The historical works of Gervase of Canterbury ..

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world’s books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book’s long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the

public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.

and we request that you use these files for

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]

JTTANNICARUM MEDII AVI
SCRIPTORES,

OR

iD MEMORIALS OF GREAT BRITAIN
AND IRELAND

DURING

IE MIDDLE AGES.

THE CHRONICLES AND MEMORIALS

OF

GREAT BRITAIN AND IRELAND
DURING THE MIDDLE AGES.

PUBLISHED BY THE AUTHORITY OF HER MAJESTY’S TREASURY, UNDER
THE DIRECTION OF THE MASTER OF THE ROLLS,

On the 26th of January 1857, the Master of the Rolls
submitted to the Treasury a proposal for the publication
of materials for the History of this Country from the
Invasion of the Romans to the reign of Henry VIII.

The Master of the Rolls suggested that these materials
should be selected for publication under competent
editors without reference to periodical or chronological
arrangement, without mutilation or abridgment, prefer-
ence being given, in the first instance, to such materials
as were most scarce and valuable.

He proposed that each chronicle or historical docu-
ment to be edited should be treated in the same way as
if the editor were engaged on an Editio Princeps; and
for this purpose the most correct text should be formed
from an accurate collation of the best MSS.

To render the work more generally useful, the Master
of the Rolls suggested that the editor should give an
account of the MSS. employed by him, of their age and
their peculiarities; that he should add to the work a
brief account of the life and times of the author, and
any remarks necessary to explain the chronology; but
no other note or comment was to be allowed, except
what might be necessary to establish the correctness of

the text.
: a 2

4

The works to be published in octavo, separately, as
they were finished ; the whole responsibility of the task
resting upon the editors, who were to be chosen by the
Master of the Rolls with the sanction of the Treasury.

The Lords of Her Majesty's Treasury, after à careful
consideration of the subject, expressed their opinion in a
Treasury Minute, dated February 9, 1857, that the plan
recommended by the Master of the Rolls * was well
calculated for the accomplishment of this important
national object, in an effectual and satisfactory manner,
within a reasonable time, and provided proper attention be
paid to economy, in making the detailed arrangements,
without unnecessary expense."

They expressed their approbation of the proposal that
each Chronicle and historical document should be edited
in such a manner as to represent with all possible correct-
ness the text of each writer, derived from a collation of
the best MSS., and that no notes should be added, except
such as were illustrative of the various readings. They
suggested, however, that the preface to each work should
contain, in addition to the particulars proposed by the
Master of the Rolls, a biographical account of the author,
so far as authentic materials existed for that purpose,
and an estimate of his historical credibility and value. -

Rolls House,
December 1857.

GERVASIT CANTUARIENSIS
OPERA HISTORICA.

ey
S

THE

HISTORICAL WORKS OF- GERYASE OF CANTERBURY.

VOL. I.

THE

CHRONICLE OF THE REIGNS:

OF

STEPHEN, HENRY IL, AND RICHARD I

BY

GERVASE, THE MONK OF CANTERBURY.

, SCRIPTS S val |

?)

EDITED HR

WILLIAM STUBBS, D.D., HON. LL.D.,

CAXON RESIDENTIARY OF 8. PAUL'8, LONDON; HONORARY STUDENT OF CHRIST
CHURCH; REGIUS PROFESSOR OF MODERN HISTORY AND FELLOW
OF ORIEL COLLEGE, OXFORD.

PUBLISHED BY THE AUTHORITY OF THE LORDS COMMISSIONERS OF HER MAJESTY’S
TREASURY, UNDER THE DIRECTION OF THE MASTER OF THE ROLLS.

LONDON:
LONGMAN & Co., Paternoster Row; TRÜBNER & Co., Lupeate Hitt:
ALSO BY
PARKER & Co., OXFORD; anp MACMILLAN & Co., CAMBRIDGE;
A. & C. BLACK, anp DOUGLAS & FOULIS, EDINBURGH ;
AND A. THOM, DUBLIN.

1879.

eee .

ats

Tov 4
^C 4.

O

OXFORD t
d Univ, =
Cima e,

Printed by
Eyre and SrPoTTISWOODE, Her Majesty's Printers.
For Her Majesty’s Stationery Office.

CONTENTS.

AU IPSIS UI, NSN UIS

PRRFACE - - - - - - ix

CHRONICLE OF GERVASE - - - - l

(CM ee ll

M x NÉS

s

MON NÉ m NA oz, s

PR

^»

PREFACE.

LR NRT VIRIAL

THE present volume contains the Greater Chronicle, or Plan of this
first part of the Chronicles, of Gervase of Canterbury,
together with the short treatises which in all the MSS.
are found prefixed to the larger work. A second volume
will comprise the smaller Chronicle of the same author,
with its long and valuable continuation, together with
the Lives of the Archbishops of Canterbury and the
* Mappa Mundi.”

The life of a monk of the twelfth century presents Importance
little matter of interest, and few points capable of his- Church,
torical investigation over and above the events which as the horió
affect the fortunes of his monastery. What little we writer.
know of Gervase is not sufficient to make him an excep-
tion to this general rule. It does not, however, by any
means follow that the life was itself uneventful, or that
the points of common interest on which it touches should
be dismissed without a word of comment. The place,
the period, the general view of contemporary history
which presented itself to the mind of the monk, the
sources of information which were within his reach, and
the value of his own contribution to the great fund of
national record, all are topics upon which a good deal
might be said. The cathedral monastery at Canterbury
was the mother church of England, the seat of the ruling
prelate ; more than that, it was the centre and gathering
place of all ecclesiastical news; and, inasmuch as its
chief officer was frequently the chief officer of the state
likewise, it was the focus of much secular news also. It
was the first place to receive all intelligence from Rome.

It was, by its near neighbourhood and close connexion

x PREFACE,

Canterbury with Dover, the first halting place for all vi8itors from
news. the Continent; the monastery of S. Martin at Dover
welcomed all guests, and sent on the intelligence they
brought to its own mother church at Canterbury ; the
shrines of the saints at Canterbury, especially that of
S. Thomas, were in a great number of cases the object
which attracted the foreign visitors: from Dover the
kings and queens generally started on their peaceful
visits to France and Flanders, whilst Portsmouth or
Southampton was the more frequent rendezvous of naval
armaments; and at Canterbury, before they sailed, the
sovereigns generally paid their devout respects to the
saints and prayed for a prosperous voyage. Still further,
the constant hostility which, for a century and a half,
Eventful subsisted between the convent of Christ Church and the
its history. archbishops, and which more than once threatened to
bring very serious evils on the country at large, gave to
the internal life of the monastery itself an amount of .
excitement, hazard and adventure, out of all keeping
with the ordinary tenour of monastic quietude. All
. these points come conspicuously into bearing in the

work of the writer before us.

Not less important in determining his relation to the
national history was the period at which he lived. The
age of Henry IL, both in itself and in the place which it
occupies in the historical literature of England, is an age

Importance of the first importance; the simple monk who wins a
conspicuous place among the many eminent annalists of
such a critical period must have had both something to
tell and some power of telling it. In the following pages
I propose to put together & few particulars which may
help to clear up the personal and literary position of our
author in particular reference to these several points,
without, however, attempting any elaborate treatment of
the wider subjects which they will be found to illustrate.

Our first point will be to attempt the identification of
the author himself, and to extricate him from the con-

PREFACE. xl

fusions in which similarity of name and the scanty
records of &n obscure life have tended to involve him.

All that is known, or that can with any distinct Gervase was

probability be conjectured, about the life of Gervase Kentish s
may be comprised in a few lines. He was probably a
Kentish man: so much may be fairly inferred from the
fact of his being & monk of Christ Church, Canterbury,
& house which was constantly recruited from the neigh-
bouring districts, and from the prominence which he
gives in several passages of his works to the history of
Kent. In his account of the Heptarchic Kingdoms, a
portion of the smaller Chronicle, which will be found in
our second volume, he insists strongly on the primacy
of the kingdom of Kent, alleging, as the reason for that
primacy, the eminent dignity and populousness of the
province, and claiming for the king of Kent, in the
national system, a position parallel to that which the arch-
bishop occupied in the ecclesiastical constitution : the men
of Kent have a right to occupy the van in any national
expedition ; the kings have & pre-eminent prerogative.

Of our &uthor's family, name, or birthplace we have Nothing
no indication: he had a brother named Thomas, a monk his family:
or clerk of the same house, whom he mentions once
or twice in a way that seems to show that the brother-
hood was natural as well as spiritual! Among the
early miracles of the martyr recorded by William of
Canterbury we find mention of & monk named Thomas,
of Maidstone ;* if this be supposed to be the brother of

! See especially vol. i. p. 89, “mi
* frater Thoma.” That the “ cleri-
'* eus nomine Thomas," who had a
vision of the martyr (pp. 18, 19,
231), and who (p. 231) is described
ns “ cuidam fratri meo nominis sui,"
was a monk as well as a clerk, is pro-
bable but is not proved, from the
way in which he is spoken of as a
member of the * familiola,” p. 89.

? Memorials of Becket, ed. Ro-
bertson, i. 510. This conjecture in
the text is of course only a guess ;
Thomas of Maidstone was a ** com-
* monachus," whilst the other
Thomas is only described as a
clerk, and Thomas of Maidstone is
Spoken of as a person of authority
with the martyr, whilst the otber
Thomas was apparently younger

He must
have wit-
nessed the
troubles of
Becket,
1163-70.

xl PREFACE.

Gervase, the family from which they sprung may be
referred to that town ; it is to be remembered that tho
name Thomas was not as yet so common as it was
speedily to become in consequence of the martyrdom
of the archbishop, and that Maidstone was not an
unlikely place to have furnished & contingent of monks
to Christ Church.

However this may have been, it is clear that Gervase

became an inmate of the cathedral monastery as à young

man : on the first Saturday in Lent, the 16th of February
1163, he was made a monk; the archbishop received his
profession and conferred holy orders upon him. The
length to which his life extended makes it improbable
that he was at this time beyond the canonical age for
ordination; we may accordingly suppose him to have
been born in or about the. year 1141. Of his education
before he received the tonsure we know nothing: the
early years of his Chronicle afford no materials for even
& conjecture on the subject, unless we suppose that the
uncertainty of the dates by which he marks out the
history of the convent, may imply that he had not yet
become an inmate. The fact that he mentions Vacarius
as lecturing in law at Oxford, although it points to
some particular knowledge on the subject, has not seemed

to the bibliopraphers a sufficient reason for claiming
Gervace as an Oxford scholar.

The first seven years of our author's monastic life were
the years of the great struggle between Henry II. and
Archbishop Thomas. It is certainly curious that, if
Gervase was an eye-witness of the more critical scenes,
or of the last and fatal scene of that drama, he should

478. This may have been Gervase's
brother.

! Vol. i. pp. 173, 231.

2 This is in the life of archbishop
Theobald, below, in vol. ii.: in
Twysden’s edition, col. 1665.

ce ne

than Gervase, who wrote for his
instruction. A monk T., who may
have been ‘Thomas, was a messenger
of the convent at the papal court
in 1198, see Epp. Cant., pp. 458,

PREFACE. Xiil

have found in his recollections so little that was worth He drew his
recording in his own words. In point of fact, with very this part of
minute exceptions, the whole of the materials which he from the
has used for this part of his Chronicle are borrowed from

the biographies of William of Canterbury, John of Salis-

bury, Alan of Tewkesbury, and Herbert of Bosham.

That this was the case, and not the converse, seems
tolerably certain, as we shall see, from the dates at

which these biographers finished their labours; dates

which precede by several years the point of time at which
Gervase began to write. Yet that Gervase regarded him-

self as an independent biographer of the martyr is evi-

dent from the way in which, although in the usual apo-

logetie tone in which he speaks of himself, he mentions

his own work among the authorities for S. Thomas's
history. It may, moreover, be inferred from the few Buthe was,
particulars of Canterbury news which occur here and {hpmomes
there during these years, that he was throughout the the period.
time an inmate of the cathedral convent. This may ac-

count for the prominence which he gives to the conduct

of Prior Wibert, a pious ecclesiastice, who scarcely appears

at all in the biographies, but who naturally would be the

great man of the age in the estimation of a young monk

of his own society ;? the severe strictures, too, on the
conduct of Randulf del Broc, seem to be the utterance of

one who had personally suffered from his contumely or
oppression? Although Gervase does not speak of him-

self as an eye-witness of the martyrdom, as he almost to

a certainty would have done had he been on the spot at

the time, he does speak as having been present at the

burial, which took place the next day.* On the other

1 This is the life of S. Thomas, 2 See vol. i. pp. 146, 168, 169,
among the lives of the archbishops, | 197, 205.
in vol. ii. ; in Twysden’s edition, col. 3 See vol. i. pp. 197, 221, 224.
1670: * modicum etiam si placet 4 Below, vol. ii.: in Twysden, col.
* visitet Gervasium qui archiepi- | 1673: “ut verum fatear quod ocu-
* acopatus ipsius gesta breviter | “ lis meis vidi et manibus attrec-
** transcurrit et annos." * tavi."

A 64. b

xiv PREFACE.

No evidence hand, in the whole of his works we look in vain for any

ory lived

Canterbury.

Effccts of
this on the
Chronicle.

The years
1170 to 1180.

evidence that he ever spent any long time beyond the
walls of Christ Church. There is no evidence of educa-
tion at a university, or of the formation of any personal
friendships beyond the circle of his own brethren.
These scanty indications point to the conclusion that
Gervase was probably an inmate of the convent during
this important period, and must even have witnessed
some part of the closing scenes: but that, as he did not
entertain the idea of writing a history until more than
twenty years afterwards, and by that time his recol-
lections must have lost any sharpness or clearness that
they had ever had, he thought it wiser to adopt the words,
and piece together a narrative of patchwork from the
writings, of the earlier biographers, than to attempt an
independent narrative of hisown. His Chronicle does
certainly exhibit such an amount of careful selection as
proves him to have had an independent recollection of the
sequence of events : even the errors of arrangement which
may be detected in it seem to be the errors of & man
misled by an effort of his own memory. Gervase’s nar-
rative, then, has the value that belongs to confirmative
evidence; he, having been on the spot and having seen
some part of what he records, deliberately gives an
account of it in borrowed words. This theory, however,
is of no great importance. The critical parts of Becket’s
history took place far away from Canterbury ; and, as
we have said, it is scarcely conceivable that, if Gervase
saw the murder, he should have abstained from declar-
ing himself an eye-witness. We conclude, then, that in
a humble capacity, as a junior monk, he was probably
resident at Christ Church from 1168 to 1170.

The next decade of years helps us to get a little nearer
to the personal history of our author. He is, however,
still far from being a leading man in the monastery, and
his recollections, as embodied in the Chronicle, are the
recollections of a very subordinate actor. He is familiar

PREFACE. XV

now with the intrigues and commotions that attended
the election of Archbishop Richard as Becket’s succes-
sor ;' he describes briefly, but in detail, the penitential |
pilgrimage of Henry IL to Canterbury in 1174? on
which occasion he must have enjoyed the opportunity of
bestowing one of the blows which the humbled monarch,
by his spontaneous will, accepted from the several monks
of the convent. But, as his history contains very little
independent material, so we are not surprised to find
little assumption of the character of a personal witness.
- Yet towards the close of this period, two or three des-
criptions of meteorological and astronomical phenomena
- seem to be the result of contemporary notation: on 8S.
Andrew’s Eve, 1177, a grand aurora borealis must have
been seen in Kent, and in June and September 1178
there were wonders in the sky; the strange things seen
in June Gervase describes on what he deems trustworthy
evidence; the eclipse in September he himself saw in
Kent, and other people saw it in France? Either these
facts were noted at the time, or else they must have
made such an impression on our author’s memory that,
when he began to write several years later, he could fix
the dates. During these years, however, Gervase wit-
nessed one great event, the details of which he after-
wards circumstantially recorded. On the 5th of Sep-
tember 1174 the cathedral was burned.* Our author's
elaborate account of the event, which is not, however,
incorporated in his Chronicle,’ is clearly the narra-
tive of an interested and active spectator, but there is
little in it that could be adduced in proof that it was
composed at the time; and it is probable that no part
of it was written until the year 1185, at which the de-
scription of the restoration closes and which year seems

1 Vol. i. pp. 239-245, 247. 4 Vol. i. p. 250.
3? Vo]. i. pp. 248, 249. 5 Vol. i. pp. 1-6.
3 Vol. i. pp. 374, 276, 277. 6 Vol. i. p. 39.

b 2

Gervase 3

know

of convent
al business.

Notation of

phenonema.

Burning of

the cathe-

dral in 1174.

Beginning of
the critical

period of
conventual

xvi PREFACE.

to be the earliest date assignable as the starting point of
Gervase's literary activity.

In December 1184 Archbishop Baldwin was elected to
the primacy, after a series of negotiations, disputes, and

history, 1184. intrigues, such as almost invariably attended the deci-

Attitude of
a in

sion of & point which was in constant debate between
the king, the convent, and the comprovincial bishops.
The circumstantial account which Gervase gives of this
transaction! proves not only that he had, as one of the
maturer members of the conventual body, his share in
the election, but that he had begun to take a vivid in-
terest in the questions connected with the rights and
prerogatives of the mother church. It was that vivid
interest, and the careful investigation of all points con-
nected with the subject, that fitted him to be the his-
torian of the house, and that gives to this Chronicle, the
most important of his works, its essential character. He

the disputes writes throughout as the champion of the cathedral con-
archbishops. vent against the whole world, and especially against the

archbishop, wherever the interests of the archbishop and
convent are opposed. Where there is no such opposition
he is willing to act and write as the archbishop’s cham-
pion, and his interest is never more vivid, or his argu-
ment stronger, than where the rights of the archbishop
and convent are identical. Such a case was that in-
volved in the obedience of the abbot of S. Augustine’s,
whose attempts to throw off the authority of the arch-
bishop were levelled as much against the prerogative of
the cathedral as against that of the primate. Such,
again, was the case of the monks of Rochester, who, in
trying to evade the customary observances by which
their predecessors had recognised their dependence on
the archbishop, had broken through customs of which
the convent of Canterbury was consistently tenacious.”

! Vol. i. pp. 809-325.
2 Vol. i. pp. 132, 183, 302, 806, 307, 812, 327-331.

PREFACE. xvii

In matters, moreover, in which the secular authority mis attitude
came, or was likely to come into collision with the archi- sec
episcopal, whether that secular authority was that of power.
the king, the justices, or the sheriff of Kent, Gervase,
provided the convent was not concerned, was consist-
ently on the side of the archbishop. It cannot, indeed,

be asserted that his authority was very great: he was

not a canonist, and shows little acquaintance with eccle-
siastical history, but he was a careful student of the
antiquities of his own monastery, and an intelligent
and zealous assertor of her rights.

The first occasion on which he attempted historical He uses his
writing must have been the dispute between the arch- dispute of
bishop and the abbot of S. Augustine’s which began bishop wi with
about the year 1178 and was continued until the year tine’s.
1183, in the March of which year the king effected a
pacification between archbishop Richard and the abbot.!

The treatise which Gervase contributed to the literature
of the quarrel is drawn up in the form of an “ Imaginatio "
or *case" on behalf of the archbishop. Its language is
very general and affords little evidence for an exact date ;
for although it is entitled as intended to be spoken in the
consistory of Alexander IIL, before the year 1181, Arch-
bishop Richard is spoken of in such a tone of historical
retrospection that it would seem probable that he was
dead at the time. If that were the fact the * Imaginatio "
must have been either a mere exercise on a dispute
already closed, or a case drawn up in contemplation of
a renewal of the struggle. Such a renewal might be
attempted by any new archbishop or on the accession
of any new pope: and, in fact, both Baldwin and Hubert
had grievances against S. Augustine’s, whilst Urban III.
and Celestine IIL were both called on to confirm the
privileges which had been granted by Alexander III.

—

! See the Chronicle, vol.i.pp.136, | 202, 303, and the Imaginationes,
188, 147, 163-165, 274-276, 278, | ib., pp. 68-83.

Probable
date of the

natio.

The internal

xviii PREFACE.

As the *Imaginatio " however contains no reference to
any question that could have arisen later than 1183,
and as moreover Gervase has added to it a counter-ima-
gination or case on behalf of the abbot, we may fairly
conclude that he was attempting a mere exercise or
declamation, and that the composition should be assigned
to the year 1185 or thereabouts at the latest. The same
year was, as has been already remarked, the earliest date
which could be assigned to his account of the burning
and restoration of the cathedral, and it was likewise the
year which saw the beginning of the long and tedious
struggle with the archbishop for the liberties of the
convent, and against the foundation of the new church
of canons which seemed so dangerous to the interests
of the monks.

I do not propose in this preface to attempt an abridge-

the convent ment, much less a recapitulation, of the history of Christ

elsewhere
discussed

Church during the stormy period ushered in by the
election of Baldwin. The order of events and the general
lessons conveyed by them have been at sufficiently great
length examined in the introduction to the “ Epistole
Cantuarienses " which were published in the present
series in the year 1865. It is however necessary to
advert to them here so far as they enable us to detect
the personal action of our author and to discover the
period at which he began the composition of his Chronicle.
The great quarrel commenced in December 1185, when
the archbishop forbade the conventual manors to make
their usual exenia or presents to the monks; in January
1186 he seized three churches, the revenues of which
were appropriated to the monastic almonry; the next
month he assumed the internal administration of the
convent, and, on the monks appealing to the pope, took
into his own hands the management and revenue of their
estates.! It isin relation to this outbreak that the second

.

—À

! See vol. i. pp. 332-335.

PREFACE. xix

series of preliminary tracts prefixed to the Chronicle was
drawn up.’ In the first! of these, by way of an “ Imagin- The « Ima,
atio,” Gervase states the case of the archbishop against on th en the. » quar.
the monks ; this is followed by a “ Responsio " placed in Baldwin.
the mouth of the prior Honorius and addressed to the
pope? These two essays bring down the history of the
quarrel to the month of December 1186 ; and are accom-
panied by an historical exposition of the question of
internal administration, to be delivered on the second
day of hearing. A fourth tract contains a continuation
and recapitulation of the argument, addressed to Clement
III. in the winter of 1188, after the death of prior Hon-
orius and his companions at the court of Rome. In the
best MSS. this is followed by an appendix of documents
coming down to the decision given by pope Celestine
III. on the 23rd of May 1191. Whether these treatises
were really used by the messengers of the convent at
Rome or were mere exercises such as we have supposed
the * Imaginatio " against the abbot of S. Augustine's to
have been, does not much matter; for on either suppo-
sition we must regard them as contemporary, or at all
events not earlier than the latest date referred to in them.

The fact that the Chronicle as we now have it contains Gervase
large portions of narrative taken wholly or in part from om ‘Imagine.
these “ Imaginationes," seems to prove that Gervase did forehe
not begin his larger work until he had tried his pen in chronicle.
these ways. A few instances will show so much; the
quarrel of prior Jeremiah with archbishop Theobald is
transferred from the Imaginationes to the Chronicle and
placed under the year 1143,? although Gervase acknow-
ledges that he is in ignorance of the exact date. Under ©
the year 1150 in the Chronicle we have a long episode
taken almost verbatim from the ‘“ Responsio " which as

— —— — — —

! Vol. i. pp. 29-32. 3 Vol. i. pp. 126-128 ; 1mag., ib.,
2 Vol, i. pp. 32-40. p. 44.

Tho year

1188 the
bable da

m-

XX . PREFACE.

we have seen was written at least as late as the year
1188! From the year 1186 onwards the language of
the Imaginationes coincides, as might be expected, very
closely with that of the Chronicle; as the latter however
in 1188 becomes fuller and more continuous, it seems
unnecessary to throw the hypothetical period of com-
mencement later. It is of course possible that the Ima-

feof ginationes may have been intended for a recapitulation

mencement of the events previously recorded in the Chronicle; but

nicle.

this seems much less probable, nor on such a supposition
is it easy to explain why these particular episodes should
have been first treated in the Chronicle on a scale so
disproportionate not only to the general history of the
time but to the other particulars concerning the fortunes
of the monastery. They could on this theory have ap-
peared in their completeness only in a minute Chronicle of
the Convent, but Gervase’s Chronicle is so far from being
a complete Chronicle of the Convent that he does not
even give the exact or carefully dated sequence of the
priors of his own time. .

If this argument be good, we see that the Chronicle
of 1143 and 1150 was not written until the year 1188
at the earliest. A conclusion in the same direction may
be drawn from the examination of the materials which
are used for the history of S. Thomas. Gervase’s account
of the life and martyrdom of the great archbishop is
drawn from the Lives written by John of Salisbury,
prior Alan, afterwards abbot of Tewkesbury, William of
Canterbury and Herbert ‘of Bosham. It is unnecessary
here to anticipate the conclusions of the learned Editor
of those works as to the exact relation of the several
biographies in respect of date and originality. It is, how-
ever, certain that Herbert of Bosham was writing his
book at the time of the death of Geoffrey of Brittany

-———— —— —— — ———— -—— — —ÓM

! Vol. i. pp. 142-144 ; Imag., ib., pp. 44-46,

a IN Tt a — rn rr i — "WB €W Ww ll ee

PREFACE, xxl

in the year 1186. As Gervase refers to Herbert's Inference
biography as a complete work, it is clear that his dateot
Chronicle for the year 1163 could not have been written Bosham.
much before the year 1188; under the year 1163 our

author refers to the work of Herbert by name, and the
influence of Herbert is apparent in almost every page of

the portion devoted to this part of the history.

It may then be reasonally inferred that the formal Materials
composition and arrangement of the Chronicle began Gervase for
in or about the year 1188, and that, in contemplation of nicle.
such a work, Gervase then proceeded to put together
extracts from the historians of his own century, espe-
cially Henry of Huntingdon, the continuation of Florence
of Worcester, which he probably knew as the con-
tinuation of Marianus Scotus, and the “Gesta Regis
Henrici" which is familiar to us under the name of
Benedict of Peterborough. Besides these works he had
before him the biographies of S. Thomas, the original
letters on the Becket controversy collected by prior Alan ;
the already rapidly accumulating correspondence on the
great quarrel with Baldwin ; and finally the records
of his own convent, the professions made by bishops at
their consecrations and the charters and cartularies of
Christ Church. To what extent he was indebted to
these sources of information will appear from the mar-
ginal references supplied in the present edition. From
the year 1188, and indeed for two or three years earlier,
the work bears every sign of contemporary composi-
tion, and, if it were not for the references to the later
troubles of the convent, introduced under the years
1143, 1150, and 1163, we might be inclined to make the
beginning of the undertaking contemporaneous with

1 Herb. Bos., ed. Robertson, iii. | lead to a like conclusion, e.g., at
460, 461; and note, ibid., Intr., p. | p. 91, the writer evidently refers
xxii. to the coronation of the younger

2 See below, vol.i., p. 174. There | Henry in 1170.
are many subsidiary points that are 3 See vol. i. p. 89.
scarcely worth enumerating, which

Conclusion
as to date of
writing.

Gervase a
senior monk.

xxii PREFACE.

Baldwin's election. It is, however, quite consistent with
the ordinary procedure in such cases if we suppose
either that the original design was to write an account
of the great quarrel and that the preliminary portions
of the chronicle were added as an after thought, or that,
having taken up the pen of the annalist in 1188, Gervase
found the events and dates of the three preceding years
present to his memory or within easy reach. To. his
own memory or to that of some of his fellow monks he
must have been indebted for the few minute points of
detail which before that date he contributes to the his-
tory of the times. We may, however, leave this portion
of our subject for consideration in our general estimate
of the value of Gervase as a historian ; and now follow up
what few traces we can discover of his personal history.
Gervase by the year 1185 must have been one of the
senior monks of the convent; to this we must ascribe
his familiarity with the details of Baldwin's election ; he
probably was one of the band of monks who at Tenham
in that year discussed the Rochester dispute with the
archbishop, and brought forward the agreement made
on the same subject in 1183, of which he had himself
been a witness! Early in the account of the year 1186
we have possibly a trace of his personal action: one of
the monks,” he says, wrote to the pope Urban III. an
account of the commencement of the dispute with
the archbishop, omitting his own name. Although his
account could scarcely, as I have supposed (p. 333, note 1),
have been the first “Imaginatio” of Gervase, it may have
been an earlier document of a similar character, and
Gervase, unless he were speaking of himself, would
scarcely have thought it necessary to keep the author-
ship still a secret. Towards the close of the same year
we have a distinct proof of the important position which
he had now reached. He was sent with a deputation of

— —— — ee

1 Vol. i. pp. 807, 326-331. ! 2 Vol. i. p. 833,

PREFACE. xxl

monks to announce to Baldwin the new appeal on which Traces of
the convent had determined. He acted as spokesman action.
of the deputation and entered on an argument with the
archbishop which ended in the acceptance of the appeal.!

It is a curious fact that, in reference to this event, two
distinct dates, a week apart, are given in the Imaginatio

and in the body of the chronicle, a proof, I think, that,
although the details were put down whilst fresh in
memory, the record was not so strictly contemporaneous

as to secure complete certainty in dating? Although he

had now become a leading man in the convent, our author
does not describe himself as an official or obedientiary.
Honorius had become prior in the preceding May, Geof-
frey, the leading spirit of the opposition, was sub-prior ;

the offices of chamberlain, cellarer, and sacrist, were in

the hands of other well-known persons whom the arch-
bishop tried hard to oust or bring over to his side? Ger-
vase, we may presume, was employed in collecting the
historical and documentary evidence on which the case

of the convent rested.

Although the minuteness of the details with which the He was at
successive stages of the struggle are recorded, afford a in 1187 and
presumption that Gervase was an eye-witness, and even
an influential actor in them, he remains out of sight
during the years 1187 and 1188. We have, however,
no hesitation in believing that he was continuously an
inmate of the convent; he was clearly no part of any
of the legations sent to the papal court or to visit the
king in France. It is probable that his pen was busily
employed during these years in writing some of the
many letters which were circulated throughout Europe
on the subject of the great quarrel, the language of

rsonal

1 Vol, i. p. 343. bert the sacrist, and Hervey the
* Compare vol. i. pp. 38, 343, | cellarer, Gerv. Chron., vol. i., pp.
352. 379, 881; Epp. Caht., pp. xxxvi,

3 Simon is the chamberlain, Ro- | 89.

bury letters,
possibly, in
part the
work of
rvase.

Gervase in
1189.

Changes in
the convent
1190, 1191.

XXlV PREFACE.

which frequently coincides in & noteworthy degree with
that of the Chronicle. A close comparison of these pas-
sages might be made to show that some of the conversa-
tions reported in the Chronicle are' due to the testimony
of a person present on the occasion. Unfortunately there
is no evidence of Gervase's presence at the more critical
interviews with Henry IL, who died whilst the quarrel
was at its highest, and on whose death he remarks in
language! which shows how heartily he disliked the king
who had connived, to say the least, at the aggressive
conduct of the archbishop.

It isin preparation for the attempted arbitration by
which Richard I. undertook to settle the quarrel that we
next catch sight of Gervase. He was one of a depu-
tation including the sacrist Robert and the treasurer
Simon, who attended the king at London, on the 8th
of November 1189.2 The account of the conference,
which ended in a submission by the monks to the royal
arbitration, is given by Gervase in words which nearly
but not exactly correspond with the letter addressed
to the convent by the deputation. We may infer from
this that whilst he certainly had a hand in the report
made to the convent, he was not entirely responsible for
it. It may be further noted that neither account men-
tions him as taking a prominent part in the debate.

The eventful history of the next few years is given
rapidly and succinctly by Gervase, who seems to have
clung consistently to the party opposed to Baldwin. In
the winter of 1190 Baldwin died; and his nominee to
the priorate, the unlucky Osbert of Bristol, was removed
from his office as soon as the news of his patron’s death
was fully ascertained. Geoffrey, the sub-prior, succeeded
by election of the monks, and the monk Felix, who had
been made cellarer by Baldwin, shared in the fall of his

1 Vol. i. p. 449. 3 Vol. i. pp. 468, sq.
* Epp. Cantuar., p. 315.

*

PREFACE. XXV

ally. Their removal took place in May 1191.! It is

not improbable that, among the minor changes in con-
ventual offices which followed, Gervase obtained some
promotion. In the year 1193 when archbishop Hubert Gervase ap-
Walter in the month of November was on his way to scriat | in
Canterbury to receive his pall, Gervase, as sacrist of the
convent, met him at Lewisham and delivered to him the
archiepiscopal cross in an elaborate form and with a set
speech which he has exactly recorded It was pro-

bably in the character of sacrist that he had occasion to

search for precedents for the king’s re-coronation at
Winchester, in reference to which he preserves some im-
portant details as to the coronation of king Stephen and

his queen at Canterbury.’

From this point we are unable to follow the history He must |
of Gervase with any certainty. Under the history of t to be aacrist
the year 1197 he records the appointment of Felix to
the priorate of S. Martin's Dover,‘ and there styles him
the sacrist of Canterbury. It is just possible that he
may have written '"sacrist" by mistake for “cellarer,”
for the priorate of Dover was very frequently bestowed
as a piece of preferment on the cellarer, and Felix cer-
tainly had held and may have been restored to the
latter office," But the record as it stands certainly im-
plies that Gervase had ceased to be the sacrist, and
leaves us in doubt whether he had been superseded or
promoted. It is indeed possible that he may have taken
some other office; the precentorship for example, which
had been held by Osbern and Eadmer, his predecessors
in the roll of Canterbury annalists, might have seemed a
post that he was likely to covet; but there is no evi-

— — À — € M — — —À eee M

! Gervase, vol. i. pp. 494-496; | made prior of Dover, Gerv. i. 251.

Epp. Cant., pp. 333-335. In 1180 John the cellarer succeeded
2 Gervase, vol. i. pp. 520—523. him, i. 295. Honorius, who became
3 Gervase, vol. pp. 524-527. prior of Christ Church in 1185, had
* Vol. i. p. 544. been cellarer, i. 336.

5 In 1174 Warin the cellarer was

xxvi PREFACE.

No room for dence that he accepted any further responsibility, and

prorat indeed his age may have disqualified him or relieved
ver.

him from the duty of service altogether. It is perhaps
necessary to point out further, although the remark
really leads to nothing, that there are words in the pro-
logue to the Chronicle which might be interpreted to
imply that at the time of its composition Gervase had
been taken away from Canterbury; he writes, as he
says, not for any public library, “ but for thee, brother
* Thomas, and our poor little family," * nostre familiols
* paupercule.”! To describe the great, rich and powerful
community of Christ Church as * familiola paupercula,”
is to use a form of meiosis which is scarcely recon-
cileable with sincere humility. The words would be
applicable enough to Dover, if we could suppose that
our author had been transferred to S. Martin’s; there
are many references in the body of the Chronicle to the
fortunes of that dependency or cell of Christ Church ;
and one portion of Gervase’s works, as will appear from
the contents of our second volume, was very closely con-
nected with Dover. But this notion is illusory: the
list of the priors of Dover is perfect and consecutive for
this period ; Felix is the prior appointed in 1197, and
on his death in 1212 a successor named Reginald was
appointed? There is no room for Gervase, and, as seems
to follow from the notices in the obituary of the convent,
he died a simple monk of Christ Church. The conclu-
sion must be that he resigned the sacristan's place after a
short tenure, and devoted himself thenceforward mainly
to the composition of his Chronicles. Beyond the slight
indieations of life and vigour which they supply we
have no further evidence that illustrates his history.
Gervase lived to see the end of the reign of Richard
and the beginning of that of John. He regarded that
epoch as an appropriate point for the end of his first

1 Vol. i. p. 89. | ?Mon. Angl. iv. 530.

PREFACE. xxvll

book of Chronicles and the beginning of the second.’ Gerrase was
But we have no evidence to show that the second was !!99.
ever written, and it is certain that if it ever were written
it is now lost. The account given in the Chronicle of
the death of Richard seems to be strictly contemporary ;
and, in fact, to contain some statements of names and
events which might on later information have been made
more definite and correct. Nor are there in the pages
which precede the close any anticipations of later history
which might be made to show that the book was drawn
up at a somewhat later period. The * Tribulatio Eccle-
“ gis Cantuariensis, ? for the further history of which
the reader is referred to the second book, is doubtless
only the old trouble about the college at Lambeth, con-
cerning which we have had more than enough in the
first book, and which was still in progress at Richard's:
death: it was “by the grace of God” that such lessons
as the history might convey were to be found in the
second book, a sure token that it was as yet only in
the contemplation of the author that that second book
existed when the first was completed.

Whether or no this second portion of the Chronicle Gervase
were ever written, Gervase seems, after the completion his smaller
of the first part, to have begun the composition of a
smaller but more comprehensive work, a compendium of
the history of the British kings, of the Anglo-Saxon
dynasties, and of the Norman and Angevin reigns down
to the reign of John; to be followed by a history of
Canterbury and its archbishops to the time of Hubert
Walter. This he lived to accomplish, and subsequently
added a small tract on the political and ecclesiastical
geography of Britain, to which he appended a somewhat
scanty “Provinciale” of the Catholic Church, entitling
the whole performance * Mappa Mundi.” These treatises
are still in manuscript, and will, it is hoped, soon be

SE AS m an,

1 Vol. i. p. 594. | 2 Vol i. p. 594.

xxviii PREFACE.

y published as a second volume of the present work. It
will be better to leave anything like a critical exami-
nation of them for the preface of that volume; but it is
necessary to refer to them now as furnishing the only
evidence as to the questions whether Gervase carried
into effect his intention of continuing his larger Chro-
nicle, at what period he ceased to write, and, by infer-
ence, to what year we must refer the date of his death.
These points can only be treated tentatively, as unfor-
tunately we have no original MS. of either portion
of the works of Gervase, and it is therefore impossible
distinctly to ascertain where the original work stops
and the labour of the continuator begins. I do not pro-
pose in this place to do more than point out the chief
marks by which a conclusion must be guided ; for in
the process of editing the second volume new indications
of date and authorship will, almost to a certainty, make
themselves apparent.

Relative Gervase then contemplated two and completed three

minor new treatises before he laid down his pen: the Gesta

UT Regum, the Vite Archiepiscoporum, and the Mappa

Mundi. We learn from the Mappa Mundi that he had
brought down the other two to his own time before he
began the third ;! and we find from the Gesta Regum
that he had at least completed the extant portion of the
greater Chronicle before he began the Gesta? We are
therefore warranted in believing that the composition of

1*Sj quis enim majora horum,
* illa videlicet vetera, nosse deside-
* rat, Britonum et Anglorum legat
“ historiam, Gildam quoque et So-
** linum, Bedam quoque non omit-
* tat, et tandem nova visurus ad
* pauperculum et modicum veniat
* Gervasium. In cujus cronicis
“a tempore regis Henrici primi
* plurima de factis regum et di-
* versis eventibus compilata sunt.
* Composuit etiam idem G. scrip-

* tum quoddam de gestis regum An-
* gli; et pontificum Cantuariensis
* ecclesie ; hic autem de situ An-
* glie et ipsius divisione per comi-
* tatus,et de monasteriis que in
* jpsis comitatibus existunt, ut-
* cumque dicendum est;" Mappa
Mundi, Intr., see vol ii.

? * et deinde gradatim ad nostrum
* regem, si Deus dederit, perveniam
* Johannem," Gesta Regum, Intr.,

See vol. ii. p. 2.

PREFACE. XXIX

this second cluster of books was begun after the year Obscurity of
1199. Of the three treatises the Mappa Mundi furnishes the Mappa
no indication of date ; firstly, because it does not offer a
date at all ; secondly, because such & date as might be
inferred from its contents could not be confidently ac-
cepted owing to the fact that we possess it only ina
transcript. Thus, in the Provinciale there is & reference
to Clement III. as the reigning pope at the time of -
wriüng. Yet Clement III. died in 1191, and it is cer-
tain that this tract was not written until the reign of
John. Either the.author was using materials which he
had collected before 1191, or else the transcriber wrote
Clement III. by mistake for Innocent III. Either way
we cannot risk any argument on such a date. In an-
other part of the same tract Gervase gives a list of all
the monasteries of England; and it would be possible,
by a careful comparison of this list with a perfect
* Monasticon Anglicanum,” to discover, by noting inser-
tions and omissions, the exact year at which that list
was drawn up. But as the existing MS. belongs to the
middle of the century, as it may contain additions by
later hands than Gervase, or may have been put together
long before his death and not even brought down to the
date at which he ceased to write, it seems useless, at all
eventa here, to attempt to use it for evidence.

Unfortunately a similar obscurity, although in a less Uncertainty
degree, attends the “Vite Archiepiscoporum." That at at which the
work comes down to the death of Archbishop Hubert archbishops
Walter, the archbishop whose episcopate Gervase at the “
beginning of the work had fixed as the end of his
labours? But we cannot be quite sure whether the life

! ** A summo vertice, sacrosancte | “ signifer fuit archiepiscoporum, in-
** videlieet sedis apostolice summo | “ choandum est, et sic per singulos
* pontifice nostro Clemente Tertio | * ipsius successores scilicet xlii.
* incipiendum est ; " Mappa Mundi. | * usque ad venerabilem Hubertum
?* Ab Augustinosiquidem Anglo- | “ discurrendum est ;” Twysden, c.
* rum apostolo, qui subsequentium | 1629.
A 64. c

The “ Gesta
Regum.”

XXX PREFACE.

of Hubert was completed by Gervase or by a continua-
tor. On the one hand, the concluding portion of the life
contains nothing that might not have been inserted by
any monk of the convent ; on the other hand, it contains
no anticipation of the later history, such as might be
made to throw a doubt on the authorship of Gervase.
If, on the whole, it seems best to regard it as the work
of Gervase throughout, that conclusion is in great mea-
sure based on a very speculative examination of the
* Gesta Regum," to which we finally turn.

In this work! the writer, down to the end of Richard's
reign, has closely followed the language and abridged the
narrative of the larger Chronicle, expanding in some parts
the foreign exploits of the king, omitting the documents,
and saying very little about the troubles of the convent.
The early years of the reign of John are treated in much
the same style; few dates are given, the details are
somewhat more circumstantial than those of the preced-
ing reign, and, although it is impossible to speak with any
confidence whilst the existence of a continuation of the
larger Chronicle is uncertain, the narrative seems less to
bear the character of an abridgment. It seems to be a
rapid but not unconnected or careless reswmé of the history
of the reign. Up to the death of Hubert Walter the writer
gives the chief place to the wars in France and the
defensive measures adopted by John in England. From
the date of Hubert's death the story of the monks of
Canterbury comes into the foreground ; a rapid sketch
of the condition of the country during the quarrel with
Innocent III. follows; and, after a brief account of the
attempted conference between Langton and the king at
Dover in October 1210, the string of the history sud-
denly breaks off; and the writer, probably a new writer,

1 As this work is still in MS. it | referred to will be found in the
seems useless here to give more | second volume.
precise reference. The paseages

PREFACE. xxxi

begins with a brief chronology, starting from the year The year |
1207. As the style and arrangement of the following bys chan
portion differs altogether from the earlier part, we can
scarcely suppose that it was drawn up by the same
writer; and we may, in default of a more definite exa-
mination, assume that the year 1210 marks a distinct
break. Under a similar reservation we may be content

to accept the history of the first ten years of the thir-
teenth century as the work of one author, and I see at
present no strong reason to doubt that it is the work of
Gervase. It is worth while observing that the very last
sentence of this part of the history contains a quotation

of which Gervase was very fond, “‘ Nulla pestis efficacior

* quam familiaris inimicus," and a reference to the pro-

phecy of Merlin, to which also Gervase occasionally
resorted. Both these marks appear in the first pages of Blight signs
the Chronicle, and seem to recur on the closing page of suthorship,
this part of the Gesta. Another peculiarity of Ger-
vase's diction is observable in these pages: the title
profectus Anglie, as given to the justiciar, is, if not
peculiar to Gervase, so rare in other writers as to escape

notice almost entirely. The lugubrious tone which

marks the earlier portion of the Chronicle is indeed
missing, &nd the sufferings of the monks of Christ
Church occupy a place in the narrative better propor-
tioned to the general course of history than to their
position in & separate chronicle of the convent; but both

these characteristics of the earlier work almost disap-

pear in the Gesta, even for the reigns of Henry II. and
Richard I, so that their absence at this point cannot be

made to support any definite conclusion. It is possible

that a more minute examination of this part of the work,

such as is scarcely possible except in the process of
printing, may reveal particulars of variation which may
modify this conclusion. But pending this investigation,

we may, I think, suppose Gervase to have continued the

Gesta to the year 1210. |

c 2

Wasa

xxxli PREFACE.

It must remain an open question whether the portion

Sf the anyer of the '* Gesta Regum," of which we have been treating,

ever writ-
ten?

Obit of
Gervase.

with others
of the same
name.

is or is not an abridgment of a larger continuation of
the Chronicle. This question can only be discussed with |
advantage when the Gesta Regum themselves are before
us. At present I feel inclined to the opinion that such
& continuation, although distinctly contemplated, was
never written, and that we have in the Gesta rather
notes made in preparation for a continuation than an
abridgment of such a work. It will be necessary in the
Introduction to the second volume to examine what
other materials are now in existence which may have
been collected in the prospect of such a continuation,
either by Gervase or by some of his fellow-monks.

The ancient obituaries of the convent contain several
notes of the obits of monks bearing the name of Gervase.
One of these, now the Cotton MS. Nero C. ix., which
belongs to the early years of the thirteenth century,
places the commemoration of a Gervase, priest and monk,
on the Ist of January, and that of another similarly
described on the 14th of March.| The later Canterbury
Martyrology, preserved in MS. at Lambeth, commemo-
rates a third Gervase? on the 30th of April. We have
no evidence to show which of these notices belongs to
our author, or to what years they are severally to be
referred.

If the foregoing sketch be accepted as a fair and

of
e" probable account of the life of Gervase of Canterbury,

there will be no difficulty in disentangling his history
from that of other literary men and public servants of
his time. Few as the recorded facts may seem, they are
sufficiently distinctive ; but the very paucity of detail
has invited speculations which have tended to identify
the simple monk of Christ Church with several other
persons about whom more might be known or conjec-

1 Dart's History of Canterbury;/ ? Epp. Cantuar., p. 558.
appendix.

PREFACE. XXXL

tured. First among these may be mentioned Gervase, Gervase of
prior of S. Serenicus or S. Ceneri, in the county of
Alencon. Gervase of S. Ceneri was a friend of Robert
of Torigny, Abbot of Mont S. Michel, commonly known
as Robert de Monte. He wrote, as we know from a
letter addressed to him by Robert, an “epilogue” of the
history of the Counts of Anjou, and was invited by the
same adviser to write a similar sketch of the history of
the Counts of Maine. The probability of the identity of
Gervase of S. Ceneri with Gervase of Canterbury struck
Dom Brial so forcibly that he regarded the matter as
certain, and in the introduction to the seventeenth
volume of the “ Recueil des Historiens de France” ? con-
fidently asserted that Gervase, after having been prior
of S. Ceneri, became a monk at Canterbury. But this
speculation, so confidently affirmed, vanishes on the first
examination. The letter of Robert de Monte, to which
we are indebted for all our knowledge of Gervase of Not to be
S. Ceneri, was written after the death of Geoffrey of with Ger. .-
Anjou in 1151, but before Robert became abbot of Mont terbury.
S. Michel in 1156. Gervase of S. Ceneri was then a monk
and prior at least seven years before Gervase of Canter-
bury, who was made & monk and received holy orders
from Archbishop Becket, could call himself either monk
or clerk.

Sir Thomas Hardy's theory that Gervase of S. Ceneri — of
may have been identical with Gervase of Chichester
serves to introduce us to a second candidate for identity
with our author? Gervase of Chichester was one of the
learned company who attached themselves to Thomas
Becket. He is mentioned by Herbert of Bosham, in
his list of the * eruditi" of S. Thomas, in the follow-
ing terms: — * Post hunc Gervasius, similiter sicut

! Bee the letter of Robert in the 3 Vol. xvii., pref., p. xii.
Appendix to the works of Guibert 3 Catalogue of Materials, ii. 858.
of Nogent, ed. D'Achery, p. 715.

Hardy, Cat, Mat. ii. 245.

Gervaso of
Chichester.

His works,

XXXIV PREFACE.

“ natione et cognomine Cicestrensis, juvenis certe tunc,
“ sicut in moribus et in litterarum scientia commenda-
“ bilis. Verum et iste, cum nec vocaretur, patriam
“ egressus non est."! Gervase of Chichester was one of
a little body of Chichester men, two of whom are men-
tioned with him, Jordan of Meleburn, the archdeacon,
and Matthew, both of whom were subsequently deans of
Chichester. None of the three attended S. Thomas in
his exile. If this were all that was known of Gervase
of Chichester it might afford a fair presumption that he
was the same person as Gervase of Canterbury ; both
were attached to S. Thomas, both were young scholars
under his influence; neither followed him into exile.
But the resemblance goes no farther; and what little is
known of Gervase of Chichester is conclusive. Without
following Leland and Bale in their assertion that he was
a student at Paris and famous as a preacher of morality?
it is enough to say that he is known as the author of a
commentary on Malachi in which, in a poetical intro-
duction, he describes S. Thomas as & model of the
priestly life. He is said by Bale to have written a life
of S. Thomas, and such an inference may possibly be
drawn from the verses which Sir Thomas D. Hardy has
printed in the second volume of the Materials for British
History, pages 351 and 352. This biography, which
according to Leland was cited by Helias of Evesham, in
his life of the martyr, has long been sought for in vain.
The work,’ existing in MS. in the Imperial Library of
Paris, and ascribed by Gale to Gervase of Chichester, is
identical with that published by Dr. Giles as the work
of Roger of Pontigny ; it is written by a person who
attended S. Thomas in his exile, and cannot therefore be

2 e
2 Herb. Bos, lib. vii. c. 1; ed. Bale (ed. 1959] or p. 216;
Robertson, ii. 527; Hardy, Cat. | "Sperma P aU s (ed
Mat. ii. 394. ptores, p. 216; (ed.
1619), p. 324.

PREFACE. XXXV

assigned to Gervase of Chichester! In default of better Not tobe |
testimony it must suffice to say that Gervase of Chiches- with Ger-
ter was not a monk, and could not therefore be identical terbury,
with Gervase of Canterbury; and that as Gervase of
Canterbury in his latest work gives an account of his

own writings without mentioning a commentary on
Malachi, there is, from that side also, the strongest reason

for discrediting a theory of identity. That Gervase of S. nor with |
Ceneri was, as Sir Thomas Hardy seems to have thought S Gener
possible, the same person as Gervase of Chichester, is
disproved by the fact, that it is impossible for Herbert of
Bosham to have described as a young English scholar of

1164 a monk who had reached the dignity of prior at

least ten years before. A possible link between Gervase

of Chichester and Gervase of Canterbury, discoverable in

the name of Gervase, clerk of the Chancellor, who with nor with
Thomas Becket attested a charter of Henry II, granted abbot of abbot of
to Mont S. Michel in 1158, will be disposed of further ^ ""e*
on. We might leave Gervase of Chichester to the
obscurity in which we find him were it not that the
learned authors of the Histoire Littéraire de France

have given the name to another fairly known historical

person who cannot be identified with either of the two
namesakes.? This is Gervase the Premonstratensian,
suecessively abbot of S. Just, Beauvais, Thenoil and
Premontré, and lastly Bishop of Seez. This Gervase was

an Englishman, and is described by le Paige in the
Bibliotheca Premonstratensis, as well as by le Long, as
Cestriensis or Cestrensis? and by C. L. Hugo, the editor

of his works, as a native of Lincolnshire * He wrote,

——

! Hardy, Cat. Mat. ii. 351. * clesize abbas, episcopus Sagiensis,

? Hist. Litter., vol. xviii. pp. 41- | “ floruit 1227.”
$0. 4 His letters were collected by

3 Le Paige, Bibl. Premonstr., pp. | Norbert Cailleu, and edited by
305, 924. Lelong, Bibliotheca (ed. | C. L. Hugo, in his Accessiones
1723), ii. 748: “Gervasius Anglus | Nove, Stivagii, 1725, and Frank-
* Cestriensis Prsemonstratensis ec- | fort, 1744.

Gervase,
the Premon-
stratensian.

Gervase of
Melkeley.

xxxvl PREFACE.

whilst abbot of Premontré, a large number of letters,
many of them concerning the English houses of the order.
Among his letters is found one addressed by a third
person to Benedict, abbot of the Premonstratensian
canons at Alnwick, in which Gervase is spoken of as a
credit to the race from which he sprang; and his English
birth is further vouched by his epitaph :—

* Anglia me genuit, nutrivit Gallia, sanctus

* Justus, Thenolium, Premonstratumque dedere

" Abbatis nomen; sed mitram Sagia, tumbam

* Hic locus, oretur ut detur spiritus astris."

The date of the promotion of Gervase to the abbacy of
S. Just falls about the end of the twelfth century; in
1209 he became abbot of Premontré, and he was bishop
of Seez from 1220 to 1228. On what authority he is
called Gervase of Chichester does not appear ; but, as he is
said to have written commentaries on the minor prophets,
his history must have been confounded with that of the
true Gervase of Chichester. He was probably a scholar
of Paris, and hence the assertion of Leland that Gervase of
Chichester studied there too. The confusion is probably
as old as the age of Leland, but there can be no doubt
that the bishop of Seez of 1228 cannot have been the
promising scholar of Chichester of 1164.

A third contemporary writer, whose history has been
mixed up with that of Gervase of Canterbury, is Gervase
of Melkeley, or, as he called himself, “de saltu lacteo."
This person, who is mentioned by Matthew Paris as an
astrologer? and is quoted by him as an authority for
the life of Stephen Langton,* is known as the author of

—

! Acc. Nov. (ed. 1744), prof. 3 Hist Angl., ed. Madden, ii. 232.
Hugo cites a ** MS. Viconiens." for ‘ Liebermann, Ungedr. Anglo-
a * Vita Gervasii." Normannische Geschichtsquellen,

* Gallia Chistiana, ix. §§ 647, | pp. 322, 326, 327.

844 ; xi. 693.

PREFACE. xxXxVil

a treatise on the art of versification, which is extant His verses.
in MS. In some verses appended to this treatise he
addresses the city of Norwich in congratulation on the
appointment of a new bishop, apparently named. John,
whom he compares with the Baptist and the Apostle.
His book is dedicated to.a certain “Johannes Albus,”
and in the preface he cites as authorities on his subject,
among others Matthew of Vendome, and Geoffrey Vinesa,

! MS. Balliol, 276. The poem begins—
* Magnus Alexander bellorum szpe procellas
* Inmixtus fregit studiis, Socratesque studendi
* Continuum solitus interrupisse laborem
** Treicias tremulo numeravit pollice cordas."

Then after citing Julius Cesar and Alcides, —
** Tu quoque lugenti patris graviterque diuque
* Expectate parens sibi quem viduata maritum
* Jam pastoralis Norewici regia poscit."
» * * *

* Cum floreret adhuc lapso sub presule claro
* Et locuples Norwycus erat, tantoque superba
** Principe nec lacrymas novit nec verbera sensit."

The excellence, sickness, and death of the late bishop are then described ;
then, after a sad mutilation and some praises of liberality and eloquence,—

** Virtutes alis, sed predicat ista Johannem ;

'* Hic pueris Baptista tuis, senibusque sacratum

' Est evangelii speculum, Norwice, duorum

* Unicas officium complet tibi, mundet ut alter,

* Preedicat ut reliquus, gerit ambos tertius olim

“ Tam bene delatus ín secula nostra Johannes,

* Voce manuque docet facienda facitque docenda,

* Ut Baptista lavat, ut apostolus instruit, urbi

* Presidet, &c.

Further on—
* Hunc reddit, Norwyce, tibi reprimitque querelas,
* Absterget lacrymas, sepelit suspiria, damna
* Presulis immensi majori prssule pensat.
* () jactura placens, latus dolor, utile damnum !
^ Patroclus cecidit ut magnus surgat Achilles,
* Turnus ut /Eneas, ut Phebas luna, Philippus
“ Ut Macedo major, magno majora parantur," &c.

Gervase of
Melkeley.

Gervase
Tilbury.

of

xxxviii PREFACE.
or Vinsauf! If we suppose the bishop of Norwich, to
whom he refers, to have been John de Gray, who was
made bishop in 1200, we may fix that year as the
earliest date assignable to Gervase of Melkley ; and as
Matthew Paris describes him as author of the epitaph on
the Earl Marshall, who died in 1219,? it is possible that
he was for some few years a contemporary of Gervase of
Canterbury. But beyond the fact that he was cited as
an authority for the life of an archbishop of Canterbury
there is nothing that would lead to the identification of
thetwo. Noris this confusion to be charged against the
earliest bibliographers. Bale and Pits describe the two
writers as entirely distinct? The confusion, however
it was originated, was propagated by the authority of
Voss,* and appears as an accepted theory in the work of
Oudinus.
No one, so far as I am aware, has ever thought
of identifying Gervase of Canterbury with Gervase
of 'liilDbury,—the monk of Christ Church with the mar-
shal of the kingdom of Arles. Yet both wrote on
historical subjects, both composed works of a geogra-

1 MS. Balliol., 263 : * Dilecto suo
* Johanni Albo non tam socio
* quam magistro suus Gervasius de
* saltu lacteo hoc opusculum cum
* galute. Armata est majorum
* petitio et cognatissima jussioni.
* Hinc est quod cum vestre mihi
* petitionis auctoritas preecepisset
* ut versificatorie vobis artis in-
'* dustriam explicarem, non pre-
* temptata operis difficultate, au-
* dax et improvidus parui jussioni.
* Hortantur igitur fides et obedien-
* tja ne vel precis devotio vel
* jussionis majoritas contemnatur.
* Scripserunt autem hane artem
* Matheus Vindocinensis plene,
* Galfridus Vinesa plenius, plenis-

* sime, vero Bernardus BSilvestris,
** jff prosaico Psittacus, in metrico
* Philomena," &c., &c.

? Hist. Angl, ed. Madden, ii.
232; Hist. Major. ed. Luard, iii.
43, iv, 493.

3 Bale, Scr. (ed. 1559), p. 266;
Pits (ed. 1619), p. 293.

‘Voss, Hist, Latini (ed. 1651),
says, ‘‘qui et Gervasius de Melke-
** Jaya."

5** Gervasius Cantuariensis seu
* Dorobernensis Monachus, qui et
* Gervasius Melkelaja dicitur," Ou-
din, Comm. ii. 1694; the same
author, vol. iii. p. 2, confuses Ger-
vase of Melkley with Gervase of
Tilbury.

PREFACE. XXXIX

phical character, and the title of “Mappa Mundi,"
which Gervase of Canterbury gives to one of his works,
might be assigned with far more justice to one important
section of the Otia Imperialia. But although the careers

of the two were so widely apart, both of them seem to

have been confounded at times with another Gervase,

who again was neither Gervase of Chichester nor Gervase Gervase,
of S. Ceneri. The clerk of the chancery who attended of the Chan-
Becket in France in 1158,! bore the name of Gervase, ^
and was probably identical with that Gervase, writer of

the great roll of the Exchequer, whose connexion with
Exchequer business caused the famous “ Dialogus de
Scaccario" to be ascribed to a Gervase, who again is
identified with Gervase of Tilbury.

The name of Gervase, whether or no we are justified
in believing it to be the same Gervase throughout,
appears more or less frequently throughout the whole
reign of Henry.IL in connexion with the business of
the Exchequer. Gervase “de Thesauro " is mentioned in
the accounts of the 2nd and 4th years of the reign as
quit of Danegeld, donum comitatus, and murder fines
within the county of Southampton; a notice which
shows that he was in the service of the Exchequer and
possessed of land in the county: and in the 15th year
he is again excused of a murder fine. The name occurs
also in the Berkshire accounts of 1156.* Whether the
Gervase who renders account for the ferm of London and
Middlesex in the same year is identical with Gervase de
Thesauro, or was &n ancestor of the house of Cornhill,
I do not pretend to say. These entries however prove
that in 1158 there was a servant or clerk of the treasury,
who might very naturall be in attendance on the
chancellor in Normandy. For it must be remembered

Rob. de Monte, A.D. 1158; ? Rot. Pip. Hen. IL, ed Hunter,
* Gervasio clerico Thomz cancel- | pp. 55, 172, 173; Madox, Hist.
* Jarii," Guib. Novig. Opp., p. 777. ! Exch., Dissert. Epist. pp. ix, x.

xl PREFACE.

Gervase, that Becket at this date was not a great ecclesiastical

Chancery. dignitary, but a minister of State administering the

royal revenue in attendance on the king. It is far more

probable that Gervase, the chancellor's clerk, who at

Michaelmas 1158, attested the king’s grant to the monks

of Mont S. Michel, was Gervase de Thesauro, than that

it was Gervase of Chichester, Gervase of Canterbury, or

Gervase of Tilbury. It may be added that this is not

the only occasion on which Gervase the chancellor's

clerk acts as a witness ; his name is appended to a grant

of Henry II. to Montebourg, which must be dated
between 1155 and 1161.!

Traces of Following up the history of the clerk Gervase, we

find him in 1189, under the designation of “ Gervasius

* geriptor" receiving an allowance from the ferm of

Cambridgeshire and Huntingdonshire, of sixty shillings

and tenpence? ‘By this time he was & married man and

, & father; among the evidences of the Church of the

Holy Trinity at Caen is a charter of Gervase the chap-

lain, in which he grants to Odo the chaplain and his

heirs, land in London, lying towards the Castle of Munt-

fitchet, close to the land of Master Hugh of London, near

the atrium of S. Paul's: this is attested by Ralph de

Diceto as dean, and, therefore, falls later than the year

1181? Another document in the same Cartulary de-

scribes Gervase more fully; John the son of Master

Gervase, “scriptoris Magni Rotuli" grants the same

lands to the same Odo; and this grant is also attested

by Dean Ralph. If we venture on a step farther, we find

Gervase the chaplain still flourishing at the accession of

John. In the year 1200 he has letters “de simplici pro-

tectione ;" * in the third year of John he has his allowance

—— -— ——Ó— —— — o — —MMM — — 0 ——— MÀ MÀ € —

! D'Anisy, MS. Cartulaire de la 3 D'Anisy, Cartulaire, &c., iii.
Basse Normandie, vol. ii. No. 71. 195, Nos. 72, 88.

? Rot. Pip. 1 Rich., ed. Hunter, * Rot. Cart., ed. Hardy, p. 98.
p. 187.

- -— ee eee eee UE 0 mac o —

PREFACE. xli

of 608. 10d. as chaplain of Westminster ;! on the 24th of Gervase the
March 1205 he is presented to the perpetual curacy of 8. B. Stephen's
S. Mary’s, Cambridge, as Gervasius “capellanus noster ster.

de Westmuster,”? and on the 22nd of December of the

same year, the king grants to Baldwin of London clerk

of the Exchequer, his chaplaincy of S. Stephen’s West-

minster which had belonged to Gervase the chaplain.

It is, I think, probable from this that Gervase the
clerk of the chancellor subsequently became writer of '
the great Roll of the Exchequer and chaplain of 8S.
Stephen’s, the royal chapel which was close to the
Exchequer ; and that he is the Gervasius to whom the
authorship of the Dialogus de Scaccario was afterwards
ascribed, and who was by a double mistake identified
with Gervase of Tilbury. How it came to pass that the
Dialogus was ever ascribed to a person named Gervase,
it is out of my province here to conjecture ;* Madox has
proved that the real author was Richard son of Bishop
Nigel, the Treasurer, and the question does not concern us
further. But it may be as well to point out that Gervase
of Tilbury although “ Magister,’ a clerk, and a married —
man could not have been identical with the writer of
the great Roll.

Gervase of Tilbury is best known as the writer of Not iden-
the Otia Imperialia, written about the year 1211, and Gervase of
dedicated to the emperor Otto IV. who had made him
marshal of the kingdom of Arles. In that work he
gives notices of his previous career which show that
he was employed in study abroad or in other em-
ployments incompatible with an Exchequer office in
England. He had lived at Rome as a boy,* and had
seen a good deal of Italy. He was at Venice at the
time of the pacification between Alexander III. and

1 Mag. Rot. Cancellarii, 3 John, 3 Rot. Cart., ed. Hardy, p. 161.
ed. Hunt. p. 99, ** Gervasio capel- * Leibn. Scr. Rer. Br., i. pref.,
* Jano de Westmuster, 60s. et 10d.” | § xiii.

? Rot. Cart., ed. Hardy, p. 145.

xli PREFACE.

Frederick I. in 1177.! He had studied and taught law
at Bologna, where John Pignatelli, afterwards archdeacon
of Naples, had been his pupil:* and he had written
a Liber Facetiarum for the younger Henry son of
Henry IL? A great friend and ally of Gervase was
Philip son of Earl Patrick of Salisbury, uncle of the
countess Ela wife of the emperor’s uncle, William Long-
sword, and Gervases own kinsman. He had been
associated with him a long time both in the schools and
in the court of Henry II. Later on he had visited King
William of Sicily, who had given him & summer resi-
dence at Nola in Campania where he might avoid the
heat of Palermo ;° he was at Salerno at the time of the
siege of Acre, and wrote in praise of the baths of Puteoli.
In the Chronicle of Abbot Ralph of Coggeshall we find
him as a young clerk in attendance on archbishop
William of Rheims.’ A few years later he appears on
the service of Otto, as marshal of the kingdom of Arles,
as a relation by marriage to Humbert archbishop of that
city,? and as possessing in right of his wife a palace there,
which was confirmed to him by sentence of the imperial
court. Further we cannot follow him ; he may have acted
as chancellor to Otto of Luneburg in 1215 and afterwards
as provost of Ebbekesdorf, dying in 1235. Leibnitz how-
ever to whom we are indebted for this last hint, doubts
the identity of Gervase the chancellor with Gervase the
marshal!? It is curious to remark that, in his account of
London in the Otia Imperialia, he especially mentions

1 Leibn. Ser. Rer. Br., i. 942. It 5 Tbid., p. 964.
is therefore quite possible that he 6 Ibid., p. 965; Theod. Niem, de
wrote the account of this event | Schismate, lib. ii. c. 19.

which is preserved by Hoveden, ! R. Coggeshale, ed. Stevenson,
Gervase, and the Chronicle of Bene- | p. 122.
dict. See below, vol. i. p. 266. 3 Leibn. Scr. Rer. Br., i. 988.

3 Leib. Scr. Rer. Br., i. 964. 9 Tbid., p. 991.

3 Tb., pp. 888, 914. 10 Leibnitz, Scriptores Rerum.

4 Jb., p. 963. ! Brunsvicensium, vol. i. pref. § Ixiii.

PREFACE, xlii

the castle of Montfitchet,! which is likewise mentioned
in the charter of Gervase the clerk. But it must be
evident that they were two different persons.

It is perhaps needless to observe further that Gervase
of Canterbury cannot be identical with the Cistercian
abbot Gervase of Louth Park,? or with Gervase of Hob-

rugge, chancellor of S. Paul's, the powerful enemy of

king John. In fact, he was a simple monk who spent
all his life at Canterbury.

In attempting to determine the date at which Ger-
vase began to write history, we have incidentally men-
tioned most of the sources of information on which he
drew for the earlier years of the Chrenicle. His principal
authority from the death of Henry I. to the death of
Stephen, is the history of Henry of Huntingdon, which
he frequently transcribes word for word, but almost as
much is borrowed from a continuation of Florence of
Worcester, which, in the existing MSS. of that author,
breaks off at the year 1141. There can be little doubt
that Gervase possessed a MS. in which that continuation
was found in a more perfect state? and that some con-
siderable portions of the succeeding annals were taken
from this or some similar source. As, however, that source
is now apparently lost, it has been thought better not
to attempt by using different type for matter which can
only conjecturally be held as borrowed, to determine
what is and what is not original. As examples of what
is meant may be adduced the passage relating to Robert
of Gloucester in 1142, (vol. L, p. 123), the military de-
tails of 1143 (p. 125), the story of Wulfric of Haselbury,
(p. 130), the death of Earl Robert (p. 131). possibly also
ihe events of the year 1153 (pp. 153-59). The corre-
sponding portions of the minor Chronicle are drawn

! Leibn. Scr. Rer. Br., i. 982. His life and some short pieces of
? Gervase of Louth Park was a | his composition are in the Bodleian
monk of Fountains, who became | MS. Fairfax 17.
abbot of Louth Park about 1139. 5 Hardy, Cat. Mat. ii, 587.

Our author
is not to

be confused
with

other Ger-
vase.

Ourauthor's
authorities
for the reign
of Stephen.

reign of
Stephen.

Possible use
of the
Historia
Pontificalis.

xliv PREFACE,

from the larger Chronicle, but supplemented into extracts,
notably that relating to the famous dream of Henry I.
from a MS. continuation of Florence of Worcester, in
which it is inserted on the authority of the Abbot of
Winchelcomb, and which is extant in the library of
Corpus Christi College, Oxford. Another source of infor-
mation which has become known to us since the cor-
responding portion of the present volume was printed,
was perhaps the chronicle of Saint Augustine’s, extend-
ing to the year 1179, edited by Dr. Liebermann in the
* Ungedruckte Anglo-Normannische Geschichtsquellen.”
From this work or from common materials Gervase took
his account of the conflagrations of 1137, which are
described in nearly the same words in the annals of
Rochester (p. 100) ; the eclipse of 1140, which he places
in 1139 (p. 209), and possibly the date of queen Matilda's
death (p. 151).

The account which Gervase gives of the council of
Rheims in 1148, and of the complications which followed
it, is so circumstantial, and at the same time so dis-
tinetly marked by ignorance of.the precise dates, that it
must be indisputably referred to some earlier authority.
Although the correspondence in language with the “ His-
toria Pontificalis," assigned to John of Salisbury, is not
so marked as to decide the question beyond doubt, it
may reasonably be conjectured that a source so acces-
sible would be used by Gervase, and that the common
material was thence borrowed by him. If allowance be
made for the use of all these authorities for the reign of
Stephen, it will be found that for that period little remains
of which Gervase could pretend to be the original re-
corder. The dates and circumstances of the consecration
of bishops, which he gives occasionally in defiance of the
true chronology, he no doubt found, where they are still
to be found, endorsed on the professions of obedience?

1 See Hardy, Cat. Mat. ii. 214.
2 See vol. i. pp. 126, 132, 138, 141, 142, 148, 151, 158.

PREFACE, xlv

which were made to the archbishops, and which are Records of
carefully preserved at Canterbury to the present day. Church.
No doubt the records of the monastery preserved like-
wise the memory of the points of dispute at Dover,
Rochester, and Saint Augustine's, which help to fill the
remaining pages.

If we proceed to the reign of Henry IL, where Ger- Msteriais

for the

vase no longer had the work of Henry of Huntingdon get,
to guide him, we observe a falling offin the vividness
and vigour of the narrative until it is recruited by ex-
tracts from the biographers of Becket. But he certainly
preserves, from 1155 to 1162, some important dates and
facts for which there is no other extant authority. Such
especially is the notice of the court at Bermondsey held
after the coronation, a fragmentary indication of which
is preserved also in the chronicle of Holyrood; and that
of the council of Wallingford at Easter 1155.1 From the
period at which the critical history of the Becket struggle
begins down to 1170, the year of the martyrdom, Ger-
vase introduces scarcely anything that he did not find
in the biographies of the martyr; he inserts, however,
one important record, that of the inquest of sheriffs in
1170, which is not directly concerned with the great
drama of the age. His narrative, where it does not pre-
cisely tally with his authorities, must be taken for what
it is worth, the evidence of & witness well informed and
thoroughly sympathetic, but writing many years after
the event.

This brings us down to the year 1170, from which Vs of the
date for several years onwards our author must have Regis Hen-
guided himself, as to the proper sequence of events,
by the chronicle, the '* Gesta Regis Henrici" which we
know under the name of Benedict of Peterborough. A
book which Benedict, himself prior of Canterbury, valued
so highly that he had it copied for his library at Peter-

— MM P —À

1 Vol. i. pp. 160-162. | ? Vol. i. pp. 216-219.
A 64.

General
tone of the
work,

xlvi PREFACE,

borough, must have been known to his monks, and the

. coincidences between this book and the narrative of Ger-

vase are too close to be accidental! Still there are only
a few places in which Gervase slavishly follows the
wording of his authority, and it seems most probable that,
when he reached a period over which his own memory
ranged with fair accuracy, he gave the story in his own
words. It is to be observed that, on all matters on which
the older chronicle is silent, Gervase's remarks are ex-
tremely meagre. Beyond this it is impossible to suggest
any new sources of information from which our author
drew, over and above those used in the earlier parts of
the work, the records of his convent and occasional
letters from abroad. As he approached the time at which
he wrote he would naturally draw more and more on
his own recollections, and, from the point at which
his narrative became contemporaneous, we look for no
additional authority. It is unfortunate that from that
point, the interest of his chronicle becomes narrowed and
restricted until, for several most eventful years, it is
absolutely confined to the internal concerns of the
monastery.

It would be quite useless to look in a work like this
for any significant or distinct indications of strong poli-
tical sympathies or for any important utterances on
political subjects. There were periods of English history,
not long before, and not long after the time of Gervase,
when such indications would have much meaning. The
old national spirit lingered long in the monasteries of
the twelfth century, and the new national spirit, as
exemplified in men like Matthew Paris, flourished early

1The chief coincidences will be | may possibly have had a continaa-
found noted in the margin of this | tion which would have given him
edition, from page 234 to p. 274. | the canons of the Lateran Council,
From the year 1177, at which | pp. 278-292, or he may have taken
Benedict’s copy ** Gesta Regis Hen- | them from another source.
rici " seems to have ended, Gervase

PREFACE. xlvii

and strong in those of the thirteenth. Gervase’s sym. The political
pathies and antipathies were however rather personal tra frsceable in
than political, and circle round the friends and enemies
of his convent. So far as we can discover any opinion,
independent of that of the authority whom he was
following for the moment, we should argue that in the
earlier part of the Chronicle he wished to stand neutral
between Stephen and the empress ; as a Kentish man he
would naturally admire queen Matilda, as a monk of
Canterbury he would maintain the Angevin attitude
of archbishop Theobald; Kent too had suffered under
William of Ypres too much to allow it to be consistently
loyal to Stephen. But this point is altogether unimpor-
tant. What is more significant i is the reserve with which His reserve
Gervase treats the reigning family, Henry II., Richard, royal house,
and John. So thoroughly had the Becket quarrel and
the subsequent struggles between the monks and the
archbishops worked into his mind, that he scarcely ever
expresses any admiration or even allows any words of
praise to escape him for any of the Angevin house. The
early successes of Henry II. are in his mind associated
with the advice of his great chancellor; where that
influence was not operating, the bad advice of the
courtiers or the natural violence of the king himself is
regarded as the moving cause of events. Henry acts
on his “propria feritas" or is seduced by the acerbity
of slanderers. Here, again, it would be difficult to distin-
guish between the feeling of Gervase himself and that
of his authorities. Herbert of Bosham, whom he follows
closely, was a bitter enemy of the king, and all the bio-
graphers took an exaggerated view of the moral wicked-
ness of the party opposed to their hero. But clearly
that antipathy, which Gervase catches from them, is
deepened and strengthened by his own personal experi-
ence. Henry II. accordingly is exhibited as a violent
but most astute person ; the wonderful activity by which
he gained his great successes in 1174 is made quite

Gervase's
dislike of
Henry I.

His idea of
enry an
. Richard,

His depre-
ciation of
Henry the
Lion.

xlvii PREFACE.

secondary to the blessing which his penance at Canter-
bury merited from the martyr. The passage, however,
in which the historian's dislike to the king comes out
most strongly is that in which, relating the circumstances
of his death, he refers to the prophecy of S. Thomas
recorded by Herbert of Bosham, and to the imprecation
uttered by the monk of Canterbury at Azai when in point
of fact, Henry was dying: “male interit" and “ misera-
* biliter sepultus est." A similar feeling towards
Richard is traceable rather in the silence of Gervase
than in any outspoken dislike; for the whole story is
so overshadowed by the great Canterbury contest that
the writer scarcely has & word of description, much less
of praise, for the king's exploits. Like so many of the
other writers of the time, he regarded the younger Henry
as & possible Trajan, and the young Richard as an actual
Nero; Richard's tyranny in Poictou brought about his
early troubles;? Gervase recounts the ignominy of his
capture at Vienna with an evident relish :? the story of
his death is told without pity, but not without & hint
that by his conduct to Canterbury he had deserved all
that befel him. The same dislike is apparent in the
case of John, & point that will be made clearer when
the minor Chronicle is studied ; the half-brother Geoffrey
of York is stamped with the character of an enemy of
Canterbury ; and so widely does this antipathy range
that even duke Henry of Saxony, the king's son-in-law,
who by his devotion to S. Thomas might be supposed
to have done his best to avert it, comes in for a descrip-
tion more elaborate than is given to any of the minor
actors, in which he is depicted as covetous, deceitful, and
ungenerous, in terms which have no authority in con-
temporary writers and could only have originated in the

! Vol. i. p. 449: cf. Herbert of 2 Vol. i. p. 393.
Bosham (ed. Robertson), iii. 461. * Ib. p. 518.

PREFACE, xlix

dislike of a prejudiced and ignorant person! It would This dislike
be too much to say that this colouring of hostility to involve mis-
the royal house much affects the truth of Gervase’s fon
narrative. It is not very prominent and seems to work

rather in a contemptuous dislike than in any positive
misrepresentation. Beyond this there is in the Chronicle

very little that can be regarded as showing political bias

or political feeling. In the second volume we shall find

more, especially in relation to John, but unfortunately

it will be with the serious drawback, that we do not

know how much can be safely attributed to Gervase,

and how much to his continuators.

It will be obvious, from what has been said above, Gervase’s
that Gervase cannot be set in the first rank of historical position
witnesses for the most important period which he illus-
trates. Fortunately he wrote of an age which was ex-
ceptionally rich in historians ; fortunately also his own
prepossessions are so transparent that they cannot mis-
lead a careful reader. And setting aside the dispropor-
tionateness and partiality of his narrative, we find in its
general faithfulness a subsidiary sort of evidence, by no
means to be despised, to the more worthy treatment
which the period has received from other historians.
Every one of the few additional particulars for which
he is an independent witness, falls into its place in a
harmony of dates and in the sequence of events, Some
few of these additional facts are important; but the
great value of the book lies in its function as an expo-
nent of the feelings and politics of a critical period of
monastic history ; and in this relation there is no reason
to discuss over again the history of the struggle illus-
trated in the “ Epistole Cantuarienses.”

No portion. of the works of Gervase has come down MES. of
to us either in his autograph or in any contemporary
copy. All the existing MSS. of both the major and the

Vol. i. pp. 810, 311.

l PREFACE.

minor Chronicles belong to the middle and latter half of
the thirteenth century. I shall reserve for the second
volume, which will comprise the minor Chronicles, an
account of the single MS. in which they are contained.
The greater Chronicle, which forms the contents of the
present volume, is found in three MSS. ; the Cotton MS.
Vespasian B. 19; the MS. of Trinity College, Cambridge,
R. 4, 11, and the MS. of the Public Library of the
University of Cambridge, Ff. 1. 20. It was printed by
Twysden in his great collection of English historians,
after a collation of these three MSS.

MS. A. the The first of these, which is cited as MS. A. in the notes

Vespasian to this edition, has been used as authoritative for the
text. It is a fine MS. of the age of archbishop Boniface,
that is, between the years 1245 and 1270, and probably
about halfway between those dates. This may be in-
ferred partly from the character of the penmanship which,
although formal, has many of the features of the best
thirteenth century hand, and from the fact that the list
of archbishops which is appended to the Chronicle is
written in the same hand as far as the name of “ Bone-
" facius;" after which the hand changes and the list
is continued by successive scribes down to * Ricardus
* Bancroft.” If, as there seems no reason to doubt, the
original list was inserted by the person who transcribed
the text of the volume, its date may be regarded as thus
satisfactorily determined. It is written in twenty-eight
quires, 232 folios, double columns, thirty-four lines to
the page; partly rubricated, the ornamentation, how-
ever, being chiefly confined to the dates, and disappear-
ing towards the close of the work. The scribe appears,
indeed, as he approaches the conclusion of his task to
have grown tired, especially of copying the long letters
which crowd the later years of the Chronicle. These
transcripts are full of mistakes and corrections, the latter
& result of collation with the copies of the letters then
existing at Canterbury, and all or nearly all reduced to

PREFACE. di

something like order in the collection of the monk Regi-
nald, which under the title of “ Epistole Cantuarienses,”
has been published in the present series. There are
also later corrections, some of them probably inserted
by Twysden or his collaborateurs, and derived from col-
lation with the Cambridge University manuscript. It
seems probable, further, that it was from this MS. that
the text of Twysden's edition was printed, and probably
without any intermediate transcription.

MS. B, the property of Trinity College, Cambridge, f$; f» Ms.
marked R. 4, 11, is either a late thirteenth century MS.,
or an attempt made in the fourteenth century to repro-
duce the writing of the thirteenth. It is a folio MS.
written in quires of eight leaves, 365 pages or 1824
folios, in double column, containing 39 lines to the page,
and slightly rubricated in red and blue. It is a servile
copy of MS. A., reproducing every omission and casual
error, but corrected throughout in a cursive hand of the
fourteenth century, almost contemporaneous with the
presumed date of the text; it contains a few notes in
the margin, calling attention to passages of interest,
but not adding to the information given by the text.
It has no index, as neither has MS. A., but a few notes
of contents on the last cover. On the first folio is the
title of the book in Lombardie Rubric: * Chronica Ger-
* vasli; pars prima."

Neither of the MSS. contain any evidences of its own
history, further than occasional marks in the margin
referring to the conjunctures, glorious or otherwise, of the
fortunes of Canterbury ; both appear therefore to have had
their home originally at Canterbury, and to have been
produced in the monastic scriptorium there.

The third MS., our C., is in the University Library at MS Cine
Cambridge, marked Ff. 1. 20. It is a large quarto, or M8
square folio, of late thirteenth century hand, written on
25 numbered quires of eight leaves, 193 folios of text,
single column, 38 lines to the page, and in the same

The Cam-
bridge MS.

Fragmen-
tary note on
the fly-leaf.

ni PREFACE.

hand throughout. It is slightly rubricated in red; has
an occasional marginal abstract and a table of contents
in the same hand as the body of the work, and occupies
the first quire. Archbishop Parker has erased the title
and entry of monastic authorship on the first page, and
has inserted instead ‘“Gervasius Dorobernensis” and
* Mattheus Cantuar. 1574" It is one of the books
which he gave to the university in that year. It is
evidently a Canterbury MS., and has on a fly-leaf a
fragment of the monastic origin, a century and a half
later in date, but containing matter of sufficient im-
portance to be preserved in this place.

" Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, per
* Willelmum Malmisberiensem libro tertio, et venerabilem
‘* Cestrensem libro septimo capitulo primo et ceteris capitulis
** de pontificibus, necnon per Gesta Lanfranci olim Cantuariensis
* archiepiscopi, multisque aliis locis patet evidenter quod anno
* Domini millesimo septuagesimo secundo, auctoritate et man-
" dato paps Allexandri secundi et sui pontificatus anno nono,
* ac tempore Willelmi Conquestoris regis Ánglie anno quarto,
* Lanfrancus Cantuariensis archiepiscopus prelocutus, preesulatus
* guianno primo, ex-petiit de Thoma Eboracensi archiepiscopo
* gcriptam de obedientia sua capam, professionem, cum adjec-
** tione jurejurandi et accepit. Ac etiam preedictus Lenfrancus
* archiepiscopus Cantuariensis eodem tempore ab universis
* Anglie episcopis, qui prius ab aliis sacrati fuerant, capas pro-
‘* fessionales, professiones et obedientiam petiit et accepit. Qua-
* mobrem coram rege Willelmo primo, Anglie preesulibus et
'" clero, ex mandato paps memorati, ventilata est causa apud
'* Windeshoram et in scriptis redacta, et decreta quod maluit
* pro suis successoribus laborare quam eis in posterum hanc
'" calumpniam discutiendam reservare. Unde regio edicto ac
‘‘ per suam prerogativam jurisdictionem compulsi fuerunt,
** reddiderunt, fecerunt, legerunt et solverunt; et adhuc omnes
' eorum successores solverunt capas professionales vel pro
* eisdem composuerunt preter quatuor venerabiles patres Co-
'* ventrensem et Lichifeldensem ecclesiarum episcopos, viz.,
* Robertum, Ricardum, Johannem et Johannem: quorum
'" secundus in ecclesia Cantuariensi promisit oraculo vive
' vocis in presentia reverendissimi petris et domini Dei
** Gratia domini Thome Arundel tunc Cantuariensi Archiepis-

is the date and particulars of the consecration of bishop Gerard
Gerard of Grandison, of Verdun; this fact was known 9"

PREFACE. hin

copo unam capam professionalem statum ejusdem con-
cernentem fore solvendam. Sed translatus ad sedem Ebora-
censem et ibidem morte preventus id quod pollicitus est
non potuit adimplere. |

** Item ratione prerogative sacrosancte Cantuariensis ecclesise
omnes episcopi cujuscunque fuerint conditionis, provincia,
diocesis sive regni, ab archiepiscopo Cantuariensi consecrati,
solverunt et in posterum solvere tenentur unam capam
eorundem statui competentem. In cujus rei testimonium
habetur cape reverendi patris domini Gerardi de Graunt-
soniis Verdunensis episcopi de provincia Treverensi in Alem-
annia, qui fuit consecratus a reverendo patre Roberto de
Kilwarby de ordine Predicatorum archiepiscopo Cantuariensi
apud Mertoniam A^ D" 1276 die Dominica in Ramis palm-
arum presentibus episcopis Londoniensi, Roffensi, Batho-
niensi, Landavensi, suffraganeis Cantuariensis ecclesie supra-
dicts, &c."

* Memorandum quod capa professionalis domini Roberti
Eliensis episcopi adjudicata fuit capitulo per decretum
domini Roberti Cantuariensis archiepiscopi, non obstante
quod dictus dominus Eliensis episcopus consecratus fuit in
curia Romana Anno Domini, &c."

The most important fact which is thus secured to us Qonsecra-

to the Canterbury historians Somner and Battely, pro-
bably from documents still existing in the Treasury of
the Cathedral’, but it does not appear that they were
aware of the date and of the names of the assistant
bishops as given above.

The Cotton MS. has been, as I have already men- Relation of

tioned, used as authority for the text of this edition; Mss.

a

pre-eminence to which it seems to be entitled by its

comparative completeness, and careful penmanship. But
the Cambridge MS. has some claim to have been derived
from a better original, and probably from an autograph

! Battely’s Somner’s Canterbury, part iii. c. 4, p. 106; Regist. Sac.

Angl. p. 46.

n.

Partial rit
superio

of MS. C. ^
counter-
balanced by
omissions.

liv PREFACE.

of Gervase himself. This copy alone contains the note
which fixes the date of the author's ordination ;! and
some of the particulars relating to consecrations of
hishops, for which the author had good record authority,
but the exact year of which he seems to have been
unable to remember, when many years after the event
he put his notes together.? These occasional gains how-
ever, and the occasional superior readings which this
text furnishes, are not sufficient to outweigh the im-
portant omissions which the scribe in several parts of
the work has ventured to make. The careful collation
of the three MSS., the results of which are given in the
notes, is sufficient to show this ; a few instances may be
referred to here as justifying the choice of MS. A. for
the text.

MS. C. omits the whole of the documents which are

. added as an appendix to the recapitulation of Archbishop

Baldwin's oppressions (pp. 58-68), the “Imaginatio
* eontra Rogerum abbatem Sancti Augustini," and the
*Imaginatio cause quasi pro abbate," pp. 68-83. As
most of the letters occur in the body of the chronicle, the
omission of them is of no great consequence ; but the
* Imaginationes " ought not to have been left out.

In the prologue to the chronicle, p. 85, à whole sen-
tence is omitted ; similar omissions occur at pp. 91 and
105 ; in the latter instance, however, the passage omitted
has been inserted among the introductory matter, and
the scribe seems to have thought it unnecessary to re-
write it. In like manner, under the year 1150, he omits
the account of the internal quarrel of the monks with
Archbishop Theobald, which had been given in the pre-
fixed “ Imaginationes ;’ and the history of the election
and consecration of Hugh de Puiset (p. 157). Under the

! Vol. i. p. 173. | ? Vol. i. pp. 128, 134 ; cf. p. 148.

PREFACE. lv

year 1154 he inserts the consecration of the Bishop of
Exeter, which is rightly placed in the other MSS. in
1155. In 1176 the councils of Westminster of 1175 and
that of Northampton, a year later, are carelessly run to-
gether, p. 257; in 1189 the reflexions on the death of
Henry II. are omitted, p. 449 ; a large portion of a letter
of Celestine III. is omitted at p. 535.

On the other hand MS. C. contains, at p. 123, a note Additions of
on the coronation of Stephen and his queen at Canter- —
bury, which is omitted in the other MSS.; at p. 132 an
account of the consecration of bishop Hilary of Chi-
chester; at p. 173 the date of the author’s ordination
by S. Thomas himself; at p. 232 the fact that William
Turbo, bishop of Norwich, wrote the memorial lines on
the death of the martyr; at p. 252 that Benedict, after-
wards prior of Christ Church, acted as the archbishop’s
chancellor at the council of Westminster in 1175. A few
more instances might be added. With these exceptions
the variations between the several MSS. are very slight ;
and in scarcely any case do the readings of one enable us
to overcome the difficulties or clear up the obscurities of
the others (p. 507). It would seem a natural inference
from this that much of the carelessness from which the
difficulties and obscurities arise must be attributed to
Gervase himself; and that most of the important varia-
tions, in the case of single words, arise from attempts
made by different scribes to supply the place of words
accidentally omitted in the author’s own copy.

These variations, then, are of no great importance ; it
would have been quite possible to produce from the MS.
C. alone a good and sufficient text; but age and superior
order seemed to claim the primary authority for MS. A.
It may be added that while the minor chronicle, con-
tained in our second volume, is in some parts much fuller
than its greater companion, it sheds no light on the
minute variations of readings, or slight discrepancies in

lvi PREFACE.

the order of events, which furnish the bulk of the notes
to this volume.

In. conclusion, I have to offer my grateful acknow-
ledgments to the Master and Fellows of Trinity College
for the loan of their MSS., and to Mr. Bradshaw
for the facilities allowed me in the use of the Univer-
sity MS.

Cholderton, August 11, 1879.

CHRONICA GERVASII.
PARS PRIMA.

INCIPIT TRACTATUS DE COMBUSTIONE ET REPARATIONE
CANTUABIENSIS ECCLESLE.

Anno gratie Verbi Dei M°C°LXX°IIII°, justo sed oc- Tho burn-
culto Dei judicio combusta est ecclesia Christi Cantuarie, Pairing of of
chorus scilicet ille gloriosus industria et sollicitudine Chureh
Conradi prioris magnifice consummatus, anno dedica- cunterbuiy
tionis suse xleiiii. Modus autem combustionis et repa-
rationis hic erat.

Anno igitur gratis Verbi Dei M°C°LXX°IIII°., nonis A.D. 1174
Septembris, hora quasi nona, austro fere ultra humanam Sept, 5

gstimationem furente, accensus est ignis ante portam eo

ecclesi; extra muros atrii, quo tres domunculw semi- by the”
ustse sunt. Quo cum cives concurrerent et preedictum fous”
incendium dissiparent, carbones et scintilhe vento rapi- barnins
dissimo in altum delate super ecclesiam deposits. sunt,

et vi furentis venti per juncturas plumbi intruse, in
tabulis ligneis semiputridis resederunt. Sicque paula-

tim calore crescente, asseres putridi accenduntur. De-

inde tingni grossiores cum ligaturis suis, nemine vidente

vel curam agente, succenduntur. Czelum inferius egregie
depictum, superius vero tabule plumbes, ignem inte-

rius accensum celaverunt. Diripiuntur interim! domun-

cule tres unde furor iste ascenderat, et jam tumultu

! interim] interius, C.
AG, Wt. 7140. A 2

The burn-
ing and re-
pairing « of

Chueh,

Canterbury.

A.D. 1174.
Sept. 5.
The lead
melts and
the fire
reaches the
interior.

The roof of
the choir
falls in.

Burning of

work of the
choir.

The shrines

demolish
the relics

saved.

4 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

populi sedato, ad sua quique redierunt. Sola Christi
ecclesia nemine adhuc sciente quasi intestino preme-
batur incendio. Tignis etenim et tignorum ligaturis
ardentibus, flammaque usque in summa tecti fastipia
elata, tabule plumbes tanto calori ulterius resistere
non valentes, paulatim liquescere cceperunt. Ventus
igitur furens, aditu liberiori reperto, flammas interiores
in immensum furere coegit. Et ecce, subito flammis
paulisper apparentibus, clamatum est a plerisque in
atrio ecelesie, “Vze, vee, ecclesia, ardet. Accurrunt
plurimi laici cum monachis, aquas hauriunt, secures
vibrant, gradus ascendunt, ecclesize Christi jam jamque
periturze succurrere cupientes. Pervenerunt igitur ad
Sarta! tecta, et ecce teter fumus et atrox flamma re-
pleverant omnia. Desperati igitur qui concurrerant,
sus saluti providentes, redierunt. Et ecce juncturis
tignorum et pessulis igne dissolutis, ligna semiusta in
chorum deorsum super monachorum sedilia corruerunt.
Sedilia igitur multa lignorum mole compacta succen-
duntur, e& sic undique mala? multiplicata sunt. Erat
in hoc incendio mirabile, immo miserabile, videre spec-
taculum. Chorus namque ille gloriosus? igne consump-
tus, se pejus consumebat. Flammz enim ex tanta
lignorum congerie multiplicate, usque in cubitos quin-
decim * in altum porrecto, parietes et maxime colump-
nas ecclesiz cremaverunt. Accurrunt plurimi ad orna-
menta ecclesie, pallia et cortinas deiciunt, alii ut
rapiant, alii ut eripiant. Scrinia reliquiarum de sublimi
"trabe deorsum in pavimentum dejecta confracta sunt
et reliquie disperse. Veruntamen ne ab igne consume-
rentur, a fratribus collecte, et repositz sunt. Fuerunt
autem quidam iniqua et diabolica cupiditate succensi,
qui res ecclesi; igni quidem subtraxerunt, sed abspor-
tare non timuerunt. Hoc itaque modo domus Dei

! sarta] So B., and A. over an 3 ille gloriosus] trs. C.
erasure; MS. C. reads sacra. * quindecim] x1, C. interlined.
2 undique mala] mala undique, C.

OPERA HISTORICA. 5

hactenus ut paradisus deliciarum delectabilis, jam tunc The barn
in incendii cinere jacebat despicabilis, et, quasi in soli- "Ohr of
tudinem redacta, tempestatum aeriarum patebat injuriis. Canterbury.
Mirantur populi tantam Dei patientiam, et pre dolore , 5; n.
et angustia quodammodo furentes, capillos trahunt, cer- 5¢Pt-5
vicibus et palmis parietes et pavimentum ecclesim tun-
dunt, enormia quzdam maledicta in Deum et sanctos
Ejus, patronos! scilicet ecclesise, jaculantur. Fuerunt
etiam tam laici quam monachi qui se mallent morte
carnis decedere, quam sic ecclesiam Dei miserabiliter
deperire. Non enim solummodo chorus hoc incendio
consumptus est, verum etiam domus infirmorum cum Their
capella Sancte Marie et aliis quibusdam curi offici- ihe T ed
nis Ornamenta quoque eeclesie quamplurima et bona burned.
in cinerem redacta sunt.

Quis putas dolor corda filiorum ecclesiz in tanta tri-
bulatione contrivit? Non puto erumpnas Cantuariz
minus esse flebiles quam Jerosolimz sub fletu et planctu
Jeremiz. Non puto aliquem posse dolores et angustias
filiorum ecclesise quantze fuerint mente concipere, nedum *
verbis edicere, vel scriptis edocere. Verum ut mise- An altar set
rias suas aliquantula consolatione] relevarent, in aula? nave for the
eeclesiw altare et stationem sibi qualemcunque com- prayer.
posuerunt, ubi horas diurnas et nocturnas ejularent
potius quam cantarent. Quoniam vero patroni ecclesise,
Sanctus videlicet Dunstanus et Sanctus /Elfegus,
solitudine illa remanserant, ne pluviarum et tempesta-
tum vel ad modicum peterent injuriis, cum dolore et
angustia incredibili flentes et lugentes tumbas sanc- Removal of
torum aperuerunt, et, ipsos cum sarcofagis suis de choro 8 Dunsten
extraxerunt, cum summa tamen difficultate et labore, Elfese.
&c si sancti reniterentur: posuerunt itaque illos in navi
ad altare sancte erucis quam decentius potuerunt. Sic

! patronos) patronum, B., and A. 3 aula] navi, C.; aula is written
over an erasure. For Deum A. has | over an erasure in A.
Domini. * ZElfegus] Elphegus, C.

3 nedum] nec etiam, C. 5 remanserant] remanserunt, C.

6 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

The burn- ergo filii Israel occulto quidem sed justo Dei judicio

ing and re-

pairing of de terra promissionis, immo de paradiso deliciarum ejecti,

ut esset sicut populus sic sacerdos, et ut lapides S&DC- Isa. xxiv.
tuarii in angulis platearum sternerentur, per quinquen-

nium in aula! ecclesi: muro parvulo a populo segregati

in lacrimis et luctu? permanserunt.

Itreme® . Qusrunt interim fratres consilium quomodo vel qua

VoM ratione ecclesia combusta posset reparari, sed non in-
veniunt. Columpne enim ecclesiz, que vulgo pilarii
dicuntur, nimio ignis fervore debilitate frustratim deci
dentes et vix consistere valentes, omnibus etiam sapien-

Architects tioribus consilium verum et utile subtraxerunt. Con-

theres vocati sunt igitur artifices Franci et Angli: sed et ipsi

ii^ in dando consilio dissenserunt. Alii namque przdictas
columpnas sine dampno operis superioris reparare pro-
miserunt. Sed horum rationibus alii contradicentes, to-
tam ecclesiam diruere oportere dixerunt, si quidem mo-
nachi securi vellent existere. Quod verbum, et si verum
fuerit, eos tamen dolore cruciavit. Nec mirum. Non
enim sperare potuerunt monachi opus tam magnum tem-
poribus suis aliquo humano ingenio posse consummari.
Advenerat autem inter alios artifices quidam Senonen-
William of sis, Willelmus nomine, vir admodum strenuus, in ligno
todothe et lapide artifex subtilissimus. Hunc, ceteris omissis,
work propter vivacitatem ingenii et bonam famam in opus
susceperunt. Huic et providentiz Dei opus perficiendum
commissum est. Hic, cum monachis per plurimos degens
dies, muri adusti superiora et inferiora, interiora et ex-
teriora sollicite conspiciens, quid esset facturus aliquan--
diu conticuit, ne eos pusillanimes effectos acrius trucidaret.
He ex. | he Nec temen ea que operi erant necessaria seu per se
fabricand seu per alios preparare cessavit. Cum autem monachos
aliquantulum consolatos videret, confessus est pilarios
igne lesos et omnia superposita oportere dirui, si opus
tutum et incomparabile monachi vellent habere. Con-
senserunt tandem ratione convicti, opus quod promise-

a AL M T RM —ÀÀ P À EUER AER EA n PO t ano

Church,
Canterbury.

tions.

! aula navi, C. | *lacrimis et luctu) trs. C.

OPERA HISTORICA. 7

rat et maxime securitatem habere cupientes. Chorum The burn
itaque combustum diruere consenserunt patienter etsi pains of
non libenter. In adquirendis igitur lapidibus transma- cire,
rinis opera data est. Ad naves onerandas et exoneran- ^ —
das, ad cementum et ad lapides trahendos tornamenta
fecit valde ingeniose. Formas quoque ad lapides for- Demolition
mandos! his qui convenerant sculptoribus tradidit et
alia in hune modum sollicite preparavit. Chorus igitur
destructioni adjudicatus diruitur, et preter hxc toto
anno illo nichil factum est.
Quoniam vero novum opus in alium statum mutatum The old
est, non inutile duxi statum describere vetustatis, et been de-
deinde novitatis. /Edmerus venerabilis cantor in opus- Ésdmer."
culis suis veterem ecclesiam ex more Romanorum fac-
tam describit, quam Lamfrancus archiepiscopus, cum
archiepiscopatum susciperet, combustam inveniens, fun-
ditus evertit. Ecclesiam Christi tertio combustam esse The threo
legimus: primo, quando beatus martyr /Elfegus a Danis ou.
captus est et martyrio coronatus: secundo, cum Lam-
francus Cadomensis abbas archiepiscopatum Cantuariensis
ecclesie suscepit regendum: tertio vero, tempore Ri-
cardi archiepiscopi et Odonis prioris. Hanc ultimam
quidem non legimus, sed quod miserabilius est, oculis
perspeximus. Nunc ergo veteris eeclesie descriptionem,
sicut eam describit /EAdmerus* subiciam :
Eadmer,de ‘‘ EpMERUS. Venerabilis Odo corpus beati Wilfridi? pontificis Badmer's
iuis ** Eboracensium de Rhipun* sublatum Cantuariam transtule- PQoount of

ETTS * rat, et illud in editiore entheca, ut ipsemet scribit, hoc est church.
871. '* in majori altari quod in orientali presbiterii parte parieti

'* contiguum de impolitis lapidibus et cemento extructum erat,

* digniter collocaverat. Erat enim ipsa ecclesia, quod per ex-

" cessum dici petienter queso accipiatur, sicut in hystoriis tte

« Beda testatur, Bomanorum opere facta, et ex quadam parte the Roman

* ad imitationem ecclesie beati apostolorum principis Petri, in

'' qua sacratissime» reliquis totius orbis veneratione celebran-

!formandos] om. A. B.; ins. C. | tory of Canterbury Cathedral, pp.
* Hdmerus) Edmerus, C. See | s qyiifridi) Wifridi, C.
Professor Willis's Architectural His- | — 4 Rhipun) Ripun, C.

8 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

The burn- '' tur, decenter composita. Porro aliud altare congruo spatio Eadmer, dc
pairing of '' antepositum predicto altari erat, dedicatum in honorem Reliquiis
Christ. * Domini nostri Jesu Christi, ubi cotidie divina mysteria cele- VW SR

Canterbury. *' brabantur.’ In quo altari beatus ZElfegus caput Sancti Swith- 371.

€

Altar con- uni, quod ipse & pontificatu Wintoniensi in archiepiscopatum
faining S, '* Cantuariensem translatus secum tulerat, cum multis aliorum
ead. * ganctorum reliquiis solenniter reposuerat. Ad hzc altaria

nonnullis gradibus ascendebatur a choro cantorum, quam?
criptam vel confessionem Romani vocant. Subtus erat ad.
instar confessionis Sancti Petri fabricata, cujus fornix eo in
altum tendebatur, ut superiora ejus non nisi per plures gra-
* dus possent adiri. Hsc intus ad orientem altere habebat,

filter cop ** quod caput beati Fursei, ut antiquitas fatebatur, in ee habebat.
Pursey's * Sane via una quam curvatura cripte ipsius ad occidentem
" * vergentem concipiebat, usque ad locum quietis beati Dun.

** stani tendebatur, qui maceria forti ab ipsa cripta dirimeba-

* tur. Ipse namque sanctissimus pater ante ipsos gradus in

Tomb of 8. '' magna profunditate terre jacebat humatus, tumba super eum
Dunstan. ** in modum piramidis grandi sublimique structura, habente
* ad caput sancti altare matutinale. Inde ad occidentem cho-

rus psallentium in sulam ecclesie porrigebatur, decenti
** fabrica a frequentia turbse seclusus. Deinde sub medio lon-

Two towers. ** gitudinis aule ipsius dus turres erant, prominentes ultra

South * ecclesi? alas. Quarum una que in austro erat sub honore
tower ‘and * beati Gregorii paps: altare in medio sui dedicatum habebat,
. Gregory. — '' et in latere principale hostium ecclesise, quod antiquitus ab

* Anglis et nunc usque Suthdure dicitur. Quod hostium in
** antiquorum legibus regum suo nomine ssepe exprimitur. In
South door, ** quibus etiam omnes querelas totius regni que in hundredis
where the, '' vel comitatibus, uno vel pluribus, vel certe in curia regis
held. ‘non possent legaliter diffiniri, finem verbi sicut in curia
* Regis Summi sortiri debere discernitur. Alia vero turris in
" plaga aquilonali e regione illius condita fuit, in honorem
North tower, ^ beati Martini, claustra in quibus monachi conversabantur
S, Martin's: * hine inde habens. Et sicut in alia forenses lites et secularis
schoolwas. ‘‘ placita exercebantur, ita in iste adolescentiores fratres in
* discendo ecclesiastica officia die et nocte pro temporum vici-
* bus instituebantur. Finis ecclesie ornabatur oratorio beate
‘* Matris Dei Marie. Ad quod, quis structura ejus talis erat,
Altar of * non nisi per gradus cujusvis? patebat accessus. In cujus
the Virgin. ** parte orientali erat altare in veneratione ipsius Domin: con-
* secratam, et in eo caput beate virginis Austrobertsz habeba-

! celebrabantur] celebrantur, A.

B. C. 3 cujusvis] curvus, C. (?) eulvre,
?*guam] quedam cripta quam | MS. Eadm.

confessionem, &c.,, MS. Eadm.

OPERA HISTORICA. 9

Eadmer, de ‘‘ tur inclusum. Ad hoc altare cum sacerdos ageret divina | The burn-

Hehquis . ** misteria, faciem ad populum qui deorsum stabat ad orientem re .

MS. Cau " versam habebat, post se vero ad occidentem cathedram (Chayrch,

371. " * pontificalem decenti opere ex magnis lapidibus et cemento Canterbury.
* constructam, et hanc longe a Dominica mensa remotam, ut- The arch-

* pote parieti eocleeise qui totius templi complexio erat omnino bishop’ s

' contiguam. Hic situs fuerat ecclesise Cantuariensis. Quem ea
** re hic ita paucis descripsimus, ut cum preesentis statis ho-
" mines et future antiquorum de hoc scripta audierint, nec
* juxta relationem illorum ita invenerint, sciant illa vetera
* transisse et omnia illa nova! esse. Siquidem post innumeras
* persecutiones quas sepissime passa est intus et foris, occulto
* nostris diebus sed justo judicio Dei, incendio consumpta Tee phurch

burned
‘* est, et cum omnibus ornamentis et utensilibus suis in nichi- in Esdmera
° " Iam pene redacta. Sed his dispensante Deo patratis, paucis rebuilt i by

* interpositis annis Lamfrancus Cadomensis cosnobii abbas,

"* vir magnus et prudens, ecclesi ipsius archiepiscopatu func-

*" tus est, et incendii reliquias nova omnia constructurus evertit

' funditus. Levatis igitur corporibus prscipuorum patrum

* Dunstanj atque ZElfegi necnon et aliorum sanctorum quo-

‘* rum patrociniis locus ipse gloriatur atque munitur, cum Th ai
* altaria qua nominavimus * subverterentur, sanctuaria omnia of Dunstan
* que in eis, ut diximus, antiquorum auctoritas patrum esse ^d Blfego
* astruxerat, sine diminutione reperta sunt. Qus ita se ha-

‘* buisse sine ulla ambiguitate fateri veraciter possum, quippe

** qui propriis oculis omnia cum fierent intuitus sum, et dili-

‘‘ gentiori studio tenaci memorie commendavi.” Huc usque Gervase
JEdmerus.' Sequentia vero sicut et preecedentia quo-
cunque stilo prosequetur Gervasius.

Primo igitur opus Lamfranci* a majore turre in- Lonfranc's
Lr
cipiens summatim describam, non quia tota ipsius scribed.

ecclesia destructa sit, sed quia aliqua pars ipsius in
alium statum mutata. Turris ergo in medio ecclesie
maximis subnixa pilariis posita est, sicut in medio cir- The central

tower with

cumferentiz centrum. Hee habebat in pinna sua the golden

cherubin deauratum. Ab hac versus occidentem navis
vel aula est ecclesie, subnixa utrinque pilariis octo;

hanc navem vel aulam finiunt dus turres sublimes cum Eight pil-
pinnaculis deauratis. In medio hujus ecclesie corona naro and

dependet deaurata, Pulpitum vero turrem preedictam d

illa nova] nova facta, C. 3 nominavimus] nominamus, B.
2 evertit funditus] trs. C. * Lamfranci] Lanfranci, C.

The burn--

Rood-beam.

The two
transepts.

Bouth

transept :
divided by
& vault into
upper and
lower.

Altars of
All Saints

and 8.
Michael.

Feulorild
eolog
and Dun-
stan.

and 8.
Benedict.

William
and Ralph.

10 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
& navi quodammodo separabat, et ex parte navis in
medio sui altare Sanete Crucis habebat. Supra pul-
pitum trabes erat, per tranversum ecclesie posita, que
crucem grandem et duo cherubin et imagines Sancte
Maris et Sancti Johannis apostoli sustentabat. In ala
septentrionali oratorium et altare erat Sancte Marie.
In hae przdicta navi, ut in superioribus dictum est,
post incendium per quinquennium exulavimus. Pre-
dicta magna turris crucem habebat ex utroque latere,
australem scilicet et aquilonalem. Quarum utraque in
medio sui pilarium fortem habebat, qui fornicem a
parietibus prodeuntem in tribus sui partibus suscipiebat.
Utrarumque istarum una fere est descriptio. Crux
australis supra! fornicem organa gestare solebat; supra
fornicem et subter porticus erat ad orientem porrecta.
In parte inferiori altare erat Sancti Michaelis. In parte
superiori, altare Omnium Sanctorum. Ante altare Sancti
Michaelis ad austrum sepultus est Feologildus archi-
episcopus; ad aquilonem vero, sancta virgo Siburgis,
quam Sanctus Dunstanus propter ejus sanctitatem in
ecclesia fecit sepeliri. Inter hanc porticum et chorum
spatium est in duo divisum, scilicet in gradus paucos
per quos itur in criptam, et in gradus multos per quos
ad superiora eeclesie pervenitur. Crux aquilonalis
similiter duas habet porticus. In superiori altare est?
Sancti Blasii, in inferiori vero? Sancti Benedicti. In
hac inferiori ad dexteram introeuntis sepultus est
Willelmus archiepiscopus, qui in gloria magna dedicavit
ecclesiam Christi, quam utcumque describo. Hic etiam
fundavit ecclesiam Sancti Martini monachorum * de
Doura. Ad sinistram jacet praedecessor ejusdem Willelmi
Radulfus archiepiscopus, qui licet sapientia prudens,
eloquentia clarus fuerit, in ipsius tamen contemptum
Calixtus papa exaltavit et privilegiavit Turstanum®
! supra) super, C.
® altare est] tr. C.
3 vero] om. C.

* monachorum) om. C.; sancti
Martini, interl. C.
5 Turstanum) Thurstanum, C.

OPERA HISTORICA.

Eboracensem archiepiscopum et Hugonem Sancti
gustini abbatem. In eadem porticu ante altare ad
teram jacet Egelnothus! archiepiscopus, ad sinis
Wifelmus. Post altare ad dexteram Adelmus, ad :
tram Chelnothus? His patribus? predicta por
ornata est. Inter porticum et chorum spatium e
duo divisum, scilicet in gradus qui in criptam de
dunt, et in gradus qui ad partes ecclesim orier
ascendentes transmittunt. Inter hoc spatium et
dictam porticum murus solidus est, ante quem glor
ille martyrum consors et apostolorum conviva, Sa
videlicet Thomas, gladiis furentium corpore qu
occubuit, spiritum vero invietum regni eterni ,glor
honore mox coronandum celo transmisit. Hic

martyrii ex opposito habuit ostium claustri, quo in
sunt quatuor illi diaboli cancellarii, ut autentici

tyrum privilegii bullam inter ineudem ect mal
positam fabricarent, id est, ut caput Sancti Th
inter pavimentum et gladios prostratum, moneta Si
Regis, palma scilicet, martyrii, decorarent. Pilarius a
ille qui in medio crucis hujus steterat et forn
innitens, processu temporis, ob reverentiam mai
demolita ‘sunt, ut altare in loco martyrii elev:
ampliori spatio cerneretur. In circuitu vero ad a
dinem fornicis predicte via quedam facta est
pallia et cortinse possint suspendi. De hac eru
turrem, de turre in chorum per gradus plurimos a
ditur. Descenditur vero de turre per ostium m
in erucem australem. ltem de turre descenditu
navem per duas valvas. Hactenus de ecclesia Lamf
Nune autem ad chorum utcunque describendui
ejus memoria deleatur, veniendum est.

1 Egelmothus] Ethelnothus, C. — | “ sinistram Ceolnothus,” o
+ Chelnothus ] Ceolnothus, C. | the rest.

MS. C. reads “In eadem porücu | — patribus] partibus, A. B.

“ante altare jacet Ethelnothus | — * Jtem . . . descenditur]

* archiepiscopus ad dexteram, ad | descenditur de turre, C.

12 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Tian; Ecclesiam quz a Lamfranco archiepiscopo constructa
Tons est, videlicet navem, cruces, turres et earum continen-
Canterbery, tiam, quam brevius potui perstrinxi, et tanto brevius
~~ A quod ea efficacius docebit visio quam dictio. Scias
autem, lector bone, quod chorum Lamfranci non vidi,

nec ab aliquo descriptum repperi Edmerus quidem
veterem ecclesiam, qui, ut dixit, ante Lamfrancum

opere Romanorum constructa est, descripsit. De opere

vero Lamfranci quod vetustati illi successit, et de choro

Conradi Sancti Anselmi tempore facto qui Lamfranco

Attempt to suecessit! mentionem quidem fecit sed non descrip- -
thechoir tionem. Quoniam igitur predictus chorus Conradi

of Conrad,
Aubin, gloriose consummatus temporibus nostris miserabiliter

Anselm's
time. igne consumptus est, ne tanti viri vel tam preclari
operis memoria deleatur, ad ejus descriptionem quamvis
simplex et insipidus stilus vertendus est. Nec tamen
nostri fuit propositi lapidum compositionem scribere,
sed quia non plene potui loca sanctorum et requiem
qui in diversis ecclesie partibus? positi sunt edicere,
nisi prius loca ipsa in quibus vidente et cooperante et
scribente Edmero positi sunt quoquo modo describerem.
De prefata igitur magna turre, que ut predictum est
in medio totius ecclesie posita est, versus orientem
Nine pillars procedendum est. Pilarii turris orientales muro solido
si o the prominebant, et in rotundum semipilarium formati sunt.
^ Deinde per ordinem et lineam novem erant ex utraque
parte chori sequis fere spatiis ab invicem distantes.
Post quos sex in circuitu erant ad circinum positi, de
nono scilicet australi usque ad nonum in parte septen-
trionali, quorum duo extremi. in areum quendam con-
Apsidal veniebant. Super hos pilarios tam in directum quam in
fe ir, cireuitu positos de pilario in pilarium arcus volveban-
tur. Super quos murus solidus parvulis et obscuris
distinctus erat fenestris Hic murus chorum circuiens
in circinatione illa pilariorum in capite eccleste in unum

! et de choro . . . successit] om. ? fecit] facit, C.
A. B. ; supplied from C. 3 partibus] om. C.

OPERA HISTORICA.

conveniebat. Supra quem murum via erat que
forium appellatur, et fenestree superiores. Hzc
muri interioris consummatio. Super hunc tectum
et celum egregia pictura decoratum. Ad bases p
orum! murus erat tabulis marmoreis compositus,
Chorum cingens et presbiterium, corpus ecclesire a
lateribus qus alse vocantur dividebat. Contineba
murus monachorum chorum, presbiterium, altare ma,
in nomine Jesu Christi dedicatum, altare Sancti Dun
et altare Sancti /Elfegi? cum sanctis eorum corpor
Supra predictum murum in circinatione illa retro s
et ex opposito ejus cathedra erat patriarchatus ex
lapide facta, in qua sedere solebant archiepiscop
more ecclesise in festis preecipuis inter missarum sole
usque ad sacramenti consecrationem, tunc enim ad a
Christi per gradus octo descendebant. De chon
presbiterium ires erant gradus. De pavimento pr
teri usque ad altare gradus tres. Ad sedem

patriarchatus gradus octo. Ad cornua altaris orier
erant dus columpnz lignee auro et argento dec
ornate, que trabem magnam sustentabant, cujus t
capita duorum pilariorum capitellis insidebant.

per transversum ecclesie desuper altare trajecta,
decorata, majestatem Domini, imaginem Sancti ]
stani, et Sancti ZElfegi? septem quoque scrinia aw
argento cooperta, et multorum sanctorum reliquiis re
sustentabat. Inter columpnas crux stabat deaurat
eujus patibulo per circuitum sexaginta cristalli «
perlucidi. Sub hoe altari Christi altare eratin c
Sancte Virginis Marie, in cujus honorem tota fuit c
dedicata. Quse cripta eisdem fere spatiis et anfraci
per longum et latum dilatata erat inferius, sicut cl
superius. In medio chori dependebat corona deau
viginti quatuor sustinens cereos. Hic erat chori si
et presbiterii Murus autem exterior alarum scil

? pilariorwm) pilorum, B. ? JElfegi] Elphegi, C.
? Bilfegi) Elphegi, C. * scilicet] om. C.

14 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

The bum- sic erat: a martyrio Sancti Thome, id est a cruce Lam-
reparng franci, sumens initium versus orientem usque ad crucem
Canterbury. superiorem directus tres tantum in se fenestras con-
The Bas Eastern tinebat. Pilario vero quinto chori oppositus et ab eo
transept, arcum suscipiens et ad septentrionem opus dirigens,
apsee. crucem formavit septemtrionalem. Pilarius quintus ef
septimus latitudinem crucis obtinebant; a septimo enim
pilario, sicut et a quinto, murus procedens ad septem-
trionem duas porticus faciens crucem formavit in parte
orientali. In cujus porticu australi altare fuit Sancti

Altarsof_ Stephani, sub quo in cripta altare erat Sancti Nicholai.
Add. In porticu aquilonali altare erat Sancti Martini, sub

. quo in cripta altare Sancte Marie Magdalene. Ad
mid 8 Mary 2ltare Sancti Martini jacebant duo archiepiscopi, ad
Magdalen. dexteram Wifredus, ad sinistram Livingus. Ad altare
Saneti Stephani similiter duo, ad sinistram Athelardus,
Tombs of #4 dexteram venerabilis Cuthbertus. Hic magna prz-
idem ditus sapientia liberam ecclesise Christi adquisivit sepul-
turam. Solebant enim corpora non solummodo archi-
episcoporum sed et omnium in civitate morientium a
tempore Sancti Augustini ad ecclesiam apostolorum
Ancient Petri et Pauli extra civitatem sitam antiquitus efferri
urials ex- up . MEN NP
tra-mural. et sepeliri. Dicebatur enim in illo tempore civitatem
non esse mortuorum sed vivorum. Beatus vero Cuth-
bertus dolens se post obitum ab ecclesia sua et a
beieert qo filiorum societate debere separari quos in vita summo
Pe Chrct karitatis studio dilexit, Romam petiit et a summo pon-
Chweh: tifice liberam ecclesise Christi sepulturam impetravit.
andallthe Iste primus voluntate Dei, ut credimus, summi ponti-
arcewishop® ficis auctoritate et regis Anglise permissione in ecclesia
Jaenbert. Christi sepultus est, et omnes archiepiscopi successores
ejus preter unum solum nomine Jambertum. Ex hac
porticu Sancti Stephani predictus procedens murus ad
orientem, fenestram habebat magno altari ex latere
oppositam. Deinde turris erat excelsa quasi extra

! credimus] a, ins. C,

OPERA HISTORICA. 15

murum jam dictum posita, quz» ab altari Sancti Andrese The ihe burn-
quod in ea erat, turris Sancti Andres est appellata, repairing
sub qua in cripta altare erat’ Innocentium. De turre NOS
prefata murus paululum circinando procedens, et in
fenestram se aperiens, ad capellam sibi proximam per- alter of
venit? qus in fronte ecclesie ad orientem porrecta,
summse cathedre archiepiscopi erat opposita. Sed
quoniam de capelle ejus continentia aliqua dicenda
sunt, ante ipsius introitum paululum subsistendum est East t end of
quousque murus australis cum partibus suis ad ipsius
capelle producatur ingressum. Murus igitur australis,
ad porticum Saneti Michaelis a cruce Lamfranci sumens south-cest-
initium, in tribus fenestris ad crucem pervenit, superi- eriransept.
orem. Crux ista superior in orientali parte sui, sicut Altars of
et alia, duas porticus habebat. In porticu australi and 8. Ouen,
altare erat Sancti Gregorii, ubi jacebant duo sancti
archiepiscopi; ad austrum Sanctus Bregewinus, ad
aquilonem Sanctus Plegemundus; sub hoc in cripta
erat altare Sancti Audoeni Rothomagensis ? archiepiscopi. Attars of
In alia porticu altare erat Sancti Johannis Evangelistso, 8: Paulinus.
ubi jacebant archiepiscopi duo; ad dexteram Ethel-
garus, ad sinistram Eluricus:* sub quo in cripta altare
Sancti Paulini, ubi sepultus est Siricus archiepiscopus.
Ante altare Saneti Audoeni in media fere planitie erat
altare Sancte Katerine. Murus autem a supradicta Altarot 8.
cruce procedens fenestram contra majus altare habebat, ~~
deinde turrim excelsam in qua erat altare apostolorum
Petri et Pauli. Sanctus vero Anselmus, illuc translatus s. Anselm's
et retro altare positus, altari nomen dedit et turri. tower
De hac turri murus paululum procedens, et in circina-
tione sua fenestram aperiens, ad predictam capellam
Sancte Trinitatis in fronte ecclesi: positam pervenit.
Arcus vero ex utroque muro australi scilicet et aqui-
lonali procedens, utriusque circinationem continuavit.
— 3 erat] om. B.; ins. A. C. * Eluricus] Elfricus, B., over an

2 pervenit] om, C. erasure ; Eluricus, C.

3 Rothomagensis] Rotomagensis,

*

ing and

16 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Capella vero extra murum posita, eidem tamen con-

obra juncta et ad orientem porrecta, altare habebat Sanete

Canterbury.
C pel of

the Trinity.

Tombs of
Odo, Lan-

Trinitatis, ubi beatus martyr Thomas die consecrationis
suze primam missam celebravit. In hac capella, ante
exilium et post, missas celebrare, horas audire, et fre-
quenter orare solebat. Retro altare jacebant duo archi-
episcopi, ad dexteram Sanctus Odo, ad sinistram Sanctus
Wilfridus Eboracensis archiepiscopus; ad austrum vero

franc and juxt& parietem venerabilis Lamfrancus archiepiscopus,

Ethelred
and Eadsin.

S. Thomas.

ad aquilonem Theodbaldus. Subtus * in cripta duo erant
altaria, ad austrum Sancti Augustini Anglorum apostoli,
ad aquilonem Sancti Johannis Baptiste. Juxta parie-
tem australem archiepiscopus jacebat Ethelredus? juxta
parietem aquilonalem Eadsinus. In hujus capelle
medio stabat columpna quz arcus et fornicem unde-
cunque venientes sustentabat. Ad hujus basim ex
parte .orientali reconditum est illud martyrum pri-
vilegium tertio kalendas Januarii, cujus bulla die
precedenti a quatuor diaboli cancellariis, ut przedixi,
fabricata est. Hic est, inquam, locus in quo beatissimus
martyr* Thomas sequenti die post martyrium suum
sepultus est. Hic est locus in quo privilegii istius
dignitates a summo pontifice, Deo scilicet, indultz lect
sunt, cujus vox audita est in toto orbe terrarum. Nec
quisquam mihi succenseat, queso, quod beatum Thomam
privilegium martyrum appello. Non mea presumptio
est sed rationis audacia. Et ut longe petantur exempla,
a primitiva ecclesia, qu;e in apostolis per fidem quie in
Christo et ad Christum fundata est, rationis® hujus
sumamus initium. Fides igitur catholiea Jesu Christi
preedicatione in primitiva ecclesia, id est in Apostolis,
accensa, in martyribus clare ccepit lucere, quam nec
tormenta nec carceres nec ipsa mors aliquatenus potuit

-

1 Theodbaldus] Theobaldus, C. * martyr] om. B.; ins. C.
2 Subtus) Subter, B.

3 Ethelredus] Etheldredus, B.;
Ethelredus, C.

* rationis] ratione, C.

OPERA HISTORICA. 17

obfuscare. Processu vero temporis fide ipsa in multi-
tudine quidem crescente sed in singulis fere tepescente,
in sanctorum tamen meritis confessorum lucem suc
claritatis ostendit. Sicque temporis processu paulatim
ecepit fervor ille fidei tepescere, ut raro inveniretur
qui juste et sancte vivendo vitam duceret sine vitio.
Nune autem in fine, immo et in fice, temporum sic
ad mala perpetranda festinatur, ut nescire crimina cri-
men esse videatur. Nec solummodo seculares peccatis
deserviunt, verumetiam ecclesie prelati, gulze illecebris
et cupiditatis nexibus astricti, cupiditatem palliantes,
justitiam vendunt, victualia pauperibus auferunt et
scurris tribuunt, subditos perturbant quos fovere debue-
rant, et Creatoris dulcedinem postponentes, in terrenis
desideriis, immo miseriis, delectantur. Ducunt in bonis
dies suos, et in puncto ad inferna descendunt. Quis vel
justus his diebus apostolos vel martyres tot et tanta
tormenta sustinuisse, quis nostrum sanctos Dei talia
credit fecisse miracula? Cum passiones vel conversa-
tiones miraculave sanctorum leguntur, fictitia vel apo-
crifa ab imperitis et incredulis esse dicuntur. Sed
beatus martyr noster! Thomas de gloria seculari ad
sanctam religionem, de terreno palatio ad ecclesiz prin-
cipatum, de regio famulatu ad Dei servitium vocatus,
fidelitatem quam regi terreno in gloria seculari minis-
traverat, Regi regum, Deo scilicet, mente devota servare
proposuit. Mandata itaque Domini sui in quibus viri-
liter stare cogitaverat, multitudine vitiorum pessundari
conspiciens, vehementer indoluit et audacter resistere
incepit. Sentiens autem se solum tot malignitatibus ?
non posse resistere, quo tutius principem mundi cum
omnibus satellitibus suis et pompis debellaret, usque in
septennium lacrimis et orationibus insistens exulavit.
Septimo quidem anno rediens, et jam de Domini sui
Regis zeterni adjutorio securus existens, omne vitiosum

a — MÀ À— M À9 — — o —

1 noster] om. B. ; ins. C.
3 maligmitatibus] malignantibus, B. ; malignitatibus, C.
A. 64
B

Oanterbu ry.

Reflexions

on the

and on the
tory of

S. Thomas

he Martyr.

