  ^onfiilit  me 
peponum  modo^nuilointusofle,  neque 
mine.Primum  guftantibus fruftibus  infi 
ditatem  qua n dam  prse  fc ferre  videncur,ac 
Vtprimo  ftatim  guftu  non  placeant ,  ven 
qui  efui  afluefcunt,  iis  indies  magis  delc6 
tunquippe  qui  quadam  occulta  faporis  fi 
uitatealle^i,  quaenifi  tra&u  temporis  ci 
palatoinitgratiam,  nunquam  faturi  vide* 
tur,ItaMufam(inquit  Matthiolus)  nuhi  1 
Ccripfcre  qui  ex  Aegypto,&Cypro  ad  nds 


*MKt 


IN     BRA  MtlAM»  IJ9 

tuntur*Sed  quaenarti  antiquis  Mufafuerit 

ita^quid  referam  non  habeo.  Fufius  hoc 

perfequiturallatoTheophrafti,  &  Sera*. 

nis  teftimoniojVt  videre  cuiuis  licet.  Ali- 

uidem  de  ficu  Indica(putaOrietali)agit* 

is  pidura  quam  eo  loco  exhibct ,  indicat 

jrem  effc  monftrofiffimseformae'.ac  ve- 

s  ne  Le&ori  taedium  afferam,  (pracfcrtim 

n  minus  ad  Paco-aire  noftri  formam  acce 

I  intermiffam  repetam  hiftorise  me£  fe- 

nrfiqui  vcroplura  noffe  cupiant,eos  ad 

commentariorum  illorum  libri  i.caput 

itto. 

£uod  igitur  attinet  adXylafrutices>qusex  laarJ)fr 

lediocremproceritatemaffurgunt  ,   in  res* 

filia  magno  reperiuntur  numero :  flores 

:arcampanularum  lutearum  citrullinaru 

tftrnt:  vbi  verb  efformatum  eft  pomum, 

1  mod6  ad  fagcam  glandem  proxime  ac- 

it,  fed  etiam  maturum  in  quatuor  diui- 

ir  partes,  qua?  per  floexos  pilae  margmtu- 

e  xylum  emittunt,  quod  Barbari^wm-  &**&*** 

nuncupant.In  floccorum  illorum  medio  Xylon, 

efiuntur  grana  quxdam  nigra  compafta, 

ue  admodum  compreffaad  renishumani 

mam  5  cuius  compa&ura?  magnitudo  fa- 

inon  fiaperat.    Porro  Barbara  fkeminse 

1  illius  colligedi,  &  nendi  ignara?  no  funt, 

(iquidem  cubilia  fua  cofificiunt  ad  eu  qui 

obis  dicetur*modum. 

Prcterea  quamuis  olim (quantum  aceepi) 

America  nullas  crefcercnt  aurei  ac  citrei  *urea  * 

«urearoala 


l60  HlSf  Oft*     N  A  V  I  G. 

.       mali,hodietamencitm  Lufit^ni  multasir 
inagnainA-   •  •     .        -  .  r        • 

mciica  co-  rmmis  oris  quas  accolunt  conleuennt ,  n 

piaaefcat.  modo  indies  propagantur,  fed  ctiampoi 

ferunt aurea (qua:  a Barbaric  Margoutaz 

pellatur,praedulcia,  &  amborum  pngnort 

craffitudine ,  citrea  quoque  &  ampliora , 

maiora  numero. 

Saccarican$     Saccari  quoque cann^  optime  in  illis  t< 
in  America     •  r  o  •  -       *  ■ 

nafcuntur.   ns  creicunt>&  maxima  copta:  Attamen  en 

nos  G *lli»  &  hominibus,  &  machinis  ad  e 

ciendutn  faccarura  idoneis  nondum  eflerr 

inftru<5li(vt  funt  Lufitani  in  lis  qua:  occuj 

apud  Baibaros  locis)  in  aqua  cannas  ilLs 

faccari  faporem  induer<  nt,madefaciebam 

prout  ante  eft  a  nobis  di<5tum  cap.cj.vbi 

Barbarorum  potu  egimustalij  fuccum  &  m 

dullamearumcxftJgtbant.  Hocporro  lo 

rem  mulcis  fortaffe  admirandam  narrab 

Acetum  e    cannas  huiufmodi  nonnunquam  mucefce 

canni$faccafinebamas,&in  aqua  madefaciebamus  qi 

XI*  contra  faccari  qualitatemjquamdulciffi ma 

efle  nemo  ignorat*  adeo  acida  fiebat,vt  aci 

nobis  cflet  loco. 

Similiter  in  fyluisnon  raro  arundines  n; 

cunturcraffitudine  cruris  humanirfedquef 

Arundines  admodum  fupra  dixi  de  Pacd~aireradeo  far 

quibus  Bar  tenera:  vt  fingulse  earum  vno  iftu  gladio  (t 

fuasanxunt.  centur  adhuc  frames,  andae  vero  tanta  dur 

tie  vt  fiffis  illis,&  in  modum  chirurgicoru 

fcalproru  efformatis  dgittas  fuas  ita  armei 

Barbarivt  vno  ia&u  feras  humifundant.Sc 

quando  de  cannis  &  arundinibus  incidit  fe 

mc 


IN      BRASILIA  AU  l£l 

,Caicondilus  hift.de  belloTurc*  fcribit  t 
ndia  Orientaliarundines  repcriri  tanta?  ,Llbr'3«caF- 
gnitudinis  ac  craffnudinis  vtnauigij  vi- 
\  pr^ftent ,  non  modo  tranandis  fiumini- 
,fed  etiam  (ingulf  quadragintatritici  me- 
mos capiant,  medirrinofex  modiosGrae- 
continente. 

Kd  harcMatthiolus  fuis  in  Dioifcorideni 
nmentariis  air,arundinem  cjua?  magnate 
in  Italia  nafciturpalis  vitium  aptaad  de- 
l  cubitorum  alcitudinem  cxfurgere*laceae 
ffitudinc,&  pari  firmicudine; 
/laftiche  etiam  in  hac  noftra  America  in  iuftkhc. 
netisnafcitur,  quae  vna  cualiisprope  in- 
tisherbis&  floribusodoracis,  terra  rqfua- 
imoodorepcrfunditi 
^uamuis  a u tern  ea  quam  incoJebamus  re 
,que  nimirum  Capricorni  tropico  fubeft, 
>nitruis  horridis  (  qua?  Barbari  ToHpanAr^€tic^ 

x-      i     -i  i      J  .       .i  '  *w  regio  aniuc 

ant)imbnbus  vehementionbus,  venui   gciu&gratl 
'  rapidiffimis  non  fit  immunis  ,  tamendine  "»«'&• 

r  i  •  ,  *     nisi 

a  nulquam  in  ea  gelu,mx*nec  grando 
lfpicitur  >  acproinde  fuis  nnnquam  fpo- 
iturarboresfrondibus,vtpotequefrip;ore  t  .         ^ 
i  inieltentur,per  totum  annum  eo  vigentdu^Wrcntet 
do,qub  menie  Maio  (blent  a  pud  nos  fy  I /in  America. 
Prseterea  quando  hue  vf^uc  fum  progref- 
»iuuat  co  nunc  mora  ire,  cum  mefe  Decem- 
non  mode  breuifiimi  fint  dies  apud  nos, 
etiam  frigore  rig^ntes  mahusperflerhus, 
ciefque  nafo  dependeatjtum  temporis  A- 

k  i    ' 


I 


' 


l6l  HISTOR.     N  A  V  I  G. 

mericanos  diebus  Idn^iffimis  vti ,  tantoqi 

fftu  tbrreri,  v't  ego  foejique  ad  25.  Decembi 

fluuijs  illu  ardore  folari  cogeremur.  Vcrut 

me5quod  fphgrg  no  ignaris  facile  eft  intelli; 

re,cu  dies  fub  tropicis  nufqua  ta  longi,ncqi 

Coelum  fo*>rurfumtam  breuesatque  innoftro  clima 

mcSt-tt  «oriantur  ,  multo  fuotaquabiliorcsmul 

clcmcntiorecoelo  vtuntur  incolse.  Haec  ti 

hi  dicenda  fuere  de  arboribus  Americanis 

Plantarum,  herbarumquefadurus  me 

tionem,ab  i'is  exordiar ,  quas  turn  frudibu 

turn  effedis  aliis  antecellere  exiftimo:ac  pi 

Plant» folii  mum  quidem  planta  qu£   frudum yinat 

3ucy**««*.  e<jjtjforma  iri  fimilis,foliis  incuruatis,in  ar 

bitudiuifis,  ad  aloe  accedentibus  ,eiufde 

cum  carduo  maiore  forma? ,  pomu  verb  m 

lonis  mediocris  eft  craffitudine,nucifque] 

nex  forma,in  nallam  redinatum  partem  i 

cinaras  noftras  modum  crefcit. 

Canerum  Ananas  ilia  cum  ad  iuftam  p< 

^N^opti  ucnerunt  maturit3tem,colore  funt  aureo  c 

Amci?c«U*  ruleumimitante,odorem  Ideirubi  frud 

fruftus.       ecjjtj  acjeo  Yt  a  nobis  infyluisaliifque  loc 

vbi  nafcuntur,errantibus  ex  odore  facile  d 

prehenderenturrfapore  adeo  dulci  vt  a  nul 

fai^amis  noftris  fuperetur.Itaque  optimu 

effetotius  America?  frudum  exiftimo.  If 

vnum  aliquando  compreffi,exquo  cyathi 

fu&ielicui  quimaluatico  vinonihilo  ced 

re  mihi  videbaturrfcemina?  vero  Americ 

nx  caniftrosiis  plenos-  ^uosPanacom  nu 

cupancjvna  cum  Pacos  illis,  de  quibus  pau 


* 


—    -^ 


-^ 


• 


IN     BRASILIA  M.  I^j 

mentionem  feci * aliifcjue  Fru&ibus  ad 
afferebant*quos  firigulos  fingulis  pefti- 
is,aut  fpectilis  mercabamur. 
iter  eaquse  in  America  nafcuntur  fimpli 
mum  eft  quod  Tououpmambaultij  noftri  ^«>»admi* 
^nominant:eodemcumlapathoraaio-  rancl*  VWCK 
oftro  rriodo  crefcit ,  altitudine  nonnihil 
rat,foliis  ab  eo  non  ab(imilibus,qua?  ta~ 
i  propius  ad  Confolidam  maiorem  ac- 
mt.H^c  herba  ob  inltgiietn,qua  eft  pra?- 
,  vim,  magno  apudBarbaros  eft  in  pre- 
rlocautem  modo  ca  vtunturX  olleftam 
iipulatim  in cafis  appendunt,&  cxficcat, 
i  quatuor  aut  quinque  folia  alio  amplio-  Sumiis  JV5 
lio  inuoluta  accendutu ,  onque  accenfa  ^^aiis 
louent, fumumqueattrahunt  quo, licet  abfdbcatui;» 
bus*  labiifque  perforatis  exeat,  adeo  fit- 
tantur,vt  fi  ad  belluaiproficifcantur,aut 
vrgeat  neceffitas,  eoper  triduu,aut  qua- 
uum  alantur.  Benzo  quoqueNoui  Qrb.  tlb3«t2*^ 
iait  Indos  Petiianos  peregre  prefectures* 
:>am(quam  CocaipfiappeIlant)ore  ciau- 
,veluti  panchreftrum  quod  dam  pharma- 
l  circumferre  :  quippe  eius  prarfidio  freti 
grum  diem  nuliiusnec  cibi  ,    nee  potus 
ntes  iter  kciunr.Matthiolus  quoquc  poft  ' 
eophraiTum  fcribic  ScythasglycirifTaco- 
tosabfquealio  alimetorum  prarfidio  de- 
bduodeeimqtie  dies  deeere  f  Qua?  Petutn 

bn  %  <        r  irumus  teu 

arorum  noitrorum  non  male  reipon-  cerebrum 

itiEa  quo  que  in  alium  vtuntur  vfum:nam  pw*gar. 

)d  eeerebrohumores  fuperfluos  cliciat> 

L    V) 


Fumus  Pet» 


f 


1^4  HIS  TOR.      KAVIG. 

vix  vllam  ex  Barbaris  oftendas,e  cuius  col 
fafciculus  ifiiusherbasnonpendeat  ,  cui 
fumum  cotinuo  abforbent,etiam  cum  fan 
liaribuscQl!.oquentes:fumusver6(vtante< 
ftura  eftjper  nares,labiaque  pertufa  exhal 
veluta  turibulo  :odor  vero  ille  minime 
grauis.  Benzonis  itaque  interpres  magno  ( 
rorccrcdidit ,  hanc  cam  effe  herbam  ,  qu; 
Mexicani  TabaccoiHifyzmo^  vero  infulg  i 
cola:  Coxjobba  nominant ,  cuius  odorem  ac: 
tum,&  tetrum»atq:ueade6  Diabolicum  e 
Benzo  affirmat.  Muliercshac  herba  vtcm 
nunquam  animaduem:cuius  quidem  rei  c 
fam  ignoro-.aflero  autem  fumu  ilium  (  que 
expertus  fum)  famem  non  mediocriter  d 
pellere. 

Caeterum  Nicotiana,feu  Rcginae  herba* 

vVninTnon  cct  apud  nos  Petum  nominetur5tamen  ea ! 

cRPtwm.  cft  dequaiamago:quin  imoduae  ifta?  plat 
neque  in  forrna,neque  in  viribus  vllo  conn 
nire  mo  do  Villa?  Rufticae  fcriptor  Gallic 
lib.2.cap.7p.aflcrit  Nicotianam,qua:a  "N 
coto,qui  primus  earn  e  Lufitania  in  Gallic 
traftulit,  e  Florida  allatam  efle,qu£  20000 
paffuum  millibus  ab  America  diftat.  tota 
nim  torrida  Zona  inter  vtrarnque  eft  interi 
&a.Franerea  diligenter  in  plerifque  hort 
quorum  dornini  verape^wgloriabatur,pe 
quifiui,nec  tamen  hactenus  in  Gallia  noft 
reperi.Ne autem  Theuetusf qui  non  ita  pi 
dem  Angolifmcnfem  fuam  herbam  adeo  c 
lebrauit,vc  yeram  effe  i^rwjwaffirmeOcred 

in 


lib.  X.C.  25. 


Nicotlana 


• 


IN     B  R  AS  'XL  i-A  M.  165 

c  quod  fcripfit  rg*torari,de  ea  idem  quod 

Sficotiana  iudico:fiquidem  effigies  quam 

ua  Cofmographia  depingendam  curauit, 

nam  rcferat.Itaquea  me  illi  non  conce- 

ir  quod  fibi  affumicjfe  primum  omnium 

e  Tewm  fern  en  in  Galliam  attuliffe.Quin 

lo  ob  coeli  inclcmentiam  #gre  apud  no* 

lefcere  poffe. 

Irafficarum  quoque  illic  vidi  genus  a  Bar  CM«**hx& 

s  C*iW*nominatum,q.uibus  nonunqua  flcae* 

jo-ndiunt,foliis  eft  latimdine  &  forma  ad 

lufar  acccdentibus. 

Quantum  vero  ad  radices  attinet  ,  pra?~ 

Maniot  &  tdypijcx  quibus,vt  dixj  cap.?. 

:>arse  mulieresi  farinam  fua  coficiut  alias 

■  _ :      .   i  >*  Hetich  radi*. 

habet,quas  Hettch  appellant  \  quarunoq  CCSOptim» 
16  arque  ferax  eft  Brafiliefe  foium,atque  &  magna  co 
iouicefe,&  Sabaudicum  eft  raparum,f€dp,a* 
n  radices  ipfaefunt  craffitudine  amborii 
lorum  ,longitudine  fefquipcdales  plus 
Lis.Licetaute  primo  afpe&u  a  terra  auul- 
nius  generis  cfle  videantur,  quia  tamea 

■  coquendum  ali^  violaceum  ceu  pafti- 
saliaeaureumceucotonea  mala,ali#de- 
e album  coloreminduut,trium  effe  ge- 
m  autumo.  Vt  vt  fit.veripoffum  *$*-^Z^ 
\  has  radices  praefertiro  quae  aureo  funt  Hetkhradi. 
reincineribus  codas  piris  noftris  vcl,cunirati0- 
nisbonitatenon  cedere.     Earum  folia 
hedera?  terreflris  more  humi  ferpunt, 

cucumerum^aut  latiffimorura  fpinacio- 
fnm!lima,colore  tamen  diffVrunt,  pro- 
L   iij 


V 


X$6  HISTOR,      N  A  V  I  Gr, 

plus  ad  vitem  aibam  accedence»  Carter 
quiafeminecarencBarbara^  mulieresqui 
eft  cura?  tadicum  iftarum  propagatio  ,  m 
mo  negotio(temu*  agricultura  inaudita 
£as  ferunt  minatatim:  fiquidem  concifas 
ftar  paftinacarum,cjaihus  in  acetariis  vtin 
ferunt:  qua?  fr uftula  non  multo  port  totic 
gignunt  craffas  radices  Hetich,  quat  in  ti 
.  ■  ruerunt  iniedlai  Tametfi  quia  cibarium 
terra?  illius  prascipuum  ,  paffimque  pi 
grinantibus  occurrunt,eas  etiam  fpote  n 
exiftimo. 
M4n«btmt\  Barbirisquoquefru&uum  genus  efl  q 
cum  genu?  nil  <JM>wobi  vocaot,  qui  iub  terra  naicui 
fub terra nafmore  tubenim,tenuibufque  filamentis  i 
fe  deuinciuntur,nucleum  auellan^  ampl 
dine&  fapotehabent:  colore  tamen  leu 
pa?o,putaniine  pifi  filiqua  non  firmiore. 
verb  folia  *  femenque  proferat  hie  frui 
quamuis  faepius  eo  vefci  mihi  con  tiger-it, 
tamen  adeo  eft  ame  obferuatum,  vtame 
ria  repetere  pofiim. 

Matthiolus  quarundam  auellanarulnc 
rum  meminit,quaraSerapione,inquir,Fa 
noaiinantur,nucimyrifticar  perfi  milium 
qoodam  intiolucro  crefcurit  Bomb  yds 
abfimiluquse  frequenter  inter^ alia  aroin 
ex  India  aduehuntur. 

Prseterea  illic  quoque  magna  eft  copia 
,.  -  dicipipens,non  oblogi((icut  magno  er: 

Piper  Indicu      ,    rs  \-       rt    ..  ,°  rD 

eornutanu    meo  a  Neuitrns  nautis  acceptojfupenor 
cditionibus  fcr  ipferam)fed  cornuti  a  qui! 

d 


INBRAS-ILIAM.  i67 

m,(inquit  Matthiolus,  a  quo  etiam  eft  o- 

ime  depiaumOSiliquaftruappelUt,  quod 

euftuiacemmum:fohis,vtideaithortenli 

,lano  GmMbus,paulo  tamen  amplionbus, 

ulc  cubtti  magnitudine,viridicolore,albi- 

nte  &  gentculato :  floribus  albicantibus, 

fey  lougo  cormculorum  inftar,qui  primo 

ortu  virefcat,  maturus  vero  adeo  refufcat, 

:  lcuorequodam  ita  pelluceatvt  corallum 

■fcrat :  &  in  qup  concludacur  pumilum  ie- 

,en  lentiura  molo  compreffum.vfque  adeo 

re,  prsefertim  antequam  fit  exficcatum  ,  vt 

auismano  attreaet,eamq;  poftea  ori,aluve 

«•poris  parti  admoueat,  puftul*  ftatnn  «- 

ireant,quod  &  ipfe  experimeto  didics.Quo 

t  vc  mercatores  noftrates  ad  tinfturaro  tan-  ^^^ 

lot  eo  vtantur.  Barbari  vero  noltn  cu  We,  Barbaras, 

aem  conficcre  optime  norunt,aqua  in  fof- 

s  ad  id  referuata,piperillffd  conteruttcom- 

ofmonem  illam  lontjuet  appellant ,  qua  eo 

iodo,quo  nos  fale  in  abis  vtuntur.non  ta- 

len  quod  lonyuet  buccellx antequam  in  os 

igerant  applicecbuccellam  enim  ante,  poft 

ero  /«if*flrfammis  digitis  apprehenfum,vt 

ibo  faporem  addat,ori  hnponunt. 

Deniquecrefcit  quoquein  illis  terns  iab?  c<mm*j«- 
JrTu*  pollicis  craffitudine,  a  BarbarU  Cm-  -^»* 
««^-««d/fwappellataj-.pifaquoquealba,  &  cmmmi-  _ 
^co^^Comm^i^Mm  nuncupant: £v& - 
itrullse  quoque  rotunda*  nomine  tftfanrffl   Maunng*u* 
r^mfoauiffimicibi.  citruliL 

'    Hxc  funt  no  quidem  qu«  in  vmuerfum  de 

L    iiij 


J     it-W&iH 


tm  HISTOR.    N  A  VIG. 

arbQribus,herbis,&  fru&ibus  American* 
Ci  poflunt ,  fed  qua?  a  me  funt  obferuata  i 
Arb  annum  quo  illicyixi* 

Cteakf-1     Denize  ficp  eft  a  nobis  M&tim  apu<! 
gue  o<nnesv  mericano$,quadrupedes,nullas  aues ,  pifc 
aXue*cc!nu!la  denHUQ  animadtia  per  omnia  Em 
ptjs  mhus    p^is  noftris  refpondere:ita  nunc  afTero,qi 
difount.     tiicp  per  fyluas,&  agros  crrando  experiri  n 
hi  datum  eft ,  nullas  eife  arhores,  aut  herb 
nullosdeniquefru<ftus,quia  noftris  nofi 
diffi  miles2his  tribus  exceptis  plant!  s,  port 
Iaca,ocymo,&  filice,qua>  in  quibufdam  lo« 
nafcuncur.Quapropter  quotiefcunque  nc 
illtus  Orbis  imago  ob  oculos  obuerfati 
aerifque  temperiem,animantium  multitu 
nem,auium  varietatem,arborura  &  planta 
eleg3ntiam,frud;uum  denique  bonitatem 
nimorecolo,  tcties  Prophet*  ifta  Pfalao. 
exclamatio  mihi  in  mentem  venit, 
O  tju&  visfnit  illa,fU<epoteftas> 
Qua  prudenua  multiplexer  emits 
Tot  rebtthfimul,  &  fimulregendis  ! 
2{*m  quatunq  e  patetgfofofa  ttllvu* 
Vis  qmque  tmperij  tmpatefcit. 

Ergo  beatos  terra? illius  incolas  pr#di 
co,fi  verum  iftorum  omnium  Conditorei 
agnofcerent.  Atqui  ad  res  dcfci%ndas  m 
accingo,qua?  plus  a?quo,  quam  fint  ab  eo  a 
lienijdemonftrant. 


GAP 


IN       BRASILIA*!* 


%$9 


CAP.     XIIII. 
De  bello,  pr&lijs,fortitudine>  &  *YWS 

Vanqj/aM  Tououpinambaultij 
Toupinen^uin  noftri  bellum  im- 
(Tiortale  gerunt  aduerfus  variasfi- 
^nitimas  gentes  pro  more  reHquo- 
omnium  Barbarorum.quartam  ilia  Or- 
>artem  incolenti6m,quaca  Magel!anicoAmcrkJtani 
>(quod  ad  50.grad.vhra  Antardcu  Po-  piitudo. 
iacet,vfque  ad  terras  Nouasrquarum  fi- 
>ft  ad  60.grad.ckra  eundem  Polum)lati- 
ne  citra  quadragics  centena  paffuum  mil 
>ccupat:  proximi  tamen  &  infenfifsimi 
mi  hoftes  ij  funt  qui  Margaiates  appcl- 
ur,quique  eoru  funt  focij  Lufttani,  quos 
»/  appellant.Sicut  etiam  ^Jtyfargaiates ,  no 
Jo  Tououpinambanlti]S>  fed  etiam  Gallis 
mi  focus  funt  capnales  holtes.  JNon  ta-^uaBcaufil 
\  quod  Barbari  ifti  de  finibus  propagan-  belli. 
>dlo  certent(plures  enim  agros  quam 
*  (Itoccupant)aut  de  diuitiis  ex  fpoliis» 
?mptionibus,armifque  deuiftorum  paran 
cogitet.H^c,  inquam,eos  minimemo- 
t.Prout  enim  fatentur  otmies  ,  non  alio 
nouentur  affe&u  ,  quam  vtparentum, 
corumque  iam  olim  e3ptorum)&  ab  hQ- 


17°  H  f  S  T  O  R.     NAVIG. 

ftibus  eo  qui  a  nobis  dicetur  modo,d 
ratorum, mortem  quam  feueafsime  vlci 
tur.  Cuiftudio  tam  pertinaciter  adhsei 
vt  quifquis  eorum  in  hoflium  manus  inc 
rit,eandem  pcenam  neceflario  expe&et 
mirum  fore  vt  ma&etur ,  deiiide  deuor 
Pr#terea,vbi  prirnum  inter  quofdam  ex 
populis  bedlum  eft  indicium ,  in  eo  con 
tientibus  omnibus  hoftem  cui  lllata  fit  i 
ria  inperpetuum  deea  vlcifcenda  cogi 
rum,acproindeignauiae  tribuedum  eifc 
fuamredaftum  poteftatem  impune  di 
Barbari  in  tant:eorum  inimicitiflB  adeo  funt  inuetc; 
gratiamcum  vtingratiam  inter  fereduci  nunquam 
immicis  re-  fint.Mcritb  itaque  dicemus  Machiaue 
ciulque  difcipulo$(quibus  hodie  magnc 
malo  fcatet  Gallia  )  Barbaras  iftorum  a< 
nes  imirari.Cum  enim  «Stfl/ifti  cotra  do 
nam  Chnftianam  &  docent,  &  ad  pr; 
reuocant,recenti  gratia  veteres  iniurias 
effe  abolendas:hoc  eft,  homines  D^moi 
fimiles  alios  aliis  parcere  nunquam  deb 
annonfatis  declarant  animos  fuostygr 
effeferociores? 

Ratio  autem  qua  Tououpinambanhij  n< 
ad  bellum  profefiuri  conueniunt*  ha?c 
quantu  m  obferuare  mihi  licuit.  Etfi  R 
aut  principes  inter  fe  nullos  habent  ,  fed 
res  funt  ferme  dignitate,tamen  hoc  illis 
tura  inditum  eft  (  quod  etiam  a  Lacedj 
niis  exa&ifsirne  olim  eft  obferuatum  )  v 
niores,quos  Feorempkheh nominant, ] 


duci    non 
poflimt. 


IN    BR  A  SI  LI  A  M.  *7* 

r  rcrum  experientiam  fufpiciant  &obfer- 

tt :  in  fmgulis  itaque  pagis  non  afpernan-  Brafilienfcs 

n  lilts  prsftatur  obfequium.Obiata  hi  oc  J^J^ 

.one,ve!  inambulantes,aut  le&is  fuis  pen  -  °rjeftar|t, 

jus  xylinis  in(identes,c#teros  his  aut  firm 

js  hortantur  verbis.  j  ^morim' 

Ergone  ( inquiunt  alternatim  loquentes,  Americ.ora- 

^oneminimeinterrupto)maioi*esnoftri,tio, 

tot  holies  nor»  modo  debellarut ,  fed  etia 
iicerunt,&  ma£tarunr,&  deiiorarut,exem 
►  nobis  fuere  vt  perpetuo  domi  dclitefca- 
is?Gentemnenoftram,qu«tantoolimcs- 
is  omnibus  fait  terrorist  eius  cofpe&um 
re  miniroepotucrint,raagnonoftro  cam 
decore,tanto  affici  probro  patiemuryvt  ia 

busipfis  noftrisab  hoftibus  bello  pcta- 
cir?  Noftranc  ignauia  commictemus  ,  vt 
Margaiates  &  Peros-engaip*  (hoc  eft  ill?  ge- 
;  nequamOprimiin  nos  impetum  faciant?. 
urn  orator  i!le,manibus  humeros,&  nates 
auderis,cumexclamatione  hsec  addit  ver~ 
[yErirn4tErima>Tououpinambauhs ,  Conomi- 
afou  Tan  ,  Tan ,  &c.hoc  eft,  Nequaquam, 
jpulares  mei3adolefcetes  fortiffirm,ita  no- 
I  eft  agendumrquin  potius  ad  ccrcame  nos 
iftruamus,rriortique  &  ma&ationi  nos  dc- 
Dueamus,aut  noftros  vkifcamim 

His  ergo  feniorum  orationibus,  qua  ali- 
uanio  in  fex  horis  producuntur,auditores, 
uiattentiffimeaudiunt,  adeo  vt  ne  fyllaba 
!uidemillisexcidat3&  animo  &  viribus  au-. 
tijin  fingulis  pagis  fe  inuicem  compellates, 


J7Z  HISTOR.      NAVIC. 

ad  prafixum  locum  quam  celerrime  poll 
magno  nuraero  conueniant.Venvim  antci 
Towuptnambaitlths  no&vos  ad  prdium 
ducamus,  quibus  fint  armis  inftrudi  dic< 
dum  eft, 

Tdeapc  genus        A  -        •      \  •  « 

ckugiignc*      ACP"mum  quidem  Tacapa  hoc  eft  c 

uas,autenfes  rubro,aliis  nigro  Jigno  f  ibri 

t°snabent:longitadincvulg&funt  quin<] 

aut  pxpedum,  extrema  parte  orbiculate.2 

ouah  figura,latitudine  pcdali,craffitudine 

giti  pollici^s  in  media  fui  parte,orse  vero  cc 

modiffima  exacuat?,fi  quidem  ex'grauiffir 

iigno,quale  eft  buxum,funt  confederal 

acutiftima?;aciei  pcrparum  ccdunt.   Adeo 

facile  credaro    vnicura  Touo^ifiambaHlm 

litiufmodi  claua  armatum  ,  ac  furore  pen 

turn  ,  multum  negotij  duobus  gladiatorib 

noitratibus  exhibere  poffe- 

•Marcus      ArcusinfuPerbabem,qaos  Orapats nor 

•  nant,cx codem  ligni  genere  rubro nimiru 

&atrofabncatos:ijlongitudine  &  eraffiti 

dine  noftros  adeo  fuperam,vt  cos  necler 

tare, nee adduccrc  vllusnoftrumpoffit:  qui 

potms  imo  totisviribus  puerorum  decei 

Twnhctb    ann<-ramarcuI>uscnru«ndis  opuseffe.  Pr 

*r*xb£n*  nerulrs  ea  cil  iilis  herba  quam  Tocon  vocant 

«orum  loco. 9Ua? Met  admodum  fit  esilis,tanta  tameri  ei 

nrmitudincvt  equi  vires  ferat.  Sagitt*  fun 

gX  vlnah  langitodinermbus  iuofturis  pferficiui 

•  turrmedia  pars  ex  *rudine,rcliqu*  vero  dua 

e  bgno  funt  nigro  :  fegmina  porro  ilia  adec 

concinne  quibufda  arborumcorticibus  coi 

ligan- 


^~ 


IN       BRA  SI  Ll  AM.  I73 

ntur ,  vt  fi  minis  agglutinari  nequeant. 
milas  duas  illis  applicant  pedali  longitu- 
;,  quas  filo  xylino:quod  gluten  apud  eos 
i  fit  in  vfu,c6ftringunt:ofla  praeacuta  mu- 
libusaptant :  aliquando  arundinis  (iccsc 
talum  palmilongitudine  in  modum  fcal 
Jotatum:  nonntmquamraiaepifcis  caudg 
cmum,quse  vt  alibi  dixi  maxime  eft  ve- 
ata.Ex  quo  vero  Galli  &  Lufitani  in  eas 
ones  commeant,recepto  eorum  more 
bari  fagittas  ferreis  fpiculis,aut  faltera 
is  acutioribus  firmare  afTueuerunt. 
im  di£tumeft  qua:  fit  illorum  in  verfan- 
:lauis  illis  fuis  dexteritas:  ad  arcus  vcrd 
dattinet,contfdoforevtijomnes  a  qui-  *™cnc™i 
luntconipecti  Barban,conhrment  easiiufsimi. 
is  brachiis  tanta  celeritate ,  tamque  cer- 
Stu  iaculari ,  vt  (quod  bona  Anglorum 
?  3  qui  tamen  peritifsimi  fagittarii  ha- 
tur,di<5tum  fit^fagittis  fuis  manui  qua 
im  tcnentimpofitis,  dlTodecim  ab  illis  ci 
qnarn  ab  Anglis  fex  fuerint  emiflae. 
'oftremo  parrnas  habent  ex  tergo  Tapi-  parmx  co- 
fa**,  cuius  jam  ante  memini ,  latas^lanas,  mee*' 
otudas  ad  modum  fundi  tympani  germa 
.His inter  pradiandum  non  obreguntur 
?um  quo  folent  milites  noftri  modumi 
i»s  dirnicando  fagittas  hoftium  excipiut. 
cverofunt  vniuerfa  Americanorum  ar~ 
mequeenimaliis  armaturis  corpus  fuum 
egunt:quin  contra  (exceptis  plumaceis  pi 
iarmiliis,breuibufque  aliis  indumentis 


Terreos  en- 

fes  Barbari 


m 


I  I 


174  HIS  TOR.     N  A  V  I  C. 

quibus  corpus  fuum*vt  ante  di&um  efl, 
ornant)fi  vel  indnfio  client  induti  ad  prae 
profe&uri >  confefttm  illud  exuerent  *  vei 
ne  illo  intricarentur. 

Vt  autem  {ermoni  dc  armis  Barbaron 
paruTfedat.  finem  imponam,  illi  fiquando  a  nobis  en 
ferreos  accipiebant  ficut  ^JMoujfacat  cuid; 
ex  meis  vnum  dono  dedi,ftatnn  vaginas  { 
cul abijeiebant.^idem  quoque  acceptis  cult 
fa&itabant,eorum  fulgore  deleftabatur  ,i 
adabfeindendos  arborum  ramos  vtilior 
quam  ad  pugnam  cenfebat:  ac  fane ,  vt  \  \ 
di&um  eft,  optime  fuis  verfandis  cos  cfTe 
ercitatoSjCommodiiis  illis  vtuntur. 

Oterum  tormentaaliquot  minimi  pre 
eodeuexeramus  :hsec  Barbari  terni  fing 
difplodebant,  vnusmanibus  impofitum 
deftinatum  intentabat,alter  colli  mabar,ti 
tius  igncm  admoutbat>Tamen  quia  cannt 
ad  os  vfque  complebant  >  nifi  carbo  co 
tufus  pulueri  tormentario  a  nobis  fuiflet  a 
mixtus^nagno  eorum  perijculo  tormenti 
fuiflet  difrupttfm.Ad  ha?cno!opr#termiti 
re  Barbaros>cum  primum  tormentorum  1 
iortim,&minorum  ftrepitumaudiret,  qu 
dammodo  territos  fuifle,pra2(ertim  cum  n 
nullos  ex  noftris  auem  ab  arbore  deijeiem 
videbantjferamue  humi  fterncntes^plumb 
glande,quamipfi  non  cernebant,tamenai 
cognita,ha?c  rcformidare  defierunt:diceba 
enim  fe  celcriiis  fagittas  fex  iaculari  pof 
quam  quis  toroientum  femel  aptaret.Si  qi 

aute 


.  _■■-. 


.. 


NKy 


IN;  BRASILIA  M«-  I7S 

-n  obijciat  t  ormentum  longe  altius  pe- 
ire:Refpondeo  nee  thoracis  bubalinos, 
lamis  confertosfagittseaBarbarisemif- 
ipecum  ferre,quin  ea  a?que  ac  glande  tor 
tularia  traijeiantur.  Veruntamen  quia 
modiori  loco  base  a  nobis  dicipoteruty 
ad  Barbarorum  prselia  ventum  erit,  - 
>nfufe  agarn,iam  Barbarorum  copias  ad 
iandumeduco. 

a.  qua  di&um  eft  ratiooe  coafti  ad  o<5to,    t 
lecem  capitum  millia,  mulieribus  non 
is,non  ad  pradiandum  quidem>  fed  adc    . 
?dimenta,&  commeatus  comportados,  bari  agmi- 
iftra  couenientibus,exfenioribusij  qui nis duc€S* 
es  maximo  numero  interfecerunt,&  de- 
runt  jcopiis  praeficiutur:  quibus  ducibus 
rri  fe  accingunt.  Quamuis  autem  incedat 
Dordinestamen  cum  iter  faciuntconglo 
,fortiffimxs  primamaciem  occupatibus,^  ,    .r 
im  eitquam  commode  vmuerla  ilia  mul0rdine,inco 
lo,fine  tribune  &  menfore  fe  recipiat,itafuft  tame* 
gno  datocelernmein  aciem  conueniat. 
)«terum  nonnulli  funt  qui  cornibus  qua?  jmbu  cor- 
I 'nubia,  vocant,  fefquiulnse  longitudine,«wa  ingatia, 
irafiitudine  haftse  noftratis  ab  inferiori 
:e  palmi  latitudine ,  inftar  buccinse  mili- 
cientjtumpatriaexcedentesjtum  etiam 

ra  mouentes.Nonnulli  etiam  fiftulas  exc.fl  t 

l     !    /i»         !■•  o  o    1  Fiftuisexot 

bushoiuum  ohm  mactatorum  &  deuora-fibus  huma* 

um,gerunt ,  quibus  affidue  in  itinere  ca-nis* 

it,vi  fociorumanimosexcitent5ftuditim- 

i  hdftesconfimiliter  mactandi,  augeant» 


:.  *> Mi 


■ 


I76  HISTOR»     NAVIG. 

Si  vcro,quod  frequenter  contingit*  naui 

expeditionem  in  hoftes  facere  placeat,  lit 

leguntjnec  alto  mari  fe  comemttunt.  In 

renter    yero fe  lintribus  difponunt,  eosTgat  no 

^omccus.    Mntjj5ngUii  conftat  ex  fingularum  arbor 

cortice  detraflo  in  hunc  vfum  deftinato3 

ta?  tamen  amplitudinis  vt  finguli  quinq 

genacapiant  hominum  capita.  Itaque  ftai 

pro  more  fuo  nauigium  agut  remo  vtrin 

piano,  quern  medium  comprehendunt. 

porro  lintres  cum  plani  (hit,  minimone 

tio  aguntur*£orum  tamen  in  alto  mari, 

obortatempeftatevfus  eft  nullus.Sedin  i 

ma  malaciaBarbaris  noftris  ad  militiam 

ficifcentibus  ,  claffem  fexaginta  huiufrn 

lintribus  conftantem  confpicias.  Hi  tarn 

leriaequorpercurrunt  motu  ,  vt  mox  oct 

fugiant.Atque  hifunt  exercitus  Tonpweq 

terra?  manque. 

Hoc  inftruSimodo  quinquaginta  n< 
nunquapafTuum  millia  in hoftium  fines] 
Irimum  Bar  grediuntur.Primoque  hoc  vtuntur  llrata: 
tagc^uam  mate,fortiffimi  quique  ca^teros  cum  mu! 
ribus,&  impedimentis  port  fe  relinquut 
nere  vnius,aut  duorum  dierum:  fummo  c 
filentio  accedunt,fyluafque  occupant  infic 
hoftibus  ftruetes,  quibus  adeo  funt  intent 
non  raro  per  14-horas  illic  delitefcant.  I- 
ftes  verb  (i  ex  improuifo  fuerint  adoiti,qi 
quotviri,foemina?,acpuerioccurrunt  ,  n 
mododeducuntur,  fedetiam  ma^antur 
hoftibas  in  patriam  reducibus>  fruftaumc 

J 


^  .  ■■■ 


IN    BRAS  ILIA  M«  171 

'ah  imponuntur^ac  tandem  deuorantur. 
ue  co  facilius  incautos  oppfimant,quoct 
i(nam  Vrbes  nulla?  funt  illis)  mcembus 
ciriguntur,cafaritmque,  (quae  tamen  8o, 
oopaflos  in  longitudinem  protendun- 
'ores  nullgfunt,earum  veroloco  palma- 
ramos $  aut  herb#  Pirido  eaule  ad  ianuas 
appohunt.  Quofdam  tamen  pagos,  qui 
ibus  funt  contermini,  iam  palis  expal- 
longitudine  6. pedum  munire&  circun- 
xe  didicenint,pr£terea  ftipitibus  HgneiS 
icutis  muricum  loco  aditus  muniuht:  i- 
e  fi  hoftes  noftu  aggredi  pagos  illos  vo- 
ntjquod  illis  fcftfamiliare*  paganituni 
3S  tuta  via  ifrumpunt ,  quo  fit  vt  fiue 
lamifitiefugam  capefTant,nufquam  eua- 
,quin  aliqui  pedum  vulncratorum  do- 
profterriantur  ,qui  eonfeflim  ab  paga- 
orrentur,&  eduhtur; 
Mvero  aperto  Marte  pugnare  cohten- 
I ,  copiis  vtrinque  edu<ftis ,  vix  credibile 
uam  atroxrquamque  horrendu  fit  pra?- 
:cuius  ipfe  fpe&ator  fui,ac  proinde  me* 
deeoreferre  poflum.  Ego  cum  Galld 
o,paulo  curiofius  (  magno  noftiro  peri- 
,  fi  enim  ^tJMargwaiibw  capti  aut  larfi 
emus  ,  deuorariorii  fuiflemus  deuoti ) 
>arosnbflros  in  militiam  euntes  comi- 
rolui.  Hinumero4ooo.capita  cum  ho- 
is ad  littus  decertarut,tanta  ferocitate  vt 
abidos  &  futiofos  quofque  fuperarenb 

M   j 


1 

I 

**1r 

■ 


tj%  HIST  OR.     N  AVIG, 

Tomupinambaultij  ,  cum  primum  ho 

confpexere,in  tatos ,  tamque  editos  vlul; 

perruperun^vtquilupos  hicvenantur,< 

veriienti™  illis  vlulatibus  comparandos  minimeedi 

Bacbaromm  clamor  vero  aerem  adeo  fericbat ,  vt  ton 

Thilatus.      vix  exaudiri  turn  pbtuiflet.    Accedentcs 

ro  propius  damores  ingeminabant,coi 

bufque  concrcpabant,  fiftulis  denique  ca 

ban^minas-afi]  in  alios  intentabant  ,offa 

ofsiumma-  morYotfrum  hoftium  oftentabant :  dcnti 

a»torum  o- tern  quorum   nonnulli  filo  traie&os  v 

fcemauo.    v]nas  juas  eojjD  appenfos  gerebant:  dcni 

geftibus  horrorem    fpe&antibus    sncu 

bant.    Ad  manus  autcm  vbi  ventom 

longeinpeiusresruere:tanta  cnim  fagi 

rum  nubes  eft  vtrinquef emifla,vt  mufcas 

lantcs  multitudine  imitarentur.  Saucij 

ro  non  pauci  ftrenue  tela  a  corpore  au( 

bant  vqua?rabidorum  more  canum  mo 

h  *f  r  ^anti;ttcctamen  propterea  pradioabft 

ei&wL  Cr°  bant.Haec  enim  gens  adeo  feraefti&tn 

lenta,  vt  tantifper  dum  virium  vel  tai 

lumreftat,  continuo  dimicent  ,  fugarr 

xiunquam  capefTant.  Quod  a  natura  iliti 

ditum  eflereor.  Etenim  a  Nobiliquo; 

accepi  viro  Gallo ,  qui  militiam  colit , 

lorumciuilium  noftrorum  tempore,  it 

gionibus  Gallicis  Americanos  milites  c 

luifle  ,  qui  ftrenue  &  former  fe  gereb 

quapropter  a  Centurionibus  pluftini 

bant.  Quodtamcn  in  cam  accipi  partem 


RftJCt 


%& 


IN       BkA5ItlAM»  I79 

quad  affirmarem  nullos  in  illis  repe~ 
pofle,  qui  ignauiam  Afianorum,  molli- 

Europseorum  aut  Afrorum  imitarcfr* 
fsidua  enira  cxercitatio  railite  ftrenuum 
•Vtut  fit,vbi  manus  cum  hoftibus  Tou~ 
mmbauttij  conferre  ceperunt ,  clauis  illis 
vtrinque  acerrime  ferierunt  ,  adeo  Vt 
ium  quemque  non  modo  humi  fterne- 
(non  fecus  ac  lanij  boues)fed  etiam  pe- 
5  ma&arent. 

criim  generofis  infideantequis  annoiv 
•  non  qua?ritur  i  Le&orem  enim  memo* 

efle  credo  eorura  quae  fuperitis  a  me  di- 
funt*  equis  aliifque  iuroentis  BarbaroS 
tus  carere,ac  proinde  pedites  omnes  in- 
re.Ego  yefo  qui  alias  faepe  equu  mihi  o* 
em  quern  Barbaris  confpiciendum  pra?-* 
m,tum  fane  optimum  cuiinfidere,  pr^^ 
ique  me  periculo  liberarem,votis  omni^ 
exoptabam:  Quippe  mihi  fitverifirai  feaibati  e- 
arbaros  fi  cataphra&arum  militcm  no-luos  fi  vi* 

*     r    .     ~  ,  .        /        derent  quia 

:em  cquo  gcnerolo  inudentem  ,  ignem-  de  uiis  f«a- 
hinc  e  tormentulo  erumpentem,  illinc*  ****** 
>  equtim  refilietem  cofpicerent,  j4ignan>  - 
eft   cacodaemonem  adcfle  credituros*  ''     ' 
netli  a  quodam  memoriae  eft  proditum,  ind.ub  ^ 
jnum    ilium    Attabalipam  Peruenftum  cap-m. 
;cm,  quamuisequum  ante  confpexiffet 
am,tanta  fuiffeanimi  magnitudine,  vt 
rro  (qui  cum  vt  fefe  oftentaret ,  turn  vg 
os  Attabalipam  ftipantes  perterreface- 

M    ij 


I&fc  H  I  S  T  O  R;      NAVIC, 

ret,  continubequumfuucn  glomerato  g 
fu  folo  infultantem  agitabat ,  ^propitis 
Regem  accedente,  fpumaque  ab  equi  on 
regis  vultum  defiliente ,  minime  tamS  cc 
motumfuifle,  quin  morte  ple&i  eos  im 
raffequiequi  horrorc  ftupefa&i  terga  | 
tiflent.Qux  res(inquit  hiftoriographus)E 
barisfuitterrori,noftrisver6admirationi 
lam  vero,vt  narrationis  feriem  repetar 
quis  quserat  quid  tu,corne(que  tuus  tantij 
dumpradium  committebatur  ,  annon 
cum  Barbaris  dimicabatis?  Ingenue  fat< 
nos,qui  adeo  imprudenter  Barbaros  efleti 
comitatijimprudentiam  illam  altera  eun 
lare  noluifle:  fed  paullum  a  conflidu  ren- 
tes, fpe&aculo  illo  contentos  fuifle.  Tcf 
interea  me,qui  non  femel  turn  equitum  ti 
peditum  copias  ingetes  in  aciem  inftrud 
hicconfpexi,tanta  nunquam  voluptatc 
dendis  peditutn  legionibus  armis  fulgetib 
quanta  turn  pugnantibus  ittis  Tououpirta 
baultijs  perfufum  fuifle.  Pmerquam  en 
quod  fibilantes,faltantes,&  celeriter  adm 
Corpora  fc- dum  &  dextre  fefe  in  orbem  glomerant 
liqucBarba  iucundiffime  fpe&abantur,  accedebat  ini 
mis  ornat«.  per  telorum  nubes  denuiiima,quorum  pei 
rubr£,coerule£,virides,  rofea?,  aliorumq; 
genus  colorum,foii  obie&j  radiabant,vel1 
ite,pilei»armillse,  c^teraque  ex  plumis  coi 
pafta  ornamenta,qu2e  mirum  in  modii  fp 
(ftantium  oculos  fulgore  feriebant. 
Hoc  pradio  trium  horarum  fpatio  conf 

<a 


IN      BRASXLlAM.  183 

j  multis  vtrinquc  cxtis  &  fauciis,  Toyou- 
mbaulti]  noftri  vi&oriam  reportarunt* 
iuofque  ,  cum  viros  turn  fceminas  plus 
us  triginta  ad  fuos  deduxerunt.  Nos  ve- 
ui  officium  aliud  pra?ftiter&mus  nullum, 
juod  ftrictis  gladiis ,  tormentuh'fque  vt 
>aris  animosadderemus,  nonnunquam 
lofis  praeliantes  fpe&aueramus,  (  quod 
ime  gratum  fie  illis  fi  cum  ipfis  ad  bellum 
icifcantur  hofpites)tantam  de  nobis  co- 
imus  opiniohem,  vt  ab  eo  tempore  fe- 
es peculiar  nosbeneuolentia  &amore 
:omplexi. 

aptiuisitaquein  medio  agmine  collo-  captiuivia- 
jiionnullifque  ex  robuftioribus  funibus  fti. 
tis,ad  Ganabarae  finum  tendimus,  a  quo  ®J  wftoriT 
is circiter  XXIV.M.aberamus.Vndique  reportatara 

ex  fcederatispermulti  faltanres,  tripir-  Plaufos. 
:es>&  plaudentes  nobis  gratulatum  ob- 

veniebant.Denique  cum  ad  locum  in-  . 
ioftra?oppofitum  peruenimus,  egoco- 
[ue  meus  fcapham  confcendimus  ,  ad 
llumque  noftrum  reuertimur.  Barbari 
incontinentepagosfuos  finguli  repe- 
•Paucis  poft  diebus  Barbari  quida  ex  iis 
apciuos apud  fe  habebant,  ad  caftellum 
urn  acceflere  ,  quos  per  interpretes  ro- 
1$  ,  vt  mancipia  aliquot  Villagagnoni 
ant.Sic  captiuorum  pars  magna  ex  Bar- 
rum  faucibus  eft  erepta:segretamen,&  C*?,*112** 

•    r»     i       .y-x       i    -  ■•  i  •  i  ^         /1  GaiUs  cm- 

is  Barbans.  Quod  mini  non  multo  polt  ptj, 

>ertiffime  indicauim.Mulierem  quadara 

M    iiij 


*8*  HIS  TOR.    N  A  VI G. 

ctfrapuerulofuovix  dum  bimuloemeb 
pretium  erant  mercesquaedam,quaram< 
xnatio  ad  tres  libellas  Francicas  accede 
venditor  auteni  meus  ita  coquerebatur,C 
in  poftcrnm  luturum  fit  nefcio,ex  quoau 
Paycolas  Hk  ViHagagnonem  nominab 
buc  appulit ,  vix  dimidiam  Captiuorum 
ftrofum  partem  comedimus.Puerulumi 
mihi  referuare  vehementer  cupiebam  , 
VilIagagno,reftitutis  mercibus  meis  & 
trem  &  filium  vendicauit.  Matri  noni 
quam  dicebam  fore  vt  cum  mare  tranfra 
remjpuerulum  hud  tranfportarem.  Ufa 
(adeo  vindifta?  repofcendse  animisgent 
lius  hseret  cupido)  refpondebat  malle  fe 
ToMHpinarnbaultijS  vorarctur,quam  vt  in 
remotas  terras  deportaretur:fperare  1 
grandior  faftus  ad  populares  fuos  que 
modo  elapfusfereciperet  $  accognato 
fuorum  mortem  vlcifceretur.  Nihilom 
tamen(vt  ante  eft  a  me  di<5tum)e  quadra 
^a aut  quinquaginta  mancipiis  quibus  ad 
ftellinoftrimunitionem  vtebamur,  de 
pueros  felegimus  quos  nauibus  impofitc 
Henricum  fecundum  turn  Galliarum  re 
mifimus* 

C 


IN     BRASILIAM. 


CAP.    XV. 

tiuosfuos  quo  traBent  mddo  'Brtbari^uibuf- 
ne  c&remonijs  inyfdgm ma^nndis  &  edendis 
itanmr.qmbm  per  occafionem  immamffimti 
rudelttatis  alia  exemplaadietfn  font. 

Vnc  fupereft  vt  dicamus  quo- 
nam  modo  captiui  a  vidoribus 
exciptantur.  Vbi  primum  in  vi-  captiui  qu* 
m  ftoram  fines fantdedafti  .&*.~*fifi 
do  exquifitiffirais  alutur  Clbis >  ted  etiam  hoftibus. 
res  viris  dantur,  ( non  autem  viri  fcemi- 
Imrao  non  dubitabit  is  qui  captiuu  apud 
abet,filiam  fuam  aut  fororcm  in  vxorem 
iare,qu^  viro  diligentiffime  miniftrabu. 
tcrum  cum  maftationis  tempus  non  fit 
fixam,fed  modo  citius,  modotardius  ex- 
iantur  prout  fuerint  vtiles,  viri  <j6ide  au- 
iio  ,  venationi,  &  pifcatui :  fcemin*  vero 
|is  colendis,aut  oftreis  colligendis:om- 
tandem  (bum  more  faginatos  ma&a'nt, 
antquehisriiibus. 

Ptimum  finitimis  omnibus  res  denuntia^  Ad  captiui 
,tum  virorum,f«minarnm,  pucroruin  fit  J^~ 
icurfus  *d  locum  vbi  eft  futura  madatio. 
i  matutinum  tempus  potando  tranfigunr. 
:er  quos  eaptiuus  ille,quem  non  htet  earn 
fe  cudi  fabam,plumis  ornatus,  non  modo 
M    iiij 


I&f  HIST  O  R.     NAVIG. 

*  mortem  non  horret.-quin  iramo  faltando 
bendo,ridendo  reliquos  fuperat. At  poftc 
per fex  aut  feptem  horas  vna  cum  cjte^  p 
bacchatus  fueritjduo  trefue  ex  robuftiTfir 
euro  arreptuny  funibus  xylinis,  aut  ex  arbc 
Optipsvin  x}^a$  cortice(qjiam  Tyke  vocant,  quarque; 
au«per vicu  ljqj  eft  perfimilis),medhjm,  minitfie  renuc 
tjrcumdua-  ten*  quamuis  ytrqque  fit  brachio  fo!uto,< 
ftringut:perquepagum  quafiin  triumphi 
deducum.At  verp,num  putas  propterea ei 
caput  dimittere  vt  folent  hie  fontes?Minii 
verq  id  quiderp.  Quin  contra  incredibili  ; 
dacia  res  fuas  geftas  apud  eos  a  quibus  cc 
ftri&us  detioetur  enumerates  verbis.  Ei 
cgoipfe  fortiffimus,fic  veftros  olim  cqgt 
tosvinxiftum  fe  laudibus  magis  ac  ma 
euehens,modo  in  hanc,  modqin  illam  cc 
uerfus  partem,  alium  quideiri  i?a  compel] 
Heustu,patremtuumegovqrauij,alium  v< 
6  bone  ,  fratrestuosma^aui  8c  Bcucana 
Totdenique  viros,ifoemtna$,  ptterulofqi 
ex  vobis  TouoHpwawbaHltij,s  bello  \  me  1 
ptosdeuorautvt  numerumafTequinonp* 
fim.  Caeterum  nc  ignorate  popularcs  nu 
tJMargaiates  tot  in  pofterum  ma&aturos  t 
quote  vobis  intercipere  poterunt:  atqije 
mortem  vlcifcantur  meam. 