18 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

The burn- ab ecclesia Dei resecare proposuit. Sed ecce quatuor
an e *. . e . e . .
repairing milites regis terreni, satellites autem diaboli, Dei sacer-
o Christ e. . . e . . e
c bereh, dotem et hostiam in ecclesia Christi, sanguinem ejus et
an r ye e *.
"cerebrum effundentes, interfecerunt, et autentico bullam
privilegio apposuerunt. Subsecuta sunt e vestigio mi-
racula, que sicut innumera, ita seculis sunt inaudita.
Reflexions Ecclesia Christi fere toto illo anno a missarum solen-

on the ee -- . .
miraclesat niis vacabat, sed cotidie sanctus Dei martyr noster in

see coulis et ore populi miracula facienda jubilabat. Di-
cere potuimus cotidie, *Laudetur Deus in servo Suo
" quia mirabilia vidimus hodie. Primo fiebant mi-
racula circa ejus tumbam, deinde per totam criptam,
deinde per totam ecclesiam, deinde per totam Can-
tuariam, deiride per Angliam, deinde per Franciam,
Normanniam, Germaniam, et, ut breviter dicatur,
per totam fiebant Christi ecclesiam in toto orbe
diffusam, et ubique ejus meritis multiplicata sunt mi-
rabilia. Et ut vetera sanctorum miracula a cordibus
humanis quodam modo per incredulitatem abolita plenius
restituendo confirmaret, primo, quasi preeludia quiedam
premittendo, a modicis incepit miraculis, et sic paula-
tim ascendendo, fide sanctitatis ejus crescente, pervenit
ad summa, et omnia evangelica vel apostolica in brevi!
percurrit miracula. Sic bonus paterfamilias de bono
suo thesauro fere omnibus pie petentibus nova protulit 8: Matt. xiii.
et vetera; nova in oculis nostris operando, novitate
autem ista vetera confirmando. Quoniam igitur per
hujus gloriosi martyris opera sanctorum miracula quasi
quadam vetustate consumpta quodammodo renovata et
per fidem confirmata sunt, recte beatus iste Thomas
sanctorum privilegium nuncupatur. Ex re enim nomen

A vision of habet. Hic beatus, cuidam clerico nomine Thome ei?
devoto in visione apparens, ex fonte plenitudinis sus
multa revelavit dulcia sciscitanti, et eidem clerico adjecit
dicens hsc verba, * Tantum feci, tantum feci, quod

! in brevi] in orbem, B.; in ? igitur] om. B. ; ins. C.
brevi, C. ? ei) sibi, C. ; ei, B.

OPERA HISTORICA. ' 19

" nomina monachorum istius ecclesie simul cum no- The bum-
* minibus clericorum istius civitatis familiarium istius repairing
* eeclesie scripta sunt in libro vite.” Clericus autem Church.
de se sollicitus ait sancto, “Domine, quid dicis de me ?” Canterbury.
At sanctus, subridens, caput clerici manibus attrectavit,

et vertice ipsius deosculato, dixit, * Fili, fili" Et post
aliquantulum spatium exsurgens, sanctus albam oloseri-

cam exuit, ejusdem partem inferiorem ad complicandum

elerico tradidit, parte superiore sibi retenta. Sic inter

ipsos duos alba complicata, sanctus Dei ad clericum quasi

pro servitio caput inclinavit, et ad locum requiei suse
recessit. Cum quo ad tumbam ipsius et ad propositum
nostrum redeamus et nos.

Quoniam igitur descriptio ecclesis jam jamque diru- Return to
endze pro posse meo abbreviata usque ad tumbam mar-
tyris, que in fine ipsius ecclesiz posita est, pervenit, cum
ipso fine ecclesi: descriptio etiam finem sortiatur. Quse
etsi paulo amplius quam proposuerim extensa est, multa
tamen ut breviter diceretur ex industria dimissa sunt.

Quis enim tant: et tam magne ecclesie tot diverticula,
tot discursus, et tot anfractus seribere vel saltem dicere
valeat ?

Nunc igitur omissis his quse nobis necessaria non sunt, The first
ad vetera destruenda et nova omnia mirabiliter sdifi- h in 1 prepa- :
canda fidenver accingamur, et quid interim magister rations
noster Willelmus fecerit videamus, Coepit, ut longe ante The work
preedixi, novo operi necessaria prseeparare et vetera des-
truere. In istis primus annus completus est. Sequenti A.D.155.
anno, id est, post festum Sancti Bertini, ante hiemem pourrais.
quatuor pilarios erexit, id est, utrinque duos; peracta erected.
hieme duos apposuit, ut hine et inde tres essent in or-
dine: super quos et murum exteriorem alarum, arcus et A.D.1176.
fornicem decenter composuit, id est, tres claves utrimque. ""^ o
Clavem pro toto pono ciborio, co quod clavis in medio
posita partes undecunque venientes claudere et confir- AD. 1m.
mare videtur. In istis annus secundus completus est. sept. s—
Anno tertio duos utrimque pilarios apposuit, quorum duos sept.
extremos in cireuitu columpnis marmoreis decoravit, et Tro more

B 2

A.D. 1176-7.
hree com-

partments
of the vault.

A.D. 1178.
Ten pillars,
with arches
and vaults.

Fall of the
scaffolding.

The archi-
tect dis-

He gives
orders from
his bed.

20 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

- quia in eis chorus et cruces convenire debuerunt, prin-

cipales esse constituit. In quibus appositis clavibus
et fornice facta, a turre majore usque ad pilarios pre-

‘ dictos, id est, usque ad crucem, triforium inferius multis

intexuit columpnis marmoreis. Super quod triforium
aliud quoque ex alia materia et fenestras superiores
aptavit. Deinde fornicis magne tres claves, a turre
scilicet usque ad cruces. Quse omnia nobis et omnibus
ea videntibus incomparabilia et laude dignissima vide-
bantur. De hoc ergo tam glorioso principio hilares
effecti et future consummationis bonam spem concipi-
entes, consummationem operis ardentis animi desiderio
accelerare curavimus. In istis igitur annus tertius
completus est, et quartus sumpsit initium. In cujus
restate a cruce incipiens, decem pilarios erexit, scilicet
utrinque quinque. Quorum duos primos marmoreis
ornans columpnis contra alios duos principales fecit.
Super hos decem arcus et fornices posuit. Peractis
autem utrisque triforiis et superioribus fenestris, cum
machinas ad fornicem magnam volvendam in anni
quinti initio preeparasset, repente ruptis trabibus sub
pedibus ejus et inter lapides et ligna simul cum ipso
ruentibus, in terram corruit, & capitellis fornicis supe-
rioris altitudine, videlicet, pedum quinquaginta. Qui, ex
ictibus lignorum et lapidum acriter diverberatus, sibi et
operi inutilis effectus est, nullusque alius prseter ipsum
solum in aliquo lesus est. In solum magistrum vel Dei
vindicta, vel diaboli deszevit invidia. Magister itaque
sic leesus, et sub cura medicorum ob spem salutis recu-
perandz'' aliquandiu lecto decumbens, spe fraudatus
convalescere non potuit ; veruntamen quia hiems instabat,
et fornicem superiorem consummari oportebat, cuidam
monacho industrio et ingenioso qui cementariis preefuit
opus consummandum commendavit, unde multa invidia
et exercitatio maliti» habita est, eo quod ipse, cum esset
juvenis, potentioribus et ditioribus prudentior videretur.
Magister tamen in lecto recubans, quid prius, quid pos-
terius fieri debuit ordinavit. Factum est itaque ciborium

OPERA HISTORICA. 21

inter quatuor pilarios principales; in cujus ciborii clavem. ‘The bur
videntur quodammodo chorus et cruces convenire. Duo repairing

quoque ciboria hinc et inde ante hiemem facta sunt. cdm,

Pluvie autem fortiter insistentes plura fieri non per- d
miserunt. In istis annus quartus completus est, et foie ^t

quintus sumpsit initium. Eodem anno, scilicet quarto, Mri m.
facta est eclipsis solis, octavo idus Septembris, hora

quasi sexta, ante casum magistri! Sentiens itaque pre-

fatus magister nulla se medicorum arte vel industria

posse convalescere, operi renuntiavit, et mari transito

in Franciam ad sua remeavit. Successit autem huie wiiam,an
in curam operis alius quidam Willelmus nomine, Anglus tas, sve.

: . BEEN Tp... Conds Wile
natione, parvus quidem corpore, sed in diversis operibus liam of Sens.
subtilis valde et probus. Hic in anni quinti estate
crucem utramque, australem scilicet e& aquilonalem, con-
summavit, et ciborium quod desuper magnum altare A.D.um.
est volvit, quod ne fieret preterito anno, cum omnia freer tio
parata essent, pluvie impedierunt. Praterea ex parte igh altar.
orientali ad incrementum ecclesie fundamentum fecit,
eo quod capella Saneti Thome ibidem ex novo fleri
debuit. Hic ergo locus ei provisus est,capella scilicet
Sancte Trinitatis ubi primam missam celebravit, ubi
lacrimis et orationibus incumbere consuevit, sub eujus
eripta per tot annos sepultus fuit, ubi Deus per ejus Foundations
merita multa fecit miracula, ubi pauperes et divites, impettha-
reges et principes .eum venerati sunt, unde exivit sonus D: eg
laudis ejus in totum orbem terrarum. Coepit igitur
magister Willelmus causa fundamenti monachorum ci-
miterium fodere, unde compulsüs est, multorum sanctorum
monachorum ossa effodere. Que diligenter in unum
collecta reposita sunt in fossa grandi, in angulo illo Burialot
qui est! inter capellam et domum infirmorum ad meri-
diem. Facto itaque muri exterioris fundamento fir---
simo ex lapide et cemento, murum etiam cripte u
ad bases fenestrarum erexit, In istis annus qui

1 The eclipse took place on the | (see p. 88) made a mistake
18th not on the 6th of September: | whole week in his computatior
and Gervase bas here as elsewhere |? quiest] om. C.

The burn-
ing and
repairing
of Christ
Church,

Canterbury.

that the -

Translation
of s. Dun-
stan and

8. Elfege ;
April 16,
secretly.

' Pascha introire possent.

22 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

completus est, et sextus sumpsit initium. Vere autem
ejusdem, id est, sexti anni post incendium intrante et
tempore operandi instante, desiderio cordis accensi cho-
rum praeparare curaverunt monachi, ut ad proximum
Videns autem magister mo-
nachorum desiderium viriliter institit, ut voluntati con-
ventus satisfaceret. Murum igitur qui chorum circuit
et presbiterium cum summa festinatione construxit.
Altaria quoque tria presbiterii erexit. Locum requie-
tionis! Sancti Dunstani et Sancti /Elfegi sollicite prz-
paravit. Paries quoque ligneus ad secludendas tem-
pestates ex parte orientis per transversum inter pilarios
penultimos positus est, tres vitreas continens fenestras.
Chorum itaque, cum summo labore et festinatione nimia
utcunque vix tamen preparatum, vigilia Pasche cum
novo igne intrare voluerunt. Sed quia omnia. que fieri
oportebat illo die sabbati, propter solennitatem sancti ?
diei ad plenum ut decebat fieri non valebant, necesse
fuit ut sancti patres et patroni nostri, Sanctus videlicet
Dunstanus et Sanctus Atlfegus, coexules monachorum,
ante diem illum in novum transferrentur chorum. Prior
igitur Alanus, associatis secum novem fratribus ejusdem
ecclesize, quorum fidei credendum erat, ne tumultus vel
aliquod fieret incommodum, tumbas sanctorum de nocte
adiit, et obseratis ecclesie hostiis, structuram lapidum
qua circa illos erat diruere precepit. Monachi igitur
et servientes ecclesise, preeceptis prioris obedientes, struc-
turam illam distraxerunt, et saxeos sanctorum loculos
aperuerunt, et sublevantes sanctorum reliquias in ves-
tiarium tulerunt. Sublevatis autem panniculis in quibus
fuerant obvoluti, nimia vetustate et putredine in magna
parte consumptis, aliis palliis decentioribus operuerunt
et lineis cingulis constrixerunt* Sic sancti 5 preparati,
ad altaria sua delati, in arcis ligneis intus et extra plumbo
eoopertis repositi sunt. Arcee vero undique plumbo co-

| requietionis) requiescionis, B. C.
? sabbati) sancti, ins. C.; om. A.B.
3 sancti] om. C.

* constrizerunt] construxerunt, C.
5 sancti) Dei, ins. C. ; om: B.

OPERA HISTORICA. 23

opertz, ferreis quoque nexibus fortiter ligate, lapidibus The burn-
plumbo liquido consolidatis cireumquaque incluss sunt. repsirin
Ediva quoque regina, que sub altari sancte crucis post Church,
incendium posita fuit, similiter in vestiarium delata est. ~ —
Facta: sunt hzc nocte precedente feriam quintam ante
sanetum Pascha, videlicet xvj? kalendas Maii. In cras- The monks
tino autem cum hee sanctorum translatio ad notitiam stihese
totius perveniret conventus, admirantes indignati sunt translation.
valde, eo quod ista presumptio absque coniventia!
conventus facta est; proposuerant enim, ut dignum fuit,
translationem patrum suorum cum multa et devota
sollennitate facere. Appellaverunt itaque priorem, et

qui cum eo ibidem fuerant, ad presentiam venerabilis

Ricardi Cantuariensis archiepiscopi de injuria sibi et

sanctis patronis ecclesi; praesuinptuose illata. Ad hoc The prior
itaque fere perventum est, ut tam prior, quam ceteri party resign
qui cum illo fuerant, suis officiis cogerentur renuntiare. restored.
Sed agente prefato archiepiscopo aliisque non modice
auctoritatis viris, digna satisfactione et humilitate pre-

missa, benivolentia conventus impetrata est: facta igitur
concordia inter priorem et conventum, sabbato sancto A.D. 1180.
dixerunt horas in capitulo, quia statio monachorum et Hour sald
altare quod erat in navi ecclesi: demolita sunt, propter ter house,”
subsequentem sanctam Paschze solennitatem. Adveniente

igitur hora diei quasi sexta, archiepiscopus cappa in-

dutus, mitra redimitus, conventum albis indutuni secun-

dum ecclesiz consuetudinem ad novum ignem precessit,
benedictoque igne, cum ymno “Inventor rutili" novum

chorum ingressus est. Veniens autem ad hostium ec- Coremonies
clesie qui? preest martyrio Sancti Thome suscepit the new
a monacho quodam pixidem cum Eucharistia, que de- —
super majus altare pendere solebat ; quam archiepiscopus
reverenter suscipiens, usque ad magnum altare novi

chori deportavit. Sic Dominus noster Jesus Christus
praecessit nos in Galileam, id est, in nove ecclesise
transmigrationem. Cetera tante solennitatis officia, ut

! coniventia] convenientia, C. | 2 qué) quia, B. ; quod, C.

94 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

The burn. Consuetudo est diei, solenniter et devote celebrata sunt.
repairing Quibus expletis, stans ad aram pontifex infulatus, sonan-
h. tibus signis, “Te Deum laudamus " incepit. Conventus
vero cum magna cordis letitia cantum suscipiens, cordis
et vocis jubilo cum dulcissimis lacrimis pro impensis
beneficiis Deum laudaverunt. Ejectus est autem con-
Piousre- ventus per incendium de choro sicut Adam de paradyso
on the anno! Verbi Dei M°C°LXx°IIII°.. mense Septembri, quinta
die mensis, hora quasi nona. Mansit autem conventus in
navi ecclesise per? annos quinque, menses septem, dies
xiiiim,- Rediit in novum chorum anno gratize M°C°LXXX®,
mense Aprili, nonodecimo die mensis, hora quasi nona,
vigilia Pasche. Gaudet itaque et exultat in Domino,
qui percutit filium Suum virga, et liberat animam ejus 1 Prov. zziii
de? morte; qui percutit peccantes et pie consolatur ^
poenitentes.
Fouralters — Erexerat* autem artifex noster extra chorum qua-
outside the . .
choir. tuor altaria, ubi corpora sanctorum archiepiscoporum
reposita sunt, sicut antiquitus fuerunt, sicut supe-
rius dictum est. Ad altare Sancti Martini Livingus
et Wifredus: ad altare Sancti Stephani, Athelardus et
Cuthbertus. In cruce australi ad altare Sancti Johan-
nis, Elfrieus et Ethelgarus. Ad altare Sancti Gregorii,
Bregewinus et Plegemundus. Ediva quoque regina,
qui ante incendium fere in medio crucis australis sub
feretro jacuerat deaurato, ad altare Sancti Martini sub
feretro Livingi reposita est. Preterea in eadem szestate,
Exterior anni videlicet sexti, murus exterior circa capellam
wall of the . . * .
chapelot Sancti Thom:e, ante hiemem preeteritam inceptus, usque
finished. ad fornicem® volvendam elevatus est. Inceperat autem
magister turrim ex parte orientali, quasi extra muri
ambitum, cujus fornix inferior ante hiemem perfecta
est. Capella quoque Sanct Trinitatis de qua superius
mentio facta est solo tenus diruta est, que hucusque

—- -———————Á— o — — - _ ——

! anno) gratie, ins. C. ; om. B. * Erexerat] Erexit, C.
2 per) om. B.; ins. A.C. 5 fornicem] criptam, C. Thcre
35 de] a, C. has been an erasure in A.

OPERA HISTORICA.

ob reverentiam Sancti Thome qui
integra permansit. Sanctorum quoqu
superiore parte ejus jacuerant, alia
verum ne memoria eorum que in t
dem gesta sunt deleatur, paucis dice:
igitur idus Julii confractum est altar
tis, indeque factum est altare Sancti
Hoc ideo dixerim ne memoria san
deleatur, quia Sanctus Thomas suy
missam cantavit et multotiens inibi
divinum celebravit officium. Structur
quz post altare erat dissipata est, in
est, Sanctus Odo et Sanctus Wilfrid
tempore. Sublati ergo prefati sanc
plumbeis in chorum delati sunt. Sai
sua positus est sub feretro Sancti Du
Wilfridus sub feretro Sancti ZElfegi.

archiepiscopus in tabula plumbea px
ventus est, in qua & die primm sepu
membris, mitratus, spindulatus, usqu
jacuerat, annis videlicet, sexaginta

mensibus. Hic in plumbo suo in ve
repositus est, donec diffiniretur in

tanto patre fieri deberet. Cumque
archiepiscopi tabulis compacta marmt
usque ad sarcofagum perveniretur, exi
qui affuerant illum in pulverem rc
aquam ad ipsius ossa lavanda affe
sullato sarcofagi lapide superiore,.
apparuit, ossibus et nervis, cute et ci
cohzrens. Mirati sunt astantes et
super tabulam gestatoriam eum po
vestiarium ad Lamfrancum delatus «
conventus discerneret quid decenti
Insonuit interea rumor in populo, «
propter insolitam integritatem Banc

1! Theodbaldus ] "heobaldu

The burn-
i d

Removal of
Theobald's

and Lan-
franc's.

Translation

Prepara-
tions Phor the
removal of

96 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

appellatus est. Pluribus enim eum videre cupientibus
ostensus est, per quos in reliquum .vulgus hujus rei

b, fama dispersa est. Levatus est itaque a sepulero suo

corpore incorrupto, vestibus sericis integris, anno obitus
sui nonodecimo. Ex sententia igitur conventus ante
altare Sanctee Marie in navi ecclesi: in arca plumbea
sepultus est, quod et ipse dum vixit desideravit. Tumba
quoque marmorea, sicut ante fuerat, super eum com-
posita est. Lamfrancus autem levatus est, ut predixi,
de sarcofago suo in tabula plumbea, in qua jacuerat a
die prime sepulture suc intactus usque in illum diem,
annis scilicet. sexaginta novem. Qua de causa etiam
ossa ejus multa putredine consumpta, fere omnia in
pulverem redacta sunt. Temporis enim diuturnitas,
vestium humiditas, plumbi naturalis frigiditas, et, quod
majus est, humane fragilitas conditionis, tantam effece-
rant putredinem. Ossa tamen majora cum reliquo pul.
vere collecta, in capsa plumbea ad altare Sancti Mar-
tini reposita sunt. Duo quoque archiepiscopi, qui in
cripta a dexteris et a sinistris! Sancti Thome jacue-

‘rant, sublati? sunt, et in capsis plumbeis sub altari

Sancte Marie in cripta ad tempus positi sunt.
Horum igitur translationibus patrum modo predicto
peractis, capella illa cum cripta sua solotenus dissipata
est : solus Sanctus Thomas suam reservavit translationem
usque ad capelle suze consummationem. Decet enim,
et persuadet ratio ut hujus autentici privilegii trans-
latio valde solennis sit et divulgata in mundo. Parata
est interim super tumbam ejus et in circuitu capella
lignea pro loco et tempore satis honesta. Extra cujus
parietes ex lapide et cemento fundamento facto, octo
pilarii nove criptee cum capitellis suis consummati sunt.
Introitum etiam de veteri in novam criptam magister
prudenter aperuit? In istis annus sextus completus

— — — — —— M — —À ——— M]

! a dexteris et a sinistris] MS. C. * sublati] sublevati, C.
has an interlineation, **scilicet 3 aperuit] composuit, C.
* Ethelredus et Eadsinus."'

OPERA HISTORICA. 27

est et septimus sumpsit initium: sed priusquam hujus The barr
septimi anni opera prosequar, non inutile duxi aliqua de repairing

superioribus recapitulare, quie sive per oblivionem neg- Kcd

ligenter, sive propler brevitatem scienter dimissa sunt. (,——. u
Dictum est in superioribus quod: post, combustionem of the work

illam vetera fere omnia chori diruta sunt, et in quan- Intec

dam augustioris forme transierunt novitatem. Nunc

autem qui sit operis utriusque differentia dicendum

est. Pilariorum igitur tam veterum quam novorum

una forma est, una et grossitudo, sed longitudo dis-

similis. Elongati sunt enim pilarii novi longitudine Fashion of

pedum fere duodecim. In capitellis veteribus opus erat old old and new,

planum, in novis sculptura subtilis. Ibi in chori am-^

bitu pilari viginti duo, .hic autem viginti octo. Ibi

arcus et cetera omnia plana, utpote sculpta secure et

non scisello, hic in omnibus fere sculptura idonea. [Ibi

columpna nulla marmorea, hic innumere. Ibi in cir- General

cuitu extra chorum fornices plane, hic arcuate sunt of the two.

et clavate. Ibi murus super pilarios directus cruces a choirs

choro sequestrabat, hic vero nullo interstitio cruces a

choro divise in unam clavem que in medio fornicis

magne consistit, que quatuor pilariis principalibus in-

nititur, convenire videntur. Ibi celum ligneum egregia

pictura decoratum, hic fornix ex lapide et tofo levi

decenter composita est. Ibi triforium unum, hic duo

in choro, et in ala ecclesie tertium. Que omnia visu

melius quam auditu intelligere volenti patebunt. Hoc Superior

tamen sciendum est quod novum opus altius est veteri the new

quantum superiores fenestree tam corporis chori quam "

laterum ejus a tabulatu! marmoreo in altum porrigun-

tur Ne autem futuris temporibus cuiquam veniat in

dubium, qua de causa tanta chori latitudo qu: est

juxta turrim tantum in capite ecclesize coarctetur, causas Roasons

dicere non inutile duxi. Quarum una est, quod dus naro narrowing

turres, Sancti Anselmi videlicet et Sancti Andres, in of the choke

utroque latere ecclesiz antiquitus ad circinum posite, ot

! tabulate] tabulato, B.

28 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

- latitudinem chori in directum ad lineam non permise-

runt procedere. Alia causa est quod capellam Sancti
Thome in capite ecclesi: constituere consiliosum fuit

‘et utile, ubi fuerat capella Sanctee Trinitatis, quee multo

Passage left
for E
cessions
round the
east end.

Arrange-
ment of the
pillars at
the east end
of the choir.

The work
of tho year
A.D. 1181.

The new
crypt.

strictior fuit quam chorus. Magister igitur turres pre-
dietas dissipare non volens, integras autem transferre
non valens, latitudinem illam chori usque ad confinium
turrium in directum composuit. Deinde paulatim turres
utrimque devitans, et tamen latitudinem vis illius que
extra chorum est quantum potuit propter processiones
ibidem frequenter faciendas conservans, pedetentim
obliquans opus constrinxit, ita ut ex opposito altaris
opus decenter contraheret, et exinde ad tertium pila-
rium, ad formam latitudinis capelle que Sancte Tri-
nitatis dicebatur, opus coartaret. Deinde quatuor pilarii
ejusdem latitudinis sed alterius forms utrimque positi
sunt. Post quos alii quatuor ad circinum sunt statuti,
in quibus opus superpositum conyeniebat in unum. Hic
est modus stationis pilariorum. Exterior autem muri
ambitus, a turribus predictis progrediens, primo in direc-
tum ad lineam procedit, deinde flectitur in girum, et
sic in turre rotunda convenit uterque murus in unum,
ibidemque consummatur. Hze omnia clarius et delec-
tabilius oculis possunt videri quam dictis vel scriptis
edoceri. Heec autem dicta sunt ut utriusque operis,
novi scilicet et veteris, differentia possit agnosci.
Nune &utem videamus attentius quid vel quantum
operis cementarii nostri in hoc septimo combustionis
anno perfecerint. Quod ut breviter dicatur, anno sep-
timo facta est nova cripta satis formosa, et super criptam
parietes exteriores alarum usque ad capitélla marmorea :
fenestras autem non potuit nec! voluit magister vol-
vere propter ingruentes pluvias, nec pilarios statuere
interiores. In istis annus septimus completus est, et
octavus sumpsit initium. In hoc, octavo scilicet, anno
statuit magister octo interiores pilarios, arcus et forni-

! nec] non, C.

Argument
for arch-
bishop

Baldwin

against
the monks. «

[omen

They had
refused to
accept him
as arch-

bishop until

the king

. personally
sought

them.

They ap-
ed to
me
inst
him, but
renounced
the appeal.

The custom
of Canter-

bury, for the

archbishop
to preside
as abbot.

Archbishop
Theohald

two priors.

30

€

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Cum enim eum veterano insequantur odio, post
multas ei illatas injurias, suis non parcentes debitis
vel expensis, ad sedem apostolicam non timuerunt
appellare. Odium inquam veteranum est, quod ma-
nifestis patet indicis. Nam electionem ipsius per
episcopos et clerum Anglie cum assensu regis cano-
niee factam respuerunt, nec eum in patrem et pas-
torem aliquatenus suscipere dignati sunt, donec ipse
rex in propria persona, debilis etiam pede, Cantua-
riam veniens, eis supplicaret in communi. Sed nec
sic pre ponderoso Phariseorum supercilio assentire
voluerunt, nisi illa tam juste et tam solenniter facta
renovaretur electio. O superbia et elatio monacho-
rum comprimenda! Susceptus itaque a dominis illis
humillimus archiepiscopus, cum sua repeteret et alie-
nata revocaret, restiterunt ei monachi sui, et sedem
apostolicam ut effrenati appellarunt. Sed instinctu
bonorum virorum in brevi redeuntes ad se, cum sibi
essent male conscii, non ratione sed impetu facte
renuntiaverunt appellationi, et sese suaque omnia sui
pastoris, ut decet et suadet ratio, subdiderunt arbitrio.
Hec est ordinis monastici secundum beatum Bene-
dictum institutio, hzc ipsius Cantuariensis ecclesia
ab antiquis temporibus usque in presens deducta!
et privilegiata consuetudo, scilicet ut omnia intus et
extra in Cantuariensi ecclesia, sui archiepiscopi, immo
et abbatis, nutum attendant et? dispositionem non
omittant: nec solum ad eum omnimoda pertinet dis-
positio, sed et positio et depositio prioris, subprioris,
ceeterarumque personarum ecclesim, sed et servientium
curi tam intus quam extra. Et ut de aliquibus
sumamus exempla, Theodbaldus priorem deposuit
Jeremiam, et postea Walterium. Si ergo priorem

* ponere potest et deponere, quid? de ceteris agendum

«

1 deducta] diducta, A. B. c.
5 et] om. B. ; ins. C.

est? Has consuetudines, hanc € potestatem, hanc pre-

- ————— —— MX oom —— ——— — —

—

3 guid] ergo, ins. C.

OPERA HISTORICA.

lati sui prerogativam monachi illi

confessi sunt, cum sus tam solen:
steterunt appellationi. Stetissent qu
pudore seculi et strepitu vulgi, nisi

essent. Stetissent, inquam, nisi de
sperarent. Nunc autem, pater me
flatu et viribus receptis, in pastore
insurgunt, appellationibus provocan
lacerant, angariis multis et irrisi
Obedientiam debitam subtrahunt, mi
potestatem subnervant, adeo ut noi
solum monachorum rebus disponere,
proprio ecclesiam fundare, nec, ut ipsi
molendinum. Proposuerat enim nov
in suburbio Cantuarie fundare eccle:
Dei et beati martyris Thom:e, sed

ecclesie munimen seternum. Quod a
ili, in dedecus suum et ordinis

maxime in contumeliam ct contemp
tuariensis, satis inhoneste catervatin
entes clamaverunt, appellaverunt,

indomiti discurrerunt. Astiterunt e
culo quamplurimi ex servientibus

vulgus ignobile, ae si essent, in ingres
eaturi, vel ipsum archiepiscopum |
comprehensuri. Dominus autem Cai
in mansuetudine eorum tam inordin
lutam compescere contumaciam, susp
intorsit, sed nec sic voluerunt a su
naci proposito. Ab illo ergo die? de
suarum abundantiam divitiarum ine
domino nostro prelato suo ect legat
subtrahunt obedientiam. Divina «
dentes officia, nec parvula quidem s
oblatam sibi promereri volunt suspe

! reticendo) etiam, ins. C. 3 die] eti
2 non] oin. C,

32 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Argument “ nem. Quorum contumacise nisi citius manum pro-
bishop “ tectionis et correctionis vestre opposueritis, statum
against the " penitus subvertent ecclesie, dominum nostrum con-
— " quassabunt, et teterrimum superbie dabunt exemp-
Theyhave “ lum. Miserunt ad vos monachos istos totius malitise
ringleaders “ incentores, ut mendaciis suis vel quolibet molimine
‘ vestram circumveniant sanctitatem, et sibi ceterisque

“ qui domi resederunt adipiscantur sui sceleris impuni-

* tatem. Sed denuntiamus hos et illos digne punien-

“ dos, istos vero Cantuariensis ecclesie fugitivos, et a

“ petitione sua penitus repellendos. Sicut enim peten-

“dum non est quod juste poterit negari, sic negandum

Thearch- “ est quod injuste petitum esse poterit comprobari.

. bishop . . . . TJ"
desires the. “ Petit autem dominus noster Cantuariensis archiepi-

the pope,“ scopus et vester filius ut ei paterno affectu jura sua
“ velitis conservare, et preedecessorum suorum dignitates
“et commoda non permittatis decrescere, sed augere
* curetis. Quia notum omnibus est quod et probabile
“est, quod non querit quse» sua sunt, sed que Jesu
* Christi. Et manifestum est quod boni patris et beni-

* voli accedit glorize, si filium habeat gloriosum."

IMAGINATIO GERVASII QUASI CONTRA BALDEWINUM
ARCHIEPISCOPUM.

Argument — "Perpendere poterit ex auditis, venerande pater,
monks “ vestre prudentia majestatis et vobis assistentium
bishop * preclara sapientia, quantis in terra nostra gravamur
— ' angustiis, fatigamur? obprobriis, cum hic in pre-
Hostility . “ sentia vestra nos adversarius convitiis appetat et
bishop to |, «^ contumeliis afficiàt. Si? etiam confugientes ad vos
of chest — * eonvitiis appetunt nostri archiepiscopi responsales,
* quid putas faciunt ubi inimici nostri sunt judices?

* Et si nos ubique velit conterere humana malitia,

— — ——— - D —————— — - - —

! Responsio prioris Honorii per ? fuligamur) et apporiamur, C.
imaginationem Gervasii, C. 3 Si] hie, ins. C.

OPERA HISTORICA. 33

vestre tamen reverentia majestatis omnem propellere Argument

eonsuevit injuriam. Nune autem ex assiduitate no- monks

cendi, vestra etiam! et confratrum vestrorum spreta archbishop
Baldwin.

preesentia, obiciunt plurima convitiis admixta sed —.

quasi nitida loquacitate palliata. Quibus omnibus

si ad unguem voluerimus respondere, brevitatem

eausidici in historici prolixitatem convertemus, sed

inviti. Inviti dico, non quod tedeat nos verum

dicere vel falsitatem refellere, sed ne prolixa veritas Bome hist.

vel vera prolixitas fastidium generet audienti. Cum sre requi-

enim in causa, sua vera falsis, mollibus aspera, reli-

giosa prophanis connexa sint, cogimur etiam histo-

riarum preteriti temporis aliqua vobis enodare capi-

tula, ne falsitas palliata locum teneat veritatis. Hec

autem omnia, Deo adjuvante, breviter edocebimus.

“ Ut autem de electione ?* domni Baldewini di- Baldwin's

cendi sumamus initium, vestre notificamus pietati, besan began with

quod et toti patet Anglie, nos in electione sua

seepe et multum esse vexatos. Nam ad presentiam

regis prior Alanus ssepius vocatus, non solum extra

septa ecclesie vel extra sus fines provincie, sed

ultra provinciarum spatia, non cum duobus vel

tribus monachis, sed aliquotiens cum tertia ferea A party at

parte conventus ex preecepto regis curiam secutus Baldwin 8

est. Cum enim monachi in electione canonicam the he monks

queererent libertatem, nitebantur aulici ut quocunque a fr à free

modo domnus eligeretur Baldewinus. Videntes &u-

tem fili Cantuariensis ecclesi eligendi libertatem

penitus subverti et consuetudines ecclesim depravari,

si ad nutum regis ordinis alterius hominem eligerent,

personam quidem ipsius nec novo nec veteri inse-

quentes odio, non respuerunt, sed liberam querebant

electionem. Verbo tenus omnis eligendi libertas eis

promissa est, sic tamen ut spretis omnibus domnus

Baldewinus eligeretur. Tandem sub spe adipiscendse

libertatis Londonias vocati, cum monachi nostri in

his election.

! etiam) autem, C. | ?electione) elatione, C.

A. 64. C

"a. r£

Argument
for the
monks
against

archbishop
Baldwin.
The bisho
chose Bald-
win in the
absence of
the monks.

They agreed
condition-
ally to elect
him.

He was re-
ceived and
inthroned,
promising

unity.

34 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

eC

secreto cubiculo residerent, et responsum regis per

‘ Cantuariensem archidiaconum et quosdam monachos

expectarent, in absentia eorum elegerunt episcopi

* domnum Baldewinum: quem in ecclesiam sequentes,

non trahentes, ‘Te deum' nescio vel ‘te reum’ cla-
maverunt. Unde cum omnes obstupescerent, monachi

‘ gementes et anxii a curia discesserunt. Rex autem,

eos in brevi usque Cantuariam seeutus, obtinuit
tandem ut eum denuo conventus eligeret, sic tamen
ut electio prepostera cassaretur, et ipse in audientia
diceret se non velle nec debere Cantuariensem ec-
clesiam regere nisi per priorem et conventum. Hsc
in audientia cleri et populi dicta et intellecta sunt,
et ipse subsequenter a priore hoc modo electus est.
Unde exclamandum non est, ‘O superbia monacho-
‘rum!’ sed ‘O presumptio episcoporum! O ambitio
' religiosorum ! O depressio monachorum !'! Quod
enim vidimus, tune per speculum in senigmate, nunc 1Cor.xiii. 12.
autem facie ad faciem, nostre scilicet depressionem
ecclesi]. Susceptus autem apud Cantuariam et in-
tronizatus, verbo tenus spem intulit nobis magnx
prosperitatis et pacis. Nam inter loquendum in
sermone nitido, cunctis audientibus, dixit: ‘Hoc est
‘maximum, fratres mei et domini, in omnibus de-
' sideriis meis, ut unum simus in Domino. Et, post
pauca: ‘Scio fratres quod vobis debeo? non solum
‘corpus sed corpus et animam. Sub hac pacis
specie vix dimidium transegimus annum; sed in
brevi aurum :eruginavit, argentum versum est in Isa. i. 22.

* scoriam, oleum in amurcam, et color optimus muta-

tus est. Nodum enim? repperimus in cirpo, angu-
lum in rotundo, abyssum in solido. Nam ut pre-
diximus mense Maio intronizatus est, et in Decembri
ecepit in nos manus extendere. Debita enim vil-

— -

! Arranged differently in C.
3 debeo] non debeo, B.; non is marked for erasure in A.
35 enim) quidem, C.

OPERA HISTORICA.

* larum nostrarum exenia nobis subtraxit, et s!
* sequente Januario ecclesias tres, pastui pauper
* per venerabilem Ricardum archiepiscopum et Al
* gndrum papam simul et Lucium assignatas et c
* firmatas, nobis nescientibus abstulit. Non e
* pauperum reclamatio vel languentium miserat
* desolatio, sed nec predecessoris sui et Romanor
“ pontificum confirmatio ab hac immanitate cohib
* potuerunt. Post modicum, mense videlicet Februa:
* ascivit priorem Alanum et quosdam officiales ec
* sim, ut omnium sibi usurparet dominium, et c
* ventui rerum suarum omnem subtraheret potestat
* Unde premuniti miserabiles monachi compulsi s
“ab omni gravamine sedem apostolicam appelle
* Archiepiscopus vero, sui quo Romans tenetur ee
* sig immemor juramenti, ostensa sibi privilegia
* spuit, appellationem contempsit, et absque dilatic
* villas nostras et redditus invasit. Servientes no
* fugati sunt, custodes exclusi, ita ut nec pannicu
* guos eis liceret absportare. Omnia quasi in dir
* tionem tradita sunt, ac si undique hostili agm
* essemus obsessi. Quod audientes amici Cantuarier
“ ecclesise, abbates et viri religiosi, hine inde plurim:
“ elaboraverunt ut nos factze renuntiaremus appellatic
** et archiepiscopus nobis ablata restitueret in universt
* Nos itaque, neque male conscii neque de nost
* justitia diffidentes, sed tam minis quam blandi
** allecti, salvo statu ecclesise renuntiavimus appellatic
* Quo facto, archiepiscopus tantummodo villas nost
* nobis restituit, sed ecclesias et exenia usque in pi
“sens reddere noluit. Promiserunt nobis abba
* predicti in verbo veritatis, cum quibusdam a sec
* tis archiepiscopi nos omnia in brevi recepturos ei
** insuper et benivolentiam ejus, si ad modicum te
* pus operam dare vellemus patientim. Sustinuin

! nostra) vestra, B.
c2

36 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Argument “ itaque, venerande pater, cum omni humilitate pacem,
monks “et non est bonum, tempus curationis, et ecce dira Jerem.
archbishop‘ turbatio. Medio enim tempore commutavit inter ^
— “nos quosdam officiales contra morem et statum
substituted “ ecclesise, et ecclesias illas nobis quidem, immo pau-
and as- * peribus, viduis et orphanis, ablatas, clericis suis
awaythe ' divitibus assignavit. Preedecessores sui martyres et
appro, = *' eonfessores pauperibus et peregrinis omnimodam stu-
tothe poor. * duerunt curam impendere, sed domnus Baldewinus
* pauperibus collata subsidia subtrahit, eademque cru-
* mense infundit ditiori' Et quod altius urit nos,
* famam nostram in eonsistorio vestro et in foro regis
* Anglie voluit denigrare, dicens per nuntium nos
Hesaid — ' prea nimia rerum abundantia incorrigibiles esse. De
monks were * facili forsitan vos inclinasset ad credendum, nisi Dei
incorrigible. * sapientia vestrum preeclarum prevenisset animum, -
“et mille milia hominum clamarent in contrarium.
* Novit enim populi universitas, quod et Romane
* filüs innotuit ecclesie, conventum nostrum neque
* nimiis abundare, cum pre! nimiis expensis sere non
Neither — * modice prematur alieno, et in his qus decet et Dei
charge is * . * . . "
true. * sunt, domini nostri archiepiscopi susceperimus pati-
“enter correctionem, etiam in dispendium ecclesie.
“In his omnibus non est aversus motus ejus, sed Is. v. 25.
* adhuc manus ejus extenta. Nam ecclesiam quandam
* gecularium clericorum juxta nos, immo fere intra
Hehasde- “ nos, constituere quasi ex vestra permissione deside-

termined . . . oe 6
tobulda “ rat. Qus nulla occasione construi poterit nisi in

church of . . . . .

secular — detrimentum Cantuariensis ecclesie et in subver-
c p e e. . e. . e . e
thedetri.. " sionem status et ordinis nostri qui jam septingentis
convent. “ annis sub protectione Dei et sancte Romane ecclesise

* usque ad adventum domni claruit Baldewini. Nunc
* autem, ut? dicitur, in vindictam electionis sus, cui
* aliquando ob libertatem ecclesise nostre ut preedic-
* tum est visi sumus aliquando restitisse, preéfatam

— —

! pre] om. A. B. | ?wt] si, C.

OPERA HISTORICA. 37

Cantuariensem ecclesiam per tot annos liberam, tot Argument
sanctorum archiepiscoporum miraculis glorificatam, monks
non solum servituti subicere, sed et perpetuam et arc gchbishop
probrosam perturbationem ei conatur procurare. ^ —

He intends
Nam hac intentione basilicam illam ex consensu to remove

redditus subtrahat, episcopalem denique sedem illuc
transferat, et, ut breviter dicatur, omnem ecclesise
Cantuariensis episcopalem veteranam et privilegiatam
subtrahat dignitatem.

* Sed forte dicet aliquis : * Sola suspicio hee sug-

' gerit, que falsum in credendo sque suscipit ut
‘verum. Qua ratione quóve prodigio jura Can- It may be
' tuariensis ecelesie Romans et apostolice Sedis these
‘specialissimm filim et jam vetule in hoc fine tem- proceed

' porum poterunt avelli?" Cui ego : Crassa plane judico
et supina laborat ignorantia, qui hsec gravamina
Cantuariensis ecelesie, claro non intuetur aspectu.
Quis enim tali et tant» resistere poterit congre-
gationi ?, In diminutionem nostram et omnium suo- Ho is turn.
rum prejudicium successorum de ecclesiis suis simul churches
et nostris preebendas fecit vel canonicas. Omnes bends, and |
episcopos Anglis et comites ditiores canonicare pro- io "eshope
posuit; ipsum quoque regem Anglie et cancel- Fine an and
larium hujus sanctee Romans ecclesie !? Quid ergo cel selor of ih rof the
dicemus ad hsec? Nos igitur tot et tantis malis

afflicti, tot minis cruciati, tot periculis expositi, ex
admonitione beati Thomz martyris gloriosi, unicum

et singularem tante malicie opposuimus gladium

Petri, et ad vestram sanctam venerandamque appel- Becond
lavimus presentiam, in initio mensis Decembris. December
Non enim aliud in tant» necessitatis articulo potui-

mus invenire refugium. Dominus enim Baldewinus
archiepiscopus est et apostolice sedis legatus, totius

* Anglie primas et dominus. Et cum ipsum regem

! nobis] nostras, C.
? Cardinal Albert, afterwards pope Gregory VIII.

Argument
for the
monks

ns
archbishop

Baldwin.

The appeal
announced,
Dec. 7, 1186.

On Dec. 11,
he st5-
pended the
prior and
others, and

He also
began to
collect
money for
is new
church.

38

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

confoederationis magne teneat in vinculis et ab ipso
teneatur, non est qui suz possit resistere voluntati.
Verum eum summam in Domino et beati privilegio
Petri haberemus fiduciam, denunciata est ei hee
appellatio per tres monachos nostros vii? idus Decem-
bris; eum suos introducturus clericos Cantuariam
properaret. Verbo tenus audite detulit appellationi,
sed ne totum dissimularet spiritum, unum ex appel-
lantibus de conventu nostro et ecclesia jussit amo-
veri Quarta vero die cum omnia ad solennitatem
ilam Deo et nostre inimicam ecclesie preparata
fuissent, premisimus nos monachos plures non dis-
currentes nec ulli aptos scurrilitati sed maturos et
religiosos, qui etiam in introitu illius basilica auc-
toritate vestra non sua tante resisterent improbitati.
Sed omnia pro nichilo reputata sunt, reverentia? ves-
tra et appellatio et beati Petri prerogativa. Populus
quidem, ut causatur adversarius, civitatis accurrit,
non ut pugnarent, sed ut tam magnum et prodigio-
sum viderent spectaculum. Licet enim cives et subur-
bani sed et comprovinciales nobis de facili si pete-
rentur astarent in conflictu, solo tamen Petri gladio
pugna nostra vincenda est. Crastino priorem nostrum
suspendit et monachos omnes qui eum precesserant
ad appellandum. Deinde quzdam captiosa promul-
gavit edicta ne quis fratrum nostrorum qualibet oc-
casione vel necessitate septa monasterii egrederetur,
et alia hujusmodi. Que si a nobis observarentur, ex
nostra taciturnitate periculum immineret ecclesise ; si
vero servata non essent, culpam in nos refunderet
inobedientiz. Misit prseterea per totam Angliam
predieatores ad colligendam pecuniam copiosam ad
eedificationem illius ecclesi: omnemque episcopalem

* obliviscens discretionem, novam et inauditam tam

the Chronicle of the year 1186, that
the dates here given differ by a
whole week.

venialium quam criminalium indulsit relaxationem.

visit to Canterbury is there placed
on the 17th of December.
* reverentia] scilicet, ins. C.

! It will be seen by reference to

The archbishop's

€«

[14

€€

t
^

OPERA HISTORICA. 39

Post discessum vero nostrum redditus nostros saisivit Argument
et prioratum, ac si unius essent omnia non univer- monks
sorum. Preterea nisus est per manum regis et man- archbishop
datum, mediantibus quibusdam episcopis, ut causa He then
nostra vestre subtraheretur presentis, et tam regis tr tried ed to stop
quam episcoporum decideretur arbitrio, ut in nos sci- and take
licet, qui vobis astamus, iram regis et regni strepitum i into the
refunderet, et in conventum nostrum! vestrum con- court.
temptum et culpam irrogaret proditionis. Sed tanta

unitas et devotio in conventu nostro inventa est, ut

nec minis nec blanditiis a vestro valeant avelli con-
sistorio. Voluit etiam ut suspensi nostri eo quod
appellaverant ei satisfacerent in publico, non in capi- He He de-
tulo. Sed hoc beati Benedicti non docet regula, nec a publie |
suadet ratio, nec hoc ecclesie nostre habet consue- coatraty to
tudo. Quid enim gravius, quid deterius, quam disci- 8. Benedict
plinam * regularium et secreta capituli scurris publi- custom of y
cis propalare? Nonne ridiculum est, si offensa est

in capitulo exigenda est et exhibenda satisfactio, cum

tamen nichil habeamus scrupuli in conscientia, nisi

quod vestram appellavimus presentiam, et nostra per

vos tentamus jura repetere? Nullam ei subtrahere
volumus debitam obedientiam, nullam minuere potes-

tatem vel gloriam. Sed omnem humilitatem, omnem
reverentiam ei exhibere desideramus, dummodo nobis

nostra conservare velit illeesa. Ipse autem abstractus

et illectus, ut credere volumus, aliena magis sugges-

tione quam sua deliberatione, in precipuis festivita- His conduct
tibus ecclesie Cantuariensi debitum subtrahit obse- otbiesreat
quium, de qua et? causa cujus redditus habet et ors
possessiones, gloriam et potestates, sed et victus ne-
cessaria. Praedecessores sui martyres et confessores
temptati sunt, proscripti sunt, occisi sunt, ne oves

sue aliqua lederentur concussione. Domnus vero
Baldewinus ad hoc suos exacuit animos ut moriantur

! nostrum) et, ins. C. - 3 et] om. B.
2 disciplinam] om. A. D.

Prosecution

of the cause
dwin.

40 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* oves; et quod durius est hoc conatur efficere, ut ovis
“ misera suo nudata vellere, luporum et canum vallata
“ agmine, sub eterno vivat interitu. Cotidie nobis
* duriora apponit verbera, ac si criminosum videatur
* quod dire flagellato licuit flere sub verbere. A prima
“enim percussione sua usque nunc vix unum diem
* nobis permisit habere quietum.

* Cum igitur, venerande pater, in omnibus his Can-
* tuariensis ecclesia unicum ad vos habeat refugium,
“ petit attentius ut secundum datam vobis a Deo sapi-
* entiam opportunum ei preebeatis solatium et ingruentia
* mala manu misericordie repellatis. Hzec etenim nos-
" tra causa totius Anglican ecclesie et omnium sub-
“ ditorum causa est, et exemplum erit in posterum.
“ Unde vobis, pie pater, summopere! przcavendum est
“ et opponendum? remedium, ne futuris temporibus vel
" presentibus ista retrahantur in consequentiam, ne
* perversi pastores gregem conturbent sibi commissum,
“ ne pastores convertantur in lupos, ne grege fugato
“ etiam ovilia destruantur. Succurrat igitur, succurrat,
“ pie pater, filis vestris benigna paternitas, ne ceteris
* oppressis spem subtrahat protectionis et metum in-
“ ferat desperationis."

* PERSECUTIO CAUSE CONTRA BALDEWINUM ARCHIEPI-
SCOPUM.

* Audistis hesterno die, venerande pater, domini
“ nostri archiepiscopi modum electionis, causam primz
* appellationis, formam renuntiationis, enormia quoque
“ gravamina pro quibus secundo appellatum est, et
* ejusdem appellationis executionem. In electione per-
* spicue palliatam videtis intrusionem, in utraque appel-

! summopere] summo opere, C. * 'Theodbaldi archiepiscopi et Bal-
2 opponendum] preponendum, C. | * dewini.” Great part of this
? Rubric in C.: ‘ Prosecutio | *Imaginatio " is reproduced in the
* cause prioris enarrantis originem | Chronicle which follows.
* Cantuariensis ecclesis et actus

Baruch,
ii. 32.

€

os

66

€

OPERA HISTORICA. 41

latione manifestum contemptum, in sedificatione illius Prosecution
basiliee perpetuam discordiam et detrimentum eccle- i
siz, ordinis et! status nostri subversionem. Nunc Tho wiz
autem ad ea qus causa brevitatis sponte dimissa on the con-
sunt sancta paternitas vestra pium preebeat auditum. unparalleled
Novus autem litigandi modus est, quia nova et"
inaudita causa litigii, Quis enim audivit tale, aut

quis vidit huic simile? Non est auditum in Chanaan,

neque visum est in Theman, ut conventus Cantua-

riensis in aliquo suo resisteret archiepiscopo. Tanta

enim unitas eos tenebat in caritate, tantus affectus

in unitate, ut in defensione ecclesie solida membra
pugnarent pro capite, caput etiam dolores et angus-

tias et ipsam mortem patienter et libenter subiret

pro corpore Nunc autem omnia in Cantuariensi

ecclesia confusa sunt, dum vice caritatis sustineat
pravitatem, lolium pro lilio, venenum pro vino, fer-
mentum pro frumento, pro pastore habeat persecu- Sketch of
torem. Dicemus igitur, si placet, summatim de prima B ingangu
origine Cantuariensis ecclesie, de ipsius &ugmenta- ment
tione, de archiepiscopi dignitate et potestate, de

suorum actibus predecessorum, de obedientia qua ei
tenemur secundum regulam Sancti Benedicti et con-
suetudinem nostre ecclesie. Quorum in explanatione

ab olitanis temporibus incipiendum est, et breviter

ad hzc tempora nostra recurrendum.

* Tempore igitur quo beatus Gregorius sanctam ac The conver-
celebrem Romanam rexit ecclesiam, misit in nostram Too nent
Britanniam, quz nune Anglia vocatur, Sanctum An- tne 00.
gustinum et cum eo monachos timentes Deum, ut ad

fidem converterent gentem Anglorum. Qui, secente-

simo gratie anno in Ángliam venientes, converterunt

in proximo regem Ethelbertum et nonnulla milia |
populi. Dedit autem eis prefatus rex mansionem in Canterbury
civitate Dorobernia, que nunc est Cantuaria, qus fim by
totius regni sui erat metropolis, ut ibi predicarent, BineDerts

— MÀ À — M— ——À A a ——

! et] om. C.

Prosecution
of the cause

He builds
Christ
Church.

were
archbishops.

All bene-

the convent.

At the time
of the Nor-
man Con-
uest the
church was
burned.

x t
was a
reformer in
church and
state.

42

«

c

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

baptizarent, et quoseunque possent ad fidem Jesu
Christi vocarent. Consecrato igitur beato Augustino
ex precepto beati Gregorii ab Eleutherio Arelatensi
episcopo, et pallio suscepto a beato Gregorio, construxit

* Augustinus in eadem civitate Cantuaria ecclesiam,

nn
na

¢é

ct

quam in honorem Salvatoris Jesu Christi dedicavit,
ibidemque, non alias, sibi et successoribus suis sedem
instituit metropolitanam. Congregatoque monachorum
conventu concurrerunt undique populi, alii baptisma,
alii monachatum petentes, sese suaque omnia, redditus,
possessiones, in usus pauperum et eorum maxime
sustentationem qui ibidem divino fuerant mancipati
servitio contulerunt.

* Fluxerunt ab hoc tempore Augustini usque ad
Normannorum adventum in Angliam anni circiter
eccci xvijim! succedentibus sibi Cantuariensis ecclesie
arehiepiscopis usque ad Lamfrancum xxx. duobus.
Omnia autem que medio tempore collata fuerant, non
archiepiscopis, non decanis qui nunc priores vocantur,
non? alicui personz singulariter data sunt, sed Deo,
et per Eum toti monachorum congregationi ; nec us-
piam, ut reor, aliquo in seripto simplici vel bullato
inveniri poterit aliter vel alteri omnia illa esse collata.
Tempore autem predicto Normannorum quo dux Wil-
lelmus cum suis armatis copiis Angliam intravit, vas-
tavit penitus et subegit, omnia in predam data sunt,
et ecclesia Christi concremata est. Rexit autem eo
tempore Cantuariensem ecclesiam Anglus quidam
Stigandus nomine, qui a domino papa Alexandro
primo justis ex causis depositus est, et a rege Wil-
lelmo in carcerem positus vitam finivit. Cui cum
Lamfrancus Cadomensis abbas succederet in archiepi-
scopatum, regnumque et sacerdotium mutuo gaude-
rent amplexu, consuetudines ecclesia simul et regni
quasi in novam transierunt nativitatem. Coepit enim
Lamfrancus sub patrocinio Alexandri pape et novi

-—

! Properly cccelxvii. ; from A.D.

2 non] que, C.

600 to A.D. 1066.

OPERA HISTORICA. 43

“ regis Willelmi Cantuariensis ecclesiz jura perdita prosecution
revocare, ecclesiasticas possessiones, quas prado abs- ae,
tulerat, restituere, ordinemque violatum reformare,

Ipsam quoque Salvatoris ecclesiam et omnes ejus the A
officinas. palatium episcopale cum ipso construxit ™

ambitu utriusque curie, non autem alibi, sed in ipsa

civitate Cantuariensi ubi sedem suam primo locaverat

Sanctus Augustinus Anglorum apostolus. Verum ut

pacis et coneordie vinculum partis utriusque, capitis reformed
videlicet et corporis, futuris temporibus inviolabiliter and allowed
servaretur, monachis suis in novam ordinis formam administer
redactis, priori et conventui rerum suarum omnimo- property.
dam concessit administrationem. Rerum suarum dico,

non quia velim insinuare redditus et omnia que

' habent archiepiscopi Cantuariensis ecclesite bona non

esse, cum ei collata sint omnia et non alteri: sed the preced-
quis ab antiquis temporibus assignaverunt nescio Bámps had
qui archiepiscopi villas et redditus conventui suffi- Joperty of
cientes, ceteris sibi pacifice retentis. Sibi etiam re- fomther
servaverunt comites, barones, et milites, monachis eise Lan-
vero assignaverunt rusticos et agricultores. Dicunt f""* 14».
autem quidam Lamfrancum id fecisse. Hsc ideo

facta sunt non ut unitas scinderetur ecclesise, sed ut
perpetuo utrobique conservaretur utilitas, dum rerum

suarum plenam utrique haberent libertatem. Si

vero aliqua emendatione digna emergebant in eccle-

sia, non alicujus presumptione vel tyrannide sed
communicato consilio fiebant omnia ad utilitatem
ecclesia. Obiit autem bons memorie pater mona- Lanfranc
chorum Lamfrancus anno patriarchatus sui xx?. Post 26e 1n.
cujus obitum per quinquennium confiscata sunt epi-
scopalia sub novo rege Willelmo secundo. Conventus

autem solita simul et debita suorum gaudebat? libera
dispositione. Lamfranco autem successit beatus An-

selmus. Qui conventui suo consuetam libertatem

— —À Lc À—)

| officinas) nostras, ins. C.; also | ? gaudebat] gaudebit, C.

A. marked for erasure.

Prosecution
of the cause

Baldwin.

Anselm’s
benefactions

brethren.

Walter

mado prior
in the timc
of Stephen.

44

«€

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

conservavit et ausit, et quam? non habuerant vel
habitam perdiderant indulsit dignitatem. Medietatem
quoque oblationum altaris Christi eis donavit et
confirmavit, novumque chorum et presbiterium per
manum Conradi prioris fieri concessit. Obiit autem
anno pontificatus sui xvii? et feliciter migravit ad
Dominum. Cui post annos iiij? successit Radulfus.
Cujus post annos pontificatus ix. successit, Willelmus.
Quo post annos xijim defuncto successit Theobaldus.
À quo solo qua ratione dominus noster Baldewinus
malefaciendi sumat audaciam, si placet, audite.

* Hie Theobaldus tricesimus vij?* ab Augustino Can-
tuariensis ecclesiz sedem adeptus, cum esset natura
simplex et aliquantulum litteratus, ascivit clericos
scolares, quorum consilio suo impetu quolibet duce-
batur. Post annos vero quinque, minus quam de-
ceret considerata ratione, Jeremiam priorem qui eum
elegerat deposuit, etiam post appellationem, aliumque
substituit. Jeremias autem, tam de sus justitia
cause quam de Romani pontificis sequitate confidens,
ad sedem apostolicam accessit, et de sua restitutione
litteras optinuit. Restitutus itaque in prioratum
apostolica auctoritate, post modicum cessit, ne archi-
episcopus causa sui aliqua ceteris inferret grava-
mina. Hujusmodi depositio prioris antea penes nos
facta non est; et jam nunc nobis versa est in
derisum et in similitudinem improperii. Successore
autem suo Waltero ad episcopatum Cestrensis ? eccle-
sim vocato, substitutus est in prioratum Cantuariensis
ecclesi: Walterius parvus, archiepiscopi capellanus.
Erat autem tota Anglia his diebus bellico strepitu

. confusa, incendiis et rapinis exposita. Nam dis-

cordia que versabatur inter regem Stephanum, ut
dicam regem mutuatum qui Henrico regi primo la-

Walter Durdent, prior of Christ
Church, was made bishop of Ches-
C. ! ter in 1149.

— —- - — — -——— -——

! ausit) auxit, C.
? guam] ante, ins. C.
* Cestrensis | — Cistrensis,

i

OPERA HISTORICA. 45

“ tenter successit in regnum, et quosdam Anglis comites Prosecution
f the cause

* qui jura regni domino nostro regi Henrico tunc quais

* gutem puerulo conservare volebant, toti Anglise do- = —

* Jendum minabatur excidium. Hac ergo sevissima

“ tempestate quassata erat etiam Cantuariensis ecclesia, Poverty of

* ut qusecunque habere poterat ei non sufficerent ad at the time.

* expensas. Confluebant enim undecunque pauperes

* et mendici, eo quod alibi nullum vel modicum habe-

* yent solatium. Erat enim fames in terra. Hac igitur

“ oecasione distracta sunt et distributa egenis orna-

“ menta quzdam ecclesiz Christi, que tempore pacis

* reservari solent ad gloriam, in necessitate vero ad

* utilitatem. Considerans igitur Walterius prior eccle- Walter sur-

* size possessiones de tanta strage non posse resurgere, the arch

* nisi membris suis caput ecclesie subveniret, ex con- admihistra-

* silio conventus accessit ad archiepiscopum, rOgADS conventual

* humiliter et petens ut conventus sui! misereretur, et ~ tates

* laborantis ecclesize condoleret zerumpnis. Cui archi-

* episcopus, ‘In quo, inquit, ‘miserebor?’ Et prior;

* «Ut possessiones, ait, 'ecclesie militia quam de

* ‘ecclesia habetis, contra raptores cotidie irruentes

* * velitis. defendere, possessiones bonis evacuatas re-

“ *staurare, et de eisdem conventui vestro in neces-

“ *garis victualibus providere. Dum enim in Anglia

* *tantus strepitus est, omnia nostra tam intus quam

“ ‘extra vestre committimus dispositioni, Restitit He is pre-
. JU JE DAE vailed on by

* primo archiepiscopus petitionibus prioris, et nulla his clerks to

“ ratione induci potuit ad consentiendum. Sed in i dertake

* brevi elericorum suorum instantia a suo proposito

“ revocatus, proposuit ut consentiret si pulsu tali de-

* nuo peteretur. Aggreditur itaque denuo prior archi-

“ episcopum, et jam de facili consensu adhibito, omnia

" cepit in manus, et tam intus quam extra custodes

“ ad suum posuit libitum, monachum videlicet et quen-

" dam? clericum, qui ei singularem omnium redderent

a

! sui] om. C. | ?etquendam] quendam et, C.

ns
Baldwin.

Theobald
acts like an
extortioner.

The hos-

pitality of

the convent
uced.

The monks
are half-
starved.

They re-
monstrate
and he is
angry.

They appeal
to Rome.

46 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

rationem. Initia malorum et laborum sunt hee.
Quod enim tunc factum est, necessitate cogente, ad

* utilitatem, jam in angariis revocatur ad memoriam

et pernitiosam consequentiam. Utilitas plane detes-

“ tanda est in qua libertas ecclesie periclitatur. Theo-

baldus autem, omnium dominus' et procurator effec-
tus, ecepit primo viriliter agere, ac si continuo vellet
omnia in statum pristinum revocare. Sed in brevi,
suis condolens expensis, in primo passu positum
retraxit pedem; et quod perdiderat, ut sibi vide-
batur, studuit revocare. Sicque factum est, ut quod
sponte vel nescius preedo reliquerat, archiepiscopus
vel ejus ministri auferre non formidarent. Exterio-

* ribus itaque spoliatis, in miseros monachos ultima
‘ deseevit avaritia. Hospes enim fere omnis exclusus

est; pauperes expulsi. Conventus ipse qui in preci-
puis festivitatibus lautioribus refici solebant alimen-
tis, jam pane grossiore simul et olere suam tempera-
bant esuriem etiam combinati. Videns autem prior et
monachi ecclesiz Cantuariensi detestabilem imminere
subversionem, flebilibus archiepiscopum exoraverunt
precibus, ut errata corrigeret, et eam quam in sus-
ceptione possessionum ecclesise inierat servaret con-
ventionem, ne conventus diutina frangeretur inedia,
ne ecclesia probrosam subiret eversionem. Audiens
heee archiepiscopus primo satis placide sed demum !
contumeliose respondit, et prior de omni emenda-
tione desperatus recessit. Sed adepta congrua oppor-

‘ tunitate et conventus unitate, unicum oppressorum

opposuit remedium, et ab omni gravamine illato
vel inferendo in die sollempni sedem apostolicam
appellavit. Archiepiscopus autem suo excandescens im-
petu, adeo contempsit appellantem, et eum ad quem
appellatum est, ut conventum canibus compararet,
equos prioris violenter raperet, januas clauderet, divi-

— — —— — ——

1 demum] deinde, C.

OPERA HISTORICA.

* num in ecclesia servitium per manum clerici

“ diceret, monachos appellationem prosequentes i
“ eiperet, interceptos incarceraret, scripta et priv
* et expensas eisdem subriperet. O imitandum,

* detestandum pastoris exemplum! Confluxerur
“hoe spectaculum viri religiosi satagentés serun
* ovium propellere, et pastoris smvitiam vel :
* tenus temperare. Factum est tandem, mediar
* ipsis, ut archiepiscopus saltem dilaniatas conv
* suas restitueret possessiones, sententiam laxaret,
^ ventum diligeret, conventus vero appellationi r
* tiaret, et debitam patri suo et pastori revere!
“ exhiberet, et ut injurias invicem illatas pert
* traderent oblivioni. Quod et faetum est in :
^ Archiepiscopus autem sentiens monachos appell:
* gure renuntiasse, villas et redditus eis restituens,
* rum villarum ecclesias et exenia, retinuit, jura
* secreto quod nunquam! plenam haberent resti:
* nem, nisi prior ipse sponte sua dimitteret priore
* verum si ad indicium humilitatis ob reverei
* archiepiscopi prioratum resignaret, et in brevi
* ratum ex consilio fratrum eidem restitueret, et |
* num affectum in verbo veritatis spopondit se

* biturum. Asserebant idem fide interposita s
* consiliarii archiepiscopi, dicentes, et pejerantes, 1
* episcopum nichil aliud querere, nisi ut videre
* priore honorari, a quo in appellatione illa vide
* eontempni. Credidit prior verbis mendacii, «
“capitulo coram conventu presidente archiepi
* resignavit prioratum. Cumque diceret prior

* loquendum, ‘Ego prioratum resigno, et cogit
* plurimi quod dicere vellet, archiepiscopus, ‘ Et e
* *restituo, precipitanter dixit, ‘Et ego te de}
“ Precepit autem ut eum usque Londoniam seque
* plenam ibidem suscepturus restitutionem. Ille

? munquam] nullam, C.

48 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Prosecution ^ fratrum suorum spreto consilio, accessit ad archiepi-
"int" * scopum apud Lamhethe cum aliquibus ecclesi se-
PU" « njoribus. Quibus seorsum vocatis, quasi de prioris
He is sent . . JE .
toGlouces- " restitutione cum archiepiscopo essent locuturi, ser-
“ vientes archiepiscopi rapuerunt Walterium priorem
* depositum, trahentes eum usque Gloecestriam,! preci-
“ pientes abbati ex parte archiepiscopi ne eum aliqua-
* tenus exire permitteret. Fuit itaque prior depositus
* jbidem incarceratus quamdiu deinceps vixit archi-
Wibertis ‘‘ episcopus. Amoto igitur supradicto priore, ex con-
made Prt. « sensu multorum Wibertum instituit priorem, et dein-
* ceps conventum? in multa habens reverentia, multa
“ bona contulit ecclesiz : etiam in extremis poenitentiam
“ agens, quod tam dire et injuste conventum offenderit.
* Sedit autem prefatus Theodbaldus annis xxtüiibus et
* mortuus est.
Thomasthe “ Cui post annum unum? successit beatus martyr
martyr . e .
succeeds) — " Thomas. Qui post duos fere pacis annos pro liber-
"tate ecclesis sex annis exulans, septimo revocatus,
“non contra ecclesiam sed pro ecclesia et in ipsa
“ ecclesia glorioso meruit martyrio coronari Qui
* quamdiu vixit, nichil in prejudicium egit conventus,
" sed omnem eis exhibuit gratiam et dilectionem.* So-
* lebat monachorum capitulis presidere, collationibus
Hewasa ^ interesse, in claustro cum ipsis lectioni intendere, in
fhemonks, “ ecelesia orationi, in secretioribus cum priore et se-
“ nioribus de utilitate ecclesie ut bonus pastor et pius
* pater conferre. Promisit etiam quod majorem eis
* faeturus esset honorem, quam aliquis antecessorum
© sgorum. Verum martyrio preventus est, et Deus
Richard — " athletze Sui gloriosius exsolvit promissionem. Huic
“ vero cum successisset Ricardus, et jura Cantuariensis
* ecelesize ab adolescentia sua cognovisset, in audientia
"* celeri et populi diocesis sus villarum nostrarum ec-

~

1 Gloecestriam] Gloucestriam, C. * Hic nota gratiam et dilectionem

3 et deinceps conventum] conven- | quam Sanctus Thomas conventui
tumque, C. suo Cantuariensi exhibuit et familia-

3 annum unum] annos duos, C. ritatem : note in C.

OPERA HISTORICA. 49

clesias pensionales et privilegiatas per ipsum Adriani F7osecution
pape restituit privilegium, quod super altare Christi Baldwin.
nobis astantibus posuit. Romam vero profectus et ,,nbishop
ab Alexandro papa consecratus, cum quosdam ex Promised
clericis suis, qui nunc etiam nobis adversantur, pro stitution.
restitutione ecclesiarum nostrarum murmurare videret,

nolens eos contristare, consensit ut illa tam solennis

et justa restitutio per ipsos cassaretur. Rediens au-

tem in Angliam, consecratus et legatus, post aliquot

annos tres ecclesias cum capellis suis nobis restituit

et sigillo suo confirmatas victualibus pauperum per Thepopes

nos distribuendas assignavit. Dederat enim eidem in the same

purpose.

mandatis dominus papa Alexander, ut de prefatis
ecclesiis cum conventu componeret, et sibi creditam
in pace conservaret ecclesiam. Unde factum est, ut
pauperibus et peregrinis a monachis erogandas assig- His measure
naret et confirmaret ecclesias. Alias vero parentibus tion.

suis dederat et clericis. Villarum etiam nostrarum

exenia non abstulit sed concessit, que etiam tunc
temporis ecclesia habuit, cum tempore exilii Sancti

Thomz tyrannus ille Randulfus! del Broch? ex prs- Baldwin
cepto regis exulantis custodiret episcopatum. Ricardo Richard.
post annos decem pontificatus mortuo, successit iste

qui nunc est domnus Baldewinus. Res nova et se-

culis inaudita. Sicut enim? inusitatum est ordinis Heisa
Cisterciensis monachum Anglicanz praeesse ecclesiz, and dors
ita Cantuariensi ecclesi? inexpertum est, ut aliquis the & he exemple
archiepiscoporum conventui suo tot inferret injurias, docessors.
tot dampna et tot diminutiones. Cum enim a bonis
sumenda sint exempla, omnium sanctorum predeces-

sorum * suorum, martyrum videlicet et confessorum,
vestigia contempnens, a solo Theodbaldo malefaciendi

sumit auctoritatem. Sed nec eum in bonis suis imi-

tatur operibus, sed ea sola quse perperam gessit

n,

—

! Randulfus] Radulfus, B. ; Ran- 3 enim] om. B. ; ins. C.

dulphus, C. 4 predecessorum] decessorum, A.
? Broch] Brok, C. B. ; predecessorum, C.
A 04. D

50 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Frosecution « yeyocat ad memoriam, et serumpnosam trahit ad
peainst ^ consequentiam, et, ut eidem precellat in meritis,
Baldwin's ^ Majorem quia perpetuam ecclesie Cantuariensi mina-
oppression « tur ruinam. Nam exenia subtrahit, ecclesias rapit,
tumacy. — « subtrahit vietualia pauperibus et orphanis, et clericis
“ assignat ditissimis. Romanorum pontificum privilegia
“ contempnit, appellationes parvipendit, appellantes
* etiam suspendit et proscribit. Bons fame gloriam
“ obfuscare nititur et infamiam mendose irrogare cona-
* tur. Regum et principum indignationem in nos et
* ecclesiam nostram suscitat, quo nec iram Dei vel ad
“ modicum formidat. Super hsec omnia turrim fortis-
* simam festinat erigere, qua non solum filios confundat
* ecclesise, sed ut matris! Anglicansz ecclesie virtutem
Guam " et viscera valeat suffocare. Succurrat igitur, pie pater,
the English « fili vestree in tanta clade Romana clementia, ne
* generose matri vertatur in obprobrium specialis et
“ devotee filize detrimentum. Non optamus nec petimus
* ut patri nostro lieet duro jur& debita velitis subtra-
* here, sed ne velit vel valeat filiorum suorum evertere
" libertatem nec perturbare quietem. . Verum est quidem
* quod etiam testatur adversarius, quod scilicet domi-
His conduct ^ nus. noster Cantuariensis archiepiscopus non quserit PhiL ii.21.
y
of hisgood’ ^ qure sua sunt sed que Jesu Christi. Sed ad quid?
“ Opera ejus? considerate quse sola testimonium perhi-
“ bent veritati; et his credite quia non querit ea ut
* galvet et custodiat, sed ut mactet et perdat."

REPLICATIO OPERUM BALDEWINI ARCHIEPISCOPI.

Recap pitule- * Domine, exaudi orationem meam, et clamor meus Ps. cii.,
Bald win's « . e. e.
oppressione. ad aures vestre perveniat pietatis Clamor noster,

^
^

reverende pater, jam in tertium annum protractus
* est, ut ex assiduitate clamoris et moeroris nostri non
ZoClement * solum in hac urbe Romana, sed in orbe terrarum

! matris] matrem, C. | ?ejus) ipsius, C.

Pa nix, S.

Jerem. xiv...
i.

OPERA HISTORICA. 51

clamoris hujus sonitus audiatur. Clamavimus enim ®
et reclàmavimus et iterum clamamus, et jam rauce i
factee sunt fauces nostre, defecerunt, oculi nostri dum ,,
speramus quod qusrimus optinere Expectavimus h
pacem et non est bonum, tempus curationis et ecce i
turbatio. Clamavimus, inquam, clamavimus tempore i
Urbani papse contra tot injurias et oppressiones nobis
illatas, et precipue contra basilicam illam contra nos
erectam que est totius fons et origo discordie. Hac
enim occasione sola, scilicet quia nomen vestrum in-
vocavimus super nos, tormentis: variis et anxietatibus
oppressi sumus usque in presens, ut nec ad modicum
liceat nobis respirare. Verum quia clamor noster
jam quodammodo in tragoediam versus est, breviter
a capite repetendum est et summatim recitandum,
quz nobis pater noster archiepiscopus a primo in-
gressu suo usque nunc inferre non desinit gravamina.
* Postquam igitur dominus Baldewinus manu regia
magis quam electione libera post multos et varios h
labores Cantuariensis ecclesire pastor effectus est, ab
primo ingressu suo manum in nos extendit duriorem, *
ut a dimidio anno usque in hodiernum diem, vix
unum diem sinat nos habere quietum. Primo etenim
villarum nostrarum nobis debita tulit exenia; deinde 1
ecclesias victui pauperum deputatas; deinde maledic- $
tam illam et prophanam, reclamantibus nobis et ap-!
pellantibus, fundavit ecclesiam. Quosdam deinde ex
fratribus nostris, eo quod appellaverant, ab altari
suspendit, quosdam a coetu nostro expulit, quosdam
vero excommunicavit. Deinde nonnullas ex villis
nostris violenter, nobis inconsultis, occupavit. Au- 1
diens hsc predecessor vester, Urbanus papa, archi- |
episcopo dedit in mandatis ut ablata omnia nobis‘
restitueret, fratres quos suspenderat absolutos haberet,

inhibens artius ne in capelle illius procederet opere,

! desinit] finit, C. ; sinit, A.

D2

Recapitula-
tion of
Baldwin's
oppressions.

The arch-
bishop's dis-
obedience.

Urban III.
then ordered
three abbots
to enforce
his com-
mand.

act upon it.

houses near
his church.

52 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

«t

«c

nec aliqua de cetero nobis inferret gravamina; quod
si mandatis apostolicis obedire contempneret, tres

* abbates mandati constituit executores. Paruit archi-

€«€

ce

«€

«c

episcopus, sed in contrarium, ut quod prius in capella
erat ligneum, quo firmius staret faetum est lapideum.
Executores vero contumeliis et dampnis affecti sunt,
eo quod archiepiscopi sententiam in monachos latam
dixerant non tenere. Admirans ad hsec venerandus
Urbanus, scripsit eidem archiepiscopo districte prz-
cipiens, ut omnia nobis restitueret ablata et a grava-
minibus nostris cessaret. Cassavit quoque et deduxit
prorsus in irritum, quiequid de nove capelle fecerat
constructione, vel canonicorum institutione. Et quia
de obedientia archiepiscopi etiam nunc diffidebat, tres
abbates mandati sui constituit executores. Qui cum
viderent archiepiscopum et monitis suis et mandatis
apostolicis inobedientem, diem sibi constituerunt per-
emptorium quo apostolicum exequerentur mandatum.
Sed instinctu archiepiscopi callide procuratum est ut
die illo peremptorio, quo ad mandatum domini pape»
Cantuarie convenire debuerant, ex mandato regis
justicie Londoniis ex parte regis jubebantur adesse;
quibus etiam ex parte regis inhibitum est, ne aliqua-
tenus inconsulto rege apostolicum exequerentur man-
datum. Monachis quoque nostris minaciter imperatum
est, ne perquisitionibus uterentur indultis, sed de ipsis
et de aliis ecclesie privilegiis regium peterent et
expectarent assensum. Archiepiscopus autem, jam ex
hoc apostolico magis irritatus mandato, in Norman-
niam properans gravioribus ecclesie institit dampnis,
et in contemptum sedis apostoliee nove capelle
mandavit clericis, ut absque mora circa capellam
ipsam domos fabricarent, ibidemque manerent, vel
collata sibi ecclesiastica beneficia resignarent. Unde,
nec mirum, motus venerandus Urbanus, ex consilio
fratrum tertio eidem scripsit archiepiscopo districte
preecipiens, ut quiequid in ipsa capella vel in eedificiis

OPERA HISTORICA. 5.

“ elericorum fuerat factum, suis penitus demoliretu

expensis. Ipsum quoque capelle locum maledictun
* pronuntians et prophanum, clericos omnes qui ibiden
“ celebraverant ab officio suspendit simul et beneficic
“donee apostolico se conspectui prwsentarent Se
" nichil horum penitus factum est. Nam ad prece
"archiepiscopi qui jam cum rege erat in Normanni
* procuratum est, ut rex ministrorum suorum man!
* eapelam ipsam et canonicos et ea quibus summu
* pontifex maledixerat in suam acciperet! protectionem
* Ex ore itaque regio edicto publico Cantuaris prohi
* bitum est, ne quis canonicis vel capelle regis moles
* tiam vel aliquod presumeret inferre gravamen. Sic
* pater reverende, tempore Urbani clamatum est, sic pro
“ nuntiatum, et eo usque domini archiepiscopi contemp
* tus invaluit, ut ad ejus nutum apostolicum mandatun
“ manu laica prepediretur et penitus duceretur in irritum

* Interea domnus Urbanus de medio sublatus est
* et Gregorius sancte) hujus Romane ecclesim suscepi
* pontificatum. “In ejus presentia clamor noste
* eongeminatus est, quia nostra duplicata sunt tor
* menta. Sed, eo ut nostis in brevi sublato, non sumw
* exauditi. Ad honorem itaque Dei et ecclesie, u
* eredimus, clementia vestra substituta est, et univer
* salis ecclesie Dei summum adepta est sacerdotium
* Clamavimus ilico et nomen vestrum invocavimu
“ super nos, sed in sinu vestro gravioribus dampni
* et angustiis attriti sumus et deducti pene in nichilum
“A primo enim pontificatu vestro dominus noste
* archiepiscopus rediens in Angliam atrocius solito
* deswvit in nos, et inauditis contrivit injuriis. Nam
* infra sacros dies Dominice Nativitatis, ipso precipi
* ente, manu laica omnia nobis ablata sunt, ut? extr:
^ januam nec passum pedis nobis relinqueret ad victum

? acciperet] sccipere, C. ? ut] et, C.
2 polita] om. C.

54 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Recapitula- « Murus etiam curie nostro ligonibus effractus est,
opeiwin’s. ^ officinarum serz et hostia avulsa, hospitum et infir-
Themonks “ morum victualia, ut de nobis taceatur, asportata
theconvent. " Sunt. Servientes nostri et clerici non solum in curia
“ sed et in atrio ecclesie graviter verberati et incar-
“ cerati sunt. Ármatorum multitudine die et nocte
* misera Cantuariensis ecclesia vallata est, ac si esset
“ castrum jam jamque penitus subvertendum. Tribus
" diebus et totidem noctibus janua cimiterii obserata
“est, ne morrentium monachorum aliquatenus exiret
* miseria, vel ad eos aliqua introiret misericordia. Fra-
“ tres nostri ad archiepiscopum pacis intuitu missi,
Their ers 1n Curia ipsius et ipso precipiente, equis spoliati
illtreated. * gunt et excommunicati pedites redierunt. Famuli
" nostri juramento constricti sunt ne quemquam ex
* nobis exire permitterent, vel exeuntes retinerent.
* Portus maris nobis et nostris prohibiti sunt, vie et
* gemit? artius custodite, nec inclusis nostris ulla
Theirsub- « dabatur requies. Subprior! noster et ei in, causa

ex .
muniated. « consentientes a presbiteris? parochialibus excommu-
* nicati sunt, ac si crimen esset quod jura suze tueren-
* tur ecclesie, et pro statu suo contra tot gravamina
“ sedem apostolicam appellassent. Nostra nobis omnia,
“ ut audistis, ablata sunt, et aliena mendicare non
* possumus. Ea etiam pauca que fratribus nostris a
* civibus Cantuarie allata sunt a janitoribus suis?
* erudeliter ablata et retenta sunt, ut saltem fame
* nos compellerent appellationi renuntiare. Hsec nobis,
“ reverende pater, in sinu vestro gravamina illata sunt,
ihe pope sic visitavit nos pater et pastor noster in sacris die-
mined to“ bus Dominiee Nativitatis. Placuit* autem sanctitati
Uer! * vestre ex consilio fratrum, ut ei secundum formam

* litterarum Urbani pape scriberetis de restitutione
* ablatorum, de destructione illius maledictes et pro-

—

1 Subprior] Superior, B. 3 suis] nostris, C.
2 presbiteris] presbiteris, C. * Placuit) Placeat, C.

Jerem. xiv.,
1a

OPERA HISTORICA. 55

phanz capelle, de suspensione clericorum et de ces- Recapitula-
satione gravaminum. Sed nichil horum penitus fac- Baldwins
tum est, nisi quod fossa grandi et profunda capella |, rch-
simul et clericorum domus vallate sunt, ipsi quoque bishop then
artiori mandato constricti ut inibi habitent vel rev...
ecclesiasticis renuntient beneficiis.

* Ab illo ergo die usque in preesens miserabiles mo-

nachi nostri, rebus omnibus spoliati, cum de suo nec

unius pretium panis habeant, eleemosinis pauperum
comprovincialium utcunque sustentantur. Anathema-

tis autem vestri sententia, quze ex deliberatione vestra The papal
et consilio fratrum in invasores illos et complices not obeyed.
eorum lata est, in nullo penitus observatur, sed nobis

vertitur in obprobrium. Si quis vero more Christiano
excommunicatos illos vitare presumpserit, dampnis
afficitur et contumeliis, et tandem miser in ergastulum

pellitur publicum, ac si quiequam egisset criminosum.

Sic clamavimus, sanctissime pater, in presentia .
dompni Urbani; Gregorii tempore brevi clamor nos-

ira duplicatus est eo quod nostra duplicata sunt
gravamina; nunc autem in protectione vestra mala The convent
nostra mirabiliter, immo et miserabiliter, multiplicata pal pro-
sunt, ut clamoris hujus sonitus jam exierit in orbem destroyed.
terrarum. In sinu vestro positi rebus omnibus spo- |
liati sumus, angustiis multis et angariis macerati, ut

obsessis fratribus nostris et jam fame tabidis vix

sola vita et ipsa miseranda remaneat. Jam tertius

annus est quod in hac sacrosancta stetimus curia, » This is the
clamantes jugiter et dicentes, Miserere nostri, do- ot f appeals.
mine, miserere nostri, quia multum repleti sumus
despectione. Hereditas nostra versa est ad alienos,

domus nostra ad extraneos. Pupilli facti sumus abs-

que patre, cum ipse crudeliter persequatur nos, et

vix modicum reportavimus solatium. Expectavimus

pacem et non est bonum, tempus curationis et ecce Tho prior

dira et intolerabilis tribulatio. "Fratres enim nostri thren are
et flos ecclesi; prior et cxeteri pro libertate ecclesie — —

-

56 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Reda of “ tuenda mortui sunt, et jam filia vestra Cantuariensis
oppressions. ^ ecclesia tot angustiis pressa vix spirans clamat, Mi- Job, xix, 21.
Lamenta ^ seremini mei, miseremini mei saltem vos amici mei,
tons. “ quia manus Domini tetigit me. Laboravi clamans,
* rauca facte sunt fauces mese, defecerunt oculi mei Ps. Ixix,s,
“ dum spero in Deum meum. Defecit gaudium cordis Lament. v.,
* nostri, versus est in luctum chorus noster; facti su- Ps. xliv. 14.
* mus obprobrium vicinis nostris, subsannatio et illusio
his qui in circuitu nostro sunt. Nunc ergo, domine,
* totiens repetitus clamor omittendus est, luctus et do-
“ lor assumendus et tragoedia personanda est, ut vel
“gic mereamur ab hostibus liberari. Succurrat ergo,
“ guecurrat, serenissime ! pater, filie vestre Cantuari-
* ensi ecclesie jam in extremis laboranti pietas ves-
“ tra, ne tune primo correctionis manum velitis appo-
nere cum non possit aliquatenus eeclesia respirare;
. “ vel si eam ut penitus pereat, quod absit, vultis per-
reminded of “ mittere, vobis saltem tot et tam graves illatas injurias
tempt with “ nolite dissimulare. Monuit enim malefactores nos-
orders have “ tros pietas vestra ut ab inceptis desisterent, districte
treated. — " mandavit ut resipiscerent et errata corrigerent, et
* noluerunt adquiescere. Replicastis mandatum et no-
* ]uerunt audire; sententiam anathematis intulistis, et
“ hane etiam obdurati contempserunt. Sententia enim
“ vestra, tam sollenniter et juste in invasores lata, in
* derisum et contemptum habita est, ut et bruti rus-
“ tici et vulgus ignobile presbiterorum suorum et
* pastorum anathema non timeant, cum nec vestram

Lethim ' Sententiam conspiciunt non teneri. Gladius enim?
swordana “ Petri reverende pater, secundum datam vobis a Deo
sasvcar’ ' sapientiam arripiendus est, in Malcum maleficum

“ manu forti et brachio extento vibrandus, ut ampu-
* tata aure asinina mandata vestra clarius audiat, et
“ preceptis vestris ut dignum est aliquando incipiat
* obedire, ne videlicet per orbem terre vestra vilescat.

! serenissime) severissime, B. | ?enmim] ergo, C.

OPERA HISTORICA. 57

auctoritas, ne Romans glori insultent imperiti, vel Becanitule
peccandi sumant audaciam arrogantes. Quia pesti- oppression
lente flagellato stultus sapientior efficietur. Verum pte
quia littere vestree domino archiepiscopo pro nobis jrhbishop
directze quamlibet commonitoriz vel urgentes sint, proached
archiepiseopo tamen adeo sunt contemptibles, nobis "*-
autem inutiles, ut ad singula mandata vestra novis

et exquisitis afficiamur injuriis; alia si placet via
alloquendus est. Przterea potestas archiepiscopi in
Anglicanis partibus ex consensu regis tam magna et

tam formidabilis est, ut in tota Anglia cujuslibet

ordinis vel dignitatis persona inveniri non valeat, His power,
qui preeter ejus! beneplacitum vestris audeat vel in in very
modico obedire mandatis, maxime in causa Cantua-

riensis ecclesie, quam ut omnibus etiam lippis li-
quidum est, manifeste conatur evertere, Nec alia,

novit Deus et mundus, tants persecutionis causa

est, nisi quod sedem apostolicam appellavimus, et

quod in ejus promotione liberam et canonicam que-

sivimus electionem. Si ecclesia tali ex causa tanto

odio et malignitate persequenda est ut et vestra
contempnat mandata, vos ipse judicate. ZEstimo Be vil tut
quod dominus noster archiepiscopus adeo contemptor toss at the KiDg'a
effectus est, ut nichil penitus nisi ad nutum regis

ex omnibus faceret, etiamsi Petrus apostolus in pro-

pria persona hac de causa veniret in Angliam. At-

tamen quia modis omnibus temptandum est ut a

tanta clade liberetur ecclesia, legatum petimus a Let the popo
vestro latere dirigendum, ut, si ecclesiam a tanta lorte
persequentium rabie liberare non potuerit, oculata

saltem fide cominus conspiciat, quze vel quanta per
archiepiscopum post ejus promotionem, ne dicam
intrusionem, perpessa sit acerba gravamina, vel no-

biscum morientem plangat ecclesiam." ?

e ——' -— à IQ ———À

! ejus) eum, C. inserts the paragraph ** Cum autem
2 plangat ecclesiam] Here M8. C. | . . . direxit" and the epistle of

He orders
him to

stop the
building of

the new
church.

the cl
of England.

58 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Littere. Urbani pape archiepiscopo per monachos.!

* Urbenus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, apostolice sedis le-
* gato, salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii
* nostri prior et quidam fratres ejus, monachi ecclesim tibi
commissp, ad nostram presentiam venientes, de ecclesia
quam sedificare coepisti, tentum sibi et eidem ecclesie pro-
*" posuerunt dispendium proventurum, quod, nisi ab ejus fuerit
* constructione cessatum, prescripta ecclesia suse dignitatis
'" et status miserabile suscipiet detrimentum. Sane cum per
* Dei gratiam litteratus sis et in religione diutius conversatus,
* ignorare non debes, sicut nec te credimus ignorare, quomodo
* propter scandalum a bonis est interdum operibus abstinen-
" dum. Nos autem sollicite providere volentes, ne inter te ot
'" fratres tuos remaneat materia jurgiorum, cum non possint
* convenienter obsequiis divinis intendere qui sunt contentio-
* nibus dediti, de consilio et deliberatione fratrum nostrorum
‘* monemus fraternitatem tuam, mandamus et districte prwci-
‘* pimus, quatinus, donec causa cognite statuamus quid de ipso
** gedificio fieri debeat, occasione, contradictione et appellatione
‘* postposita, ab illius noves ecclesie constructione et canoni-
** corum institutione desistas, et etiam ab exactione fraterni-
‘* tatis quam ob favorem ipeius operis diceris statuisse, aliis
'" litteris non obstantibus a sede apostolica impetratis. Si
* quid autem contra hanc prohibitionem nostram fuerit at-
'* temptatum, nos id auctoritate apostolica irritamus. Datum
'* Verone, viii? idus Maii."

- *Cassatio fraternitatis Baldewini. Littere Urbani pape prolatis

Anglie.

* Urbanus episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus
** fratribus episcopis et dilectis filiis abbatibus et aliis eccle-
* giarum prelatis per Angliam constitutis salutem et aposto-
** Jicam benedictionem. Cam dilecti filii nostri prior et fratres
* Cantuariensis ecclesie de constructione novo eoclesie quam
* venerabilis frater noster Cantuariensis archiepiscopus, apo-

TEE . d
Alberic, given below, p. 106 ; and | ,, «9 Epistole ^ Cantuarienses,

. . . X | No. xl., p. 34.
omits the letters following ; passing |, /,?*"
ou at once to the prologue of the Cassatio) "This letter is among
Chronicle, * Tria sunt," &c. See the Epistole Cantuarienses, No. xli.,
below, p. 54 p. 35; and occurs also in its place
po^ below, under the year 1187,

€€

és

«€

86

OPERA HISTORICA. 59

stolice sedis legatus, de novo extra Cautuariam incepit, Ec

* gravia se querantur dispendia subituros, nos eorum juri vo- He has

lentes prout tenemur ex officio providere, ex deliberatione ended tho

fratrum nostrorum ipsi archiepiscopo districte precepimus, op. his |

‘ ut in constructione prascriptes nove ecclesie vel in institu- bids the

tione canonicorum, donec cognita causa statuamus quid ex clerey mt

hoc fieri debeat, non procedat. Mandamus itaque universi- archbishop s
rs of

tali vestre atque precipimus, quatinus fraternitatem, sut money for it.

predicationem, quam occasione illius ecclesie predictus ar-

chiepiscopus de novo constituit, usque ad decisionem cause

in parochiis vestris nullatenus admittatis, nec praedicatores,

si qui ad hoc destinati fuerint, in ipsis parochiis patiamini

predicare, vel a fidelibus beneficia querere, sed eos potius

ab his desistere, sublato appellationis obstaculo, auctoritate

nostra, ecclesiastica districtione cogatis. Datum Verons,

vii? idus Maii."

! Indulgentia, ne teneatur sententia pendente lite. AD. 11 1187

* Urbanus episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis The pope
priori et conventui Cantuarie, salutem et apostolicam bene- his duty to
dictionem. Cum venerabilis frater noster Baldewinus archi- protect the
episcopus vester, sicut ex multiplici vestra conquestione didi-

cimus, tranquillitatem vestram crebra molestatione perturbet,

et statum monasterii vestri multimodis inquietet, dignum est

et consonum rationi, ut qui ex injuncto nobis officio tenemur

ab oppressis injuriam propulsare, vobis contra indebita gra-

vamina ipsius favorem protectionis apostolico impendamus.
Eapropter auctoritate vobis presentium indulgemus, ut, pen- He forbids
dente lite que inter vos et eundem archiepiscopum habere hor to
dinoscitur, archiepiscopus ipse nullam in ecclesiam vel per- excommuni.
sonas yestras excommunicationis, suspensionis vel interdicti pend or
sententiam audeat promulgare, vel ecclesim hominibus aut mterdic e s
possessionibus vestris aliquod gravamen inferre; quod si trial o the
memoratus archiepiscopus in vos aut ecclesiam vestram ^

aliquam predictarum sententiarum promulgare presump-

serit, sententiam ipsam, sicut contra indulgentiam spostoli-

cam promulgatam, vires decernimus non habere, et in nullo

penitus observari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc
paginam nostra concessionis et constitutionis infringere, vel

ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare

! Indulgentia) This letter is among the Epistole Cantuarienses, No.

cxxxi., p. 105,

A.D. 1187.
Oct. 8.

pointment
at Baldwin's
behaviour.

He is aston-
ished at his
contumacy.

60 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

6€

66

ce

€t€

presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum
Petri et Pauli apostolorum Ejus se noverit incursurum. Da-
tum Ferrarie, v? nonas Octobris."

1 Tnttere Urban de restitutione ablatorum.

* Urbanus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, apostolice sedis legato,
salutem et apostolicam benedictionem. Si usque modo fra.
ternitati tux detulimus, et, licet provocati plurimum, nequa-
quam tamen processimus in gravamen tuum, ill prscipua.
causa fuit quod, cum vir religionis fueris et ordinis, et nunc
in ecclesia Dei ad summum dignitatis apicem sis assumptus,
cor tuum ab oppressione conventus commisse tibi ecclesim,
etei nop pro nostra reverentia, quam aliter quam te deceat
visus es in hoc contempsisse, saltem metu credidimus divini
judicii revocandum ; speravimus equidem, et suadente nobis
conscientia, credebamus, quod postquam illum quem optines
in Anglicana ecclesia celebrem locum adeptus esses, tu obe-
dientiz et reverentie sacrosancte sedi apostolice ab omnibus
viris ecclesiasticis exhibends forma fieres aliis et exemplum:
unde te circa nostre et tus pariter promotionis initia inusi-
tato hactenus et novo modo curavimus honorare, credentes
nos pro honore nostro ecclesiw virum fidelissimum invenisse;
sed, quod sine gravi admiratione non dicimus, frustrati su-
mus in cogitationibus nostris, e& quem fidum tutorem honoris
nostri esse credidimus, nunc in membris nostris oppugna-
torem sentimus. Multociens enim pro quiete fratrum eccle-
sis tibi commisss litteras nostras transmisimus, ut ab
eorum inquietatione desisteres, et jura ipsorum saltem pro
nostra reverentia non turbares. Sed tu non solum in hoc
sed etiam in aliis, sicut. ubique fama divulgante fere ab
omnibus predicatur, litteras nostras, et appellationes ad
sedem apostolicam interpositas, parvipendens, quid contra
eos post multiplices appellationes et prohibitiones nostras
feceris, nos enarrare confundimur, sed tu ipse revolve in
animo, et si bene feceris in conscientia tua deliberes et de-
cernas. Nos. vero quia clamores ipsorum fratrum et con-
temptum sedis apostolice pertransire surdis auribus nec
possumus, nec debemus, &dhuc licet in vanum videamur
jussiones nostras effundere, fraternitati tus per apostolica

! Lütere] This letter is among , below in its place, under the year

the Epistolm Cantuarienses, No. | 1187.
cxxviii,, p. 101; and occurs likewise

Lad

€

€t

OPERA HISTORICA. 601

vcripta mandamus, et in obedientie virtute prsecipimus, A.D.1187.
quatenus eo etiam non obstante si ab ecclesia tua absens ge et, 3
fueris, quicquid post appellationem ad nos factam vel in- him to undo
hibitionem nostram in opere capelle quam erigere in de- been done
structionem Cantuariensis monasterii statuisti actum est, tuis in the the d
expensis non differas demoliri, revocans et deducens prorsus new church.
in irritum quicquid de instituendis canonicis et aliis quse

circa capellam factum et enormiter innovatum ; locum etiam

illum habeas maledictum et prophanum, et eos qui celebra-

verunt in capella ipsa post inhibitionem nostram habeas et

teneas pro suspensis ab officio et beneficio donec nostro se
conspectui repreesentent, demolitis universis operibus qua

inibi facere prsesumpserunt. Ministros etiam conventus,

quos post appellationem ad nos interpositam amovisti, quos

nos restituimus, habeas restitutos, et eos quos pariter post
appellationem excommunicare vel suspendere presumpsisti,

habeas nihilominus absolutos ; et universa qu: post appella-

tionem ipsam in eorum gravamen attemptata sunt, in
invasione videlicet villarum et possessionum suarum, red.

dituum quoque et aliorum qu ante appellationem habuerant,

et ablatione nihilominus aliarum rerum, in statum pristinum
appellatione cessante reducas, illicitos invasores possessionum
eorundem fratrum, nisi satisfecerint, vinculo excommunica-

lionis astringens usque ad emendationem debitam facias

manere ligatos. Sententias etiam excommunicationis et in-

terdicti, quas in quosdam ipsorum fratrum temere promul. He annuls
gasti, publice nunties non tenere, ac de csmtero pendente sentences
lite circa statum monasterii nil immutes. Sciturus quod, si d,
Deo et nobis hac vice inobediens fueris et rebellis, et ultra to forbid the
xxx dies post susceptionem prsesentium preceptum nostrum to obey him.
distuleris adimplere, nos universa que prediximus alios

exequi faciemus, et suffraganeis tuis districte precipiemus

ut, sicut nobis obedientiam debitam subtrahis, ita ipsi tibi

absoluti a nobis omnem obedientiam et reverentiam dene-

gent et honorem. Datum Ferrarie, v'^ nonas Octobris."

! Sententia, data in invasores rerum ecclesie Christi. A.D. 1188.

* Clemens episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis priori Letter of
de Feversham et magistro Firmino, salutem et apostolicam Clementi.
benedictionem. Horrendi facinoris detestanda prsesumptio

1 Sententia] This letter is among .| below in its place, under the year

the Epistole Cantuarienses, No. | 1188.
cexiii, p. 198; and occurs likewise

oppressors
of the con-
vent.

He orders
the excom-
munication
of the
offenders.

A.D. 1189.
The pope
u
Baldwin to

moderate
counsels.

62 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

vehementer animum nostrum pro sui atrocitate commovit,
ut illos debitz severitatis jaculo feriamus, qui more prsedo-
num Cantuariensis ecclesie possessiones nequiter invaserunt,
vel, in septa curie monachorum et officinas effractis muris
crudeliter irruentes, eorum bona sacrilego ausu diripuisse
noscuntur; eos quoque qui, monachis et hominibus eorum
violentiam inferentes, curiam ipsis contradicentibus occupa-
runt. Unde quoniam predictorum fratrum injurias dissi-
mulare nec possumus nec debemus, quibus tanto benignius
in suo jure tenemur adesse, quanto in partibus Anglicanis
majori prsminent honestate, presumptores illos qui tam
enormis sacrilegii facinus admiserunt, et eorum complices
usque ad satisfactionem condignam auoctoritate presentium
decernimus anathemati subjacere, per apostolica vobis scripta
precipiendo mandantes, quatinus ipsos, si admoniti noluerint
congrue satisfacere, excommunicatos, sicut moris est, con-
tradictione et appellatione cessante, solempniter et publice
nuntietis, et faciatis ab omnibus cautius evitari; attentius
provisuri ne, quod absit, ex desidia vestra in hac parte
mandatum apostolicum negligatur; quia grave nobis esaet
modis omnibus et molestum, nec possemus squanimiter sus-
tinere. Quod si ambo his exequendis nequiveritis interesse,
alter vestrum ea nihilominus exequatur. Datum Laterani,
xvi? kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno primo."

! Littere ejusdem ad. archiepiscopum de eodem.

** Clemens episcopus, servus servorüm Dei, venerabili fratri
Baldewino Cantuariensi archiepiscopo salutem et apostolicam
benedictionem. Quanto in ecclesia Dei scientie munere et
religionis premines honestate, dignitatisque apicem ip par-
tibus Anglicanis optines ampliorem, tanto decet caritatem
tuam vigilantiori studio & subjectorum injuriis vel oppres-
sionibus temperare, et, his postpositis que justitis pulcritu-
dinem decolorant, odoremque bons opinionis extingunt, obe-
dientiam et reverentiam debitam majoribus exhibere. Unde
non sine causa miramur quod, sicut proponitur, post appella-

1 Littere] Part of this letter is contemplated the appointment of

among the Epistole Cantuarienses, | Ralph cardinal of S. Praxedes as
No. cecviii, p. 293, with the date | legate. It occurs below with the
* vjo nonas Martii." It isa copy of | same date as here, under the year
an earlier letter issued “iv° idus | 1189.

** Decembris," 1188, when the pope

OPERA HISTORICA. 03

' tionem ad sedem apostolicam factam, et bone memoris A.D. 1189.
** predecessoris nostri Urbani prohibitionem, adeo circa nov@ gis ed
** capells constructionem et alia multa manus tuas in ecclesia ishment
tibi commissee fratrum molestias aggravasti, ub nil eis de new chapel
interposite appellationis remedio accessisse, prout ratio juris Re oF i",
' expostulat, sestimetur, nec tu honori sacrosancte Romans set
‘* ecolesis matris tuse videaris prout oportuit detulisse. Licet
‘* autem propositum nobis sit fraternitati tuse quantum cum
‘* Deo possumus deferendi, et personam tuam in omnibus qua
" ex officio nobis incumbunt stetuerimus honorare, quia tamen
eorundem fratrum pressuras pariter et clamores cum bona
' conscientia preterire clausis oculis nec possumus nec debe-
* mus, fraternitati tuse de consilio fratrum nostrorum per
** apostolica scripta mandamus et districte precipimus, qua-
' tinus, omni contradictione et occasione postposita, eo etiam He orders
'* non obstante si te abesse contigerit ab ecclesia tua, quicquid ai rie indo
'' post appellationem ad sedem apostolicam factam, vel prac. been done
‘* decessoris nostri prohibitionem, in opere capelle actum eat " mes
** non differas demoliri, revocans et deducens prorsus in irri-
'" tum quicquid de instituendis canonicis et aliis circa capel-
‘* Jam factum est et perperam innovatum. Eos etiam qui post
'* inhibitionem smpedicti preedecessoris nostri in capella ipsa to suspend
* divina officia celebrare prsesumpserunt, donec condignam rud chapel
** nobis satisfactionem exhibeant, ab officio et beneficio habeas and nd te te
** interdictos. Ministros conventus quos post appellationem servants of
** interpositam amovisti, quos et idem predecessor noster reati- "6 convent.
** tuit, habeas restitutos, et eos quos pariter post appellationem
* interpositam excommunicare vel suspendere voluisti, habeas
'* nihilominus absolutos; et universa quse post appellationem
‘‘ ipsam in eorum gravamen attemptata sunt, in invasione
** videlicet villarum et possessiontim suarum, reddituum quoque
* et aliorum quse ante appellationem habuerant, et ablatione
* gimiliter aliarum rerum, in statum pristinum, appellatione
‘* et, contradictione cessahte, reducas. Ad hac, quia secundum ge is to
** formam juris post appellationem nil est innovandum, volu- attempt no
* mus et precipimus ut, pendente judicio, in eorundem fra- changes;
‘‘ trum detrimentum circa statum monasterii nichil omnino
*" gatagas immutare. Nichilominus precipiendo mandantes,
* ut omnia que ipsis monachis post appellationem vel ante
* absque juris ordine illicite abstulisti, in exeniis, ecclesiis, and to re-
*' villis, possessionibus, redditibus seu rebus aliis, cum con- sore the

. a3: y of
* grua recompensatione fructuum postea illicite perceptorum, the o

bo convent
** et libertatibus et administratione competenti et libera, infra f forty days.
“ quadraginta dies post harum receptionem restituere non

* moreris. Ipsis quoque monachis precipiendo mandamus ut,

si aliqua contra jus tuum et honorem presumpeerunt, satis-

64 GERVASII MONACHI CANTUARI ENSIS

A.D. 1189. '* factionem tibi, appellatione remota, exhibeant competentem.
Tre prior” * Quia vero prior ipsius monasterii in prosecutione negotii con-
is dead, ‘* cessit in fata, volumus et precipiendo mandamus, ut in insti-
appointing ‘‘ tutione prioris contra privilegia sedis apostolicw, vel regulam
the Pula" ** beati Benedicti, atque rationabilem consuetudinem monasterii
is o be ^1 | hactenus observatam, non procedas, et, si feceris, appellatione

* remota non differas revocare, nullis litteris obstantibus in

* prejudicium juris eorum a sede apostolica impetratis. Alio-

** quin dilecto filio nostro Johanni titulo Sancti Marci presby-

** tero cardinali, apostolicw sedis legato, dedimus in mandatis,

** ut apostolica auctoritate te et omnes contradictores, et mo-

Cardinal ‘‘ nachos ipsos, si rebelles extiterint, ad hac remoto appella-
John of 2 '** tionis obstaculo ecclesiastica districtione compellat, et eos
enforce this ** quos ad veritatem plenius indagandam scierit nominari, quod
' A * gratia et timore postpositis testimonium perhibeant veritati,

" simili censura cogere non postponat. Datum Laterani, iiii'?

‘* jdus Martii, pontificatus nostri anno secundo."

A.D. 1189. l[ittere Johannis legati ad conventum.

* Johannes Anagninus, Dei gratia tituli Sancti Marci pres-

'* byter cardinalis et &postolicse sedis legatus, dilectis in Christo

'" fratribus et amicis Gaufrido suppriori et conventui ecclesie

John of * Christi Cantuariensis, salutem in salutari Domini. Devotio-
nem et reverentiam quam circa Romanam ecclesiam et per-
convent of. * sonam nostram geritis, ad cujus diffugium et consolationem
sympathy. ‘* spe non modica ducti recurritis, propensius attendentes, ec-
'* clesis vestre libertati conservandse provida sollicitudine

* intendimus, vestrisque profectibus largiente Domino operam

'* dabimus efficacem. Sane gravaminibus et pressuris, quibus

* jndesinenter ex litterarum vestrarum tenore vos intelleximus

'* Jaborare, debita benignitate compatimur, Dominoque juvante,

* nisi malignus homo impedimentum aliquod irrogaverit, in

* proximo finem debitum imponere cogitamus. Cupientes

* igitur laborem vestrum et angustias ex adventu nostro in

He has ** parte mitigari, litteras nostras archiepiscopo destinavimus,

rged th * e a e e .
archbishop ^ dando eidem in mandatis ut, omni mora et contradictione
the nope’s ‘* cessante, juxta tenorem mandati spostolici vobis cuncta re-

commands. ‘* stituat, et alia omnia facere non omittat; ut etiam liberum
'" aditum et egressum habentes, solita libertate et rerum ves-
* trarum administratione récepta, nullis de suis vobis obstan-

! Littere Johannis] This letter occurs among the Epistole Cantua-
rienses, No. ccex., p. 294.

OPERA HISTORICA. 65

“ tibus seu contradicentibus, tem ad dominum papam quam A.D.is9.
** ad nos pro vestris necessitatibus secure venire ao redire pos- He intends
** mitis; pro certo scituri quod voluntetem gerimus et proposi- their cause.
** tam, quantum cum Deo et honestate nostra poterimus, vobis

'* adesse et utilitatibus vestris aspirare. Vos autem quicquid

'* vobis factum fuerit nobis significare non omittatis.”

‘Item, Littere. Johannis.

*' Johannes Anagninus, Dei gratia tituli Sancti Marc pres- A» ae.
“ byter cardinalis apostolicm sedis legatus, dilectis in Christo Johnof,.
** fratribus et amicis Cantuariensi capitulo salutem et dilec- the monks
^ tionis affectum. Recepimus nuper literae vestras, per quas pibe
nimirum multa vobis illata gravamina narrabatis, unde novit comes.
Deus et movemur plurimum et dolemus. Sane nuper scrip-
seramus vobis per fratres vestros J. et H.? ut ad nos aliquos
* ex vestris fratribus mitteretis, quod vel amicabilem com-
positionem possent eligere vel subire judicium. Sed quia
majora nobis negotia imminent, et quse nulla possumus
dimittere ratione, nolentes vos expensis vel laboribus prm-
gravari, presentium vobis duximus significatione mandandum,
“ut usque ad nostrum adventum sustineatis omnia patienter ;
consummatis enim negotiis qu» nobis imminent citra mare
nec possumus relinquere imperfecta, protinus volente Deo
ad vestram ecclesiam accedemus, ubi cuncta melius poterunt
explicari."

Testimonium? Johannis de gravaminibus conventus.

“Johannes Anagninus, Dei gratia tituli Sancti Marci pres- A-D. 1160.
*' byter cardinslis, apostolice sedis legatus, omnibus ad quos Jon of,
littere presentes pervenerint, eternam in Domino salutem. filles that
Universitati vestre notum facimus quod, sicut prope positi {ie recone:
audivimus et postea presentes apud Cantuariam vidimus, She monks
monachi ecolesim Christi in pace quam cum archiepiscopo E
suo fecerunt vim paesi sunt, et metu regio, qui eodem tem- compulsory.
pore Cantuariam venerat cum episcopis suis, omnia com-
pulsi sunt eustinere. Hoc autem ideo scripto mandare cu-
ravimus, ut rei veritas ómnibus innotescat, neo possit quod

? Item, littere Johannis] This is | ccevi., p. 289. The two brethren
one of the few letters given here | were John and Helias.
which are not preserved among the | > Testimonium] This letter is not
Epistolm Cantaarienses. among the Epistolm Cantuarienses.
? J. et H.] See Epist. Cant., No. |
Ach E

66 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1189. **
Any doca- ««
ment pro-
duced by id
ihearch- — |,
bishop was

, drawn u ts

without the
consent of °*
the couvent. ,,

A.D. 1191.
May 28. .,
Celestine
IlI.annuls **
all privileges |,
obtained by
Baldwin to ««
the preju-
dice of tho '*

in opposi-

tiontothe '*
advice of 4€
John of

Anagni. L

——————4 -————— — — —— SS — ——MÓÀM——Ó —— —
' Cassatio] This letter is among | ccclvi., p. 335, and occurs under the

sic factum est eorum justitie prejudicium generare. Quod
si jam dictus archiepiscopus vel aliquis ejus successor scrip-
turam super forma pacis hujus quandoque protulerit, nove-
ritis ipsam fratribus jam dictse ecclesis nec consentientibus
nec scientibus confectam fuisse, nobisque petentibus non
exhibitam, qui ad causam ipsam a summo pontifice destinati

rem gestam vel confirmare debuimus, si justitite concordaret,

vel, si secus acta easet, infirmare. Cognoscentes itaque vio-
lentiam manifestam facto huic intercessisse, auctoritate qua
fungimur statuimus apostolica, quod neque concordia sic
facta, neque, compromissio violenter extorta, neque scriptum
Bic conceptum valere debeat, aut aliquod sspedictis mona-
chis in posterum prejudicium afferre, quia omnia presentibus
nobis et contradicentibus facta sunt."

! Cassatio operum Baldewini archiepiscopi.

* Oelestinus episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis
priori et conventui ecclesie Christi Cantuariensi, salutem et
apostolicam benedictionem. Sicut ad apostolatus nostri de-
bitum pertinere dinoscitur hiis, quse rite et recte ordinata
consistunt, vigorem conferre perpetuum, ita nimirum eis
quie secus fiunt quam deceat vires detrahere, enervare et
infirmare tenemur. Ea propter, dilecti in Domino filii, cum
Baldewinus quondam archiepiscopus sive motu proprio sive
instinctu alieno vos et ecclesiam vestram molestiis multis
et injuriis quandoque afflixerit, et scripta aliqua a sede
apostolica in prejudicium juris veetri falsa suggestione,
ut dicitur, impetraverit, quem magis tranquillitati vestre
dare operam decuisset, paci vestre paterna volentes in pos-
terum sollicitudine providere, omnia que per memoratum
archiepiscopum circa vos vi vel metu acta sunt, apostolica
auctoritate revocamus in irritum, et nominatim ea que,
legato Romans ecclesie presente et contradicente, contra
mandatum sedis apostolice facta dicuntur, sicut in autentico
ejusdem legati, Johannis videlicet Anagnini quondam pres-
byteri cardinalis, ob causam vestram in Angliam directi, .
continetur; et quecunque contra jus vestrum vel privilegio-
rum vestrorum tenorem idem arehiepiscopus impetravit, viri-
bus carere decernimus; statuentes ut nullus unquam homi-
num ea que male gessit trahere audeat in consequentiam,
neque possint ea que tacita veritate a sede apostolica impe-

the Epistole Cantuarienses, No. | -year 1191, below.

ee

OPERA HISTORICA. 67

** travit juri vestro aut privilegiis ullo unquam tempore in AD. 1191.
28.

aliquo prejudicium generare. Nulli ergo ompino hominum
liceat hanc nostrse constitutionis paginam infringere vel ei
ausu temperario contraire; si quis autem hoo attemptare
presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum
Petri et Pauli apostoloum Ejus se noverit incursurum.
Datum Rome apud Sanctum Petrum v'* kalendas Junii pon-
tificatus nostri anno primo."

‘Item cassatio.

‘** Celestinus episcopus, servus servorum Dei, venerabili A.D. 1191.
fratri Bathoniensi episcopo et dilectis filiis de Radinges et ,, M*y 2
de Waltham abbatibus, salutem et apostolicam benedictionem. III. writes
Molestias et injurias quas per bons memories Baldewinum bishop of
Cantuariensem archiepscopum conventus ejusdem loci passus Fath and |
est, discretionem vestram non credimus ignorare. Quoniam of Reading
igitur jam dictus archiepiscopus, quamvis de reformando pam nnd Walt-
statu fratrum ipsorum in integrum mandatum felicis recor-
dationis Urbani et Clementis preedecessoram nostrorum sus-
cepisset, nondum, cum iter peregrinationis arripuit, ad ple-
num reformaverat, discretioni vestre per apostolica scripta He orders
mandamus, quatinus, omni dilatione, contradictione et appel- them to o
latione cessante, ecclesias cum fructibus inde perceptis et restitution
of the con-
alia que szpedictus archiepiscopus ipsis absque juris Or- ventual
dine abstulit, nostra freti auctoritate cum integritate restitui PToPerty.
faciatis, et eorum detentores si opus fuerit censura non dif-
feratis ecclesiastica coercere; modis omnibus observantes ne
in loco quem apostolica condemnsvit auctoritas divina de
cztero celebrentur, sed potius capella ibidem ut dicitur The chapel
erecta funditus destruatur, et sicut & patribus nostris decre. Hoetrovod,
tum esse dinoscitur, canonicorum institutionem revocantes the » founda-
in irritam, eos denuntietis et teneatis suspensos qui in loco solved, and
ipso post prohibitionem apostolicam divina scienter pre- the disobe-
sumpserint officia celebrare, donec ad sedem apostolicam communi.
veniant a&beolvendi. Illos quoque qui sententiam pim re-
cordationis paps Clementis incurrisse noscuntur, cautius

faciatis ab omnibus evitari, donec, exhibita satisfactione com-

** petenti ecclesire, per vos mereantur absolvi. Qui vero hujus-

€t

modi communicayerunt scienter, congrue ad arbitrium ves-

—— — o — MÀ — ——

! Item cassatio |] This letter | under the year 1191 ; and is partly

occurs among the Epistolm Cantua- | in Ralph de Diceto, vol. ii., pp. 89,
rienses, No. ccclvii., p. 337; it is | 90.
lkewise given below in its place,

E 2

68 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1191. '*
May 28. 66
They are not
to be negli-
gentinful- ,,
filling this
mandate. es

irum satisfaciant. Hsec autem omnia tanto districtius
vestre: discretioni duximus injungenda, quanto injuriam
apostolice sedi continere videtur eadem toties iterare, et
religionem vestram minus deceret si mandatum apostolicum
segnius exequeremini, nec possemus sine molestia tentum in
vobis neglectum aliquatenus sustinere ; nullis litteris juri
eorum praejudicium facientibus, si que apparuerint a sede
spostolica impetratse. Quod si omnes his exequendis nequi-
veritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur.
Datum Rome apud Sanctum Petrum, x? kalendas Junii,
pontificatus nostri anno primo."

IMAGINATIO GERVASII CONTRA ROGERUM ! ABBATEM

Gervase

sents to the «
pope an
argument in
favour of €
the arch-
bishop, from **
whom the
abbot of sc
8. A

tine’s bas «
withdrawn

his due e
obedience.

SANCTI AUGUSTINI QUASI IN CONSISTORIO PAPZ
ALEXANDRI.

“ Ad presentiam sancte majestatis vestre, pater
venerande, directi sumus a domino nostro miserm et
laceratzee Cantuariensis ecelesie archiepiscopo. Ac-
cedimus fiducialius ad vos, hinc de justitia cause,
illinc de bonitate Romans ecclesim, confisi} qus us-
que nunc suos fideles, simplices quoque et veraces,
fovere, criminosos vero, litigiosos, mendaces et con-
tumaces consuevit debellare: venimus, inquam, falsi-
tatem refellere, veritatem potius legendo quam ver-
bositando enodare. Conqueritur igitur dominus noster
flebilis ille et deflendus, et si flere non possumus,
misere Cantuariensis ecclesiz archiepiscopus, de filio
specialissimo abbate Sancti Augustini sibi et ecclesise
Cantuariensi violenter et injuste contra tenorem pri-
vilegiorum suorum et jura canonum sublato. Dolet
ipse et confunditur Cantuariensis, immo tota Angli-
cana miratur ecclesia. Miratur et expavescit que-
nam sit ista repentina mutatio qua filius patri, filia
matri, porticus ecelesie subtrahitur et rebellare cona-
tur. Currit ad spectaculum universus populus et tam
enormem stultitiam admiratur. Et, si jura Cantua-
riensis ecclesi» conterere voluit malignorum invidia,

— ns n c t

! Rogerum] Roger, abbot of S. Augustine's, 1178-1212.

OPERA HISTORICA. 69

* juvare eam debuit longissimi temporis, quingentorum The mother

“ scilicet Ixxv. annorum, possessio, quibus Sancti Au- fostered 8.

sé

church has

ugustine’s
“ gustini ecclesiam ut filiam specialissimam dulci am- for575 years.

“ plexu fovere non desiit. Debuit tanti temporis pro-

desse possessio, et si non alia haberet munimenta,

cum secundum canones et legum volumina etiam

xl annorum prescripto non debeat commutari.

Habet ad hse Romanorum pontificum privilegia, Thero are
habet etiam auctoritates et exempla sanctorum, qui mentary”
ecclesiam Sancti Augustini inconcusse usque ad hsec Fight. of he.
tempora possederunt, et eui voluerunt regendam tra- archbishop.
diderunt, a beati Augustini tempore, qui primus eam
instituit, usque ad Sanctum Theodorum qui ultimus

ex Romanis Cantuariensis archiepiscopus extitit. Hic

cum vir esset admodum sanctus et sapiens, prsede- Theodore
cessorum suorum secutus vestigia, dedit eam de qua medice
sermo agitur ecclesiam cuidam capellano suo Bene- t Adban
dieto cognomento Bissop. Quo per licentiam Theo-

dori Romam adeunte, dedit abbatiam alteri capellano

suo Adriano. Post Adrianum abbas fuit Albinus

sub Brithwaldo archiepiscopo qui successit Theodoro ;

et sic de ceteris utrorumque successoribus. Quis

autem plenius aut liberius rem aliquam possidet

quam ille qui eam cui vult et quando vult donat et

retrahit ? Perseveravit hsc libertas Cantuariensis This s relation
ecclesis in donatione przdicte abbatie a tempore until the
Sancti Augustini usque ad Normannorum adventum Conquest.
in Angliam, cum omnia vastantes totam terram sibi
subdiderunt, debita simul et indebita sibi usurpave-

runt. Usque ad hzc tempora Normannorum pre- B. Angus.
dieta abbatia Saneti Augustini tam specialis, tam been fami.
familiaris Cantuariensi ecclesise extitit filia, ut archi- by the
episcopi Cantuarienses inibi eum vellent pausarent,
minuerent, curias tenerent, missas celebrarent, diurnis

et nocturnis horis orarent; unde et beato Dunstano
ibidem de nocte oranti apparuit chorus virginum
coram Sancta Maria in ejusdem domine capella, que

hops.

70 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Prooffrom “ ibi tunc temporis erat, versus Sedulii psallens et
the History . . . ,
of 8. Dun- * dicens, * Cantemus Domino, socise, cantemus honores,
* etc. In hac tanta et tam jocunda unitate solebant
“ archiepiscopi Cantuarienses ecclesiam illam, ut filiam
* gpecialissimam, possessionibus amplis ditare, orna-
* mentis variis decorare, dignitatibus augere, intus et
“ extra contra omnes injurias malignantium defendere.
Puede ^ Sed nune matri sue hanc mercedem retribuit, ut
Mabésery. cam velit sub pedibus suis conculcare. Quomodo
“autem vel quibus de causis, vel unde hec. tanta
* malitia initium vel incrementum sumpserit, quam

* brevius potero intimabo.
* Regnante rege Willelmo primo, qui armis Angliam
" adquisivit, ccepit ecclesia dignitates suas dediscere.
William the * Nam idem rex Willelmus, regno sublimatus, tam eccle-

nqueror sue .0 nl .

deposed |, siastica jura quam secularia sibi usurpavit, sacerdotes
Stigand. — '" et ecclesias oppressit, episcopos deposuit, et quos voluit
“ supposuit; unde, Stigando qui multa eeclesie Sancti
* Augustini beneficia contulit incarcerato et mortuo,
* Lamfrancus Cadomensis abbas, vir admodum sapiens et
“ litteratus, successit, Hic quam carus papse Alexandro
* et curie Romans fuerit satis notum est; nam eidem
Lanfranc “ Lamfranco Romam venienti papa Alexander assurrexit,

who ra “et duo pallia contulit; unum, ut ceteris archiepi-
v

especial“ scopis de more Cantuariensis ecclesie, et aliud, cum
onours & . * . *
Rome. * quo ipse papa missas celebrare solebat, in signum

* specialis prerogative. Huic predictus papa nom
* solum ecclesize Sancti Augustini, sed et totius
“ Anglie, Wallie, et Britannie secundum morem anti-
“quorum concessit et confirmavit primatum. Huic
AbbotScol. " Lamfranco Scothlandus abbas Sancti Augustini pro-
fessed obe- “ fessionem fecit, ubi et quando archiepiscopus voluit,

him. “ et Lamfrancus eum ut pater filium dilexit, et contra
“ omnes injurias protexit. Defuncto autem Scothlando,

! See the Lives of Dunstan, by Osbern and Eadmer; Memorials of
Dunstan, pp. 118, 208.

€€

«€

Lej
An

«€

OPERA HISTORICA. | 71

Lamfrancus petivit regem ut sibi donationem ab- on Qu Sol. ih.
batis] concederet, sicut omnes prsedecessores suos Lantrane
constat habuisse. Respondit rex et dixit, se velle kins’s leave,
omnes baculos pastorales Angliz in manu sua tenere. and bleed
Hsec est origo malorum. Lamfrancus ad hee mira- “
tus est, sed propter majores ecclesie Christi utili-

tates, quas sine rege perficere non potuit, ad tempus

siluit. Consentiente tamen rege Guidonem quendam,
monachum suum, litteratum et prudentem, elegit,
benedixit, et ab eo professionem accepit ante altare

Christi Cantuariz, et benedictum ad coenobium misit.

Ad hee monachi indignantes dixerunt, se non velle Thereupon
eum pro abbate suscipere, non quia in ecclesia claimed the
Christi benedictus fuit, nec quia archiepiscopo pro- election.
fessionem fecit, sed quia sui abbatis electio ad eos
pertinebat. Archiepiscopus autem eorum importuni-

tatem duris verbis et blandis compescuit, et tandem

“ predictus abbas, in coenobio susceptus, ecclesiam

«4

quam Scothlandus inceperat zdificare sategit. Mor- Witian
Rufus kept

tuo Willelmo rege primo, filius ejus Willelmus Rufus both the see
successit in regnum, et coronatus est a Lamfranco. abbecy
ni ior

Qui post obitum Lamfranci cepit ecclesias vacantes some years.

in manu sua, et ita venales fecit ut qui magis pro

illis daret eas citius optineret ; unde et ecclesia Christi

post obitum Lamfranci per quinquennium vacavit.

Ecclesia quoque Sancti Augustini post decessum

Widonis cun nonnullis alis ecclesiis vacavit. Post At last ho
ave the seo

quinquennium decidit rex in lectum, et timore mor- to Anselm,

tis perterritus dedit archiepiscopatum Sancto Anselmo. pope ed

Hic, in Cantuariensi civitate consecratus, ab Urbano orbis pops.”

papa pallium suscepit, et tantam ejus gratiam ha-

buit, ut eum alterius orbis papam vocaret, et in

Angliam reverso pallium Eboracensi archiepiscopo

donandum mitteret. Hic pro Romana desudans

ecclesia, petente papa, contra Grseeorum hereticos

disputavit, et eosdem devicit. Rege autem Willelmo

" sagitta confosso et mortuo, frater ejus Henricus in

72

Abbot Hugh *'

appointed.

Anselm
refuses to
bless him in
the king's
chapel and
does it in
his own, &
Lambeth,
receiving
the abbot's
profession

of obedience.

Changes in
the papacy.

Calixtus II.
is hostile to
Canterbury.

The first
uarrel of
anterbury

with Rome.

«€

* videre, ulcere percussus in facie retentus est.

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

regnum successit. Quo regnante et donante Hugoni
cuidam abbatiam Sancti Augustini, idem Hugo a
monachis suis presentatus est Anselmo, ut eum
benediceret. Petentibus autem monachis et ipso rege
pro monachis ut eum in capella regis benediceret,

* respondit Anselmus, ‘Non est meum missam in

‘capella regis celebrare, nisi cum regem debeo coro-
‘nare. Nec volo hac vice honorem soli regi domino
* meo debitum abbati meo impendere, sed quia non
* vacat mihi pro hac re Cantuariam ire, hic in ca-
* pella. hospitii mei eum si vultis benedicam. Con-
senserunt, et benedictus est apud Lamhee, et ibidem
archiepiscopo professionem fecit sine contradictione.
Decedente Anselmo tempore regis Henrici, successit
ei Radulfus Rofensis episcopus, qui, cum Romam
profectus & Paschale papa pallium suscepisset, in
festivitate Sancti Gregorii super altare Sancti Petri
astantibus cardinalibus missam celebravit, et in An-
gliam rediit. Elapso autem aliquanto tempore, cum
idem Radulfus Romam iturus Angliam exisset, Pas-
chalis obiit, et duo substituti sunt, Gelasius scilicet et
Gregorius ; Gregorius Romam obtinuit, Gelasius vero
in Franciam venit. Qui cum dura quadam et inaudita
contra ecclesiam proponeret, morte preventus Cluni-
aci sepultus est Cardinales vero et Romani qui
cum papa venerant, preecaventes sibi, archrepiscopum
Vienensem substituerunt et Calixtum nominaverunt.
Quem cum Radulfus archiepiscopus — decrevisset
Unde
Calixtus vehementer iratus, Eboracensem ecclesiam
et Sancti Augustini abbatiam contra Cantuariensem
ecclesiam erexit. Defuncto autem Radulfo, Willelmus
electus est, et sacratus pallium suscepit & Calixto
papa, cum exprobratione tamen quod predecessor
suus Radulfus contempserit eum in Francia videre.
Hee est prima occasio qua Cantuariensis ecclesia
matris sue Romans ecclesie incurrit odium. Hae

OPERA HISTORICA. 73

sola causa Eboracensem sibi subtraxit, professionem

et Augustinianorum incepit rebellionem. Judicet et

dirigat Deus causam Suam. Willelmus itaque archi- Archbishop
episcopus, a Calixto papa pallio suscepto et confirma- visits tho
tione primatus Anglie, dignitatum quoque antiqua-
rum ecclesie Christi, apostolice sedis legatus, rediit

in Angliam. Anno secundo Hugo abbas Sancti Abbot Hugh
Augustini et monachi sui obtulerunt Willelmo archi- unheard of
episcopo scedulam scriptam, nova qusdam et inau- alles in
dita contra jura et dignitatem ecclesiz Christi Cal Calixtus -
continentem. Dicebant autem Calixtum papam hu- produce it
jusmodi privilegio ecclesiam Saneti Augustini hono-

rasse. Petiit ergo archiepiscopus ut ipsum privile-

gium bullatum posset videre, alioquin se dixit fidem
scedule non habere. Sed nulla prece voluerunt
monachi privilegium — bullatum ostendere. Post

aliquot annos idem Hugo obiit, et rex Henricus On Hugh's
alteri Hugoni monacho Rofensi abbatiam dedit. second
Quem cum monachi archiepiscopo apud Londoni- appointed.
am benedicendum presentassent, voluit archiepisco-

pus ut in ecclesia Christi Cantuarie solenniter be-
nediceretur. Cui resistentes monachi dicebant, hoc The monks
non debere fieri eo quod predecessor suus Cantua- may be
rie non fuerit benedictus. Petiit archiepiscopum elsewhere
rex dio affectus importunitate monachorum, ut Christ.
abbatem benediceret ubi alter Hugo a beato An-

selmo fuit benedictus. Annuit archiepiscopus pre-

cibus regiis, sed, emergentibus aliis causis, ex
precepto regis venit Wintoniam ad regem cum non-

nullis primoribus regni. Inde peracto rediens nego-

tio, mandavit Hugoni quatinus ei apud Cicestriam Heisblessed
occurreret, ibidem benedictionem suam suscepturus.te
Venit Cicestriam, professionem fecit, et benedictus

est. Defuncto rege Henrico Stephanus regni suscepit
gubernacula, coronatus a Willelmo archiepiscopo.