Tandem,  poftquam  omnium  oculis  fa 
fuperque  fuit  expofitus  ,duo  ilii  litflore 
quibus  conftri&us  tenetur,circiter  tres  vli 
ab  eo  recedunt,funetamen  parilongitudi 
firmiffime  vterque  contrahtt :  adeo  vt  ca 

W 


■  ■•■^■>^:^„ 


IN 


BR  AS   IL  I  A  M.  l8^ 

msgradupraecife  fiftere  cogatur,  progrecfi 
teraautregrediminimepoflfit.  Vinfto  la- 
des autteftaecqnfra&aj  adferuntur.  Turn  captiu^ 
ftoresparmis  ex  tergo  Ta^iroufou  ( cuius  pr*dfe  're/ 
ite  roemini,)  fefe  obtegut,  ^aptiuumq;  his  £^s^| 
mipellant  verbis.  Mortem  tuam  ante  obi-  te  yicifcltur. 
m  vlcifcere:  JUe  confeftim  lapides  in  eos 
mmoimpetucStorquetqui  fe  circumftat 
jorum  numerus  plerumque  ad  quatuor  mil 
taccedit.  Exhisminime  eft  quaerendum 
jam  multivulnerentur.  Equidemin  vico 
loda  quern  Sarigoy  appellat  vidi  captiuum 
ufmoditainoimpctulapide  mulieris  cru$ 
*tigtfTe ,  vt  cofra&um  iilud  effe  crederem. 
orro  lapidibus ,  ac cefpitibus ,  quos  potujt 
illigere  abfumptis,prodit  is  qui  ma&atio- 
ife  accingit,quique  per  totum  diem  latue- 
tjclauamligneamplumisdecoram  mani- 
as geten$9  pileo  quoque  ac  ceteris  orqam?- 
Splumeis  ornatusratque  ad  captiuum  acce- 
it,eumque  his  compellat  verbis.  Annon  ex  Ma&atoris 
largaiaim  es  gente  nobis  infenfiffima?An-  ^Hoqu^m. 
an  tu  ipfe  ex  noftris  amicis  &  cognatis  co- 
lures  maftafti,ac  deuorafti?  Cui  captitius, 
■mo  qu^m  antealonge  prsefentiore,fua  fie 
:fpondet  lingua,(  zJMargaiata  enimaTon- 
ipinambmltijs  fermone  non  funt  dilfoni,) 
%  che  tan  tan  atouca  atoupane.hoc  eft,vtique 
im  fortiffimus,atque  ex  veftris  quam  plurU 
10s  ma&aui  &  deuoraui. 


LiU. 


. 


IN    B  R  A  S  I  L  I  A "  M.  187 

Dcindcquo  magis  hoftes  fuos  vrat,vtra- 
ue  manu  capiti  impofita  ,  in  hsec  erumpit 
erba  :0  qiiam  ftrenue  in  eo  megeffi!  O 
uWgnauiter  veftros  belto  laceffiui,  cepi- 
ue  ,  quos  pene  innumeros  voraui.  aliaque 
i  genus  multa ftibiungit.Ma<aator  verb  ad- 
itjdcircb  tu  qui  in  noftra  es  poteftate,roox 
me  maa-aberis^^r^oVaffatus  a  nobis  M*^ 
oraberis.Quid  tum?(inquit  ille,ne  fra&ion  mortem  cd- 
uide  animo  pro  fua  gete  madatione  fubiretemnentis. 
aratus,acRegulus  ille  quonda  pro  Rep.Ro 
una  mortem  oppetijt)meiquoque  cognati 
ionem  vtcifcentur  meam.Ad  ha?c,vt  pateat 
[iosmortem(quam  tamen  mirumin  modu 
eformidant)prorfus  cotemnere5qubd  bead 
jcredant  publico  illo  &fblenni  fupplicio: 
xemplo  recofirmabo.  Forte  in  pago  quo- 
lam  Inful*  maioris  quam  Pirmi-ion  nuncu- 
ant  diuerti,  mulieremque  offendi  mox  ifto 
upplicij  genere  interituram,ad  hancaccedo 
iropius^-noneovtfeT^^cSmendetCnam 
i  illiuscapcumfermoerataccommodadus. 
fottpan  verb  non  Dcum>  fed  tonitru  fonat,) 
tque  ad  eum  prout  a  me  docebatur  pre- 
es  conciperet.    Ilia  verb  nutatocapite  me Barb^mi^ 
leridens  refpondicQuid  verb  mihi  es  datu-^^^ 
us  fi  id  quod  vis  exequar?Tum  ego  ,  Mifer- 
ima  muliercula,mox  rerum  omnium  ifhru 
'fus  tibi  nullus  eritrltaque  de  anima  tua  qua 
mmortalem  effe  credis(quod  faciut  Barban 
>mnes  vt  mox  fequenti  capite  dicemus )  fe~ 
ib  cogitato  .Ilia  verb  rurfum  me  irridens,  e  ft 


f    r 


I: 


'**?' 


lS8  HIS  TOR*     NAVIG. 

ma&ata. 

Sed  vt  ad  rem  redeam ,  variis  difceptati 

nibus  vitro  citroque  habitis,  nonpunqua 

inter  colloquendum  ,  mad^tor  qui  prsefl 

noi^uma-  aacit»claualignca  vtraquemanuin  altum  fi 

aatur.        blata ,  orbiculo  extremo ,  captiui  caput  tot 

ferit  viribus,adco  vtpauciffimofanguinee 

fufo,altero  i(ftu  non  iu  opus.  Hinc  proue; 

terbium  bi°  ™  iIloriltMuoc!  iam  apud  Gallosnoftn 

aGaiiisvfurerat  *n  vfu ,  Confringam  tibi  caput ,  pro  c 

patum.       quod  folent  altercantes  milites  aduerfari 

minitari  his  verbis,Ego  tc confodiam. 

Captiuoin  hunc  modum  ma6lato,fi  coi? 

lugatus  erat,(vxoresenim  nonnunquam  ill 

d3ridiximus)vxorillius  cadaueri  adrmeiu 

aliquantulum  luget,  aliquantulum  inquan 

Luftu  fimu- nam  Crocodilum  imitatur,quem  ferunt,an 

lat  vXOicapte(Juam  hominisafenecaticacfauerdeuore 

tiuimaftati.lachrymas  emittere  folitum.   Non  abfimi 

modoillapoftquam  lachrymis  extortis  lu 

(Sum  fimulauit»  viri  fui  carnibus  omniur 

prima  nifiquisanteuertat  vefcitur.    Hifit 

geftis  reliqua?  mulierc$,pr^fertim  vero  anu* 

qua?  cum  fint  humanarum  carnium  appeten 

tiores,  iuniores  continuo  eosa  quibus  ca 

ptiui  detinentur  hortari  folent  vt  confeflin 

morri  addjcant)aquam  feruentem  adraouen 

Captiui  ca-  tesadcadauer  atcedunt,quod  adeofricant 

d-uernofe  ^uant  &  calida  perfundunt ,  vt  cute  fublat 

fteSn3sCcatida  Pari  Cn.  cum  nefrcndibus  aflandis  candore. 

perfundimr.     Deinde  captiui  dominus  aflumptis  feci 

I  quanti 


- 


■■■■■ 


IN    uasiliam.  189 

lanto  numero  vifum  fuerit  fociis  >  cadauer 
uidit,actantaceleritate  fruftatim  difcer- 
r,  Vt  lanius apud  no$  vix  reperiatur  vllus  qui 
ruecem  cclerius  in  frufta  fccare  poiTit.  His  Cadauerca* 
ceclit  quod  prout  venatores,hic  ccrui  capti  J[^r 'ciS 
;Cera  canibus  vfcnaticis  porrigunt,  Barbaritatcinfru- 
nfimiliter  hoiftium  fuorum  madatorum  fta  Tecatur, 
iguine  liberos  illinunt  fuos  vt  ad  ferociam 
jdditatemque  animos  illis  addant. 
Hsec  porroimmanis  crudelitas, apud  Bar- «  . 

rr  ,rr         ,         r      n       •  i  i         Barbarorcttn 

rosrrequentiitima,per  ieeitquidemabo-  puericurho 
nanda.Atqui  portentofiusidcffe  videturftium  fa?- 
odpatratum  a  Iudgisfuiflelegimus^quoSnaivtur.  *" 
nenhumanitate cameras  gentes  anteceile- 
par  erat ,  prohibito  a  Deo  fanguinis  efu) 
i  enim  tumultibus  concitandis,  vt  tradunt 
lori2e,deditiffimi,Traiani teporibus  adeo 
rrendasfeditiones  cxcitarunt,coque  cru- 
litatis  &  immanitatis  procefferunt,  vt  cx- 
quadraginta  hominum  millibus  in  i£gy- 
>,Cirene,&  Cypro,eorum  carnibus  vefci,  tf,._   , 
iguincque  vultuobhnire  ilium  iiiltinue-immams 
itf  Quinroultosa  vertice  tranffixere  me-crudclitas- 
)s,  eorumque  pellibus  induti  immaniffi- 
im  prse  fe  ferentes  rabiem  obambulauere. 
1«  hiftoria  (i  no  abfoluat,  faltem  extenuet 
ncricanorumcrudelitatem.  Caeterum  ex 
oChriftianiadcosacceflere  cum  ina&a- 
bum  corpora,  turn  animantia  oinnia,reli~ 
ofquccibos  culrris  fecat.Antea  vero>qua^  uoravfum 
n  a  fenioribus  accepi,lapidibus  pr#acmi$  Americans 
cum  vfumaccoramodaus  vtebantur.        b^pr*ke* 


■    * 


I90  ttlSTOR.     N  A  VIG. 

Captmi  car      Singula  porro  cadaueris  frufta,atque  ad 

mcrfoHca-  ipfa  vifcera  abluta,&  expurgata,2?<w4W0ir 

••impofitj.  p0nuntur#  Hsec  tantifper  dum  coquunti 

anuscontinuo  "Boucano adherent,  mirum 

nim  in  modum  carries  hurnanas  appetui 

adipemque  a  *Boucam  baculis  diffluentt 

excipiunr.Adeo  eorum  fapit  palato vt  con 

nuo  adolefcentcsad  capiendos  hoftes  h< 

tentur,qui  cibum  eiufmodi  fuppeditent.I 

Barbara       g^tos  quoque  ^°s  adipe  illo^cqnfperfos  I: 

anusadipem  gentes ,  conclamant  fuura  Tguaton  quod  i 

|pu«nt€*n  nat,bonuseft.  Habes,  Lefl;or,quantum  c 

feruando  alTequi  potui,  qua  ratione  Barb 

Americani  captiuos  fuos  affant ,  more  nir 

rum  penitus  nobis  ignoto,  nimirum  Boh 

nan  do* 

At  ver6  quoniam  cap.  10.  de  Tapirouj^ 
agens,2?0#£rfwformamfufedcfcripfi,nets 
tologialaborare  videar,ad  locum  ilium  I 
stores  remitto.  Interea  verb  eoru  error  a 
refutabitur  qui  fuis  chartis  Barbaros  noft: 
carnem  humanam  verubus  perinde  ac  nos 
mosveruecinos  aflantes  dcpinxerunt,  ^1 
Chartamm  etiam  prsegradibus  cultris  ferreis  carnes  c 

Cofmogra-  fe£as  ad  fpcciero  fufpenfas  exponere  fi 
phicarum        .  .t  ,  n    £    L    .         '.. 

«ko£#  commenti,prout  hie  bubula  venalis  ex] 
nitur.Sed  ifta  tarn  vera,quam  ea  qu£ fabu 
fe  de  Panurgo  Rabelefius  refert,  quod  lai 
tranffixus  &  fcmiaflatos  tandem  euaferit, 
guunt  chartarum  illaru  authores  craffifsi] 
ignorantise.Hajcvtconfirmemaddo.  Br; 
lienfes  no  modo  a  nobis  differre  affandi  n 


\L1 


..— 


«il 


IN       BRASILIA  M.  I9l 

,  fed  etiam  noftrum  more  illis  plane  fuif- 
incognitutum  etiam  cumapud  illosde- 
>amus.  Etenim  ego  &  fodalis  quida  meus 
ricoquodam  Indicam  Gallina  cum  non -barbari  «*= 
lis  ahis  volatilibus  veru  ligneo  impofitis^?^ 
ftro  more  ad  ignem  verfantes  aflabamus.buo  hafcent, 
lod  fa <5tum  Barbari  in  ludibria  vertebant, 
:prius  addu<5ti  funt  vt  crederent  carnes 
g  continuo  agitarentur  percoqui  poffe, 
am  ipfi  periculum  fecere.  Ergo(vtvnde 
TefTus  fum  eo  redeam)  vnius  aut  plurium 
itiuorum  carnibus(duos  fiquidem  aut  tres 
nnunquam  vno  die  ma&ant )  in  eum  mo- 
rn aflatis ,  turba  ilia  vniuerfa  quae  mafta- 
ni  interfuit  *Soneano  circumit  exultans, Barbari  fa. 
•mbraque  hoftiu  torrentia  toruis  intuetur  ^1  ^j 
ulis,  demde  quant  uuis  multi  particula  (inftumarri. 
li  arripiunt :  non  tamen  cibi  caufa,  (quodpiunC* 
picari  non  immerito  quispoffet)  iTthaec 
rpetrant:quamuis  enimfinecontrouerfu 
rnes  humanas  fapore  comendent,  vltionis 
nen  poti^s  lis  edendis  quam  vidtus  ratio- 
mhabent:  anus  excipio  carnium  illarum, 
dixt,auidifsimas.  Hue  verb  tendutjVt  mor 
os ad  offa  vfque  corrodents  fuperftitibus 
etum  incutiant.  Quippe,  quo  animos  fuos 
uculentifsimos  &  faeuifsimos  expleant,nul 
eft  cadauerum  illorum  particula,  ab  extra- 
is  articulis  ad  nafum  vfque  aures  &verti- 
jm  (quae  excepto  cerebro)  ab  illis  non  exe- 
itur.  Ptolemgi  itaque  Lathuri  Regis  Mgy  - 
ti  barbaries  eo  fuit  immanior ,  <juod  lice? 


T^>    P2I 

Ail 

1 

■ 

I  • 

II      I 

*ur. 


■ 


I9Z  HIST  6  Ri     NAVIG. 

humaniore  e^difciplina  excultus ,  ad  tat 
fit  delapfus  crudelitatcm^vt  csefis  xxx.Iud 
rum  millxbus  captiuos  Cfforu  carnibus  V( 
adegerit.  Caeteriim  Tououpinambaultij  no 
Caiuatu accr  in  fingulis  pagis  aceruatim  ma&atorum  < 
S^ruc^uar'as  ^^gentcr  aflcruant»  (prout  apud  J 
in  ccemiteriis  (olet)Gallis  vero  ad  eos  co 
meantibus  fufiffime  rerumfuarum  geftar 
prseconium  perfequuntur ,  aceruo(que|il 
quafi  tropica  qusedam>fortitudiniTque  : 
monuraenta  oftentant.  Praeterea  grandi 
crurura  &  brachiorum  ofla  non  negliger 
recondunt,fiftulis(vti  diclum  eft)confici< 
disrdentes  quoque  auulfos  filo  traijciunt 
circa  collum  obuolutos  geftant.  Gen.  I 
Hift.  fcriptor  de  Infulas  Zatoban  maiis 
gens,  refert  eos  hoftiu ab  fe  madlatorum 
pita  a?diu  facrarfi  valuis  affigere  folito$:d< 
tefq;  collo  appefos  ad  oftentatione  geft? 
Ma&atores  vero  ifti  fummo  illud  tribi 
decori,  patrato  enim  egregio  illo  facinc 
fecediint,pediifque,brachiai  crura*  furas 
reliquas  corporis  partes  incidunt,  incifur 
que  vt  perpetuo  cuti  inhsereat  vnguento  n 
do  quo  illinunt,atroque  puluere  infpergu 
quern  nulla  temporis  diuturnitasdelerej 
teft.Creduntur  autem  eo  plures  matSafle 
ftes  quo  pluribus  fcatent  incifuris  *  ac  p: 
indefortiffimicenfentur.  Qu«  vtfacilii 
quibufuispercipiantur  fequenti  pidura  ■< 
preffimusjAlterum  quoque  Barbarum  fag 
iam  arcu  iaculantem  adiunximus. 


Iib2.cap.71 


mam/Km 

fc-Jy]i<  lfoA%       ■  ,i|f 

W  ->,  "     Ai;,'i  'ill 


\     I 


Hacpiftura  fiiperiori  pa$  t?6coflocand8  6T3t,qo*  "yer&e* 

pag.habctur  in  lftius  locm  hie  debuit  poni»         ^ 


K 


15)4  HISTO  R.     N  AY  T  G. 

Denique  vt  tandem  hprrend^  iftitragoed 

finem  imponamus  ,fi  forte  cpntingat  vt I 

liercsquxcaptiuisnupferant  grautd^ex  il 

fiiit  fa(5l^,Barbari(di<5tuhorrendum,vifu  v 

rpmaxme  flupcndum)Uberos  nonnunq 

Horrcnda    recens  dates, faro  paulo  adultiorcs  vorar 

■  crudciitas.    hancautem caufantur  rationem,  pucrbs  ill 

exhoftiumfcrHine  progenitosefle.  Barb 

vero  boftesfuos  quibufcumcontinenter  t 

lurn  gcrunt  ftinditusaboleri  non  modo  p< 

cupiurit  (eaiidem  enim  criulelitatem  Mi 

aaUtes  in  Tououpinambmltios '  exeKCent)fed 

tiam  mira  pcrfundutur  voluptate  fi  vide* 

hofpites  fuos  eodem  eiTeanimo.  Etcnim  i 

iieThumanas  nobis  ab  illis  appofitas  qu 

jties  reiiciebamu$,(quod  a  me  &  plerifque 

nbftris  femper  eflfaclum,neque  enim  ] 

•  Dei  gratiam  adeoimmartesvnquam  fuiit 

.  vt  eas  nt attingere  religio  nobis.non  efl 

nosnonfatisfidelesribicenfebant.  At  ir 

'  maxitao  dolore  referre   ccgor ,  Neuftr 

quofdaminterpretes,quiapud  Barbaros 

uenniurn  exegerant  ,fefevt  ad  illorum  n 

res  accommodarent  vitam  atheorum  nv 

tranfigentcs,non  modo  crebris  fcortatio 

Ncuftrij  i«r  ^us  fcf  cum  Barbaris  fceminis  inquinaiw 

tcrpretesvi-     .  ....        .        .  *       , 

tam  atheomadeo  vt  vnus  ex  ill  is  tnmulum  puerulun: 

more  tianfi-  vag0  j)|0  concubitu  fuftiilerattfed  etiam  c 

sunt#  to  omni  hiuiianitatis  fenfujBarbarofque  i 

:  manitate  fupexantes,a^ic  per  mtiltps  Mm 

iata&c  madatos&  deuofatosfuiffe  gloria 

■V.tur.  Porro  vt  qua?  fit  Tonoufimmbaubiorm 


W 


-  ^  . 


IK    BRASILIA  M»  ip$ 

tes  faoscrudelitaspcrgavlefcriber^jcon-' 

fc  £Q .tempore  quo  apud  illos  degcbamuS,' 

le  Vico  quodam  in  maiori  infula  fito  cogi 

nr.  Pagushic  a  quibnfdam   Alarffaiatibas 

oltDitur  qui  tam.cn  i  oaopipwambaulnoni 

ruente  cum  A4ay%ai#tihm  hc\\o  Tottvvpi- 

ibauirtjs  in  deditionem  venennt»  perque 

osvigtnti  arsnos  pacifk  e  apud  illos  ege- 

t.Atcandem  inter  caouinandum  fife  nm- 

'  inckantes  &  animos  addentes,p3gi  il-" 

;incolas yniuerfos  inxernecioni  dcuouer. 

cretum  e^ecuit  non  cunftantur ,  noftu  \tt*k>    ..  \  *  c 
x  .    .         a    r      t      •    ■  l  agus  a  Bar- 

names  interapinnt  &  lemuopitos  oppn'bansvafta- 

nt,adeb  vt  non  fine  com rniferationc  ch- tus* 

res  &  eiulatusaiidinentur.,Galli  re  audita' 

:a  mediaur  noftemeo  properant  armati* 

;us  enim  a  caftcllo  noftro  non  longius 

►afluii  millibus  aberat.  vcritm  antequariv 

idueniffent ,  B.u'bari  rjbie  &  prard^inci- 

obuips  quofquetrucidarant ,  cafafque  vt 

mtes  extruderent  iocenderant  ,  adeb  vt 

paucos  fuprrilites  noftri  inucnerintiQinv 

nmb  ex  noHris  nonoulli  aiTeuerabant  fei 

n  modo  adultbs  fruftatim  roncifos  » fed  Barbaries 

im.infantu.los  lactantes  integros  Ho^ane  horren  ai 

pofitos  vidiflj.ExadultioribDjj  tamenaii- 

Dt  mari  fefe  eommifere,&  no&is  tencbris 

fecundantibus  natantes  euafere^incjue  no 

jrn  Ciftellumferecepere.Quod  vbirefei- 

•urn  Barbari  non  «quo  tulerunt  animo- 

mb  fuos  hoftes  a  no,bis  detineri  mufsi- 

ites  conquerebantur.  Tandem  verb  nier- 

N.  i) 


l$6  HIST  OR.     NAVTG. 

cibus  quibufdam  anobis  placati  fucre,  c 

entes  verb  nofiros ,  Villagagnoni  mancit 

reliquere. 

Interiedtis  aliquot  diebus ,  ego  cum  qi 

bufdam   aliis   Gallis  in  pago  ab  indigei 

Piramiou  nominate,  in  infuia  ilia  rnaiore 

nimi  gratia  exfpatiabamur ,  inopinantes* 

ptiuum  iuuenc,  forrna  &  ftatura  non  medi 

cri,in  copedibus  ferreis  quas  Barbari  a  CI 

ftianis  acceperant,  detentum  offendiraus, 

lingua  Lufirana  nos  compellat,  (duo  ex  n 

ilris  ob  Hifpaniei  fermonis  peritia  eius  v< 

ba  capicbant)fignificar  fe  in  Lufitania  fuif 

Chrillianum  effe^ptiTmoinitiatum,  At 

nio  fibi  nomen.  Pra^terea  ,  quamuis  natio 

Margaias  in  Margaiat  eflet ,  quod  frcqtienti  cum  Lufi 
Luntama  ba     •  •     A   •  •■  - 

ptiramscap-nis  -commcrcio  tcnniim  lngenium  ex  pa 
tiuus.  exucrat,innuit  fevehementer  bptare,fi  q 

idratione  fieri po(Tet,ab  hoftium  manil 
euadere.Tu  nos,pra>terquam  quod  noflra 
eratpartiumquotquot  dabatur  eBarbarc 
faucibuseripere,auditis  vocibus  Chriftia 
&  Anronij  longe  vehementius  common  i 
mu;S,&  miferatioiaeduai.Atque  ha  enol 
vnus,  qui  linguam  Hifp^nicam  callebat,  qi 
que  fabrilem  exercebatartem ,  recepit  fep 
ftridie  eius  diei  limam  ad  compedes  diflfec 
das  aliaturum:  monuitque  vt  fimulacfolut 
eflet,(nam  a  nemine  obferuabatur)  in  dura 
lis  ad  maris  liuus  fefe  abderet,  tantifper  dt 

Bart 


.IN'     BR  ASIL  I  A  Ai.  f$J 

rbaros  colloquiooccuparemus:  nos  fca- 
aexceptum,in  Caftellum  noftrum  tranf- 
fturosrquo  fi  perduceretury  niinimo  ne~ 
do  cum  Barbaris  de fua  rcdcmptione  tran 
ipofle. 

tiis  non  parum  recreatus  gratias  egit >  fcv 
jfingula  exa&e  exequuturum  fponder.At 
:bari  licet  fermor&s  vitro  citroque  habi- 
non  ccpiflent,nonnihil  ta-m'en  fufpicates, 
ulac  e  pago  egrefsi  fumus  vicinitate  de- 
m  ,  ldque  tumultuarie  eoafta  ,  miferum 
tonium  madartt.  Nospoftridie  limam 
rentes,per  fpeciem  farinae  aliorumque  ci 
iorum  quserendorum  pagum  ilium- repe- 
us:  atque  a  Barbaris  quserimus  vbi'nam 
tiuus  illc,quem  pridie  vidcramus.  Illi  nos 
cafam  proximam  deducunt,  carniumque 
tonij  frufta  Boucano  impofita  oftendunr. 
inde  nos  abs  fe  elufos  fuifle  fufpicates  per 
ibrium  caput  oftetabarrt ,  nofque  cachin- 
excipiebant. 

No'iLmulto  pod  duos  quoque  Lufitanos  Lufitani<fim 
bari  nofti^  cepere :  quos  ex  iroprouifo  *  Barbaris 
ruguriolo  luteo  ,  in  mediis  fyluis  con-  j^/i*  de" 
fto,  non  procul  ab  Caftello  fuo  quod      / 
rorpion  vocant  >  ado^ti  fuerant.  Lufita- 
quidem    totius    diet    fpatio    Barbara- 
i  .impetu.cn    fuftiniierant  ■,-  at    tandem 
i  eos  tela  csecefseque    munitiones  defi- 
'n't    itriftis    maioribus    gbdiis  ,    quos 
ambarum  manuum  dicimus  ,  in  Bar- 
N    iij 


l\ 


19§  IHHT  O  R.    N  A  VI  6. 

in  Barbaros  irruunt , accomplices  cxiu 
ill  u  1 1  o  s  quo  que  v  u  I  n  dr  a  nt .  ©t  rbari  con 
pcrtinacitcr  obfiftutTfihgulis  potius  occu 
beiidiim  ducunt,quam  victoria  non  parta 
dern  referre.  Itaque  tadem  Lufitatvos  cap 
abducunt  e  quorum  fpoliis  ipfe  veftes  bi* 
Unas  a  B  a  rb  ? r  o  e m i .  V n u s  qu oquc  ex  in t 
pretibus  argcnteam  lancem  ermt,quam  B 
bari  cam  mult  a-  aliafupelle<5blein  illo  tU; 
riolo  crant  depr^dlatiiquamque,  pfctij  ig 
ri,c»»m  duobus  cultellis  permutarunt.  Po 
Barbariin  fuos  pagos  r-eueffi  L'ufitanis 
ludibrium  barbam  conueUunr  vdolorif 
irnpaticntes  deridcnt,hifque  verbis  inctei 
>QMid?v6fne  qui  nuper  impetum  nofburi 
fortitcr  fullinuiftis,  nunccum  mors  erat  J 
titer  obeunda  muliebri  efleanimo?  Act 
dem  more  folito  eos  immanitcr  ma<51ant 
uorantque. 

Exempla  quidem  permulta  de  Barbar 
crudelitate  praeter  ifta  a  me pofferit  affr 
nifi  qusc  attulirousad  horrorcm  coibbet 
cutiendum  fufficere  exiftim  arena.  Wr» 
enimuerb  vt  ij  qui  h#c  tarn  horfenda  pa! 
apud  Barbaros  vfurpatalcgent»  norint  | 
sivulfa  quoque  non  minus  detefhnda  j 
grri,  praecer  earn  quam  commemorauj' 
Judseorum  cru  deli  tat  cm  q'li  Traitini  tern 
ribus  qtiadnginta  hominum  mil  lib  as'  c 
non  mod.6  corum  carries 'deuorarunt,  fe< 
tiam  fanguine  wilt  urn  obiioerunt,  pel  lei 
induetuntrPrae'tcrctiam  horrendum  Pt< 


IN       BRASILIA  M.  199 

:i  Lathuri  Regis  ^Egypti  facinus  qui  trigin- 
tud^orum  miliibus  ca?fiS,captiuos  occifo- 
m  carnibus  vcfci  vi  adegit,alia  quoque  ex- 
iplain  medium  afferam.Chalcondilushu  ub.s>c$. 
da  delmper  ij  Graecilapfu  &Turcici  in- 
?mento,(quod  vere  tragicum  dixeris)fcri- 
Turacanum  vnum  ex  Amurati  n.Legatis, 
banorum  copiis  inftru&a  acie  deui&is  fu- 
jue  captiuos  80.  immaniter  trucidafle,  Trophxmu 
orum  capita trucata,in  pyramidis  formam  ™g}*°* 
aeeruari  iuffit,quafi  part?  vidori^  infignc 
)phaeum.  Amuratus  vero  vltra iftroi  angu- 
astranfdu&o  exercitu,  trecentos  milite« 
finociis  tenebris  obfecundatibns  in  pro- 
num  montemconfugeratjihtercludir.  Hit 
meatus  inopia  in  deditionem  venerut  ho-  Lib.7.c4. 
ftas  expe&antes  conditiones,  At  Amura- 
somnes  in  vnum  locum  conuenire  mani  ^^ 
r,ac  coram  fe  iugulandos  curat.  Idem  A-  immankate 
uratus,cuius  nondumeratfxuitia  expleta,  cumulate 
omni  captiuorum  copia  fexcentos  adolef- 
ntes  forma  prseftantes  ,fua  emit  pecunia: 
10s  deindepatris  Manibus  immolat  quad 
xcatorum  expiatioin  tanta  fanguinis  hu- 
ani  profufionecdetpofica,  Sedifth*cludi 
cique  dicaptur  pre  fceleratiffimi  Mech- 
etixTT.Turcarumlmperatoriscrudelitate,  Ll  *8*c'6 
n  non  modo  Imperij  adminiftrationis  A-  csftantmc- 
urato  fucccffor  fuit ,  fed  maxime  in   omni  V^£* 
umanitatis  genere^mmo  quern  in  hac  p  «r-  Mvchmeto 
magnofuperauitinteruallo.Vt  enim  omit  "-^^ 
m  ftorenciffima?  fimul  ac  celeberrUn's  vr-  a 
N. 


mi 


2-©  O 


•    1 


HISTOR.     N  A  V  I  G. 

bis  Conftantinopolcos  cxpugnationem  g 
ipfo  rcgtiante  Anno  ftlutis  1453.  Ad  V.C 
lunias  contigit,qua  fanguine  omnia,  horr 
re,morte,fugientibus  &  perfequentibus,  \ 
cloribus  &  yi£Hs  repleta  erant :  Adeo  vt  c 
forum  &  eorum  qui  pr#  ingenti  irruentiq 
pvultitudine  fuffocati  erant  cumulus  port 
rumfornices  fuperaret :  Peculiaria  quseda 
de  mqnftri  illius  crudelkate  pofteris  mada 
rccefcbo.Viginti  Albanos  milites,qui  Tin 
fia,quarn  ipTe  cxpugnarat,reli<5a>in  oppid 
^ib^.cap.i.'0111  qwoddam  Phiafup  ,  Ilupellam  nomir 
fefe  receperam,  rotario  fupplicio  brack 
fruribufque  conquafTatisfemiuiuosin  fur 
moeruciatu  Isjngnentes  defperabundosre] 
quit.Infuper  imnianifllmo  illi  monftro  nc 
fatiscratquofcumqucin  oppidisaut  cafte 
lis  offendebat  ferro  c#dere ,  prout  Leontai 
ccmtigit,  vbi  ne -vnus  quidem  fuperftes  eft 

_.    ,       .    li£tus,adeo  vtfexmille  hominum  cadauer 

jMecnrneti 

iniPfabrutaPr^ter  mgentem  equorum  &  pecorum  c< 

animatiacrupiam,  ilHc  fucrint  numerata  :  Sed  inaudit 

hocfupplicijgenerccomplurcsinfupcrafK 

cit.  Acinace  peracuto  fingulos  homines  i 

Monftrofa    da&s  partes  vno  i&u  circa  tranfuerfum  fept 

crudelitas.    diuidi  iubebar ,  artificio  barbariem  omnei 

7*  fuperantctbisenimfinguli  mortis  perfentic 

bant  dolorcs.Vtrsque  pars  per  aliquod  tein 

pus  praefumm.o  quo  opprimebatur  cruciat 

huc&illucnon  finegellibus  horrendis  fe/ 

volutabat.Trecenti  milites  in  oppido  Mity 

lenc  anno  1450.^0  capta  eft  vrbs  iila ,  ho 

imma 


•  cap 
&  Lib.io. 
cap.ii. 


-11  ■ 


IN     B  R  A  SI  L  I  A  M.  201 

maniffimo  fupplicij  gcnere  funt  a£Fe<3U« 
ungenti  quoque  alij  ab  Qmare  Baffiano 
mltantinopolim  miffi  >  quos  in  oppidulo 
:expugnato  ccperat  eadem  occubuerunt 
ute.HorumCadauerapoftquaaliqnandiu 
trca  in  qua  laniati  fucrant  negle&a  iacue- 
,bos  horrede  mugies  ad  ea  accedit,vnani-Def>ouequl 
?  cadaucris  parte  cornu  attollit,alioq;  loci  tuu^agno? 
xortat,  turn  altera  petit  prioriqueadiugit.citmiu  hi- 
x  res  ciim  a  multis  perfpe&a  fuiffet  breui      a* 
Mechmetum  perfertimllie  mirum  in  mo- 
il anxius,cadauer  illud  difiungi,partefque 
rfifri  ad  priftinum  locum  comportari  iu- 
.Bosinfcquiturrepetitismugitibus,cada 
verb  illud9  inter  camera  agnofcit,  denuo- 
*cornibusfublatumalio  afportat.  Mech- 
tus  hoc  portento  vchementer  commotus 
:  merito  quidem)  e  vefligio,  cadauera  fe- 
tri  iubet,boue  veto  ad  fua  pecuaria  dedu- 
dum,ac  per  reliquu  vita?  tepus  alendu  cu- 
|  Tradunt  nonnulli  cadauer  illud  a  boue 
ibusTurcis  clementioreafportatum  Ve- 
i  cuiufdam  corpus  fuifle :  alij  Illyrico  tri- 
int.Atqui  vt  vt  fit(  inquit  Chalcondylus) 
:  oftcnto  multumfceliciratis  genti  a  qua 
oriundus  erat,  portendebatur. 
/ladi  vero  fa^uitia  humanisauribustinnL.      ,   . 
1  longegrauiorem  debit,  idcirco  de  ea.nitas  horrcn 
nrevlnmo  loco  vifum  eft.  Vlando  attri- da  &  c*tero 
aMoldauia  MecHmetiliberalitatein  gi;ara^c~ 
n  fratris  cuiufdam  Vlandi  quo  fce'eratus  fuperans* 


>202  HI  S  T  OR.       N  A  VIG. 

.Mechmetus  adnefarias  libidines  abute 
_ .,  tur ,  hoc  primo  veluti  aufpicio  prouinci 

n.n.u  i6.  «»  adminiltrare  ccepit.  Pocentiifimos  qu 
queMoldauienfes  ,ac  primaria?  autorit 
virosja  quibus  propter  authoritatem  &  g 
tiaai,ne  defeftionem  molirentur  fibi  met 
bat,conipit,  cofquenon  contemns  eft  v 
gari  alfquo  fupplicioe  medio  tollere,fed 
uos  omnes  palis  tran(fixos  fumrno  cum  c 
ciatu  extinxit.Immo  coram  familias  ne  v 
ribus  quidcrn  &.infamibxjs  exceptis ,  eod 
furore  fuftulit.  Adeo  vt  breui  temporis  f 
tio  triginta  &  eo  amplius  hominura  mi 
abeotrucidata  fuiffe  a  multis  confirraet 
Mortuorum  porro  bona  &  honores  fate 
tibus  fais  eft  largitus.  Mechmetus  certior 
ftus  Vladu  de  defeclione  &  rebeliioneii 
cogitare,  quendam  fuum  a  fecretis  Catab 
mum  nqmine,natione  Gracum  per  fpeci 
amicitia?  ad  eum  mittit,eo  coGlio  vt  Vlad 
ad  febladis  verbis  pertraheret.  Eodem  qt 
que  tempore  Mechmetus  ad  Chamum  qui 
dam  cui  Valaquiam  prouinciau*  clam  den 
daratjiteras  dati  man  latque  vtqjacurnc 
ratione  vi  ,  doloue  Vladum  cornperet : 
nihil  gratius  fibi  accidere  pofle  fignificat. 
duocommunicatis  confiliis  Vladum  intc 
pcre  conantur,Viadus  vero  nullo  modo  p 
turbms  confirmatis  militum  fuorum  a 
mis,  reliquis  omnibus  in  fugam  verfis  CI 
mum  cV  Catab olmum  cum  quibufdaaii  a] 
viuosc^p  t.Qooseruribus&  brachiisabfc 


I  N      BRA    SILIAM.  20j 

palis  viuos  affixit.Chamo  vero,prout  eius 
iftulabat  digniuseminetiorem  tribyit  lo- 
rn.Quod  ab  eo  hoc  confilio  fadum  eft,  vt 
bdi'tis  fuisterorem  incuteret  ,  acne  tale 
iid  in  pofterum  auderent  nifi  idem  fuppli- 
urn  fubire  vellent,anfam  prseripcret.Pr^te- 
a  exercitum  ingentem  famma  edentate 
mfcripfit» Danub  umqne  flu  men  tranfrit, 
que  in  Mecbmeti  dinonem  quam  flumen 
ud  alluit,magtvoirruir  impetu,  tamqueeft 
cpulatus,  pagos  incendit,  foeminas  ipfas, 
re6  infantes, in  cunis  vagientes  ierro  ceci- 
t.Qnacuque  veroiterfaceret  immaniffime 
uiebat>&  vaftitaus  vbique  notas  i'nurebat. 
uibus  ad  Mechmetumperlatis,  max'meve 
•  nuntio  de  Legatorum  morte  cruddifli- 
a,acin  primisde  Chamo  tamatrocifuppli- 
0  affedto ,  qui  prapcip.ua-  in  aula  mioiite- 
iolim  gcflerat  ,  Mechrnctum  non  p.irum 
unmouerunt.At  longe  moleftius  ill i  fuiftet 
ntam  iniuriam  ab  infimse  fortis  homine 
31  illatarti  in  attain  rdinquere.  Itaque  cum 
iftruttiffimo  exercitu  vUaquiam  ingreiTus, 

Legaforumfuorumcidauera  pahs  adhuc 
rixa  confpicatus^nouo  q uafi  dol<  re ,  &  no- 
;> furore  fuitpercitus.  Cadaucribus  autem 
lis  auulfis  &  fepultis,tria  pafllium  WiWh  eft 
rogreffus  ,  ac  in  lanienam  illam  inciclit  ab 
rladp  in  fubditos patrata,  quae  res  horrore 
ftnfpicantibus'mbuebat.Eratenirn-.locusa-horrcndum 
^tianrulum  editus,&  in  omnes  partes  aper- viiu  Jpefta- 
Js3duopaffuum  milliain  Songicudinemob^cu  um' 


. 


2.<H  HIS  TOR.     NAVI^ 

tinebatjlatitudo  millc occupabat:Innimu 

roris,palis,crucibus,furcis,cadaueribusoi 

&m  ceu  fylua  qusedam  confitus  erar.  Ex  i 

dauerum  facie  perhorrida  ,  cruciatus  qi 

ante  obitum  pertuliffent  coijcere  facile  ei 

Laniatorum  numerusad  millia  viginti  fa 

norisatrocit  ateni  augebat.In  his  erant  infs 

tuli  matcrnis  adhsrentes  vberibusjla&an 

enim  fuffocati  fuerant  Jnaufpicatse  pra?tei 

aues,aerem  feu  nubes  atra  condenfabat,ac 

corporum  humanorum  concauo  vndek 

ante  vifcera  extraxerant,  nidos  ftruebar 

QHibuscoofpeftisMcchmetuSjingenioali 

qui  barbaro&  crudeliffimo  ,apud  fecos 

tans  vnius  jiomunculi,&  quidem  abiedifi 

ma?  conditionis,  atrocitatemac  irotnanita 

crudeliffima  qu^que  facinora  ab  fe  patra 

longo  interuallo  fuperaffe,  modo  obmute 

cebat ,  modo  mifericordia  quadam  duceb 

tur ,  atque  apud  fe  muffitabat,  mirum  no  e 

fe  quod  fcelemus  ille  fubditis  fuis  adeo  fo 

midolofuseffet,  quandoquidem  tale  facini 

parrare  fuftinuifTet:  Ideoque  difficillimui 

effe  ftatuebat  hpminem  ab  fua  ditione  dep< 

lere,qui  &  imperio  fuo  &  fubditorum  obfe 

quio  tarn  infigniter  vteretur.  Mox  vero  col 

lc#oanimo,neminem  efle  qui  carnificen 

ilium  non  contemncret  arbitratur.Qtiinim 

moTurcanpfitam  horrendo  myamfiQ  con 

fpedo,yiadumadcb  atrocisfaeinorisauthi 

r~m  diris  deuouebant.  At  Vladus  omnibu 

il\i$  negle&is,  Mechmetiexercitui  continui 

infta 


IN      BRASILI  AM.  2QJ 

:abat,eumque  modo  in  alis,modoin  no- 
imo  agminc  laccfllbat,atque  ita  nop  pan 
fingulis  diebus  pcrimebat>  dampumque 
»  minus  equitibusac  Arapibus  afferebat. 
men(ne  vlterius  in  his  recenfendis  pro- 
diar)illefuo  tandem  periculo  eft  edodus 
itiamillam  qua  in  fubditos  vfuserat,dum 
fuas  cgregie  ftabilire  volebat>muh6  plus 
rimcnti  quam  commodi  fibiattulifle.Na 
latim  fuis  a  fedeficientibus  Mechmeto 
uinciacedere ,atque  in  Hungarians  pro- 
erecoa&us  eft.E6  vbi  appulit,  ob  fce'era 
?  mille  fuppliciis  expiari  non  potuiffent 
incula  conie&us  fuit.Quatuor  hgc  mon- 
coniuganda  &  quafi  concathcnada  duxi, 
ate  qua?  infernaliremigio  fintaptiffima, 
racanum  videlicet,cuius(quantumuis  fla- 
ofiflimi)  nequitia  pene  nulla  videatur  fi 
1  Amurato  confcratur:  Quern  rurfus cru- 
tate  &  f^uitia fuperauit  Mechmetus :  O- 
esvero  fccleratiffimus&  immaniffimus 
dus  magno  poft  rcliquit  interuallo.  At 
i(inquies)Turcse  ifti  f  uerunt,  inhumanif- 
ii  quos  merito  Brafilienfibus^9jW7re^o/r 
nanioresdixeris. 

3uare  vtpauloattentius  ad  ea  qua?  apud 
geruntur  animum  aduertamus,qua?ro  in 
tiis  quid  a  foeneratoribus  &  rapacibus 
ris  pr^Pcetur?qui  fanguinc  &  medullas  tot 
uis,tot  orphanis  exugunt,  ac  proinde  vi -  ft*nerat0re* 
deuorancquos  femel  iugulaffe  fatius  ef-  *>arbaris 
juam  languente*  dimiiisdetinere?  Anno  'tSS^Sli 


1  '  I 


206  HIST  OR.     NAVIG. 

feritatc  &  cr  udelitate  Barbaros  *  A  rncricar 
Michi4.  foperat?Atquchinc  fitvt  exclamer  PropF 
ta.Quodcomedunt,  car o  eft  populi  mei, 
cutem  eorum  ab  eisnudant  ,  ac  offa  coin 
diffringunt:  diuiduotque  vc  q  od  eft  in  o! 
&  velut  carnem  quse  eit  in  lebete  Jam  ver< 
de  carnium  humanarum  efu  ferino  prorfu 
tygrino,quot  queXo,hic  apud  nos  reperri  f 
cum  ill  italiajtum  in  aliisregionibus,  ex 
qui  Chriftianum  jffk  feferunt  nomen,qui 
immariitatis  delapfi  funt,  vt  fzuitiam  fufl  j 
plere cupientes,cor  iecurque  inirricoru  fu 
rum  deuorarint?  Penes  hiftorias  innume 
de  rebus  iftis  fcriptas  fides  efto,fingula  en 
perfequifi  cupiam  tempus  me  deficiat. 
neinalienainquiram,  Qua?  lingua,quisca 
mus  iramania  facinora  referat  qua?  in  Ga! 
noftra  funtpatrata?Ta?det  me  ccrre>tam  ! 
renda  commemorare,  Gall  us  enim  fum.  F 
neftifsimis  bellorum  ciuilium  temporib 
quibus  abhincannis  xx.iuxta  eorum  ca]< 
lum  qui  diligentiusjfthsec  funt  pcrfecuti,( 
ciesquatercentena  hominum  millia  inter 
runtjinter  quos  quadraginta  reperiuntur' 
bilHsindorum  virorum  millia,  qui  Vniuei 
terrardm  drbi,  deuincendo,  vel  faltem  Gi 
ciasTurcarumTyrannide  tarn  diu  oppre 
in  libertatemafTerendsefufFeciflent.  Atq 
Vtaliquid  afferam  e  tot  in  vulgus  emifsis  i 
gentibusvoluminibus, quibus  prooincia 
locorum,vrbium,homicidarum,  atquead 
trucidatorum  ip(orum  nomina  eduntur,  q 

CO 


IN    BRASILIAM. 


201 


fultbameouiirturitur  ,  ne  ea  qua?  iam 
ifenuiffe  videntur  recrudcfcant :  Nobilis 
jfdam  viri  reformatara  religionem  pro- 
ntis  vifcera  auulfa  fuere,  ac  primo  per  to-  Confute  KU 
i  vrbem  circumdu&adeindein  vrbis  fof  ciefiaScam 
id  fterqiiilinium  conied:a  funt.  Cor  au-  Gaiiicam. 
,&  iecur,baculis  affixa,inftar  trophgi  ve-  f^^k 
)iabolicicircumgeftata  fucre.  Qoin  e03.pag.374. 
ne  pcrrupit  fccleili  cuiufdam  rabies>vt  ic- 
>ris  illius  particulars  cani  obiecerit,canis  Q^u  hom, 
>bominclonge  humanior  attingere  re-  r.ibusipfis 
wit:  turn  immanis  heruscanem  no-fine  Jon8*hut 

•  t         .  rA         1  r  "    r  maaior. 

phcmis  vocibus  hoc  iermone  lnleque- 

u :,  Nnnquid  to  quoque  e s  Lutheranus> 

:>i  vir  quidam  infignis  &  de  Uteris  opti- 

meritus ,  vcntre,vultuque  humo  pertin- 

tc,in  publicam  vrbis  platcam  pertradus, 

no  femiuftulatus  in  mare  deijcitur,  turn 

aftus  canibus  laceradus  obijcitur.  Mech- 

:i  imrnanitatem  fuperius  meritb  fumusT.L 

eliati,qui  vno  AcmacisiCtumedios  ho-  s«3. 

les  difTecabatjduabufque  veluti  mortibus 

l&abat;  At  fiiftum  de  quo  agimusdifpi- 

nusquater  eum  necatum  fuiffe  compe- 

Bus,nam  vultu  ventreque  terram  euer- 

I pertracl:us,quodammodo  mattatus  fuit, 

nde  vfftilatusjtertib  fubmerfus,  quarto  a 

ibusdilaniatus.  Non  multb  clementiiis 

n  alio  a&um  eft  cuius  cerebrum  lapidibus 

nminutum  fuit ,  deindeinflammas  con- 

tus  eft,indeque  extradus,muro  eft  appo-  . . 

s  vt  quibufuis  tornientulcrum  difplo ^.pag^V  " 


■ 


8*7- 


4«fc 


454- 


tflf. 


I 


I 


&. 


208  HIS  t  OR.     NAVIC. 

dentibus  fcopus  eiTet;Puerpera  qusedarn 

a  partu  quarto  deleftodeturbata  &  in  I 

mosgradus  deiefta  fuit.Infantulum  vein. 

diligeotifcime  in,vlnig  pnfito  rajigrar.»  h 

illi  crudeliffime  ci  auellut  muroque  allid 

vocibufque  blafphemis-Lutheranorum  pi 

geniem  eflc  extirpandam  pra?dicabant;  ( 

ex  cadauere  iacente  ab  militibusfeu  pot 

Furiis  edu&um  mordebatur:  illi  ver 6  inui 

fibiillud  porrigentes  fc  prsefagijfTe  iam  a 

dicebat,Hugonottum  a  fe  comeftum  i ri . ] 

lieri  honeftiffima? > Veftibus  penitus  nuda 

vbera  in  orbcm  excifa  fuerc,  turn  patratis 

cam  ncfandis  fceleribus*in  proximum  flu 

dcieftaeft  duahns  Hnsiiliabus  tarn  horn 

dum  fircinns  Iprftanrihns.  Itali  quidam 

religionis  odium  puerulum  viuum  in  d 

diflecant  partes.einfqne  ieeur  AenarZt.  Ar 

lefcenti  cuidam  oculi  pugione  effofi  ftmt 

vlmo  eft  ex  pedibus  fufpenfus  tofnjentu] 

rumqueglandibuseft  confofTus.  Viri  qi 

tuor  veramreligionem  prdfitentes  carce 

bus  no&uedu&iinpontem  dedu&ifu.nt, 

bi  primiim  veftibus  omnibus  exuti  funt,ti 

mtfere  excarniticati  iunt,ficarij  enim  eos  1 

nutim  concidentes  perludibriurn  fefe  in 

cem  compellant,nefcio  an  brachium  poll 

amputare,  turn  crebrisiQibus  alius  brack 

alius  collum,alius  caput  contnndebar^don 

femiuiuos  in  fubie&um  Rumen  coniccerui 

at  humus  eorum  fanguine  infe&a  horrors 

praetcreuntibus  incutiebat.  Garnificcs  ve 


I  N       B   R  A  S  I  t  I  A  M.  205 

eluendam  crudelitatis  fa#  noca.m  riumum 
iltaaqua  perfundunt.  S&d  erTire£S-**eft 
fljLUH-jauixa-iangiiis  ille continue  apud  Do» 

m  a  hpitis  ptfiifom  repoi^t^LiiQri  CiuA. 
«quid  dehomioibus  eft  ftatnend»ui*-a-qui- 
s  adeo  iniufte  effufus  fucrit,  quique  hac  ra 
lie  Dei  imaginem  violare  no  dubitarint? 
lidam  Euangelij  minifter  rrmltis  acceptis 
neribus*ambobus  oculis  effofsis  ,  tuftine  5tSa 
iibus  alligato,hue  &  illuc  eft  pertra&us  ac 
idem  palo  alligatus,  in  ftriiem  lignoruni 
nie&us  eft,atque  ita  viuus  exuftus. 
Vt  autem  appareat  nullius  conditionis 
mines  a  tanta  barbaric  fuiife  immune$> 
lidam  ex  fummi  fenatus  prsefldibus,fenex> 
yenerandus  ,  qui  quidem  iam  pridem  Re-  $ti° 
ionis  reformat^  opinione  habebat ,  q.uam  55?6i 
ncn(qu3e  erat  illius  timiditas )  palam  pro- 
fus  nunquam  erat,baculis  prirnuas  imma- 
:erverbemus*aepene  macfcatus  eft,  Atii- 
:ijcum  fatis  aurplos  loculospro  libi'dine 
ninueniffent5eu  pecuniae  fuas  dcglutiifle 
Ktexentes  capita  ad  pefrus  viqaf  hi  aqnarri 
murfo*  ex  pedibusfbfprnfo»  arlhucqee  vk 
^ ventrem  diflecant  ,  vifcerdqiu  in  ftumdri 
oiiciunt.   Cor  Verb  haft^  affigmit,  perque 
3emcircungeflant>in  h^c  erurnpentes  vef 
.  En  vobis  cor  nerarijpllius  HugonottorU 
sefidis.Quid  plura?  Nunquidex  humanis 
ricuiisfrt&uraeft  confefta?  Nobilis  qui   pa^^ 
madolefcens  glandibus  fcopetanisicta^ 

0  i 


r\ 


Lib-8-pap 
728» 


717. 
Lib. 9  77j. 

777.778-Sc 

2(o. 


7*5 


210  H  I  S  TO  R.      N  A  VIC, 

nudufque  in  dumum  fpinis  confitum  € 
ieduseft  ,atqueibi  ardentifsimis  ad  D< 
precibusanimaagit.  Proue&a  aetate  vir 
gionibus  confoffus  &  lapidibus  obrutus 
nibus  obie&us  eft. Ex  permultis  cadauer: 
vifcera  extra&a  funt,ficariis  exclamanti 
annon  quis  ciTet  qui  Hugonotti  vifcera  e 
re  vellet.Sed,6  rem  nefandam  &  inaudii 
annon  pucruli  affatifuere  ?  virique  viui  1 
mandati?  Quiaetian)  inuentum  eftcad; 
multis  confrfl-nm  vnlncribus  fale  afpe 
Quo  niroirum  fupplicij  vere  diabolici  g< 
te  mi'fer  iile  crudelifsime  fuit  excrucia 
Praeterea  djfcfcati  vjgintiquinque  horn 
brachiis  adnexo  fune  colligati  fuerunt* 
terni,&  quini,nudi,oculis  ad  fole  pofitis. 
#fc.  que  hoc  modo  enfibus ,  fecuribus,  &  puj 
nibus  confofsi  fnerc»  fbsmine  incfinfb 
dendis eorum  ambuftis.  Vir  pugione  co: 
fuscum  ftatim  animam  non  ageret  crc 
fecuris  i&ibus  confeftim  mafifcatus  fuit.A 
letali  vulnere  percuffus  in  leclo  decum 
bat,  huic  male-  ad  aures  vfque  diffedae  fi 
turn  in  ipfo  cubili  iugulatus  eft. 

Sed  ne  in  iftis  hiftoriis  recenfendis  qu 
bris  quos  ad  marginem  adnotauimus  me 
mm  proditx  funt,sequo  fim  prolixior,prsej 
tim  quum  tabellis  iam  pridem  excuhs  de 
dzx  fint,qua?  h«c  prse  fe  ferunt  nomina  ,  1 
nienxVafsiac^LanienaeTuronenfes,  ] 
nienas-  Cadurcorum,alia?que  in  Gallia  noi 
i  patratar.Quid  quefo,di£turi  fumus  de  cru< 


«iji 


-    -^.  »;■ 


IN    BRASILIAM.  211 

la  Tragoedia^ii^iniiiiiiniiabuft  Lutetian 
i^.AuQuR'u  Anno  1572,  qui  dies  D.Bar- 
lomeo  diciturfacer,  atqne  Gallicis  in  ka- 
dariis ■  meritilsime  rubrica  eft  adnotatus? 
ius  quide  culpam  in  eos  non  reiicio,quos 
bores  minime  habuit.  Quamque  Rex  no- 
•pacis  edi&o  fummo  fuo  doloreaftani 
leiure  declarauit. Inter  caetera  innume- 
]ux  turn  per  vniuerfutn  regnum  crudehf- 
e  funtadmiffiuannon  cadau.erum  hpnaa- 
dLaxkps,ex  Arari  flumine  (  in  quod  pro- 
:afucrantplufquam  Americana  autTur- 
1  feritate  rautilata,)extraftoruni  Lugduni 

frjnr^  pijhljra  vprn7md^fti<:  fair  ?    Nonne 

nora,corda,aliaeque  humanorum  corpo- 
1  partes  abimmanifsimisficariis,qu6fque 
eri  ipfiabominantur,  deuomse  fuerunt? 
1  liquid  Antifsiodori7viri  cuiufdam  pij^na 
ae  Cor- regis ,  atrociter  excarnificati,  cor 
rufta  concifum  venaleeft  a  carnificibus 
>ofitu>ac  deindead  pruiias  toftum  &  de- 
•atumPInnumera  etiamnum  funt  in  viuis 
minum  miilia,  qui  de  iftis  ante  noftra  tern 
ra  inauditis  cumulatifsime  teftabuntur. 
i>ri.squoque(vt  iam  di<5tum cftOhac  dcre 
iptis  &  excufis,pofteris  mandabuntur.  Ac 
plura  perfequicogar  ,  (riam  horret  ani- 
is,  deumq;  precor  vt  tanto  Vulneri  reme- 
jm  adhibc'at)faeuitia  cum  feuitia  ,  imma- 
afque  cum  immariitate  comparetur :  tref 
captcntur  tabula?  contiguae ,  in  quarufln 
O     ij 


Vide  Com- 
ment. Galli- 
ca.#h  &011& 
hottri  tcm- 
poris. 
Galhca  irri- 
manitascum 
Americana, 
&  Turcica 
compacatut* 


212 


HISTOR.      NAVIG. 

prima  Barbari  American!  depingantur,< 
uis  fuis  iigneis  captiuos  nia&antes ,  foem 
quoquecadauera,  calida  perfundentes, 
corpora  fruftatim  concifa,  brachia  cti 
crura, toembrajcapita  T>oticano  impofita,i 
coqucndum  horridecontrahantur  &  de 
pentu*,ipfi  denique  Barbari  geftu  quam 
n  potcrit  irnmanifsimo  carnes  illas  vorai 
apponantuir. 

In  fecuodaTuracanus  tiara  arni&us 
ramidem  ex  humanis  capitibus  crude] 
obtruncatis  conftruens.  Amuratus  quo 
&  Mechmetus  Turcarum  imperatores 
hibeantur:  quorum  prior,  innumeris  in 
tis  homimibus  eorum  fanguine  Fatris  M< 
bus  liter -.Pofterior  rotario  afficiat  fup 
cio  compjures  milites ,  aliofque  in  duas  { 
tes  vno  acinacis  idu  diflecet ,  atque  ica 
mori  cogat.  AddaturVladus,qui  fubdito 
lis  trans hgat,&  quide  magno  numero,efi 
gantur  quoque rotas  &  patibula ,  tanta  cc 
vtfyluam  efficiant  ,  humanis  cadaueribui 
nufta,infantuli  ab  matrum  vberibus  p 
deant,vultu  quos  dolores  moriendo  perfi 
ferint,  deformitate  indicante:  Goruis  a] 
que  inaufpicatis  auibus  circumuolantib 
atque  in  mediisquorum  anteoculos,  & 
fcera  deuorarint  ntdos  conftruentibus:  C 
teraque  ad  rein  exaggerandam  adiiciant 
quse  ex  defcriptione  fuperius  allata  pid 
excogitare  potent. 

In  tertia ,  furcates  &  rabidi  Galli ,  t 

tu 


IN       BRASU1AM,  2IJ 

t  leges  &Principum  fuorum  edi<5ta  vio- 
tes,quivelutiTortores  &carnifices  im- 
tiiflimi, homines  ex  pedibus?  fufpendant, 
e  ad  humum  inuerfa,ventrem  ferro  difle- 
t ,  vifcera  eximant ,  per  vicos  circumdu- 
t  ,  &  infoediffima  quglibetfterquilinia 
ijciar.Qui  humanacorda  &  iecinora  ve- 
us&  longuriis  tranffixa  tircumgeftent, 
ue  modo  cruda,mod6  in  pronis  tofta  vo  - 
t ,  immo cani deuoranda  porrigant ,  qui 
rorepercitus  aufugiat^tahaque  nionftra 
nanitate  fuperet :  Qui  femiufta  corpora 
nana,in'mare  proijciant5rurfumquc  ex- 
iantjmuroque  applicent,ac  tormerita  di- 
>dentibus  pro  fcopo  proponanuQui  adi- 
q  humanum  educant,  venalemque  inftar 
>ulifeui  exponant.'Quiquorundaai  capi- 
ipidibus  comminuantjcorporaque  in  M~ 
5Conijciant,ac  poftea  canibus  dilanianda 
ijciant:  Qui  muliebres  mammas  circum- 
!nt;Qui  puerperas  ecubiii  auellant  5  pue~ 
)fque  rntiris  allidant,nonnullos  inftar  ne- 
idis  aflentiQui  viris  quibufdara  oculos 
jionibus  eruant ,  qups  arbore  ex  pedibus 
>enfostormentulorem  glandibus  confi- 
at:  Qui  de  media  node  nudps  homines 
pontem  quendam  ficis  diffecent  ?  mine- 
iqueconcidant,  inque  fubieflum  tinmen 
itpraecipttes:humo  cruoreadeo  infe&a» 
tortpres  ipfos  horrore  perculfos  no'tati) 
m  eluere  oporteat :  Qui  Eumcnidu  fure- 
xilonge  fuperantes  3  auriculas  huraaoas  m 

O    iij 


2T4  HIS  TOR;     NAVIC; 

fartagine  frigant ,  omaforumque  inftar 
medant:  Qji  viuos  homines  fepeliant: 
rninutatim  corpora  concidant ,  vuinera 
fale  afpergant ,  vt  grauiori  cu,m  dolore  | 
iun&am  mortem  cornminifca^ntonQui  c 
plures  fimul  vin&os,nudato  corpore,  fol 
culi5oppofitis,gladiis9recuribtrs,pi!gioni 
dilanientrquorum  pudenda  accenfo  ftra 
ne  amburant:Q^i  corpus  fica  confoflum 
dum  exanimatum^fecuri  ma&ent :  Qui  y 
vulnere  lethali  accepto  ac  in  le&o  deci 
bente,vtramquemalamad  aures  vfque 
findant,eumqueinftar  ouis  iugulent. 

Hisunquam,ita  depi&is, quse  mini 
exaggcro,ita  enimgeftafunt,  immo  ma: 
quam  qua?  verbis  exprimi  poffit,crudelit; 
Qj^nam  trium  harum  tabularum  immar 
&  vifu  magis  horrenda  eft  iudicanda?  Ni 
quid  hxc  poftrcma?ha?c  vtique.  Itaque  r 
abs  re  quidam, cuius  nomen  me  ignorare 
&eaffirmo,poft  Gallicam  illarn  lanien 
quam  reliqips  omnes  omnium  tempor 
immanitates  longo  interuallo  fupejare  vi 
bat  ,  verficulos  Gallicos  fcrip  fit ,  quas 
cxpreffimus. 

Exult*  PharaO)7<(eY$que  f&ue> 
Herodefine  &  Achabe marn furore 
CjalloftHHia  eft/epulta  veftra. 

Immo  addere  poffumus  feuitise  om 
quarvnquam  extiterunt  exempla,  fiue  ap 

S 


IN      BR  A   SI  LI  A  M.  21$ 

tas,autTartaros,fiue  apud  alias  nationes, 
excepta  quidem  immani  Triumuiratus 
-nani  laniena.  Qoapropter  ne  deinceps 
barorum  ^fmrn^m  crudelitatem  adeo 
orreamus  ,  quandoquidem  non  minor, 
nto  longe  immanior  apud  nos  paffim  lo- 
i  habet.IUi  enim  feritatem  in  hoftes  fuos 
urn  exercent :  Nos  vero,vt  conftat  ex  iis 
relatafunt,cognatorum,vicinorum>pro 
quorum  fanguine  manus  noftras  com- 
ulamus.  Itaque  monftrofiffima  quaeque 
ideamus  in  Americam  vfque  non  eft  ex- 
•endum.  Verumhicforfitan  Catholicus 
piamRomanusobijciat,  quid?  tu  inuj- 
nomnerain  noftros  deriuas ,  de  vobis 
ra  Religiofum  nomen  profitentibus,  ne 
sum  quidem.  An  fcelerum  immunes,  & 
(i  Angeliinarmisfuiftis?  Ego  verb  ref~ 
tdeo, quantum  obferuando  affequi  potui, 
noquidemciuilibelloexnoftrisnopau-      .-■; 

1         .  .  rt,  n      .      r  n  Religion 

tales  extitiffe,prefertim  ft  cum  veltrarum  beiiorum  ci 
tium  ho  minibus  conferantur:  Secundouiiiuinpeius 
em  nonparumapriftina  piecatedegene-™enr£  coepe 
e,acproindehumana  aequo  plura  perpe- 
Fe :  Tertio  verb  in  peius  ruentes  ,  pr<e{er- 
ex  quo  vobis  admixtifuerunt ,  non  ne- 
im  complures  deploratae  fpei  homines  in 
las  degenerate.  Quibus  sequiores  ab  eo 
apore  rninime  nos  prasbuimus,  ac  iis,ad- 
fus  quos  fefe  bellum  gerere  profitebatur3 
bus  tamen  meliores  non  eflent  :  Quod 
paret  vel  ex  ea,quarn  edidi,  hiftoria  de  fa- 
O     Hi 


%l6  HISTOR.     N  A  VTG. 

rne  &  obfidione  Sanccrfana ,  cui  ipfe  int 
fui>Armo  1573.  necnoh  exiis  quos  in  ij 
exercitu  confcripfi  commentariis.  Eon 
itaquepeccata  minimi  diffimu!aui,a  qi 
rum  gartib.us  ftabam  in  optima  caufla,qu2 
tumuis  peffime  a&a.  Atque  vt  hoc  etiam  1 
cotefterquantocumdoloreGalliam  a  f 
alumnis  fanguine  foedatam  confpexerims 
cinus  narraba  cuius  recordatio  animu  mei 
fine  fremita  nunquam  fubit,adeo  meti  m< 
immanitatis  iTius  imago  adhaefit. 

Noflrt  oppidulum  quoddam(cuius  not 
confulto  non  edo)  obfedereroppidani 
militaris  impcriti  ,fefcad  defenfionem  ( 
rant,auxilium  pra?fto  fibi  affuturum  rati:  it 
que  tormenta  crebrq  difplodunt,ac  no  m 
do  milites  quofdam  interficiunt,  fed  etu 
ex  ducibus  nonnullos  vulnerantjtem  equ 
pr^ftantiffimos.Quje  res  noftros  non  part 
ex^cerbauit.Denique  cohortes  aliquot  ex  i 
ftrisfubvefpertinum  crepufculum ,  Ducu 
induftria  deduclse,acfermone  animate  m 
ris  fuccedunt,fcalas  admouent,confcendur 
oppido  denique  q'tamuis  munitiflimo  ,  fo 
tirerque  ab  ciuibus  propugnatb  ,  adeo  vt  r 
femel  noftros  mosnia  iam  occupantes  pr< 
pulfarint,  vi  potiuritur:obuios  quofque  fen 
tranffigunt,immo  nevnumquidem  viru 
fuperftitem  fuifife  credo  ,  nifi  fi  qui  abditifi 
mis  lacsbulis  Me  eommiferant.  Ego  turn  i 
vr be  vicina  ab  noftris  occupata  eram.    Pc 

ft? 


IN       BRASILIAM,  217 

idic  cum  quibufdamaliisad  expugnatum 
ud  oppidulum  accedo  ,  vt  quid  ibi  conti- 
(Tet  vidcrem.  Tantam  nimirum  ftragem  Funeft-fpC; 
dus  Turn  vt  totus  cohorruerinv.quippe  iu-  aacuium.  - 
ilatis  plerifque,  locoque  decliui,  vndiqua- 
le  fanguinis  riuuli  defluebant.Ego  ta  atrox 
:inus  confpicatus,  quod  tarn  en  infeftum 
iri  nequibat,  Prasfedum  rogo,liceat  cada- 
railla  teme  mandare,quod  lubens  concef- 
I  Rufticos  duos  latentes  metu  confterna- 
s  magno  labore  inuenio,  eos  mortis  metu 
imo-.tres  ingentes  foflas  ab  iis  excauari  cu- 
:vnam  in  Saccllo,  reliquas  duas  in  hortis, 
o  temporisopportunitatecommodis,  ilia 
lim  die  eo  vnde  migraram  redeundum  mi- 
erat.Cadauera  vndiquaque  fcalis  &  afferi- 
isimpofita  adfoffasillascoportari  iubeo.Foemina>  & 
ter  mortuos  feptero  mulieres  repertg  funt  puemii  ab 
efque  pueruli.Eueftigio  Prsfe&um  adeo,  p« iSpra- 
i  atrocitatem  oftendojiufta  Dei  iudicia  ta-  dentiam  in- 
mcrudelitatem  vltura  nobis  imrnincre  ex-terfcftl* 
Dno.Ille  diligenti  fa&a  inquifitione,  refert 
i  non  confulto  fed  per  imprudentiam  con- 
giffe,dum  noftu  milites  oppidum  ingreffi 
imos  intraht,lucernifque  minime  accentis 
buiosquofque  trucidant,  velin  ipfis  cubi- 
bus  vbi  permuiti  latitabant :  veriti  ne  op- 
idani  inftauratis  viribus  noui  quidpia  mo- 
rentur.  Ego  adinftitutumopus  reucrtor. 
[ortuorum,qui  numero  erant  centum  & 
iiinquaginta  plus  minus,aceruo  iufto.  Foe- 
linseyiros  fuos&affinesfingulgperquiriit, 


IFacinus  lu- 
gendum. 


rv 

215  HISTOR,     NAVIG. 

quarumpleraque  lugentes&  lachrymante 
me  quern  fedulo  de  fepeliendis  illis  curan 
gerere  videbat,rogant  liceat  fibi  linteis  fuo 
inuoluere.  Id  vera  per  me  omnibus  quibu 
ea  res  erat  cordi  licuit.Sed(Proh,facinus in 
dignumlatque irati  in  te  Dei  certiffimum  iu 
dicium,  miferrima  Gallia ,  apud  quam  iufti 
fuppliciis  minime  profecit,tu  enim  magis  a 
magisinduruiftiOrtiulierquxdamfuosinte: 
cadauerarequint,vinimprim6confpicit,sV 
numquecxnatisrtum  alterum  moxanimad 
uerrit:  fuos  deinde  fratres  duos  confpicatut 
Ha*c  i-uftiffimo  moerore  ac  dolore(fi  qug  vn 
quam  mulier)perculfa,puerulum  feptetxi  an 
nos  natum  quern  manu  tenebat  his  compel 
lat  verbis: Ah  mi  fi!iole,quam  vereorphani 
te  homicide  iftieffecerunt!  Patrem  tuum 
duos  frames,  duos  etiam  auuculos  tibi  hodi 
abftulerunt.  Quanto  turn  doloreperculfu 
fuerimquserendarn  minimearbitror.  Ac  n< 
quid  diffimule,  immo  quas  pepererint  mife- 
rias  bella  noftra  ciuilia  comnionftrem  (  hi< 
enim  eftfcapus  me-u's  vt  agnito  malo,noftrc 
faltem  ca(iti  fiamus  periculo  )  miles  quidair 
e  noftris  iegionibus  ( noftrum  non  dicam] 
repertus  eft  adeo  humanitatis  fenfus  expert 
vt  audita  homicidarum  voce  quam  moeftif- 
fima  ilia  mulier emiferat  ,  viris  qulnque  ilia 
caedeamiffis  quibufcum  tarn  ardo  amoris 
vinculo  erat  coniuncfta,eam confoffuruspu- 
gionimannm  admouerit.  Ilium  ego  com- 
pefco^uxrocjue  nunquid  meagnofcat:  pro- 
be ex- 


IN     BRASILIA  M.  219 

I  cxcipit.  (nos  cnim  cuilibetfatis  eramus 

Dti  >  vtpotequiminifterio  noftro  inipfo 

:ercitu  fungeremur.)  Turn  doceo  miferri- 

am  illam  muli?rculam  in  tataanimi  aegri- 

dineferedarn  eflV:  Se  nifi  ferreus  fit,mecu 

Hiiitus  illius  ludibus  adiungere  dcbere,  ob 

m  imraane  facinus,  quod  omnium  noftru 

rccatisacceptum  erat  ferendum:  Simulque 

iferi  illius  populi  reliquias  confternatas 

etu  confolor,ac  periculi ,  quo  nondum  ii- 

iatas  fe  effe  credebant,  metu  eximo.  Miles  $j£v^ « 

irb  ille  feu ebrius  ,  feu  potius  infmo  aut  cuusTcDia- 

iabolico  furore  pejreitus,  sementi  illi  mu-  boiico  furo- 

•   i  .  '    -     7      t«    •  N        :  *^:^«*o  re  Percitus 

?ri  denuo  mmatur?  Ego  vero  qui  amicis  intcr  Reli. 
?rbis  erga  immaniffimum  ilium  nihil  pro-  gtofos. 
ceram,denuntiOjfi  earn  attingat,fore  vt  no- 
rum  alter  fepeliendorumaugeatnumerum. 
[oc  ego  narraui  cxemplum,vt  quanta  con- 
ifio  noftros  quoque  inuaferit  palam  faciam. 
foftrum  omnium  Deus  mifereatur :  Enim- 
ero  fi  Gallos  ob  infignem  fuam  comitatem 
:manfuetudinem  olim  per  vnjuerfum  ter- 
tirum  orbem  adeo  celebratos  infpiciamus: 
os  ab  auitis  moiibus  vfque  adeo  degene- 
life  comperiemus  ,  vtcrudelitate  vincant 
on  modo  c^teras  omnes  gentes,vt  fatis  de- 
loftratum  eft  a  nobis,fed  &  feras  ipfas,Leo~ 
es,Tigres,vrfos,lupos,ipfumque  adeo  lam* 
fc-4r*Americannm.Deum0pt.Max.rurfus 
rovtGallorum  tot  fceleribus  condonatis, 
ixit  tandem  vt  ad  fanam  mentem  redeant, 


i.de  legib. 


CAP.     XVI. 

Quid nomine  fdigibnis  apud  Barbaras  Amen 
eanosveniatiDe  erwibw  in  quos  ab  import 
ribm^uos  Caraibes  vacant  indaeuntur:  Be 
que  craffiffima  DeiignoratioNe  qua  apud  1 
obtinet* 

VAMvisCiceronis  illud  di&urr 

nuilameffegetemnequetam  im 

mafuetam ,  neque  tarn  feram  qu; 

_  non,etiamfi  ignoret  quale  Deur 

habere  deceat,habendurn  fciat>communi  o 

mnium  calculo  pro  axiomate  certiffimo  ha 

beatur>  tamen  quomodo  erga  Tououpinam 

Toapin.vefu  bwhios  noftros  conftet,non  fatis  fcio.  Nar 

&  faifos       verum  Deum  ignorat-Nullos  quoque  Deo 

^m,mund°3  ^os  fiuc  coelefte$  fine  terrelires  agnofcunt 

guc  creatio-  nee  colunt:ac  proinde  locum  vllum  publici 

in  quern  religionis  ergo  conueniant  non  ha 

bent.Contra  quam  ab  Ethnicis  olim,ac  etia 

num  ab  Idololatris  noftri  temporis  vfurpa 

tur.Nominatim  vero  ab  Indis  Peruana  pro 

uinciam  incolentibus,qu£  cum  Tououpinam- 

bauhiorum  regione  eft  continens,  ab  eaqu< 

diftat  paffibus  ioooooo,qui  Soli  &  Lun£  fa- 

cxificant.  Mundi  quoque  creationem  igno- 

rant,dies  nominibus  non  difcrirninat3  aliurr 

alio  non  praeferunt:hebdomades,  rnenfes  & 

annos  non  obferuantj  Tempora  Lunisdi- 

metiun- 


titm, 


I 

I 


IN      BRASILIA  M.  '  in 

jctiuntur :  Scripturg ,  fiue  facra  ilia  fit ,  fiue 
rophana,  non  modo  penitusfunt  ignari,^^^^.'" 
•detiam  Chara&eribusquibusanimifenfaBaibari.  * 
otarepoffint  penituscarentes,  Quum  pri- 
16  in  eas  terras  veniffem ,  verba  &  fentetias 
iquas  vt  ferrnoni  eorum  afliiefcerern  fcri- 
?bao),eafque  mox  coram  ipfis  legebamJIli 
•seftigtas  id  effe  rati,  inuicem  his  verbis  alij 
ios  alloquebantunNon  minim!  iftum  qui 
?ri  ne  vnum  quidem  verbum  idiomatis  no* 
n  caUebat,nuoc  vi  &  ope.huius  chart^jquas 
urn  noftraeioqui  docet,jtapenteeafona- 
vt  a  nobis  intelsigatur?  Barbari  Hifpanio- 
m  Infulam  incolentes  idem  prorfus  de  hif-  | 

;nis  qui  primi  ad  eos  acceflerunt ,  iudica- 
mtrHascfunt  hiftoriographi  verba.  India- 
maduertetes  Hifpanos etiam  abfentes,  mu 
ointerfecblloquiliterarumbeneficio,  ere 
bant  vel  eos  prophetico  agi  Spiritu ,  vei 
eras  ipfas  loqui.Quo  fadum  eft  vc  Barbari, 
?m  ne  peccata  innotefcerent  faa,ita  fefe in 
ficio  c6tinuerint)Vt  ab  eo  tepore,nec  meti 
nee  quicquaHifpanis  fuflfurari  auC  fuerinu 
Hie  fi  quis  hoc  argumentum  dilatare  cu- 
at  latiffimus  ei  pateat  campus  turn  ad  fcri- 
urae  artem  laudibus  profequendam,tum  ad 
imonftrandum  quanto  nos  Deus  affeceritsenpturfats 
jneficiojnos^nquamyEurop^osjAfiaticoSjCxcdientif- 
Afros^prseBarbarisiftisquarta  °rbispar-^™uu™  Dei 
m  incolentibus.Illi  enim  mentis  conceptu 
)rinifi  expreffis  vocibus  exponere  po'flunt, 
os  verb  fcriptura?  adminiculo,  diorum  ar~ 
na  coguofcimus,  noftra  vero  confilia  cum 


11%  HIS  TOR.   N  A  VlG. 

cis communicamus ,  qui  vel  in  remotiffimi 
degut  terris. AcTane  prater  bonas  artes  qua 
ex  libris  addifcimus,(qua?que  Barbaris  fun 
ignotsejfcripturae  quoque  ars  inter  excellen 
tiffima  quibusnosDeuscumulauit  dona  ei 
recenfenda. 

Minimi  autem  moror  quod  Socrates  (\ 
refertPlutarcbus)dicebat:Litcras  quas  vulgi 
putat  repertas  iuuanda?  memorises hemete 
illi  officere.Olim  enim  homines  fi  quid  ,at 
diflent  dignum  cognitu>  no  libris  fed  anira 
infcribebant:  hac  exercitatione  continual 
memoria  facile  fcenebant  quicquid  voleban 
&  quod  quifque  fciebat  habebat  in  prompti 
Poft,reperto  literarum  vfu,dum  libris  fidu 
non  perinde  ftuduerut  animo  infigere  quo 
didicerant.Itafa&umeft,vt  neglecto  mem 
rise  cultu,rainus  viuida  eflet  rerum  cogniti< 
&  pauciora  quifque  fciret :  quandoquidei 
tantumfcimus,quantum  memoria  tenemiS 
Quam  ego  fententiam ,  prasfertim  in  Pliita 
fopho,ac  Grsecise  fapiente  dignam  iudit 
reprehenfione.  Nam  &  Cicero  ,c#teriqi 
do&i,poft  eura,hiftoriam,qua?  fine  librorui 
vfu  commode  contexi  non  poteft,  matrei 
efle  temporum  affirmarunt.lltud  quidem  vi 
rum  eft  ,  Patres  qui  anteMofis  kriptoru 
omnium  primi ,  tempora  vixerut  pefrmulti 
&  quidem  optima,  quasnon  commentarii 
fed  menti  &  memoria- mandabamr  poller 
per  manus  tradebant.  At  longe  tutius  illo 
eft  fa&um  ex  quo  obtinuit  fcriptura; 
Ergo,vt  ad  ToHoupnambanims  hbftrc 


t  N    BRASILIAM»  *  22j 

?deamusj,  Quoties  cu  illis  colloquebamur, 
:mentiocleDeoinddeba?,dicebamu$  nos      ,    ., 
:cdere  in  vnum  Deum  creatorem  coeli  &  Deorero^a 
Trae,qui  vt  orbem  &  quxcunquein  eo  funt,  Rentes  ad- 
>ndidit,ita omnia  pro  arbitrio  gubcrnat.^-^ 
li  vbi  h^ec  audierant,  alij  alios  intuentes,  &  nenr. 
tkanc  vocem(qu£admirationis  notaipfis 
miliaris  eJt)erumpentes,  Teh  !  defixi  &  ftu  T       toni^ 
?fa&i  h^rebant.  Prseterea ,  quoniami  vt  fuo  tm. 
cemus  loco ,  Tonitru  fragore  vehementer 
rrentur,(id  Teupanvocznt )  fi  eorum  con- pjfaI  2 
lentesruditati  occaiionem  indearripere-     »**' 
us,e©s  edocendi ,  diccrennifque  Deum  iU 
m  effe  de  quo  verba  illis faciebamus,  qui* 
fuam  indicaret  potentiam,ccelum  terram- 
le  eo  rnodo  concuteret  :  illi  excipiebant 
eum  ilium  a  quo  adeo  terrerenturefle  ne- 
ap. Hsec  eft  hominum  illorum  miferri- 
a conditio.  At,qua?rat  fortalTe quifpiam: 
rine  poteft,vt  brutorum  inftar  Americani 
ie  religione  viuant?  Ego  verb  refpondeo, 
od  iam  ante  attigi,perparuni  ab  eo  abefle, 
c  credere  megentem  vllam  in  toto  terra- 
in orbe  elTe  qox  ab  omni  religione  fit  rna- 
s  aliena.  Actamen  vt  etiam  exponam  quan 
iumlucis  inter  denfifsimas  tenebrasqui- 
s  obcaecantur  perfpexcrim ,  Affirmo  cos 
•nmodb  irn.morcalitatem  animarum  ere- Atllericani 
re:fed  pro  certo  quoque  habere,  poft  mor  c^muhL 
n  eorum  animas  qui  virtutcm  coluerint  mo"aUtat& 
rtutem  autem  illi  definiunt  fuo  more,ne~ 
vltionem  fumcre  de  holKbus  &  quam  plu 
nos  mandere)poft  altifsinios  monteseuo» 


r 


266  HIST  O  R.     NAV1G. 

lantes,patrum  &  auorum  fuorum  animis  i 
gregari,ibique  in  amcenifsimis  hortis  perp 
tuis  deliciisactripudiis  tetum  aeuumagei 
(H^e  eft  longa  ilia  Socratis  peregf inatio , 
Poetarum  Elyfijcampi)  ignauorumcont 
manes,qui  fine  vlla  propugnanda?  patriae  c 
ra  ingIorijyixerunt,abripiab.y|jg»4if,.(ficl 
li  cacpdaimonem  vocarit )  &  cum  co  femj 
tcrnos  inter  crociatus  viuere. 

Conftat  etiam  Effenios  Gracorum  fc 

beUoPhidudai.  tcnti*  fuffragantes,  olim  crcdidiffc bonis 

Xibisz?-7-   nimascarnalibusvinculisreleuatas  vltra( 

ceanum  degere,(cui  furorifi fides  eflfetadl 

benda,Braiilia  denotaretur)  vbieis  fit  rep 

fita  perfruitiorlllic  quippc  effc  regione ,  q 

nequeimbribus,neque  niuibus,  nequcac-i 

aggrauetur,  fed  quam  Oceano  oriens  2 

phyrus'j&lcniterafpiransamcencr.malisj 

tern  animabus  affirmant  (feu  potius  foi 

niant )  procellofa  loca  &  hyberna  deftin 

plena gemitibusexercedarum  fine  fine  p< 

naruimCasteriim  mifenimi  noftri  Barbs 

in  hac  etiam  vita  mifere  ab  Cacodaemc 

torquentur.  (  quern  alio  nomine  Kaage 

vocant)ipfeenimeos  nonnunquam  vidi 

tiam  nobifcum  colloquetes  protin.usint 

phreneticorum  exclamantes!  Hei,he*>  op< 

jkjB*  caco  ferte  nobis,nos  enim  verberat^giM» .   I 

damon  Bar- m^afgrmabat  illi  cacodasmonem  abfec 

basos  vexat,      _  ^^  ^j^  f^ciQ  ^  mQfo  auJs  ?  m0 

etiam  portentofaaliqua  forma.  Quiaauti 
magnoperemirabanturnos  ab  cacodgm 
ne  non  infefttot* 


208  HIS  TOR.     NAVIC 

Itaque  dicentibus  nobis  tormetis  illis  a Dc 
illo  nos  eximi,de  quo  frequenter  illis  verl 
faciebamus,qm  Aygnano  longe fuperior e 
fet,ac  ne  nobis  moleftiam  vliam  parer -t  ol 
cflct,non  femel  contigit,vt  perkulo  vrget 
feinDeum  credituros  pollicerentur ,  ma 
autem  liberati  promiffionis  erant  iinmerrx 
res. At  verb  vt  conftet  tormenta  quibus  inf 
ftantur  ludicra  non  eflfe,ipfe  eos  nonnunqi 
vidi, malum  illud  recordantes  adeo  horro 
perculfos,vtpra?  angore  fudantes  manuq 
femur  plaudenies,his  verbis  apud  nos co 
quereremur.<»J%**V  AtoutaJfapyAcequeiey  j 
gnan  AtoHpauLHoc  eft  miftulte,mifbcie,< 
codxmonem  pr#  reliquis  omnibus  malis  i 
formido.  Si  verb  quis  noftrum  contra  his 
compellabat  verbis )1S{aceqite4ey  j4ygnany  h 
eft  ego  verb  Cacodaemone  non  metuo.Tu 
illi  forterri  fuam  deplorantes ,  Ah,  quam  n 
felices  efTemos,  ft  eo  ,  ficuti  vbs  eftis  ab  ill 
tuti  efTemus!  Turn  nos  excipiebamus»cred 
dum  igitur  effet  in  eum  qui  $/ijgwn  eft  p 
tentior.  Atilli>vt  di<5tum  eft,quamui$  pci 
culo  prsefente  fefe  id  fafturos  pollieerentii 
mox  ad  ingenium  fuum  redibant.Antequa 
progrediar  vlterius,ad  ea  quae  de  Barbaris 
nimam  imrnortalem  efle  eredetibus,addati 
id  quod  ab  Occid.  Ind.hift.fcriptore  eft  J 
"Cst  ttum,BarbarosCufco'vrbisaccoIasnon  mc 
bari,corporudb  animarum  immortalitatem,fed  etia(Pn 
«edant  re-  ter  Theologorum  axioma  Philofophoson 
aes  caeteroique  ethiiJcos  ac  iSarbaros  corp< 

rui 


IN    feR  A  SI  LI  A  Mo  2O9 

ci  i-efurrcaioncm  ignorafTe,imm6riegaf-Hift<Ge^ 
rorpbrum  refurre&ionem  credere.  '  Quae  tod.iib.4.c. 
hoc  cxemplo  ab  illo  confirmatur.    Jndi> lH 
uit,  aim  aaimaduerterent  Hifpanos  fe- 
chra,vt  auroicfcterifque  prctiofis pbtire- 
.aperientesoflaproiicere  ,ac  difpergere 
;abant  ne  ica  difpergcremur  %  ne  illud  re- 
•ediQniobeffct:illienim(tnquit)corpo-. 
1  refurre&ionem  vt  &aniifla;iramorta- 
tem  credunt.Alius  quoque  author  pro- 
nus  affirmat  gentem  Barbaram '&  ethni- 
1  eo  vfque  procefsifle  vt  refurre&ionem 
leret.Haxfuntillius  veba.  Poftca  Carfar 
ouiftum  &  Germanos  deuicit,  qui  cdr-Vide  Jippfcu 
is  erant  infolita  proceritate >  fbrtitudine  num  de  bel~ 
1  minori,fortiter  enim  pugnabant ,  roor^bSfT* 
iquecontemncbant^fe  refurfcSuros  o~ 
int^s. 

fee  ego  ideo  commemoro  vt  intelligat 
nes ,  fi  Athei ,  quorum  plena  hie  furtt  o- 
id  habendum  ToHoupnambaaltijs  Com  InAtfecos; 
ie,qu6d  fibi  perfuadenc,  &  quidem  po^ 
:ofms  quam  illfcnullum  efFe  Deun^ab  ii  * 
altem  difcant  Cacodannones  effc ,  qui  iii 
etiam  vita  eos  excruciant ,  qui  Deum,  e- 
|uepotei>tiaminficiantur.  Si  vero  obii- 
stCquodiaciunc  nbnnulli,)  Cacodarmo. 
aliuddihil  cfle  quampraqos  hominum 
ftusjacproindeftulte  Barbados  ea  ima- 
u\  quae  non  funt :  Rcfpondeo'*  fi  ea  qua* 
»bis  verifcirae  di&a  funt  confiderentur» 

p  h 


*w 


■1 

r 


ill 

\ 

* 

II 

, 

lili 

ll  r 

■! 

1 

m 

'■' 

Li* 

|| 

1 

ii 

'  ■■;!:':'    : 

•\ 

j&EXtp. 


2IO  HlST'ORi     NAVIC, 

nimirum  Americanos  vifibiliter ,  &  reali 
a  Cacodsemone  excruciari  ,  cxeo  patere 
tis  quam  inepte  cruciatus  ille  humanis 
buatur  affeftibus.  Etenim  quinam  fi 
potcft,  vt  quantumuis  fint  vioieci,  hot: 
nes  vfqueadeo  afficiant?  Ea  omitto  | 
quotidiana  hie  edocet  experientia  ,  iramo 
tiam,nifi  illud  effet  coram  porcis  marga 
Us  proiicercDaemooiacos,  quorum  mer 
nit  hiftoria  Euagelica  a  Chritto  fanatos  1 
afferrepofsim. 

Deindequandoquidem  Athei  ifti  in 
gni  funt  penitus,quibus  ca  proponatur,  q 
ta  diferte  de  animse  immortalitate  facrae 
flantur  liters  Barbaros  denuo  illis  nofti 
opponam,a  quibus,licet  obcaecatifsimis,  | 
fcenc  anima  hominem  praditum  efle,q 
nonmodo  nunquam  intereat  ,  fed  etian 
corporefeiunfta,vel  sterns  deftinetur  b< 
titatijvel  damnation!  fit  obnoxia. 

Terti6,ad  carnis  refurrectionem  quoc 
tinet,quonhm  canesifti  iibi  quoque  p 
fuadent,  corpus  femel  extindum  nunqui 
excitatum  irhlndos  Peruenfes  illis  opp 
no,  qui  falfa  licet  fint  imbuti  religioi 
immonon  alio  quam  nature  ducantur  i 
ftin^lu ,  cum  nefariis  tamen  iftisin  iudi< 
funtfurre&uri.Verumtamen  cum  fintC 
codsemonibus  ipfis  peiores,(vti  iam  di: 
mus )  qui  Apoftolo  telle  Deum  vnii  effe  c 
dune  &  horrefcunt,  plus  aequo  illis  a  me  ti 

bum 


IN     BRASILIAM.  21* 

tur,  quaodo  Barbaros  Americanos  illis 
j  doftoridus  propono.  Quapropter  per- 
)rum  illorum  mentionem  in  pofterum 
i  faciam>fed  eos  iam  inde  ad  Inferos  rele- 
vbi  portentoforum  errorum  fuorum  fru- 
s  promeritos  percipient. 
Lrgovt  ad  inftitutum  fermonem  meum 
ercar,nimirum  de  eoquod  religionisno 
le  apud  Barbaros  nuncupari  poteft,  (I  di- 
nter  rdquod  ia  ante  attigi  perpendatur, 
nimiriim  quibus  alioqui  maxime  grata 
t  ab  omnibus  perturbationibus  immu- 
ts,auditoumen  tonitru  inuitos  contfe- 
cere,  potential  cuiufda  itietu ,  cui  refitfere 
o  modo  pofsint ,  inde  facile  eft  colligere 
foliim  Ciceronis  fententia  a  me  ioitio  al- 
apudeos  locum  habere,veruetiam  metu 
m  potentig  Dei,  quern  agnofcerenolunt, 
dao>«7«?  ilios  redditurum  effe .  Ac  fane  ex 
pod  Apoftolus  dicit  Deum  ,  qui  pra*te-A&,I4a^ 
;  temporibus  fiwit  omnes  Gentes  fui-s 
rumviisincedere,nontamcn  paflumef- 
:expertem  teftimonij ,  bona  tribuendot 
do<*oelitus  pluuias,ac  tempora  fruSibus 
dis  apta:patetfatis  folamhominum  ma- 
im obftare  quo  minus  ad  Creatoris  fui 
ithm  perueniant.  Alibi  quoque  dici-„ 
Dtiinuiiibmaex  creationeMundiper- 
:i. 

taque  licet  American!  noftri  ore  Deum 
^confitcancur ,  quandoquidem  apud  fei- 
P     iij 


in  histok;    navtg, 

pfoscomiincutur  aliquameffe  diuinitatet 
Inde  colligo  eos  nee  excufabiles  futuros,  n 
ignorantiae  pretexting  merito  captaturos  e 
fe.  Veri^m  praster  ea,quas  a  me  di#a  flint 
animac  immortalitate,quam  ipfi  crcdunt , 
toiiitru,  quern  perhorrefcunt,&  de  Cacod 
monibiis,aquibus  excruciantur:  (quastria 
pritnis  funt  notada)quartum  infuper  adda 
caput, ex  quo  manifeftum  erit  tenebras  de 
fiffimas,quibus  obruuntur ,  minime  effic< 
vt  religionis  illucl  femen,  ('fi  modo  nora 
tamauguftum  reiadeo»  obfcuras  conueni; 
in  illis  hon  pullulet,aut  penitus  e^tinguati 
Igiturvtnarrationemipfamordiar>inp 
^mophetl  mis  tenendum  eft  Frophetas,  feu  facerdo 
quofdam  apudeos  effe  ,  quosipCi  Car  ail 
qui  vicatim  commeantes  miferis  illis  perfi 
dent,fe  (quod  cum  Spiritibus  commercit 
habeant)quibufcunque  vifum  fuerit  fortit 
dinem  impeniri,qua  bello  hoftes  fupereti 
fed  etiam  fua  ope  fru&us  omnes ,  crafifafcj 
illas  radices  enafci,qua$Americanumfoli 
producere  diximus.  Prseterea  (quantun 
Neuftriis  interpretibus  acdepi,qui  multo: 
annos  in  illis  terris  vixerant )  T  ououpim 
bauktfs  id  moris  eft,vt  tertio,vel  quarto  qu 
que  anno  frequeDtiffimi  conueniant*  C 
conuentui  ex  inopinato  vt  mox  dicam  ij 
interfui.  De  quo  qua?  feqauntur  refereft 
babeo.Ego,cum  Gallo  quodam  nomine  ] 
cobo  Ruffo,atque  etiam  interprete  quod* 


IN    BRASILIAM» 


Narratio   de 


uftrio  peregre  profe&i,  in  vico  quodam  ^axima  Bar 
ertimus :  poftridie  iilius  diei  ad  iter  nos  barorum  ce- 
imo  mane  accingebamus,  cum  vndiqua-  iebratl0ne« 
iconfluentes  accolas  confpicimus.  Vici 
o  iilius  incolse  aduenientibus  fefe  adi.un- 
unt ,  ac  mox  fcxcentenos  in  area  quadam 
jregatos  vidimus.  Nosconuentus  iilius 
fam  fcifcitamur.confiftimus :  fcifcitantes 
t>amillamin  tres  diuidi  partes  videmus. 
i  omnes  in  cafam  quandam  fe  recipiunt* 
ninx  in  alteram, pueri  quoque  in  tertiam 
lfugiunt.  Ego ,  qui  Caraibes  aliquot  viris 
mixtos videram,  infolitum  quidab  illis 
;um  iri  fufpicans  ab  comitibus  meis  effla- 
3 ,  vt  mecum  rem  totam  obferuaturi  illic 
ififtantrquodab  illis  impetraui.  Caraibes 
equam  foeminas  &  pucros  dimitterent 
ima  cautione  prohibuerunt  ne  e  eafis  fuis 
ederenturTfeddiligenterad  cantum  atte- 
ent,nobis  quoque  indicut  vt  in  ea  in  qua 
tit  mulieres  cafa  delitefceremus.  Nos  qui 
caculointenti  eramus,atqueeorum  qux 
urierantignari,  murmur  quoddam  fub- 
fum  e  cafa, in  quam  viri  fecefTerant  eru ni- 
ls exaudimus(cafa  porro  ilia  anoftra  trU 
ta  fer me  paffibus  diftabat )  mulieres  qu«  <* 

nero  erant  2oo.ftantes,aurefque  afrigen- 
in  vnum  veluti  aceruum  fefe  glomeraqt. 
ris  vero  vocem  paulatim  attollentibus, 
6  vt  eorum  diftin&se  voces  a  nobis  exau  ~ 
entur  hortantium  iftam  interie&ioncm 
ntidemrepetentium, 

P    iiij 


lt%  HHTOR,  N  AVIG. 


he  he  he  he  he  he  he  he  he  he, 

mox  mulieres  tremula  voce  eandem  illai 

interiedtionem  rccincntes  audimus,  He,h 

s      be&c.  Vocem  vero  tanta  animi  cotentioi 

ftdfqtw  hot"  fuftulerunt,?dque  toto  quadrantis  horg  fp; 

tend»  foemi- ci0,  vt  nos  fpe&atores  in  admirationem  r 

mm ^ met.  pUerint.Acfone  ill#  non  modo.horrendui 

vlulabant,fed  etiam  magno  impetu  profilii 

bant,  mammafque  fuasconcutiebant,  fpi 

roamcjiieoreemittebant  ,  immo  nonnull 

( non  abfimili  ab   iis  modo  qui  comiti: 

morboconftidanturCexanimesprocidebar 

Quofic  vtaedamCacodgmonemcorpufri 

Iarum  inuafifle ,  cafque  dsemoniacas  repcn 

ri.    .«v  faftasfuiffe.  Praeterea  perfpe&is  iis.qus 

Bodino  libro  cui  Da?monomanicE  nom< 

fecit  de  vcneficarum  exftafi,  quam  afferitv 

neficis  omnibus  quae  cum  Cacodgmonee) 

prelfum  fcedus  pepigerunt,  familiarem  ell 

quseque  nonnunquam  fpinturapiutur,co 

pore  fenfus  omnis  experte  remanete,  quart 

uis  etiam  &  corpore  &  animo  nonnunquaj 

rapiantur.  Adde(inquit  ille)quod  nufquai 

m>.t.ciip.i.  conucniuntquin  choreas  agant, inter  qii 

5c  lib-3-cap.i.  quantum  ex  veneficarum  quarundam  cor 

feffioneelicere  potuit,  conclamant  omne 

Har%har(i^\xbd  optime  cum  He,he,  America 

narum  noftrarum  CQnucmt,)D<emon,hucfe 

ta9iUae  filtai  Alia?  vero  refpondent ,  $abban 

^^^hoceftfeftuiTijfeu  quieeis  diem>m< 


IN      BRASILIAM,  M$ 

ls,fcopafque ,  quas  in  manibus  habent  at- 
UcnteSjVt  certiffimum  l?titi§  edat  fignum, 
cjue  ex  animo  Dsemoni  feruire  fignificent. 
queadeo  vtadorationemDeo  debitaimi- 
ntur.  Nam  in  Lege  diuina  Ifraelitis  pr^f-DeuU2'-6'7' 
iptum  erat,  vt  ad  Oominum  manus  attol- 
rent,  ac  coram  ipfo  fefe  exhilararenu  His 
quam  perfpe&is  colligo  Satanam  vtrarum 
Je  Dominum  effe:  eafque  eodem  ducifpi*  American* 
tp,  nee  locorum  intcruallum  obftare  quomuiiereseo. 
tniis  pater  llle  mcndaciorum  hjc  &  illic  in  neficis  no. 
>sagat  ,  qui  fibi  iufto  Dei  iudicio  traditiftratibus  du- 
nt.Pueros  confimiliterconchmantescum^11  gl~ 
idiflem  ( etiamTi  iam  per  femiannum  cum 
arbaris  egeram,ac  pene  eorum  moribus 
Fuefa<ftus  cram  * )  tamen,  ne  quid  diffimu- 
m  ,  nonnihil  turn  timui ,  prasfertim  quu-oi- 
ais  rei  illius  exitus  effet  futurus  ignorarem, 
mdem  quum  clamoribus  illis  finis  eft  im. 
ofitus,viris  aUquantulum  filcntibus,  pueris: 
uoque  &foeminispenitus  tacentibus,mox 
iritam  fuauiter,  tantaque  cum  harmonia 
intarecceperunt  vt  miro  eos  videndi  tcne- 
;r  defiderio.Sed  cum  e  cafaillaexire  velle, 
tamulieribus  detinebar  ,  &  ab  Interprets 
dmonebar ,  fe  (qui  feptem  iam  annos  apud 
►arbarosexegifTet)adfolennia  ilia  accedere 
unquamaufum  fuifTcdemque  fi  accederem 
lonfatisprudenter  mefa&urum.     Quibus 
fFecit  vt  periculi  metu  paulifpet  h^ferim, 
ttamen  ,  quoniam  ille  probabilem  nullam 
ei  illius  caufain  afferebat,foeminis  &  inter- 


il6  HI  S  T  O  fe    N  A  V  I  gI 

prete  nonnihil  rclu&antibus,  egreflusfum 

vetulorum  quorundam  vici  illius  incolarun 

amicitia fretus.  Accedens  igitur  ad  eum  lo 

cum  in  quo  concentum  ilium  audiebam,egc 

vt  commodius  quid  intus  fieret  perfpiccrem 

Qusfit'cafa-  cafe  tectum  manu  perforaui.  Sunt  enim  o 

gmAn^erie.  blonga?  ac  rotunda?  in  morem  pergularutr 

hortenfium  noftratium,herbifque  afummc 

ad  imum  conte&ar.Inde  comites  meos  di.gi- 

to  inniuens  aduoco,ac  tandem  in  cafam  illan 

ingredimur.  Barbaros  Vt  vidimus  prsfentii 

noflra  non  commoueri,(quod  futurum  fufp 

cabatur  Interpres)  iramo  ordines  optimc 

feruare,  ac  verfus  fuos  perfequi :  in  angulutr 

quoddam  feceffimus,  ac  otiofe  cos.  contend- 

Barbarorum  P,ati  ^Olinii  Atq.uc  Vt  id  exequar  quod  p.olli- 

in  orbem     citus  fum  fuperius,  defcripturom  me  cfle  al- 

gcftus.t,"um  tcr"  c^orearum  genus :  Hi  funt  eorum  intei 

faltandumgeftus.  Irt  orbem  difpofiti  efant, 

fibimutuoadhaerentes  :manus  taraen  (icmu 

tub  non  apprehendebantproni,corpore  n§- 

nihil  inclinato,alteramtatum  e  tibiis,  nimi- 

rum  dextram ,  fuccutientes  »  tnanu.  dextera 

clunibus  impofita,finiftra  vero  pendula,  at- 

que  hoc  habitu  &  cantilabat»  &  tripudiabat. 

Tres  iftiufmodi  orbes  vniuerfa  ilia  multitu- 

do  conftiruebatjin  quibus  mediis  rerni  erant 

CarMfa  Ma  aut  quaterni  Cvaibctk  pileis,  veftibus ,  atque 

craves.       armillis  piumaceis  ornati.    Eorum  unguU 

vtraque  manuty^^c^geftabant  ,  hoc  eft 

crepitaxtflum  illud  e  fruclp  ilruthiocameli 

PUUtt 


IN      BRASIL1AM*  Uf 

ium  magnitudine  fuperante,cuius  iam  ant& 
fta  eft  mentiojiii  eum  inquiebant  vfum,vt 
;illisSpintusloqueretiir:atque  vt  ea  rite 
mfecrarent  contiftu^  concutiebanto  Hos 
>habitu  commodiffitne  conferre  poffum 
lm  circiilatoribus  papillitis*  qui  emcntita 
iuorum  Antqnij,  &  Bernard!  fercula ,  alia- 
tie  idololatrias  inftrunaeqta  circunferentes 
tifene  plebeculg  iropopunt,  Porro  typo, 
uem  fubiecimus  &  tripudiatorem,&  piw- 
m  zJMMaca  quatientcm  oculis  £onfpicien~ 
tjrp  prxbemu^ 


HIS  TO  R.     N  A  VIC. 


IN     BRASUUM.  219 

ifuper  Caraihs  illi  faltantes  modo  progrc- 
ebantur,oiodo  regrediebantur,nec  conti- 
uo  vt  cseteri  in  eodem  loco  fixi  manebant« 
rf terea  obferuaui  eos  frequenter  cana  pra*- 
»nga,cui  Petum  herbam  accenfam  impone- 
mt,huc&  illucfefeconttertifTe,ac  herbas  il- 
js  fumumincircunftantes  ex  fuflafle  cum 
s  verbis.  Accipiteomnes Spiritual  fortitu- 
nis  quo  hoftes  veftros  fuperetis.    Id  vero  £ar?ibes  „« 

■*    ....       .«.     r       •'  fl   r   o.  •  -o-     Barbaros  CX 

\Carawwtu  litis  tepius  eit  ta&itatum.  Hi-  ,fufia«c* 
turn  iftorum  celebratio  in  duas  horas  pro- 
i&a  eft:viris -iliis  continuo  faltaatibus ,  & 
tntillantibus.Concentus  veroeorum  ^deo 
lauis  erat  ,  vt  inexpertis  vix  fit  credibile 
nam  optime  fymphoniailla  quadret,  prae- 
rtim  cumBarbari  mufic^  artis  penitiisfifit 
[nari.Acfaneciim  initio  aliquo  fuifle  per- 
ilfusmetu,vt  nuper  commemoraui,  contra 
mc  tanta  fui  laetitia  perfufus » vt  non  modo 
m*a  me  raptus  fuerinv.fed  nunc  etiam  quo- 
es  mihi  in  mentem  venit  cpneentus  ille  & 
sultat  animus,&  eo  aures  continuo  perfo- 
are  videnturjpraHfertim  vejro  rithmi  epodiu 
ratum  auribus  fonum  exhibebat>quod  poll: 
ngulos  verfus  ad  hunc  modum  modula- 
antur. 


Heu  foeura  heura  heura  heura  heura  heura  heura  ©uech . 

/lodulationi  illi  finem  impofituri  pede  dex- 
ero  vehementiusquamantea  humum  qua- 
ientes  finguli  quoque  fputum  emiferun^at- 


1 


2lO  HIST  O  R.     NAVIG. 

que  bmftes  vna  voce,eaque  rluca ,  hunc  ere 
brb  repetitum  rriodtolabantur  cantum. 


He  he  hua  he  hua  hua  hua. 


Turn- ego  qui, quod  eorum  Iinguarc^non 
dum  plane  callerem ,  non  pauca  eorum  qu; 
ab  illis  fucrant  difta  non  cepehim,Interprc 
tern  rogo  vt  ea  mihi  explicare  velit.  Hie  mi 
hifignificat  iftosprimum  quidem  auosvit 
fundos,qui  fortifsimi  Fuerant,  luxifle,  tand 
verbconfolationem  ex  eocepiflequodfpe 
rarentFuturum  vtillos  tandem  poit  monte 
adirent,accum  illis  tripudiarent  &  hilari 
celebrarent:  deinde  grayifsime  Ouetacattbt 
(populi,  funt non  multum ab  eis remoti,qui 
bufcum  inimicitias  perpetuasgerunt,  quo 
etiam  fuperarenunquam  potuerunt. )  inter 
minatos  efle,  ac  prasdixiffe  Futurum  vt  brei 
caperentur  ac  deuorarentur ,  proutabC* 
rtibibpu  ominatum  erat.Infuper  neFcio  quii 
cantionibus  fuis  interferuiffe  de  diluuioa 
quasolimadeoexundafife,  vt  vniuerFamtet 
fa  opcruerint:  ritque  ilia  inundatione  Homi 
nes  omnesFuifTe  extin&osexeeptisdemu  W 
ioribus  Fuis ,  qui  prsealtas  arbores  cofcende- 

Con&fk  Barrant,C?y0.^  P0.*** emum  pf  oximi  ad,  facrait 

barorumopiaccedithiftoriam  &ab  illis  alias  non  feme 

niodedi-    audiui.Verifimile e&autem  iliosdeDiluuic 

quod  Npachi  temporibus  contigit  aliquic 

audiuifTe,ac  poftea(quaz  eft  hominum  in  ve- 

ritateobfeuranda  proeliuitas ,  adde  quad  vt 

nuper 


IN      BRASIL  I  AM.  2^1 

iperattigi,omni  carent  fcriptura*  genere, 
proinde  difficile  eft  illis  res  vetuftate  ob- 
asab  mendacio  fartas  te&as  conferuare) 
>ulam  illam  confinxifife,Proauos  nimirum 
3s  proceris  arboribus  confeenfis  faluti  con 
ItiiflTe. 

Sed  ad  Cafaihcs  noftros  redeamus.  Illi  eo 
?  ab  Barbaris  laute  except!  fuere,  nam  & 
>isexquifitifsircxi$,&  largo  potu  Qamin  li- 
Taliter  fuertint  tra&ati.  Ego  quoque  cum 
:iis  meis  qui  inopinatoBacchanalibus illis 
:erfueramus  a  Moujfacat  noftris  >hoc  eft 
tribusfamilias>qui  vi£tum  hofpitibus  pra> 
nt  5  lautifsm'e  fuimus  excepti.  Prater  ea 
tem  quae  a  me  di<Sa  funt  diebus  illis  (qui- 
shxc  folennia  tertio  quoqueannocele- 
anturapud  Tououpinambanltsos)  exa<5is,a~ 
tiando  quoque  antequam  aduenerint,Crf- 
bes  illi  vicatim  circumeunt*  plumis  pra> 
ntifsiniis  in  (Singulis  fatmliis  iubent  or^ 
ri  tria  quatuorue  ilia  crepitacula  quae  Ma-  ****** 

♦    ^  -i        •         *"        •    i  •  Apparatus. 

:a  normnat :  quibus ita  ornatis,longtorem  rc  * 
culiquo  transfiguntur  partem  humi  de- 
[untytum  cibum  potumque  eis  apponi  iu- 
nt.  Quo  fit  vt  miferi  illi  ex  impoftorum 
orum  perfuafione credant  fructus illos  ex-  5— ffa  *"upt* 
uatosatquead  ilium  modum  ornatos,ci- 
>s  abfaniere.Quare  finguli  ^{ouffacat  di- 
mmer eis  apponunt  non  modo  farinam 
nj  carnibus  &  pifcibus : veriim  etia  Caouin* 
timimvcio  tJMaPAca  illis  in  terra,  ita  defixis 
to* dies  qtriadeckn fomma cumdiligenti&s 


Cfafsifsi- 
smis  exxou 


I 


111  HIST  OR.     NAVIG. 

miniftrant.Denique  miferi  illi  poft  fafdn 
tionem  illam  tantam  de  isPfaracaillis  (  qi 
continuomanu  geftat)opinionem  induui 
vt  fan&itatem  illis  tribuentes,affirmet  du 
ab  fe  concutiuntur  fpiritum  qucndam  fecu 
e  mediis  illis  colloqui.Adeo  autcm  erat  prj 
ftigiis  illis  fafcinati,  vt  fi  nos  iliac  iter  facie 
tesconfpeftis  delicatioribus  quibufda  cit 
quos  zJMaraca  fuis appofuiflent,edendosa 
cipiebamus,(quodf#pe  factum  eft  a  nob: 
Barbari  magnum  aliquod  infortunium  in 
nobis  euenturum  rati,  non  minus  offend 
bantur,ac  folent  fuperftitiofi,ac  Baalis  face 
dotum  fucceflbres  ,  fi  libationes  idolisfi 
oblatas  abripi  videant:Quibus  tamen  in  E 
contumeliam  turn  ipfi  ,  turn  meretrices  cu 
fpuriis  fuis  aluntur.Prseterea  fi  ex  eo  arrep 
detegendi  eorum  crrores  occafione,  figni: 
caremus  fe  ab  Caraibibm  decipi  non  modo 
eo  quod  <JMaraca  edere  ac  bibere  docerer 
fed  pr^fertim  in  eo  quod  falfiffime  iadtore: 
fua  opera,fru<3:us  &radices  crafTas  quibus  v 
fceretur,nafci:quod  foli  Deo  in  quem  ered 
remus  effet  acceptum  ferendumrhgc  inqua 
tanti  erant  apud  eos  momenti,  ac  fi  quis  h 
in  Papamobloquatur,vel  Lutetian  Genou< 
fx  ferculum  pluuiam  ciere  negarit.Quam  o 
caufam  impoftores  illi  Caraibes non  minor 

i.Regis.t9.  nos profequebantur  odioj  atque  olim  Baal 
pfeudopropheta?  Eliam  fuas  prsefligias  det< 

da^a^s^tl1  gen t e m .  Acproinde  confpe&um  noftrui 
fugiebant.  C^tctiimlkct%OHQHpmambaft/t 

noftr 


~^k.„/     ?r,^n 


IN    BRASILIA  M.  tiff 

)ftri,vt  a  me  initio  huius  Capitis  eft  diftu, 
ternoritunullojimmo  ne  adgenjculatio- 
!  Carafes  fuos  ncc  Maraca,  nee  rem  vlhin 
eatam  colant,,mult6  minus  adoranr>vel  in- 
fant.Exeroplum  fubiiciam  earum  qua*  in 
is  obferuaui  religionis  reltquiarum.  Cum 
rte  aliquandocum  aliis  Gallis  aliquot  in 
lodam  pago  efTent  (  Ocaremmip{[  norni* 
t)&  in  apertoacpropatulo  CQcnaremus, 
nfluentes  Batbari  eius  vici  incolae ,  noftri 
ntemplandi  non  conuiuandi  gratia  (  nam 

»c  dc  more hab'ent,vt cum  Hs  quosmaxim^vetulc»a#. 
lunt  nufquam  conuiuentur)  roaiores  natu '  ban  quomo- 

*fertim,cum  mains  beneuolenris  lienis??^OSf* 

ipatoresnoftri  circunftabat. 

tiaribus  pifcis  cuiufdam  os  longitudine 

urn  quatupttje  pedum,in  ferrse  formam* 

x  manibus.  habentes  pueros  a  nobis  arce- 

nthisverbis-.Procul  efte,nebulones  :eftis 

im  indigni  qui  ad  viros  iftos  accedatis. 

os  veroneminimoquidem  verbo  dicen- 

>  interfati,  artente  &  tacite  intuebantur. 

once  perado  contfiuio  raagno  qatuqui- 

mquumobferuaffet  nosaprecibus  cibum 

fpicatos,precibus  cibum  aufpicatos,preci- 

isquoquc  ccenam  claufifle,  accedes  ita  in- 

.  Quid  fibi  vult  hie  rku's,quo  v.os  modo 

eftis  cum  fublatis  pileis  omnts  prater 

um  quiloqueretur  filentium  tenqiftis?a'd[ 

em^pertiiK  bat  ea  orado  quam  ille  habuit? 