Post tres annos obiit Willelmus archiepiscopus, cui
suecessit Theodbaldus, quem sacravit Albericus Hosti-

74 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Succession ^ ensis episcopus in ecclesia Christi Cantuarim. Erat
enim tunc temporis in Anglia apostolice sedis le-
* gatus. Hic Romam profectus, suscepto pallio a papa
* Innocentio, Cantuariam reversus est. Erat autem
“ tunc temporis Henricus Wintoniensis episcopus apo-
“ stolieze sedis in Anglia legatus, eo quod esset frater
* regis Stephani, et vacante sede Cantuariensi lega-
Themonks " tione fungeretur. Monachi autem Sancti Augustini,
. Augus-
tines apply “ depressionem Cantuariensis ecclesize molientes, queri-
Winchester * moniam deposuerunt in presentia predicti legati,
relief froma * dicentes se multum gravari in pensione sinodalium,
payment to a. . . . .
Sur «fan alin d ‘ang gu at sr
ings.
" solebat ab antiquo super altare Christi. Dicebant
“ preterea se gravem servitutis contumeliam sustinere,
“eo quod singulis annis in Coena Domini solverent
* arietes, panes et potum ecclesie Christi. His de
“ eausis inter duas ecclesias controversia diutius venti-
* lata, hoc tandem ex utriusque partis consensu fine

Christ ». conquievit, ut ecclesia Cantuariensis obtineat duo mo-
millsincom- lendina quse fuerant ecclesig Sancti Augustini pro
pensation, * ]ta solidis et vijtem denariis. Pro arietibus vero,

Oui, ^ panibus et potu, vel tribus solidis qui pro illis quan-
* doque solvebantur, assignaverunt ecclesie Christi

* redditum trium solidorum et terram unde sumeretur,

“ ita quod de csetero ecclesia Christi preedictos lí9 so-

“ lidos et septem denarios , nec tres solidos qui pro

* arietibus solvebantur, vel alium redditum, de ecclesia

* Sancti Augustini non exigat, salva in ceteris utri-

Acertain “ usque ecclesie dignitate. Hsec pacis pactio scriptis
Devil cone“ eb privilegiis utrique ecelesie confirmata est. Fie-
changes. — * bant hsc omnia instinctu cujusdam Willelmi qui
* nepos erat abbatis et comobii causas agebat. Erat

* autem hic Willelmus cognomento Diabolus appellatus,

- " artifex subtilissimus et novarum rerum adinventor

* peritissimus. Hic, cum esset totius discordie incen-

“ tor primo, primus ecepit de privilegiis antiquis jacti-

"- eem,

[1j

OPERA HISTORICA. 15

tare, et abbatiam Sancti Augustini, qua usque ad The mother
ipsius tempora maligna Cantuariensis ecclesie erat never htof ^
cor unum et anima una, ccpit novo nomine bap- obtaining

tizare, et Romanam capellam nominare. Usque ad from from Rome
hujus predicti Willelmi tempora Cantuariensis ec- 9m...
clesia contra abbatiam illam Romanis privilegiis non

fuit munita. Quis enim de capa sua vel pallio,

tunica vel caliga, Romana querit privilegia ? Primatu

Anglix contenta indeque privilegiis vallata, de singulis

suis dignitatibus specificare nolebat, neque enim tunc

‘ temporis opus erat. Hujus autem cestri diabolici sti- Now she ob-

mulis agitata et fallaciis edocta, fraternas acies, bella fom the
civilia, intestinorum repugnantiam experta, preecavens kings.
in futurum, apostolicis et regiis se munivit privilegiis
Innocentii, Lucii, Eugenii, Adriani, Alexandri, licet
hic Alexander Rogerium abbatem benedixerit in
odium et contumeliam Ricardi archiepiscopi et Cant-
uariensis ecclesiz.

* Mortuo papa Lucio qui post Innocentium sedit, » Archbishop
Eugenius successit, et in Franciam veniens conci- went to the
lium Remis celebravit. Ad quod quia Theodbaldus Rheims
archiepiscopus absque regis licentia, quam impe- cing ,
trare non potuit, ministris regis ne transiret mare lee.
observantibus, naufragium perpessus, ire presump-

sit, a domino papa tanto gaudio susceptus est, ut
diceret eum ob reverentiam Petri et suam natando

magis quam navigando venisse. Peracto concilio, Ho was

pelled by
cum Cantuariam venisset, jussu regis ab Anglia Stephen,

' expulsus est, redditus sui confiscati et homines sui threatening

rebus propriis spoliati sunt; unde archiepiscopus m ya allowed
iratus, zelo ductus justitie, totam terram regis sus- ™
pendit, nec a sententia destitit donee pacato rege

ad suam in pace rediret ecclesiam. Monachi autem The bo

nentes, nuncios ad papam miserunt. Qui a domino tine’s tà
ee e . iU

papa contumeliis affecti, domum redire et archiepiscopo

suo obedire compulsi sunt. Dedit autem in mandatis

Eugenius papa archiepiscopo, ut monachi pro con-

Retribution

The next
abbot, Sil-

by Theobald,
but declines

76 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

«€

tumacia sua condignam subirent vindictam. Cessa-
verunt itaque obedienter quantum cantaverant con-
tumaciter, a iiijfo scilicet. idus Martii usque kalendas
Augusti. Excommunicavit autem Willelmum Diabo-
lum abbatis nepotem, et quendam Silvestrum, qui
totius discordie fuerant incentores. Abbas autem
Hugo Willelmo nepoti suo imprecatus est, ut cum
Datan et Abiron participaret, eo quod ipsum contra
matrem ecclesiam Cantuariensem incitasset. ^ Quse
maledictio ipsi Willelmo non cessit in vanum. Nam
post annos plurimos, cum idem Willelmus ageret in
extremis, tormentis pluribus affectus est. Insanus

enim facetus, nunc ad formam pueri contrahebatur in

speram, nunc autem ultra humanam effigiem dis-
tendebatur; nunc oculi ejus parvuli, nunc promine-
bant ut tauri. Hxc et alia dictu difficilia circa eum
contingebant. Hzc idcirco diximus, quia per hune |

‘ Willelmum aliosque plurimos manifesto didicimus

documento, neminem impune Cantuariensem ecclesiam
injuste impugnare.

* Post obitum Hugonis abbatis, ad abbatiam Sil-
vestro electo, idem Silvester benedictionem petiit
a Theodbaldo archiepiscopo, sed profiteri noluit.
Nolente autem archiepiscopo eum, sine professione
contra morem antiquorum benedicere, Eugenium
papam adiit, litteras impetravit ut eum archiepi-
Scopus in ecclesia sua sine professione benediceret.
Quod et factum est. Iste Silvester primus in ecclesia
sua sine professione benedictus est, nec alium prster
istum invenire quis poterit, qui apud Sanctum Au-
gustinum benedictus sit vel professionem non fecerit.
Defuncto Eugenio, successit Anastasius. Qui sciens
Eugenium contra Cantuariensem ecclesiam injuste
pronuntiasse indeque graviter poenituisse, dedit in
mandatis Silvestro abbati quatinus eandem profes-
sionem faceret Theodbaldo archiepiscopo, quam con-
staret sibi predecessores suos fecisse. Appellante
Silvestro, scripsit ei in eandem formam papa Adrianus

a«

«

«€

: OPERA HISTORICA. (us

successor Anastasii, et appellationem inhibuit. Vocato Pope Adrian
igitur Silvestro coram Henrico rege et archiepiscopo, enjoins it;
assidentibus episcopis et primoribus Anglie, com-
pulsus Silvester ex mandato apostolico professionem

facere, de professione przdecessorum suorum sibi non
constare dicebat. Astantes autem viri religiosi et

fideles iactis sacrosanctis affirmabant se presentes and Silves-
fuisse professioni Hugonis predecessoris Silvestri, submit.
quam fecit Willelmo archiepiscopo, et in manum ejus
porrexit. Sentiens Silvester sibi ulterius diverticula

non patere, Theodbaldo Cantuariensi archiepiscopo
professionem fecit, et in manus ipsius (tradidit.

Hujus professionis et decisionis litis testimonium nis profes.
habet ecclesia Cantuariensis sub sigillis septem epi- extant.
scoporum qui ibi preesentes fuerunt. Post hanc
professionem archiepiscopus Theodbaldus et abbas Sil-

veáter, ut pater et filius, concordes extiterunt. De-

functo papa Adriano, Alexander successit. In cujus 8. Thomas
tempore Sanctus Thomas post Theodbaldum Cantuari- Theobald.
ensem regens ecclesiam, pro libertate eeclesim sex

annis proscriptus est, et septimo reversus glorioso
martyrio coronatus est. Cui post annum successit Archbishop
Ricardus Cantuariensis eeclesite monachus. Qui Ro- contecrated
mam profectus, ab Alexandro papa consecratus, lega- ander III.
tione, primatu, et privilegiis roboratus Cantuariam
reversus est. Ejecto autem Clarebaldo abbate electo,

qui Silvestro successerat, et benedictionem Sancti
Thoms refutaverat, agente Ricardo archiepiscopo,
Rogerius Cantuariensis ecclesi: monachus et ejusdem Roger,
archiepiscopi professus ad regimen abbatiz electus Chrst
est. Qui cum benedictionem suam ab archiepiscopo made abbot;

he off
peteret, et inauditee forme professionem afferret, archi- new form of

episcopus eum cum tali professione benedicere noluit, wich
ne in Cantuariensem ecclesiam novam introduceret refuses.
consuetudinem. Rogerius autem semel et secundo
Romam petiit, et tandem ab Alexandro papa bene-

dictus est, salvo tamen jure et dignitate Cantuariensis

78 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

He obtains **
benediction
from the «
pope, saving
the rights of **
Christ

ehurch. «

The popo «
confers the
mitre, ring, *
and sandals
upon pim. **

Evils arising “
from this «
exemption

of the abbot «
from the ‘
Archbishop's
authority.

[11

ecclesia, ut ipse papa eidem Rogero ante benedic-
tionem dixit et archiepiscopo scripsit. Hoc agente
Rogerio, tantam indignationem domini pape et car-
dinalium incurrit Ricardus archiepiscopus, ut nec
quingentorum lxxv. annorum prescriptio, nec prima-
tus vel privilegiorum munitio, nec auri vel argenti
effusio, nec tot abbatum professiones, nec episcoporum
testimonia, nec veritatis historia, nec consuetudo
diutina, nec Sancti Thome gloriosa et miraculosa
victoria, sed nec ulla ratio domini Alexandri potuerunt
indignationem avertere, quin Rogerium abbatem a
jurisdictione Cantuariensis ecclesi: subtraheret, et in
contumeliam archiepiscopi eidem Rogero mitram, et
anulum, et sandari& conferret. Adjecit postmodum
Romana justitia ut abbatis clericos et laicos archi-
episcopo subtraheret, sed ad tempus. O vere diaboli
supradieti pertinax inventum! cujus nequitia Can-
tuariensis ecclesia tanti discidii incurrit opprobrium.
Quse enim in ecclesia Dei major esse potest abusio,
quam quod archiepiscopus primas non valet eriminosis
quibuslibet vindietam inferre, cum viderit sacerdotes
et clericos a monachis vel laicis flagellari, ecclesias ho- .
micidio vel quolibet aecidenti flagitio pollui, homicidas
furere, adulteros csterosque criminosos multiplicare,
cum nec in civitate sua injurias Dei valeat vindicare ?
Parochiani clerici et laici presbiteros contempnunt,
sua flagitia Christiani non erubescunt, non confiten-
tur, non communicant, judaizant aliqui, paganismum
inducunt plurimi, simpliciores confundunt hseretici,
et in ultionem quorumlibet criminum archiepiscopus
primas non potest manum apponere! Hiec in diminu-
tionem Cantuariensis ecclesi: sibi suo abbate exempto
enormia succreverunt. Quid de familiaritate sanctse
Romane ecclesie et fidelitate Cantuariensis ecclesise
referam ? A tempore florigero beati Gregorii papse
usque nunc Romana ecclesia Cantuariensem ecclesiam
indesinenter suo fovebat amplexu, tuto regimine pro-

«

«€

OPERA HISTORICA. 79

tegebat ut filium suam specialissimam. Hee enim s. Augus.
non est Romans ecelesie capella de longe, sed filia peculiar of
specialis generose matris ex intimo progenita san-' mes
guine. Cantuariensis ecclesia Romanam gloriam per
totam Angliam, Scotiam, Walliam, Britanniam, ce-
terasque cireumjacentes insulas, dilatavit. Ipsa sola Debt of
mediante, non solum Sancti Augustini coenobii, sed Gantersury.
et omnium ecclesiarum Anglie et Wallie obtinere
consuevit principatum, et beati Petri suscipit dena-
rium. Quod enim Roma est ad Franciam et Angliam, canterbury
et ad universalem ecclesiam, hoc est Cantuaria ad 2°92",
Anglicanam ecclesiam. Tanta enim extitit hucusque thochurch
familiaris unitas inter Romanam et Cantuariensem """*r*
ecelesiam, ut non dus sed una et eadem videretur,
quantum attinet dico ad prelationem et subjectionem.
Romana enim securitas, ut dignum est, non solum The safety
Cantuarine sed et toti mundane preferri debet eons
ecclesiss. Hanc przrogativam Cantuariensis ecclesiz interest of
instituit Gregorius, hanc conservavit omnis successor the chureh.
ejus. In hoc autem nostro foedo fine temporum pro
universis suis hoc suscepit meritis, ut sub patris sui
Romani pontificis protectione non solum ab abbate This mee
Sancti Augustini et suis monachis, sed et ab incestis Canterbury
clericis, pellipariis et sutoribus contempnatur. Timen- tempt.
dum est, pater pie, quod minantur et suggerunt
plurimi, ne mater filiam profugam faciat, quam crebris
injuriis irritare, dignitatibus suis et subditis privare
non cessat. Sed jam nune, pater pie, juris et gequi 1 Let the pope
the
vires resume, filie vestree Cantuariensis ecclesise archbishop.
dolorem et injurias respice, privilegia inspice, jura
sua eidem restitue, et saltem quod nulli hominum
denegare solet Romana benignitas, hoc ei et suo pastori
concedatur, videlicet, ut abbatiam Sancti Augustini
et cmteras dignitates suas ei liceat possidere sicut
omnes praedecessores suos constat obtinuisse."

80 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

IMAGINATIO CAUSZ QUASI PRO ABBATE.

An argu- * Licet ad vestram, pater serenissime, spectet provi-
ment in . . E . . .
behalfofthe dentiam cura et sollicitudo universalis ecclesise, spe-
8.Augus “‘ eialiter tamen Anglicana ecclesia vestre celsitudinis
againgt the ^ expetit jurisdictionem, quam per matricem scilicet
. “ Cantuariensem ecclesiam, mediante Augustino, Chris-
“ tiang fidei seminiverbio, ab hac saneta Romana
* ecclesia generosi sanguinis traxit originem. Que
* eum lumen et sol esse soleat occidentis, glorificavit
“eam Deus multis preconiorum insigniis, temporali
* scilicet copia bonorumque spiritualium — manifestis
“ jndiciis et innumeris miraculorum signis. Qus tamen
* eum omnium bonorum plena sit et fertilis, in hoc
* solo suum tam magnum et tam gloriosum minuit
Attemptto ' meritum, quod eeclesiam nostram filiam suam specia-
diminish "TP . . .
the honour * Jissimam conatur opprimere, cum unicam et singularem
tine's. “ jpsius, quam & primis noscitur habuisse, minuere
* querit dignitatem. Cum enim tot fulgeat divinis,
“tot dignitatum emineat preeconiis, ut hujus sacro-
“ sanetee Romans ecclesie specialis existat filia et
* Anglicanz mater ecclesise, solque sit, ut diximus, et
* lumen occidentis, quz& necessitas est ut tam enormiter
" guam tam copiosam augeat gloriam, suamque tam
* propriam, tam unicam deprimat et spoliet filiam ?
* Inique seevit qui suos persequitur. Attamen hsc
“ persecutio familiaris temporis instantis est, non an-
Informer“ tiqui ab orthodoxis patribus instituti. A primo
archbishops “ etenim tempore quo Anglicana mater, videlicet Can-
favoured . . . .
thetwo — '' tuariensis ecclesia, Romano processit ab utero, tanta
equally. “ pax, tanta unitas inter primos patres, archiepisco-
* pos scilicet Cantuarienses et abbates nostros, extitit,
* ut idem velle, idem nolle inter eos et utriusque
* eonventus ecclesie, vere et firme vinculum esset
“ dilectionis, adeo ut archiepiscopi non minus nostre,
* id est, Saneti Augustini providerent ecclesise, quam
* suze, metropolitane sedi videlicet. Cantuariensi. Et

«

OPERA HISTORICA. 81

quod familiaris noster sed adversarius asserit, hoc et The greatest
nos dicimus, scilicet quod archiepiscopi Cantuarien- existed
ses in coenobio Sancti Augustini propter liberiorem the two.
aerem solebant quiescere, potionari, minuere, curiam
tenere, missas celebrare, et plura hujusmodi ^ Multa

etiam eidem ecclesi; conferre solebant beneficia. Inter

ipsos conventus tanta extitit unitas, ut in publicis
processionibus simul procederent, simul redirent, et

ad libitum cantoris matricis eeclesiz non diversa sed

eadem canerent.

* Heee inter pastores utriusque ecclesie et conven-

tus, clerum etiam et populum, semper fere usque ad

hzc novissima tempora extitit unitas. Ad hec pri- s. Augus
morum patrum decreto hoc institutum est, ut omnes the sary
tam archiepiscopi quam monachi, cives etiam et subur- of Ca
bani, post obitum nobiscum sepelirentur. Erat enim bury.
tunc temporis ecclesia nostra unicum et singulare civi-

tatis Cantuariensis cimiterium. Hec erat, venerande

pater, ex institutione beati Augustini et successorum

ipsius unitas et concordia, quam nunc istis temporibus

nobis subtractam esse dolemus acriter et ingemiscimus.

* Hane nobis, ut dignum est, restitui, hanc nobis the abbot

. . . . . desires t
desideramus confirman. Hoc enim continent tam these s that

divine leges quam humane, ut ante litis ingressum tons should
omnia restituantur ablata. Primo etenim nostrum First, the
invaserunt cimiterium, nobisque generalis sepultura burial plane
subtracta est, unde tanta quam auditis prrsens "
discordia sumpsit initium. Deinde nostrorum archi- py, the
episcoporum, ut verum fatear, preesentia simul et jrbote was
beneficia nobis subtracta sunt, horumque violenta
commutatione jugum nobis servitutis impositum est,

ut matrici ecclesi: novum et insolitum solveremus
tributum ; et qui prius unici filii eramus et liberi,

cum in nobis nulla repperiretur repugnantize macula,

subditi sumus, ut preediximus, servituti. ^ Processu Thena pro-
vero temporis &b abbate nostro professio, de, qua extorted
nunc agitur, extorta est, et nobis ipsius abbatis elec- abbot.

tio. Hc quidem gravamina nobis illata sunt tem-
A. 64, F

82 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* pore regis Anglorum Willelmi primi, et cujusdam
Tho evils * Lamfranci Cantuariensis archiepiscopi Cum enim
Llenfrancs “ hic Lamfrancus sapientia et scientia rerumque tem-
* poralium floreret copia, rex vero novus severitate
* regia, dum regnum et sacerdotium in nostrum detri-
* mentum mutuos commutarent amplexus, prwfatus
* Lamfrancus omnes Anglie subjugavit ecclesias, nos-
* tramque, quia proxima est, sibi fecit tributariam,
* lieet, prius honestis donis matrici ecclesie datis,
* omnem designaret subjectionem ; ut scriptum est,
* * absorbebit fluvium et non mirabitur, et spem habet Job, x1. 1s.
* * ut, influat Jordanis in os ejus. Sic igitur, venerande
* pater, ecclesia nostra misere subacta est, sie usque
Thechurch “ ad heec vestra sanctissima tempora possessa est. Et

slaved,“ cum prius, ut audistis, esset libera, tali violentia
* facta est ancilla Dicant igitur quondam nostri
* archiepiscopi, nunc autem adversari, dicant inquam,
“ dicant se multas abbatum nostrorum obtinuisse pro-
* fessiones, dicant annuum et perhenne se suscepisse
Thea em ^ tributum, trecentorum vel quingentorum se dicant

documents “ annorum habere prescriptionem, Romanorum pon-
hisoppre- “ tificum, vel alia quzlibet proferant privilegia, vel
* quovis munimine cause suz justitiam astruant, nos in
* omnibus violentiam nobis atrociter illatam accusamus.
Themona- “ Ad hse tam regia quam Romana proferemus pri-
documents. ^ vilegia, quibus ecclesia nostra sacrosancte Romane
ecclesize non novo sed veterano nomine propria ca-
^ pella assignata est, licet ab adversario hoc ipsum
* nobis, sed et vobis, quodammodo vertatur in impro-
* perium. Sed esto. Dicat quantum libet et improperet;
* vestra, venerande pater, capella est, unde eam contra
8. Augus " Omnes adversarios defensare tenemini Incumbit
pope'scha ‘ jtaque vestre magnificenti:e sancte hujus Romane
claimshis “ ecclesie jura tueri, et a Deo datam gloriam non
“ gmittere, ne Romanz ecclesie cedat ad dampnum,
" vobis autem ad vituperium, si gloriam vestram vo-
* lueritis alteri conferre, filiosque vestros a debita
* protectione repellere. Quia secundum ethicum,

Ovid. Art.

Am. ii. 13.

Horace,
Ep. I. i. 89.

«€

OPERA HISTORICA. 83

“ * Non minor est virtus quam querere, parta tueri.' Let the
Turpe est enim et indecorum et ecclesis Romane the burl
insolitum, confugientes ad se a sinu repellere pietatis. Pocomniaed
Nostrum igitur, immo et suum, Cantuarini repetant multiplied.
et recipiant cimiterium, quod pacis et concordie pri-

mum poterit esse preeparatorium. Beneficia diu
desiderata nobis 'eonferant, et erunt unitatis vincu-

lum. De professione cessent litigia, eritque fortis let the
funiculus triplex, qui quanto magis replicabitur, dif-. obedience be
ficilius rumpetur. Licet enim plurimum de tantis
oppressionibus scandalizati fuerimus et exacerbati,

cum oblationes sepulture redierint, cum beneficia
propensius collata fuerint, amaricatum animum nos- .

trum citius dulcorabunt.

* Nemo enim adeo ferus est qui non mitescere possit."
Intendat igitur, serenissime pater, vobis innata sapi-

entia, vobisque assidentium cardinalium tam generosa

quam gloriosa copia, quia non remittitur peccatum

nisi restituatur ablatum. Verum quia tam diutine A prayer for
preescriptionis preetendunt privilegium, nec Romani insignia to.
moris est antiqua divellere, in signum specialis pra- the Fabbot.
rogativee abbati nostro mitram conferri petimus, anu-

lum, et ut de cetero ab exactione professionis vestro
privilegio muniamur; ut, si antiqua libertate vel
beneficiis perfrui non valemus, novis saltem collatis
insigniis gratulemur, et ut ex vestre plenitudinis

gloria nostra vel in modico parvitas enitescat."

84 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

CHRONICA GERVASII.

INGRESSUS AD PROLOGUM OPERIS SEQUENTIS.

The dangers Tria sunt, karissime frater, que maxime genus hu-

the word, manum impugnant et ad mala quelibet perpetranda *

and devils, instigant, videlicet deemonia, mundus, et caro. Dzemonia
enim mala suggerunt in cogitatione; mundus allicit in
rerum sensibilium visibili ostensione; caro autem de
facili concutitur ex innata sibi fragilitate. Horum
itaque incursu triplici spiritus sepe vincitur ut opus
pravum opere compleatur. Dsemonum suggestio pessima
est, quee mentem hominis quasi ex motu proprio frau-
dulenter irrumpit, ut in foveam temptationis et in
puteum prave przecipitet actionis. Mundi quoque
gloriosa vanitas vel vana gloria quot in se habet ob-
lectationum genera, tot in captivis suis habet tempta-
tionum fomenta. Sed deterreat te quod dicitur, quia
qui voluerit amicus esse seculi hujus, inimicus Dei 8. James,
constituitur. Melius est autem, et incomparabiliter '
melius, mundi quam Dei esse inimicum. Carnis enim?
miseranda pernicies maxime timenda est, quia inevita-
bilis, tantoque est ad nocendum promtior quanto pri-
vatior hostis Nulla enim pestis efficacior est ad
nocendum quam familiaris inimicus, cujus quanto magis
necessarium obsequium, tanto plus doli inevitabiles ?
et periculosum contubernium. Nam si ei ne insolescat

! perpetranda] indesinenter, ins. 3 plus doli inevitabiles] doli in-
. evitabilius, C.
3 enim] vero, C. !

OPERA HISTORICA. 85

victualia subtrahimus, nos ipsi deficimus: si debita
propensius vel desiderata largimur, acrius insurgit ut
ex collato beneficio nos sibi subiciat et de concesso con-
cludat. Veruntamen ad ejus evincendam contumaciam,
mente sedula cogitandum est quod
“ Qmnis caro fenum, flos feni gloria carnis,
* Hzc nichil est, nichilo quid minus esse potest * "
Carnis enim locus proprius terra est, que quan-
tumlibet glorietur in sua petulantia, in proximo tamen
est ut sit putrida et vermium esca! Diabolus enim
* quasi propositionem componit in occulta cogitatione;
subjungit mundus assumptionem in rerum spectabilium
cupida admiratione; conclusio autem carne perficitur,
in pravi operis perpetratione. Sed horum trium ar- Three reme-
es for
gutiis tria sunt opposita remedia, quibus humana fra- theee evils :
gilitas erudiatur ad pugnam et provocetur ad victoriam,
videlicet prohibitio, preceptum et exemplum. Instru- prohibition,
itur enim his tribus humana conditio, ut mala fugiat rapi.
et bona appetat. Prohibitione enim a vitiis retrahimur ;
precepto autem ad bona opera incitamur;. exemplo
vero in bonis que facimus per Dei gratiam consolida-
mur. Prohibitionum et preceptorum tam veteris Tes-
; tamenti quam novi multiplex: est numerus. Quamvis
tamen prohibitiones multe sint et varie, animum ta-
men legentium vel audientium inclinare contendunt ad
unum, scilicet ut mala studeant evitare. Similiter et
precepta legis Dei, quamvis diffuse et quovis idiomate
dicta sint, una tamen est eorum intentio, scliicet ut
bonum faciamus. . Qus omnia, etsi multa sint, eximius
prophetarum in brevi versiculo concludit dicens, “ De- The whole
P&ixrvi. ^ clina a malo et fac bonum." Premium quoque sub- scripture.
jungit in eodem, * Et inhabita in seculum seculi.” Hee
est universe divinz * Scripture summa intentio, scilicet
ut mala vitemus et bona faciamus. Hoc indicant pa-
triarche, clamant prophete, scribunt apostoli, exponunt

! Veruntamen . . . esca] om. C. | ?divina) om. C.

86 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et docent ecclesie] magistri, scilicet a malo declinare
Mankind et bona facere. Sed genus humanum, invidia diaboli
lumination. et, suggestione in primo parente seductum, fragilitate
propria corruptum, densitate tenebrarum harum invo-
lutum, preedicatione tam brevi nec a malo declinare nec
bonum potuit desiderare. Et quod mirabile, immo et
miserabile, est, nec malum a bono, nec bonum a malo
ad.plenum potuit discernere. Opportunum igitur fuit
valdeque necessarium ut tante et tam caliginose tene-
bras ignorantie plurima illustrarent luminaria! Pre-
Succession Cesserunt itaque prohibitiones ut malum quodlibet
. tions pre Vitaretur; successerunt preceptiones ut bonum quodli-
examples. bet moribus et vita teneretur; apposita sunt sanctorum
patrum glorios& exempla, que in historiis utriusque
Testamenti amplissima et dilatata relatione? continen-
tur: "Quscumque enim scripta sunt, ad nostram Bom.xv.4:
* doctrinam scripta sunt.” . Sunt autem quamplurimi
quorum mentes facilius inclinantur ad malum vitan-
dum vel ad bonum faciendum exemplis quam prohibi-
Great efü- tionibus vel preceptis. Cum enim alicujus poenam ob
iat contemptum illatam legunt vel audiunt, timore territi
mala fugiunt, ne similem sortiantur vindictam. Simili
modo cum alicujus gloriam propter suam obedientiam
legunt vel audiunt, de facili a malo coercentur, et in
bonis operibus attentius et ardentius delectantur. Sunt
etiam plurimi adeo per exempla sanctorum inflammati,
ut a Dei dileetione bonorumque operum executione nec
prosperis, nec adversis, nec poenarum angustiis, sed nec
mortis amaritudine? valeant coerceri. Sunt e contrario
quamplurimi quorum infinitus est numerus, quod cum
dolore et gemitu dicendum est, qui nec prohibitionibus
nec preceptis, sed nec sanctorum exemplis patrum a
suis moribus pessimis &velluntur. Leetantur enim cum

! Hoc indicant . . . luminaria] | ? nec penarum . . . amaritudine)
om. C. ! om. C.

2 relatione] omnium fere volumi-
num, ins. C.

OPERA HISTORICA. 87

Job, xxi.13. male fecerint et exultant in rebus pessimis. Vitiis qui-
buslibet obsessi, ducunt in bonis dies suos, et in puncto
ad inferna descendunt non redituri. Quorum miseria
potius deflenda est quam scribenda.

INcIPIT PROLOGUS IN CRONICAM GERVASII.! Prologue to
the Chroni-

ole.
Sanctorum vero orthodoxorum patrum gloriosa et qe ex.

imitanda exempla continentur in historiis vel annalibus, 77%,

qua alio nomine Cronica nuncupantur. In quibus are found in

multa qurenti sedulo bene vivendi repperiuntur ex-

empla, quibus humana ignorantia de tenebris educitur,

et ut in bono proficiat edocetur. Historici autem et Difference

cronici secundum aliquid una est intentio et materia, histories and

sed diversus? tractandi modus est et forma varia?

Utriusquc una est intentio, quia uterque veritati in-

tendit. Forma tractandi varia, quia historicus diffuse

et eleganter incedit, cronicus vero simpliciter graditur

et breviter. " Proicit " historicus * ampullas et sesquipe-

Horace, ^ dalia verba;” cronicus vero “silvestrem musam
Art Poet * tenui meditatur avena. Sedet historicus “ inter

Virg. Ed. “ magniloquos et grandia verba serentes,” at cronicus

L2. sub pauperis Ámicle pausat tugurio ne sit pugna pro
paupere tecto. Proprium est historici veritati inten- Grandeur of
dere, audientes vel legentes dulci sermone et eleganti style:
demulcere, actus, mores vitamque ipsius quam describit
veraciter edocere, nichilque aliud comprehendere nisi humility of
quod historiz de ratione videtur competere. Cronicus cler's calcu-
autem annos Incarnationis Domini annorumque menses
computat et kalendas, actus etiam regum et principum
que in ipsis eveniunt breviter edocet, eventus etiam,
portenta vel miracula commemorat. Sunt autem plu-
rimi qui, cronicas vel annales scribentes, limites suos

! Incipit Prologus. operis sequen- 3 varia} om. C.
tis] C. * computat] commutat, B.
2 diversus) diversis, C.

88 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Some excedunt, nam philacteria sua dilatare et fimbrias s. 8. Matt.

arto Inagnificare delectant. Dum enim cronicam compilare "
eupiunt, historici more incedunt, et quod breviter ser-
moneque humili de modo scribendi dicere debuerant,
verbis ampullosis aggravare conantur.
Difference Inter ipsos etiam cronicz scriptores nonnulla dissensio
chroniclers est. Nam cum omnium unica et precipua sit intentio
computation ANOS Domini eorumque continentias supputatione veraci
Christian — enarrare, ipsos Domini annos diversis modis et terminis
numerant, sicque in ecclesiam Dei multam mendaciorum
confusionem inducunt. Quidam enim annos Domini in-
cipiunt computare ab Annuntiatione, alii a Nativitate,
quidam a Circumcisione, quidam vero a Passione.
Cui ergo istorum magis credendum est? Annus solaris,
secundum Romanorum traditionem et ecclesie Dei
consuetudinem, & kalendis Januarii sumit initium, in
Also in the diebus Natalis Domini, hoc est in fine Decembris,
of the begin. sortitur finem. Quomodo ergo! utriusque vera poterit
year. esse computatio cum alter in principio, alter in fine
anni solaris annos incipiat incarnationis? ^ Uterque
etiam annis Domini unum eundemque titulum apponit,
cum dicit: “Anno ab incarnatione toto vel toto,"*
facta sunt illa et illa. His aliisque? similibus ex causis
in ecclesia Dei orta est non modica dissensio.
Ale inthe Est et alia verisimilis mentiendi occasio. Quidam enim
computation
of our Lord's dicunt. Dominum passum tricesimo secundo setatis sus
age at the
Passion; &nno,alii* xxx^1iiio, alii vero xxx*iiii. Quse omnia simul
stare non possunt. Non enim passus est Dominus et
xxx9iio, et xxxoiii et xxx'"iii? sed aliquo istorum
andastothe passus est. Est et alius inter compotistas et cronica-
and Cospel rum scriptores error et dissonantia: nam inter suppu-
tationem Dionisii et illam que secundum Evangelium
esse dicitur, anni reperiuntur xxii Diversis enim

—— —— —————— ee ee — ——Ó — — — —

! ergo] om. C. | use of the rare word “tdtus,” the
2 toto vel toto] Twysden reads | correlative of ** quotus."
« * tanto vel tanto”; but all the MSS. 3 aliisque] aliis quoque, C.
toto vel toto." Iti is a case of the * alii] vero, ins. C.

OPERA HISTORICA. 89

diversa scribentibus, omnibus autem et singulis ad Hence false
hood cree

ipsum veritatis sacrarium recto calle venire studentibus, into chroni-

multe falsitates de factis regum et dictis principum Tes

conscripta sunt. Ánnorum etiam computatio, cui tota

rerum conscriptio inniti deberet, ex supradictis causis

multotiens veritate carere probatur Hzc de annalium

vel cronicarum materia, veritate, falsitate et diversitate

breviter dicta sufficiant.

Nunc autem, quoniam aliqua gestorum preteriti tem- The purpose
poris et futuri compilare potius quam scribere cupio, is to com:
nec illam supputationem annorum, quam a retroactis folow fr
temporibus, scilicet a mille centum triginta quinque history the

computation
annis, plures conscripserunt, refellere vel emendare sit of Dionysius,
alicui possibile, precedentium scriptorum et maxime
Dionisii computationem, vera sit an falsa, prout potero
prosequi curabo. Si quis autem annos Domini qui
secundum Evangelium dicuntur esse conscripti nosse
desiderat, supputationi Dionisii quem imitamur viginti
duos annos apponat. Hee est enim de annis Domini whichdiffers
inter Evangelium et preefatum Dionisium dissonantia, two years

scilicet annorum viginti duorum. Quoniam igitur

predicta cronica Mariani, ex auctoribus! diversis col-

lecta nomini tamen ejusdem Mariani dicata, tempora

et annos ab initio mundi usque ad Christum, et a He vin

Christi incarnatione usque ad Mumcunxxxumytum jin. the aocoe.
carnationis annum, scilicet. usque ad obitum Henrici Stephen, =

primi regis Anglorum et regnum regis* Stephani, satis

compendiose et lucide digessisse videtur, a tempore

regis Stephani dicendi sumo principium. Non tamen end wil

. oy . relate only
omnia memorabilia notare cupio, sed memoranda tan- things that
are worthy

tum, ea scilicet quie digna memorie esse videntur. Me to | bere
autem inter cronice scriptores computandum non esse and not for

lic

censeo, quia non bibliotecze publiez sed tibi, mi frater library ary. but
Thoma, et nostre familiole paupercule scribo. Et quia Thomas and

! auctoribus] auditoribus, C.

He asks the
Divine

blessing.

He explains
his use of

avoid errors
into which
previous
chronolo-
ts have
allen.

The decen-
noval cycle
will be

noted.

He begins
the year at
stmas.

90 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

novi quod otiositas inimica est anims, otium meum
hoe negotio curavi occupare. Sit ergo Spiritus Sanctus
prosecutor operis qui preebuit initium bon: voluntatis,
Amen. |

Scias igitur, O lector bone quisquis es, quod, quia me
ipsum et omnia quz mea sunt gratie Dei commendare
cupio, annos Domini quos subscribere gestio, propter
nimiam cronicarum falsitatem et scribentium dissonan-
tiam, gratie Dei qus per Jesum Christum facta est
ascribo. Annos enim quos quidam dicunt Incarnationis,

ali Nativitatis, alii etatis Domini, alii vero Passionis,

hos ego in subsequentibus annos Gratie dicam. Volo
enim quantum valeo nevum mendacii fugere, ne quis
canum meorum scripta mea vel in sillaba una possit
arguere falsitatis. — Dicat ergo Dionisius, dicant et alii
eompotiste vel cronici annos Dominice Incarnationis,
Nativitatis, /Etatis, Passionis, Ascensionis etiam si pla-
cuerit: ego autem eosdem annos Grati? nuncupo, quia
in omnibus Christi operibus gratiam et veritatem inve-
nio. Attamen quia gratia Domini Salvatoris nostri, q&e
ab Incarnatione in utero virginis latuit, in Nativitate
manifeste apparuit, in ipsa sacra solennitate qua Deo
gloria, hominibus bonz voluntatis pax, ab angelis nun-
tiata est, anni preteriti finem facio, ab ipsa vero fes-
tivitate subsequentis anni principium sumo. Sic enim
anni solaris cursum, ordinem quoque terminorum seri-
emque rerum et temporum, et maxime ciclum decen-
novalem, valebo comprehendere, quem pre cseteris ciclis
huie negotio necessarium esse existimo. Hac ut sstimo
ratione inducti sunt omnes fere qui ante me hujusmodi
cronicas scripserunt, ut a Natali Domini subsequentis
anni sumerent initium. Cogitaveram quidem jam olim
ab Annuntiatione Dominica annos meos incipere, sed
nequaquam potui absque fuco falsitatis propositum
meum ad effectum perducere. Hac ergo intentione
postposita, preedecessores meos sequi cupio, et annos
subseriptos a Natali Domini incipio. Ab hac tamen

8. Luke I.
ii. 14.

Te eese mendi anri" iet ai ber. ET Ja HEP Oe ES uten ati" mma ene uot LEE qe Rs SE

OPERA HISTORICA. 91

regula Sancti Thom:z martyris diem passionis excipio,
ut in fine anni MiciLxxi, feria tertia, et quinta die
Natalis Domini servetur.

Cronicam parvulam pusillus ego conscripturus, et It will be

secundum propositi? mei tenorem a regno regis Ste- pay somes
phani incepturus, necessarium esse video aliqua SUID- about
matim perstringere de rege Henrico et ejus? progenie, /*"7!
de qua in subsequentibus bona et mala, prospera et

adversa, plurima sunt dicenda.

Cronica GERVASII.*

Anno igitur gratie secundum Dionisium M?c?, se- AD. 1100.
cundum Evangelium vero M°C°XXII°, suscepit Henricus and corona-
primus monarchiam totius Anglie, et coronatus est Henry I
apud Westmonasterium iiio nonas Augusti a Mauritio
Londoniensi episcopo, quia eo tempore exulabat 5 beatus
Anselmus Cantuariensis archiepiscopus ex persecutione
Willelmi regis Rufi. Manifestum est autem et omnibus Right of the
fere notum, reges Anglie soli Deo obligari et teneri Canterbury
ex ipsius regni adeptione, et ecclesi] Cantuariensi ex tion”
coronatione. Ad ipsam etenim ex veterana dignitate
regum Anglie pertinet coronatio. Si aliquando aliter
prepostere actum est, ab ipsius Cantuariensis ecclesise
patrono, Deo scilicet, dire punitum est, ut in subse-
quentibus? patebit. Coronatus itaque rex Henricus
beatum Anselmum ab exilio" revocavit et cum honore
recepit. Duxit autem idem rex uxorem, filiam scilicet The king's
Malcolmi regis Scotie, Matildam nomine, quam coro-
navit Sanctus Anselmus Cantuariensis archiepiscopus
in die Sancti Martini apud Westmonasterium. Secundo

! 4b hac .. . servetur] om. C. 2 propositi] vel promissi, C.
This MS. has here the following 3 ejus] ipsius, C.
instruction in the text: * Anni Do- * Cronica Gervasii] om. C.
* mini colore rubeo notandi sunt, 5 exulabat) exulabatur, C.
* decennovalis vero ciclus colore 6 subsequentibus) sequentibus, C.

* viridi." * exilio] in Angliam, ins. C.

92 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Birth of the anno regni! concepit regina et peperit filiam, que de
Shin. nomine matris Matildis appellata est. Tertio regni
anno peperit masculum quem vocavit Willelmum. Alium
quoque habuit filium Ricardum, et cessavit parere.
Marriage of Anno octavo imperator Henricus petivit filiam Henrici
the emperor. regis Anglize et accepit eam in uxorem. Que octavo
idus Maii Mogontie? desponsata est; et, imperatrix
facta, ab imperatore non concepit. Videns autem rex
Anglie Henricus? in solo filio suo Willelmo spem
Oaths sworn SuCCessionis esse, tertio decimo filii sui anno, coacto
theheir” concilio fecit omnes principes et potentes Anglicani
regni adjurare terram et regnum Willelmo filio suo.
Death of the Obiit autem Matildis regina Anglie anno regni sui
xvii?, kalendis Maii, et apud Radingas sepulta est.
Interjectis autem paucis diebus, cum rex esset, una cum
filio suo in partibus transmarinis, prefatus filius ejus
ex precepto regis lege maritali accepit uxorem, filiam
scilicet Fulconis comitis Andegavise. Quo facto, rex
Henricus cum apparatu regio rediit in Angliam. In
qua navigatione mirandum accidit infortunium. Navis
enim infausta que regis gestabat filios Willelmum et
Ricardum, filiam quoque et neptem, eum omnibus qui
erant in ea nobilissimis viris et puellis, absque omni
turbine vel tempestate submersa est, periitque in sco-
pulis Barbefluvii; ubi Dei manifestum apparuit judi-
cium. Cum enim esset ille filius regis et socii sui in-
comparabili superbia tumidi, luxuriz et libidinis omnis
tabe maculati, mare tranquillo perierunt, undis absorti,
et* a piscibus devorati, ac si nollet Deus Angliam ip- -
Prophecy of sorum libidine denuo maculari. Et, sicut Merlinus Geof.
peeing | preedixerat, catuli leonis in sequoreos pisces sunt trans- Mon. c3
Theking formati. Rex autem Henricus peractis diebus luctus ^
sain” — sui, ob spem prolis adipiscende duxit uxorem, filiam
scilicet Godefridi ducis Lovanii nomine Adelizam.

Marriag
and dea death of
William

! regni] om. C. 3 Henricus] hoc, C.
? Mogontie] blank in C. 4 et] om. C.

Henr.
Hunt.

lib. viii.

f. 221.

OPERA HISTORICA. 93

Quz à rege Henrico non concepit. Anno autem Hen- Death of the
rici regis Anglize xx°vio Henricus! imperator absque AD. 1195.
hzrede imperium dereliquit. Quo audito, rex Henricus,
cum esset in partibus transmarinis, revocavit? filiam
suam jam viduam; eamque secum duxit in Angliam.
Et quia haeredem masculum habere non potuit, fecit Oaths sworn
principes et potentes Anglie adjurare eidem filie suze empress,

. 1196.
et heredibus suis legitimis regnum Anglie, si quidem
rex pater suus Henricus decederet absque herede.
Facta est autem hsc adjuratic anno regni Henrici
regis xx?viiv. Vicesimo vero octavo Normanniam petiit,
ducens secum filiam suam eximperatricem? jam Anglise
heredem. Quze jubente patre nupsit, sed invita, Gau- She marries
frido comiti Andegavis, et rex processu temporis in Anjou
Angliam reversus est. Cujus regni anno xxx°iii° con- Birth of
cepit eximperatrix* jam comitissa et peperit filium, William,
quem ex patris sui nomine vocavit Henricum. Pro- Geo
cessu quidem ? temporis peperit Willelmum, et postea
Gaufridum. Eodem anno quo natus est puer Henricus,
rex Henricus transfretavit in Normanniam, et xxx°vi°
anno regni sui fatali murena& qua nimis avide pasce-
batur infectus, apud Liuns® in Normannia defunctus est Death of the
iiiitO nonas Decembris. Cujus corpus Rothomsgum allatum ~
est, ibique oculi ejus eruti, cerebrum et viscera extracta
et consepulta sunt. Reliquum autem corpus cultris circum- horrible
quaque dissecatum et multo sale conspersum coriis taurinis hio Bodo
reconditum est, causa foetoris evitandi, qui multus et infinitus?
afficiebat circumstantes, unde et ipse qui, magno pretio con-
ductus, securi caput ejus diffiderat, ut fostidissimum cerebrum
ejus extraheret, quamvis. lintheo caput suum obvolvisset mortuus
temen ea causa pretio? male gavisus est; hic fuit ultimus
de multis quem rex Henricus occidit. Inde vero cadaver

! Henricus] om. C. ! 5*guidem] quoque, C

2 revocavit] mandavit, C. 5 Liuns) Lyons, C.

2 eximperatricem] et imperatri- 7 multus et infinitus) altered to
cem, C. multo et infinito in C.

4 eximperatriz] imperatrix, C., 8 pretio] om. C.
the ez being erased.

94 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1135. regium Cadomum deportatum est, ubi diu in ecclesia positum H. Hunt.

in qua pater ejus sepultus erat, quamvis multo sale repletum he ME b.
0

esset et multis coriis reconditum, tamen continue de corpore
niger humor et horribilis coria pertransiens decurrebat et vasis

He is buried gubpositis abiciebatur. Tandem reliquis, regalis cadaveris allate
at Reading. sont in Angliam et sepulte apud Radingum. Vide igitur,

quicunque legis, quomodo regis potentissimi corpus, cujus
cervix corona aurea et gemmis electissimis quasi Dei! splen-
dore vernaverat, cujus manus sceptris prsradiaverat, cujus re-
liqua superficies auro textili tota rutilaverat, cujus os tam
deliciosissimis cibis pasci solebat, cui omnes assurgere, omnes

The moral congaudere,? quem omnes expavescere, omnes admirari sole-

lesonin- bant; vid ide? illud d

volved in ant; vide, inquam, vide? quo corpus illud devenerit, quamque
miserabiliter fuerit abjectum; vide rerum eventum, ex quo
semper pendet judicium, et disce contempnere quicquid sic

exterminatur, quicquid sic adnichilatur.
Stephen, Dum igitur cadaver Henrici regis hoc modo in Nor- H. Hunt.
f
Boul me mannia condiretur, in Angliam transferendum, Stephanus
an

is received
by the

ortain, mheodbaldi Blesensis comitis frater, junior eo, vir magne

strenuitatis et audacie, regis Henrici ex sorore nepos,
comes vero Boloniz et Moritonii, celeri navigio trans
mare vectus, a Dourensibus repulsus, et a Cantuarinis
exclusus, & Londoniensibus et quibusdam primoribus

Londoners, Anglise cum honore susceptus est. Cum autem ibidem

inter ipsum Stephanum et sublimiores Angliz proceres,

and pro. — preesente Willelmo Cantuariensi archiepiscopo, de suc-
ing. cessione regni sermo citus et efficax consereretur, et
The arch- Willelmus Cantuariensis archiepiscopus et primas
hesitation Anglise, propter jusjurandum filie regis Henrici factum,
overruled by

men state. diadema regni cuiquam imponere formidaret, astitit
Henry had. quidam ex potentissimis Anglie, jurans et dicens se
subjects. ir presentem affuisse ubi rex Henricus idem juramentum
cath to in bona fide sponte relaxasset. Quo audito, preedictus

Stephanus a cunctis fere in regem electus est, et sic a
Willelmo Cantuariensi archiepiscopo coronatus undecimo
kalendas Januarü apud Westmonasterium. In cujus
coronatione inter missarum solennia triste contigit

5 vide] om. C.

1 Dei] diei, A.B.
* Blesensis] Boloniensis A.B.

2 congaudere] gaudere, C.

Cont. Flor.
H. fiint. .665.

lib. viii.
fo. 221.

Cont. Flor.
Wig.p.665.

OPERA HISTORICA. 95

presagium futurorum. Nam cum preefatus archiepisco- A.D. 1133.
pus post “Agnus Dei” corporis et sanguinis Salvatoris sting. ^
sacramenta conficeret. osculum pacis quod in populo P*Phe*
dare sacrosancta consuevit ecclesia oblivioni penitus
traditum est. Stephanus autem, ut prelibatum est,

novus rex consecratus, tenuit ibidem curiam suam more

regio in die Dominice Nativitatis.

MCXXXVI XVI

Gratis Dei anno, iii^ Januarii adlatum est corpus AD. 1136.
Henrici regis de Normannia in Angliam. Cui rex Ste- Buriel of.
phanus occurrens scapulas suas feretro subposuit. Corpus hewinL
itaque Redinges delatum cum honore debito in ipsa ec-
clesia ante altare sepultum est. H:c de rege Henrico

primo pauca sufficiant, cum tamen plurima de eo essent

digna relatu..

Sullimatus igitur? rex Stephanus in regno, cum, Eanyaim-
opitulante sibi fratre suo Henrico Wintoniensi episcopo, the relgm of
regios obtinuisset thesauros, universosque Angliz pro- Stephen.
ceres confcederatos haberet, prima regni sui tempora
visus est habere tranquilla. Sed processu temporis ex
ipsius rectoris injustitia vel desidia, crescente paulatim
discordia, facta sunt omnia repentinis dissensionibus et
rebellionibus confusa. Primus quidem omnium Balde- Exeter
winus de Reoures? caput suum levavit in regem, firmato Baldwin of
contra eum castello Exoniensi. Rex autem collecto exer- “““™
citu Anglorum et Flandrensium quos in Angliam vo-
caverat Domnaniam penetravit, castellum preedictum obse-
dit et cepit. Wechtam quoque insulam eidem subripuit, ge is ariven
tandemque ipsum Baldewinum omnibus spoliatum cum led. ^
uxore sua et filis ab Anglia fugavit. Walenses autem,
reminiscentes malorum qus in eos gesserat rex Hen-
ricus, injurias suas vindicare cupientes, multas ho-

! conficeret] sumeret, C.
2 Sullimatus igitur] Sublimatus ergo, C.
3 Reoures} Redures, C.

96 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

oid. nae. minum strages fecerunt, ecclesias, villas et suburbana
e
destruxerunt.
Coronation. Undecimo kalendas Aprilis coronata est uxor regis
of the queen,
‘March 22. Stephani apud Westmonasterium.
Battle at Eodem anno factum est grave prelium apud Karadigan Cont. Flor.
gen. mense Octobri, ebdomada secunda. In qua tanta hominum 662 eds
strages facta est, ut, exceptis viris in captivitatem ductis, de —'
mulieribus captivatis decies centum decim: remanerent, maritis
earum cum parvulis innumeris partim aqua demersis, partim
The river flamma consumptis, partim gladio trucidatis. Eratque ibi

Teil filed magnam videre miseriam, cum fracto ponte super fluvium

corpses. — 'Tuids»! fieret huc illucque discursantibus pons humanorum
corporum sive equorum inibi demersorum congeries horrends.

Archbishop — Preefuit interea Anglicans ecclesi: Willelmus Can-
William. "" "ue . .

tuariensis archiepiscopus, Ánglie primas et apostoliez

sedis legatus. Hic M°C°xxx° gratie anno, ante obitum

videlicet gloriosi regis Anglorum Henrici, dedicavit

He dedi. ecclesiam Christi Cantuariz iiiite nonas Maii in muni-

church ry ficentia multa et gloria incomparabili, presentibus et

in1130. '' eooperantibus non solum Anglie, verum etiam extera-

rum episcopis provinciarum, abbatibus etiam multis,

rege quoque Henrico cum regina et primoribus regni.

David etiam rex Scotorum affuit et nobilium suorum

multitudo. Dotavit autem predictam ecclesiam idem

archiepiscopus singulis annis redditu decem librarum.

Henry 1. Rex quoque Henricus dedit in dotem prefate ecclesise

chumh, ^ Christi capellam regiam, ecclesiam scilicet, Sancti Mar-

at Dover. tini de Doura cum omnibus pertinentiis et proventibus

suis, tam in terra quam in mari, quod et ipse carta

regia confirmavit. Erant autem ab antiquo in preedicta

Douriensi? ecclesia canonici seculares qui, gulz illecebris

et luxurie nexibus astricti et negotiis secularibus in-

arch- tenti, officia divina parvipendebant. Considerans autem

purpose con. dominus archiepiscopus horum vitam et mores conspec-

tui divino et bonorum judicio displicere, locumque ipso-

rum, in medio ville parvuls et populose situm, reli-

ligiosorum conversationi aptum non esse, opportune

1 Tuide] Twide, C. | ? Dourienst] Duoriensi, A.B.

OPERA HISTORICA. 97

providit novam ecclesiam extra villam sedificare, in qua A.D. 1186.
viri religiosi sine strepitu seculari divino essent servitio church
mancipati. Summa igitur festinatione constructa est Dover. i
nova ecclesia cum officinis suis, et in plurima parte
consummata. Sed dominus archiepiscopus decidit in
lectum doloris apud Murtelacum, et fere perductus est qmness of
ad extrema. Verumtamen de nova Douriensi? ecclesia bishop”
valde sollicitus, quod diu mente proposuerat ante mor-
tem cogitavit explere. Accersitis itaque duobus epi-
scopis, Johanne scilicet Rofensi et Bernardo Menevensi,
injunctum est eis ab archiepiscopo, ut cum Helewiso
archidiacono Cantuariensi Douram irent, et in novam
ecclesiam conventum introducerent canonicorum regu-
larium de Meretona. Favebat enim archiepiscopus He direct
parti et ordini canonicorum, quia ipse canonicus erat, et of of Rochenter
predietum Helewisum de canonico archidiaconum Can- Davids to
tuariensis ecclesiz fecerat. Venerunt igitur episcopi regular
Cantuariam, canonici etiam cum quadrigis et utensilibus Dover. ^
suis, et sic in crastino utrique Dovorie convenerunt.
Instante hora placita induuntur episcopi, baculosque
tenentes mitrati incedunt, et ante introitum ecclesise
aquam sanctificant qua canonicos introducendos ex?
more preveniant, convocato et conveniente interim
clero et populo totius fere Dovorie. Advenerat autem This is re-
sub festinatione multa monachus quidam Cantuariensis the mo
ecclesi, Jeremias nomine, transmissus a conventu, ut bury.
eis in faciem resisteret. Hic dissimulata paulisper ad-
ventus sui causa, episcopos tandem et archidiaconum
alloquitur in hune modum:

* Video,” inquit, * OO episcopi, quo intenditis et quid Speech of
" agere velitis. Sed paulisper attendite, et quod vobis
* ex parte conventus nostri breviter edixero retinete.
* Eeclesia Saneti Martini cum omnibus pertinentiis suis
* ecclesi: Cantuariensi ex dono regio cessit in posses-
* gionem. Dedit enim eam rex Henricus ecclesiz nos-

' * ¢ree in dotem cum ipsius dedicationi interesset, quod

-—— — — — — — —À — — — ——

! Dowriensi] Duoriensi, A.B. | ?ez]om.C.

ary
, over that of
er.

He appeals
to Rome.

Answer of
the bisho

of 8. David's.

98 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

(€

et munimine regii sigilli eidem ecclesie nostre in
“ perpetuum, pluribus astantibus cleri et populi testi-

in“ bus, dinoscitur ésse confirmatum. Nunc autem vos,

qui eeclesie Cantuariensis jura tueri et sacramento
et professione tenemini, ipsam ecclesiam matrem ves-
“ tram, ut astantibus liquet, honore sibi collato et con-
firmato spoliare conamini Vultis enim canonicos
istos! viros extraneos et alienz religionis in posses-
sionem ipsius sine assensu nostro introducere. Sed
* interdico vobis ex parte Dei et conventus nostri et
* per obedientiam professionis vestre, sub appellatione
* etiam sedis apostolic, ne hos vel alios in hanc ec-
* clesiam introducatis, nec aliquam de hac ecclesia vel
" de his quz ad eam pertinent dispositionem ? faciatis."
Ad hee Bernardus episcopus respondit :'* Contra ma-
* trem nostram Cantuariensem ecclesiam, vel professio-
“nem nostram qua eidem tenemur? nullam machina-
mur injuriam, nec eam in aliqua possessionis sum
* particula diminuere temptamus. Sed archiepiscopus
* noster et vester dominus ad hoc opus exequendum
* transmisit nos, cujus mandatis non possumus non
* obedire" At Jeremias: “Ecclesia ista non archiepi-
* scopo sed ecclesie nostre, conventui scilicet, data est,
* ideoque sine conventu hoc vel aliud inde facere non
* valetis.” Ad hec archidiaconus intumescens : “Satis,”
inquit, “per conventum est, cum hic sumus ex parte
* archiepiscopi, et prior vester sit nobiscum pro con-
* ventu, Fertur enim quod ibi fuertt prior Elmerus,
vir magne simplicitatis et eximise religionis. Cui Jere-
mias: “Vere,” inquit, “prior noster est, sed in hae
* parte contra nos est, unde et ipsum in jam facta
* appellatione innodamus.” Conticuerunt ad hse epi-
scopi; et; consilio inter se seorsum habito, hec tandem
monacho retulerunt: “Ex precepto domini archiepi-
* geopi huc venimus, tu vero contra ejus preceptum

! istos) et, ins. C. 5 tenemur] teneamur, C.
3 dispositionem) depositionem, C.

Cont. Flor.
wi

OPERA HISTORICA. 99

^ sedem apostolicam appellasti Non est aliquis nos- A D.1s6.
“ trum qui hae de causa ad presens Romam velit aredefeated,
“ videre. Sed sicui venimus revertemur, et domino f&nons ro
* nostro archiepiscopo quid fecerimus, quid audierimus,

* referemus." Discesserunt igitur abinvicem, et predicti
canonici aliena inviti relinquentes, cum quadrigis suis

et supellectili non sine verecundia redierunt. Relata

sunt hse archiepiscopo; ille vero non modice motus Death of
animo, Cantuariam se deferri precepit, et post dies shop:
aliquot, xi? scilicet kalendas Decembris, in pace quievit,

anno patriarchatus sui quinto decimo. Quo mortuo, misit
tonventus Cantuariensis monachos duodecim ad Dovo- Jrilliam of
riam, et priorem eis constituit Willelmum de Longa- orbs”
villa. Vacavit autem ecclesia Cantuariensis post obi-

tum Willelmi annis duobus mense uno quatuordecim

diebus.

MOXXXVII.—XVII. A.D. 1137.

Ex quorundam veridico auditum est relatu quod apud Miraculous
Windeshoram uno dierum stante populo ad celebrationem misse at Windsor.
lux quedam infulsit in interioribus ecclesim. Quo attoniti qui-
dam foras exierunt, et, elevatis sursum oculis, aspiciunt stellam
insolitam celo radiantem, animadverteruntque de radiis stelle
lucem intus descendisse. Miraculum succedit miraculo. Vide-
bant enim plures crucem qus super altare stabat se moven-

tem, et nunc dextera sinistram, nunc sinistra dexteram, more

. plangentium constringentem. Hoc factum est tertio. Crucem

deinde videbant totam tremere et defluenti! humore totam
Budare fere medis hors spatio; postremo autem in pristi-
num statum reverti.

Rex.autem Stephanus mense Martio mare transivit, Stephen
ut Normanniam quoque suz ditioni subjugaret. Ex? Normandy.
eujus adventu attoniti Normanni declinaverunt ad?

! deffuenti] deflenti, B. ; defluenti, 3 Ez] et, C.
.C. 3 ad] post, C.

pov ALL
Fon

LISRARY

100 GERVASIL MONACHI CANTUARIENSIS
wi?.5" eum fere universi; et sic in brevi civitates munitas et
cew* — plurimas obtinuit munitiones.
Fluctusbat interea jam ab annis septem ecclesia Romana Cont. Flor.
Schism in, propter papatum duorum, Gregorii scilicet qui et Innocentius, Wig.
et Petri qui Anacletus dicebatur. Quorum eausa inter Lo- P "^
tharium imperatorem et Rogerium ducem Appulie discordia
gravis exorta est. Imperator enim Innocentium fove-
bat, dux vero Anacletum preferre cupiebat. Cardinales
vero amore pecunie nunc Innocentium Anacleto, nunc
Theem- — Anacletum Innocentio preferebant. In hoc tandem
Lothar xe Utriusque partis principes resedere consilio, ut fortuna
poser of belli finem faceret altercationi Congregato itaque non
modico exercitu imperatoris et ducis, pugnatum est diutius
utrimque, et tandem imperatori cessit victoria, Dux Cont. FI.
autem fugam iniit, et post modicum in terra sua vitam y. 667.
finivit. Lancea vero ducis auro fulgida mirifice reperta
ad imperatorem delata est, et corona aurea quam secum
tulerat in expeditione ob spem obtmende victérie,
ac si citissime, victor effectus, deberet imperio subli-
mari. Sed in brevi devictus, de vita sollicitus aufugit
et obiit.
Elmer, prior Obiit hoc anno venerande memorie Elmerus prior
Church dies. Cantuariensis ecclesie. In cujus locum conventus
succeeds. Jeremiam, de quo supra diximus, unanimi consensu
substituit.
Great fires , Tertio nonas Junii combusta est ecclesia Sancti Ann. Roff.
-and York. Andres Roffensis et tota civitas cum officinis episcopij 349.
et monachorum. Die vero sequenti apud Eboracum
combusta est beati Petri ecclesia ubi sedes est episco-
patus, et extra muros ecclesia beate Maris, ubi est
abbatia, cum egregio hospitali quod fundavit Turstanus
archiepiscopus.
John, Duodecimo kalendas Julii obiit Johannes episcopus
Rochester, Roffensis.
dies, June
20. Wintoniensis autem episcopus Henricus, cum esset
Anglie dominus, utpote frater regis et apostolicz sedis

Cont. Flor,

ig.
p. 666.

Cont. Flor.
Wig.
P. 667.

Cont. FI.
Wig.
p. 666.

OPERA HISTORICA. 101

legatus! novum conventum de Dovoria expulit et Can- AD !sz.
tuariam redire coegit. Illa etiam que a Willelmo fyi
Cantuariensi archiepiscopo ad sedificationem nove eccle- Dover.

siz coadunata fuerant absportavit.

Obiit hoc anno rex Francie Lodovicus qui appellatus est Death c£.
Grossus. Cui successit in regnum filius ejus junior 3d ecee-
Lodovicus. Senior enim filius cum de spatiatu equo ^"
sedens Parisius rediret, exiliens poreus & domo pedes
caballi preepedivit, et filium regis, Philippum nomine,
dejecit: qui collo confracto expiravit, et fratri suo reg-
num dimisit. |

Turbatur interea regnum Anglie; unde in Angliam Btephen.
rex Stephanus revocatus est, nondum Normannicis ex- England
peditionibus ad plenum expletis. Mense itaque Decembri Christmas

at Dun-
rex in Angliam rediit, et in Nativitate Domini curiam suam stable.

tenuit apud Dunstapelam in provincia? Bedefordensi.

MCXXXVIII.—XVITI. A.D. 1188.
Post festum Nativitatis Dominice rex obsedit castellum Btephen
Bedefordense et cepit. Bedford.
Defuncto vero sedis apostolice invasore Petro Leone Innocent ll.

invasionis sus anno nono, Gregorius qui et Innocentius popedom.
sanctam Romanam rexit ecclesiam, et pacificatis omnibus
consecravit in die Pasche Albericum Vercellensem? abbatem

ad regimen ecclesie Hostiensis. — Eodem anno predictus

. Albericus apostolica functus legatione venit in Angliam, Alberic of
domini pap litteras ad regem deferens. Lectis itaque ae logaie
litteris coram rege et primoribus Anglie, licet non in to England.
primis * vix tandem pro reverentia domini papse sus.

ceptus est. Doluit* enim rex fratrem suum Winto-

1 legatus] Henry did not become ! ? Vercellensem) Versellensem, B.
legate until March 1, 1139. (W. * primis] tamen, ins. C.
Malmesb.,. Hist. Nov. lib. ii. §. 22). | 5 Doluit] This must be a mis-
If the action at Dover was taken by , statement, as Henry's legation did
him as legate, it must belong to | not begin until after Alberic had
another year. | left England.

2 provincia] comitatu, C. |

102 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Visitation” Diensem episcopum legatione potita privari, qua vacante
of Alberic. seda Cantuariensi admodum gloriabatur. Circuivit ergo
predictus legatus Angliam, considerans omnia constituendo
concilio corrigenda. |
Wonderful, Inter hsec fama volat! per circuitum hoc factum miraculum. Cont. FL
occurrence . . . . .
intheabbey In archiepiscopatu 'Treverensi coenobium nobile situm est, Wig.
of quod Brumia dicitur, in honore sanctorum apostolorum Petri P: 957.
et Pauli dedicatum, ab antiquis temporibus a Pippino rege
Francorum petre Karoli magni fundatum, in qua talis novitas
rei ab omnibus ibidem conversantibus accidisse refertur. Quo-
dam mane cum celararius ejusdem monasterii cellam vinariam,
ut vinum ad altaris sacrificium more solito daret, cum famulo
suo intrasset, repperit unam de cupis quam hesterna die ple-
nam reliquerat usque ad foramen obicis qui usitato nomine
olepsedra? dicitur evacuatam, et vinum per? pavimentum
diffusum. Qui, graviter de dampno quod acciderat ingemi-
scens, famulum qui astabat asperrime increpavit, dicens eum
preterito vespere minus diligenter obicem firmasse, ideoque
dampnum hujusmodi contigisse. His dictis, sub interminatione ©
precepit ei ne alicui dioeret quod acciderat, veritus ne, si
abbas hoc animo perciperet, contumeliose eum officio suo pri-
Inexplicable Varet. Facto autem vespere, priusquam fratres irent cubitum,
waste of cellarium intravit, obices vasorum in quibus vinum habebatur

autem facto, cum cellarium sicut consueverat intrasset, vidit
aliam cupam usque ad meatum obicis sicut pridie vino de-
fluente vacuatum. Quo viso, cujus negligentis dampnum hoc
imputaret ignorans, graviter non sine magna admiratione in-
doluit, famuloque suo ne cuiquam proderet quod acciderat
denuo precipiens, priusquam vespere lectum peteret omnes Cont. Flor.
obices cuparum diligentia qua‘ potuit muniens, tristis et an- Wig.
xius adiit Stratum. Surgensque diluculo, aperto cellario, vidit P- 998.
die tertia cupa pessulum extractum et vinum usque ad fora-

men effusum. Unde non immerito super his que acciderant
perterritus et diutius commune dampnum silere metuens, ad
abbatem festinavit, ejusque pedibus provolutus que viderat

per ordinem intimavit. Qui, habito cum fratribus consilio, jus-

sit ut obices * [vasorum] que vinum habebant, advesperascente

die crismate circumlinerentur. Quod et factum est. Illucescente

— — -

! volat) volabat, C. 1 É5obices] vasorum, ins. C.

3 clepsedra) ducillus vel clipse- | 5 circumlinerentur] — circumliren-
dra, C. tur, A.B. ; circumlirentur corrected

3 per) totum, ins. C. to circumlinirentur, C.

* qua) quam, C.

Cont. Flor.
Wig.

OPERA HISTORICA. 103

autem die preedictus frater, ex more cellarium ingressus, rep- The author
perit puerulum! nigrum miranda parvitatis in uno de pessulis of the mis-

manibus herentem. Quem festine comprehendens et ad abba- chiet, dwarf,

tem deferens; ‘‘En,” ait, domine, puerulus iste quem vides discovered.
'** omne dampnum quod in promtuario pertulimns nobis intulit."
His dictis, retulit ei qualiter eundem puerulum in obice pen-
dentem invenit. Abbas autem, ejusdem pueruli qualitatem
ultra quam credi potest admiratus, acoepto consilio monacha-
lem habitum ei parare jussit, et cum scolaribus puerulis in he dwart
claustro conversari. Quo facto, puerulus idem, sicut abbas jus- is sent to
serat, scolares puerulos nocte dieque comitatus, nunquam ta- Seboob but.
men cibum aut potum sumebat, nulli publice aut privatim drinks, nor
loquebatur. Aliis nocturnis aut meridianis horis quiescentibus
ipse in lecto residebat, sine intermissione plorans et singultus
creberrimos emittens. Inter hsec abbas quidam alteriws eccle-
sie, orationis gratia ad eundem locum veniens, aliquantis die-
bus ibidem detentus est. Cumque scolares pueri ante eum
ssepius transirent, ubi. cum abbate et majoribus ecclesim ejus-
dem residebat, puerulus ille parvulus protensis ad eum manibus A strange
cum lacrimis respiciebat, quasi aliquid petens ab eo. Quod ed foot
dum sepius ageret, abbas idem, parvitatem ejus admirans, he iss
sciscitatus est assidentes sibi ut quid puerum tam parvulum ^
in conventu vellent habere. Qui subridentes, ''Non est,"
inquiunt, ‘‘ domine, talis ille puerulus ut wstimas.” Et narra-
verunt ei dampnum quod eis intulerat, et qualiter in pessulo
cups herens manibus inventus sit, seu qualem se exhibuerit
intrans et exiens inter eos. Quibus auditis abbas expavit, et
altius ingemiscens, ''Quamtocius eum," ait, ‘‘de monasterio He is s strip-
‘* expellite,. ne majus dampnum vel gravissimum incurratis monastic
* periculum. Manifeste enim diabolus est, in humana latens ‘780d
‘* effigie; sed Dei misericordia vos protegente per merita sanc-
" torum, quorum hic habentur reliquie, non potuit vobis
‘‘ amplius nocere." Protinus ad imperium abbatis ejusdem
ecclesie] puerulus adductus est, eb cum eum monachali habitu
spoliarent, inter manus eorum ut fumus evanuit.

Rex autem? Stephanus jam instente Nativitate Sancti
Johannis Baptiste Oxenefordiam profectus est. Auditoque
quod castellum Divisas nuncupatum contra illum firmaretur,

! puerulum) parvulum, C. long to the year 1139. - On the
! Rex autem ) The following | other hand, the Scottish invasion
paragraphs contain the history of | and battle of the Standard belong
the year 1189, not of 1188 as Ger- | tothe year 1138.' Our author, how-
vase supposed. The council at Ox- | ever, follows the computation of
ford, the arrival of the empress, and | his authorities.
the death of bishop Roger all be-

104 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

missis nuntiis ad ejusdem castelli fundatorem, Rogerium scili. Cont. Flor.

cet Saresberiensem episcopum, tuno apud Malmesberiam posi-

tum, ad suum jubet venire colloquium. Quam jussionem P

valde suspectam habens, duos secum nepotes suos, epi-
Bcopos videlicet Lincolniensem et Eliensem, cum maximo
militum apparatu armis et equis multipliciter instructos ad-
duxit. Quo viso rex proditionem suspicatus, suos se armis
munire, et ad sui defensionem si necesse esset paratos jussit
adesse. Episcopis igitur ad regem venientibus et cum eo
causas diversas tractantibus, inter utramque militum partem
causa hospitiorum tumultus magni furoris incanduit. Unde
regiis &d arma concurrentibus, fugam ineunt episcopales, ap-
paratibus suis post terga relictis. Capitur a rege magnus
ille Saresberiensis episcopus Rogerius una cum Lincolniensi
et fllio ejus Rogerio scilice& paupere sensu. Heliensis vero
elapsus Divisas castellum adiit, munivitque contra regem et
tenuit. Unde rer ira commotus episcopos captos ignominiose
custodiri precepit,! tertio vero suspensionis minatur suppli-
cium nisi sibi citius reddatur castellum. Hoc videns Rogerius,
suo metuens filio, juramento se strinxit non manducaturum
neque bibiturum donec rex predictum haberet castellum.
Quod et factum est. Tribus enim diebus non manducavit
neque bibit.

Erat autem his diebus in partibus transmarinis
comes Glaorniensis, Robertus nomine, frater impera-
tricis? filius Henrici regis sed nothus. Qui, missis ad
regem inimicitie*® nuntiis, fidei et sacramentis qui-
bus regi tenebatur renuntiavit: dispositisque in Bris-
tovia czterisque ditionis suse castellis fortium militum
presidiis, regi viriliter resistere proposuit. Insurrexe-
runt tempore illo in regem plurimi, et non solum
contra eum sua castella tenuerunt, sed et nova passim
erigere cceperunt. Milo quoque princeps militi: regis
avertit se a rege. Quo comperto, rex obsedit castel-

EE M — MÓM — P € — M M € À—— I 2 — M M— HH À— — PI

! custodiri precepit] * unum Ro- | it seems necessary to complete the
** gerum scilicet in bostario in boum | sense.
* presepio, alterum sub vi.i tugurio 2 imperatricis] corrected to ex-
* ponit sub custodia, tertio," &c. * imperatricis in B.
Cont. F. W., p. 669; this is omitted 3 inimicitie] inimicus, B., inimi-
in all the MSS. of Gervase, although ' cus, A.

g-
669.

Ne = ee et

"^^ mam —.--

Cont. Flor.

Wig.
p. 669.

Ps. xxxix. 7.

^ OPERA HISTORICA. 105

lum de Bristo, sed, nimium protracta pertesus obsidi- stephen tas
one, ad alia comitis se castella convertit. Raptabatur enim mercenaries
nune huc nunc illuc, et ideo vix aliquid perficiebat. Flanders.
Sed et cotidie succrescentes multiplicabantur ipsius ,
inimici Asciverat autem de Flandria milites et pedites
multos, et maxime quendam Willelmum de Ypre, qui

quasi dux fuit et princeps eorum. Hujus consiliis rex
maxime confidens, principes Anglie admodum offende-

bat.

Interea conjuratio in regem facta per comitem Glaornen- fhe con-
sem et Milonem summum regis constabularium invaluit. invite the
Nam missis nuntiis, quorum ipse comes Robertus unus Matilda to
erat, asciverunt eximperatricem, promittentes ei quod infra aplate
quinque mensium spatium regnum esset adeptura paratum,
sicut ei vivente patre fuerat & primoribus Anglie ad-
juretum.!

Interea rex Scotis David in multitudine gravi equitum Scottish
et peditum de finibus suis egressus, circa terminos Northim
brie ccpit rura, villas et oppida concremare, et fere totam
terram devastare. Archiepiscopus vero Eboracensis Turstanus
consilio habito cum Eboracensibus, Scotticis conatibus .
viriliter resistere proposuit, unde ipse rex David vehe-
mentius iretus dissuadentibus* etiam amicis suis, Ebora- The Scots

efeated by
censes subito presoccupare putavit. Sed cum exercitus the York-

Iremen.
uterque mense Augusto in unum convenissent et fero-
citer pugnatum esset utrimque, rex tandem vix fuga -
vitam salvavit, amissis ex suis fere decem milibus.
Eodem anno Rogerius episcopus Saresberiensis, castellorum Death of

et domorum fundator egregius, pridie nonas Decembris vi- Roger ot of

‘tam finivit. Inventa sunt autem in thesauris ipsius, Dec eH

ut dicebatur, xl. fere milia marcarum argenti, aurum quoque '
multum et varia ornamenta. Quse omnia venerunt in
usum regis Stephani. Thesaurizavit et nescivit cui congre-
gavit ea.

*Cum autem jam instaret tempus celebrandi concilii,

! adjuratum] juratum, C. * Cum autem] This paragraph

2 iratus) irritatus, C. and the letter of Alberic are omitted

3 dissuadentibus] assuadentibus, | in MS. C. in this place, having been
B. ; dissuadentibus, A.C. inserted above; see above p. 57.

A.D. 1138.
December.
Council held

at London.

for the con-
secration of
the bishop
of Exeter,
the
appoint-
ment of an
archbishop.

The prior
and monks
of Christ
Church are
summoned

to attend.

106 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et predictus legatus singulis personis Anglis citatorias
misisset litteras, de eligendo Cantuariensi archiepi-
scopo, hane Jeremie priori et conventui Cantuariensis
ecclesie, clero quoque et populo epistolam direxit;

*' Albericus Dei gratia Hostiensis episcopus, apostolice sedis

ec * legatus, dilectis in Christo fratribus Jeremie prioritotique con-

€€

«c

ventui, Helewiso archidiacono, clero, nobilibus, populo Can-
tuarie salutem et benedictionem. Susceptum apostolice; lega-
tionis officium nos constringit, et cor nostrum instanti sollicitu-
dinis pulsat aculeo, ut ecclesiis regimine destitutis idoneum
pastoris solatium providere studeamus. Verumptamen Can-
tuariensis ecclesie diuturna desolatio nos vehementius angit,

quippe ques etdiadema regni habet, et omnibus ecclesiis Anglis,

ordinata pastore, futura est exemplum ruine vel resurrectionis.
Proinde caritati vestre his apicibus nostris insinuamus, quod
episcopos et abbates omnes ceterasque religiosas hujus regni
personas, apostolica auctoritate convocavimus ad colloquium
quod Lundonise habere disposuimus apud Westmonasterium
Dominica Adventus Domini qua cantabitur * Gaudete in Do-
‘mino,’ quatinus ibi Deo volente Exoniensem electum con-
secremus, et de ordinatione ecclesise Cantuariensis, de ceeteris
etiam ecolesiasticis atque apostolicis negotiis divino preeunte
auxilio tractemus. Ea propter vobis precipimus, ut prima
Dominica Adventus Domini litteras istas coram universo clero
et populo Cantuariensi exponi faciatis, et invocata Sancti
Spiritus gratia, prseemissisque orationibus, indicto jejunio et
elemosinis, talem vobis preficiendam provideatis personam,
cui sacrorum canonum auctoritas in nullo valeat obviare, cui
etiam comprovinciales episcopi pariter debeant assentire, et
cui dominus noster rex nec possit nec debeat assensum suum
juste denegare. Quocirca dilectioni vestre mandamus, et
apostolica auctoritate prescipimus, ut tot et tales personas
illuc generalitatis vice vobiscüm adducatis, quee omnium ves-
trum voce loquantur, et cunctorum in se preferant assensum.
Certi autem estote quia juste postulationi vestre in quantam
poterimus secundum Deum consilio et auxilio non deerimus.
Precipimus etiam ut quinta aut sexta feria ante predictum
terminum Lundoniam veniatis, quatinus de hoc et de cseteris
negotiis aliquantulum vobiscum deliberare valeamus. Va-
lete.! "

! Valete] MS. C. adds '*Idus De- | the beginning of the following
cembris," as if that were the date | paragraph.

of the letter: it is, however, only

- o —— = =

Ric. Hex-
ham, ed.
Raine, pp.
101-103.

Cont. Flor.

Wig.
P. 971.

rium. Cui prefuit supradictus Albericus Hostiensis episcopus, West-
et domini papse Innocentii in Angliam et Scotiam legatus, cum

OPERA HISTORICA. 107

Idus Decembris celebrate est sinodus apud .Westmonaste- A.D. 1138.
: Council at

minster.

episcopis diversarum provinciarum numero xvii., abbatibus fere
xxx., et cleri et populi multitudine numerosa. Ubi post mul.
tarum discussiones causarum hee capitula subscripta pro-
mulgata sunt: Danone

* T. Sanctorum patrum canonica instituta sequentes, auctori-

tate apostolica interdicimus, ut pro crismate, pro oleo, pro Sacraments
baptismate, pro poenitentia, seu pro desponsatione mulierum, 10 ee d
pro visitatione infirmoram, seu pro unctione, pro communione arce
Corporis Christi, pro sepultura, nullum omnino pretium exi-
gatur. Et qui presumpserit, excommunicationi subjaceat.

* II, Statuimus etiam, ut non plusquam octo dies Corpus Reservation
Domini servetur, neque ad infirmos nisi per eacerdotem vel ° the Host.
diaconem,! vel quemlibet clericum instante necessitate cum

summa reverentia deportetur.? ]

'*'TII. Item apostolica auctoritate sancimus, ut in consecra- Perquisites
tionibus episcoporum vel abbatum benedictionibus, non capam, taken at
non indumentum ecclesiasticum, neque quicquam ab episcopo tome
vel a ministris ejus exigatur. In dedicationibus quoque
ecclesiarum non tapete, non manutergium, non bacinia,
nichilque omnino preter corredium* sacris canonibus institu-

tum requiratur.

' IV. Si quis episcoporum in diocesi sua per alium episcopum nor fees by
ecclesiam consecrari fecerit, apostolica auctoritate prohibemus, bishops |

ne quid inde ultra corredium ejusdem* exigat. mployed.
** V, Nullus omnino de manu laici ecclesiam seu quelibet Against lay
ecclesiastica beneficia accipiat. Cum autem investituram per and M EOD
episcopum aliquis acceperit, precipimus ut super Evangelium

juret, se nichil propter hoc per se vel per aliam personam

dedisse alicui vel promisisse. Et si presumptum fuerit,

irritum fore decernimus.

* "VI. Clericos sb alienis episcopis absque litteris proprii Against
episcopi ordinatos a susceptorum ordinum officiis inhibemus, br etree
solique Romano pontifici eorundem plenaria restitutio reser. b!shops.
vetur, nisi religionis habitum susceperint.*

** VII. Sanctorum patrum vestigiis inhserentes, presbyteros, Against
marriage.

1 diaconem] diaconum, C. * corredium] corrodium, B.
3 deportetur] om. A. B. C. 5 ejusdem) episcopi, ins. C.
5 exigatur] petatur, C. $ susceperint] susceperant, C.

108 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

oA: D. 1188. ** diaconos, subdiaconos, uxoratos, concubinarios, ecclesiasticis
the council. ‘‘ beneficiis et officiis privamus: ac ne quis ecrum missas audire
‘* presumat, apostolica auctoritate prohibemus.
Against '* VIII. Venatores clericos et turpia lucra sectantes ac publica
hunting and “‘ secularium negotia procurantes, ab officio et beneficio eccle-
trading. ^ « gigstico nichilominus removendos esse censemus.
Of the ** IX. Si quis clericum vel monachum vel sanctimonialem seu
quamlibet ecclesiasticam personam occiderit, incarceraverit,
* vel nepharias eis manus intulerit, nisi tertio admonitus satis-
** fecerit, anathemate feriatur, neque quisquam ei preter Ro-
* manum pontificem, nisi mortis urgente periculo modum
* poenitentie finalis injungat. Si inpoenitens mortuus fuerit,
‘* corpus ejus inhumatum maneat.
Ofusurpae — *' X. Si quis res ecclesiarum mobiles vel inmobiles violenter
usurpare presumpserit, nisi per canonicam vocationem ! emen-
property. ** daverit, eum excommunicari preecipimus.
Chapelsnot — '* XT. Apostolica auctoritate prohibemus, ne quis absque pre-
without ‘‘ cepto episcopi sui in possessione propria ecclesiam vel ora-
licence. = ** torium construat.
Clergy are * XII. His subjunximus Nicholai paps decretum dicentis, I. Dec.
arms. * * Cum discreti sint milites Christi a militibus geculi, non con- dist. 50.
'* ! venit militem Christi seculo militare, per quam ad effusionem € ?
‘* *ganguinis necesse sit pervenire. Denique sicut turpe aut
* * perniciosum est,laicum missas facere, sacramenta Corporis
** * et Sanguinis Christi conficere: ita ridiculum et inconveniens
‘* ‘est clericum arma sustollere, et ad bella procedere, cum
** * Paulus egregius preedicator dicat, ‘Nemo militans Deo impli- 2 Tim. ii. 14.
* * oat, se secularibus negotiis."
Monks are * XIII. Adicimus decretum Innocentii papse dicentis, * Mo- II. Decr.
from their" *' *nachi diu in monasteriis morati, si postea ad clericatus caus. 16.
profession ** ^ honorem pervenerint, non debent aliquatenus priori proposito 2°: !: 9-9.
tion. '* * deviare, sed sicut in monasteriis positi fuerunt, ita in cleri-
* *eatus ordine degere debent, et quod diu servaverunt, in
** * altiori gradu positi, amittere non debent.
Nuns are * XIV. Prohibemus etiam auctoritate apostolica sanctimo-
gold or fur. * niales variis seu grisiis, sabelinis, marterinis, beverinis pel.
** libus, hereminis, anulis aureis uti; oujus decreti que inventa
** fuerit violatrix anathemati subjaceat.
Tenths of * XV. De omnibus primitiis rectas decimas dare apostolica
Aret-frults. (V suctoritate preecipimus, quas qui reddere noluerint anathematis
* in eos sententia proferatur.

! vocationem) evocationem, C.

. — — €——— 50!

0 o -- eee | TD Ee ee ee no weno Ae eT unnm UU RU eee WP we—— IIIJ Rt

OPERA HISTORICA. 109

** XVI. Magistri scolarum! si aliis scolas regendas commise- gi? D. 1188,
* rint, prohibemus ne propter hoc quicquam ab eis exigant, quod to be lot for
‘ gi fecerint, ecclesiastice vindicte subjaceant.’’?

Soluto igitur predicto concilio et quibusque in sua
redeuntibus, Jeremias prior Cantuariensis ecclesise cum Election of
aliquibus ex conventu & rege vocatus, presente legato Boo to tho
simul et rege, nonnullis? primoribus et episcopis Anglise, t$ Canterbury.
elegit Theodbaldum abbatem Beccensem ad regimen Pec 4
sancte Cantuariensis ecclesie, proximo sabbato ante
Natale: unde Henricus Wintoniensis episcopus, frater
regis et Innocentii papse legatus, vehementer indignans,
ordines quos jam inceperat dicitur* reliquisse. Am- redii
biebat enim archiepiscopatum Cantuariensis ecclesise, 0L Winches
sed per regem simul et reginam male concupito frau-
datur honore; unde dictus est a nonnullis in partes?
imperatricis eum comite Roberto et Milone summo
regis constabulario declinasse.

MCXXXIX.—XIX. A.D. 1139.

Theodbaldus Cantuariensis electus venit Cantuariam, Theobald |
et consecratus est ab Alberico Hostiensi episcopo et apo- Jan. 8.
stolieze sedis legato, sexto idus Januarii ad altare Christi,
astantibus et cooperantibus omnibus fere episcopis An-
glie. Post dies autem paucos transfretavit legatus.
Consecratus igitur Theodbaldus monachos xii misit ad Asoalin
novam Dovorensem ecclesiam, et preeposuit eis priorem of Dover.
Ascelinum Cantuariensis ecclesie sacristam. Eodem
mense, videlicet Januario, transfretavit Theodbaldus Can-
tuariensis ecclesi: archiepiscopus, Romam pro pallio Belipee of
profecturus. Facta est hoc anno eclipsis solis circa (March 20,

horam nonam xiii?^ kalendas Aprilis; et apparuerunt

nor

1 i, A.B.; seola- 417, from Richard of Hexham col-
scolarum] scolarii, A.B. ; scola- | ith the text of Gervase.
3 nonnullis] nonnullisque, C.
3 subjaceant] These canons are * dicitur] fertur, C.
printed in Wilkins, Concilia, i. p. 5 partes) partem, C.

rium, C.

110 . GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

qed, 1180. stelle plurims circa solem. Theodbaldus archiepiscopus
has his pall. suscepto pallio a Roma reversus est! a Cantuarinis 2
cum honore debito susceptus.
Mense Julio reversus est comes Robertus in Angliam, Cont. Flor.
Earl Robert ducens secum sororem suam eximperatricem cum grandi ex- p. e o.
empress — ercitu pugnatorum, et applicuit apud Portesmutham. Sus-
England, cepta est imperatrix jure hospitii cum sociis suis in
received at castello de Arundel, quod mari vicinum est, ab Adeliza ?
quondam regis Henrici regina, tunc autem amica vel
uxore Willelmi comitis de Arundello. Comes vero
Robertus, sorore sua ibidem dimissa, alias prudenter
divertit. Initia laborum et dolorum sunt hee. Licet
enim tota terra ante ejus adventum turbata fuerit, ad-
ventus tamen ipsius discidium gravissimum, immo pene
Theking ultimum, toti patrie intulit excidium. Rex autem die-
ing Marl- bus illis obsidebat castellum de Merleberge* Qui audito
but hastens rumore de adventuim peratricis et comitis, vehemen-
ter turbatus obsidionem solvit, et cum festinatione
nimia versus Arundellum iter arripuit. At ex-regina,
regis adventu tremefacta, ne dignitatis vel juris quod in
Anglia habuerat dampna pateretur, regis iram jureju-
rando placavit, quod nemo scilicet inimicorum suorum
The bishop ejus consilio Angliam intravit, sed salva dignitate regia et
ter allowed fidelitate viris auctoritatis, utpote sibi quondam familiaribus,

hecmpress hospitium preebuit. Pacificatus itaque rex precepit fratri

to Bristol. no Wintoniensi episcopo, ut cognatam suam, videlicet impe-
ratricem, usque Bristoviam perduceret: ipse vero cum omni
exercitu suo comitem Robertum persecutus est. Comes
autem premunitus regis: conatus prudenter declinavit.
Imperatrix vero per duos menses apud Bristovium re-
Bhe goes to gedit. Indeque Secedens, mense Octobri Glaornensem venit
ad urbem. Rumore igitur per omnem Angliam de ad-
ventu ejus diffuso, Milo regis constabularius multique

! est] et, ins. C. * Merleberge] Marleberge, C.
* Cantuarinis] Cantuaritis, C. Sex-regina] Altered in C. to
3 Adeliza] Atheliza, C. “regina ex,"

umm

Cont. Flor.

ig.
p. 669.

Cont. Flor.
Wig.
p. 672.

OPERA HISTORICA. 111

procerum cum multa militum manu ab obsequio regis ,A-D. 1180.
recesserunt, et, pristinis fidei sacramentis innovatis, ad deserted by by
partem imperatricis tuendam conversi sunt. Sola ita- |
que cupiditate regnandi multiplicata sunt mala in terra.
Quorum multitudinem non valet quisquam ad plenum
comprehendere contextu historiz, quanto minus croni-
corum compilatione? Sed, ut summatim aliqua brevi-
ter dicantur; rex et regis majestati uteumque faventes, “iv! var.
quaecumque mala inferri vel excogitari poterant, his qui
imperatricis partes tuebantur inferebant. E contra co-
mes Robertus pro sorore agens crescebat indies, et
quoscumque sibi resistentes vel regi parentes compre- Cruel treat-
hendere potuit, non solum vinculis sed et tormentis prisoners.
Datianis vel Diocletianis afficiebat, et diversis mortibus
perimebat. Hec non solum rex vel comes faciebat, sed
et omnes partibus eorum faventes. Flandrenses igitur Ra
terre incolis ab olim invidentes, relicto natali solo, de- inge
positoque quod illi populo familiare et quasi proprium -
est texendi officio, catervatim in Angliam confluunt,
et famelicorum more luporum fcecunditatem terre An-
glicanz ad nichilum redigere studuerunt. Nec tantum
rex pro se et comes pro imperatrice sibi invidebant,
sed causa eorum nec vicinus in proximo, nec amicus
in amico, nec frater in fratre potuit fidem habere. His Si
ita se mirabiliter, immo miserabiliter, habentibus, rex and Sor
Walingefordiam obsedit et nichil profecit. Obsidionis ud
vero diutinz labore perteesus, turrim ligneam ante cas-
tellum fieri precepit, quam militibus et armis fortiter
munivit, et sic ad Malmesberiam expugnandam pro-
fectus est. Exercitus vero comitis Roberti civitatem Worcester
Wigornie expugnavit septimo idus Decembris, et in
parte plurima combussit, tandemque capta preda reces-
sit. Custos autem civitatis ejusdem hine ultionem Sudeley
expetens! Sudlegiam adiit, vastavit, et capta przeda **'
Wigorniam rediit.
ye

1 ultionem ezpetens) om. C.

oon

112. GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1140. MCXL. Ciclus decennovennalis incipit.—I.

Stephenat — Post Natale Domini rex venit Radingum, indeque pro- Cont. Flor.
Reading. . "M" . . W ig
gressus ad Heliensem civitatem movit exercitum. Quo au- p. 678.
dito, Heliensis' episcopus fugam inlit, et in partes Glaornism
htof sd comitem Robertum secessit. Rex autem Heliense castel. Ib. p. 674.
Nigel, lum obtinuit. Hoc anno Turstanus archiepiscopus Ebora-
censis apud Pontemfractum monachicum sumpsit habitum
xii? kalendas Februari et nonis ejusdem ibidem vitam
finivit et sepultus est, episcopatus sui anno xx?vii. Cujus
corpus post annum et menses v., integrum et odoriferum
repertum est.
Marrazeot Mense Februario desponsavit Eustachius filius regis Ste.
Eustace and phani sororem regis Francie Lodovici, nomine Constan-
tiam, presente matre sua regina Anglie Adeliza* aliisque
nobilibus viris utriusque regni in partibus transmarinis. Sus-
cepit etiam idem Eustachius ducatum Normannis,
indeque regi Francie fecit homagium. Eclipsis solis
Eclipseof facta est circa horam tertiam xi? kalendas Aprilis feria
Car 9). Secunda. Ante nativitatem Sancte Marie comes Rober- Cont. Flor.
tus instinctu Radulfi Painelli in fortitudine gravi invasit WIE.
Robert repente urbem Snotingeham, et bellico apparatu vacuam pon
net Not reperiens coepit eam vastare, civibus undique ad ecclesias
fugientibus. Quorum plurimi capti, aliqui trucidati,
plures autem in ipsis ecclesiis concremati sunt. Unus
autem e civibus, qui ditior videbatur, strictius detentus
ad domum suam ductus est, et pecuniami suam persecutori-
bus proferre coactus est. At ille in subterraneum suum
predones adduxit, eo quod ibi omnem suppellectilem suam
reposuisse fatebatur. Illis itaque circa direptionem rerum
People alive hostiis et seris frangendis intentis, ille callide elapsus, came-
in the ras et aulam egressus est, et hostia omnia post se diligenter
capture. — prmavit. Deinde imposito igne, domos et omnia qua ha-
buit cum ipsis predonibus incendio tradidit. Ferunt autem
amplius quam xxx' ibi combustos esse, et ex hoc incendio
totam civitatem esse combustam. Dum hee et his
similia modo miserabili? gererentur in Anglia, comes

Death of
archbishop
Thurstan.

1 Heliensem . . . Heliensis] Eli- | tilda:- probably Gervase confused
ensem . . . Eliensis, C. the two queens.

3 Adeliza]) More properly Ma- 3 miserabiN] om. A.B.; ins. C.

-€—

H. Hunt.

lib. viii.
fo. 223.

OPERA HISTORICA. 113

Gaufridus Andegavensis zelo depressze conjugis, scilicet (AD. 11.
eximperatricis, vehementer turbatus, proposuit animo Gejfrey
regem Anglie pro posse suo saltem in Normannia qerruns |
perturbare. Congregato itaque exereitu non modico,
Normanniam intravit, civitates et oppida viriliter ex-
pugnavit et cepit, tandemque totam Normanniam sibi
subjugavit. Rex autem perturbationibus Anglicis in-

tentus, nullum potuit Normannis conferre solatium.

MCXLI.—II. A.D. 1141.

Randulfus comes Cestrensis regi admodum infestus Stephen
imperatricem extollere festinabat. Quo cum summis Lincoln.
viribus adversus regem decertante, ac tandem Lin-
colnie civitatem violenter obtinente, rex cum omni
virtute sua eandem urbem hostiliter adiit, et deficien-
tibus a Randulfo modiez fidei civibus, arcem civitatis His forces
obsidione fortissima cinxit. Quo audito, comes Ro- rounded by
bertus cum exercitu suo Lincolniam petiit, cui comes the Baris
Randulfus! cum suis copiis peditum scilicet et equitum and Glouces-
electorum gratulabundus occurrens, junctus est ei,’ et ere
factus est utriusque partis exercitus innumerabilis.

Dum autem rex Stephanus ecclesiam intraret in die

tante solennitatis, scilicet Purificationis, missam audi-

turus, predicti consules Robertus et Randulfus in

regem acies suas disponebant. Primam aciem habebat Tho Faris
comes Randulfus, secundam hi quos rex Stephanus juste betta,
vel injuste exhsreditaverat tertiam comes Robertus oum -
Walensibus, qui a latere procedebant, audacia magis quam

armis instructi. Tunc comes Cestrensis vir bellicosus et armis

insignis Robertum comitem aliosque proceres sic allocutus

est :

** Gratias tibi, dux, multas, vobisque, * proceres et commili- Speech of,
* tones mei, cum summa devotione persolvo, qui usque ad rra
* vite periculum amoris affectum michi magnanimiter exhi-

! Randulfus] Rannulphus, C. * multas, vobisque] — multasque
? ei] om. C. vobis, C.
* ezhereditaverat] exheredave-

rat, C.

A. 64. H

114 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1141. '' buistis. Cum igitur sim vobis causa periculi, dignum est ut H. Hunt.
S Feb. x * me periculo prius ingeram, et infidissimi regis qui datis in- lib. viii.
the Earl of '« duciis pacem fregit aciem prius allidam. Ego quidem, tam fo. 223.

' '* de regis injustitia quam de mee confidens virtute, jam jamque
'* regalem cuneum diffindam, gladio michi viam per medios
‘* hostes parabo, vestre virtutis erib subsequi me preeuntem et
* imitari ferientem. Jam videor michi preesago animo regias
** acies transvolare, regemque gladio transverberare."

Dixerat ét comes Robertus sic juveni respondit, in loco
stans eminenti :
Answer of ‘Non indignum est quod ictus primi dignitatem tam ex
Gloucester. ‘‘ nobilitate quam virtute qua precellis videris appetere; si
‘* tamen de nobilitate contendas, ego filius regis et nepos an-
** tecello; si de virtute, hic sunt multi quibus nemo viventium
** potest prse ferri probitate. Sed longe alia me movet offensa ;
'* rex enim, contra sacramentum quod sorori mes fecit, reg-
'* num crudeliter usurpavit, et, omnia conturbans, multis
* milibus causa necis extitit; ad exemplumque sui nil juris
‘¢ habentibus terras distribuit, jure possidentibus diripuit. Ab
** ipsis itaque nequiter exhseredatis, Deo cooperante et vindic-
* tam subministrante, prius erit aggrediendus: respiciet Qui
* judicat populos, etc., et injustum juste appetentes in hac
* tenta necessitate non relinquet. Unum vero est, proceres,
* quod vobis animo firmiter ingerere volo, quod per paludes f. 224.
* quas pertransistis, nulla potest esse fugientibus reversio; hic
* est igitur vel vincendum vel succumbendum; spes fuge
* nulla, hoo solum superest ut in urbem gladiis viam paretis.
* Hoc autem, quod fugere nusquam potestis, illud est quod
* hodie, Deo vobis adjuvante, victoriam prestabit. Necesse
* est enim ut ad probitatem confugiat cui non potest aliud
* esse diffugium. Cives autem Lincolnise, qui stant urbi sus
* proxime, in impetus vestri gravedine ad domos suas trans-
* fugere videbitis. Verumtamen contra qups geratis bellum
* attendite: Alanus Britonum dux contra Deum procedit ar-
* matus, vir nefandus et omnium genere scelerum pollutus,
" malitia parem nescius, cui nunquam nocendi defuit affectus,
* eui se non esse crudelitate incomparabilem solum et su-
*" premum videtur opprobrium. Procedit quoque contra nos
** comes Mellensis doli callidus, fallendi artifex, cui innata
* est in corde nequitia, in ore fallacia, in opere pigritia;
* magnanimus ore, pusillanimis corde; ad congrediendum ul-
* timus, ad digrediendum primus; tardus ad pugnam, velox ad
* fugam. Procedunt osteri consules et proceres latrociniis
* gagueti, rapinis delibuti, homicidiis saginati, omnes tandem
** perjurio contaminati. Vos igitur, viri fortes, quos rex Hen-

H. Hunt.
lib. viii.
fo. 224.

OPERA HISTORICA. 115

‘* ricus erexit, iste dejecit, ille instruxit, iste destruxit, eri- AD, 14.
* gite animos, et de virtutibus vestris, immo de Dei justitia Speech of
** confisi, vindictam vobis a Deo oblatam de facinorosis pre- the Barl of
* gumite, et gloriam vobis et posteris vestris adquirite sempi-
' ternam. Et jam si vobis idem animus est, ad hoc Dei
** judicium perpetrandum progressionem vovete, fugam abju-
** rate, erectis in cselum unanimiter dextris."
Vix finierat, et omnes, extensis in cselum manibus, terribili General

clamore fugam abjuraverunt, et se in armis oolligentes, in fotu.

hostes splendide progrediuntur.

Rex interea Stephanus curarum magnis exsstuans fluctibus,
ut predictum est, missam in tante solennitate Purifica- Bad omens
tionis audivit. Accidit autem ibidem triste presagium of Stephens
futurorum. Cum enim cereum rege dignum de more
olferens manibus Alexandri episcopi imponeret, in frusta!
cereus est confractus. Pixis quoque, quie cum Eucharistia.
desuper altare pendebat, abrupto vinculo corruit, signum-
que dedit occasus. Rex tamen nichilominus strenuisei-
mus audacter egressus est, aciesque cum summa securitate
bello disposuit. Ipse pedes circa se omnem multitudinem ?
loricatorum equis abductis strictissime collocavit. Comes vero
cum suis in duabus aciebus equis pugnaturos instituit, sed
admodum parve equestres acies ille comparuerunt; paucos The kihg's
enim secum ficti et factiosi consules adduxerant. Acies autem Dons
regalis maxima erat,uno tantum scilicet regis insignita vexillo.
Tunc quia rex Stephanus festiva caruit voce, Baldewino mag.
n; nobilitatis viro sermo exortatorius ad universum coetum
injunctus est. Qui loco stans eminenti, omnium oculis in eum
ereotis, ubi attentionem eorum modesta taciturnitate compes-
cuit, in hunc modum exorsus est: ‘‘Omnes qui aciebus Speech of
" dispositis conflicturi gunt, tria preevidisse oportet. Primum Bey peo
* justitiam causes; deinde militum copiam; postremo astan- forces.
* tium probitatem. Justitiam cause, ne periculum anims
* incurratur. Copiam militum, ne hostium numerositate
'* comprimatur. Probitatem astantium, ne numero confisa,
* debilibus tamen innixa subruatur. In his omnibus nego-
‘* tium quo tenemur conspicimus expeditum; cause siquidem
* nostre justitia est, quod regi, ea quse coram Deo vovimus
* gervantes, contra suos in eum perjuros in periculo mortis
* astamus. Numerus vero nobis in equitibus non inferior, in
** peditibus confertior. Probitatem vero tot consulum, tot

! frusta] frustra, A. B. 3 multitudinem] om. C.
? disposuit] disponit, C.
H 2

— —À € - oe nsa li o «=

of the battle,

116 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

militum bellis assuetorum quis vocibus exsquet? Virtus
autem ipsius regis infinita nobis loco mille militum pre-
stabit. Cum igitur sit in medio vestrum dominus vester,
unctus Domini, cui fidem. devovistis, votum Deo persolvite,
tanto magis donativum & Deo accepturi, quanto fidelius et
constantius pro rege vestro fidi contra infidos, legitimi pugna-
veritis contra perjuros. Quin etiam securi et summa repleti
confidentia contra quos bellum geratis perpendite. Roberti
comitis vires note sunt. Ipse quidem multum de more mi-
natur, parum operatur, ore leoninus, corde leporinus, clarus
eloquentia, obscurus inertia. Comes autem Cestrensis vir au-
dacise irrationabilis, promptus ad conspirandum, inconstans ad
perficiendum ; ad bellandum impetuosus; periculi inprovidus,
altiora usurpans, inpossibilibus anhelans, assiduorum paucos
adducens, advenarum dispersam multitudinem congregans;
nichil habet quo debeat timeri; semper enim quicquid viri-
liter incepit, effeminate reliquit ; in omnibus quippe gestis suis
infortunate rem agens, vel in congressionibus victus aufugit,
vel, si raro victor extitit, majora victis sustinuit detrimenta.
Walenses autem, quos secum adduxit, soli vobis despectui sint,
qui inermem bello preferunt temeritatem, arte et usu belli
carentes, quasi pecora in venabula decurrentes; alii vero
tam proceres quam milites transfuge et girovagi utinam
numero plures adducerentur, qui quanto numero plures
tanto sibi deteriores. Vos igitur, consules et viri consu-
lares, meminisse vos decet vestre virtutis et nobilitatis;
hodie probitates vestras innumerosas in cacumen fortissi-
mum extollite, et patrum imitatores filiis vestris splendorem
relinquite sempiternum. Assiduitas infortuniorum incenti-
vum illis fiet fugiendi. Jam siquidem, nec fallor, eos
poenitet advenisse, et jam de fuga meditantur, si locorum
asperitas eos admittat. Cum ergo nec illis confligere nec
confugere sit possibile, quid aliud egerunt nisi quod vobis
Dei nutu et se et impedimenta sua obtulerunt P

** * Cur capiantur habent, non cur metuantur ab hoste."

Equos itaque eorum et arma et ipsorum corpora ditioni
vestre subjecta conspicitis. Extendite igitur animos vestros
et dextras inexpugnabiles, viri bellicosi, ad diripiendum
cum summo tripudio quod ipse vobis optulit Deus."

Sed jam antequam orationis finem terminaret, clamor adest

hostium, clangor lituorum, equorum fremitus, terre sonitus,
principium pugnae. cies exhereditatorum que prsibat per-
cussit aciem regalem, in qua consul Alanus et ille de Mellento
et Hugo Bigod et Simon comes et ille de Warenna inerant,
tento impetu, quod statim quasi in ictu oculi dissipata est, et

H. Hunt.
ib. viii.
fo. 924.

OPERA HISTORICA. 117

H. Hunt. divisio eorum in tria devenit. Alii namque eorum occisi sunt, Evo
£D. ed alii capti, alii aufugerunt. Acies vero cui principabatur comes The battle
|^" de Albemarle et Willelmus Yprensis percussit Walenses, qui a of Lincoln.
latere procedebant, et in fugam coegit. Sed acies consulis
Cestrensis perculit cohortem praedicti comitis, et dissipata est
in momento sicut acies prior. F'ugerunt ergo omnes equites
regis, et Willelmus Yprensis, vir magne probitatis. Qui cum
esset belli peritissimus suam videns impossibilitatem, distulit
regi auxilium suum in tempora meliora. Rex itaque Ste-
phanus cum acie sua pedester relictus est in medio hostium
circumseptus. Circuierunt igitur eum et circumquaque im-
pugnabant, sicut castellum solet expugnari. Tunc vero hor-
rendi belli faciem videres in circuitu regalis aciei, ignem
prosilientem ex galearum et gladiorum collisione, stridorem
horrendum et terrificum clamorem. Resonabant colles, resona-
bant undique muralia. Impetu igitur equorum regalem tur-
mam offendentes, quosdam csedebant, alios sternebant, nonnullos
abstractos capiebant. Nulla eis quies, nulla respiratio dabatur,
nisi in ea parte qua rex fortissimus stabat, horrentibus etiam
inimicis incomparabilem animi ejus virtutem et ictuum
immanitatem. Quod ubi comes Cestrensis, nobilis ille et
admirabilis Rannulfus, comperit, regis invidens glorie, cum
omni pondere armatorum irruit in eum. Tunc vero apparuit
virtus regis fulminea, bipenni maxima prosternens hos, et
diruens illos. Tunc novus oritur clamor, omnes irruunt in
regem, et rex quasi intrepidus omnibus restitit? Tan-
dem regia bipennis ex immanitate ictuum frequentium
confracta est. Ipse autem incunctanter, abstracto gladio,
dextra levaque rem mirabiliter agit, donec et ipse gladius
confractus non modicam incussit desperationem. Quod vi-
dens Willelmus de Kahaines, miles validissimus, irruit in regem
quem videbat inermem, et eum galee arripiens voce magna
clamavit et dixit, * Huc omnes, huc, regem teneo." Advo-
'lant igitur omnes, et rex, accepto in capite vulnere, captus The king
tenetur, et diligentissime custoditur. Captus est etiam aa prepa
Baldewinus ille qui orationem fecerat, multis confossus vul-
neribus, ubi egregie resistendo — gloriam meruit sempi-
ternam. Captus est etiam Ricardus filius Ursi, qui in icti-
bus dandis et recipiendis apparuit gloriosus. Capti sunt
alii plures quorum nomina, ut reor, inutile esset?

! et] om. C. 5 esset] est, C.
3 restitit] resistit, C.

118 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1141.- memorie commendare. Capto autem rege, adhuc pugna- H. Hunt.
bat acies regalis, nesciens forsitan quod suo jam privare- lib. viii.
tur tutore; nec enim circumsepti fugere poterant, donec fo. 234.
Lincoln omnes fere capti sunt vel occisi. Civitas igitur hostili lege
plundered. direpta est, et rex in eam miserabiliter introductus est.
Videres itaque rem inszstimabilem accidisse ; omnia
enim in contrarium commutata sunt, nam audaces
timidi effecti sunt, et quos ante pudibundus timor
invaserat, jam versa vice leoninam audaciam prefere-
bant, et qui hue usque regis erant fautores jam ipsius
insectatores effecti sunt. Captus est itaque rex Stepha- Cont. Flor.
nus die Purificationis Sancte Maris, Dominica Sexagesime, Wig.
decennovennalis cieli anno secundo, regni vero sui P9
anno sexto. Capti sunt cum eo quamplures ex fidelibus
The king is suis, et vinculis mancipati. Sic igitur obsidione soluta, et
Gloucester, Civitate subacta, rex captivus primo ad Gloecestriam, ubi
to Bre imperatrix tunc (temporis erat, deinde ad Bristoviam
abducitur, et custódie sub vinculis mancipatur. Morabatar
interea imperatrix in civitate Gloecestrensi, que ob hujus-
modi eventum vehementer, nec mirum, est exhilarata. Ha-
bito igitur cum suis consilio, feria quinta post acceptos
cineres a Gloecestria secessit, et episcopis, baronibus, mili-
The empress tibus et fautoribus multis comitata Cirestrensem ! adiit civita-
chester. tem. Inde secedens cum ad civitatem Wintonie appropin-
| quaret, occurrerunt ei presules Anglise et abbates plurimi
cum baronibus et militibus multis ; occurrerunt ei quoque?
ex ipsa civitate duo conventus monachorum, tertius sancti-
She is monialium cum clero et populo civitatis, 1n laudibus et
chosen melodiis processionalibus. Traditum est ei dominium civita-
sovereizn. tis, et turris cum corona regni. lpse quoque episcopus
Wintoniensis et regis frater stans in sullimi, maledixit
omnibus qui ei videlicet imperatrici maledicerent vel
contradicerent, et benedixit omnibus qui ei benedice-
| rent et consentirent. Qua peracta solempnitate, a
She goes to Wintonia egressa, Wiltoniam adiit, ubi ad salutandum eam
Renna! affuit Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus et Anglise
primas. Affüuxit etiam tem copiosa populorum frequentia,
ut pre multitudine introeuntium vix sufficeret aditus portarum.
Inde, jam peractis festis Paschalibus, ad Radingum infra Hoga-
tiones veniens, cum magnis honoribus suscepta est. Inde

1 Cirestrensem] Cirestensem, A. B. | ? quoque] om. C.

Cont. Flor.

Wig.
p. 676.

OPERA HISTORICA. 119

Oxenefordiam properans, accepit de manu Roberti de ei D. 1ML.
Olli! castellum ipsius loci. Sieque omnis facies circum- to Oxford.
jacentis regionis cum ipsa urbe ejus subditur ditioni. Inde

cum exultatione? magna profecta, apud Sanctum Albanum ats.
suscepta est cum gloria et honore. Venerunt ad ipsam Alben s she
cives Londonienses, ibique inter eos et imperatricem Londoners.
multiplex sermo habitus est de reddenda civitate. Con-
currentibus itaque inter eos pacificis sermonibus, a

Sancto Albano digreditur, sieque securior effecta, Lon- she comes
doniensem properavit ad urbem. Apud Westmonasterium to West:
cum processionali gloria, suscepta est, ibique aliquantis die-
bus de regni statu dispositura resedit. |
His diebus horrendum quid in Wigorniensi contigit diocesi, Prightfol
quod relatu dignum judicamus; siquidem quarte feria ante Worcegter-
octavam Ascensionis circa nonam diei horam, apud villam *hire
que Welesburna? dicitur, ventus turbinis vehemens exortus
est, eb caligo teterrima pertingens a terra usque ad cselum, et
concutiens domum presbyteri cui nomen Leouredus, et offici-
nas ejus omnes solo tenus prostravit et minutatim confregit.
Tectum quoque ecclesim abstulit et ultra Avenam flumen
projecit. Domos etiam rusticorum fere quinquaginta simili
modo dejecit et inutiles reddidit. Grando quoque ad magni-
tudinem ovi columbini cecidit, cujus ictibus percussa que-
dam mulier expiravit. :
Imperatrix vero dedit episcopatum civitatis Londonism cui- Robert de
dam monacho Radingensi nomine Roberto de Sigillo. Regina bighos made
autem, pro domino suo rege sollicita, interpellavit eam sup- London.
plieationibus multis, ut virum suum regem captivum
liberaret. Interpellata est pro eadem causa a majoribus seu The empress
primoribus Anglim, obsidibus multis, castellis et divitiis mag- jJ Do
nis suz ditioni tradendis, si rex absolutus non regno sed sue any inter.
tantum redderetur libertati; se etenim regi persuasuros‘ esse Stephen.
spoponderunt, ut regno dimisso Deo soli sive monachus seu
peregrinus de csetero deserviret. At illa non exaudivit eos.
Rogata est ab ipso Wintoniensi episcopo nt comitatus qui
erat sui fratris nepoti suo daretur, scilicet filio regis; sed nec
hunc exaudivit. Interpellata est a civibus Londoniensibus, she oftends
ut leges Eadwardi® regis, qu; optime videbantur, eis liceret joo Lon-
observare. Verum illa pre nimia austeritate intumescens,

1 Olli) Oili, C. * persuasuros] permansuros, C.
? exultatione] exaltatione, C. 5 Eadwardi] Eawardi, B.
3 Welesburna] Weleburna, C.

120 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1141. non adquievit eis. Innotuerunt -hec celeriter civibus Cont. Flor.
pid against Londoniensibus, indeque vehementer indignati sunt, W p. 657.
her. factaque conjuratione adversus eam,' quam cum honore sus-
ceperant, cum dedecore comprehendere statuerunt. At illa, a
quodam civium premunita, ignominiosam cum suis arripuit
fugam, omni sua suorumque suppellectili post terga relicta.
She flies to Quo viso, Wintonie presul Henricus ad deliberationem fra-
y red em tris sui mentem apposuit, atque ad hoc peragendum Londoni-
toOxford. ensium civium animos virtutemque concitavit.
Porro imperatrix fugiens per Oxenefordiam concito cursu
Gloecestriam pervenit, ubi cum Milone fideli suo habito con-
Silio, cum eodem mox ad Oxenefordiam reversa est, melioris
fortunz eventus prestolatura, dispersosque milites suos re-
vocatura. Quis vero ejusdem Milonis precipue fruebatur con-
Milesof — silio et auxilio fovebatur, utpote que eatenus nec unius diei
Hereford ? victum nec mense apparatum aliunde quam de ipsius munifi-
supporter. centia sive providentia acceperat, pro magne remunerationis
premio et ut eum suo artius vinciret ministerio, dedit ei
comitatum Herefordie. Inde jam militum virtute roborata et
numero, appropinquante festo' Sancti Petri quse dicitur ad
Vincula, ignorante fratre suo comite Roberto, Wintoniensem
She ones venit ad urbem; sed eam jam a se alienstam inveniens, in
the bishop ^ castello suscepit hospitium. Cujus inopinatum adventum epi-
quite Scopus Henricus &dmirans, indeque vehementer turbatus, per
aliam portem egrediens, sese tunc et deinceps conspectibus
ejus absentavit, et congregata conspirantium multitudine
civitatem ipsam fortiter ccpit obsidere. Congregati
sunt ex adverso ad defensionem imperatricis amici
ipsius, frater ejus comes Robertus et fideles ejus, et
repleta est civitas multitudine virorum fortium et
pugnatorum. Civium quoque Londoniensium ut in-
choata perficerent affuit multitudo. Hinc jam discor-
Winchester diig in alterutrum prorumpentibus, civitas famosa secunda
is burned.
die mensis Augusti, agente et precipiente ejusdem
civitatis episcopo, traditur incendio, quo monasterium
sanctimonislium cum officinis suis, et plusquam viginti
ecclesiis cum meliori parte civitatis, et coenobio Sancti Grim-
baldi cum sedibus suis, in cinerem redactum est. Septem
igitur septimanis in obsidione transcursis, episcopus tandem,
ad obsessorum animos fallendos, precepit per urbem

—— — ——— —

! eam] om. A. B.

OPERA HISTORICA. 121

Cont. Flor. pacem praedicari, et portas civitatis aperiri, advesperascente ' AD. 1.
Wi jam die que festivitatem exaltationis Sancte Crucis preecedebat. P
Imperatrix itaque cum diutine obsidionis gravissimas

fuisset perpessa molestias, desideravit animo locum

mutare, animumque turbatum alibi commodius re- fishtor
creare. Jam imperatrix equum ascenderat, comitante secum to Ludgars-

fratre suo Reginaldo comite Cornubis, domesticis quoque ™

et amicis suis multis. Porro comes Robertus cum

grandi procerum militumque caterva sequebatur a

tergo. Jam ipsi processerant, et ecce subito Jussit epi-

scopus suos ad arma convolare, et hostes viriliter persequi,

comprehendere et necare. Episcopales itaque ex impro-

viso exilientes, cum impetu magno et clamore abeuntes

insequuntur, cedunt et scindunt, et plurimos captos

vinculis stringunt. Territa imperatrix aufugit velocius,

et ad castellum quo tendebat de Lutegareshale* tristis et ex-

&nimis advenit, sed et ibi propter metum episcopi secura

esse non potuit. Unde hortantibus amicis usu masculino She comes

equo superposita, usque ad castellum Divisas nuncupatum hee

perducta, cum nec ibi se tutari posse formidaret, jam pene {2 Glonoce-

exanimis feretro invecta et quasi cadaver funibus ligata, equis

eam deferentibus, ad civitatem Glaornensem deportatur.
Cont. Flor. Porro comes Robertus per aliam viam a Wintonia egressus,
ab insequentibus oppressus est, atque in loco qui Stoubregge? Ear! Robert
dicitur cum comite Warennise aliisque pluribus captus, ie er.
et regine per episcopum civitatis in urbe Wintonise
residenti presentatus. "Traditur itaque comes Robertus
Willelmo Yprensi qui Cantia abutebatur, et per ejus
imperium in turre Rofengi custodie mancipatur. Milo etiam
constabularius qui, ut supradictum est, a rege recessit, Miles
ab hostibus circumseptus, sed mirabiliter elapsus, de sola Tt
vita letus, venit Gloecestriam fere nudus. Johannem etiam
nobilem quendam fautorem eorum ad monasterium War-
wellensem fugientem milites episcopi persequentes, cum eum werewell
exinde extrahere non valerent, in ipsa festivitate Sancts) burned.
Crucis ecclesiam cremaverunt cum domibus, et libris et vesti-
mentis sanctimonialium inclementer ablatis, humanoque
sanguine coram ipso altari effuso, predictum vero Johannem
nec capere, nec expellere potuerunt.

His itaque gestis, presul Henricus ira quantulumcunque
sedata sed cupiditate admodum dilatata, suggerente priore novi

ig.
p. 677.

ig.
p. 678.

Gloucester.

— — ——

2
! advesperascente] advesperante, C. Lutegareshale | Lutegareshala,

B. 3 Stoubregge) Stoubrigge, C.

122 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS °

A.D. 1141. monasterii nuperrime conflagrati, tulit ex combusta cruce quin- Cont. Flor.
The bishop gentas argenti libras; auri quoque marcas triginta, diademata Wig.
ter Makes tria cum totidem scabellis ex auro Arabico purissimo et P 678.
aue of lapidibus pretiosissimis undique operta, opere pulcherrimo et
the New mirifico facta, eaque in suis recondidit thesauris.
Servabantur interea hinc rex inde comes sub custodia
diligénti. Verumptamen regina satagente pro rege et
Exchange comitissa admodum desudante pro comite, multis internuntiis
pre ‘posed. et amicis hino inde discursantibus talis vix tandem pro-
videtur conditio, ut rex suo restitutus regno et comes sub eo
totius Anglie sublimaretur dominio, fierent ambo regni et
patrie justi moderatores sicut ante fuerant omnium malo-
rum incentores. At comite id agere renuente absque con-
The emprees sensu imperatricis, relata sunt hzc ad imperatricem.
Ila vero contradixit, omnemque pacem et concordiam erga
regem Stephanum abnegavit. Inter amicos tamen utrius-
que partis hsec tandem facta est compositio, vel ut
Stephen and Verius dicatur collusio, ut regina comitem liberum
Homil" dimitteret, et comitissa regem regno restitueret. Acta
sunt hsec circa festivitatem Omnium Sanctorum.

A.D. 1142. MCXLII.—III.

Ecclesiae — Annus gratie multis et maxime pauperibus in-
atlondon. gratus effectus est, quia fere totus in edificatione cas-
tellorum, combustione villarum, violatione ecclesiarum,
et maxime completus est in pauperum depredatione! ;
unde coacto apud Londonias concilio, presidente Hen-
rico Wintoniensi episcopo, et apostolicz sedis legato,
cum venerabili Theodbaldo Cantuariensi archiepiscopo
considentibus episcopis Anglie et abbatibus plurimis,
Theenemies in talium actores, preceptores, executores, sed et? in
croomment castellorum fundatores monachorum vel clericorum spo-
eaten. liatores, cseterosque malefactores, sententia excommuni-
cationis publice ac solempniter prolata est. Sed hanc
parvipendentes impii; aerius solito rapinis intendebant,
letantur enim cum male fecerint, et exultant in rebus
pessimis. Rex etiam et comes, a vinculis liberati, et

Compro mise.

1 Here unfortunately we lose the | cover how much farther he supplied
help of the Continuator of Florence; | the informationabridged by Gervase.
the MS. of his work breaks off sud- ? et] om. B. ; ins. A. C.
denly, and we are unable to dis-

OPERA HISTORICA. 128

libertati proprie restituti, malitiam suam adinvicem A.D. 108.
non solum innovare sed et multiplicare studuerunt ; rex risa bert
namque vires suas et expensas reparavit, comes vero Anjou. vot
' Gloecestrie mare transivit, et comitem Andegavis Gau-

fridum adiit, quem bellicis rebus occupatum invenit.
Normannia enim ex novo subacta, restiterunt ei quidam
prepotentes ex Andegavia, quos expugnare et ad -debi-

tam subjectionem studuit inclinare. Cui comes Robertus Geoffrey.
causam sui adventus insinuans, rogavit attentius ut in come to
manu robusta secum in Angliam veniat, et regni coro-
nam uxori sus filiisque debitam de manu raptoris tam
juste quam violenter eripiat; At comes Gaufridus
respondit et dixit non expedire sibi Angliam adire, et
presentiam suam Andegavensibus nondum plene pacatis,

aut Normannis subtrahere nuper subactis. Adquievit Robert
Robertus Gaufridi rationibus, et tandem assumpto secum the boy boy
Henrico filio ejus primogenito adbuc puerulo, nonnullis-

que ex Normannicis et Andegavensibus militibus electis,

ut in Angliam rediret, ad mare descendit. Rex autem
Stephanus dedit archiepiscopatum Eboracensis ecclesize Stephen
euidam clerico nomine Willelmo, quibusdam clericis William
ejusdem ecclesiz consentientibus, aliis! vero ut aude- o York P
bant reclamantibus; unde factum est ut cum Theod-

baldus Cantuariensis archiepiscopus sic facte non
consentiret electioni, Henricus frater regis, Wintoniensis
episcopus et apostolice sedis legatus, preesumptuosa He is He is con-
Semper magnanimitate famam colligens, predictum oo
electum apud Wintoniam consecraret.? Abiit itaque ter

novus sacratus Eboracum, et vix duobus annis sedit

in pace.

[Deinde rex Stephanus una cum regina et no- Stephen
bilitate procerum ad Natale Domini gratiosus adve- queen aro
niens in ipsa sacra solempnitate in ecclesia Christi a Canterbury.
venerabili Theodbaldo ejusdem ecclesi: archiepiscopo
coronatus est ; ipsa etiam regina cum eo ibidem coronam
auream gestabat i in eapite. Rex Stephanus a Cantuaria

! aliis) et aliis, C. William took place on the 26th of
3 The consecration of archbishop September 1143, at Winchester.

124 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D. 1142, recedens vires suas reparare studuit, quo severius et acrius
imperatricem et omnes ipsius complices debellaret.!]

Instante vero festivitate Sancti Michaelis imperatrix

Stephen be. cum suis venit ad Oxenfordiam, ibidem ad modicum
eges the T .

empress at pausatura, et de necessariis tractatura. Rex autem jam

resumpto spiritu, ut audivit comitem transfretasse et

imperatricem apud Oxenefordiam in pace quiescere,

civitatem ipsam obsessurus cum multa peditum equi-

tumque caterva subito furibundus advenit, vastatisque

omnibus extra urbem positis, usque ad portas nullo

jam obstante pervenit. Consummatis itaque in obsi-

dione plus duobus mensibus, consumptisque jam intra

urbem alimoniarum universis sumptibus, appropinquante

Nativitatis Dominice solempnitate, erat domina impe-

ratrix in magna cordis angustia et dolore cum suis

constituta. Comes autem Robertus cum Henrico pue-

Robert and rulo ceeterisque suis copiis applicuit in Angliam apud

at Ware. portum Warhamis. Audiens autem sororem suam a

ham, and
besiege, rege fortiter obsessam, cupiensque regem ab obsidione

there. revocare, coepit viriliter castellum Warhamis obsidere.
Erant autem in? ipso presidio milites regis plurimi
sub manu Hereberti de Luci constituti. Fuitque comes
Robertus in obsidione illa per tres septimanas. Impe-
ratrix autem et hi qui cum ipsa erant cum jam pro
defectu victualium usque ad deditionis opprobrium
cogeretur, prudenti et necessario usa consilio fugam
meditata est artificiosam. Hiemps quippe erat fortis-
. Eewpeof sima ita ut Tamensis fluvius juxta fluens dura glacie
ontheic. gtringeretur; nix etiam faciem terre operuerat. Cum
igitur rex urbem se capturum speraret, et ob hoc
Waramensibus obsessis nullum voluisset prestare sub-
sidium, Waramenses comiti Roberto castellum reddide-
Wareham runt. Imperatrix vero a militibus quinque per posticium
educta, ob ? frustrandos vigilum oculos nitidissimis lin-
theis simul omnes cooperti, per nives et glacies, per

! Deinde . . . debellaret] om. A. | 2 in} cum, C
B. It is probably inserted in C. in 3 ob] et ob, C.
& wrong place.