:ftrumnepr*fentium  ad  alique ,  an  ad  ab* 


-^4  HI  S  TO  R,      K  AV  SG, 

fentium?  ibi  ego  opportune  oblatamea 
occafio  veri  occaf1onem  arfipiens  *  vt  spud  cos  tic  vci 
Sw^ta-  Dei  Gu$tuloqucrer:cum  praeter  cius  pagi  a 
baris.  plituclinem  &r  frequemiam  ,  Barbarosjetia 

folito  attentiores  animaducrtcrcm :  roga 
Interpfetem  noftrum  vt  fuis  verbis  mcu 
illis  fermonem  quoad  capere  ipfi  poffent 
plicarct.Tum  a  quacfHone  fenis  exorfusipr 
cesnoftrasad  Deumdirigi  refpodheumqu 
etfi  fub  ipfms  afpectum  non  caderet^,  nc 
tantum  liquide  audiuiffe  nos,fed  etia  qui 
quid  pe&ore  occultum  haberemus ,  id  p< 
fpicuecognofcereJnde  ad  creationem  m 
di  delapfus ,  in  primis  laboraoi ,  vt  docerc 
homine  nobilifsimum  inter  creaturas  a  D 
dTeconditum,vteo  magis  celeb  ran..d*  °\ 
ficis  fui  gloria  (tudeat.  Ac  nos  quidem  qu 
ipfumcoleremus  eiusmanu  infinitisperic 
lis  longffsimar  nauigationis  in  ram  valto  n 
ricripijciufdemqueopefretosabomni  J 
^w^metutum  in  har,tiimin  ventura  vitai 
feliberos.  Qoare  fi  Combum  fuorum  imp 
fturas,&BHbarurn  deuorandae  Humana?  I 
nis  morem  abiiccre  Vellent,  cade  proriusE 
donaconfequueuros,  quae  nos  habere  ccrr 
rent.Multa  pf actcrea  de  humani  generis  la 
ac  ruina.vteoruanimosadChriltuprafpai 
remus  fubiecimus  ,  quoad  eius  fieri  pot! 
accormnodatis  ad  corum  captum  rationib 
Aft.14.15*  &exempUs:  (prout Icgimus  aPaulo  &  Bs 
naba  fa£tum,qui  Liftrenfcs  ab  idololatria 

veru 


■■■■■■ 


tk     BRASILIA  m;  2^5 

rimiDeicultum  reuocaturi  doeebantjVt  a 
Dis  rebus,quibus  dediti  erant  ad  Deum  vi- 
mconucrterenturqui,fecitcdelUtn  &  ter- 
ra 3c  omnia  qux  in  ei$  funt)qux  in  pr&fens 
riiisperfcquifuperfededillliquuro  nos  in-  Barbaridc 
nticum  admiratione  diiasamplius  lioras  verb  fceo  fcr 
rattente  aufcultaflent :  tupHfnus  ex  its  an-  (^™  X 
oritate  &  aerate grauis,in  hucmodum  dif-  Oopcfcunt, " 
ruit:Mira,cquidem>  optima  &  nobis  hon 
teaudita,hicdjxiftis,Ac  vcftra  quide  ora    ^tudi- 
>  iriihi  in  mcmoria  redigit,  qua?  nobis  fae-  ITrb^nai, 
auosnbftrosnarrantcsaudiuimus.-Nern-  rafci°- 
iam  ii>de  a  priGcis  tcmporibus,&  d  mul- 
;abhincLunis  quot  iam  meminifTe  non 
)iTamus(quippe i J 1  i  Lunarum  numero  mt 
cibus,non  mcnfibus  atqueannis,  tempord 
atia  definiunt )  venifle  in  has  terras  quen- 
m  M*ir\  (id-eft  Galium  feu  qualibct  alia 
jente  adueriam  )  Veftro  more  vefiituai  8c 
rbatiim.Atqueeum,vtipfosfub  Dei  veftri 
►fequiumduceret  ,   eadem  orarjoite  apud 
•sefle  vf  urn  qua  nos  hodie affamini. Sed,  vt 
>bis  quoque  a  Patribus  per  marius  traditum 
t,eos  illius  Verbis  fidem  adhibere  noluilfe, 
jque  fnox  fucceftifTe  alium,qui  Enfem,fyjn 
>lum  maledi&ionis,illis  t'rrideret:  Inde  fc- 
mta  inter  nos  bv  ll.uneque  ex  eb  rhutuis  c£ 
bosalij  in  alios  feuire  deiUtimus.   Nunc, 
rbpoftcjuarn  diuturno  vfu  his  aflircuimus, 
impcrepemeauitum  morem  exueremus> 

Q^ij 


il 


226  HISTOR.     N  A  VTG. 

apud  vicinas  gentes  ludibrio  &  derifuiel 
femus. 

Hie  »os  fumma  contentione  ac vehemeii 
teftari,tantum  abe(fe,  vt  finitimorum  lud 
briis  mo.ueri  oporteret,vt  cotra,  fifummui 
ilium  &cceli&  terr*  opificera  feri  6  cole 
rent,'d'e  omnibus,qui  ob  id  vitro  molefti  i 
fcnr,vidoriam  referrent.Poftrcmoeam  vci 
bisnofirisefficaciam  addidit  Dominus,' 
non  mult  i  tan  turn  Barbarorum  ,  ad  earn  qi 
ex  nobis  didiciflent  legem  ,  deinccps  vitai 
compoiitaros,nec  cseforum  hoftium  earn 
vltra  efturos,fe  promitterent :  fed  fecundu 
hoc  Colloquium,  pofitis  humi  geflibus,  n< 
bifcurn  Deogratiasagercnt.  Eaoratio  qi 
fiarbariDci  ab  vno  e  noftris  clara  voce  in  medio  corui 
cuitui  adhf  adDeum  concepta  fuerat,mox  illisp 

rercpoiiicen  r      \  n  «    ....    . 

tor  precibiif  interpretem  expofita  ell:  nos  ab  llhs  in  pc] 
qu? mtcr-  f,iia  i  bombycecubilia,  dormitum  dedue 
mur:Sed  nondumfomnus  nos  corripuers 
quum  ecce  iftos  cantantcs  ,  &  condamant 
audimus.Sumendam  de  hoflibus  vltioncc 
&  plures  quam  antea  effe  mandendos.En  ii 
conftantia  miferi  huius  populi  >  &  humai: 
nature  trifle  exemplar.  Mini  tamen  equ 
demperfuadeo  ,  fi  VUlagagno  nunquani 
vera Religiohe  defciuiffet , '&  nos  diutiusi 
illis  terris  morati  effemus,fore  vtaliqui  tar 
dem  Chriftolucrifierent. 

Id  mihiabillo  tempore  nonfemel  in  m< 
teen  venit  quod  dixerat  ille  a  roaioribus  fil 

P1 


IN       BRASIL1AM.  **7 

rrmanustraditumfuiffe,  cJ^f^Vquendam, 
>c  eft  noftratem  homincm  ,  (  neque  enim 
allufoe  fuetit  an  Germanus  multura  labo- 
>)adfecieucdum,Verumfibi  Deum  annua 
iffe-.Ac  quaerere  apud  me  coepi  an  non  ex 
poftolis  quendam  innuant.Ac  fane,quam- 
s  eos  Hbros  meo  calculo  comprobare  no- 
,  qui  praeter  Dei  verbum  de  Apoilolorucn 
rregrinationibusmirati3rranr,Nicephorus 
fDiuoMatthsBoagens,fcribif  ilium  apud 
innibalas  Euangelium  praedicaffe,  qui  &  uhz  ^^ 
)l»7*S<t&yos  font,  nee  multum  ab  Tououpi- 
mbauiuis  diftant.Sed  multo  magis  mouet 
cDiui  Pauli,quem  ex  pfalrao  ijj.defumpfit 
cusjo  oroncm  terrain  exiuitfonuseorum,  Rom.io  is. 
in  fines  orbis  terrarum  verba  corum>quod 
iodis  q-uibufdam  interpretibus  ad  Apo- 
>los  refcrtur.  At  enim  quandoquidem  co- 
lt Apoftolos  in  remotiffimas  vfque  orbis 
rtes  penetraffe  >  quid  incommodi  ex  eo 
>n£equetur»(i  afferamus  vnum  aut  plures 
poftolos  in  Americana  coromeaffe?Facerec 
udquoquead  generaliffimam  expofitio- 
?m,quam  nonnulli  afferri  volunt  difto  illi 

hriftijforevtprafdiceturEuasjelium  regni 

J  r  o  t     j     Mat.14.14. 

vniuerta  terra.   Quod  tamen  prseciie  de 

poftolorum  actate  affirmare  nolira.  Con- 
mo  tamen  ( quod  a  me  iam  initio  eft  di-  Euatigeli— 
um)me  noftra  memoriaEuangelium  apud  »<>ftra  «aw 
ntipodas  annuntiatum  vidiiie  &  aiuduie.  ^asannurj. 
aque  &  obie&io  foluetur  qua?  iili  loco  fieri  tUtum. 
»lebat  3  &  Barbari  in  cxtrcmo  die  tuagis 


mm 


&M-4- 


228  HIS  TOR.     NAVTG. 

fient  dJ&7n\iyn7(H:  Ad  reliquum  vero  Amei 
canorum  fermonem  quod  attinct,quoafri 
mant  maioribus  fuis  re<5ta  docenti  &  m 
nenti  obfequenres  fe  praebcre  recufantibi 
giadium  datum  fuifle,quo  etiam  nunc  fc  m 
tuo  trucidan;:non  alien  urn  ab  eq  videtur , 
quod  eft  in  ApocalypG  equo  rufo  infidei 
datum  fuilTe  yt  tolleret  pacem  e  terra,vta 
alios  ma&aren^datumquefuifTe  ei  gladia 
magnum*H*c  fant  ipfa  loanttis  verba,  qu 
quo  ad  literam(n  loquutur)  ad  Tottoupinai 
fyaultiorurn  noftrorum  fermonem  proxit 
accedunt:  Attamen5ne  fententiam  detorqi 
re,neue  longius  peiitaafferre  videar»  locu 
pone  aliis  applicandum  rclinquam. 
Interim  alierum  fuccurrit  exernplum, 
*  quopatet  B  trharosillosBrafilienfes*  fi  m 

do  diligenter  docerentur,faris  dociles  efl'e. 
(  a  J  vcram  Dei  cognitionem  perueniat.Exc 
plum  illud  hoc  loco  inferam.  Egocibaria 
parandorum  caufa^in  continentem  tranfd 
<ftu$,cum  Barbaris  duobus  *pouo*yinamba\ 
tijs  ic  tertio  Otitanen  (  qua?  gens  ell  Touoty 
yambmltijs  foe  J  ere  iun&a)  qui  cum  vxore 
micos  iouiferat,atque  turn  domum  redib; 
Cum  his  tribus  iter  per  fyluam  faciens,  no 
arborumherbariimquefpecie,fimulcano 
auium  concentu,ad  prardicandas  Dei  laud 
imitatus,totum  pfalmum  io^.atta  voce  c 
Kotafer^o-cini.  Trcs  A^  mei  comites  adeo  cintu(neq 
m«ft"«m&cnim  verba  capiebant )  funt  dele&ati  > 
Sarbari?"    Oneattcn  ille  finite  pfalmo  vuku  ma^imc  h 

u 


IN    BRA  SI  LI  A  M.  1*9 

rihis  me  coropellarit  verbis-  Tu  fane  fua~ 
:(simecccinifti.actuuscantus  mihiiri  me- 
priafo  reuocauit  gentis  cuiufdam,  quae  & 
Inareft  nobis  &  focia  ttodulationcm:Quo 
6  me.diocri  affect  -fart  i«itia. At(inquu) 
lius  verba  capimus,tuavero  minime-.Qye- 
>igiturvtquidnamid  fibiv'cht  quod  ceci- 
ifti  nobis  exponas.  Ego  1  turn  quantupo* 
iicopiofc(folus  enim  turn  Gallus  cum  Ail 
ram,  duo  verb  me  in  proximo  vico  -oppe- 
icbanturtexpofoi  me  ingenereDeum  ale- 
raffe,ob  rerum  conditarum  puichntudine, 
e  earum  adminiftrationem:  Specutim  vero 
i  illi  a  me  tributum  fuiffe,  quod  folii*  homi 
esc^teraqueanimantiaalat  ,quodque  ar- 
»ores  ac  plantas,  quae  in  vniuerfo  fimttcr 
arum  orbe  eius  vi  ac  potcntia  enafcaotnr. 
:anrionenvporr6iliam  iam  olim  ante  ml 
em  Lunarum  millia(qua:  (ola  eft  illis  tcbil 
>orum  diftinaio)aDeiilliusrnci  Sp-mrii  vi 
iatam  fiiifle  ,  atque  ab  Prophetacx  nojU»s 
'umiro  cancatam,&  pofleris  in  cundc  vfum 
raditam.At  h*c  Barbari ,  (prout  funt  ad  ca 
jua?  dicuntar  attentifsimi ,  &  cceptum  let- 
uonem  minime  abrtimpunt )  hunc  meum 
crmonem,  quern  in  femihoram  produxe- 
•amauideexcipicntes  iiigenticum  admiilaT 
tone  in  exciamationem    hanc  cri'perunt. 
rtflquam  vos  Af*ir(  fie  HH  Gallos  appci-  B^n  fui 
lanOfoelices  e'ftis,q«itoc  arcana  fciatts  -quae  0-bcxcati0. 
nobis  mifcris  occulta  funt  J  Indccx  ill  is  qui  «em. 
damvtinihigratularetur  animakulu  Jgon, 

QJiij 


1 

\w 

Hit 

I '    v 

*JO  Hl'ST  O  R.     N  A  Vie. 

quem  gereb3t,(de  quo  Ca.io.)ita  roe  c5pel 
lans  done  dedit.  En  tibi  quia  fuauiter  acck 
fti.hae  ego  digrefsione  haud  grauate  adiun 
xi ,  vt  docerem  Barbaros  Americanos  quar 
tuiquis  in  hoftes  fer o cifsim as, n on  adeo  efl 
agreftes  vt  ea  qua*  audiunt  cumiudicio  no 
difcernant.Immb  aufim  .affi'rmare  illos  fej 
monibus  texendis  aptiores  effc  quam.fio 
ruflicinoflrates,atqueadeo  ex  illispermul 
ti,qui  vel  magnifies  de  fe  fentiunr, 

lam  foperell  vt  qua?ftionem  expediam 

qua?  hinc  oritur ,  vnde  nam  Barbari  Ameri 

cani  genys  duxerint  Ego  vero  primiim  aflc 

origmetra-  wqUWffm  eos  ex  vno  hliorum  Noacht  OJ 

^ciint^ar-  gnem  traxiffe ,  fed a  quo  nan  ita  conftan 

Q^od  neque  ex  ft  era  hiftoria,neque  ex  pro 

fima  confirmari  pofsit.  Conftat  quidem  M 

Qcn.10.5,     fcm,vbi  de  Iapheti  filiis  verba  facit,eos  la 

fular  urn  incolas fuifle  aflerere ,  fed  quia  om 

nesin  eo  eonfejitiunt,qubd  eo  loco  Mofc 

Gr£ciam,Gailiam,&ltaliarn  defignet  ,  qua 

regiones,q^odimcrie(5ium  fie  mare ,  infula 

appellat,mniimeconfentaneum  eft  illud  a< 

Americam  referrcNeminem  quoque  cred< 

aflenfurumfi  dicancur  aSemooriundiaqu< 

Iudan  &  femen  benedictum:  licet  ipfi  quo 

que  vfque  adeo  f  ierint  deprauaci  vt  eos  tan 

dern  meritiftime  ,  jreiecerkQeus.     Itaqui 

quandoquidemilli  earum  rerupenitus  fun 

sgnari,qua*  ad  falutem  sterna  fpe&ant ,  (qui 

In  folo  Ctirifto  fumus  adepti ,  >fintque  gen* 

(fi  «ju*  alia)a  Deo  matedifta  &  derelicia:etfi 

ad 


TN     BRASILIAM.  2jl 

I  hanc  vita  quod  attinet  iam  demonftraui         .     . 

,        „  n     J,  ♦-    i   •  t         l       Amencam 

q;  demQitrabo  etia  deinceps ,  eos  de  rebus feiicirer  hac 
Us  caducisnonadmodu  folicitos  efle,  quo  ttanfigunt 
t  vt  vitam  hilarem  ac  ferme  curis  vacuam 
■anfigintj  contra  quam  faciunt  noftrates 
on  pauci  >  tcrrenis  iftis  adeo  inhiantes* 
:  verius  hnguere  quam  viuere  dicator)pro- 
abilius  cffe  videtur  cos  a  Chamo  originem  10C29. 
•ahere*   Quam  fcntcrttiamhacconieftara, 
erifimillima  confirmo.    Cum  lofue  iuxta 
romiffiones  Patriarchisfaftas  mandamm- 
ue  fibi  peculiariter  datum,  in  terram-  Cha- 
aan  ingrederetur,teftatur  Scripture,  tacum 
rrrorem  irruiflfe  fuperillius  terrx  incolas, 
t  diffluxerint  mctu  Ifraclitarum: vadc etiam 
eripotuic  (  quod  aliorum  pace  dixerim  )  vt 
^mcricanorumnoftrorum  Maiores.IfraelU  l  ,S,C217* 
mim  confpedum  fagicntes  mari  fe  com- 
aiferint  ,  ac  tandem  in  terram  A  mericam 
ppulerint.Quinetiam  Gomara,hiftoria*  In- 
icce  fcri.ptor,vir  eruditus,  exifHmat  Peruen- 
?s,(quorum  terra  America?  eft  contincns)a 
3hamo  originem  ducere,ac  maledictionis 
liuina?  in  Chainum  hgrcdc  s  efle.Quod  mihi 
n  mentem  venerat  &in  commentaries  re- 
uleram,annis  16.  antequam  Gomara?  libros 
onfpexiffem.Huic  quoque  fentcntiseid  fuf- 
ragari  videtur,quod  in  Sapienti*  lib-ro-fcri- 
►turn  cxtat,cap.u.ver.4.5*  Antiques  habitat 
ores  terras  fanfta?»  vifceracomediflehuma- 
larom  carnium.Attamen  quia  multa  aduer- 
us  ifthaec  afferri  pofflmt,prout  multosin«ob 


I-'-1 


2Ji  H  I  S  t  O  ft.    N.  A  V  I  G« 

ie&tonibus  afferendis  laborafle  fcio,  nihi 
mihihacdereftatuendum  exillimo.  Erg< 
fruatur  vnufquifque  fua  fententia,  vt  vt  in 
ego  pro  mea  parte,certiffimo  fcio  eos  homi 
rtes  effe,ex  Adamicorrupto  femineprogoa 
tos,actantum  abeft  vt  eorum  jin  dtuinisrc 
bus dMcu£ntt$  perfpc&*, fides  mea,quaraliude 
per  Dei  gratiam  rirmatur,concufla  aut  labe 
fa&atafuerit,multo  minus,  vtinde,  Atheo 
rum&Epicurcorum  more,  aut  nullum  ell 
nume,  aut  fiquod  fit  rerumhumanarum  cu 
ram  abieciffe  cocluferinvCtim  pouus  agnit< 
in  ill  is  maximo  difcrimine  quod  eft  inter  eo 
qui  Spiritu  Saneto  &  Sacrarum  literarum  fu 
mine  funt  illuftrati,  &  alios  qui  csecitati  fui 
ac  rcprobo  fenfui  funt  traditi ,  magts  ac  ma 
gis  fuerirq  in  amplexanda  caeleiti  veritat 
confirmatus. 


Confangui- 
riitatis  gra- 
dus. 


CAP.     XVII. 

*De  ComugierfolygAmiAy  <&  conJati£uinitatis  g/a 
dibm  cjms  Barbari  obfernrnvAique  hberorm 
apud  eofdem  educatiane. 
If^SfKMN  coniugiis  hi  tantunTobferuan 
S^S  ^flli tur  confanguinitatis  gradus:  Ne 
S|SN!  P§|  mo  eorum  matrem%fororem,V€ 
S^y^^jBliam  in  vxorem  ducmreliquori 
rafio  rml!a  habetunpatruusneptem  ducit,at 
qae  ita  dcinceps.  Tamen,yt  infra  dicctur  ii 

Colli 


J 


IN       BRASILIA  M.  *3J 

Solloquio  Americano,  nemo  fili'am  aut  fo- 
orem  fui  ^tourajfap  matrimonio  fibi  iun- 
ere  poteft.  Is  auteAtouratfap  dicitur,cuius 
anta  eft  cum  quodam  neceflitudo  ,  yt  bona 
nter  vcrumquc  fint  communia.  Ritibus  ve- 
ofeaceremoniisnulluseftlocus.Quividua 
ut  v^rginem  cupit,  comperta  arnat»  volun- 
atc  parentes,aut  fi  define,  propinquos  adit, 
ogatque  numfiliam  fua  fibi  nubere  velint? 
ii  annuanr,  earn  continuo  domum  deducit, 
lullo  conferipto  dotali  inftrumento  (per- 
criptpribusenimapud  Barbarosnullus  eft 
ocus)atque  pro  legitima  vxore  habet.  Si  ve- 
•o  repulfam  patiatur,abfque  vlla  animiper- 
:urbatione,  ccepto  defiftit.    Sed  notandum  Polygamit. 
rft  polygamiam  apud  eos  in  vfu  effe,  ac  pro- 
nde  cuilibet  viro  tot  vxores  ducere,quot  vi- 
rum  fuerit  licere.  Immo  quo  plures  quis  ha- 
buerlt,e6  foniorem  &  g^nerofiorem  cenfe- 
ri.lntercseterosquendam  vidi  quio&oDo- 
mi  h^beret,atque  de  illis  non  raro  pe  rmulta 
in  fui  cprnmendationem  prsedicaret.ld  vero 
eft  maxuue  mirandum  quod  in  tata  vxorum 
multitudinejicct  vna  prae  ceteris  a  viro  dU 
figatur,C£tera?  nufquam  illad  argre  ferat,  aut 
Zelotypia  ducatur,aut  aperte  muffuent.Ita- 
quetranquilliffime  &  maxime  concorditer  £6*or&  iii 
viuunt,fuaxylina  cubiliatexentes,rem  fami-  ^„lic™$  ,* 
Harem  curantes,hortosconftruentes,ra dices  miranda, 
plantantes.     Difpiciant  verb  omnes,  annon 
(etiamfi  polygamiaa  Deo  noneflfetprohi- 


234  HI  S  T  OR.     N  A  V  IC. 

bita)inter  mulieresnoftrates  tara  bene  con 
uenire  poffct. Melius  fane  cum  quouis  agere 
tur  fi  ad  triremes  demadaretur,  quam  vt  tat 
rixarum  inuolucro  implicaretur.  Huius  re 

Gc^.a^o.  teftis  eft  Iacobi  San&i  Patriarchy  anxietas 
ducSis  Lea  &Rachel  quantiiuis  fororib9.Qu 
vero  fieri  poflfet  vc  noftrates  muliercspli 
res  vna  (imui  viuerent?vt  vna  ilia  qua?  a  Dc< 
inadnitorium  viro  dataeft  non  raro  infta. 
rnalicuiufdamgenij  domeftici  eum  ve-xet 
Attamen  non  eo  haec'a  me  dicunt»r  animo 
quail  eas  infimulare  velim  qua?  fefe  in  officic 
continentjhoc  eft,obfequium  cultumque  vi 
ris  debicum  exhibent :  quin  immo  has  qua 
fibi  hacratione  laudem  conciliant  ,  tame 
magislaudandas,quam  reliquas  vituperada; 
exiflimo.  Atqui,vt  ad  inftitutum  de  Ameri- 
canorum  eoniugiisfermonem  reucrrarJcie- 
dum  eft  adulteras  mulieres  adeo  Barbaro: 

hortet  Am.  abominan,vt  loia  nature  lege  duchuhgc  ob- 
feruent,in  viri  fitam  efle  poteftate  adultera- 
vcl  ma<5hre,vel  faltem  fumma  cum  ignomi- 
nia  &  opprobrio  dimittere.Hoc  quidem  ve- 
rum  eft  eos  de  innuptarum  pudimia  confer- 
uandanon  admodum  follicitos  efTerimmo 
facile  cuiuis  eas  proftituere.  Ita  vt(quod  iam 
a  nobis  eft  di£ium)permultas  in  variis  pagis 
ab  Neuftriis  Interpretibus  com  pre  (Tas  vide- 
rim,quibustamen  nulla  ob  earn  rem  igno- 
rninia?  nota  inufta  erat.  Nupta?  vero  diligen- 
ter  caueat  ne  hac  in  parte  peccent»  ni  mafta- 
tionisautignomiaiof^dimiffi^nis  poenam 

velint 


IN     BR  A  SIL  I  A  M.  2>ft 

•lintiocotrerc- 

A  raepraeterea  eft  obferuatum,  (quamuis 
li  regionem  calidam  inco!ant,ac  contra 
uam  deOrientakra  plagam  incolentibos 
ulgo  dici  fo  let,)  Iuuenes  cum  mares  tu  fce- 
linas  libidi  ni  non  admodum  deditos  efle. 
Ltquevtinanoftrates  sequefibihac  in  parte 
?mperarent.  Vetum  ne  plura  quampar  fit 
lis  tribuam,memini  eos  nonnuquam  inter 
ixandum  ,  conuitium  hocTyui* ,hq<:  eft, 
^yoW7«i,mutu6fibiobiicerefolitos,exquo 
onijcere  eft  (neque  enim  pro  comperto  ha- 
eo,nec  afleuerare  velim)  flagitiu  illu-d  apud 
os  locum  habere. 

Girauidae  mulieres ,  ab  grauioribus  onfri-^nsid^ 
us  tantiim  abftinent,reliqua  tnunia  confue-ric.qUOmodo 
lexequutur.  Ac  fane  mulieres  multo  labored  gexant. 
iros  antecedunt,viri  enin*(nifi  quod  aliqua- 
lo  matutino  ternpore,nufquam  meridiano> 
rbores  quafdam  ad  hortos  conftruendos 
oIlocant)tempusinfumunt  in  militia.vena- 
ione,pifcatu,clauis  ligneis  fabricandis,arcu- 
>us,fagittis,a!ijfque  id  genus.  Ad  mulierum 
>artum  quodactinet,non  auditione  aceepta» 
ed  vifu  percepta  referemus.  Ego  ahufque 
Sallusin  vico  quodam  diuerteramus,  circa 
nediam  no&em  clamorem  muliebrem  in* 
;eotem  exaudimus,  furgimus,  eamab  belua 
hn-ouare  interceptam  rati^accurrimus,  mu- 
ierem  parturientemoffendimus,  cui  vir  ob~ vin  AImer- 

,,         .      \  .  i-i  j  -    vxoribus  ob 

[tetncabatur.is  puejrulo  in  vlnas  rccepto,de  ftemcamur. 
tibus  vmbilicum  abfcidit^uafum  verode- 


.  ^ 


l$6  tftSTOR.     NAVIt?, 

pref(it,(illienim  puerorumformam  in  fimi 
tatc  collocant  contra  quam  facianc  obftetri 

^infant*uiCeSno^ratCS^U^^n^antU'°rumrccenSnato 

lis  dcprima-  rum  a  J  elegantiam  protrahunt)  quod  etian 

cuijpfiis.    apudcseterosomnes  locum  ha'bet  editus  ii 

lucem  infantilis  ftatim  lauatur,accoloribu 

•tro  &  rubro  ab  patre  depingitur:tum,fa{cii 

minime  inuolutus,  xylino  cubili  pcnfili  im 

ponitur.  At  fi  mafculus  fueirit>  pater  ligncun 

lf>Faiituli«cgladiolum,pufillumarcum,6cparuasfagttta 

pundia.       jam  jnje  ab  natiuitate  ei  dabit,led:ul6qu 

cum  puero  imponet ,  ac  puerulum  ofculis 

hifquecompellabit  verbis.Mi  fili,vbi  adole 

ueris,ad  vhioncmde  hoftibustuis  fumend; 

fortisefto.Ad  nominum  impofuione  quo< 

attinjet  ,  meminicumde  quo  modo  egial 

Qa?«tAmcParcntc  OrapAccn  norninatum  fuifle.   Qus 

ric.nominu  di&ioarcum  &  neruum  fonat:  vox  cnim  ei 

iXatino.°*comPof,ta  ex  °r?Pat  4uod  fft  arcu*  i  &  Cei 
neruus.Eadem  quoque  in  aliis  feruatur  ratio 

Nam  ilii  fine  dele&u  rerum  fibi  cognitarun 

nominaliberis  imponuht  ,  vti  noscanibus 

alijfquenoftratibus  brutistverbi  gratia,  Sa 

rigoy^uz drupes  immzV.zsttignan^aXYxnz.iA- 

taboUtcn  brafiltaarbor:Ptndo^\Qi  ba  prargradis 

&  fie  de  aliis. 

Alimcntum.  eft  prater  lac  matemum,fari- 

namafa,&  tcrierrimumquodquecibi  genus, 

Puerpera  biduo  tatum,aut  ad  fumoiu  <  ridue 

difcumbit  ,  deinde  puerulo  mitella  xylina 

Jmpofito  vel  hortum  petit>aut  ad  cetera  ex- 

pedienda  negotia  prbficifcitur.  Qua?  cameo 

non 


Infantuiori 
aliotilitum. 


IN    BRASILIA  M.  237 

on  ita  finit  accipicnda  *  quafi  noftratium 
mlierum  cofuetudini  detra&um  quicquam 
?lim,quas  ob  acris  intemperiem  vigintj  mi- 
imum  dies  refupinae  in  lecto  iacent:  Qua*- 
ueadeo  funt  delicate  vt  nulla  vrgente  ne- 
;ffitate,fimnlac  liberos  funtenixar,  procul 
j  fe  eos  ablegent,atque  adeo  vel  infciis  ipfis 
itingtitur,  vcl  faltcm  iam  grandiufculi'fint, 
portet  vtlufibus  eas  oble<5tent  ,  antequam 
onrum  admictantur.  Atvero.fi  delicatular 
uaedam  querantur  iniuriam  fibi  a  me  fieri, 
ui  eas  cum  Barbaris  mulieribus  comparem, 
uarum,inquient,rdfticitas  nihil  habet  cum 
latcneritadine  commune:  Equidetnad  le- 
iendumacerbum  iftud  di&um  easad  BruU 
►faanimantiareioiittam.Quse  quidem  vni-> 
erfa  ne  exceptis  minimis  auiculis  vna  velutt 
oce  easdocebunt  generianimantiumom- 
i  a  natura  effe  inditum,  vt  de  projis  educa-» 
one  fit  folicitum.  Atque  vt  tandem  obie- 
tiones  omnes  anteuertam  ,  quaero  ab  iflius 
irina?  multerculis  annon  fint  delicatiores 
?gina  quadam  Gallica?  quae  cum  comperik 
>t  puerulum  fuum  alienee  mulieris  lac  exu- 
i(fe,maternoaccenfa  affe&u,adeo  excandu 
fefercuri  vt  nonprius  conquieuerit,  quain 
nfanrulus  lac  alienum  euomuiflet? 

Sed  ad  rem,apud  nos  hex  obtinuit  opinio* 
uerulos,nifi  diligenter  ftfciis  inuolueretur, 
:conftringerentur,diftortis  futuros  cruri- 
us:Atquia(Tcro  ifthsec  minimi  a  Barbaris 
Lirari  C  vt  pote  quiinfancutasrecens  natos 


238  HISTO  R.      NAVIG. 

nudos ac  minime  religatos  le£tis  xylinis  in 
ponant)quorum  tamen  liberi  omnium  moi 
talium  rectiffimeincedunt.  Fateorequidei 
aeris  temperiem  ad  id  plurimiim  vaiere  M 
proinde  contcdo,pueru!os  noftratcs  hyem 
tempore  diligenter  efle  inuoluendos  acfa 
cijs  in  cunis  religandos,quod  alioqui  frigo 
ferendo  fintimpares.  At  seftate  ac  tempers 
tisannitempefhtibus,  pra^fertim  cum  gel 
non  riget, (cum  bona  tamen  aliorura  veni; 
cenfucrim,  quantum  experientia  aflequi  pc 
tui,infantulos  vinculis  illis  efle  foluendos  a 
que  inlibertatem  vindicandos>generequc 
dam  cubilis  ad  id  excogitato  ex  quo  decide! 
minime  poflent.Ac  fane  in  hacfumfenteci 
non  parum  incommodi  afferre  calorem  fui 
mum, quo seftatis  tempore  pueruli apud  nc 
fafciis  reuin&i  quad  percoquuntur. 
infantuli  A-  Ne  tamen  plura  quam  par  fit  Satagere  rt 
mericmun- a^  nonnullis  obijciatur  puerulos  noftrat< 
qu?hnteo-  parentibus  &  nutricibus  educados  relinque 
xum  vfu.  De  Americanis  vero  ,  addo  rnatres  qua?  < 
linteiscarent,  &foliorum  ( quorum  tame 
maxima  illis  fuppetit  copia)ad  hxc  miniftc 
ria  non  vtuntur  adminiculo ,  fruftulis  ligne 
tarn  diligenter  pofteriora  infantulorum  at 
ftergere,vt  ab  omnifordecontinuo  fint  ini 
munes,  Adultiores  quoque  eandem  feruar 
rationem,quos  etiam(in  fcedam  iftam  mate 
riampauliiper  digrediens)commemorareli 
,  betjincafisquidem  mingereconfueuiffene 
tamen  fcetorem  vllum  inde  oriri :  licet  igni 

bt 


IN      BRASILIA  M./  2j9 

scrcbrisfere  iugitercoIluceant,atqueare- 
fintftratas  :at  quoties  aluum  funt  exone- 
:uri  ^  procul  ab  aedibus  fececlere  folitos. 
ar^erca,  turn  Bai  bari  de  liber  is  fuis  fingu- 
fint  foliciti,  quoru  in  fingulis  familiis  ma 
useftnumcrus,(non  tantustamen  vt  oc- 
rrat  Pater  qui  (excentos  filios  fufceperit,  Ca?'yt 
outGcn,Ind.  Scriptor  affirmat  fe  re  gem 
iifle  cui  lot  eflent liberi,quod  meriro  qui- 
m  inter  prodigia  eft  rece(endnro,)tum  ye- 
maxime  mares  diligunt  quod  foli  bdlo 
tt  apti,ac vindidse  de  hoiiibus  fumenda? 
tcupidiffimi.Iam  verofi  quis  qu#ut  quo- 
m  eosimbuant  a  teneris  eruditionis  ge- 
re?Refpondeo :  ex  iis  quae  a  me  capitibus 
4«&  15.de  eorum  ingenio,beliis,ac  hoftiu 
uorandi  ratione  di&a  funt>facile  efle  colli- 
re,eos,quibus  fcholgneauditione  quidem 
>tx  funt,bonas  arte*  minime  edocere.  Ac 
6inde>eos  tanquam  veros  Lamechi»  Nim- 
di,&  Efaui  fucceflbres,  nonmodo  vena- Gen.  4.15- & 
res  efle  ,  &  bellatorestfed  etiam  hominuro  ]£8'p'&  z?' 
a<5ta tores  &  deu  ©mores,  Qujbus  in 

Infuper  de  Tomitpinambaukiorumconm  rc*>us°cca- 

,.   *  A  ,  pcntur  Bar- 

0  dicere  quantum  teretpudor  j  pergens,bari. 
3ero(contraquam  ab  nonnullis  eft  confi- 
Lim)virosnaruralem  verecundiaaiferuates,NaturfIisr« 

ilquam  cum  vxonbus  coram  congredi.Qi:a  Americano 
re,  non  modofum  Cynico  iUipraeferendi?um#con- 
li  W  itrnpSw  deprehenfus  impudentiffi  J^wfccu^ 
e  rcfponun,fe  hominem  plantare :  fed  etia 
etidifiimis  noftjraubus  hjrcis,  qui  hoaii- 

R   j 


A  merle-  foe 

minarum 

purgatio. 


24O  HlSTOR,     NAVIG. 

numconrpe&um  turpia  quaeque  admittc 
tes  minime  fugiut.Pncter  ea  qua:  dida  fui 
notatu  eft  imprimis  dignum,  nos  qui  in  t( 
risillis  per  annum  integrum  viximus,f< 
minam  nulUm  menftruis  laborantem  vnq 
confpexifle.  Ego  crediderim  fluxum  ilk 
ratione  nobis  ignota  eas  diuertere.  Puel 
enimannosduodecim  natas,vidi  ,  quart 
"latin  ab  axilla  ad  genu  vfqueanimalis  cuii 
dam  dente  acutiffimo,ab  matribusinridei 
tur.  Puell*  veto  prae  fummo  dolore  fre 
dcntes,magnam  cruoris  copiam  emitteba 
Hoc  illas  remedio  menftrua  anteuertere  c 
ijcio.Hic  verofi  a  Medicis,atquealiishan 
rerumperitisobijeiatur  ,haeccurai  eo  qu 
nuper  a  me  eft  didum  mulieres  Barbaras 
fe  foecundiffimas,non  conuenit,quandoqi 
dem  menftruis  cciTamibiis  muiicrcs  nee  < 
cipere,necparere  poflunt:  Refpondco,tn 
in " animo  effe  qua? ftionem  banc  foluere,  ii 
mo  nee  plura  de  his  adijeere. 

Cap.8.fub  finem  eorum  refellimus  en 
rem  qui  vel  fcripferunt,vel  tacite  credider 
foeminarum  nuditate  viros  ad  libidinem  p 
lici.Nonnulla  etiam  de  puerorum  Barbar 
rum  educatione  adiuximus.  Itaque  ea  led 
inde  requirat  moneo  ,  vt  fufiori  fupplea 

tradationi. 

C  A 


IN     B  RA  S  I  L  t  AM; 


CAP,      XVIII. 


uid  legis ,  tftiiAque  pelitia  apud  ^Brajilienfes 
nuncnparipQjfit :  Qjtam  tiumamt trcxctptant    ' 
bofpiies  :    De'-ws  lacbrymis  Ac  fhllu  (ermoni* 
inu,quibm  ho  fp ires  in  ipfo  ingreffa  ah  Mklieri^ 
vm  excipimtHK 


b  j>oiitiam  Barbarbrurn  ejuod 
atthiet,  vis  credibile  eft  qu£m 
pulchrle  inter  eos  fola  nature  lu- 
ce duftos  conueniat.  Nee  rcferri'BarBVn  fS- 
udpuuit  nififumtiio  eortfm  pudore.  qui^Ucr  Vi" 
minis  Be  humanis  funt  inftrudii  legibu*. 
aod  tamen  de  tribulibus  inter  fe  ,,  aut  de 
olenitis  eft  intelligehdumieteriim  erga  ini~ 
tcos  qudnibdo  fe  geraht  ^  lam  eft  a  nobis 
mbnftraturh.Si  qu£  ta'mefrcontcmib  in- 
:quofdamapudebsexoriatur,(c}u6drarifr 
ne  accidit,narn  totb  anni  fpatio,  hug  apud 
s  vixi,bis  ttfntum  rikantes  yidere  rnihi  c6; 
>it)  fpe&atores  litem  componere  mining  ttnmfciiiarfi 
rant;  fed  eos  pro  libidine  agcrc,  bculosa^ld  Ba^ 
It  fibi  rntituo  fint  confoffuri,fin,uht.  At  fi10**"™' 
■eralteri  vulnus  ihflixerit ;  comprcheodi- 
lepbffitjVulnuseieademin  corporis  parte 
.  vulnerati  edgnatis  infiigitur.    Imo  fi.  foi:- 
vulniis  rtiorscbnfequatuf  ,.ab  mortui  cei- 
utisde  medio  tollhurhomicida;E)enique^: . 
tarn  pro  vita  f  oculum  pro  gculo ,  dement  J*4'*4 **■ 

R  ij 


* 


24*  BIST  OR.     NAVIC, 

prodente  rependunt.Sed  ifthex,vt  dixi,mi 
lime  apud'illos  contingunt. 

Res  foli  apud  cos  (uric  cafe  >  &  agri  Ion { 

Pagi«c&miamplioresqi,amquiincoIis  alendis  defid 

lix  Americ.  rcntur.Ad  cafas  quod  attinet ,  fciendum  e 

?^&aaprimiim>ringulos  pagos  fexcentena  horn 

num  capita  capcrc  :  quare  complures  eade 

cafa  habitare  neccffe  eft.Attamen  fingulis  £ 

miliis  fuumoccupantibus  locum (abfquey 

loioterftitio  ,  nam  nihil  eft  quod  inipedi; 

quominiisabextremo  vnoad  alcerum  aed 

illsepateantqusein  paflfus  60.  vt  plurimu 

producuntur)  pater  quifque  familias  vxor 

&  liberos  feorfim  pofitos  habct.Ad  h*c-ol 

feruandum  eft  (quod  eft  fane  mirandum)i 

mericanos  vnura  locum  vltra  quinque  a 

fex  menfes  non  incolere.  Sed  exportata  m 

Pagoru  apud  teria,atque  herba  Tmdo  quibus  cafe  eoru 

Americ  .traf-  conftaiK>vicos  fuos  frequenter  tranfportar 

portauo.      quibus  tamen  eadem  femper  feruantur  n« 

miria.  Nos  ipfi  pagos  nonnullos  a  prifth 

loco  rniile  paffibus  remotos  confpeximu 

Ex  quibus  fatis  conftat,  non  roodo  apud  1 

mericanos  noftros ingentia  non  gdificari  p 

HJft. gcn.tn-  latia(quemadmodum  a quodam  fcriptum < 

diclib.2  C3.  Indos  Pcrugfes  Jonxos  ligneas  ta  magnific 

habere  ,  vt  in  illis  ccenacula  Tint  longitudii 

pafliiu  CL.L  atitudineveroLXXXOfedet 

a  nullo  cafarn  ardificari  ,   quam  &  pcrhcen 

itttmo  vltra  vicies  ftruere  ac  deftruere  an 

obitura  non  cogatur,  fi  tamen  iuftam  honi 

nis«tatcraattigerit.  lam  fi  quarratur  abipi 

0  cui 


m 


IN    BRASILIA  M*  H3 

iruam  tarn  frequenter   fedes  tnutent?  In 
•omptu  eft  refpofio.  Cceli '  murationem  ad 
iletudine  moltum  conferre  :  Prxterca  fe  ii 
>  maiorum  confuetudint  recederent  confe-^^^ 
B  interituros.    Ad    agros   quod  attinet  pecuiiarite* 
|ft«/^4/quifquc  aliquot  quidem  peculia.  %£*£* 
sh^bec  quos  pro  arbitrio-  vbicuque  vifum 
erit  ad  componendos  bortos  feligit.  Sed 
ixiam  illam  coram  de  fundis.  diuidendis, 
limitibus  figendis  ,  &  definiendis  agris 
uaris  &  leguleiis  noftratibusrclinquunt. 
Decorum  fupclle&ilenon  fcmcl  a  nobis 
fuperioribus  eft  di&um.   Sed  ne  quid  co- 
rn omittamus  quae  ad  Occonomiam  Bar- 
rorum  pertinet,hoc  loco  recenfebo  Ame- 
;anarummu!ierumingoffipio,(cuiusapud 
s  vfus  eft  multiplex  cam  in  funiculis,  quam 
penfilibusfuis  cubilibustexendis  )nendo 
tificium. 
Extraftum  ex  ftocculis ,  pro  omni  carmi-  j*?^» 

......  i  i  quo  modo 

tione  digitis  ahquantulum  extendunt,tu  m  ncnt  Amcr# 
imiaceruatim  difponunt,  (  nam  colis  vti  nrniicics. 
>n  norunt)pro  fufo  virgulam  habent  digiti 
aflitudincpedali  longitudinc,quaorbicu- 
m  ltgneum  tranffigunt,  goffipium  virgulx 
mmse  alligatjtumad  femur  (vtftifos  fuos 
lent  noftrates)  inftrumentum  Mud  tor- 
iemes,e  manu  emittunt.Orbiculus  ille  per 
>mosvel  plateas  inftar  verticuli  deuolui- 
r. Acque  eo  modo  filum  nent ,  non  mod6 
affum  ad  cubilia  xylina  texeda,  fed  &  {ub* 

R   iij 


Iffis  cubilia 
xyliha»    " 


244  IflSTQR.      NAVIG. 

tiliffimuHtiiufmodi  ego  in  Galliam  ami] 
quo  tharacem  e  Candida  tela  ornari  curai 
cuius  tan^a  er at  tcouita5,vt  a  quibufuis  pro 
d'fftmo  Serico  baberetur. 

Cubilia  fuaxylina  j?w  nuncupant.  Fc 

roina?>ad  quas  pcrtinet  iftud  opificium»  te 

trtnasliabcntab  nojbatibasnoriihilabfifi 

*         les:  nequecnim  in  planum  funt  cqnftru& 

ncque  tot  machinamentis  conflant,f  d  ec 

t#ad  earum  ftatura.m ;  fuo  rnore  ordiuntt 

tumab  irno  texendi  jnitium  faciunr.  Qua? 

cxcubilibusillisad  forma m  retium,  alia  d 

l?roVri\uo-  fi°ra  inftar  telae  rariffimap  canficiunt.  £u 

luodo .fteinique,  aut  fex  pedum  longitudinem  obtinei 

tZu  latitudinem  vlnse:  exuemo  ytriqae  fibu 

xylina?  adduntur  >  quibus  funes  anneftui 

ac  trabibus  ad  hunc  vfura  in  cafis  accomm 

datis  fufpendunt.Jn  Caftris  dcgentes ,  aut 

fyluis  ad  venationem  aut  in  litoribus  ad  p 

caturo  ea  ex  arhoribus  fufpendunt.  Hxc  c 

lp!lia(nequid  a  nobis,  prgtermittatur)  ybi  fc 

des  vel  ex  humano  fudore  vel  ex  fumo  ,  < 

ignis  perennjtacem  contrax^runt^hoc  ablu 

tar  modo.    Malieres  frudluna  quendaio 

fyluis  colltgunt,  fprrna  ab  cucurbita?  p 

tix  non  abfimili,  yerurn  longe  arppliorei 

adeo  vt  a>gre  fingula  poma  altera  manu  £ 

ftentur,hosfru<5tusfruftatimconcidunt,  * 

Spumaqux  qae  in  praegrajide  aliquod  fictile  yas  conj 

Saponis  vice  ^oS  aqila  madefaciunt.  Turn  baculo  veh 

Aiifenc.      mcnter  mouent^tque  fpumam-  ex  ilits  cy 

tai 


IN    BR  A  SI  LI  A  M.  HS 

lit,  cuius  ope  (loco  Taponis)  cubilia  fua  ita 
undant,vt  niuem  vel  fullonicos  pannos  ca- 
>re  adaequent.  Cxterum  cxpertis  iudicaa- 
ira relinquo,  annon  fuauiii$,2eftiuo  prefer- 
ir,  tempore,in  Cubihbus  ilHs  decumbacur, 
jam  in  ledis  noftris  vulgaribus :  An  etiarr* 
mere  in  Hiftoria  noftra  Sancerrana,  affir- 
arim  longe  commodiorem  effe  eiufmo-* 
cabilium  vfum  in  excubiis,  quam  &  rece- 

0  more,milites  in  vfafioit  yolutermK,nam 
veftesconfpurcantur  ,&  pedioili  compa- 
ntur  ,  &  quod  magis  eft ,  fi  ad  certamen  fie 
mfyrgendum  corpus  quodammodb  armis 
is  contiaubrnilitibusadbanrcnt  conquaf- 
tur:quod  in  vrbis  Sancerranas  obfidione  ex 
Ttiferibfumus.Hoftesenim  per  integrum 
mum  ad'portas  noftraspermanfit. 
Reliquam  Americanorum  Suppillefiilem 
in  pauca  contrahamus ,  mulieres  (  quibus 
s  Domeftica  eft  curae  )  Cannas  ingentes 

irant ,  &  pwgandia  fiailia  vafa  conriciunr  Ingendame 

1  C^o^fuumimponendum.Ollasquoque  diScria& 
ria  forma  efHngunt,  pelves  parmilas  &  me  «*^^J; 
ocres,  paropfides  atque  id  genus  alia',vafa  iicrcsAmer. 
ise  extripfecus  quidem  minime  font  polha,  fabricant. 
trinfecus  tamenadeb  l^uig^ta  &  alba  ne- 

ioqua  infedura  qua?  conunub  indurefcit 
*orat.a,adeb  vtfigulorum  noftrorumindu 
ria  mulieres ilia?  facile  adaequent.  Praetcrea 
cunefcio  que  Leucop^ii  aqua  madefaciiu, 
midevarias  rerumfurmasin  fuis  vafisaf- 

R   iiij 


2^6  HIS  TO  R.    N  AVIG, 

£nguntintrinfecus,acqueiniispra?fertim,i 
quibus  farinam,  aliaque  ciborum  genera  a: 
feruanda  rrponuntur.Eorum  itaque  vfus  e 
gratifsimus,  immo  longe  praeftantilla  va 
ligneis  quibus  non  pauci  hie  vtuntur.  He 
tamen  pictrices  illaslaborant  vitio,quodvl 
pcnicillo  quicquid  collibuerit  effinxerum, 
rogentur  cadem  denuo  pingere,  minime  p< 
fint:quod  exemplum  nullum  praetcrphant 
fi«  fua?  induftriam  propofitum  habear 
Htnc  fit  vt  pi&urarurn  iftiufmodi  duse  v 
vnqoam  fi  miles  reperiantur. 

Prsererca(vt  alibi  dixi)  Barbari  cucurbit 
aliaque  fruduum  genera  habentjquse  diu 
dunt  atque  concauant ,  illique  pro  pocu] 
(qua?  Com  appellant)aliifque  varij  vfus  va 
pccola*-  vtuntur.  Corbes  quoquehabent  amplas 
l\a^^;bus  niediocces,  atque  adeo  caniftros,iuncisa 
cot  e s  &  '  herbis  fubfluus,ab  ftramine  triticeo  non 
lienisaptifsimecontextos.HosTdffrfnwn 
minant,inq ae  illisfarinam,aliaque  qusefu 
rint  vifa  imponunt.  De  armis,veftibus  pli 
m  accis  JnftrumentoqueJitfftttv*  iam  eft  ai 
bisfadfca  menrio,  itaqaevt  breuitati  confi 
lam  pi ura  non  addo.  Ecce  iam  Cafas  Barb 
rorum  * xtru&as  arque  fupellc£tile  inftri 
&*s  babemus,  iam  ipfi  in  illis  funtinu 
Icendi. 

Sed  paulo  altius  iftud  eft  repetendum.E 
(\Tououptn#mbaiiliijhofy\ics  perquam  hun 
nifsime  exeipiunt ,  tamen  Galli,aliique  a< 

uer 


Caniftri. 


IN      BRASltlAM.  M7 

• ■    *    •  •  v  Barbari  <■' 

icn*,qni  eorum  linguae  lunt  ignarr,  muio  mitcr  hopi 
>on  parum  flint  ob  tarn  infuetos  mores  at- tes  excipiut 
oniti.  Ego  quum  primum  inter  illos  ver- 
arer  (quod  vigefimo  circi.ter  die  poft.no- 
Irum  ad  Caftcllum  Collignium  appulfura 
:6tigir)  Interpresquidamadvicosqtsofdam 
n  continencem  me  deduxit,  is  quern  pri- 
num  vidi  indigenarumlinguaT^r^Gal-^^^ 
icavero  Pepin  de  naucleri  cuiufdam  nomi-authori  cim 
neqoi  quondam  ad  eu  locum  nauem  onera-primum  Bat 
rat,  nuncnpnur:  quatuor  tantum  paffuutp^*earu^ 
pillibusab  Caftelio  noftro  diftat.    In  ipfo  facet*  nar- 
ingrt  ffu  me  frequentes  circumeunt  Barbari,  ""*• 
bifque  compellant  verbis»  t^cirapederere^ 
tJMurape  de*ere>  hoc  eft,  quo  nomine  voca- 
ris  ?  qux  quidem  voces  vere  mihi  erant  Bar- 
bara, alius  veroeorum  galerum  mcura  mi- 
hi ablatum  opiti  fuo  imponit ,  alius  cingu- 
lum  Scenfem  meum  lateri  nudo  fuo  fubii- 
gat:  alius  tunicam  induif.meque  fuisclamo- 
ribus  hebetant-.atque  meis  induti  fpoliis  hue 
&illuc  difcurfant.    Ego  turn  meorum  om- 
nium iafturam  fecifle  me  arbitrabar ,  nee  fa- 
tis  fcieba  m  quam  tuto  apud  illos  effem.  Ve- 
rum  vtipfe  expertusfum,metusille  ex  mo- 
ribusillorumignoratione  oriebatur,  illi  e- 
nim  idem  omnibus  aduenis  ,  pra»fertim  iis 
quos  nondu-m  confpexerut ,  fa&itare  folent. 
fed  vbianimi  gratia  aliquantifper  eo.babi- 
tu  obambularutjt,  fingula pr^cife  reftituut. 
Turn  fuiabinterpreteadmonitus  illos  vehe 
menter  optare  quod  mihi  no  men  effet  intel- 


248  HIS  TOR.      NAVIG, 

ligere  -  fed  in  eo  edendo  ab  norninibtis  apud 
nos  vGtatis  abftinendum  efle,  vtpoce  quae 
Barba'ri  nee  pronuntiare,  loarmis  cnim  loco 
j^tan  dicebant,  nee  memorise  man  dare  pof- 
fenttfed  aliquid  effe  proponendum  quodil- 
lis  effetnotum.Res  tarn  feliciter  fuccefsir  vt, 
quantum  fignificauit  mihiinterpres,qui  lin~ 
gua?BrafiIicae  erat  peritifsimus,(nequeenirn 
fubtiliusinquirendohxcconfinxi>vt  impu- 
denter  calumniatur  Theuetus  ,  incpufoimc 
Autorisno.  defuo  Qucmnmbeco  Viror.Illuft.  libro  dif- 
menAmc-  ferens)nomen  meum  Lcrij  Oftreum  fignifi- 
jac.liagiM.-  carer.Itaque  refpondi  me >  Lery-oujfou  voca- 
ls ri.Uli rem  probarc,  acque  interiedtione  fua 
admirante  TVMcrebro  vfurpata,bis  me  com 
pelbre.Pra?clarum  fane nomen!  nee  vnquam 
zJMMt  vllum  ofFendimus  cui  tale  effet  no- 
men.  Ac  fane  Circe  nufquam  hominem  in 
tale  oftreum  transformauit  v  nee  qui  tarn  fe- 
duio  cum  vlyfte  diiTereret ,  "quam  ego  ex  il!o 
tempore  cum  Barbaris  differ.ui.  Obferuandu 
eft  autem  eosadeo  tenaci  e.fle  prasditos  me- 
moria,vt  fi'cuiufquam  nomen  femel  audie- 
lint,  illud  nufquam  obliuioni  mandent.Reli 
quos  quosin  hofpitibusexcipiendis  obfer- 
uantritus  poftea  recenfebo:iam  quid  mihi 
turn  primiim  inter Barbaros  verfanti  conti- 
gerit  explicabo.Ego  cum  interprete  eo  die 
vitcriusfum  progrefius,atquein  pago  £n*<i- 
fw^Vilndigenarum  lingua  ,  Gallica  v;ro  Go- 
fer, de  interprets  cu.iufdam  non>ine,qni  cum 
aliquadiu  incoluerat,  diuertimus :  occidentc 

fole 


IN     BRAS  ILIA  M.  *49 

fbleappulimtis,  Barbaros  faltantes»&  Qao^ 
pnantes^ob  captiuam»quem  eo  die  ma&a- 
rant,offendimus.CUrnium  illiusfrufta  Bou- 
:anoimpofita  animaduerto.Quanto  ibi  hor 
rorefuerimperculfus,  minime  quaerendurn 
arburor.Attamen  id  minimum  foitr  fi  cum 
fummq   metu  quo  poftea  fui  confternatus 
pnferatur.Cafam  ingredimur>cubilibus  pc- 
filibusinfiderous  more  recepto*  fee  minx  eo, 
(juianobisdicetur  mpdo ,  lugent,  Paterfa- 
milias am!cis  nos  excipit  verbis.  Interpres 
gui  iftis  erat  auTjefa£ius,qufque  eorum  com- 
potationibus  apprime deje6tabatur,me  rem 
bmoium  ignaru  infalutatu  relinquit ,  atque 
adfakantes  ac  caouinantes  abiic.    Ego  vera 
qui  defeflusetanwpoitquam  me  farina,  & 
quibufdam  aliis  cibis  nobis  appoficis  refeci, 
in  cubiii  decubui.  Attame  &  rtrepiru  Barba- 
rorum  faltantium  &  caohinanttHm<>&  captiuu 
deuorantiujiBox  fui  expergefa&us ,  &(quod 
n3aximum)quodaqui  captiui  boucanatupe- 
^era  manu  geftabat  ad  me  accedeare,atque  £ 
me(vt  poftea  intellexi,  tqenim  verba  illiu? 
minime  capieba)  anno  vellecx  eo  edere  qug 
rente»adeofai  metu  confternatus,  vr  a  fono- 
lecia  fuerlpenitusliberatu£,AcfaneomninQ 
fredebamgefbil!o>quein  deteriorepartera 
pieba,ab  Barbaro  mihi  indicari,k>rc  vc  mox 
carnes  mea?  eo  modo  vorarentur.  Prapterea 
vti  metus  fufpicionem  park, in  mentenV  roi- 
hi  extemplo  venit  Interprets  prcdidifTe  me, 


IjO  HISTOR.      NAVIG, 

atque  in  Barbarorum  manus  tradidifle.Qua* 
re  fi  qua  fugiendi  patuiffet  mihi  via,  ego  im- 
pigre  fugam  capefiiflfem.Scd  vndiquaque  mc 
Batbari, quorum  mentem  non  fatis  noueram 
(nihil  enim  malt  in  me  molicbantor)circunv 
ftabant.  Ego  in  metu  confirmatu*  futurum 
ominabarvt  mox  raaciarer,quare  totam  no- 
<9:em  precibusad  Deum  fundendis  tranfegt. 
Cogitent  ledores  qui  de  iis  qug  a  me  narra- 
tor ferio  cogkabunr,  num  mihi  longiffima 
vifa  meritb  fuerit.Prima  luce  Interpres,(qui 
totam  noftem  cum  Barbaris  genio  indulfe- 
rat,)admeredit  >  atque  me  pallidum  atque 
febri  correptum  videt  ,  ibi  quserif  num  me 
male  haberem>anno  placide  quieuiflemPEgo 
turn  acriter  eiim  increpare»  qui  me  inter  bar- 
baros  illos  folum  reliquiflet^quorum  fermo- 
nem  minimecapiebamr:,  quid  multa?  cum 
tnetum  deponerenon  pofleai  obnixe^  rogo 
vt  fine  mora,illinc  faceflcremus.Ille  verb  bo- 
no meanimoeffelubettacminimc  male  in 
nos  affeftos  effe  Barbaros  denunciat.  Rem 
omnem  Barbaris  aperit,qui  mihi  totam  n«o- 
ftem^vt  aduentum  gratularentur,  adftiterat: 
Illi  figni&cant  fe  de  eo  nonnihil  fubolfecif- 
fejdolere  tamen  fe  quod  in  tanto  eorum  me- 
tu  nofiem  illam  tranfegiiTem.  Ac  tandem  in 
cachinnos  proru  mpunt > quod  fuit  met  us  iU 
liusmeifolatium.Indeadquofdam  alios  vt- 
cos  ego  &  Interpres  ilii  perreximus.  Sed  ift- 
h*ec  de primo  meo inter  Barbaros  errore  da 

ft» 


.. 


IN    B  R  A  SI  LI  A  M.  *5* 

ia  fint  fatis.Ad  caetera  reuertar. 

Hi  funt  ritus  quod  cxcipiendis  hofpitibus 
Jarbari  obferuant.  In  primis  oportet  hofpi- 
emftatim  vbiin  domum  <jMouffacat  illius 
ueritingreffus^uemfibi  hofpitem  delcge- 
it,(quod  in  fmgulis  pagis  eft  faciendum,nec 
tdaliumeft  diuertedum,  nifi  illius  in  raalam  £^^  L 
jratiam  velisincurrere)cubiliXylinopenfilimericana. 
nfideat>ac  tacitus  ibi  aliquatulum  remaneat.  hofpitumad 

,.  ,         •  i  m       •  ^  L       uentum  de- 

tfox  muheresadueniunt,cubilecuigunt,hu-  ficnt 
nique  fedentesmanusoculisiroponutfuis» 
itqueeo  modo  fauftum  hofpitis  aduencum 
leflentes,  innumera  in  illius  laudem  pro-  ' 
erunt. 


I  N        BR  A  SI  LI  AM.  2Sj 

Verbi  gratia  :  tu  tan  turn  vt  ad  nos  accedercs  ^ 

[aborem  fufcepiftirtu  bonus  es,  fortis  es.  Si 
yero  hofpes  fucrit  Gallus  >  addunt  ,  merces 
prasclaras  permultas  nobis  attulifti  ,  quibus 
hie  caremus.In  fumma,  vtdi&um  eft,mulier 
res  ilia?  lachry  mis  obortisadulatoriis  huiuf- 
ce  modi  fermonibushofpites  excipiut.  Hof-^r^*^ 
pes  vero  qui  in  cubili  xyliao  fedet,fi  gratiam  geftus. 
/ult  cu  hofpitc  inirc ,  compofito  vuitu ,  nifi 
reriolachrymari  voluerttf  prout  nonnullos 
rx  noftris  vidi  adeo  fra&o  animo  *  vt  fcerni- 
oaruni  iftarum  vlulatu  lachryme^  illis  excute- 
rentur)faltem  quasdam  refpondedo»  &  fufpi 
ria  trahendo  rtetum  fimulet  necefle  efiVPer- 
acftahac  lepidiffima  a  mulieribus  falutatio- 
nCizJUonJjacAt  hoc  eit  pater  iamil.»as,qui<etia,  quo  mod< 
n  in  piclura  vider  elicet,infabricanda  fagit-  hofpiten* 
!;a  vehementer  occupatus,ncoculos  quidem  cxciput 
quad  non  animaduertens  in  hofpitem  per 
diquod  tcmpusconieceritjCblanditiaja  no- 
ftris amplexibus  admodumalienae )  tandem 
ad  hofpitem  accedens  ,  his  cum  compellat 
rerbis.jr*  Ioube?hoceft,venifti  nc>  turn  vt 
valesPquidquarrisP&c.quibus  quo  fit  refpo- 
dendum  roodo  inferius  in  Colloquio  Ame- 
ric.dicetur.Quaeritpoftea  nucn  cfurias?Sian- 
nuas,confeftim  cibos  varij  gcneris*puta,fari- 
tiam,  qua?  illis  panis  vices  grzftat',  fefinam, 
volatilia,pifces,aliaqueid  genos,in  fictilibus 
tibi  apponi  iubef.veru»  quod  mefis  fcanifque 
vfus  non  fit  apud  cos,  humi  omnia  UUappo- 


Scoticus  la- 
pis admiran 
darationc 
i^nemconci 
pit. 


Cut  barbari 
igne  delcftc 
tur.atque  de 
cgregiaii- 
Hws  apud  eos 
excitandi  ta 


254  HISTOR.     NAVIG. 

nutur.  Ad  potum  quod  attinct ,  fi  Caouin  vo 
lueris,donuque  fuerit,ftatim  tibi  dabitur.D 
niquepoftquammulieresfictibus  hof^ituri 
aduentumitrenuecelebrarunt,  ad  eos  acce 
dunt  frudus aut  alia  mu nufcula  ferentes,  at 
que  ita  tache  pe<aines,fpecu!a>vitreos  glob 
ios,quibus  brachia  inuoluunt,e.xigunt. 

Porro  fi  in  eo  vico  pernoftare  voks,A4ouj 
ficat  cubilc  mundiflimum  tibi  fufpendi  iu 
bet,quodcircumigniculos  accendi  curabii 
atquc  no&u  crebro  fufcitari  folliculis  qu; 
ipfi  Tatapeceua  vocant  ab  orbiculis  non  ab 
fimilibus,  quibus  ignis  inuafioncm  ab  vult 
arcentapudnos  delicatiores  fcemina;.  No 
tjuodfrigori  obnoxia  fit  ilia  regio»  fed  pro 
pternodis  humiditatem,  maxime  veroqui 
moribus eft  ab  illis  receptum.Scd  quaado i 
ignis  mentionemincidimus,qaem  illi  Tata 
forau  vero  T4^w>,nucupaot,oper«pretiun 
puto  prjclara  illius  excitandi  rationcra  vt  e 
ponam^Eanonminoremmereturadmiratii 
nem  quam  fcoticus  lapis,qui(vt  refcrt  fingu 
laritatum  regni  illius  inueitigator)fluppa  at 
ftramine  obuolutus  ignem  per  fe  excitat.Er 
goBarbari,quodco  admodum  dele&entui 
igne  vbicunque  fint,a?gre  carcnt,  fiue  dom: 
liue  in  fyluis  vcnantes,fiue  ad  littus  pifcate  \ 
pnefertim  noclu,vehementer  eniiri  metuuj 
me  incauti  excipiacur  ab  Aygnama  a  quo(  v 
iam  diximus)crebro  caeduntur,  &  affligutui 
Itaque  pro  co  quod  nos  lapide  atque  chaly 

be  a» 


M 


IN    BRASILIA^  255 

e  ad  ignem  excitandum  vtimur,  cuius  vfus 
lis  eft  irtcognitus.Illi  lignorum  genera  duo 
abent,quarum  alterum  eft  moIliffimum,al- 
?rum*veroduriffimum*quibusad  ignem  ex* 
itandum  hoevtuntur  modo:virgam  exprg- 
uri  illius  ligni  pedali  longitudine  ab  altera 
arte  exacuunt  ad  fufi  modum,  huius  cufpi- 
em  in  frufto  aliquo  mollis  illius  ligni  defi- 
ant, turn  fiue  humi,  fiue  ftipiti  impofitum» 
irgam  illam,manuum  volis  maxima  celeri- 
,te  voluunt  quafi  fuppofitum  ligni  fruftuni 
?rforaturi.  Ilia  tarn  celeri  tamque  violent* 
jitatione  non  modofumus  excitatur  ,  fed 
iam  ignis,itaque  admoto  gofiipio ,  vel  fo  - 
is  quibufdam  liccis(fomitis  noftratis  loco) 
>mmodiffime  ignis  concipitur.  Cuius  rei 
jo  ipfefeci  periculum.Nec  tamen  mihi  eft 
limus  ea  confirmare^ugTheuetus  fcripfit, 
arbaros  Americanos,  ante  ignis  vfum  ci-  sing.  Amc& 
is  fumo  exficcare  confueuifle ,  prout  enim  "p '*H 
lilofophicurahoci^^  quod  in  prouer- 
urn  abiit  vt  veriffimu  habeo,ignem  abfquc 
imo  non  effe ,  fie  eum  indoAum  phyficum 
dico ,  qui  nobis  perfuadere  nititur  fumum 
>fque  igne  exiftere*  Fumum  hie  intelligo, 
bis  percoquendis  aptujcuiufmodi  ab  The- 
no  innuitur*  Na  fi  hac  folutione  nodo  illo 
expedire  vellet,fe  id  de  exhalationibus  in- 
llexiffe»etiamficoneedaturcalidas  efle,  no 
men  datur  eas  cibos  exficcare  &  percoque- 
fpofletquinimo  &  carnibus ,  &  pifcibus 
ttius  humidhaiem  fintaufturs.  Quapro- 


Aduen* 
quid  hofpi 
tibusrepen 
dant- 


Barbari  ad- 
uenas  hume 
lis  gcrunt. 


Cradarij  bi 


256  HIS  T  OR.     N  A  V  t  G. 

pter,  quid  qusefo  eft  le&oribus  imponere 
hoc  non  eft?  Quando  igitur  adeo  grauin 
turn  in  Cofroographia,tum  alibi  de  lis  cor 
queritur  Theuetus,  quos,quia  res  ab  fe  cot 
memoratas  pro  fua  libidine  non  exponan 
co  accufat  nomine ,  quod  no  fatis  diligent 
in  fuis  fcriptis  fint  verfati:Ledorem  rogo^ 
locum  iftum  diligenter  obferuent  denou 
ifto  calido ,  ac  imaginario  fumo  ,  quern  eg 
acfipfiusvcntofumremitto  cerebrum. 

la  igitur  ad  Tououpinambanltiorum  in  ho 
pitibus  excipicndis  curam  redeamus.  Po(] 
quam  eo  quo  diximus  modo,hofpites  cibui 
fumpferunt,atque  decubuerunt,  fi  liberal 
fint,viris  cukros,forfices,atque  volfellas,  a 
barbameuellendam  aptas:  Foeminis  ped 
nes,&  fpecula:  puerishamos  dare  folent.  ! 
vero  cibariis  hofpes  indigeat,  vbi  depreti 
cftconuentum,eaafportarelicct.Porrbqu; 
illi  iumentis  omnibus  caret,  omnes  pedibi 
iter  facerc  nexefle  eft,fi  aduense  fuerint  defe 
fi,atque  cultrum  cuidam  ex  Barbaris  obtuh 
rint,ille  confeftim(nam  ad  gratificadum  fui 
promptiffimi)operam  fuam  offeret  ad  defei 
fum  gerendum.  Ego  ipfe  cum  in  tcrris  ill 
verfarer  non  femel  baiulis  illis  vcftns  fui ,  I 
quidem  bis  miile  pafluum  itinere.Quos  fi  \ 
aulifper  reqoiefcerent  monebamus,illinc 
is  verbis  irridebat,Quid?Nofne  ta  effoemi 
natos  aut  fra£to  animo  effe  cenfetia,  vt  onei 
fuccumbamus?tepotius  totum  diemabfqu 
vlla  intermiffione  geftarem.Nos  vero  in  ca 

chin 


1 


B«u 


IN      BRASILIA  M.  257 

binnos  erurapentes  gradarios  illos  btpedes 
>irabamur,atque  illis  animum  addentes,di- 
jbamus:  Pcrgamus  igitur. 

Naturalcm  charitatem  abud£  inter  fe  ma-  **  dlf* 
]6  exercent,nam  &  pifccs3&  fcrinara,&fru-  charitaten» 
;us,aliaquequotidiealijaliisdonant,  immocohmt* 
chementer  dolercne  li  vicinos  iis  rebus 
uasipfihabent  indigcre  cernerent.  At  que 
:iam  eadem  liberalitate  ergaaduenas  vtun- 
|.  Cqius  reiexemplum  vnumaffcrrefatis 
•it.De  pcriculo  quoda  quod  euafimus ,  ego 
iallique  alij  duo,quod  fciiicet.mors  nobis 
nminebat,ingenti  lacerto  nobis  obuiam  fa- 
;o,capite  huius  libri  decimo  memini:  nos 
im  aviain  mediis  fyluis  perbiduum  aber- 
luimus,  acfamcm  non  mediocrem  fumus 
?rpeffi,tandcm  ad  vicum  quendam  Pauo no 
sine,  ad  quern  iam  ante  diuertcramus ,  per- 
enimus.  Ibinos  liberalising  ab  Barbaris 
limusexcepti.Illienim  auditis  incommo- 
is  quafperpeffi-cramusjacpraefcrtim  fum- 
mm  in  quo  verfati  era  m  us  periculum,vt  ab 
ris  deuorarernur,maxime  vero.vc  ab  Mar- 
«wft^wjcommunibusnoftrishoftibus  ma- 
taremur,a.d  quorum  fines  per  irnprudentia 
roximeaccefleraraus.vConfpeais  quoque 
unarumincommodis  quorum  mifeie  cutis 
oftra  erat  laccrata,  adeo  noftra  mala  graui- 
?r  tulerunt,  vt  vcre affirmare  hoc  loco  pof~ 
imblanditiasficlasquibusooftrates  mife« 
Mconfolarifolentjlongcab  finccra  gentis 
lUus  ,  quam  n'os  Barbarara  appellamus  hu- 

S    ij       . 


plum 


258  HISJOK      N  A  VI  G. 

manitate  abefleJlli  enir  limpida  aqua  pcd 

noftros  (quodantiquorum  morem  mihi 
Barbarorum  .    *  •   x   »  1        -      r         V 

humanitatis  memoriam  reuocauit)abluerut>  iinguusn 

in%nccxe-  ftrum  feorfim  in  penfili  le&ulo  fedcntibi 

Turn  patresfamilias,  qui  iam  cibos  nobis  a 

parari  prouiderant,recentemque  farina,  qi 

(vt  alias  dixi)candidi  panis  mednllf  bonita 

non  cedit,eorradi  iuflcrant,confcftim  not 

nonnihil  refocillatis  prseftantiffimos  que 

que  cibos,puta  fennam,volatilia,pifces,  fr 

dufquc  exquifuiffimos,  quibus  continuo 

bundant,nobis  apponi  iubent. 

Prseterea  node  aducnicntc  ^JPIeuJfai 

hofpes  nofter,pueros  omnesanobis3vtpl 

cidius  quiefceremus,remouet.Poftera  aute 

dicfumroo  manead  nos  accedit,  quseritq 

agite  o/ftourajfapti  hoc  eft  fcederati  inrin 

placidene  hac  nofte  quieuiftis?Placidiffim 

excipimus.  Turn  ille:  adhuc  quicfdte,  fiii( 

meijherienim  vosadmodum  defatigatos  e 

feanimaduerti.Ih  fumma  verbis  exprime 

non  queo  quarn  humaniter&  blande  a  Ba 

baris  illis  execpti  fuerimus ,  qui  nos  non  rn 

nori  profeqtauti  benignitate,ac  Melitenf 

Barbari  Paulum  caetcrofque  naufragos  :  < 

quibus  Lucas  in  Adis  Apoftolicis.Ceteru 

nos  nuqua  abfque  pera  mercibus  plena  pe; 

egrc  proficifecbamur  »  quae  nobis  pecuni 

inftar  eiTent  apud  Barbaras  illas.Itaque  illir 

abeuntes  qux  vifa  funt  hofpitibus  donau 

musmimiru  cultros,  forficessvolfellas  viri 

pedines^fpecula^armillass  &  vitreos  globt 

lo 


A&af.i.a, 


■ '  • 


IN      BRASILIA  M.  2$9 

sfeminis:  pueris  verb  pifcatorios  hamos» 

„A  ■•  i        «i  '     t»  i  i  *     QuatiaBat- 

Hicquid  mini  ahquando  apud  eosconti-£jfisa,fti_ 
fit  narrare  libet ,  vt  quanti  faciant  merces  menturcul- 
iufraodicommdnftrcm.  Ego  inquodaro^*^uc 
go  diuerteram ,  a  Moujjacat  verb  meo  to- 
tus  fum,  vt  quid  in  pera  mea  haberem>fibi 
dicarem,  vafque  ingens  fi&ile  mercibus 
eis  imponendis  afferri  iubet:  vniucrfas  dc- 
omo,ordinequc  difpono:Tum  ilje  vehe- 
enter  admiratus  Barbaros  rdiquos aduo~ 
t,atque  infit.Videte  qusefo  6  boni,qua!ecn 
rum  apud  me  exceperim  !  an  non  liquidif- 
ne  apparet  ilium  praediuitera  effe,  quado- 
idem  tantasopes  apud  fe  habet?Illg  tame 
erces(vt  comiti  meo  Gallo  fubridens  fi- 
lificaui )  quas  tanti  Barbarus  ille  faciebat,, 
mirum  cultelli  fex  variocapulo,  totide'm 
dines,triafpecula,aliaque  minimi  pretij 
uca,vi5c  Lutetian  duobus  argenteis  capita- 
!  vseniiflent.Ego  turn  ,  quia  homines  libe- 
[es(vteft  a  nobis  di&uin,iimat,  vt  mihi  au- 
oritatem  Srgratiam  apud  illosconciliare» 
Moujfacat  meo  cultrorum  meorum  pra?- 
mtifsimum  coram  omnibus  donai.u,quem 
m  minoris  ille  fecit  atque  apud  no<j  quili- 
:t  torqucm  aureum  maximi  pretii  dona- 
tn  faceret. 

lam  fiqtrcratur  an  tuta  nobis  eflet  apud  5«^an  ami 
oshabitatiorreipondeo  eos  pro  vt  jnimi- 
is  tarn  infano  profequuntur  odio,vt  cap^os 
aftentvorentque;fic  vice  vcrfatanto>tam* 
ie  ar&o  amicos(in  quorum  eramus  name- 

■5    iij 


■ 


•I 


2<S0  H  IS  TOR.     NAVIG, 

ro)amore  complcfti ,  vt  potius  quiduis  fut 
*eantadeostucndos,quamvt  vlloeos  affi 
incommodo  patiantur.  Itaque  eorum  cxpcj 
tus  fiiem  illis  iam  turn  maxime  fidebam,  \ 
nunc  facilius  fiderem,  quam  plerifque  Ga 
lis  infidifsimis  atquc  a  proauorum  fidedi 
generibus.Nominatim  degencrcs addo:na 
bonis,qutbus  per  Deigratiam  nondum  1 
nitus  eft  deftituta  Gailia,vllo  modo  detr; 
flumnolim. 

Veruntamen  vt  nihil  quoad  eorum  mi 
Hiftoriade  res  attinet  difsimulem,  reriihic  narrabo  m; 
fpeciem  im-xlme  <mhl  m  Ipeoem  penculofam*  Acad 
jiunenre.  vt  fex  Galli  cafu  in  vicu  ilium  OcarantinU 
quo  f*pe  fafta  eft  mentio)conueniremus:il 
pei  no<5t are  ftatuimus,  terniquearcucoten 
nj%, a xoditione  vr  vi<5H Indicis  gallinis,alii 
que  cibis  in  cocna  mul&aretur.  Ego  qui  cu 
focils  inferior  in  ludo  fuera,  gallinas  venal 
conquiro.Puerquidam  ex  eorum  numer< 
quos  fupra  Rofea  naui  adue&os  fuifle  ad  1 
guam  Amencanam  edifcendamdemonftrj 
ui,mihi  occurrit,  dicitque:  Entibi  prsepit 
guem  Indicam  anatem  :  Earn  occide,  preti 
poftea  numerabis.  Pareo  ,  eoque  faciliu 
quod  non  femel  in  pagis  aliis  itidem  Gall 
ms  occiderjtnus,quas  cum  bonaBarbaroi 
gratia  cultrisquibufdamJredemeramus:  mc 
tuammanoapprehendo,domumque  in  qu 
ad  caouinandtim  freqtientes  Barbari  conu< 
nerant  ingredio/:  cuiufnam  fit  anas  preci 
numeraturus  qu#ro :  prodit  vetulus  quidat 
capcrata  fronte,  ac  fuam  efle  fignificat.  Pr 


IN    BRASILIA  M» 

a  fibi  numerari  quod  velit  pretium  peto^ 
;ultrutn,inquit  ille.Ego  haud  mora  prgbco% 
qccrantiorem  velie  fe  ait.Denuo  elegantio- 
emoffero.Nec  iftum  placcrc  ait:  Quid  ergo 
me  exigis?inquam.Falcem,excipit.Ego  qui 
iretium  inauditum  exigi  a  me  videbam,qui- 
,tte  apud  me  falcem  turn  nonhabebam,cu.U 
ro  contends  fitmoneo,  meque  aliud  nihil 
[aturum  effe.  Ioterprcs  cui  mores  Barbaro- 
Um  innotuerantfquamuishac  in  parte  ,  vt 
nox  dieam  dcccptus  fuit )  vchemcntcr  Bar- 
>aram  iratum  effe  fignifieat :  falcem  quouis 
andcm  pretio  inueiligandam  effe  ,  atque 
Hi  pendendam.  Falcem  ab  puero  de  quo 
mper  dixi  mutuo  accipio,ac  Barbaro  rra~- 
lo.  Renuit.  Ego  nonnihiliratus,tertio  ab 
so  qusero  quid  lgitur  petat?Ille  audaciffime, 
e  interfieere  voio,  ait ,  pro  vt  anatem  meam 
KcidiftLEa  enim  fratriscuiufdam  mei  olim 
iierat ,  atque  idcirco  prx  omnibus  meis  in 
jretio  habebam.His  diftis  bardus  ille  domu 
tbit,clauaque  ingenti  ligneafexpedum  Ion  - 
ritudine  inftru&us  ad  me  redit :  denuoquc 
mortem  mihi  minatur.Ego  turn  valdefui  at- 
:onitus,  metum  tamenmeum  diffimulabam 
Wigetex  Turn  interpret  cubilt  pepfili  quod 
inter  me  &  aduerfarium  meum  era*  intene- 
afi  quidf  a&o  opus  effet  opportune  m  on  int. 
Gladium  tuum  &  arcura  ac  fagiwas.oftcnra- 
do>inquit  hisillu  copella.  Quo  cu  fibi  nego. 
tiumeffe  pu*et?te  fortemac  ftrenaumefle, 

S  iiij 


%6z 


HISTOR.     NAVIC, 


nee  impune  eum  mortem  tibi  intentaturuni 

'denique  quod  in  animo  erat  diffimulans,va 

rijsfermonibus  vkro  citroque  habitis  mil 

\o  de  diffidio  fedando  laborante,Barbarus  il 

lc  meus  ebrius,quippe  totum  diem  fawn** 

do  tranfegerat3donnitum  abiit.Ego  cum  in 

terprete  ad  focios  noftros  contentions  me; 

ignaroscoenatum  me  cofero.  Nihilominu 

tamen  totum  i!lud  a  Barbaro  meo  ioco  fadi 

fuerat.    Norunt  enim  illi  fe  qui  immortale 

cum  Lufitanls  inimicitias  gerunt,fi  velGalli 

vnum  occidant ,  mercibus'pemtus  prohibi 

tosiri.  Acfaneille  paulopoft  experredus 

per  Barbariim  quendam  rnihi  fignificat ,  mi 

fuum  cflf'e  filium,quseque  abs  (e  a&afuerant 

co  tantum  animo  gefta  fuiffe ,  vt  quam  ftre- 

nuein  Lufitanos  3c  ^JMargaiates  bellaturu: 

efTem ,  periculum  faceret.  Ego  vero  vt1  oc- 

cafionem  omnem  ei  idem  vel  in  mc,vel  in  a- 

Jiumquemuistentanditollerem,adde  quod 

iftiufmodi  lufibus  dele&ari  nemo  folet:Ref- 

pondeo  me  facile  tali  parente,qui  exferta 

gladio  filiorum  periculum  faceret  carere,im- 

mb  etiam  poftridie  eius  diei  domum  quan- 

dam  in  qua  erat,  ingreffus,vt  quam  «gre  il. 

lud  ferrem,feri6  cognofceret,eo  pr#fente,a: 

ftantibuscultellos,aquehamos  dono,  ilium 

vero  indonatum  relinquo?    Ex  hoc  igitur 

exemplo  ?  eoque  cuius  ante  memini ,  de  pe- 

riculo  quod  fum  imaginatus   turn ,  cum. 

primum  apud  illos  verfatus  fum,fatisappa- 

ret eajcju^ dix%  confine, nempe  amicis  eos 

fid  if. 


IN     BRASILIA  M.  l6$ 

fidifsimosefle.  Itlud  quoque  obiter  eft  no- 
tandum  quod  Senes  qui  fecuribus,  falcibus* 
accukris  olim  caruerunt ,  quibus  tamenad 
Ijgna  fecanda,ad  arcus  fabricandos,fagittaf- 
queparandas  tarn  cchnodeiam  vtuntur  non 
modo  Gallos  humanifsime  cxcipiunt,  fed  & 
iuniores  vtidemin  pofterum  prasftent  cre- 
bro  hortantur. 


CAR    XIX. 

Quam  cur  am  morbis  fuis  adhibeant  Barbari :  d$ 
eorumfepultufa  &  exeqnijs\  deque  infino  eo- 
rum  circa  mortuos  luffiu. 

Andem  vt  huic  de  Barbaris  Ame 
ricanis  fermoni  finem  impona- 
musrhoc  quoque  loco  aliquidde 
_sfeorum  in  morbis  fuis  curate  obi 
tu  dicendum  e(L  Ergo  fi  forte  contingat,vt 
eorum  aliquis  in  morbum  incidat,  partem 
doiore  affefta  vbi  indicauit  aegroti  intimus, 
quidam  oreexfugit,nonnunquam  etiamab 
impoftoribus  quibufda,  quos  ill i  Pages*  hoc  f  AV$  Bar" 

n  v  i»  11  xo         batorii  me- 

eit  medicos  aut  chirurgos,appellant.  (Sunt  <iici. 
lutea  Caraibtbus,dc  quibus  antea,  diuerfum 
genus) tninifterium  illud  praftatur.  Dolo- 
rem  quoque fe  extrahere  dicunt,ac  vita  pro- 
ducere*Febribus,aliifque  vulgatibus  morbis 
iliquando  laborant:at  non  ita  frequenter  at* 
juenos  folemus.  Praeterea  cum  infanabili 
juodam  morbo  conflidantur  >  quern  ilii 


Barbari  x- 
grotos  quo 
»nodo  tra- 


l6 4  HIS  TOR,     NAVIG. 

Pians  Vocant.  Is  plerumque  a  libidine  pro- 
tienittpuerulos  tamen  eoinfe£tos  vidi  not! 
abfimili  ab  variolis  noflratibus  modo.Con- 
tagio  hxc  in  puftulas  tadem  abit  digito  pok. 
lice  amplioresicjuse  corpus  vniuerfum,  a  tque 
adc6  faciem  ipfam  inuadunt.  Itaque  iis  qui 
hoc  morbo  affe&i  fuerint  ta  infigncs  fuse  im- 
puritatis  not&inuruntur,atque  apud  nos  ve- 
nerea luc  laborantibus.  Cuius  reiexemplo 
fuit  Neuftrius  qtiidam  interpres>qui  crebris 
fefefcortatioiiibuscum  mulieribus  ac  puel- 
lis  Barbaris  contamlnarat.  Is  mentis  dignif- 
fimam  reportauit  mercedem ;  nam  eius  cor- 
pus vniuerfum,atque  ade6  vultus  ipfe,tam  e- 
rat  deturpatus ,  vt  elephantiaco  morbo  la~ 
borantem  deformitatc  referret :  tarn  que  in- 
fignes  inufixifunt  notar,  vtdeleri  nufquam 
potuerint:  hincfitvt  morbus  ilie  omnium 
pernkiofifsimus  ab  iilis  habeatur  •  Sed  ad  re. 
/Fgrotanti  cibum  nufquam  prabent,  nifiab 
eo  petatur,inedia  licet  fit  periturus.Prxtcrea 
morbus  quantumuisfitgrauifsimus>valentes 
1100  defiftunt  faltando,cantando,  bibendo, 
more  recepto,miferum  aegrum  ftrepitu  ob- 
tundcremec  conqueritur  aeger,  quod  fe  nihil 
profe&urum  efle  norit.At  fi  die  fuum  obear, 
cantus  ille(fiprsefertim  pater  quidam  fami- 
lias  fuent)in  lachrymas  repente  conuertitur, 
tantique  edunturgernitus,  vt  fi  forte  inpago 
qoodam  diuerteba  mus  lu&us  illius  tempo- 
pore,  nobis  vel  alio  erat  commigrandum, 
▼elinfomnis  tfox  erat  ducenda.In  primisaiK 

tern 


JN     BRASILIAM.  l6<y 

tern  non  fine  admiratione  mulieres  exaudiu- 
tur,qua2  fie  vocifcrantur  atque  exclamant,vt 
luporuto  aut  canum  vlulatus,  non  humanas 
voces  edi  dicas.Has  autem  effundut  querelas 
vocetremula.  Obiit  fortifsimusille,  qui  no 
bis  tot  captiuos  deuorandos  olim  pnebebat! 
Turn  C£tera?,6  egregium  venatorem,6  pra*- 
ftantifsimilm  pifcatorem,  6  llrenuumLufi- 
tanorimi  3c  sJMargaiatium  ma&atorem!  In 
(umma  mulieres  illxfefe  mutuo  ad  lu&uni 
incitantcs,brachiaque  inuicem  amplexantcs, 
vt  in  fubiecla  pi&ura  videre  eft,  ab  his  iu&i- 
bi5s  ac  prseconiis  non  prius  defiftunt ,  quam 
cadauer  elatum  faerit. 


i66 


HISTOR.     N  AVIG. 


' 


IN     UAUL1A  M.  Z6j 

Denique  Barbara'  ift#  muliercs  Bearnen- 
fiumritumin  virisfuis  mortuislugedisimi- 
tantur,quos  quantum  accepi,his  profequun- 
turquerelis.  Lam amotijd  rm  amou :  Cara  ri~ 
dfrityossi defplend&u  i  [ama  leuge,  bet  danfidout 
Lo  mebalen,  lo  rnefburbat :  mati  depes:firt  tard 
congat.hoc  eft,  mi  amice,  mi  amice  vultu  hi- 
lari,oculis  fplendetibus,cruribus  pernicibus, 
egregie  faltator/ortis  ac  ftrenue,qui  fummo 
manefurgebas,atquead  multam  noftemvU 
gil  decurnbebas.  Vafcones  quoque  mulieres, 
qua?  fuperioribus  ifthsec  addunz,Ytreyyere,0 
le  bet  renegadou  ^ole  betiougadou  yuhere :  hoc 
eft  heu,heu,qua  ftrenu*  erat  deierator,quam 
infignis  iufor!  Porro  iis  quas  dixi mus  quere» 
lis  Barbarg  muiieres  crebro  epodiu  hoc  adij** 
ciunt.  Obijcobijtisqueiamlugemus !  Turn 
viri,heu!mortuus  eft, nee  eum  ampltus  vide- 
bimus  ,  donee  pod  montes  cum  ipfo  pro  vt 
Eocene  nos  Caraibes  noftri  choreas  agamus. 
Alia  infuper  eiufdem  generis  multa  addunt. 
Eiulatusveroilliad  fexhoras  producuntur, 
neque  enim  mortuos  fuos  infepultos  diutius 
feruare  folent.Tum  excauata  foffanon  oblo- 
g,a,vr  folcmu$,fed  in  orbem,dolij  roaiorisin 
ihr,cadauer  ere&um  fepelitur.  Patres  ver6  JqE/jnSe- 
familias  defunctoscubili  fuo  xylino  obuolu-peiiedorims 
tos  in  mediis  sedibus  fepeiiunt,plumis,  alijf- 
qqe  quibus  dum  vita  maqebat  ckle&abatur» 
in  fepulchro  reconditis.  Permulta  in  hanc 
fentenriamantiquorum  exerapla  hue  afferri 
yoffeatja  quibus  idem  olirn  erat  fa&itatum: 


Anjexican* 


268  HISTOR.   NAVIG. 

cuiufmodi  eft  illud  quod  lofephus  comme- 

morat  dc  pecuniis  in  Dauidis  fepulchro  co- 

ditisdd  etiam  quod  profanx  teftanturhifto- 

^^^risedevirisilluftribus ,qui  poll  obitum  prc- 

adauerefe»    .  /r  -r        1  •  / 

ditur.       tiofiiiimo  quoque  mudo  ornau  kpulti  (unt. 


Antiqult 
lib.7-c.12. 


Mudus  cnm 

cadauere 

pelitur- 

Confuie Be- ^\c  ne  longiusab  Americanis  noftris  rece- 

zonem  lib.    ,  T     ? •  t-*  r     t>  r  ^ 

3.C21.  dattims,  Indi  Peruenfes  Rcges  luos  ac  Caacos 
fepelieines,  magna  m'auri,argenti,atque  ge- 
m  arum  vim  in  eorum "conijeiunt  fepulcbra: 
qijf  cum  Hifpani  fcrutarentur,ingcmes  inde 
cTiuitias  contraxerunt.  Quibus  rapaciftlmis 
hominibus  apprime  id  conuenit  quod  Plu- 
tirchusdcSemiramidecommemorar.  Semi 
ramis  Regina>que.  Babilonem  condidiffe  di- 
citur,  monumentoquodfibipararat  inferi- 
pfit,Qoifquisrex  pecuniis  eguerit,  aperto 
monumento  quantum  voluerit  capiat.  Da- 
rius potitus  ea  ciuitate,titulo  credens,faxum 
ingens,quo  claudebatur  monumentutn ,  vix 
amolitus,nihil  quidem  inuenit  pecuniarum* 
fed  ex  altero  faxi  latere  hocinfemptumrepe- 
rit.  Ni  vir  malusefifcs,  &  pecunia  inexplebi- 
lis,  haudquaquam  mortuorum  loculos  mo. 
ueres.Sed  ad  T 'oHOkpinambaiiltio s  noftros  re- 
deamus.Ex  quo  Galli  ad  eos  commeare  coe- 
perunt5ab  pretioforum  m  fepulchris  repofi- 
tione  abitinuerunr.  Sed  inauditam  ac  vcre 
Error  vcre  Diabolicarn  fuperftitionem  rctinuerur.Pri- 
Piabolicus.  ma  £  funere  no£te,Barbari ,  quibus  hoc  per- 
fuafurn  eit,fore  vt  Aygnan>  ni  alios  cibos  of- 
fenderet  paratos,cadauer  effoderet,ac  deuo- 
raret,vafano  pauca  farinj,pifciura*  carnium, 

alio- 


IN      BRASILIA  M.  269 

altorumque  ciborum  diligcnter  paratorum> 
nee  non  potionis  Caomn  plena  circa  fepul- 
chrum  apponunt.  Quam  libationem  tancliu 
faciuntquoadcadauer  penitus  eonfumpcum 
effe  credant.  A  quo  errore  eo  difficilius  di- 
mouebatur ,  quod  interpretes  quidam  Neu- 
ftrij,  facrificorum  Belis  exemplo,non  femel 
ante  noftrum  aduetum  cibos  illos  clam  fub- 
ripuerat.  Quo  fa&o  Barbaros  in  errore  adeo 
confirmarantjVt  quamuis  cibos  illos  vefpere 
appofitos  mane  fupercfle  demonftraremus, 
magno  tamen  labore  perpaucos  ab  errore 
dimouimus.HocautemBarbarorumfomnm 
ab  Rabbinorum  commento  non  eft  alienu: 
necab  eo  quodPaufaniascomemorar.Rab- 
ainienim  fcribut  cadauer  hominis  tradi  in 
joteftatem  Cacodsemonis  cuiufdam  ,  quern 
£azel,  aut  Azazel  nominant:  quemque  prin-^p^u,g  ri" 
"ipemdefcrt?  in  Leuitici  libro  dici  affirmat.  Papal. Liaio. 
[n  cuius  erroris  confirmationem  Scripture  3Pa§-210»  ' 
ocos  detorquent,quibus  dicitur  ferpcnti, 
>uluerern  comedes  omnibus  diebus  vitse   cultl5s' 
uasratqueita  ratiocinantur.Quandoquidem  Gen.3.i4, 
:orpus  noftrum  e  lirao  terrg  defumptum  eft,  tfa.«5.*4» 
jui  ferpentis  eft  abus,  ei  fubijeiatur  neceffe 
?ft,quoad  in  fpiritualem  natura  tranfforme- 
:ur.    Paufaniasetiam  author  eft  interpretes 
)elphicos  tradidifle  Cacod^monem  quen- 
Iam,quem  Eurinomum  appellant,mortuo- 
'urn  carnes  deuorare  folitum,atque  ofla  car- 
libus  nudata  relinquere.     Qui  errores  ad 
imericanorum  fommaproxime  acceduar, 


27O  HIST  OR.     NAVIG. 

Denique  quoties  Barbari,eo  quo  diximuj 
modo,vicosfuos  alio  comporrat»  fepulchris 
mortuorum  tegmina  qusedaexherba  Pmdc 
imponunt.Quo  fu  vt  viatores  ccemeterij  for 
mam  quanda  agnofcaat.  Ad  qu§  loca  fi  quan* 
doinfyluis  errantes  virorum  defun&oruin 
recordentur,tantos  edunteiulatus,vt  procul 
exaudiantur.  Tandem  easqub  quantum  ad 
fatietatem  fuerit,lugeant  relinquo.  Quandc 
igitur  Barbaros  ad  fcpukhru  vfque  fu m  pro- 
fequutus,de  eorum  moribus  dicendi  hie  fin« 
facia.  Leftor  tame  prater  ea  quae  attigimus; 
nonnulla  poterit  bbferuarc  in  eo  quod  fubij 
cimus  colloquiotquod  fcriptum  fuit  eo  tem- 
pore quo  in  America  viuebam  ope  cuiufdatr 
interpretis,qui  &  lingug  American^  erat  pe- 
ritifftmus,(quippefeptemannosiam  in  illi: 
terris  vixerat)&  linguam  Grecam  a  qua  noi 
paucas  voces  mutuantur  Barbari  ,  optima 
callebat. 


IN     BRAS    ILIA  M» 


CAP.    XX. 

1*)lloquium  in  ip/o  aditu  'Brafilievfis  qy&  inter  in* 
digenas  Tououpinambaultios  Tououpt* 
nenkin  TZrafiliceac  Latine  confcriptum*  ^ 


Tououpin  ambauttim* 


authoruJii^ 


re-ioubeiVeni&i  ne? 

Gallus* 
a-aiouhSic  eftjveni*  " 

T. 
meh\auge>ny'po,T$tnh  dixifti* 
4ara-pe-aerere'tQuomodo  vocaris* 

G. 
ery-ouJfofcOfiixea  magna. 

T- 

re-iacajfopienc?  Patriara  ergo  reliquifti  vt  hie  gua  An*e** 
jinceps  habitares? 

G, 
d.Ita  eft. 

T. 
ori-decretaniouanirepiac.k&et&unx  igitard&  !$* 
m  habitationis  tuae  circumfpice* 

G. 
luge-be&tnt  eft* 

T. 
ende  replace  aout  1-enderepUc  aoute  ehermrt 
*eh\Oouerete  Teuoij  Lery-onffouyme  en\ 
:ceigitur>filiiiU:>Yeni£  in  has  regiones  noftii 
emor,papae? 


': 


272,  HtS'T'o"R#     N'AVICf 

Erirott  de  caramimo?  Attuliftine  capfas  ?  Eo  vc- 
txthlZe*1™  nomine  comprehendimus  quidquid  include* 
c^ia^ue    ^  0mnis  generis  vefti mentis  aptum  eft. 

;  G- 

P*<tf00f.Etiam>attulL 

T. 

Quotquot  habueris  vfque  ad  numerun*  quirt- 
que^vcrbisnotarepoteris,  hoc  modo.  Aug* 
pe,i.mocouein>i,mo(fdput,yoiokoudic->^  e combo,  1 
Si  duas  tatum  habes,quatuor  numerare  no  opor 
tet.Satis  enim  erit  fi  dixeris  cria  mocouein-Si  qua 
tuor  habueris  fie  dices  oioicoud'tc-  Ec  fie  dereli 
quis.  At  verb  d  quinarium  numeruin  excedanc 
numerum  quem  voles  totidem  digitistuis ,  aut  i 
non  iufficiunt,  fociortfm  qui  tibi  adftant  iudica 
repoteris;Non  emmhabent  aliara  namerand 
rationem. 

T. 
Mai  pirirontje  caramimo  poupfr  Quid  m  caP& 
attulifti? 

G. 


T. 


Vcfhmenta. 

Marava&Cvdus  colons» 
G. 

Colore?.      Sobouy-e'te.Cxv\x\ei. 
P/>f#k.Rubei. 
I  ouv. Lutti. 
Stf/z.Nigri. 

Sobouy>maffou>Vm&\s. 
Pirienlz^V ariorum  colorum. 
P  egaffbu-^u  £  -Coloxxs  columbini. 
Titf.Albi.Etdc  indufiis  intelligitur. 


** 


IN      BRASILIA  M.  Z7Z 

T. 

^i<//?^(??Quidpraeterea? 

G. 
dcang  aubi-rQup£>G&ziQ$* 

>rta-^?Multos? 

G. 
rcatoHpaue>lnvmmQios.  Galcr,- 

T, 
4ipogm}ld  ne  totum  eft? 

G. 
zrimen.Minimc. 

T. 
tJfcnonkat.Omnhnommz* 

G. 
lofomo.T-xpeth  paululum. 

fomAgeigitur. 

C. 
MocapJcUyMtnrorocdp.Ignea  tor  menta,Cata*  J°'™cn» 
ultas  vtriufque  generis:  Nam  A*W  omne  ge- 
us  rormeci  fignificat:maiofa  -etia'm  qua:  nauibus. 
nponunturadrepellendos  piratarum  infultus.' 
ronunciantauterh  aliquando  perB.  &  In  fcri- 
endo/i  fieri  poffetjintermifcendf  effent  M.&:  B. 
Mocap-coui.Attuli  etiam  puluerem  igneum.        del"15  Pym 
Mocap-couiouroH.Covnud.  &  alia  inftrumenta  ad  lafcowwa 
ulueremincludendum.  adpuiucre-m 

~,  CQiitineacUi» 

kf*r*  TW?Cuiufrnodi  funtf 

G. 
apiroufou-ak,  Ecornu  bonis  conrlata. 
T. 

Mfepefepouyt mn[  Quid  cibi  nUmerabltur  pro 

T    ij 


*74 
ea  res? 


HIST  OR.     NAVIG. 


Et 


Around  inftrumenta  tantum  attuli,quafi  di- 
cas^nolo  tarn  cito  vendue. 

Xmcrieftio.  H/!Interieaio  eft.qua  vtuntur  dum  quis  eoi 
alloquitur,quafi  refpondere  velint,Libenter>  Et 
tamen  quiefcunt,ne  importuni  videantur- 

G. 
jirrvH-itaygapcm-CvitTos  ferreos  attuli. 

Naoeptac-khopen  £    Nunquid  eos  videbo? 

JB40/ irem.Quando  erit  otium. 

Falccs.        Ncrerofyeguyarp<tfKm<pxt  &ces  attulifti? 

G. 

\Arrout.AttvAh 

T. 

IgatoH-peiSunt  ne  pulchrx* 

Cuiapar  ete.  Eximi*  funt. 

Aua-pomoguenlQw&  eas  fabrkauit? 

Fagt-ouaflbu  remymogmn.  \Wt  qui  tibi  notu.s  eft 
cuiiifque  nomen  tale  eft3eas  fabrkauit. 

T. 
Awe-tirakM  bene  fe  habet. 

T. 
;^&^i-^0-w«*Pap*?Libenter  eas  viderem. 

G. 
Karamouffee>Alio  tempore  id  fietr 

T. 
Tacepiah  tauge.lzm  iam  videam. 


IN    BRASILIA  M. 
G. 

EembereiwHe.Expc&z  adhuc 

T. 
ErcroHpe'itaxe  amo?  Attulifti  n  e  cultros? 

G. 
A7w*r*/K.Plerofque  attuli. 

T. 
UcoHarantinvaetSnnx.  me  cultri  capulo  diuifo? 
G. 
En-enmnox\.Ivetin.h\bo  capulo> 
T^x?  wiri-paruos  cultros. 
Pmda9h^mos.MoHtemoHtoniS\jLbuhsjArroua.hamiSah\i» 

xiiiileas.CepiahyponeHm-Cuhtfmodi  hie non  ex-^,^  ' 
anc.Eaequepulcherrimaefunt  inter  eas  quas  hie 
idimus  ab  eo  tempore  quo  adferri  coeperunt. 

T. 
Eafo-ia  voh  de  caramemo  tacepiah  de  mae.Apz 
i  arcam  vt  tua  bona  intuear. 

G. 
4imoJfaenen.Occviyztu$  fum. 
icepiag-oucairendefite*  Alio  die  aperiamadtc 
eniens. 

T. 
Narourichop'Iremmaedefue?  Nonne  aliquan 
o  ad  te  bona  adferamf 

G. 
maelpermupotatfQwdnzm  vis  adferre? 

T. 
ceh  ^/,Nefcio.  Quid  tu?  ' 
W4epereipotafiQui&  vis? 

T.  be(Kar,aues, 

00.feras.CW4.Aues.  Pira.pifces.Ouy.  &vmm.?lCc*s^*g* 
'etictapzs.Comenda-ouaffoH.Magnas  fabas.C^^-^Mala  au- 
mdrfmiri.f&as  v^ixas. Morgouta onajfju.  aurearea  Sc  curat, 

T     iij 


Zj6  HfSTOR.      NAVIG. 

,$c  chte&mahMae  tiroMen*  Omnes  denique  aut 
plerafqu  e  res» 

T. 
Mara-vacfoo  ereiufceh+Cuius  generis  animal  co« 
rnedere  aues? 

G; 
^  ^Nacepiah  juevon-gouaatre.    Nolo  ea  comedere 
quae  hie  proueniunt. 

T. 
Aaffenondefuoe^  tibi  nominabo* 

G. 
jVtfitf.Age  vero. 

T. 
TuPk°U{r°U  Tapiroufou.Vexz  quam  (ic  vocant^uam  femi  afl- 
oat   an*     numautfemi  vaccamdicerepoffis? 
genus  ceruo  Se-onaJfou.GenuscQmi  ac  Damx. 

maniac  Da     TaiafoH.AfCV. 

Agouti.  Rufum  animalculum  nefrendis  magtu- 

tudine. 

iW^.Feraeftmagnitudine  nefrendis3nigro  & 

albo  colore  diftinda. 

T^/i-Genus  leporis. 

G. 

EJfenonooca  ychefuc.Wom\r&  mihi  aues. 
T. 
'  ^  /^r^.eftauiscapomsmagnitudine.    Eius  au- 

tnumgcncS  ^  tres  funtfpecies,Nempe/^«»«fi«,/4W^«i>& 
mm.  IacoU'OuaJJbu:bom  guft9  omes  inter  cfteras  aues, 

Mouton.  Syluefter  paao.  Sunt  aut  em  nigri 
8c  Leucopxi,&  corpus  adea  magnum  habentac 
Genus  ma     noftn,auisrara. 

gnarumper  Mocacoua.e&  genus  perdicisquae  corpus  magnt- 
tudine  capoms  rtabet. 

Tnamhou-  ouajfou-zQc  etiam  perdix  fera  alterius 
magnitudinem  aequans. 
TCnambou,   Perdix  eft  non  mijjtum  ab  ih  diftansj 


marum. 
.A  per. 
Agouti. 

Pague. 

Tapiti. 


dicum- 


IN     BR  AS  IL  I  AM.  *77 

l«as,in  Gallia  videmus.PegafoH.Tuttm-PAicaHC, 
kliud  genus  turturis  minoris. 

G. 
Seta-pe'-pirafenae?Eft  ne  magnusbonoruni   pif- 
cium  numerus? 

T. 
ZV^.Totfunt. 
Kurema.Mulus. 
ParatiMulus  altero  melior. 
^  Aaara  pepM&is  planus  delicatior  aliis.^ 

Atrara  bouten.  Alius  lutei  coloris,cfji  mino* 
ris  eft  pretij. 

Atrara-meri.M.wLimh  parui  qui  in  (Juki  aqua 
yiuuntjbonique  guflus  funt. 

Optara< Magnus  pifcis  boni  faporis. 

KawoHroHpouy-oHaJfoHMzgnus  pilcis. 

\&amo  pe-deretamZ  Vbinam  degis? 
T. 

Kariauh>ora-oudJfaH'onee.IaueM'ur  afjicfpira-  v;c* 
Mm>opem>Eiraiaitaneffl,tdrdcoMir-^a>Sardpo~  u.  pas  Ganaba 
Sunt  nomina  propria  yirorum  qui  Ganabara  finu  rJe< 
ingredientibus  ad  iiniftrurnlatus  apparent>nec 
Blihi  commode  explicari  poffe  videntur. 

Keri-u  Ahffl#-u  KouroumoureJ 'ta-auh>  loira- 
Wem.  Vici  in  ripa  eiufdem  fluuij  ad  latus 
dfextr.qm. 

Maiores  vici  in  continenti  ex  vtroque  latere 
hi  funt. 

$4couairr*oHJfon-tHue  >  Qcarentin>  Sa  popem* 
N ouroumucArafa  tuue,V 'fu-potuue^c  multi  a- 
lij  qui  abiis  qui  cum  indigeniscommercium  ha 
buerun^  cognofci  poterunt  & 4  paribus  fami. 
lias,quos  falfd  reges  vocant^qui  in  illis  vicis  %%4 
biunt, 

1   iij)     .  , 


G. 

Mobouy-petoupichagatou  heuou>Qupt  magn 
funt  in  his  regionibus,  hoc  eftjfortes? 

T,  • 

Seta-gtteMulti  funt. 