OPERA HISTORICA. 125

fossas et valles, per quinque fere miliaria pedestres AD nae
cucurrerunt fugientes, et sub ipsa rmocte usque ad cas- escapes to
tellum Walingefordige, mirantibus cunctis qui aderant, ford. .
pervenerunt: sic feminea virtus! per concretas Tamensis

fluvii aquas impetum persecutoris elusit, regizeque vir-

tutis labores in irritum duxit. Rex autem audito quod
acciderat, confusus ab Oxenefordia recessit. Comes

vero cum jam recepto castello Warhamisze Oxenefordiam
cogitaret adire, audivit sororem suam manus regis
evasisse, unde letus effectus festinavit eam videre.
Videns autem imperatrix fratrem filiumque suum pri-
mogenitum Henricum, admodum exhilarata est, dolores Henry is
suos et labores pristinos parvipendens. Puer autem at Bristol
Henrieus sub tutela comitis Roberti apud Bristoviam master
degens, per quatuor annos traditus est magisterio cujus- Matthew.
dam Mathzi? litteris imbuendus et moribus honestis

ut talem decebat puerum instituendus.

MCXLIII.—IV. A.D. 1148.

Rex Stephanus post multarum irruptiones eccle- Stephen
siarum, exustiones et depredationes villarum, quas Wilton.
per manus Flandrensium satellitum multis in locis
exercuerat, tandem cum fratre suo Wintoniensi episcopo
in manu forti venit Wiltoniam, ut ex monasterio sanc-
timonialium opportunum sibi constitueret presidium ad
arcendos Sarisberiensium * excursus, qui pro tuenda
imperatricis parte multa fortiter contra regales gere-
bant. Quod ubi cognovit bellator fortissimus comes Robert
Robertus, congregato velociter exercitu prima die mensis town, ^
Julii occidente jam sole super Wiltoniam repente irruit, "
eamque adhibitis ignibus undique succendit. Rex au-
tem cum intra ipsa monasterii septa hospitatus esset

1 feminea. virtus] femina virtutis, | Henry's chancellor, in Foliot's let-
A. C. ters ; S. Thom. Cant. Epp. v. 201.
2 Mathai) The name is left blank 3 Saresberiensium ] Salisberien-
in C. The person meant was no | sium, C.
doubt that Matthew who is called * irruit] venit, C.

A.D. 1148.

Flight of
Stephen

from
Wilton.

126 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et nichil hostile metueret, ubi repentinam hostium
irruptionem agnovit, tantus timor illum invasit, ut
fugam arriperet inhonestam. Sic rex commilitonibus
suis, vasis aureis et argenteis, ceterisque rebus suis
post terga relictis, sub ipsa noctis caligine una cum
fratre suo Wentano episcopo manus comitis utcumque
evasit. Sodales igitur comitis ferociter regales inva-
dunt, capiunt, cedunt, et scindunt, vasaque regii
ministerii quasi licenter diripiunt. Comprehensi sunt ex

regiis plurimi; inter quos quidam prepotens et regis 7 Hunt.

amicus Willelmus Martellus captus est et abductus; sed lib. viii.

datis pro redemptione sui ccc. marcis cum castello de
Sireburne libertati propris restitutus recessit. Paucis
vero diebus evolutis, imperatrici triste contigit infortu-
nium. Nam Milo comes Herefordensis specialis ipsius
consiliarius morte preventus vitam finivit! Cujus mors
imperatrici non modicam ingessit moestitiam. ' Successit
&utem ei in curam comitatus Rogerius filius ejus primo-
genitus, setate quidem juvenis sed in armis acer nimis.

Hoe anno sacravit Theodbaldus Cantuariensis archi-
episcopus Gilebertum Lanelvensis ecclesi; electum apud
Lamhethe,? accepta prius ab eo professione, astantibus
et cooperantibus Roberto Londoniensi episcopo, et
Ascelino Rofensi episcopo.

Regebat his diebus prioratum ecclesi; Cantuariensis
vir vitz venerabilis, Jeremias nomine, qui a Theodbaldo
Cantuariensi archiepiscopo a die quo ab ipso Jeremia

. electus est, in tanta reverentia habitus est, ut ei vices

suas aliquotiens committeret, et ex auctoritate archi-
episcopi sacerdotibus Cantize focarias inhiberet, et ne
quis in ecclesiis quee ad conventum pertinent jus aliquod
usurparet nisi per Jeremiam priorem. Processu vero
temporis invidia diaboli et maledicorum suggestione
procuratum est, ut tanta pax et unitas Cantuariensis

irreconcileable with that of Henry
of Huntingdon, who places the
capture of William Martel in 1142.

? Lamhethe] Lambhethe, C.

1 Miles of Hereford died on
Christmas Eve, 1143; see J.
Hexham, ed. Raine, p. 146. The
ehronology of Gervase is here quite

f. 225.

OPERA HISTORICA. 127

ecclesize scinderetur, et caritas in odium verteretur. ^ Ds
Coepit itaque eorum dilectio justis vel injustis causis with arch-
paulatim decrescere, et incentivum malitiz: adeo desz- Theobald,
vire, ut ejusdem prioris depositio immineret; unde prior moves him.
premunitus coactus est sedem apostolicam ! appellare.
Archiepiscopus autem! sieut erat impetuosus appel-
lationi? non deferens, eum penitus amovit a prioratu,
aliumque substituit nomine Walterium. Jeremias au-

tem dominum papam Innocentium petiit, et, de restitu- Jeremiah
lione sua litteras urgentes impetravit. Rediens itaque ! ome and
Cantuariam, per venerabilem Henricum Wintoniensem order order for his
episcopum et apostolic sedis legatum, ex mandato
apostolico in pristinum gradum restitutus est, Walterio,

qui ei in prioratum successerat, apud Dovoriam interim

moram faciente: unde Theodbaldus archiepiscopus Can-
tuariensis nimia acerbitate commotus, benivolentiam Theobald
suam avertit a conventu, jurans? se nichil in ecclesia fence co at the
sacramentale facturum, quamdiu Jeremias in eadem i
subsisteret ecclesia. Videns autem prior sui causa toti
perieulum imminere conventui, timens ne et ipse con-

ventus sui indignationem incurreret, si ipsius intuitu

ab archiepiscopo aliqua gravamina sustineret, prudenti Jeremiah
et necessario utens consilio prioratui cessit, acceptis priorate, ©
centum marcis pro debitis solvendis. Accepta igitur
conventus licentia, cessit, ut praedictum est, et recessit,

et in coenobio Sancti Augustini quoadusque vixit per-
endinavit, obiit et sepultus est.

Nota, lector, quod ea, quse superius de Jeremia scripta : Tho author
sunt, non in unius anni revolutione contigerunt; sed, a as to the
quia omnes termini vite illius et obitus, persecutionis Jeremiah
et restitutionis tempora michi incerta erant et dubia, ~
in hoc anno breviter omnia posui, videlicet ante obitum
Innocentii papse, qui ei restituit prioratum, et post
modicum, hoe scilicet. anno, vitam finivit: cui successit

! apostolicam) om. C. 3 jurans] adjurans, C.
2 appellationi] appellationem, C.

128 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Q,AD.14* Celestinus, qui sedit mensibus quinque et mortuus est:

of popes. — cuj successit Lucius.!

A.D. 1144. MOXLIIII.—V.

Stephen Rex Stephanus cepit comitem Gaufridum de Man. H. Hunt.
Geoffrey de davilla in curia sua apud Sanctum Albanum magis ex b. PU.
ends necessitate quam ex honestate. Nisi enim hoc fecisset, ut a
him to... pluribus dicebatur, perfidia comitis regno privandus easet.
his castles. Captus itaque comes nulla potuit occasione liberari,
nisi sua castella resignans regie pareret voluntati.
Reddidit ergo turrim Londoniw et castellum de Waledene,
. et illud de Pleisiz et liberatus est. Comes igitur muni-
tionibus carens, et & militari crudelitate se cohibere
non valens, invasit abbatiam de Rameseia, et de ecclesia,
Dei non veritus * justitiam, speluncam fecit latronum. Erat
enim vir summe probitatis sed magnas contra Deum
Geoffrey — obstinationis, summsÓe in mundanis diligentie, sed magne
sence tt^ negligentie in divinis. Qui cum ad obsidionem castelli
* de Burwelle quod rex construxerat properanter armatus
incederet, et in exitu silvee pausandi gratia calorisque
vitandi in gramine recubaret, herba viridissima sub
eodem emarcuit, ut eo surgente quasi przmortua vide-
arae my, retur, nec toto fere anno viriditatis sua vires recuperavit. |
reprobation. Unde datur intelligi quam detestandum sit consortium
excommunicatorum. Hic cum multas pro rege et con-
ira regem Stephanum exercuisset militias, tandemque
in obsidione supradicti castelli de Burwelle in scuto
et lancea contra adversarios viriliter decertasset, ob
nimium calorem cassidem deposuit, et loricse ventila-
brum solvit, sicque nudato capite intrepidus militavit.
Hisdeth, /Fstus quippe erat. Quem cum vidisset quispiam de
castello et adversarium agnosceret, telo gracili quod
ganea dicitur eum jam cominus positum petiit, quo
testam capitis ipsius male nudati perforavit. Sed Gaufridus
letiferum sui capitis vulnus deridens, nec sic & suo ces-

1 Innocent II. died Sept. 24, 1143; | Mar. 9, 1144; Lucius II. succeeded
Celestine IL, who succeeded him, | Mar. 12.
reigned from Sept. 26, 1148, to * veritus) Left blank in C.

OPERA HISTORICA. 129

H. Hunt savit furore, ideoque post dies paucos excommunicatus A.D.1144

lib. vii,
fo. 325.

Spiritum exhalavit. Robertus etiam Marmion nec Deum Geoffety de
timens, nec ad homines reverentiam habens, de ecclesia M*i'deville
Coventrensi sibi fecerat castellum. Sed in utroque ist. M*rmion '
orum! sub celeritate ira Dei manifesta ? est; nam cum

idem Robertus inter ingentes suorum cuneos in hostes insur-

geret, coram ipso monasterio solus interfectus est. Ecco
laudabilis et omnibus seculis pradicanda ejusdem sceleris

eadem vindicta. Dum autem ecclesia illa pro castello habe-

retur, ebullivit sanguis & parietibus ecclesie, quod et multi
viderunt) Eodem quoque anno Ernulfus filius comitis,

qui post mortem patris ecclesiam incastellatam retinebat, captus

est et in exilium fugatus. Cujus princeps militum ab

equo corruens effuso cerebro spiritum exhalavit. Magister

autem peditum suorum, qui plus * cseteris solitus erat
ecclesias concremare et frangere, dum mare transiret, cum

uxore sua, ut multi perhibuerunt, navis immobilis facta cat.

Quod monstrum nautis stupentibus et sorte data rei causam
inquirentibus, sors cecidit super eum. Quod cum ille totis

viribus, nec mirum, contradiceret, secundo et tertio sors jacta

in eum devenit: formidantibus igitur nautis positus est

in cymbam parvulam ipse et uxor ejus et eorum pecunia
nequiter adquisita, ut cum illis esset in perditione ;

quo facto, navis ut prius maria libere sulcavit, cymba

vero in voragine subsistens circumducta et absorta est.

MCXLV.—VI.

Papa Lucius obiit? cui successit Eugenius, ordinis -D, 11465.
Cisterciensis monachus. Quo sedente, ordo Cistercien- Bene
sis in immensum exaltatus est. Claruit enim his diebus Influence of
vir venerandus et sanctus Bernardus Clarevallensis,
qui tunc temporis domini papse dominus et magister
videbatur |

Rex autem Stephanus cum Walingefordiam in mul- Stephen at
titudine gravi diutius oppugnasset, nec obsessis quolibet

! istorum) ipsorum, C. Eugenius III. was chosen on the
2 manifesta) manifestata, C. 27th.

3 viderunt) viderent, C. 5 Papa . . . videbatur] The two
* plus] aliis, C. clauses of this paragraph are trans-

5 Lucius II. died Feb. 25, 1145; | posed in C.
A. 64. I

130 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD ne. impetu vel ingenio prevalere potuisset, contra Walinge- H. Hunt.
1

Walling: fordiam ligneum construxit castellum Craumers voca- HD. M

ford. tum, ad cohibendos militum Walingefordensium egressus
et excursus ; ubi comes Cestrensis jam regi concordia junctus
dicitur affuisse. Deinde vero post paululum, cum idem
comes nil sinistri suspicans ad regis curiam apud North-
amtoniam pacifice venisset, rex eum nil tale metuentem cepit

Stephen et in carcerem trusit. Comes itaque captus et incarcera-

earlof — , tus, cum aliter manus impias evadere non valeret, reddi-

ester, and

obtains th the dit regi castellum Lincolnie et alias munitiones ditionis

of Lincoln. suse. Quo facto, comes de carcere liberatus est, et liber-
tati proprie uteumque restitutus. Proposuit igitur animo
&maro regem Stephanum pro viribus infestare, et cas-
tella sibi nequiter ablata revocare, vel saltem suas
injurias vindicare.

Fire at Hoc anno combusta est ecclesia Sancti Gregorii

- Cantuarie vito nonas Julii.

MCXLVI.—VII.

A.D.14& Gwillelmus cognomento Turbo suscepit episcopatum

Tuna" Norwicensis ecclesie, et consecratus est apud Cantua-

Norwich. riam a Theodbaldo ejusdem civitatis archiepiscopo.

Btory of | Degebat his diebus in provincia Dorsetensi, in villa

Haslebury. quae Heselesberge dicitur, sacerdos quidam, Wlfricus
nomine, conversatione anachorita, sanctitate plenus et
gratia Spiritus Sancti. Hic, cum loricam quam carni
proximam semper habebat sudore et vetustate demo-
litam videret, a domino suo terreno aliam postulavit
et obtinuit. Quam cum ipso presente induisset, longi-
tudini ejus infensus, ne sub veste quidem appareret,
arrept&! forcipe sub giris et manticarum vestibulis
ferrum compaginatum quasi lineam? texturam disse-
cuit, rursumque forcipem apponens, si quid inzquale
erat, sine mora Dei servus abscidit Quod videns

! arrepta] arrepto, C. | 3 lineam) ligneam, C.

-

OPERA HISTORICA. 131

dominus suus, inestimabili gaudio repletus, corruit ad A.D. 1146.

pedes ejus. Vir autem Domini pudibundus erectum
conjuravit ne alicui diceret. Res tamen celari non

potuit. Nam plerique religiosi viri ejusdem loricz Prophecy

annulos habere se gaudent, et fama celebris regni fere of Anjou.

totius partes circumquaque perlustravit. Hic in spiritu.
preedixit Henrico puerulo secum loquenti quod rex
Anglie futurus erat.

Interea Gaufridus comes Andegavie, cum jam Nor- Geoftrey

. . . ° ° n
mannis subjugatis quorundam etiam Andegavensium for hi

sibi rebellare volentium impetum refrenasset, jam pace
potitus, de solo filio suo primogenito Henrico, nec
mirum, sollicitus erat, quem ante annos quatuor ad
instantiam comitis Roberti in Angliam miserat. Afflige-
batur ipsius animus filium suum indesinenter revolvens,
ne forte, inter tot Anglie bellicos strepitus, ipsum
quoque pugnantium insania involvisset. Misit igitur
tres proceres nobiliores cum militum apparatu in An-
gliam ad comitem Robertum, rogans ut sibi suum
primogenitum mitteret filium, saltem paulisper conspi-
ciendum, et,si opus esset, cum celeritate remittendum.

Annuit tandem comes Robertus ducis Gaufridi peti- Henry sails

tionibus, et apud Warham transfretaturum non modico ham.

militum agmine stipatum adduxit Henricum, ulterius
illius faciem in carne non visurus. Transmisso itaque
puero, comes Robertus festinanter reversus est. Veniens
igitur Henricus ad patrem, eum admodum letificavit,
fuitque in partibus transmarinis annis duobus et men-

sibus quatuor. Interea comes Robertus Gloecestriz Death of the

post multos et varios militiz labores, febre tactus Gloucester.

acerba, defunctus est in initio mensis Novembris, et
apud Bristovium sepultus est.!

—— — ———— —M — —— — — — ——:

! The Annals of Tewkesbury | vase in fixing his knighthood at
place the death of ear] Robert in | Whitsuntide, May 25,1149. Ger-
1147. Robert de Monte plades the | vase’s chronology is evidently un-
return of Henry of Anjou to Eng- | sound here, but the sequence of
land in 1148, but agrees with Ger- | eventsis really obscure. +
I 2

jou sends
his son

132 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

MCXLVII.—VIII.

AD.147, Bex Stephanus, jam aliquantulum gloriosus quod Hen. Hunt.

Stephen = Lincolnie civitatem una cum castello obtineret, b. ll

crown at ad Natale Domini in ipsa civitate Lincolnie regali
diademate insignitus est, quo nullus regum quibusdam
superstitiosis prohibentibus ausus fuit introire. Cum autem
discessisset inde rex, venit illuc in manu forti comes
Cestrensis, ut eam quocumque modo sus revocaret
ditioni, sed frustra. Nam cum ipse et qui comita-
bantur cum eo fortes auxiliarii portis appropinquarent,
et impetu facto conarentur intrare, restiterunt ei cives
viriliter, ipsumque comitem fugere compulerunt, pluribus
ex suis captis vel trucidatis. —

Hilary | [Hoe anno sacravit Theodbaldus Cantuariensis archi-

Chichester episcopus iiiti^ nonas Augusti ante altare Christi Can-
tuariz: Hillarium Cicestrensis ecclesise electum, accepta
prius ab eo professione de canonica subjectione, as-
tantibus et cooperantibus Nigello Eliensi, Willelmo
Norwicensi, Roberto Bathoniensi.]!

Ascelin Obiit hoc anno Ascelinus Rofensis episcopus? anno epi-

bishop of

Rochester scopatus sui sexto, ix» kalendas Februarii. Cui successit
Walterius Cantuariensis archidiaconus, frater Theodbaldi
Cantuariensis archiepiscopi, qui secundum antiquam con-
suetudinem in capitulo Cantuariensi electus est a mona-

Election of chis Rofe.5 Cujus electionis primam habuit vocem Hugo

archdeacon abbas Sancti Augustini, eo quod apud ecclesiam Ro-

bury,ashis fensem monachicum susceperat habitum ; ad* prefatam
vero abbatiam translatus, cum monachis Rovecestrize
coram Theodbaldo Cantuariensi archiepiscopo, ad quem
spectat de jure antiquo episcopatus ipsius? donatio, in
capitulo Cantuariensi, in presentia totius conventus

! Hoc anno . . . . Bathoniensi] | Monte; and Walter, his successor,
om. B.; ins. C. The date and cir- | was consecrated Mar. 14, 1148.
cumstances are confirmed by the 3 Rofa] Roffensibus, C.
Canterbury Register. The event * ad] siquidem ad, C.
belongs to the year 1147. 5 ipsius] sui, C

3 Ascelin died in 1148; Rob. de

OPERA HISTORICA. 133

Cantuariensis, cleri et populi multitudine, ut predic- AD.1147.
tum est, ipsum elegit Walterium. Qui more ante- a ven
cessorum suorum juravit super quatuor Evangelia se bishop et”
fideliter observaturum dignitatem Cantuariensis ecclesize er
quam habet in ecclesia Rofensi. Est autem in ecclesia
Cantuariensi consuetudo ab antiquis temporibus con-
stituta, et a piis! patribus obtenta, videlicet quod.
episcopus Rofensis debeat eligi in capitulo Cantuariensi

ex dono archiepiscopi et electione conventus Rofensis
ecclesie. Facta autem electione debet electus jurare

super quatuor Evangelia fidelitatem ecclesi: Christi
Cantuarie et archiepiscopo, et quod non debeat epi-
scopus Rofensis operam dare vel consentire, ut eccle-

sia Cantuariensis privetur honore vel dignitate quam

habet in ecclesia Rofensi, et quod debeat baculus pas-

toralis episcopi Rofensis defuncti a monachis Rofensibus

ad altare Christi Cantuarie deferri, et quod, vacante

sede Cantuariensi vel absente archiepiscopo, debeat
episcopus Rofensis in Cantuariensi ecclesia episcopalia
ministrare sicut proprius et privatus Cantuariensis
ecclesi: capellanus, si tamen a conventu Cantuariensi

fuerit vocatus. Hac igitur facta fidelitate conse-

cratus est ab ipso fratre suo Theodbaldo Cantuariensi Roger ot
archiepiscopo. Quo consecrato, dedit archiepiscopus I Pirique
archidiaconatum Cantuarie cuidam Rogerio de Ponte deacon.
Episcopi, qui et ipse Cantuariensi ecclesie fidelitatem
juravit sicut archidiaconi facere consueverunt.

Imperatrix autem, jam Anglicans discordize tedio The empress
affecta, ante Quadragesimam in Normanniam transfre- Bugland.
tavit, malens sub tutela mariti sui in pace quiescere
quam in Anglia tot molestias sustinere.

Eugenius papa a Roma recedens pervenit in Fran. Eugenius
ciam, ut Cisalpinorum presulum concilium celebraret. to France.
Convocati sunt itaque ex mandato domini papse pre-
sules et prelati ut eidem Remis occurrerent. In media

! a piis) aliis, C.

A.D. 1147.
Archbishop
Theobald
summoned
to a council

at Rheims
(A.D. 1148).

The clergy
of York
complain of
the election
of the arch-
bishop.

He is de-
posed.

134 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Quadragesima celebravit Eugenius papa concilium
magnum Remis! Ad quod concilium Theodbaldus
Cantuariensis archiepiscopus, scriptis et nuntiis domini
papse cum ceteris episcopis Ánglim vocatus, petita a
rege sed non coneessa licentia, per multos labores
accessit. Nam ministri regis diversos maris portus
observaverunt ne archiepiscopus transfretaret. Effecerat
enim: episcopus Wintoniensis Henricus, frater regis,
invidia stimulante, ut, si archiepiscopus transífretaret,
& rege proscriberetur, si vero ad concilium non veniret,
ob contemptum a domino papa suspenderetur vel peni-
tus, deponeretur. Sed archiepiscopus Deum magis quam
regem metuens, clanculo tnare adiit, et, vix tandem in
cimba fracta transvectus, vix terram tetigit et domino
papse se presentavit. Quanto autem gaudio et honore
& domino papa susceptus sit,non de facili scribi potest,
qui natando magis quam navigando dictus est ab ipso
papa coram concilio ob reverentiam et obedientiam
beati Petri et curie Romane illuc advenisse.
Astiterunt in hoc concilio clerici Eboracensis ecclesise
una cum Henrico Murdac tunc temporis abbate de Fonti-
bus, accusantes Willelmum Eboracensem archiepiscopum,
et dicentes eum neque canonice electum, neque legitime
consecratum, sed auctoritate regia intrusum. Tandem
prefatus Willelmus convictus et ? depositus est, Alberico
Hostiensi episcopo pronuntiante sententiam, et dicente,
* Decernimus auctoritate apostolica Willelmum Ebora-
* censem archiepiscopum a pontificatu deponendum, eo
* quod Stephanus rex Angli: ante canonicam electionem
“eum nominavit. Cum igitur dominus papa Eugenius
beatum Willelmum Eboracensem archiepiscopum Pari-
sius, minori parte cardinalium sibi consentiente, propria
voluntate, ut predictum est, deposuisset, capitulum
Eboracensis ecclesise, ad ejus mandatum in unum con-

1 The council at Rheims began on 2 et] om. C.
the 21st of March 1148.

OPERA HISTORICA. 135

veniens, elegerunt archiepiscopum ; pars capituli major AD. ner
dominum Hylarium Cicestrensem episcopum, pars altera de dinur.
Henricum Murdac abbatem de Fontibus. Przdictus

autem papa Eugenius, cum utraque electio sequenti

hieme ei fuisset Autissiodori presentata, electionem
predicti Henrici Murdac confirmavit, et alteram cum The pope
plurima tamen elects personse commendatione cassavit, ae
et ipsum MHenricum propriis manibus consecravit.!
Willelmus autem hoc modo depositus, rediens in An-

gliam, mansit apud Wintoniam cum Henrico ejusdem
civitatis episcopo, usque ad obitum Eugenii paps, et
predicti Henrici episcopi per omnia consiliis inhsrebat.

Soluto denique concilio, Theodbaldus Cantuariensis Theobald
archiepiscopus, accepta domini papse benedictione et Canterbury,
redeundi licentia, Cantuariam prospere perveniens, &
conventu suo et civibus Cantuarie honorifice susceptus
est. Quo &udito, rex, qui tunc forte Londoniz mora- but is ex-
batur, ira commotus, celeriter Cantuariam venit, et inter Btepher,
ipsum et archiepiscopum multis per internuntios habitis
sermonibus, sed minus quam decebat ad pacem profici-
entibus, tandem archiepiscopum Angliam celeriter ex-
ire coegit. Qui, post paucorum inducias dierum, apud He stays in
Dovoriam transfretavit, et in Franciam secessit; ubi thero conse
per aliquod tempus demoratus, & regina et Willelmo bert Poliot |
Yprensi ad Sanctum Audomarum revocatus est, ut eum Hereford
juxta positum regii nuntii facilius possent adire. Sa- 114). ^
cravit autem ibidem Gilebertum Herefordensis ecclesise
electum nonis Septembris, astantibus et cooperantibus
episcopis transmarinis Thidrico Ambianensi et Nicholao
Cameracensi. Hinc igitur et inde venientibus crebro He He imposes
ac redeuntibus nuntiis episcopis, abbatibus, clericis et on on England.
laicis, sed ad bonum pacis minus accedentibus, missis
epistolis ad diversas Anglorum ecclesias, interdicti sen-
tentiam ad statutum terminum, id est, pridie idus

‘cum igitur .... consecravit] | crated by the pope at Treves,
om, C. Henry Murdac was conse- | Dec. 7, 1147.

A.D. 1147.
The monks
of 8. Augus-
tine's
ap

Tho arch-
bishop
returns.

Tle makes

peace with
tow king.

He excom-
municates

136 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

Septembris observandam promulgavit archiepiscopus.!'
Monachi autem Sancti Augustini, ad audita stoma-
chantes, ante prefixum datz sententie diem duos
monachos Nigellum et Absalonem ad dominum papam
miserunt. Quorüm adventus causam cum papa didi-
cisset, praecepit eis ut domum redirent, et archiepiscopo
per omnia obedirent. Interea homines archiepiscopi
acrius solito premebantur, et redditus ipsius archiepi-
scopl a regiis exactoribus ante terminos rapiebantur.
Audiens autem archiepiscopus indoluit, volensque suis
uteumque subvenire, relicto Sancto Audomaro ad por-
tum de Graveninges mare cum suis intravit, et prospero
cursu in terra comitis Hugonis Bigod apud Goseford
applicuit. Cui occurrens idem comes cum magno
eum suscepit honore, et quamdiu in terra sua esse
voluit, sedulo necessaria ministravit ; statuto autem ter-
mino totam terram quz regis imperio subjacebat inter-
dixit, nec & sententia destitit, donec episcopi, Robertus
scilicet Londoniensis, Hylarius Cicestrensis, Willelmus
Norwicensis, pluresque alii nobiles ad eum venirent
in Northfole apud Framelingeham, castellum comitis,
et tandem, inter ipsum et regem pace composita, inde
illum eum honore et letitia Cantuariam deducerent.
Audiens autem archiepiscopus monachos Sancti Au-
gustini interdictum suum contempsisse, et ob hoe
ad Romanum pontificem misisse, de domini paps
benivolentia securus, sententiam suam aggravavit, et
prefatos monachos excommunicavit; maxime Silves-
trum * priorem eorum et Willelmum cognomento
Diabolum abbatis Hugonis cognatum, qui ceterorum
duces fuerunt et incentores Excommunicavit etiam
omnes qui tempore interdicti divina inter eos accepe-
rant sacramenta. Confusi itaque monachi, et omnibus
quasi abominabiles effecti, duos iterum monachos ad
dominum papam miserunt, ut inconsulto archiepiscopo

-—— ——— — — — —— ——— —À —á ——— —— — —

! archiepiscopus] om. C, | ? Silvestrum) Silvestrem, C.

OPERA HISTORICA. 137

absolverentur. Ad curiam itaque venientes, ad dominum A.D. 1147.
papam accessum habere non potuerunt, eo quod ipsos compo
audierat esse excommunicatos Plurimorum tamen obey.
precibus flexus, quousque cum eo haberent colloquium,
premissa verberum castigatione. absolvit eos, ut verbis

ipsius uter, non vice apostolici sed vice Cantuariensis
archiepiscopi. Audita vero adventus eorum causa,
temeritatem eorum increpans, preecepit ut domum
redirent, et archiepiscopo suo per omnia obedirent.

Hoc anno Conradus imperator Alemannim, et Lodo- Cruwde of
vicus rex Francis una cum regina sua Alianor, et Theo- and Conrad.
dericus comes Flandrie, multique nobiles et ignobiles
Franci et Angli Normanni et Britones, sed et multa-
rum regionum viri, peregre profecti sunt Jerusalem, ad
debellandum paganos, qui non modicam sanctis terre
illius occupaverant quantitatem. Sed Christiani multis
laboribus vexati, et expensis perditis, nullum vel modi-
cum hac vice reportaverunt triumphum. Nam propria
temeritate et Saracenz gentis industria, fere ad nichilum
deducti sunt. Rex autem Francise Lodovicus, cum non
modico exercitu qui! per terram venerant, obsedit Da- Siege of
mascum, et fere ad deditionem coegit, interfectis de
gente pagana, qui egressi fuerant ad pugnandum contra
Christianos, fere decem milibus Cum autem civitas
Christianis reddenda esset, accesserunt Templarii, dicen- -
tes se primam habituros pugnam, ut omnes deinde in
communi victoriam obtinerent. Statuerunt itaque ten-
toria sua inter civitatem et exercitum Christianorum, et
cum his qui erant in civitate paganis proditionis pactum
inierunt. Cives igitur? eorum agnoscentes cupiditatem, Praud of the
promiserunt eis tres cados plenos bisantiis aureis, si and heir
eos ab obsidione liberarent. Delusi itaque Christiani ment.
per milites Templi, a Damasco recesserunt. Post mo-
dicum vero cum Templarii promissos a civibus recepis-
sent cados, in eisdem non nummos aureos sed cupregs

! qui) que, A D. | ?igitur] ergo, C.

A.D. 1147.
Capture of
Lisbon.

Clarembaid

abbot of

Faversham
lessed

b ,
Nov. 11.

138 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

invenerunt, miraculoque ascripserunt.: Exercitus autem
qui in Hispaniam navigio venerat, civitatem egregiam
Leseboniam ! obsederun:, cu: Christianis vigilia Simonis
et Judz reddita est. Alia quoque civitàs capta est,
Almaria dicta. |

Tertio idus Novembris benedixit ‘Theodbaldus archi-
episcopus Cantuariensis Clarebaldum * abbatem primum
de Faversham ad altare Christi Cantuariz, accepta prius
ab eo professione de canonica subjectione. Et, quia de
cella et ordine Cluniacensi assumptus est, allatz sunt
litteree abbatis Cluniacensis et prioris de Caritate, et
coram omnibus lecte, in quibus Clarebaldum liberum
et absolutum ab omni subjectione monastica qua eis
tenebatur reddiderunt. Huic benedictioni presentes
fuerunt episcopi quatuor, quos archiepiscopus prius ab-
solverat de sententia quam incurrerant propter inobe-
dientiam, quia de mandato domini pape una cum
archiepiscopo suo ad concilium Remense non venerant,
videlicet Simon Wigorniensis, Robertus Bathoniensis,
Robertus Exoniensis? et Hilarius Cicestrensis. Abbas
itaque benedictus ad ecclesiam suam de Faversham de-
ductus est. Quartodecimo kalendas Januarii Theodbal-

, aus Cantuariensis archiepiscopus sacravit Robertum

Lincolniensis ecclesie electum, et David Menevensem *
ad altare Christi Cantuariz, astantibus et cooperantibus
Hilario Cicestrensi, Gileberto Herefordensi, Walterio
Rofensi, et Patricio Lunicensi® de Hibernia.

MCXLVIII.—IX.

Redierunt a Roma monachi Sancti Augustini, et, us-
que Boloniam venientes, illos qui preecesserant monachos
ibidem repererunt, sicque simul omnes Cantuariam ve-

1 Leseboniam] Lesoboniam, C. bishops belongs to the year 1148,
3 Clarebaldum] Clarebundum, B. | in which Dec. 19 fell on a Sunday.
3 Exoniensis] Oxoniensis, B. 5 Lunicensi ] Lumnicensi, C.;
* The consecration of these two | Patrick bishop of Limerick.

OPERA HISTORICA. 139

nerunt. Mandaverat autem dominus papa archiepiscopo, A.D. 1148.
ut de eis simul et aliis debitam exerceret vindictam. Missus, |
Archiepiscopus igitur, habito cum suis consilio, Silves- 7chpispoP
trum priorem ab officio prioratus deposuit, et Willelmum! fection at.
secretarium ab introitu chori suspendit. Decretum est ED
etiam ut tanto temporis spatio a divinis cessarent cze- !1 9)
teri, quanto illicite contra preceptum archiepiscopi ea-

dem misteria celebraverant. Dignum namque videbatur,

ut cantantibus et gaudentibus cseteris ipsi silerent qui

ceteris tacentibus contumaciter cantare preesumpserunt.
Coeperunt igitur a divinis cessare, et a pulsatione sig-

norum, ebdomada secunda Quadragesime, et siluerunt

a quarto idus Martii usque ad kalendas Augusti. So- the queen
lebat his diebus regina regis Stephani curiam Sancti Gxotertury.
Augustini frequentare, quia opus de Faversham quod

ipsa cum domino suo rege Stephano a fundamentis in-

ceperat perficere.cupiebat, et, quia Augustinianis silentium
impositum est, monachos ecclesie Christi vocare solebat,

ut ei apud Sanctum Augustinum divina celebrarent.

Nota, Lector, quod ea qus supra dicta sunt, scilicet Diticuity ot
de concilio Remensi in media Quadragesima celebrato, Tony of these
de relegatione archiepiscopi post concilium et propter" -
concilium facta, de interdicto terre pridie idus Septem-
bris inchoato quando monachi Sancti Augustini cessan-
tibus aliis cantaverunt, de concordia etiam archiepiscopi
ad regem, de excommunicatione monachorum ob con-
tumaciam et contemptum, de cessatione eorundem quz
incepit secunda ebdomada Quadragesim: feria sexta
quarto idus Martii; hac omnia reperies scripta in ple-
risque codicibus sub anno MCXLVIIL, que omnia simul
stare non poterunt in cronicis illius maxime qui annos
gratie incipit a Dominica Nativitate, nisi velit duas
Quadragesimas in uno anno constituere, et suspensionem
monachorum, que post concilium sequenti Quadragesima
facta est, velit in ipsa Quadragesima anteponere, scilicet

1 Willelmum] om. C.

AD. 1148.

calditicnity.

140 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS.
ebdomada secunda iiite idus Martii, et in ipsa media
Quadragesima concilium Remense statuere, quod fuit
tertio kalendas Aprilis, et sic tertiam ebdomadam qua-
tuordecim faciet dierum vel eo amplius. His de causis
necesse erat et docuit ratio concilium Remense poni in
anno M°C°XLVII°,! suspensionem vero monachorum et

. reconciliationem eorundem in anno M°C°XL°VIII°,

A.D. 1149.
Henry of

comes
. to England.

MCXLIX —X.

Henricus? filius imperatricis, mense Maio mediante,
eum grandi comitatu militum electorum et peditum red-
iit in Angliam, et in adventu suo multorum animos
contra regem Stephanum excitavit; nolebant enim co-
mites Anglie et proceres contra regem Stephanum ali-
quam exercitare seditionem, eo quod Robertus et Milo
comites universe carnis viam ingressi fuerunt, et im-
peratrix transfretaverat, nisi ipse, quem omnia de jure
contingébant, in Angliam rediret. Hac igitur occasione,
ut praedictum est, rediit in Angliam, postpositisque
litterarum studiis exercitia ccpit militaria frequentare.
Assumpto itaque secum nobili Rannulfo Cestrensi comite,
et Rogerio comite Herefordensi, aliisque nonnullis pre-

! wexnril.)MOXL ..,C. Ourau- | months of Henry’s visit to Nor-

thor, unfortunately, not only adopted
the wrong method of meeting his
own difficulty, but seems to have
calculated the dates to suit his own
theory. Instead of throwing back
the council of Rheims to the year
1147, he should have thrown for-
ward the absolution of the monks
to 1149. The days of the month
and week are true only of 1148, in
which the events could not have
occurred; it is clear therefore that
he calculated them to suit his own
theory.

31f the two years and four

mandy be calculated backwards
from this date, his departure from
England would fall at the earliest
at the end of 1146, as our author
has placed it. But unfortunately
this may be only a calculation of
his own from uncertain data. Ro-
bert de Monte says that Henry
visited Bec at Ascension tide, 1147;
but here again there is a difficulty,
owing to Robert’s error of one year
in most of his dates at this epoch.
Here, however, we get a certain
date, Henry was certainly knighted
at Carlisle at Whitsuntide, 1149.

H. Hunt.
lib. viii.
fo. 236.

OPERA HISTORICA. 141

ter illos quos secum duxerat de Normannia militibus zd D. 1149.
famosis, adiit regem Scotize David consanguineum suum. fie i ted by
A quo cum summa letitia et honore susceptus, militari geota Booten of
quoque balteo cum nonnullis costaneis suis in sacra May 2
solempnitate Pentecostes accinctus est. Ab illo ergo die
ccpit Henricus mentem regis Stephani filiique sui
Eustachii multis ex causis adversum se excitare.

Cum autem congregati essent, in preedicta solempnitate Pen-
tecostes, rex scilicet. Scotorum cum viribus suis, et nepos
suus Henricus cum occidentalibus Angli, proceribus, timens
rex Stephanus ne Eboracum invadérent, venit in urbem cum
magno exercitu, ibique moratus est mense Augusto. Hostile
autem Anglorum Stephanus, et rex Scotorum David, quorum the two of
alter erat apud Eboracum, alter vero apud Carduil, sibi mutuo
caventes et offendere timentes, sponte sua abinvicem reces-
serunt. Eustachius autem filius regis Stephani miles fac-
tus, multa mala exercuit in terris comitum et procerum
qui Henrici partibus favebant.

. Gwalterius! Durus dens, vir eximie religionis et Walter A
sacris litteris apprime eruditus, regebat his diebus prior of
prioratum Cantuariensis ecclesie. Qui, a conventu Co- consecrated
ventrensi canonice electus in episcopum Coventrensis Chester.
ecclesiz, vit? nonas Octobris data professione consecra-
tus est in ecclesia Christi Cantuarim, astantibus et
cooperantibus Roberto Londoniensi, Waltero Rofensi,
et Nicholao Clamorgacensi. Cui ex consilio conventus
et institutione Theodbaldi archiepiscopi successit in Walter the
prioratum Walterius Parvus ejusdem archiepiscopi ca ceeds as”
pellanus. Hoc eodem tempore Willelmus prior Dovo- '
rie factus est abbas de Evesham, cui successit in Hugh of |
prioratum secretarius Cantuariensis ecclesie Hugo de of Dover.
Cadamo.?

1 Gwalterius] cognomento, ins. | in which October 2 was a Sun-
C. The consecration of Walter | day.
Durdent belongs to the year 1149, ? Cadamo| Cadomo, C.

A.D. 1150.

Death of the

bishop of
ndon.

John bishop
of Worces-
ter conse-

crated,
(A.D. 1151).

142 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

MCL.—XI.

Obiit Robertus episcopus Londoniensis! Septimo?
kalendas Martii sacravit Theodbaldus Cantuariensis ar-
chiepiscopus apud Lamhethe Galfridum electum Sancti
Asaph, astantibus et cooperantibus Willelmo Norwi-
censi, et Walterio Rofensi.

Hoc eodem? anno, quarto nonas Martii, sacravit
Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus, et apostolicze
sedis legatus, Johannem clericum suum ad regimen
Wigorniensis ecclesiz ad altare Christi Cantuarim, ac-
cepta prius ab eo professione de canonica subjectione,
astantibus et cooperantibus suffraganeis suis Hylario
Cicestrensi, et Walterio Rofensi.

Henricus autem filius Gaufridi comitis Andegavie
ducisque Normannis, et Matildis imperatricis, jam
miles effectus, in Normanniam transfretavit in principio
mensis Januarii* Erat autem his diebus tota Anglia
bellico strepitu confusa, incendiis et rapinis exposita.
Nam discordia qus versabatur inter regem Stephanum,
regem, ut dicam, mutuatum, qui Henrico regi primo
successit in regnum, et quosdam Anglie comites qui
jura regni Henrico jam militi juvenculo conservare vo-

' lebant, toti Anglise dolendum excidium minabatur. Hac

1 Obiit .. . Londoniensis] Placed
in C. after the consecration of the
bishop of Worcester, below.

2 Septimo] The 23rd of Febru-
ary did not fall on a Sunday in 1150
or 1151; the year 1152 was leap
year, and in it the 24th fell on a
Sunday. This then was the date of
Geoffrey's consecration. He had
been ordained priest on the Satur-
day week preceding, and the dates
are endorsed on his profession, still
extant at Canterbury.

3 eodem] om. C. This consecra-

tion belongs to the year 1151, in
which March 4 fell on a Sunday.

‘ Januarii] Here MS. C. pro-
ceeds with the events of the year
1151, omitting the story of the con-
test with Theobald, which had been
given already.

5 Erat autem] The long passage
that followe is nearly the same
with the account of the same trans-
action given already in the argu.
ment against archbishop Baldwin,
above, pp. 44 sq. It clearly could
not have been written before the
year 1188.

OPERA HISTORICA. 143

ergo seevissima tempestate quassata erat etiam Cantua- pb. 1160.

riensis ecclesia, ut queecumque habere poterit el non the Convent

sufficerent ad expensas. Confluebant enim! undecun- bury.

que pauperes et mendici, eo quod alibi nullum vel mo-

dicum invenirent solatium. Erat enim fames in terra.

Hac igitur occasione distracta sunt et distributa egenis

ornamenta quidam ejusdem Cantuariensis ecclesire, quee

tempore pacis reservari solent ad gloriam, in necessi-

tate vero ad utilitatem. ' Considerans igitur Walterius

prior ecclesie possessiones tantis expensis non posse

diu sufficere, nisi membris suis caput ecclesie subve-

niret, licet etiam bene litteratus esset et eloquentiz

studens, erat tamen in exterioribus insufficiens procu-

rator, de consilio quorundam accessit ad archiepiscopum, The prior
uests the

rogans humiliter et petens, ut conventus sui miserere- archbishop

tur, et laborantis ecclesie Sum condoleret srumpnis. take the ad-

Cui archiepiscopus, “In quo," inquit * miserebor ?" Ht of the oon-

prior: “Ut possessiones ecclesiz, per militiam quam de estates.

* Deo habetis et ecclesia Cantuariensi, contra raptores

* eotidie irruentes velitis defendere, ipsasque possessio-

* nes bonis evacuatas restaurare, et de eisdem con-

* ventui vestro in necessariis victualibus providere.

* Omnia enim tam intus quam extra vestre commit-

* timus dispositioni dum tantam in Anglia videmus

* perturbationem." Restitit primo archiepiscopus peti-

tionibus prioris, et nulla ratione induci potuit ad con-

sentiendum: sed in brevi, clericorum suorum instantia

revocatus, proposuit ut consentiret si pulsu simili de-

nuo peteretur. Prior igitur Walterius jam secundo vel Being

tertio aggressus est archiepiscopum, et, jam de facili urged he

eonsensu adhibito, archiepiscopus ad precem prioris et^

conventus omnia cepit in manus, et tam intus quam

extra custodes ad suum posuit libitum, qui ei singula-

rem omnium redderent rationem. Initia malorum et

laborum sunt hsec. Quod enim tunc factum est ne-

! enim] om. B.

A.D. 1150.
Unfortunate
results.

Severe treat-
ment of the
monks.

They re-

monstrate
with the
archbishop.

144 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

cessitate cogente ad modicam utilitatem, timendum est
ne futuris temporibus in angariis revocetur ad memo-
riam et ad consequentiam perniciosam. Cogitatio si-
quidem hominis ad malum prona est, presertim ubi
excessum suum palliare potest exemplo decessorum ;
utilitas plane detestanda est, in qua libertas ecclesia
periclitatur. Theodbaldus autem archiepiscopus, ad hanc
precem vix tandem omnium dominus et procurator ef-
fectus, ccepit primo viriliter agere, ac si continuo vellet
omnia in statum pristinum revocare. Sed in brevi
multe familie gravatus expensis, in primo passu posi-
tum retraxit pedem, et jam quod de proprio perdiderat,
ut sibi videbatur, de alieno resarcire studuit. Habuit
ad hoc illius temporis plurimos incentores ; sicque factum
est, ut quod sponte vel nescius predo reliquerat, archi-
episcopus per manus officialium suorum auferre non
formidaret. Exterioribus itaque spoliatis, in miseros
monachos ultima dessvit parcitate. Hospes enim fere
omnis & curia eorum exclusus est, et pauperes expulsi.
Conventus ipse, qui in precipuis festivitatibus lautiori-
bus refici solebant alimentis, jam pane grossiore simul
et olere suam temperabant esuriem, et ad unum panem
sepius combinati. Videns autem prior et seniores ec-
clesie Cantuariensi detestabilem imminere subversionem,
humillimis precibus archiepiscopum exoraverunt, ut eo-
rum statum emendaret, et eam conventionem quam in
susceptione possessionum ecclesie inierat observaret, ne
conventus diutina frangeretur inedia, ne ipse infamiam
et ecclesia probrosam incurreret subversionem. — Audiens
heec archiepiscopus, primo quidem modeste, postremo
indignans contumeliose respondit. Prior autem de omni
emendatione desperans, institit, ut saltem dilaniatas con-

. ventui restitueret possessiones: sed ille, aspernatus om-

nia, etiam priorem deponere minabatur. Prior autem
adepta congrua opportunitate, et totius conventus uni-
tate, unicum oppressorum opposuit remedium, et ab omni
gravamine illato vel inferendo in die Sancti Audoeni

OPERA HISTORICA. 145

sedem apostolicam appellavit. Sed archiepiscopus, suo A-D. 1180.
. . The monks
excandescens impetu, adeo contempsit appellantem et appeal,
eum ad quem appellatum est, ut conventum canibus and the
compararet, et equos prioris violenter raperet, januas o eases”
curie monachorum clauderet, et armatos custodes ap-
poneret, divinum in ecclesia servitium per manum clerici
interdiceret, monachos duos appellationem prosequentes
interciperet, captos incarceraret, scripta et privilegia et
expensas eisdem auferret. Confluxerant ad hoc spec-
taculum viri religiosi satagentes serumpnas ovium pro-
pellere, et pastoris ssevitiam vel specie tenus temperare.
Tenuit enim conventus pastoris sui suspensionem etiam Patience
post appellationem decem et octo diebus, unde et ipse convent:
archiepiscopus cum suis sero poenitens valde confusus est.
Conventus autem jocundus exultabat in Domino, malens
omnia subire pericula quam ecclesi? sus patienter tam
enormia dampna sustinere. Discurrentibus autem viris Terms of
religiosis inter archiepiscopum et conventum, ad hoc fion agred
tandem perventum est, ut archiepiscopus conventui ^"
saltem extenuatas redderet possessiones, sententiam
suspensionis relaxaret, conventum diligeret; conventus
vero appellationi renuntiaret, et debitam patri suo et
pastori reverentiam exhiberet, et ut injurias invicem
illatas perpetuz contraderent oblivioni. Quod et factum
est in parte. Archiepiscopus autem, sentiens monachos The arch-
appellationi suze renuntiasse, villas quidem et redditus not make
eis restituit, ecclesias vero villarum ipsarum et exenia tution.
quz certis solempnitatibus proveniebant retinuit, jurans
in secreto quod nunquam plenam habituri essent resti-
tutionem, nisi prior sponte sua prioratum resignaret;
verum si ad humilitatis exemplum ob reverentiam The prior
archiepiscopi prioratum dimitteret, et eidem in brevis formal ^
prioratum ex consilio fratrum restitueret, et om- but to be
nibus deinde paternum exhiberet affectum. ^ Assere-
bant idem fide interposita. summi consiliarii archiepi-
scopi dicentes et pejerantes, archiepiscopum nichil aliud
A 64. K

ill more.

146 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1180. quserere nisi ut non videretur a priore superari, à quo
re Iani in appellatione illa videbatur contempni. Credidit prior
bishop,” verbis mendacii, et in capitulo coram conventu przsi-
instead of JU . . . .
restoring, dente archiepiscopo resignavit prioratum. Cumque inter
him. loquendum diceret prior, “Ego ob vestri reverentiam
* prioratum resigno," et cogitarent plurimi quod dicere
vellet archiepiscopus, * Et ego tibi prioratum restituo,"
precipitanter dixit, “Et ego te depono." Precepit
autem ut eum usque Londoniam sequeretur, plenam ibi-
dem suscepturus restitutionem. Dissuasit ei conventus
ne egrederetur, futuram coniciens proditionem. Ille
vero fratrum suorum spreto consilio, accessit ad archi-
episcopum apud Lamhethe cum quibusdam senioribus
Theprir ecclesi. Quibus seorsum vocatis, quasi de prioris re-
enedat stitutione cum archiepiscopo essent locuturi, servientes
archiepiscopi Walterium rapuerunt, trahentes eum usque
Gloecestriam, przcipientes abbati ex parte archiepiscopi
ne eum aliquatenus permitteret exire. Fuit itaque prior
depositus ibidem quasi incarceratus quamdiu deinceps
vixit archiepiscopus. Amoto igitur, ut predictum est,
Walterio priore, ex consensu multorum priorem consti-
best ‘the tuit, Wibertum subpriorem, virum commendabilem etin :
appointed operibus bonis mirabilem. Conventumque deinceps in
multa habens reverentia, multa ecclesise contulit bene-
ficia et de novo conquisivit. Scias tamen, Lector, quod
ea qua superius de Walterio priore scripta sunt, sub
unius ejusdemque anni continentia non contigerunt.
The arch. Hic autem scripta sunt eo quod annus liii**, quo appel-
bishop de-
tained the, latio illa et maneriorum restitutio priorisque proditio
estates from facta, est, hostili strepitu plenus est, et ut lectio tantum
Easter to
. Beptem- ex ordine continuata demonstraret eventum. Archiepi-
ber 11. "-
scopus vero tenuit villas uteumque a Pascha usque ad
festum Sanctorum Proti et Jacincti.

EE K-L-IU T

H. Hunt.
ib. viii.
fo. 226.

OPERA HISTORICA, 147

MCLI.—XII. '

Theoübaldus Cantuariensis archiepiscopus, totius Anglis a.D.1151.
primas et apostolice sedis legatus, celebravit concilium Council at
generale in media Quadragesima apud Londoniam, ubi rex Ste.
phanus affuit et Eustachius filius ejus. Totum autem con.
cilium novis et inusitatis infrenduit appellationibus. Inusi-
tatze enim in Anglia appellationes erant usque quo Henricus Multiplica-
Wintoniensis episcopus extitit legatus. Eodem anno comes {07%
Gaufridus Andegavensis mortis legibus concessit, et tam de
comitatu Andegavize quam de ducatu Normannis filium Geoffrey of
suum reliquit dominum et hsredem. Corpus autem Anion des.
Gaufridi in ecclesia Cenomanensi sepultum est.

Obiit hoc anno * Hugo abbas Sancti Augustini Cant- Hugh, abbot
uarie, qui a Willelmo Cantuariensi archiepiscopo bene- gustine’s
dictionem acceperat, eique fecerat professionem. Mo- —
nachi autem Sancti Augustini obtinuerunt a rege
Stephano, ut in eligendo abbate suo canonicam eis con-
cederet libertatem. Elegerunt itaque Silvestrum quon- Silvester
dam priorem suum, qui a Theodbaldo Cantuariensi succeed
archiepiscopo suppliciter petiit benedictionem, et debi- '
tam optulit professionem. Annuit archiepiscopus electi sitvester
petitionibus, sic tamen ut in Cantuariensi ecclesia quod receive be.
petitum est consequeretur. Noluit abbas in Cantuari- at Christ
ensi ecclesia profiteri, sed nec benedici, sed alibi ubi- sppeals to"
cumque archiepiscopo placeret. Quod cum renueret ^
archiepiscopus, collecta pecunia Silvester Romam pro-
fectus est, dominique Pape litteras obtinuit ut archi-
episegpus predictum Silvestrum in ecclesia sua bene- the arch-
diceret, nulla exacta professione. Archiepiscopus autem the pope's
ex mandato domini Pape accessit sed invitus ad ec- proposes £0
clesiam Sancti Augustini, ut mandatum domini Pape at S, dies:
exequeretur. Prior autem Walterius Cantuariensis ” ” |

1 Theobaldus ......- legatus] | the preceding account of the quarrel
Written in C. over an erasure, | with Theobald, and had repented of
which seems to denote that the | it.
transcriber had begun to write out 3 hoc anno] om. C.

K 2

' A.D. 1151.
Prior Wal-
ter inter-

forbids it

Siege of
Worcester
by Stephen,

148 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
ecclesise probrosum videns imminere periculum, de con-
silio fratrum illuc accessit, et licet januis clausis pru-
denter ingressus est. "Videns vero archiepiscopum jam
sacris vestibus indutum, eum de tanta injuria Cantu-
ariensi ecclesie illata et inchoata ad sedem apostolicam
appellavit, et ne procederet constanter inhibuit. Hac
occasione benedictio illa ad presens dilata fuit. Sil-
vester igitur | ad dominum papam regressus, sumpta
occasione ipsius animum quasi ob contemptum archi-
episcopi stimulavit, sicque litteras urgentiores obtinuit,
ut archiepiscopus! Silvestrum absque professione in
ecclesia sua benediceret omni occasione et appellatione
remota. Quod et factum est. Iste primus et novissimus
in ecclesia sua ab archiepiscopo Cantuariensi benedic-
tionis non munus sed execrationis onus accepit.

Rex autem Stephanus iterum Wirecestram irrupit, et quia H. Hunt.
castellum preterito anno capere non poterat, ad ejus cap- lib. viii.

tionem totis viribus desudabat. Porro cum obsessi viriliter
resisterent, duo castella ad illud expugnandum construxit, ibi-
que quosdam proceres relinquens alias divertit; sed quia
mos erat regis multe strenuiter incipere, pauca laudabiliter
finire, consilio consulis Roberti de Leicestria castella regis
demolita sunt, et obsessum callide liberatum. ^ Labor itaque
regis et studium ut sspe? solebat emarcuit et elanguit,
flore caruit ac fructu.

Hoc? anno Theodbaldus Carftuariensis archiepiscopus

et apostoliez sedis legatus, iii? kalendas Octobris, sa-

"" eravit ad altare Christi Cantuarim Ricardum Londoni-

ensis ecclesiw& electum, accepta prius ab eo professione
de canonica subjectione, astantibus et cooperantibus

' Gilberto Herefordensi, Hylario Cicestrensi, Walterio

Rofensi.

the year 1152. He was ordained
priest on Saturday, Sept. 20. See
his Profession at Canterbury ; and
R. Diceto, i. 295.

! archiepiscopus) episcopus, C.

3 sepe | om. B.

3 Hoc anno] The consecration
of Richard of Belmeis belongs to

ss IE EI EE WSAEPT ESS o i let "us apis ste,
‘

OPERA HISTORICA, 149

MCLII.—XTII.

Postquam reversus est rex Francie Lodovicus & pe- AD. LD. 1182
regrinatione Jerosolimitana, orta est quredam discordia Diwmeef
inter ipsum et reginam suam Alianor ex quibusdam Eom x
forte que melius tacenda sunt qus in illa peregrina-
tione contigerunt. Et ecce subito sub consanguinitatis
imagine moliri ccepit matrimonii solutionem. Divortio
itaque inter regem Lodovicum et reginam suam Alianor
labore multo et artificioso juramento in facie ecclesim
solempniter celebrato, Gallicos amplexus jam sibi de- Eleanor
crepitos fastidiens, fines quoque Galli; egressa, in terram Poictou.
suam Pictaviam se recepit. Degebat his diebus dux
Henricus in Normanniz finibus, et erat in omnium
oculis gratiosus. Alianor autem, jam repudiata et pro-
prize libertati reddita, terram suam, Aquitaniam scilicet
et Pictaviam, aliasque terras suas que eam jure con-
tingebant hereditario, ut domina possidebat. Qua, She offers
missis clanculo ad ducem nuntiis, liberam et absolutam Hom of
se nuntiat esse, et ad matrimonium contrahendum ducis
animum stimulat. ‘Dicebatur enim artificiosam repudi-
ationem illam ex ipsius processisse ingenio. Dux vero
generositate feminz et maxime dignitatum quse eam
contingebant cupiditate illectus, amoris et morc, omnis They are
impatiens, paucis secum assumptis sociis viam longiorem
discurrit in brevi; infra tempus modicum conjugio illius
jam olim concupito potitus est. Nuptiis igitur celebra-
tis, genuit ex ea filium quem ex proavi sui nomine
vocavit Willelmum. Audiens autem rex Lodovicus re- Lewis pro-
ginam repudiatam duci Henrico lege maritali conjunc- stack -
tam, acerbo felle commotus, innumerum fecit convocare Henry.
exercitum, ut reginam olim suam, immo magis Aqui-
taniam, si fieri posset, revocaret. At dux, ad tantos
belli strepitus manens intrepidus, convocatis undecum- Henry
que militum et peditum copiis, regem furentem ab in-i invasion.”
gressu provincie suse constanter reppulit. Conspira-
verat autem cum rege frater ducis junior Gaufridus, et

150 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

Dnm. fratrem proprium pro posse suo infestare cupiebat. Sed
enry's

brother — ducis prudentia preventus, in brevi debellatus manus
takes pe 2 part dedit et in gratiam regis utcumque receptus est. Re-
A vertente itaque duce, rex Francise pauculos agros et
villas in ultimis Normannis finibus ne nil ageretur
Reweséof vastavit. Munitiunculis etiam quibusdam per dedi-
tionem occupatis, subita febre detentus lecto decubuit.
Quo audito exercitus ejus, paulatim defluens! ipsum
post modicum in Franciam redire coegit. Dux igitur
cum conjuge sua possessionibus amplis, videlicet Aqui-
tania et Pictavia, in pace retentis, liberalitate. sua simul
et prudentia omnium in se provocavit affectum.?

Stephen’s — Rex autem Stephanus, novi ducis Normannis et Aqui-
about the taniz et comitis Andegavie Henrici probitatem simul
. et potentiam licet adolescentis valde suspectam habens,
de successione regni Anglicani sollicitus erat, ne in
primo gradu heereditas cassaretur fraude retenta. Con-
founcilat vocato igitur apud Londoniam generali concilio, Theod-
baldo scilicet archiepiscopo Cantuariensi, episcopis quo-
que et proceribus Angliz, proposuit animo filium suum
Eustachium regio diademate insignire, et de jure debito

et jurato Henricum prevenire et penitus privare. Pos- g. Hunt.

tulans autem a przedicto Cantuariensi archiepiscopo, ad lib. viii.

fo. 226.
The bishops quem de antiquo jure Cantuariensis ecclesi; regum
anoint | Anglise pertinet coronatio, et cxteris episcopis quos ibidem
congregaverat, ut Eustachium filium suum in regem unguerent
et benedictione sua confirmarent, repulsam vehementer in-
doluit. Dominus siquidem Papa litteris suis Cantuariensi
prohibuerat archiepiscopo, ne filium regis, qui contra jus-
Influence jurandum regnum usurpasse videbatur, in regem sublima.
Becketin ret. Hoc autem factum est subtilissima providentia et
" perquisitione cujusdam Thome clerici natione Londoni-
ensis; pater ejus Gilebertus, mater vero Matildis voca-
. batur. Rex igitur Stephanus et filius ejus Eustachius
eorumque complices vehementer irati, omnes episcopos
cum primate suo Cantuariensi archiepiscopo in una

! defluens] destituens, C. | 2 affectum] affectus, C.

JI. Hunt.

lib. viii.
fo. 226.

OPERA HISTORICA. . 151

episcopo autem firmiter in suo persistente proposito, "
quidam episcopi timore perculsi & sui archiepiscopi con-
silio recesserunt. Archiepiscopus autem mirabili casu Fight of
egressus, trans fluvium Tamesim in cymba! vectus Theobald.”
prudenter aufugit, et citissime apud Dovoriam trans-

fretavit. Sicque factum est? ut a minis regis et Eus- /
tachii ereptus ipsum regis filium male concupito privaret?

honore. Rex autem, audiens archiepiscopum transfre-

tasse, omnibus eum possessionibus spoliavit. Rex deinde stephen
castellum de Niuberi* obsedit et cepit, deinde Walingefordiam Newbury
obsedit, et castello ibidem erecto omnem inclusis egrediendi Wahenee
subripuit facultatem. Tunc hi qui ibidem fuerant obsessi, f?r*-
etsi non ante gravissime compressi, a domino suo duce Nor-
mannie per internuntios petierunt vel auxilii exhibitionem,

vel castellum in manus regis reddendi licentiam, unde dux
Henricus iratus in Angliam cum exercitu iter paravit.

Hoc anno Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus, The abbot
totius Angliz primas et apostolice sedis legatus, bene- blessed.
dixit Thomam abbatem de Boxeleia ad altare Christi
Cantuariz vite nonas Martii.

Obiit hoc anno Matildis regina vto nonas Maii, et The queen,
sepulta est in ccenobio quod ¢ cum rege Stephano funda-
verat apud Faversham.

MCLIII—XIV.

Dux Henricus, sopitis cireumquaque transmarinis bel- A.D. 1168.
lorum turbinibus, ut etiam in Anglia his? qui a rege comesto
England,
Stephano cotidie premebantur subveniret, armatorum Jau.6
copiis instructus venit in Angliam in initio mensis
Januarii, die scilicet Dominice Apparitionis. Cum au-

tem ecclesiolam " intraret, missam vel saltem evangelium

! cymba] cimbula, C. 5 unde . . . paravit] om. C.
3 est) om. C. 6 his] om. A, B.
3 privaret) privavit, C. 7 ecclesiolam] ecclesiam, C.

* Niuberi] Muberi, C.

152 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

4D. 1158. auditurus, vel paulatim more militum oraturus, ex in-
Arrivalof sperato incepit presbyter officium misse diei dicens,
Anju. § “ Ecce advenit dominator dominus et regnum in manu
* ejus," et cetera! Igitur audita per totam Angliam
adventus sui fama, comites et proceres qui partem ejus
fovebant unanimiter ad eum confluebant, conferentes
cum eo quid primo quidve postremo esset faciendum.
Ex communi denique consilio perrexit versus Malmes-
beriam, fusisque in campestri planicie pugnatorum copiis,
He besieges castellum fortiter obpugnavit, et in brevi muros ex- H. Hunt.
bury. teriores occupavit. Expugnata tandem urbe, turris excellen- lib. viii.
tissima Jordani, quam speciali regis conservabat preecepto, fo. 237.
sola fame domabilis remansit; unde Jordanus cum summa
festinatione egrediens, rem gestam regi Stephano propalavit.
Stephen Rex itaque Stephanus, congregato exercitu,? Cirecestram |
t — venit, crastinoque dispositis agminibus Malmesberiam
properavit, quasi cum duce dimicaturus et obsessos li-
beraturus. Sed non longe a castris positus impetum
cohibuit, et ne protinus pugnaretur sollicite curavit.
Obstabat enim ssvientis hiemis insolita asperitas, qua
nonnulla centenaria hominum perierunt et jumentorum.
Apertis enim cataracteribus? cali tantas in facies eorum misit
Deus inundationes, tentes acerrimi frigoris obstinationes, tan-
tas ventosi turbinis impulsiones, ut Deus ipse vel aeris in-

Stephen is temperies pro duce viderentur pugnare. Ibant tamen acie-
byastorm Us dispositis quasi contra Dei potentiam contendentes. Erat
toretreat. enim duci tempestas a tergo, regi vero in faciem, ut nec
arma sustinere nec lanceas ymbribus profluentes contrectare
valerent. Rex igitur, Deo et duci resistere non valens,
celerius recessit et Londonias properavit. Deus enim
sine sanguinis effusione duci preparavit triumphum. Hi
Surrender ergo qui in turri erant, regio suffragio destituti, impe-
ctl. trata rebellionis impunitate, turrem cum reliquo presidio
in manus ducis tradiderunt. Exinde nobilis Robertus
comes Leicestrise ccepit partem ducis fovere, eique per

1 These words are the beginning 3 exercitu) suo, ins. C.
of the “ Officium" of the Mass on 3 cataracteribus] caracteribus, A.
the feast of the Epiphany, and | B.
during the Octave.

OPERA HISTORICA. 153

aliquod tempus necessaria ministrare. Triginta etiam Ms ns.
vel eo amplius munitissima castella cum possessoribus earl o Lei-
suis et pertinentiis per consilium ducis se duci sub-
diderunt.

Obiit hoc anno papa Eugenius, eique successit Anas- dgnetsis
tasius.!

Dux autem congregata militum copia, Walingefordensibus genry goes
jam fame et inopia perituris succurrere festinavit. Obsedit W Walling-
itaque castrum de Craumerse, rem arduam et insstimatam pri and
laudabiliter incipiens, cinxitque castellum regis et exercitum Orowinarah.

illum vallo maximo, ut suis tantum per castellum de Walinge-

ford pateret egressus, obsessis vero nullus exitus permitteretur.

Quo audito, rex Stephanus cum magno exercitu Walinge-
fordiam properavit, fautores ducis qui in eodem erant
castello acrius quam solebat obsessurus, vel saltem suos gtephen
quos dux obsederat ab imminenti periculo liberaturus. fhe siege of
Anxius enim rex duplici ex causa anhelo spiritu labor- tea =
abat, scilicet ut vel suos liberaret, vel adversarios impug-

naret. Sciebat enim quod quocumque se verteret ducem

ipsum in exercitu suo inter primos * obvium incunctanter

haberet. Obpugnaverat autem idem rex jam sepius
prefatum castellum tempore quo fuit imperatrix in

Anglia et aliquotiens postea, sed non prevaluit adversus
quendam prudentem ibi Britonem castellanum nomine
Briennum. Verum quia expugnare non potuit, super He raised a
pontem Tamensis fluvii turrem ligneam cum propugna- on the Hon
culis erexerat, ad arcendos videlicet Walingefordensium bride.
militum excursus. Dux vero ex improviso cum paucis Henry —
armatis e presidio prosilivit, fabricam hostilem non sine and anes in
suorum periculo expugnavit, regiosque satellites manibus farlonga
fidelium suorum deorsum precipitavit. Sic dux cum king’sarmy.
suis armatorum copiis libere progressus in campestri
planitie contra regis exercitum castra metatus est. Vix

tribus stadiis inter se distabant castra regis et castra

ducis. Cum autem rex de ordinandis aciebus cum suis

s three

! Eugenius III. died July 8, 1158; 2 inter primos] Left blank in C.
Anastasius IV. succeeded July 9.

154 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1188. comitibus et baronibus eminus tractaret, equus regis

itrown priores pedes in sublime erexit, et non sine periculo
from his

horse. sedentis in terram pronus elisus est. Hoc secundo et
tertio est repetitum. Cunctis itaque portenti hujus
novitate attonitis, Willelmus comes de Arundello, vir

Speech of eloquentissimus, hujusmodi prorupit in vocem: “ Evi-
Arundd. — * dentibus," inquit, “o rex, docemur indiciis, si instantis
* pugne contra ducem subierimus conflictum, minime

* nobis fore tutum, cum et illum ineundi certaminis

* justior causa sollicitet, et pugnax cum illo exhzre-

* datorum per te manus ardentibus animis periculo

* immineat capitum nostrorum. Preterea tanta est in

“ utroque exercitu consanguineorum atque nepotum

* sed et fratrum inter se dissidentium multitudo, ut

* cum permixtis contrariis agminibus pugnatum fuerit, —

* necesse sit ut quamplures parricidali contagio pollu-

He proposes ^ antur. Quiescat igitur civilis belli nefanda rabies,
* missisque vicissim bons et probate fidei legatis, dis-

* eordes consanguineorum hinc inde mentes ad debite

* dilectionis unitatem revocentur, acceptisque belli

* induciis odiorum cause interim conquiescant.” His

dictis consensit rex, consenserunt et alii qui regi asta-

bant. Tandem hoc inter principes regios decretum est,

Interview ut rex cum duce seorsum de pace! colloqueretur,
Stephen deinde pax inter ipsos facta, ad utriusque partis prin-
on.’ cipes referretur. Postquam igitur hee principum
consideratio per internuntios fideles ad noticiam ducis

in bella furentis delata est, vix tandem compellentibus

amicis suis prebuit assensum. Dolebat enim tantos

belli apparatus debere prorsus evanescere, nequibat
juvenilis pectoris fervorem citius temperare. At tamen
urgentibus amicis, immo vim inferentibus animo illius,

Conversa regi venienti properanter occurrit, et solo Tamensi
tween them. fluminis alveo interjecto, ubi strictior videbatur et ad
loquendum aptior, ab illo divisus, secretos diutissime

! pace] patris, ins. C.

H. Hunt.
hb. viii.
fo. 227.

OPERA HISTORICA. - 155
confzderationis sermones conseruit. Post finem collo- AD.1s.
quii, dux ad suos alacriter regreditur, et; rex ad suos By down.
in castra rediit| Tandem convenientibus in id ipsum
partium diversarum voluntatibus, armis depositis vale-
dicunt. Unde Eustachius regis filius et ducis emulus
vehementer indignans, patrem de pace inita corripuit, Indignation
et sic furibundus a curia recedens patrem dereliquit, of Bustace
omnemque vastaturus patriam Cantibrigiam® petiit;
proposuerat enim animo nec sacris locis nec sanctorum
prediis fore parcendum. Unde cum beati Eadmundi He ravages
petisset coenobium, ibidemque reverenter exceptus et of 8. 5. Ba-
splendide refectus, cum petitam pecuniam in satellites August 10.
suos erogandam non accepisset, furibundus abcessit, et
in die Saneti Laurentii circumquaque et maxime Sancti
Eadmundi messes przedari precepit, et in castrum suum
quod ibi erat proximum deduci. Sed cum ad mensam,
ut in scriptis legimus, pransurus sedisset, ad primum mis maa-
edulii gustum insanus effectus miserabiliter interiit, et death.
pro contumacia martyribus illata, diras mortis poenas
exsolvit. Sepultus est tamen apud Faversham. Simon *
quoque comes Northamtonis eodem tempore defunctus est.

Uterque juvenis, eodem morbo, eadem ebdomada deperie-

runt. Circa idem tempus plures regis complices mor-

tui sunt. Unde virtus et spes omnium duci rebellan-

tium emarcuit ex inproviso. Rannulfus etiam nobilis peath ot
ille et famosus comes Cestrie, vir admodum militaris, (cer.
per quendam Willelmum Peverellum, ut fama fuit,
veneno infectus, post multos agones militaris glorie,

vir insuperabilis audacim, vix sola morte territus et
devictus, vitam finivit temporalem, et sepultus est. Qui,

lice& ducis faveret partibus, parum tamen pro duce
faciebat nisi quod in sua mente habebat, pro rege vero
nichil. Dux autem impiger, ut leo rugiens in venatione, siege of

tertiam congessit obsidionem circa castellum de Stanford.
Subacta vero urbe, rebellantes ei qui in turri fuerant

nuntios ad regem miserunt, sibi necessarium auxilium pos-

1 redit] redit, C. | ? Cantibrigiam] Cantebrigiam, C.

156 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS |

A.D. 1158. centes. Rex autem obsederat castellum de Gipeswich, quod H. Hunt.
Sum? comes Hugo Bigod contra eum tenebat. Cujus obsidionem lib. viii.
dered‘ cum nollet dimittere nec inclusis a duce auxilium impendere, '? 227.
and Ipewich castellum de Stanford cum ipsa turri duci redditum est.

Sed et castellum de Gipeswich regio traditum est arbitrio.

Dux autem Notingeham petiit et obsedit, et absque mora
cepit.

Rorate Theodbaldus interim Cantuariensis archiepiscopus cum rege, H. Hunt.
for peace, cum duce de componenda pace tractabat; cum rege singu- lib. viii.
lariter colloquens, duci vero frequenter nuntios mittens. fo. 228.
Henricus Vero! episcopus Wintoniensis, qui prius quidem
regnum funeste turbaverat, cum omnia videret rapinis, incendiis
et cedibus demolita, poenitentia motus ad tantorum fini-
endam malorum malitiam concordie principum invigilabat.
Factum est autem ut mense Novembri, in fine mensis,
t ex precepto regis et ducis convenirent apud Wintoniam
in Novem: presules et principes regni, ut et ipsi jam init: paci
chester. — preeberent assensum, et unanimiter juramenti sacra-
mento confirmarent. Facto itaque in civitate Win-
tonie conventu publico, et duce cum ingenti gaudio in
episcopali sede suscepto, rex Stephanus ipsum ducem
cunctis videntibus adoptavit in filium, atque, interposito
omnium juramento, concessit et confirmavit ei totius
Anglie principatum. Dux autem suscepit eum in
locum genitoris, concedens ei omnibus diebus vite suse
Henryand nomen et rem regii culminis optinere. His itaque
rebus apud Wintoniam feliciter gestis, rex ducem secum
ducens cum magno procerum et presulum * comitatu
Londoniam properavit, dominumque totius Anglie prze-
dicari eum precepit. Hujus rei fama circumquaque
diffunditur, et quisquis pacis filius admodum gloriatur.
Sic Dei misericordia nostris srumpnis finem, pacis auroram
The agree- regno diruto tribuit Anglorum. His igitur peractis, cum
firmed summo gaudio et amore rex Stephanus et filius ejus novus
adoptatus nuper conventuri discesserunt. Hzc etenim con-
cordia ante Natale Domini confirmata est. Utrimque igitur
in pace discessum est?

! vero] quoque, C. | ?Utrimque . . . est] om. C.

H. Hant.
lib. viii.
fo. 228.

OPERA HISTORICA. 157

MCLIV.—XV.

Dux Henricus, cum jam annum in expugnatione, immo AD.
in resuscitatione, Anglis peregisset, in octavis Epiphanie una ? er 18.
cum rege Stephano venit Oxenefordiam, ibique comites sworn to
et barones Anglicani regni ex preecepto regis duci debitam Oxford.
juraverunt fidelitatem, salvo nimirum honore regio
quoad viveret rex. Hac itaque facta securitate, abin-
vicem in pace discesserunt. Post modicum vero tem-
poris convenerunt apud! Dunstapelam denuo de statu et

pace regni tractaturi Ibi aliquantulum quidem clarissima Disagree-
dies obnubilata est; displicebat enim duci quod castella post ment at e
mortem Henrici regis in pessimos usus circumquaque con- about the
structa non diruerentur, sicut confirmatum et sancitum fuerat of castles.
inter eos in concordism firmissimo foedere. Pars quidem magna
jam erat diruta; quibusdam tamen suorum castellis regis
clementia vel versutia parcens, pacti communionem * debilitare
videbatur. Dux igitur, super hoc modeste regem increpans,
repuleam quidem passus est. Verumtamen patri suo novo
deferens, sgre quidem rem distulit, ne concordis lumen
extinguere videretur.®

Mense Januario, die Sancti Vincentii, cum dominus January 2.
Hugo, Eboracensis ecclesi: thesaurarius et Wintonism bishop of
archidiaconus, ad ecclesiam Dunelmensem vacantem epi- Pri

scopus communiter eligeretur, Henricus archiepiscopus Durham.”

. Eboracensis electionem quantum in ipso fuit cassavit.

Sed preedictus thesaurarius electus ad curiam Romanam

cum suis electoribus ivit; et ibi suam consecrationem Bishop

a domino papa Anastasio, post dominum ipsum Euge- consecrated
nium substituto, subsequenti vigilia Sancti Thome Dec. 20^
apostoli suscepit. Beatus igitur Willelmus subsequenti ud
tertia die ad curiam Romanam venit, quem preedictus
Dunelmensis episcopus honorifice suscepit, et negotium

! apud | om. A. B. following paragraph, Mense . . . .
2 communionem] communicatio- | impetravit, is omitted in C. The
nem, C. election of bishop Hugh belongs to

3 videretur ] Utrimque igitur in | the year 1153 ; he was consecrated
pace discessum est, ins. C. The | on the 30th December in that vear.

Archbishop
Willia

‘ducis amita colloquium habuerunt.

158 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

. ipsius usque adeo procuravit et promovit, quod ei

restitutionem sui archiepiscopatus a predicto papa

his Ánastasio et tota curia Romana perquisivit, et ei pal-

lium, quod nunquam prius habuerat, antequam inde
recederet, impetravit.

Post modicum temporis dux Henricus una cum
rege Stephano et quibusdam optimatibus Anglis venit
Cantuariam, ubi & conventu Christi solempni proces- .
sione cum innumera cleri et populi multitudine sus-

ceptus est! Exinde in Quadragesima Dovoriam simul

venientes cum comite Flandrie 'Theodrico et comitissa
Cum autem rex et
dux dimisso comite Cantuariam redirent, et ex conju-
ratione Flandrensium, qui duci simul et paci invidebant,
interfectào ducis preparata fuisset, ecce subito regis
filius junior Willelmus nomine, conspirantium conscius,
super Berehamdoniam decidit equo, tibiaque nutu Dei
confracta, omnes fere circa se coadunavit in planctum.
Dux interim, premeditatas agnoscens insidias, Cantu-
ariam concito veniens, semulorum suorum insidias de-
clinavit. Inde festinanter per Roffam et Londoniam
ad mare descendens, in Normanniam transfretavit, et
ulterius faciem regis Stephani non vidit.

Willelmus Eboracensis archiepiscopus in Angliam
rediit, et in Paschali solennitate alumpnam suam
Wintoniensem ecclesiam visitavit. Deinde ad sedem :
propriam Eboracum perveniens, in sacra solennitate
Pentecostes inter Missarum solempnia veneno infectus
est, et post paucos dies migravit ad Dominum.

Eodem anno Rogerius Cantuariensis archidiaconus

y electus est ad regimen Eboracensis ecclesie, et conse-

cratus est a Theobaldo Cantuariensi archiepiscopo apud
Westmonasterium vito idus Octobris, astantibus et co-
operantibus Ricardo Londoniensi, Roberto Lincolniensi,
Gileberto Herefordensi, Waltero Roffensi, Roberto Ba-

! est] om. C.

OPERA HISTORICA. 159

thoniensi, Nigello Heliensi, Willelmo Norwicensi, et 4D I5.
Johanne Wigorniensi. Dedit autem archiepiscopus Can- Thomas
tuariensis archidiaconatum cuidam clerico suo, scilicet descon.
Thome de Londonia, viro admodum strenuo atque

ingenii perspicacis.

Mense Octobri rex iterum comiti Flandrensi apud Meeting of
Dovoriam oceurrit, et cum eo colloquium habuit. and the.
Dimisso autem post colloquium comite, rex subito ilii Flanders
dolore cum veterano emoroidarum fluxu violenter cor-
ripitur, et ibidem in curia monachorum! decumbens esti ot
diem clausit extremum octavo kalendas Novembris, 0+ *.
Corpus vero ipsius! ad? Faversham delatum est, et in
ecclesia sepultum. Tumulato itaque rege Stephano,
tanta pax per .Ángliam nutu divino et cooperante
Theodbaldo Cantuariensi archiepiscopo facta est, ut inter Theobald
tot militum et Flandrensium luporum cohortes nemo the peace. .
in alium manus mitteret violentas.

Post mortem itaque regis Stephani evoluto mensis Henry
unius spatio et amplius eo, dux Henricus de obitu month atter.
regis certior effectus, & principibus Anglis vocatus et
& populo desideratus, magna stipatus? nobilium caterva
ad mare descendit. Et licet repugnantibus auris, et Helands
navigio disperso, in Anglia tamen apud Hostreham ap- rcsives
plicuit sexto idus Decembris. Congregatis vero quos ¥ Winchester,
mare disperserat sociis, Wintoniam pervenit, ibique con- Lond. onto,
fluentium ad se principum fidelitates accepit. Deinde
Londoniam petiit, proxima Dominiea ante Nativitatem
Domini * coronandus. Igitur sextodecimo kalendas
Januarii coronatus est rex Henricus filius Matildis Coronation
imperatricis a Theodbaldo Cantuariensi archiepiscopo minster,
totius Angliz primate et apostolice sedis legato, apud
Westmonasterium, astantibus et cooperantibus archi-
episcopis duobus, episcopis xiiii, comitibus et baronibus

! ipsius) illius, C. was the 19th, not the 17th of De-
? ad] apud, C... cember: Robert de Monte places
* stipatus] constipatus, C. the coronation on the Sunday, but

* The Sunday before Christmas | makes it the 20th.

A.D. 11654.

By Theo-
bald’sadvice
Thomas is

Court at
Bermond-
sey, Dec. 25.

160 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

[Anglicanis et]! transmarinis, et innumera multitudine
plebis. Regina quoque Alianor, a rege Francorum Lo-
dovico repudiata, cum ipso coronata est. Considerans
autem venerandus pontifex Cantuariensis Theodbaldus
regie mentis utpote juvenilis mutabilitatem, corporis
agilitatem, eumque totum cereum in vitia flecti, videns
etiam luporum aulicorum inveteratam malitiam et
insatiabilem cupiditatem, timebat juveni, timebat et
sibi; juveni quidem, ne malignantium adulatorum tabe
inficeretur, fieretque monitoribus asper; sibi vero, ne
ipso dissimulante juvenis rex gressus suos & via veri-
tatis averteret, et subjugatis regni adversariis Dei
ecclesiam impugnaret. Egit igitur &pud regem, ut
statim in initio regni cancellariam concederet clerico
suo Thom: Londoniensi, cui anno przterito Cantu-

ariensis ecclesie dederat archidiaconatum. Cernebat Herb. Bos.
quippe pontifex prefatum "Thomam, frequenti experientia lib. ii. c. 8.

jam doctus, in agendis strenuum, in consiliis fidum, in dubiis
securum, in adversis magnanimum, in apparatu magnificum,
in largiendo munificum, ad jussa promtum, in obsequio sedu-
lum, et in omni opere providum et discretum, unde et talem
aula dignum et aule gratum futurum nec inmerito arbitratur,
sperans exinde istius ope et opera inter regnum et sacerdotium
deinceps, pacis gratiam et vinculum firmum. Thomas igitur
cancellarius factus aulicos omnes facetia superavit et
gloria, ut in brevi regis rector efficeretur et? quasi
magister.

In Nativitate Domini tenuit rex curiam suam apud
Beremundeseiam, ubi, cum principibus suis de statu
regni et pace reformanda tractans, proposuit animo
alienigenas gentes de regno propellere, et munitiunculas
pessimas per totam Angliam solo tenus dissipare.

! Anglicanis: et] om. A. B.; ins. | 1155, p. 162, below. It belongs
- properly to the year 1155.

3 The preceding paragraph should
be compared with the parallel pas-
sage in the life by Alan of Tewkes-
bury and John. of Salisbury, (ed.
Giles) 8. T. C. i. 321.

2 et] om. C. Here MS. C. inserts
the notice of the consecration of
Robert bishop of Exeter, which
occurs in MS. B. under the year

OPERA HISTORICA. 161

MCLV.—XVI.

Gwillelmus de Ypre:et omnes fere Flandrenses qui A.D. 1185.
in! Angliam confluxerant, indignationem et magnanimi- ines lave
tatem novi regis metuentes, ab Anglia recesserunt ; et andthe”
castella, passim per Angliam ad rapinas pauperum et destroyed.
divitum excursus zdificata, ex precepto regis subversa
sunt. Rex igitur Eboracum et occidentales Anglis Henry visite
partes visitavit. Quod audiens Willelmus Peverellus, winian

cum de morte comitis Rannulfi sibi esset male conscius, Revere! be

novi regis illuc adventantis magnanimitatem metuens, monk, and
in ecenobio quodam ditionis su: relictis omnibus atton-

sus est et? cucullatus. Rege vero, mense Februario, ab
Eboraco digrediente, et in provinciam de Notingeham,

ubi predictus latebat cucullatus, perveniente, idem
Willelmus latenter evasit et aufugit, cunctasque muni-

tiones suas ubertate refertas regie reliquit voluntati.

Mense Martio peperit regina Alianor filium suum in Birth of the
civitate Londonia, quem baptizavit Theodbaldus Cantu- He
&riensis archiepiscopus, et ad nomen patris sui scilicet

regis vocavit Henrieum. Paucis vero? diebus post hsec Henry pro
evolutis, convocatis universis fere regni primoribus, gecount of
ccepit rex rationem ponere cum eis qui adhuc tenebant
presidia regii juris. Erat enim fixa in animo ipsius
Sententia omnem rebellionum materiam exstirpare, et
suspicionum causas submovere. Cognito itaque regis Beeerearl,
intentionis decreto, comes Herefordensis Rogerius, illius fortifies |.
magni Milonis filius, seductus iniquorum consiliis, clam }gninst the
8 curia discessit, et cum summa festinatione Gloecestriam
pervenit; jam enim decreverat apud se omnia prius
rebellionis pericula et incommoda subire, quam turris
Gloecestriz et castelli de Hereford dominationem regis
arbitrio subjugaret. Munivit itaque prefata et alia quse
habebat presidia armis et alimentis et Walensium

copiis, & quibus mater sua originem trahebat. Stimula-

! in] om. B. 3 vero] om. C.
2 et] om. C.
A. 64, L

A.D. 1155.
Rebellion of

Hugh Mor-
timer.

Gilbert -
Foliot

brings the
earl to sub-

n,
March 13.

The king
takes
Mortimer's
castles.

Robert
bishop of
Exeter con-
secrated,
June 5.

i

162 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

bant comitis animum ad rebellandum quidam potentes
proditores in Anglia simul et Walia, et precipue Hugo
de Mortuo Mari, qui etiam prout potuit rebellare cupi-
ebat. Quod ut vidit Gilebertus Foliot eo tempore
Herefordensis episcopus, consanguineum suum comitem
Rogerium adiit, ejusque ferocis animi impetum facunda
cohibuit eloquentia, eumque tandem in Passione Domini
ad debitam regis reverentiam revocavit et gratiam,
resignatis quidem preesidiis quibus admodum visus est
gloriari. Hugo autem de Mortuo Mari, novo regi rebel-
lare gestiens, tria contra regem castella firmavit et
tenuit, Cleoberi, Wigemore, et Bruges. Rex autem
Henricus citius eo advolans, exercitum suum in tres
turmas divisit, e£ predicta castella incontinenti obsedit
et post in brevi cepit, ipsumque Hugonem ad deditionem
coegit.

Post Pascha vero factus est conventus generalis prz-

ny sulum et principum totius Anglie. apud Walingefordiam,

ubi adjurata est Anglia regi et heredibus suis, Willelmo
scilice& si plusquam pater! viveret, et Henrico puerulo
si Willelmo fataliter accidisset. Sic in brevi Domino
cooperante pax per Angliam mata et confirmata omnes
pacis filios letificavit, et cuncta bellica proturbavit.

Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus, totius An-
glie primas et apostolice sedis legatus, nonis Junii
sacravit Robertum Exoniensem electum ante altare
Christi Cantuarim, astantibus et cooperantibus Hilario
Cicestrensi, Jocelino Saresbiriensi, Nigello Heliensi,
Walterio Roffensi.

MCLVI.—XVII.

Rex Henricus transfretavit, et Thoms cancellarii
sui magno fretus auxilio castra Gaufridi fratr’s sui, qui
rebellare temptabat, valide optinuit, hominia et obsides
de tota Aquitania et Gasconia exegit, et accepit. Quo
facto, reditum in Angliam paravit.?

! pater] om. A. B. | paravit] properavit, C. -

OPERA HISTORICA. 163

MCLVII.—XVIII.

Benedixit Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus A.D.1157.
Hugonem abbatem Sancti Eadmundi apud Colecestriam, ot "TA n

accepitque ab eo professionem de canoniea obedientia. mud
Rex autem! Henricus, expugnato fratre suo Gaufrido, Henry turns ue

rediit in Angliam, et convocati sunt ad eum przesules England |

et principes regni, abbates nonnulli, aliique inferioris council at

ordinis persone apud Norhamtoniam. Theodbaldus fo»

quoque Cantuariensis archiepiscopus, totius Anglie

primas et apostolice sedis legatus, affuit, et Silvester

abbas Sancti Augustini Cantuarim. Post varios autem h pee da of

sermones et regni negotia, actum est etiam de profes- sion of abbot

sione Silvestri abbatis archiepiscopo Cantuariensi faci-

enda. Dederat enim papa Adrianus in mandatis eidem

abbati ut archiepiscopo professionem faceret, in hunc

modum :
‘* Adrianus episcopus, servus servorum Dei, dileeto filio Gil. Letter of
‘* vestro abbati Sancti Augustini, salutem et apostolicam bene- ordering ”
* dictionem. Injuncti nobis a Deo summi pontificatus officium Bilvester to
** et susceptee regimen dignitatis nos admonet modis omnibus profession
** et invitat, ut unicuique et presertim fratribus nostris archi- archisishop ;
* episcopis, episcopis, aliisque ecclesiarum preolatis sua jura Gated |
‘* integra debeamus et illibata servare, ut ipsi tanto magis de
* grege sibi commisso possint esse solliciti, quanto amplius
* mostre defensionis auxilio se perspexerint communiri Ut
* jgitur venerabilis frater noster Theodbaldus Cantuariensis
'** archiepiscopus se minorationem sus justitie sustinere quan-
'* tum in nobis est nullatenus conqueratur, per apostolica tibi
'* goripta precipiendo mandamus, quatinus, juxta mandatum
** predecessoris nostri bone memoris Anastasii Paps, memo-
‘ rato fratri nostro, cam ab eo fueris requisitus, professionem
* facere non recuses, ita quidem si constat predecessores
** tuos eandem professionem ipsius antecessoribus prtestitisse.
‘* Datum Beneventi, idus Januarii."
Item ad eundem.
* Adrianus episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Another
abbati Sancti? Augustini Cantuarime? salutem et apostolicam

€

! autem] om. C. 3 Cantuarie] om. C.
* Sancti] om. B.
L 2

FF —————

164

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1157. '' benedictionem. Quanto amplius venerabilis frater noster
Letter of the ‘* Cantuariensis archiepiscopus, apostolic sedis legatus, ab ipso
ing abbot * promotionis suc: tempore sacrosancte, Romans ecclesie fidelis

take his ‘* semper ac devotus noscitur extitisse, tanto propensius eum

rofession '* et commissam sibi ecclesiam diligere nos oportet, et jura
hop as '' sua eidem illibata debemus et integra conservare. Inde est
ceasors had '' quod dilectioni tuse per apostolica scripta prscipiendo! man-
done, * damus, quatinus sicut aliquem antecessorum tuorum constat
** alicui prsdecessori ejusdem fratris nostri archiepiscopi obe-
" dientiam aliquo tempore exhibuisse, ita eam omni appella-
* tione et occasione remota, infra xxx. dies post susceptionem
* presentium litterarum ipsi non differas exhibere."
Silvesteris His auditis, Silvester dicebat sibi non constare ali-
compelled . . .
tomakehis quem predecessorum suorum hujusmodi professionem
on, . . . - "mo
by the evi fecisse. “ Faciam,". inquit archiepiscopus, "tibi in-
several reli. ff cunctanter constare." Astiterunt itaque viri religiosi,
£008, fideles et senes, qui tactis sacrosanctis juraverunt, se
"_preesentes fuisse professioni Hugonis preedecessoris ejus-
dem Silvestri; quam fecerat Willelmo archiepiscopo
preedecessori Theodbaldi. Quibus auditis, Silvester ul-
terius resistere non valens, judicio omnium archiepiscopo
Cantuariensi absolutam fecit professionem. In hujus
professionis testimonium composite sunt ibidem litters
septem episcoporum sigillis signatee, quse usque in hodi-
ernum diem ad cautelam futurorum in ecclesia Christi
reservantur? Harum litterarum iste est textus:
Letters of ‘** Universis sancte ecclesim filiis et fidelibus Ricardus Lon-
declaring ^ ** doniensis, Rotrodus Ebroicensis, Robertus Bathoniensis,
tho final Tt ^ Willelmus Norwicensis, Hylarius Cicestrensis, Gilebertus
between * Herefordensis, Robertus Lincolniensis episcopi salutem. Re-
AlYMÓT «* rum gestarum memoria provide litteris committitur, ne
archbishop. ** tractu temporis ea que semel recte terminata sunt, iteratis

refragationibus perturbentur. Inde est quod universitati
vestre presentis scripti attestatione notum facimus, quod con-
troversia temporibus nostris nata, qus inter venerabilem
patrem nostrum Theodbaldum Cantuariensis ecclesise archie-
piscopum et Silvestrum abbatem monasterii Sancti Augustini
Cantuarie super faeienda sibi professione ab eodem abbate
** versabatur, juxta mandatum domini papse Adriani sub pre-
* gentia nostra hoc modo terminata est. Dederat enim ipei

in modo forule composita "; A. in
marg.

! pracipiendo] om. A. B.
? * Et sunt in cancellaria in cista

OPERA HISTORICA. - 165

* abbati prenominatus papa in mandatis, precipiendo quatinus A.D. 1157.
* infra xxx. dies post susceptionem litterarum suarum, omni

* appellatione et occasione remota, eam eidem archiepiscopo

* faceret professionem, sicut aliquem abbatum illius ! monas-

** terii alicui archiepiscoporum Cantuariensium fecisse consta-

* bat. Sed quia abbas diffitebatur sibi constare preedecessores

* suos hanc professionem fecisse, licet hoc in regno publice

‘* innotuisset, religiosi viri tactis sacrosanctis evangeliis jura-

'" verunt se vidisse et audisse Hugonem ejusdem Silvestri

‘* decessorem memoratam professionem Willelmo pis recorda-

" tionis Cantuariensi archiepiscopo more debito sine contra-

* dictione fecisse. Ad hsec etiam vidimus scedulas in quibus

‘* professiones multorum abbatum ipsius monasterii manifeste

** nobis scripts apparuerunt. Facta itaque fide abbati et his

* qui aderant, predecessorum suorum secutus vestigia pro-

* fessionem in hsc verba fecit, et crucis signo complevit atque

* munivit: ‘Ego Silvester, abbas ecclesie apostolorum Petri Form of
'* * et Pauli et beati Augustini primi Anglorum archiepiscopi, edo.
* * promitto sancte Dorobernensi ecclesia et tibi, reverende

** * pater, Theodbalde, ejusdem ecclesi; archiepiscope, tuisque

‘* * guccessoribus, canonicam per omnia obedientiam. Ex his

' igitur intelleximus quod nulla de cstero inter ipsorum

** successores de facienda professione contradictio debeat in-

* gtaurari. Facta est heo professio apud Northamtoniam, anno

* gratie MCLVII., Henrici regis secundi anno iii^ mense

'* Julio, xvi? kalendas Augusti, presentibus episcopis octo,

* abbatibus xii, ipso quoque rege Henrico et quampluribus

‘* aliis tam de transmarinis quam de partibus Anglicanis."

Hoe itaque concilio soluto, rex Henricus expeditionem Henry goes
paravit in Gualias, contra Gualenses dimicaturus. Quo
perveniens, et nimis ferociter et minus prudenter in-
sistens, utpote regionis et dolositatis illius gentis igna-
rus, multos perdidit ex suis, Signifer enim regius, Henry of.

8sex le
Henricus de Essessia nomine, dum inter hostiles cuneos fall the royal
stendard.
impeteretur, vexillum regium in terram demisit. Quo
viso, Gualenses audaciores, Angli vero timidiores effecti
sunt, existimantes regem in prelio corruisse. Ex hoc
infortunio Henricus, cum esset nobilissimus inter prin-
cipes Anglie, perpetuum incurrit obprobrium et ex-
heeredationem. Rex Henricus tamen exegit et accepit

1 illius] ipsius, C.

166 GERVASH MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1157. & quodam rege Gualis et aliquibus baronibus hominium
kin sub et obsides, et reversus est.

MCLVIII—XIX.

A.D.188. Rex Henricus transfretavit, et! Parisius profectus a
Henn rere Francie Lodovico in magna gloria et honore sus-
concludes er ceptus est ;? filiam ejus filio suo Henrico petiit et accepit.
Eo tempore, per industriam Thome cancellarii a Lon-
donia, rex Anglie &? rege Francorum Christianissimo,
viro tamen niniis simplici, optinuit, ut quasi senescallus
regis Francorum intraret Britanniam, et quosdam ibi-
dem inter se inquietos et funebre bellum exercentes
coram se convocaret et pacificaret, et quem inveniret
Henry ob. rebellem violenter coherceret. Hic fuit primus. ingres-
intoBri- sus ejus super Britones edomandos, et sic civitatem de
steward of Nantes ad jus sus dominationis inflexit. Dehinc
France.
expugnato 'Toarco regem Francie a Cenomannica
urbe ad Montem Sancti Michaelis, et exinde per
Bajocas, Cadomum, Rotomagum, non inpari quam ille
eum per Franciam glorie et honoris magnificentia in
Barthquske, Franciam deduxit. Eodem anno terre motus factus est
in pluribus locis per Angliam, et fluvius Tamisia apud
Londoniam desiccata est, ut siccis pedibus transiretur.

his son.

MCLIX.—I.—Ciclus decennovennalis incipit.

, AD.158. — Adrianus papa obiit et Alexander successit Qui
Wediento cum se tanto honori idoneum non esse profiteretur, et
the Papeey- cardinales ejus electioni firmiter consentirent, et insta-
rent ut eum facerent assentire, ex parte adversa Oc-
tavianus paucis sibi faventibus mantum preposteratum
suscepit et papatul se ingessit. Cardinales et Romani

1 et] om. C. * Toarco] Arco, C.

2 est] om. C. 5 Adrian IV. died Aug. 30, 1159;

3G Londonia rex Anglie a) & | and Alexander III. was elected on
Lodowico, C. the 7th of September.

OPERA HISTORICA. 167

. Alexandrum fovebant, imperator vero, Octavianum ap. 1109,
preferre cupiens, Alexandri fautores infestabat. Hac Schism.
de causa non solum Romana sed et tota ecelesia
confundebatur.

Hoc anno rex Henricus scotagium sive scuagium! Henry takes
de Anglia accepit, cujus summa fuit centum milia et tate Kc for the
quater viginti milia librarum argenti. De aliis vero Toulouse.
terris sibi subjectis inauditam similiter census fecit
exactionem. Dehinc versus Tolosiam ? copiosum valde Siege of |
movit exercitum, obseditque urbem a Nativitate Sancti
Johannis Baptistes usque ad festum Omnium Sanctorum.

Erant autem cum illo in obsidione illa Malcolmus rex

Scotiz et quidam rex Gualie, et omnes comites atque

barones Anglie et Normannis, Áquitanie, Andegavie,

et Guasconie ; et multi alii ex diversis regionibus

milites et pedites ad eum veniebant. Sed Francorum Lewis de-
fege Lodovico civitatem predictam tuente, frustrata est aye
intentio regis Anglorum; nam obsidione soluta, post
summam pacem et concordiam inter eos factam, dis-
cordia maxima post modicum est suborta.

MCLX.—II.

Romanorum imperator Fredericus in Papiensi con- A.D.ue.
cilio CLUI. episcoporum Octoviani scisma favore suo et Perwin"
auctoritate roboravit. De cujus susceptione regi Fran- Octavia,
cie Lodovico, et Henrico regi Anglorum, spectabiles
legatos cum litteris suis misit. Sed reges preedicti Lewisand
parti et obedientis catholici paps: cesserunt Alexandri. EU
Hoc anno obiit regina Francis, filia scilicet impera-
toris? Hispanorum. Rex autem Lodovicus masculine Lewis mar-
prolis desiderio affectus, filium Theodbaldi comitis se-""™*”
nioris jure sibi copulavit matrimonii Henricus etiam

filius regis Angliz nondum septennis, quem peperit ei

! scuagium] scutagium, C. 5 imperatoris] regis, C.
3 Tolosiam] Tolosam, C.

A.D. 1160.
Marriage
the boy
Henry.

Tilness of
archbishop
Theobald.

A.D. 1161.
Theobald
dies, Apr. 18.

168 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Alianor regina, filiam regis Francie Lodovici nondum
biennem desponsavit.

JEgrotavit his diebus 'Theodbaldus Cantuariensis
archiepiscopus, totius Anglise primas et apostolice se-
dis legatus; qui apud Cantuariam occumbens diem
suum expectavit extremum. Quod audientes electi
duo, Ricardus scilicet Coventrensis et Bartholomzeus
Exoniensis, ex mandato archiepiscopi Cantuariam vene-
runt, ut saltem presente archiepiscopo munus suscipe-
rent consecrationis. Walterius itaque Roffensis episco-
pus in presentia archiepiscopi, qui uteumque in capel-
lam suam delatus est, sacravit predictum Ricardum ad
regimen Coventrensis ecclesie, facta prius professione
archiepiscopo de canonica subjectione. Bartholomei
&utem Exoniensis electi consecratio in modicum tem-
pus dilata est, quousque regi Ánglis in partibus trans-
marinis degenti fecisset homagium. Transfretavit ita-
que predictus Bartholomsus Exoniensis electus, et
Theodbaldus Cantuariensis archiepiscopus morbo inva-
lescente ad extrema perductus est.!

MCLXI.— ITI.

. Obiit venerande memorize Theodbaldus Cantuariensis
archiepiscopus, totius Anglie primas et apostolice sedis
legatus, anno pontificatus sui xxii°,? quartodecimo kalen-
das Maii, et sepultus est in ecclesia Christi Cantuarie.
Cujus corpus post decem et novem annos sepulturs
sue integrum et rigidum inventum est, ossibus et
nervis cute et carne sed extenuata coherens. Post

.eujus obitum vacavit ecelesia Cantuariensis anno uno,

mense uno, diebus quatuordecim. Ex condicto vero
venerabilis Wiberti prioris et conventus Cantuariensis
ecclesie, et Walterii Roffensis episcopi convenerunt

1 ZEgrotavit . . . perductus cst] 2 rri] xxiiie, C.
om. C.

169

OPERA HISTORICA.

episcopi Cantuarie, una cum electo Exoniensi, quem (fb. net.
sacravit Walterus Roffensis episcopus ad altare Christi, tone”
data professione de canoniea subjectione Cantuariensi mew bishop
ecclesia et archiepiscopo futuro exhibenda! Erat au. "P""**
tem his diebus Thomas Cantuariensis archidiaconus et Greatness of
regis cancellarius in Anglia potentissimus, in omnium Chancellor.
oculis gloriosus, sapientia preeclarus, nobilitate cordis
omnibus &dmirabilis, inimicis et smulis suis terribilis,

utpote regis amicus et in regno secundus, sed et regis

rector et quasi magister.

MCLXII.—IV.
Rex Henricus suis transmarinis impeditus negotiis, A.D.1162
'admirabilem illum? Thomam cancellarium ad expedi- tot

enda regni negotia transmisit in Angliam; hac tamen England.
prima et precipua intentione ut in archiepiscopum Can-
tuariensis ecclesie eligeretur. Post modicum, mense In May he

videlicet Maio, venerunt Cantuariam nuntii ex parte prior and
et preecepto domini regis, episcopus scilicet Cicestren- come to

sis, episcopus Exoniensis, episcopus Roffensis, abbas de elect an
Bello et frater ipsius Ricardus de Luci, portantes con-
ventui domini regis apices et mandatum, ut prior cum
aliquibus monachis una cum episcopis et clero Anglise
apud Londoniam convenirent sibi archiepiscopum to-
tique patrie primatem electuri. Hoc igitur audito
nuntio, venerandus ille Wibertus prior assumptis se-
cum senioribus Cantuariensis ecclesi: monachis Lon-
doniam venit, ibique presules et proceres Anglis con-

! Ez condicto ...
om. C. .

? illum] om. B. From this point
Gervase used the lives of S. Thomas

. exhibenda] | the places where his language ap-
proximates most closely to such
early authorities. But as he in-

variably either abridges or para-

by Herbert of Bosham, Wiiliam of
Canterbury, Alan of Tewkesbury,
and John of Salisbury ; besides other
still extant inaterials for his history
of the archbishop. The marginal
references will be found to indicate

phrases, and rarely reproduces exact
expressions from the works he was
using, it has been found extremely
difficult to mark the coincidences
very exactly by a difference of type.

170 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1168. gregatos invenit. Multis itaque et variis de electione
Thomas ^ facienda consertis sermonibus, tandem Wibertus prior
et qui cum eo erant invocata Spiritus Sancti gratia
Thomam regis cancellarium in nomine Sancte Trinitatis
elegerunt. Facta igitur electione, cum electus Cantuar. Herb. Bos.
i2 vial : . . . lib. iii. c. 3.
His vision. iam tenderet consecrandus, in visu noctis apparuit ei
persona venerabilis dans ei decem talents. Ipse autem
statim obiter instituit sibi magistros idoneos qui ejus
errata corrigerent si forte excederet in aliquo.
| Convenerunt itaque Cantuarie presules et principes
Heis , Tegni ut tante assisterent consecrationi Sabbato igitur xt
pest — octavarum Pentecostes in presbiteri gradum ordinatus
est, in crastino, in archiepiscopum consecrandus. Cum
autem omnia consecrationi necessaria preparata fuis-
sent, orta est aliquantula inter episcopos altercatio de
consecratione facienda. Archiepiscopus enim Eboracen-
sis per internuntios licet absens dicebat, consecrationem
illam sibi de jure dignitatis antique contingere, seque
ad exequendum esse paratum si novo electo ceterisque
uestion — placeret. Fatentur quoque episcopi Eboracensem archi-
about the . . . °
conem — episcopum de jure antiquo debere Cantuariensem elec-
tum consecrare, quod et eidem de facili concederent,
si tamen Cantuariensi ecclesie juste restitueret quam
injuste subtraxerat, canonicam scilicet subjectionem et
It is claimed tam debitam quam privilegiatam professionem. Renuit
Moesia, ille quod mandatum est, et sic omnium judicio petitio
chester, and archiepiscopi Eboracensis repulsa est. Quidam autem
bishop. ^ episcopus de Gualia benedictionem illam suam dicebat,
eo quod esset primus omnium quia pre omnibus con-
secratus. Episcopus e contra Roffensis suam esse ,con-
tendit, quia ab antiquo Cantuariensis ecclesi; proprius
erat capellanus. Fuerant autem quidam qui pro epi-
scopo Wintoniensi qui Cantuariensi ecclesia cantoris
London was gaudet officio allegarent. Cum autem his diebus
Londoniensis vacaret ecclesia, mortuo ejusdem ecclesise
episcopo qui ab olitanis temporibus in Cantuariensi
ecclesia decanatus preminet dignitate, canonici pre-

OPERA HISTORICA. 171

fate Londoniensis ecclesi: novo scripserunt electo, aD. 1162.
suppliciter postulantes quatinus episcopo Wintoniensi consecrated
liceret in consecratione illa Londoniensis episcopi vices enr of
agere, sicut hactenus in minoribus fecerat sacramentis. June. ^"
Consenserunt itaque vix tandem episcopi, et consecra-
vit eum Henricus Wintoniensis episcopus, Dominica
octavarum Pentecostes, iiiti^ nonas Junii, quadragesimo
Herb. Bos. circiter setatis suse anno, astantibus et cooperantibus
ib. it¢.4. omnibus fere suffraganeis ecclesi; Cantuariensis. Eo-
rum qui affuerunt nomina sunt hec: Henricus Win-
toniensis, Nigellus Heliensis, Robertus Bathoniensis,
Jocelinus Saresberiensis, Willelmus Norwicensis, Hy-
larius Cicestrensis, Ricardus Cestrensis, Bartholomeus
Exoniensis, Robertus Lincolniensis, Walterus Roffensis,
Nicholaus Landavensis, David Menevensis, Godefridus
Lanelvensis, Gilebertus Herefordensis. Tres episcopatus
in Anglia vacabant quia eorum pastores decesserant;
scilicet Londoniensis, Wigorniensis, et Bangornensis.!
Mentiuntur? plane qui dicunt Londoniensem electioni
Thomse archiepiscopi restitisse, quia sedes illa, Lon-
donis scilicet, illis diebus vacavit, et postea usque ad
Nativitatem Domini. Consecratus autem, ut predictum He insti-
est, Thomas Cantuariensis archiepiscopus, instituit fes- feast of the
tivitatem principalem Sancte Trinitatis singulis annis
inperpetuum die octavarum Pentecostes celebrandam,
unde et ipse eadem die missam celebravit.
. Hoe anno Fretherieus imperator inclitam Italia. Theemperor
urbem subvertit Mediolanum. Milan
Alexander vero papa imperatoris impetum ferre The pope
Herb. Bos. non valens, et Romanorum scisma devitans, navibus France.
ye: Cant advectus primo apud Montem Pessulanum applicuit,
e. 8. ibique aliquamdiu moram fecit, deinde venit in Gal-

! Bangornensis] Bangoriensis, B. | Gilbert Foliot seems to be meant by
* Mentiuntur] This is a distinct | anticipation, opposed tbe election of
reference to the biography of S. | Thomas. See also Roger of Pon-
Thomas by Edward Grim (S. T. C. | tigny, ib. p. 107; W. Cant. (ed.
i. 15), where it is stated that the | Robertson), p. 9.
bishop of London, by which name

172 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1168. liam, Senonisque per aliquot annos resedit. Ad quem Herb. Bos.
Senseends Statim post consecrationem suam misit archiepiscopus Lb! c. +
arctvishop litteras et nuntios, rogans et petens ut sibi et ecclesise
T»"* Cantuariensi pallium transmitteret, et ex antiquo jure
Cantuariensi ecclesi; debitam et consuetam metropo-
litani conservaret dignitatem. Abeuntes itaque nuntii
.dominum papam benignum repererunt et affabilem, et
accepto pallio, in die Sancti Laurentii Cantuariam? sunt

reversi.
Henry |. Mense Decembri rex Henricus venit in Angliam,
England cui occurrit Thomas archiepiscopus, et in die Natalis
- masat Domini missam celebravit in ecclesia Sancti Pauli Lon-
8. Paul’s, . . . . °
Dec. 25. . donize, quia, ut preedictum est, vacavit tunc sedes illa,

nec potuit archiepiscopus Cantuariam redire tempestive
ad diem festum illum.

MCLXIII.—V.

A.D.1168. Cogitans archiepiscopus quis hucusque fuerit et quis Herb. Bos.
tubepuo nunc factus sit, ccepit statim ab initio actus, mores > €-2.
imitator of et vitam componere, seseque in virum alterum trans-
the saints mutare, omnemque illm mundi gloriam qua ceteris
hucusque prefulserat, in religionem Deique timorem
pariter et amorem convertere. Proposuit animo in
sancta conversatione przcedere ? sicut hactenus in
mundi gloria ceteris’ solebat prseminere. Induit igi-
tur ad carnem cilicium, induxit desuper monachi habi-
tum. In exterioribus canonicus apparebat, cupiens in
irina veste trium magnatorum existere sedulus imita-
tor. In cilicio extitit imitator Johannis Baptiste, qui Herb. Bos.
non mollibus sed pilis camelorum vestiebatur; in 5 iie 6.
cuculla secutus est Sanctum Benedictum ; in veste
canonica magnum Augustinum. Actu, mente vel usu
perdita elemosinis, lacrimis et orationibus restaurare
cupiebat. Sed non cest horum intentio cronicorum

! Cantuariam] om. A. B. 5 ceteris] om. C.
2 pracedere] ceeteris preocellere, C.

Herb. Bos.
lib. iii.c. 15.

OPERA HISTORICA. 173

totum hune tantumque virum describere. Scripserunt | A.D. 1163.
de eo alii satis eleganter et hystorice, sed nec sic ad tothe lives
unguem pertingere potuerunt. Veruntamen etsi non "P**e*
possimus tantum virum digne perscribere, non tamen
iecirco debet eum parvitas nostra penitus silere.

Mense Januario translatus est Gilebertus cognomento Gilbert
Foliot episcopus Herefordensis ad episcopatum eccle- translated
si; Londoniensis. Egerat enim Thomas Cantuariensis ford to
archiepiscopus apud dominum papam Alexandrum et
regem Anglie ut ab Herefordensi episcopatu ad subli-
miorem ecclesiam transferretur, eo quod esset sacris
litteris apprime eruditus, et in religione monastica pro-
batus spem non modicam profectus ecclesie proferebat.

[Hoc anno, mense Februario, xiiiit^ kalendas Martii, Gervas |
primo sabbato Quadragesimz suscepi ego Gervasius monk.
monachatum in ecclesia Christi Cantuariensi.] !

Hoc anno electus est Clarebaldus ad abbatiam Sancti Clarombald
Augustini Cantuariz. Hoc quoque anno interfuit rex abbot of 8;
Anglorum una cum archiepiscopo processioni monacho-
rum ecclesi: Christi Cantuarie in die Palmarum.

Orta est autem inter eundum tempestas valida, qua
tentorium, quod ibidem pro consuetudine et solennitate
diei erectum est, solo tenus decissum est et dissipatum.

In octavis Pentecostes celebravit papa Alexander Council at
concilium episcoporum et abbatum Cisalpinorum in May 1o.
ecclesia Turonensi, ubi affuit Thomas Cantuariensis
archiepiscopus cum quibusdam suffraganeis suis. Qui
& domino papa simul et cardinalibus et nonnullis eccle-
siarum prelatis, qui convenerant, cum tanto honore Honour
susceptus est, ut ipso ad dominum papam ingrediente, thesrch-
pre nimia prelatorum frequentia compelleretur papa,
ne conculcaretur, locum sessionis mutare. Soluto tan-
dem concilio, cum honore debito privilegiatum eum
dominus papa dimisit in osculo pacis.

e's,

1 Hoc... . Cantuariensi] om. A. B.; inserted in C. after the word
Londoniensis.

174 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1168. Quo in Angliam in estate proxima prospere reverso, et

Dispute be-

tween the | & Cantuaritis cum debito honore suscepto, post modicum

archbishop. mota est quiestio inter ipsum et regem de consuetudini-
bus regni et jure ecclesiastico, quee per filios perditionis
moliebatur ecclesie Dei subvertere libertatem. Cum Her. Bos.
enim gestiret archiepiscopus jura Cantuariensis ecclesise
in integrum! revocare, necessario coactus est multorum
et maxime potentum animos adversum se concitare.

Thearch- Repetebat enim ab ipso rege custodiam castelli Roffen-

bishop d
mands the sis et turris Saltwode etiam et Hethe, et ad dominium

Saltwood , Sedis suse peculiariter pertinere dicebat. De comite
Bomae: at Olarensi rman pe de Tunebregge cum adja-
Clare fos ga” pe tram quoque Willelmi de Ros,
Tunbridge. et alia hujusmodi quamplura. Unde factum est ut
animum regis et benivolentiam adversus archiepisco-
pum denigrarent. Unde inter ipsum et regem orta
discordia diutius protracta est, quee magis ac magis
augebatur in dies. Si quis autem hujus causam et
initium discordie nosse desiderat, vitam ipsius consulat
a magistro Hereberto? dictatam.
Henry tries Rex autem propria feritate et maliloquorum ut dictum
clerks before est, acerbitate seductus, jura ecclesiastica queerebat con-
courts. — terere, et quoslibet clericos ad sscularia judicia contor-
quere. Sed cum vidisset archiepiscopum Cantuariensis
ecclesise suis conatibus velle resistere, occasione cujusdam
clerici quem archiepiscopus citra * canonum auctoritatem
sustinere noluit in foro seeculari de crimine sibi objecto
contendere, nec, si in ecclesiastico judicio convincere-
tur, voluit quamvis exauctoratum szcularibus potestati-
Council’ ^ bus relinquere puniendum: convocatis episcopis apud
minster. Westmonasterium simul cum archiepiscopo de criminosis
clericis contra canonum libertatem male tractandis

! in integrum) om. B. ; ins. C. ! citra] circa, C.
? leuga) leuca, B. 5 si in] nisi, Twysden; sine in,
3 Hereberto] Herbert of Bosham | A. B.

(ed. Giles), S, Thom. Cant. vol. vii.

Herb. Bos.
lib.iii.c. 18.
W. Cant.
c. 12.

Herb. Bos.
lib. iii. c. 19.

W. Cant.
c. 14.
Alan,

S. T. C. i.
327.

W. Cant.
c. 14.

OPERA HISTORICA. 175

ugque in vesperam sermo pertinacior est protractus. iD. es.
Cui cum archiepiscopus ad vota non responderet, quie- insists that
e . . . . the bishops
sivit ab episcopis an vellent suas avitas consuetudines shall agree
observare. At illi cum primate suo Cantuariensi archi- the ancient
. ° . customs,
episcopo exinde seorsum loquentes, ex condieto responde- without.

. . . . reservation.
runt regi se velle de plano regis et regni consuetudines
observare, salvo nimirum ordine suo et jure ecclesiz.

Rex ad hse indignatus juravit verbum illud, “salvo”
scilicet “ ordine suo," penitus amovendum. Sed episcopi,
primati suo firmiter adhuc! adherentes, a proposito
verbi illius blanditiis vel terroribus non potuerunt
avelli, Solus vero Hylarius Cicestrensis episcopus de gr,

sua nimium preesumens facundia, inconsulto archiepiscopo Ohiebbster,

et ceteris fratribus ut sibi videbatur argute mutavit (eee
verbum, dicens se jura regni et consuetudines avitas
observaturum bona fide. Rex autem nec sic ad pre-

sens pacatus est. Voluit enim de consuetudinibus illis
conservandis certificari, absque omni fidei vel ordinis
adjectione.

Ipsa denique die in confinio noctis iratus discessit, Qusmelof |
et in crastino munitiones quaS archiepiscopus a tempore &relibishop.
cancellarie hucusque custodiebat, repetiit et accepit, et
insalutatis episcopis clam a Londonia recessit. Multis A party
igitur modis procuratum est ex consilio quorundam qui against
columpnz eeclesim videbantur, ut unitas ecclesim scindere- ^
tur, et in partes regis episcopi transferrentur. Conversi itaque
minis et terroribus quidam ex eis qui ab antique iram regis
incurrerant, primatem suum allegationibus variis & vi&
veritatis avertere nitebantur. Hylarius autem ille Cices- Aqvice of
trensis episcopus primatem abeuntem subsecutus est, et Mi
sub specie caritatis pacem ecclesis& commendat, tanti hor-
rorem litigii ecclesie discrimen esse commemorat, et
precipue verbuli unius oocasione, asserens et affirmans
sine regis benivolentia pacem non posse rebus dari.

Monet attentius ut consuetudines avit; vel verbo tenus

! adhuc] om. C.

176 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1168. omni tacita conditione regi concedantur, quse contra
buked by regis libitum avelli non possent. Hec et hujusmodi
bishop — plurima prosecutus, cum primatem reperisset immobilem,
pro verbo illo inconsulte mutato & primate correptus
Adviceof ad propria reversus est. Comes etiam Vendomise et
Melunand, magister Robertus de Meleduno! et abbas de Elemo-
l'Aumóne. sina venerunt ad archiepiscopum, suadentes attentius
ut regie consentiat voluntati. Asserebat preedictus
abbas se a domino papa esse directum ut eum petitio-
nibus regiis moneret et induceret? consentire. Dicebat
enim regem cardinalibus jurejurando promisisse, quod
nichil in prejudicium qusereret ecclesie, sed solummodo
coram optimatibus suis honorari. Asserebant hii et illi
regi sufficere ad pacem qualemeunque promissionem, ut
qui coram optimatibus suis repulsus est, eisdem audien-
Thomssis tibus honorem "haberet concupitum. Magnorum itaque
uponto virorum gravitate et maxime familiarium suorum instantia
persuasus, ad consentiendum quodammodo coactus est : unde
Council, — rex hilarior effectus jussit post modicum apud Olaren-
Clarendon. doniam pontificum et procerum cogi concilium quo pro-
missa solenniter solverentur.

Robert of Interea magister Robertus de Meleduno electus est
secret i &d regimen Herefordensis ecclesie, quem consecravit
1900p Oo

Hereford, Thomas archiepiscopus in ecclesia Christi Cantuariz
Deo. 23. ^ xi? kalendas Januarii, accepta prius | ab eodem profes-
sione de canonica subjectione.

MCLXIIII.—VI.

ED. 1164. Congregati sunt presules et proceres Anglicani regni geb. Bos.

Clarendon, apud Clarendoniam in festivitate Sancti Hylarii. Rex lib. nib. 10-20.
' Agitur Henricus quod ante blandiens vel seviens postu- » c. 14.

laverat, jam nunc quasi minaciter exegit ut sibi pro-

! Meleduno] Meledune, C.; Ro- 2 moneret . . . induceret] monet
bert of Melun, afterwards bishop of | . . . inducit, C.
Hereford.

W. Cant.
i. 15.

W. Cant,
i. 15.

OPERA HISTORICA. (- 177

missa solverentur.! Archiepiscopus autem promissionem jam AD. 1164

regi factam suspectam habens, eo quod principes ultra qw, arch.
quam * debeant manus extendunt, maluit apud regem magis bishop hesi-

male seductus promiserat, proposuit resilire. Quod cum
ad notitiam regis pervenisset, videns et invidens se
iterum a petitione sua repelli, vehementer ccepit irasci,
totumque se, quasi extra se esset, intuentibus ostendere
furibundum. Timuerunt ad hsc episcopi qui adhuc
cum archiepiscopo utcumque steterunt.

Quidam autem ex eis qui ab antiquo iram et odium
regis incurrerant, timentes sibi ne hujus turbinis causa
in ipsis acrior desseviret vindicta, archiepiscopum adeunt,
flebilibus deprecantes vocibus ut animi pertinaciam relaxet,
ne ipse carcerem, clerus exterminium, ipsi vero capitis in-

quam apud Deum periclitari, et iccirco ab eo quod ante the king is

currant dampnationem. Sed et Robertus comes Leicestrise, The earls of
et cum eo Reginaldus avunculus regis et comes Cor- and Corn.
nubie, ambo sapientia preclari et in regno potentissimi, ate.

. archiepiscopum aggressi dicebant, quia nisi regis voluntati

adquiesceret, ad inferendam violentiam ex imperio regis
erant cogendi, que regi et ipsis perpetuam infamiam irroga-
ret. Sed archiepiscopus nec minis concutitur, nec sedu-
citur blandimentis.

Succedunt duo Templarii, Ricardus scilicet de Has- Two Tem-

tinges, et socius ipsius Hosteus? nomine de Bolonia, Th
ambo sapientes, ambo regis admodum familiares. Hii "^
primatem suppliciter adeuntes genua flectunt, suspirant,
lacrimas fundunt, monent attentius ut sibi caveat et cleri
misereatur. Non tulit archiepiscopus ipsorum supplicationes
nec geniculationes, nam videbantur eum plangere quasi in
ipsius caput jam jamque vibratos gladios viderent. Dis-

eurrerunt certe quidam satellites per cameras regis
secures splendidas vibrantes, succincti et quasi in ca-
pita episcoporum irruituri. Unde miseratione commotus

! From this point the marginal * Becket ;” ed. Robertson, vols. i.,
references made to the *Ma- | /" and iii.

? quam
** terials for the History of Thomas 3 foc] Hortas C
, C.

A 64. . 90M

lars entreat

178 GERVASIL MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1166. SUOque renitens proposito, regie annuit parere voluntati, w. Cant.
He promises nromisitque in verbo sacerdotali de plano se velle avi- i. 15.
iequ-m* tas consuetudines regni custodire. Similiter episcopi
distely. promiserunt et juraverunt. Ipse vero archiepiscopus
cecidit in verbo, sed in brevi rediens ad cor, fortior Herb. Bos.
surrexit in opere. Nesciebant huc usque quz essent li 28.
illa consuetudines, sed pravas esse suspicabantur, eo
quod tanta instantia peterentur. "Verum quia dies illa
altercationibus variis protracta erat in vesperum, usque
in crastinum negotium protelatur. Crastino autem cum
in unum convenissent, et de hesterns diei serie pauca
retulissent, sciens rex quod qui major state! major est
The king et iniquitate; "Ite," ait, ‘‘state et sapientia provectiores W. Cant.
orders the ^ et avi mei consuetudines disquirite, ut in scriptum redactm i. 16.
be written '* deducantur in medium et publice recenseantur." Qui cum

ont. seorsum veteres actus et pravitates revolvissent, hszc tan-
dem scripte modo cirografi protulerunt:

Constitu-; ‘TI. Si controversia emerserit inter laicos, vel laicos et cleri- W. Cant.
tions of n ‘* cos, in curia domini regis tractetur et terminetur., i. 17.

* JT. Ecclesie de feudo domini regis non possunt in perpe-
*" tuum dari absque assensu et concessione ipsius.
‘¢ III. Clerici retati? et accusati de quaecunque re summo-
niti a justitia regis venient in curiam ipsius, responsuri
ibidem de hoc unde videbitur curie regis quod sit ibi re-
spondendum, et in curia ecclesiastica unde videbitur quod
sit ibi respondendum, ita quod justitia regis mittet in curiam
sanctse ecclesie ad videndum qua ratione res ibi tractabitur.
Et si clericus convictus vel confessus fuerit, non debet de
** egetero ecclesia eum tueri.
* TV. Archiepiscopis, episcopis et personis regni non licet
exire de regno absque licentia domini regis; et si exierint,
si domino regi placuerit, assecurabunt quod nec in eundo,
nec in moram faciendo, neo in redeundo perquirent malum
vel dampnum domino regi;vel regno.
* V. Excommunicati non debent dare vadium &d remanens,
‘‘ pec prestere juramentum, sed tantum vadium et plegium
standi judicio ecclesie ut absolvantur.
‘‘VI. Laici non debent accusari nisi per certos et legales
" accusatores et testes in presentia episcopi, ita quod archi-

«t

! etate) in setate, C. | ?retati) rectati, C.

OPERA HISTORICA. ' 179

W. Cant. '* diaconus non perdat jus suum nec quicquam quod inde ha- AD.1164
i. 17. "^ bere debeat, et, si tales fuerint qui culpantur quod non velit Qoustitu-
* vel non audeat aliquis eos accusare, vicecomes requisitus ab Clarendon.
* episcopo faciet jurare xii. legales homines de visneto, seu de
* villa, coram episcopo quod inde veritatem secundum con-
‘* scientiam suam manifestabunt.

** VII. Nullus qui de rege teneat in capite nec aliquis domi-
** nicorum ministrorum ejus excommunicetur, nec terre alicu-
** jus illorum sub interdicto ponantur, nisi prius dominus rex,
** si in terra fuerit, conveniatur, vel justitiarius! ejus, si extra
" regnum fuerit, ut rectum de ipso faciat, et ita ut quod
* pertinebit ad curiam regiam ibidem terminetur, et de eo
* quod spectabit ad ecclesiasticam curiam ad eandem mittatur
* ut ibidem tractetur.

** VIII. De appellationibus si emerserint, ab archidiacono de-
* bent procedere ad episcopum, ab episcopo ad archiepiscopum.
* Et si archiepiscopus defuerit in justitia exhibenda, ad do-
*" minum regem est perveniendum postremo, ut precepto ip-
* gius in curia archiepiscopi controversia terminetur, it& quod
** non debet ulterius procedere absque assensu domini regis.

*IX. Si calumpnia emerserit inter clericum et laicum, vel
'* inter laicum et clericum, de ullo tenemento quod clericus
* velit ad elemosinam attrahere, laicus vero ad laicum feudum,?
* recognitione xii. legalium hominum per capitalis justitise
' regis consuetudinem terminabitur, utrum tenementum sit
** pertinens ad elemosinam sive ad feudum laicum, coram ipsa
‘* justitia regis. Et si recognitum fuerit ad elemosinam perti-
* pere, placitum erit in curia ecclesiastica: si vero ad laicum
* feudum, nisi ambo de eodem episcopo vel barone advocave-
‘‘ rint, erit placitum in curia regia. Sed si uterque advoca-
* yerit de feudo illo eundem episcopum vel baronem, erit
* placitum in curia ipsius, ita quod propter factam recogni-
'** tionem saisinam non amittet qui prius saisiatus? fuerat.

*' X. Qui de civitate, vel castello, vel burgo, vel dominico
* manerio domini regis fuerit, si ab archidiacono vel episcopo
* de aliquo delicto citatus fuerit, unde debeat eis respondere,
'* et ad citationes eorum noluerit satisfacere, bene licet eum
* sub interdicto ponere, sed non debet excommunicari prius-
* quam capitalis minister regis ville illius conveniatur, ut
** justiciet eum ad satisfactionem venire. Et si minister regis‘
‘* inde defecerit, ipse erit in misericordia domini regis, et

! justitiarius] justitia, A. C. 3 saisiatus] seisitus, C.
3 feudum] feodum, C. 4 regis] om. A. B.
M 2

180 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
A.D.1164. '' exinde poterit episcopus ipsum accusatum ecclesiastica jus- W. Cant.
Constitu. ** titia coercere i. 17.
tions of °

Clarendon. — ** XT, Archiepiscopi et episcopi et universe persons regni,
'* qui de rege tenent in capite, habent possessiones suas de
* domino rege sicut baroniam et inde respondent justitiis et
* ministris regis, et sequuntur et faciunt omnes rectitudines
* et consuetudines regias, et sicut barones ceteri debent in-
‘* teresse judiciis curi, regis cum baronibus usque perveniatur
‘* in judicio ad diminutionem membrorum vel ad mortem.
'** XII. Cum vacaverit archiepiscopatus vel! episcopatus, vel!
‘* abbatia, vel prioratus de dominio regis, debet esse in manu
* ejus, et exinde percipiet omnes redditus et exitus sicut do-
* minicos. Et cum ventum fuerit ad consulendum ecclesise,
'" debet dominus rex mandare propter potentiores personas ec-
'* c]esim, et in capella ejus debet fieri electio, assensu domini
** regis et consilio personarum regni quas ad hoc fuciendum
'** vocaverit, et ibi faciet electus homagium et fidelitatem do-
‘* mino regi sicut legio domino de vita et membris et de
'* honore suo terreno, salvo ordine suo, priusquam sit conse-
* cratus. |
* XIII. Si quisquam de proceribus regni defortiaverit archi-
‘f episcopo, vel episcopo, vel archidiacono de se vel de suis
** justitiam exhibere, dominus rex debet justitiare. Et si forte
* aliquis disfortiaret domino regi rectitudinem suam, archi-
‘* episcopi, episcopi, et archidiaconi debent eum justitiare ut
* domino regi satisfaciat.
* XIV. Catalla eorum qui sunt in forisfacto regis non de-
* tineat ecclesia vel cimiterium contra justitiam regis, quia
* ipsius regis sunt sive in ecclesiis sive extra fuerint inventa.
** XV. Placita de debitis que fide interposita debentur, vel
‘* absque interpositione fidei, sint in justitia domini regis.
* XVI. Filii rusticorum non debent ordinari absque assensu
* domini de cujus terra nati esse dinoscuntur.
Thomas. His igitur perversitatibus in audientia omnium per- W. Cant.
set, hia seal lectis, requiritur archiepiscopi sigillum ad confirmationem. * !7-
stitutions. Obstupescit ad hsc vehementer archiepiscopus, et nul-
latenus tam perversis nequitiis adquiescit. . Unde vociferatur
et dicit se nequaquam promisisse ut confirmaret, sed ut
dominum suum regem, cui aliquando visus est restitisse, co-
ram optimatibus suis verbo tenus honoraret.

! vel] om. C.

Herb. Bos.

OPERA HISTORICA. 181

Ili autem partem unam cyrographi in manus ejus dede- A.D.1164

lib. iii.c.29. runt, alteram Eboracensi archiepiscopo, tertia vero pars repo-

W. Cant.
i. 17.

Herb. Bos.
jii. 29.

Joh. Salisb.
c. 15.

W. Cant.
i. 18.

nenda erat in regio thesauro.
At ille, * Hoc;" inquit, "testimonio malitia eorum con-
* vincetur, qui matrem suam sanctam confundere queerunt
“ ecclesiam." His dictis a curia discessit, et versus Win- He leaves
toniam iter dirigens, se suosque episcopos quibus maxime the court,

. from divin
timebatur periculo subtraxit. Gravem sibi vero pro teme- from divino,

raria promissione poenitentiam instituens, diebus fere xl. he he is ab

ab altaris officio se subtraxit, donec a domino papa Alex- the pope.
andro, qui Senonis morabatur, absolveretur.

Agebat interes pro pace facienda inter regem et Mediationot

archiepiscopum episcopus Ebroicensis, 1 sed perficere non d goshop

j oh. Salisb. potuit, nisi consuetudines ille regi confirmarentur.

i. 19.

i. 20.

gitabat autem rex et mente sedula pertractabat quo-

modo vel qua arte constantiam archiepiscopi conterere

valeret vel elidere virtutem. Missis itaque nuntiis et Tho king
donis variis clanculo petivit dominum papam ut sibi jak location for
vel eui vellet, Rogero scilicet Eboracensi, Anglicani bishop of
regni concederet et confirmaret legationem. Sciens au- York.
tem pontifex summus hoc in prejudicium Cantuarien-

sis ecclesie et gravamen archiepiscopi postulari, regis
petitioni ad plenum consentire noluit nec penitus repel-

lere petitorem. "Verum, ne in archiepiscopum gravior the pope
ira succresceret, legationem regi concessit, que tamen &™
Cantuariensi archiepiscopo nullum posset inferre grava-
men, unde archiepiscopus a domino papa premunitus

est. Rex autem ad tempus de prefata legatione ad-
modum visus est gloriari. Cum autem litteras legationis put the king
minus quam vellet videret efficaces, cum multa indig- poin
natione domino pape illas restituit. Sciens autem
archiepiscopus multam esse malitiam in terra et in

homine perversitatem, cotidianas angarias sibi et clero

illatas et multiplieatas sequo animo non potuit susti-

nore. De regis igitur amicitia desperatus fomentum flam- Thomas goes
mis subtrahere cupiens, mare adiit, apud Rumenel mare ^ F^?"e

hem,

! Ebroicensis] Eboracensis, C.

182 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

— AD.14 aacendit, et nescientibus suis non modicam maris par- W. Cant,
e 1. .

He is

sailing and
to

Oenterbury.

Disappoint-
ment of his
enemies.

Death of
vian,

Wido of
Crema anti-
pope.

Co
tion of
bishop of
Worcester,

re-
from

tem transvectus est. Timentes autem naui» ne regis
iram incurrerent si archiepiscopum sine regis consensu
transportarent, dicebant se adversis auris non posse
procedere, et sic archiepiscopum diutius fatigatum in
lerram unde venerant restituerunt.

Inde archiepiscopus nocturnum iter arripiens, Can- Alan. c. 4.

tuariam pervenit, convocatisque quibusdam ejusdem mona-
chis, quid sibi acciderit enarravit. Deinde cona brevissima
refectus, quievit ad modicum. Mane autem facto, venerunt
ministrales regis Cantuariam, volentes ut dicebant omnia
fugitivi archiepiscopi victualia confiscare. Sed audita visaque
ipsius in ecclesiam euntis presentis, confusi tacuerunt.

Rex autem audito ipsius fugientis reditu, admodum W. Cant.
gavisus est. Timebat enim ne si forte transfretasset' 7°

Sibi infamiam, toti vero provincie induceret divinorum
suspensionem. |

Octavianus scismaticus graviter sgrotans, diebus xv. ante
obitum suum freneticus effectus obiit quarta feria post oc-

TPP
S.T.C

tavas Pasche in urbe Lucensi, et sepultus est in ecclesia ii 941.

Saneti Martini, ubi sedes est episcopalis et famosa illa
ymago crucis Cui successit in heeresim et papatum
Wido de Crema, et Paschalis appellatus est.

Post Pascha? Thomas Cantuariensis archiepiscopus
consecravit in ecclesia Christi Rogerium ad regimen
Wigorniensis ecclesie, accepta prius professione de ca-
nonica obedientia.

Timens autem rex Anglie ne impune manus ejus Herb. Bos.

Cantuariensis archiepiscopus evaderet, jam edoctus
multiplici cogitatione et pravorum eruditione quibus
eum pravitatum laqueis innodaret, precepit preesules
et proceres regni apud Northamtoniam una cum ipso
&rchiepiscopo convenire Qui cum die tertia ante
festum Sancti? Kalixti papse convenissent, archiepi-
Scopus in multis accusatus est: Primo quod cuidam

3
! transportarent ] transponerent, | «y, : kes I ascha] Aug. 28. Ann.

- 8 Sancti] om. C.

lib.iii.c. 32.

ET

4

W. Cant.
1. 21.

OPERA HISTORICA. 183

Johanni coram ipso litiganti plenam justitiam non exhibuit, A.D. ues.
et super hoc ad regis preesentiam vocatus venire con- the Marshal
tempsit. Respondens archiepiscopus, preefato Johanni dixit 2p ibo.
condignam non defuisse justitiam, et Johannem non €***
legaliter curiam suam infamasse, qui non super evangelium,

ut moris est, sed super veterum cantuum codicellum quem

secum tulerat voluerit pejerare. Quod autem super hoc

citatus ad regis non venit presentiam, non contemptus

fuit, sed infirmitate valida invitus retentus est, atque

Herb. Bos. super hoc per duos legales viros quos ipse miserat ex-

iii. 34.

Herb. Bos.
iii. 85.

W. Cant.
i. 21.

Alan. c. 5.

potuit, sed curiali judicio et episcoporum consensu cCon- cond

cusatus est. His rationibus archiepiscopus excusari non The Bali

emned
dempnatus est ;! ita ut omnia ipsius mobilia in miseri- chaos.
cordia regis ponerentur, Quo facto, repetit ab eo rex
quingentas libras quas ei dum esset cancellarius dicebat
commodasse : cumque allegaret archiepiscopus e contra The king
et diceret prefatem non commodatam sed de plano fivehundred
datam esse pecuniam, nichilominus de suis hominibus C
fidejussores idoneos coactus est exhibere, Et hsc opera
secundse diei.

Tertia vero die appetitur absque misericordia, jubetur. and insists
que de® fiscalibus et episcopatibus et abbatiis vacantibus count of
ratiocinia reddere, quas in custodia sua habuerat tem- [e's
pore cancellarim. Respondit se super his non teneri, eo quod chancellor;
die electionis sus de hujusmodi non fuerit questione paul.
satus, eb. quod ecclesia Cantuariensis eum susceperit ab
omnibus his liberum et absolutum. *

Attamen super his prudentiores se velle consulere dicebat,
et de consulto respondere. Convocatis igitur episcopis, Discussion

‘among the
queesivit archiepiscopus quid domino regi super hujus- bishops.
modi qusestione esset respondendum. Cui Gilebertus
episcopus Londoniensis et Cantuariensis ecclesi decanus,
quantum perversus tantum perversa locutus, hujusmodi
fertur dedisse responsum :

'" Si pater," inquit, ''recolis unde te dominus rex sustulerit,

* quid tibi contulerit, considerate temporum malitia, quam
** ruinam catholics ecclesie et nobis omnibus paraveris, si in

! est] om. C. | ?de]ex,C

184 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

dines. *' his regi resistere volueris, non solum archiepiscopatui Can. Álan., c. 5.
The bishop ‘‘ tuariw, sed in decuplo si tanti fuerit, cedere deberes. Et

of London ** forsitan si hanc in te viderit humilitatem, te restituet in
advises con- ,,

ceasion. universum."
Thomas * Satis," inquit Cantuariensis, ''innotuit quid consulto re. Alan., c. 6.
answers. =“ gbonderis." Deinde Henricus Wintoniensis episcopus sub-

intulit :
Henry of ‘* Heo," ait, “forma consilii catholice ecclesie penitus
Winchester ee

Supporta perniciosa nos omnes obligat et confundit, quia si archiepi-
archbishop. ** gcopus noster et totius Anglie primas nobis id reliquerit
** exemplum, ut ad nutum et comminationem principis aucto-
ritati et curs animarum sibi commissse quis episcopus
debeat cedere, quis erit de csetero status ecclesie nisi ut
* nulla agantur de jure, sed omnia confundantur pro libitu,
** et sic erit sacerdos sicut et populus P "'
Hilary of Hylarius itaque Cicestrensis episcopus, nam et ipse gloriosus
advises bim in verbis, subjunxit:

* Nisi,' inquit, ''temporis instantia et catholice ecclesise
** perturbatio aliud exigerent, standum utique esset verbi sen-
' tentie. Verum ubi nutat canonum auctoritas plurimum
* gubtrahendum est severitati, ut in eo proficiat dispensatio,
* quod posset destruere severa correctio. Censeo igitur ceden-
*" dum regis voluntati sed ad tempus, ne prspropere proce-
** damus id statuere unde sequatur durior retractatio, nec sine
€€ rubore. 39

Episcopus deinde Lincolniensis Robertus, simplex quidem
homo et minus discretus :

** Patet," inquit, ** vitam hominis istius et sanguinem quadri;
'* et necessario alterum horum erit, aut archiepiscopatui aut
* vite cedendum. Quis sibi fructus de archiepiscopatu pro-
‘* veniet si proinde vite cesserit, nec id video."

Exoniensis autem episcopus Bartholomeus:

Bartholo- ** Palam est," ait, ‘‘ quoniam dies mali sunt. Et si possimus

Beene ^ Sub dissimulationis umbra hujus tempestatis impetum per-

courages — "' transire illesi, id precipue procurandum ; nec ad id de

persevere. "' facili perveniendum, nisi subtrahatur plurimum severitati.
** Temporis instantia id requirit, maxime cum non sit gene-
‘* ralis sed personalis hec persecutio. Satius est igitur unum
* caput in parte periclitari, quam totam Anglicanam ecclesiam
** inevitabili exponere discrimini.”

Wigorniensis episcopus Rogerius, requisitus et ipse quid inde
sentiret, ita temperavit responsum ut et negando palam faceret
quid animi haberet: '

‘The bishop | ** Nullum," ait, ‘‘in hac parte dabo consilium, quia si dixero
refuses to '' a Deo susceptam animarum curam ad regiam comminatio-

€€

€«

The bisho op
of Lincoln’s
advice.

OPERA HISTORICA. 185

Alan., c.6. nem! et voluntatem oportere relinqui, contra conscientiam
€€

€€

* quos id ipsum innotescet regi, gtatimque eiciar extra syna-

‘* gogam, et erit sors mea de cetero cum publicis hostibus et
** condempnatis; iocirco nec hoc dico, nec illud consulo."

meam et in capitis mei condempnationem loquetur os meum : poe
si censeam regi resistendum, ecce qui sui sunt audiunt, per the ques-

A.D. 1164.
ber 10.
ine

Alan.,c.7. His ita gestis, sederunt aliquamdiu sub silentio, nec erat qui Absence of

other

amplius his aliquid adderet; et jam? arte quesita ut pateret ene

eis exitus, inclusi enim erant. Nigellus Elyensis episcopus *
ea tempestate tactus est paralisi, nec ad curiam venit.
Willelmus Norwicensis excusavit se, secreto asserens
Elyensem feliciter a Deo defensum, et quod ipse vellet
simili plaga percell. Acceperat enim a Gaufrido Ridel

quid rex conceperat contra Cantuariensem. “ Volo," inquit The arch.

dominus Cantuariensis, loqui cum duobus comitibus qui cum poses to
confer with
o two

* rege sunt, Roberto scilicet Legecestrensi et Reginaldo

TO»

* Cornubiensi" Quibus, illico apertis ostiis, astantibus dixit **t!*
Cantuariensis: '' Super his de quibus nos dominus rex conve- Heasks
‘* nit contulimus; et quia non habemus ad presens eos quibus delay for a

* res ipsa magis innotuit, ideo usque in crastinum petimus
** inducias, tunc responsuri sicut Deus nobis inspiraverit.”

Herb.Bos! Datis igitur utcumque petitis induciis, ea die discesse- pelay until
lib.iii.c.35. runt ab invicem. Crastino autem, die scilicet Dominica, usque Mondes ,

in secundam feriam dilatum est negotium. Archiepi-
scopus autem ea nocte iliaoa passione dirissime vexatus
^ W.Cant. lecto decubuit anxiatus. Mane autem facto, ad curiam

i. 22. sccersitur, et in absentem sevitur. Verum quia putabant Ilnessot |
e. e . e . . . e arch-
aulici quod egritudinem fingeret, missi sunt ad eum bishop.

comites duo quos supra nominavimus, qui licet viderent
eum excusabilem, mandatum tamen curie zgrotanti retu-
lerunt. Ipse autem usque mane sequentis diei petens in-
ducias, fatetur se venturum in curiam etiam si.lectica
esset deferendus. Renuntiantibus illis in palatio quz
audierant et viderant, secreto intimatum est archiepi-
SCOpO, quod si in curiam veniret, vel trucidaretur, vel in
carcerem truderetur.

Herb, Bos, Crastino summo mane venerunt ad eumi episcopi plures

Tuesday,
Oct. 13.

iii.86. ^ suadentes ei, ut ad pacem ecclesie et evitandum tanti The bishops
periculi scandalum rigorem animi mitigaret, et regis toyied.

1 comminationem) communionem, ? jam] om. C.
C. 3 episcopus) om. C.

A.D. 1164.
October 13.

His answer.

He appeals
to Rome.

He says the
mass of
8. Stephen.

He insists

186 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

em

penitus se committeret arbitrio, adicientes, et! quod nisi Herb. Bos.
fleret sic, jam audiret in curia regis perjurii sibi crimen im- ™- 36.
poni et tanquam proditorem judicandum, eo quod terreno
domino honorem terrenum non servaret, cum avitas regni
consuetudines observaturum firmasset, ad quas specialiter ob-
servandas jurisjurandi nova se et illos astrinxerat religione,

At ille inquit, **Fateor, fratres, inexcusabilis sum ante W. Cant.
‘ Deum contra Deum prestans juramentum. Sed quia me- 36.
* ]ius est ad animum redire quam perire, legem legi
* Dei repugnantem non admitto. David male juravit sed
* poenituit, Herodes juramento suo stetit et periit. Ideo
* vobis precipio ut respuatis que» respuo, suffocantes ea que
* ganctam suffocant ecclesiam, Detestabile quidem est quod Herb. Bos.
* vos non solum me solum deseruistis in certamine, sed et?” 37
“me qualemcunque patrem vestrum jam per duos dies
* una cum aulicis judicastis, qui simul mecum stare debere-
* tis, Quod ne fiat de czetero, vobis in virtute obedientism
* prohibeo, unde et matrem nostram Romanam ecclesiam
* appello. Quod si, ut rumor est, in me violenta manus
* injecta fuerit, vobis itidem in virtute obedientie precipio, W. Cant.
** quatinus districta excommunicationis sententia ecclesiasticas '- 27.
* injurias vindicetis.” Quod audiens Gilebertus Londonien-
sis episcopus appellavit. Discesserunt igitur episcopi ad
curiam properantes. .

Archiepiscopus autem in ecclesiam ingressus sacris Alan, c. 8.
indutus vestibus et pallio redimitus, devotissime de
Sancto Stephano missam celebravit, officium inchoans “ Et-
** enim sederunt, et cetera,"* non ut alii dixerunt tan-
quam pro persona sua officium inchoaret, sed quia
idem altare beato Stephano esset dedicatum, jussit
archiepiscopus missam de martyre celebrari. gitur
expleto misterio amotoque .ab humeris cum infula pellio, os-
teris indutus sacris vestibus cappa clericali super injecta,
curiam introivit. Intraturus autem cameram qua rex et w. Cant,
aulici ipsius prestolabantur adventum, de manu clerici i. 25.
Alexandri nomine crucem accepit, eamqie manu propria
portavit. Unde admirantes episcopi qui eum prevene-
rant, assurgentes ei de manu ipsius quasi pro reverentia
crucem accipere voluerunt, ne iram regis crucem baju-

! et] ei, C. 3 Etenim sederunt principes, C.
3 et] quod, ins. C.

OPERA HISTORICA. 187

lando magis accendere videretur. Herefordensis sibi eam AD.1le4.
tradi petivit. Londoniensis vero eam concupivit, dicens 9*t- 15.
eum, non debere contra regem dominum suum arma-

Alan.,c. 8. tum incedere; ''Si videri," inquiens, ''rex te armatum Speech of
* intrare, gladium suum in caput tuum exeret fortiorem, et
'" tuno videbis quid tibi proderunt arma tua." '' Hec," ait
Cantuariensis, ‘‘ Deo committimus." Et Londoniensis, ‘‘ Stul-

Herb. Bos. ' '' tus hactenus," inquit, ''fuisti, et ab hac stultitia ut video

iii. 87. * non recedis, hodie in te tua fatuitas apparebit."

Alan,c.8. Audiens autem rex quod sic Cantuariensis archiepiscopus
armatus incederet, secessit citius in cameram ulteriorem,
sedente hac? georsum Cantuariensi solo fere, cum suis admo-
dum paucis, episcopis loco et animo sedentibus ex adverso.

W. Cant. Rex autem multo stipatus agmine cogitabat archiepi- fe" pin of

1. 25. scopum de clericis male tractandis primo appetere. Sed
ne episcopi, qui jam eum? solum reliquerant, pro clericis
pugnaturi ad eum redirent, fieretque ex consensu in
regem conflictus acrior, ex consulto aulicorum rex * ad

Herb. Bos. alias calumpnias se convertit. Vocatis igitur episcopis He com.

that
üi. 37. et proceribus, gravem et grandem rex deponit querimoniam, the arch-

quod archiepiscopus sic armatus in curiam veniens, ipsum bishop him
et suos omnes inaudita a» seculis forma nzevo notaverit ss traitor.
proditoris: Cum autem rex inde 5 supra modum excan-
desceret, et universi fere ipsius animum stimularent,
abierunt retrorsum etiam ipsius archiepiscopi adversarii,
acsi jam in caput ejus vibratum viderent gladium.
Unde et in arto pontificee positi, volvunt et revolvunt quid
agendum, qualiter hwo sit necessitas evitanda. Et tandem Itisdeter-
eX communi consilio, “Nos,” inquiunt, “eum appellabi- sppeal to
“ mus coram papa, de® facili convincetur, sine remedio againe i ho
* deponetur."

Alan,c.9. Qus cum plurimum placerent regi, continuo exierunt
omnes episcopi ad Cantuariensem; quorum unus ceteris elo-
quentior et arrogantior, Hylarius scilicet Cicestrensis epi-
SCODUS, prorumpens in vocem,

! recedis) recedes, C. 56 inde) idem, C.

3? hac) altered to ac, C. 6 de] et de, C.
3 eum] jam, ins. C. 7 convincetur ) et sic, ins. C.

4 rex] om. C.

188 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 114. ''Quandoque," ait, *noster fuistis archiepiscopus et tene- Alan., c. 9.

8 t " * bamur tibi obedire; sed quia domino regi fidelitatem jurasti,

Hilary of ‘“ hoc est vitam, membra et terrenam dignitatem sibi per te

salvam fore, et consuetudines quas ipse repetit conservandas,
* et tu niteris eas destruere, cum prsecipue speotent ad terre-
* nam sui dignitatem et honorem, iccirco te reum perjurii
* dicimus, et perjuro archiepiscopo de cetero obedire non
* habemus; nos itaque et nostra sub domini paps protectione
'* ponentes, te ad ipsius presentiam appellamus super his
'* responsurum."

The bishops — '' Audio," inquit, Cantuariensis, " quse dicitis," Subtraxe-

thearch- runt se itaque episcopi ex adverso sedentes diutius in summo

bishop. —— gilontio,

Rex autem interius cum principibus sedens pro tri-

bunali, ** Euntes," ait, ‘‘discernite quid perjurus et contu- W. Cant.
* max proditor debeat sustinere." Itur. Judicatur. Et'*?*

& quo vel qualiter pronuntiandum esset judicium infor-
matur.

The earlsof Processerunt tandem a rege comites et barones cum turba Alan.,c.10.

leicester multa, quorum primi et preecipui erant Robertus Leicestrise
declare the et Reginaldus comes Cornubie. Qui cum archiepiscopo

thocort, quasi improperantes retulissent quse et quanta ei bona Herb. Bos.

dominus rex contulisset, tandem comes Leicestri», qui
erat dux verbi, ccepit subtiliter inflectere sermones quasi
ad judicium curie in archiepiscopum proferendum.
Presentiens hoc archiepiscopus, mox, non expectato judicio,
surgit, protestans non esse eorum archipresulem suum judi-
care de crimine.

** Non est," inquit, *in eum ferenda sententia qui judicem " «cant.

« superiorem appellavit, etiam si laico liceret episcopum "'

Thomas fore « judicare. Unde tibi, comes Leicestrie, potestate mihi a
' © Deo collata ut filio ecclesim, precipio, ne in patrem tuum
* gpiritualem judicium proferre presumas."

Verum mox improperatum et conclamatum a nonnullis est, Herb. Bos,

quod tanquam perjurus et proditor a curia discederet. Ipso
vero sic se vertens et! &ustero vultu respiciens respondit,
quod nisi ordo sacerdotalis obstaret, et si sibi fas esset, in
armis bellicis & perjurio et proditione se contra ipsos defen-
deret. His dictis a curia discessit, et per aulam trans-

iens probris multis a curialibus affectus est. Cum

! et] om. C.

-

- —

- — 30 ee Ee eee CC em 0T PR En m BEER

mf

Alan,
cc. 11, 14.

W. Cant.
i. 31.

Herb. Bos..

iii. 37.

Joh.Salisb.
c. 18.
Alan.,c.14.
W. Cant.
i. 31.
Herb. Bos.
]ib.iv.c.83.

Herb. Bos.
iv. 9.

Alan.,c.15.

Alan., c.16.
Joh.Salisb.
c. 18.

Herb. Bos.
iv. 3.

OPERA HISTORICA. 189

autem januam clausam repperisset, et janitor puero ver- Due.
r1
berando intendisset, accurrens quispiam clavem reppe- ge leaves

rit, januam aperuit, patrem dimisit, et sic pater patris end qoos io

manus impiorum evasit. Ille vero, ecclesiam Sancti An- the church
dres ingressus, Deo gratias egit, et reliquum diei in ""
laudibus divinis et pauperum refectione complevit. Voca-
tis autem tribus episcopis quos artius diligebat, ipsis |
mediantibus petivit a rege liberum de! terra egressum. He applies.
Cujus petitionis responsum suspendit rex usque in cras- go abroad.
tinum.

Archiepiscopus autem suspectam hane habens dilatio-
nem, in noctis conticinio a quibusdam viris fidelibus ut
Sibi caveret admonitus, juxta altare precepit lectum suum
quasi ibidem pausaturus esset honeste parari. Sed prima
noctis vigilia, letania dicta, tribus tantum assumptis fra- H His flight,
tribus iter arripuit, villamque egressus, primum habuit am ampton ; ;
hospicium apud Graham, secundum apud Lincolniam, in jor and
domo Fulconis; tertium vero apud solitarium quendam Lincoln,
sibi notum in medio aquarum situm, ubi per tres dies
mansit. Inde secedens, habitu simul et nomine mutato,
non jam Thomas archiepiscopus sed frater Christianus
vocatus, in cellis passim positis per dies latuit, noctu
vero procedens tandem per Cantuariam ad villam mo-
nachorum Cantuariensis ecclesie quse Estreia vocatur and thence
elanculo pervenit. Ubi per aliquot dies moram fecit in con. ° =:
clavi juxt& ecclesiam, factoque parvulo foramine in pariete,
missam audivit, pacis osculum ab uno solo conscio clerico
suscepit. Post missam vero ipso presbytero nesciente et
populo episcopalem dedit benedictionem. Tandem vero pro- Ho sails
curato transitu, cam angustia huc illucque depulsus vix
tandem a duobus presbyteris lilio nonas Novembris in
fragili cimba transvectus, juxta Graveninges in Boloniensi Ho lands at
applieuit territorio. Inde cappam humeris portans pe- "
destre iter arripiens, cum ex modico lutoso tamen
itinere lassaretur, socii sui uno tantum denario con-
ducto jumento vestimenta sua imposuerunt, et eum? desu-

! de) a, B.
3 Fulconis] fullonis, C.; so also Herbert.
3 eum] sic sine sella, ins. C

190 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Ao. 1164. per sedere fecerunt, sicque ad Clarum Mariscum perductus Alan, c.17.
' est. Unde cum socii, fratres scilicet habitu sicut et ipse,
Hearrives eum per aquam ad Sanctum Bertinum deducerent, et de
st. Bet penuria piscium esum carnis suggerendo quererent, inter
loquendum exiliens piscis de aqua, quem brennam vocant,
cum impetu corruit in gremium archiepiscopi, fuitque tam
jocunda quam miraculosa navigatio.
Henrysends Rex autem Henricus, cognito quod fugisset archiepi-
king lewis scopus, misit ilico ad regem Francie Lodovicum et ad
to prejudice . . . ° .
him against dominum papam litteras et spectabiles nuntios, qui
bishop. | ipsius regis prece vel precio malitiam palliarent, et
| archiepiscopi machinarentur depositionem, vel saltem
rei gestee meram confunderent veritatem. ^ Elegerat
enim eos quos magis noverat archiepiscopi esse adver-
sarios, pravos in actione, subdolos in locutione, cum
alis tamen quibusdam qui eum diligebant in veritate,
sed pro ipso verbum facere non audebant. Quorum Herb. Bos.
nomina sunt hsc: Rogerius Eboracensis archiepiscopus, !"- 2:
Gilbertus Londoniensis episcopus, Bartholomeus Exoniensis,
Rogerus Wigorniensis, Hylarius Cicestrensis, Ricardus archi-
diaconus Pictavensis, Guido Ruffus decanus, Johannes
de Oxenefordia, Willelmus comes de Arundello, Hugo
de Gundevilla, Reginaldus de Sancto Valerico, Henricus
filius Geroldi, et alii quamplures. Hi cum litteris regis Herb. Bos.
et muneribus tanta festinatione profecti sunt, ut eadem libiv.e 7.
They come nocte ipsi et archiepiscopus transfretarent, eadem nocte
apud Sanctum Audomarum utrique fuerint. Nesciebant
tamen prefati nuntii regis quod archiepiscopus ibidem
presens adesset. Ipsi autem dum transfretarent nau-
fragium fere perpessi sunt, et archiepiscopi scapha placi- Herb. Bos.
dis transivit in undis. Venientes igitur preefati nuntii iv: 5» 7.
regis ad regem Francie litteras eidem regi Francie!
porrexerunt, quarum erat continentia: Thomam scilicet Herb. Bos.
quondam Cantuariensem archiepiscoppm ut proditorem de iv. 2.
Anglia fagiese, quem ne in terra sua reciperet postu-
lavit. Eandem etiam ® litterarum comiti Flandrie des-

! regi Francie] regis, C 3 etiam] om. B.
3 postulavit] postularat, C.

T

_ BE EMEND sss — —ÁÓ— /(—— 0À —}_______-

~

OPERA HISTORICA. 191

Herb, Bos tinaverat formam. Cum autem rex Francie dicente AD. 1164.
iv. 7. lectore audisset, '*quondam archiepiscopum," qusesivit quis Lewis ques.
eum deposuerit, et ait, “Ego quidem rex sum sicut et e rdyune
* jpse, nec tamen possum terre mee minimum quem-
* quam clericum deponere;” et adjecit, ‘‘Novi Thomam
W. Cant. *' quondam cancellarium regi domino vestro diu et fideliter
M35. = * deservisse; nunc autem id mercedis accipit, quod eum
* ab Anglia fugatum, a Francia quoque propellere cona-
* tur?" Insistunt nuntii ut dominum papam scriptis suis
moneat ne archiepiscopi contra regem Anglis suggestionibus
crederet. Verum cum eis rex non responderet ad vota,
ad dominum papam Senonis profecti sunt. Cui in
consistorio una cum cardinalibus sedenti Londoniensis
. sic ait: ,
Alan.,c.19. '' Pater sancte, ad vos spectat catholicw ecclesis cura et 8 of
‘ golicitudo, ut qui sapiunt per vestram foveantur providen- Gab TÉ (he
* tiam ad exemplum morum, et qui desipiunt auctoritate apo- consistory.
‘* stolica corripiantur et corrigantur ut sapiant: sed apud
* vestram sapientiam non creditur sapere qui in sua sapientia
* et fratrum concordiam et ecclesie pacem regisque devotio-
* nem perturbare contendit. Nuper siquidem in Anglia orta
'' egt, dissensio inter regnum et sacerdotium ex levi et minus
** utili occasione, quse facilius posset extingui si adhibita ei
** füigset, moderata curatio. Verum quia dominus Cantuarien-
* gis, suo et singulari in hac parte et non nostro usus consilio,
* acrius equo institit, non considerata temporis malitia, quod!
'* vel quale dispendium ex tali impetu possit provenire, et
* gibi et fratribus suis contexit laqueos, et si ei in suo pro-
‘* posito noster &ffuisset assensus, jam res ipsa ad deteriorem
* calculum devenisset. Quia igitur nostram coniventiam,?
* gicut neo debuit, ad id quo tendebat habere non potuit, nisus
‘* est in dominum regem et nos, immo in totum regnum sus
* temeritatis culpam retorquere. Quocirca ad decolorandam
'" mutum fraternitatis famam, vim nemine inferente vel minas
* intendente, fugam iniit, sicut scriptum est, ' Fugit impius
'" ! nemine persequente.’ ”
Ad heo dominus papa: ''Parce," inquit, “frater.” Et He is re
Londoniensis ; ** Domine, parcam ei.” Et dominus papa: ‘‘ Non ted Dy
* dico, frater, quod ei parcas, sed tibi" Ad hano igitur

!guod] corrected to “quid” in 3 coniventiam] convenientiam, C.
C.

192 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1164. apostolicam vocem et ,tubam sensus Londoniensis infatuatus
est a Domino ita demum quod! non potuit amplius mutire.
Excepit proinde sermonem facundus Hylarius Cicestrensis Alan.,c.20,
episcopus, magis de sua confidens eloquentia quam de justitia
et veritate, quod innotuit ex post facto.

Speech of ‘* Pater," inquit, ‘“‘et domine, interest beatitudinis vestre
Milas of | quod perperam actum est in perniciem universitatis ad pacis

Chichester. ‘* et concordie debitum statum citius revocare, ne unius homi-
* nis immoderata presumptio multorum stragem et catholics
* ecclesie scissuram possit procreare. Id parum attendit
* dorhinus Cantuariensis, dum relicto maturiori consilio se
* golum consuluit, ut sic sibi et suis, regi et regno, clero et
** populo, graviores labores et angustias procuraret.? Et certe
'* virum tante auctoritatis id non decuit, nec oportuit, nec
Hilary's * gliquando oportuebat,> insuper sui si saperent non oportue-
. ' ** punt sibi in talibus prebuisse assensum." Audito itaque
- qualiter facundus ille grammaticus et rethor atque causi-
| dicus prosiliret de portu in portum, soluti sunt in risum
universi. Inter quos unus prorumpens in vocem, ‘‘ Male,"
inquit, ''tandem venisti ad portum." In quo verbo episcopum
- illum ita infatuavit Dominus, quod de caetero factus est sicut
mutus et elinguis. Eboracensis autem, priorum ruinam atten- Alan.,c.91.
dens, animi impetum studuit temperare.
Speech of ' Pater," inquit, ''Cantuariensis mores et studia nemini
diohbiahon * innotuerunt plusquam mihi, et id animi ejus novi proposi-
; ‘¢ tum ab initio, ut quod semel arripuerit ex sententia, ab eo
Iu * de facili non possit avelli. Quare facilius credi oportet
E * ipsum in hanc obstinatiam de sua levitate pro more inci-
* disse, et aliam non video viam ad ejus correctionem, nisi
* ut vestra discretio ad id efficiendum manum apponat gra- Alen. c.92,
* viorem. Intelligenti satis dictum puto." Episcopus Exoni-
** ensis subjunxit :
| Speech of '* Pater,” ait, “non oportet multum in his immorari. Causa
| the bishop *'* jst& in Cantuariensis absentia non habet terminari. Peti-
* mus igitur legatos qui inter dominum regem et Cantuari-
'" ensem causam istam possint audire et auditam decidere."
Et subticuit. Nec post eum aliquis episcoporum amplius
adjecit. Id autem videns comes de Arundello, stabat enim Alan, c.23,
in ordine suo cum multitudine militum, audientiam postulet.
Et facto silentio:

! demum quod) altered to quod 3 procuraret] procrearet, C.
deinde, C. 3 oportuebat] oportebat, C.

Alan.,
e. 23.

OPERA HISTORICA. 193

'* Domine," ait, Quid locuti fuerint episcopi nos illiterati A.D. 1164.
** penitus ignoramus; idcirco nos oportet edisserere! quomodo Speech of,
'* possumus ad quid sumus missi; nec ad hoc utique ut con- Arundel.
‘* tendamus vel ut cuiquam faciamus contumelias, in conspectu
'* maxime tanti viri, cujus nutui et auctoritati se de jure totus
‘* inclinat mundus. Sed ad hoc proculdubio venimus, ut do-

'* mini regis devotionem et amorem quem circa vos gerere
‘* consuevit et adhuc gerit, in presentia vestra et totius Ro-
* mans curie vobis preesentemus. Per quos? inquam. Per t
** majores et nobiliorés quos habere potuit in omnibus terris of Ae carl
‘* gibi subjectis, hoc est per archiepiscopos, episcopos, comites,
‘‘ et barones. His superiores in sua potestate non potuit
** invenire, et si invenisset, utique destinasset ob reverentiam
'* vestram et sancte Romans ecclesia. His adicimus quod
* paternitas vestra satis experte est in novitate vestre pro-
* motionis, domini regis fidelitatem et devotionem, dum seip-
‘* gum, suos et sua omnia vestre penitus exposuit voluntati.
'* Et pro certo sub catholice fidei unitate quam habetis in
‘* Christo regere, ut credimus, non est eo fidelior, vel Deo
* devotior, seu ad eam ad quam assumptus est pacis conser-
‘* vationem moderatior. Nichilominus et dominus archiepi-
‘* gcopus in sno gradu et ordine sque instructus, in his que
* ad eum pertinent providus et discretus, licet ut quibusdam
‘* visum est aliquando nimis acutus. Et nisi iste que nunc est
' inter dominum regem et dominum archiepiscopum esset dis-
‘* gensio, regnum et sacerdotium mutuo congauderent adin-
‘* vicem paci et concordie sub principe bono et pastore op-
* timo. Est igitur hsc nostra supplicatio ut ad tollendam
* istam dissensionem et ad pacis et amoris reformationem
* vestra gratia attentius invigilare velit.”

Heo itaque comes eleganter sed in lingua sua proposuit, General
ita quod communiter ab omnibus ejus plurimum modesta com. *PP'oral.
mendaretur discretio. His etiam dominus pepe vigilanter in-
tendens respondit:

‘* Scimus, fili comes, et memoriter recolimus ex quanta de- The pope
*' votione rex Anglie plurima et largiora nobis contulerit be- [eaten "
‘* neficia, cui data opportunitate quantum cum Deo poterimus .
* in desiderio &nimsm habemus pro meritis respondere; sed
‘* quia legatos postulastis, habebitis et legatos."

Osculato itaque pede domini paps, queesivit Londoniensis The pope

. . . refuses to
ex consulto, in qua potestate essent venturi. ‘In debita," give pleni-
inquit dominus papa. “Immo,” ait Londoniensis, ‘id peti- suthoriy to

1 edisserere] edissere, A.B.; and so altered in C.
A. 64. .N

A.D. 1164.

Thomas

194 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

‘¢ mus, ut possint causam dirimere appellatione remota.” Alan. c. 24.
‘* Hee est," inquit dominus papa, “gloria mea, quam alteri

* non dabo. Et certe cum judicandus fuerit, & nobis judica-

** bitur, quia nulla permittit ratio ut eum in Angliam remit-

** tamus, ab adversariis et inter inimicos judicandum." Adjecit Herb. Bos.
etiam, ut archiepiscopi paulisper expectarent adventum, '

. in cujus absentia nichil erat de jure statuendum, nec id

quod petebant annuendum. Qui cum dicerent sibi a
domino rege terminum esse preefixum, nec optinerent, as-
pernantes omnia recesserunt.

Interea archiepiscopus aliquot diebus apud Sanctum Herb. Bos.
Bertinum degens, cum regis Anglorum et comitis Flan- W. co 3.
driz cognationem haberet suspectam, suffragio Milonis Teru- i. 84.

_ anensis episcopi et abbatis Sancti Bertini prudenter in Suesi-

onem perductus est. Quo cum crastino adveniret dominus
rex Francie Lodovicus, ad hospitium archiepiscopi festinus
descendit, eique in omnibus regiam optulit protectionem,
et de regio fisco suam et suorum procurationem. Cui
cum archiepiscopus prout debuit gratias egisset, et eam
quam optulerat procurationem ad praesens renuissel,
cum gratia ipsius simul et conductu ad dominum pa- 1.4 p,
pam Senonis profectus, et a domino papa honorifice iv. 10.
susceptus est. Post aliquot autem adventus sui dies in
secretiorem cameram admissus, coram domino papa et
cardinalibus, cum stare vellet sedere jussus, sio exorsus
est :

* Licet non multum sapientes, nec tamen usque adeo sumus

* fatui, ut regem Anglie, suos et sua pro nichilo relinquere- ,. 55"
‘* mus, et si vellemus sus per omnia placere voluntati, in sua

account ** potestate vel regno non esset quis qui nobis pro libito non

** obediret. Et dum sub hac conditione Sibi militevimus, quid
** fait quod nobis non successit ad votum? Ex quo vero aliam
‘* ingressi sumus viam, et? facti sumus memores professionis

‘* et obedientie quam pro Deo suscepimus, quem ad nos
* habuit tepuit profecto prior affectus. Adhuc autem, si ab
** hoc proposito vellemus resilire, ad ejus recuperandam gr&-
'* tiam nullius interventu persons egeremus. Verum quia

1 id petimus] repetimus, C. | ?et] om. C.

c. 25.

66
€€
€€
«€
€t

OPERA HISTORICA. 195

Cantuariensis ecclesia sol solet esse occidentis, et in nostris A.D. 1164.
temporibus ejus obfuscata est claritas, quodlibet tormentum
sed et mille mortis genera, si tot. occurrerent, libentius ex-
ciperemus in Domino, quam sustineremus gub dissimulatione
his diebus mala que patitur. Porro ne videar curiose vel
optentu vans glorise 'hec inchoasse, expedit ut oculata fide

** constet, de facto." Et producens scriptum in quo concepts He produces
fuerunt consuetudines ille de quibus contendebatur, oum 1a. Hbe consti
crimis inquit, ''Ecce qus statuit rex Anglie contra liber. Clarendon.

6€

6€

tatem catholice ecclesie. Si hec licet dissimulare sine dis-
pendio anims» vos videritis."
Quibus perlectis, moti sunt omnes usque ad lacrimas, com-

muni voce Deum laudantes, dum vel! unum sibi reservavit,
qui pro ecclesia Dei in illa tempestate ausus fuit ex sdverso
ascendere.

Postea vero in secretiori thalamo cum domino pepe ‘cardina- A private

libus residentibus affuit et dominus Cantuariensis, hec in- fbl pope’ in
quiens: ‘‘ Patres mei et domini, mentiri nemini licet alicubi, ohsmber.

€€

€

€t

6¢

66

6€

66

€«

nedum coram Deo et vestri presentia; unde volens sed et
gemens fateor, quia has Anglicane ecclesie molestias mea
miserabilis culpa suscitavit. Ascendi in ovile Ohristi sed Speech of
non per ipsum hostium, velut quem non omnino canonica 4
vocavit electio, sed terror publics potestatis intrusit. Et

licet hoc onus invitus susceperim, tamen ad hoo me induxit
humana et non divina voluntas. Quid igitur mirandum si

michi cessit in contrarium P Verum si ad regis commin&- He resigns
tionem, ut confratres nostri persuaserunt instantius, renunti.: Pis Sch
averim episcopalis auctoritatis michi indulto privilegio, ad into d
principum nutum et voluntatem, catholice ecclesia perni- fends
tiosum relinqueretur exemplum. Distuli igitur usque ad
vestram presentiam. Nunc autem recognoscens ingressum

meum minus canonicum, et timens proinde exitum mihi
provenire deteriorem, videns etiam vires meas oneri im-

pares, ne gregi inveniar preesse ad ruinam cui datus sum
qualiscunque in pastorem, in manu tua, pater, archiepisco-

patum Cantuaris resigno."

Moxque de digito transumens anulum, in manum summi

pontificis tradidit. Orationem itaque complens in lacrimis
dominum papam et alios omnes compulit illacrimari.

Seorsum igitur sedente archiepiscopo, dominus papa super The pope

his cum cardinalibus ccepit conferre. His visum est oblata “>
occasione, regis iram sedari posse facilius dum in alia persona,

! vel] et, C.
N 2

196 GERVASII MONACHI. CANTUARIENSIS

A.D. 116, Cantuariensi ecolesies consuleretur, et Cantuariensi archiepiscopo Alan.,

Various ^ possit alias competentius provideri. Illis autem qui apertog 9. 38.

habebant oculos visum est in diversum, quia si is qui pro

tuenda ecclesie libertate summo periculo et discrimini non

solum divitias et gloriam, dignitatem, auctoritatem, sed et

vitam exposuit, ad libitum regis deberet suo jure privari, sicut

forma fleret aliis in consimili causa regibus resistendi si ei sua

justitia servaretur illesa, sic eo cadente caderent universi

episcopi, ut nullis futuris temporibus audeat quis obviare prin-

cipis voluntati, et sic vacillabit status catholicm ecolesim, et

Romani pontificis auctoritas deperibit. '*Expedit igitur," in-.

quiunt, * huno restitui etiam! invitum, et ei qui pro nobis

** omnibus dimicat omnimodis est succurrendum." Oomplacuit

omnibus sententia. Vocatoque domino Cantuariensi, dominus Alan.,c.29.

pape restituit ei offioium archiepiscopi Cantuariensis et

curam, spondens ei Romans ecclesise congruum sufira-

Hesnds gium. His ita gestis, commendavit eum abbati Pontinia-

tigny. censi, qui tunc presens erat ex condicto cum fratribus suis,
exhibendum non quidem eplendide, sed simpliciter ut decet
exulem et Christi athletam. Accepta itaque Summi ponti- Alan. c.30.
ficis benedictione Pontiniacum profectus, et a fratribus
summo cum gaudio susceptus est. Dominus autem Herb. Boi.
papa ex communi fratrum consilio adhue presente ar-!" 10
chiepiscopo prefatas illas dampnaverat pravitates. Est
autem prefatum coenobium, Pontiniacus scilicet, in Bur- peep pos.
gundia situm, ubi Cantuariensis archiepiscopus a festo iv. 12.
Sancti Andres proximo post exilium, per duos fere
&nnos, in multa humilitate et spiritualibus exercitiis
conversatus est.

MCLXV.—VII.

A.D.ne. Mense Januario terre motus magnus factus est in
jaa” Anglia nocte media Conversionis Sancti Pauli apostoli.
the king Rex autem Ángli,& Henricus ad modum et supra mo- W. Cant.
teary dum iratus eo quod ipse in nuntiis suis et petitionibus + 29
rela tam a rege Francis quam a domino papa esset repulsus,
Peor, Jussit furore plenus res et redditus archiepiscopi et om-

nium suorum confiscari, totamque oognationem Suam et

! etiam] licet, C.

OPERA HISTORICA. | 197

omnes qui eum quovis titulo contingebant exilio dampnari. A.D .1165
Nulli ergo! stati, forbunze vel ordini pepercit ista cru-
delitas. Nam mulieres in puerperio decubantes, pueri quoque
vagientes in cunis, acti sunt ih exilium. Senes cum juni-

oribus propulsi sunt, domibus eorum et rebus in exter-
minium datis. Adulti quoque coacti sunt jurare quod
&bsque dilatione vel diverticulo Pontiniacum peterent, et
archiepiscopo suo, regis autem proditori, se preesentarent,

ut ipse solus tot angustias cordis sustineret quot causa

sui coexules egentes videret. Processit ulterius furor im. He forbids
manis. Nam publice terrore laico prohibitum est, ne quis ihe arch
eum non dico donis vel scriptis visitaret, sed ne quis — —
pro eo in Anglicana ecclesia oraret.

Herb.Bos. — Exercebantur iste et hujusmodi enormitates per Conduct of

iv. 18.

quendam filium perditionis Randulfum del Broc,’ cui Broo.
rex ad custodiendum, immo ad destruendum, com-
mendaverat archiepiscopatum. Hic itaque accepta po-
testate, associatis sibi nequioribus se, circumquaque
grassabatur: oderat enim archiepiscopum ex antiquo,
ideoque crudelitate non poterat satiari. Res autem et
redditus monachorum Cantuariensium semper -servavit
illesas, nullamque rerum suarum eis subripuit potes-
tatem. Factum est hoc, ut credi potest, nutu Dei et
industria prudentis? Wiberti prioris.

Rex autem Henricus, quo facilius domini pape, vel Policy of
etiam Cantuariensis archiepiscopi, si forte promulgaretur, prior.
declinaret * sententiam, coadunato exercitu copioso, ad
debellandam Walliam profectus est. Illis vero valide Expedition.
resistentibus, parum vel nichil profecit; multos tamen to Wales.
ex suis tam milites quam pedites perdidit et reversus
est. Summus autem pontifex Alexander, jam Senonen- Aleznder:
sibus valedicens, in Pascha in Italiam profectus est. to Italy.
Hoc quoque anno mense Augusto natus est filius Lodo-
vico regi Francie Christianissimo, quem peperit ei filia
comitis Theodbaldi senioris. Ex cujus ortu tote Francia

1 ergo] igitur, B. 3 prudentis] om. C.
3 Broc] Brok, C. - * declinaret} declinans, C.

A.D. 1165.

of alms for
the relief of
Palestine.

198 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

letificata est eo quod hucusque masculum non habuit
heredem. Puer autem baptizatus! ad nomen comitis
Flandrie Philippus appellatus est.

MCLXVI.—VIII.

Rex Henricus in Normanniam transfretavit, habi-
loque cum suis episcopis et baronibus consilio, instituit
quandam collectam fieri denariorum per omnes terras
suas; unde scriptum compositum est ipso precipiente
in hunc modum:

* Ego Henricus, Dei gratia rex Anglie, dux Normannis et
* Aquitanis, et comes Andegavim, apud Cenomanniam, prox-
‘* ima tertia feria post Dominicam qus cantatur ' Misericordia
* Domini, primo cum ibi sdessent arcbiepiscopus Rothoma-
** gensis et tres episcopi Normannis, et episcopus Cenomanen-
" gis, et quidam barones mei; iterato? apud Cenomanniam,
** tertia feria post sequentem Dominicam, cum adessent pariter
** tres archiepiscopi Rothomagensis, Turonensis, Burdegalensis,
* et episcopi plures, Bajocensis, Luxoviensis, Sagiensis, Ceno-
* manensis, Andegavensis, Vanetensis, Pictavensis, Engolis-
* mensis, Petragoricensis, Agenensis, Besacensis, et multi ba-
* rones mei de Normannia, de Cenomannia, de Turona, de
* Andegavia, de Britannia, de Guasconia, consilio et assensu
* omnium, petitione et precibus domini regis Francorum et
** exemplo suo, qui per terram suam similiter statuit fieri;
* gtatui ut ad defensionem et juvamen ecclesis et terre ori-
‘* entalis unusquisque de terris meis? de omni mobili quod
* habet, sive sit aurum sive argentum, absque lapidibus, sive
* animalia, sive nummi, sive quicquid sit absque vestibus in-
** cisis, et de redditibus similiter, det hoc anno w*c?Lx*vr, de
* unaquaque libra duos denarios; deinde quatuor sequentibus
** annis de singulis libris singulos denarios. Hoc quoque faciat
* de culturis et vineis, ita quod non computetur sumptus et
* constamentum earum. Hoc etiam de debitis de quibus reci-
** piendis certitudinem habent. Hoc faciant archiepiscopi, epi-
** gcopi, abbates qui regale habent, et clerici, comites, barones,
* vavasores, milites, cives, burgenses, rustici. Omnis homo
* domum habens et non valorem libre det unum denarium.
* Homo non habens valorem libre, et tamen aliquod officium

1 baptizatus] est, ins. C. 3 meis] suis, C.
2 iterato] iterata, C.

OPERA HISTORICA. | 199

« agens, det unum denarium. Statutum hoc ego primus manu A.D. 1166.
‘* propria me observaturum affidavi in manu archiepiscopi Ro- An edict for
“s _, thomagensis, deinde archiepiscopi, episcopi, comites, barones, tion of
* vavasores, sub fide iponentes quod idem faciemus affidare Pales einer
* omnes sub potestate nostra constitutos. Hoc itaque ab om-
nibus qui prenominati sunt per omnes terras meas fieri
precipio. Elemosina ista solvetur & die Sancti Remigii infra
dies xv. sequentes. Et si quem infra huno terminum mori
contigerit, prius solutis debitis suis decimam partem sus
partia dabit in hanc elemosinam. Et erit truncus in omni-
bus civitatibus, et in ecclesia episcopali et per singulas villas
in ecclesiis, ubi quisque post juramentum ita fideliter mittet,
rebus suis diligenter numeratis, quicquid ex eis modo pre-
dicto colligi poterit, ita veraciter ne infringat juramentum,
neque incidat in excommunicationem, qus fiat super eos qui
* aliquid defraudaverint. 'Truncus vero habebit tres claves,
quarum unam custodiet presbyter, duas fideliores viri de
à parochia. Infra festum quidem Omnium Sanctorum pecunia
in villis collecta ad episcopatum deferatur per eosdem qui
collegerunt, et per alios legitimos testes. Deinde simul colli-
getur per terras meas ubi ego assignavero per archiepiscopos
et episcopos qui mecum ad hoc statuendum interfuerint.
‘* Condonata est tertia pars pcenitenti# sus! omnibus qui fide-
* liter de rebus suis hanc eleemosinam persolverint. H»c
** acta sunt anno ab incarnatione Domini? M.cLxv1.”

Degebat interea Thomas Cantuariensis archiepiscopus, The arch-
et jam apostolice sedis legatus, in coenobio Pontinia- stay at
censi spiritualibus disciplinis et studiis coelestibus in-
tentus, immo totus Deo deditus et ad Eum suspensus.

' Tantam habuit in corde humilitatem et benignitatem
ut cum ceteris fratribus ad agrorum exiret labores,
cum metentibus meteret etiam infirmus, et fenum co-
adunaret. Coexulum vero suorum srumpnas continuo
volvebat in corde, cum de singulorum sollicitaretur
sustentatione. Verum super omnia dampna pressuras
ecclesi deflebat. In se autem reversus cum jam ul- Hewrites
terius tot illatas injurias dissimulare non auderet, a Cistercian

Herb. Bos. secundo exilii sui anno per abbatem ordinis Cisterciensis -

tv 16. regi Anglorum commonitoriam dulcem et suavem misit
epistolam, nil correptionis vel amaritudinis habentem.

1 sug] om. C. | ? Domini) om. C.

200 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

EL. ne Nuntius vero in brevi reversus, pro mollibus aspera, pro
indiga. — dulcibus amara, pro commonitione duram! retulit objur-
™ gationem. Quod audiens archiepiscopus, secundo com- Herb. Bos.
Hethrest- monuit regem per alios viros religiosos, asperiores ei-!" !9
king; ^ dem dirigens litteras: sed et hi nichil penitus preter
contumelias reporteverunt. Zelus itaque justitise appre-
hendit eum, ut non jam commonitorias sed commina-
aud M aM torias proferre decrevisset actiones. Accessit igitur ad Herb. Bos.
anathema. eoclesiam (Sancte Marie Magdalene in festivitate ipsius, iv 7.
et post elegantem ad populum sermocinationem, in regem
Anglie emisit comminatorium. Unde fama divulgante
Henry premunitus rex, citissime misit in Angliam, mandans
appeal. Ricardo de Luci, qui preefecturam agebat in Anglia, ut
episcopos et personas Anglise sed et monachos Cantua-
ris contra archiepiscopum compelleret appellare. Hoc
The monks ipsum a domino rege in Normannia factum est. Cum
bury s ay roid igitur episcopi et abbates Anglie apud Londoniam con-
venirent et appellarent, Cantuarienses monachi prudenti v. Cut
consilio erepti sunt, petitis et acceptis induciis ad regis!
presentiam veniendi. Hac igitur. celebri celebrata et
accelerata appellatione, misit rex, misit et archiepi-
scopus nuntios ad dominum papam; a quo tandem hoc
& regiis nuntiis impetratum est, ut ad pacem reforman-
dum inter regem et archiepiscopum duos a latere
mitteret legatos.
Interea videns et invidens hostis antiquus Thomam de
virtute in virtutem indies procedere, misit in cor regis
Henry, ,, per linguas malignantium toxicatas, ut archiepiscopum
the Citer. ,J7e tam grato propelleret hospitio. Misit igitur litteras Herb. Bos.
send d away comminatorias generali capitulo Cisterciensi, significans Mb.
from Pons quod quendam de inimicis suis suscepissent et secum habe-
rent, Thomam videlicet Cantuariensem archipreesulem : unde
et mandavit quod, sicut carum habebant quicquid in terra sua
cismarina aut transmarina possidebant, ne eum amplius tene- —
rent secum. Expleto igitur capitulo, venerunt ad archi-
episcopum abbas ipse Cisterciensis, episcopus Papiensis ordinis

! duram) diram, C.

Herb. Bos.
lib. iv.
c. 19.

OPERA HISTORICA. 201

illius quondam monachus, et ejusdem ordinis quidam abbates. a.D. 1166.

Et venerunt festinantes, nomine capituli, nuntiantes se tales The abbot
regis litteras et tale in eis suscepisse mandatum. Et ad ar- archbishop.

ohiepiscopum sermonem convertentes, '' Domine,” inquiunt, Thechepter
'* capitulum propter mandatum tale nec fugat, nec expellit te, , inform et
'* neo licentiat, sed tibi et prudenti tuo consilio hoc significat, the king's
'* ut post tale mandatum videas et attendas quid agendum.'* message.
Archiepiscopus autem incontinenti cum suis consilio habito

mox respondit, se nulla velle ratione quod aliqua sui occa-

sione ipsius! ordinis sui aliquam incurrerent lesionem ; ad-

iciens, quod quocunque diverteret vel ubicumque caput suum
reclinaret, ab eis se citissime amoveret. Quo audito responso, Hepromises
prefati nuntii in crastino reversi sunt. Nuntiata sunt

igitur hsc Christianissimo regi Francorum Lodovico.

At ille gaudens in Domino, nuntio dixit:

* Ex hoc quod michi nuntias infortunio, gaudeo plane

* simul et doleo. Doleo, inquam, quia monachi istius * Lewis VII.
* ordinis Cisterciensis, quos putabam solum Deum amare fo weloome
* et timere, nunc ob favorem mortalis hominis vel
* timorem huic viro Dei suam subtrahunt elemosinam,
“ hoc est quod doleo. O!” inquit, religio ubi est 2"? Et
adjecit: * Gaudeo autem, quod ad obsequium tanti viri
* gratam invenimus opportunitatem. Veniat igitur,
* veniat ad nos, et Francigense gentis piam sentiat
* bonitatem."

Quo dicto, misit rex nobilissimum quendam cum mis de-
trescentis viris in occursum ejus, qui eum a Pontiniaco Kom Pon-
cum honore debito deducerent in Franciam. Unde
monachi Pontiniacenses cum ipso abbate suo usque ad
effusionem lacrimarum contristati sunt. Tanta enim
benedictione celesti ad ipsius ingressum aucti sunt, ut
causa ipsius et multitudinis coexulum ad eum conflu-
entium, non plus solito per anni circulum se expendisse
certissime probarent. Igitur archiepiscopus, ut pre-
dictum est, cirea diem festum Sancti Martini Pontini-
acensibus valedicens, dum cum abbate: ipsius ccenobii

! ipsius] ipsi, A.B.] ? O, inquit, religio, O religio, ubi
3 istius] isti, C. es ? C.

A.D. 1166.
Vision told
him to

the abbot.

Another
vision.

at

The comi
of the le. 5

He goes to
8. Colombe's

ns.

202 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

iter ageret, subito prorupit in lacrimas. Quarum causam W. Cant.
eum instantissime abbas queereret, et ille diutius sileret, ^ 4!
importunitate tandem abbatis coactus ait, “Ea que de Herb. Bos.

* me gunt, O abba, finem habent. Nocte quippe hac michi Bb. dv.

** visum est in visu noctis, quod in ecclesia nescio tamen qua W. Cant.

' contra dominum regem Anglorum in auditorio domini papm * 42-

‘* et cardinalium pro ecclesie causa contenderim, domino qui-

* dem papa parti me: favente, sed cardinalibus adversantibus

* pro rege contra me; cum ecce subito quatuor supervenerunt

* milites qui mox rapientes me ab auditorio, in eadem ecclesia

‘* capitis mei summitatem ubi corone mes locus est excoria-

*',verunt, adeo ut michi videbatur angustiatus quod videbar

** michi defecisse. Ht ex revelatione hac conturbor sio et con-

* tristor; non quidem propter revelationem vel ejus signifi-

* eationem, sed propter eos qui secuti sunt me, qui percusso

«€ pastore dispergentur ut oves non habentes pastorem."
Aliam quoque visionem, immo manifestam martyrii sui

prophetiam dicitur vidisse. Cum enim quadam die in MS. Bodl

fletu! et gemitu missam celebrasset, coram altari oravit, et 9. 18.

vox de celo lapsa est dicens, ''Thoma, Thoma, ecclesia mea

** glorificabitur in sanguine tuo." Et respondit Thomas, “Tu

‘* quis es, Domine?” Dicit ei Jesus: ‘‘ Ego sum Jesus Christus

* filius Dei vivi pater tuus." Et respondit Thomas, '* Utinam

** glorificeris in sanguine meo." Dicit ei Dominus, ‘‘ Ecclesia

* mea glorificabitur in sanguine tuo, et tu vere glorificaberis."
Profeotus itaque Thomas Cantuariensis archiepiscopus Herb. Bos.

in die Sancti Martini secundo exilii sui anno, ut pre- 31.

dictum est, a Pontiniaco, cum honore multo ab Hugone

tunc Senonensi archiepiscopo, clero quoque et populo Senonis

receptus, in coenobio Sancte Columbse per quatuor con-

tinuos annos perendinavit.

Post paucos autem dies reversi sunt nuntii archiepi- 1 Herb. Bos.
Scopi dicentes, cardinales duos ad faciendam ?* pacem, si iv. 22.
possent, in proximo esse venturos. Reversus est etiam
quidam regis clericus Johannes de Oxenefordia nomine,
quem archiepiscopus denuntiaverat excommunicatum eo
quod conventione quadam cum scismaticis facta eorum
incurrisset contagium. Hic a Romano rediens pontifice,

! fletu] flexu, C. | %faciendam] faciendum, C.

W. Cant.
i. 58.

Herb. Bos.

iv. 22.

Herb. Bos.
iv. 22.

OPERA HISTORICA. 208

preedicebat superbe dominum papam legatos misisse ad A.D. 1166.
honorem regis Anglise, et archiepiscopi Cantuariensis john of ^
confusionem, ipsosque legatos jam in proximo esse ven-

turos. Verum cum hee arrogantis et garruli verba
domino pape nuntiata fuissent, preecavens in futurum,

post preedictos legatos litteras misit, mandans eos ut Limitation
paci quidem componendme pro viribus intenderent, sed ne legative
quid magnum contra archiepiscopum ordine facerent judici.

ario. Suspectus enim erat archiepiscopo quidam ex eis

cui nomen erat Willelmus Papiensis, alter vero Otho. Qui

licet multum haberent pectoris simul et oris, lucrum ta-

men aurz et auri sitiebant.

_MCLXVIL.—Ix.

Rupta est pax et concordia, et bella reparata sunt A.D. 1167.
inter Lodovicum regem Frangis et Henricum regem tween
Anglis, propter Tolosam civitatem: et varias hinc indelewi "”
causas, et maxime, ut credi potest, propter Thomam
Cantuariensem .archiepiscopum ; unde prster alia mala
comitatus Augensis et pagus Vileassinus rapinis et in-
cendiis maxime vastati sunt, rege Francorum quatriduo
in Vileassino cum exercitu suo demorante. Mathzeus
etiam comes Bolonis, frater vero Philippi comitis
Flandrize, secentas naves, ut fama fuit, Flandrensibus The count .
armavit, juratus in Ángliam venire, unde motus magnus threatens
in Anglia factus est. Subtraxerat enim ei rex quosdam ! England.
redditus in Anglia quos dicebat sibi de jure antiquo
competere. Quos, quia prece non potuit, armis conatus
est revocare. Sumpsit audaciam sus presumptionis
eo quod rex Anglie transmarinis dissensionibus esset
occupatus. Verumptamen conatus ejus inanis effectus Richard
est, Ricardo de Luci cum Anglicana militia custodiam? defends the
procurante.

Interea venerunt in Franciam praefati legati Willel- Arri Arr Neat

! quosdam] quondam, B.; quos- 2 custodiam] om. B.
dam, C.

AD. 1167.
They fix
Nov. 18 fora

conference.

Action of
the two

Conference,
Nov. 18,

204 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

mus et Otho; et cum archiepiscopo Senonis de refor-
manda pace locuti sunt. Inde ad regem euntes, eumque
in proposito suo pertinacem nimis reperientes, in octavis
Sancti Martini colloquium indixerunt! Suggesserat
enim eisdem* legatis rex, quod hsc omnia mala de
consilio et suggestione Cantuariensis archiepiscopi pro-
cesserant, asserens eum in propria persona ad loca guer-
rarum accessisse, et tam regem Francie quam comitem
Flandrie nil rancoris habentem pro viribus suis in
ipsum animasse. Sed rex Francis preedictos legatos ad W. Cant.
suum admittens colloquium, archiepiscopi purgavit inno- i. 59.
centiam, etiam cum juramento dicens, quod ei semper
consilium dederat ut pax servaretur salvo honore utriusque
regis. Ipsi autem ne nil egisse viderentur, inter
Gisortium et Triam in octavis Sancti Martini cum archiepi- | v. ene
scopo loquentes, qusestionibus plurimis ipsius animum *°*
scrutari cceperunt. Sed immobilem reperientes et ejus
invincibiles rationes attendentes, de quibus audierant
contulerunt; et sic demum omni penitus infecto ne-
gotio Romam redierunt. Eadem autem nocte, cujus in Herb. Bos.
crastino conveniendus erat archiepiscopus, vidit ipse lib. iv
sompnium quod in calice aureo propinaretur ei venenum. Et
quidem sic accidit. llli etenim verba regis composita
eidem offerebant, qus palliatione proterva audientium
subverterent intellectum et faciendze concordim facerent
dilationem. Sed legati, sagacis archiepiscopi, regis ani-
mum noscentis et mores, audita prudentia, redierunt
ad curiam. "Videntes autem fautores regis quod in om-
nibus defecisset eorum versutia, iterum generalem in-
novaverunt eppellationem.

Hoc anno venit in Angliam Coloniensis? electus, qui
et scismaticus, ut Matildem regis Anglorum filiam duci
Saxonum peteret in uxorem. Petiit et obtinuit; et
regina Alianor cum filia sua apud Dovoriam trans-
freta vit.

! indixerunt] induxerunt, B. | 3 Coloniensis] Reginald.
2 eisdem] eis, C.

OPERA HISTORICA. 205

Civitas autem Mediolanensis resedificata est invito 4 p ne.
imperatore Frederico. Bien re-

Obiit hoc anno bons memorie Wibertus prior Can- wibert dies.
tuariensis ecclesise v*o kalendas Octobris.

Thomas autem Cantuariensis archiepiscopus quosdam The areb-

regis familiares excommunicavit justis ex causis. § eommunt
friends,
. MCLXVITI.—X.
Matildis filia regis Anglie nupsit duci Saxonum! AD. 110
Henrico. . Msilde. ^

Comes Patricius Saresberiensis, vir nobilis et militaris, Murder of |
a Pictavensibus occisus est, qui a rege. Anglorum de-
fecerant ob quasdam libertates sibi recisas; unde dis-
cordia regum, Anglis scilicet et Francis, cujus partem
fovebant Pictavi, cotidie cepit incrementum. "Venerunt
interea ad regem Anglie nobilissimi Alemannis et Mission
spectabiles legati, dux seilicet, Saxonum gener regis, emperor
Maguntinus archiepiscopus, Coloniensis electus, et Leo- invitin
dicensis episcopus, cum multa ambitione et fastu missi the an
ab imperatore Frederico, multa ex Alemannis adversum" ^.
Francos spondentes auxilia, multisque temptantes mo-
liminibus qualiter regem Anglise in scismatis sui partem
inducerent? et ob favorem ipsius regnum Francorum
cum bellico apparatu intrarent. Rex autem predictos
legatos cum multo suscepit honore, responsis pruden-
tibus et blandiloquiis satisfaciens, ipsosque abeuntes
prosecutus est multis gratiarum actionibus preciosis
honoratos muneribus. Horum itaque causa legatorum
fecit rex ditiores ex Anglia Judsos transfretare, et, The kins
reliquos? in quinque milibus marcis describere. Porro money fr from
illi recedentes turbidas in Francos minas pro innato,
genti stolide vitio barbarizabant, eo quod religiosus
Francorum rex eorum, utpote scismaticorum et excom-
municatorum, noluit colloquio participare.

! Saxonum] Senxonum, C. | reliquos) reliquis, C.
3 inducerent] induerent, C.

206 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A4-D.16. ^ Circa Pentecosten! celebravit Fredericus imperator con- Epp. 8.
- . . om.
thecouncil Cilium permaximum apud Wicheburch. In quo, cumg T.C.
Würzburg de pace et concordia inter ipsum et papam Alexandrum ii. 263.
which the sabbato et secunda feria Pentecostes tractaretur, superveniens
Eng swore Coloniensis electus in medio omnium protestatus esb dicens,
antipope. |. Domine" inquit, ''imperator, concilia que adversus papam
* Alexandrum hucusque captastis nichil vobis profuerunt,
** nichil ei nocuerunt. Nam et de nostris plurimi obediunt
“et adherent ei, sicut dominus Maguntinus et alii; sed si
michi et consilio meo adquieveritis, in promtu erit Alex-
* andri dejectio et paps nostri Pascalis exaltatio. En ego
* adquisivi nostre parti L. episcopos cum archiepiscopis suis,
“‘ et plures numero de dominatione regis Anglis qui pap»
* Pascali et vobis adhwrebunt si vos Alexandri obedientiam
" et eo decedente cujusque de parte ejus electi abjuraveritis.
* In hujus rei confirmationem ecce assunt nuntii regis An-
“ glie qui in persona regis nobiscum jurebunt." Placuit
imperatori forma consilii. Sed cum a quibusdam hujus-
modi juramentum differre volentibus diceretur, quod
Coloniensis primo jurare deberet qui hujusmodi dedit con-
silium, et ille usque ad lacrimas reluctaretur, imperator
vehementer iratus ait, ''En apparet quod tanquam proditor
* operatus sis adversum me et animam meam. Et? apparet
" quod bonum consilium dedit michi Maguntinus, Octaviano
* defuncto, suadens mihi ne, de tanto periculo liberatus,
** iterum me in consimile involverem ; unde tibi scripsi dans
in mandatis.ne me inconsulto de eligendg pontifice quic.
“ quam tractares. Tu vero clam me ignorante auctoritate tua
* istum elegisti, et Te Deum cantasti. Parasti obis foveam,
** modo primus incides in eam." Primus igitur omnium ju-
ravit Coloniensis, deinde imperator, postea dux Saxonum
gener regis Anglie. Juraverunt esteri qui presentes
fuerunt tam episcopi quam principes. Juraverunt etiam
duo clerici nuntii regis Anglis in persona regis. Eorum
vero juramentum qui abfuerunt dilatum est usque in octa-
bas apostolorum Petri et Pauli.

—————————————— ———
1 Circa Pentecosten] Taken from | 1442. Cf. Epistt. Frederici (ap.

a letter printed by Giles from MS. | Freher, i, 423); Epist. viii; ad

Lambeth 186, S. T. C. ii. 268-266; | Henricum comitem Trecarum.

Cf. R. de Diceto, i. 331; 8. T. C, 3 Et] En, C.

iv. 264; Labbe, Conc. x. 1440-

€€

^" -—-—— 00000 0 08 o — 5 m0 nnlla]
—————— MG -— S U NSUN AR U .*w €mo 08 M --—

-

OPERA HISTORICA. 207

Per totam etiam Angliam ex prsecepto regis & populo A.D. 1168.
juratum est, quod ad preceptum regis faciendum of the clergy
omnes forent parati; unde et congregatio episcoporum, fo swear
et abbatum, et aliarum personarum ecclesiasticarum te
W. Cant. apud Londonias facta est. Sed et supprior et monachi P
i, 49. Cantuariensis ecclesis ex imperio regis jussi sunt ibi-

dem adesse. Cum autem super hoc juramento faciendo
convenirentur episcopi et ipsi tam detestabile jura-
mentum contra Deum et Alexandrum papam prestare
noluissent, dilatum et infatuatum est tam iniquum et

enorme negotium, et quisque ad sua repedavit. Homo Death of
proponit sed Deus disponit. Homo proposuit scismati- P Paschal
cum exaltare, sed Deus disposuit, immo et deposuit eum, (ont)
nam in brevi Paschalis ille defunctus est! Imperator

tamen csterique scismatici, jam duobus defunctis, ter-

tium falsum papam substituerunt.?

Cirea Natale Domini discurrerunt inter reges, adhuc Acon-
in inmensum? discordes, viri religiosi utriusque fideles fized for
verba pacis et concordis ad alterutrum deferentes. Pax inn
itaque tandem uteumque formata est, que quo melius
firmaretur, in Epiphania Domini mutuo sibi indixerunt
colloquium,

MCLXIX.—XT.

Convenerumt reges et principes die Epiphanie apud Ap.
Montem Mirabilem de pace jam formata collocuturi ; Conference
ubi post alias confirmande pacis allegationes, rex fare
Anglie Henricus Lodovico regi Francie ita fertur
W.Cant. dixisse: “Hac die, domine mi rex, qua tres reges Regi H
i. 67. '* regum munera obtulerunt, me ipsum, natos meos et terram men
*" vegtre commendo custodie." Cui respondit rex Francise: Lewis ;
* Quia vobis hoc inspiravit Rex, qui regum munera suscepit,
* exhibeant nati vestri presentiam suam, ut a mansuetudinis
* nostre titulo terras suas possideant." ^ Accessit itaque

hie

to king

1 est] om. C. | * in inmensum] immaniter, C.
* substituerunt) sustinuerunt, C.

A.D. 1109.
Jan. 6.

homage is
Pee en

the two
eons,

Meeting of

d
bishop a£
. Montmirail

208 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

Henricus regis primogenitus et suscepit a rege Francis

dominium Britannie cum pago Andegavensi et Ceno-

mannico: de his faciens regi Francis hominium, cum

jam pro ducatu Normannis idem fecisset. Ricardus

quoque filius regis Anglie accepit in uxorem filiam

regis Francie quam habuit de filia regis Hispanorum,

et suscepit ducatum Aquitanis», fecitque hominium regi

Francie super honore ducatus. Pictavi quoque et Brito- Herb. Bos.

nes, qui cum rege Francis contra regem Anglie arma iv. 26.

moverant, in hoc colloquio in gratia regis Anglis redi-

erunt. ,
Interea persuasum est Thoms Cantuariensi archi-

episcopo & quibusdam nobilissimis viris et religiosis;

&b his etiam quos dominus papa &d pacem destinaverat

reformandam, ut ipse archiepiscopus regis animum ali- " Cant.

qua humilitate coram optimatibus utriusque regni, in pr$- Herb. Bos.

sentia quoque regis Francie mitigaret, litisque decisionem iv. 26.

regis penitus committeret arbitrio, omni tacita conditione,

et sic in plenitudinem gretie ipsius proculdubio rediret.

Insonuerat enim rumor in populo, quod rex 'AÁnglim

crucem peregrinationis in Jerusalem vellet accipere, si

ad honorem suum pacem ecclesie restituisset. Quod

quamvis ipsius regis, ut postea claruit, esset fictitium,

archiepiscopus tamen denique! adeo suasus, tractus, pulsus

et impulsus est, ut persuasus videretur. ltaque, cum a pacis

mediatoribus et aliis hinc inde stipatus jam duceretur ad

reges, erant quippe adhuc duo simul adhuc pacis finem expec-

tantes, inter ipsa verborum initia mox ad pedes regis 8e Hoerb.Bos,

prostravit, quem rex ipse vir prostratum confestim appre- iv. 26.

hensum erexit. Archiepiscopus vero ante reges stans, humiliter

et devote pro Anglicana ecclesia Bibi lioet indigno commissa

regiam coepit interpellare clementiam, solum suis meritis ten-

tam ascribens ecclesie perturbationem et afflictionem tam

duram. Et adjecit, ‘“‘Totam,’” inquit, ‘‘domine, causam unde Alan.,c.33.

** inter nos orta est dissensio in presentia domini regis Fran. Herb.

corum, pontificum et principum, vestro committo arbitrio, salvo Iv. 26.

‘* honore Dei.” Rex autem Anglise, hoc audito ultimo verbo,

- 1 denique) denuo, C. | ? Totam] Tantam, C.

Alan.,

c. 32.
Herb. Bos.
iv. 26.

Alan.,
c. 32.

Alan.,
c. 32.

Herb. Bos.
iv. 26.

Alan.,
c. 32.

Herb. Bos.

iv. 26.

OPERA HISTORICA. 209

statim incanduit in archiepiscopam, multis eum @fficiens con- A.D. 1169.
tumeliis, multa improperans, plurima exprobrans, arguens et an. 6.
increpans eum tanquam superbum et elatum, et regie munifi- of the old
centi! sibi impense inmemorem et ingratum. Ea etiam

quée pro ipso rege, dum esset cancellarius, gesserat mag-

nifica malitiose exprobravit, ac si nequiter facta fuissent
universa; dicens eum tune temporis ideo fuisse adeo
magnificum, ut eum etiam a regno propelleret. Archi-
episcopus vero in omni patientia hec audiens, sic ad omnia

suum temperavit responsum, ut neque rigidus neque remis-

sus appareret; inter alia regi hzc dicens: “ Ea," inquit,

"^ domine, quie pro vestro negotio in cancellaria gesta sunt,

" unde vestram perpetuo debuissem promeruisse gratiam,

nunc ex ira michi exprobramini et vertere vultis in cul-

* pam.” Videns autem rex quod archiepiscopi multum Henry cast
audientibus placeret? responsio, ipsius verba inter- blame ne on
rumpens, regi Francie dixit, ‘‘ Domine mi rex, attende si bishop. ;

** placet, quidquid isti displicuerit dicet honori Dei esse con-

“ trarium, et sic sua et mea omnia sibi vendicabit. Sed

* ne videar in aliquo honori Dei velle resistere, hec ei

* offero. Multi fuerunt in Anglia reges? ante me majoris

** vel minoris auctoritatis quam sum ego; multi fuerunt ante

" eum archiepiscopi Cantuarie magni et sancti viri; quod

‘* jigitur* anteccssorum suorum major et sanctior fecit ante-

" cessorum meorum minimo, hoc mihi faciat, et quiesco.

* Ego quidem non expuli eum a regno, sed ipse, nemine Henry's
* compellente, clandestinam arripuit fugam, nunc autem vo- Tuosntof
“bis et magnis viris insinuat quod causam ecclesie Dei fight.

" agat. Ego quidem semper volui et concessi, et volo

" et concedo adhuc ut ecclesiam suam teneat et regat

* in omni ea libertate in qua aliquis decessorum suorum

“eam melius rexit et liberius. Cumque clamarent undi- Lewis

que, ‘‘Satis se humiliat rex;" rex Francie aliquantulum iind t
motus in archiepiscopum, dixit, ‘Domine archiepiscope, 2°™-
* vis major esse sanctis vel melior Petro? quid dubitas? Ecce

*" pax in promptu est.” Dixit autem archiepiscopus, se

velle libenter ecclesiam su&m recipere in. e& libertate qua
antecessores sui eam habuerunt, consuetudines autem sancto-

rum patrum institutis adversantes se non recepturum dice-

1 muntficentie] magnificentise, C. 3 reges) om. C.
? placeret] placet, C. * igitur] autem, C.
A 64. o

A.D. 1169.

Jan.

6.

Thomas
defends:
himself,

The as-

sembly
breaks up

Coolness of
king Le Lewis

Theme

Their;

conc

y Tee
tion

210 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

bat. Cum autem: ad clandestinam fugam excusandam Herb. Bos.
verba formaret, et mediatores illi contentionem non pacem !*: 79
suboriri viderent, rapuerunt archiepiscopum de medio co-
ronz circumstantium, suadentes et impellentes, clamantes
ei dicentes, ut tacito honore Dei daret gloriam regi. At Alan.,
lle: ‘* Patres,” inquit, * nostri passi sunt quia noluerunt no- c. 82.
* men Christi subticere, et ego, ut hominis michi gratia resti-
* tuatur, honorem Dei debeo subprimere? Absit," ait, ‘‘ absit."
Insurrexerunt itaque in eum magnates plurimi utriusque regni,
ipsius imputantes arrogantise impedimentum pacis, et di-
centes, “quia utriusque regis voluntati resistit, deinceps neu-
** trius est dignus auxilio, sed ejectum ab Anglia non recipiat

* Francia.” Jam dies erat deductus ad vesperam, et ipsi | Herb. Bos.

mediatores, constantiam viri pertinaciam judicantes, continuo
recesserunt, regibus jam in equis abeuntibus. Thomas
autem, relictus in medio, ibat per viam suam gaudens
quod pro honore Dei meruisset contumeliam pati. versus
est itaque ab eo animus regis Francie ut per dies ali-
quot nec eum more solito visitaret, nec per suos, ut con- Alan.,
sueverat, ministros victualium necessaria ministraret. *: 9:
Cum autem archiepiscopus in hospitio suo Senonis re-
ceptus de tanta cum suis conferret angustia, et de pane

suo etiam pedes alias mendicando, uno tantum secum
assumpto laboris socio, cogitaret, omnia tamen quse
eum contingebant dispositioni Dei committeret, paucis-
simis evolutis diebus accurrit quidam serviens regis Francie, Alan.,
dicens archiepiscopo quod vocaret eum rex. Annuit ar-^
chiepiscopus ut regem adiret, volutans! in corde quod
etiam ex suis aliquis dicebat, scilicet. ut ex ore regis
licentiati continuo Francorum propellerentur ? a regno.
Venientes itaque &d regem, eoque humiliter salutato, Alan.,
invenerunt eum tristi vultu sedentem, nec ut solebat archi- e. 83
episcopo assurgentem. Considentibus autem illis et diutius
facto silentio, rex tandem, quasi invitus abeundi daret licen-
tiam, subito mirantibus cunctis prosiliens obortis? lacri-

mis projecit se ad pedes archiepiscopi cum singultu dicens:—

«4

! volutans] volvens, C. 3 obortis] abortis, B.
? propellerentur] repellerentur, C.

Alan.,

Herb. Bos.
iv. 27.

Alan.,
c. 36.

OPERA HISTORICA. 211

* Domine mi pater, vere tu solus vidisti;" et congeminans A.D 1169.
cum suspirio, ‘“ Vere," ait, ‘tu solus vidisti, nos omnes czmci Compliment
'* fuimus, qui tibi contra Deum dedimus consilium ut ad nutum of Levis.
* hominis honorem Dei reticeres. Poeniteo, pater, ignosce
* rogo, et ab hac culpa me miserum absolve, regnum meum
* et meipsum ex hac hora tibi offero."

Elevato itaque rege et absoluto, post dulcia et amica The arch:
colloquia data benedictione archiepiscopus Senonis reversus turns to
Deum glorificabat Qui non deserit sperantes in Se, et
de sua virtute gloriantes humiliat. Post aliquot autem Henry's

reatment

dies regi Francie nuntiatum est, quod rex Anglie omnes! ofthe

conventiones illas quas cum Pictavis et Britonibus, ipso and Bretons
rege Francorum mediante, in supradicto colloquio apud the praise of
Montem Mirabilem fecerat, jam in tantilo temporis

spatio confregisset: unde rex Francorum admirans ait,

* O quam prudens, quam discretus et providus est ille Can-

' tuariensis archiepiscopus, qui ita nobis omnibus tam con-

* stanter obstitit ne pacem faceret quam volebant! Ipsius

'* certe * debuissemus quesisse consilium, qui regis illius

*" mores et animum novit." Alii quoque mediatores magni
similiter ipsius constantiam preedicabant. Vulgus etiam

et pueri, cum viderent eum uspiam pretereuntem, dice-

bant adinvicem, ‘‘ Ecce sanctus ille archiepiscopus, qui

* propter reges Deum negare noluit nec honorem Dei re-

€€ ticere."

His auditis, rex Anglie mandavit regi Francorum se plu- Henry re-
rimum mirari quod archiepiscopum in terra sua diutius with Lewis
retineret qui pacem sibi oblatam contumaciter refutavit. ing to retain
Rex autem Francie nuntiis dixit, ‘Ite, dicite domino bishops
‘* vestro, quia, si ipse consuetudines quas avitas vocat non -

* vult dimittere, nec ego veteranam regum Francis
‘* libertatem volo propellere, quze cunctis exulantibus, et
* precipue personis ecclesiasticis, consuevit subvenire."

Videns igitur Cantuariensis archiepiscopus quod cum Thomas
mansuetudine pacem ecclesiz non valeret obtinere, vo- to further

. . . | . . excommu-
luit eam si posset cum severitate revocare. Missis nications,

ergo litteris ex licentia domini papse et propria auc-

! omnes] om. C. | ?certe] semper, C.

o 2

!

A.D. 1169.

The bishops

renew ma heir
appeal

Gratian and
Vivian sent.

212 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

toritate suspendit et excommunicavit omnes ecclesis
malefactores certis ex causis et eorum nominibus ex-
pressis; sed eos specialiter perculit anathemate qui
bona Cantuariensis ecclesi; rapuerant vel rapta deti-
nuerunt. Cujus sententia hic vel alias data passim
profusa est, ut vix in capella regis inveniretur qui

regi de more ecclesi] pacis osculum dare valeret.
Omnes enim fere notabiles facti sunt, aut ex ipsa
sententia, aut ex participatione. Timentes itaque sibi
ceteri tam episcopi quam principes regni, ne similis

eos feriret ultio, iterum et iterum archiepiscopum
appellaverunt. Rex autem familiarium suorum damp-
nationem ferre non valens, duos archidiaconos Romam
misit, conquerens de injuria suis illata, petens sibi
transmitti legatos qui suos excommunicatos absolverent,
pacem reformarent, ne aliter securitati suze et honori
prospicere? compelleretur. ^ Misit etiam archiepiscopus
nuntios suos,non aurum neque? argentum sed cedulas

et nuda verba portantes. Et tandem optentum est ut

duo legati, multum pectoris et oris habentes, mitteren-

tur, Gratianus, scilicet Eugenii quondam summi pontificis | Herb. Bos.
nepos, et Vivianus, Romans curie in causis advocatus. iv.
Quibus regem alloquentibus, concessit eis rex ut archi- W. Cant.
episcopus in Angliam rediret, archiepiscopatum suum et i
possessiones in pace teneret salvo honore regni sui. Qui

vana ipsius concessione letificati decreverunt* ut Vi-
vianus in Angliam transiret et excommunicatos absolveret,
Gratianus vero pacem condictam pro posse perficeret. | S. T. C.
Crastino autem, cum rex discessisset et ipsi regiis promissis iv. 150.
dolum inesse vidissent, condictis fallaciis stare noluerunt.
Verum ut adhue ipsius temptarent animum, miserunt W. Cant.
post eum Petrum Papiensem archidiaconum, qui dure sus- ! 99.
ceptus et turpiter apprehensus, rebus etiam suis spoliatus

est, vix tandem violentas manus sine cede genitalium eva-

1 participatione] partitione, B. 3 neque) et, C.
3 prospicere] proficere, C. * decreverunt] decreverant, C.

Herb. Bos.
iv. 28.

W. Cant.
i. 68.

OPERA HISTORICA. 213

sit. Igitur Gratianus, socio suo Viviano vivacior, regem con- AD. 1169.
ratian
stanter oportune importune obsecrans et increpans, om- returns to
nia ipsius sprevit donaria, tandemque citissime Romam |
reversus est, Viviano illo post terga relicto. Rex autem
illius tam repentinum reditum habens suspectum, vi-
densque hie regis Francorum animum ex confracta pace Hen o
ira commotum, excogitavit qua subtilitate regis animum waver.
mitigare valeret, et archiepiscopo Cantuariensi, si forte
daretur occasio, vel specie tenus pacem restituere, ne
instantia Gratiani cogeretur invitus. Poenitentia enim,
ut dicebatur, ductus est, quod archiepiscopo pacem non
dederit postulatam. De colloquio autem cum rege
Francorum habendo desperatus, quasi orandi gratia venit Meeting of
in Franciam. Cui cum rex Frencie.sponte vel invitus at Mont-
apud Montem Martyrum occurrisset, post, alia pacis eloquia ^ mare
de pace et concordia Cantuariensis archiepiscopi sup- Promises
plicabant universi. Annuit itaque rex ut archiepiscopus " /*""-
in pace et securitate repatriaret, et archiepiscopatum suum in ea
libertate reciperet et teneret qua predecessores suOS tenuisse
constaret. Promisit etiam se eidem mille marcas daturum Demands of

ad reditus sui preparationem. Archiepiscopus autem
ablatorum omnium restitutionem repetens, constanter

_ mediatoribus dicebat, nullatenus remitti peccatum nisi resti-

Herb. Bos.

iv. 29.

tuatur ablatum ; cujus erat taxata summa xxx" milia marca-

rum. Sed rex Francie ceterique utriusque optimates
regni suadebant archiepiscopo ne pro repetenda pecunia,
juste vel injuste ablata, domini sui gratiam refutaret. Becket
Cum igitur omnia complanata fuissent, ex mandato do- fom the
mini papee pacis initse cautionem quserebat archiepiscopus ki ng, and
ad confirmationem, Cum autem hi et illi dicerent hu- pesce.
jusmodi cautionem presertim de domino suo non esse
petendam, sibi sufficere dicebat pacis osculum ex ore sibi Henry
regio datum. Quod cum per regem Francis aliosque media- Kiss of
tores regi Ánglise esset intimatum, se quidem hoo libenter fac- "^-
turum esse respondit, nisi quia iratus publice juraverat archi-
episcopum se nunquam osculaturum, etiam si aliquando
pacem ei redderet et gratiam, nec propterea adversus eum
aliquem retinere rancorem. Suspicans autem rex Francie
ceeterique mediatores mellitis regis sermonibus inesse vene-

214 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

. num, solum regis responsum archiepiscopo referebant, nec

hoe nec illud suadere volebant. Archiepiscopus autem,
ut vir providus et discretus et astutis astutior, id ip-
sum intelligens, oblatam pacem recipere noluit, nisi etiam
pacis osculum traderetur. Cum igitur dies jam per-
ducta esset in vesperam, et regum hospitia Mantue prs-
parata fuissent, pace imperfecta omnes abinvicem dis-
cesserdnt. Ibat itaque rex Anglie per viam suam,
archiepiscopum maledicens, eo quod propter eum tot et
tantas sustinuerit vexationes. Dum hzc ita agerentur,
archiepiscopus in capella que Martyrium nuncupatur, regis
Anglorum prestolabatur responsum.

Misit igitur rex Francis litteras et nuntios cum his
quos archiepiscopus ad summum miserat pontificem,
petens in virtute amoris et obtentu obsequii, ne ulterius

frustratorias prorogaret dilationes. Sed et Willelmus, veneran- W. Cant.

Herb. Bos.
iv. 29.

Joh.
Salisb.
c. 19.

dus Senonensium antistes, 1n propria persona papam petiit i. i. 68.

ut terra regis Anglis interdicto subiceretur nisi pax ecclesise

redderetur) Quod regem penitus latere non potuit.

Ile vero alia et enormia querens diverticula, novas

. pravitates in Angliam misit, mandans et districte

precipiens ut omnes, senes cum junioribus, eas custo-
dirent, et ut omnes earum ? observationem compelle-
rentur jurare. Harum? traditionum ista est forma:—

* I. Si quis a festivitate Sancti Dionisii inventus fuerit in
** Angliam ferens litteras domini papse vel Thom: archiepi-
'* scopi Cantuariensis, vel aliquod mandatum ex parte eorum,
* de‘ interdicto, capiatur et statim fiat de eo justitia sicut de
* traditore domini regis et regni sui. Verumtamen illi qui
‘* capti sunt cum mandato vel litteris hujusmodi ante festum
* Sancti Martini, custodiantur usque ad eundem terminum, et
** postea fiat de eis justitia sicut preceptum est.

* II. Siepiscopi vel abbates, cujuscumque ordinis sint, vel
'* quicumque clerici vel laici sententiam interdicti tenuerint,
‘* statim eiciantur a terra et tota cognatio eorum, et tali modo
** ut nil férant de catallis suis secum, sed omnia catalla eorum
** et omnes possessiones Bus; in manu domini regis seisiantur.

! Cf. Bened. Pet. i. 8. 4 de] om. B.
? earum] eorum, C. 5 tenuerint] tenuerunt, C.
5 Harum) autem, ins. C.

W. Cant.
i. 46.

OPERA HISTORICA, 215

* III. Omnes clerici qui habent redditus in Anglia, et A.D. 116.
“sunt extra Angliam, summoneantur per omnes comitatus et Articles,
‘* provincias, quod infra festum Sancti Hylarii redeant in Henry
Angliam, et si non venerint ad terminum illum, onines friends and
redditus eorum capiantur in manus domini regis, et ipsi Since
sint sine spe revertendi. Et vicecomites faciant hoc scire bishop.
archiepiscopis, episcopis de provinciis suis.

** TT. Nulla fiat appellatio ad dominum papam, neque ad
** Thomam Cantuariensem archiepiscopum, neo aliquod placi-
*" tum eorum mandato teneatur. Et si quis a festo Sancti
Dionisii inventus fuerit hoc faciens, capiatur et retineatur,
et omnia catalla ejus et possessiones capiantur in manu do-
* mini regis, sive episcopus fuerit, sive abbas vel monachus,
aut canonicus, aut clericus, vel cujuscunque ordinis fuerit.
'' 'Y. Si quis laicus venerit de ultra mare, ubicumque appli-
* cuerit, intente exquiratur utrum portet aliquid quod sit
** contra honorem domini regis. Et si quid tale super eum
‘* inventum fuerit, capiatur et incarceretur. Et similiter fiat.
* de laicis qui veniunt ad mare transfretare.

** VI. Si clericus, vel! canonicus, vel monachus, vel conver-
‘* gus, seu cujuscumque religionis fuerit, de ultra mare venerit,
' exquiratur, et si nil hujusmodi cum illo inventum fuerit,
* pisi habeat litteras domini regis de passagio suo, non pro-
' cedat ulterius, sed quam citius poterit revertatur; et si
‘* aliquod hujusmodi super eum inventum fuerit, capiatur et
* incarceretur.

* VII. Nullus clericus, vel canonicus, vel monachus, vel cu-
* juscumque religionis Dei fuerit, permittatur transfretare,
‘* nisi habeat litteras de passagio suo.

** VIII. Si quis Walensis, clericus vel laicus, applicuerit,
* nisi habeat litteras domini regis de passagio suo, capiatur
' et custodiatur, et omnes Walenses qui sunt in scolis in
* Anglia eiciantur.

‘* IX. Omnes vero vicecomites totius Anglise faciant omnes
* milites et libere tenentes et omnes illos qui quindecim
* annos habent, de comitatibus suis, jurare in pleno comitatu
** et per omnes civitates et burgos, quod hsec mandata super
** vitam et membra sua servabunt, et, missis servientibus suis
* per omnes villatas Anglise, faciant jurare omnes illos qui
* ad comitatus non fuerunt, quod hsec mandata cum ceteris
** tenebunt."

Coacti sunt itaque omnes per universam Angliam, a
sene decrepito usque puerum, Thome archiepiscopi et

! vel] om. C.

216 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. ies, papse Alexandri obedientiam abjurare. Episcopi tandem W. Cant.
Text?" in unum coacti, et auctoritate sua sacramentum vulgi " 46,
turpe. corroborare rogati, tam turpiter, tam imprudenter contra
Deum cervicem erigere, saltem verecundia coacti, con-
sentire noluerunt.

» MCLXX.—XII.

A.p.117. Rex Henrieus in Angliam transfretaturus ad mare descen- W. Cant.

Henry dit. Quod cum ex magna parte transmisisset! vehementi i 9-

io England tempestate conquassatus et jam fere de salute desperans,

Mar. 3. quinque naves perdidit, et vix tandem multa fatigatus
angustia vío nonas Martii in Anglia applicuit. Audiens
autem papa regem in Angliam transfretasse, ne diutius ——
ecclesia dispendium sustineret, renovavit mandatum ad $.T.C.
Rotomagensem et Nivernensem, preecipiens ut, si necesse '" 59.
esset, in Angliam transfretarent omnibus modis regem

Hedirects de pace commonituri Rex autem, convocatis optima-

an inquest
intothe |, tibus suis, instituit abbates et clericos, comites et mi-

conduct of

tho sherifs lites qui circuierent terram, dans formam inscriptam
quomodo eis esset agendum.

List of the In Cantiam, Suthreiam, et Middelsexe, et Berke-

itinerant sire? et Oxenefordscire, et Bukingehamscire, et Bede-

southern fordescire missi sunt abbas Sancti Augustini Cantua-
rie, abbas de Cherteseie, comes de Clara, Willelmus
de Abrancis, Manesier de Dammartin, Geroldus filius
Radulfi, Gilebertus de Pinkeni, Willelmus filius Helto-
nis, Willelmus filius Nigelli, Willelmus filius Martini,
Radulfus de Hospitali, Radulfus de Dene. Hi omnes
simul supradictos comitatus cireuierunt. In hunc mo-
dum per alios comitatus Anglie inquisitores missi sunt.
Et hzc? inquirere debuerunt :—

— ————— ——— 04 — - - —

! transmisisset] transivisset, C.' into the conduct of the sheriffs, are
3 Berkesire] Barkeshire, C. printed from the M8. Rawlinson
3 These instructions for the con- | C. 641, in my Select Charters, p.
duct of the commissioners, or | 148.
Barons Errant, in their inquest

OPERA HISTORICA. 217

‘‘In primis exigent barones errantes vadium! et plegium A.D. 1170.
ab omnibus vicecomitibus qui fuerunt vicecomites postquam iowa of

rex transfretavit in Normanniam, et ab omnibus qui post
terminum illum fuerunt bailivi et ministri illorum quam-
cumque bailiam de illis habuerunt, et ab omnibus illis qui
post terminum illum [tenuerunt] hundredos baronum, quos ipsi
habent in comitatibus, sive illos habuerunt ad firmam sive in
custodia; quod erunt coram domino rege die quem ipsi eis
constituent ad rectum faciendum et addreciandum ei et ho-
minibus suis quod addreciare debuerint. Et si vicecomites
ante illos venire non possint, mittant loco suo qui pro eis
respondeant, et illi dent vadium et plegios sufficientes pro
vicecomitibus, et pro se ipsis, quod facient coram domino
rege hoc quod vicecomites facere debent? ad diem consti-
tutum. Postea capient sacramentum ab omnibus baronibus,
militibus et liberis hominibus de comitatu et coeteris homi-
nibus et ab omnibus civibus et burgensibus, quod verum
dicent de hoc quod ab eis inquiretur ex parte domini regis,
et quod non celabunt veritatem neque pro alicujus amore
nec odio, nec prece, nec pretio, nec timore, nec pro aliqua
promissione, neo pro ulla re.

** I. In primis inquiratur de vicecomitibus et bailivis eorum,
quid vel quantum acceperint de singulis hundredis et sin-
gulis villatis et singulis hominibus postquam rex novissime
transfretavit in Normanniam, unde terra vel homines gra-
vati sunt; et quid acceperint per judicium comitatus vel
hundredi, et quid sine judicio. Et quod inquisierint cap-
tum esse per judicium scribatur separatim, et quod sine
judicio similiter separatim scribatur. Et de omnibus prisis
inquirant causam et testimonium.

“II. Similiter inquiratur quot et quas terras vicecomites vel
bailivi eorum emerint, vel invadiaverint.

* III. Similiter iuquiratur de archiepiscopis, episcopis, abba.
tibus, prioribus, comitibus, baronibus, vavasoribus, militibus,
civibus, burgensibus, et eorum senescallis, prepositis et mi-
nistris, quid vel quantum acceperint per terras suas post
terminum supradictum de singulis hundredis suis vel vil-
latis et de singulis hominibus suis, per judicium, vel sine
judicio. Et omnes prisas, et causas, eb occasiones earum
Bcribant separatim.

* LIII. Similiter inquiratur de omnibus illis qui post termi-
num ilum habuerunt aliquas bailias de rege in custodia,

€ ——

! vadium] vagium, A. B. | ?debent] deberent, C.

A.D. 1170.
Articles of
the inquest
of sheriffs.

218 GERVASII. MONACHI CANTUARIENSIS

«€

' give de archiepiscopatu, sive de episcopatu, sive de abbatia,

vel! de baronia, sive de honore aliquo vel aliqua eschaeta,
quid et quantum in bailia illa adquisierint.

'* V. Similiter inquiratur de bailivis regis qui per terram
suam erraverunt pro negotiis regis faciendis, quid eis da-
tum sit.

'* VI. Et de catallis fugitivorum pro assisa de Clarendune,
et de catallis eorum qui per assisam illam perierunt, inqui-
ratur quid actum sit, et quid inde exierit de singulis hun-
dredis et singulis villatis et singulis hominibus. Et inqui-
ratur an aliquis in assisa illa injuste rettatus fuerit pro
premio vel promissione, vel odio, vel aliquo modo injusto,
et an aliquis de rectatis relaxatus fuerit? vel reversus pro
premio, vel promissione, vel amore, et quis inde premium
acceperit. Et inquiratur de ausilio ad maritandam filiam
regis quid inde exierit de singulis hundredis, et de singulis
villatis,? et de singulis hominibus, sive in redditis, sive in
perdonis, et cui illud traditum et lihgratum fuerit.

* VII. Et inquiratur quid et quantum acceperint forestarii,
et bailivi, et ministri eorum, post terminum supradictum in
bailiis suis, quocumque modo illud acoeperint vel quacumque
occasione. Et si quid perdonaverint de rectis domini regis
pro premio, vel promissione, vel amicitia alicujus. Et de
forisfactis forestarum, et de his qui in forestis suis forisfece-
runt de cervis, et bissis, et aliis bestiis salvagiis: et si
forestarii vel bailivi eorum aliquem acceperint vel attacave-
rint? per vadium, et per plegium, vel rectaverint, et postea
Bine justitia per se relaxaverint. Et qui hec fecerint inqui-
rantur, et inbrevientur.

“VIII. Et omnes qui rectati fuerint de quocumque recto
ponantur per vadium et per plegium, quod sint coram do-
mino rege die quem eis ponent, et quod rectum facient, et
addretiabunt* ei et hominibus suis quod adretiare debuerint.
Et quibus plegii defuerint custodiantur. *

* IX. Et inquiratur si vicecomites, vel quicumque bailivi
eorum, vel domini villarum, vel bailivi eorum, aliquid red-
diderint de hiis quse acceperant, vel si pacem aliquam cum
hominibus fecerint postquam audierunt adventum domini
regis, pro disturbare, ne inde^ ante regem vel justitias
querimonia veniret.

1 vel] sive, C. * attacaverint] tractaverint, C.
? fuerit) fuerat, C. 5 addretiabunt] addresciabunt, C.
3 et de singulis villatis] om. A. B. 5 inde] om. C.

W. Cant.
i. 73.

OPERA HISTORICA. 219

* X. Et de amerciatis inquiratur si aliquis relaxatus fuerit A.D.1170.
*' pro premio, vel amore, de hoc quod primo fuit, amerciatus. Jnquest of
* Et per quem hoc factum fuerit.

** XI. Et similiter inquiratur per omnes episcopatus quid et
* quantum et qua de causa archidiaconi vel decani injuste ot
* gine judicio ceperint, et hoo totum scribatur.

** XII. Et inquiratur qui debent regi homagium et nondum
** fecerunt neque illi! neque filio suo, et inbrevientur."

Facta autem hac inquisitione mirabili, omnes jussi Report to
sunt ut essent coram rege in civitate Londonim xviii® June 14.

kalendas Julii.

Interea Rotomagensis et Nivernensis, versus Angliam The king
iter arripientes, scripserunt regi indicantes ei quod vel vistottho
quale preceptum a domino papa suscepissent. Ipse of Rouen by
vero rescripsit eis, monens et mandans ne maris periculis of posce"
se inponerent, spondens se noviter venturum et forme
pacis inter ipsum et archiepiscopum per consilium
eorum assensum preebiturum.

Convenerunt interim die statuto ex mandato regis Great as-
ad Londoniam totius Anglie episcopi, abbates, comites, June 14."
barones, vicecomites, preepositi, aldermanni cum fide-
jussoribus suis, timentes valde omnes. Quisque juxta
conscientiam suam metuebat, nesciebant enim quid rex
statuere decrevisset. Ipsa die Henricum filium suum, They

qui eadem septimana de Normannia venerat, militem k knighted

fecit, statimque eum, stupentibus cunctis et mirantibus, crowned,

in regem ungui precepit et coronari Apposuit autem

ei manus, infausto quidem auspicio, sicut, exitus declara-

bit? Rogerius ille Eboracensis archiepiscopus, non veritus
justitiam, et timorem Dei abiciens, et prohibitionem in contempt
domini papze contempnens, utpote a promotione sua command. .
in archiepiscopum Eboracensem Cantuariensis ecclesise rights of
pertinacissimus hostis, que tamen ipsum a paupere

ad id? honoris culmen exaltaverat. Cui astiterunt in
consecratione, immo exsecratione illa, Cantuariensis ec-

— á—————Ó— —

! neque illi] om. B. 3 id] idem, C
? infausto. . . declarabit] om. C. ,

220 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1170. clesie degeneres suffraganei, tante malitiee et enormi-
homage ^ tati non resistentes. Noscitur enim quod regum Anglise
coronatio ab antiquo tempore solius sit Cantuariensis
archiepiscopi. Coronatus itaque novus rex ex preecepto
patris sui comitum et baronum suscepit fidelitates, et sic
timore culparum deposito omnes ad propria redierunt.
The king Deputatis autem novo regi tutoribus et magistris, et
Franceto hiis precipue qui Thomam Cantuariensem archiepisco-
Lewison pum veterano insequebantur odio, rex pater ad mare
descendit et transfretavit, habituras colloquium cam rege W. Cant.
Francie in festivitate Sancte Marie Magdalene. Quoniam i. 76.
vero jam dies instabat in terram regis dandz sententim,
nec erat ulterius locus divertendi, ipse et archiepiscopus
in confinio Carnotusie et Cenomannise in prato quodam amo- Herb. Bos.
Meeting at. nissimo, quod quondam ab incolis Pratum Proditorum appel- " P
meadow. latum est, primo per intermeantes personas, deinde per se W. Cant.
ipsos longos traxere sermones. Cumque diutius locu-' 76.
tum fuisset, rogavit regem archiepiscopus, ut injuriam
quam Eboracensis archiepiscopus ceterique episcopi suffra- Herb. Bos.
ganei sui, in coronatione novi regis, matri sue Cantua- "" l
riensi intulerant ecclesie, absque ipsius offensa liceret
Henry. punire, Cui cum annuisset rex, noluit enim quicquam
archbishop COntradicere, subito descendit archiepiscopus equo, regis pe-
municate dem apprehensurus et deosculaturus. Rex e contra desilivit! W, Cant.
bis = equo, et, staphum archiepiscopi arripiens, eum levavit in i77
equum, dicens, ‘‘Decet ut majori minus dignus serviat."
Sic itaque rex archiepiscopo gratulabundus occurrit;
sic eum jocunde allocutus est ac si ante nichil ranco-
Peace made. ris habuisset. Quem cum rex secum vellet abducere,
dicens sibi expedire ut pax inita cunctis manifeste ? nulli
Tho arch veniret in dubium, archiepiscopus respondit: * Ingratus
farewell to * videbor, domine, si benefactoribus meis saltem non vale- '
* dixero." Rediit ergo archiepiscopus, et regi Francise
ceeterisque benefactoribus suis gratias agens, cum rego

-

— — M ám —— —

! desilivit] dissilivit, Á. B. | ?manifesta) manifestata, C.

W. Cant.
i. 78.

W. Cant.
ii. 2.

OPERA HISTORICA. 991

Anglie antequam rediret in Angliam non semel locutus m» D. 1170.
est, tandemque reditum paravit in Angliam. Assigna- to return.
verat autem ei rex clericum quendam, qui ei ex parte
domini regis redeundi solatium preeberet.

Idus Septembris, nocte media, duo! planet: sic con- | Sept. 15. -

jungi videbantur, ut quasi una eademque stella fuissent of planete.
appareret; sed ilico abinvicem separati sunt. Misit
autem archiepiscopus nuntios suos in Angliam cum lit-

teris patentibus regis, quas filio suo direxerat in hunc
modum :

* Henricus rex Anglie et dux Normannim et Aquitanis, et Letter from
comes Andegavim, karissimo filio salutem. Sciatis quod fhe son ane
* Thomas Cantuariensis pacem mecum? fecit ad voluntatem tho rome,
" meam, et ideo precipio quod i ipse et sui pacem habeant, et
** faciatis habere ei et suis, qui pro eo exierunt ab Anglia, res
* suas bene et in pace et honorifice, sicut. habuerunt tribus
' mensibus antequam ipse archiepiscopus recessisset ab An-
(f «« glia, Et faciatis venire coram vobis de antiquioribus et
(t ^ legalioribus militibus de honore de Saltwde, et eorum sacra-
' mento faciatis recognosci quid ibi habeatur de feudo archi-
* episcopi Cantuaris. Et quod recognitum fuerit de feudo
** ejus? esse ipsi archiepiscopo habere faciatis. Teste Rotrodo
* Rothomagensi archiepiscopo apud Chinum."

Mense Octobri venerunt predicti nuntii in Angliam, October.

€t€

et archiepiscopatus domos fractas et vacuas, horrea bishop'

demolita, terras incultas et silvas succisas suscepe- find the eo.
runt. Audito etenim rumore concordie, Randulfus by Benult
el Broc.
ille cognomento del Broc,* quasi ante nichil mali vel
parum fecisset, omnia distrahere et vastare festinabat.
Archiepiscopus quoque Eboracensis et, Gilebertus Lon- The excom-
doniensis et Jocelinus Saresberiensis, preeteritorum In&- prelates
lorum incentores, de pace inita contristati, associatis sures of re-
sibi Gervasio vicecomite Cantise, Reginaldo de Warenna et Mistanos.
predicto Randulfo del Broc, nescio quid novum facturi
Dovoriam petierunt. Quod cum archiepiscopus, qui
jam Witsandum venerat, agnovisset, preemisit suppel-

1 duo] duse, C. | 8 archiepiscopi . . . ejus] om. B.
2 mecum] meram, C. * del Broc] del Broke, C.

222 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD 10 leotilem suam et Robertum ecclesie Christi sacristam ad W. Cant.
secristan is, preparanda necessaria venientibus. Preecepit etiam homi-
deliver the nibus suis ne libri, unde plurimam habuit copiam,
ters. alibi quam in ecclesia Cantuarie reconderentur. [Illis
itaque sollicite Dourense litus observantibus, tentus est
predietus monachus Robertus, fidemque dare secundum
leges novissime promulgatas coactus, quod quam citius
auram redeundi haberet congruam transfretaret, eo
quod litteras domini regis de suo transitu non habe-
bordo ret a ad manus. Et ecce puer qui cum eo prwmissus est } W. Cant.
thebisnops, dOInini papse litteras porrexit episcopis, quibus Ebora-
censis et Dunelmensis suspensi, Londoniensis vero et
Saresberiensis ezeterique episcopi Ánglie pro temeraria
presumptione coronationis novi regis excommunicati
They wait sunt. Die vero crastina, dum furibundi litora circui-

. rent, quasi archiepiscopum applicantem apprehensuri,

ipse Spiritu Sancto quo regebatur edoctus navem as-
Thomas — cendit, et eorum devitans nequitiam prospero cursu in
Sandwich, portu Sandwico? pridie kalendas Decembris applicuit.

' Nuntiato autem apud Dovoriam archiepiscopi adventu,
arreptis armis satellites plurimi cum festinatione nimia
Sandicum petierunt, episcopis illis suspensis vel excom-
municatis apud Dovoriam subsistentibus. Audito au-

Struggleat tem in Sandwico armatorum adventu, homines de villa
cucurrerunt ad arma, pro domino suo et pastore si
necesse esset pugnare volentes; idem siquidem fecerant
burgenses Dovorie. Johannes denique de Oxenefordia,
Johnof quem ad conducendum archiepiscopum rex transmise-
persuades rat in Angliam, antequam accederent, occurrit armatis,
knights ^^ increpans eos acrius et suadens ut, depositis armis,
si necesse esset, archiepiscopum alloquerentur. Acces-
serunt igitur inermes, et, uteumque salutato archiepi- Herb. Bos.
scopo, seiscitabantur animose cur in primo adventu suo "^
, etiam ante ingressum episcopos in contumeliam regis
suspenderit vel excommunicaverit; comminabantur etiam

1 est] om. C. | ? Sandwico) Sandewico, C.

Herb. Bos.

Herb. Bos.
v. 8.

W. Cant.
ii. 16.

OPERA HISTORICA. 223

regis futuram indignationem, cum jam perpetrata cru- ^ D. 1170.
delitas regis ad notitiam perveniret. Archiepiscopus ad The sisolo
hzc mansuete respondit dicens, regem ob id non debere bishops
offendi quod de sua permissione fuit factam. Cum au-

tem prefati.nuntii episcoporum peterent absolutionem,

ab archiepiscopo usque in crastinum dilatum est ne-
gotium. Illi vero, alias litigandi qusrentes! occas-

lones, petunt sibi fides dari ad securitatem regis a

clericis extraneis quos secum adduxerat archipre-

sul . Sed ab hae petitione satis modeste repulsi, ad
eonsiliarios suos episcopos mutilatos Dovoriam re-
dierunt. ^ Archiepiscopus autem die crastina, kalendis moet:
scilicet Decembris, cum multo honore et letitia et dul- bishop
cissimis lacrimis a clero et populo et conventu Can- Centerbury.
tuariensi susceptus est. "Venerunt itaque ex condicto
Cantuariam milites prefati cum quibusdam clericis
episcoporum ab ipsis episcopis missi, petentes instan-

tius episcoporum absolutionem. Dixit autem arohiepisco- F His promise
pus ipsos a superiori judice fuisse ligatos, neo ipsius abeolutión.
esse a tanto judice datam sententiam relaxare. ‘“ Verun-

* tamen," inquit, “de domini paps clementia confidens,

* ipsos curabo absolvere, si prestita cautione stare volu-

* erint judicio ecclesie super his pro quibus fuerunt?

* excommunicati. Illi vero ad audita stomachantes
turbidas jacientes minas abierunt.

. Archiepiscopus igitur post sex annos exilii a filiis He is for-
suis, ut preedictum est, Cantuarise receptus, post dies visit the
paucos regem juniorem visurus Londoniam properavit. 5 at t London;
Verum per duos milites, qui a latere regis missi fue-
rant, eidem tumide nuntiatum est, ne civitates ejus
ingrederetur, sed Cantuariam rediens ibidem resideret.

Paruit archiepiscopus prohibenti, et ut Deus , disposuit and returns
Cantuariam reversus spiritualibus studiis intendebat. bury. |
Ipsi autem suspensi et excommunicati mare transito

! querentes] querebant, B. 3 properavit] preparavit, C.
3 fuerunt] fuerint, C. * Deus] om. C.

224 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.17. regem in Normannia adierunt, et pedibus ejus provo- F Herb. Bos.
he bishops luti malo suo pacem factam esse dixerunt, asserentes y W. Cant.
King in Nor- quod ipsi et omnes qui coronationi filii sui interfue. il. 90, 33.

A and
rash words
of the king.

They | land : at
we

night at
Saltwood.

rant per dominum Thomam archiepiscopum a domino
papa essent excommunicati. Dicebant etiam quod ipse
archiepiscopus ante et retro multo stipatus agmine
militum filium suum regem juniorem adiret qumrens

regias introire munitiones. His auditis, rex plusquam Herb. Bos.

suam deceret majestatem iratus, et fere jam extra se"

positus, ecepit se miserum conclamare, asserens se igno-
biles et ignavos homines nutrivisse, quorum nec unus
tot sibi illatas injurias voluerit vindicare. His igitur
et hujusmodi lamentationibus regis milites quatuor

sexta fuit, juramento se constrinxerunt, et sic a curia
latenter in ipsa festivitate recesserunt. Erant autem
hi quatuor generis nobilitate recte! conspicui, militia
preclari, et regi admodum familiares ut socii Quorum
nomina sunt hsec, Reginaldus filius Ursi, Willelmus de
Traci, Ricardus Brito, et Hugo de Morvilla. Cum nimia?
festinatione descenderunt predicti quatuor milites ad

mare, et sine impedimento aliquo vel mora transpo-

siti, applicuerunt juxta Dovoriam in loco qui portus

racy irritati, in ipsa nocte Dominice Nativitatis, que feria ir

canum appellatur. Gloriabantur admodum de tam fa- W. Cant.

cili transitu ac si Deo malignitatis suz placeret con-
Spiratio, adeoque liberum eis prsparasset introitum.
Noctem igitur illam in castro de Saltwde, quod erat in
custodia Randulfi del Broc, duxerunt insomnem. Die
vero crastina, quinto scilicet Natalis die, feria tertia,

Dec. congregata satellitum comprovincialium turba, curiam

On .
the come to
, Augus-
tine's.

abbatis Sancti Augustini ingressi, de re facienda cum
Clarembaldo? ipsius ccenobii electo contulerunt. Dato

tandem et accepto * consilio, cum jam pransus archi-
episeopus cum monachis suis et clericis de rebus trac-

! recte] om. A. C. 3 Clarembaldo] Clarebaldo, C.
3 Cum nimia) MCLXXI., ins. C. * accepto] decepto, C.

OPERA HISTORICA. 225

laret necessariis, quatuor ill interiorem archiepiscopi 4D. 1170.
cameram ingressi, nullam premittentes salutationem, They visit
ante pedes ejus solo tenus resederunt, tandemque bishop.
dixerunt, * Venimus de partibus transmarinis precepta

N grant. “ regis ad te deferentes." Quibus ait, ''Vultis heec pub-
* lice vel privatim dicere ?" At illi, “Ut tibi placet."
Jussit igitur archiepiscopus domesticos suos paulatim
secedere. Et, auditis eorum sermonibus, “ Volo," inquit,
* ut hee a pluribus audiantur" Revocatis igitur tam
monachis quam clericis, ille Ursides ait, * Dicimus tibi
“ ex parte domini regis ut regem adeas, facturus ei
“ quod facere debes domino tuo.” Cui archiepiscopus,
* Feci el quod facere debui" ‘‘Non,” inquiunt; “Nam Th Toy ofthe
* episcopos ejus suspendisti nec absolvere — voluisti. suspension
* Unde videtur quod ei velis coronam de capite tol- bishops.
* lere." * Coronam," ait, *ejus auferre non cupio, sed

(E. Grim, “ alias si! possem capiti ejus imponerem, salvo tamen

*77) ^ « honore Dei et salute anims» mes. Episcopos vero
* non suspendi sed dominus papa." “Satis,” inquiunt,
* eos suspendisti quia hoc tuo molimine factum est.”
At ille, * Ratum," inquit, * et gratum habeo, si dominus Argument
“ papa vindiost injurias eoclesie Dei et mess. Compellor bishop, and
* et ego injurias michi vel meis illatas vindicare. Nam cbarges.
* preter cetera quse post pacem datam michi vel meis
* illata sunt, clerici mel et servientes? verberantur,
* ecclesie, me ab invasoribus occupantur, vina mea,
* conductu regis in Angliam advecta, michi ablata sunt
“nec adhue restituta; jumentum quoque in servitio
* meo inventum, in contemptum meum et contumeliam
* cauda turpiter truncatum est.” Preescindunt illi? verba
loquentis, dicentes: “Si querimonias tuas ad audientiam
* optimatum retulisses, Condignam justitiam reportasses."
* Non," inquii, “nam petitiones mes repulse sunt,

1 gi] non, B. ; si, C. | 5 illi) illa, C.
2 et servientes] om. B. ; ins. C.
A 04. P

226 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A-D.1170. ^ et ne in propria persona regem adirem prohibitus w. Cant.
Hecalls “gum. Nec tamen pro omni re minima currendum li 37.
to witness. “ est ad curiam. Tu, Reginalde, presens fuisti et plus-
"* quam ducenti milites, ubi dominus rex concessit ut eos
ad condignam satisfactionem ecclesiastica censura com-
* pellerem, qui sanctam ecclesiam conturbassent. Nec
* possum de cetero dissimulare quin cure pastoralis
* officium exerceam." Ad hane vocem exilientes cla-
mabant; * Hujus rei testes non sumus. O mins! mine!
* Domini monachi, ex parte regis vobis precipimus, ut
* eum custodiatis; si evaserit, a vobis requirendus est.”
Et exierunt continuo. Archiepiscopus autem sequens eos
usque ad hostium camers exterioris dixit, * Sciatis me
" non venisse ut fugiam, et minas vestras parvipendo.” At
ili, * Non mins tentum, sed et aliud erit."
They bring Exeuntes itaque de palatio, introduxerunt in curiam w. Cant.
intethe" archiepiscopi quos pre foribus reliquerant satellites ii. 38.
Peleland dum cum archiepiscopo loquerentur. Exuentes autem
M se cappis et tunicis apparuerunt loricati. Dum igitur
hii et alii se armis induerunt, et monachi in ecclesia
vesperas cantarent, vix tandem archiepiscopo persua-
sum est ut vesperas auditurus ecclesiam introiret.
Thearc. Cum autem a monachis impulsus magis quam ductus
bishop 5999 ecclesiam fuisset ingressus, et jam in ecclesia aliquot
church to. gradus ascendisset, ecce a tergo quatuor illii armati per
gued by the claustrum exertis gladiis ecclesiam cum impetu ingre-
diuntur. Quorum cum primus exclamasset, “Ubi est tra- W. Cant.
* ditor ille?" et nemo responderet, subjunxit, “Ubi est 7-1. -
* archiepiscopus ? " Ipse autem omnium voces praveniens, de c. 34.
gradibus quos ascenderat descendens ait, * En ego." Et ad-
jecit, ‘‘ Reginalde, Reginalde, multa tibi contuli beneficia, nunc
* ingrederis armatus ad me?" At ille pallium archiepiscopi
apprehendens ait, * Hoc scies jam. Egredere, jam mori-
* eris." Archiepiscopus autem de manu illius pallium excu-
tiens, ' Non egrediar,” ait. At ille dixit, ''Fuge ergo.”
“Non,” inquit, '' fugiam, sed, si me queritis, prohibeo ex parte

«€

Joh.Salisb.
c. 24.

Herb. Bos.
vi. 8.

Bened.
Fr. 5.

- Am »- -—

OPERA HISTORICA. 297

* Dei et sub anathemate, no alicui! ex meis quicquam mali
* faciatis. Ille autem paululum retrocedens, et socios
suos jam adesse conspiciens, in caput archiepiscopi gladium
vibravit, quo brachium clerici magistri scilicet Edwardi fere

ii, amputavit, ipsumque archiepiscopum in capite, excusso

pileo, vulneravit, et exclamavit, ‘‘ Percutite, percutite.”
Extenderat enim clericus ille brachium suum super caput
archiepiscopi ut ictum elideret ferientis. Videns autem
jam de estero Sanctus vocandus horam sus: passionis
adesse, inclinato contra lictorum gladios nudato capite,
hec ultima verba dixit: ‘‘Deo et Sancte Marise et Sancto

*** Dionisio et sanctis hujus ecclesie patronis commendo me

* ipsum et causam ecclesie." Accurrens autem alter ex
eis et is* loricatus, cum magno impetu gladium suum
in testam sancti martyris profundius incussit, et cere-
brum violavit. Jam labare coepit in corpore hostia
Christi sed mente firmior, et, ferientibus cseteris, quasi
ad orationem in pavimento prostratus est, omnibus
membris decenter compositis, ac si manibus dirigerentur
humanis. Quidam autem ex eis immanior ceteris et
inhumanior, jam jacentis, jam expirantis testulas ca-
pitis quas alii inciderant abscidit, et ex facili transitu
pavimentum offendens gladii cuspidem fregit. Plaga
autem a cono capitis usque ad cellam memorialem de-
scendens, partem illam occipitii patulam fecit. Accessit
postremo quidam Hugo, re et nomine Malus-clericus
appellatus, ensis cuspidem patenti capiti crudeliter in-
pressit, cerebrum penitus dissipavit, extraxit et in pavi-
mentum cum testulis et sanguine sparsit. Unus autem
ex eis, ‘‘Eamus,” inquit, ''mortuus est.” Et redeuntes
per claustrum, in signum dampnate militie suse clama-
bant, ''Regales milites, regales."

Dum hzc itaque fierent in ecclesia, ceeteri malignita-
tis hujus complices in palatio beati martyris sseviebant.
Nam contractis seris et hostiis omnique suppellectile ejus
exquisita, queecumque concupiscibilia fuerunt tulerunt

! alicui] cuiquam, C. (7 is] hiis, B. ; his, A.
P 2

A.D. 1170.
Dec. 39.
Contention
with the
murderers.

The arch-
bishop's last
words.

Cruelty of
ich Mau:
clerc.

plundered.

228 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
AD. 1. et abierunt. Privilegi i |
Deo, 29. . gia quoque et munimenta ecclesise,
Cantuariensis in scriniis sancti inventa, rapta tulerunt.
Accurrens autem populus civitatis patrem patrie suum-
que pastorem tam dire in ecclesia Dei interemtum
videre cupiebant.