G. 
Ejfenonmgepequouhcychefiie  3  Nomina  mihi  a- 
liquem. 

T, 
iNT^.Vocabulum  ad  reddendum  eum  atten< 
turn  cui  vis  aliquid  dicere. 
';  Eapira-ui  ioup.  Nomeri  proprium  hominis  quoc 

Home  fie  exponas>caput  femi  caluum,  &  pilo  ad 
jiiodum  raro» 

G. 
\Mamopefe  tdrnWbi  habitat? 
T. 
f(^viauh.hl       Kariauh-biyln  vico  quern  ita  appellant  eft  au 
**°™e"ncom  tem  nornen  flHminjs  cuiufdam  a  quo  nome  vicu! 
fortitur,  quia  ad  eum  ficus  eft.  Significat  a  uten 
Kariosdomu  n.Componitur  autem  ex  voce  Ka 
riosySc  auh  quae  domum  fignificat  extrahendo  oj 
8c  addendo  auh  eric.  Kariauh.  2??,autem  eft  arti- 
eulus  ablatiui  &  fignificat  locuni  quern  petis  am 
in  quern  proficifceris. 

T. 

^.Cu&o$medi      MofTen yg/w.Quod fignificat cuftodem  me- 

roina  Cslcq  dicinarum,aqt  ad  quern  medians  pertinent.  Ec 

d?monc  ofc  verovocabulo  vtuntur  quum  muliera  veneficara 

dsfignare  aut  a  Cacodaemone  agitatam.    Nam 

MoJJen^  medicina^wproprietas, 

T. 
Ourauh  ouJfoH  auh  arentin*  Vici  illiys  maxima 
penna. 


*efe 


rerum  nornt 
na. 


IN     BRASILIAM.  *79 

T. 

TaU'CouAr-ouffbu-tuuc-gouare.ln  quo  cannae  in- 
ftar  magnarum  arundinum  leguntur. 

T. 
Ou-acan#x$ cipuus  locus  ems  vici,quod  fignifi- 
cat  caput  ipforum. 

T. 
Soouar-onlfouXoYmm  ab  arbore  collapfum.         Diuerfarum 

tJ  ,_,  *  rerum  norm 

Jliorgouia- ouajfou. Ingzws  malum  citreum  aut  au 
reum>Sic  vocatur. 

T. 
Maedtt.ER.  flamma  ignis. 

T. 
Maraca-ouafpou,  Magnum  tintinabulum*  Tintinaba- 

Mae-uocep.  Res  qua?  partim  emerfite  terra ,  auc 
ex  aliquo  loco, 

T. 
Kariatepiavre-Via  quae  ducit  ad  carios.Sunt  vero 
ipfi  praecipui  inter  eos  qui  fluuium  Ganabarum 
incoliint. 

T. 
Che-rorup-gatou,  derour-arl  Maxime  gaudeote 
venifle. 

Neintemcoipai  Nicolas  irm.Mme  vero  cum  do-  pal  Nicolas 
mino  Nicolao,fic  nominabant  Villagagnonem.  villagegnd. 
Nenrotipe  deremiceco^ddaxifii  ne  vxorem? 

*  P  Miceco 

jimut-iran-chereco  augemie.hdducam  quum  ex- 
pedita  erunt  negotia  mea. 
T. 
Marape  derccouratfiQuid  tibi  eft  negotij? 

Cher  fflc-QMm&Qism  ad  habitadum  parada  eft. 


28o  HISTOR.   NAVIG, 

T. 

Mara-vae-aufcQupA  genus  domus? 

G. 
Seth  3  Dae-  ehereco  rem  eouflp-rewgni.    Non  d  u  m 
fcio  quid  firm  fa&urus. 

T. 
Mein  tereicouap  derecorem»    Cogita  ergo  quid  fit 
faciendum. 

G. 

Peretam-repiah-ifee.  Poftqua  veftram  regionera 
videro  &  aliquandiu  commoratusfuero. 

T. 
Nereico-icbope  deatmnairom^Nohne  cum  tins, 
hoc  eit  cum  popularity  tuis  habitabis? 

G. 
Maraui~amo-p  fiCux  illudpetis? 

T. 
slipo-que.Non  fine  caufa  dico; 
Che  poutQupa-gue  deri*  W  me  male  habet>  quad 
dica$)\d  fcire  cupio. 

G. 

Pdnceps  tut  N  enpe  amotateum-pe  oreroubkheh:  Nuquid  pri- 
icue*,         marium  noiirum  flue  fenem  odio  habetis? 

T. 
ILfymenMmxmh  verb. 

Se'recogatou pouyr  em  ete  mo}  Niil  res  eflfet  maxi- 
ma cura  digna*  dicendum  efTet. 

G. 
Seccuaeqpodu^e  'ttugat engatourefine ,  yporere  co~ 
gatou.  E(t  mos  boni  parentis, vt  quod  amat  dili- 
genter  confemet. 

T. 
leilam,;     N  erefco4cho  pirem  0Harim?None  in  bellum  poft- 


TN     B  RA  SILIAM. 

hacesprofecturus? 

G. 
^J*raw*f.Aliquandoproflcifcar. 
Mara-phperoHOgirre-rirc?  QEod  eft  nom^  vefi:ris 
hoftibus.? 

T. 
'Touaiatftie  Margaiat.g&  eft  quae  cade  eft  cum 
illis  lin.gua:apud  quam  Lufitani  habitant. 
OatftffcfcVere  funt  baibari  &  dcgunt  ad  fluuium 

Mach-he,Sc  pardu 

0«fWw.hiBarbaric«teros-anteccdiit,in  fyl- 

tris  &  montibus  habitant. 

Caraia.  hi  nobiliores  funt ,  atque  etiam  cibis, 
turn  aliis  rebus  advitam  ncceffariis  prae  cxtens 
omnibus  abundant. 

Karios.  Eft  populus  qui  degit  vltrra  Touaiam 
adfluuiumPlatam  cuius  lingua  eadem  eft  cum 
Tououpinambaultiis  &  Tououpinenkin.  Diffe- 
rentia idioraatis  eft  inter  eos  quos  fupra  nomi- 
nauimus.  Ac  primum  quidem  ToHpmambaultijs 
toupmenkyn:  Touuaiam,  Tememmon.  &  Karw. 
¥erme  eandem  habent  linguam.  ^ ' 

Karaia.  Diuerfam  a  reiiquis  habent  &  viuedi 
&  loqueridi  rationem. 

0«*/*flf.Differunt  ab  vtrifque  &  viuedi  & 
loqucndi  ratione. 

OneanemMi  etiam  diuerfum  Sc  vi&us  &  fermo- 
nis  ab  aliis  modum  habent. 
T. 
T 'eh-okah posirecaa  paauue,  iendme. 
Alius  alium  quaerit,  "atque  id  magno  noftro  bo- 
no. Na'vox  hec  iende-ue>&  dualis  quo  Grarci  vtu- 
tur  cum  de  duobus  fit  fermo;  hie  tamen  remitti- 
tur yoce  nobis. 


Modus  lo 
quendi* 


282  HISTOR.   NAVIG. 

Ty  ierob  ah  apian  ari  Exultemus  quod  nos  h# 
mines  inuifunt. 

Apoavt  ae  maegerr'eaendefie.Gens  eft  noflri  co 
modi  ftudioft>quae  nobis  bona  fua  largitur. 

Tyre&-gatwie7kiefm*Diligcmet  ea  conferue-, 
mus3hoc  euSea  itaexcipiam'vt  ipfi  fatisfaciamus. 
Iporencete-amrecoiendeftte.  Praeclara  fe  nobis 
res  offert. 

Tymarangatou  apoau-aps.  huic  populo  nos 
dedamus. 

Ty momourroume mae  gene  icndefue.  Ne  iniu- 
riam  faciamus  Genci  quae  fua  bona  nobis  affert. 

Typokh  apoaue  iendefue .Suppeditemus  eis  ci- 
bos  ad  viuendum. 

Typoeracaapoaue-  Laboremus  vt  pr^dam  pro 
ipfis  venemur.Vox^^rr^^jprapcipue  de  pifcium 
venatione  incelligicur,  fed  earn  ad  alia  etiam  ge- 
nera extend  unt.  r 

T yrrout  mae  tyronam  am  ape  >  adferamus  illis 
quidquid  inuenire  poterimus. 

Tyre  comremotch-meiende-mae  recou  ffa-ue.Ne 
illos  male  excipiamus  qui  nobis  adferunt  bo- 
na fua. 

Pe-peroinh  auu-mecharaire  oueh.  Ne  mali  iitis 
pueri  mei. 

Ta  t?e'r?coih  mae.Vt  bona  confequamini. 
Toe'ecoth  per  aire  amo.Et  veftri  etiam  liberi. 
JSfyrecoih  tender amouyn  mae  pouatre*  N  all  a  b  0  - 
na  habeiAus  ab  auis  noltris. 

Opap  cheramouyn  mae-  vouaire aitih.  Quaecu- 
que  mihiauus  reliquerat  proieci. 

Apoau  maeryoi  ierobiah-    Magni  adlimans  ea 
bona  quae  nobis  arferuntur. 
lenderamouyn  remit piaepotategue  aou-aire.  Quae 
cum  noitri  videre  optallent  nee  tame  viderunt. 

rm 


IN    BRASILIA  Mr  2$ 

Teh].o'/P  otarhiti  ienderamouyn  recohiare  ete.tr 
defiie.Ubcnc  eft,quanta  potior  nottra  conditio 
patrumnoftrorum  conditione? 
Jendepotrau-ouJfoH  vocare.U  nobis  triftitiam  o- 
mnem  eximit.  _  ■'■'. 

Unde-co-ouafiu-gerre.   Id  cfficit  vt  magnos 
hortos  habeamus.  r 

EnfaJJipiramjenderernemynon  ape.   Non  am- 
pliusdolentpuerulinoftriquumtondentur. 

Tyre  coih  apouaujenderoua-gerre  <m'.Hos  nobi 
fcum  contra  hoftes  deducamus. 

Tow  coih  mocap>  omae-af  Habeant  catapul- 
tas,quod  genus  armorum  fibi  vendicant. 

Mara-mofentengatQU-emn-arno.  Cur  non  ef- 
fentftrenui?  m 

Meme'-WetiM'erofoarmM  gens  rapid  ida. • 

Ty fenenc  apouaumaram-iende-iron.  Ex  pena- 
mur  ipforum  vires  dum  nobifcum  erunt. 

Menre-taemoreroarroHpiare.llli  font  qui  debet 
lant  aiios,Id  cft,Lufitanos. 

^ff-fetf  owh-  Quafi  diceret ,  quidquid  dixi 
verum  eft. 

T. 

Nein-tya-moueta  tender  ecajfuriru  Colloqua- 
mur  de  iis  qui  nos  inuifont.Quod  in  bonam  par- 
tem eft  accipiendum. 

G. 

Nem-cheatour-afaHer?  age  igitur  mi  focie:h£c  D;fferentia 
verb  notandum  eft  voces  Atour-^Jfap  &  C^-inter^r- 
^feMifferre.  Nam  prior  fignificat  perfcetum  jg^  ^*- 
foedus  inter  eos  ac  nos  paftu  e(Te5quo  fit  vt  bona 
fint  communia.  cuiusFiliaaut  fororem  ducerem 
vxorem  nonpoffumus  :  Non  ita  vero  deCouto- 
uaflap;ea.n.appellatione  nominis  alicuiusv  tutur, 
vt  tibi*,oculi,aiiricwte  &  alia  pleraque  eius  gene 


284 


HI5T0R,      NAVIG, 


nens  nomina. 


T. 


Mae-rejfeyiende  mou'etalDe  quibus  loquemur* 

ColIoq.de  Qt 

vanis  rebus.  r     »  /r  tn  i  •'  ••        i 

been  maarouem-refje.De  minus  ac  varus  rebus* 
% 
Caelum  {0]3Mara~piwgvvah-rcrrtQviomodo  vocatar.coe* 

Luna^'dls,' lum? 

terra,mare,  G. 

«qua  dulcis    Caelum 

Cyh-rengne-tajftuouh  maetirouem  defue* 

T. 
M^&.    Coeium  C^4J^/r/'*Sol.  Idfee,  Luna,  iaf- 
fitata  ouajfou*  Stella  matutina  &  vefpertina  quag 
Lucifer  vocatur.   I ajfi-tata-miri.    Alias   omnes 
&d\xyzxux.'Xbouy,ttxxz.Poirauem*    Mare.  K/?~ 
ete.  aqua  dulcis.     Vh~een.    aqua  falfa.   Vh-een 
Infljk.  aquae  quas  nautae  vocant  Sommaque. 
T. 
ll?Ctr&^€  ^ta'  ProPr*e  laP*s  e^  »  accipitur  etiam  pro  quoli- 

musfund.  °  ^et  ^etaito  &r  ^dirlcii  fundamento  vt  ach  Hay 
doraus  columna. 
Yapurr-itaSaGiigiiim  domus» 

Omne  genus lura-ita.  trabes  domus. 

ignomm.     Igourah feu  y  bouirab.omne  genus  lignorum*  - 

Ourapat.zxcus^fk  quamuisnomen  fie  compofitil 
exybouyrah,quodeft  lignum  &  apat,vnGu:Ta- 
men  pronunciant  oravat  per  fyncopem. 
AYre&ex.arr  aipMzlus  aer. 

j4menpoytou.t£m$t&zs  pluufa  ingruente* 
To^-^.tonitru:  toupen  PV*p  eft  corufcatio* 

Yogi 


Ourapatar 
cus. 


plwuia. 
Towitiu, 


i 


Nubes, 
M'ontes. 

Planitics. 


IK    BRASUIAM.  285 

Yory-hu.Nubes  aut  brurritf. 
VbnimriUorites^ 
0#aw,campeftria  loca  vbi  nulli  montes. 

T. 

Taue  vtri  anh.  Domus.   Vh-kmap  Fluuius  de-  ^id  &  flu. 
currens.  v 

yh  pap  H.InhUi  In&u. 

iUz^omne  genus  fyluarum  &"  nemorum*  Syiu«, 

Kda-paopt-Eb  fylua  in  media  planicie. 
KaarOHan.Qmin  fyluis  educatus  eft. 
jf  *^-<W£.CaGodf  mon  eft  qui  ipfos  vehementer  Kaa-gem  Ca 

vexac.  ?jcm°"' 

Y^.Linter  ex  cortice  arborum,triginta  aut  qua-  *■  ■    yrao* 

draginta  homines  ad  bellum  euntescapiens:  ac- 

cipitur  etiam  pro  naui  quam  voczt  yguerrovjfon. 

PuiJfa-ouafou.Efl  vetefiCcztoxium.  ^ 

Jnguea&&  magna  Cymba  ad  pifc.andum.  tontim.^ 

Inguhi*  Diminutiuum>Cyraba  quae  vfui  eft  cum 

fluuij  exundant.  T. 

TSl omocjuoumae  iaffi  nomi  defue.    Quasfo  ne  quid 

ampli  us  nomines. 

Emourbeou  deretam  ichefue.  lam  de  tua  patria  &r 

habkauonedifTere. 

G. 
Augebi derengmeporen  dcup.'B  efte  eft,primura 
ergointerroga  T.  /.GaUu^ 

Ja  eh  marape  deretam- rere. hoc  raciam»  Quod  eit 
patriae  ac  region!  tuae  nomen? 

G. 
Rothoma<>um.Vfi>s  quedam  norninis. 

*  T. 

Tan  oufcou-pe-Qum.  Eftne  magnus  vicus?Nullarn 
ponunc  differentiam  inter  vrbein  U  vicum:  quia 
ipfi  nullashabentvrbes. 
G, 
Pa  .Sic  eft. 


286  HIS  T  OR,     N  A  V  I  G. 

M&boy-pe-perouhichah  gatouf   Quot  habetis 
Dominos? 

<?. 
Ami-pi  Vnicura. 

Mara-pe^fere^QnoA  illi  eft  nomen? 

Henricus.2.  Henry.  Tempore  henrici  fecundi  haec  naulgatio 
fuitfufcepta. 

T. 
Tire-porren  cPraeclarum  nomen  eft. 
Mara-pe-peroubichan  eta-euirit  Cur  nonhabetis 
plures  Dominos? 

G. 
Deprincipc  Moroire-chih-guc.  Non  plures  habemus. 
acfubditis.  Ore  ramomm^ue.  A  teporibus  maioru  noftroru* 

T. 
Mampienh-pee^VosYCYo  quid? 

Oroicogue'.Nos  eo  contenti  fumus. 
Ore'e-mae-gerre.  Et  bene  nobifcum  agitur/ 

T. 
Epe  noe're  9  coih-pe'roupichah-maet  Vefter  autem 
princeps  bona  ne  habet? 

G. 
Oerecouh.lnRnlta  habet. 
Ore-mae-gerre  a  hepl  Quidquid  habemus  in  ip- 
fius  arbitrio  pofitum  eft. 

T. 
Onuijpe  oo fo&  In  bellumne  proficifcitur? 

G. 
P^.Ita. 

T.  '.'1 

vrb.acqvicis.  Mobotiy-taue-pe~iouca  ny  mae?Quot  \rbes  aut  vi- 


i 


w 


IN    BRASILIAM. 


coshabentis? 


G. 


Seta-gatou.V\ui&  quam  pofsim  dicere. 
T. 

Nirefce  nomh-idopene?Nunc{\xid  mihi  recen- 
febisf 

G. 

Ypoicopony.Id  nimis  longum  foret 

T. 
Yporrenc  pe-peretam?Locus  veftrae  originis  eft- 
nepulcher/  .  *        ' 

G. 
Yporren-gatou  .Pulcherrimus. 
T. 

£ig^4^-^4«^.Vcftracdoinusfunt  ne  fi- 
miles  noftris? 

a 

Oicoe-gatou.Multum  abeft. 

T. 
Mera-vaeiQu  iufmodi  func  ergo? 

G. 
Ita-gepe.Sxxnt  prorfus  lapideae, 

TV 
TeuronJfoU'pe.  Sunt  ne  magng? 

G. 
TouroHlJoH-gatouMzximx'' 

T. 
Vate-gaton-pe.Sxmtnz  niukum  excelfe? 

G. 

Mahme.  Muitum.  Idvcrovocabulumadmi- 
ranuseft. 

E*g4y*p*'¥**ancynmik  Interior  pars  acce- 
«"ncfldfimdicudinemnoftrarum? 


£88 


HIST  O  R.   />N.AVIG< 


*, 


Erymen*Non. 

T. 
Dc  rebus  Efce-non  de-rete  renomdau  eta-ichcful  Rec 

ad  corpus     ta  mihi  ea  quae  ad  tuum  corpus  pertinent, 
fpeftanti-  G. 

Efiendoup.kn$A. 

I -eh.  Paratus  film. 

Che-dcan.C^m  meum.  D<?^^.Caput  tuu.: 
yw»,  Caput  fuum.  Oreacan.  Noftrum  caput. 
Pe'-acariy  Veihum  caput.  Anatcan&omm  caput 
Vt  autem  hxc  pronomina  melius  intelligantur, 
perfonas  fingularis  &  pluralis  numeri  tantum 
declarabo. 

Primum. 

Chi.  Eft  prima  perfona  fingularis  numerous 
in  omni  fermonis  genere,fiue  primitiuo  fiue  de- 
riuatiuo,poffefsiuo,  aut  alio  denique  inferuiu. 
Chi-auiCzput  meum  aut  capilli. 
Chi-vouaMcz  fades. 
Che-nembiMe*  tuxes. 
Che/shua.  Mea  frons. 
Chirep^Mdoculu 
Chi  tm.  ^eus  nafus. 
Che-iourouMeum  os/ 
Che-reroupauiMcx  genx. 
Che-redmuta.  Maxm  mcntum. 
Che-redfniua-AHeMe&bzxb* 
Che-apc-conMez  lingua. 
C??£-raw.Meidcntes. 
CA^w»/.Mcumcollmn,aut-mca  gula. 

Chi-afeM 


I 


IN     B  R  A  Sit  !  A  M.  289 

Cbe-aJfeocMeum  guttur. 
Che-pocaMzum  peftus. 
Che-rocape'Mea  pars  anterior. 
Che-atoHCoupeMcz.  pars  poften"or<, 
Che-pouy-afcoMea.  fpina. 
Che-rouj7>onyMei  venes. 
Che-reuire.Mex  nates. 
CheUnHanponyMeihumeri* 
Che-inuaMesi  brachia. 
Che-papouyMcus  pugnus, 
Che'-poMea  manus. 
Che-poneu-  Mei  digiti. 
C^/^jy^r.StQmachus  meus  aut  iecuf» 
Che-reguieMtnttv  meus. 
Che-pouroH  -^«.Vmbilicus  meus* 
Cfe'-r^.Mammae  rneae. 
Che-oup.  Coxae  meae. 
C/7/-  roduponam*  Genua  mea. 
Che-porace.Cubhi  mei* 
Che-retemeu.TibixmeXi 
Che-pouj .Pedes  mei. 
Che-pujJenipe.Vngues  pedum  meoriirm 
Che-poriampeNnguzsvneamm  manuuim 
Che-guy* encg.  Cor  meum  &  pulmo. 
Cke  encg-kmnxlL  mea  aut  mens. 
CA/  enc-goutre.    Anima  mea  poftcjuam  e  cor> 
pore  exijt. 

Nomina  partium  corporis  pudendarum, 
Che-rencouem* 
Che-rem'entten. 
Che-  rdpoppit* 

Quae  quiderri  breuiratis  eaufa  noh  fufius  pet^ 
fequar.  Notandu  vero  eftj  nomina  return  accom© 
dari  non  pofTe  rtifi  pronomina  primal  fecundae, 
ac  xmiz  perform  vtriufque  numeTiattrifyiatur* 

*        v? 


, 


29O  HIST  OR.     N*A  V  I  Cj, 

Vt  autem  melius  capiantur,qoc  fit  exemplum. 

Prime 
Che>Zgo,De,tu.JkeMle. 

Plurales. 
O  w>Nos.  Pee,Vos.j4u-ae,l\ti. 
Quod  ad  tertiam  perfona  ahe.cft  mafculinum. 
Etprofoeminino&neutrorfefineafpiratione.Et 
in  plurali  An-ae>  eft  mafculini  ac  foeminini  ge- 
neris^ proinde  communis. 
De  rebus  ad  domum  &  culinam  pertinentibus. 
Dc  rebus  ad  Emiredu-tata.  Accende  ignem. 
famiiii  fpc-  Emo-goep-tara.Extingvit  ignem. 
tfaw.bus.    £rout.cije.raM-+emMte  fomites  ad  igne,m  fuf- 
citandum. 

Emori-pirajpikes  coque. 
Efeffiu  Torre 
£w0/».Elixa. 

F a  vccH-otiy-atnoSac  farinam. 
EmogipcaoHin-amo.Comyonz  potum. 
Coemvpe'.Vzde  adfontem. 
Erout-v-ichefue.adkt  mihi  aquam. 
Che-rcnni  OHgtpe.I>*  mihi  potum.  ^ 
_£«*tt?  ?#e  cheremyoft-recoap.   Veni  vt  mihi  cibfi 
praebeas. 

Tsticpoth.Manus  meas  lauem. 
T&e-iourou-eb.  Abluam  os  meum. 
Che-embouaffi&fatio. 
Nam  che  iourou-eh*Non  efurio, 
Ehe-vjfeh.Skio. 
Che-reatc.CzlcOySudo. 
Che'-ron£ngto. 
Che  racoup. Febricito. 
Che'-caroHc-affi'Tvlfth  fum. 

Carouc  tzmen  vefperam  fignificat. 
jiiweHeMe  res  quaedam  excruciat. 

CM 


Kl"" 


IN     BRASILIA  M.  291 

Chepoura-oujfoup  .Pefsime  agitur  mccum. 
Cheroemp.  Lxtusfum. 

Aico  memmoch-  Ludibrio  expofitus  fifm. 

jiico-gatou.  Res  mihi  cedunt  ex  fententia. 

Che-remiAc-oufouMcum  mane  ipium. 

Chtte  #w%*.Meus  feruus. 
Che-roiac.Qui  funt  minores  me &ad mihi  mini^ 
ftrandutn  nati. 
Chc-VBrracajfare.  Pifcatores  mei. 

C#/-#fci<r.Bonamea,merces ,  fuppellex.  Deni- 
que  quidquid  meum  eft. 

Che-remigmognem^A  induftrix  mex. 

Che-rere-couarri  Meus  cuftos. 
Chi  roubichac  Qui  eft  maior  me ,  quem  nosRe- 
gem  5noftrum,ducem>principem  deniquevo- 
camus. 

Mouffacat.  Eft  bonus  paterfamilias  qui  perc- 
grinos  viatores  excipit. 

gtterre-muhau.   Potens  in  bello,  &  in  qua- 
dam  re  perficienda  ftrenuus. 

Tentcn*  Qui  videtur  in  bello,aut  in  alia  re 
fortis. 

Che-roup.Vatcv  meus. 
Che-regueyt.  Meus  frater  natu  maior.  Dc  progc- 

Che-rebHreMinov  natu.  #e, 

Che-rcnadkeMtz  foror. 
Cbi-reuc  Filius  fororis  meat. 
Cbe-tipetfilh  fororis  mex. 
Cbe-aiehchmitz. 

^i.Mater  mea  Dicfit  etiam#C&/-y£Mater  mea: 
&  ffpe  quidam  dumloquuntur  deipfa. 

ChcfUt.Sociz  matris  mex,qux  patris  etiam  eft 
vxor.. 

Cheraijt.Mezfih. 

ChircmemynoH-  Filij  filiorum  meorum  &  filiaru. 

V     iij. 


29*  HIS  TOR.      NAVIC. 

Notandum  eft  auunculum  nomine  patris  vocfvb 
&  patrem  nepotes  &  neptesfuosfilios  acfilias 
appellare. 
Verbs  apud  QuodGrammatici  noftri  verbum  nominant  a- 
pmwcQ  •  ^^  Braiilienfes  dichmguengaue,  quod  idem  eft 
acloquendi  modus.  Vc  autem  aliquam  eiusrei 
notitiam  habeamus3exemplum  in  medium  pro- 
feremus, 

Primum. 
Singular,  lridicat.autdemonftrat. 
ZiicoiSum.Erekoyfcs.Oicq)  eft. 
Pluralis. 
Oreico,  S  u  m  us .  Peico*  efti  s  Awaioico,  Sunt. 

Tertia  perfona  fingularis  &  pluralis  fimiles 
funt,nifi  quod  in  tertian» ^/pluralis  numeri  pro 
nomen  eft  addendum  quod  fignificat,  Illi  3  vt  ap- 
paret  in  praeterito  imperfe&o  numeri  fingularis, 
quod  refoluitur  per  aduerbium  ayuoemc-  Id  eft 
co  tempore. 

jiico-ajuoeme>*Tunc  eram. 
Ereico-aqitoeme>Timc  eras. 
OicoaquaemeyT "unc  erat. 

Plus  imperfe&umy 
Oroicodquo£me>T\xnz  eramus. 
Peico  a  jtioeme, Tunc  eratis. 
jikrae  oico-aqnoeme. Tunc  erane, 
>  Pro  prseterico  perfedlo. 

Singularis. 
Aceipiemus  verbum,  Oico,  vtante  8c  hoc  ad<? 
uerbium  Acjuoi-mfyih  quod  eft  temporis#  prater 
riti  &  plufquam  perfe&i. 

Exemplum. 
^JfauouJfou-gatou-aquoemenL^Ki  perfe&e  ama 
iji  eo  tzmyotz.Q^o-uinen-gdtout£gni>  Nuc  vera 
pullo,  mpdo  tjuafi  cficas  debebat  amicitiam  mea 

colere 


IN       BRASIL1AM. 
colerequandoipfum  amabam. 

Pro  futuro.  Aco-iren,  Ero  in  pofterum,,  Et  ita 
demceps  defingulis  perfonis  tarn  fing.  qua  plur. 
In  Imperatiuo. 
OlcoySis.ToicoSit. 

Plurali. 
Toroico,SimvLS>Taf?eko.$ius. 

Aurae-toico,Smt.Pto  futuro  vero  addere  opor 
tttjrcnj/t  ante.Et  Imperando  pro  prefe.ti  dice> 
dutn  eft>T^£quod  eft,Statim. 
Prooptatiuo. 
Aicowo-men.  Qua  libeter  effe.Et  fie  deinceps. 
Optatiuumrefoluimus  per  aduevbiutn  Iron» 
Exemplum. 
"jTaico-de-ironitccum  fim>&  fie  deinceps. 
Participium. 
Chere  comri&ns.  Quod  participium  re&e  per 
fe  intelligi  non  poteft  nifi  addatur  pronomen 
de-ahc-et-dlVluxztis  quoque  Orefye'eyon-'ar. 

Vox  indefinita  pro  infinito  accipi  poteft.  Sed 
ea  raro  vtuntur. 

Coniugatio  verbi  AioutTZxemflum  Indicati* 
Ut  aut  demonftratiui  in  praefenti  temppre. 

Singularisnumerus. 
^W.Venio,aut  veni. 
£^o^.Venis,aut  veniftL 
40"^.Venit,aut  veriit. 

Plural.numerusJ 
Or<?-/o«f.Venitis,aut  veniftis. 
An-ae-o-out.  Veniunt,aut  vqnerunt. 

Inaliistemporibusaccipere  debemus  aduer- 
bia  quae  pbft  declarabimus.  Nullum  enim  verba 
coniugatur  quin  per  aduerbium  refoluatur,  tu  in 
prfterito,pr3efentiimperfe£lo >  piufquapeifectG» 
Indefinite  &  futuro, 

Vv  ■iiij. 


2p4  HIS  TOR.      NAVJG, 

Exemplum  praeteritinondum  perfedti. 
j4ioHt-agofieme*T  uric  veniebam. 

Exemplum  praeteriti  imperfe&i  &  pcrfeflf. 

Aiout-agOHemem.  Veni>aut  vcneram  co  tem- 
pore. 

Aiout  dimae-ne. Lohgumtempus  elapfumeft 
a  quo  veni. 

Quae  tempora  potius  indefinite  funt  cen- 
fenda. 

Exemplum  futuri, 

\Aiout-han-ne.  Veniam  certa  die .  Poffumus 
etiam  dicere/w/.  quamuis  non  addatur  n£. 

Notaadum  £ft  etiam  quod  dum  adduntur  ad- 
uerbia,perfonx  repetendf  funt>vt  fie  in  praefenti 
indicauul  &  demofiftratiui. 

Exemplum  Imperatiuifingularis  numcrf. 

Eori-  Venhhaboi:  tantum  fecundam  perfonam, 
Eyot.  Nam  in  hac  lingua  nonpoifumus  im- 

perare  tertiae  perfons,  quam  non  videmus.  Pofc 

fumu$quidemdicere.  „ 
Emo-outXzc  vt  veniat* 


Pluttlis  numqp« 


Pe-wL  Venit*. 
Pe-iot.  Venite. 


SonL 
fmUfcjfa  Sjmilera  fenfum  habcfttjfed  prior, 


JN     BRASILIA  AC*  295 

$$ot  y  honeftius  eft  inter  homines ,  quoniam  vlti» 
mus  /V-/0*>vfurpatur  in  vocandis  beftiis  &  aui- 
bus  quasdoniialunt. 
Exemplum  opcatiui:  tamen  videtur  imperate» 

Singula. 

Aimt  raa.Libenter  veniffem.  Et  fie  de  ceteris 
perfonis  vt  in  Indicatiuo.-habct  tempus  futurum 
addito  aduerbio. 


Exemplum  conmn&iuL  .-- 

Ta-iout.  Veniam. 

Sed  ad  implendam  fignificationem  addenda 
eft  haec  vox  Nein.  quae  eft  aduerbium  cxhortan 
di,  imperandi>orandx  3  &  incitandi.Verbum  hoc 
indicatiuo  caret:  attamen  ab  eo  formatur  parti- 
cipium. 
Tovvme*  Veniens. 

Exemplum» 

Che-voUYme-Affoua-nitin. 
Che-remiereco  pouere. 
Vt  veniens  inueni  quod  alias  pcrdideram. 
Senoyt-peJtiitudo. 

lnuby-a.  Cornua  lignea  quibus  barbari  foni- 
tuscient. 

FINIS   eOLLOQVlI.       v 


Pagr.i.quos 


296  HI  S  T  OR.     KAVIG*. 

Infupervt  faciliusiudiciurn  de  rebus  a  no 
bis  hi  hac  hiftoria  commemoratis  fcrre  pof- 
lint  turn  iiquibufcum  eundo  ,  ac  redcundo 
hataigaui ,  turn  ij  onirics  qui  me  in  America 
viderunt,(e  quibus  non  paucos  fuperfiites 
effe  credo  )  ipfique  adeo  nauta?,aliiquequi 
vel  tantillum  ad  Sinum  Ganabara fub  Capri- 
corni  Tropico  vixerunt :  In  eorum  gratiam 
colloguio  catalogum  huncqui  nominapa- 
gorum  22.  ad  quos  non  femel  oberraui  ad* 
iungerevifum  eft. 

Acprimum  quidemhxc  funt  corumno" 


perfg?auVtCa  mW3i  kul  ^tl  ^unt  ac*  dexteram  ,  ingrcdien- 
Autor.         ti  finum  ilium.  Carianc.i.  Yaboracuz.  Quo- 
rum poflremum  Galli  Pepinum  nomina- 
baht ,  de  nauarehi  cuiufdam  nomine  ,  qui 
n3uemaliquandoad  eum  pa  gum  onenrat. 

EHramyry.$.  A  Gallis  Goffet  nominatur 
de  inrerpretis  cuiufdam  nomine  >  qui  ali- 
quandiu  ibi  habitarat. 

Pita-omjfou.  4.  Sapopem*  5.  Ocar en- 
tin  >  pagus'arnoenifsimus.  6.  Oura  ouajfon^ 
ouee.  7.  Tentimen.  8.  Cottua.  9.  Pano* 
10.  Sarigoy.  it. 

Alium  prarterea  Galli  petram  vocant,  ob 
rnpeculam  a  mola  non  abfimilem  »  quae  fyU 
uam  ingrecfientibus  iter  .ad  iftum  p^gum 
indicabat.  n*  Alium  quoque  Galli  Vpee 
nominant  de  Indicarum  gallinarum.  no- 
mine, quas  Barbari  VpU  nuqcupant. 

AHum 


tmmm 


IN     BRAS-ILIAM.  297 

Alium  pranereafagittarum  victim  appel- 
labarpus,quod  cum  primum  ad  eum  itcrfa- 
Ceremus,  in  fyluam  ingrefsi,fagittas  multas 
ad  procerifsima?  cuiufdam  arboris  putrefa- 
&%  cacumcn  emiffas  defixeramus^u^  in  po- 
fterum  indicis  vices  nobis  prseftarent.14. 

Quiaddexteram. 

Qui  in  Infulam  magnam. 

pindo-ouffou.  i8.  Corouque.19.  PirauyoH  10. 
AUus  pra?terea,cuius  noraen  mihi  excidit  fi- 
tus  inter  Pindo-ouJfaut  &  Pirauqou  ,ad  quem 
in  quibufdam  captiuis  emendis  operam  po- 
fui.21. 

Alius  quoque  inter  Caroufue  &  Thdo- 
oujfou  ,  cuius  etiam  appellatio  non  oceur- 
rit  22. 

Qija?  fit  turn  pagorum,  turn  xdium  forma 
alibi  demonftrauimus. 


2p8 


HISTOR,     NAVIG. 


CAP.   XXI. 

De  noftro  ab  America  difcejfu :  deque  naufragijs 
&  alijsnon  minimis  pericftlisrfua  primum  in 
reditu  nojiro  euafimus. 

[Eram  difceflusnoftri  ab  Arac- 
i  rica  caufam  fi  quis  intelligere  cu- 
!pit,in  memoriam  fibiid  reuocet 

;  neceffe  eft  quod  fupra  Cap.  VI. 

fub  finem  retulirnus.  Nos  nimirum  poftqua 
menfeso&oinlnfula  quam  occuparat  Vil- 
lagagno*  viximus  (  quos  ad  Idololatriam  vi 
adigerenonpoterat)abeopoftfuan>  a  vera* 
religionis  dejfedionem  eie&osfuifTe.  Itaque 
incominentem  feceffimus,ad  finiftram  Ga- 
Latwhiajo.  nabarai ;%im  mgredientibus,ad  eunvlocum 
cusinAnic-qucmnos/4  briqueterie  nuncupamus,  quiab 
Caftello  Collignio  paffibus.  M.  diftat.  Ibi 
menfes  duos  in  tuguriolis  quibufda  a  Gallis 
pifcatum  euntibus  olim  extructis  degimus. 
Ckappeli^us  Per  illud  tepus  Chappellj us  &  Boiffius  quos 
&  BoifHus  apUci  Villagagnonem  reliqueramus  ad  nos 
gnonc  abfce  veniunt,eandem  ob  caulam  eum  deferentes 
d*nu         ©b  quam  nos  abillodifceffionemfeceramus; 
qupd  nimirum  ab  Euangelio  defeciffet.Du© 
vero  illi  in  noftrum  {lint  a<Jfcripti  numejrutn 
qui  naultiro  fexcentenarum  Gallicarum  li- 
bellaruoijVna  cwm  aJiquania  commeatus  co- 
pia  cum  naudei;o,cuius  naui  tranfportati  fu- 

mu$, 


**w 


IN    BRASIUAM.  *99 

mus,pa&i  eramus. 

Verum  antequam  vlteriusprogrediar ,  id 
eft  a  nobis  dicendum  quod  antea  nos  di&u- 
ros  reccpimus,nimirum  quo  fe  gefferit  mo- 
do  in  nobis  dimittendisVillagagno.  Legati 
regij  nomen  pr§  fe  ferebat,munufque  obibat 
!nillisrffgionibus:QuarcGallorutTi  qui  eo 
veniebant  nullus  quidquam  contra  illius  nu- 
tum  adgredi  aufus  crat.  Illeigitur  tantifper 
dum  nauis  qua  rcuedi  fuimus  in  anchoris 
ftabat  ad  Ganabarae  finum,quo  in  loco  one- 
rabatur,ex  fcripto  nobis  abcudi  poteftatem 
fkit,&  literas  dat  ad  nauarchum,quibus  iUi 
fignificat  ne  cun&aretur  nos  naui  deportare, 
id  quidem  illi  per  (e  licere :  nam  ( inquiebac 
frauduleter)  quam  gratus  fuit  mihi  olim  co- 
rum  aduentus,quo  me  id  aflequutum  effe  re- 
bar  quod  optabam,  eorum  difceffionc  tam 
dele&or,  quando  mccum  non  confentiunt. 
Qua  fpecie  infidias  nobis  clam  ftruxerat.  Ar- 
culam  enim  cerata  tela  obuolutam  (  qui  mos 
eft  abnauigantibusreceptus)epiitolis  plena, 
quas  ad  familiaresfcribebat,eidem  nauarcho 
tradit.'quibusdicam  in  nos  conferiptam  cla 
interferit^uaprimoquoquecbuio  regioln  m  - 

dici  vt  in  nosmanus  conijciat,ignique  addi-  nis  indigni? 
cat*  edici^,vtpoce  hxrefeos  criminis  reos  afe  fimapc^- 

peraftos.AtqUe  ita  merita  noitra  in  fe  collata  dia* 
Villagagnoindigniffimaperfidiaveluti  ob- 
fignauit.Quam  tamen  (vt  mox  dicetur)in  co 
trariumD,eus  conuertit  euentum  :  maximo 
enim  noftro  folatio  ,  Villagagnonis  vero 


jOO  KISTOR*   NAViG. 

ignominise  ceffitv 

Tandem  Prid.Nonas  Ianuarij  Anno  15584 

nauem  noftramjacobseam  nomine)brafilio> 

pipere  Indico,goffipio,cercopithecis,  Sago- 

uinis,pfittacis,alijfque  id  genus  qu#  iampri- 

Villagagno-  demplerique  noftrum,fibi  cornparaiat3one 

His  a  vera  re  *  r         i»  '  <-     i  v 

ligione  dcferatam  confcendimus.ded  antequam  epcrtU 
ftioincaufafoluamus  praetermitterenolo  ,  vtmagisac 
Galas Ame.  magis  pateat  Villagagooncm  vnum  impij 
ricanonfit  'dim-en  to  fuifle  quominus  Galliregioncmil- 
occupata.  jarn  tenuerintjFariba^ura  quendam  nomine* 
Rothomagenfem,  nauis  noftra?  pr#fcd:um 
nauigationemillam  fufcepifle  religiofi  no- 
minis  procerum  rogatu,  vt  terrgm  iilam  ex- 
ploraret ,  atque  habitationi  idoneum  locum 
deligeret*Ac  fane  is  nobis  fignificauit*  ni(i 
Villagagnonis  defecftio  obftitiflct^vltra  o- 
<Si&gentarhominum  capita  logis  belgicis  na 
uibus  eo  nauigatura  mox  fuifle. Ego  vero  fa- 
cile credo, fi  Villagagnoconftanter  in  pro- 
pofito  perfeueraflet  e  Gallia.»  vltracapitum 
decern  millia  eo  commigratura  fuifle,quas  & 
Infulam  noftram  ab  Lufitanoruminfultibus 
propugnaflent  ( qua  tamen  non  mult©  poft 
difeeflumnoflrum  funt  potiti)arnqphffiiri6f- 
qne  ac  fertiliffimos  agros  fob  regia  autorita- 
te  in  America  incolerent.Quae  terra  fi  id  co- 
tigiflet,Antar&icse  Gallia*  noracn  quod  in-* 
dittim  fucrat,merito  retinuiffet* 

Sed  vc  ad  rem ,  eodem  ipfo  die*  nimirum 
Prid.Non.Ian.foluimus,  acDeo  dtice,  vafto 
illi  Occidentals  Qeeano  rurfum  nos  com- 
mie^ 


1 


■i 


IN    BRASILIAM.  ?0I 

mittimus-Reccnfionefaaa,  capitum  name-  |Jg&*f 
T-ns  ad  quadr3ginta  quinque  eft  inuetus^Na-  ccffcrimus. 
uigium  enim  quo  vehebamur  oneraria  erac 
nauismediocris,  cuius Nauarchus,  nomine 
Baudouinus  ,  de  quo  ante  faOa  eft  mentio, 
nautas  vigintiquinq;  habebat,nos  vero  quin- 
decim  eramus.  Nauigtf  ionem  porro  illam 
nonnifi  imminentis  periculi  cum  formidine 
fufcipimus :  enimuero  plerique  noftrum  ob 
infinitosquos  inter eundum  exantlauerant 
labores,nifi  adeo  iniquus  nobis  fuiflet  Yilla- 
gagno,vtin  Galiiam  remigrarent  nunquam 
adducipotuiflent:tum  quod  fincere  Deum 
illic  colere  lic?ret ,  turn  etiam  foli  fertilitatc 
experta  :  quarum  rerum  in  Gallia  turn  erat» 
atque  eft  etiamnum  longc  maior  difficultas. 
Hinc  fit  vt  ego  ,  qui  Patriam  meam  femper 
amaui  atque  amo,Americg  valedi&urus,hoc 
locofatericogar,  menon  raro  Americano- 
rum  con£ortij  teneri  defiderio,apud  quos  in- 
tegritatem  ac  fynceritatem  roaiorem  fum  ex 
pertusquamapud  noftrates  plerofque  Chri- 
itianumnomenprxfeferentcs.  lam  enim 
apud  nos  fides  nulla  fupereft,refque  ade6  no 
ftra  toca  Iralica  fada  eft,  inque  diffimulatio- 
nibus,atque  verbis  inanibuspofita. 

At  quoniam  ipfo  nauigationis  noftrj  ini- 
tio Breuia  erant  nobis  tranfmittcnda,(  funt 
autcm  fcopulij  arenas  permixti )  quar  in  mare  *rew*r 
ad  I^X.paff.Mill.porriguntu^quae  etia  quam 
longifiW  poflunt  fugiunt  naut^vento  non 
fads  ad  ahum  tenendum  fecundo,vt  ta  graue 


302  HIStOR.    N  A  VIC. 

dedinaremus  periculum  retro  ccderc  prope- 
modum  coa&i  fuimus.  Attamen  poftquam 
totosfeptem  dies  flu&ibus  agitati  oberra- 
uimus,nec  multum  promouimus  circa  mc- 
diam  noftem  accidit  nobis  yt  nautis  pro  mo 
re  alternating  aquam  e  femina  J/Vp£t/A<y  hau- 
rientibus  quamuis  tiu  mwltumque  in  illo 
perfthifTentlaboreea  tamcn  extaurire  nuf- 
quampotuerunt/Nauclerusno'ierremillam 
immiticns  admiratus  ad  fentinam  defcendit ,  quidnam 
»awftagium.  rei  illud  etfet  fcifcitaturus.  Nauem  rimofam 
atque ade&  aquis  opplctam,  vt  iam  paulatim 
demergi  earn  perfentircmus,comperit.Qua- 
re,minimequ£rendum  arbitror,vtrum  fin- 
gulis  noftrum  expergefa&is  vbi  imminent 
illud  periculum  in  quo  verfabamur  innotuit, 
vehementer  perculfi  fuerimus  nee  ne.  Ac  fa- 
nctam  certum  erat  f ubmerfionis  mox  futurg 
indiciu,vt  falutis  fpe  omni  abie&a,  plerique 
iam  mortem  expeftarent. 

Veruntamen  Deo  ita  prouidente  quidam 
(in  quibus  eram)vitam  fuam  quam  longiffi- 
lnepofTentproducere  decernunt.-feque  col- 
ligunt,acduobus  £<Pf*faott  nauem  ad  horam 
vfquc  meridianam  fultentant  hoc  oft  duode- 
cim  horarum  fpatio,quo  tanta  abundatia  in 
nauem  influxit  quanta  ton's  viribusa  nobis 
potuit  exhauriri*  Immo  cum  brafilium  quo 
fcrat  nauis  onufta  aqua  attigilTet ,  fanguinem 
bubulumrubore  referens  ecanalibus  efflue- 
bat.  Tantifperigiturdum  tatacum  diligetia, 
quantamres  ipfafiagitabat,  neruos  omnes 

con- 


IN    B  R  A  SILIA  M,  Joj 

contendimus,  fecundo  fiance  vento  ad  redi- 
tum  inBarbarorumoram5quam(vtpotenoa 
rtiultum  a  nobis  remotam)  illius  dici  hora 
vndecinia  confpeximusproram5ed  conuerti* 
mus.  Iricerea  nautatquicum  fabro  Kgnario 
fub  foris  craht  rimulas  quae  aqua?  ingreflutit 
praftabant  luftrantes,  ta  nauicer  officio  fun- 
jfti  funt,  vtlardo,plumbo5paniculis,a'queidi 
genus  aliis  quseillisnonpnrce  nobis  lubinr- 
niftrabanmr,  infeftiffimas  quafque  obthu« 
rancarqueha  Viribusiam  deficientibuspau- 
lifper  leuati  fuiinus.Attamen  vbi  fabcr  llgna* 
rius  nauem  vndiquaquediligenterrccogno- 
uit^afferuit'eam  ( vt  pote  vetultam  &  v-rnii- 
bus  ercfam )  ad  tantarn  nauigationem  mi- 
nimceffe  pare ni  quanta  er.ateacui  iam  nos 
accincti  era  til  us ;  Autorque  fuit,  vt  vnde  ex^ 
cefleramus  co  rediremus  ,  ibique  rd  nauem 
aiiame  Gallia  yenturam  opperiremur  ,'vel 
nouam  conderemus:de  qua  fententia  acerri- 
mc  eft  c  rtatum*  Nihilominus  taroen  vicit 
nauoleriff'titenria,  qui  verittis  vtfilitus  re- 
petcrt  t,imti$  deftitueretur,malle  fe  affirm  a- 
uit,vitam  faam  ad  o nines  cafus x  bijcere(qiif 
erat  illius  amentia}qaam  mcrciu  arque  adeo 
nauis  ipftusiacturam  fatere.Se  qiddun  Phi- 
lippo,  alijfque  quibus  pra?trat,  fi  ad  AteericS 
oram  redire  animus  efict,  fopha  ad  eos'vfufl 
daturimi  e-flfc.   Ad  quse  prop  re  Philippus  f§ 
quidenh  Gilliam  repetere  decireuifle  ,. attire 
fuis  omnibus  vt  idem  facerenr  autorem  effi 
refpondir.Naucier,us  veto  alterelecepit  yna- 

x  j 


304 


HISTOR.     N  A  V  I  G. 


uigationem  periculofifsima  effe:  ac  praeterea 
pr^fentire fe  earn  diuturniorem  futura  quam 
vulgo  crederetur :  ac  proinde  commeatum. 
tot  hominibus  alendis  non  fuffecturum. 
Quibus  auditis  ex  vniuerfo  numero  fcx  con- 
uenimus,  qui  nauigationis  pericula ,  ac  pra?~ 
cipue  famem  iraminentem  rcformidantes 
Americanam  oram  a  qua  xx.  tatum  pafluum 
inillia  aberamus,repetere  ftatuimus. 

Id  confilium  vt  exequeremuf,haud  mora» 
farcinas  noftras  in  fcapham  coniicimu$,qua? 
«nobis  data  fucrat, cum  farina?  exigua  copia, 
atque  aliquatulopotu.Seddum  mutuo  valc- 
dicentes  bene  alii  aliis  prccaremur  ,  quidam 
ex  lis  qui  cum  Philippo  remanferant,fumroo 
quo  me  profequebaturamore  raotus  manu 
mihi  porrexit  atque  ita  infit,ebfccro  tc  vt  no 
bifcum  rcmaneas ,  fac  nos  minimc  in  Gallia 
e{feappulfuros,attame  longe  maioraffulget 
fpesfalutis ,  fiuead  Prouinciam  Peroenfem, 
fiueadaliquaminfulam  appcllamus,qnam  fi 
ad  Villagagnonern  reuertamur ,  apud  quem 
(vt  facile  eft  coniicere)  quietinunquam  eri- 
tis.  His  pcrmotus  cum  longiori  orationi 
locus  non  darctur,  ego  reli&ainfcaphafar- 
cinarum  mearum  ,  bona  parte  in  nauern 
rurfus  confeftim  confccndo ,  atque  ita  pe- 
riculum  fummum  (  vc  dicemus )  ab  amieo 
Galldrum  iHo  fagaciter  praniifum  effugi.Qij.in que  reli- 
quinquc  in  qUj  quorum  nomina  non  fine  caufa  hoc  re- 
ctus?"1 cenfebo  loco,PetrusBordonius,Ioanes  Bor 
delluS)Macb^us  yejrneiliu§,  Andreas  Fonta- 

nus, 


IN     IRASU  I  "AM'.  ^OJ 

nus,  Iacobus  Ball^us,  segre  a  nobis  nee  fi- 
nelachrymis  abfeedentes  Amexicanarn  ora 
repetiere.  Ad  quam  nonnifi  maximo  labore 
tandem  appulerunt ,  atque  ad  Villagagnone 
redierunt,qui  tresprimonominatoslocoob 
Euangelij  confcfsione  morte adfecit,  vtifu- 
fius  a  nobis  dicetur  fub  finem  iftius  hiftorie. 

Itaque  rebus  omnibus  apparatis ,  vela  da- 
mus  rurfumquc  marinos  committimus,  pii- 
triac  vetuflailla  naui  ve&i  in  qua  ceu  in  fc- 
pulchro  .mortem  potiusquam  vita  operieba 
mur.Acfanepraeterquam  quod  maximo  cu 
la  bore  Breuia  ilia  rranfgrefsi  fumus,  per  totfi 
lanuariu  rnenfem  continuisprocellts  ac  te- 
peftatibus  agitatifuimus,nauiTq5no{lra  ma- 
ximam  aquae.copia  rimulis  extipkbat  quairi 
nifi  eontinuo  exhaufiflefnus ,  centirs  de  die 
(vt  ita  dicam)  periiilemus.  Labor  aiuem  illc 
non  fuit  vnius  diei. 

Maximo  igitur  illo  labore  yltra  quadrin- 
genta  pamm  Mil!.prourai3Infulaquandain- 
cultam  cofpicimus ,  in  modu  turris  rotund^ 
qua>  quatum  toie&ura  aifequi  poffum  paffus 
miiic  in  ambiru  habtbat.Eam  vere  cu  ad  dex  l^t l^1 

•  taarbonbus 

teram  prasternaingoremu**  canon  rriodo  vi  atqueaiii 
fentifauseo  menfe  Ianuario  abundaTe  ani~busabtuito 
maduenimuSjfcd  etia  tanta  auiu  eppia?quaru 
pon  paue£  malo  rudentibufquenauisj^ilr^ 
infidences  preheodi  fe  atque  .coptr.e$ari  pa- 
tiebatur,vt  eminus  columbariu  forma  refer- 
fet.Aues  19  ea  era  tit  nigri ,  leucopei,fubalbi 
atque :varij  id  genus  colons  ,  oes  quids  inter 

X  ij 


li 


$o6 


HISTOR.     NAVIG, 


vote  ndum  amplitudinem  noii  mediocre  pr£ 
fe  fercbant ,  veru m  captis  quibufda  vbi  pin- 
mis  cas  nudauimus,  corpore  pafferem  ampli 
tudine  noil  fuperante  cas  effe  comperimus- 
Vltra  quatuor  paffuu  Mill.progrefsi  ad  dex- 
teram  rupesacutas  ernergentes  cofpicimus, 
qua:  res  metu  dedit  ne  plures  illiufmodi  fub 
aquis  laterent  ad  quos  nauis  allifa  frangere- 
tur,quod  <i  contigiflet  ab  ea  exhaurienda  im 
munes  fuifferaus.  Toto  nauigationis  illius 
noftra?  tempore  quae  fuit  quinque  racnfium 
terras  nullasexceptis  infulisillis  confpexi- 
mus  qoas  Nauiculatores  noftri  in  fuis  char- 
tisminimenotatas  inuenerunt  ,  ac  forfnaa 
etiam  a  nullis  antea  confpeftas  fuerant. 