O admirabilis viri sancti constantia! Non regis in-
sania, non episcoporum vel principum malitia, non
exilium, non amicorum vel! parentum suorum pro-
scriptio, non gladius, sed nec ipsa mors eum a via
veritatis avellere potuerunt. Et, quod mirabilius est,
militi percutienti non caput avertit, non vestem vel Joh.Salisb.
manum interposuit sed pereutienti caput inclinavit, in^ 26.
pedibus stans donec consummaretur. In terram corru-
ens membra quasi ad orandum composuit. Jacens non
pedem, non manum, movit vel caput, nisi' quantum
expiranti conceditur. Sed, ut szstimo, Deum habuit
dispositorem et angelos cooperatores. Necdum animam
expiraverat, et ecce ab omnibus fere Sanctus Thomas
appellatus est. Vix aliquem in tanta videres multi-
tudine qui ejus sanguine non vellet esse intinctus;
nam in ejus sanguine digitos imprimebant, et ipsius
saneti nomen invocantes in frontibus suis vel oculis
His blood signum crucis faciebant. Collectus est ille sacrosanctus
collected. . . “7: :

sanguis cum cerebro et testulis, et diligenter repositus
est, post modicum toti mundo propinandus. Delatum
est autem corpus exanime ante altare Christi, ubi tota
nocte illa clausis oculis, compressis labiis, membrisque
decenter compositis, adeo vividus intuentibus apparuit
ac si vivens in corpore carperet sompnum. Cumque dies

i

Dec. 80. crastina illucesceret, et monachis lugentibus nuntiatum
placed i fuisset malignos illos conspirasse ut corpus sanctum
e .

violenter de ecclesia extraherent et ignominiose tracta-
rent, vel in locum fetidum proicerent, territi monachi
clausis ecclesise januis corpus in criptam detulerunt.
Sublatis autem ab eo vestimentis exterioribus in ha-

! amicorum vel] om. C.

OPERA HISTORICA. 229 —

bitu monachali et cilicio inventus est. Quis in tam AD. 1170.
stupenda visione temperaret a lacrimis, cum patris pa- Hismonas.
tris, archiepiscopi et primatis et legati interiora capitis covered.
tam dire dissipati viderent? Quis inquam temperaret

à lacrimis cum monachi pastorem suum, quem clericum
putabant elatum, jam monachum viderent humilem 'et
cilieiatum ? Non enim sciebant huc usque quod hujus-

modi vestimentis uteretur. Flebant itaque monachi et
ridebant, lugentes gaudebant, plangentes plaudebant.

O letus dolor in tristi gaudio! Tandem utcumque
temperantes a lacrimis, dimissis circa eum vestibus illis
pretiosis, cuculla scilicet, staminia et cilicio, pontificali-

bus induerunt, et in novo sarcofago marmoreo sepe-
lierunt. Clausa sunt illico hostia criptz, ut vix alicui

pateret ingressus.

MCLXXI.—XIII.!

Per totum fere annum usque ad festum Sancti ap.wn.
Thome apostoli? ecclesia Christi ab officiis cessavit 224 06.
divinis, et monachi nocturnas horas et diurnas in ca- “Uy. .
pitulo suo sine modulationibus musitabant. Cruces‘:
ecclesise, sicut in passione Domini, fuerunt velats et
altaria denudata. Mater ecclesiarum Anglicanarum par-
ricidium lugebat, et filie ejus et smuli maxime gau-
debant, pulsantes et cantantes in jubilo ac si matris
suse serumpnis insultarent. Sed beato martyre nostro
consummato et in pace disposito, visitavit nos oriens visions and
ex alto in visionibus riocturnis, martyris novi sancti- {2 won-
tatem ostendens, et futurorum mirabilium quasi quan-
dam credulitatem premittens. Subsecuta sunt e ves-
tigio usitata et experta miracula, que sicut? innumera
ita seeculis sunt inaudita. Reserata sunt tandem hostia
cripte, et confluentibus undique populis dicere potui-

1 werxx1.—xm.] om. C., which | illo anno quinque solummodo die-
MS. began the year 1171,at p. 224, | bus exceptis, C.
above. * sicut] scilicet, B.

? Per totum. . . . apostoli) Toto

230 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD.u7. mus cotidie, “quia mirabilia vidimus hodie." In primis 8 8. Luke,
miraculous tamen beatus martyr, quasi quadam preludia pre-'
mittens, minimis quibusdam ccepit coruscare miraculis.
Deinde paulatim ad majora et maxima pertingens, om-
nia in brevi evangelica miracula complevit. Nam primo
&d ejus tumbam, deinde per totam ecclesiam, et post-
modum per totam Angliam ad invocationem nominis
ejus qualibet infirmitate gravati convaluerunt. Quibus-
dam etiam genitalibus abscisis et oculis effossis, nova
membra restituit, aliisque morte jam deposita vitam
Booksot redonavit. Extant in ecclesia Christi Cantuarie duo
voluming miraculorum ejus, que ut huie compendio
insererem non est necesse. Quomodo autem, vel qua
occasione sanguis novi martyris aque mixtus ad po-
tandum et portandum pie petentibus datus sit, non ab
Btory of Wil- Te est dicere. Quidam namque sacerdos Willelmus
riest of nomine, Londoniensis natione, in die Sancti Stephani
ndo. prothomartyris obmutuit. Huic in visione dictum est,
ut Cantuarie novum martyrem adiret, sanguinem ipsius
potaret ut sic convalesceret. Ivit, Cantuariam venit,
sanguinem petivit et obtinuit, gustavit et convaluit.
Divulgatum est ilico verbum hoc in populo, et jam
petentibus plurimis aque limpidse mixtus et sic #gro-
tantibus ad potandum porrectus est, ne videlicet sacer
Miraculous sanguis citius effunderetur, vel indignis daretur uberius.
blodand Hac de causa aqua sancti martyris sanguine sanctifi-
cata, in universum mundum delata, egrotantibus por-
recta et mortuis quibusdam infusa, per Sancti Thome
merita sgrotantibus sanitatem et plerisque mortuis
vitam restituit.
Apologyof Heec de beati nostri martyris Thom: vita, passione
the anther. et miraculis dicta sufficiant. Nec mihi succenseat, lector
bone, tua benignitas quod cronici regulam paulisper
excesserim, vel quod multa de tanto viro dimiserim.
Dimissa sunt enim plurima quoniam alibi uberius
scripta sunt, et ne forte legenti fastidium generarent ;
quamvis fastidire non debeant quecumque de tanto

OPERA HISTORICA. 231

martyre veraciter possunt enarrari. Provocavit affec- iD. 7i
tum meum illius sanctitas, et benignitas allexit; michi be mih the
namque monachatum concessit eo anno quo ipse fuit

in archiepiscopum sacratus;! et? ei professionem feci,

et ipse me ad sacros ordines promovit. Apparuit-etiam Appearance
cuidam fratri meo nominis sui, inter alia secrete dulcia the clerk,
hzc dicens ei: * Tantum feci, tantum feci quod nomina Gervase.

* monachorum meorum et clericorum qui eis sunt alli-

* gati scripta sunt in libro vite." Cumque clericus

ille de se sollicitus sancto diceret, “Domine, quid

* erit de me?” caput clerici manu sua sanctus blande
subridens attrectavit, et vertici ejus osculum impressit.
Compellit etiam me prologus meus, in quo spopondi

me non omnia memorabilia sed memorize digna relatu-

rum. Quid autem memoria dignius est quam hominem
similem nobis passibilem, heri mundo odiosum, hodie
mundo gloriosum referre; heri nobiscum comedentem

et bibentem, hodie miraculis coruscantem ; heri a vilis-

simis quibusque contemptum, hodie a regibus et prin-
cipibus preciosis muneribus honoratum, presentialiter
adoratum ?

Nec te moveat, lector bone, tua prudentia, eo quod Question of
dixerim Sanctum Thomam martyrio esse coronatum
anno gratie M°C°LXX°, cum invenias eum passum fuisse
anno ab incarnatione Domini M9ceLxxoro? Lege precor
prologum meum et jam, ut estimo, dubietatis scrupu-
lum non habebis. Diversis etenim terminis et rationi-
bus anni Domini incipiuntur. Quidam enim incipiunt
ipsos annos Domini ab annuntiatione, quidam a pas-
sione, quidam a circumcisione, id est ab initio anni
solaris; quamplures autem, quorum ego imitator sum,
annos gratie solent incipere a Nativitate. Omnium
enim hominum annos et states non a conceptione sed

! sacratus] consecratus, C. MS. A., as are also several of the
3 et] om. C. following lines. It will be observed
3 This sentence is inverted in | that MS. C. begins the year 1171
MS. C., where the date has already | before the martyrdom: see above,
been adapted to A.D. 1171. The | p. 234.
date is written over an erasure in

A.D. 1171.
chronology.
nology.

232 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

& die nativitatis computare solemus. Anno igitur gra-
ii] M°C°LXX°® Sanctus Thomas in fine quidem anni
martirio coronatus est. Dies enim Natalis Domini erat
in sexta feria, Sancti Stephani in sabbato, Sancti Jo-
hannis in die Dominica, Sanctorum Innocentium feria
secunda, feria vero tertia Sanctus Thomas passus est
dum monachi vesperas cantarent in choro, quod in
anno sequenti, videlicet MeCoLxxo?r? esse non potuit. In
crastino vero in cripta sepultus est! Non arguo senten-
tiam illorum qui annos incarnationis inchoant ab an-
nuntiatione, sed magis illis consentio quorum imitator
existo, eorum scilicet qui annos et statem Domini
computant a Nativitate. Utrorumque ratio satis pro-
babilis est, sed? istorum facilior simul et utilior esse
dinoscitur. Inter eos una et sola est altercatio, sub
cujus videlicet anni continentia debeant annotari ea
quz contingunt inter Nativitatem Domini et Ejus An-

"nuntiationem. Qui asserit Sanctum Thomam martyri-

zatum anno M*CLXX?, annum incipit et terminat in
Annuntiatione: qui autem dicit Eum passum esse anno
gratizse M°C°LXX°® primo, annum precidit alterius, et
anticipat trium mensium spatio. Utriusque tamen
computatio unius anni solaris scilicet continentia est.
Sed quoniam unusquisque in suo sensu abundat, red-
eamus ad nos, et breviter referamus aliqua ex hiis
qua gesta sunt post sancti martyris passionem. Glo-
riosi igitur martyris passio miraculosa circumquaque
divulgata tandem ad regis Anglie et Alexandri papse
notitiam pervenit. Unde ambo admodum confusi et
nimia cordis angustia consternati sunt; sed diversis ex

1 Anno igitur . . . . sepultus est] * Primus erat primas cum ruit
Instead of this, MS. C. reads: ense Thomas ;
* Unde felicis memories Willelmus * Quinta dies Natalis erat, flos
** Turbo Norwicensis episcopus, lit- orbis ab orbe
* teris admodum' eruditus, volens * Vellitur et fructus incipit esse
* beati martyris Thoms annum pas- poli."
** sionis versifice designare ait, ? sed] si, B.

* Annus millenus centenus sep-
tuagenus

OPERA HISTORICA. 233

causis. Dolebat enim rex de modo martyrii, et fame AD.117,
sum plurimum metuebat, ne proditoris elogio ubique King Miet of tho
terrarum notaretur, utpote qui sancto viro post tot ad- pope.
versitatum vexationes illatas astantibus et videntibus
populis et linguis firmam pacem et plenam dederat,
eundem in Angliam premisisset subito perimendum.
Dolebat et papa Alexander, male sibi conscius de causa
ecclesie, pro qua sanctus Dei Thomas jam per annos

sex labores plurimos sustinuerat, quod eam scilicet

male defendisset, et tandem ipsum ecclesie pugilem in

manus persequentium tradidisset. Uterque igitur, papa
scilicet et rex, aspectibus publicis se per dies aliquot

pre pudore subtrahentes, in cameris suis interioribus
jejuniis et orationibus intenderunt, adeo ut ad eos vix

alicui pateret ingressus.

Rex autem sibi timens et suis preecavens ne anathe- The king
matis vinculo nodaretur, remedium appellationis ob- sonore. to
posuit, misitque nuntios spectabiles et admodum lo- ECT f (5 de-
quaces ad dominum papam, qui eum de morte Sancti
Thome martyris excusarent. Qui cum Romam venissent
et & papa simul et quibusdam cardinalibus contume-
liose repellerentur, nec possent libere summi pontificis
conspectibus apparere, aliam viam supplicandi, more
scilice& Romano, sunt aggressi. Vix tandem quingentis
marcis interpositis admissi sunt. Juraverunt autem They swear
ex decreto curie Romans in persona regis, quod rex abide by the
staret judicio ecclesie de morte sancti! archiepiscopi. he Church
Obtinuerunt igitur hoc sacramento, ne rex vel ejus
regnum suspensionis vel excommunicationis sententiam
susciperent. Omnes autem interfectores sancti viri et
eorum adjutores ? et consiliarii et qui eos foverent vel in
terra sua scienter susciperent, anathematis gladio per-
cussi sunt. Decrevit et hoc Romana curia, ut duo legati two1
ad cognoscendam causam ecclesise mitterentur in Norman- mand.
niam, et ad ultionem de morte Sancti Thome inferendam.

! sancti] om. B. . | adjutores] adjuratores, C.

234 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.17. — Quod cum regi innotuisset citissime transfretavit in Bened.

hastily» Angliam, precipiens portuum prepositis cismarinis "

E agian, et transmarinis quatinus portus diligentissime custodi-
the portsto rent; et si quis litteras de interdicto, si forte daretur,
ssins lt portare preesumeret, caperetur et in carcerem ponere-
tur. Precepit etiam ne quis clericus transfretaret, nisi
juraret quod nec regi nec regno dampnum qusereret vel ma-
lum. Adjecit et hoc, ne quis litteratus ad eum venire
presumeret. Applicuit autem apud Portesmuthe! iii‘ no-
nas Augusti, et exercitu non modico congregato, expe-
ditionem paravit in Hiberniam apud Penbroc.* Legati
fe igitur de quibus przdictum est venerunt in Norman-
niam, et rex cum exercitu suo navigavit in [Octobri
in 5] Hiberniam.
Causes of Tribus autem, ut fertur, de causis Hiberniam adiit.
expedition. Nam comes Ricardus* nepos Hervei de Monte Mauricii
iram regis ante annos tres incurrerat, adeo ut neque
per se neque per suffectas personas regem placare va-
leret, nec e& qua sui juris fuerant in pace possidere
valeret. Unde predictus comes tristis effectus licen-
EarlRichard tiam abeundi peti et obtinuit. Assumptis itaque se-
Pembroke
hed goneto cum paucis commilitonibus et armigeris, ad* avunculum
suum Herveum, qui terram prius exploraverat, in Hi-
berniam navigavit. Consilio itaque dato et accepto,
considerantes terram spatiosam simul et speciosam sed
cultore v&euam, coeperunt predari, et homines sim-
taken Dub- plices et seminudos depopulari. Sicque paulatim indies
reseed the crescens terram non modicam sed incultam circa litus
maris obtinuit. Tandem Dubliniam civitatem
adeptus, Hibernienses ccepit acrius infestare. Unde
reges et incole terre irritati, crebris insultibus pro
modulo suo eos propellere gestierunt. Sed cum eis.
paucioribus quidem numero, sed prudentioribus quidem *

Then he
to Ireland.

1 Portesmouthe] Portesmuthe, C. | * Ricardus] Richard de Clare,

3 Penbroc] Penbroke, C. ad] om. A.B

3 Octobri in) om. A. C. 5 guidem] om. A. B.

i. 35.

OPERA HISTORICA. 285

consilio seque fortioribus, preevalere non possent, legatos iD. Dt.
miserunt ad regem Anglie, ut in Hiberniam veniret, fied |.
eisque contra importunitatem Ricardi comitis succur- order.
reret, sibique dominium Hibernie assumeret. Comes
autem Ricardus, metuens ne sibi rex quod adquisierat
subtraheret, missis nuntiis, quod adquisierat regi ob- He offers to
tulit, sic tamen ut illud de rege teneret. Hee sunt guestsof the
dus cause quare rex Hiberniam petiit, vocatio scilicet
Hiberniensium ut contra Ricardum defenderentur, et
vocatio Ricardi ne contra eum protegerentur. Tertia The king
vero, summa, ut sstimo, erat et praecipua, videlicet ut avoid sen
sententiam interdicti, si forte daretur, facilius decli- terdict.
naret vel occultius observaret. Qusecumque autem sui
adventus occasio fuerit, ipse cum cecctíis ut fertur na-
vibus in Hibernia circa festum Calixti paps applicuit.

* Cglum non animum mutant qui trans mare cur-

* runt." .

Summo igitur cum honore ab incolis terre, Anglis He receives
et aliis, receptus, post tempus parvulum regum et the fran ^
principum terre, archiepiscoporum simul et episcopo- kings sand
rum, suscepit fidelitates. Hii autem sunt qui Hen-
rico regi Anglis, Matildis reginsz filio, fidelitatem sicut
domino juraverunt. Rex Corcensis, rex Limeric,! rex
de Osseria, rex de Mida; rex Cognagtensis; hic regi the king of
Anglie nec occurrere nec fidelitatem preestare dignatus refuses. .
est; dicebat enim totam Hiberniam de jure suam esse,
ezterosque reges terre illius sus ditioni subjugari ?
debere. Quo in suo jure juste vel injuste pertinaciter
persistente, cum regibus cseteris juraverunt archiepi-
scopus Armachensis et Hibernie primas, et cum eo
suffraganei sui episcopus Lughbdunensis, episcopus Ce-
nenensis? episcopus Tarensis, episcopus Ardahactensis,*
episcopus Thuenensis, episcopus Condetensis, episcopus

1 Limeric] Limerik, C. 4 Ardahactensis] Hardahatten-
2 subjugari] subjugare, C. sis, C.
3 Cenenensis | Cerienensis, A. B.,

Cenenensis, C.

296 - GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ib. aqu Radensis, episcopus Cluenensis, episcopus Rathponensis. Bened.
bisho Archiepiscopus Casselensis, et hii suffraganei ejus ; epi- L2

scopus Lismorensis, episcopus Corcensis, episcopus Kil-
dabwensis, episcopus Immeletensis, episcopus Waterfor-
densis, episcopus Cluanuimensis, episcopus Arthfertensis,
episcopus Artmorensis,? episeopus Rosensis, episcopus
Lumnacensis, episcopus Finnabrensis. Archiepiscopus
Duvelinensis, et hii suffraganei ejus ; episcopus Bis-
taghnensis, episcopus Fernensis, episcopus Lethglensis,
episcopus Kildarensis, episcopus Earipolensis. Archi-
episcopus Tuaimensis? et hii suffraganei ejus; episcopus
KeepeGinist- Chienfernensis,* episcopus Killatensis, episcopus Maigo-
masin ^ mensis, episcopus Aelfinensis, episcopus Achahteonrensis.
Hii omnes juraverunt fidelitatem regi Henrico, cum
primo fuit in Hibernia post martyrium saneti martyris
Miaebu Lhomse. Construxerunt autem regi virgeum apud Du- Bened,
S Dublin. velinam palatium magnum, in quo rex festivitatem 1- 2%
Natalis Domini more regio celebraret.
Thoodinus Dum hee igitur et his similia agerentur in Hibernia,
the the fégrios et predicti legati Theodinus scilicet et Albertus regis
Normandy. adventum in Normannia expectarent, Odo prior et con-
ventus ecclesie Christi Cantuarie, dolentes admodum
quod ecclesia Christi tam diu a divinis cessaret, et
quasi ovili similis haberetur, nuntium et litteras mise-
runt ad legatos, petentes ut auctoritate sua et licentia
per episcopos Angli; valeret ecclesia Christi reconciliari.
Audientes autem legati, et videntes petitionem conven-
tus esse rationabilem, datis litteris suum prebuerunt
assensum. Convocatis itaque duobus episcopis Exoni-
Canterbury ensi et Cestrensi, reconciliata est ecclesia Christi Can-
reconciled, tuarige xiimo kalendas Januarii Toto illo anno, a die
scilicet passionis Sancti Thome martyris usque in diem
Sancti Thome apostoli, a sacris missarum solenniis

1 Kildabwensis] Kildawensis, B. | |" 7 waimensis] Guaimensis, A. B.;
Guarinensis, C.

? Artmorensis] — Arthmorensis, * Chienfernensis] Chenfernensis,
C. C

OPERA HISTORICA. 237

suspensa, sed miraculorum numerositate populorumque 4-P.117.
frequentia cotidie magnifice glorificata est.

Hoc anno ecclesia Norwicensis cum officinis suis mi- Fire at
sero conflagravit incendio, et monachi dispersi sunt.

MCLXXIT.—XIV.

Mo,.COLXX9IIdo, gratize anno proposuerunt legati The- fT.
odinus! et Albertus severius in regem agere. Miserant of the ar-
enim ad eum commonitorias epistolas et comminatorias, Theodinus
aspera simul et levia eidem per internuntios proponentes. Henry re-
Ipse vero, ut longe ante preedictum est, strictius inhi- England; |
buerat, ne quis ad eum accederet litteratus. Rediens Normandy.
autem tandem ad cor, feria secunda Pasch» in Angliam
reversus est, et, dispositis utcumque regni negotiis,
circa Domini Ascensionem in Normanniam transfretavit, et
eum legatis publice et privatim locutus est.

Rex autem Francie Lodovicus non modice indigna- To satiety:
tus est? eo quod Margareta filia sua cum viro suo young king
Henrico rege juniore non fuit coronata. Rex igitur ?srecrowned
Anglie Henricus instinctu legatorum misit in Angliam ter 4ue- ?7.
simul cum filia regis Francie praedictum filium suum
jam coronatum, ut ambobus in Anglia corona regni
imponeretur. Misit etiam cum eis Rotrodum Rotomagen-
sem archiepiscopum et Egidium Ebroicensem episcopum.
Coronati sunt itaque in civitate Wintonia manu Ro-
trodi Rotomagensis archiepiscopi vj'' kalendas Septem-
bris Hoc jam secundo coronatus est junior Henricus
in prejudicium et contumeliam Cantuariensis ecclesiz ;
nam primo consecravit et coronavit eum Rogerius Injuryof,
Eboracensis arehiepiscopus apud Londoniam, qui pro- of Canter
prius et fere unicus extitit smulus Cantuariensis ec-
clesiee et inimicus. Nunc autem denuo coronam ei et

1 Theodinus] "Theodonus, C.; 2 est] om. C.
Thedinus, A. 5 igitur] autem, C.

238 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1772. sure regine imposuit alterius regni episcopus apud
Wintoniam in diocesi scilicet Cantuariensis ecclesise.
Intrusion on on Scimus autem et in ecclesiasticis legimus regulis, quod
Canterbury. non debeat episcopus vel quislibet presbiter alterius
jura invadere, vel in parochia ejus absque licentia
ipsius quiequam sacerdotalis officii ministrare. Et non
in! qualibet dignitate sua Cantuariensi ecclesie hrec
est illata violentia, sed in ea qua nichil dignius vel
specialius habere dinoscitur et a diuturnioribus tempo-
ribus optinere. Nec hane suam prerogativam ad hes-
terno sed ab antiquitatum vetustate semper inconcusse ?
consuevit possidere.
Interview ot Coronatione igitur expleta redierunt episcopi in Nor- Bened.
the lester. manniam, rege juniore cum sua regina in Anglia di-*?'
misso. Convenientes autem regem seniorem predicti
legati de morte Cantuariensis archiepiscopi, eum ad
satisfaciendum satis humilem repererunt. Decreverunt
igitur legati, ut in facie ecclesie ad purgandam
innocentiam suam tam de sancti archiepiscopi morte
quam de aliis subscriptis capitulis sacramentum pre-
staret juramenti. Annuit rex, et tactis sacrosanctis
apud Abrincas ví? kalendas Octobris juravit:
Cathe osworn « I. Quod nec precepit nec voluit ut Cantuariensis archi-
Avranches, ‘‘ episcopus occideretur, et, quando audivit, vehementer inde
Sept. 37. ** doluit. Sed quia malefactores illos qui prefatum archiepi-
scopum occiderunt habere non poterat, qui tamen in deliciis
venationum sliquamdiu postea fuerant cum ipso commorati,
et quia timebat ipsos illud prophanum opus causa motus
animi quem in eo viderant perpetrasse, de satisfactione tale
prestitit sacramentum.
*' II. Juravit etiam quod ab Alexandro summo pontifice et
* ab catholicis ejus successoribus non recederet quam diu
ipsum sicut regem catholicum habuerint.
* III. Juravit etiam quod neque appellationes impediret
neque impediri permitteret quin libere flerent in regno suo
ad Romanum pontificem in ecclesiastici causis; sic tamen
* ut, si ei suspecti fuerint aliqui, securitatem faciant quod
** malum suum vel regni non quererent.

! ín) om. A. B. | 3 inconcusse] inconcussa, C.

€t

^

€t

4€

OPERA HISTORICA. . 230

'* IV. Juravit etiam quod ab instante Nativitate Domini us-
' que in triennium crucem acciperet, in proxima Bequenti

A.D. 1172.
Sept. 27.
Oaths sworn

westate in propria persona Jerosolimam iturus, nisi reman- by Henry at

serit per Alexandrum summum pontificem vel per catholicos
successores ejus. Sed si interim perurgente necessitate in
Hispaniam super Saracenos profectus fuisset, quantum in
illo itinere consummaret tantumdem Jerosolimitanz profec-
tionis spatium posset prolongare.

'* V. Juravit etiam quod interim tantum pecunie daret
Templariis quantum ad arbitrium fratrum Templi sufficere
posset ad retinendum cc milites ad defensionem Jeroso-
limitense terre per spatium unius anni. Preterea perdona-
vit iram et malivolentiam suam! omnibus tam clericis quam
laicis qui pro beato Thoma archiepiscopo Cantuariensi erant
in exilio, et concessit eis libere et in pace ad propria re-
meare.

'** VI. Juravit etiam quod possessiones Cantuariensis ecclesism,
si qus ablatse erant, in integrum restitueret, sicut habuit
uno anno antequam beatus Thomas ab Anglia egrederetur.
* VII. Juravit etiam? quod consuetudines que inducts sunt
contra ecolesiaB terre sus in tempore suo penitus dimit-
teret.

'** Hee omnia juravit se fore observaturum bona fide et abs-
que malo ingenio. Et ut hsec in memoria Romans eccle-
sis haberentur, precepit rex sigilum suum cum sigillis

* cardinalium scripto illi apponi in quo predicta capitula con-

6t

tinebantur."*

Dum hsec itaque agerentur in Normannia, juvenis Tt

Avranches.

The prior
monks

rex ex consilio tutorum suorum mandavit Odonem pri- of Canter:

ury sum-

orem et monachos ecelesie Cantuariensis, ut ad eum moned to
quantocius venirent, et archiepiscopum Sibi et suse archbishop,
ecclesise eligerent. Accessit itaque prior Odo cum mo- young king.
nachis suis ad curiam, et, conserto sermone de ponti-
fice eligendo, prior liberam de more ecclesie petivit
electionem. Quze cum ab aulicis priori penitus dene-
gata, vel, ut mitius dicam, dilata fuisset, quasi sub
specie pietatis monuerunt, ut Cantuariam rediret, et

! suam] om. C. purgation as given here closely
? etiam] autem, C. agree with the account in Benedict,
3 The articles of IIenry's oath of | i. 32, 88; Hoveden, ii. 85.

240 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.117$. post tres ebdomadas consiliis et orationibus instructior
The ques- . . . .
tionofafreeatque paratior ad regis presentiam denuo, veniret.

election : ee . T
mooted and Prior igitur Cantuariam rediit, et confratrum suorum

about Mi- fultus orationibus, circa festum Sancti Michaelis regem
chaelmas . . . - /:
et regios, magistros magis quam ministros, adiit, et
in petitione libere electionis constanter perseveravit.
Abnegant aulici denuo quod petitum est, precipientes
severius, ut regem patrem in partibus transmarinis de-
Prior Odo gentem adiret, ipsius auditurus voluntatem. Prior!
Sandy. ^" igitur Odo Cantuariam rediens in proximo transfre-
tavit, regem in Normannia degentem adiit, eumque
magis supplicantem quam imperantem repperit. Veri-
tus est enim Odonis constantiam, ne severum quem-
piam hominem in archiepiscopum eligeret, qui beati
Thomse martyris in negotiis ecclesiasticis existeret
imitator Hae de causa rex Odoni priori plurimum
supplicans, manibus protensis et semiflexis genibus
rogabat, ut sui misereretur, ne malefactis suis aliquid
Theking deterius superaddere cogeretur. Volebat enim rex et
Bishop ot priorem exorabat, ut episcopus Bajocensis* eligeretur.
Bayeux. Erat enim vir ille nimis simplicitatis, qui de facili ab
intentione su& alias quolibet valeret avelli Sed prior
Odo regis petitioni respondit, se scilicet predictum
episcopum nee alium quemlibet sine conventus con-
sensu posse suscipere, nec se propterea transfretasse.
Odo returns Rex igitur Odonem cum litteris suis remisit in An-
structionsto cliam, rogans attentius quatinus conventum ecclesise
Christi ad consentiendum induceret. Priore itaque
Cantuariam reverso, convocati sunt episcopi et clerus
Anglie apud Londoniam, ibidemque cum ceteris ad-
fuit Odo prior Multis autem de electione facienda
The negotia- hine inde consertis sermonibus, nullaque electionis
libertate tradita, spe fraudati quique redierunt ad pro-
pria, et prior Cantuariam reversus est.

2 Bajocensis] Henry of Beau-

1 Pe
Prior] primo, C. mont, bishop of Bayeux, 1164-1205.

OPERA HISTORICA. 241

MCLXXIII.—XV.

nte! idus Februarii apparuit in celo signum mira- AD. 1178,
bile nocte plusquam media. Nam rubor quidam vide- wonderful
batur in aere inter orientem et occidentem in parte ijihesky.
aquilonali. Radii autem albi per transversum ruboris
illius erant, qui nunc graciles? in modum lancearum,
nune vero lati in modum tabularum, et nume hic
nunc ibi quasi a terra sursum in celum erecti. Erant
predicti radii candidi ut radii solis cum densissimam
penetrant nubém. Subsecutus est splendor lucidus
aurore similis estive cum in diem clare lucescit;
postremo densissima nubes subnigra in eodem climate
quasi a terra elevata est, quse diem illum paulatim
succrescens obumbravit.

Prior autem et conventus precaventes sibi ne in Theprior

. (i. . and convent
aliquo pertinaci notarentur, malitiam temporis metu- rote ja
entes, in capitulo suo arbitratu proprio tres viros ticis: dar threo
commendabiles nominaverunt, mandantes et rogantes for for the see o tho eeot
Ricardum de Luci ut uni ex ipsis tribus regium
preberet assensum. Erat enim predictus Ricardus in
regno potentissimus, utpote prefectus Anglise, qui sub
rege regni negotia disponebat. Hie, cum prioris et
conventus petitionem audisset, letus et libens annuit, Meeting of
et apud Lundoniam episcopos Anglie mense Februario london in
congregavit. Prior itaque * cum quibusdam monachis
affuit, et tandem Rogerium abbatem Beccensem sol-
lempniter elegit. Consentientibus utcumque episcopis
et assensu regio electione confirmata, singuli ad sua Abbot Roger
recesserunt, et prior Cantuariam rediens ut suum elec- clineselec-
tum adduceret in proximo transfretavit. Sed spe sua
fraudatus est, quia preedictus electus nullius instantia
induci potuit ad consentiendum. Institit autem prior

! mre) om. A. B. 3 itaque] om. B.
3 graciles] gratiales, B.
. 04. .

242 GERVASIL MONACHI CANTUARIENSIS

AD.1178. acrius per regem et legatos qui adhue erant cum rege
A vei in Normannia, vim electo inferre gestiens ut consen-
election, tiret. Sed frustra, Nam cum instarent rex et legati
Aprils. — simul cum priore nee preevalerent, apud Sanctam Bar-
baram in Coena Domini ab electione est absolutus.
Rex' itaque priorem Odonem blande consolans, Can-
tuariensi eeclesi:e multa promisit, villam decem libra-
he king's rum quam antea subtraxerat ecclesie restituit; prseter
the prior, hanc, redditum xxx. librarum in Scapaia dedit, liberam
electionem Anglicanis concessit ecclesiis, et instinctu
Odonis prioris dedit abbatiam Berkingensem’ Maris
Theprior sorori Sancti Thome Cantuariensis martyris. Prior
home, igitur, renovatus ad certamen, in octavis Paschs Can-
tuariam rediit.
Quarrel bee Ante mediam vero Quadragesimam orta est discordia
king kingand his non modica inter regem Anglise seniorem et filios
ejus. Nam rex junior eum circa festivitatem Omnium Bemed.
Sanctorum fuisset in Anglia, vocatus a patre invitus venit
in Normanniam, et ex precepto patris cum regina sua
The younger regem adiit Francie ut cum eo loqueretur. Rex enim
for r England desideravit eum et filiam suam jam reginam Anglis vi-
mandy,and dere. Inde ad patrem suum rex junior rediens, in-
give T stinctu regis Francis petivit a patre, ut Angliam
toJobn. vel Normanniam ei assignaret. Sed abnegata peti-
tione siluit indignans. Accidit preterea, ut rex pro-
poneret dare Johanni filio suo juniori tria castella
in Normannis, danda scilicet in dotem filie comitis
Huberti de Mauritania quam desponsare debebat. Sed Bened.
juvenis rex non solum contradixit, sed etiam a patre us
non petita licentia noctu recessit. Fratres etiam ip-
Plghtotthe sius. Ricardus et Gaufridus aufugerunt. Regina vero
end bis is Alienor, cum mutata veste muliebri recessisset, appre-
amen, the hensa est, et sub arta custodia reservata. Dicebatur
enim quod ex machinatione ejus et consilio omnia hse
parabantur. Erat enim prudens femina valde, nobili-

! Berkingensem] Bekingensem, C.

Bened.
i. 44.

Mm

OPERA HISTORICA. 243

bus orta natalibus, sed instabilis. Recedentibus itaque ap. 17s.
omnibus regis filüs, solus Johannes qui puer parvulus
erat cum patre remansit.

Rex autem Francie juvenem regem Anglise gratiose Conspiracy
suscipiens, in audientia procerum Galliz juravit, quod French
ei et fratribus suis contra patrem suum indeficiens the young
prebere vellet auxilium. Comes etiam Flandrie Phi-
lipus suum pro posse spopondit auxilium juveni regi,
faciens homagium cum juramento. Cui pro servitio
suo promisit rex cum tota Cantia x. librarum redditum,
castellum quoque de Rofa! cum castello de Dovoria. Ma- nis His pro
theus comes Bolonis frater comitis Flandrie suscepit in grants to
promissis pro homagio et servitio suo totam socam de Kirke-
tonia in Lindisia, Cum comitatu de Moretonia. Comiti Theod-
baldo promisit rex castellum de Ambatio* et quingentas li-
bras Andegavensium. In hunc modum ceteris fautoribus
suis solis promissionibus satisfaciens, quamplures tam
Anglie quam Francie principes in patris odium et
regni Anglie excidium incitavit.

Dum hanc itaque diebus sacris Paschalibus moliren- meeting of

tur explere maliciam, convocati sunt episcopi et clerus sod dier at

Anglie ad Londoniam circa finem mensis Aprilis Mmi. ^
Omissa igitur electione pastoris Cantuariensis ecclesis,
electi sunt ad libitum regis et curialium episcopi vi.
videlicet Ricardus Wintoniensis, Gaufridus Heliensis,
Robertus? Herefordensis, Reginaldus Bathoniensis, Lin- giection ot

colniensis, Cicestrensis.* Novissime de electione Cantu- "9" Pishore.

ariensis ecclesig, conseritur sermo. Sic * erunt novissimi
primi, et primi novissimi," et cetera. Prior igitur Odo in pusness ot

medium vocatus a prima petitione libere electionis non O*^terburs.

avellitur, sed obsecrat ut Cantuariensis electus de sua,
id est de Cantuari ecclesia, sumatur. Consenserunt

1 Rofa) Roffa, C. Ely, Robert Foliot of Hereford,
3 Ambatio] Ambatis, B.; Am- | Reginald, son of Jocelin de Bohun,
basio, C. bishop of Bath: Geoffrey, the king's
3 Robertus] Ricardus, A. B. son, was elected to Lincoln, and to

* Richard of Ilchester, bishop of | Chichester the dean John.
Winchester, Geoffrey Biddel of

Q 2

944 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D.1178. utcumque episcopi, sed, quia de regis beneplacito dubita-
between the b&nt, decreverunt scriptis suis cum prioris nuntiis re-
monks gium animum pretemptare. Prior his libens annuit,
sed subito episcopi, legationem hane suspectam habentes,
quod prius petierant refutare cceperunt. Prior autem
episcoporum mentes ad plenum nosse desiderans, dixit
The abbot of abbatem de Cerasis virum esse commendabilem, et regis
tioned ssa non modica gratia pollere. Audientes episcopi, przedic-
tum abbatem utpote ignotum et alterius regni personam
refutaverunt, sed subito redeuntes ad cor, consenserunt,
conditionem hanc interponentes, ut scilicet, eorum esset
The bishops electio, et episcopi Londoniensis vox prima. Contra-
election, and dicente priore, institerunt ut electio in scedula& scribe-

London the . . oye .
first vote, or retur, et sic ab utroque, priore scilicet et episcopo Lon-

right of an-
nouncing ^ doniensi, in audientia legeretur; sed et hoc prior ut
frivolum refutavit. Petierunt igitur ut prior privatim
inter eos electionem faceret, et episcopus Londoniensis
in audientia omnium eandem referret. Non consenti-
ente priore, primum resumpserunt consilium, scilicet
ut regis assertio super electione facienda per fideles
nuntios inquireretur. Missi sunt itaque ad regem in
Twomonks Normannia monachi duo, Ricardus prior Dovoris et
fain the alius ; qui regem satis gratiosum repperientes, sed nul-
wiste. lam sus voluntatis certitudinem reportantes, ex pre-
cepto regis citissime in Angliam reversi sunt. Rex
vero per privatos nuntios Ricardo de Luci et avunculo
Hesends , BUO comiti Cornubise sus voluntatis revelavit areha-
thejusticiar. num. Coacto igitur concilio apud Londoniam in initio
mensis Junii, cum prior Odo a petitione libere elec-
tonis minis vel blanditiis non valeret avelli, etsi tarde
Richard of tamen obtinuit quod petivit. Multis itaque hine inde
sermonibus prolatis, tandem Ricardus prior Dovorise
Dominica octavarum Pentecostes [iii nonas Junii]?
apud Westmonasterium electus est. Sequenti die sab-
bati ab episcopis et electis Anglie, clero et populo

1 duo} om. C. | 7 tt. nonas Junii] om. A. B.

FEES xs za B a 8 € Hen n mio TR = EIEN EE IEEE EE On IP

OPERA HISTORICA. 945 .

Cantuariensis ecclesie honorifice susceptus est, in cras- A.D.1175.
tino sieut dicebatur consecrandus, Sed cum omnia Tho onse. »

tante consecrationi necessaria preparata fuissent, ecce Voriod bys
littere novi regis Henrici ex adversa parte in medium $e or
king.

allatz sunt; quarum iste est textus:

.''' Henricus, Dei gratia, rex Anglie et dux Normannie, et
* comes Andegavise, regis Henrici filius, caro et fideli suo
** Odoni, priori Cantuariensis ecclesi, et universo conventui
* salutem et dilectionem. Bx certa quorumdam relatione re-
- cepimus, quod in ecclesia vestrae et etiam in provincialibus
* ecclesiis personas quasdam minus congruas pater meus in- The elec
“ stituere attemptet. Et quoniam absque assensu nostro id tions have
* nequaquam fieri debet, qui ratione regis unctionis regnum without his
* et totius regni curam suscepimus, super hoc Romanam consent. and
* gedem in multorum presentia appellavimus, et appellationem fo Rome.
* factam venerabilibus patribus nostris et amicis Alberto et
** Theodino cardinalibus, apostolice sedis legatis, scripto et
* nuntio nostro denuntiavimus ; qui sicut viri prudentes appel-
* lationi detulerunt. Hanc etiam ipsam appellationem fidelibus
'* nostris Londoniensi, Exoniensi, et Wigorniensi episcopis
* scripto nostro denuntiavimus. Et quemadmodum appellavi-
* mus, iterato sub testimonio vestro appellamus."

Dubitantibus igitur episcopis et conferentibus quid A on
facto opus esset, cum quidam consecrationi consenti- the elected
rent, quidam appellationi deferrent, tandem assensu the pope.
omnium consecratio illa dilata est. Misit igitur Can-
tuariensis electus nuntios et litteras tam suas quam
omnium episcoporum et electorum Anglise et conven-
tus ecclesie Christi ad dominum papam, et ipse post
modicum in propria persona subsecutus est.

Dum hee itaque in Cantuariensem electum perfido- Outbreak of
rum machinaretur invidia, regem etiam Anglie Henri- Normandy.
cum maligna conspiratio non reliquit immunem. Nam
conjurati illi cum! milibus suis intraverunt in Nor-
manniam, vastantes et preedantes, et omnia pessumdare
gestientes.2 Sed cum quidam eventus prosperi vesa-
niam illorum ad majora facinora perpetranda stimu-

! cum] qui, B. | ?gestientes) gestiens, A. B.

246 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

aD.173. larent, gloriosus ille comes Flandrie quodammodo
Bee countof subnervatus est. Nam frater ejus Matheus comes Bened.
mortally Bolonie, dum in regis odium castellum de Driencurt * **:
obsideret, a quodam arcubalista letaliter confossus,
post modicum obiit, et sepultus est. Verum, ne An-
glia propria quiete gauderet vel alienis insultaret
serumpnis, circa festum Sancti Luce! missus est in
Theearlot Angliam junior Robertus comes Leicestrie et cum eo
landiin nonnulla Flandrensium milia, et a comite Hugone Bigot
sunt recepti. Capto autem de facili castello de Hage-
neth, cum Leicestriam tenderent, in territorio Sancti Bened.
Edmundi mense Octobri occurrerunt eis milites regni, i © 61.
Reginaldum Cornubie comitem * et comitem de Arun-
dello sequentes; & quibus perterritus cum Flandrensi-
Heisde bus suis comes Robertus fugam iniit. Sed captus est
tekenpri ipse et uxor sua, et Flandrensium tria milia vel eo
amplius trucidati perierunt. Et digne: nam Flan- Seep. 111,
drenses lupi Anglicanse copi; ab olim invidentes, natu- *9"*
rali negotio textoria scilicet arte dimissa, Angliam se
jam cepisse jactitabant. Sed ante conflictus aliquos
trucidati, in ea quam vorare cogitaverant terra putru-
Fete ofthe erunt, Ceeteri vero, quos comes Hugo Bigod in castel-
soldiers — lis suis receperat abire permissi, solam vitam utcunque
reportantes, in Flandriam reversi sunt.

MCLXXIIII—XVI.S5

A.D.174 Rex Anglie Henricus solennitate Natalis Domini apud Bened.
Henry st (Qadomum celebrata, cepit inducias a rege Francie Lodo- i 69.
Truce with vico, a festo Sancti Hylarii usque ad clausum Pascha, quia ad

ipsius nutum csteri complices movebantur. Medio
Thebishop tempore, scilicet die Sanctorum Fabiani et Sebastiani,

dis Ja.f obiit pim memorim Willelmus Turbo episeopus Norwi-

1 Luce] Lucie, A. The earl | was probably in our author's hands.
landed on the 29th of September. | See Bened. i. pp. 59, 60 ; and R.
See R. Diceto, i. 877. But the | Diceto, vol. ii. pref. p. xxxvii.
mistake of Gervase is shared by 2 comitem] ducem, ins. C.
the Chronicle of Benedict, which 5 Omitted in A.

Bened.

i. 69, 70;

Bened.
i. 64.

OPERA HISTORICA. 24'7

censis. Intere& Ricardus Cantuariensis electus, nonnullis A.D.1174
laboribus et expensis fatigatus, Romam pervenit, ibi- bishop elcot
demque tam electionis quam consecrationis suze fortes fit eon-
repperit adversarios. Quidam enim pro rege seniore the pope,"

cum electo stabant, quidam vero pro rege juniore in 4?”

. eontrarium nitebantur. Sed disperso rumore! simulato

de concordia regum, cum electus jam quasi desperatus
regredi simularet, & domino papa Alexandro revocatus
est, et electione confirmata, consecratus est ab ipso
papa Dominica post Pascha quando? canitur ad introi-
tum Misericordias*® Domini. Deinde more antecesso-
rum suorum primatu Anglis, legatione, privilegiisque
vallatus versus Angliam iter reflexit. Coactus est hiis Great costs
of the trans-

diebus peregrinationis sus quos nunquam habuerat action.
thesauros effundere, ut vel sic malignantium insidias
evitaret. Preecluserat enim cancellarius imperatoris in
odium papse Alexandri omnium cisalpinorum semitas, The pope in
adeo ut vix per mare ad eum quisquam ex nostris gency.
valeret accedere.*

Dum itaque Cantuariensis archiepiscopus repedaret,
et inter reges et principes nostros omnis spes pacis
deperisset, perfidorum invaluit rabies, eb. in omnibus Progreas of
terris regis Ánglie proditorum furor incanduit. Nam England.
rex Francie" et comes Flandrie milites electos mise-
runt in Angliam, quos ex mandato regis junioris
comes Hugo in suis recepit castellis. Willelmus etiam
rex Scotie, parti favens regis junioris, cum multo
exercitu Walensium et Scottorum Northimbriam vas- The king of
tavit. Nulli stati, sexui, vel ordini, gladius ipsius vades the

d
pepercit. Nam Scotti et Walenses mulieres prmegnantes Dosicgos

findebant, et infantes lancearum euspidibus suscipiebant, 4!n"iok-
clericos et sacerdotes in ipsis ecclesiis trucidabant, et alia
in hune modum enormia, sicut rumor erat, faciebant.
Ipse tandem rex castellum de Alnewic? obsedit.

| in contrarium . . . rumore] om. * Precluserat . . . accedere] om.
B. A. B.
o) qua, A. C. 5 Francie] Lodovicus, ins. C.

5 Misericordias] Misericordia, C. * Alnewic] Alnewike, C.

248 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1174, Comes vero Hugo Bigod civitatem Norwicensem cum pened.

sects Nor * predicta militia sibi destinata effregit, viros in ea eti %:

mulieres interfecit, et cum preda mülta nimis recessit.

Rex etiam junior et comes Flandrie conjurati quod

in Angliam venirent, naves multas et exercitum copio-

sum ad mare convenire fecerunt. Rex Francie Nor-

mannos infestare, vel, si quid temptarent, compescere

decrevit Rex Anglie &b omnibus fere comitibus, fide-

libus et infidelibus suis, solus relictus est, adeo ut vix

aliquem haberet ex omnibus caris suis cui se commit-

Desertion of teret, vel suse mentis revelaret fidenter archana. Ex-

by tranei et non sui sequebantur eum, non ob persons
ipsius dilectionem, sed ob pecunie multe quam effun-
dere cogebatur insatiabilem cupiditatem. X Undique igi-
tur coartatus, et de transmarinis terris suis quasi in
desperationem ductus,’ in Angliam celeriter navigavit,

He comes to Ub, eam saltem solam sibi reservaret. Rex itaque in

and Angliam veniens in initio mensis Julii, et felici sibi

torb bury

asapilgrim. ductus consilio, omnia regni negotia quasi postposuit,
et corde poenitenti Cantuariam ad Sanctum Thomam
peregre profectus est.

Sie visit Feria igitur sexta, quarto idus Julii, in veste lanea,

_ the tomb of nudis pedibus, ab ecclesia Sancti Dunstani que longe
extra urbem posita est, usque ad tumbam Sancti
Thoms martyris perveniens, ibidemque diutius et de-

. vote procumbens, ab omnibus qui astabant episcopis,

abbatibus, et monachis singulis ecclesise. Christi volun-
tate spontanea verberatus est. Perseveravit in ora-

Horis d. tionibus ibidem juxta sanctum martyrem tota die illa

et nocte; cibum non sumpsit, nec ad requisita nature

egressus est, sed ut venit ita permansit, non tapetum,

Hevisitsthe non aliquid hujusmodi sibi supponi permisit. Post

altars. matutinas laudes circuivit altaria superioris ecclesis et
corpora Sanctorum inibi jacentium, et denuo ad tum-
bam Sancti Thoms in criptam reversus est. Luces-

PEE,
1

! ductus] duobus, C.

i. 74.

OPERA HISTORICA. 249

cente autem die sabbati, missam petiit ‘et audivit. pbb. 11%
Sancta denique martyris aqua potatus et ampulla in- reli cand
signitus, letabundus a Cantuaria recessit, et Dominica fon, Sule 15.
sequenti Londoniam pervenit. Ipso autem die sabbati

quo rex a Cantuaria recessit, Willelmus rex Scotis the same
miserat commilitones suos ad preedandum, paucis secum of Boots was
in obsidione castelli de Alnewic! sodalibus retentis. sone?”
Cui cum ex inproviso superveniret exercitus Eboracen-

sis, et ipse putaret socios cum przda reversos quos

habuit adversarios, subito circumseptus ab eis et cap-

tus est. Reliqui de suis qui aderant trucidati sunt

vel fuga collapsi.

Rex vero junior et comes Flandrie cseterique con- Siege of
jurati, audientes quod rex Henricus in Ángliam abis-
set, mutato consilio, relictis navibus redierunt, et
Rothomagum una cum rege Francie obsederunt. Qui
dum exterius ferociter oppugnarent, et cives interius
viriliter resisterent, Hugo Bigod ceterique adversarii submission
humiliter se regi Henrico subdiderunt. Rex autem fish rebels
milites illos electos et nobiles, quos juvenis rex in An-
gliam preemiserat, pacifice repatriare permisit.

In tribus itaque septimanis post peregrinationem Henry re-
regis bellorum strepitus in Anglia sedati sunt. Rex rao the
igitur, sui non immemor, corde et ore Deum et Sanc- Howes,
tum Thomam laudans et benedicens, circa festuni
Sancti Laurentii transfretavit, ut Rothomagensibus ob-
sessis subveniret. Duxit autem secum trans mare
captivos suos, regem scilicet. Scotis, comitem Leicestriz,
comitem Cestris, comitem de Ferrers.

Advenerat jam de Roma vix tandem Ricardus Can- The arch-

bishop
tuariensis archiepiscopus, et regis classi in ipso litore meets the
juxta Cadomum jocundus occurrit, eademque die regem Geen. i
secum prandere coegit.

Interea rex Francie, juvenis rex, et comes Flandrie Bioge of
cum innumere multitudinis exercitu Rothomagum ob- neuen.
pugnabant, et toto conatu et diversis machinis civitatis

! Alnewic] Alnewike, C.

250 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1174 muros effringere vel penitus subvertere nitebantur. Spe-
Btout resist-
anceofthe rabant enim ante regis adventum civitatem egregiam
citizens. expugnare, ut per eam regem a Normannia valerent
excludere. Sed homo proponit et Deus disposuit! Nam
cives interius viriliter resistentes, extra positos principes
contumeliis, reliquum vero vulgus machinis et armis la-
cessere non cessabant. Rex autem Henricus, archiepi-
Arrivalof scopo Cantuariensi gratiose dimisso, festinavit Rotho-
the king. JE . . . .
magum, et archiepiscopus in Ángliam navigavit. Sed
cum principes oppugnantium civitatem regis Henrici
prosperum novissent adventum, ab impugnatione civi-
tatis paulatim cessare coeperunt. Tandem deposita fe-
rocitate proposita, missis ad regem Anglis spectabilibus
legatis, recedendi licentiam impetraverunt, constituto
tamen loco et tempore colloquii de pace facienda inter Bened.
regem et filios suos. Recessit igitur rex Francie Lodo-* 7
vicus cum exercitu suo, comite Flandrie cum milibus
suis, ne forte cives erumperent? post terga dimisso.
Acta sunt hsec mediante jam mense Augusto, circa As-
Thosmh. sumptionem Sancte Marie. Ricardus vero archiepi-
ishop stays
at London. geopus perendinavit apud Londoniam per quinque sep-
timanas, apostolico detentus mandato; quod sibi per
Thecsthe- litteras clausas usque dum perveniret Londoniam ce- Bened.
dral church i 76.
of Canter latum 3 est.4 Dum itaque ibi moraretur invitus, et rex
Sept. 5. Anglie Henricus ad debellandum Ricardum filium
suum exercitum prepararet in Pictaviam dirigendum,
ecclesia Christi Cantuarie tam mirabili quam miserabili
incendio sui parte potiori cum quibusdam officinis cu-
rie nonis Septembris combusta est.
Ricardus autem Pictavie comes impetum patris sui
ferre non valens, lacrimabiliter manus dedit. Quo
of ue king ston on facto, rex Henricus ad colloquium constitutum prope-
Bons, x: ravit, et in crastino post festum Sancti Michaelis filios
suos in gratiam recepit. Sicque pace regis undique
firmata Deus in martyre suo Thoma glorificatus est.

Retrea
the neat of 3
August.

1 disposuit] disponit, C. > celatum] scelatum, A. B. C.
2 erumperent] irrumperent, A. C. * est] om. C.

Bened.
i. 84.

OPERA HISTORICA. ; 251

Archiepiscopus vero Cantuariensis tandem tertio no- 4D. 1174
nas Octobris Cantuariam venit, et cum magno cleri et The arch-
populi tripudio susceptus est. In crastino sacravit in ri cn at
ecclesia Christi episcopos quatuor, omnes examinans et and conse-
& singulis professionem accipiens,' Ricardum Winto- ow bishops.
niensem, Gaufridum Eliensem, Robertum Herefordensem,
Johannem Cicestrensem. Reginaldus episcopus Batho-
niensis, qui apud Sanctum Johannem de Valle Moriana
&b archiepiscopo Ricardo consecratus est, in audientia
omnium se archiepiscopo Ricardo confessus est fecisse
professionem. Hoc anno Warinus celerarius ecclesise
Christi prior Dovorize factus est.

MCLXXV.—XVII.

Rex Anglie Henricus undique pace potitus una cum AJp.1us.
filio suo Henrico in Angliam reversus est mense Maio. king roturn
Ricardus vero Cantuariensis archiepiscopus, totius An. Bneland.
glie primas et apostoliez sedis legatus, convocato clero
Anglise celebravit concilium in ecclesia beati Petri ad
Westmonasterium, xvio kalendas Junii, Dominica ante council at
Ascensionem Domini. Affuerunt in hoc concilio omnes ster, May 18.
suffraganei Cantuariensis ecclesise preter Wigornien-
sem, quem sua infirmitas excusavit, et Norwicensem,
qui diem clauserat extremum. In hoc concilio ad
emendationem Anglicans ecclesiz, assensu domini regis
et primorum omnium regni, hzc subscripta promulgata
sunt capitula. Ad dextram primatis sedit episcopus Arrange
Londoniensis, quia inter episcopos Cantuariensis ecclesise seats of the
suffraganeos decanatus preminet dignitate. Ad sinis- tire ane
tram sedit episcopus Wintoniensis, quia cantoris officio
preecellit. Ceoter1 tam episcopi quam abbates secundum
primogenita consecrationis suse consederunt. Ipse vero
archiepiscopus primas et legatus residens in sublimi,

1 accipiens ] MS. C. continues: , “ Eliensis, Robertus Herefordensis,
** Sacrati sunt episcopi quatuor, Ri- | ** Johannes Cicestrensis.”
* egrdus Wintoniensis, Gaufridus

252 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. um. post sermonem, quem tam facunde quam diserte fecit,
in communi de scripto legi fecit [Benedicto ejus can-
cellario solempniter legente]! statuta concilii sui sub
hac forma :?

Canonsand — ''Ideo in ecclesia Dei secundum antiquam consuetudinem
constte tho ^ patrum ooncilia congregantur, ut hii qui constituti sunt in
council. ^ ** eminentiori cura pastorali vitam subditorum de communi
consilio regularibus institutis informent, et enormitates qus;
* pullulant incessanter consultiore oensura compescant. Nos
** itaque potius inhsrentes orthodoxorum patrum regulis quam
* aliquid de novo statuentes, queedam certa capitula duximus
* in medium promulganda,qus universis provincialibus nostris
* firmiter et inviolabiliter observanda injungimus. Omnes
* enim sacrorum censemus canonum transgressores qui statutis
* hujus sacrosancte sinodi presumpserint contraire.

Againstfor. "I. Si quis sacerdos vel clericus in sacris ordinibus consti-
nicationand ^^ tutus ecclesiam vel ecclesiastioum beneficium habens publice
theclergy. '* fornicariam habeat, et semel secundo et tertio commonitus
* fornicariam suam non dimiserit, eb a se prorsus non expu-
'* lerit, sed potius in inmunditia sua duxerit persistendum,
‘* omni officio et beneficio ecclesiastico spolietur. Si qui vero
** infra. subdiaconatum constituti matrimonia contraxerint, ab
** uxoribus suis, nisi de communi consensu ad religionem trans.
'* ire voluerint, et ibi in Dei servitio vigilanter permanere,
* nullatenus separentur: sed cum uxoribus viventes, ecclesi-
* astica beneficia nullo modo percipiant. Qui autem in sub-
.'' diaconatu vel sapra ad matrimonia convolaverint, mulieres
* etiam invitas et renitentes relinquant. Decrevimus etiam
** ejusdem epistole auctoritate ne filii sacerdotum in paternis
* ecclesiis amodo persons instituantur, nec eas qualibet occa-
* gione, media non intercedente persona, optineant.

gainst ** TI. Clerici in sacris ordinibus constituti, edendi vel bibendi
clerks * causa tabernas non ingrediantur, nec publicis potationibus

ing e . . . *. * . * . . .
taverns. * intersint nisi peregrinationis necessitate compulei. Si quis

* vero tale quid fecerit, aut cesset aut deponatur.

Against * TII. Hiis qui in sacris ordinibus constituti sunt judicium
clerks ‘‘ ganguinis agitere non licet ; unde prohibemus ne aut per se
with.causes ' * membrorum truncationes faciant aut inferendas judicent.

1 Benedicto . . . legente] From | same form in the Chronicle of
MS. C.; om. A. B. Benedict, i. 84-89; Hoveden, ii.
3 forma] The Constitutions of | 72-77.
this council are given in much the

Eee PO eee SC

€€

€««

OPERA HISTORICA. 253

Quod si quis tale fecerit, concessi ordinis privetur officio et A.D 1175.
loco. Inhibemus etiam sub interminatione anathematis ne

quis sacerdos habeat vicecomitum aut prepositi secularis
officium.

* IV. Clerici qui comam nutriunt ab archidiacono etiam Clergy to be
inviti tondeantur. Vestimentis etiam vel calciamentis, nisi Shon and
qui honestatem et religionem deceant, uti eis non liceat.

Si quis autem contra hoc facere presumpserit, et commoni-

tus emendare noluerit, excommunicationi subjaceat.

‘* V. Quia quidam clerici desperantes ab episcopis suis ordi- Irregular
nari, vel propter imperitiam, vel vite incontinentiam, vel aerating
nativitetis conditionem, aut tituli defectum, aut statem bishops,
minorem, extra provinciam suam interdum etiam a trans-
marinis episcopis ordinantur, vel ordinatos se mentiuntur,

ignota sigilla episcopis suis deferentes; statuimus talium
ordinationem irritam esse habendam; sub interminatione
anathematis inhibentes ne a quoquam ad officii sui execu-

tionem suscipiantur. Episcopum quoque nostre jurisdictionis,

qui talem sciens et prudens ordinaverit vel susceperit, ab

illius ordinis collatione ad quem eum ordinavit vel suscepit,

usque ad condignam satisfactionem se noverit esse sus-
pensum.

^ VL Cum ecclesia Dei, secundum evangelicam veritatem, Secular

domus orationis esse o debeat et non spelunca latronum et to bet nof

cimiteriis agitari sub interminatione anathematis prohibemus;
absurdum enim est et crudele ibi judicium sanguinis exer-

ceri, ubi etiam reis constituta est tutela refugii.

‘‘ VII. Dictum est solere in quibusdam locis pro perceptione Sacraments
crismatis nummos dari; similiter pro baptismo et commu- nno a
nione. Hoc simoniace hwresis eese detestata est sancta ot tobe
sinodus et anathematizavit. Statuimus ergo ut de osmbero

nec pro ordinatione, neo pro crismate, neo pro baptismo,

nec pro extrema unctione, nec pro sepultura, nec pro com-
munione, nec pro dedicatione, quicquam exigatur. Sed gra-

tis dona Christi gratuita dispensatione donentur. Si quis

contra hoc facere presumpserit, anathems sit.

* VIII. Nulli liceat eoclesiam nomine dotalitii ad aliquem Trafic in
transferre, vel pro prsesentetione alicujus persone pecuniam Lee id
vel aliquod emolumentum pacto interveniente recipere. Quod

si quis fecerit, et in jure vel convictus vel confessus fuerit,

ipsum tam regia quam nostra freti auctoritate patrocinio
ejusdem ecclesis in perpetuum privari statuimus.

* TX. Secundum instituta patrum nostrorum sub intermina-

254 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

. ** tione anathematis prohibemus, ne monachi vel clerici causa

‘* Jucri negotientur, et ne monachi a clericis vel laicis firmas
* teneant, neque laici ecclesiastica beneficia ad firmas susci-
** piant.

* X. Quicunque ex clero videntur esse, arma non sumant
* neo armati incedant, sed professionis sus vocabulum reli-
** giosis moribus et religioso habitu prsebeant. Quod si con-
* tempserint, tanquam sacrorum contemptores et ecclesiastics
** auctoritatis prophanatores, proprii gradus amissione multen-
* tur, quia non possunt simul Deo et ssoulo militare.

* XI. Illud etiam de vicariis, qui personis fide et juramento
* obligati sunt, duximus statuendum, quod si, fide vel sacra-
** menti religione contempta, personatum sibi falso assumentes,
** contra personas se erexerint, si super hoc in jure vel confessi
** vel convioti fuerint, de ostero in eodem episcopatu ad officii
** gui executionem non admittantur.

** XII. Omnes decime terre, sive de frugibus, sive de fructi-
' bus arborum, sive de aliis fructibus, Domini sunt et llli
‘* sanctificantur. Sed quia multi modo inveniuntur decimas
'* dare nolentes, Statuimus ut, juxta domini paps Alexandri
** preceptum, admoneantur semel, secundo et tertio, ut de
** grano, de vino, de fructibus arborum, et de fotibus anima-
* lium, et de lana, et de agnis, et de caseis, et de lino, et de!
* canabe, et de reliquis que annuatim renovantur, decimas
'* integre persolvant. Quod si commoniti non emendaverint,
* anathemati se noverint subjacere.

'* XIII. Calumpniam et audaciam temere litigantium, con-
* dempnando in expensas et alio multiplici remedio, imperialis
* ganotio compescit.! Et* quoniam igitur hoc‘ sacris institu-
‘* tis consonare dinoscitur, precipimus ut de cstero in causis
‘* pecuniariis, que inter clericos agitabuntur, victus victori
* condempnetur in expensis. Qui autem solvendo non fuerit,
* eum in arbitrio episcopi sui relinquimus puniendum.

* XIV. Invenimus tantum x. prefationes in sacro cathalogo
* recipiendas : unam in albis Paschalibus; ‘ Et te omni quidem
* tempore;" secundam in Ascensione Domini; 'Qui post re-
** gurrectionem Suam ;' tertiam in Pentecoste; ‘ Qui ascendens ;’
* quartam in Nativitate Domini; ' Quia per Incarnati Verbi;'*
* quintam in Apparitione Domini; 'Quia cum Unigenitus
* Tuus;’ sextam de Sancta Trinitate; ‘Qui cum Unigenito;’

1 de] om. C. 4 hoc] hiis, C.
3 compescit] compescet, C. : 5 Verbi) om. C
5 Et] om. C.

Bened. i.
90, 91.

OPERA HISTORICA. 255

‘* geptimam de sancte Cruce; ‘Qui salutem humani generis; A.D. 1178.
" octavam de Sancta Maria; ‘et Te in veneratione;' nonam May 18.
* de Apostolis; ‘Et Te Domine suppliciter;?! decimam de je-

* junio Quadragesimali, tantum feria quarta et sexta dicendam ;

* * Qui corporali jejunio. Hujus igitur decreti, et domini paps

* Alexandri auctoritate, districte precipimus ne quis prsfatis

** preefationibus aliquam omnino presumat adicere.

* XV. Inhibemus ne quis, quasi pro complemento commu- The conse. |
** nionis, intinctam alicui Eucharistiam * tradat. Nam intinctum in the Eu-
* panem aliis Christum prebuisse non legimus, excepto illo Coe tinea
‘* tantum discipulo quem intincta buccella Magistri proditorem in the wine.
** ostenderet, non? qua sacramenti hujus institutionem signaret.

* XVI. Precipimus ne consecretur Eucharistia nisi in calice Tin chalices
«c . 2 . forbidden.

aureo vel argenteo; et ne stagneum calicem aliquis episcopus
** amodo benedicat interdicimus.

'* XVII. Nullus fidelis cujuscunque conditionis sit ooculte Clandestine
* nuptias faciat, sed, benedictione accepte a sacerdote, publice mate.
* nubat in Domine. Si quis ergo sacerdos aliquos occulte
'* conjunxisse inventus fuerit, triennio ab officio suspendatur.

* XVIII. Ubi non est consensus utriusque non est conjugium. Children not

* Ergo qui pueris dant puellas in cunabulis nichil faciunt foi snort
** nisi uterque puerorum, uam venerint ad tempus discre. for the sake
** tionis, consentiant. Hujuy ergo decreti auctoritate inhibemus, ;
* ne de cetero aliqui, quorkm uterque vel alter ad statem
** legibus constitutam et nibus determinatam non perve-
** nerit, conjungantur, nisi forte aliquando * urgente necessitate
** pro. bono pacis talis conjunctio toleretur."

In ipso concilio ad instantiam clericorum eccleeie Sancti Godfrey,
Asaph, et ad monitionem Alexandri summi pontificis, et consilio g, Asaph is
coepiscoporum suorum, dominus Cantuariensis archiepiscopus oblige 1 to
precepit Godefrido episcopo de Sancto Asaph in virtute see.
obedientie, ut ad episcopatum suum quem diu reliquerat
rediret, vel domino Cantuariensi resignaret. Nolens itaque
ad episcopatum redire, nec ulterius valens retinere,
anulo suo deposito, resignavit episcopatum in manus Ricardi Agam eleo-
Cantuariensis archiepiscopi. Electus est autem ad eundem fedandcon-
episcopatum Sancti Asaph magister Adam, et post tempus
modicum ab eodem Ricardo Cantuariensi archiepiscopo
consecratus est.

! suppliciter] exo., add. C. * consentiant] consentiat, C.
3 Eucharistiam] Eukaristiam, B. 5 aliquando] om. A. B.
3 non] nec, C.

256 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4.D.1178, Peracto itaque prsedicto concilio et fere singulis qui
Figrimage affuerant ad propria redeuntibus,rex Ánglorum Henricus
Canterbury, cum filio suo Henrico, comitante Ricardo Cantuariensi
archiepiscopo, Cantuariam ad Sanctum Thomam peregre
profectus est, Deo et martyri grates rependens debitas
pro pace sibi contra spem multorum, immo fere omnium,
tam gloriose restituta.
Abotsele- Post tempus modicum, assensu regio, consentiente
Battle, Ricardo archiepiscopo, electi sunt tres monachi Can-
bury, and tuariensis ecclesis ad tres abbatias Anglizs: prior Odo
tine's. ad abbatiam de Bello; Radulfus ad abbatiam Salopes-
beri: ; Rogerus ad abbatiam Sancti Augustini Cantuarize
in locum Clarebaldi, quem monachi sui ante duos annos
ejecerant. Accusaverant enim eum in presentia papse
Alexandri de crimine incestus; unde papa, nec mirum,
Deposition irritatus dedit in mandatis Bartholomeo Exoniensi et
Clarembald. Rogero Wigorniensi episcopis, ut, agnita veritate, si ita
se res haberet, Clarebaldum deponerent. Accedentes
itaque episcopi Cantuariam in absentem, non convictum,
nec confessum, ex accusatione sola sententiam deposi-
Benedict tionis dederunt. Huie, ut predictum est, successit
of Canter- Rogerius. Benedictus vero, domni Cantuariensis can-
cellarius, prioratum Cantuariensis ecclesi; sortitus est.
Sept. 27. Quinto - kalendas Octobris Ricardus Cantuariensis Bened. i.
Abbot of archiepiscopus ad abbatiam de Burgo veniens, manifestis 106.
borough, de. eX culpis accusatum et convictum abbatem deposuit
nomine Willelmum.
Sept. £8. Applicuit i in crastino a domino papa missus Hugutio!
guecine legatus, ut in Anglia, domini paps vices agens, legatione
fungeretur. Hic in fine mensis Octobris in Angliam
veniens, a rege et a* primoribus Anglis honorifice sus-
ceptus est. Rex enim suam exosam habens reginam,
quam sub munitissimi oppidi teneri fecit custodia, eo
quod supradicta persecutio ex ipsius regins consilio
emanasse dicebatur, omni conatu divortium moliri vide-

! Hugutio] Hugotio, B. | ?«a] om. B.

Bened. i.
105.

OPERA HISTORICA. 257

batur. Ideoque et predictum legatum dicebatur evo- &D.117,
casse, eumque blanditiis et donis subnervavit. Legatus The king"
quoque, plus regis quam gregis vel veritatis gratiam ting a di-

queerens, in primis legationis sus vestigiis annuit regi, fed abd bri
ut! pro captis bestiolis clericos implacitaret. Ecce gate, who

quam tristi initio et enormi exemplo Romanz cardinalis favour. of the
ecclesize et legatus. suam exorsus est agriculturam. matter of
Heeccine est Romans protectionis tuta securitas, ut
clerici in laicam trahantur curiam, ibidem pro bestiolis
aulicorum judicio condempnentur! Sed quid quod non
faciat *auri sacra fames" ? Etsi Romanum nostrum auri

fulgor regii ad consentiendum illexit, reminisci tamen

debuit exempli Sancti Thome martyris, qui pro clericis
tuendis sexenne exilium, rerum dispendium, sustinuit,
sed et caput proprium pro eis tribuit mactandum. Quo
ergo fine legatus vices sibi commissas perficiet, qui tam
pernitiosum sumpsit initium ? Sed nunquid
* Debile principium melior fortuna sequetur ?"
Circuivit igitur legatus Angliam, considerans omnis The legate
. . . . money
proviso et constituendo concilio corrigenda. Et quia on all sides.
eradicare venerat et plantare, a dextris et & sinistris
donantium manus donis exoneravit allatis, quze in suis
cofinis complantavit.
Mense Decembrio obit Reginaldus comes Cornubis regis Death of the
Henrici secundi avunculus, cujus corpus Radingas delatum Cornwall.
ibidem sepultum est?

MCLXXVI.—XVIII. A.D. 1176.

Rex Anglie Henricus, convocatis regni primoribus yop
apud Northamtoniam, renovavit assisam de Claren-

! ut] aut, C. Westminster, ina confused manner,
3 sepultum est] Here MS. C. runs | preserving, however, no important
together the account of the council | various reading.
of Northampton and the council of

A 64. R

958 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1176. , donia," eamque preecepit observari, pro cujus execrandis

" institutis beatus martyr Thomas Cantuariensis usque
in? septennium exulavit, et? tandem glorioso martyrio
coronatus est.

Mense Martio circa mediam Quadragesimam venit
rex Londoniam cum filio suo Henrico un& cum domno
Hugutione legato, qui convocato clero Anglise conci-
lium celebrare proponebat. Cum itaque in medio sub-
limi resideret legatus, et Ricardus Cantuariensis archi-
episcopus de jure primatus Anglie dexteram obtineret,
Rogerius Eboracensis archiepiscopus,_innata sibi invec- .
tus arrogantia, sinistram sibi debitam respuens, inter
legatum et Cantuariensem archiepiscopum irreverenter,
natibus innitens, sedere nisus est, adeo ut in primatis

Struggle pe. Sui gremio resideret. Vix tamen umbone suo quo de-

certare consueverat dominum Cantuariensem attigerat,
cum, & quibusdam episcopis, clericis et laicis turpiter
apprehensus, de gremio archiepiscopi ereptus et in ter-
ram dejectus est. Sed cum baculis et pugnis undique
impeteretur, exiliens archiepiscopus Cantuariensis bo-
num pro malo reddidit, smulumque suum et ab olim
Cantuariensis ecclesie inimicum tante cladi subripuit.
Ipse tandem Eboracensis contumax a terra resurgens,

iain; CUM cappa sua in tumultu illo turpiter descissa, regis

prostratus vestigiis, in Cantuariensem archiepiscopum
calumpniam intorsit mendosam. Sed audita sus pre-
sumptionis veritate, sus dignos vesanize cachinnos re-
portavit. Dum autem ad regem, ut preedictum est,
fugeret, clamare cceperunt in concilio plurimi dicentes,
* Vade, vade, traditor Sancti Thome, adhuc manus
* tus; ftetent sanguine." Legatus autem, sibi preca-

1 assisam] It was not the Assize | that was reissued and amended on
of Clarendon, but the Constitutions | this occasion, see Bened., i. 108—
of Clarendon, published in 1164, | 111.
that were the occasion of Becket's ? in] om. C.
misfortunes. It was the Assize 3 et] om. C.

Bened. i.
118.

OPERA HISTORICA. 259

vens, Cantuariensem archiepiscopum appellavit. Ar- AD. D. 1176.
chiepiscopus e contra, se sibique subditos apostolice Appeal a and
protectioni supponens, ipsum legatum appellatione so- spe
lenniter facta provocavit! Sentiens autem legatus vim
verbi, se etiam ? ulterius in Anglia nullam habere po- The legate
lestatem, quasi sponte sed invitus legationi cessit, et sppeas ae
abire non distulit. Intercedentibus tamen utriusque
parte amicis appellationes factas mutuo dimiserunt,
animos irritatos dissimulantes utrimque. Ad proxi- He visite,
mum Pascha praedictus Hugutio venit Cantuariam, et on Raster
ipsius diei Paschalis in ecclesia Christi missarum so- sl oso
lenniis interesse despiciens, in camera archiepiscopi, ubi me

; the

fuit hospitatus, cum suis delituit servientibus. Inde

recedens et ad mare perveniens, cum tanto affectu
transvectus est, ut, si forte ventus transeunti deesset,
remorum auxilio ne rediret vel diutius moraretur quo-
cunque modo transfretaret.) Abiit ergo predictus Hu-

gutio circa festum apostolorum Petri et Pauli, et in Arrival and,
proximo mense sequenti applicuit alter quidam, Vivia- the legate
nus nomine, in Hiberniam et Scotiam legatus. Qui July.
cum superbe more Romano apud Douram, non petita
licentia, sibi hospitium usurparet, et minaciter loque-

retur, dominos domus paululum irritavit: unde cum
turpiter eici debuisset, assumpta humilitate petiit hos-
pitium caritative, statimque benigne susceptus, etiam

Sibi resistentes collaudavit.

In die festo Maris: Magdalen; venerunt Cantuariam The chapter
decanus et cantor clericique plures Carnotensis ecclesise, of Chartres |
qui, ob honorem et amorem Sancti Thome martyris et of felisbury
Cantuariensis ecclesi: excellentiam, elegerunt in capi- bishop.
tulo Johannem de Salisberia ad regimen Carnotensis
ecclesi; Erat enim hic Johannes a juventute sua
Cantuariensis ecclesie clericus, primo Theodbaldo archi-

1 provocavit] appellavit, C. - 3 guocungue modo transfretaret]
3 se etiam) seque, C. quocummodo transfretavit, C.

R 2

960 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1176. episcopo, postea Sancto Thome: etiam in exilio fideliter
Hend. ve adherens. Pronuntiata itaque electione coram con-
o go. ventu Cantuariensis ecclesie, et lectis epistolis de con-
sensu capituli Carnotensis, deduxerunt electum ad altare,
canoris vocibus Deum collaudantes.
September. — Mense Septembrio misit rex Henricus Ricardum Can-
bishopcon- tuariensem archiepiscopum, aliosque nuntios spectabiles,
Johannes cum Johanna filia sua, quam petierat rex Sicilie Wil-
toSicily. lelmus sibi dari in uxorem. Commendavit interea
Cantuariensis archiepiscopus vices suas Gileberto Lon-
doniensi episcopo utpote Cantuariensis ecclesi: decano,
Thebiahop et transfretavit. Hac itaque fretus auctoritate episco-
in thearch- pus consecravit in ecclesia Christi Cantuariz mense
place, conse- Novembrio priorem de Weneloc,! Petrum nomine, ad
bishop of regimen Menevensis ? ecclesi, astantibus et cooperanti-
bus episcopo Rofensi et episcopo Wigorniensi, facta
prius professione quam debet Cantuariensi ecclesise.
Winamot — Translatus est hoc? anno Willelmus Senonensis ar-
made arch- chiepiscopus ad ecclesiam Remensem regendam. Erat
p . . "TE
Bheims. enim frater regine Francorum, sapientia preditus et
religionis exemplar. His de causis sedem digniorem
&deptus, regis et regni quasi dominus effectus est.

MCLXXVII. —XIX.

vED nm. » Rex Angli» Henricus apud Windeleoreg degens, misit Bened. i.
Waltham Ricardum Cantuariensem archiepiscopum, et Gilebertum epi- is 135,

Holy Oross. gscopam Londoniensem, et Gaufridum Elyensem ad ecclesiam

Sancte Crucis de Waltham. Proposuerat enim rex canoni-
cos ibidem instituere regulares, quia clerici seculares qui
ibidem hucusque manserant mundanis operibus et ille-
cebris illicitis magis quam divino servitio intendebant,
Resignavit itaque decanus prefate: ecolesim dictus Wido

! Weneloc] Weneloke, C. prior of Wenlock, was bishop of
3 Menevensis] Menovensis, C.; | S. David's, 1176-1198.
Lendavensis, A. B. ; Peter de Leia, 3 hoc] om. C.

OPERA HISTORICA. 261

Ruffus 1 decanatum suum in manus Ricardi Cantuariensis A.D. um.
archiepiscopi. Preecepit itaque rex ibidem novam sedi- of the Dean.
ficari ecclesiam cum suis officinis, et post aliquot menses

in veterem ecclesiam introduci precepit canonicos regu- Institution

lares, sex de Cirecestria, sex de Oseneia, quatuor de Chic. regular.

Misit quoque rex Bartholomeum Exoniensem, et Rogerium Nunsof .

Wigorniensem ad abbatiam de Ambresberia, ut abbatissam sent to
aliasque monachas de manifesto lenocinio convictas *"esbury.
eicerent, et in eandem ecclesiam sanctimoniales de Fonte
Ebraudi de Andegavia introducerent.

In proxima Quadragesima venerunt ad regem Anglis I» Lent the
spectabiles viri, juris periti et mirabiles causidici, missi Qutille and
a dominis suis duobus regibus Hispanis, Aldefonso Dring their
scilicet rege Castelle, et Sanctio rege Navarre. Dum gore be-
enim sibi adinvicem adversarentur, licet cognatione f hedecides
conjuncti, predis tamen et preliis operam" dabant. ™™
Cum autem nulla ratione vel sapientum industria ne-
quirent paci consentire, vix tandem intermeantibus
amicis prebuerunt assensum, ut regis Anglie Henrici
de pace facienda subirent arbitrium. Astiterunt itaque
regis Anglie solio predicti nuntii regum Hispanis,
causas suas in contrarium proponentes, et diversis an-
fractibus rationibus rethoricis verisimiliter explicabant.
Accepto tandem post Pascha de causa sua tanta ver-
sutia intricata regis judicio, leti reversi sunt, domi-
nosque suos reges regumque populos paci restituerunt
et tranquillitati.

Contulit hoc anno rex Henricus novas quasdam liber- Thekine.
tates ecclesi] Christi Cantuarie ; unde et ante Pascha terbury and
in Coena Domini Cantuariam peregre profectus, Super charter,
tumbam Sancti Thomz cum nonnullis aureis hanc de-
vote optulit cartam:

*" Henricus Dei gratia rex Anglie, dux Normannis et Aqui-

‘* tanizx, et comes Andegavis, archiepiscopis, episcopis, abba-
* tibus, comitibus, baronibus, justitiis,? vicecomitibus, et om-
'* nibus ministris et fidelibus suis Francis et Anglis totius

1 dictus Wido Ruffus] om. C. | — 3justitiis] justitiariis, C.

April 21.
The count of

and William

Mandeville
start on cru-
Bade.

262 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

‘* Angli, salutem. Sciatis quod ad honorem Dei, et pro re-

of, demptione animse mew,’ et patris et matris mem, et regis

‘* Henrici avi mei et antecessorum meorum, et presertim ad

. * honorem Sancte "Trinitatis et omnium sanctorum qui re-

*' quiescunt in ecclesia Christi Cantuarise, concessi et confir.
mavi eidem ecclesie omnes possessiones et libertates quas
* proavus meus rex Willelmus et rex Henricus avus meus
* eidem ecclesie concesserunt et confirmaverunt. Preterea
** dono eis et concedo et hac carta mea confirmo, haa liber-
* tates, scilicet geld et Denegeld,? hidagium, pecuniam pro
* murthro, opus pontium, caetellorum, parcorum, clausularum,
* auxilium pecunie pro exercitu, wardpeni,® blodwite*, child-
wite, per omnia dominis archiepiscopi et monachorum et‘
'* villanagia.© Volo etiam quod dominia eorundem et villa-
'* nagia® sint libera et quieta a siris et hundredis, et lestis
* hundredorum. Quare volo et firmiter precipio, quod ipsa
** ecclesia Christi Cantuarie habeat et teneat omnes predictas
libertates, gicut supra determinatum est, cum terris et om-
nibus suis, bene et in pace, libere et quiete, integre et ple-
à narie, eb honorifice, in bosco et plano, in pratis et pasturis,
in aquis et molendinis, in vivariis et stagnis, piscariis et
mariscis, in viis et semitis, et in omnibus aliis locis et aliis
** rebus ad eas pertinentibus," cum omnibus libertatibus et
** liberis consuetudinibus, sicut eidem ecclesie concessi et hao .
" carta mee confirmavi. Testibus hiis, Ricardo Wintoniensi,
Gaufrido Eliensi, Jocelino Saresbiriensi, Henrico Baiocensi,
* Reginaldo Bathoniensi, Ada Sancti Asaph, episcopis; J.’ de-
‘** cano Salesbiris, Ricardo de Luci, et cseteris qui in carta
regis sunt; apud Merleberge.” Henricus quoque regis
filius cartam suam dedit in eadem forma.

Advenerat Cantuariam eadem die Cons Domini Bened i.
Philippus comes Flandrie, et Willelmus de Manda- **

villa, ut accepta licentia a beato Thoma Jerosolimita-
num iter arriperent, sperantes se aliquid magnum
contra paganos esse facturos. Et profecti sunt: sed
parum vel nichil profecerunt.

Ante Ascensionem Domini electus est ad abbatiam
de Burgo Benedictus prior Cantuariensis; eique suc-

—

! anime mea] nostre, C. M no villenagia, C

? Denegeld] Denegel, A. B. 7 J.] L., C. There is a copy of
? wardpeni] warpini, C. this charter in the Monasticon
* blodwite] blodewite, C. (i. 105), printed from MS. Cotton

5 et] om. C. Claud. A. 3. folio 164.

Bened. i.
169.

OPERA HISTORICA. 263

cessit in prioratum Herlewinus domini Cantuariensis
capellanus.

Redierant interea a rege Sicilie Willelmo nuntii
regis Anglie quos miserat cum filia Johanna; et hanc
cartam regis Willelmi, cartam de fcedere dotalitii filie
suz, regi Henrico obtulerunt.

* In nomine! Dei eterni et Salvatoris nostri Jesu Christi,
* Amen. Rerum fodus et concordiam humanarum inter cs-
' tera pacis bona ligat fortius et astringit? vinculum conju-
'* gale; quod et sacramenti altitudine venerandum, et ipsa
‘* guzo institutionis est singularitate preclarum, et solenni ab
* initio mundi et temporis consuetudine celebratum. Cujus
' itaque virtus et forma, quia de divina institutione traxit
‘* originem, nec de peccato induit maculam, nec de longevi
'** serie temporis? desuetudinis potuit sentire jacturam. Quin
* etiam id honoris venerando accessit misterio, ut maris et
*' femings consensus in matrimonium Christi et ecclesia teneat
* sacramentum. Tanti ergo misterii ratione simul et venera-
** tione inducti, nos Willelmus divina favente clementia rex
‘* Sicilie, et duoatus Apulie, et principatus Capus, Johannam
* puellam regii excellentia sanguinis illustrissimam, filiam
* Henrici magnifici regis Anglie, divino nutu et felici au-
** gpicio sacri‘ lege matrimonii et maritali nobis fcedere copu-
* lamus, ub bonum conjugii casts dilectionis fides exhibeat,
* unde nobis in posterum proles regia Deo dante succedat,
* qua divini gratia muneris, virtutum simul et generis titulo,
* ad regni possit et debeat fastigium sublimari Quia vero
* nostra dignum est celsitudine, ut tam nobile ac insigne con-
* jugium decenti dotario debeat honorari; per hoo prssens
* scriptum damus et in dodarium concedimus prefate reginse
‘* karissims;e uxori nostre comitatum Sancti Angeli, sicut in-
** ferius est annotatum, videlicet, in demanio civitatis montis
‘** Sancti Angeli, civitatem Siponti, et civitatem Veste, cum
‘* omnibus justis tenementis et pertinentiis earum; in ser-
* vitio autem concedimus ei de tenementis comitis Gosfridi,
*" Alesine, Peschizam, Bicum, Caprile, Baranum et Sfilizum,®
* et omnia alia que idem comes de honore ejusdem comitatus

ln nomine] This document 5 temporis] om. C.
occurs also in the Chronicle of * sacri] sacra, C.
Benedict, vol. i. pp. 169-172; Ho- $ et) om. C.
veden, ii. 95-97. * Sfilizum] Silitam, C.

3 astringit] astringat, C.

A.D. 1177.
Herlewin
succeeds.

Copy of the

marriage
settlement
of the queen
of Sicily.

264 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

. *' montis Sancti Angeli tenere dinoscitur. Concedimus etiam Bened. i.
* ej similiter in servitio Candelarium, Sanctum Clerum, caa- 170.
** tellum Paganum, Bersentium, et Cagnanum. Insuper conce-
'* dimus ut sint de honore ipsius dodarii monasterium Sancti
* Johannis de Lama, et monasterium Sancte Marise de Pul-
* gano, cum omnibus tenementis que ipsa monasteria tenent
** de honore preedicti comitatus Sancti Angeli. Ita quidem ut
‘* ipsa regina uxor nostra preedicta omnia semper recognoscat
“ab heredibus nostris nobis nostra ordinatione in regnum
* succedentibus, et de omnibus predictis tenementis servitium,
" prout exigit feudum eorum, integre et illibate jam diotis
" hseredibus nostris faciat, et maneat semper in eorum fide-
" litate. Ad hujus autem donationis et concessionis nostre
" memoriam et inviolabile firmamentum, presens privilegium
* per manus Alexandri nostri notarii scribi, et bulla aurea
* nostro tipario impressa roboratum, nostro sigillo jussimus
* decorari. In quo familiares nostri et alie persons prtecepto
" nostro se scripserunt, anno, mense et indictione subscriptis.

' Ego Walterus Panormitanus archiepiscopus ss.

^ Ego Alphanus Capuanus archiepiscopus s.

* Ego Ricardus Siracusanus episcopus 8.

* Ego Bartholomeus Agrigentinus! episcopus ss.

" Ego Reginaldus Barensis archiepiscopus ss.

* Ego Nicholaus primus Messenensis archiep ss.

‘* Ego Ruffus Consentinus archiepiscopus 88.

^ Ego Theobaldus episcopus, abbas regalis.

* Ego Robertus Cathaniensis [episcopus].

* Ego Wido Cephelensis episcopus.

* Ego Elyas Trojanus electus.

* Ego Justus Mazzarensis? episcopus.

-' Ego Robertus Tricaricensis episcopus.

* Ego Petrus Galetanus episcopus.

* Ego Johannes Potentinus episcopus.

* Ego Robertus de Bizino.

* Ego Robertus Malcovenanz.

* Ego Alexander Gupille.

* Mathseus domini regis vicecancellarius.

* Ego Robertus Casertanus comes.

* Ego Amphusus comes Scrullac.

* Ego Jocelinus comes Jert.

* Ego Hugo comes Catazarii.*

* Ego Ricardus Fundanus* comes.

a ee ~ —— — — -— _

! Agrigentinus] Agreger, A. B. C. 3 Catazarii] Cantazarii, C.
3 Mazzarensis] Mizz., A. B. * Fundanus) Fundatus, A. B.

Bened. i.
175-177.

188.

OPERA HISTORICA. 9605

'* Ego Walterus De Moro, regii fortunati stolii admiratus. A.D. 1177.
* Ego Aldwinus! de Candida, domini regis senescallus.
‘* Ego Berardus Gentilis, regie private familie constabu-
** larius.
" Ego Ricardus sacri regii palatii logotheta.
'* Ego Bainalis de Monte Forti, magister justiciarius.
** Ego Persicus regis curie magister justiciarius.
* Ego Fredericus regio curis justiciarius.
* Data in urbe Panormi felicia per manus Walterii venerabilis
** Panormitani archiepiscopi, et Mathei regis vicecancellarii,
" et Ricardi venerabilis Siracusani episcopi domini regis fami-
‘* liarium, anno Incarnationis Domini w*c?LxxvI?, mense Fe- Dated Feb.
‘* bruarii, indictione x*, regni vero domini nostri Willelmi
'* Dei gratia magnifici et gloriosissimi regis Sicilie, ducatus
* Apulis, et principatus Capus, anno xi°.”

Post festum Sancti Johannis Baptiste revelatione Discovery of

the relics of

divina invente sunt reliquie Sancti Amphibali, ma- B Amphi-
gistri Sancti Albani prothomartyris Anglorum? apud Redbarn.
Redburne? et in ecclesiam Sancti Albani* honore de-

bito delate sunt cum aliis simul inventis. Cujus ne
sanctitas cuiquam veniret in dubium, crebrescentibus
miraculis, confluentibus populis, manifesta est.

Apropinquante &utem festo Sancti Jacobi apostoli, Alexander Meeting of
summus pontifex Venetiam cum cardinalibus suis venit, et emperor at
cum multis sancte matris ecclesis filiis et prelatis tam archi- yaly in
episcopis quam episcopis: Fredericus quoque Romanorum im-
perator venit illuo obviam ei, cum archiepiscopis, episcopis, et
principibus Teutonici regni ad faciendum pacem inter ipsum et
summum pontificem, ut descisso scismate quod jam fere xix.*
annis duraverat, pax ecclesise Dei restitueretur. Sunt autem
hec nomina virorum qui ex parte domini paps fuerunt:

Ymbaldus episcopus Hostiensis cardinalis. List of s

Willelmus de Pavis, Portuensis episcopus cardinalis. present.

Walterius Albanensis episcopus cardinalis.

Conradus Savinse* episcopus cardinalis.

Meinfridus Palestinus episcopus cardinalis.

Johannes Neapolitenus presbiter cardinalis.

Theodinus presbiter cardinalis. '

! Aldwinus] Aldwerinus, A. B. *et. . . Albani] om. C.

3 prothomartyris Anglorum] om. 5 xir annis) a ix. annis, C.

. 5 Savine) Savie, A. B. C.
3 apud Redburne] om. C.

A.D. 1177.

Venice at

Archbishops
and bishops.

Partizans
of the em-

qumult at
ho em-

poro 8

arrival.

July 24,

266 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Petrus de Bona presbiter cardinalis.

Bosus presbiter cardinalis.

Herembrandus presbiter cardinalis.

Jacinctus diaconus cardinalis.

Herdizun diaconus cardinalis. .

Chinche Capel diaconud cardinalis. |

Laborandus diaconus cardinalis.

Hugo Bolonis diaconus cardinalis. Bened. i,

Hugotio diaconus cardinalis.

Rainerus diaconus cardinalis.

Archiepiscopus Vienensis.

Archiepiscopus Bituricensis.

Archiepiscopus de Melain.

Archiepiscopus de Ravenna.!

Archiepiscopus de Salerna.

Episcopus de Claro Monte.

Abbas Bons Vallis.

Comes Rogerius de Andria.

Tieri de Cartusa, et multi alii principes et prelati.

Hi vero subscripti cum imperatore venerunt, et pre-
diclz& paci interesse. meruerunt,

Archiepiscopus Madeburgensis.

Archiepiscopus Maguntinus.

Archiepiscopus de Trevis, prothonotarius imperatoris.

Archiepiscopus Coloniensis.

Archiepiscopus de Besenzum.

Eleotus de Vermeise.

Comes H. de Disce.

Marcio Albertus.

Sedente itaque papa Alexandro in cathedra sua, cum

cardinales ei astarent, antequam venisset imperator,

dum naute galeas suas huc illucque deducerent? inter
utriusque partis fautores dissensio non modica orta est,

ita ut cardinales aufugerent, et papam Alexandrum in
cathedra sua solum relinquerent. Et ecce imperator

de summo navis su solario descendens ixno kalendas
Augusti, vigilia Jacobi apostoli, sicut prius tractatum fue-

rat et dispositum, venit ad ecclesiam beati Nicholai, et ibi Bened. i.
tam ipse quam archiepiscopi, episcopi, et alii principes Teu. 185.

1 Ravenna] Ravencia, A. B.; 3 deducerent] diducerent, C.
Rannia, C.

Bened. i.
185.

Bened. i.
186.

Bened. i.
187.

OPÉRA HISTORICA. 207

tonici regni abrenuntiantes scismati, per episcopos et cardi- A.D.1177.
nales quos dominus papa ad eos absolvendos miserat absolu- "ly *
tionis beneficium meruerunt. Deinde venerunt Venetias, ibique shown by
ante ecclesiam beati Marci predictus imperator domino papse, to the | Pope.
sicut summo pontifici, omnem obedientiam et reverentiam hu-
militer exhibuit, et recepto! ab eo pacis osculo eum devote
dextravit, et cum magna devotione usque ad altare in eccle-
giam introduxit. Sequenti vero die in festo Sancti Jacobi
apostoli imperator venit obviam domino pape et in ecclesiam July 2s.
denuo introduxit. Peractis autem missarum solenniis usque fio 9,
ad ecolesim januam eum dextravit. Ascendente autem papa Sup.
imperator stapham tenuit, et omnem exhibuit reverentiam.

In hoc concilio Johannes abbas de Struma, qui vocatus fuerat
Kalixtus papa, qui etiam tertius et ultimus scismatis hujus Theanti- |
antipapa extiterat, degradatus est, et ab ipso imperatore et ab Dope Te;
omnibus principibus, ecclésiasticis et? secularibus, Teutonici
regni abrenuntiatus est. Similiter omnes archiepiscopi, epi- tion
scopi, eb abbates Teutonici regni, qui ab eo vel ab aliis anti- of t ematical
papis predecessoribus suis, scilicet, ab Octaviano, qui et papa prelates.
Victor vocabatur, vel à Widone de Cremas, qui vocabatur Pas-
chalis, ordinati fuerant, degradati sunt. Similiter altaria que
ab eisdem scismaticis dedicata fuerant subversa sunt.

In ipso concilio Conredus frater consobrinus predicti imperatoris Conrad of
recepit a manu Alexandri pape archiepiscopatum Sauceburge, Wittelabach
et annuente ipso imperatore dominus papa concessit eidem "edd
Conredo legatiam totius Teutonici regni quamdiu ipse vixerit,
quia iste Conredus, cum electus esset tempore scismatis ad
archiepiscopatum Maguntinum, noluit ab Octaviano antipapa
consecrari; sed malens inter catholicos pro nomine Christi de-
gere, quam inter scismaticos divitiis et transitoriis abundare,
electioni sues abrenuntiavit, et venit in partes Galliarum usque
ad Senonensem civitatem, et invento ibi Alexandro summo
pontifice, qui ea tempestate citra montes illuc pervenerat ad
celebrandum concilium, pro amore Dei et pace ecclesie seip-
sum sponte deposuit, et a prsfato papa catholico honorifice
susceptus, inter episcopos cardinales connumeratus est, et in
ipso concilio factus fuit episcopus cardinalis de episcopatu
Savinis. Christianus quoque cancellarius ipsius imperatoris Christian
successit prefato Conredo in archipresulatum Maguntinum, et archbishop
pallium suscepit a Widone de Crema. Ideoque facta pace °
inter dominum papam et imperatorem, propriis manibus pal-
lium suum combussit Venetis, presente papa Alexandro et

1 recepto] accepto, B. | ?et] om. A. B.

268 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

n cardinalibus suis. Quo facto, absolvit eum dominus papa,
' palliumque eidem restituit. Facta igitur et confirmata
unitate ecclesise, misit dominus papa litteras suas Ri-
cardo archiepiscopo Cantuariensi in hunc modum:
Letter of *' Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus
the English '' fratribus Ricardo Cantuariensi archiepiscopo, totius Anglis
Sere giv- "t primati et apostolice sedis legato, et suffraganeis ejus, et
count of the “‘ dilectis filiis abbatibus specialiter ad Romanam ecclesiam
Venice. ‘* pertinentibus, in archiepiscopatu Cantuariensi constitutis, sa-
* Jutem et apostolicam benedictionem. Immensas laudes et
' gratias agimus omnipotenti Deo, qui, licet navem Petri diu
‘* permisisset procellosa maris tempestate quassari, nuno tan-
* dem imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas
" magna, ita ut pacatis maris ssvientis fluctibus, predicta .
* navis ad portum quietis reducta sit et salutis. Sane karis-
* gimus in Christo filius noster Fredericus illustris Romano-
* rum imperator proximo preterito die Dominico ante festum
* beati Jacobi, cum principibus ecclesiasticis et secularibus
‘* Teutonici regni, in magna devotione venit Venetiam ad
*' presentiam nostram, et ibi coram innumera multitudine
** virorum et mulierum, altis vocibus resonantium laudes Al-
* tissimo, nobis sicut summo pontifici omnem reverentiam et
' honorem exhibuit; et in crastino, scilicet in festo Sancti
* Jacobi, nobis ad preces ejus beati Marci ecclesiam adeunti-
* bus pro celebrandis missarum solenniis obviam venit, et
finita missa, quam a nobis licet indignis reverenter audivit,
*" nobis omnem honorem exhibuit, quem preedecessores ejus Bened. i.
** nostris consueverunt antecessoribus! exhibere. In kalendis 188.
* vero instantis mensis Áugusti prefatus imperator, ubi erat
* numerosa hominum multitudo, jurare fecit, et principes sui
Peace sworn ^ QUOS preesentes habebat tam ecclesiastici quam seculares,
MS diy '* prestito juramento, firmaverunt quod pacem ecolesig& per-
andthe ‘‘ petuo, et pacem karissimi in Christo filii nostri Willelmi
Lombards, << ijlustris Sicilie regis usque ad xv. annos, et treugam Lon-
* gobardorum a predictis kalendis Augusti usque ad sex
* annos, sicut pax et treuga ipsa disposita est et tractata, et
‘‘ in scriptis redactae, illesam debeat et illibatam servare.
* Sicut autem idem imperator nos in catholicum papam et
* gpiritualem patrem recepit, ita nos eum in catholicum im-
'* peratorem, et uxorem ejus in catholicam imperatricem, et
* filium ipsorum in catholicum regem recepimus. Agite
* itaque gratias Creatori nostro, Qui sponsam suam sacro-

! antecessoribus] om. A. B. | ?recepimus] recipimus, C.

o s lg :£OSQRPS 0 íÀCGB(O— 338 eS OTe -

OPERA HISTORICA. 269

sanctam ecclesiam Sua miseratione respexit, et ei, post mul- A.D.1177.
tas persecutiones quibus graviter pressa est et attrita, per ae 95.

Suam gratiam plenam pacem reddidit et quietem. Data
Venetie in Rivo alto viii" kalendas Augusti."

Scripsit etiam! dominus papa Alexander archiepi-

scopo Eboracensi, et capitulo Cisterciensi? Imperator
quoque scripsit capitulo Cisterciensi de predicta pace
in hunc modum ;

a¢

66

¢¢

heresis maligna qus, fidem et orthodoxorum patrum ° Toulouse.

* Fredericus Dei gratia Romanorum imperator et semper Letter of

© Augustus, universis abbatibus et fratribus Cisterciensis or- tothe no Cis.

dinis salutem et dilectionis integritatem. Quoniam de uni. tercian

tate et concordia ecclesie et bono statu imperii nostri seem close o

fraternitatem vestram gaudere et letari non dubitamus,
idcirco universitati vestre religionig imperiales apices mit-
tere dignum duximus, insinuantes vestre dilectioni quo-
niam Dei omnipotentis dono nutuque, Cujus occulto judicio
quandoque discordie mala creantur, et Ipso moderante dis-
cordes ad concordiam revocantur, dominum Alexandrum in
patrem spiritualem et summum pontificem recepimus. No-
tum autem vestre religioni facimus quoniam, operantibus
dilectis nostris viris magne sanctitatis atque discretionis
P. episcopo Claromontano, et abbate Bons vallis, et fratre
Theoderico converso Cartuss, qui studiose et efficaciter pro
pace eb concordia inter nos et jam nominatum Alexandrum
Romans ecclesis pontificem laboraverunt, discordie et lis
que diu viguerat penitus est consopita, et dilectio, quse
inter nos perierat, ipsis mediantibus est reformata. Qua-
propter vestre sanctitati presentes litteras dirigimus, modis
omnibus rogantes, quatinus, ipsorum bonitati perfecte super
omnibus gratias referentes, tam nobis quam ipsis de pacis
reformatione congaudeatis,‘ atque ut ad honorem Dei et
ecclesis in bono statu et Dei timore possimus perseverare,
Ipsi omnium Conditori atque Gubernatori piissimas preces
fundatis.”

Pullulaverat his diebus in Tolosani comitis territorio

ecclesiastica instituta evacuans, non solum vulgus sim-
plex sed et ecclesi: Dei sacerdotes et episcopos cum
principibus laicis tabe confecit nefanda. Hujus heresis

} etiam) enim, C. .* P] Philippo, C. It was Pon-
2 Cisterciensi] Scisterciensi, A. | tius, bishop of Clermont.
B.

* congaudeatis) gaudeatis, A. B.

270 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1177. detestanda perversitas in litteris comitis Tolose faci-
lius poterit agnosci, quas idém comes generali capitulo
misit Cisterciensi. Harum litterarum iste est textus:

Letter ot, ot ^. Domino suo ac venerabili! Cisterciensi abbati À.* univer-

Toulouse to ‘* goque conventui in generali capitulo constituto, naufragans

cianchapter. ' circa superna comes Toloss, dux Narbonis,*! marchio Pro-

vincise, cum salute eorum benedictionibus confirmari oratio-

nibusque fulciri. Quoniam in scientie et sapientie vestre»

'* thesauris clarescit quod nostris in partibus vulpes parvule Cant. ii. 15.

* vineas quas plantevit dextera Excelsi demoliuntur, et fontes 3 S; Peter,

sine aqua, et nebule turbinibus agitate, fontem qui patet

domui David in ablutionem inmunditie et menstrus evacu- Zach. xiii. 1.

** are nituntur, et rivuli virus diffundupt ut ligna que plantata P* i9

sunt secus decursus aquarum evellant, rogo et obsecro qua-

tinus ascendatis ex adverso, et ne istorum sermo, qui ut

cancer serpit, convalescat, opponatis vos murum pro domo 2Tim.ii.17.

Spread of * Israel. In tentum equidem hso putida‘ heresis tabes pre-

oresy i * valuit, ut omnes fere illi consentientes arbitrentur obsequium

se prestare Deo, et ipse iniquus qui misterium jam operatur
** jniquitatis in filios diffidentis, sic transfigurat se in angelum Eph. ii. %
* Jucis, ut uxor a viro, filius a patre, nurus a socru discedant,

andcon. =“ proh dolor! Insuper sic in finibus nostris obscuratum est

faithand —'' aurum, ut quasi lutum sub pedibus disboli sternatur; quo-

sacraments. «€ niam et qui sacerdotio funguntur hsresis foeditate depravan-

tur, et antiqua olimque veneranda ecclesiarum loca inculta
* jacent, diruta remanent, baptismus negatur, eukaristia abo-
‘* minatur, poenitentia parvi penditur, hominis plasmatio, car-
* nis resurrectio, abnegando respuitur, et omnia ecclesiastica
‘* sacramenta annullantur, et, quod dici nefas est, duo etiam

Manicheism ‘‘ principia introducuntur. Et nunc quid dicam? Non sunt

qui recogitent et dicant in cordibus suis, ' Quid facimus
‘* * quia homines isti multa mala faciunt? Si dimittimus eos 8. Joh.xi. 48.
* * gio, omnes credent in eos. Et qui absorbuit fluvium et
* * yon mirabitur, ex inique presumptionis audacia influet Job xl. 18.

ithe count | * * Jordanis in os ejus. Ego quidem qui uno e duobus divinis

vain to * accingor gladio, et qui me irse Dei vindicem et ministrum

suppress the «« Dei in hoc ipsum constitutum confiteor, dum tali infidelitati
* modum ponere et finem dare innitor, ad tantum et tale ne-

** gotium complendum vires meas deficere cognosco, quoniam
‘* terrea mes nobiliores, jam preelibata infidelitatis tabe, arae-

! venerabili] venerabilibus, C. 3 Narbonia] Norbonie, C.
2 4.] Alexander; abbot of Ci- 4 putida) putrida, B.
teaux, 1175-1179. 5 mirabitur] miratur, C.

ER Ee ee eee eee eee REED eel

OPERA HISTORICA. 971

* runt, et cum ipsis maxima hominum multitudo a fide cor- IA.D. 1177.
* ruens &ruit, unde id perficere non audeo nec valeo. Nunc

* igitur ad vestrum confugiens subsidium, humili cordis im- qo asks aq-
‘* ploro affectu, quatinus ad extirpandum tantum infidelitatis vice.

** malum manum consilii vestri et auxilii cum virtute, orationis

‘* porrigatis. Scitote etenim quia in tantum heresis virulenta

“‘ inviscerata manet, quod nisi manu Dei valida Ejusque

** brachio extento extirpari non potest. "Talium namque caput

* induratum quasi lapis sic manet, ut in stipulam ei vertan- |

** tur lapides funde. Quoniam igitur spiritualis gladii virtu-

' tem nil perficere posse cognoscimus ad tantam heresis

* pravitatem extirpandam, oportet ut corporalis gladii ani-

* madversione compellatur. Ad quod peragendum dominum Heh has in-
e«t regem Francorum aocersiri? vestris ex partibus persuadeo, kinz ot^
“ quia per ipsius presentiam tanta mala finem suscipere sus-

** picor. Ipsi quippe presenti civitates aperiam, vicos et cas-

** tella sub ejus censura tradam, hereticos ostendam, et usque

* ad sanguinem, in quocunque nostri indiguerit negotio, ad

** conterendos hostes et omnes Christi inimicos illi aasistam.

«€ Valete. »

Orta est interea discordia et disceptatio inter regem A A legate
religiosum Francie Lodovicum et nobilissimum regem conde
Anglorum Henricum. Unde legatus quidam missus 8 Lewis
papa Alexandro ad postulationem regis Francis? venit,
ut terram regis Anglis suspenderet, nisi permitteret
Ricardum filium suum, comitem scilicet Pictavensem,
et filiam regis Francis, secundum quod inierant pac-
ium sibi lege matrimonii copulare. Prudentissimus menry
autem rex Anglorum Henricus, acceptis induciis die Blarriago of
locoque collocutionis inter ipsum et regem Francis Riches
constituto, annuit ut Ricardus filius suus prefatam daughter
regis Lodovici filiam acciperet in uxorem. Sed quo-: ond mazes a
niam predicti reges sepe adinvicem fuerant irati, ^"
Beepe concordati, sed nullo caritatis vinculo confirmati,
in unam convenerunt dilectionis sententiam: tandem-
que scriptum subscriptum quasi pignus amoris concu-
derunt, e& ne in posterum aliquatenus infringeretur,
sigillis suis confirmaverunt :—

! potest] valeat, C. 5 Francia] in Franciam, C.
4 accersiri] accessiri, A. B. C.

A.D. 1177. |
Treaty of
Yvry.

272 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* Sciant omnes tam prasentes quam futuri, quod ego Lodo- Bened. i.

vicus Dei gratia rex Francorum, et ego Henricus eadem
gratia rex Anglorum volumus ad omnium tam presentium
quam futurorum notitiam pervenire, nos Deo inspirante pro-
misisse et jurasse quod simul ibimus in servitium Christiani-
tatis et crucem suscipiemus ituri Jerosolimam, sicut in
scripto de susceptione crucis inter nos facto continetur.
Volumus etiam ut omnes sciant, quod sic sumus et amodo
volumus esse amici, quod uterque nostrum alteri conservabit
vitam et membra et terrenum honorem suum contra omnes
homines pro posse suo. Et si quecunque persona alterutri
nostrum malum facere presumpserit, ego Henricus juvabo
Lodovicum regem Francie dominum meum contra omnes
homines pro posse meo: et ego Lodovicus juvabo Henri-
cum regem Anglie contra omnes homines pro posse meo,
sicut hominem et fidelem meum, salva fide quam debe-
mus hominibus nostris quamdiu ipsi nobis fidem servabunt.
Et neuter nostrum amodo retinebit inimicum alterius in
terra sua ex quo requisitus inde fuerit. Et ut inter nos
amodo tollatur omnis materia discordiz, concessimus adin-
vicem quod de terris et possessionibus et aliis rebus quas
quisque nostrum modo possidet, alter adversus alterum inde
nichil amodo petet, excepto eo de Alvernia! unde conten-
tio inter nos est, et excepto feudo de castro Radulfi, et
exceptis minutis feudis et divisis terrarum nostrarum de
Berria,? si homines nostri aliquid inde interceperint inter
se vel adversus alterum nostrum. Si autem super his quse
superius excepta sunt per nosmet ipsos convenire non pote-
rimus, ego Lodovicus rex Francis elegi tres episcopos, Ola-
romontensem, Nivernensem, Treternensem, et tres barones,
comitem Theodbaldum, et comitem Robertum et Petrum
de Curtenai® fratres meos. Et ego Henricus rex Anglise
elegi tres episcopos, Willelmum Cenomanensem, Petrum Pe-
tragorensem, et R. Namnatensem, et tres barones, Mauri-
cium de Croun, Willelmum Mangot, et Petrum de Monte
Rabel, ex parte mea, qui inquisita diligenter hinc et inde
veritate tam per seipsos quam per juramenta terrarum
illarum, predicti episcopi in verbo veritatis asseverabunt, et
laici jurabunt, quod quecumque cognoverint de jure cujus-
que nostrum esse, hoc inter nos dicent, et nos eorum dicto
bona fide firmiter stabimus. Si vero omnes illi episcopi
quos ego Lodovicus elegi interesse non poterint, nichilo-

1 Alvernia] Alumpnia, C.
! Berria] Borres, C.

3 Curtenai] Curtenia, A. C.

191.

sf

OPERA HISTORICA. 979

* minus stabimus dicto illorum duorum qui intererunt. Et si A-D. 1177.
" omnes barones ex parte mea nominati non interfuerint, pro Yor of
"* eo non remanebit quin stemus dicto illorum duorum qui
'" jnterfuerint. Et similiter erit de illis quos ego rex Hen-
* ricus elegi tam de episcopis quam de baronibus. Juravi-
* mus etiam quod nullum malum faciemus eis propter hoc
‘* quod veritatem inde dixerint. Et si forte, quod Deus aver-
** tat, inter nos de terris nostris aliqua querela amodo oriatur,
** per eosdem bona fide et sine malo ingenio sine dilatione
* terminetur. Si autem aliqua predictarum personarum in-
‘* terim mortua fuerit, altera loco ipsius substituatur. Bi vero
* alteruter nostrum ante susceptionem crucis iter peregrina-
** tionis arripere voluerit, alter qui remanebit terram illius qui
* in peregrinatione erit et homines ut sua propria et dominica
* fideliter custodiet et manutenebit. Postquam vero Deo vo-
' lente crucem susceperimus, homines nostros qui nobiscum
** jbunt jurare faciemus, quod si alteruter nostrum in via de-
* cesserit, quod Deus avertat, ita illi qui superstes erit fide-
‘* liter servient, sicut servirent domino suo si vivus esset,
" quamdiu in terra Jerosolimitena morari voluerit; pecuniam
* vero defunoti habebit vivus ad faciendum servitium Chris-
‘* tianitatis, preter illam partem quam ante iter suum certis
** locis et certis personis dandam decreverit. Et si uterque
* nostrum decesserit, eligemus, si nobis Deus spatium indul-
'! gerit, de probis et fidelibus hominibus quibus committetur
‘* pecunia utriusque nostrum ad servitium faciendum Chris-
* tianitatis, et qui ducent et regent homines nostros. Ante.
* quam etiam iter arripiamus post susceptam crucem facie-
* mus illos jurare, quos custodes et gubernatores constituemus
* terrarum nostrarum, quod ipsi bona fide cum omni posse
* guo, si necesse fuerit, se invicem juvabunt ad defendendum
* terras suas cum abinvicem requisiti fuerint. Ita quod illi
*í quos ego Henricus rex Anglie prefecero ad gubernandum
‘* terraa meas, cum omni posse suo juvabunt ad defendendum
* terraa Lodovici regis Francie domini mei, quemadmodum
' terras meas defenderent, si civitas mea Rothomagi obsessa
* egget, Et eodem modo illi quos ego Lodovicus rex Francim
'* preefecero ad gubernandum terras meas, cum omni posse
" guo juvabunt ad defendendum terres Henrici regis Anglis,
'* quemadmodum terras meas defenderent si civitas mes Pari-
' sius obsessa esset. Volo etiam quod? mercatores et omnes
* homines, tam clerici quam laici, de terra [sua cum omnibus
* rebus suis securi sint, et pacem habeant per omnes terras

! decreverit] decrevit, A. D. | ?quod) ut, A. B.
A 64.

274 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1177. ' meas. Et ego Henricus rex Anglis similiter volo ex parte Bened.
Tv € ** meg, quod mercatores et omnes homines tam clerici quam !- 193.
" Jaici de terra]! regis Francie domini mei cum omnibus
" rebus suis sint securi, et pacem habeant per omnes terras
* meas. Hiec autem suprascripta? nos firmiter observaturos
'" promisimus et juravimus in presentia venerabilis Petri
*' tituli Sancti Grisogoni presbiteri cardinalis, apostolicse sedis
'" legati, et in presentia Ricardi Wintoniensis episcopi, et
** Johannis Carnotensis episcopi, et Henrici Bajocensis episcopi,
" et Frogerii Sagiensis episcopi, et Egidii Ebroicensis epi-
* scopi, et Henrici regis, filii Henrici regis Anglis, et comi-
‘* tis Theodbaldi, et comitis Roberti, et Petri de Curtenai, et
‘* comitis Simonis, et Willelmi de Humez, et multorum alio-
* rum tam clericorum quam laicorum."
Same" Hoc anno, vigilia Sancti Andres apostoli, hora nec-
ies dum prima, apparuit in Cantia rubor quidam quasi
flamma ardens et volans impulsu venti qui veniebat.
Quidam vero certissime affirmabant draconem flam-
meum crispo capite se manifeste eadem hora vidisse.
Dixerunt plurimi signum hoc sive draconis seu flam-
mee ardentis vel ruboris per totam Angliam apparuisse.
a LO Die tertia ventus flavit fortissime a supradicto climate,
ofwind. eujus pulsu intolerabili sedificia, arbores, tegumenta
domorum, sed et tabule plumbes ecclesiarum, ut pan-
nieuli parvuli corruerunt. Ipso die populus Christia-
nus innumerata milia paganorum conserto prelio con-
victory — fecerunt, ita ut ex eis xxxt* vel eo amplius milia
phpatlans _trucidarent, cseterosque cum dedecore fugarent. Adve-
nerat enim in fines Jerosolimitanos infinitus exercitus
‘ paganorum cum parvulis suis et uxoribus ad expug-
nandam, immo ad possidendam, civitatem sanctam Je-
rusalem. Sed favente Deo paganorum populus periit,
et in membris Suis videlicet Christianis Jesus Chris-

tus triumphavit.

Roger § Rogerius autem Augustinianorum electus, jam fere
Put. biennio post electionem suam expleto, de benedictione

sua tandem sollicitus extitit. Preedecessorum itaque
suorum vestigia secutus, Ricardum Cantuariensem ar-

! sua . . . terra) om. A. B. | ?suprascripta] subecripta, C.

OPERA HISTORICA. 275

chiepiscopum adiit, benedictionem postulavit. Annuit AD, nm.
archiepiscopus electi petitionibus, et debitam sibi petiit be benediction
professionem. Consilio igitur habito, contradixerunt conditional 7
monachi primo, sed in proximo, redeuntes ad cor, obedience
consenserunt ut electus suus profiteretur; sic tamen srchbisbop.
ut in ecclesia Cantuariensi non fieret, et in scedula
professioni subscriberetur, * Salvis utriusque privilegiis
* ecclesire." Responsum est abbati ut archiepiscopo suo
debitam et canonicam professionel faceret, et deinde
non ex scripto sed ex corde diceret; "Salve sancta
“ parens, vel “salve festa dies,” vel "salvis privi- Fertinacity
“ legiis, vel quidlibet aliud. Noluit abbas consentire
nee sui monachi, sed toto conatu scripture intenderunt.
Renuit tandem archiepiscopus quod petitum est et
frivolum reputavit, ne Cantuariensis ecclesi: antiquam
dignitatem diminueret, novamque et inauditam pro-
fitendi formam introduceret. Rogerius igitur Romanum Roger goes
adiit pontificem, eique ecclesiam suam faciens tribu- and obtains
tariam, curiam Romanam in odium Cantuariensis &r-]lege.
chiepiscopi quocumque potuit molimine incitavit, adeo
ut in contumeliam archiepiscopi abbati conferret in-
Bignia.
MCLXXVIII.—I. A.D. 178.

Rogerius rediit in Angliam, elatus &dmodum anulo fates and
et mitra, domino Cantuariensi litteras paps deferens, bishop
ut eum in ecclesia sua! absque professione benediceret.
Archiepiscopo autem ad tam enorme gravamen appel-
lante, benedictio illa suspensa est. Rogerius igitur clam,
regiis suffultus litteris, denuo Romam petens, animo- Roger then
sitatem papse Alexandri in archiepiscopum magis ac- Rome ^
cendit, quasi in Romani pontificis preecepti transgres-
sorem. Citati* sunt interea prelati sanctes ecclesize
ad concilium paps Alexandri in proxima Quadragesima

! sua] om. B.; ins. C. | 2 Citati] Scitati, A. B. C.
s 2

276 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

fd. 178 Laterani celebrandum. Archiepiscopus quoque Cantu-
the Lateran ariensis cum suis suffraganeis vocatus est. Cujus cum

Oounci

dominus papa diutius prestolaretur adventum, abbatis
supradicti protelavit benedictionem. Noluit enim, etsi
archiepiscopum non diligeret, in alienam messem fal-
cem mittere, donec utriusque diligentius causam cog-
nosceret, litigandique rationem. Dicebatur enim quod
debitam archiepiscopo benedictionem abbatis voluerit

Archbishop reservare. Archiepiscopus autem, Parisius usque pro-
sets out and gressus, adulatorum suorum familiarium suggestione et

The pope
blesses
Roger.

June 18.

propria temeritate retentus, in Angliam reversus est.
Quo audito, dominus papa, maliloquorum stimulis in
archiepiscopum incitatus, et quasi fide oculata contemp-
tum sui coniciens, Rogerium abbatem exaltare, bene-
dieere glorificareque non distulit.

Hoc anno, die Dominica ante Nativitatem Sancti

acer in inthe Johannis Baptiste, post solis occasum, luna prima, sig-

eavens.

num apparuit mirabile, quinque vel eo amplius viris
ex adverso sedentibus. Nam nova luna lucida erat,
novitatis suse more cornua protendens ad orientem; et
ecce subito superius cornu in duo divisum est. Ex
hujus divisionis medio prosilivit fax ardens, flammam!
carbones et scintillas longius proiciens. Corpus interim
lung quod inferius erat torquebatur quasi anxie, et, ut
eorum verbis utar? qui hoc michi retulerunt et oculis
viderunt propriis, ut percussus coluber luna palpitabat.
Post hoc rediit in proprium statum. Hanc vicissi-
tudinem duodecies et eo amplius repetiit, videlicet ut
ignis tormenta varia sicut prselibatum est sustineret,
iterumque in statum rediret priorem. Post has itaque
vicissitudines, & cornu usque in cornu scilicet per longum
seminigra facta est. Hsec michi qui hsc scribo retule-
runt viri illi qui suis hoe viderunt oculis, fidem suam
vel jusjurandum dare parati, quod in supradictis nichil
addiderunt falsitatis.

! flammam] flamma, A. B. | ?wtar) om. C.

Heb.

viii. 18.

OPERA HISTORICA. 277

Mense Septembri, vigilia Sancte Crucis, feria iiij», 4D.1178.

Sept. 13.

luna xx®vii*, hora quasi sexta, facta est eclipsis solis Relipse ot

in Cantia, non universaliter sed particulariter. Corpus ^
enim solis corniculatum apparuit, ad occidentem cornua
tendens, ut luna solet cum vicesima est. De reliqua
solis rotunditate nichil amplius videbatur. Nam qux-
dam nigra sperula solis reliquum texit splendorem, quse
paulatim descendens splendorem illum corniculatum
circa se in parte superiore rotavit, donec utraque cor-
nua penderent, utrimque quasi in terram respicientes.
Cumque illud nigrum paulatim procederet, cornua supra-
dicta tandem ad orientem versa sunt ut in novilunio,
quie prius erant ad occidentem. Sicque sperula illa
nigra paulatim transeunte, suam sol recepit claritatem.
Aer vero nubibus paulisper obtectus, visibus humanis
prebuit adjutorium quo facilius supradicta viderentur.
Diversis interea locis, coloribus variis aer tinctus erat,
videlicet rubeo, croceo, viridi et pallido. Hec a me et
fere ab omnibus in Cantia constitutis videbantur. Alibi
autem eclipsis fuit universalis, ut in meridie nox vide-
retur tenebrosa, et socius socium juxta se positum non
videret. In Francia quoque eclipsis ista visa est.

Hoc anno Ricardus de Luci prefectus Anglis, mente Richard de

ucy founds

revolvens sedula quia quod antiquatur et senescit prope Lentes

interitum est, in villa sua quie Hliesnes ? dicitur novam
zedificavit ecclesiam, et canonicos ibidem posuit regulares.

Guerricus autem prior Beremundensis, electus ad ab- Laie ig NM

batiam de Favresham, Cantuariam venit, archiepiscopo of Fat of Faver-

Ricardo professionem fecit, et benedictionis munus
accepit.
MCLXXIX.—II.

Facta est choruscatio eum terribili tonitruo cum vento
magno et grandine in Cantia in aurora diei proxime

1 eclipsis iste visus est, A. B. C. | * Hliesnes] Lesnes, C.

A.D. 1179.

278 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD.179 post Epiphaniam Domini: quod tunc temporis magnum
Storm. — dicebatur esse prodigium.

Abbas autem Sancti Augustini, sui non inmemor

negotii, cum nee resistentem sibi nec contradicentem

Abbot Roger haberet, in contumeliam Cantuariensis archiepiscopi a

bleesed in
February, domino papa benedictus est in initio mensis Februarii.

vith a ,oenecicuus esi m imi eon
. the ratte or Sed ne benedictio ista in preejudicium Cantuariensis ec-
Cantcriery, Clesize temporibus futuris in consequentiam traheretur,
papa dixit abbati: “ Frater, nos tibi manum benedic-
* tionis imponimus salvo jure et dignitate Cantuariensis
* ecclesi." Unde et litteras suas misit Cantuariensi
archiepiscopo, quarum iste est textus:
Lotter of to * Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
theareh- '' Ricardo Cantuariensi archiepiscopo, apostolice sedis legato,
now '* galutem et apostolicam benedictionem. Cum dilectus filius
the fact ; * noster Rogerius nunc abbas, tuno vero electus, Sancti Au-
April 9, * gustini Cantuarime, non sine gravibus laboribus et expensis
* gecundo ad nostram presentiam accessisset, pro eo sicut
* dicebat quod ei juxta mandatum nostrum et institutionem
* ganctse recordationis patris et predecessoris nostri Eugenii
* papse, et juxta tenorem scripti nostri, in monasterio suo
* manum nolebas benedictionis imponere, nos eum, salvo jure
'* et dignitate tua et successorum tuorum, benediximus in ab-
* batem. Inde est quod nos, tibi et ecclesi, tuse volentes in
** posterum providere, apostolica auctoritate statuimus, ut quod
* de predicto electo benedicendo fecimus, juri tuo vel ecclesiss
* tus nullum possit prejudicium generare. Data Laterani v'*
* idus Aprilis."

Non enim voluit dominus papa Cantuariensis ecclesiz
in posterum jur& conterere, etiamsi ad suggestionem
malignantium in personam archiepiscopi ad tempus!
voluerit vindicare.

General In media Quadragesima coadunati sunt episcopi et
the Lateran; prelat sancte ecclesi; Laterani in eeclesie Sancti
‘ A Johannis, ubi dominus papa Alexander concilium cele-
bravit, et hec subscripta xxvi. capitula promulgavit :

* I. Licet de vitanda discordia in electione Romani pon- pened,
‘* tificis manifeste satis a predecessoribus nostris constituta i. 992.
* manaverint, quia tamen sspe post illa per improbe ambi-

! ad tempus] om. C.

OPERA HISTORICA. 279

Bened ' tionis audaciam gravem passa est scissuram ecclesia, nos A.D. 1179.
1, 222. ** etiam ad malum hoc devitandum de consilio fratrum nostro- Canon on

i superseminante zizania, inter cardinales "de substituendo
* pontifice non potuerit esse plena concordia, et duabus parti-
* bus concordantibus tertia pars concordare noluerit, aut sibi
* glium presumpserit ordinare, ille Romanus pontifex habeatur
* qui a duabus partibus electus fuerit et receptus. ‘Si quis
* gutem de tertie partis nominatione confisus, quia ratione
non potest, nomen sibi episcopi usurpaverit, tam ipse quam
* qui eum receperint excommunicationi subjaceant, et totius
" sacri ordinis privatione multentur, ita ut viatici etiam eis,
* nisi tantum in ultimis, communio denegetur, et, nisi resipu-
' erint, cum Datan et Abiron, quos terra vivos absorbuit,
** accipiant? portionem. Preterea si a paucioribus aliquis
** quam & duabus partibus electus fuerit, ad apostolatus officium,
‘* nisi major concordia intercesserit, nullatenus assumatur, et
** preedictze poense subjaceat si humiliter noluerit abstinere. Ex
* hoc tamen nullum canonicis constitutionibus et aliis judiciis
* prejudicium generetur, in quibus majoris et sanioris partis
‘‘ debet sententia prevalere, quia quod in eis in dubium
'* venerit superioris poterit judicio definiri. In Romana vero
* ecclesia speciale aliquid constituitur, quia non potest ad
'* guperiorem recursus haberi.
Bened. * TI. Quia vero nonnulli modum avaritis non ponentes, et d
i. 231. * diversas ecclesiasticas dignitates et plures ecclesias paro- P7 urality
* chiales contra sacrorum canonum instituta nituntur adquirere,
* ita ut, cum unum officium vix implere sufficiant, stipendia
* gibi vindicent plurimorum, ne id de cstero fiat districtius
** inhibemus. Cum igitur vel ecclesia vel ecclesiasticum minis-
* terium committi debuerit, talis ad hoc persona queratur,
' que residere in loco, et curam ojus per seipsam valeat exer-
* cere. Quod si aliter actum fuerit, et qui receperit quod
* contra sacros canones acceperit amittat, et qui dederit lar-
** giendi potestate privetur) Et quia in‘ tantum quorundam
* processit ambitio, ut non duas vel tres, sed sex vel plures
* ecclesias perhibeantur habere, nec duabus possunt debitam
* provisionem impendere: per fratres et coepiscopos nostros
* hoc emendari precipimus, et de multitudine canonibus in-

non-

! MSS. A. and B. make this a = accipiant] accipiat, B.
separate canon, and so alter the nu- 3 privetur] privaretur, C.
meration of those that follow down * in] om. A. B.
to No. vii.

280 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1179. ‘* imica, que! dissolutionis et vagationis materiam inducit, et Bened.
' © gertum continet periculum animarum, eorum qui ecclesiis i- 231.
* deservire valeant indigentiam sublevari.
amines * III. Quia in omnibus fere locis crimen usurarum ita in- Bened.
; * valuit, ut multi aliis negotiis prestermissis quasi licite usuras i. 2332.
* exerceant, et qualiter utriusque "Testamenti pagina con-
'" dempnentur nequaquam attendunt, ideo constituimus ut
* usurarii manifesti nec ad communionem admittantur altaris,
'* nec Christianam, si in hoc peccato decesserint, accipiant
'" sepulturam; sed nec oblationem eorum quisquam accipiat.
'* Qui autem acceperit, aut Christiane tradiderit sepulture,
* et ea qua acceperit reddere compellatur, et, donec ad arbi-
" trium sui archiepiscopi satisfecerit, ab officii sui maneat
‘* executione suspensus.
Against '* IV. Cum in officiis caritatis primo loco illis teneamur Bened.
alienation | * obnoxii a quibus beneficium nos cognoscimus recepisse ; i. 232.
of intestate * e contra quidam clerici, cum ab ecclesiis suis multa bona
their perceperunt, bona per ecclesiam adquisita tamen in alios
churches. << transferre prgsumunt. Hoo igitur, quia antiquis canonibus
* constat inhibitum, nos etiam nichilominus inhibemus. In-
* dempnitati itaque ecclesiarum providere volentes, sive intes-
‘* tati decesserint, sive aliis, quod non licet, conferre voluerint,
* penes eoclesias eadem bona precipimus remanere. Preterea
‘* quoniam quidam in quibusdam pertibus sub pretio statuuntur
* qui decani vocantur,? qui pro certa pecunism quantitate epi-
* scopalem jurisdictionem exercent, presenti decreto statui-
" mus, ut qui de cetero id presumpserit, officio suo privetur, et
** episcopus conferendi hoc officium potestatem amittat.

Arrange" " V. Cum in cunctis ecclesiis quod pluribus et senioribus Bened.
Ghurshe, ‘* fratribus visum fuerit incunctanter debeat observari, grave ^ 252.

altered by , nimis est et reprehensione dignissimum, quod per quasdam
minority. '' ecclesias pauci quandoque non tam de ratione quam de propria
** voluntave ordinationem multorum impediunt, et ordinationem
" ecclesiasticam procedere non permittunt: quocirca presenti
'* decreto Statuimus, ut, ubi a paucioribus et inferioribus aliquid
‘* rationabiliter fuerit ostensum, appellatione remota prevaleat
‘* gemper et suum consequatur effectum quod a majoris et
** ganioris consilii parte fuerit constitutum. Nec constitutionem
* nostram impediat, si forte aliquis ad conservandam ecclesim
" gum consuetudinem se juramento dicit astrictum. Non enim
* dicenda sunt juramenta, sed perjuria potius, qus contra
* utilitatem ecclesiasticam et sanctorum patrum veniunt insti-

2 statuuntur . . . vocantur] de-

1
que] om. A. B. _cani statuuntur qui vocantur, B.

OPERA HISTORICA. 281

* tuta. Si quis autem hujusmodi consuetudines que nec A.D. 1179.
* ratione juvantur, nec sacris congruunt institutis, jurare pre- arch.
* sumpserit, donec condignam egerit poenitentiam a perceptione

* Domini corporis alienus existat.

Bened. * VI. Quoniam in quibusdam locis fundatores ecclesiarum Rule where
i. 233. ' et heredes eorum potestate, in qua eos ecclesia hucusque Phurches f

'" sustinuit, abutuntur; et cum in Dei ecclesia unus debet esse differ.
** qui prssit, ipsi plures sine reepectu subjectionis eligere
'* moliuntur; et cum una ecclesia unius debeat esse rectoris,
** pro sua defensione plurimos representant: quocirca presenti
«* decreto sancimus, ut, si forte in plures partes fundatorum
* ge vota diviserint, ille preficiatur ecclesi; qui majoribus
« juvator meritis, et plurium eligitur et probatur assensu. Si
* autem hoo sine scandalo esse nequiverit, ordinet antistes |
** eoclesiam, sicut melius eam secundum Deum viderit ordinan-
* dam. Idipsum etiam faciat si de jure patronatus questio
* emerserit inter aliquos, et oui competat infra tres menses
* non fuerit diffinitum.

Bened. ' VII. Quod a preedecessore nostro felicis memorise Inno- Ordinations
i. 226. * centio factum est innovantes, ordinationes ab Octaviano, ny anth d

** Guidone, heresiarchis, neonon et Johanne Strumensi, qui alienations
** eos secutus est, factas, et ab ordinatis ab eis, irritas esse } ges
* censemus. Adicientes etiam, ut qui dignitates ecclesiasticas
* gen beneficia per preedictos scismaticos acceperint, careant
‘* impetratis. Alienationes quoque seu invasiones quse per
‘* eogdem scismatioos seu laicos facte sunt de rebus ecclesi-
* asticis, omni careant! firmitate, et ad ecclesiam sine omni
'" ejus onere revertantur. Si quis autem contraire presump-
‘* gerit, excommunicationi se noverit subjacere. Illos autem
* qui sponte juramenta de tenendo scismate prestiterunt, a
' gacris ordinibus et dignitatibus decernimus manere suspensos.
Bened. * VIIL Cum in cunctis sacris ordinibus et eoclesiaeticis Qualifica-
L137. ^ * ministeriis et statis maturitas et gravitas morum et lit- ensof,
'* terarum scientia sit quserenda, multo fortius in episcopo hong
« . P . . : . i-
hsec? oportet inquiri, qui ad curam positus aliorum in se cal offices.
** ipso debet ostendere qualiter alios oporteat in domo Dei
1 Tim. iii. 15. conversari. Ea propter ne, quod de quibusdam ex necessi-
* tate temporis factum est, in exemplum trahatur & posteris,
* presenti decreto statuimus, ut nullus in episcopum eligatur,
'' nisi qui jam tricesimum statis annum egerit, et de legitimo
'* sit matrimonio natus, qui etiam vita et scientia commenda-
* bilis demonstretur. Cum sutem qui electus fuerit et con-
'** firmationem electionis acceperit, et eoclesiasticorum bonorum

! careant] careat, B. C. | %hec] hoe, C.

282 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D. 1170. ‘* administrationem habuerit, decurso tempore de consecrandis Bened.
ifca. ‘* episcopis a canonibus diffinito, is ad quem spectant beneficia } 227.
tleney of ^ * qure habuerat disponendi de illis liberam optineat facultatem.
* Inferiora etiam ministeria, ut puta decanatus, archidiacona-
* tus et alia que animarum curam habent annexam, nullus
* omnino suscipiat, sed neo parochialium ecclesiarum regimen,
‘* nisi qui jam xx'"y'"" annum setatis attigerit, et qui scientia
' et moribus commendandus existat. Cum autem assumptus
** fuerit, si archidiaconus in diaconem, decanus et reliqui am-
moniti, non fuerint prefixo a canonibus tempore in pres-
‘* byteros ordinati, et ab illo removeantur officio et aliis! con-
‘* feratur, qui et* velint et possint illud convenienter implere.
* Nec prosit eis appellationis diffugium, si forte in transgres-
‘* gione constitutionis istius per appellationem "voluerint se
* tueri. Hoc sane non solum de promovendis, sed de iis etiam
qui jam promoti sunt, si canones non obsistant, preecipimus
'* observandum. Clerici quidem, si contra formam istam quem-
* quam elegerint, et eligendi potestate privatos, et ab eccle-
‘* giasticis beneficiis triennio noverint se suspensos. Dignum
est enim, ut quos Dei timor a malo non revocat, ecolesias-
‘* tices saltem coherceat severitas discipline. Episcopus autem,
Bl aut fecerit contra hoc, aut consenserit fieri, in conferendis
predictis officiis potestatem suam amittat, et per capitulum,
* aut per metropolitanum, si capitulum nequiverit, ordinentur.
No benefices * IX. Nulla ecclesiastica ministeria, seu etiam beneficia vel Bened.
promised ‘* ecclesia, alicui tribuantur, seu promittentur, antequam va-i. 283.
perore they ** cent; ne desiderare quis mortem proximi videatur in cujus
* locum et beneficium se credit successurum. Cum enim id
* etiam in ipsis gentilium legibus inveniatur inhibitum, turpe
nimis est, et divin] plenum animadversione judicii, si locum
* in ecclesia Dei future successionis expectatio habeat, quam
'* jpsi etiam condempnare gentiles homines curaverunt. Cum
* vero prebendas, ecclesias, seu quelibet officia in aliqua
* ecclesia vacare contigerit, vel si etiam modo vacant, non diu
** maneant in suspenso, sed infra vi. menses personis que digne
* administrare valeant conferantur. Si autem episcopus ubi
* ad eum spectaverit conferre distulerit, per capitulum ordine-
* tur. Quod si ad capitulum electio pertinuerit, et infra pre-
* gcriptum terminum hoc non fecerit, episcopus secundum
* Deum hoc cum consilio religiosorum virorum exsequatur.
* Aut si forte omnes neglexerint, metropolitanus de ipsis se-
'* cundum Deum absque illorum contradictione disponat.
'** Preterea episcopus, si aliquem sine certo titulo de quo

! aliis] alii, A. B. C. | ?et) om. A. B.

i. 224.

«€

€€

€««

OPERA HISTORICA. 283

necessaria viis percipiat in diaconem vel preebyterum A.D. 1159.

ordinaverit, tam diu ei necessaria subministret, donec ei in
aliqua ecclesia convenientia stipendia militis; clericalis assig-
net, nisi talis forte qui ordinatur extiterit qui de sua vel
peterna hereditate subsidium vite possit habere.

March.

*" X. Cum in ecclesie corpore omnia debeant ex caritate Secraments

tractari, et quod gratis receptum est gratis rependi, horribile go
nimis est quod in quibusdam ecclesiis locum venalitas per-
hibetur habere, it& ut pro episcopis vel abbatibus seu etiam

mane be

quibuscunque personis ecclesiasticis ponendis in sede, sive nor eccle-

introducendis presbyteris in ecclesiam, necnon pro sepulturis Comin
et exequiis mortuorum, et benedictionibus nubentium seu
alis sacramentis aliquid requiratur. Putant autem ex hiis
plures sibi licere, quia legem mortis de longa invaluisse
consuetudine arbitrantur: non satis, quia cupiditate cscati
sunt, attendentes, quod tanto graviora sunt crimina quanto
diutius infelicem animam tenuerunt alligatam. Ne hoc igitur
de cetero fiat, vel pro personis ecclesiasticis deducendis ad
sedem, vel sacerdotibus instituendis, aut sepeliendis mortuis,
seu etiam benedicendis nubentibus, seu aliis sacramentis
aliquid exigatur, districtius inhibemus. Si quis autem contra
hoc venire presumpserit, portionem cum Giezi se noverit
habiturum, cujus factum exactione turpi muneris imitatur.

onies.

Prohibemus insuper ne novi census ab episcopis vel abbati- New exac-

bus aliisve prelatis imponantur! ecclesiis, nec veteres piddem,

augeantur, nec partes reddituum suis usibus approbare
presumant, sed libertatem, quam majores Bibi conservari
desiderant, minoribus quoque suis bona voluntate conservent.
Siquis autem aliter egerit, irritum quod fecerit habeatur.

'* XI. Cum dicat apostolus, abundantiorem honorem mem- I.

bris infirmioribus deferendum, e contra quidam qui sua sunt doas
non quz Jesu Christi quserentes, leprosis qui sanis cohabi- and burial

tare non possunt, vel ad ecclesiam cum aliis convenire,
ecclesias vel cimiteria non permittunt habere, nec proprii
javari ministerio sacerdotis. Quod quia procul a Christiana
pietete eese dinoscitur, de benignitete apostolica constitui-
mus, ut ubicunque tot simul sub communi vite fuerint
congregati, qui ecclesiam cum cimiterio sibi construere et
proprio valeant gaudere presbytero, sine contradictione
aliqua permittantur habere. Caveant tamen ut injuriosi
veteribus ecclesiis de jure parochiali nequaquam existant,
quod enim eis pro pietate conceditur, ad aliorum injuriam
nolumus redundare; statuimus etiam ut de hortis, et

! imponantur) imponatur, A. B.

Money not
to be taken
for the re-

ception of a
monk.

Monks to
have no
peculium.

Money not
to be taken
the

of monastic
offices.

284 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

€«€

«€

de nutrimentis animalium suorum decimas tribuere non
cogantur.

* XII. Judei sive Saraceni, nec sub alendorum puerorum Bened.
obtentu, nec pro servitio vel alia qualibet causa, Christiana '- 290-
mancipia in domibus suis permittentur habere. Excom-
municentur autem qui cum eis presumpserint habitare.
Testimonium Christianorum adversus Judseos in omnibus
causis, cum illi adversus Christianos testibus suis utantur,
recipiendum esse censemus. Et anathemate decernimus
feriendos quicunque Judseos Christianis voluerint in hac
parte preferre, cum eos Christianis subjacere oporteat, et

ab eis pro sola humanitate foveri. Sed qui prseterea Deo
inspirante ad fidem se converterint Christianam, a posses-
sionibus nullatenus excludantur, cum melioris conditionis
conversos ad fidem esse oporteat, quam antequam suscipe-

rent fidem habebantur. Si autem secus factum fuerit,
principibus seu potestatibus eorundem locorum sub pona
excommunicationis injungimus, ut portionem hereditatis et
bonorum suorum ex integro eis faciant exhiberi.

* XIIT. Monachi non pretio recipiantur in monasterio, non Bened.
peculium permittantur habere, non singuli per villas et » 25
oppida seu quascunque parochiales ponantur ecclesias, sed in
majori conventu, aut cum aliquibus fratribus maneant, nec

soli inter seculares homines spiritualium hostium conflictum

expectent, Salomone dicente, ‘‘ Ve soli," et caetera. Gi quis Eccl. iv. 10.

autem exactus pro sua receptione aliquid dederit, ad sacros
ordines non ascendat. Is autem qui eum receperit, officii sui
privatione mulctetur. Si vero peculium habuerit, nisi ab ab.

bate fuerit pro injuncta administratione permissum, & com-
munione removeatur altaris. Et qui in extremis cum peculio
inventus fuerit, nec oblatio! pro eo fiat, nec inter fratres
accipiat sepulturam. Quod etiam de diversis religiosis
precipimus observari. Abbas autem, qui diligenter iste non
curaverit, officii sui jacturam se noverit incursurum. Pri-
oratus quoque? seu obedientie pretii datione nulli tradan-

tur; alioquin et dantes et accipientes a ministerio fiant
ecclesiastico alieni. Priores autem cum in conventualibus
ecclesiis fuerint constituti, nisi pro manifesta et rationabili
causa non mutentur, videlicet si dilapidatores fuerint, si in-
continenter vixerint, &ut aliquid tale egerint pro quo amo-
vendi merito videantur, aut si etiam pro necessitate majoris
officii de consilio fratrum fuerint transferendi.

* XIV. Sicut ait beatus Leo, licet ecclesiastica disciplina, Bened.
sacerdotali contenta judicio, cruentas effugiat ultiones, i 228-

! oblatio] obolo, C. | ?quoque] itaque, A. B.

OPERA HISTORICA, 285

'* catholicorum tamen principum constitutionibus adjuvatur, A.D.1179.
* ut sepe querant homines salutare remedium dum corporale e
" super se supplicium metuunt evenire. Eapropter quia in against
* Gasconia, Albegesio,' et partibus Tolosanis, et aliis locis, ita Gasco heretics in
‘* hereticorum, quos alii Cataros, alii Publicanos, alii Pateri- Altre
'" nos, alii aliis nominibus vocant, invaluit dampnanda per- louse.
* versitas, ut jam non in occulto, sicut alibi, nequitiam suam
'* exerceant, sed errorem suum publice manifestent, et ad con-
‘* gensum suum simplices attrahant et infirmos; eos et defen-
‘* sores eorum, et receptores, anathemati decernimus subjacere,
* et gub anathemate prohibemus, ne quis ipsos in domo, vel in
* terra sua tenere, vel fovere, vel negotiationem cum eis
** exercere presumat. Si autem in hoc peccato decesserint,
' neo sub privilegiorum nostrorum quibuscunque indultorum
* obtentu, nec sub alia quacunque occasione, aut oblatio pro
" eis fiat, aut inter Christianos accipiant sepulturam. De
** Brabantionibus et Arragonensibus, Navariis, Basculis, et Against the
** Coterellis, qui tantam in Christianos immanitatem exercent, ST CORA FOR.
* nt nec ecclesiis, nec monasteriis deferant, non viduis et
‘* pupillis? non pueris aut senibus, nec cuilibet seti parcant
* aut sexui, sed more paganorum omnia vastent et perdant; _
* gimiliter constituimus, ut ipsi et qui eos conduxerint, vel
‘* tenuerint vel foverint, per regiones, in quibus taliter de-
'' bachantur, in Dominicis, et aliis diebus solempnibus, per
* ecclesias excommunicati publice nuntientur, et eadem omnino
‘* sententia et poona cum predictis hereticis habeantur astricti,
'* nec ad communionem recipiantur ecclesis, nisi societate illa
** pestifera et heresi abjuratis. Relaxatos autem se noverint
** a debito fidelitatis et? hominii, ac totius obsequii Christiani,
** donec in tanta iniquitate permanserint, qui cum illis aliquo
** pacto tenentur annexi. Principibus autem cunctisque fideli-
* bus in remissionem injungimus peccatorum, «ut tantis
* cladibus viriliter se obponant, et? contra eos armis tuean-
Bened. — '' tur populum Christianum. Confiscentur quoque bona eorum,
i. 229. * et liberum sit principibus hujusmodi pestilentes homines
* gubicere servituti. Qui autem in vera poenitentia ibi de-
'* cegserint, et peccatorum indulgentiam, et fructum mercedis
' geternse se non dubitent habituros. Nos vero de Dei mise-
'* ricordia, et beatorum Apostolorum Petri et Pauli auctoritate
'' confisi, fidelibus Christianis, qui contra eos arma suscepe-
* rint, et ad episcoporum, sive aliorum prelatorum consilium
" ad‘ eos decertaverint expugnandos, biennium de injuncta

! Albegesio] Abbegesio, A. B. C. 3 et] om. C.
2 pupillis] puellis, C. * ad] om. A. B.

286 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et
.

«€

penitentia relaxamus. Aut si longiorem moram ibi habu- Bened.
erint, episcoporum discretioni quibus hujus rei cura fuerit i. 229.

injuncta committimus, ut ad eorum arbitrium secundum
modum laboris major eis indulgentia tribuatur. Illos autem
qui ad monitionem episcoporum in hujusmodi parere con-
tempserint, a perceptione Corporis et Sanguinis Domini
jubemus fieri alienos. Eos vero qui ardore fidei ad expug-
nandos ipsos laborem istum assumpserint, sicut eos qui
sepulcrum Domini visitent, sub ecclesise defensione recipi-
mus, et ab universis inquietationibus tam in rebus quam
in! personis, síatuimus manere securos. Si vero quisquam
interim eos molestare presumpserit, per episcopum loci
excommunicationis sententia feriatur, et tamdiu sententia
&b omnibus observetur, donec ablata reddat, et de illatis
dampnis congrue satisfaciat. Episcopi vero sive presbiteri,
qui talibus fortiter non restiterint, officii sui suspensione
multentur, doneo misericordiam apostolice sedis obtineant.

* XV. Non minus pro eorum peccato qui faciunt quam pro Bened.
illorum detrimento qui sustinent grave nimis esse dinoscitur, i. 235.

quod in diversis partibus mundi rectores et consules civi-
tatum, neonon et alii qui potestatem habere videntur, tot
ecclesiis onera frequenter imponunt, ita gravibus eas et
crebris exactionibus premunt, ut deterioris conditionis sub
eis factum sacerdotium videatur, quam sub Pharaone fuerit,
qui divinse legis notitiam non habebat. Ille quidem, omni-
bus aliis servituti subjectis,? sacerdotes suos et possessiones
eorum in pristina libertate dimisit, et de publico eis ali-
moniam ministravit. Isti vero universa fere onera sua
imponunt eocleeiis, et tot angariis ipsas affligant, ut illud ei

quod Jeremias deplorat competere videatur, 'Princeps pro- Lam.i.1.

* vinciarum facta est sub tributo:' sive quidem fossata, sive
expeditiones, sive alia quelibet sibi arbitrentur agenda, de
bonis ecclesiarnm, clericorum, et pauperum Christi usibus
deputatis, cunctae fere volunt compleri. Jurisdictionem et
auctoritatem episcoporum et aliorum prelatorum ita evacu-
&nt, ut nichil potestatis in euis videatur hominibus reman-
Bigse. Super quo dolendum est pro ecclesiis, dolendum est
nichilominus et pro ipsis qui timorem Dei, et ecclesiastici
ordinis reverentiam, videntur penitus abjecisse. Quocirca sub
anathematis districtione severius prohibemus, ne talia de
osmtero attemptare prasumant, nisi episcopus vel clerus tan-
tam necessitatem et utilitatem inspexerint, ut absque coac-

! in] om. C. | * subjectis} subjecti, A. B.

OPERA HISTORICA. 287

* tione ad relevandas communes necessitates, ubi! lucrorum A.D. 1179.

* non suppetunt facultates, subsidia per ecclesias existiment March.

** conferenda. Si autem consules aut alii de cetero ista com-

" miserint, et commoniti desistere noluerint, tam ipsi quam

** fautores eorum excommunicationi se noverint subjacere.

** Nec communioni fidelium reddantur, nisi satisfactionem

** fecerint, competentem.
Bened. " XVI. Preterea quia in tantum quorundam laicorum pro- Against lay
i. 236. ^ * oemmit audacia, ut episcoporum auctoritate neglecta clericos met

* instituant in ecclesiis et removeant cum voluerint, possessiones matter of

* quoque, atque alia ecclesiastica bona, pro sua plerumque exactions

* voluntate distribuant; et ita tam ecclesias ipsas quam ho- from

** mines earum talliis et exactionibus gravare presumant ; eog and deten-

* qui amodo ista commiserint &nathemate decernimus eese tithes.

" feriendos. Presbyter autem sive clericus qui ecclesiam per

* laicos sine proprii episcopi auctoritate receperit communione

‘* privetur; et, si perstiterit, a ministerio ecclesiastico et or-

* dine deponatur. Sane quis laici quidam ecclesiasticas per-

* gonas, et ipsos etiam episcopos judicio suo stare * compellunt,

** eos qui de cietero id presumpserint a communione fidelium

'* decernimus segregandos. Prohibemus insuper ne laici deci-

“mas cum animaram suarum periculo detinentes, in alios

‘* ]aicos possint aliquo modo transferre. Si quis vero receperit,

** et ecclesise non reddiderit, Christiana sepultura privetur.
Bened. * XVII. Clerici in subdiaconatu et? supra et in minoribus Clergy not
i.236. ^ * quoque ordinibus, si stipendiis ecclesiasticis sustentantur, io Practice

* coram seculari judice advocati in negotiis fieri non pre. courts.

* gumant. Si quis autem adversus hoc venire temptaverit,

** quia contra doctrinam apostoli dicentis, ‘Nemo militans Deo
lTim.ii2, '' ‘ ingerat se secularibus negotiis, seculariter agit, ab eccle-

‘¢ giastico fiat ministerio alienus, pro eo quod, officio clericali

* neglecto, fluctibus seculi ut potentibus* seculi placeat se

* immergit. Districtius autem decernimus puniendum, si

“ religiosorum quisquam aliquid predictorum ausus fuerit

** attemptare.
Bened. * XVIII. Ita quorundam &nimos seva occupavit cupiditas, Christians
i. 225. * ut, cum glorientur nomine Christiano, Saracenis arma, fer- Bos to aid

^ *" rum et ligamina deferant galearum, et pares aut etiam With arms.

‘* guperiores in malitia fiant illis, dum ad impugnandos Chris-

" tianos arma eis et necessaria subministrant. Sunt etiam

'" qui pro* sua cupiditate in galeis Saracenorum navibus re-

* gimen et curam gubernationis exercent. Tales igitur * ab

: ubi] » C. ABC : om potentatibus, B.
stare | statuere, v. pro} om. C.
3 et] om. A. B. * igitur] enim, A. B.

288 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1 179.
March.

Bentence of ,,
excommuni-

cation
‘fem.

em. e
Also against ‘‘

pirates and ,,
wreckers.

Tourna-
ments for- ,,
bidden.

Monday,iu **
Advent and ,,
nt.

ecclesie communione precisos, et excommunicationi pro sua
iniquitate subjectos, et rerum suarum per principes seculi!
catholicos et consules civitatum privatione mulctari, et ca-
pientium servos si capti fuerint fore censemus. Precipimus
autem ut in ecclesiis maritimarum urbium crebra et solemp-
nis in eos excommunicatio proferatur. Excommunicationis
quoque poense subdantur, qui Romanos aut alios Christianos
pro negotiatione aut aliis honestis causis navigio vectos, aut
capere, aut rebus suis spoliare presumunt. Illi* autem qui
Christianos naufragium patientes, quibus secundum fidei re-
gulam auxilio esse tenentur, dampnanda cupiditate rebus suis
spoliare prssumunt, nisi ablata reddiderint, excommunica-
tioni se noverint subjacere.

* XIX. Felicis memorie paparum Innocentii et Eugenii, Bened.
predecessorum nostrorum, vestigiis inhmrentes, detestabiles i. 226.

nundinas vel ferias, quas vulgo tornamenta vocant, in qui-
bus milites ex condicto convenire solent, et ad ostentatio-
nem virium suarum et audacie temerarie congrediuntur,
unde mortes hominum et animarum pericula sepe prove-
niunt, fieri prohibemus. Quod si quis eorum ibi mortuus
fuerit, quamvis ei poscenti poenitentia non negetur, ecclesi-
astica temen careat sepultura.

'" XX. Treugas a quinta feria post occasum solis usque ad Bened.
secundam feriam post ortum solis, et ab Adventu Domini !- 226.

usque ad octavas Epiphanie, et & Septuagesima usque ad
octavas Pasche, ab omnibus inviolabiliter observari presci-
pimus. Si quis autem treugam frangere temptaverit, post
tertiam commonitionem, si non satisfecerit, episcopus suus
excommunicationis sententiam dictet, et scriptam vicinis
episcopis annuntiet. Episcoporum autem nullus excommuni-
catum in communionem suscipiat, immo scripto susceptam
sententiam quisque confirmet. Si quis autem violare hoc*
presumpserit, ordinis sui periculo subjaceat. Et quoniam
funiculus triplex difficile rumpitur, precipimus ut episcopi
ad solum Deum et salutem populi habentes respectum, omni
tepiditate seposita, ad pacem firmiter tenendam, mutuum
sibi consilium et auxilium prebeant. Neque hoc alicujus
amore vel odio pretermittent. Quod si quis in hoc opere
Dei tepidus inventus fuerit, dampnum proprie dignitatis
incurrat.

* XXI. Cum et plantare sacram religionem, et fovere plan- Bened.
tatam modis omnibus debeamus, nunquam hoc melius exe. i. 236.

! seculi] om. A. B. 3 illi] illos, A.
3 proferatur] perferatur, A. B. C. * hoc] om. C.

OPERA HISTORICA. 289

Bened. ‘* quemur, quam si nutrire que recta sunt, et corrigere que A.p, ns.
i. 236, 237. ** profectum veritatis impediunt, pensemus. Fratrum autem
** et coepiscoporum nostrorum vehementi conquestione com-
* perimus, quod fratres Templi et Hospitalis, alii quoque reli- orders make
‘* gioss professionis, indulta sibi ab apostolica sede privilegia use of their
*' excedentes, contra apostolicam auctoritatem , multa priesu- P'"ileses.
" munt, que et! scandalum faciunt in populo "Dei, et grave
* pariunt periculum animarum. Proposuerunt enim quod ec-
'* clesiaa recipiunt de manibus laicorum, excommunicatos et
** interdictos ad ecclesiastica sacramenta et sepulturam admit-
* tant in ecclesiis suis prseter eorum conscientiam, et insti-
** tuant et amoveant sacerdotes; et fratribus eorum ad elemo-
' gynas querendas euntibus, cum indultum eis sit ut in

-** eorum adventu semel in anno aperiantur ecclesie, atque in Contempt of
" eis divina celebrentur officia, plures ex eis de una sive de rd
‘* diversis domibus ad interdictum locum sepius accedentes,

* indulgentia privilegiorum nostrorum in celebrandis officiis

* abutuntur, et tunc mortuos apud interdictas ecclesias gepe-

* lire presumunt. Occasione quoque fraternitatum quas in Contempt of
* pluribus locis faciunt, robur episcopalis auctoritatis ener- shthority.
* vant, dum contra eorum sententiam sub aliquorum privile-

'" giorum obtentu munire cunctos intendunt, qui ad eorum

‘¢ fraternitatem voluerint se conferre. In his autem quia non

* tam de majorum conscientia quam de minorum disserta-

* tione? quorundam exceditur, et removenda ea in quibus

* exceditur, eb que dubitationem faciunt, decrevimus decla-

. * randa. Ecclesias sane et decimas, sine consensu episCOpO- Measures
'* rum, de manu laicorum tam illos quam quoscunque alios ordained iin
* religiosos recipere prohibemus, dimissis etiam quas contra theseabuses.
** tenorem istum moderno tempore receperunt. Excommuni-

* catos et nominatim interdictos, tam ab illis, quam ab omni-
" bus aliis juxta episcoporum sententiam statuimus evitandos.
** In ecclesiis suis qua ad eos pleno jure non pertinent, insti-
‘* tuendos presbyteros episcopis representent: ut eis quidem
* de plebis cura respondeant, ipsis vero pro rebus temporali-
* bus rationem exhibeant competentem. Institutos autem
* inconsultis episcopis non audeant removere. Si vero Tem-
" plarii sive Hospitalarii ad ecclesiam interdictam venerint,
** non nisi semel in anno ad ecclesiasticum officium admittan-
* tur, nec tunc ibi corpora sepeliant mortuorum. De frater-
nitatibus autem hoc constituimus, ut si non se prredictis
* fratribus omnino reddiderint, sed in proprietatibus suis

Some of the
privileged

! que et} et que, A. B.
3 dissertatione] discertatione, A. B. C. ; discretione, Benedict.
A 64. T

290 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.i179. **
March. «
€t

€€

€6

«€

On cathe-
dral and «t
monastic)
schools. 66
€¢
€€
€€
«€
€6
6¢
€€
Licence t6
teach is not ,,
to be sold.
«t€
€€
ex
€€
€
€€
£6
Against rash
€4
E D

duxerinb manendum, propter hoc ab episcoporum sententia
nullatenus eximantur, sed potestatem suam in eos, sicut in
alios parochianos suos exerceant, cum pro suis excessibus
fuerint corrigendi. Quod autem de predictis fratribus dic-
tum est, ab aliis quoque religiosis qui presumptione sua
episcoporum jura preripiunt, et contra canonicas eorum
sententias et tenorem privilegiorum nostrorum venire prz-
gumunt, precipimus observari. Si autem contra institutum
hoc venerint, et ecclesie in quibus hc presumpserint
subjaceant interdicto, et quod egerint irritum et vacuum
habeatur.

*" XXII. Quoniam ecclesia Dei, et in his que spectant ad Bened.
subsidium corporis, et in his que ad profectum proveniunt! i- 235.

animarum, indigentibus sicut pia mater providere tenetur,
ne pauperibus, qui parentum opibus juvari non possunt,
legendi et proficiendi opportunitas subtrahatur, per unam-
quamque cathedralem ecclesiam, magistro qui clericos ejus-
dem ecclesie et scolares pauperes doceat, competens bene-
ficium aliquod tribuatur. Aliis quoque restituatur ecclesiis,
seu monasteriis, si* retroactis temporibus aliquid in eis ad
hoc fuerit deputatum, quo docentis necessitas sublevetur, et
discentibus via pateat ad doctrinam. Pro licentia vero do-
cendi nullus omnino pretium exigat, vel sub obtentu ali-
cujus consuetudinis ab eis qui docent aliquid qumrat, nec
docere quemquam expetita licentia qui sit idoneus inter-
dicat. Qui vero contr& hoc presumpserit, ab ecclesiastico
beneficio fiat alienus. Dignum quidem esse videtur ut in
ecclesia Dei fructum laboris non habeat, qui cupiditate
animi, dum vendit docendi licentiam, ecclesiasticum pro-
fectum nititur impedire.

** XXIII. Reprehensibilis valde consuetudo in quibusdam par- Bened.
tibus inolevit, ut cum fratres et coepiscopi nostri, seu etiam 1- 223.

archidiaconi, appellaturos quosdam existimant in causis suis,
nulla penitus admonitione premissa, suspensionis vel excom-
municationis sententiam in eos ferunt. Alii etiam, dum
superioris sententiam et disciplinam canonicam reformidant,
sine ullo gravamine appellationem obiciunt, et ad defensio-
nem iniquitatis usurpant quod ad presidium innocentium
dinoscitur institutum. Quocirca, ne vel prelati sine causa
valeant gravare subditos, vel subditi pro sola voluntate sub
appellationis obtentu correctionem valeant eludere prelato-
rum, presenti decreto statuimus, ut nec prelati nisi cano-
nica ammonitione premissa suspensionis vel excommunica-

proveniunt] veniunt, C. | ?5i] seu, C.

Bened.
i. 234.

Bened.

i. 224.

OPERA HISTORICA. 291

tionis sententiam proferant in subditos, nisi talis mt culpa A.p.1179.
que ipso genere suo excommunicationis poenam inducat:

nec subditi contra ecclesiasticam disciplinam ante ingressum

causs in vocem appellationis erumpant. Si vero quidam Rules for
pro necessitate sua credent appellandum, competens ei ad*
prosequendam appellationem terminus prefigatur, infra quem

si forte. prosequi neglexerit, libere tunc episcopus auctoritate

soa utatur. Si vero in quocunque negotio aliquis appella-

verit, et, eo quf appellatus fuerit veniente, qui appellaverit

venire neglexerit, si proprium habuerit, competentem ei Penalty and
faciat recompensationem expensarum, ut, hoc saltem timore restraint.
perterritus, in gravamen alterius non facile quis appellet.
Precipue vero in locis religiosis hoc volumus observari, ne
monachi sive quicunque religiosi, cum pro aliquo excessu

fuerint corrigendi, contra regularem prelati sui et capituli
disciplinam appellare presumant, sed humiliter ac devote
suscipiant quod pro salute sua eis fuerit injunctum.

* XXIV. Clerici in sacris ordinibus constituti, qui mulier- Against in-:
culas in domibus suis sub incontinenti, nota tenuerint, aut on
abiciant eas et continenter vivant, aut ab officio et beneficio
ecclesiastico fiant alieni. Quicunque vero in incontinentia!

illa que contra naturam est, propter quam ira Dei venit in

filios diffidentiz, et duas civitates igne consumpsit, depre-

hensi fuerint laborare, eiciantur a clero, vel ad poenitentiam
agendam in monasteriis retrudantur. Si laici, excommuni-

cationi subdantur, et & coetu fidelium fiant penitus alieni.
Prseterea monasteria sanctimonialium si quis clericus sine
manifesta causa et necessaria frequentare presumpserit, per
episcopum arceatur, et, si non destiterit, a beneficio eccle-

siastico reddatur immunis.

* XXV. Cum apostolus se aut suos propris manibus decre- Exorbitant
verit exhibendos, ut locum praedicandi auferret pseudoapo- Elona for
stolis, et illis quibus pradicabat nom existeret onerosus, hidden.
grave nimis et emendatione dignum esse dinoscitur, quod
quidam fratrum et coepiscoporum nostrorum ita graves in
procurationibus subditis suis existunt, ut pro hujusmodi
causa interdum ipea ecclesiastica ornamenta subditi compel-
lantur exponere, et longi temporis victum brevis hora con- A fixed rule
gumat. Quocirca statuimus quod archiepiscopi parochias “re
visitantes, pro diversitate provinciarum et facultatibus ec-
clesiarum xl. vel. 1. evectionis? numerum, episcopi xx.
vel xxr., cardinales vero xx. vel xxv. nequaquam excedant.

Archidiaconi vero quinque aut septem, decani constituti sub

! incontinentia] continentia, B. | 7? evectionis) eversionis, C.
T 2

- am. C An

m- M uu m ee - ——— = »

A.D. 1179.
March.
Rule for

299 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

** episcopis duobus equis contenti! existant. Nec cum canibus
‘* venatoriis aut avibus preficiscantur, sed recte procedant, ut
* non que sua sunt sed qus Jesu Christi: querere videantur.
* Prohibemus etiam ne subditos suos talliis et exactionibus
* episcepi gravare presumant. Sustinemus autem * pro multis
** necessitatibus que aliquotiens superveniunt, ut, si manifesta
* et rationabilis causa extiterit, cum caritate moderatum ab
* eis valeant auxilium postulare. Cum enim dicat apostolus.
* * Non debent filii thesaurizare parentibus, sed parentes filiis,’
* multum longe a paterna pietate videtur, si prepositi sub-
" ditis suis graves existant, quos in cunctis necessitatibus pas-
** toris? more debent fovere. Archidiaconi autem sive decani
'* nullas exactiones vel tallias in presbyteros seu clericos ex-
** ercere presumant. Sane quod de numero evectionis secun-
* dum tolerantiam dictum est, in illis locis poterit observari,
** jn quibus ampliores sunt redditus et ecclesiastice facultates.
* In pauperibus autem locis tantam volumus teneri mensu-
' ram, ut ex excessu majorum minores non debeant gravari,
‘ne sub tali indulgentia ill qui paucioribus equis uti sole-
** bant hactenus, plurium sibi credant potestatem indultam.

" XXVI. Innovamus etiam ut presbyteri, clerici, monachi, Bened.
* conversi, peregrini, mercatores, rustici, euntes et redeuntes, !. 238.

* in agricultura existentes, et animalia quibus arant, et que
" gemina portant ad agrum, congrua securitate letentur. Nec
" quisquam alicubi novas pedagiorum exactiones statuere, aut
‘* statutas de novo tenere, aut veteres augere, aliquo modo
" presumat. Si quis autem contra hoc fecerit et commonitus
" non destiterit, predecessorum nostrorum vestigiis inhs-
* rentes precipimus, ut donec satisfaciat communione careat
** Christiana."

Hoe eodem scilicet M°C°LXX°Ix° gratim anno bene-
dixit Walterius Rofensis episcopus primum abbatem
Liesnensis ecclesi& apud Rofam, accepta ab eo profes-
sione de canonica subjectione.

Quarto idus Aprilis, feria scilicet tertia post octavas
Paschie, eidem Rofensi ecclesise triste accidit incom-
modum. Nam ipsa ecclesia Sancti Andres cum offi-
cinis suis, cum ipsa civitate, igne consumpta est et in
cinerem redacta.

! contenti] contempti, A. B. 3 pastoris) pastoribus, C.
? autem) etiam, C.

9 Cor. xii. 14,

OPERA HISTORICA. 293

Mense Julio Ricardus de Luci prefectus Anglie in AD. 1179.
ecclesia de Liesnes,! quam ipse fundaverat, veste mu- pichard de
tata vitam finivit, et in capitulo sepultus est. Luey dies.

Octavo idus Augusti Herlewinus prior Cantuariensis August 6.
ecclesize resignavit prioratum anno tertio sui prioratus. thet prior
Senuit enim et caligaverant oculi ejus et videre non
poterat. Cui successit eadem die magister Alanus, Alan
ante paucos annos Beneventanz ecclesie canonicus, sed
natione Anglus, et Cantuariensis ecclesi! quinquennis
fere novitius. De quo tanta spes probitatis et conver-
sationis honeste habita est, ut ex consilio et consensu
totius fere conventus Ricardo archiepiscopo quodam-
modo vis inferretur ut eum in prioratum promoveret.

Facta est eclipsis lunz xiiiite kalendas Septembris. Aus.19
Que manifeste Henrico regi Anglie et his qui cum rhe moos.
eo erant apparuit, cum tota nocte equitans Lodovico
regi Franeorum occurreret apud Dovoriam ad mare,
qui ad Sanctum Thomam orandi gratia veniebat, ob
spem recuperandz salutis. Decimo kalendas ejusdem Visit of king
ambo reges cum honore debito et gaudio ineffabili ki ‘Lewis
suscepti sunt a venerabili Ricardo Cantuariensi archi- bury. Aus.
episcopo, et episcopis Anglie, et conventu Cantuarien-
sis ecclesiz, et innumera multitudine magnatum regni
Anglorum, et ad memoriam beati martyris deducti.

Ubi rex Francie facta oratione cuppam suam auream Munificence
obtulit et redditum centum modiorum vini

annis in obsequium martyris et ecclesie Christi ;* ad
tumbam martyris pernoctavit, et in crastino in capitulo
fraternitatem petiit et accepit, et data carta letus
recessit, et apud Dovoriam transfretavit.

Mense Octobri venit episcopus Acconensis Cantua- October.
riam orandi gratia, et kalendis Novembris regis Fran- Bishop of
corum Lodovici filius Philippus ipso patre przcipiente 4“
coronatus est.

succeeds.

Nov. 1.
Coronation
of Philip.

1 Liesnes] Lesnes, C. | ? Christi] om. A. B.

measures
aeninst the
moneyers.
April 19.
The new
choir at
Canter
opened.

Marriage of
Philip of
France.

Family
quarrels,

May 22.
tion at
Canter

stopped bj.

the relics of
8.0

uen.

Aug. 10.
Baldwin
bishop of
W

consecrated.

294 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS |

MCLXXX.—III.

Persecutio gravissima facta est in trapezetas Anglis
qui monetam nimia corruperant falsitate. Qui preter
alias vexationes varias, compedibus colligati, duo et duo
simul in carectis ad curiam regis ducebantur.

Tertio decimo kalendas Maii conventus Cantuariensis
ecclesi] novum chorum intravit anno septimo combus-
tionis ejusdem.

Mense Aprili novus rex Francie Philippus, Lodo-
vici regis filius, desponsavit filiam comitis de Hano;
unde suorum avunculorum omniumque fere nobilium
Francie indignationem incurrit, eo scilicet. quod, suo-
rum spreto consilio, comiti Flandrie soli credebat, et
quod per ipsius consilium uxorem de tam humili pro-
genie sibi associare voluerit in reginam. Auxit quo-
que indignationem quod matri sus annuere noluerit,
ut in sua dispositione haberet castella vel villas suse
dotis. His et hujusmodi de causis utriusque partis
consentaneis ad arma convolantibus, ad hoc tandem
perventum est, ut in solis redditibus matri sue rex
novus victualia constitueret; et armati in sua pacifice
redierunt.

Undecimo kalendas Junii, cum civitas Cantuariz
igne vastaretur, et jam pluribus consumptis domibus
ecclesi: Sancte "Trinitatis immineret periculum, tule-
runt monachi feretrum Sancti Audoeni contra ignem;
Statimque flamma stridens quasi a vento, immo a vir-
tute Dei, in se retorta, ulterius procedere non pre-
sumpsit. Quarto idus Augusti consecravit Ricardus
Cantuariensis archiepiscopus Baldewinum pium abba-
tem de Fordes ad regimen Wigorniensis ecclesise, apud
Lamhee, accepta ab eo professione de canonica sub-
jectione.

! Lamhee] Lamhethe, C.

OPERA HISTORICA. 295

Non multo post elapso tempore Christianissimus BD. use.
rex Francorum Lodovicus obiit xvto kalendas Octo- ifT* dies, MUN
bris, anno regni sui xleiiiio, enutritus in bona senec- buried at
tute. Cujus corpus sepultum est apud Barbellas in Barbeanr.
monasterio suo quod ipse fundaverat. Obiit Warinus Warin prior

of Dover
prior Dovoriz, cui successit in prioratum Johannes dies." John
celararius Cantuariz, suscepitque prioratum in capitulo
Cantuarism, presidente et przcipiente Ricardo Cantua-
riensi archiepiscopo et assentiente conventu. In die New coins |.
festivitatis Sancti Martini nova moneta instituta est
in Anglia, et in ordinatione Sancti Atlfegi consecratus Seffrid of
est Seinfridus Cicestrensis episcopus, data professione, consecrated
apud Cantuariam, domno Ricardo archiepiscopo ejus-
dem civitatis.

MCLXXXI.—IV.

Mulier quedam prophetissa sed et prodigiosa, de A.D.ns.
Gasconia! Romam veniens, Alexandro pape litteras a womanat.
Deo sibi missas porrexit, in quibus quzdam futura F^"e

prodigia legebantur. Hzec cum mira diceret, prelatis

.ecclesise festinum imminere dicebat periculum. Hee

in oculis domini pape et curie Romans in tantum

extitit admirabilis, ut in pap: palatio recumbere dice-

retur. Nam a quarta feria usque in sabbatum omni Her periodi-
ebdomada indesinenter dormiebat. Loquebatur dor-

miens aliquid spirituale labiis compressis. In gutture ©
quippe vox resonans ad audientium pervenit notitiam.
Profluebat interea sanguis ex ipsius ore, oculis simui

et naribus, quem sabbato circa nonam evigilans pro-

priis extersit manibus. Et quod incredibile est, nus- Evidencefor
quam deinde in ea sanguinis eliquati vestigia appa-
ruerunt. Hsc michi viro dicenti vix credere potui,

donec michi constare faceret hzc propriis oculis in

papse palatio vidisse et audisse.

1 Gasconia} Vasconia, C.

296 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.ust. Martyrizatus est hoc anno ad Pascha apud Sanctum
trei uy the Hdmundum a Judzmis puer quidam Robertus nomine,
aser. — qui in proximo in ecclesia Sancti Edmundi honorifice
sepultus, multis, ut fama fuit, claruit miraculis.
Juness. — Sexto kalendas Julii convenerunt apud Londoniam
Assembly at

London,on Ricardus Cantuariensis archiepiscopus, episcopus Dunel-
the privi- °

legen of the mensis, Rogerius abbas Sancti Augustini, aliique non
t . *. * . * . . e
BAe modice auctoritatis viri. Dederat enim in mandatis
tine’s.

Romanus pontifex Alexander przfato episcopo Dunel-
mensi et abbati Sancti Albani, ut abbatem Sancti
Augustini cogerent archiepiscopo Cantuariensi sua pri-
vilegia ostendere, daretque copiam legendi Contine-
bant enim quaedam capitula in contumeliam Cantua-
riensis ecclesie, quee magis falsa quam vera videbantur.
Hoc jam tertio a sede apostolica emanaverat manda-
tum, sed invincibili tergiversatione monachorum usque
Themonks in presens dilatum est. Lege, lector, et intellige quod
documents veritas non querat angulos, et qui veritatem dicit non
to be or laborat. Protulerunt itaque tandem aliquando monachi
Ethelbert &bbati$ scedulas duas, quas sua originalia constanter
Augus- . . -

tine. esse dicebant. | Quarum prima vetustissima erat rasa

et subscripta ac si esset emendata, et absque sigillo.

Hanc dicebant regis Ethelberti esse privilegium. Alia

vero scedula multo erat recentior, de qu& bulla plum-

bea cum iconia episcopi nova valde dependebat.

Hanc cartulam Sancti Augustini dicebant esse privi-

legium. In his autem privilegiis intuentium judicio

hec maxime notanda fuerunt. In prima laudabilis

quidem fuit vetustas, sed rasa fuit et inscripta, nec
Criticism on ullius sigilli munimine roborata. In alia vero repre-
eir au- . .
thenticity. hensione dignum fuit, quod nova extitit ejus littera et
bulla, cum vetustatis esse deberet annorum quingento-
rum octoginta, id est,& tempore beati Augustini cujus
esse dicebatur. Fuit etiam notatum, immo notorium
et notabile, quod bulla ipsius plumbea fuit, cum non
soleant cisalpini presules vel primates scriptis suis
autenticis bullas plumbeas apponere. Modus etiam

OPERA HISTORICA. 297

Latini et forma loquendi a Romano stilo dissona vide- A.D. 1181.
bantur Hsc duo solummodo privilegia in medium
prolata sunt, cum ali& nonnulla se habuisse monachi
jactitarent.

Resignavit hoc anno Gaufridus, regis Henrici filius Geoffrey e
sed nothus, episcopatum Lincolniz, anno electionis sux see: SL"
octave, in manum Ricardi Cantuariensis archiepiscopi ; beco
et regis patris sui factus est cancellarius. Misit autem
rex Angli»! justitias suas per totam Angliam, preci-
piens ut divites et pauperiores arma sibi singuli eme- Assize of |
rent secundum suas facultates, et hoc sacramento jura-
menti interposito, ne quis subterfugeret, firmarent ;
unde factum est ut rustici imperiti, vangis et fossori-
bus assueti, armis militaribus gloriarentur inviti.

Obiit hoc anno mense Augusto papa Alexander, anno Alexander
papatus sui xx®iiitie, et Lucius? successit. Rogerius poger or
quoque Eboracensis archiepiscopus mense Septembri Yo diee
mortuus est, qui beati Thomz martyris et Cantuarien-
sis ecclesiz specialis extitit inimicus.

Mense Novembri hostilis perturbatio orta est inter Alarm of
regem Francie Philippum et patrinum suum comitem France end.
Flandrie Philippum. Fuerunt autem presidio regi j Flanders
Francie junior rex Anglis et fratres sui, filii scilicet
regis Ánglie senioris. Dum igitur ex utraque parte
infinitus conveniret exercitus et proponerent animo non
citra victoriam aliquatenus cessare, regis tamen Hen- King Henry
rici, qui tunc temporis Anglicis fruebatur delitiis, tam England.
adventum quam consilium expectabant utrimque.

? chancellor.

MCLXXXII.—V.

Rex Anglorum Henricus tantis malis finem dare AiD. 1182.
desiderans, mense Martio pervenit ad mare, et in plu- Henry:

rimorum audientia principum plane et plene suum fecit wil nis

- —— ——
—— —À ————

! Anglie] Anglorum, C.
5 Lucius] Humbald, bishop of Ostia, elected Sept. 1, 1181.

0 m "M —— — 0 le3P—— M n

A.D. 1182.
March.

Will of king
Henry II.

Bequest for
the crusade;

And for
Palestine.

298 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

testamentum, ac si in crastino vel in proximo esset
moriturus. In scriptum quoque redigi precepit quod
testatum est, quod et suo presulumque sigillis xiiii.!
ut subscriptum est, voluit corroborari.

€€
«€
«€

€t

4€

€€

* Henricus Dei gratia rex Anglie et dux Normannis et
Aquitannise, et comes Ándegavis, Henrico regi, et Ricardo,
et Gaufrido, et Johanni filiis suis, archiepiscopis, episcopis,
abbatibus, archidiaconis, decanis, comitibus, baronibus, jus-
titiis, vicecomitibus, ministris, et omnibus hominibus et
fidelibus suis tam clericis quam laicis totius terre sus oitra
mare et ultra, salutem. Notum vobis facio quod spud
Waltham presentibus episcopis Ricardo Wintoniensi, et Jo-
hanne Norwicensi, et Gaufrido cancellario filio meo, et
magistro Waltero Constantiensi archidiacono Oxenefordis,
et Godefrido de Luci archidiacono de Derebi, et Randulfo
de Glanville, et Rogero filio Eeinfrei, et Hugone de More-
wic, et Radulfo filio Stephani camerario, et Willelmo Rufo;
feci divisam meam de quadam parte pecunie mes in hunc
modum :—Domui militie Templi Jerusalem v. milia marcas
argenti; domui Hospitalis Jerosolime v. milia marcas ar-
genti. Et ad communem defensionem terr; Jerosolimitanm
v. milia marcas argenti, per manum et visum magistrorum
Templi et Hospitalis Jerusalem habendas, preter pecuniam
illam quam prius predictis domibus Templi et Hospitalis
commiseram custodiendam, quam similiter dono ad defen.
sionem ipsius terre Jerosolimitanwe, nisi eam in vita mea
repetere voluero. Et aliis domibus religiosis totius terre
Jerusalem, et leprosis, et inclusis, et heremitis ejusdem
lerre v. milia marcas argenti, dividendas per manum et
visum patriarchs Jerusalem, et episcoporum terre Jeroso-
limitense, et magistrorum Templi et Hospitalis. Domibus
religiosis Anglis, monachorum, canonicorum, sanctimonia-
lium, et leprosis, et inclusis, et heremitis ipsius terre v.
milia marcas argenti, dividendas per manum et visum
Ricardi Cantuariensis archiepiscopi, et Ricardi Wintonien-
sis, et Baldewini Wigorniensis, et Gaufridi Eliensis, et Jo-
hannis Norwicensis episcoporum, et Randulfi de Glanvilla

* justitis Anglie. Domibus religiosis Normannie, monacho-

€6€
€€
«4

€€

rum, canonicorum, sanctimonialium, et inclusis et heremitis
ejusdem terre iii. milia marcas argenti, dividendas per ma-
num et visum archiepiscopi Rothomagensis, et Bajocensis,
et Abrincensis, et Sagiensis, et Ebroicensis episcoporum.

! ziiii.] om. C.

66

OPERA HISTORICA. 299

Domibus leprosorum ipsius terre ccc. marcas argenti per A.D. 1188.
manum et visum predictorum dividendas. Monialibus More- _ March.
ionis c. marcas argenti. Monialibus de Vilers extra Fale- no ins
siam o. marcas argenti. Domibus religiosis terrse comitis
Andegavim patris mei, exceptis sanctimonialibus de ordine

Fontis Ebraudi, mille marcas argenti, per manus episcopo- Bequests to
rum Cenomannensis et Andegavensis dividendas. Ipsis au- fonsos of
tem sanctimonialibus Fontis Ebraudi et domibus ipsius ordi- Anjou; to
nis ii. milia marcas argenti, dividendas per manum et visum
abbatisse Fontis Ebraudi. Sanctimonialibus Sancti Sulpitii
Britannie c. marcas argenti. Domui et toti ordini Grandi- Grandi-
montis iii. milia marcas argenti. Domui et toti ordini de "ontenes,
Chartosa ii. milia marcas argenti. Domui Cisterciensi e£ Cistercians,
omnibus domibus ipsius ordinis, exceptis domibus ejusdem end Parthu-
ordinis que in terra mea sunt, quibus divisam meam feci,

ii. milia marcas argenti, dividendes per visum et manum

abbatis Cistercii et Clarevallis. Domui Cluniacensi mille Cluny,
marcas argenti preter quod eidem domui accommodavi, quod

ei perdono nisi in vita mea repetere voluero. Domui Majo- Marmoutier,
ris monasterii perdono mille marcas argenti quas ei commo-

davi, nisi eas in vita mea repetere voluero. Sanctimoniali-

bus de Marcilli c. marcas argenti. Domui de Premustre et Marcilli,
toti ordini, exceptis domibus ejusdem ordinis qus in terra Prémontré,
mea sunt, oc. marcas argenti. Domui de Arroeis et toti Arroaíse.
ordini, exceptis domibus ejusdem ordinis terre mex, c. mar-

cas argenti. Ad maritandum pauperes et liberas feminas For portion-
Anglie que carent auxilio ccc. marcas auri,? dividendas per !e*
manum et visum Ricardi Wintoniensis, et Baldewini Wigor-

niensis, et Gaufridi Eliensis, et Johanni Norwicensis episco-

porum, et Randulfi de Glanvilla. Ad maritendum pauperes

et liberas feminas Normannis que carent auxilio c. marcas

auri, dividendas per manum et visum Rothomagensis archi-

episcopi, et Baiocensis, et Abrincensis, et Sagiensis, et Ebroi-

censis episcoporum. Ad maritandum pauperes et liberas

feminas de terra comitis Andegavie patris mei c. marcas

auri, per manum et visum Cenomannise et Andegavism epi-
scoporum dividendas. Hanc autem divisam feci in preedicto Injunctions
loco anno Incarnationis Domini wcrxxxi., quam vobis filiis 9?

meis, per fidem quam michi debetis et sacramentum quod and the
inde jurastis, precipio ut firmiter et inviolabiliter faciatis “"** helre.
teneri, et quod super eos qui eam fecerint manum non po-

natis. Et quicunque contra hoc venire presumpserit, indig-
nationem et iram omnipotentis Dei et maledictionem Ipeiug

1 Ebraudi) Ebroudi, C. | ?3awuri) argenti, A. B.

300 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.118?. ‘‘ Dei et meam incurrat. Vobis etiam archiepiscopis et epi-
March, « scopis mando, ut, per sacramentum quod michi fecistis, et
per fidem quam Deo et michi debetis, in sinodis vestris
sollempniter accensis candelis excommunicetis et excommu-
** nicare faciatis omnes illos qui hano divisam meam infrin-
" gere preesumpeerint. Et sciatis quod dominus papa hanc
"* divisam meam et scripto et sigillo suo confirmavit, sub

* interminatione anathematis."
Measures Ne autem ista alicujus arte vel industria depravari
the miety of vel mutari valerent, in tribus locis regni sui principa-
libus jussit hoc scriptum cum sigillis appositis dili-
gentius reservari: videlicet in ecclesia Cantuaris, in
cofris suis, et in thesauro Wintonise. Quo facto, trans-
Theking fretavit rex, et ab omnibus transmarinis ut rex pacifi-
Franco and CUS, ut magni consilii angelus, cum honore et gaudio
susceptus est, qui in brevi prudenti consilio tantam
perturbationem et principes turbidos pacificavit, et ad
sua pacatis mentibus redire persuasit. Deum itaque
et regem Anglie glorificabant pacis amatores, qui tan-

. tam in tam brevi ad nichilum malitiam redegit.

Sect of tho Sumpsit initium hoc anno secta Caputiorum. Dum
formed to enim Brabacenorum in pacis amatores secta smviret, et
The a ravages Universa sibi resistentia sine delectu conditionis, ordinis
Brabancons. vel setatis, absque misericordia vastarent, sed nec ec-
clesiis parcerent, confugerunt ad eos exules quique et
infames, monachi, canonici, moniales, sed et cujusque
ordinis fugitivi, habituque mutato, nefandis lenociniis
incumbere non cessabant. Cum igitur! fere in infinitum
hoe modo crescerent, quzecumque oculis videre poterant
sua esse dicebant. Dolebant ergo hac pressi maligni-
iate viri quorum Deus tetigerat corda, et, dum in eos
mutire non auderent, Eum qui conterit bella gemitibus
et lacrimis contra tantam pestem? exorabant. Erat
interea vir quidam in Alvernia fidelis et justus, arte
faber lignarius et beate Virgini valde devotus. Huic
in visione noctis apparuit beata virgo Maria, dicens ei,

! igitur] om. C. | ?pestem) pestilentiam, C.

OPERA HISTORICA. 301

“Surge, vade, pacem predica" Cui cum excusatio- AD. 82.
nem pretenderet quod non esset habiturus auditores, appearance
denuo suggessit precipiens ut pacem preedicaret. Sur-
gens homo episcopum suum adiit, et! qus audierat
tremulus enodavit. Agens autem sollerter episcopus
xii. cives viros probate fidei' ejusdem civitatis, Podii at Puy in
scilicet, secretius vocavit, eisque predictam visionem
recitans an paci consentire vellent qusesivit. At ipsi,

de facili transeuntes in sententiam, una cum episcopo

suo qui tertius-decimus fuit, de pace tenenda predi-

canda fcedus inierunt, sacramentoque juramenti artius

obligati plurimos in suum propositum converterunt.

In brevi itaque tota civitate Podii cum adjacente re- League
gione conversa, in infinitum tandem multiplicati, non Mabendons.
solum Braibacenis sed et omnibus injuriam sibi faci-
entibus viriliter restiterunt. Episcopi, abbates, et mo-
nachi, sed et omnis ordinis et fortune viri eorum
societatem qusrentes juraverunt, inprimis quod nulli
fraudem facerent vel violentiam inferrent; illatas autem
injurias sibi vel suis fratribus usque ad mortem com-
muni concursu vindicarent; legitimum matrimoninm
laici contraherent, vel si continere mallent, pure cceli-
batum tenerent. In signum vero secte? vel ordinis Badge of the
habitum, lineum habebant caputium, in quo Beate "^
Virginis imaginem parvulam plumbo impressam vel

stagno in pectore gestabant. Nec hoc passim sed so-
lummodo in exercitu, in signum religionis et societatis

sug portabant. Nullum conversorum ordinem suum The rules.
derelinquere permittebant vel habitum, sed ut pacem

ubique servarent, et ad quamlibet ulciscendam vel
propellendam injuriam, undecunque convocati sine di-

latione convenirent. Hi igitur, ut preedictum est, in Their
immensum mulüplicati, speciales pacis adversarios,
Braibacenos scilicet, post aliquot annos fere ad nichilum
redegerunt. Hanc autem Braibacenorum destructionem

— — —— ——— | —

! et] om. C.

302 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1182. hoc in loco non suo scripsimus ne processu temporis
idem replicare cogeremur. Hsc tamen pauca sufficiant,
licet utriusque secte mores meminisse, vel scripto non
oporteat! commendare.

Walter Obiit hoc anno mense Julio Walterus Rofensis epi-
Rochester Scopus, anno episcopatus sui xxx?v?. Quo mortuo et
Tho arch- sepulto, cum Ricardus Cantuariensis archiepiscopus
forbidden by ecclesiam Rofensem ejusque villas? et possessiones de
tooooupy J jure saisiret, et innodasset anathemate eos qui anti-
of the property quam Cantuariensis ecclesise prerogativam abrumperent
vel comminuerent dignitatem, prohibitus est per Ran-
dulfum prefectum Anglie absque regis conniventia
Rofensis ecclesise jura vel dominium usurpare. Missis
itaque ad dominum regem nuntiis qui transmarinis
intendebat negotiis, hoc in responsis retulerunt, ut
Cantuariensis archiepiscopus Rofensis ecclesise vacantis,

Theking ut hactenus fieri solebat, sicut, dominium suum pro-

authorises

the oxupe- prium quamdiu sibi placeret in manu sua teneret, et
&d libitum suum in loeum defuncti pontificem sub-

Thearch- stitueret. Elegit igitur et instituit clericum suum

bishop 3

chooses Gualerannum,® archidiaconum scilicet Bajocensem, in

archdeaoon ecclesia Rofensi. In detrimentum quidem juris Can-

bishop of. tuariensis ecclesi? in capitulo Rofensi electus est, cum
a tempore antiquo debeat episcopi Rofensis electio in
capitulo Cantuariensi celebrari. Sed quod hostis anti-
quus Cantuariensis ecclesi: paravit in contumeliam,
processu temporis eidem -ecclesise versum est in
gloriam.

November. Mense Novembris transfretavit Ricardus archiepi-

Bichard ^" scopus Romam iturus, sed, a rege Anglie in Normannia

to the kin king amicabiliter retentus, exposuit regi contumelias et

Hower ho. obprobria quz cotidie per abbatem Sancti Augustini

shakeof is Sibi et suse inferebantur eeclesie ; voluit enim idem

aut abbas archiepiscopo suo dignitates, immo et presula-

! oporteat] oportet, C. 3 Gualerannum] Gualerianum, B.
? villas] villam, B. * retentus] est, ins. C.

OPERA HISTORICA. 303

tum quodammodo surripere, cum jurisdictioni suse A.D. 1182.
sacerdotes suos et clericos, sed nec laicos, permitteret
subjacere. Prohibuerat etiam ne quis ex suis pro
archiepiscopo vel suis officialibus quicquam faceret, ad
sinodum vel capitula non veniret, prohibitiones eorum

vel precepta! non observaret, nec pro qualibet culpa

vel crimine sententiam excommunicationis vel anathe-

matis formidaret? Dum igitur predictus abbas matrem

suam Cantuariensem ecclesiam collatis cornibus, justi
judicis Dei non formidans sententiam, ventilaret, et in

ipsius domicilio primos conaretur temptare volatus,
archiepiscopus, ut preediximus, a rege retentus est, et

abbas ille trans mare vocatus. "Voluit enim rex, & do- meting
mino papa petita et accepta permissione, inter archie- make peace.
piscopum et abbatem pacem reformare. Romani etenim,

aurum et argentum magis quam justitiam sitientes, se-
ditiones inter eos et litigia commovebant. '

- MCLXXXIII.—VI.

Dum rex Anglorum alique summi viri preedicte A.D. 1185.
paci faciendee intenderent, ut saltem aliqua compositio QusTel
inita pacem inter eos firmiorem processu temporis EnmHenry
enutriret, ecce subito exorta est hostilis perturbatio
inter dominum regem et filios ejus. Cum enim subli-
miores Aquitaniz viri dominum suum comitem Ricar-
dum propter nimiam ejus crudelitatem odio haberent,
eumque de ducatu Aquitaniz et comitatu Pictaviz pro
posse suo cogitarent propellere, ad regem juniorem bo-
num? et benignum principatum transferre gestierunt.

At Ricardus sus confidens tirannidi, nec pro ipso jure, of
nec pro patris prece vel pracepto, regi juniori fratri who refuses

.: .: to do hom
suo homagium facere voluit. Vocatus autem a rege, ssetohis

! vel precepta] om. A. B. varent, formidarent, C.; corrected
3 faceret, veniret, observaret, for- | in A.
midaret] facerent, venirent, obser- 3 bonum] om. B.

A.D. 1183,
The young
king is

take up.

Richaml.

He occu ies

General
disorder.

304 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

cum appropinquaret subsistens, quos secum habebat
Socios armatos esse preecepit, de longe patris sui pre-
stolans imperium. Suggestum est interea regi juniori

inst ab hiis qui eum affectuosius diligere videbantur, vere-

cundum scilicet esse sic eum contemptui subjacere, ut
fratres! sui terras illi debitas pro voto suo dispone-
rent, ipse vero nulla libertate gauderet, maxime cum
de facili posset comitem Ricardum omnibus odiosum
de ducatu quo male in contumeliam sui abutebatur
propellere. Conjuratione igitur facta, ex consensu et
consilio viceeomitis Lemovicensis, una cum Gaufrido
' eomite Britannie fratre suo et militibus nonnullis,
transtulit se in castellum Lemovici,’ rege patre suo, qui
tunc in civitate delitiis intendebat, penitus ignorante.
Clausis itaque castelli januis et obseratis, quod acci-

* derat, infortunium regis pervenit ad aures Qui cum

toti patrie periculum conspiceret imminere non modi-
cum, pacis intuitu castellum adiit, sed non est per-
missus intrare. Qui dum pre foribus paulisper astaret,
telo petiit eum quispiam de castello, quo territus, licet
non tactus, infecto recessit negotio. Diffusa igitur hu-
juscemodi fama, convolant omnes qui letantur cum
male fecerint et exultant in rebus pessimis, milites

scilicet stipendiarii, ut aliena rapientes suas indigentias

relevarent. Affuerunt etiam et magni nominis milites
et? glorie, comites et? barones, et hi maxime qui mi-
litie famam querebant et gloriam; alii quidem * ut
regem patrem infestarent, alii ut comitem Ricardum
confunderent, universi vero ut regi juniori victoriam

Character of reportarent. Amabilis enim erat omnibus et pulcher

king.

Un la-
rity of
Richard.

aspectu, et precipue glorie militaris insignis, adeo ut
nulli videretur esse secundus; humilis, docilis erat et
affabilis, unde eum et prope positi et longe remoti
affectuose diligebant. Comes e contrario Ricardus adeo
omnibus erat odiosus, ut eum de terra etiam sua era-

! fratres) fratris, C. * et) om. C.
? Lemovici] Lemovicensis, C. * quidem] quidam, C.

Rom. xi. 33.

OPERA HISTORICA. 305

dicare desiderarent. Dum igitur hiis de causis multus 4-D. 118.
et infinitus exercitus conveniret, et preedictus Ricardus, submite to
sibi male conscius, regis patris sui se committeret ar-

bitrio, omnesque de regis junioris victoria cogitarent,

ipse rex acerba pressus infirmitate in prefato castello
Lemovicensi decidit in leetum, et mortuus est iiito Death of the
idus Junii! O admirabilis Dei providentia! quam in-
comprehensibilia sunt judicia et investigabiles vire
ejus! Quis non admiretur stupens et doleat? Ecce
juvenis iste rex, miles imcomparabilis, aspectu deside-
rabilis, qui paulo ante totius fero mundi gratiam ob-
tinebat et famam, morte preventus occubuit, jam jam-
que vermibus esca futurus. Obiit autem anno regni
sui, cujus nec hora vel dimidia rexit habenas, xiiio,
eodem mense et ebdomada, ne dicam die, qua in con-
tumeliam Cantuariensis ecclesie et Sancti Thome mar-
tyris & Rogero Eboracensi archiepiscopo coronatus est,
sed Cantuariensis ecclesise speciali adversario. Exem-
plum reliquit posteris ne contra dignitatem ecclesise
Cantuariensis coronam regni, quamvis jure sibi debi-
tam, per manum alterius quam archiepiscopi Cantua-
riensis usurpare presumant. Audiens autem rex pater
filium suum vitam finisse, proditionem suspicatus, prz- He is buried
cepit corpus Rothomagum deferri, nec ipse volebat Mans;
adesse. Cum igitur in luctu et lacrimis omnium ver-

sus Rothomagum efferretur, et obiter in ecclesia Ceno-
manensi de nocte pausandi gratia poneretur, violentia
episcopi Cenomanensis et civium ibidem in ecclesia
sepultum est? Disperso autem exercitu, de morte nati

rex certior effectus, una cum Ricardo Cantuariensi ar- afterwards
chiepiscopo, Cenomanensem venit ad ecclesiam, filiique " "^^"
sui, regis videlicet junioris corpore sublato, Rothoma-

gum pervenit, ibidemque sepeliri precepit.

Junel li.

lJuni] Januarii, C. Henry 2 Audiens . . . sepultum est] om.
died on the 11th of June at Martel, | C.

not at Limoges.
A. 04. U

306 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ne Dum his itaque aliisque de causis Cantuariensis ar-
bishop con- chiepiscopus. Ricardus moram faceret in partibus trans-
two bishops marinis, consecravit Galterium de Constantiis ad regi-
roturnsto men Lincolniensis ecelesie, et Galeramnum ad regimen
Augus. Roffensis, et in initio Augusti in Angliam reversus est.
Galeramnus! autem episcopus Rofensis, contra consue-
tudinem . preedecessorum suorum in prejudicium Can-
tuariensis ecclesise absque conniventia capituli Cantua-
riensis electus, ac deinde in regno alieno, videlicet regis
Francie, contra statuta canonum nullo episcoporum
Ime Anglie comprovincialium suorum astante, a Ricardo
ofthe bishop Cantuariensi archiepiscopo consecratus est. Unde epi-
ter. - gcopi Anglis, nec mirum, et conventus ecclesie Christi
Cantuarie vehementer indignati sunt; hinc propter
materns dignitatis et honoris Cantuariensis videlicet
ecclesie spoliationem, hine pro suo contemptu et inusi-
tatum exémplum. Sed quod suadente adversario ad?
Indignation ecelesiss dispositum est dispendium, divina cooperante
hopsand gratia versum est illi ad dignitatis confirmationem et
glorie augmentum. Nam prudentissimi prioris Alani
industria et conventus consilio elaboratum est, ut idem
Galeramnus episcopus Rofensis in capitulum Cantua-
riensis ecclesi: veniret, presente et prs;sidente Ricardo
The bishop archiepiscopo, magistro Gerardo Pucella? Cestrensi
comes to electo, Benedicto abbate de Burgo, Moyse priore Co-

Canterbury
snd swears ventrensi, Alano priore Cantuariensi, Petro archidiacono

Christ Bathoniensi, Willelmo archidiacono Gloecestrensi,‘ ali-
isque pluribus clericis, presente conventu Cantuariensi,
super quatuor evangelia fidelitatem ecclesise Christi
Cantuarie se observaturum volens juraret aut nolens.
Quod ejusdem capituli seniores duos episcopos Rofensis
ecclesise, Ácelinum videlicet et Walterum predecessores

1 Waleran was consecrated on 3 Pucella) Pulceala, C.
the 19th of December at Lisieux, * Peter of Blois, archdeacon of
and Walter of Coutances on the | Bath, and William of Norhale, arch-
8rd of July 1188, at Angers. deacon of Gloucester.

2 ad) om. B.

OPERA HISTORICA. 307

suos in capitulo Cantuariensi fecisse, seque hoc oculis aD. 188.
conspexisse, prolatis! sacrosanctis evangeliis coram om- his ^"
nibus protestati sunt. Quorum dictis, ipse quoque ar- fonmer.
chiepiscopus in verbo veritatis perhibuit testimonium. times.
Protestatum est etiam sub ejusdem sacramenti tenore,

quod electus Rofensis ante consecrationem suam homa-

gium domino Cantuariensi archiepiscopo debeat facere, Custom

statim post electionem suam, super baronia quam tenet deam
de eo, et quod baculus pastoralis episcopi Rofensis de-

functi, non- in occulto sed manifeste Cantuariam statim

debeat afferri sepulto episcopo, et in Cantuariensi ec-

clesia reservari, donec novus electus ibidem consecretur

et eodem baculo instituatur. Finito itaque predicto
capitulo, archiepiscopus Cantuariensis Ricardus, et epi-

scopus Rofensis Galeramnus, et ceeteri omnes qui ade- The bishop
rant, ad altare Christi processerunt, ibique episcopus Profession
Rofensis Galeramnus in audientia cleri et populi pro- the pastoral
fessionem legit, lectam super altare posuit, & quo et
baculum pastoralem suscepit et mitram, astante Ricardo
archiepiscopo, prrore Alano cum conventu ecclesise

Christi et ceteris personis supra memoratis, et non

modico clero et populo. Apposuit ei mitram archiepi-

Scopus, et episcopus Rofensis tam archiepiscopo quam

ceteris omnibus episcopalem dedit benedictionem. Acta Thesuthor.
sunt hsc in ecclesia Cantuariensi nobis astantibus anno Ausust19.
gratie MocCeLxxxerio, xiiite kalendas Septembris.

Septimo autem kalendas Octobris consecravit Ricardus Geranils —
archiepiscopus ad altare Christi magistrum Gerardum prsted to
Pulcellam clericum suum ad regimen Cestrensis eccle- Bert. 2.
size, astantibus suffraganeis suis, Reginaldo Bathoniensi,
Baldewino Wigorniensi, Petro Menevensi, et preedicto
Galeramno Rofensi, domino Moyse priore Coventrensi
more debito postulationem legente. In proximo autem
postquam intronizatus est, acerba tactus sgritudine
lecto decubuit, et obiit mense quarto ordinationis suse,

! prolatis) probatis, C.
U 2

308 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4.5.13 idus Januarii, et apud Coventre sepultus est. Erat
bishop 5, autem rumor in populo eum interiisse veneno, quod et
15114. manifestis secundum physicos claruit indiciis.

MCLXXXII[I.—VII.

A4 = Dum Ricardus archiepiscopus Cantuariensis mense
Archbishop Februario, idus ejusdem, in villa que Wroteham? nun-
an alarming cupatur, nocte sobrius in stratu suo membra sopori
dedisset, in visu noctis apparuit ei persona terribilis et
majestativa, semel et secundo dicens ei, "Tu quis es?"
Cui cum archiepiscopus verbum non responderet timore
compressus, persona illa subjunxit et ait, *Tu es qui
“ dissipasti bona ecclesise tibi commissez, et ego dissipabo
“ te de terra.” Quo dicto, persona disparuit, et archi-
episcopus, nec mirum, rursum non obdormivit. Summo
autem diluculo surrexit, et cum Rofam tendens causas
Heistaken tractaturus iter caperet, quibusdam familiaribus suis ea
darend dies quie viderat stupidus enarravit ; sed vix ultimo visionis
verbo ex ore ejus elapso, subito circumcinxit ? eum
frigus, horror et sgritudo, ut vix ad villam Rofensis
ecclesi: Hallinges nomine perveniret: ubi lecto utcum-
que discumbens, colica passione aliisque incommodita-
tibus adeo vexatus est, ut in proximo xiilite kalendas
Martii, feria sexta, noctu spiritum exhalaret anno xi?
Ho js bur buried ab electione sua. Cujus corpus, Cantuariam delatum, jin
bury, Feb. ecclesia Christi in oratorio Sanct, Marie xii» kalendas
Martii die sabbati honorifice sepultum est. Quam vero
preeceps et quam preecisa fuerit in hoc homine divina
sententia, lector nota, qui visione preedicta quam eadem
nocte viderat clericis suis crastino vix recitata, incon-
tinenti ab omni potestate pastorali prscisus est, ut
nullam possessionum suarum postea videret, nichil de
eisdem disponeret, sed nec benedictionem dare valeret.

let apud Coventre sepultus est] | 2 Wroteham] Wrotheham, B.
om. A. B.; ins. C 5 circumcinzit] circamcinxerit, C.

OPERA HISTORICA. 309

Renovata est autem, mense Maio, discordia inter aD. 1184.
regem Francis et comitem Flandrie, et in tantum Renee, of
aucta, ut de pace que anno preterito per regem An- peri
glie inter eos erat composita vires videretur sumpsisse
malignitas. Congregaverunt enim multitudinem arma-
torum, ut sibi adinvicem nullo mediante concurrerent.

Protulit hac' vice rex Francorum Philippus signum regis Philip die-
Karoli ; quod & tempore prefati principls usque in Iaidand
presens signum erat in Francia mortis vel victoris. the Greet
Et hsc erat causa discordise, quod! obierat nuper abs-

que liberis comitissa Flandriz, cujus erat patrimonium The county
terra Viromandorum cum appendiciis suis, que om- CARI
nia ad regem Francis, utpote dominum fundi, perti- *trussle.

nere videbantur, Sed comes Flandrie non est veritus
dominum suum et ex fonte baptismatis filium jure

debito privare, sed et armis lacessere non puduit. In
detrimentumque domini sui duxerat filiam regis Por- The The mee m
tigallize, quam cum multo fastu et superbia, nutu et count of
adjutorio regis Ánglime, ante paucos dies duxerat in
Flandriam. Exercitibus itaque ad preliandum utrin-

que paratis rex Anglise tantis malis prudenter obvia- Henry |
vit. Acceptis enim inter eos usque in annum induciis, and s trace
singulos ad propria compulit repedare. Ipse quoque in made.
Angliam reversus, Sancti Thome liminibus visis, Lun-

doniam venit, et in Gualiam non paucos milites misit.
Eruperant enim Gualenses, et regis absentia effrenati The king re-
plurimos ex hominibus regis occiderant Anglos.

Hoc autem expleto negotio, ecclesise Cantuariensis * Theking
oupiens rex statum pristinum reformare, spectabiles Cm io ry.
nuntios misit Cantuariam, Randulfum scilicet justicia-
rium Anglie, episcopum Norwicensem, episcopum Ro-
fensem, archidiaconum Cantuariensem, archidiaconum de
Derebi, et Hubertum Walteri. Hi ergo ex parte regis
in capitulum Cantuarie venientes monuerunt conven- The The convent
tum verbis pacificis, ut ad eligendum archiepiscopum to prepare

! quod ) om. C. | ? Cantuariensis) om. C.

A.D. 1184.
for the elec-

310 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

essent parati, cum eos rex pro hae causa vocaret ad
curiam. Asserebant regis animum tam bene, tam pure,
ad utilitatem ecclesiz esse affectum, ut in electione
futuri pontificis non alicujus servitium, non familiari-
tatem, sed solius: Dei honorem et ecclesi: profectum
vellet observare. Hiis igitur aliisque pacis verbis con-
ventus letificatus, abeuntibus nuntiis, Dei invocato
auxilio communi consensu elegerunt virum commenda-

ter choose bilem, Deo gratum, hominibus carum, regi et regno ut

Battle,

o

wi
out profit.

July.

Henry duke

ot of Saxony
England.

Cause of
his exile.

putabatur acceptum, scilicet abbatem de Bello, ante
paucos annos Cantuariensis ecclesis priorem. Verum
ne regis benivolentia mutaretur in contrarium si hunc

end nomina" solum licet bonum eligere, omnesque regni personas

viderentur refutare, apposuerunt in nominatione ista
quatuor viros non modice probitatis et fame: ut, si
rex primo nollet assentire, omnes sine nota repellere
non valeret. Prior quoque Alanus accessit ad regem,
ut de ejus familiari colloquio animum indagaret, et de
voluntate ipsius certior efficeretur. Sed spe fraudatus
citius rediit, solasque contumelias et terrores adulatio-
nibus mixtas reportavit.

Intere& dux Saxonum, Henrieus nomine, cum uxore
sua preegnante, filia scilicet regis Anglis, venit in An-
gliam cirea festum beati Jacobi apostoli Cum enim a
terra sua potenti manu Dei et violentia imperatoris
fieret alienus, in longinquis partibus, Normannis vide-
licet et Anglia, victualia compulsus est quzritare. In-
exorabilis enim discordia ante annos quatuor inter
ipsum et imperatorem exorta, ex consilio archiepiscopi
Coloniensis czeterorumque tam presulum quam princi-
pum Alemanniz, ad hoc tandem perducta est, ut de
proditione imperatoris simul et imperii accusandus ad
curiam citatus? imperatoris cum adesse contempneret

! Bello] om. C. Odo Abbot of Battle, late prior of Christ Church,
Canterbury.
3 citalus) scitatus, A. B. C.

OPERA HISTORICA. 311

vel formidaret, judicio omnium in exilium actus est, A.D 1194
Nam cum esset genere nobilissimus et ipsius impera- duke Henry ,
toris consanguineus, miles optimus, statura procerus,
generositatem suam et fams gloriam nimia fodavit
avaritia et infidelitate. Erat enim tenax sui, boni cu-
pidus alieni, superbus, elatus nimium, et, quod maxime
principem dedecet, vix alicui fidem conservans illzesam.

Unde tanto odio etiam suis: habitus est, ut cum duellio
adjudieatus innocentiam suam purgare non auderet,

ipso in munitissimum fugiente presidium, omnia ipsius
castella et civitates in manus imperatoris tradita sunt.
Sentiens autem quod inter tot et tantos familiares ad- He tweers
versarios securus esse non potuit, abeundi licentiam um io Gor
petiit et obtinuit, sic tamen ut imperatori ex sacramento ont 5 em-
juramenti fidem faceret, quod nullo in Alemanniam "**'*-
rediret molimine, nisi ex imperatoris gratuita benivo-

lentia. Venit igitur ad regem Anglie in Normannia,
processuque temporis eundem regem, ut predictum est, Re viste.
in Angliam secutus a Cantuaritis honorifice susceptus and spends
est. Adorato itaque Deo et Sancto Thoma martyre, P^elne.
Lundoniam perductus est, et toto fere anno ad expensas

regis in Anglicis deliciis perendinavit.

Exacta autem et attenuata paulisper adventus ejus The monks
letitia, Cantuarienses monachi, per alios nuntios ad sendAln
regem citati priorem suum Alanum aliosque monachos to to the king
Radingum miserunt ad regem, in initio mensis Au-
gusti. A rege itaque simul et ab aulicis specie tenus
honorifice suscepti, de suo, immo ecclesie Dei, pro-
movendo negotio non modicam spem sed et multam
sumpserunt confidentiam. Sed post multa pacis collo- The kins,
quia, tandem personis quas elegerant in audientia regis name
secretius tamen nominatis, aversus est ab eis regis
animus, cum singulis quasi rationabilem excusationem
pretenderet quare illi vel illi nollet assentire. Hor-
tatur denique priorem et eseteros ut domum redeant,
dicens quod oporteret eos aliter orare et aliud habere
consilium. Erat enim fama vulgi regem omnimodis eo

312 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

^D-154 intendere, unde Cantuariensibus timida videbatur oriri
suspicio, ne videlicet dignitates ecclesiasticee nimia re-
convent. Inissione deperirent, ne possessiones religiosorum laico-
rum, immo luporum, violentia distraherentur, ne con-
suetudines ecclesie vel ordo monasticus ab antiquo
deductus institutionibus novis mixte! confunderentur,
et maxime ne aulicorum tam importuna voluntas libe-
ram ecclesie palliaret, immo penitus subverteret, elec-
ei tionem. Prior autem Alanus et qui cum eo erant
Cantuariam redierunt. Et cum in Domino summam
haberent fiduciam, proponebant animo ecclesie suse
libertatem non deserere, nisi domini papse urgenti
Henry pro- cogerentur mandato. Rex autem, sibi preecavens et
poses to . . . .
endi, voluntatem propriam adimplere gestiens, ad dominum
Rochester papam nuntios misit industrios, quorum signifer debuit
esse Galerannus Rofensis episcopus Habebat autem,
ut fertur, idem Galerannus detestandum in animo pro-
positum, monachos scilicet de ecclesia Rofensi propellere,
We bpp, ibidemque clericos instituere seculares, Qui cum Rofam
Aw-9- ^ veniret, ut itineranti sibi necessaria prepararet, morte
preeventus iiit kalendas Septembris interiit et sepultus
est. Fuerunt tunc temporis justitie regis apud Can-
tuariam: quibus cum suggererent maliloqui ut episco-
The estates patum Rofensem in manus domini regis acciperent,
entrusted to responderunt non debere hoc fieri, quia de dominio est
diansofthe archiepiscopi, nec ad hoc rex manus suas deberet ap-
rick. ponere. Data est igitur custodia in manus eorum qui
archiepiscopatum custodiebant, ne unius ejusdemque
Themonks dominii custodes essent diversi. Monachi autem Ro-
burythe — fenses malitiam suam, in obitu Walterii episcopi in-
staff. choatam, renovantes, baculum pastoralem quem de more
antiquo Cantuariam solenniter afferre debuerant, obse-
ratis januis ne a quoquam impedirentur, cum episcopo
suo satis ignominiose sepulto condiderunt. Ceteri vero
complices Galeranni, ob favorem regis suo insistentes

! mizig) permixte, C.

OPERA HISTORICA. 313

proposito, Romanum adierunt pontificem, satagentes AD. 1194.
animum ipsius more Romano emollire, et Cantuariensis Mission to
ecclesise subvertere dignitatem.

Dilatum est interea negotium Cantuariensis ecclesise Visit of the
ob adventum Coloniensis archiepiscopi, quem comes of Cologne.
Flandrie ad preces Henrici regis quasi orandi gratia
adduxerat in Angliam. Quibus rex apud Cantuariam
gratulabundus occurrens, et cum gloria usque Lundo- Failure of
niam perducens, satagebat omnimodis generum suum, mediation.
ducem videlicet Saxonum, archiepiscopo reconciliare,
qui ipsius ducis fortissimus hostis hactenus erat. Quod
cum rex nullo conatu valeret efficere, prefatum archi-
episcopum indignanter remisit.

Cum autem prior Cantuariensis tam regi quam comiti Converse
reverenter occurreret, conquestus est rex comiti de priore, twee tween the
dicens eum superbia inflatum velle Cantuariensis ec- the Countot
clesize propria voluntate archiepiscopum facere, et quod the conduct
voluerit in Anglia secundus papa esse. Dederat enim 4i».
in mandatis dominus papa priori Cantuariensi, ut per
totam Angliam denarium beati Petri colligeret, et in
ecclesia Cantuariensi reservaret; unde rex ad instan-
tiam quorundam episcoporum irritatus! dixit, quod
prior vellet in Anglia secundus papa esse. Cui respon-
dit comes dicens, quod ante totius terre sus etiam
ecclesias combureret, quam hoc sustineret. Sed cum
idem gloriosus eadem a Londonia via rediret, audivit Finder
in terram suam quosdam cum armis intrasse, rapinis
simul et depredationibus nonnulla vastasse. Festina-
vit igitur terre sus flammas extinguere qui in patri-
monio Crucifixi minabatur ecclesias concremare.

Rex autem Anglie misit nuntios et litteras ad con- Henry sum-
ventum Cantuariensis ecclesise, precipiens, ut cum priore monks to
suo plures ad eum mitterent monachos ad Winlesores.* O*t- 11.
Quo cum venissent die ordinationis Sancti Dunstani
simul cum episcopis et clero Anglis, dixit ad monachos

1 irritatus) invitus, C. | ? Winlesores] W ynedelesores, C.

Conference

314 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

rex, “Miseremini mei, domini mei, et amici mel; vos
“ enim estis fideles mei et amici, omnes fere nati de
* terra mea, unde michi magis tenemini Rogo igitur

"© vos per fidem quam michi debetis, loquimini cum

* episcopis meis, et inter vos tale habetote consilium,
“quo Dei et sancte ecclesie honor conservetur, et
“ regni status perseveret in pace, et ut honor debitus
* michi conservetur indempnis, quem prsedecessores
* mei in hac causa noscuntur habuisse" Et plura in
hune modum. Cui cum prior breviter respondisset de
benivolentia gratuita gratias agens, in eundem fere
modum seorsum eum episcopis rex ipse absque media-
tore locutus est. Cum igitur episcopi et prior cum
monachis convenissent in unum de consilio regis trac-
taturi, dixerunt episcopi: * Miramur admodum quod
* nos episcopos a consiliis vestris separatis, cum simus
* ecclesie vestree professi, et fidem debeamus ecclesise
* Cantuariensi sicut, et vos.” Et episcopus Bathonien-
sis: “Non est," inquit, *aliquis princeps qui consilio
* nostro consiliari non valeat. Pluraque in hunc mo-
dum proferebant. At prior: “ Non," inquit, “separamus
* vos a consiliis nostris, cum fidem omnimodam per
* professionem debitam ecclesi] Cantuariensi, ut dici-

ner ^ tis, debeatis; sed sunt qusdam consilia quibus

“de jure interesse debetis: sunt et consilia que ad
* golum pertinent conventum, maxime in hac elec-
* tione, scilicet usque ad publicam electionis pronun-
* tiationem. — Rogamus igitur vos quatinus in hac
* electione nobiscum stare velitis ut professi, ut fide-
* les, ut episcopi Cantuariensis ecclesise suffraganei, ut
* mater vestra, scilicet Cantuariensis ecclesia, etsi pri-
" vata et privilegiata non valeat, canonica saltem
* gaudeat libertate." Londoniensis autem! ad hzc in-

nimia ceecus senectute, et quasi lingua muti-
lata balbutiens, dixit, “ Fecistisne electionem ?" Cui

! autem] om. B.; ins. C.

OPERA HISTORICA. | $15

Prior: “ Etsi aliquam fecimus nominationem, nullam AD.ne&
tamen celebravimus electionem." Londoniensis ad hc: Dispuis b be-
* Nimium," inquit, “ processistis, qui sine nobis contra bishop ot

* domini paps mandatum quempiam eligere preesump- the prior.
* sistis.” Et prior: “ Nunquid super hoc domini papse

* mandatum! habetis?" At illi: * Utique habemus."

Adlate sunt itaque, vix tandem agente priore, domini

paps littere precipientes quatinus infra xl. dies epi- produced
scopi Anglise, prior, et conventus Cantuariensis idoneam sthorisi

the claim o of
eligerent personam. Dixit autem ille? Londoniensis ; the bishops

* Audistisne quod dominus papa nos in electione faci- in te eleo-
* enda vobis preposuit?" “Fiat,” inquit prior, “ ut

* vos in litteris suis dominus papa preposuerit, nos

* tamen penitus non exclusit, unde litterarum istarum

* petimus transcriptum, ut secundi, vos autem ut pri-

“mo positi bulla gaudeatis.” Cum igitur super hoc
rescripto tradendo, vel non tradendo, multa hinc inde Acpy of |
prolata fuissent, ad hoc tandem perventum est, ut epi- demanded.
scopi absque regis licentia litteras illas transcribere

non auderent. Si in tantillo episcopi matri sus de-
fecerunt, ut dicam nihilo, quid in summo facerent ne-

gotio in subsequentibus utique clarebit. Dum itaque de

hiis et hujusmodi cum monachis Cantuariensibus plura
conferrent episcopi, et rex interea aliis indulgeret ne-

gotiis, timens ne, si collocutione diutina consentirent,

ipse penitus ab electione excluderetur, vel, si dissenti-

rent, appellatione interposita electio differretur, pro- Poi.
peravit episcopos & monachis segregare, videlicet ut of the king
ipse, solus inter utrosque mediator existens, omnium
mentes ad libitum suum regeret, et utriusque partis

simul et electi, quasi ex sua liberalitate et studio, gra-

tiam obtineret. Evocati sunt itaque caute episcopi

quasi cum rege seorsum essent locuturi, sed denuo non

sunt reversi Divisi itaque ab alterutrum, monachi
scilicet et episcopi, solius regis nutum et nuntium

1 quempiam . . . mandatum) om. ? ille] om. A. B.

316 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1184. expectabant. Nam solus discurrebat inter ¢os, nec
The King quicquam ex secretis quispiam scire poterat nisi quan-
tainthe tum rex proferre volebat. Nitebatur enim,! ut asse-
bishops’
consent to rebat, episcopos inducere ad consentiendum personse,
tion by the quam prior et monachi nominaverant, cui et ipse rex
suum preebuerat assensum. Promiserat enim priori et
monachis in verbo regio cum juramento post multa
convitia, quod unum ex nominatis suis habituri essent
archiepiscopum ; elaboratum est tandem, ipso rege me-
diante, ut eidem persons utcunque episcopi consenti-
rent. De persona igitur eligenda tandem utcumque
Chaneeof, sopita quaestione, de electione facienda, et persona no-
of dispute. minanda, mota est controversia. Dicebant enim epi-
scopi quod suum erat archiepiscopum Cantuariensem
utpote suum metropolitanum eligere, et quod episcopus
Londoniensis, ejusdem scilicet Cantuariensis ecclesi: de-
canus, personam debeat nominare. Retulit hsc priori
et monachis rex. At prior; “Non,” inquit, “fiet istud.
* Ante carebo prioratu Cantuariensi, ante de eccle.
* gia exibo, ante in terra aliena exulabo. Non hsc in
* diebus meis Cantuariensi ecclesi, inferetur contu-
* melia, non persone mes hsc improperabitur infa-
* mia. Debet enim conventus Cantuariensis de jure
* et antiqua consuetudine suum pastorem et pontificem
* eligere, et qui prior est personam nominare. Jus-
"* tumne est ut episcopi abeque conventu quemeunque
* voluerint Cantuaritis mittant archiepiscopum ? Ne-
“ quaquam." Audientes hse episcopi, indignantes dix-
The bishops erunt: “ Non est ita, sed nostra est electio, et episcopi
their right. « Tondoniensis prima vox et nominatio" Dum hee
itaque diutius usque in desperationem pacis inter eos
rege mediante protenderetur altercatio, rex tandem
moestus ait ad priorem: “Non potest, ut video, res
* ista hoc modo procedere, quia non valeo vobis episco-
“ pos, vel vos episcopis concordare : medium aliquod?
* videamus quo utriusque partis pax et justitia con-

Determina-
tion of the
prior.

! enim) quidem, C. 3 aliquod) aliquid, C.

OPERA HISTORICA. 317

* servetur. Pax enim omnimodis amplectenda est, 4-D. 11%.
* eum ille valde sapiens fuerit qui dixit,. Fiat pax in the king
* diebus nostris; pro Deo pacem diligite, pacem. quse- to pray for
* rite, et, quantum potestis, paci consentite.” Innuit ™*
autem rex Randulfo de Glanvilla prefecto Anglis,

quem tunc forte secum duxerat, ut loqueretur, qui Speechot
dixit: “ Perturbatio ista pessima est, et tam vobis, Gianvile.
“quam toti Anglicane ecclesi: perniciosa Rever-

* timini ad vos, non enim potestis ita. procedere, quia

* nullo modo permittunt episcopi. Sed animos ves-

* tros paulisper flectite, et ad mediam viam, quam

* dominus repperit rex, corda vestra inclinate. In-

* dempnitati vestre studet dominus meus rex; de jure

* vestro nihil peribit vel parum, et forte facilius incli-

* nabuntur episcopi ad consentiendum. Est autem

* hoc quod petit dominus rex ut concedatis, videlicet

* ut episcopus Londoniensis, vel alius electionem dicat

“hoc modo: ‘Nos episcopi, et prior, et conventus He e proposes
* © eeclesite Christi Cantuariensis, cum assensu domini course.

“ ‘regis eligimus istum :' vel ut prior electionem

* pronuntiet et dicat, ‘ Episcopi Anglis, et ego prior,

* * et conventus Cantuariensis, cum assensu domini

“ ‘regis eligimus istum. Quid enim nocebit si epi-

“ gcopos vestros in electione nomine tenus preeponatis?”

Ad- hsec prior, * Conferemus," ait, *cum fratribus nos- The monks
* tris, et citissime responsum reportabo.” Metuentes Stone
igitur et metientes monachi malitiam temporis, et
libertatem suam saltem palliatam habere cupientes,
preebuerunt assensum petitionibus regiis, sic t&men ut

prior Cantuariensis quod reliquum erat electionis exe-
queretur. Quo audito, precepit rex ut hsc pacis pac-

tio seriberetur. Timentibus autem monachis, ne per The sree
hoc scriptum eis laqueus tenderetur invisus si episcopis Vritten out.
traderetur, dixit rex, * Ne timeatis, non enim hac de

“ causa scriptum peto, ut episcopis tribuatur, sed ne

" quid in re agenda superfluum addatur, vel neces-

* sarium subtrahatur" Composito autem scripto dato

A.D. 1184,
October.

318 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et accepto, rogavit episcopos rex, ut, si non aliter vel-

The bishope lent, huic saltem forms pacis consentirent. Disputa-

Pies pt it

M at
etr
Nov. 80.

Dec. 2.
Glanville

pmi

tum est super hoc diutius, et tandem nec propter regis
metum manifeste voluerunt contradicere, nec plane
absque consensu coepiscoporum suorum qui ibi non
aderant consentire. Cumque videret rex eorum perti-
naciam, diemque protractum in vesperam, distulit hoc
negotium usque ad festum Sancti Andres, preecipiens
omnibus, ut in predicta festivitate omnes apud Lon-
doniam convenirent, sub certissima spe archiepiscopum,
de quo sermo habitus est, suscipiendi. Juravit quoque
priori et monachis rex, quod nunquam ab eis discede-

* ret, nec quiequam conventionis inite aliquatenus mu-

taret, et quod episcopos ad consentiendum induceret ;
et quoniam! priori et aliis quibusdam verba dura et
contumeliosa dixerat, cum osculo pacis veniam petiit,
et omnes in pace dimisit. Igitur singuli ad propria
redierunt. Et denuo ad festum Sancti Andree apud
Londoniam convenerunt. Credens itaque prior promis-
sionibus regiis, et sperans se jam jamque suum archi-
episcopum suscepturum, alacriter accessit, sed in ipso
aditu omnia in contrarium mutata conspexit. Nam a
primo die in crastinum, de crastino in diem tertium
dilatum est negotium. Die vero tertia, iiij® scilicet
nonas Decembris, cum monachi Cantuarienses una cum
priore suo residerent colloquentes et mirantes admodum

lec oer quorsum ista dilatio tenderetur, misit ad eos rex Ran-

dulfum prefectum Anglis, aliosque spectabiles viros,
qui mentes monachorum tam & spe apud Windlesores
concepta, quam a tota intentione sua temptaverunt
deviare. Maxime tamen laboraverunt efficere, . ut mo-
nachi, suo penitus omisso proposito, cum episcopis de
faciendo tractarent negotio, &c si nichil ante esset in-
choatum. Quibus prior in hune modum respondit:
* Miramur &dmodum super hiis que nobis affertis.

1 guoniam] quem, C.

OPERA HISTORICA. 319

* Scitis enim quid convenit inter dominum nostrum 4.D.11%.
« Dec. 2.
regem et nos, cum altera vice in presentia ipsius The prior
* egsemus. Unanimes enim fuimus de persona quam thatthe -
" ej nominavimus, et, cum ipse nobis suum preebuisset comploted ^
* assensum de electione facienda, sola remansit nomi- demands-on
* natio. Forma etiam eligendi scripto, ut scitis, com- with the"
* mendata est. Sic a curia cum gratia domini regis "
* recessimus, sic conventui nostro ea que facta sunt
* recitavimus, sic etiam nunc ad vocationem domini
“ nostri regis accessimus. Et quia nobis nova sunt
* et miranda qus proponitis, nec eorum que diximus
* &bsque conventu nostro quiequam mutari poterit,
* domini regis preesentiam optamus, ut cum illo pree-
* gentialiter loquamur." Relata sunt continuo regi uve font
quie audita sunt. llle vero nonnullis abbatibus secum election.
assumptis, et quasi de preteritis dissimulans, dixit ad
monachos : “ Ite, domini mei, ite, et cum episcopis de
* pastore eligendo pacifice tractate, et quemcunque
* unanimi consensu inter vos elegeritis, vel quodcun- mpm.
* que feceritis, ratum michi erit et gratum, meumque
* gratanter dabo assensum." Cui cum prior respon-
disset ea quie superius scripta sunt, quse et nuntiis
ejus dixerat, ipse inter alia sic respondit: “ Verum egt ; Henry in-
* gic altera vice discessistis; sed scitote quod & consilio
* regni mei nec volo recedere, nec valeo, ne videar in
* regno meo scisma vel discordiam enutrire; sed pro
* Deo pacifice loquimini cum episcopis et abbatibus
* meis, et mementote quia vox populi, vox Domini.” 22m
Mira res! Nuper apud Windlesores festinavit quan-
tocius ab episcopis monachos separare, nunc e contra-
rio nisus est, tum per se tum per alios, eos simul co-
&dunare. Noverat enim mentes eorum et impetus, et ot.
quod, in omnibus ecclesise necessitatibus maximis, regis
magis quam Dei favorem querebant. Fecerunt simi-
liter et patres, et preedecessores eorum. Nam Sancto
Anselmo, tempore regis Willelmi, etiam obedientiam
abnegaverunt ; Theobaldo archiepiscopo pro rege Ste-

320 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
pu. phano infesti fuerunt; sancto martyri Thome pro
Consistent rege isto Henrico adversarii facti sunt; in electione
the hope Ricardi archiepiscopi supplantatores fuerunt; nunc
etiam in electione ista aliquid sinistrum machinari
conantur. Inourrerant enim quidam ex ipsis regis
indignationem et odium, quam nunc quolibet modo

mitigare curabant.

Post multas autem et varias collocutiones recessit
ofeertain rex, et abbates illos quos secum duxerat subversionis
"causa cum monachis dimisit. Qui variis allega-
tionibus conati ,sunt priorem inducere utad volun-
tatem regis cum episcopis loqueretur. Hoc ipse rex
dixit, hoc abbates, hoc aulici potentiores efficere
peri with conabantur. Videns autem prior sibi et ecclesise
imminere periculum, quosdam episcopos seorsum voca-
vit, eisque responsum regis in bona fide revelavit,
“Fiat,” inquiunt episcopi; * Nominate igitur vestros et
“nos nominabimus nostros" Nominavit itaque prior
Henamesu. Viros tres magne probitatis et probate religionis. At
dates; the episcopi: “Boni,” inquiunt, *viri sunt et religiosi, sed
name Bald- « nog non nisi unum volumus nominare, Baldewinum
Worcester. « videlicet Wigorniensem episcopum." Quibus cum
prior respondisset ; * Vir quidem bonus est, et, litteratus,
* ged ibo ad fratres nostros, et exinde breviter confe-
* remus.” — Responderunt episcopi: “Ite et conferte
“ velociter, quia non poterit res ista diutius protelari.”
Redierunt episcopi ad coepiscopos suos sumptis secum
duobus abbatibus vel tribus. Prior quoque de hiis cum
Purtherne- monachis conferens super hoc negotio misit ad regem
between the monachos duos, et archidiaconum Cantuariensem. Et
ecce subito miserunt episcopi clericos ad priorem et
monachos dicentes: * Vocant vos episcopi, ut secundum
* preceptum domini pape faciends intersitis electioni.
* Boni quidem viri sunt quos nominastis, sed quem
* jpsi nominaverunt melior est et optimus, ideoque
* illum adhue nominant et eligunt. Stupentibus ad
hsec monachis, continuo clerici ad episcopos redierunt.

OPERA HISTORICA. 321

Et ecce subito, stupentibus cunctis, auditus est signo- ap. 1126.

rum sonitus et cantantium voces. Qusrentibus autem The bishops

omnibus et fere singulis, rege quoque interrogante, celebrate
quasi miraretur! quid hoc esset, accurrit quidam dicens tion.
episcopos elegisse sibi archiepiscopum, et “Te Deum"
cantasse. Mirantibus itaque, nec mirum, cunctis qui
aderant, et lacrimantibus plurimis, Cantuariensis eccle-
site monachi velociter? recesserunt. Videns autem? rex
electionem hanc, ordine prepostero et in prejudicium the ting
- Cantuariensis ecclesise factam, ratam non esse, sub fes- Canterbury
tinatione nimia misit Cantuariam spectabiles nuntios the consent
abbates et clericos, qui conventus amaritudinem ver- vente m
borum mulcerent dulcedine, et animos perturbatos mi-
tigantes ad consentiendum persone utcumque electe,
cum melioratione cause inducerent. Venientes itaque
predicti regis nuntii nonis Decembris Cantuariam, hoc _ iDec. 5.
tandem pacificis allegationibus effecerunt, ut prior in sent eo
London.
proximo ad dominum regem Lundoniam veniret con-
ventus responsa laturus, et quam meliorationem tanti
scandali esset ecclesia Christi habitura inquisiturus.
Venit igitur prior, ut preemissum est, ad regem liiito Dee. 16.
idus Decembris, et cum honore multo specie tenus ^ sists that Ein hag i"
rege et aulicis susceptus est. Deinde contumelias et shan visit
terrores minis et blanditiis inter loquendum admixtas end
audivit, nec timuit, nec consentire voluit, nisi rex in by the
propria persona Cantuariam veniens ore proprio con-
ventus benivolentiam nullo mediante postularet, et epi-
scoporum electionem modo subscripto penitus cassaret ;
videlicet, ut rex, impetrato conventus consensu, a Can-
tuaria Londoniam rediens, in audientia cleri et populi
fateretur electionem illam aliter quam deberet vel
deceret factum fuisse, unde et digna esset congrua
emendatione: ipse quoque electus protestari deberet et

! wiraretur) miratur, C. | 3 autem) etiam, C.
2 velociter] om. A. B.
A. 64. X

322 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.113& dicere, quod non vellet neque deberet regimen subire
December. Cantuariensis ecclesise, nisi per priorem et conventum.
Hzc omnia ut preedicta sunt ibidem fieri debuerunt, ubi
trangressio illa episcoporum facta est, scilicet in capi-
tulo Westmonasterii. Consenserunt vix tandem huic
forms rex, prior et ceteri; et Cantuariam properatum
est, Episcopi autem paci init, immo et priori, invi-
Theking dentes abierunt retrorsum. Crastino vero vel perendie
sons to Cally Tex aliquantulum obiter infirmatus filios suos, Gaufri-

ascertain dum videlieet comitem Britannis, et Johannem dominum
of the Hibernie, abbatem de Burgo, et clericos regis famili-

ares, misit Cantuariam, ut ipsi regi referrent, si ea

quee prior fecerat conventus universitas concederet:

timuit enim regia sullimites repulsam pati, fdeoque

per filios suos et privatos conventus voluit preescire

consensum. Priori namque se committere noluit, cujus

prudentiam simul et constantiam, etiam inter injurias

et minas, expertus est. Venerunt itaque predicti re-

gis filii Cantuariam, seque conventui pro patre quasi

obsides statuentes, unitatem in consentiendo viderunt,

Deo.14. et recesserunt. Crastino videlicet feria vi, nono-
Henry him-

sel cmos to decimo kalendas Januarii, rex ipse Cantuariam venit,

et humiliter adorato Deo et beato Thoma martyre,

post multos et varios sermones, scripto quoque de

forma pacis et de cassatione electionis facte compo-

sito, in capitulum solus intravit presente toto con-

: ventu ejusdem Cantuariensis ecclesie. Rex itaque,

inter monachos quasi unus ex eis residens, dixit:

Hisspech “ Ecce, domini, ut voluistis venimus ad vos sicut ad

terhouse. “ Karissimos dominos meos, de re ista que male di-

* ducta est veniam petiturus. Et sciatis quod vobis

* testor per Deum, quod nunquam michi placuit quod

* vos ecclesire vestree jura perdidistis. Res quoque ad

* honorem ecclesie vestre aliter perducta fuisset, si

“ea qus vobis mandaveram fideliter relata fuissent;

* sed jam nune rogo vos per Deum, ut ad honorem

“ Dei, et ecclesi: vestre, et pacem regni mei perso-

OPERA HISTORICA. 323

“nam hane de qua sermo agitur suscipere velitis, A.D.1184
* cum melioratione causse, sicut convenit inter nos et Dec. 14.
^ dominum priorem vestrum, quod et vos latere non

* gestimo.” Quo dicto, flexis! genibus cum laerimis The prior's
peroravit. Respondens prior dixit: * Res quidem ista,
* domine, ut asseritis, aliter quam debuit acta est,
“unde et nos ex corde dolemus. Sed sciatis certis-
* sime quod in his que usque ad prssens a nobis
* super hoe negotio dicta vel faeta sunt, nichil peni-
* tus contra vos vel honorem vobis debitum voluimus
* attemptare. Ecclesise nostre dignitas solummodo
*'fuit in causa, et status ab antiquo huc usque de-
* duetus. Verum ob reverentiam persons vestre qua
“nos filios vestros &dmodum leetificastis, petitioni
" vestre) nostrum preebemus assensum. Personam He consents
* jllam uteunque electam suscipimus, rogantes atten- tion.
* tius humilitate qua possumus, ut quantum poteritis
* emendationem procuretis, et de cetero jura ecclesise
* hujus et nos, personam quoque per vos susceptam,
* in negotiis suis et necessitatibus protegere et pro-
* movere velitis" Annuit rex et abiit, et die cras- The king
tina Londoniam pervtnit. ^ Veniens autem prior London
Londoniam cuncta qus promissa sunt preparata
existimans, spe frustratus regem repperit alienatum et
consilium mutatum. Prior .autem regem increpans The prior
monuit ut ea que conventui Cantuariensi promiserat tosnnul the
opere compleret. Respondit rex, et dixit se ea non bahapals
posse perficere, nec velle episcopos suos ita confundere,
ut quod ipsi fecerant in irritum penitus duceretur.
Hsec audiens prior expalluit, et stupor apprehendit
universos. Priorem autem amplius cireumdedit horror
et mentis angustia, ut jam jamque spiritum exhalare
videretur. Diffunditur ilico in consistorio priorem the prior
Cantuariensis ecclesise spiritum exhalasse; et concur-
rentibus plurimis rex ipse sbupefaetus accurrit. Vi-

! flexis] flens, C. )
x 2

A.D. 1184.

December,

The king
gives in.

324 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

dens autem priorem laboriose spirantem, timuit ne, si
ibidem moreretur, ipse innocens proditionis notaretur.
Postulans autem aquam, et in faciem prioris jaciens,
exclamavit dicens, * Confortare, domine prior, confor-
* tare, ludens locutus sum; quod volueris faciam, quod
“ promisi dicam et amplius, confortare tantum et esto
“ jocundus" Prior autem, passione transacta, resumpto
spiritu resedit. Cui rex superiores voces ingeminans,
* Eis," inquit, *agamus, quod verbo tenus promissum

In thechap- « egt opere compleamus.” Congregato igitur clero et

ter house at

Westmin-
ster, the
king de-
clares that

populo multo in capitulo Westmonasterii, ubi hee
contigerunt, indictoque post strepitum silentio, rex

the election ait: ' Res ista, electio videlicet Wigorniensis episcopi,

undul
made.

" aliter quam debuit in prejudicium Cantuariensis
“ ecclesise facta est: nolo autem ut prefata ecclesia
* Cantuariensis aliquatenus jure suo privetur, sed
* quod suum esse dinoscitur eidem permaneat illiba-
“tum. Volo igitur et precipio, ut in presentia ves-
* tra electio Cantuariensis archiepiscopi meliori fine
“ elaudatur" Episcopus vero Wigorniensis subjunxit
dicens: * Episcopi Anglis, fratres mei, me renitentein,
* ut scitis, elegerunt; sed dixi, quod et adhue dico,
* quod non volo, nec debeo regimen subire Cantua-
* riensis ecclesie, nisi per priorem et conventum."
Quo dicto, prolata sunt in medium privilegia Can-
tuariensis ecclesire de libera electione, et de prima voce.
Quibus in audientia lectis, prior, ut potuit, dixit:
* Audistis, qui adestis, qua fulgeat dignitate Cantua-
* yiensis ecclesia in sui pontificis electione. Clarum
“ quidem est quod electio episcoporum, quam in impe-
* tu suo fecerunt, quasi nulla est, quia preesumptuosa,
“et penitus cassanda. Nos ergo in nomine Sancte
* Trinitatis eligimus virum venerabilem dominum
* Baldewinum Wigorniensem episcopum in patrem et
* pastorem Cantuariensis ecclesise." Et surgentes in-
troduxerunt novum electum in ecclesiam, cantantes et
Deum laudantes, sonantibus signis non solum West-

OPERA HISTORICA. 325

monasterii sed et! totius Lundanz civitatis. Acta sunt AD. 1184
hec anno gratie M9CoLxxxerurm, mense Decembrio, The afiair
. septimo decimo kalendas Januarii, et Dominica tertia sndisre-
Adventus Domini Vacaverat autem Cantuariensis future use.
ecclesia & die obitus Ricardi archiepiscopi mensibus ix.

diebus xii in Februario et xiiii in Decembrio. Hic

autem aliquantulum diffuse, multis tamen preteritis,

stilo rudi scripta sunt, ad cautelam illorum, qui futu-

ris temporibus electioni Cantuariensis archiepiscopi

debent interesse.

" MCLXXXV.—VIIL

Missi sunt nuntii regis et conventus Cantuariensis Tho yell iz
ad Romanam curiam, qui a domino papa Lucio? Can- sent for.
tuariensi electo pallium postularent, et antique privile-
gium prerogative.

Quarto kalendas Februarias venit Cantuariam orandi Jen.99
gratia Heracleus patriarcha Jerosolimitanus. Hic qui- petriareh ^
dem in Angliam venerat ut regem Anglis si fieri pos- with news
set secum duceret Jerosolimam. Rex etenim Jerosoli- slea.
mitanus ante paucos annos lepra percussus toti regno
scandalum ingessit, et inimicis crucis Christi, paganis
videlicet, non modicam contulit audaciam. Interim ta-
men * adolescentem quendam regis Anglorum consangui-
neum regem Jerusalem constituerunt, quo magis regis
Anglorum captarent benivolentiam. Rex autem Anglise
filiorum suorum smvitiam agnoscens, totique regno suo Henry re.
Sciens imminere periculum si sua relinquens alienis et erum. "ut
tam remotis quam ignotis se implicaret negotiis, peti- money.
tioni non annuit patriarchs. Hoc etiam ei in consiliis
datum est convocatis apud Londoniam totius Anglis
primoribus Verumptamen ne tantilabor itineris pa-
triarehz videretur inutile, promisit ei rex ad defen-
sionem terre Jerosolimitanze L. milia marcas argenti.

! et] om, B. 3 tamen] et, ins. C.
2 Lucio] Blank in C.

326 © GERVASII MONA CHI CANTUARIENSIS

AD.1185. ^ Sequenti mense Maio prima die mensis facta est

Soles le eclipsis solis . "NF .

Eclipse pais solis particularis cirea horam septimam.

May 19. Quartodecimo kalendas Junii, die scilicet Sancti

Baldwin, ., Dunstani, Cantuariensis electus a conventu suo honori-
fice susceptus est. Qui, pallio sibi ab apostolica sede
transmisso redimitus, in sede patriarchatus Cantuarini
collocatus est. ' Sequenti autem festivitate Sancti
Augustini Anglorum aposteli, ad preces Rogerii abbatis

He visite B. Saneti Augustini et conventus, ad ecclesiam Sancti

as * Augustini veniens, honorifice susceptus est. Missam
quoque in die solenni celebravit et duo cimiteria
dedicavit. Abbas autem in susceptione archiepiscopi
reverenter mitram deposuit, nec eam deinceps capiti
suo voluit apponere, donec ab archiepiscopo préecipe-
retur.

John sent Misit hoc anno rex! Henricus Johannem filium
suum juniorem in Hiberniam, ut totius Hibernis do-
minus vocaretur et esset.

meen Regina autem Alianor ad preces Baldewini Cantua-
leased from riensis archiepiscopi a diutino carcere suo tempore
modico liberata est, quo per annos fere xii tenebatur
inclusa. Quo facto, transfretavit rex et patriarcha
Jerosolimitanus, ut regem Francie et comitem Flan-

The ké4a drim, qui sibi adinvicem hostiliter minabantur occurrere,

Ad mei pacificaret. Vix tandem per regem Anglie elaboratum

peace. est, ut comes Flandrie domino suo regi Francorum
Philippo nonnulla castella terrasque resignaret, aliqui-
bus tamen sibi retentis. Transfretavit hoc anno
mense ....*in Normanniam dux Saxonum Henricus
cum uxore sua et matre? ejus, regina videlicet An-
glorum Alianor.

Hugh of Electus est hoc anno, immo intrusus, ad regimen

elected to Cesirensis ecclesi Hugo de Nunant. Et archiepi-
scopus Cantuariensis Baldewinus dedit episcopatum

in À. and B.; and the word is omit-
ted in C.
3 matre] mater, B.

! rez] Anglorum, ins. C.
* mense] The month is left blank

OPERA HISTORICA. 327

Rofensis ecclesiz clericé suo Gilberto de Glanvilla cog- 4-D. 1186.
nomine. Cum autem Cantuariensis archiepiscopus biabop re
Cantuarie propinquaret, convocatis episcopis suis ut prior at
electum Rofensem in die Sancti Michaelis! consecra-

ret, accessit ad eum prior Cantuariensis Alanus in

villa que dicitur Tenham?* cum pluribus monachis, et

dixit ad eum:

«

* Domine pater, venimus ad vos, ut filii ad patrem, reped
& conventu missi Cantuariensi. Rogamus igitur vos, thesutject
rogant et cseteri confratres nostri, quatinus dignitates tom maf
et jura vestre Cantuariensis ecclesise, et ea maxime 1o the see of
qui ad vos spectant, sicut debetis velitis conservare.
Specialiter autem de electo Rofensi noster sollicitatur
conventus, cujus electio aliter et alibi quam debuit

.celebrata est, quam ad prssens ob reverentiam ves-

tram pacis intuitu silentio preeterimus. Veruntamen

de baculo sermo serendus est, quem monachi Rofen-

ses statim post obitum Galeranni de more antiquo
Cantuariam debuerant attulisse. Hec est veterana
Cantuariensis ecclesie prerogativa, quse ob olitanis
temporibus usque ad hsc tempora inconcussa per-
mansit. Verum post obitum Walterii Rofensis epi-

scopi, cui suceessit Galerannus, monachi Rofenses
baculum predictum contumaciter retinuerunt. Gale- Rehearsal
ranno autem in prsjudicium Cantuariensis ecclesise haviour of |
male electo, et in partibus transmarinis nullo com- Rochester."
provincialium episcoporum astante consecrato, cum
rediret in Angliam actum est a conventu Cantua-

riensi ut dignitas ecclesise Cantuariensis revocaretur,

vel episcopus prefatus pro episcopo non haberetur.
Recordatum est igitur in capitulo Cantuariensi xiiiito Agreement
kalendas Decembris quod, defuncto episcopo Rofensi 1199.

et sepulto, statim debeat pastoralis baculus & mona-

chis Rofensibus non in occulto sed palam Cantua-

riam ad altare Christi deferri, ibidemque usque ad

! Michaelis] archangeli, ins. C. | ? Texham) Tembam, C,

328 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4.D.118. « consecrationem novi electi conservari. Cum autem
Method of - * placuerit archiepiscopo Cantuariensi cuilibet episco-
bishop of ^" patum Rofensem dare, in capitulo Cantuariensi de-
* bet! electio celebrari, ibidemque novus electus debet
* archiepiscopo Cantuariensi statim post electionem ho-
“ magium facere, et tam sibi quam Cantuariensi ecclesise
* fidelitatem jurare. Astiterunt etiam seniores nostri,
* affirmantes cum sacramento juramenti se prefatam
"* hane consuetudinem tempore duorum episcoporum
* vidisse. Ipse quoque archiepiscopus Ricardus cum
“ eseteris visis evangeliis idem se vidisse juravit. Quo
Pio " audito, Galerannus Ricardo archiepiscopo przedeces-
Galeam. * sori vestro et ecclesie fidelitatem fecit, ad altare
“ Christi professionem legit, et de eodem altari bacu-
“ Jum ante paucos dies allatum suscepit. Fuerunt huic
* assertioni preesentes archiepiscopus Ricardus, Gerar-
* dus electus Cestrensis, Galerannus episcopus Rofensis,
* Benedictus abbas de Burgo, archidiaconus Gloeces-
* trie, archidiaconus Bathoniensis, prior Cantuariensis,
* Moyses prior Coventrensis, alique plures clerici et
* laici cum ipso conventu Cantuariensi. Hxc est igi-
* tur, ut diximus, Cantuariensis ecclesise prerogativa
“ usque ad hmc tempora vestra conservata. Nunc au-
* tem malitiis hominum qui Cantuariensem obpugnant
“ ecclesiam prudentiam vestram opponite, ut exinde
“ mente secura Deo respondere valeatis."
Reply of the Archiepiscopus ad hiec breviter respondit : * Digni-
* tates et jura Cantuariensis ecclesie, Deo annuente,
* pro posse meo per consilium vestrum servabo. De
* baculo autem Rofensis ecclesis de quo sermo agitur,
The Roches " quid facere valeam ignoro. Nulla enim ratione mo-
deny the “ nachos Rofenses inducere valeo ut baculum preedictum
“ Cantuariam velint afferre: nunquam enim factum
* fuisse constanter affirmant," Respondit prior et dixit :
* Manifestum est eos inniti mendacio, cum hic sint

! debet) deberet, C.

OPERA HISTORICA. 320

* tam monachi quam laici qui in Cantuariensi capi- AD.nss.
* tulo fuerunt, quando supradicta facta est recordatio." "*P'ember.
Et post pauca, “ Hsec est,” inquit prior, *domine pater, The prior re-

states the
“ prima qusestio quz in presentia vestra contra Can- cave, and o
“ tuariensem ecclesiam mota est. Necesse est igitur ms on

‘tam fams vestre quam utilitati ecclesie et paci, ut monks
« « aie contumaciam istam compescere velitis, ne ceteri
* Dei eecclesiee. adversarii sumant audaciam resistendi.
* Si enim in hac novitate vestra remissum magis quam
* rigidum senserint, etiam mutilatis dabitis cornua re-
“ pugnandi" “ Dicite igitur," archiepiscopus ait, “quid
* facto opus sit" Et prior: “ De rigore justitiee juste
* poteritis priorem et monachos Rofenses pro injuria
* vobis et ecclesie vestre illata suspendere" “Quis
* ergo,” ait archiepiscopus, “pro consecrando episcopo
* petitionem faciet ? Sed date consilium quo ecclesia dica
* Cantuariensis quod suum est recipiat et consecratio mous s them.
* episcopi rite! procedat. Scandalum enim erit impor-
* tabile, nec vestre profectus ecclesise, si episcopi nostri
* qui de longe venerunt revertantur illusi. Sed con-
* vocentur monachi illi et clerici nostri, quia verbum
“ propalatum est, et quid velint dicere audiamus" Quo
facto, dixit archiepiscopus ad Rofenses: “ Audivimus, deseo
* fratres, jura Cantuariensis ecclesie, maxime de ba-
* culo pastorali ecclesi, vestre, videlicet, quod illum
* mortuo et sepulto episcopo Cantuariam debeatis
“ afferre; vos autem in contrarium allegatis. Nunc
* ergo precipio vobis in virtute obedientism et in peri-
* culo ordinis vestri, ut quid soleat fieri nobis dicatis, creireser
* nec ecclesie. Cantuariensi quod suum est subtrahere staflto tho
* velitis," Monachi, ad hsc stupidi effecti, habito con- '
silio, tandem dixerunt quod, mortuo episcopo Rofensi,
baculus pastoralis non ad Cantuariam sed ad archiepi-
scopum, ubicunque fuerit vel preeceperit, debeat afferri.
Ad hsc archiepiscopus: “Si ad archiepiscopum, ubi-

! rite) om. A. B.

330 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1185. “ cunque fuerit vel preeceperit, afferri debet, quare non
erties * melius ad Cantuariensem ecclesiam ?" At illi: * prop-
the offer it t * ter calumpniam monachorum." “Mirumne est," in-
quit archiepiscopus, “si ecclesi, sus jura quzrunt ?”

At illi: “Nunquam factum est, nec unquam fiet," Et
archiepiscopus : * Ecce preesentes sunt qui hoc a multo

* tempore fieri viderunt." At illi: * Juvenes," inquiunt,

* gumus, nec quiequam scimus nisi quod vidimus." Se-

gregatis igitur illis, dixit archiepiscopus: * Solam mali-

* tiam sapiunt verba istorum. Nam si eis preeciperetur

* ne Cantuariam baculum afferrent, ut puto, niterentur

“in contrarium. Nos ergo, si laudatis, recipiamus ab

* eis quod ipsi fatentur esse, nostrum, et de injuria

" illata dent cautionem nostro standi judicio." Placuit
omnibus quod dictum est, et sic revocati sunt Rofen-

Thosmh- e8; quibus dixit archiepiscopus: “Vos fatemini quod
ceivesit. — *' ad nutum nostrum debeat & vobis baculus pastoralis
* afferri, Resignate ergo illum, ut quod meum esse

* ratum est in presenti recipiam." Dato itaque ba-

culo et accepto, dixit archiepiscopus: “ Date etiam cau-

* tionem nostro standi judicio tam de tota causa quam

* de illata injuria." Et dederunt, prior scilicet Rofensis
ezeterique pro se suoque conventu. Quo facto, dixit

and hands archiepiscopus : * Gratum esset nobis si tu, prior Ro-
prior of Can- * fensis, baculum istum in altari Christi Cantuariz
’ * manu propria velles offerre. Sed quia tibi ingratum

* est, priori Cantuariensi illum trado Cantuariam de-

* ferendum." Ad hsc prior Cantuariensis dixit: ‘Si

* prior Rofensis quod suum esse dinoscitur facere con-

* tempnit, quod nostri juris est non refutamus.” Et

accepto de manu archiepiscopi baculo, Cantuariam venit

Gilbert et super altare Christi baculum posuit. Rofenses au-
Glanville | tem confusi et quasi elingues effecti sunt. Dominica
terdent^s, sequenti, die scilicet Sancti Michaelis archangeli, con-
secravit archiepiscopus Baldewinus Gilebertum Rofen-

sem electum ad altare Christi, accepta prius ab eo
fidelitate in capitulo Cantuariensi cum debito jura-

OPERA "HISTORICA. 381

mento, assidente sibi in eodem capitulo Reginaldo epi- A.D. 1186.
scopo Bathoniensi, Seinfrido episcopo Cicestrensi, Petro Sep. 2»
Menevensi, Willelmo electo Landavensi, priore Alano et
toto conventu Cantuariensi, et multitudine multa cleri
et populi. Facta igitur fidelitate in capitulo cum de-
bito juramento, data professione ad altare Christi,
consecratus rediit Rovecestram, et ab archiepiscopo
Cantuariensi Baldewino intronizatus est.