Sub  fine  Februarij  menfis  ad  aequino&ia- 
lem  circulum  accefsimus,adeo  vt  tribus tan- 
tum  gradibus  ab  co  diftaremus.  Sed  quia  die  s 
ia  quinqnaginta  erant  elapfi  ,  cu  nauigationis 
parte  tertia  nondu  c6feceramus,comeatus  ve- 
ro  pars  bona  erat  cbnfumpta,  ambigebamus 
vtrumad  S.Rochi  promotorium  ckflefturi 
s.Rochipro  effemus  necne,quae  terra  Barbaros  quofdam 
«otoriiun.-  inc0}as  habet>  I  quibus  commeatu  nos  acci- 
perepoffe  nonullifpe  facie  bat.  Vicit  tadern 
eorum  fententia,quibus  vifum  eft  vt  yltc riul 
progrederemur,  vtque  cercopithecorum  & 
&  pfittacorum  quos  nobifcum  vehebamus, 
pars  occideretur,atque  ita  commeatui  parce- 
retur 

Porro  quarto  huius  hiftoria?  capite  iura- 
mos  retulimus  labores  qui  nobis  inrer  eim- 

dum 


IN    BRASILIAM.  $0J 

dum  fuerunt  exantlandi,  vbi  ad  circulum  a?- 
quinoftialemacceffimus.  At  verb  quia  ipic 
cxpcrtus  ftmvnon  faciliorem  a  polo  antar- 
ftico  hue  tendentibus  effe  acceffum  ,  qua: 
mihideea  re  probabilitervidentur  dicenda 
hoc  loco  adijciam.In  primis  igitur  illud'po- 
wendum  eft,  circulum  a^quinociialetn  cuius 
fitus  eft  ab  Euro  ad  Fauonium,  quaG  dorfum 
ftue  fpinam  mundi  effe,iis  qui  ab  Aquilone  Quidcauf* 
ad  A  u  ft.ru  m  oauigationem  inftituunt,&  c5-  fit  cur  circa 
tra,(nam  alioqui  fat  fcio  in  globo  nihil  fum-  aS^iinea 
mum  nihil  hifimum  effe)  Jico  igitur  H  accef-  difficiiisfit 
fum  ad  mu^nllamfummitatemeffeab  vtra-  naulSatl°* 
que  parte  difficillimum,  &  in  mari  ftuftus 
vtrinque  selKantes  5  quostameo  in  imtriani- 
ilia  abyffo  cernere  eft  difficile.  Ventos  quo- 
queabeoloco  erumpentcs  atqoein  conu*a- 
riara  partem  flantes ,  naues  ipfas  Acqutno- 
ciialis  circuli  acceflu  prohihere.  Cui  mex 
fententiae  id  (uffragatur  quod  ftatim  vbi  vel 
gradum  vnu  ab  vtrauis  parte  tranfgreffi  fuc-- 
rint  nautae ,  Ixtitia  fum  ma  exultances ,  ac  dc 
rcliquanauigationebene  ominantes  fefein- 
uicem  ad  commeatum  edendum  hortantur: 
adeb  vt  naues  in  decliui  globi  verfantes,.noiv 
ita  diffieulter  agantur,atque  ad  fummitatem 
illamtendentesagebantur.  Adde  quod  ma 
ria  omnia  inter  fe  quamuis  conuexa'(qua?  ta p 
men  admiranda  Dei  prouidentia  ne  terras 
obruantfrxnaturjlicetinierrisfundata  fine* 
atque  adeo  fupra  ipfam  terrain  elata  ,  quam 
in  varias  Infulas,  &  quafi  particular  diuidunt 

X    iij 


J08  HlSTO  R.    N  A  VIG. 

quas  item  inter  fe  quodammodo  concate 
natasquibufdam  filamentis&  ndicibus,  vt 
ita  loquar,  in  imis  gurgttibus  efle  exiftimo) 
Ciim  inquam  ha?c  tanta  aquarum  moles  vna 
<:um  terra  ipfafufpenfa, qusEqu^duobus  axi - 
bus  fuftentata  (quos  axes  inquadrangulisv- 
trique  polo  oppofitos  efle  fingo,quoru  qua- 
tuor ,  decuflVs  diias  faciunt,qua?  in  orbern  & 
femicirculum  fphgram  totam  ambiunt)  per- 
petuo  agitur  motu,quod  ex  aeflu  marino  ap 
paret.Cum  igitur  motus  ille  fub  Aequino- 
<5Hali  circulo  initium  habeat>certifsimum  eft 
hemifphserio  meridionalium  aquariiadpra?- 
fcriptos  limites  reccdentc  eos  qui  in  medio 
globo  verfantur  quad  in  sequilibrio  nonni- 
Jul  hac  quoque  ratione  ab  curfu  cohiberi. 
Addo  infuper,  quod  &  alibi  attigi ,  acris  in-- 
temperiem  malaciafque  ,  quse  fub  sequatorc 
crebro  obtinent,non  parum  incommodi  af- 
fcrre:imo  obftare  quo  minus  celeri  curfu 
jtranfmittatur.  Ha?c  funt  qua?  paucis  ac  quafi 
obiter  de  hac  re  mihi  dicendafuere>de  qua 
t^menin  vtramque  partem  eontrouer^ifa^i - 
J£ efle exilHmo.Ac  fane  nemo  efi,quantum- 
vis  eruditus ,  qui  de  his  rebus  flatuere  quid- 
quam  pof$it,quod  non  refellatur.Solus  enim 
I)eus  qui  ingentem  hunc  orbem  aqua  terri- 
que  conftantem  condidit > quemque  non  fi- 
ne inflgni  miraculo  fufpenfum  continet,ar- 
cana  iflhaec  omnia  nouit.Ac  fane  non  eft  dif 
ficile  argumeta  quse  pafsim  in  fcholis  de  hac 
?e  agitantur  confutare:  qua?  tarnenininime 
*  *Ji  funt 


^ffwm 


IN     BRASILI  AM.  309 

fimt  contemnenda,  eo  prasfcrtim  nomine 
quodingenia  acuunt ,  dummodo  ifthgc  o- 
mnia  non  primam  ( quod  fadunt  Athei)  fed 
fecundaseffe  caufas  meminertmus.  Denique 
nihil  certi  hac  in  parte  agnofco  nifi  id  quod 
facr*  tradut  liter».  Illse  enim  Spiritum  illius 
aathorem  habent  a  quo  Veritas  omnis  ma- 
net,ac proinde  folas  illas  indubitatas  habeo. 
Sed  curfum  noftrum  perfequamur.    Gum 
tandem  ad  afquino&ialem  circulum  paula- 
timmaximiicum  laboribus  perueniffemus, 
Gubernatornauis,  eleuationem  noftram  a- 
ftrolabio  rimatus  eftratque  afferuitnos  fub 
linea  iilaaequino&hlieadem  ipfo  diequo  subAequato 
Sol  ad  earn  peruenerat  ,verfarU  nimirum4.  «'pftdicAe 
Id.Marr.quaeresvtappnmenotada*  qu^qne  verfatifu* 
anteiHud  tempuspaucifsimis  contigiffetab  mus. 
illo  eft  obferuata.Pluribus  hsecperfequi  non 
lubet,  cuilibet  tan  turn  seftimandiirelinquo 
<juantos  seftus  turn  perpefsi  fuerimus ,  qui- 
bus  Sol  effet  pro  Zenith. Praeterea  quamuis, 
aliis  anni  temporibus  Sol  modoadvnum* 
roodo  ad  alterum  ex  tropicis  exipatictur,nwt 
libi  tjamen  fiue  mare  fiue  teram  fpeclcs  ae- 
ftus  infeftior  perfentitur,quam  fub  ilia  zona, 
fatisid  mirari  non  poffum  quod  a  quoclam 
alioqui  fide .(quantum  mini  cernere  datum 
eft)dignifsimo,eft  memoriae  proditum.Hif-  ^J^; 
panos    quofdatn  per  regionem    quandam  cz^ns, 
Peruanam  iter  faekmtes,non  modo  miratos 
effe  quod  fubsequatore  niuern  cofpexiffenr," 
itnrno  mont.es  niue  obti&os  aegrc  fuperaf- 

X     •i<ii 


*  »fT 


Xofr.38.21* 


$IQ  HISTOR.     N    A  V  X  G, 

fent»fedetiamtantumfrigus  experti  efTent, 
vt  fociotum  fuorum  nonnulli  gelu  rigore 
fuerint  exanimati.  lam  fi  vulgaris  ilia  phyfi- 
corumafferatur  fententia,  niucm  in  media 
aeris  regione  creari ,  quam  faciat  ad  re(quod 
$n  bona  eruditoru  venia  di&u  fic)no  fatis  vi 
dco.Sol  enim  perpendiculariccr  in  ilia  linea 
radios  fuos  in  terra  emittit ,  ac  proinde  aere 
calefacit,qui  niue  ferre  no  potett  neduvtea 
cogelet  concrcetquc.  Nee  magis  mouet  me 
quod  de  montium  altitudine  atque  de  Lunse 
frigiditate  vulgo  dici  folet* 

Qjareinfolidum  quidillud  effe  ftatuo,at* 
que  ab  Philofophorum  regulis  exceptnm:fo- 
lutionem  vero  certiorem  afferri  minime  pu- 
to  ea  quam  Deus  ipfe  lobo affert,cui  vt  ofte- 
deret  homines  quantumuis  acutiffimos  pr#- 
claris  fuis  operibus  rapiendis  minime  pares 
efle,ait :  An  meos  thefauros  penetrafti?  An 
gradinis  thefauros  oculisperluftrafti?  Quad 
fummus  ille  opifex  lobo  diceret,  Quern  hor- 
reum  mihi  putas  efle,  quo  iftha?c  continean- 
jtur?tune  iftarum  rerura  cauflas  rimari  potes? 
Minime  id  quidetn  >  tu  imperitior  es  quam 
qui-ifthaec  poffis  aflequi. 

Sedadjrem.  Africus  tandem  ventus  no$ 
afe  seftibus  illis  fummis  eripuit,in  quibuspro 
diuius  erat  vt  torreremur ,  qua  in  Papali pur 
gatorio  igne.-ac  mox  ar&icum  polum ,  cuius 
eonfpe&u  annum  integrum  carueramus,in- 
tiieri  ccepimus.,Caeterum  ne  ledores  diutius 
dci:ineam,ea minime repetam qua?  a  nobis: 

furit 


iT—if 


IS     BRASILIAM.  Jit 

funtcornmemorata,depermultis  obferuatu 
digniflimis ,  de  pifcibus  vohntibus,  alijfque 
prodigiofiftimis,  non  vnius  generis,  qui  a 
nobis  inter  eundum  fub  torrida  ilia  zona  viii 
funt:  veram  eosadnarrationem  illam  re- 
mitto. 

lam  igitur  eorum  aquibus  eripuit  nos  Do 
minus  periculorum  narratio  eft  repetenda. 
Iurgium  fubortum  crat  inter  vnum  ex  prgfe- 
(Sis  nams  noftrac,&  nauiculatorem  noftrum, 
quo  fiebat  vt  neater  rede  officio  fuo  funge- 
recur.  Contigix  vt  nauiculatore  ad  7.  Cal. 
April,  vicemfaam  explente  vela  omnia  ex- 
pandi  atque  in  altura  erigt  iuflerit:  turbinem 
veroinvminentem  non  animaduertcrit  ,  qui 
repente  in  vela  noftra  tanto  impetu  irruitt 
(q  \x  vt  conmhorentur  iufliffe  debucrat )  vt 
naui  in  latus inclinata,adeb  vt  mali  fummum 
aq<iamattigerit,qutn  &  rudenjtes,auium  ca- 
uex,alisquc  farcing  paulo  negligentius  col  - 
locataein  maredecrderincnon  procul  abfui*. 
mus  ab  exitiali  fubmerfione.Attamen  rude- 
tibi»s  fumma  celeritate  atfcifiis^auis  paula- 
tins  cre&a  eft.  Ninilominus  tamen  nos  in 
fumrnum  difcrimen  turn  deuenifle  merito 
affirtnarepoteramus.  Illi tamen  quorfl  culpa 
totum  iliud  nobis  euenerat,non  illo  periculo 
manfueti  fa&ifunt,atqueadconcordiam  al-  Himianum 
ledi-Sed  contra  fienul  atque  a  periculo  exo  ingenium  ul 
luti  fuerUN  gratiarumadionis  loco  pugnam  fl^Deo  n?~ 
intentarunt  inter  ieadeo  obltinatam  vt  p^n-domitum, 
culum  e(Tet  ne  tandem  ad  cgdem  deuenirem. 


JT^  HIS  TO  R,    N  AVIG, 

Aliquot  poft  diebus  obtinehte  malicia,£r 
bcr  lignarius  cum  nautis  qui  de  nobis  Ieuan- 
disa  tantolabore(diesenim  ac  noctesiofta- 
ui  exhaurienda  ify&vKMs  occupabamur)  foli- 
citi  erant,rimas  quas  obthurarent  diligeriter 
perquirunt.Sed  dum  quandam  farciunr,  ac~ 
cidit  vt  after  longitudine  &  latitudine  pedis 
vniusauulfus  fit,  aqua vero  tanta  copia  tan- 
toque  impetu  in  nauem  irruperit ,  vt  nautas 
•    ipfos  e  veftigio  abegerit,adeo  vt  illi  fabrum 
lignarium  reliquerint  folum*ad  nos  veto  qui 
in  foris  eramus  accedentes  re  ipfa  minime 
Cafus  qui     explicata  fummo  cum  pauofe  exclamabant, 
fubmerfionc  a£um  eft  de  nobis,a&um  eft  de  nobis» 
ttodumat^      Ad  ha?c  Pra?fe&us>  cu  nauarcho  &  Guber 
tulit.  natore,pertcu!ovrgeteafferesnauis  qugforis 

funttcgumento  confeftim  in  mare  deijciuHt, 
quo  facilius  educeretur  feapha.Brafilij  quoq; 
maximam  vim  aliafque  merces  quarum  pre- 
ciumad  Gallicarum  libellarum  millii  deee 
accedebat.Illi  igitur  confilium  de  naue  relin- 
quenda  inibat,deque  falute  quaerenda  in  Sea- 
pha:Quam  rurfum  ne  himio  onere  opprime 
retur  metuebant.  Quo  fa&umeft  vt  nauar- 
chus  ftri&a  macharra  nos  omnes  ingreflu  il- 
lius  prohibuerit :  minatus*  fe  bracnium  illi 
abfcilTurum  qui  primus  in  illam  ingreffum 
moliretur.Igicur  rabido  mari  permiftbs  no* 
effe  autumabamus.Prius  tamen  illud  naufra- 
gium  ex  quo  fingulari  Dei  ope  emerferamus, 
in  mentem  nobis  redibat  >  hortabatur<jue 
vttotis  viribusm  eo  perftaremus,  ne  nauis 
obrueretuncum  tamen  alioqui^que  mortem 


«mf^HHHMP 


IN    BR  A  SI  LI  A  M.  }l$ 

atque  vitam  opperiremur.  Tamen  tatum  ef- 
fecimus  vt  nauem  incolumem  retinuerimus. 
Atqui  non  omnibus  erat  ea  animi  fortitude: 
nautae  enim  plerique  mortis  illius  quod  im- 
minebat  genus  refbrmidantcs,ideo  obftupu 
erant*  vc  rcrum  omnium  cura  iam  abiecif- 
fent.  Ac fane>merito  quidem  affeaerare  pof- 
fum  impios  illos  atheos  qui  paffim  inter  po- 
cula  cos  irridec  qui  mari  fefe  c6cnittunt,qui- 
que  tot  pericula  fubeut,fi  apud  nos  adfuifient 
nugas  illas  &  ludibria  fua  confeftim  horredis 
terroribus  permutaturos  fuiflV.  Mihi  porro 
dubium  non  eft  quin  eorum  qui  iflhsec  aliar- 
que  que^  ia  commemorauimus  pericula  funt 
ledhiri  plerique  ex  noftrate  forma  exclamet. 
Quam  tutum  eft  brafficas  in  continente  pla> 
tarelQuam  facilius admirada  de  Barbaris  au~ 
diiitur  quam  vifunturlQuam  {apienter  olim 
Diogenes  eos  laudabat  qui  nauigadi  cofilio 
inito  minime  tamen  nauigabatlAtquinondu 
noftrorum  hie  fuitexitus  maloru:  turn  enim 
cum  in  iftud  incidirnus  difcrime  ab  portu  ad 
quern  ten  Jebamus  vicies  centena  pafluum 
milliaaberamus.  Fuerunt  itaque  multa  alia 
nobis  fubcunda  pericula :  quinimo  ( vt  mox 
dicetur)tanta  perpefii  fuimus  famem,  vt  no 
pauci  ex  noftris  extin&i  ea  fuerint.Sed  inte- 
rim fubijeienda  eft  ratio  qua  iftud  euafimus 
periculum.  Fiber  nofterlignarius  humilis 
quidem  ftatura:  vitsfed  animo  ford  »  nauis 
fentinamvt  caeteri  minime  reliquerat ,  fed 
cotra  penulam  fua  nautica  vafto  illi  hiatui  ad 
moueratjpedibufq^vt  aqug  virib*  obfifteret 


■BW^RKT^r- 


JI4  HISTOR.      NAVIG. 

quibustame  non  femeleft  afuoloco  dimo- 
tus,atque  in  altum  elarus,calcabat  turn  quata 
poterat  vocis  contentione  cos  aduocabat  qui 
in  foris  erant  confternati  atque  in  fummam 
\  iamdeuenerantdefperationemrmonebatque 

Vt  fibi  veftes,xylina  cubilia,  aliaque  qua?  vfui 
erant  fumminiftrarenr,quibus  quam  maxime 
poffent  aqua?  impetus  tantifper  cohiberetur> 
dum  aflerem  appararet,  quo  hiatus  ille  pcrni 
ciofus  refarciretur.Quibus  diligenter  fuppe- 
ditatis,illius  opera  ab  tampraefenti  periculo 
liberatifuimus. 

Ab  eo  tempore  ventis  a<jeo  aducrfis  vfi 
fumus,vt  nauis  noftra  modo  ad  Eurum, mo- 
do  ad  Fauonium  depelleretur,cum  tamen  ad 
Auftrum  tenderemus.  Praeterea  Gubernacor 
nofter  illius  artis  no  ad  modu  peritus  a  curfa 
aberrauit,atqueita  inccrtumcujrfum  donee 
adTropicum  Cancri  perucntum  fuerit  te- 
nuimus. 

Praeterea  per  quindecim  dies  inter  herbas 
mari  innatantes  verfati  fumusvquarum  tanta 
erat  denfitas ,  tantaque  copia,  vt  nifi  fecuri- 
bus  eas  fecantes,nauigto>  quod  illis  frangen- 
dis  erat  impar,viam  feciffemus,  futurum  au- 
Hcrbidum  tumo  fuiffe  vtibi  fubftitiffemus.  Qnoniam 
****•  autem  herbarum  ilia  copia  mare  quodammo 
do  turbidum  efficiebat,nos  in paludibos  coe 
nofis  verfari  credebamus:  ac  proinde  Infulas 
quafdam  in  propinquo  effe  iudicabamus.Ve 
rumia(ftabolide,cui  funis  quingentenarum 
vlnaru  longitudirie  alligatus  eft,nec  fuhdum 

atti- 


«*r 


IN       BKASIiUM.  3T5 

attigimus,neque  etiam  Infulas  vllai  aut  con- 
tinenten*  animaduertimus.  Ad  base  id  com-  Hlft.Gctu 
roemorare  libet  quod  ab  Ind.Hift*  de  hac  re  mm  i.cj$> 
memorise  ett  prodituiprChryftophorus  Co 
lumbus,inquit,ea  quam  priraum  inftituitna 
uigatione  ad  Indiam  nouam  cognofcedam. 
Anno  nimirum  i492.Commeatus  reparandi 
gratia  ad  vnam  ex  Cauariis  Infulis  diuertit,a 
qua  paulo  poft  digreflus,cum  dies  permultos 
nauigaffet,tandccu  ad  mare  adeo  herbidum 
dcuenit  vt  pratum  referret.Qu*  res  non  pa- 
furaeumcommouicquamuis  nullum  fubef- 
£et  periculum.Sedherbarnm  illarum  defcri- :H«tenmfl 
ptionem  fobiungcrc  placet.Colore  funt  fab-  ^™  ^ 
flatio,ad  fcenum  iam  exficcatum  accedente,  fcriptio. 
foliisa  rutahortenfinonabfimilibus.-baccis 
iunipcrinasrefcrentibus:  pralongis  q^ft^g^S 
da  m  filamentis  ac  fibris  colhgantur,non  ab-  imutanws. 
fimiii  ab  hsedera  terreftri  modo,atquc  ita  ra- 
dicibus  expertes,  mariipfo  innatant.  Carte-   • 
rum  non  fatis  tuto  traftantur,  nonnunquam 
etiam  fordes  nefcio  quas  r«bras,quarum  for 
ma  ad  galli  gallinacci  criftam  accedit  mari 
innatatcs  vidi,quarum  adeo  periculofus  erat 
contaftus^vt  fi  a  nobis  attre&arentur,manus 
confettim  intumefceret  ,  ac  rubore  infe- 
ftaretur. 

At  quia  nuper  in  fermonem  de  bolide  in- 
cidtmus,  de  qua  multa  ab  anilium  fabularum 
commends  non  admodum  ahena  farpiusau- 
diui,nimirum  nauigates  ea  iadfca  c ■  terra  qu* 
iah*rct,quibus  in  regionibas  .vcrfecur  agno- 


$l6  KISTOR.      N  A  V  I  G* 

(cere  quod  faluTfimum  eflTe  dc  Occidental! 

Bolisquid  mari  a^roJt2que  Huod  res  eft  fubijcia.  Bo- 
fa,quifque  lJserg°i«ftrumentum  eft  trficulum  pirami* 
illius  vf«$.  dalcm  forma  refcrens  ac  acuta  parte  pcifora- 
til,quod  funibusattexitur*  fcbum  vero  ab  al 
tcra  parte  appiicantes  inprofundum  demer* 
gut  nautf  quoties  locu  ftationi  idoneum  na- 
ttos  fe  effe  putant.Cui  fi  arena  adheferit  op- 
portunam  effe  ftationem  colligut:fin  minus, 
limum  aut  rupes  fubefTe  cognofcunt,cuian- 
•chora  defigi  minime  poteft ,  ac  proinde  alio 
die  properandum. 

Hffchabui  dicendaad  erroris  illius  refu- 
tationem.Ij  enim  omnes  qui  in  alto  Occano 
nauigaruntimmenfam  die  illius  &  infcruta- 
bilcmjquantauis  maxima  funium  copia.ad- 
hibita,profundirarem  noruti'Qoo  fit  vt  dies 
nofieftjiae,quadiu  feciidus  eft  ventu»,  curfus 
tit  tencndusrobtinente  vero  malacia^coliite- 
re  neccffe  fit.Nauigia  cnim  mari  illi  accom- 
rooda  perindeac  naues  a&uaria?  remis  non 
ogutur.Ex  quo  patet  nugas  oiTe  ea  qua?  vulgo 
rderutur:  bolide  humum  crui,qua  in  quibus 
terris  nautae  vf  rfcntur  dignofcant,cum  vafli 
ijli  gurgitcs(vt  iupra  dixi  (fiiir  penitus  irnper 
lcrutabiles  i  Q^od  ii  in  mediierraneo  mari, 
aut  in  ipfa  terra  vt  quidamcle  Africg  defertis 
refcrunt  in  quibus  ffeJlarum  &  pixidis  mari- 
ne du&u  viatores  iter 'co»ficiut*locu  habcat: 
bdio^ct  pencS  authorts  &<*es  efto.Ego  qua?  de  Oeci- 
co,  '    dentali  Oceano  dixi  vera  eiieconfirrrio. 

Igiturpoftquaherbofumillud  marepra»* 

ter-^ 


IN     BRASILIA  AW  317 

tergreffjfumus,  vcritinein  piratasincidere- 
mus,torm£ta  aliquot  fcrrca  aptauimus,  alii- 
quemunimetainftruximus.  Quires  nouum 
nobis  creauit  periculum.Cucn.  n.tormenta- 
rius  nofter  puluerem  igniadmouiffet^tandiu 
eum  apud  ignem  reliquit  quoad  vas  eui  fue* 
rat  impofituscadefcerct ,  atque  adeo  ignem 
conciperct:cuius  flarnma  vniucrfum  nauigiu 
noftrurn  penetrauit.  Adeo  vt  perparum  ab- 
fuerit  quin  ob  picem  qua  vndiquaqu^  oblitu 
erat  nauigiu  flammis  correpti  fuerimus,qui- 
bufdam  velis  acrudentibusinfeftatis,tribus 
quoque  nautis  grauiffimc  aduftis,  quoru  vnf 
port  aliquot  dies .  vitam  cum  raone  commu- 
tauit.  De  me  quod  attinet  nifi  vultui  m*o  pi 
leum  oppofuiflem,haud  dubie  aduftione  fuif 
fet  turpatus,  nifi  quid  grauius  mihiaccidif- 
fet.At  illius  mei  piici  beneficio  fummis  tan- 
turn  anriculis  capillifque  aduftis  incolumis 
euafi.Quod  quidem  ad  decimum  feptimum 
Cal.Maias  nobis  contigit.  lam  hoc  loco  ali- 
quantulum  eft  refpirandu  nobis  per  Dei  gra- 
tiana  ab  naufragiis,fubmerlianc,incendi6quc 
ha&enus  Kberatis. 


CAP.    XXII. 

Beexittmap.m^tem^e^ttbm^lijf^uemnf^ii' 
cispcncuiis^a  qmbus  in  Galliam  redeuntes  di- 
mna  ope  erepti/umm» 


M^f^^j  0  T  tatifque  euitatis  periculis  £ 
\&&  ^fx|  Stylist  in  Charibdim  incidimus. 
Etenim  cibariis  noftris  iam'an- 
_  te  no  quidem  opiparis  pars  me- 
dia rcpente  fuit  decrafta ,  eo  quod  turn  tem- . 
poris  a  Gallia  decies  centena  pafluum  railiia 
aberamus,  quam  moram  non  tempeftates 
tantum,  nobis  attulerunr.  Nam  (quod  etiam 
alibi  dixi)  Gubcrn^tornoftera  curfu  adto 
aberrauerat,  vt  cumaiTereret  nosadHifpa- 
nise  oram  accedere,  Infalas  Efforeas  legere- 
mus,qu£ab  Hifpaniefi  ora  fexies  cetena  paf- 
fuum  millia  diftant.  Ille  igitur  error  eo  tno~ 
piae  nos  redegit,vt  fub  Aprilis  raenlis  finem 
commeatu  penitus  careremus.  Pofireroum 
igitur  foiatium  fuit,  vtCellulam  gypfatam, 
Vermes  ac  in  qua  eommeatus  recondi  fojent ,  euerrere- 
murium  ex-  mus  .  jn  qUa  vermes  &  murium  excrementa 
c^mkilna  rnaiori  copia  quam  micas  rcperimus,quif- 
panis colli-  quiliis  tamen  illis  diligetercolle&is,  acfigil- 
latim  diftributis,  pulmentum  coficiebamus, 
quod&  nigredine  &  amaritudinefuliginem 
fuperabat.  Id  genus  cibi  quam  palato  effet 
.  gratum 


guntur  & 
cduntur* 


*r 


IN       BR  A  SI  t  1  A  M.  Jt^ 

gratum  minime  eft  qua?rendam.  Per  illud 
tempus  quicunquecercopithecos  &  pfitta- 
cbs  referuarant  iis(quod  iampridem  a  mul~ 
tis  erat  factum,  vefei  non  dubitarunt.In  fum  L. 
ma,iatni  ipio  Maij  mends  initio  ex  nautis  no  famcBcwl^ 
ftris  duo  fame  necati  funt>  atque  pro  naui- 
gantium  more  in  ipfo  profundo  fepulti* 
Pmerea  tarn  diravrgente  fame  totQs  viginti 
dies  procellis  ac  tempeftatibus  adeo  vexati 
fuimus  vtnon  modo  vela  omnia  complica- 
re ,  clauumque  obligare ,  fed  nauigium  am- 
plius  regere  impotes  permittere  illud  flati- 
bus  atque  vndis  coa<5H  fuerimus.Qua?  res  ef- 
fecit*  vt  per  totum  illud  tempus  quantumuis 
vrgente  fame  pifcis  a  nobis  nullus  fuerit  ca- 
ptus.In  fumma t^pente  nos  in  diram  famemt 
incidimus  extrinfecus  vndis,  intrinfecus  ve- 
to aqua  petimur.  Quarein  eorum  gratiam 
qui  mare  itondum  viderunt>quos  merito  me 
diam  tantum  mundi  partem  vidiffe  dixens, 
hoc  loeoj  id  eft  in  memoriam  reuocandum  pfainuof* 
quodpfaltesdenauigantibusafierit:  *i-*^ 

jitvos  tranantes  pitlis  vadafil[a  carina  i 
tJfyfaris  colorii  Mutt  is  % 

sJMagna  Dei  vere  mir  acuta  cernitis^alti 
Diff>erpL  campis  ttquoris. 

JbJamfimulac  tuffi^mptdi  tota  aquora  venti 
n/ld  ipfi  tollmt  fidefA. 

Abfipitur  par  iter  ratify  &  nunc  nubila  tangiii 
Twnente  veSia  gnrgite, 

T artara  nunc  contra  pr deep s  cotendit  adim4$ 
Jpfif^mergiturinferisi&c. 

t  3 


1  m 


jrb  •!!  1ST  OR.      KAVIfc- 

Perillud  tempus  cogentc  rerum  inopia*.] 
quamadmirandacocipcret  votaNautae-Papi; 
ftica  fuperftitione  profitentes,Nicolao  enim 
Cereu  fimulachru  iuftg  human»  magnitudi- 
nis  fefe  perfoluturos  efle  vouebat,  fiquando 
i.  Reg.1s.26.  daretur  vt  portu attingerent.  Arqui  aliud  ni- 
hil illuderatquam.JBaalcm-.oculis.&auribus 
captumcompellare.At  nos  veram  Rdigio- 
nemprofcfsi  adverum  ilium  deutn  vota  o-r 
rania  dirigcbamus  cuius  benignitatem  atque 
fauorem  toties  cxperti  eramusxuius  etia  op$ 
in  media  ipfa  fame  non  fineinfigni  miracu- 
lofuftentabamur,  a  quo  etiam  vno  mare  i- 
pfum  ac  tepeftatesfedaripoffe  noueramus. 

Interim  licet  inediaac  proinde  made  a* 
deoconfefti  elfemus  vt  nauigationis  obeun- 
disminifteriis  vixac  ne  vix  quidem  idonei 
eflemus,egeftastamen  fingulos  eo  compel- 
lebatvtquacumque fieri  poflet  rationedefa 
melico  ventre  faturando  cogitarent.  Non~ 
nullisin  metem  venit  vtfruftula  parmarum 
Parm*  ex  ex  tergo  Tapiroujfou  ,  de  quo  antea,  in  aq«ja 
r^Tman-  decoquerent,ederentque;  at  ilia  inuentio  no 
dunmr=  ita  fuccefsit.  Alij  igitur  eadem  fruftuh  exci- 
pientesprunisimpofita  torrent, quod  %du| 
itum  erat  cultroeradunt;  quod  optimefuc- 
cefsir,corium  enim  iilud  nobis  fame  iam.co- 
feclis  fuillam  cutem  prunis  aflatam  faporc 
rc.fcrebat.  Hocfado  experiraentorquicun- 
queparmaeiufmodihabebant  fruftatim  eas 
concidebant  fakibus,aliifque  inftrumentis, 
fruftaque  diligenter  in  facculis  recondita  m 

pud 


«Wf^- 


IN      BRASILIA  M.  J2t 

pudfe  continu6gcftabant,im(Bp  in  tanto 
apudeoserant  ilia  pretio,  atque  loculiauro 
Oppleti  apud  auaros&  foneratores  noftra- 
tes  efife  folent.Iofephus  de  Hicrofoly  mitanis  de  Bc3I  r>^ 
obfefiis  verba  faciens  memoriae  prodiditeos  iib.7,c.7. 
nec  cingulis  nec  calceamentis  abftinuifle, 
Coriaquefcutis  detra&a  mandiflfe.  At  nonThora??c.° 

,    r       *  .  a    ^  ,  nacei  oc  cal- 

deruemnt  inter  nos  qui  &  Corxaceos  thora-  ceamentaex 
ces  ipfaque  adco  calceatnenta  cdcrcnt.  Im-  c<iuntur. 

*       *.  ■■      .        i  •    r  if  r        >      i    \  Laternarutn 

mo  pueriiqui  nobis  ramulabantur  rame  adeo  cornua  can- 
preffi  fuere^vt  a  Laternarum  cornibus  noo  ^-i*<juc  se- 
abftinucriDC,  quarfl  in  nauigiis  maxima  fup-  vfcesp'rL- 
petit  copia,imnio  febaccis  ipfis  Candelis  fi  ftant. 
quas  offenderent  non  peperceriint.  At  nos 
furrime  dcbilitatos  iugiter  in  exhaurienda 
naoe  laborare  neceffe  erat>  alioqui  mox  fut>- 
rocrfi  fuiiiemus,  inedia<Lquencfirain  Urgo 
potucompenfaffemus. 

Porroingentem  bolide  t.ertio  rionas  Ma  ^^go! 

j$j  fub  foih  Occafumin  acre  ardentera  con-  fpUtur, 

fpeximus  cuius  tanta  erat  velis  noftris  reuer- 

beratio  vt  ea  igne  iam  corrcpta  efle  credere- 

imistattamen  nullo  noilro  incommode  lla~ 

timeuohuinlam  fi  qu^ratur  vnde  bolis  illa 

ortum  Iiabueiritjtefpondeo  rei.iilius  caufara 

indagare  difficiliimum  efie  ,  pnefcrtim  cum 

terras  nouas  ex  quibus  icbtyocollse  a'duelii 

folent,  Infulaaiqne   Canada  praeteflegere- 

#mu>,qua?  regio  eft  frigidiffui)a,cx  calidis  ex- 

.  haiationibus  ortam  cfle  nemo  dixerit.  Nos 

igiturvt  genere  omni  ihcommodorum  af- 

flic^areiijur, Aquiionc  veiuoadeoinfcftati 

"V    ij 


322r  HISTOR.   NAVIG. 

fuimus ,  vt  totos  dies  quindccim  calorera 
~-  vixvllum  perfenferimus. 

Tormenurius  nofter  ad  4.  Cal.  Maias,cu 
ante  tanta  fuiflfetfameoppreffus  vt  pfittaci 
vifcera  me  pnefente  cruda  paulo  ante  deglu- 
biffet,diem  fuum  obijc  *  nee  terra?,  fed  mari 
fepulchrali  vt  &  fuperiores  mortui  roadatus 
eft.Cuius  mortem  eo  aequiore  tulimus  ani- 
mo  quod  opera  ipfius  facile  careremus :  Et- 
enim  fi  Pjrar^  quidam  eo  tempore  nos  ag- 
greffi  fuiflent  1  non  modo  non  propulfare- 
mus,  eos  fed  vitro  in  deditione  venire  fum- 
nnsvotisoptabamus(qu#erat  noftra  mife- 
ria)dummodbcibus  fuppeditaretur  nobis. 
ScdproutDeo  vifum  eft  nos  per  totam  na- 
uigationemillam  sffligere,vnicum  confpe- 
ximus  nauigium ,  quod  aflequi  minime  po- 
tuimusjvelaenimapparare  mature  per  im- 
becillatem  noftram  non  licoit. 

Caeterum  confumptis  iilis  de  quibuspau- 
16  ante  memini  parmis,cariis,  jpfifque  ade6 
arcarum  tcgumentis,breuiter  quicquid  fa- 
Mures  cap-   memexplerepoterat,nos vltimam  nauiga- 

S£S tionis  noftr5e  linc2  attigiffe  cxiftimabamus. 
Sed  penuria  artium  inuentrix,  quofdam  ex 
nobis  mures  vt  venarentur  compulir,  Illi  t- 
nim  fame  opprefliCquod  micas  casteraque  o- 
mnia  qua?  corrodere  folebant  diligenter  col- 
legfffeitius  )  turmatim  per  foros  curfitabant. 
Nos  vcro  cu  m  diligence r,  rum  ingeniofiffi-* 
meiiscaptandis  variis  dccipularutn  generi- 
bus  adhibitis  inujgihbamus,  nonnunquam 

etiam 


, 


mW: 


IN    B  R  A  SI  LI  AM.'  & 

etiam  noSo  feliu  more  eos  obferuabamus. 
Quo  faftum  eftvt  quantumuis  latentes  per 
pauci  manas  eflfugerint  noftras.  Ac  fane  mu- 
remtutn  plurisj.qaacnbouem  faceremus  ia 
continente,*ftimabamus.Vidi  eniro  qui  co- 
ronata  tria,nonnunquam  quatuor ,  ia  fingu^ 
los  mures  numerarent.Itqmoqucndam  ob-< 
feruaui,  qui  cum  Chirurgus  nofter  mures 
duos  fimul  cepifret,hac  voluit  cum  illo  agere 
conditioned  fi murium  fuorum  alterum 
comrnodare  vellet,cum  primum  ad  portum 
appelleremus,galerum,thoracem,temor3ha, 
&  tibiatia  ipfi  penderet.Ille  tamentquod  ve- 
ftes  vita:  f«£  pofthaberct)  conditionem  ref  - 
puit.  Denique  mures  frequentes  ac  minime 
exenterati  in  aqua  marina  elixabantur ,  q*i 
tamen  maiori  nobis  erant  in  pretio  ,  quam 
fint  in  continence  veruecini  armi. 

Praeterea  quo  magis  ac  mag;s  pa  teat  nihil 
quodeduie  effetanobis  contemni,de  quo- 
dam  narrabo,qui  cum  Prasfedus  nofter  mu-  MurIum  pe_ 
rem  fam  grandem  apparaffet,  quatuor  exfe-  des  diiigcn- 
&is  pedibus,quosinforis  reliquerat  ,  eos^com 
diiigentifsime  collegit,prunifque  affauit ,  at- 
feruitquefeperdieornalas  tamfciti  fapons 
minime  vnqua  ediffe.Ac  fane,  quid  eft  quod 
nontantainediaoppreffi  manditfemus,  aut 
,  potiiis  voraflemus,qui  ad  explendam  famem 
offa  ipfa  olim  proie&a  aliafque  id  genus  for- 
des  fummopere  optabamus?  Nee  dubium  eft 
quin  (i  nobis  virides  herb*  aut  fcenu  adfuif- 
fetjbrutoruiw  more  ea  mandiflemus.  Atqui 

Y    iij 


intolerabi 
jior. 


S&4  his  t  on/  n  a  via. 

nonfolumcum  ma!o  hoc  confli&abamur, 
totis  enim  viginti  diebus  quibus  fame  ilia  in 
feftati  fuinuis,  neque  vinum  ncque  aqua  dtl 
cis  in  naui  noftra  vifa  eft,  reftabat  tatum  exi- 
g^Jus  ficera?  cadus,quem  prsefe&i  noftri  adeo 
parce  diftribucbat ,  vtfi  vel  Monarcha  quis 
turn  nobifcumfuiflfet,  ceteris largiorem  po- 
tum  no  obtinuiffet :  fingulis  autem  cyathus 
imokf  ?C  ^v0tic!ie  avf  ;gna^atur.  Cum  itaque  non  mi- 
1  2"  mis  fitiquam  fame  infeftaremur,  quotiefcu- 
que  decide  bar  pluuia  linteis  expands,  ferreo- 
que  globulo  in  medio  fito  vt  commodius  in 
vafa  (ubiedainftillarer,  aquaexcipiehamus. 
Immo  earn  qu£ per  foros  efliuebat,diligcter 
colligebamus,nec  obftabant  fordes  quse  earn 
Jonge  turbidiorem  ea  quar  per  vicos  in  vrbi ■- 
4  biis.pr{tcrfluit,rcddunt ,  quominusinobis 
ebiberetur. 

Dcnique  quamuis  ea  fames  quam  Anno 
i574.inob(idioneSacerranaperpeffifumu5, 
in  earum  numerum  qua?  grauiffimse  habetur 
recenferi  debeat,vt  videre  eft  ex  hiftoria  qua 
de  ea  re  ncs  ipfi  edidimus  ,  quamuis  diutur- j 
flior  non  tamen  sequ  e  grauis  atque  ea  dc  qua 
nunc  a|imusfuit.Sancerr^  enim  neque aqug 
ncque  vin|  laborauimus  inopia,pranerea  her  j 
bx  qua?dam  ac  radices,vmumque  gemma» I 
nobis  fupp : tcbanr.Ego  fane fi  6b  cauffe  iu-  j 
fta^patrocinium,  obfidionealicubi  tenerer,  f 
tanufperdum  Deo  creatis  rebus  benedi&io- 1 
nem  fuam  impertiii  vifum  efTet,  quidpelles,  I 
tnembranx,  bubalini  thoraces,aliaque  eiuf- 
l^pdifuccum  aliquantulum  habemes>quibu$ 


$ance«atia 
fames. 


IN     BRAS  ILI  A  M.-  3*5 

tamen  quotidian©  vfui  quamuis  minimefa- 

Hviliaribus  ,  in  ilia  obfidione  fa  mem  tolera- 

uimus,expertus,minime  vnquam  famis  me- 

tu  in  dedicionemhoftibus  venirem  ,  dam- 

modo  earum  rerumcopia  fuppeteret.  A;  ia 

ilia  noftra  nauigitione  longe  diacrfa  erat:ra~ 

tio,  eo  enim  reda&i  fuimus  vt  nil  nobis  re- 

ftaret  prater  brafiliumlignum^raspnmibus 

aliis  lignorum  generibus  ficcumyatqvse  ha   ^GUami^ 

moreexpers.    Nihilominus  tamen  non  de  gnum  cono 

fuerut  inter  nos  qui  tame  ad  extremum  acia- 

fti,ci^i  alius  inopia,  lignum  illud  deqtibus 

atterere  conaretur.  In  quibus  erat  Philippus  PhiiiPpi  vo- 

dux  noftenqui  cum  frultulum  ori  admoujflet  turn. 

altum  trahens  {ufpirium  me  his  compcllauit 

verbis.   Heu  miLeri,  pecuniamin  Gallia  ad 

quater  mille  iibelbs  olim  credidi,cuius  apo- 

cham  vcinam  confcnberetcnerer  ,  &  U\ihi 

pro  ea  panis  vnus  cum  cyatho  vini  mihi  pra.  ^..  ^ 

beretur.Petrus  autem  Richenus  Paiior  *.qui 

non  ita  pridem  rupcllas:  ad  Dominum  migra 

uit,in  cellula  fua  proftratus  iacebat,  adeaque 

erat  viribus  omnibus  expers  vt  caput  ad  Deu 

oraturus  minime  poiTet  attollerc,attamen  ita 

proftratus  indefinenter  precibus  ad  eu  tan 

dendis  intentus  erat. 

Antequam  fermoni  huic  6nem  impo- 
nam>id  obiter  obfertiare  libet ,  quod  in  aliis 
quidem,maximein  meipfoanimaduertLqui 
binas  fames  expertus  fum ,  eafque  eiufmpdi» 
vt  nullum  vnquam  horridiorcs  euafiffe  cre- 
dam.Corporibusinedia  debilitatis ,  &  defi- 
'     J  •      '  •   '  Y    iii) 


i*<s 


HI  S  TO  R.      NAVIG^ 


Peut.iS  53« 
|4» 


?£odigiofa 
inulta  famis 
fempore  in 
pientem  pie 
i\  fque  vene- 
fant» 


$Taut§  fame 


ciete  natura,fenfibus  alienatis,  fpiritibufque 
diffipatis ,  non  modo  feroccs,  fed  &  morofi 
&  iracundi  fiunt  homines.IUa  porro  iracun- 
dia  merito  rabiei  genus  did  poteft :  Quo  fit 
Vt  appofite  vernaculo  tioftro  fcrmone  is  fa-. 
me  dicatur  furere,qui  fame  premitur.  Praete- 
reaquoniam  experientia  res  omnes  expref- 
(ius  edocet>video  non  fine  caufa  Deum,  po- 
pulo  fuo  roinantem  famem  nifi  fuis  pareat 
prseceptis,difertc  exprimerc  futurum  vt  viri 
illius  qui  fuerat  mollis>&  delicatus,  valde ma 
lignus  fit  oculus in  fratrem  fuum ,  &  in  vxo~ 
rem  fibi  chariflima,atque  in  filios  fuos,adeo 
y  t  non  det  vlli  ex  cis  de  carne  filiorum  fuo- 
rum  quam  comedet.  Nam  prater  ea  quae  in 
Hift.S mcer.  commemorauimus  exempla  de 
parentibus  qui  ex  liberis  fuis  vnum  comede- 
runt,  deque  mUit&qs  quibufdam  qui  poft- 
qnam  cadauera  eorum  qui  bello  casfi  fuerat» 
deguftaflent,fe  decreuiffe  fi  malum  illud  diu- 
tius  perftitifletjviuis  manus  afterre,affirmare 
poflum  nos  durante  ilia  Nautica  fame  vix  ac 
ne  vix  quidem  pacate  alij  cum  aliis  colloqtii 
potuifle,  licet  Dei  timore  cohiberemur ,  im- 
mo  quia  (  quod  Dominus  eondonet  nobis) 
ttialignisoculisalij  in  aliosfuerimus. 

Sed  vt  reliquum  nauigationis  noftne  cur- 
fum  defcribere  pergam:  Contigit  rebus  no- 
ftris  in  peius  ruentibus,  vt  nautse  alij  duo  17« 
Cal.Maias  fame  necati  fuerint.Quo  tempore 
ex  noftris  nonnulli  fuere  qui  tara  diuturnum 
flfjr orem  goftrum  in  aqtjis;  fecum  reputates, 

nulla 


«■«fr- 


IN    BRAS  ILIA  M#  $IJ 

nulla  obie&a  terra  animo  fuo  fingebant  nos 
in  nouo  verfari  diluuio.    Cum  igitur  nautas 
illos  mortuos  in  mare  praecipites  dari  ani- 
maduertimus  eundem  nobis  cxitum  omni- 
bus impendere  credebamus.Ego  in  tanta  re- 
rum  inopia  qua,vt  dixijcercopitheci  ac  pfit- 
taci  quos  vehebamus confe&i  fuere,ad illud 
vfque  tempus  pfittacum  plumis  decorum,an- 
feris  magnitudine  ,  articulate  voces  multas 
humanas  imitantem,  ftudiofiffimeconferua 
ranr.eum  Gafpari  ColIignioofFerrefperaba> 
atqueeafpe  quinquedies  cautiffime  occul- 
taram,nullo  ei  praebito  cibo.  Hunc  turn  vr- 
gente  fame,tum  quod  vererer  ne  mihi  nociu 
furto  furriperetur , poft  alios  omnes  occidi. 
Ille  mihi  amicifque  aliquot  meis  per  tres  qua 
tuorue  dies  alimento  fuit:  integer  autem  a 
nobis  fuitefus,nullam  enimparticulam  prx- 
ter  plumas  ciecimus,adeo  vt  non  carnes  tan- 
tum,  fed  &  vifcera  &  pedes  ipfos,atque  adeo 
vngues  ,  vncumqueroftrumcorroferimus. 
Auis  iftius  mortem  ggerrime  poftea  tuli:do- 
lorem  auxit,quod  quintoabeiusobitudic 
terram  confpeximus.Cum  igitur  illius  gene- 
ris aues  facile  careant  potuyvel  tribus  nuci- 
bus  totum  illud  tempus  vitam  illius  fuften- 
tare  potuiffem. 

At  vero,dicet  quifpiam,  quid  nobis  cum 
tuop(ittaco?nofne  perpetuo  in  miferiis  illis 
veftris  fufpenfos  tenebis?  Annon  tandem  ali- 
qaandomalorum&quidem  omnis  generis 
fotis?Nunquidautvitaautmorte  finis  tan- 


3^8  H  I  S  T  0  R.     N  A  V  i  e^ 

dem  dabitur?  dabitur  vtique.'Deus  enim  qui 
(non  fane  vulgar:  clbo  )  corpora  noftra  fti- 
Qua  die  c5.  ftcntabat,  ope  nobis  tulitopportunifsimam 
tincntem     effecirque  immenfa  fua  bonitate  vt  8,  CaL 
rousPeX1      Iun.cutniam-adforosferme  languore  con- 
fedi  iaceremus,Britanniam  inferiorem  con- 
fpexerimus.Veruntamenquod  non  fern  el  a 
Gubernatore  noftro  decepti  fuiffemus*  qui 
terras  loco  nubes  nobis  ac  chimeras  indica- 
rat  quae  propere  euanuerant>fpeculatore  ite- 
rum  atque  iterutn  pro   more  exclarriante, 
Terram5  Terram ,  vix  tamen  vere  illud  dici 
credebamus.Atquifecudofiintcvento  prora 
obuerfa  mox  certo  cognouimus,  continent 
tern  in  propinquo  eflc.  lam  vero  vt  liquido 
appareat  qiiamam  in  miferiam  quantumque 
in  difcrimen  adducSi  fuerimus:  quamque  op 
portune  Deus  fit  nobss  opitulatus,  hue  refer 
Piodigfofumrelubet  quod  nauclerus  nofter  cdita  voceaf 
decretum.    firmauit  ftattm  vbi  gratiaru  a&iones  obim- 
•minenteliberatione  noftram  egiilet:Seniou 
rum  ornnino  decreuifTe,<i  diem  voum  adhuc 
in  illotamifero  ftatu  permanfiffemus  noak 
-quidem  forte  agere(vt  ab  nonnullis  ,  in  tales 
reda&is  anguftias  eftaliquando  fafturn)  fed 
aliquem  ex  nobis  clam  interficere  qui  cete- 
ris efui  efTet.  Qua?  res  mini  me  me  comtno- 
uit^confcius  enim  mihi  eram  ( quamuis  om- 
nes  made  effemus  confecfa )  me  ab  illo  peri- 
culo  tutum.fatis  fuifle:nifi  forte  cutem  &  of- 
fa  nuda  pro  carnibus  habere  voluiffet.  Quo- 
niamautem  nauteiaoftriliupellarn  sppelle- 

re 


IN     BRASILIA  M.  $20 

re  decreuerat ,  vt  ibi  Brafilium  fuum  lignum 
venderent,cum  iam  ab  Britania  fcx  pafluum 
miilibus  tantum  abeffemus ,  Nauclerus  cum 
Philippo  &  quibufdam  aliis  fcapha  ve<5tiad 
oppidulum  proximum(  hodicrnam  vocant) 
tontendunr,cibaria  comparaturi.  Inter  quos 
duo  ex  noftris  cjuibus  pecunias  fpeciarim  nu 
meraueramad  cibaria  qugdam  mihi  com- 
paranda  ,  vbi  ad  continentem  appulerunt, 
nauem  noftram  famis  dotnicilium  efle  ra~ 
tiydiferte  teftatifunt  fein  eam  pedem  nun- 
quam  relaturos:  quod  abipfis  eft  ■fa&uro.Re- 
li&isenimin  nauefaronisfuis  ab  illo  tem- 
pore eos  nunquam  vidimus.  Attamen  eorum 
vnus  quifolus  mecum  e  quatuordeeirn  illis 
quorum  nomina  initio  recenfui ,  hocanno 
1584.  quo  hiftoriam  hanecorrigo  recenfco- 
que,quantocumlaboreprirtinaercftituti  fue 
rint  valetudini  ad  me  fcripfit*Nobis  quidhac 
inpartecontigerit  moxnarrabo.  Nobis  in 
Anchoris  noftris  openentibus  ad  nosaccef- 
fere  pifcatores  quidam,a  quibus. cibaria  peti- 
mus,  illi  fe  a  nobis  irrideri  arbitrati »  immo 
neiniuria  aliqua  afficerentur  veriti ,  fugam 
capeflunt,  at  nos  quos  vrgebat  fames  ,  eos  vt 
confifterenrcogimusjinquecorum  lintrem 
irruimu;s.  Turn  illi  extrema  quaeuis  fibiim- 
minere  credebant.  Nosvero  pacate  omnia 
agere  ,  cumque  cibariorum  nihil  prxter  ci- 
birtjpanisfrufta  aliquot  comperifsemus,  v- 
nus  ex  illis  inuentus  eft  qui  expofita  extre- 
ma gua  premebamur  fameadcbferufeprg- 


3J0  HIST  OR.     NAVIC; 

ftitit>vt  pro  panis  illius  frufiuIo,qaod  vix  o- 
bolo  vgnifTet,  feftertios  duodecim  non  chi* 
bitauit  a  me  exigere.  Noftri  autem  roox  cum 
cibariis  ad  nos  redeunt ,  quam  auide  a  nobis 
fuerinr  excepta  necefle  non  eft  dicere.  Turn 
in  propofito  perfeucrantes»mmiru  vc  Rupel 
Ix  lituspeteremus,  iam  pafluum  fex  millia 
nauigaramvjs5cum  ab  Nautisqui  nosaflfrcu- 
tifuntadmonitifuimusPiratas  quofcjam  ad 
onmillam  yagari.  Qusre  poft  tot  tan  aque 
pericula^quseDeiopeeuaferarmis,  fi  vitro  in 
periculum  nosconiiceremus  jvid'entesilluct 
nihil  aliud  efle  quam  Deum  tentare^Ilo  ipfo 
die7.Cal.Iunias  portum  intramus,Blauue- 
tenfem,in  Britannia:  ad  quo  1  per  illud  tem- 
pus  naues  permulta?  e  variis  regtonibus  redu 
cesappellebant : qua? &  tormenta  difplodc- 
bant  ,  aliaque  nauigantibus  folemnia  cele- 
brabant>atque  ©b  partas  vi&orias  triumpha 
bant.lnterquas  vna  erat  ex  vrbe  Samnalea, 
cuius  nautarHifpanicam  ex  terris  Pcruanis 
reducem  ceperant,  Ea  pretiofis  quibufque 
mercibus  erat  onerata,cuius  pretiura  adfexar 
ginta  aureorum  numoru  millia  aeftimabatur. 
Cuius  reifamacuper  vniuerfam  Gallia  fpar 
fafuiflet,  mercatores  nonpauci  Parifienfcs, 
Lugdunenfes,  aliique  eo  ad  merces ilhs  coe- 
mendas  commeabant.Quar  res  commodifsi- 
mc  nobis  euenitraceidit  enim  vt  cum  e  naut 
egrederemur  mercatorum  illorum  pleriquc 
jis  auditis  quj  perpefst  eramus,&  nos  prg  in- 
firmitate  minus  ad  greffus  figendos  idoneos 
fuft|taririt$&  opportunifsime  admonuerint 


W"*** 


IN    BRASUIAM.  331 

vt  ab  nimio  efu  diligemer  nobis  caueremus, 
paulan'mque  vires  uoftras  pauculo  cjbo  re- 
pararemus,  iureexveterum  gallinaru  deep- 
Aionevladte  caprino,aliifque  ad  vifcera  diU 
tanda  accommodatis.Acfane  cumiis  omni- 
bus qui  tarn  falubri  paruerant  confiUobene 
eft  a&um.  Naut§  vero  qui^  repeme  ventrem 
cibo  impleuercnon  tulerunt  impune:  nam  e 
vicrimi,tot  enimincolumcs  terram  attige* 
runcplures  decern  fibi  mortem  accerfiuiffe 
autumo:nos  vero(quindecim  eramus  nume- 
ro)qui,vtiam  dixi,  nauem  illain  in  America 
confeeflderamus  in  Galliam  remigraturi,  ad 
vnumomnes  terra  manque  incolumes  turn 
feruati  fumus.  Hocquidem  verum  eft>nos 
nonnifi  cute  &  ofsibus  turn  conftitiffe ,  adeo 
vt  alij  alios  intuentescadauera  e  fepulchris 
erutaviderevideremitr.Adhiec  ybicceluter 
reftre  perfenfimus  ,  tantum  ciborum  nos 
cepit  faftidium,  vt(nam  de  menominatim  Famemcott, 
verius  referre  poffum)in  diuerforium  tadem  ftqwro  g. 
delatus  oblatum  mihi  vinum  vbi  olfeci,  de 


liquiumanimipaffus  fim,fnque  arcam  quae 
in  propinquo  erat  delapfus.  Qui  veio  aderat 
futufrum  vt  anima  mox  agerem  exiftimabat, 
habita  prgfertim  debiliratis  mex  ratione.At- 
qui  minimo  affe&us  fui  cafu  illo  incqmmo- 
do.Itaque  in  ledum  decubui,  tamque  fuaui- 
ter  dormiuijvt  nonnifi  fequenti  die  &  quidc 
multa  luce  experrcdus  fuerim:quamuis  ante 
decern  menfesinlefto  non  decubuiffe,quod 
deg  commemgro,  quod  facial  cotra  sorum 


Medicamen 
turn  ad  re- 
ftringedam 
aluum  acco- 
modum. 


Ioan.Sebaft. 
de  Cano- 
Hifpanus, 
EtDrachus 
Anglus  vni* 
uerfum  terra 
rum  orbem 
circundede- 
runt.  Coq 
fule  Hift. 
Gen.Ind-  ca. 
£8.  Iren.  Po 
pelirisde  tri- 
bus  mundis. 


531  HISTGR.     NAVIG. 

opinionem  qui  putant.  cos  qui  ab  mollJbtts 
cubilibus  deiueserut  ca  rcpetetes  initio  dor- 
mire  minus  pojfTc.Blauctiigitur  quatuor  did 
bus  tranfadtis  Hannc  bonem  nos  conierimu* 
quod  oppidulum  ab  Blaueto  quatuor  paf- 
fuum  milhbus  diftat.  In  quo  totos  quinde-? 
cim  dies  quieuimus5nofque  ex  medicoru  prg 
fcripto  curauimus*Quancuii}uis  tamen  dili- 
genter  nobis  caueremus  nemo  noflrum  cfFu 
gerepotuit  quin  tumore  per  totum  corpus 
infeitaretur^me  cum  tribus  alits  exceptis  qui 
ab  vmbilico  ad  pedes  vfque  eo  morbo  1  bo- 
rauimus.Infuper  cum  Sr^o/as.  Sc  ftotpachi  fo^ 
lutione  conflid;abamur,ade6  vt  intra  corpus 
nihil  confifteret  eorum  qua?  immitebantur. 
Tamen  medicamenti  genus  nobis  eft  indU 
catum,qUo  poftq(uam  vfi  fumus  cofeftim  ab 
eo  morbo  fmati  fuimusreft  autem  ciu.fmo- 
di.  Jushedcra?  terfeflris.eft  aecipiendii  cum 
oryza probe  cofta  ,  in  ipfa  olla  pannis  vetc- 
ribusre(lind:a:quibusjgm  admotis  ouorurn 
vitelli  funt  permifcendi.  Confe&ionem  ilia 
cocklcaribusad  niodum  pulris  ori  admoue- 
bamus,  Ac  fane  nos  omnes  morbo  illo  ex- 
tiii&os  futuros  fuiffe  nifi  medicamentum  it- 
lud  adhibitum  fuifiet  facile  credo.  Hxc  tuni 
deniquequa»  de  nauigatione  ilia  nofti aha- 
bui  referenda:  Quse  fane  inter  minimas  nori 
eft  reponeiida  fi  anirnaducrtas  nos  gradus  fe 
pttiaginta  tres  nauigaffe  ab  Aquilone  ad  A11- 
itrum..  Veriim  nepalmam  raerentibuspr^- 
ripcre.vidcarour,  qu-antula  eft5fi  cum  ingenti 

ilia 


J 


<,mt  iMri\im*\  m\mi^  tlm*  in,  in  , 


IN.    BRASILIAM.  333 

ilia  Ioannis  Sebaftiani  Dc  Cand  Hifpani, 
aut  (vt  quidam  volunt)  Venetivcl  etiam  vt  a- 
liis  placet  ab  vrbe  GuetariainCatabria  Pro- 
uincia  oriundi,qui  vniuerfo  orbe  circunda- 
to,  quod  ni  Fallor  ,  contigerat  ante  euro  ne- 
mini,  poft  eumquidem  deDracho  Anglo 
idem  rcferunt  ,quiin  patriam  reduxpro  in- 
fignibus  orbern  terras  depingi  curauit  cum 
hac  infcriptione^iriww  me  arcumdedifti. 

Cseterum  iisa  me  Uftis  quae  Hierony- 
musBenzo  defua  in  Peruerifem  terrain,  a- 
aliafque  orbis  illius  regiones  peregrinatio  statimpoft 
nesquae  foit  annorum  quatuordedm,icri-  *enzonis 

'   i  .  .,  -1  mi        /r         •    reditum  ac- 

pfit:  commune  hoc  mihi  cum  illo  elleani-  cingitfcad 
maduertUquodCvi-ipfeniftorig  fug  initio  re-  itcrAmeric. 
fert)annos  viginti  duos  natuseffet cum  mul    utor* 
torum  exemplo  pera grand i  orbis  cupidus  ac 
prxfertim  vifeno'se  eius  mundi  partis  nuper 
repertae  ,  civi  India?  Occidentalis  nomen  fa- 
ctum eft,  cxplereanHrmmfecum  tandecon-  , 
ftituit?  Egovero  eodem  ftudio  impulfus* 
totidemqueannos  natqs,in  Brafiliam  naui- 
gationem  fufcepi,  pro  vt  ipfe  hiftorise  huius 
initio  adnotaui,  fed  aliud  eftlonge  maiori 
dignum  obfcruatione,  quod  nimirum  Ben- 
zo,  (lice.t  illede  nobis; nihil  ncc  nos.de  ipfo 
vnquam   au,diuiflemus,  )  affirmat  fe  idibus 
Septembris  An.  15564  Jn  Hifpaniam?  per- 
adtis  fuis  percgrinationibus,app«!ifle;nos  Ye 
ro(quodetiam  fuperc6memoraui)ad  4.1dus 
eiufde  mefisjeodeq^annoinBrafiiiaprofedu 
ri  Gencua  excefsimus /la  igitur  fi  quis  tepoiu 


5J4  «ISTOR,     NAVt  <£ 

feriem  obferuare  velit ,  eorum  qui  in  Ame- 
ricam  nauigaruntinos  ftatim  poft  Benzonis 
reditumeflemuscollocadi.  Porro  cum  Ben- 
zonis hiftoria  Latino  fermone  primiim  ,  ac 
pofteaGallico  VrbaniCaluetonis  amicifli* 
mi mei opera  extetex  Italico  conuerfa,  cui 
titulus  eft  7s(oha  nouiorhis  hiftoria,  adde  quod 
author  ipfe  inter  eos  qui  multa  obferuarut* 
atque  obferuata  elegantiffime  fcriptis  man- 
darunt,poftremum  non  obtinet  locum :  ne- 
ceffepenitus  efle  exiftimo  iis  qui  America- 
norum  mores  probe  noffe  cupiut>atque  adeb 
quam  immaniter  mifera*  illae  gentes  ab  Hif- 
panis,a  quibus  fuba&a?  funt,  excipiantur,  vt 
hiftoriam  illam  diligenter  perlegant.Ille  au- 
tem  eb  maiori  eft  dignus  laude,  quod  hifto- 
riam fuam  concludat  pneftantifiima  gratia- 
rum  adione,quam  ad  Deum  dirigit.  In  quo 
fe  minimi  ingratum  in  eum  furfle,a  quo  be- 
neficiumhocacceperat,  vt  res  adeb  nouas, 
tamque  a  nobis  remotas terras  viferet,per 
totum  quatuordecim  annorum  fpacium,cu- 
ius  etiam  ope  tot  pericula  euafiflet.  Illius 
tamenclariffimum  nomen  obfcurare  hiti- 
tur  Theuetus ,  vefitatis ,  (  fiquis  alius  noftra 
fnemoria  extitit)acerrimus  hoftisi  fuo  viro- 
rum  illuftrium  libro,quem  nuper  edidit.Ille 
enim  deFrancifcoPizarro  Hifpano  a  quo 
AttabalippaPeruenfium  rex  fuit  deuidusJ 
Theuetus     verba  fadens,totam  Benzonis  hiftoriam  ita 
wSSui0b  indubiumreuocatCacuiustamen  fkundia 
longifiiimeabeft)yt  meras  fabulas  efle  dicas. 

Quas 


.IN     BRASILIA  Al.  *V 

Qya?  res  forte  a  Theueto  de  induftria  eft  fu~ 
fcepta,quod  cum  Hifpania  fpiret,ac  proinde 
Galliam  patriam  fuam  debito  non  prafequa 
turaffcctu,  cuius tamen  Icpidiffimus  Benzo 
iarnae  eft  ftudiofiffim%aduerfus  eps  qui  quod 
minimo  negotio  Indos  illos  fubegenns,ca:- 
terasomnesgentes  tain  facile  fc  deuincere 
pofleiaclant. 

Sed  vtad  nosredeam  finem  it  requiem 
laborurh  confequutos  nosefleforfitan  quis 
exiftimetrattamen  nifi  ilic  idem,  cuius  ope  a 
tot  riaufragiis,tempeftatibus,extreiT;aque  fa» 
fne aliifqueincommodisque^nos inter  naui- 
gandumaffidue  vexarut,liberatifumus,  nos' 
ad  litus  appulfos  feruaflec ,  eitrema  quarque 
nobis  impendebant.lam  fupra  dixi  Villaga- 
gnonem  tradidiftc  dicani  if*  noi  peffcripta, 
prajfefto  nauis  illius  qua  reua&i  luraus ,  vna 
cum  mandatisad  obuios  quofque  magiftra- 
tus  vt  in  nos  ( vtpote  hzreteos  criminis  reps' 
afeperaaosanimaduerterent,igniqueaddi- 
cerent.Contigit  auterri  vt  Philippo  Duci  no- 
ftrocumMagiftratibus'(ab'religione  quam 
profitebamur  non  abhbrrcntibus)cui  arcula* 
ilia  epiiiolis  dica;  illi  adiunctis  plena  tradlta' 
fuerac  neceflitudo  interccderet.  qaofa&um 
eft  Vt  optimeab  illis  exceptifuefimusconcri 
quam  cupiebat  Villagagno  ,  i mo  etiam  for- 
tunisfuis  non  ptpercerunt*qtiin  noftris,qui- 
bus  opus  efateaslargirentunPhilippus  quo-  Prouideiiti* 
queab  illis  pecuniasmutuoaecepit,atqueita  ^d**^ 
P'GttriUequraftutos  inafWia  deprehcrrdit? 

2  h 


35* 


HISTOR.    N  A  VI  G. 


ab  illc 


jlo  libc 


eflFe 


Natur*  re- 
ftauratae  ap- 
pctitus  mi- 
rabilts. 


Surditas  ocu 

lor  unique 

liebesatio 

ex  fame  or 

ta. 

i.Samuel.14 

ZJ*Z9* 


erauit, 
lerati  Villagsgnonis  perfidia  dete&a,  id  totu 
adilliuscomumeliam,noftrum  verb  folatiu 
redundant.  Tanto  igitur  acccpto  beneficio 
ab  iilius  mahu  qui  nos  toties  terra  manque 
feruauit.Nautis  noftfisHanebone  exceden- 
tibus,  vt  Neuftriam  pan iaro  fuam  repeterer, 
Nos  etiatn  vt  ob  Bricannis  illis  recederemus 
quorum  idioma  non  minus  nobis  erat  Bar- 
barumatque  fucrat  Americana  lingua  ,  ad 
Nannetes  properamus>non  quod  per  celeres 
iter  illud  confecerimus -.tantaenimerat  in- 
firmitas  noitra,vt  equisrquibus  infidebamus 
rcgendis  mioime  pares  eflemus.  Quocirca 
mercenariiaquibus  regerentur  fingulisfue- 
runt  mercedeconducendi. 

Quoniam  autemquodamniodoreftaura- 
da  erant  corpora  noftra  no  minus  portento- 
fisfbgrabamus  appetitibusatq;ij  funtquos 
de  prjegoantibusmulicribus  referuntrquoru 
nifi  ad  fincm  properarem,exempla  admiral 
dareferre  poflenr.quin  etiapleriqueab  vino 
itaabhorrebantvtab  eo  per  menfem  inte- 
grum abftinuerint. Tandem  vbi ad  Nanne- 
tum  vrbem  peruenimus  quafiinuerfi  eflent 
fenfus  noftri  vniucrfi  ,  aures  oculique  noftri 
adeo  hebetesrepentefa&ifunt,  vt  formido 
incefferet  nc  in  furdos  atque  caecos  euadere- 
mus.Huc  referri  poteft  quod  Jonathan  $au~ 
lis  Alius  diccbat  >  illuminatos  fuiffe  oculos 
fuos  poftquain  aliquantulum  mellis  guftaf- 
fet,quibus verbis  non  obfeure  fignificabat 

1  ocu~ 


w  Sftfri' 


1 


■rili  n mg Hi  .i»f^ 


I  N    BR  A  SI  LI  A  M.  337 

oculos  antea  fuiflfe  inedia  hebetatos.'Verimi 
tamen  ab  primi  nominismedicisquibufdam 
atiifque  claris  viris  ,  qui  ad  nos  Irequentiffi- 
me  accedcbant  taata  cum  diligentia  curatt 
fuimus ,  vt  nulla  tantorum  malorum  veftigia 
nobis  adh?ferint,qoin  imo  de  me  poffum  af. 
firmare,exi&oabeo  tempore  menfe  me  o- 
ptimum  aurium  oculorumque  vfum  haboiU 
fe.Hoc  qnidcm  verumeft  me  ab  eo  tempore 
ftomachi  debilitate  femper  iaboraffe-.qug  etia 
fame  ilia Sancerrana,  cuius  pattlo  ante  me- 
mini,adeo  eft  confirmata,  vt  minime  dubi-i 
tern  ea  me  nunquam  Hberatum  iriidonec  mc 
totu  Deus  fceiiciffima  refurreaione  inftau- 
ret.Itaque  apad  Nannetes  qao  in  loco(vt  di- 
ftum  eft)optime  except!  Fuimus  recuperatis 
valetudine  ac  viribus  ,  noflrum  finguli  quo 
vifumfuitabicre. 

Antequam  finemhuichiftori*  impona- 
mus  id  vnum  fupereft ,  vt  dicamus  de  quit*- 
que  illis  qui  American)  repetiere,  turn  quum? 
primum  redeuntes  ,  naufragium  euafimus. 
Qug  res  quo  modo  innotuermpaucis  dicam. 
Viri  quidam  fide  digni  qubs  in  America  re- 
liqueramas,  qmq;  nosquatuor  exaftis  me.i- 
bus  font  infequuti,inPhilippum  duce  noftru 
Lutetian  inciderunt,illiq«ienarrarut  fe,maxi-> 
mo  fuo  dolore  I  tres  ex  UUs  a  Villagagnone 
fuffocatos  ob  Euirigelij  profeffionem  ipc- 
■ftaffeiquoru hx'c  funt  nomina.  Pctrus  Bour- 
donusjohannes  Bordellos, ^.Matthacus  Vcr. 
neulius,Quinetiara  intcaramtora  qonfelfia* 

Z,    ij 


jj#  HISTOR.     N  A  y  I  G. 

pis  turn  mortis  eorum  hiftoriarn,defcriptam 
attuliffefignificarunt  ,  il'fque  tradiderunu 
Quaen  ego  haud  multo  p6ft  ab  illo  accepi. 
pmvbikgiperfpexiqtiefido^  illos  Chrifti 
feruosaVillagagnone  tantifper  morte  ple- 
xos  fuifle,dum  nos  cum  tempeftatibus  ac  va- 
rus periculisconfiiaabamuir:  in  memoriam 
mihi  reuocaui  me  vnum  (  vti  fuo  di&um  eft 
Ioco)cxfcaphailIa  edu&ura  fuhTe,  inquam 
ingreffusiameram  in  American*  remigra- 
turustac  proinde,&  mihi  quidem  efle  de  quo 
maximas  Deo  gratias  agerem,qu6d  me  nihil 
minus  cogitantcm,  a  tanto  liberaffet  pericu- 
l^atqueetiam  mihi  in  primis  onusilludin- 
cu)nbere?yttriumilIorum  martyrum  fidei 
confeffid  raemona?prdderetur?atquein  eo- 
rum referretur  album' qui  noftra  memoria, 
pb  Euangebj  confeffionem,fortiter  mortem 
oppeticnint.podcm  illo  annohirtoriam  il- 
•;■     lam  Johanni  Crifpino  nobili typographo* 
g^S  tradidi:  ^uam  ma"yrum  Catalogoinferuit, 
Xcpoi^  hift.1  m*  cum  eorum  laborum  defcriptione,  quos 
lib.s-  pertulerunt  ab  eo  tempore  quo  a  nobis  dif- 

ceflerut,donec  Americam  terram  attigerint. 
Eoigitur  Le<aore„s  remittor  hoc  enim  loco 
mentionem  eorum  feciffem  nullam ,  nifi  ca 
quam  diximus  ^aufa  ada^us  eo  fuiffem.Hoc 
vnum  addam,  Villagagndnem,  quod  primus 
piorum  fanguiriem  in  orbe  illo  nuper  reper- 
to,fudcrit,  mcritoa  quodam  Americanum 
Cainum  nominatum  fuiffe.  lam  'tis  eftfatif- 
§c|cadum  a  quibus  quifnam  fuerit  exitus  H. 

lius 


IN    BRASI.LtAM,  559 

lius  qimifolet.Eum  nosin  Caftetyo  Colli- 
gnio(quemadmo  Jum  fufTiis  in  hiftorise  pro 
grcflu  difitum  eft )  reliqujmus  ,  quod  tamer* 
non  mulcopoftdeferuit  ,  cuius  ctiam  culpa 
ab  Lufiraniscaprum  fuit,vna  cum  tormentis 
bellicislilijs  jQallicisinfignitis  non  fine  im- 
mani  Gal!Qrum,quqsin  to  reliquerat,CcTde, 
aliud  nihil  dc  jllo  a}?  eo  tempore  audiui  (nee 
fane  multuininquircndolaboraui)nifi  quod 
poft  fuum  in  Galliam  reditum  rcligioiis  qua 
peffime  potius  turn  voce,tum  fcriptis  excep- 
tis  inueterata  majicia  magis  zc  magis  con- 
£Jrmatus,obijt  tandem  Annoi577.mefe  De~  ^^ 
.cem^rijin  prardio  quodam  Melitenfi,ordini 
attributo*cui  nomen  Bellouacorquod  ab  fuo 
quondam  famulo,rmhi eft  renuciatum.  Im6 
a  quodam  jpfiusnepote  ,  quern  cum  ilJo  in 
America  videram,accepi  tarn  male  ante  obi- 
turn ,  rebus  fuis  eum  profpexiiTe,  vc  fuorum 
confarcguineorum  nullusfortunis  ipfius  au- 
dusfueritpofl:obitum,vtneque  dum  vita 
manebar,ideftab  eo  nunquam  non  negle- 
<ftos  fuilTe. 

b  Penique  quandoquidem  ( vt  ex hac  hifto- 
mfatis  apparet )  &  in  genere  cV  .fpeciatiro 
tot  periculis  ,  totque  mortis  abyffis  ere- 
pf us  fum,  an  non  merito  cum  fanfta  ilia  Sa- 
muelis  matre  excIamarepoiTum,  Iehouam 
morte  afficere,&  in  lytam  reftttuere,  demit- 
tere  in  fepulchrum  &  educere?  poiTum  kn^ 
Et  quidcm,ni  fallor  optimo  iurc,fi  quis alius 

Z    iij 


34°  HIS  TOR.     NAViG, 

noftra  memoria.  Attamen  fi  huius  effet  loci, 
adderepoffemDeumimmenfatoaboniwte 
me  ab  infinitis  aliis,  in  quibus verfatus  fum, 
difcriminibuseduxiffe.  Qoare,^  marc  ele- 
mentum  adeofurens,  me  non  abforpfit.  It 
Barbari  anthropophagi ,  quibufcu  ferme  an- 
num vixi ,  me  non  deuorarunt,famcfque  ex- 
tremse  quas  toleraui  me  non  necauerunt :  an 
nonpatriamea  Gallia.tygrideimmanior  e- 
rit  fi  violentam  atque  immaturam  mihi  at- 
ferat  mortem?    Ytcunque  tamen  fit  ego  qui 
mortem  filiorum  Dei(in  quorum  numerum 
me  afcitumcertofcio)  coram  eo  prettofam 
efle  noui,totum  me  ipfius  voluntati  permit- 
to.Haec  tandem  funt  quae  a  me  turn  inipio 
mari.eundo.ac  redeundo,tum  in  terra  Ame- 
rica,apud  Barbaros  obferuaui.  Me  autem  no 
latettam  ampium  argamentum  refqoeadeo 
varias  amecommemoratas  eo  fiylo,eaque 
quadecebatgrauitate  minimefuiiTe  defcri- 
ptas:imbetiam  lubensagnofco  me  hac  ter- 
tiaeditione  nonnunquam ea  qu§  paucis  tue- 
rantperftringenda  fufius  quam  par  erat  per- 
fequutum  effe,  &  contra  in  extremum  aiiud 
peccantcm  ea  qu*  longiorem  poftulabant 
orationem  plusxquo  contraxifle.  At  lectu- 
res rogatos  velim  vt  ftudium  meu  «qui  bo- 
mque"confulant,quod  orationis  non  fans 
comptae  damna re(arciat:Cogitentq«e  quam 
dura  mihi  rerum  qua:  in  hac  hiftona  comme 
morantur,fuerit  experientia. 

Kpg* 


IN      BRASILTAM.  341 

Regi  autem  acterno,immortali,  inwifibili, 
foli  fapienti  Deo  honos  fit  &  gloria  in  fecu- 
lafeculoram  Amen. 

PLVS  VIDERE   QJAM,    HABERE. 

FINIS. 


Errata  6p  erarum  fie  corrlge. 
Primus  numcrus  paginam  denotit/ccundus  lineam. 

Prafationis^ag.  a.linea.ii.deicrip(erim.3i  L14.  Idem.l.ii* 
teftudinibus.34l.i.Pra:terer.3S.l.2i-m.^i/o''^ij.l-2.  negotia- 
que.i6.L2.nominatimque.17l  24-Albacoias  ai.l.i. appellant 
2?J.i.fi^itij.24.1.9.fertur.3i.l  25.Margaiatium.46.L30.nomi 
iia.so.i.5>.eumque  in  L^.rebellicine.-haefere  peccatum).  51.  L 
<S.ab  ijs.\*i$.poft  pradirzs  adde  ad.  52. 1,  i  6. /"V?  t  addt Sp.  59. 1  25. 
JLn.6iA.Z4.poft(onJj>etfHmaddenon.6sA*3i.maximx.67.\.iS  Ai~ 
«cflTtlegis. 79.1.32. conuiu2fi.'74>l*3.En.76.Lti  Unit  1. 26.  iinu. 
77.1 9-vi  93I13  ceruleum  97  1-27  extremum.pS.1.3o.i  js.ioo. 
\.\<>.pofi  /wjewfafftr^^ecftaccommodataioil.i^.caulesqui.' 
I.17. aequant.  102.  l-ij.pinaftri^.ios  I.25. pofi vero adde &.  105. 
pro  e«f»flijflguhna.  108. 1 32.ie/edecernendis.no.l.3i./>c^  qua, 
*iide  dc.115 1-26  />«/?  triginta  «</</*  dierum  nati- 116.  l.n.  nancif- 
ceremur.l.24.ipiis  ujpro^vt  noflrates  rerum  repone  no  virides, 
verum.  122.L27.vna.126.!  1  nec.1-9  Ad.  I.18.  e  dumis.  127. In. 
quas.i37r«S.obnoxix.i38.1.i9*lapidcs-i4o.l  7.  deleaut  cajfum. 
i44.1.i6.1uicamqucl.24.inhdentes.l.29.Noftri-isi'1.22.  ilia» 
tcrras.l.3i.barbati.i55l.i6.expolitar.i6o.l  24'inducret- 167. 1. 
2.appcllati.i9o.I.2j.quos.i92.1.i  elTct.l.16  incolis.194.1  26. in- 
quinaiTe  204.L3.onultis.212.L27  pffi  medijs  addtcadauciibus- 
->o6  1  ir.Efle  nos. 208.I.14.  Galle.  2ii.L:n.nuit.  223 1-  8.  effem. 
7>8.1.r9.inuitatus  235  1.2icolJucant.240.1.  lo.pcft  ammo  adde, 
non.241  in  argum.l.j.mftis  245.L16  hoftis.*46.L  31,  inuifen- 
di.250.5i.ille:25i  L2.qu0s.305.!  zS.pro  earn  lege  arboribus.310» 
J.13.  inf  »lirum.l.i8-capiendis.  32.4. 1.20. 1573  329.1- n-noftros. 
3*i'l-32.Ideo, 


rW„.,«i 


w 

INDEX    ALPHABETICVS 

RERVM     ET     V  ER  B  O- 

rum  in  hac  hiftoria  ob- 

fcruandorunio 

A\ 

Ca  iovjfuauifsimus  fruclus.  i^ 

Acarapep,pifcis  planus.  i4o 

_  Acaraouaffou  pifcis  delicatifsimus«lbid. 
Acarabouten  pifcis  fubruber.  Ibid. 

Acetumecannisfacchari.  160 

Accufatio  Barbarorum  in  errones.  151 

Admiratio  Barbaroru  de  vero  Deo  audientiunio 

Adulterium  quomodopuniunt  BarbarL 
iEgrotos  quomodo  tradtent. 
Equator  quare  dietus. 
Aeftusmaximus. 
JEtzs  Barbarorum. 


234 

%6 

79 


Affinitas  &  differentia  linguarum  inter  Brafilie 


fes 


i8r 

11% 


Agros  quomodo  diuidant  American!. 

Agoutijporcelli  genus.  . 

Aiourous.pfittaci  bmriiurn  praeffantif^iml 

Albacora,  pifces. 

Ameniiou,gofsipium. 

Americus  Vefpucius  America  terramf>rimus  re 
perit.  ^  .  pap-** 

America  orbis pa/s  quarta  eiiifque  longitiido.i^ 

Americani  immortalitatem  animarum  credunt. 

nj.tolerabiliores  iis  qui  finguntanimas  ecor* 

jk>tibus  egreffas  in  confpedium  viuentium  ve- 

Hiti.' tyy^Qi  irrictent  q«t(jueiVusfaciendi pij 


INDEX. 

tiainpericulafefeconiiciunt.  ijo.  Potatores 

eximij.to£.io8.manus  ante  &  poft  cibu  abluut. 

ioj.yide  Barbari. 

Americana?  mulicresquomodovultum  fucant  23 

hofpitum  aduentu  deflent.  251.  crebrb  corpus 

lauare  folent.^4.  "Res  apud  eas  admiranda.240 

Grauidse  quo  modo  fe  gerant.  154 

Ananas  fructus  exquifitifsimus.  162. 

Animalia  Americana  a  noftris  penitus  abfimilia. 

in.quae  inter  ilia  maxima.  ne 

Anus  Barbaras  adipe  humanu  diffluete  lingut.  15.0 

Aouai  lignum  teterrimi  odoris.  153 

Apoftafia  Villagagnonis  in  caufa  cur  Gallinon 

fint  in  America,  ioj 

Applaufus  barbaroru  vi&oria  reportantibus.  183 

Aquae Brafilienfes  optimae.  no 

Aqua  faccharo  condita.Ibid.  Aqua  marina  impo- 

tabilis.  27 

Arabouten,Brafilica  arbor.  146 

Arauers  papilionescoriu,cibofquecorrodut.  135 

Arat,auis  plumis  praeftantifsimis.  i2s 

Arbores  continub  virent  in  America,  pag.33.151. 

A  noftris fenitus  font  abfimiles.is8.rnir£  craf- 

fitudinis.  i47 

Arbor  xylumferens.  159 

ArcusBarbarorum.  %  2 

Arctium  nerut  ex  herba  Tocori.  t/t. 

Arignan-ouffou  gallinae  Indict  116 

Arignan-mirivulgaresgallinae.        *  Ibid. 

Arignan-ropiacuum.  Ibid. 

Armillf.  '  ^3-^4 

Arsnauigationispr^ftantifsima.  .  ■    '  8 

•  Arundinesquibusfagittasmuniunt  Americ.   173 

Aftutia  Barbarorum  ad  decipiendos  Gallos.    34 

Atlrei  fupra  ipfos  Barbaros  deteftandi.   pag.  209 

Auati  craffum  milium,  io$ 

aucs 


*7 
4° 
1J1 

20ff 


INDE  % 

Aues  mating. 

Auium  copia  in  Maqhenfibus  Infuiis. 

Americanarum  auium  circa  coiqres  varietas. 

Auratapifcis. 

Aygnan  Cacodaemon  Barbara  infeftat. 

Aypi  radix. 

Ayrihebeni  genus*  , 

B. 
Balen#.  ir 

Balaena  in  vadis.  " 

Barbaria  fiue  Mauritania.  1? 

Barbarijquafincftatura^p.reriimMundanarurri  negtefto- 
res.8o.vi!lo(i  non  funt  vt  a  quibufda  eft  traditurn.  ibid» 
variis  coloribus  corpus  inficiut.S^.Corpus  incidunt.g7rf 
Exparte  nudi, ex  parte  Veroindutiincedunt.88.Abfquer 
pane  &  vino  laute  viuunt.  98.  quoties  efuriunt,  edunt* 
107.  Inter  edendum  non  bibunt.  ibidem.  Tngratiam 
cum  inimicis  nunquam  reducutur.-i7o.furiofi.i7i.Sagic- 
tarij  peritiflimi  173.  nudi  pugnant.  173.  validiffime :*Sa- 
gittas  emittunt.i75.Sagittis  pifces  tranffigunt.  13^.  Sine 
ordine,inconfufe  tamen  in  militiam  proficifcuntur» 
i7f. Ad  prelium  venientes  vlulant.178.ferociffimi.i78.pe- 
dites  pugnant  quidque  fentirent  de  equis  fi  quos  vide- 
rent.  17^  Compotandiratio.io8.fiIentium  inter  comet 
fa,ndum  obferuant.i07.Sobrietas  in  edendo.  io8.Saltan~ 
tiiim  in  orbem  geftus.iis.peritiffime  natant.142.  Con- 
corditer  viuunt.i4i.ad  gratificandum  promptiflimi  25^ 
Cubilia  quomodo  iternant.i44.Comiter  excipiunt  hoC 
pites.247.  veriDeicultuiadhscrere  pollicentes  preca- 
tioni  interiunt.u^.vide  Americiini. 
Barbari  noftrum  afTandi  morem  ludibrio  habent.  19% 

primi  Barbari  ab  autore  vifi  35 

Barbari  cur  exafte  exprimi  non  poffint.  0 

Bellumab  Americaniscurgeratur.i^.  Quo riumero prf- 
lium conferant.175.in  hoftiuniconfpe&um  vbi  yeneruc 
guibusgeftibus  vtantur/  i$ 


P4 
7 

to* 

18 


301 

3* 
118. 


I  N  DEX, 

Blanditiae  Americanarum  mulierum» 
Boifius  clafii  prcficitur. 
Bolis  quid  fit,quifque  iliius  vfus. 
Bonitapifcis. 

Boucan  Barbarorum  culina.i13.Cui  humanae  carnes  impo- 
nuntur.  114 

Boure  torques.  83 

Breuia  maiora. 
Breuia  minora. 
Bufones  in  America  eduies. 

C 
Caioua  brafficarum  genus.  i*s 

Caluarum  acerui  a  captiuis  cur  afferuentur.  j<?i 

Camouroupouy^ouafToupifcis  praegrandis.  140 

Cauari*.  12 

Cancri  terreltres.  138 

Canis  hominibus  ipfis  longe  humanior.         ♦  107 

Cauide  auis.  118 

Caniftri  &Y  corbes.  246 

Cannae  facchari.  i<fo 

Cantus  Barbarorum.  12,8.140.114.119.110 

Caouin  potus.io^.antequam  bibatur  caletit.  io£ 

Captiuus  quomodo  excipiatur  ab  hoftibus.  183.3d  eum  ma- 
ftandum  conuentus.ibid.pervicum  circumducitur.184. 
mortem  imminentemvicifcitiir.  185.  mortem  concern- 
nit.130.vno  i&u  maclatur.iss.  Eius  cadauer  calida  per- 
funditur.ibid.in  frufta  celerrime  fecatur.  189 

Captiui  a  Gallis  empti.  183 

Caraibesjimpoftores.  211 

Maraca  inftrume'ntum  confecrant.  -  aitf 

Barbaros  exfuffla'nt.  «         zi9 

Caramemo.  %7% 

Carnes  humanxbouccanoimpofitae.  114 

Cafarum  Americanarumforma.ii^longitudo,  17 

Gaftellum  Lufitanorurn.  3* 

Caycercopithecinigri.  (,  m»w 

Cercopithecianimaliaferiffima,  m 


«^F^ 


INDEX. 

Qaomodo  capiantur.ibid.  Eorum  in  paruulis  e  periculo 
eripiendis  induftria. 

Charicas  naturalis  Barbarorum. 

Charcerius  paftor  in  Galliam  remittitur. 

Chore*  Barbarorum. 

Chorearum  in  orbem  alliid  genus. 

Mulieres  feorfima  viris  i'uas  choreas  agunt. 

Choyne  arbor. 

Giborum  apud  Americanos  conferuandorum  ratio. 

Gineres  brafilici  ligni  indufia  rubro  inficiunt  colore. 

Coati,^nimal  roftro  prodigiofo. 

Coelum  fub  tropicis  clementiflimum. 

Coemiterium  apudBarbaros. 

Goena  Dominica  primb  in  America  celebrata.  46".  fecun- 
d6.58.nodl:u.68.  An  poffit  fine  vino  celebrari» 

Cointa  papifmum  eiurat. 

Collatio  vini  cum  Caou-ir*. 

Colloquium  mactatoris  cum  captiuo. 

Colloquium  barbari  cuiufdam  cum  autore. 

Colloquium  de  Gallia. 

Golores. 

Commanda-ouaflbufabae  craflae. 

Commanda  miri  pifa  feu  fabge  minores. 

Conatus  yillagagnonis. 

Concentus  Barbarorum  mirus. 

Coniugia  Barbarorum. 

Conomomiri  pueruli. 

Cpncio  prima  in  America, 

Conftantinppolis  iub  Mechmeto  capta. 

Copau  arbor. 

Couroq  fruttus  ex  quo  exprimitur  oleum  quo  vtutur  Bar- 
bari. 137 

Crepitacula  e  fru&ibus.  %7 

Crocodili  portentofae  magnitudinis.  117 

Grudelitas  nautarum.  14 

Crudelitates  horrendae  Barbarorum.  r^w.i?/ 

Crudelitas  Amurati.  r$9 


I  N  D  EX. 

Crudelitas  Mechmeti.  io© 

Crudelitas  Vladi.  201 

Crudelitas  Gallica  cum  Turcica  &  Americana  compara- 
tor. pag.211 
Cubiliaxylina.  244 

D. 
Pebilitas  Richeri/.  3l? 

Decretum  prodigiofum.  3^ 

Pefe<5£io  Villagagnonis  a  vera  religione.  lit* 

Defedtus  frumenti  &  fecalis  a  nobis  in  America fatisv  107 
Delicati  carpuntur.  1% 

Peliratio  Barbarorum  auis  cantum  pbf^ruantium.       i& 
Delphinespifcesalij  comitantur.  $ 

pefcriptio  prima  Barbarorum.  88 

Defcriptio  finus  Ganabarae.  71 

pies  quo  primiim  nobis  America  dete&a  eft.  32.  Quo  ab 
ea  excefsimus.  301 

Dieslongifsimimefe  Decembri  in  America.  161.  tft, 

pie  sequino&iali  fub  aequatore  venabamur.  302 

Qua  Die  redeuntes  continentem  cpnfpeximus.  328 

piluuium  vniuerfale  confufe  norunt  American!.         ziq 
Pifpucatio  Villagagnonis  &Cpintae.  55 

pifcrimen  proximum.  5?*W 

Drachus  Anglus  prbem  vniuerfum  circundedit.  333 

E. 
pbrietatjs  Barbarorum  argumentum,  10$ 

El^uatiopoli  Antar&ici.  $& 

Enfes  ferreos  Barbari  parui  faciunt.  174 

Epilogus  primus  ad  reprf  fentandum  barbarum.  SS.fecun- 
dus  pi.&c. 

Epiflola  Villagagnonis  ad  CaJuinum.fs.VidePrsefatione. 
Error  vere  Diabolicus  u% 

Error  cofmographicuiOfdam.  131 

Error  cofmographicarum  chartarum.  190 

Error  crafsifsimus.  lzz 

luangejiuti*  Jipftr*  njemorU  ajpud  AtitipQciasannuntia- 


I  N  D  E  x; 


turn. 


Ibid. 

114 

25-9 

17? 
78 
12 

78 

203 


Exemplum  inflgne  humanitatis  Barbarorum. 

F. 
Facinuslugendum.  218 

Fames  extrema.  318.319.  ra.biera  generat.315.  eius  tempore 

prodigiofa  mulca  plerifque  in  mentem  venerunt.     336. 

eamconfequiturciborumfaftidum.  331 

Fames  Saneerrana.  324 

Farina  exradicibus.33.Quarationeparetur.9p.eius  fapor. 

ibid.ad  panem  conficiendum  minus  apta. 
Farina  e  pifcibus. 
Fidifsimi  amicis  Barbari. 
Figurae  Barbarorum.  90.170.18^.192.207.218.2^.1^. 
Fiftula?  ex  ofsibus  humanis. 
Flumen  Vaforum. 
Fluctuum  reciprocatio  admirabilis. 
Fluuij  dulces. 

Frfnatotes  Barbaris  Americanis  immaniores. 
Folia  arborum  craffifsima.  153.1mm  enfae  magnitudinis.  157 
Frontalia  e  plumis.  85 

Fru&us  Americani  a  noftris  penitus  abfimiles.   168.  perj- 

culofe  permulti  eduntur.  190 

Fumus  Petun  quomodo  a  Barbaris  abforbeatur.itfj.  Gcte 

brum  purgat. 

G. 
Galeri, 

Galli  ad  farinam  in  os  iniiciendam  minus  apth 
Gallinxlndicac. 

Gallinae  vulgares  contemnuntqr  3  Barbaris. 
Ganabarafinus. 

Gafparus  Collignius  nauigationis  autor. 
Qeraii  e  palmarum  genere. 
Gonambuch  auis  minima. 
Gofsipiqm  quo  modo  nent  Americans  mulief  as. 
Gradarij  bipedes. 
Gubem,ator  nauis  egregius  fine  Uteris. 

A   iuj 


Giiyapat  fakes. 


INDEX 


H< 


315 


Habitus  Villagagnonis. 
Hamos  maxime  probant  Amencanl 
Hay  defprme  animal. 
He  Barbarorum  interie&io. 
Herbarum  marinarum  defcriptio, 
Hetich,radices  optimae  magna  earum  copia.ify  mira  earu 
multiplicand*  ratio.  ibid, 

Hiftoria  faceta  de  vefpertilione.  134 

De  boue  qui  herum  mortuum  agnofcit  mira  hiftoria.  xt\ 
Hinourae^Guaiaci  genus  quo  vtnntur  Barbari  ad  curatio- 
nem  morbj  cuiufdam  quern  illi  Piatjs  nominant.       ^  4 
Homicidarum  apud  Barbarospcbn?.  24I 

Hofpkis  apud  Americanos  geftus.  x^ 

Hofpitibus  Barbaris  adflenae  quid  repenctaRt*  ztf 

Huuaflbu  locus  afpfcr  in  America.  ^ 

I, 
Jacare  crocodili.  117 

Iacous  phafianorum  genus.  117 

Ian-ouare  fera  hominibus  infefta.  no 

Xgnem  quo  modo  fufcitent  Barbari.  2^4 

Ignis  e  Brafilico  ligno  nullum  ferme  fumum  exhalat.    143 
Ignoratio  veri  Dei  &  falforum  Deorum  apud  Tououpi- 
namb.obtinet.  ^o 

Mundi  etiam  creationis.  ibid, 

Inaures  Barbaromm»  $5 

Jnfantuli  Americanorum  nafcentes  a  quibus  excipiantur. 
*#.Nafus  eis  deprifnitur.i^.Eorum  crepundiaabid.qu? 
illis  nomina  imponantur  ibid.eorum  alimentum.  ibid^. 
mundiffimifuqcabfquelinteorumvfu^8.  fafciis  mini- 
me  obuoluuntur.ibid.Humano  fanguin/e  ilUnuntur.  is9 
Jniscubiliaxylina.  A  V:  a44 

Jnubia^cornua  ingentia,  i7j 

JnCulae  foitunatx.  a 

Infula  magna,ad  flumen  Qanabara,  7$~ 

|nfuja  jncul^  auibus  atque  arboribus  abundans.  30 


■*FF" 


INDEX. 

InterpretesNeuftrij  vitamatheorum  more  tranfigunt.i^ 
loanes  SebafHanus  deCanoHifpamisorbem  vniuerfurn 

circumdedit.  33* 

lonquet  fal  b  arbarorum,  **? 

Iudad  crudelilfimi.  l8* 

lumenta  apud  Americ. nulla.  147-198 

lus  ex  radicibus  expreffum  efculentum.  101 

K. 
Kurema  3c  parati  muli  pasftantiffimi.  139 

L. 
Labium  perforatum,&  eius  perforationis  ratio.  81 

Lacertae  Americans  edules.  117 

De  lacerta  periculofa  &  monflrofa  narratio.  .       up 

Lacus  Geneuenfis  cum  rluuio  Ganabara  cornparatio.     72, 
Lapis  Scoticus  admiranda  rationeignemexcitat.  2.54 

Lapilli  virides  labiis  inferti.  & 

Lapides  cultrorum  yfum  Americ.olim  praebebant,        189 
Le&iones  Cointae. '  6o 

Leri  pes  oftrea.  .      #  77 

teri-ouifou  AUtorisrjQmen  lingua  Americana,       248.171 
Lmeaaequino&ialisquare  dicta.  }*■  19 

Liters  Villagagnonis  ad  Caluinum^.videPraefationem. 
Liberalibus  delectantur  viris  Barbarhmorofos  autem  de- 

teftantur.  MS 

Lignum  Brafilicum  manditur.  W 

Ligna  varij  coloris.  _   15$ 

Lignum  rofei  odoris.  ibid. 

Locus  Scripture  S.perperam  a  Villagagnone  adaptatus.59 
Ludtushypocriticus  captiui  mac"tati  vxoris.  188 

Lufitani  duo  a  b  arbaris  capti  &  deuorati,  197 

M. 
Machiauelis  fedlatores  Barbaras  imitantur.  270 

Ma&atoris  corpus  cur  indium.  192. 

MaisPeruanumtriticum.  102 

Mala  aurea  3c  citria  magna  copia  in  America  crefcunt.  160 
Maniot  radix.  9% 

IVfanobi  auellanarum  fub  terra  nafcentium  genus.        u& 


3* 

130 

160 


IN  p  E  X. 

Maqhe  regio. 

Maracajnftrumentum.87.  eius  dedicatio. 

Mareherbidum. 

^argaiates  Gallislnfenfiffimi. 

Marganas  pfittaci  vulgares. 

Margou-ia  aurea  mala. 

Materia  a  Barbarrs  fecatur  atque  in  naues  coportatur.  147 

*3 

167 

X* 

83 

*I$ 

100 
173 
175 
J17 

3* 

%&j.  16% 

u7 

16* 

311 

157 

7\ 

13.14 


Mauritania. 
Maurougans  citrulli. 

Medicamentum  ad  reftringendam  aluum. 
Menifci  ex  oflibus  candidis. 
Miles  affedu  naturae  carens  inter  religiofos. 
.Mingant  pulmentum  ex  radicum  farina. 
Mocap,ignea  tormenta. 
Mocacoui,puluis  tormentarius. 
Mocacoua  magnarum  perdicum  genus. 
Moneta  Barbari  carent. 
Mortuos  quomodo  fepeliant  American!.    , 
Mouiracat^paterfamilias  hofpites  excipiens. 
Mouton  auis  rara. 
Mundus  cum  cadauere  fepultus. 
Mures  captantur  atque  manduntur. 
Murium  pedes  diligentiffime  coiliguntur. 
Mures  fiibrufi. 

Mufa  arbor,  eiiifque  defcriptio. 
Mufcipuia,rijpes. 
Myoparones  capti. 

n: 

Narratio  Brafiliefis  cuiufdamde  vino  faceta.109.alia  item 
narratio  Barbari.  21? 

Narratio  demaximaBarbarorum  celebratione.  213 

Narrationesinfignes.  115.uS.1fo 

Nafi  puerorum  deprefii.  1^ 

J^autarum  rapacitas.  ^ 

Nautas  fame  necati.  J^-ii* 

Nautarum  defiderium.  17 

Nenftrij  inn^umachiiscxcellunt.  15 


INDEX. 

Nicotian*  non  eft  verum  Petum.  164 

Nomen  AUtoris  Americana  lingua.  .  2,48.271 

JSomina  eorum  qui  Geneua  profedH  nauigarunt  in  Amer 

ricam.  f 

Nomina  qufBarbarorumpuerulis  imponuntur.  136 

Nomina  hoftiumTououpinambaultiorum.  2.S1 

Nomina  fingularum  corporis  partium.  288.i8<> 

Nomina  earum  rerum  quj  ad  fupelledtilem  pertinent^po 
Nuditasvirorum  Barbarorum.  .  8o 

Nuditas  foeminarum  Brafiliefium.pt.  Certum  de  veftibus 

reijciendiscof1lium.Q4.Deea  re  quid  fentiat  AUtor.^ 
Nupti*  prinrum  inBrafiiia€hnftiano  ritu  eelebratae.    56 

Occafio  reri  Dei  annuntiandi  Barbaris,  114, 

Quibus  in  rebus  occupentur  Barbari.  239 

Oleum  fah&um  Barbarorum.  137 

(Prapat>Arcus.  ^   V* 

Qratio  fentim  Barbarorum  iuniores  ad  bellum  infereMum 

excicantium.  171 

Ornatus  Barbarorum  inter  fakandum  &r  potandum.  91 
Ornatus  clauarum  barbarorum  e  plumis.  ^       &K 

Ornatus  genarum.  8? 

Offium  eorum  qui  maftati  fuerint  oftentatio.  178 

Ouaradelicatiffimuspifcis.  \  140 

Ouetacates.35.  Qua  ratione  cum  illis  permutatiojnfti- 

tuatur.  17 

Ouraaues.  ^f. 

Ouy-entam  farina  durior.  99 

Ouy-pou  farina  molliorl  ibid. 

P. 
Pacoaire  frutex  tenera.  1^ 

Pacos  poma  oblonga.  ibid. 

Pagus  a  Barbaris  vaftatus.  iu$ 

Pag  animal  maculis  diftin&um.  n$ 

pages  medici  Barbarorum.  1*1 

pagi  hoftibtis  contermini  quomqdq  nQmirrantur.         r? 


I  ND  £  X. 
Pagi  &  familiae  American.quomodo  difponanmr.        242, 
Pai  Nicolas  Villagagnonis  nomen.  i7^.ist 

Palmarum  in  America  plura  genera»  i^i 

Pana-pana  pifcis  capite  deformi.  141 

Panis  nauticus  corruptus.  17 

Panou,auis  cuipe&usrubrum.  13$ 

Paraibae.  ^ 

Parmae  ex  tergo  Tapirouffou.  i7g 

Parmae  ex  tergo  Tapirouffou  manduntur.  310 

Pe&us  fuluum  auis  Touca  cuius  vfus  apud  Americanos.8$ 
Pecunia  Barbari  carent. 
Pennarum  fafciculus. 
Petumherba  eiufque  vires  admirand*. 
Philippi  votum. 
Pians  contagiofus  morbus. 
Piper  Indicum  cornutum. 
Piperis  rates  eanimque  vfus. 
Pira  pifces. 

Piraminpifciculi.14r.pira  ipochi  pifcis  oblongus. 
Pifces  volantes. 

Pifcis  manibus  &  vultu  humanam  formam  referens 
Plantafoliaque  Ananas; 

Plumae  e  quibus  pilei  veftes  &c.  componuntur. 

Pluuiafoeda  cV  contagiofa. 

pocula  aliaque  vafa  e.x  ftuftibus. 

polygamia. 

potentiaDeiadmiranda,in  mari  cernitur. 

Potus  e  radicibus  quomodo  &  a  quibus  paretur. 

Potqsexmiiio. 

Potores  eximij. 

prarlium  sarbarorum. 

prargnantes  mulieres  quo  modofegerantin  America,  itf 

Promontorium  facrum.  lz 

PromontonumPrienfe.  42, 

Promontorium  fan&iRochi.  30* 

Pfouerbiijm  Barbarorum  a  Gallis  yfurpatumJ  1$ 

proui- 


3* 

%6 

163 

5*f  ■ 

1^4 

166 

144 

*3S> 

I40 

16 

14* 

16% 
IIP 
16 

W 

Io.$ii> 

104 

m 

10^ 

I7t 


INDEX. 

ProuidentiaDeiadmiranda.  3?$ 

Pfittaci  mira  hiftoria.  t$o 

Piittacorum  agmen.  4l 
Ptolomsus  Lathurus  crudeliffimUS.  ;                       19U199 

Pueri  decern  Barbari  in  Galliam  mif£.  5$ 

PuiiTa  ouaffou  retia.  Hf 

Purgatio  foeminarum  Americanarum.  240 

Quaftio  vndenam  originem  traxennt  b  arbarfc  v,o 

Quinampian  auis  coccinea.  13^ 

Quifquiliae  rubrae  mariinnatantes.  nf 

R* 
Radicum  duo  genera  panis  loco  in  America.  98.  farins  ex 

illis  conficiendse  ratio,  ibid* 

Mira  ratio  qua  propagantur.  101 

Raiae  America noftratibusdiffimiles,  H® 

Raiarum  caudae  venenata*  *4* 

Ratio  viuendi  in  srafilia.  % 

Ratio  egregia  Barbarorum.  H7 

Ratio  arbores  excidendi  apud  Barbaros.  148 

Reditus  quinque  Gallorum  in  Americam.  3°4 
Regio  Americana  a  niue  gelu  &  grandine  immunis.  ui 
Regibuscarent  Brafilienfes:fenioribusautem  obfequium 

prseftant. 
Remedium  aduerfus  Scorpionum  iftus. 
Requienp  pifces  damnofi. 
Refurre&ionem  mortuorum  credunt  Peruenfes. 
Roftrum  monftrofum. 
Rupes  fmaragdus  credita. 
Rupes  cui  nomen  vas  butyraceum. 

S. 
Sabaucae  arbor,cuius  frucius  vafis  coficiendis  eftacccm- 

modatus-  itf 

Sagittx  iongiffimx.  17* 

SagouinanimalculumpulchrUiB.  JH 

Safrigoy  animal  foecidam.  uf 


171 

73 


I  N  D  E  X. 

Sepulchrorurri  apud  Americanos  forma. 

Scopus  autoris. 

Scorpiones  American*. 

Scripturx  ars  excellentifsimurri  Dei  donum. 

Senes  ^merinani  cur  &  quando  virilia  tegant. 

rispraefunt.  171.  Quomodo  Gallos  excipiant 
Sententia  eximia  a  Barbaro  prolata. 
Seouaffou  ceruorum  genus. 
Serpentes  pcrmagnos  edunt  American^ 
Serpentes  longi  graciles  &  virides. 
Sitis  fame  intolerabilior/ 
Socratis  de  fcriptura  fententia. 
Sol  pro  Zenith. 
Solum  Americanum,tritico  &vino  accommodatum.  io* 

ob  pinguedinem  frumento  ferendo  minus  aptum.    105 
Spectaculum  villi  horrendum* 
Spinas  quibus  pro  hamis  vtuntut  Barbari. 
Spiritus  fandtus  Lufitanorum  Caftellum* 
Statura  ac  difpofitio  Barbarorum. 
Stratagema  primum  Barbarorum. 
Suesmarinii^.Eorum  pifcandi  modus.  2,©.  Inteftina  eo 

rundem.  Ibid* 

Sues  quibus  foramen  eft  in  dorfo.  TI$ 

Superftitio  crafsiisima.  ±zt 

Surdicas  famem  confequitur.  #$ 

T« 
Tacape  claua  lignea'.  iy% 

TaiafTou,aper.  115 

Tamouata  pifcis  monftrofus.  i4r 

Tapemiriplagain  America.  $6 

Tapirouffou  animal  quod  afinu  &:  vaccam  refert.112%  car- 

nis  illiusfapor.  115 

Tata  ignis.1^4.  Tatatimfumus.  Ibid.  Tatapecouafolli- 

culi.  Ibid. 

Tapitis  leporis  genus.  ig 

Tatou  fera  fquamnais  armata*  tv& 


%6i 

at 
caste- 

22$ 

150 

us 
119 

m 

2.2,2, 

10 


205 

144 

7.6 

I?* 


INDEX, 

Teh  inter ieftio  admirantis.  248.1.71 

Terror  Barbarorum  audito  tormentorum  frepitu.      174 

Teftudines  mating  atque  earum  pifcandi  modus.  2* 

Theuetusrefutatus  in  praefatione  pafsim,  deteftudinibus 

marinis.i?.  23.24.1^.  De  eo  quod  mentitur  Barbarorum 

animasfeChriirolucrifacerevoltiifle.  61.  Deeoquod 

authori  imponit  quoad  fitu  Ganabarfiinus.71.De  ima- 

ginaria  vrbe  Henrica. 75.76.  De  Nomine  autoris.77.i4g, 

Demulieribus  Americanisquas  fomniatavirisfecuba- 

re  cum  Caou-in  conficiunt.105.  De  carnibus  elixis.  114. 

De  Crocodilis  ingentibus  quos  AUtori  affingit.117.  De 

herbaPetum  quamEngolifmenfem  v0cat.tf4.De  furno 

abfqiieigne.ijf.Benzoniobtre&ans.  334 

Ton  inftcli  genus  infeltiffimum.        u  136 

Tormenta  quomodo  difplodunt  Barbari;  174 

Toucan  auis  columbi  magnitudine.  131 

Touconherba  qua  vtuntur  Barbari  pro  arciuim  neruis. 

;  I44.171. 

Touis  pfittacorum  genus  minimum. 
Touou  lacerta. 

Tououpmambaultij  cum  Gallisfoederati. 
Toupan  tonitru, 
Trichides  prodigiofae. 
Trophaeum  ex  capitibus  humanis. 
Turio  in  capite  palmarum  edulis. 

Vanitas  Theueti. 

Vafa  fidtilia  3i*.eorum  forma. 

Veneficae  aSathana  quomodo  agantur. 

Ventorum  inconftantia  circa  aequatorem. 

Verecundia  naturalis  in  Americanorum  coniugiis  ferua- 

tur.  ^   *  139 

Vermes  cum  panis  micis  eduntur.  318 

Vefpertiliones  humanum  fanguinem  exfugentes.134.  face- 

ta  de  vefpertilione  quodam  hiftoria.  ibid. 

^efte$,piler,armill£  e  plumjs  context*.  S<r 


ȣ?uT 


i  n  t>  fix. 

Villagagno  quibus  nos  primum  verbis  affatus  &i»  # 

Villagagnonisindignifsimaperfidia.  rr..      1?| 

VillalalHO  cur  nauigationem  in  Amencatti  fufcipit.  i.ad 
Geneuenfem  Ecclefiam  fcribit.  4-eius  inter  audiedum 
concionemgeftus.  44.Ecclefiaft1camdifcIphnam  con 
ftituit.  46.  zelo  fe  ardere  fimulat.  ibjd.Ilhus  preces. >7. 
&  «.ad  coenam  accedit.  ,j.  lUius  lex  in  iconatores.57. 
CaluinumVitupcrat,  quern  ante  laudarat.  &.  e.ufdem 
confcientiaexcruciata,atque  ordinana  deierandi  for- 
mula. 6}.Nititur  nos  in  feruituterri  adhere  <v7.nos  m  Ca 
ftellofuodiutiusmanere  nonvuk.  7o.  biuldemvne 
epilogus.7j.mors.  • 

Vitis  a  nobis plautataquomodo  prouenent. 

Viri  Attiericanivxoribus  obftetricantur. 

Vltilatus  horrendi  fbeminarurft  AmencanarumV 

Vpec  anates  Indice. 

Vrbanitas  vere  Barbara. 

Vrbs  imaginaria  in  operibus  TheuetJ.    <■ 

Vrbes  null?  apud  Americanos. 
Y. 

Yetin  culices  lattcinantes. 

Yempenambi  frontalia  e  plumis. 

Ygat  linter  e  cortice. 

Ynambououaffou  perdicurti  genus. 

Yra  mel.yeticcera  nigra; 

Yri  arbor,atque  eius  fructus; 

FT  NIS. 


a 


39 

I- 


J-"1- 


J 


Zi 


T 


m 

114 

35 

75 

171 

iV9 

H 

117 


■^*- 


WH: 


Esse