Interea comes Flandrie Philippus, graviter ferens Renewal of

war between

pre? pudore quod tot et talia per regem Francis Lrsncoand
amisisset castella, propoauit animo pauca que utcun-
que retinuerat armis munire et propugnaculis? et con-
ira regem Francie dominum suum firmiter tenere.
Videns autem rex quod ea qus gratuita benignitate
licet ingrata comiti dimiserat, in contemptum et con-
tumeliam suz persons et regni Francorum verterentur
in detrimentum, habito consilio decrevit omnia quz
sui juris erant revocare, et rebellandi causas subtrahere.
Territus autem comes et de sua virtute diffidens, im- The count
peratoris filium adiit, ejusque petens auxilium, etiam fein sssist-
de comitatu Flandrie contra naturalem dominum hs emperor
suum eidem fecit homagium. Sed Deus omnipotens
dilatione congrua ipsius conatus elisit et infatuavit-

2 Sam. xv. consilium Architofel. Nam imperator injuste petitum

21. negavit solatium, inhibens filio ne ei contra justum et
sequum aliquatenus preeberet auxilium. Verumptamen
injurias comiti illatas promisit repellere, si rex Fran-
cie eidem comiti jura debita temptaret abripere.
Hoc ergo delusus eloquio comes & suo cecidit proposito,
et in proximo volens nolens domini sui se commisit
arbitrio.

Obiit hoec anno papa Lucius circa festum Sancti November.
Andres, et Verons; sepultus est. Cui successit incon- dies, Urban
tinenti Mediolanensis archiepiscopus et Urbanus > appel- owes oed.
latus est.

1 Rovecestram] Rovecestriam, C. | 3 propugnaculis] propugnabilis,
3 pre] pro, B. A. | B. :

332 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1186. MCLXXXVI.—IX.
The arch: Baldewinus Cantuariensis archiepiscopus, de quo

the anniver- tantee religionis effulserant preeconia quasi redemp-
sary of his . "T . . .
election de- turus esset Israel, in primis sanctitatis suze operibus
convent of a sanctuario Domini incipiens, electionis suze die an-
resenta. niversario ante Natale, ecclesiam Christi Cantuariz
1185.) spoliavit suis exeniis! ut predictum est, que vulgo
presentia vocantur. Hsc in Natali Domini et Pascha
de villis monachorum in curiam eorundem consueve-
rant ab antiquo deferri, et ad usus infirmorum et
hospitum celerario tradi. Quod cum monachi Cantua-
rienses patienter etsi non libenter sustinerent, ne pas-
toris sui operum initiis viderentur aliquatenus repug-
nare, archiepiscopus jam quodammodo invento aditu
proposuit animo in monachos suos et ecclesiam Cantu-
ariensem primos experiri conatus. Subverterant enim
ao quidam clerici seculares ipsius simplicitatem, fabricantes
themonks. continua suggestione de litteratura ejus arma malitis
et nequitiz. Aversa est itaque mens ejus et intentio
& dilectione conventus, et quos fovere debuit studuit
impugnare. Inconsulto igitur priore et conventu, per
manus clericorum suorum ecclesias tres cum capellis
Hesees suis tam violenter quam fraudulenter surripuit octavo
churches kalendas Februarii, que victualibus pauperum per ve-
ated to the nerabilem Ricardum archiepiscopum assignate fuerant
Jan. 25 et confirmate. Deceperunt enim clerici ad hoc ab eo
directi predictarum sacerdotes ecclesiarum, mutuatis ab
eis clavibus ac si evangelia essent audituri. Sustinuit
et hoc utcunque conventus, supplicans archiepiscopo in
humilitate ut sibi commisse parceret ecclesie, et pau-
perum et peregrinorum patrie misereretur. Qui non
solum non exaudivit eos, sed ad majora manus ex-
tendit. Nam villas et redditus, victualibus monacho-
rum ab antiquo deputatas, invasit, et clericis suis et

! exeniis) exenniis, C.

OPERA HISTORICA. 383

laicis tradidit custodiendas. His igitur et hujusmodi A.D. 1186.
gravaminibus afflicti, compulsi sunt monachi xii? ka- qp n.
lendas Marcii sedem apostolicam appellare. Archiepi- {pe to
Scopus autem nec supplicationibus nec appellatione

voluit a proposito desistere. Nam villas quas ante The arch.
appellationem non invaserat post appellationem occu- the the aes
pavit. Proposuit etiam animo nec sanctuario Dei of E
parcere, sed omnia intus et extra violenter occupare.
Divulgata sunt hsec circumquaque fama volitante per

vicinos et longe positos, et mirati sunt universi. Ob-
stupuerunt enim famam tanti viri tam subito et tam

foede violari, de quo tants bonitatis preconia primitus
effulserunt. Dolent itaque et indignantur amici Can-
tuariensis ecclesiz de matris suzs tam dira oppressione.

Ad cujus consolationem venerunt Cantuariam abbates Mediationot
tres, ut inter patrem et filios pacem violatam vel Wingham.
Specie tenus reformarent. Qui inter conventum et
archiepiscopum prope positum, scilicet apud Wingeham,
discurrentes, hoc tandem utcunque elaboraverunt, ut
conventus, salvo statu ecclesise, renuntiarent appella-

tioni, et archiepiscopus monachorum villas occupatas

et redditus in integrum restitueret. Factum est autem. The manors
Renuntiatum est tandem appellationi, et archiepiscopus snd theap-
villas tantum ablatas restituit. Ecclesias autem et drewn.
exenia sub spe recuperands pietatis retinuit donec

altiori consilio instrueretur, et conventus benivolentia

simul et patientia alliceretur. Erant autem quidam ex
fratribus Cantuariensis ecclesi, subtilioris ingenii et
majoris constantiz, qui nullo intuitu voluerunt appel-

lationi renuntiare nisi archiepiscopus in integrum Oneof the
ablata restitueret omnia. Ex quibus unus! domino pose the
papse Urbano tacito tamen scribens nomine scripsit and appeals,
univers: modum seilicet electionis, causam appella-

tionis, et formam renuntiationis. Archiepiscopus autem

! unus] Possibly Gervase himself; | thetext. Brother Haymo of Thanet
the tract given above, pp. 82-40, | was however the moving spirit of
seems to answer the description in ! the opposition; see below, p. 389.

334 . GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4.7.18. verbo tenus ad conventum pacem servabat quam in
bishop a pectore non habebat. Nam sub hoc cujuscunque pacis
assistance tempore preefatas ecclesias clericis suis dedit, quorum
^" mum et ad Romanum pontificem misit, ut datas ec-
elesias confirmaret, et fabricands ecclesie apostolicam
daret auctoritatem.
uarrel of , Orta est his diebus discordia grandis inter dominum
abouti, Papam et imperatorem Fretherieum hae occasione.
g$ectonto Dederat imperator cuidam nepoti! suo archiepiscopa-
tum Treverensis ecclesie, sed canonici alium quendam
canonice elegerunt. Ventilata est igitur causa in con-
sistorio domini paps, et tandem? canoniem electioni
cessi£ victoria. Confirmavit enim canonice electum et
consecravit. Quo audito, imperator non modice motus
est, et? novi archiepiscopi confiscavit possessiones.
In ipsum quoque dominum papam edictum statuit,
totius imperii appellationes inhibuit, aliarumque regio-
num appellationes impedivit, et quos apprehendere
poterat ad papam euntes vel ab eo redeuntes in-
carceravit : alios lingua capulata, naso et alis mem-
severity bris mutilatis, dimisit, multos in carcere mori coegit;
maxime apud civitatem Yvoricam et castrum Torin-
gum, que scilicet * ingredientibus Longobardiam primo
occurrunt; Yvorica, via que venit a Monte Jovis;
Toringum, via que venit a valle Moriana. Posses-
siones quoque domini papse quasdam civitates et
predia abstulit; proposuit et omnia auferre.
Richard at ^ Agebat interea rex Anglorum Henricus in partibus
Toulouse. transmarinis. Cujus filius Ricardus comes Pictavensis,
collecto grandi exercitu, nonnullas villas in terra co-
mitis Sancti Egidii vastavit, et aliqua castella vi vel
fraude occupavit.
Eclipse of Contigit hoe anno eclipsis luns totalis quinto die
Api 5. 1xnensis Aprilis prima hora noctis. Subsecuta est

of The sever
peror.

1 The two candidates were Radolf 3 tandem] tam, C.
provost of 8. Peter's and Fulmar the 3 et] om. C.
archdeacon. The latter was favoured * scilicet] sunt, A. B. C.

by the pope.

OPERA HIBTORICA. 335

eclipsis solis particularis ignei coloris prima die mensis pint
Maii et prima hora diei. Predicate sunt et pree- the mn
scripte per astrologos civitatis Toleti tempestates hoe

anno future, unde Baldewinus Cantuariensis archiep

Scopus in provincia sua triduanum instituit jejunium. False pro-
Sed abundantia frugum et opulentia rerum, sed et
serenitas aeris eorum infatuavit prophetiam.! Nam alice
tempestates vel aeris passiones in Anglia vise non

sunt nisi quas ipse domnus Baldewinus in sua scilicet
Cantuariensi tonuit ecclesia, ut in sequentibus patebit.

Mense Maio venit rex in Angliam, et post modicum "ro
peregre profectus est Cantuariam. Sperans autem visite Can.
archiepiscopus se de facili posse Cantuariensis ecclesise
jura subvertere et monachorum libertatem non annue
sed perpetus subicere servituti, si prior Alanus quo- _
cunque modo Cantuariensi careret prioratu, egit. apud
regem, eidem ocius occurrens, ut prefatus prior Alanus
in electionibus in proximo faciendis vacantium ecclesi- Council at
arum aliquem sortiretur dignitatis honorem. Coadunato for the eleo-
igitur clero Angliss mense Maio, apud Egenesham,? in bishops.
presentia regis et archiepiscopi iste facte sunt elec-
tiones: prior de Chertosa, secundum hominum opini-
onem vir &dmodum justus, electus est ad ecclesiam
Lincolniensem ; Willelmus de Norehalle ad Wigorni-
ensem ; Willelmus de Ver ad Herefordensem ;* prior Alan made
Cantuariensis Alanus electus est abbas Theokesberis, Towkee
quasi in poenam sus constantie, et prior Rofensis
Abendonie; Robertus de Hastinges, Cantuariensis cu-
cullatus, Cestris, ob meritum suse perfidis qui pro.
Baldewino archiepiscopo suo defuit conventui in die
necessitatis. Ne igitur intentio archiepiscopi qualibet Alan blessed
impediretur occasione, Cantuariam advolans benedixit
priorem Alanum jam electum abbatem Theokesberie,

xvii? kalendas Julii. Preedictum quoque Robertum

1 prophetiam] vel augurium, ins. 3 vir... justus] om. C.
C. * Willelmus . . . Herefordensem]
3 Egenesham] Egeriesham, B. om. A. B.

A.D. 1186,
July 18.
Honorius
made prior.

B ones of
ri
dies.

Troubles in
Brittany.

996 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

benedixit in abbatem ccenobii Cestris iiitio! idus Julii
Eademque die ex assensu et petitione conventus suum
quondam capellanum Honorium, prius celerarium,
substituit in prioratum. Episcoporum vero consecratio
usque ad festum Sancti Michaelis dilata est.

Interea Gaufridus comes Britannise ex adversa vali-
tudine pressus diem clausit extremum in Francia, et
Parisius sepultus est. Quo audito, rex Anglie domina-
tum Britannis sibi voluit revocare, sed rex Francorum
Philippus ipsius impediebat propositum. Est enim Bri-
tannia Minor de dominio regni Francis, quam rex An-
gliee quodammodo resignaverat, cum prefatum comitem
Gaufridum, suum videlicet filium, una cum uxore sua
et terra, regis Francis traderet ditioni. Dispersa igitur
per predictam Britanniam hujuscemodi fama, comites
et constabularii Britonum quodammodo versi sunt in
seditionem. Nam quidam ex eis in odium regis Anglie
adhsrebant regi Francie, alii autem regis Anglie
partibus favebant, quidam vero nec huic nec illi con-

ol sentire volebant. Hiis igitur de causis cum singuli

arma preparare cogitarent, rex Anglorum, missis nun-

and tiis ad regem Francis, petiit et accepit inducias.

Sperabat enim more suo regis Francie conatus pe-
cunia mediante subvertere, et commotum juvenis ani-
mum aureis et argenteis, Anglicis videlicet, unguentis
delinire; rex autem Francis istam jam edoctus ad
pugnam, toros& brachia ferientis elisit. Nam comites
et commilitones Francis artiori constrinxerat juramento,
quod de rege Anglie nec aurum nec argentum hac de
causa essent accepturi. Fuit et aliud hujus incenti-

Queen Mar Vum furoris. Egerat enim rex Anglie per internun-

garet’s for-
tune.

tios, ut junior regina Anglise, uxor videlicet fili sui
Henrici regis, filia autem regis Lodovici et hujus soror
Philippi, jam vidus, regi nuberet Hungarie, ut puella
regis junioris vidua doti sus castellis scilicet et villis

! iii'*] in, C.

OPERA HISTORICA. 337

cederet, dum in remotis partibus se viri alterius am-

A.D. 1186.
Grounds of

plexibus sociaret. Quo facto, occupaverat rex Anglise the quarrel
tam ea que cum filio suo in dotem preefate puelle H Henry and

dederat, quam ea que cum filia sua rex Francis
Lodovieus ipsius contulerat marito. Fuit et aliud regi
Francie doloris augmentum. Nam rex Anglie aliam
regis Philippi sororem jam per annos plurimos in
Anglia sub artissima servabat custodia, quam rex
Lodovicus interventu regis Anglise filio suo maritan-
dam comiti Pictavensi concesserat Ricardo. Hec om-
nia rex Philippus pace vel pugng cupiebat revocare.
Rediit interea nuntius domini Baldewini archiepi-

scopi, et, ea quee tacita veritate vel falsa suggestione a fav

domino papa impetraverat exponens, dominum suum i
non modice letificavit. Exinde igitur dominus Balde-
winus effrenis effectus, jam non solum ecclesias vel
oblationes auferre, sed et totum statum et tranquillita-
tem Cantuariensis ecclesie penitus vel in parte plurima
subvertere cogitabat. Associatis ergo sibi quibusdam
episcopis quos novit in beatum Thomam et Cantua-

riensem ecclesiam diutinam exercuisse malitiam, regem propose

Baldwin, |
having
oura te

wer r from

adiit, dicens sibi peroptimum inesse propositum, ut extra ee of

civitatem Cantuarie secularium clericorum canoniam canons as a

to the

faceret, et in nomine Sancti Thome martyris novam et church of

mirabilem! ecclesiam fabricaret. Cernens itaque subti-
lissimus rex hoc commento jura Cantuariensis ecclesite
et libertatem quam maxime in electione sui pontificis
usque ad hec habuerat tempora posse subnervari, sug-

gestionibus archiepiscopi gratum, ut fertur, prebuit Ho obtalr obtains ,
assensum, et nove construends ecclesi; regium pro- the ing’ "

misit assensum. Quo comperto, dominus Baldewinus
non veritus justitiam, nec? sui vel alicujus ordinis re-

ligionem, congregationem secularium clericorum sub fes- The church
tinatione proposuit statuere in ecclesia Sancti Stephani, Stephen.

qure tribus fere stadiis a Cantuaria distat ad aquilonem.

! mirabilem] admirabilem, C. | ? nec] ne, A. B.
A 64. Y

338 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1186. Et ut regem et episcopos Anglie sibi confcederaret,
to to alloy pre" regi, ut fertur, unam assignavit preebendam, et episco-
King and pis suffraganeis suis singulis singulas, sic tamen ut ipsi
bishops, and
to make the preebendis et vicariis suis redditus necessarios invenirent.
thee churches Addidit et hoc, ut quicunque ecclesiam habebat ex dona-
patronage of tione Cantuariensis archiepiscopi vel monachorum, Hak-
theconvent entoniensis ecclesie titulo canonicus scriberetur. Ibi
enim, ut credebatur, cogitabat episcopos consecrare,
crisma facere, sinodos celebrare, tandemque sedem epi-
scopalem et omnem metropolitani transferre dignitatem.
Sed Deus omnipotens, Qui jam per secentos fere annos
Cantuariensem ecclesiam et monachos in ea degentes
usque ad hsec tempora domini Baldewini sub religione
monastica custodivit, hanc de facili pravorum machina-
tionem poterit dissipare. His igitur, ut preedictum est,
archiepiscopus armatus copiis, animo fervens ut ad
proximum Natale Domini compleret propositum, nichil
How ,,, vel parum heesitans Cantuariam tetendit. Sed miseri-
omas
warned the cors Deus et beati Thoms martyris gloriosa victoria
ipsius prsevenit impetum, et monachos suos Cantuari-
enses preemunivit per visionem dignam memoria.
Appearance Dum enim dominus Baldewinus archiepiscopus Can-
Jonndrer, tuariam properanter adiret, et monachi illi, de omnibus
night of 8. hiis nichil penitus scientes, post laudes matutinas nocte
day, Nov.25. heatze Katerinze ad modicum pausarent, astitit uni ex
ipsis bons indolis juveni et Levite: persona qusedam
reverendi vultus, veste indutus candida, dicens ei,
* Andrea, Andrea, Andrea Johannes," erat enim ex
fonte baptismatis et ex professione monachili binomius.
Cui quasi expergefactus juvenis respondit, “ Quid vis,
* domine ? Quid vobis placet ?" Videbatur ei quod Sanc-
tus Thomas esset. Cui sanctus respondit, “Surge,
" veni mecum." Qui cum surgeret et preevium sequere-
tur, exivit. sanctus de dormitorio et introivit chorum,
ubi videbantur monachi congregati mcesto vultu quasi
ex animi contritione sedentes, Qui cum beatum Tho-
mam conspicerent venientem, assurrexerunt ei, et incli-

OPERA HISTORICA, 339

nato capite vel corpore eum devote adoraverunt. Sed AD. use.

cum preedictus monachus sedile suum adire proponeret, a ce
A e E e e of | E Thomas

respiciens sanctus monachi manicam apprehendit, dicens to comfort,

ei, *Sequere me ; tu venies mecum." ! Veniens itaque "t

sanctus in turrim choro contiguam ostendit monacho

machinam quandam magnam et terribilem valde, rotam

Scilicet vastitatis inmense, flammas emittens quasi ce-

ruleas? ita ut monachus expavesceret ex visu. Cui

sanctus dixit, * Ecce rota Katerinz, et hsec major illa,

“et majorem vobis minatur ruinam. Archiepiscopus

* vester fecit eam, et ecce adest ut videat illam."

Volens autem monachus ille certiorari quisnam esset,

dixit ad eum: “ Quis es, domine ?" “Ego sum," inquit,

“ Thomas archiepiscopus vester, qui pro hac ecclesia

* et in hae ecclesia martyrium passus sum." Quem

cum monachus genu flexo adorasset, cum ipso paululum

seorsum secessit. Et ecce, cum strepitu multo non He reveals

modico stipatus agmine Baldewinus accessit. Qui cum blshop's in-

per gradus aliquot venisset in turrim, tres maligni ex

his qui comitabantur cum eo porrexerunt ei enses tres

atros et deformes. Ex quibus duos accipiens, cuspides

in pavimentum posuit, et capulis innitens ait, “Ita,

* talen eam volo esse. Nunc autem vocate mihi

" priorem" Quo cum -vocatus una cum monachis

quinque vel sex prior venisset Honorius, dixit ad eum :

* Novum illud opus volo destruere, et ad hoc feci

* rotam istam, sed non valeo illam? sine vobis impel-

* lere. Vos ergo impellite eam, et totum opus illud

" diruite.” Erat enim rota illa magna et horribilis

valde, ab occidente in orientem porrecta, ac si per

chorum ad altare cursum minaretur. Verum cum prior

paululum tardaret et rotam impellere formidaret,

archiepiscopus minaciter dixit ei, “ Impelle rotam,

* alioquin feriam te" Impulerunt igitur rotam

prior et monachi qui cum eo erant, sed eam

! (u venies mecum) om. A. D. 3 valeo illam] valeam, C.
3 ceruleas) wenaeas, C.

Y 2

840 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1196. vertere non potuerunt. Quod ut vidit archiepiscopus,
vile the Pauci sunt," ait, “plutes vocate monachos." Adve-
monk | — nerunt itaque monachi duo, sed nec per eos rota potuit
Jo? ^ moveri. Et archiepiscopus indignans, * Totum," inquit,
* vocate conventum." Qui cum vocatus fuisset, nolu-

erunt accedere nisi monachi duo tentum. Andreas

autem timore perterritus dixit ad sanctum, “ Miserere,

" domine, miserere. Si conventus venerit et rotam

* impulerit, novam opus penitus subvertetür. Si opus

* ceciderit, totum conventum conquassabit.” Cui Sanc-

tus Thomas respondit; “Ne timeas, noh procedet."

The gleam Quo dieto, extraxit mire magnitudinis et splendoris
the apostle gladium, aureis litteris inscriptum. Ad cujus splendo-
rem cum monachus expavisset, paululum respexit, et
admodum miratus est quod archiepiscopus Baldewinus

et omnes qui cum ipso erant subito disparuerunt.

Prior vero et qui cum ipso erant ex monachis in

chorum reversi sunt ad coftiventum, Sanctus autem
Thomas monacho ostendit gladium quem tenebat et

dixit, “Andrea, lege litteras istas.” Qui cum sub
silentio litteras non legeret sed cogitaret, “Non ita,”

inquit sanctus, “sed viva voce lege illas" Legit

igitur quod erat seriptum in gladio sic, “ Gladius beati

" Petri apostoli.” Quo lecto, dixit sanctus ad monachum,

* Accipe gladium istum et trade priori, eique ex parte

“mea dicito ut cum gladio isto percutiat rotam et

" destruat illam." Monachus autem cum de manu

Andrew _ Sancti gladium suscepisset, evigilavit, et tunc primo se
rditates on dormisse cognovit. Admirans igitur non modice et
edm". vecolens quid viderit vel quid fecerit, diem crastinum
in revolutione visionis expendit. Proxima autem nocte,

cum idem monachus expletis matutinis laudibus sopori

The vision membra dedisset, apparuit ei Sanctus Thomas secundo
. gum predicto gladio, dicens ei, “Andrea, quare non

“ fecisti quod preecepi tibi ut faceres? Affer gladium

* jstum priori, dicens ei, ut rotam illam percutiat et

* destruat.” Qui cum manum extenderet et gladium

OPERA HISTORICA. 341

aeciperet, exeusso sompno obstupuit, nec tamen sancti AD. 118.

jussa complevit. Tertia nocte eidem monacho ut ante A third j

post matutinos dormienti apparuit tertio Sanctus Tho- vision.

mas in veste candida cum gladio, vultu tamen severiori,

dicens ei: “Quid hoc est, Andrea ? Quare non fecisti

* quod tibi preceperam? Affer gladium istum priori,

" et ex parte mea dic ei, ut rotam percutiat et destruat

“ illam. Et si rotam hoe non percusserit gladio, ego

“eum hoe gladio pereutiam." Suscepto igitur gladio,

monachus sompno exeutitur, sollicite pertractans animo,

quomodo vel quo ordine quod jam tertio injunctum

erat exequeretur. Timuit enim ne, si priori visionem

diceret, ei prior irasceretur et frivolum reputaret; si au-

tem penitus reticeret, Sanctum Thomam eui devotus erat

offenderet. Veruntamen timorem suum timida tamen Andrew tells
the vision

compressit audacia, et visionem priori Honorio semel et to prior

secundo ex ordine recitavit, ejusque animum, nec mirum, T

sollicitavit. Obstupuit enim ad audita, et quid porten-

deret vel quorsum tenderet visio penitus ignoravit.

Subsecuta est e vestigio alia visio, quse, licet, brevis Another
sit, suo tamen est digna relatu. Monachus quidam sa- bing ocu t
cerdos, vir bons actionis, cum inter matutinos confra- o EA den
irum suorum interesset eonventui, subito obdormivit, martyr.
viditque Baldewinum archiepiseopum Cantuariam ve-
nisse, scilicet ut Sanctum Thomam de loco requiei
suee transferret. Sublevato itaque * martyre sancto de
suo sarcofago, et ad transferendum exposito, volebat
Baldewinus archiepiscopus caput sancti martyris ampu-
tare. Quod videns monachus, tremefactus obstupuit
et dixit ad eum, “Quid est hoc? Quid vis facere?"
“Volo,” inquit archiepiscopus, “caput illius amputare."

Cui monachus ait, “Si tanti martyris caput absci-
* deris, invidie vel odii incurres? infamiam." Con-
tempsit archiepiscopus monachi consilium, et perstans

—— — — —-—— — —— — ~~. -———— — —

! acciperet] aceeperat, C.
3 Sublevato itaque] sublevatoque, B.
5 íncurres) curres, C.

342 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4;D.15€ in proposito caput inclinavit, sed mitra ejus disparuit;
martyr intactus remansit, et monachus admirans evi-
gilavit. Mussitabant de his fratres adinvicem confe-
rentes, et mirati sunt universi.

Greatalarm Nec mora, dispargitur rumor in civitate Cantuaria

at Canter-
buryonthe de adventu archiepiscopi et de ipsius malitioso propo-

sop s sito. Contristati sunt cives non modice, pupilli et
vidue lamentabantur et orphani. Et cum aliter pro
ecclesia Christi matre sua pugnare non valerent, in-
precationibus multis Baldewinum et complices ipsius!
ecclesi: Christi adversarios non cessaverunt appetere.
Pre omnibus et super omnes dolere cceperunt monachi
ejusdem Cantuariensis ecclesis, cum suum viderent
ordinis exterminium et ecclesie sue perpetuum immi-
nere supplicium. Confusi sunt animo et contristati
valde, et tantus quidem eos horror mentis invasit, ut
quidam ex eis lecto decumberent :grotantes. Ad
consueta igitur arma fugientes, vigiliis et orationibus
intenti, Dominum Jesum et sanctos patronos ecclesise

The convent non cessaverunt interpellare. Auditis vero predictis

forted b bythe visionibus qux paucis adhuc fuerant recitatz, redierunt

news of the

visions. ad se et paululum quidem respirare cceperunt. Hi
tamen qui erant animi fortioris, hsc tandem sibi
dicentes adinvicem, “Quid facimus? Quid cogitamus ?
“ Ecclesie nostre gravamen videmus, ordinis subver-
* sionem, nostrum conspicimus exterminium, et nos
“ ignavia dissoluti vel solo timore inerti dissimulamus ?
* Hsec est vere rota Katerinz2 que omnimodam nobis
" minatur ruinam. Sed gladius Petri assumendus est,
“ quo solo cuncta repelluntur gravamina," Verum ad

Doubts and hzc aliquis timidus respondit, " Quomodo vel qua arte
* vibrandus est gladius iste, cum caput nostrum, scili-
“ cet archiepiscopus, ex assensu regis nobis adversetur,”
* et episcopos hujus ecclesie suffraganeos etiam cum
* licentia domini pape habeat consentaneos ?’ E contra

! ipsius) ejus, C. | ?adversetur] adversatur, C,

OPERA HISTORICA. 343

aliquis: * Esto quod archiepiscopus, et rex, et episcopi, November

“ sed et omnia nobis minas inferant, non tamen feriet Consulta-
as to

" quodcunque minabitur arcus. Et nos degeneres et what i is to

* ignavi exempla sanctorum patrum nostrorum imitari "

“ eontempnimus, soloque minarum timore subacti vin-

* eimur? Probabile quidem et certum est solo Petri

“ gladio, hoc est appellatione sedis apostolice», cum Dei

* adjutorio et patrum nostrorum intercessione nos ab

* intemptato nobis exterminio liberari. Si vero, quod Theswordot

* absit, nobis apostolica defuerit protectio, desidize non sppeal to

" erimus culpandi vel! ignavie, cum in nobis non |

" Steterit ecclesie; Dei et nostra liberatio. Confugia-

“ mus igitur ad hoc unum et singulare solatium, et a

“ preteritis, presentibus et futuris, gravaminibus ap-

* pellemus.” Consensit iteque tota fratrum coadunatio, The convent

et in unitate fidei constanter appellatum est, vite idus

Decembris feria iid&? Misit ergo prior Honorius mo-

nachos tres qui Baldewino jam non archiepiscopo

sed tyranno Cantuariam properanti apud Gilingeham

prudenter occurrerent, eique jam factam nuntiarent

appellationem. Quibus ipse dixit, “Que est hujus

“ causa appellationis ?" Cui respondit unus ex nuntiis ;

* Diu est quod appellavimus ab omnibus gravaminibus,

* illatis videlicet et inferendis.” Et ille: “ Quibus illa- Itis an o

* tis?” Cui nuntius: “Primo quod exenia nostra phe arch-

“ tulistis; deinde ecclesias victualibus pauperum depu- (Dec. 14)

“ tatas rapuistis, et nunc etiam quod in curia Romana

“nos infamare voluistis, et maxime canoniam quan-

“dam secularium clericorum in? dispendium ecclesize

“ nostre et ordinis subversionem constituere propo-

* guistis, unde et jam quosdam canonicos nostre

* ecclesi; inimicos instituistis ; et quod ecclesias nos-

“tras, oblationes et bona nobis ablata, sed et digni-

“ tates ecclesie illuc transferre voluistis. Quod ne

! rel] nec, C. and at p. 38 above must be ob-
? vo, . . iit] om. (. The | served; see also p. 352.

discrepancy of the dates given here 3 in] et in, B.

A.D. 1186.

344 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

“ fiat, iterum et iterum sedem apostolicam appellamus,

m . .
Midenti7' et Lestare Jerusalem terminum prefigimus appella-

for

rm
appeal.

He is told
that the
land is not
his but the
church’s.

The arch-
bishop
Ganterbu
rbury
Dec. 16.

»
e.

“ tioni? “Non,” inquit archiepiscopus, “in dedecus
* vel detrimentum ecclesise hoc facio, sed ad ejus
* fortitudinem et decorem ; et ut melius jura Cantua-
* riensis ecclesia conserventur, et illibata! permane-
“ ant.” Et ego: “Immo,” inquam, “ut ordo monasticus
* penitus subvertatur, quia clerici monastics# religioni
* gemper infesti sunt. Non enim bene conveniunt nec
“in ung sede morantur. Quot anni, quot tempora
* evoluta sunt ex quo jura Cantuariensis ecolesie
“ &bsque hujusmodi clericorum conventu conservata
“ sunt? Certe a tempore beati? Augustini Anglorum
“ apostoli usque ad hse domni tempora Baldewini,
* anni scilicet secenti sexaginta novem." Dixit autem
archiepiscopus, “ Nonne licet, michi in fundo meo eccle-
* giam fundare vel quod volo facere ?" Cui nuntius:
* Non utique, quia fundus tuus fundus noster est, et
* terra tua terra nostra est, sed et omnia quse videris
* habere, de jure nostra sunt. Nam ea que habes, de
* ecclesia habes vel causa ecclesise, quee nec tibi nec
* archiepiscopis, sed eeclesie Christi collata sunt om-
* nia. Ideoque omnia que ad nos spectant intrinsecus
* et extrinsecus, personas omnes et statum ecclesie sub
* protectione domini paps ponimus, et sedem aposto-
* licam appellamus." Tune dixit archiepiscopus, “ Ap-
* pellationem vestram suscipio, et ego, si necesse fuerit,
* in propria persona ibo, vel meum responsalem mitto."

Discesserunt igitur abinvicem, et die tertia, videlicet
xvii? kalendas Januarii, feria tertia, venit archiepisco-
pus Cantuariam. Quia vero fama fuit quod hae de
causa venisset, ut eadem die, seilicet tertia feria, que
ob memoriam martyrii Sancti Thome celebris habetur,
novos in ecclesiam Sancti Stephani clericos introdu-
ceret, preemisit prior Honorius monachos ad preefatam

! illibata] illabata, C. | ?5eati] om. A. C.

OPERA HISTORICA. 845

ecclesiam, ut eorum institutionem appellatione interpo- ap. 1186.
, Sita prohiberent. Sed preemunitus archiepiscopus alias Hecmperds
divertit, et usque in crastinum distulit propositum. Dec 17 cand
Crastino autem omnes monachos qui ibi affuerant ab {ies Mt,
altaris officio suspendit, statimque cum illis clericis ad erp
predictam ecclesiam accessit. Quem preevenientes mo- -

nachi, prohibuerunt ei ex parte omnipotentis Dei sub
appellatione sedis apostolice ne eos introduceret, ipsis

vero! clericis ne introirent, personz etiam ejusdem ec-

clesi:?. ne eos susciperet. Nec sic aversus est furor

ejus, sed &dhue manus ejus extenta. Nam clericos

illos introduxit et missam miser celebrare preesumpsit.

Non eum appellatio, non ordinis sui preevaricatio, non

ecclesiza Cantuariensis eonfusio, non populi et cleri re-
clamatio non pauperum et pupillorum maledictio, sed

nee conventus sui inaudita perturbatio, eum a pertinaci He sus

nded the
proposito potuit prohibere. Eadem etiam die priorem Prior and

suspendit a prioratus administratione. Janitores eccle- monks to
sim juramento constrinxit, ne monachos absque sua
conscientia exire permitterent, ipsisque monachis in
virtute preecepit obedientie, ne qualibet occasione vel
necessitate absque sua licenti& quoquam ire presume-

rent. Ipso quoque precipiente unus ex his fratribus,

qui ei prefatam appellationem pronuncíaverat? a con-

ventu suo segregatus et proscriptus est. Prior autem Honorius
Honorius, fiduciam habens in Domino et in beati Rome lor
Thoms: martyris adjutorio, suam et conventus appel- Dee m.
lationem prosequens, in crastino iter arripuit, et in
proximo, hoc est vigilia * beati Thome apostoli, fere
naufragus transfretavit. Archiepiscopus autem a Can- i:
tuaria secessit, et in die Natalis Domini eidem eccle- Qurisimas
si; quasi in vindietam * euam presentiam subtraxit, Otford.
et in villa parvula, scilicet Ottefordia, uteunque Do-

! vero] om. C. * vigilia] in vigilia, C.

3 prohibere) cohibere, C.
pro 3 * . . . .
3 pronuntiaverat] — pronunciave- * tn vindictam] se vindicans, C;

rant, C.

346 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

of ti mini celebravit Natale. Accidit autem ut eo ipso quod

maiiegsrs ecclesiam Christi absens confundere nisus est, ipse in
mndedat eadem confunderetur festivitate. Nam in hujus vigilia
On Christ- festivitatis applicuerunt in Anglia apud Sandwicum duo
they were legati a domino papa in Hiberniam directi. Qui in
solemnly at at die Natalis Domini a conventu Cantuariensi solemp-
niter sunt suscepti Non est ante hsec tempora archi-
episcopo Cantuariensi talis illata injuria, ut in pro-
vincia ejusdem archiepiscopi, immo et in ecclesia, ut
de cruce sileam, legatus aliquis mitratus incederet.
Nune autem quidam Romane ecclesie cardinalis qui-
dem sed diaconus, alter vero Cantuariensis ecclesise
suffraganeus nedum sacratus, sed Coventrensis ecclesise
electus, ambo mitrati incedentes, ambo pre se cruces
ferentes, in Cantuariensi provincia honorem et reveren-
Insult tothe tiam habuerunt legationis. Qui a rege Henrico et pri-
Canterbury. moribus Anglie honorifice suscepti, etiam in presentia
Cantuariensis archiepiscopi, cum a! rege vocatus et
invitus accederet, mitras habuerunt et cruces.

MCLXXXVII.—X.

A.D.1187. Discordia regum, Francis videlicet et Anglis, in in-
grievances rancesot mensum aucta est, ac si Jam jamque essent dimicaturi.
mt Rex enim Francie rogaverat regem Anglie ut ea que
pater suus Lodovicus cum filia sua regi juniori quasi
in dotem dederat, sibi et regno Francie restitueret
pacifice. Injustum enim erat ut ipse jure suo priva-
retur, cum ipse cui collata fuerant absque hzrede ante
annos aliquot obiisset. "Voluit etiam ut Britannia Mi-
nor et soror sua, illa scilicet que ante annos plurimos
comiti Ricardo data est in conjugium, sibi restituere-
tur, que quasi captiva sub arcta custodia servabatur in
Anglia.

— ÀÀ— — MÀ —ÀÀ V — —À—— —M ——R— IR PME M —— — I ——M—— HÀ —— ee
—— Á -

! a) om. B.

OPERA HISTORICA. 347

Cum igitur rex Anglie, ut predictum est, regis A.D. 1187
Francie rationem sprevisset et precem, rex Francie Philip s
. armis adquirere cupiebat quod prece non potuit. Col. 9er
legit itaque exercitum copiosum ut expugnaret Gisor-
tium. Rex autem Anglie, cum his diebus esset in
Anglia, misit ei obviam comitem Willelmum de Man-
devilla. Comes vero Flandrie, cum regi Francis do- Treachery of
mino suo debitum sponderet auxilium, nonnulla cente- Flanders.
naria Flandrensium armatorum, ut ferebatur, misit in
Angliam, ut sic, quasi ipso nescio ad defensionem
regis Anglie in Normanniam transfretarent. Non enim
poterant liberum habere transitum per terram comitis
Pontivi, eo quod ipse cum comite Flandrie inimicitias
exerceret.

Cum hec itaque agerentur, Baldewinus archiepisco- Baldwin
pus prohibuit sub interminatione excommunicationis, monks to
ne monachis Cantüeriensibus debiti redditus solveren- rents due to

. . . . e convent,
tur. Precepit etiam monachis tribus quos absque con- and ad-

. . . . minister the
ventus conscientia vocaverat, ut ad nutum ejus et dis- the conven-
positionem omnia eorum bona custodirent. Conterriti property.
sunt ad hsec monachi, et, cum Deum magis quam Bal-
dewinum timerent offendere, responderunt se absque
consilio et coniventia conventus sui hujusmodi nolle
subire mandatum. Cum autem hzc per eosdem mo-
nachos ad notitiam conventus devenissent, prohibuerunt :
ex parte Dei et sub appellatione quam fecerant, ne The monks
hos vel alios quoslibet rerum suarum custodes faceret, to interfere,
nec statum ecclesie, pro cujus indempnitate jam sepius
appellatum est, aliquatenus commutaret. Quibus ar-
chiepiscopo per fideles nuntios relatis, addidit eidem
nuntius dicens, “Hoc enim, domine, nunquam factum argument
“ est, ideoque omnes malas novitates abicite et inde- messenger of
“ bitas institutiones." Ad hee archiepiscopus respon. "°°"
dit, * Dicitis vos quod nunquam hoc factum est?” Cui
nuntius: “Etiam.” Et archiepiscopus : * Immo," inquit,

" ante paucos annos factum est, ut, ipso priore agente
“et in prioratu administrante, aliquis predecessorum

Theobald.

948 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

: * meorum tam intus quam extra omnem haberet ad-

“ ministrationem.” Et nuntius: “ Videtur quod de

““ Theodbaldo archiepiscopo ista dicatis " Et ille:

" Etiam, de illo dico" Nuntius ad hse, “ Verum est
* quidem, omnem aliquando habuit administrationem,
“ ged per priorem et conventum, consensu omnium, et
" gupplicatione universorum. Hoc cuilibet liceret. Sic
* quislibet rusticus etiam vestras haberet possessiones.
* Sciatis autem quod consulendo dico, non ex man-
“ dato, quod, si hoc feceritis, in infamiam vel damp-
“num prorsus incidetis. Si enim expensas domus
“ nostre et hospitalitatem volueritis rescindere, rumor
“ cireumquaque discurret! infamis. Statum vero qui
* nunc est sine magnis expensis et mutuata pecunia
'" non poteritis tenere." Conticuit ad hsc archiepisco-
pus, et alias suam divertit intentionem. Nam cum

P discordia inter reges orta per discurrentes nuntios

nobiles ad hoc perducta fuisset, ut rex Anglie quo-
dammodo cogeretur transfretare, placuit ei Sanctum
Thomam visitare, sieque per Dovoriam, quo brevis est
transitus, Witsandum adire. Nuntii enim regis Francise
cum nuntiis suis ipsius ibidem, ut dicebatur, expecta-
bant adventum. fSequebantur itaque regem ad mare
festinantem pro negotiis suis expediendis episcopi, ab-
bates, priores, comites et barones, et strepitus concur-
rentium factus est multus. Sperans autem archiepi-
scopus se monachorum de facili posse saltem timore
regio subnervare constantiam, et conventus dissolvere
unitatem, si rex vel specie tenus quasi pro archiepi-
Scopo suo partes suas apponeret, misit nuntios ad re-
gem rogans attentius ut mediatores aliquos Cantuariam
dirigeret ad conventum. Quo audito, rex allusit nuntio
et illusit mandato, his qui astabant secretius dicens,
" Audistis quid michi mandat archiepiscopus? Faciam
* quod petit, et nunc videbo quales sunt monachi

i MMMMÀ € — — HM

! discurret] intraret, C.

OPERA HISTORICA. 849

* COantuarienses" Et conversus ad nuntios, * Mittam," phd. ue.
inquit, “quot et quales voluerit archiepiscopus.” Misit Ho sends
igitur Hugonem Cestrensem electum, apostolice sedis prelates.
legatum, et Johannem Norwicensem episcopum, et Wil-
lelmum Wigorniensem. Erat autem preedictus legatus Hugh of
in negotiis agendis acer ingenio, captiosus in verbo,
promptus ad maledicendum ut timidos faceret, molli-
bus utens ut firmos subverteret. Norwicensis ille solis John of
blanditiis assuetus est, ut facilius falleret quos securos
videret. Wigorniensis vero, cum esset, usu! magis quam The bishop
arte peritus, in secretis agebat, ut coluber in via vel
cerastes in semita. Hi ergo cum litteris regis et qui-
busdam clericis archiepiscopi, qui totius malitie istius
fuerant incentores, in capitulum Cantuariensis ecclesise Arrival of
venientes, studuerunt quasi ex timore regio vel favore
a via veritatis avertere conventum. Primum itaque
Sermonem arripuit predictus legatus, allegans avide de 8 Speech of
regis gratuita et experta benivolentia, de ejus potes- Nunant.
tate et de archiepiscopi sullimitate, de tante perturba-
tionis discrimine, de favore Romans curie ad ipsos,
et de conventus licet, potentis imbecillitate. Quo post deis.
longos et varios verborum anfractus reticente, arripuit N Rishop of
verbum ille Norwicensis, allegans ut alter gratia regis,
de bono pacis, et gloria tranquillitatis ; de dampnosis
expensis, et indignatione regis et cleri Anglise, si mo-
nachi in proposito suo vellent persistere ; ; de protec- They are
tione regis et favore pontificum si vellent adquiescere. silence.
Ad hee cum ex condicto taceret conventus et non
responderet eis? verbum, existimans versutus ille lega-
tus animos jam effractos velle resipiscere, resumpto ser- Hugh pre
mone, queesivit an vellent domini regis et episcoporum arbitration
de tota causa subire judicium. Dicebat enim® domi- bishops and
num regem pia inductum liberalitate hoc elaborasse, ut
archiepiscopus non solum regia sed et episcoporum et
abbatum se commiserit arbitrio. Quapropter monuit

! usu) usus, C. 3 enim] etiam, C.
2 eis] ei, C.

A.D. 1187.
February.
The king’s
impartiality.

resect of the
8 0
bishop of
Norwich.

The sub-
p

ffrey in
answer asks
for a day’s
delay.

The discus-
on re-

newed the

next day.

Formal

answer of
the monks.

350 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

attentius ut hoc idem faceret conventus; ne videlicet
tants regis gratis? viderentur ingrati, nec in suo per-
tinaces proposito, ne, denique tantorum impetu subacti,
exprobrationis confunderentur elogio. Asserebat etiam
monachos tantam regis habere gratiam, ut nesciret quo
ipsius preponderaret affectus, sive ad archiepiscopum
sive ad conventum. Subjunxit denuo sermonem ille
Norwicensis, ac si ante nulla vel pauca prolata fuissent.
Proposuit enim dura et aspera si regis et Anglicanze
consilium ecclesie contempni videretur, gratiam vero
et gloriam si omni remoto scrupulo eorum consilio cre-
deretur. His igitur tandem longis et replicatis sermo-
nibus -expletis, vix tandem respondendi copia data est.
Quibus venerabilis supprior Gaufridus, vir magnz dis-
cretionis et mansuetudinis, breviter respondit, dicens,
* Domino nostro regi multiplices gratiarum referimus
" actiones pro universis beneficiis suis, et maxime pro
" presenti compassione quam erga nos videtur habere.
* Consilium ipsius et vestrum aliorumque episcoporum
“ Anglie non refutamus, sed cum omni devotione sus-
“ cipimus, salvo Dei honore et jure nostre ecclesire.
* Veruntamen, de his que nobis proposita sunt, usque
“in crastinum inducias petimus respondendi" Cras-
tino autem cum convenissent, majores intorserunt mi-
nas, nec tamen blanditias! penitus omiserunt. Sed
nec minis nec blanditiis suis aliud potuerunt elicere,
quam quod conventus unanimi consensu subpriori for-
maverat mandatum, quod erat hujusmodi: “ Grates
* referimus domino nostro regi, quod per vos ad con-
* golationem nostram litteras suas huc mittere digna-
* tus est; vobis autem ut filiis ecclesiz quod gratanter
“ huie negotio intendere voluistis. Gratanter occurre-
* remus ei ut domino de negotiis ecclesie tractaturi,
“ sed dominus noster archiepiscopus inhibuit ne quis
" nostrum qualibet exeat occasione, et janitores nostros

! blanditias) blanditiis, C.

OPERA HISTORICA. _ 351

A.D. 1187.

« juramento constrinxit indebito, ne quemlibet nostrum February.

absque ejus conscientia egredi permittant. Hc au- Thgp*m,,
tem sunt gravamina qus sibi per vos jubet domi. *heconvent.
nus rex intimari, quibus atterimur & primo! ingressu
archiepiscopi, adeo ut post primos sex menses usQqUe statement
nune, nec unum diem permittat nobis habere quie- grievances.
tum. Nam. primo villarum nostrarum exenia quasi
pacifice subtraxit. Cui cum pro verecundia novitatis

suse nequaquam vellemus resistere, adjecit in proximo

ut ecclesias nostras victualibus pauperum assignatas

et confirmatas, nobis penitus ignorantibus, subtra-

heret, et majora minaretur inferre? Appellavimus The frat
igitur, sed inviti, ab omni gravamine. Ipse vero "P
incunctanter villas nostras invasit et redditus. Ser- Further
vientes nostri et clavigeri tam dire fugati sunt, ut e
nec panniculos suos liceret eis absportare. Officiales
nostros contra morem pristinum commutavit in dis-
pendium ecclesiz et incomparabile dampnum. Unde
homines nostri etiam rusticani adeo gloriosi et
effrenes effecti sunt, ut debitis vel indebitis ser-

vitiis vix velint adquiescere. Mediantibus autem Mediation.
amicis ecclesise, sub spe recuperands pietatis, appel- The appeal
lationi renuntiatum est, salvo tamen statu ecclesi.
Archiepiscopus itaque villas quidem nobis resti-

tuit, ecclesias vero cum omnibus pertinentiis suis

et fructibus clericis suis dedit, et ab usu paupe-

rum penitus alienavit. Ex quibus clericis perspica- proposed
ciorem ad Romanum misit pontificem, petens per "" "eh.
eum ut donationem archiepiscopi confirmaret, et

nove construende ecclesi] conferret auctoritatem.
Obtinuit ille de facili quod voluit, et, cum non esset

qui resisteret, suggessit domino papse nos pre nimia calumny
rerum abundantia incorrigibiles esse. Sufficere de- convent.
buit etiam cuilibet tyranno temporalia subtrahere,

dum non famam mendose macularet innocentum.

! a primo] om. B. | ?inferre] referre, C.

The 1
announced

ma
Gillingham.

His acts at
Canterbury.

The prior

has been

sent to
me.

352 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

€€

Super omnia gravat nos nova illa ecclesia quam

* vult sedificare. Videmus enim in hoc opere quod et

prudentioribus probabile est, nostram scilicet desola-
tionem, ordinis subversionem, possessionum et digni-
tatum istius ecclesise diminutionem. Quod ex ver-
bis ipsius archiepiscopi quse priori nostro dixit, etsi
non aliunde, poteritis perpendere. Ait enim, ' Prior,
‘prior, heec est ecclesia Cantuariensis quam volo
‘facere. Diffusa igitur hujuscemodi fama, compulsi
sumus apostolicam appellare preesentiam. Denun-
tiata ei appellatio vii? idus Decembris apud Gilinge
ham per tres fratres nostros viros! probate religio-
nis, cum ad suos introducendos? canonicos Cantua-
riam veniret. Die autem ipsa qua Cantuariam
venit et sequenti, ex preecepto prioris et nostro
missi sunt fratres plurimi senes cum junioribus in
occursum ejus, ut in introitu illius ecclesis jam
factam renovarent appellationem. Ipse vero spretis
omnibus nichilominus suos introduxit canonicos,

* monachos autem illos ab officio altaris suspendit,

«

«

priorem a prioratus &dministratione. Unum vero
ex his qui apud Gilingeham formaverant appella-
tionem, a societate nostra et deinde ab ecclesia
precepit amoveri. Redditus nostros nobis subtraxit,
et nostram penitus perturbavit quietem. Et ut
summatim omnia ejus gravamina comprehendam,
post primos vi. menses, ut predictum est, vix unum
sed nec unum diem nobis permisit habere quietum.
His igitur de causis misimus priorem nostrum ad
dominum papam cum litteris ratihabitionis et causze
commisse. Quia igitur illum et fratres nostros
jam domino pape putamus astare, et in ejus consis-
torio nostra exposuisse gravamina, non volumus nec
valemus, sed nec debemus, hanc ei et domino papse

— ——— M — MÀ - - ——————— ee — — ——

1 piros] viri, C. 3 commissa] commissione, C.
3 introducendos) retroducendos, C.

OPERA HISTORICA. 353

* inferre injuriam, ut cujuslibet persone, regis vel AD ner.

. * alterius, ex hac causa quszsramus arbitrium. Unde The envoys

“et vobis, qui estis filii hujus ecclesia, cum omni not to sive
ad advice.

* supplieamus devotione, ne nobis inutile vel inhono-

“yum dare velitis consilium, quo matris vestre dig-

* nitas pereat vel auctoritas minuatur" His dictis

orationem complevit in lacrimis, ipsumque legatum et

nuntios compulit lacrimari. Verum, quia clerici archi-

episcopi suggesserant eis scisma esse inter monachos, » This is ae

et tres vel quatuor totum perturbare conventum, the unani-

queesivit legatus an eadem esset omnium voluntas. mination of of

Acclamatum est undique, * [ta, ita. Hee est univer- monks.

“ gitatis nostre unanimis voluntas, nec aliud, volente

* Deo, fieri permittemus.” Nuntiata sunt regi hsec in

crastino apud castrum de Chileham. Ipse vero, &dmi-

rans omnia, jussit in crastino subpriorem Gaufridum

eum tribus tantum monachis adesse. Subprior itaque the sup-

Gaufridus intrepidus accessit ad regem, et eadem quise he king at

nuntiis dixerat intimavit et regi. Cujus rex mansue-

tam admirans constantiam, sermonis elegantiam, et

conventus unitatem, blande consolatum remisit Can-

tuariam.

Tertia vero die, hoc est quarta feria Cinerum, vide- Feb.11. 6
licet iiio! idus Februarii, ipse rex beatum martyrem Hi‘
Thomam oraturus accessit. Preecesserant eum duo (Ash Wec-
legati et archiepiscopus Cantuariensis, episcopus Lin-
colniensis, episcopus Norwicensis, episcopus Dunelmen-
sis, episcopus Wigorniensis; abbas Westmonasterii,
abbas Sancti Eadmundi, abbas de Burgo, priores non-
nulli, comites et barones plurimi Erat enim rumor
in populo, quod electiones quasdam vacantium eccle-
siarum ibidem essent facturi. Factus est igitur Can-
tuariz concursus populi innumerabilis, ac si omnia
gestirent subvertere, Totum vero? prelium in monachos
versum est Cantuarienses. Si enim non valerent

1 sti") iiii's, C. ] ?vero] verum, C.
A 64. Z

354 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

VAD;uS. terroribus coneuti nec’ blanditiis subverti, spe? saltem

Danger of &dipiscend:ze dignitatis flecterentur, et? tantam unitatis
the convent. constantiam converterent in arcum pravum. Filii bri
quidem * Effrem intendentes et mittentes arcum con- Ps. Izrviii.9.
versi sunt in die belli, sed filii Jerusalem constantes
Session in. effecti sunt, ut duo fugarent decem milia. Rex igitur,
house. una eum archiepiscopo in capitulum veniens, preecepit
diligenter introitum observari ne quis accedere prse-
sumeret nisi specialiter vocaretur ex nomine. Vocati
sunt itaque episcopi duo, Norwicensis et Dunelmensis,
Hubertus Walteri, et Petrus Blesensis totius fere
Discussion malitie hujus artifex impudicus. Subprior tandem
Cantuariensis vocatus est et quos habere volebat mo-
nachi pauci. Hi sedebant demisso vultu sed intrepidi,
ut oves immolande. Archiepiscopus autem cum suis
episcopis et Petro suo stabat ex adverso. Concurrit
itaque populus innumerabilis, et monachi illi quinque,
quasi spectaculum facti sunt Deo, angelis, et hominibus. 1Cor.iv.9.
Conventus interea in ecclesia intendebat orationi In
veteri Testamento pugnabat populus et Moyses orabat.
Hie e converso subprior .pugnabat et conventus ora-
Ia bat: rex autem mediator erat, et rationes archiepi-
scopi ad monachos et monachorum responsa ad archi-
episcopum referebat, eratque consiliarius utrobique.
Diutius itaque cum archiepiscopo et suis habito con-
He proposes Silio, ad monachos secedens in partem, id agebat, ut
shoudre- monachi appellationi renuntiantes arbitrio starent ip-
appeeland sius et episcoporum super his de quibus inter ipsos et
arbitration. archiepiscopum erat controversia. Monachi vero di-
cebant bona esse hsc verba, sed non illius temporis.
Causa enim ad dominum papam translata fuit et jam
&udita, nec poterant hanc injuriam domino pape ir-
They refuse. rogare, ut ipso spreto alterius subirent judicium. Quo
relato ad archiepiscopum responso, rex ad monachos

-— ——— — ———— À——— ———UA— — —— — —— —— — — — o ————
— a —

! nec] om. C. ? et] om. C.
3 spe] et spe, C. * quidem] om. C.

OPERA HISTORICA. 355

rediens institit subtilius et acrius, ut compromitterent p4;?.18"

. . hd a conditional
non consentirent quasi de contemptu suo merito nota- conditional

ret, vel priorem si consentientibus ipsis contradiceret, a sont of the
regno excluderet. Ad hoc monachi, brevi quidem sed

saniori usi consilio, precise responderunt, se sine
presentia et conscientia prioris sui nichil omnino agere, They decline
nisi forte dominus archiepiscopus eis ablata omnia re-

stituere consentiret. Asserebant prseterea se jure posse
proditionis argui, si sine priore, cul causam commise-

rant, aliquam inirent compositionem.

Rex ergo ad archiepiscopum regressus, videns circa The king
hujusmodi laborem perire et impensam, ad alia animum ! that the p
convertit et os, ut videlicet monachi suspensi possent should allow
permissione archiepiscopi divina celebrare, intelligens pended |
Sibi non modieum esse ad detrimentum, si tot ei sacer- celebrate
dotum subtraheretur suffragium. Qui ad archiepiscopum *rvice.
simul et monachos vicissim usque tertio iens et rediens,

non potuit impetrare ut sententiam suspensionis quam histor to:

tulerat relaxaret, nisi monachi coram clericis suis et lai- [es unless

cis satisfacerent, vel in capitulo eorum sub testimonio paraon

unius episcopi et abbatum, scilicet ut testes haberet witnesses.

contra innocentes et inmeritos, quod suspensi cogno-

vissent culpam dum petissent veniam. Hoc itaque

monachi intelligentes, dicebant se ad omnem satisfac-

tionem esse paratos, secundum regulam et consuetudi- The monks
. . re to do

nem ecclesiz suze, sic tamen ut extraneus ad secreta it before

capituli non admitteretur. His ergo in hoc verbo

persistentibus, et archiepiscopo in proposito suo perti-

naciter perdurante, re propter quam convenerant peni-

tus infecta, recesserunt abinvicem, et Dovoriam una The asen-

cum rege convolant omnes. Archiepiscopus tamen, an- ep. eta

tequam discederet, generalem in capitulo fecit abso-

lutionem, et in ecclesia conventui cineres posuit, et,

accepit, et recessit.

! animum) animam, C.

N
to

356 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD.uw, Die iiie post Cineres, id est, xvto kalendas
Theking Martii, transfretavit rex et cum eo duo legati, post
Feb.15. modicum temporis cum rege Francise de facienda pace

habituri colloquium.
Pii ako ! Convenorunt igitur reges in unum, sed dissidentibus
Midsummer. 1PS18 p&x penitus e ongata est, et uterque eorum jura
sua vel injurias tueri minabantur vel revocare. At-
tamen datz sunt inducie usque ad festum Sancti
Johannis Baptiste, et interim bellatorum fortium utrin-
que congregaverunt exercitum copiosum. Archiepiscopus
autem Cantuariam rediens mutavit locum sedificands
Baldwin ecclesise de cimiterio Sancti Stephani in campum qui
foundation est ante ecclesiam Sancti Dunstani. Feria iiie prime

church ebdomadse Quadragesims, videlicet xii? kalendas Mar-

place. tii, coeperunt fodere fundamentum, et eadem die tem-

, pestas grandinis facta est qualem nunquam in Cantia
vidimus.

Biota sn tw een bane rant Petrum lesensem 1 d

the arch the pontificem, et alios legis peritos quos dolo

pope. vel malitia noverat esse perfectos. Preedictus itaque

Petrus sullimiores personas Francis concitare nisus est
contra monachos Cantuariz, et aliquorum litteras op-
tinuit. Quidam etiam episcopi Anglie domino pape
pro archiepiscopo scripserunt. Prior autem Honorius

Theprir cum aliquibus monachis eosdem ! preecesserat nuntios, et

arrives at . . . .

the papal a domino papa yimul et tota fere curia honorifice sus-
ceptus est. Audita autem adventus sui causa, mirati
sunt universi. Summus itaque pontifex, Cantuariensis
ecclesi: condolens srumpnis, priori ad archiepiscopum
litteras dedit, quarum ista est continentia:

Letter of ** Urbanus? episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
to Baldwin. |" Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, apostoliote sedis legato,
'* salutem et apostolicam benedictionem. Dum ad mentem re.
* ducimus religionis tus fervorem et locum regiminis quem
** in ecclesia Dei ad procurandam salutem fidelium suscepisti,

A — — À——

! eosdem] eos, B.
? Urbanus) See Epistole Cantuarienses, No. xxvi., pp. 22, 33.

€4

€€

66

a
un

un
-

ow
nw

6€

OPERA HISTORICA. 357

non possumus non dolere, si quid nobis de tue fraternitatis AD. 1187.
actibus proponatur, quod gravitati tus et pontificali officio pis anxiet
contradicat. Dignum siquidem est et consonum rationi, ut fort the he arch-
Sicut te, speciale videlicet membrum eoclesim, sincera in berrilel
Domino caritate diligimus, ita de conversatione tua et mori-

bus specialem sollicitudinem habeamus, quia nostram non
modicam crederemus lesionem, si laudabilis religionis tute
opinio occasione qualibet, quod Dominus avertat, lederetur.

Sane veniens ad nostram presentiam dilectus filius noster Arrival and
prior ecclesie tuse cum quibusdam ex fratribus suis reve- oo acre
renti nobis insinuatione monstravit, quod post promotionem

tuam, in qus sui conventus statum crediderunt ad honorem

Dei omnimodis augmentandum, a te enormia gravamina

sint perpessi, et cotidie sustineant graviora. Pro quibus

cum ad sedem apostolicam appellassent, ut ad presens cs- The arch-
tera transeamus, Dominica qua cantatur Letare Jerusalem dp the
terminum prwflgentes, tu, quod mirabile gerimus et indig- oo ded "ne
num, ipsi appellationi non deferens, in executione! ipsius prior and
quendam ex fratribus suspendisti, qui etiam de? precepto aetitated
tuo postmodum, sicut dicitur, ab ipsa ecclesia est remotus. canons in
Post eandem etiam appellationem, licet prior et fratres se et of8.Stephen.
sua sub apostolica protectione posuerint, priorem nichilo-

minus suspendisti, obiciens ei quod unum ex fratribus suis

ad presentiam nostram venire permiserat, et quendam alium

qui appellaverat in ecclesia et consortio fratrum suscepit.
Postquam autem ob predicta gravamina iter arripuit ad

Sedem apostolicam veniendi, in basilica quam in eorum
gravissimum detrimentum construere proponis, quosdam
seculares canonicos appellantibus et reclamantibus fratribus

diceris statuisse, eisque ipsorum ecclesias assignasti, et uni-

versos qui appellaverant ab altaris officio suspendisti. Quia

vero, licet super principalibus questionibus in termino ap-
pellationi prefixo tuos responssles nuntios expectemus, ea

tamen qus in contemptum sedis apostolice dicuntur peracta,
quantumcunque tus velimus fraternitati deferre, relinquere yo is
nolumus incorrecta, apostolica tibi auctoritate mandamus ordered.
atque precipimus, quatinus preedictarum guspensionum sen- the sen-
tentias tam in priorem quam in alios fratres ejusdem eccle- Men conelon
sie, post appellationem ad nos interpositam promulgatas, ‘ be in-
infra x. dies post susceptionem presentium publice denun. "

ties non tenere, et quod post primam appellationem in juris

eorum prejudicium attemptasti, in statum pristinum redu-

cere non omittas; sciturus quod si infra prescriptum ter-

! executione) executionem, C. | ?de]in, B.

execution of
the above
mandate,

358 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

€€

minum exequi distuleris quod mandamus, nos nequaquam
super hoc poterimus injurias ecclesie sustinere ; jamque
‘* dilectis filiis nostris de Bello, de Feuresham, et Sancti Au-
‘* gustini abbatibus! dedimus in mandatis, ut id appellatione
‘* remota auctoritate apostolica exequantur : [nullis literis veri-
‘* tati et justicie prejudicantibus a sede apostolica impetratis
‘*\obstantibus.]? Data Veronse kalendis Martis.

Quod si archiepiscopus preceptis apostolicis obedire
non vellet, prenominatis tribus abbatibus alias litteras

misit in hunc modum:

‘* Urbanus? episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis de
Bello, de Feuresham, et Sancti Augustini abbatibus, salutem
et apostolicam benedictionem. Veniens ad apostolicam sedem
dilectus filius noster prior Cantuariensis ecclesie, cum qui-
busdam ex fratribus suis, diligenti nobis insinuatione mon-
stravit, quod a venerabili fratre nostro Baldewino, Cantuari-
ensi archiepiscopo, apoatolice sedis legato, post promotionem
suam enormia gravamina sint perpessi, et cotidie sustineant
graviora. Pro quibus cum ad* sedem apostolicam appellas-
sent, Dominica qua cantatur Letare Jerusalem terminum
prefigentes, idem archiepiscopus, appellationi non deferens,
in executione ipsius quendam ex fratribus ipsis suspendit,
qui etiam postmodum de precepto suo sicut dicitur ab ipea
ecclesia est remotus. Post eandem etiam appellationem, licet
prior et fratres se et sua sub apostolica protectione posue-
rint, nichilominus priorem suspendit, obiciens ei quod unum
ex fratribus suis ad presentiam nostram venire permisit, et
quendam alium qui appellaverat in ecclesia et consortio
fratrum suscepit. Postquam autem jam dictus prior ob
predicta gravamina iter arripuit ad: sedem apostolicam
veniendi, prefatus archiepiscopus in basilica quam in eorum
gravissimum detrimentum dicitur construxisse, quosdam
seculares canonicos, appellantibus et reclamantibus fratribus,
dicitur instituisse, eisque ipsorum ecclesias assignasse, et
universos qui appellaverant ab altaris officio suspendisse.
Quia vero, licet super principalibus questionibus in termino
appellationi pr&efixo responsales et nuntios ipsius archiepi-
scopi expectemus, ea tamen que tam manifeste in contemp-

€€

€«

—

! Odo abbot of Battle, lute prior
of Christ Church, Gwerric abbot of
Faversham, and Roger abbot of S.
Augustine’s.

* nullis . . obstantibus] om. A. |
B. ; obstantibus, om. C.: the clause |

t

is omitted in the Epp. Cant.

3 Urbanus] See Epistole Can-
tuarienses, No. xxvii., pp. 24, 25.

* ad) om. C.

5 suscepit] separavit, B.

OPERA HISTORICA. 359

tum sedis apostolice sunt peracta relinquere nolumus in- A.D.1187.
correcta, eidem archiepiscopo apostolica auctoritate preecepi- »
mus, quatinus suspensionum sententias tam in priorem quam

in alios fratres ejusdem ecclesie, post appellationem ad nos
interpositam promulgatas, infra x. dies post susceptionem
litterarum nostrarum publice denuntiet non tenere, et quod

post primam appellationem in juris eorum praejudicium fac-

tum est in stetum pristinum reducere non omittat. Ideoque
discretioni vestre per apostolica scripta mandamus atque
precipimus, quatinus, si prefatus! archiepiscopus infra pre-
scriptum terminum exequi distulerit quod mandamus, vos

id omni dilatione et appellatione postposita, executioni man-

detis, nullis litteris veritati et justitis prajudicantibus, si

qure apparuerint a sede apostolica impetrate. Quod si

omnes his exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum

ea nichilominus exequantur. Datum Verone kalendis

* Martii."

Veniens igitur monachus quidam Cantuariensis, missus March 25.

a conventu cum przdictis litteris ad archiepiscopum, Iheletere.

apud Otteford viiive kalendas Aprilis eidem archiepi- 93h,
scopo domini papse litteras presentavit. Quibus in Ctr
audientia lectis, cum quereret nuntius quid mandato
domini papz responderet, et clerici archiepiscopi cum
calumpnia false suggestionis contumeliose cum mona-

cho vellent litigare, archiepiscopus decem adhuc die- Poir
rum spatium se habere respondit. Monachus autem himtocon. -

h
sciens quod crastino, scilicet viimo kalendas Aprilis, Lon- chrism on.

donie vellet crisma consecrare, rogavit humiliter ut Canterbury.
- de more antecessorum suorum crisma consecraturus
Cantuariam veniret, vel episcopum Roffensem ut capel-
lanum ecclesie mitteret, vel saltem ab ecclesia Rofensi
crisma suscipi non negaret. Inauditum est enim Can-
tuariensem ecclesiam ab ecclesia Londoniensi debere
crisma suscipere, vel aliud hujusmodi, suo maxime pro-
prio vivente pastore. Archiepiscopus autem indignans, He refuses.
nichil horum se facturum esse respondit. Cui nuntius;
" Nostis, inquit, *domine, quod ab omni gravamine
* jam ssepius appellatum sit. Cum igitur in audientia

| prefatus] memoratus, C,

A.D. te
March 25
The mea
senger for-
bids him him to

at "London.

He does not
fulfil the
papal man-
date within
the proper
time. ,

The abbots

a toh
RA told
that he has

reasonable.

They exe-
cute the
man
April 11.

360 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* presumptio ista maximum sit gravamen, et in hoc
* maxime dignitas vacillet Cantuariensis ecclesise, cum
* guo vivente pastore cogatur alias, ac si vacaret, hujus-
* modi sacramenta mendicare, absque injuria ecclesize
* et contemptu domini papse ad quem appellavimus
* hoc nequaquam poteritis explere." Et archiepiscopus ;
* Ad me,” inquit, “non ad ipsos hsec pertinet dignitas.
* Quid enim monachis cum crismate ? Quid ad eos
* pertinet ?" Monachus igitur his auditis rediit Can-
tuariam, et archiepiscopus in crastino oleum et crisma
consecravit Londonis, contra appellationem, in ecclesia
beati Pauli, de jure duplici, scilicet metropolitani et
apostoliez;e sedis legati. Vacavit enim eadem ecclesia
episcopo Gileberto beati Thomz martyris persecutore
defuncto. Crisma tamen consecratum Cantuariam de-
latum est, et ex more solito per manum sacristee sacer-
dotibus Cantis divisum.

Cum autem archiepiscopus de mandato domini pape
infra dies decem vel supra nichil penitus exequeretur,
preedicti abbates volentes ei aliquatenus deferre, miserunt
ad eum monachos tres rogantes attentius, ut in execu-
tione mandati domini papee ipsis misereretur et parceret,
ne ipsis ex necessitate mandati! oporteret manum
apponere, vel, si penitus dissimularent, contemptores
» apostolici viderentur esse mandati. Quibus respondit
archiepiscopus, se de mandato illo ex consilio episcopo-
«4, 772m Anglis tantum fecisse, quantum deberet facere de
ratione. A mente 'ipsius forsitan elapsum est, verba
sacerdotis aut vera esse aut sacrilega. Sub hac igitur
ambage verborum redeuntes monachi, qua audierant
et viderant abbatibus nuntiaverunt, Illi ergo ulterius
deferre nolentes, octava decima die post susceptionem
litterarum, iiio idus Febrüarii? publice denuntiaverunt
sententiam archiepiscopi in monachos latam non tenere.
Illum vero monachum, qui ad preceptum archiepiscopi

! mandati] om. A. B. | ?8othe MSS. for “ Aprilis."

S. John x.
8, 9, 10, 11.

OPERA HISTORICA. 361

de ecclesia missus est, revocari fecerunt, causantes in AMD ns.

ceteris capitulis litterarum obscuritatem, licet satis They report
omnia manifesta fuissent. Scripserunt itaque domino and dthe ^

pape ordinem rei geste, et quam de litteris habuerint ! cone a

dubitationem. Quarta vero die venerunt Cantuariam
duo clerici archiepiscopi, qui totius erant artifices pravi-
tatis. Qui, audita monachorum absolutione, prefatos
abbates contumeliis affectos appellaverunt.

Domnus autem Baldewinus Cantuariensis archiepis- builds»
copus non minus a suo desistens ? proposito, cum lapides Y»93

chapel : and

liects
et cetera tanto operi necessaria non haberet, capellam poner tor

ibidem ligneam octoginta circiter pedum, ne nil ageretur, hisnew
erexit. Scripsit etiam universis Anglorum ecclesiis, fra-
ternitatem suam instituens et admirabilem peccaminum
relaxationem, dicens sed mentiens beatum Anselmum et
Sanctum Thomam martyrem, in cujus nomine fabri-
canda erat basilica, idem quandoque habuisse proposi-

tum, dignum reputans cupiditatis commercium, si ex
sanctorum injuria quamvis mendose sibi pecuniam
posset aggregare. Sed lege, lector, utriusque sancti vi- His false. |
tam et actus inspice, et invenies utrumque monacho- sppeal for
rum tutorem non turbatorem, suseque, id est Cantua- tions.
riensis ecolesie, propugnatorem, non raptorem fuisse.
Introierunt enim per? hostium in ovile ovium, et ut

boni pastores pro ovibus sibi creditis etiam animas
tradiderunt. Hic autem cum ascenderit aliunde, ad

hoc venit ut mactet et perdat. Nuntiata sunt autem

hec domino papse Urbano. Unde, cum fratribus ha-

bito consilio, Cantuariensi soripsit archiepiscopo in hunc
modum :

** Urbanus * episcopus, servus servorum Dei, Baldewino Can- Letter of

' tuariensi archiepiscopo, apostolice sedis legato, salutem et Uu

'*' apostolicam benedictionem. Quanto majoris es religionis,

! habuerint] habuerunt, C. tuarienses, No. xlii, pp. 35, 36;
2 desistens] assistens, C. where the date is given, ** Verongm,
8 per] om. C. * vii» idus Maii."

* Urbanus] See Epistolm Can-

archbishop
should per-
severe in his
contumacy.

He orders
him to re-
place the
injured
parties in
their rights
within
fifteen days.

Letter of the

362 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

** honestatis et nominis, tanto amplius tue detrahitur gravi-
** tati si quando apostolice jussioni resistis, cui teneris in om-
‘* pibus promta devotione deferre. Cum enim per alia scripta
'* tibi dederimus in mandatis, ut si quid circa statum ec-
** clesiaa tue in personis vel rebus in prejudicium dilectorum
‘* filiorum nostrorum prioris et fratrum ejusdem ecclesiw, post
' appellationem ab ipsis ad nos interpositam, vel postquam
'* idem prior cum quibusdam fratrum suorum iter arripuit ad
‘* gedem apostolicam veniendi, fecisti, in statum pristinum re-
* vocares, non sine ratione miramur quod, sicut nobis inno-
* tuit, mandatum nostrum exequi noluisti, cum non ignores
* quomodo et hi qui appellant et qui ad Romanam ecclesiam
* veniunt, donec de controversia cognoscatur, nullum sui sta-
* tus sentire debeant detrimentum. Credentes autem quod
‘** hac vice facere debeas quod hactenus neglexisti, fraternitati
* tus per iterata scripta mandamus et districte precipimus
* quatinus quicquid circa statum prioris et fratrum ipsius
'* ecclesise in personis vel rebus in eorum prejudicium com-
* misisti postquam ad nos appellarunt, vel postquam idem
'* prior et quidam de suis aggressi sunt iter ad nos veniendi,
** dilatione et appellatione postposita in statum pristinum re-
* ducere non postponas, eosque in personis vel rebus contra
** juris ordinem desinas amodo fatigare. Si vero id infra xv.
dies post harum susceptionem non expleveris; dilectis filiis
'* nostris de Bello, de Fauresham et Sancti Augustini Can-
* tuarise abbatibus id appellatione remota commisimus exe-
'" quendum; ita ut si omnes his exequendis interesse noluerint
‘* vel nequiverint, duo ex ipsis ea nichilominus exequantur."

Abbatibus quoque tribus quos supradicti mandati
fecerat executores hic jam secundo scribit dicens:

** Urbanus! episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis de
** Bello, de Fauresham et Sancti Augustini Cantuarim abbati-
* bus salutem et apostolicam benedictionem. Grave admodum
* gerimus et molestum quod venerabilis frater noster Cantua-
' riensis archiepiscopus et apostolice sedis legatus adversus
** dilectos filios nostros priorem et fratres suos post appella-
€ tionem, reverentia sedis apostolice prsetermissa, commiserat,
'* nec ad mandatum nostrum nec ad commonitionem vestram
* voluit, sicut accepimus, revocare. Quod autem in executione
' mandati quod super hoc vobis dedimus, licet nimis tepide
' processistis, gratum nobis est, sed multo gratius esset si

1 Urbanus] See Epistole Can- | where the date is given “ Verona,
tuariepnses, No. xliii, pp. 36, 37; | '* vii? idus Maii."

OPERA HISTORICA. . 363

tenorem mandati nostri taliter fuissetis executi, quod non A.D. 1187.
‘** cogeremur vobis super eodem iteratas litteras destinare. Ve- May.
rum, quia super gravaminibus et molestiis ipsius prioris et
fratrum suorum non possumus non moveri, nos, incorrectum
sustinere nolentes quod in eorum prejudicium non sine
contemptu sedis apostolice constat esse. commissum, memo-
rato archiepiscopo mandatum iteratum dedimus et precep-
tum, ut quicquid circa statum ipsius prioris et fratrum
suorum in personis vel rebus in eorum praejudicium attemp-
tavit, postquam ad nos appellarunt, vel per eundem priorem
et quosdam de suis aggressi sunt iter ad nostram presen-
tiam veniendi, id in statum pristinum dilatione et occasione
cessante reducat, eosque contra juris ordinem in personis
* vel rebus desinat amodo fatigare. Ne igitur frustra totiens
super eodem negotio scribere videamur, dilectiomi vestre
per apostolica scripta mandamus et districte precipimus,
'* quatinus, si prefatus archiepiscopus infra xv. dies post sus-
ceptionem litterarum nostrarum non impleverit quod man-
* damus, vos omni gratia et timore postposito, contradictione
** quoque, dilatione et appellatione cessante, id efficaciter exe-
quamini, provisuri ne plus ei videamini quam nobis in hac
* parte deferre, quia non possemus adversum vos non moveri,
si alicujus gratia vel obtentu mandatis negligeretis aposto-
‘* licis obedire, et ad corrigendam inobedientiam vestram ma-
num nostram extendere cogeremur. Cseterum! si omnes his
exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum ea nichilo-
'" minus exequantur."

Quoniam vero edificationem nove basiliezee et cano-
nicorum institutionem cum ipsius fraternitatis preedi-
catione principalem habebat questionem, nec ad pre-
sentiam domini papse responsales archiepiscopi accedere
volebant, dum prior Cantuarie ibidem existeret, pre-
fato Cantuariensi archiepiscopo scripsit sic:

'* Urbanus? episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Letter of the
* Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, apostolice sedis legato, bold ee.
'" galutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii nostri
'* prior et quidam fratres ejus, monachi ecclesiw tibi commigss,

‘* ad nostram presentiam venientes, de ecclesia quam sedificare
' coepisti tantum sibi et eidem ecclesie proposuerunt dispen-

! Caterum) Verumptamen, C. date * Verone, vii^ idus Maii; "
2 Urbanus] See Epistole Can- | and above, p. 58.
tuarienses, No. xl., p. 34; with the |

364 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1187. '' dium profuturum,! quod, nisi ab ejus fuerit construotione
Ma forme * cessatum, prescripta eoclesia sus dignitatis et status mise-
bim of tbe, * rabile suscipiet, detrimentum. Sane cum per Dei gratiam
monks on. ^'' Jitteratus sis et in religione diutius conversatus, ignorare
the subject + non debes, sicut nec te credimus ignorare, quomodo propter
church; — ** gcandalum a bonis est interdum operibus abstinendum. Nos
‘ | ‘* autem, sollicite providere volentes ne inter te et fratres tuos
* remaneat materia jurgiorum, cum non possint convenienter
* obsequiis divinis intendere qui sunt contentionibus dediti,
* de consilio et deliberatione fratrum nostrorum monemus
' fraternitatem tuam, mandamus et districte precipimus, qua-
'* tinus, donec causa cognita statuamas quid de ipso sdificio

and orders ‘‘ fleri debeat, occasione, contradictione et appellatione post-

badge AY ** posita, ab illius noves ecclesie constructione et canonicorum
** institutione desistas, et etiam ab exactione fraternitatis quam
* ob favorem ipsius operis diceris statuisse, sliis litteris non
'" obstantibus a sede apostolica impetratis. Si quid aatem
* contra hanc prohibitionem nostram fuerit attemptatum, nos
** id auctoritate apostolica irritamus.’”

Addidit etiam hoc dominus papa ut de cassanda

fraternitate universo clero Anglis scriberet sic:
Letterofthe ‘‘ Urbanus? episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus
pope quash- «+ fratribus episcopis et dilectis filiis abbatibus, et aliis eccle-
ternit. * gigrum prelatis per Angliam constitutis, salutem et, apostoli-
cam benedictionem. Cum dilecti filii nostri prior et fratres
has founded *«* Cantuariensis ecclesis de constructione novse ecclesie quam
building ^ *'* venerabilis frater noster Cantuariensis archiepiscopus, aposto-
oF uis new * ]icg sedis legatus, de novo extra Cantuariam coepit, gravia
* se querantur dispendia subituros, nos, eorum juri volentes
* prout tenemur ex officio providere, ex deliberatione fratrum
* nostroram ipsi arohiepiscopo districte precepimus, ut in
'* constructione presoripte novem eoclesim vel in institutione
* canonicorum, donec causa cognite statuamus quid ex hoc
‘‘ fieri debeat, non procedat. Mandamus itaque universitati
* vestre atque precipimus quatinus fraternitatem aut predi.
'* cationem, quam occasione illius ecclesi, prsedictus archi-
* episcopus de novo constituit, usque ad decisionem cause in
** parochiis vestris nullatenus admittatis, nec preedicatores, si
* qui ad hoo destinati fuerint, in ipsis parochiis patiamini

! profuturum ) — proventurum, | ? Urbanus] See Epistole Can-
above, p. 58. tuarienses, No. xli, p. 35; where

2 irritamus] Dated May above, | the date is given, “ Verona, vii?
p. 98. * idus Maii ; " and above, p. 58.

OPERA HISTORICA. 365

* predicare, vel a fidelibus beneficia qumrere, sed eos potius A.D. 1187.
'" ab his desistere, sublato appellationis obstaculo auctoritate ~ ””
‘* nostra ecclesiastica districtione cogatis."

He litterze, per totam Angliam delatz, ab omnibus fere General
clericis et laicis cum summa devotione sunt exaudita. for: the
Dolebant enim quique fideles, prout mutire audebant,"
detrimentum matris suce Cantuariensis ecclesie, hoc
autem non manifeste sed quasi in occulto. Insonuerat ,
enim rumor in populo regem Anglie partem archiepis- The kin
copi fovere, eo quod eidem contradicere non volebat, et beon the °
hoc in odium Cantuariensis ecclesi:&, quam adhuc in- Sido, nop a
tuitu martyris sui, prout potuit prz: pudore, insequebatur.

Archiepiscopus autem, de his omnibus per quendam Baldwin .,
de curia domini pape preemunitus, cum Cantuariam ing Canter-
prope esset, et ad diem Pentecostes procurationem mE
suam Dovoriw preeparari jussisset, mutato repente con- snd makes
silio, priores duos fecit, Dovorie scilicet Willelmum, Wingham.
et hune apud Wingeham contra consuetudinem Can-
tuariensis ecclesi; ; alium vero ad ecclesiam , Sancti
Gregorii Cantuarie nomine Dunstanum. Quo facto,
citissime recessit, et Londoniam properavit. Exinde
assumpta legatione plures occidentales Anglie visi-
tavit ecclesias, et, usque in fines Walie elongatus est, Hethen goes
ac si manus Domini temptaret effugere, vel potius vires
apostolici mutilare mandati. Allatz sunt tamen eidem

litterzeedomini pape! per monachos duos Cantuarienses,
quibus ipse quasi subsannans hoc solum respondit: His words

. "m on receiving
“ Litteras pape audivimus, et nos quod habemus fa- the papal
* cere inde faciemus." Recedentibus autem monachis,
reverentia hzc mandato domini paps exhibita est,
ut capella, que post appellationem et prohibitionem
domini papse ex tabulis abiegnis compacta est, jam He begins
nunc ex lapide et cemento construeretur. Preeceptum stone.
est etiam quasi ex edicto, ut omnes canonici ecclesiz
illius conjurati sub festinatione nimia domos sibi circa
eandem capellam f&bricarent. Hec erat his diebus in

! pape] om. C.

A.D. 1187.
Prior Hon-
orius retires
to France.

366 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Anglia, apostolici cura mandati. Prior autem Honorius,
cum videret quod nuntii archiepiscopi ex condicto
nollent procedere, nec in conspectu summi pontificis,
dum ibidem prior adesset, apparere, ex consilio domini
papse et cardinalium a curia recessit, et citra montes
substitit in partibus Galliarum. Decanus enim Re-

The Dean of mensis, Radulfus de Serris! nomine, ex intimo cordis

Rheims.

tains him.

He meets
the mes-
senger of
the convent
at Vercelli.

the convent.

Arrival of
the arch-
bishop's
ts at
erona.

affectu matris suze et alumnze Cantuariensis ecclesise
pressuris compatiens, ejusdem ecclesi: nuntios euntes
et redeuntes devote suscepit hospitio, et quoad licuit
de suo ministravit. Cum hoc itaque tam justo, tam
fideli, amico prior substitit, melioris fortunz prsestolans
eventum. Dum autem prior in procinctu redeundi in
Franciam esset, venerabilis Gaufridus supprior de con-
silio conventus monachum unum Verone ad priorem
misit, ut statum ecclesie et fratrum ei nuntiaret, et
ad consilium prioris debitum preestaret pro posse suo —
consilium et auxilium. Is frater occurrens priori apud
civitatem Vercellensem, qus sita est quasi in bivio,
via scilicet quz» ducit Papiam et via que ducit
Mediolanum, optato ejus fretus colloquio, nuntiavit ei
omnia que in Anglia post recessum ejus facta sunt.
Dominus autem prior eidem vice versa qus Veronze
acta fuerunt retulit, et quid de cetero is acturus esset
plenius instruxit. Et' vale invicem dicto, monachus
Veronam adiit, prior autem Franciam properavit,
dimissis in curia. monachis duobus et quodam magistro
Pillio? cum gratia summi pontificis Cantuariensis eccle-
sie > advocato. Quo audito, nuntii archiepiscopi stati
sunt, et sequenti ebdomada ad curiam venientes, nec
sic preefato presente Pillio palam procedere vel de
causa quicquam proponere voluerunt. Unde factum est
ut etiam ipse magister Pillius ex consilio domini papse
paulisper abcederet, donec ipsi coram domino papa ali-

———

! Serris] Sorris, C. 3 Cantuariensis ecclesie] Can-
2 Pillio] Pilio, C. tuarie cause, C.

. OPERA HISTORICA. 367

quam proposuissent actionem. Accesserunt igitur pree- A.D.1187.
They present

fati archiepiscopi responsales, et in prima acie utens their letters

archiepiscopi, regis quoque. et episcoporum Anglis, ob- PP

tulerunt. Ex quibus aliquis, regis scilicet et archiepi-

scopi, lectze sunt, alie autem ut fertur in fenestram

usque in posterum projecte. Summus autem pontifex

ad eosdem nuntios dixit: “ Domini Cantuariensis lit-

* teras audivimus et regis, sed utrum sufficientes sitis

“ responsales, vel si de causa ista nostrum debeatis Ho offers to

subire judicium necne, non audivimus. Si qus ta- rat aie

“ men inpreesentiarum vultis proponere, dicite et au- case.

* diemus.” Proposuerunt itaque de sdificatione basi-

licee, petentes omnium restitutionem, eorum scilicet

que ad prioris petitionem dominus papa concesserat,

et ut omnia priori indulta in irritum revocaret. Au-

ditis igitur omnibus de quibus proposuerant actitare, Pillius is
called

vocatus est magister Pillius ad curiam, et in crastino answers

dominus papa consistorium ingressus est. Cum igitur

nuntii archiepiscopi ulterius latere ‘non valerent, de

litteris regis et ejus supplicatione et magnifica gratia

primum suse cause habuerunt ingressum. Quibus re-

spondit Pillius: *Si de litteris domini regis agendum

“ est, dicimus eum tant» benignitatis, tanteeque libera-

* litatis esse, ut hujusmodi litteras incommodo suo

* cuilibet diviti vel mendico non negaret. Quid igi-

* tur magnum si dominus Cantuariensis ejusdem regis

“ apices impetravit, cum eum in suis teneat vinculis, , They de.

* et ab eodem nexibus amicitie teneatur?" Dixerunt the favours

autem adversarii, dominum! Cantuariensem pleham prior shoul or ahould

omnium repetere restitutionem, ut ea scilicet revoca-

rentur in irritum que Cantuariensi fuerant? indulta

priori; et ut ei procedere liceret in opere nove basi-

lieze, et canonicorum institutione, et fraternitatis exac-

tione. Ad qus Pillius respondens dixit ad papam:

* Qb reverentiam majestatis vestre et hostis absen-

! dominum) dompnum, C. | fuerant] fuerint, B.

368 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

a.D.1187. " tiam, pater sancte, distulimus usque nune de facto
Pillius de- .
mands =“ vel jure ad plenum allegare, et non neganda postu-
general « . !
restitution lare; nunc autem preosente adversario omnium peti-
of the “mus ablatorum restitutionem, et ut novum opus
“ archiepiscopi solo tenus diruatur. Omnia quidem de
* jure nobis restituenda sunt, cum ipsi nos spoliave-
* rint qui sibi petunt fleri restitutionem. Opus etiam!
“ de jure dissipandum est, quia tacita veritate et falsa
“ suggestione est impetratum, et post appellationem ad
“ vos interpositam in contemptum vestrum est sdifi-
* egtum. Precepit majestas vestra ex fratrum delibe-
* ratione ut ab opere cessaretur, et non est cessatum.
* Nunc ergo precipiendum est, ut quod factum est
The pope '" penitus subvertatur" Dominus autem papa dixit ad
theuseof nuntios archiepiscopi : “ Quse est hujus operis necessitas
church — * ve] utilitas?" Cui Petrus Blesensis nuntiorum prin-
ceps dixit: ‘“ Necessitas, domine, simul et utilitas magna
" egt, Ecclesia enim Cantuariensis sublimis valde et
Peterof — * gloriosa est, ideoque. contra principes et potestates
answers — * multo, et maxime clericorum sapientum, indiget adju-
* torio, qui in expediendis negotiis prudentiores mona-
" chis existunt et exercitatiores.” Cui papa; “ Nonne,”
inquit, “ monachi illius ecelesie sunt cathedrales?” Et
Petrus: * Domine, cathedrales.” Cui papa: “Si ergo
Discussion « gathedrales sunt, quare dominus vester eorum ut ca-
the wonaetio “ thedralium non utitur consilio ?" Pillius autem dixit
chapter. ad papam: * Dominus archiepiscopus Cantuariensis ec-
* clesie episcopus est, et, ut dicunt adversarii, eorun-
“ dem abbas monachorum; si ergo abbas est, absque
PiliusUrs ** conventus sui consilio aliqua in ccenobio commutare
law. * non valet nec alienare. In eo autem quod episcopus,
‘ &bsque ecclesise suse consensu in fundo ecclesie ipsius
* aliam ecclesiam vel basilicam non poterit sedificare.”
Papa dixit ad Petrum: “Quid est domini tui in hac
* gedificatione propositum ? Vultne dominus tuus Sanc-

convent.

i etiam) autem, C.

OPERA HISTORICA. 969

“tum Thomam illuc transferre, sicut. &udivimus, vel a.p. 119.
" sedem episcopalem commutare?" Et Petrus: “ Nec Peter ex-
* sedem Cantuariensem commutare, nec Sanctum Tho- rehbiahop's
“mam illuc transferre proponit; sed decessores sui, ^^
* Sanctus Anselmus et ipse beatus martyr Thomas,

* hujus ecclesi, construends idem habuerunt proposi-
“tum.” Papa vero ejusdem Petri prsfocans sermo-

“nem, “Sta, frater, inquit, “sta. Voluitne Sanctus The pope,
“ Thomas in nomine suo ecclesiam edificare ?" Hoc sn dncon-
idem poterat objecisse de Sancto Anselmo, qui quartus
fuit ante eum, an voluerit in nomine quarti successoris

sui zedificare basilicam. Petrus autem! videns se de-
prehensum, obmutuit. Multis itaque diebus super his
aliisque que cotidie emergebant qusestionibus coram
summo pontifice a Pillio et Petro disputatum est.

Cum igitur domnus Baldewinus Cantuariensis? ar- Prepare
chiepiscopus in Anglia nec in modico quidem aposto- «tive war.
licis deferret mandatis, nullaque spes pacis inter reges
in partibus transmarinis haberetur, jam instante ter-
mino induciarum omnes ad campestrem pugnam ani-

. mati sunt. Rex itaque Francie nonnulla regis Anglise
castella obsedit et cepit, et ex his aliqua solo tenus

diruit. Cum autem castello quod vocatur Radulfi quod Ch&tesu-
est in provincia Bituricensi appropinquaret, et rex An- threatened.
gli idem castellum cum exercitu suo tueretur, comesque
Ricardus cum exercitu multo a latere castelli regis im-

petum Francis elidere cogitaret, juxta idem castellum
hujusmodi accidit miraculum :

Est ibidem ccenobium monachorum habitus nigri, in A miracle at
honore Beate Virginis Marie dedicatum. Quo cum roux.
Braibanceni regis Anglis stipendiarii festinarent, ut
ea que in eadem ecclesia reposita erant absportarent,
Lemovicensis vicecomes armatus accessit, eorumque ab
ingressu ecclesie cohibuit furorem ; fugatoque tandem

— es — — — — — — -— — — —

! autein] om. B. ; ins. C. | Cantuariensis] om. C.
A 64. AA

A.D. 1187.
An image of
the Vi

and

broken by &
furious
gambler.

Wonderful
vitality of
the images.

Alarm in
both armies.

June 28.

The count
of Flanders
advises
Richard,

370 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

latronum cuneo, remanserunt quidam ex ipsis in ipso
atrio ecclesie tessarze ludentes. Cum ergo quidam ex
ipsis, ut moris est, sorte perderent, alii vero lucro in-
hiantes eos qui perdebant probris irritarent, hi qui
perdebant furore succensi in Deum et Beatam Ejus
Genitricem nephandas blasphemias jactitabant, ac si eo-
rum esset culpa quod hujusmodi infortunia eis accide-
bant; unus autem ex eis, insanior ceteris, arrepto
lapide ad imaginem Sancte Virginis Marie in lapide
sculptam projecit, quo infantem feriens, ejus manum
dejecit in terram. Qua ruente, ipse quoque puer e
gremio elapsus! est inferiusque solito resedit. De
brachio autem pueri, simul et manu, que jam in ter-
ram lapsa est, sanguis uberrime manavit, ac si viventis
hominis vigor esset in lapide. Ipsa vero imago Marise,
ac si suo compateretur filio, conjectis manibus ad hu-
meros proprios vestimentum lapideum abrupit, et cor-
pus proprium fere usque ad mamiHas detexit. Hic
vero, qui lapidem jecerat, absque mora corruit et ex-
piravit; cseterique amentes effecti sunt. ^ Vicecomes
autem Lemovicensis, accurrens, manum pueri sanguine
madidam apprehendit, magnumque sus defensionis
premium letabundus absportavit.

Interea exercitus utrimque in acies ordinatur, et hujus
eventus miraculi circumquaque diffunditur. Terrentur
hinc inde milites armati, et de belli eventu dubio pluri-.
mi?suspicantur. Rex autem Francis» jussit incontinenti
Braibacenorum quem habebat cuneum de societate Fran-
corum et exercitu amoveri. Vigilia tandem Sancti Jo-
hannis Baptiste, cum omnia ad pugnandum preeparata
fuissent, et utrobique tam milites quam pedites aciebus
ordinatis armati incederent, comes Flandrensis ad comi-
tem Pictavensem Ricardum accessit, eumque in hunc mo-
dum allocutus ait: “Domine comes, ut michi videtur et
* pluribus, valde insipienter agis, et non bono uteris con-

! elapsus) lapsus, C. | ?plwrimi) plurima, C.

OPERA HISTORICA. 371

" gilio, qui contra dominum tuum, regem dico Francis, A.D.187.

“de cujus ditione multa habes et plurima speras, ut Here

* videmus, armatus incedis, et ad bellandum contra Donde him

" eum exercitum ducis. Quomodo vel qua ratione de Pide with

" egetero te! poterit amare, vel quo animo ea que te

" expectant beneficia poterit tibi conferre? /Etas ju-

* ventutis sus tibi contempnenda non est. Juvenis

* quidem setate est, sed animo senilis, prudens in

* agendis et strenuus, e& malorum maxime memor con-

* gestorum, non inmemor penitus beneficiorum. Ex-

“ pertis credendum est. Ego enim quandoque eidem

* infestus fui, sed cum multo dispendio etiam nunc

* poenitentiam ago. Quam gloriosum esset ct utile si

" domini tui benivolentiam haberes et gratiam." Re-

spondit comes Ricardus et dixit: “ Discalciatis pedibus

“ vellem adiisse Jerosolimam ut domini mei sicut de-

" berem gratiam haberem." Cui Flandrensis: * Non

" est,” inquit, "necesse, ut tam laboriosum iter arri-

* pias: eece rex Francie in proximo est. Non discal-

“ ciatis sed nec calciatis pedibus eundum est, ut eum

* alloquaris. Sed sicut nunc es armatus, equo tuo

“ armatura splendido insidens, accede, dominique tui

* gratiam, Deo annuente, de facili poteris obtinere."

Comes itaque Ricardus, ipso Flandrensi preevio, ad re- Richard
confers with

gem Francie inconsulto patre inter armatorum cuneos the French

et acies ordinatas accessit, et cum eo diu habuit sin-

gulare colloquium. Tandemque pacato? animo, ad com-

militones suos reversus est.

Audiens autem rex Anglie fama volitante quod Henry sum-
acciderat, proditionem non pacem suspicans, vehe- Fren French
menter indoluit, ilicoque misit nuntium ad nobiliores consulta»
Francie proceres, rogans eos uf «quantocius ad eum
venirent. Venerunt igitur ad eum archiepiscopus
Remensis, comes Theobaldus, comes Flandrie, comes
Robertus et ali. quidam nobilissimi, Quibus rex

! te} non, C. | 2 pacato] pacto, B.
A A 2

372 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Anglie in hune modum locutus est: “Domini et
* amici et parentes mei, notum vobis facio quod homo
* peccator sum et hucusque in pluribus male vixi.
* Nunc autem vitam meam et errores emendare cupio,
* et, dum tempus habeo, Deo reconciliari desidero. Quia
“ vero nunc expensas et homines habeo, si domino meo
* regi Francie placuerit, super paganos ibo. Rogate
“ ergo ex parte mea dominum meum, ut duorum michi
“ tribuat inducias annorum ; quos si dare noluerit, de
* salute anime mes coram Deo proculdubio respon-
* debit. Vos etiam ibidem respondere tenemini, nisi
" hoc consilium domino regi volueritis intimare." In
hune. modum plurima prosecutus, videntibus cunctis et

» mirantibus, lacrimatus est. Redeuntes proceres illi hzc

suo regi Francie nuntiaverunt. At ille subridens ait
- illis: * Creditis ili?” At illi, * Hee nobis," inquiunt,
“ referenda vobis suppliciter injunxit, et hsc vobis
* eonsulimus, monemus ut faciatis." “Ite ergo," ait
rex, “eique dicite, quod ad ipsius petitionem et ad
* vestram &dmonitionem duorum annorum concedo in-
* ducias.” Redeuntes autem spectabiles illi nuntii ad
regem Anglie, eum jam a proposito et petitione elon-
gatum inveniunt. Dicebat enim se exinde artius et
subtilius cogitasse, summumque in petitione sua inve-
nisse periculum. Unde fatetur se de omnibus his que
petita sunt et concessa pro ullo infortunio nichil esse
facturum. Redierunt itaque prwefati comites, regique
suo non sine verecundia qus audierant retulerunt.
Unde rex quasi de sua illusione succensus precepit in
crastino summo diluculo acies ordinari. Quod et fac-
tum est. Qus cum regi Ánglorum nuntiata fuissent,
vocato citius comite Ricardo dixit ei: “Quid faciemus ?
* Quod michi in tanto articulo das consilium ?" Cui
Ricardus: “Quod consilium dare potero, cum hesterno
. * petitas et aeceptas recusaveris inducias? Nunc eas-
* dem inducias sine grandi verecundia repetere non
* valemus" Cum autem idem Ricardus patrem suum
regem anxium videret, dixit ad eum: * Licet, domine

Bened.

ii. 11.

OPERA HISTORICA. 373

* pater, verecundum sit, ibo si placet ad dominum av. 1187.
“ nostrum regem, si forte potero quas petisti hesternas richard
* inducias reportare." “Fiat,” inquit rex. Comes ergo plies for ihe
Ricardus regem Francie jam armatum adiit, suoque is truce, which
eidem oblato gladio, nudato etiam capite et flexis
genibus, rogavit humiliter ut animi sui motum miti-
garet, suzeque bone fidei vice patris daret inducias;
quas si pater suus aliquatenus infringeret, ipse comes
corpus proprium Parisius regis submitteret arbitrio.
Quo audito, rex Francie, cum suis comitibus et baro-
nibus super hoe diutius seorsum habito consilio, sub
pretaxata tandem conditione morose tamen concessit
inducias. Armis igitur utrimque valedicitur, et singu- pichara
lis in sua cum gaudio redeuntibus, ad ostendendam Philip into
cunctis initam concordiam rex Francie comitem Ricar-
dum in pace et gratia secum duxit in Galliam.

' Rex autem Babilonie Saladinus, vir paganus sed Saladin

Inakes
miles egregius, cum vidisset quod Jerosolimitani et league with
e count of

populus Christianus una. cum patriarcha Eracleo de Tripoli,
adventu Henrici regis Anglorum, de quo in tantum
presumebant ut ei coronam et sceptra regni offerrent,
jam penitus essent desperati, cum comite Tripolitano,
Christiano sed perfido, foedus pepigit, eo quod ipse
comes regi Jerosolimorum regnum invideret et conju-
gem. Unde Saladinus securior effectus, congregato
exercitu copioso cum lxxx. milibus militum et eo amplius
ante festum apostolorum Petri et Pauli J erosolimitani regni He takes
terram intravit, et in brevi Tabariam, id est Tyberiadem, berias.
occupavit. Cum autem domina looi se cum paucis militi-
bus munitione castrorum tueretur, regi Jerosolimorum et
populo quz acciderant nuntiata sunt. Et cum regi consi-
liosum videretur civitates et loca bellico apparatu munire,
quam adeo subito ge discrimini pugne obicere, tandem decon- .
silio comitis Tripolitani, qui etiam cum ipso nuper federa

1 The following passage is partly | pope, given in the Chronicle of
an abstract and partly a transcript | Benedict, vol. ii. pp. 11, 12,
of the letter of the Genoese to the

374 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4.D. 1187. pacis inierat, et ad instantiam multam cum lacrimis domi- Bened.
The king norum de Tabaria, qui ad succursum matris anhelabant, rex ii. 11.
battle with processit ad bellum versus Tabariam per dietam unam. Deinde
the Sara- comes Tripolitanus, dux et previus itineriS, totum exercitum
conduxit in eminentem et saxosum! locum. Ibi vero immi-
nentibus hostibus, undique necessitate compulsus, rex de ba-
ronum consilio bellum committere dignum duxit, eb ad eorum
instantiam magistro et militibus Templi primos ictus conces-
sit, dispositis per acies suo Ordine ceteris militibus ad pug- Bened.
nam, et comiti Tripolitano ceterisque capitibus bellatorum ii. 12.
traditis vexillis. Itaque militia Templi, sicut leo fortis in hos-
tes concurrens, partem stravit, partem fugavit. Ceteri vero
regio spreto mandato, non processerunt ad pugnam, nec ullum
eis prestiterunt succursum. Unde milites Templi retenti et
irucidati sunt. Postmodum vero Christianorum exercitum
laborioso itinere confectum, et nimio caloris sestu pregrava-
ium, aqua deficiente, Parthi igne circumdederunt. Tunc sex
Treason, — ex militibus regis, quorum memoria in maledictione est,
Franks, diabolico spiritu arrepti, ad Saladinum confugerunt, et sponte

sua renuntiantes de omni esse et proposito atque continen-
tiis Christianorum instruxerunt. Saladinus autem,’ qui de dis-
crimine prelii anxius dubitabat, resumpsit vires, et cum tubis
et infinita multitudine bellatorum in Christianos, qui per loca
, Baxosa et invia pugnare non poterant, assultum fecit, et eos
omni bellandi genere impugnavit et expugnavit. Tandem Tho-
chedinus Saladini nepos regem fugam ambientem et crucem
Theking Dominici ligni cepit. Ceteri omnes fere confracti,’ capti, tru-
taken. cidati, et vinculis mancipati sunt, ab ipsis Parthis campo om-
nino, proh dolor! superato. Saladinus autem statim militie
Templi et Hospitalis milites segregari fecit ab aliis, et coram
Reginald of se decapitari. Ipse propria manu principem Reginaldum de
Chatillon Castellione interfecit. Deinde civitatem Accon cepit et adja-
centia loca et munitiones fere omnes de partibus illis. Sirii
autem, qui Jerosolimis remanserant, sicut ferebatur, nuntios
de reddenda civitate Saladino mittebant. In Tiro omnes qui
de Accon confugerant et multitudo profugorum Christianorum
se recepit. Ascalona victualibus et bellatoribus bene pre-
Citlescap- munita fuit; et Antiochia et Margatum * cum tota fere terra
tured. principis; terra comitis Tripolitani adhuc salva erat.
Unde Terricus magnus preceptor Templi omnibus
fratribus hujusmodi misit epistolam :

cens.

— —Ó —

! saxosum] Saxonum, B. 3 confracti ] et fracti, C.
! autem] ergo, C. * Margatum] Margar', A. B. C.

Bened.
ii. 13.

Bened.
ii. 14.

OPERA HISTORICA. 375

* Frater Terricus! pauperrims domus Templi dictus magnus

preceptor, omnisque fratrum pauperrimus et fere omnino +

adnichilatus conventus, universis preceptoribus et fratribus,
ad quos littere prsesentes pervenerint, salutem et in Illum
suspirare cujus pulchritudinem sol et luna mirantur. Quot
et quantis calamitatibus ira Dei, nostris peccatis exigenti-
bus, nos in presenti flagellari permisit, nec litteris nec
flebili voce, proh dolor! explicare valemus. Turci enim,
immensam suarum gentium multitudinem congregantes,
Christianorum nostrorum fines acriter invadere coeperunt.
Contra quos nostrarum gentium phalanges coadunantes, infra
octavas apostolorum Petri et Pauli, in eos congredi et ver-
sus Tyberiadem, quam violenter, castro solo relicto, cepe-
rant, iter arripere prsesumpsimus. Cumque in scopulis
pessimis nos impulissent, nos ita acriter expugnaverunt,
quod sancta cruce et rege nostro capto et omni multitudine
nostra interfecta et fratrum nostrorum, ut in veritate credi-
mus, eodem die cc.xxx. decollatis, exceptis illis XL. qui prima
die Maii interempti fuerunt, vix dominus comes Tripolitanus
et dominus Reginaldus Sidonius et dominus Balianus et nos
de illo miserabili campo evadere potuimus. Deinde Chris-
tianorum nostrorum sanguine -debaccati, versus civitatem
Accon cum omni sua multitudine venire non distulerunt.

describing
the victories
of Saladin.

Quam violenter capientes totam fere terram invaserunt Je- Jerusalem

rusalem, Ascalon, Tiro, et etiam Berito, nobis et Christiani- *
tati adhuc solis relictis. Istas etiam civitates, omnibus fero
earum civibus in prelio interfectis, nisi divinum et vestrum
presto sit auxilium, nullo modo retinere poterimus. Civi-
tatem etiam Tirum inpresentiarum acriter obsidentes, vio-
lenter die noctuque expugnare non cessant. Et tanta est
eorum oopia quod totam terre faciem & Tiro usque Jerusa-
lem et usque ad Gazam velut formice frequentes existentes
cooperuere. Nobis ergo et Christianitati Orientis ad presens
omnino disperdite quantocius succurrere dignemini, ut per
Deum et per vestre fraternitatis eminentiam, residuas civi-
tates vestro suffulti adminiculo salvare possimus. Valete."

Hactenus de Saladino.
Baldewinus autem Cantuariensis archiepiscopus, a suo

still holds

Pertinacity
of the arch.

necdum desistens proposito, cotidie suum affligebat con- bishop.
ventum. Qui cum nec modice quidem apostolico de-

——— A —— À

! The letter of Terric is also in the Chronicle of Benedict and else-

where ; see Ben. Pet. ii. 13.

376 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1187. ferret mandato, tres abbates illi, videlicet de Bello, de
abba: Fauresham, et Sancti Augustini Cantuarie, qui Can-

the execu tuariensis cause fuerant executores, prwfato archiepi-
on 0:

mandate. scopo commonitoriam miserunt epistolam, eique vigiliam
Jacobi apostoli diem peremptorium prefixerunt; ro-
gantes suppliciter ut apostolico obediret mandato, ne
etiam ipsis inobedientie periculum immineret. Sed
cum predicti abbates et monachi Cantuarienses de
forma executionis cogitarent, ipsumque archiepiscopum
vel ejus nuntios responsales expectarent, a prefecto?
Anglie Randulfo de Glanvilla hujusmodi susceperunt
mandatum :

Prohibition — ** Randulfus* de Glanvilla abbati de Bello salutem. Precipio

of the jus: , ' tibi ex parte domini regis, per fidem quam ei debes et per

abbots. * gacramentum quod ei fecisti, ut nullo modo procedas in causa
* que vertitur inter monachos Cantuarienses et dominum
' Cantuariensem archiepiscopum, donec inde mecum locutus
* fueris. Teste Willelmo de Glanvilla per preceptum domini

Summons to ** regis de ultra mare. Et, omni dilatione et occasione remota,

yore." *« gig ad me apud Londonias proxima die Sabbati post festum
* Sancte Margarets virginis, mecum inde locuturus. Teste
* eodem apud Westmonasterium."

Suppriori quoque et conventui scripsit sic:

Prohibition — '' Randulfos‘ de Glanvilla suppriori et conventui ecclesia
and sume * Christi Cantuarie salutem. Precipio vobis ex parte domini
subprior ^ ** regis ne aliquo modo utamini contra dominum Cantuarien-

" gem archiepiscopum aliqua perquisitione quam contra eum
*" quisistis, donec inde mecum locuti fueritis. Et tu sup-
* prior absque occasione et dilatione sis Londoniis in festo
Sancti Jacobi cum consilio conventus tui, auditurus et fac-
turus quod tibi dicetur ex parte domini regis, et ibi tunc
** tecum habeas perquisitiones qus perquisites sunt contra do-
* minum Cantuariensem archiepiscopum. Teste Willelmo de
'* Glanvilla per preceptum domini regis de ultra mare. Per
*" ipsum Willelmum."

€6

! de Bello] om. C.

2 profecto] prefato, B.

3 Randulfus] See Epistole Can-
tuarienses, No. lix., pp. 46, 47.

4 Randulfus] See Epistole Can- -
tuarienses, No. lx. p. 47.

OPERA HISTORICA. 944

His auditis, mirati sunt universi. Cum autem sup- AD. 1187.
prior corporea detentus infirmitate Londoniam venire Two monks
non valeret, missi sunt ad Randulfum monachi duo stead of he
state provecti, qui ex parte conventus supprioris ^"
absentiam excusarent, et tenorem regii! audirent man-
dati. Cum autem prefectus Anglie Randulfus de
supprioris absentia causaretur, dicens simplicius quam
deceret rem factam fuisse, subjunxit: “ Domino nostro Tho justiciar

orbids the
* regi insinuatum est, quod vos habetis quasdam per- use of p
“ quisitiones de Roma contra eum et regnum ipsius, da da
* quibus jura regni vultis diminuere, et ipsius statum
commutare. Ideoque precipit dominus rex, et nos
ex parte ipsius vobis? injungimus, ne perquisitioni-
bus illis: utamini antequam inde cum ipso domino
* rege locuti fueritis, Unde precipio ut infra xv. dies They aro to
&d dominum regem cum vestris privilegiis monachos the king.
mittatis, ut ejus arbitrio vel approbentur vel penitus
* proiciantur. Senescallos vero illos et monachos quos
terris vestris preter conscientiam archiepiscopi pre-
" posuistis, precipimus amoveri" His auditis, monachi
illi Cantuariam continuo redierunt. Attamen missi The abbots
sunt alii nuntii a prefecto Cantuariam, qui in audi- to procesd.
entia conventus eadem nuntiarent edicta. Abbatibus
quoque tribus minaciter ex imperio regis inhibitum est,
ne occasione aliqua domini papse exequerentur manda-
tum. Missi sunt itaque monachi ad regem in Norman- Monks sent
niam, ut cum aliis ejusdem ecclesise monachis, quiis Non ^
propter alia negotia ecclesiee ad regem diu ante ipsos mandy.
missi fuerant, de falsa accusatione absque? privilegio-
rum ostensione conventum excusarent, sugque consue-
tudines ecclesie in suarum rerum libera administratione
ex antiquo regum tempore demonstrarent. Archiepi-
scopus autem * jam nullum domini papse formidans*

e ——————— — € -—--

—— —M o — À—À—— —— — — — —— —— ———

! regii] om. A. B. * autem) cum, ins. C.
? vobis] om. A. B. 5 formidans] om. C.
3 absque) sine, C.

the convent

re-
sponsible to
himself
only.

The cellarer
refuses.

The arch-
bishop re-
moves him
from office.

He protests.

378 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

. mandatum, cetera maneria monachorum ipsis penitus

ignorantibus occupavit. Deinde, Dovoriam transfreta-
turus properans, celararium mandavit, eique dixit:
* Hucusque solo nomine celararius fuisti. Nunc autem
* volo ut, re simul et nomine celararius existens, omnia
“ qus& ad tuam pertinent obedientiam, scilicet villas et
* redditus et cetera, libera possideas, sic tamen ut
* michi soli et non alteri inde respondeas, meque inde
“ facias securum." Cui celararius, primo de benivolen-
tia grates referens, respondit: " Obedientiam illam de
“qua sermo est, si vobis placet et conventui, ego
* tenebo in ea forma et statu qua predecessores mei
* per multa tempora tenuerunt, et ego eadem tempore
“ vestro usque hodie tenui, et! non aliter ^ Cumque
diutius a clericis archiepiscopi verbis undique impete-
retur, dicentibus, quod archiepiscopus eum celararium
fecerit, respondit: * Verum est, sed sub qua forma at-
“ tendite. Prior ex parte conventus tres personas
“ nominaverunt, et ipse michi ut sstimo ex inproviso
* prebuit assensum, non ex sua deliberatione sed ad
“ presentationem conventus. Sub hac forma tenui,
* tenebo; tenuerunt et alii ante me. Aliam formam
“ contra consuetudinem ecclesiz non inducet per me."
Dixit autem archiepiscopus: * Honorem tuum et liber-
* tatem desiderans hsc tibi obtuli. Verum quia hec om-
* nibus qui assistunt audientibus renuis, precipio tibi
* per obedientiam et sub anathemate ne ulterius de obe-
* dientia illa te intromittas.” ' Audio,” inquit celararius,
* quz dicitis, conventui referenda. Sciatis tamen cer-
* tissime quod et ex parte conventus vobis annuntio,
* quod per nullum hominum, nisi per eos quos illi
“rerum suarum secundum consuetudinem ecclesie an-
^ tiquam constituent ministros, non unius pretium
“ accipient® refectionis, sed nec unius panis. Si vero

! et] sed, C. * accipient] accipiant, C.
2 nominaverunt] So all tbe MSS.

OPERA HISTORICA. 379

“ super his quicquam volueritis commutare, contra an- AD pg.
« tiquum statum est ecclesi; nostre, pro quo jam Appeal of
* sepius appellatum est et &dhuc appellamus, pro quo and eme
“et prior noster cum fratribus nostris in presentia Derlain.

* domini papse existunt" In eundem fere modum
responsum dederat Simon camerarius, quem primo

quasi specialis intuitu dilectionis super hoc negotio
allocutus est. Sed ille sicut. et csteri, magis timen-

tes Deum quam Baldewinum, nulla cupiditate ab ec-

clesie. sug fidelitate potuerunt deviare. Igitur archi- The arch-
episeopus, de suo proposito desperatus, festinus ad 4 hue
mare descendit, et, quasi gaudens quod tam callide ros Dove.
: potestate laica apostolicum elisisset! mandatum, itio

idus Augusti apud Dovoriam transfretavit. Preemissi

sunt autem ad regem, ut predictum est, monachi duo,

qui conventum ab impositis excusarent. Qui cum The monks
secretius cum rege de vocatione monachorum, de pri- king, who
vilegiis exhibendis, de inhibitione mandati apostolici action of his
exequendi, plura proferrent, conventumque excusarent,

quod nil contra regem vel regnum perquisissent, rex

ad omnia miratus juravit in verbo regio quod nec
monachos mandaverit nec privilegia, et quod executio
mandati apostolici per eum non steterit. De inva- Heexplains
sione etiam maneriorum plurimum visus est admirari, with respect
dicens archiepiscopum in omnibus his, et maxime in bishop.
sedificatione nove ecclesie, multum errasse, seque ei-

dem archiepiscopo ad constructionem operis hujusmodi
nunquam dedisse consilium, sed simpliciter canonis
faciendz preebuisse assensum. Robertum autem sacris-

tam et Rogerium Noreis pacis intuitu se retinuisse
dicebat, ut per eos et per priorem, quem jam in Fran-

ciap audierat venisse, inter archiepiscopum et con-
ventum aliquam pacis faceret compositionem. Hac

igitur audita regis excusatione, monachus qui hac de

! elisisset] elisus, C.

A.D. 1187.

Rep. 4.
Eclipse of
the sun.

Baldwin
threatens to
resign his
gee.

Conference

of the kings
at Alencon,

Aug. 28.

After a dis-
cussion of
the quarrel,
the monks
at court

to

accept .
simple resti-

tution from
the arch-
bishop.

Baldwin
immediately
reiuvests

the sacrist.

380 © GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

causa missus est in Angliam regressus est, aliis qui
preemissi fuerant cum rege subsistentibus.

Pridie nonas Septembris, feria sexta et hora sexta,
luna xxvill®, apparuit eclipsis solis in Anglia particu-
laris Apud Veronam autem Longobardie civitatem,
ubi recolendze memorie papa Urbanus tunc temporis
morabatur, apparuit totalis ad modum cacabi igniti.
Omnibus itaque qui viderunt obstupentibus, factus est
terre motus adeo terribilis, ut omnia fundamenta civi-
tatis solo tenus erui viderentur.!

Archiepiscopus autem, accedéns ad regem, iram ipsius
et indignationem quantumcunque potuit adversus con-
ventum excitavit, adeo ut eidem per baculum pastoralem
resignare gestiret archiepiscopatum. Convenerant au-
tem regis ditionis proceres plurimi, occasione colloquii
quod erant inter duos reges habituri apud Alencun vo
kalendas Septembris.

Quo cum archiepiscopus advenisset un& cum rege,
monachi quoque Cantuarienses Robertus sacrista et
Rogerius Noreis affuerunt. Consertus est igitur sermo
de gravaminibus Cantuariensis ecclesi et de restitu-
tione maneriorum et reddituum, quos archiepiscopus
quasi ratione archiepiscopatus ut omnium dominus ac-
ceperat. Multis itaque de restitutione ablatorum ser-
monibus hine inde prolatis, tandem ex consilio regis
inducti sunt monachi ad consentiendum, ut omnium
possessionum suarum saltem simplicem ab archiepiscopo
susciperent restitutionem. ^ Archiepiscopus autem, suo

. nequam utens ingenio, ut posteris suis teterrime in-

stitutionis daret exemplum, arrepto capitis sui pilleo
prefatum Robertum sacristam, senem et natura simpli-
cem, quasi de novo sacristam constituit, omnibus eidem
pertinentiis sacristariz specialiter assignatis. Rogerium
vero state juniorem vaniglorium et cupidum domi.

1 Pridie . . . viderentur] om. C.

OPERA HISTORICA. 381

nandi celararium fecit, eique villas et redditus ad cel- AD. Tr.
larium spectantes specialiter et personaliter assignavit, Ho makes
ac si ante horam hanc nunquam his Cantuariensis ec- Norreys
clesia instituta fuerit, sed per solum archiepiscopum and org orders
deberet institui. Hane igitur institutionem per litteras of Bac of Rochester
suas insinuavit episcopo Roffensi, preecipiens ut sub the cham.
eadem forma Simonem camerarium faceret vice sua, et
omnes camers pertinentias eidem specialiter assignaret.
Redeuntes itaque prsefati monachi Cantuariam, nuntia-

verunt conventui ea quee fecerant in partibus trans-
marinis.

Confractis autem litteris. archiepiscopi quos super ! The convent
hoe negotio vicario suo? Roffensi misit episcopo, in- ished to find
venerunt resignationem illam non conventui factam srehbishop
sed supradictis tantum tribus personis. Admirantes restitution

t to th
igitur monachi super his contristati sunt valde, quod whole body
tantam et tam diutinam unitatem in tria divisa vide- Fiera

rent, et in hac restitutione omnia conventui ablata

fuisse. Quorum murmur et strepitum venerabilis ille

supprior Gaufridus, constantia solidus ut ses, compescere

gestiens, sic eos alloquitur: “ Nostis, fratres karissimi,

* quod contra omnia gravamina pro statu ecclesise

semel et smpius appellatum est. Nune autem quo- The sub-
prior ap-

" niam in hac trina institutione unitatem ecclesire peals asain

* scindi, statumque nostrum in parte plurima videmus sccount.

* gubverti, super? hoc articulo specialiter appellamus,

“ prohibentes ex parte Dei et domini paps et nostra,

“ne quis super hac forma pernitiosa possessiones nos-

* tras vel officia ingrediatur." Acclamantibus itaque The obe-

omnibus et singulis, executio quoque * negotii incunc- disevoy the

tanter subsecuta est. Fratres etiam illi, qui sic frau- appoint

dulenter instituti fuerant, hujusmodi institutioni renun- ment

ciaverunt incontinenti. Missi sunt etiam ad regem

monachi tres cum Roberto sacrista, qui a domino

rege non ab archiepiscopo, conventui et non alteri de-,

! super] sub, C. 3 super] sub, C.
? suo] om. C. * quoque) autem, C.

382 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ion ng. bitam restitutionem reposcerent, et eam, que contra
sent to the velera munimenta ecclesi: et consuetudinem facta est,
archbishop. penitus refutarent. Appellatio quoque conventus super
hoc negotio, et fratrum renuntiatio, archiepiscopo allata
Hostility ot est. Unde archiepiscopus vehementer turbatus, nun-
tium ilico misit ad regem in Aquitaniam, aliumque in
Angliam ad officiales regis et suos vicarios, ut hinc et
inde monachorum Cantuariensium perturbaret nego-
Accountof tium. Rogerus autem Noreis,' cujus dolo et arrogantia
Roger
Norreys. heec facta sunt, Cantuaris sub regulari disciplina re-
tentus est. Erat enim ab adolescentia monachatus sui
superbus, elatus, pomposus in verbis, dolosus in factis,
cupidus preelationis, aspernator religionis, ad superiores
adulator, ad inferiores contemptor, gloriosus in veste,
negligens in ordinis observatione, amicus foeminarum,
amator equorum, iracundus ad correptiones, paratus ad
detractiones, in omnibus etiam incorrigibilis. Ceteri
&utem, qui trans mare missi sunt, in Áquitania ad re-
gem venerunt, eique pro quo missi sunt intimaverunt
Henry pro- negotium. At ille more suo responsum iterum et ite-
crastina
sbouta rum procrastinavit, dicens se velle ut ea quie sibi
decision.
dixerant in audientia faterentur archiepiscopi ipsoque
presente. Cum autem monachi eras et cras et iterum
cras expectarent, ipsis ignorantibus, in Britanniam Mi-
Thearch- norem pervolavit citissime. Officiales interim archiepi-
bishop's . . . . . .
officers seize scopi alias monachorum Cantuariensium villas invase-
the conven-
tual estates. runt, fregerunt hostia, seras avulserunt, servientes et
clavigeros fidelitatem archiepiscopo jurare fecerunt, ju-
They forbid Tare nolentes expulerunt. Cantuariam vero venientes,
tohcid its in ecclesia et? loco quo beatus Thomas martirio coro-
courts. . e . .
natus est, vocato suppriore et monachis, minaciter pro-
hibuerunt ex parte regis et archiepiscopi, ne ulterius
curiam tenerent vel alicui justitiam facerent; scirent
etiam pro certo, quod eorum qui ad curiam prioris
post hane venirent prohibitionem, non solum catalla

! Noreis] Norreis, C. | ?et] om. C.

OPERA HISTORICA. 383

sed et corpora caperent et suse custodie manciparent. A.D. 1187.

Quibus supprior ait: * Habetis vos super hac prohibi- prior per-

* tione vestras litteras domini regis vel archiepiscopi ? " ing on tho

Et illi, * Litteras non habemus, sed hoc vobis ex parte tenty
"* eorum dicimus" Et supprior; * Dominus, inquit,
* rex de justitia facienda in curiam nostram litteras
“ mittit, mandat et precipit; et vos inhibetis? Nos
“ etiam vobis ex parte Dei et domini regis interdici-
“mus ne hodie vel cras quicquam manducetis vel
“ bibatis" Tenuerunt itaque monachi eadem die et
deinceps curiam suam sicut solebant, et ipsi in comes-
tione sua inobedientes effecti sunt.

Interea pax et concordia inter dominum papam et Peace be-

imperatorem Frethericum, ut videbatur, ad honorem and enr P^

TO
Dei et ecclesie. Romane formata est. Unde dominus The pope
papa, Veronensibus valedicens, Ferariensem adiit eivita- Ferrars.
tem. Cantuariensis autem ecclesiz condolens serump-
nis, et labori prioris Honorii qui jam secundo ad cu-
riam venerat, contemptus quoque sui dissimulare nolens
injurias, Cantuariensi archiepiscopo scripsit sic:

** Urbanus! episcopus, servus servorum Dei, Baldewino Can- Letter of L

* tuariensi archiepiscopo et apostolice sedis legato, salutem et to Baldwin.
' apostolicam benedictionem. ‘Si usque modo fraternitati tus (Oct. 3.)
‘* detulimus, et licet provocati plurimum nequaquam tamen
" processimus in gravamen tuum, illa precipua causa fuit, quod
‘* cum vir fueris religionis et ordinis, et nuno in ecclesia Dei
'" ad summum dignitatis apicem sis assumptus, cor tuum ab
‘* oppressione conventus commisse tibi ecclesim, etsi non pro
‘* nostra reverentia, quam aliter quam te deceat in hoc visus
** eg? contempsisse, saltem metu credidimus divini judicii re-
* vocandum. Speravimus equidem,? et suadente nobis con- His. disap-
** gcientia, credebamus, quod postquam illum quem optines in n tment
'* Anglicana ecclesia celebrem locum adeptus esses, tu obe. bishops |
* dientis et reverentie sacrosancts sedi apostolice ab om- "
* nibus viris ecclesiasticis exhibende forma‘ fleres aliis et

! Urbanus] See above, pp. 60, ? es] est, C.
61; and Epistt. Cant., No. cxxviii., 3 equidem] siquidem, B.
pp. 100-102. * forma} formam, B.; forme, C.

A.D. 1187.
October 3.

The pope’s
dismay at
Baldwin’s
contumacy.

All that has
been done in
the matter
of the new
church is to
be undone.

Baldwin's
sentences
annulled.

384 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

€€

exemplum. Unde te, circa nostre et tuse pariter promo-
tionis initia, inusitato hactenus et novo modo curavimus
honorare, credentes nos pro. honore nostro ecclesie virum
fidelissimum invenisse. Sed, quod sine gravi admiratione
non dicimus, frustrati sumus in cogitationibus nostris; et
quem fidum tutorem honoris nostri esse credidimus, nunc in
membris nostris obpugnatorem sentimus. Multotiens enim
pro quiete fratrum commisssm tibi ecclesise litteras nostras
transmisimus, ut ab eorum inquietatione desisteres, et jura
ipsorum pro nostra saltem reverentia non turbares. Sed tu
non solum in hoc sed etiam in aliis, sicut, ubique divul.
gante fama fere ab omnibus predicatur, nostras litteras, et
appellationes ad sedem apostolicam interpositas parvipen-
dens, quid contra eos post multiplices appellationes et pro-
hibitiones nostras feceris, nos enarrare confundimur. Sed
tu ipse revolve in animo, et si bene feceris in conscientia
tua deliberes et decernas. Nos vero, quia clamores ipsorum
fratrum et contemptum apostolice sedis pertransire surdif
auribus non possumus nec debemus, adhuc licet in vanum
videamur nostras jussiones effundere, fraternitati tue per
apostolica scripta mandamus, et in obedientie virtute pre-
cipimus, quatinus, eo etiam non obstante si absens ab ec-
clesia tua fueris, quicquid post appellationem ad nos factam
vel inhibitionem nostram in opere capelle quam erigere in
destructionem Cantuariensis monasterii statuisti actum est,
tuis expensis, non differas demoliri, revocans et deducens
prorsus in irritum quicquid de instituendis canonicis et aliis
circa capellam factum est e& enormiter innovatum. Locum
etiam illum maledictum habeas et prophanum, et eos qui
celebraverunt in capella ipsa post inhibitionem nostram,
habeas et teneas pro suspensis ab officio et beneficio donec
nostro se conspectui representent, demolitis universis operi-
bus que inibi facere prsesumpserunt. Ministros etiam con-
ventus quos post appellationem ad nos interpositam amovisti,
quos nos restituimus, habeas restitutos, et eos quos pariter
post appellationem excommunicare vel suspendere presump-

-sisti, habeas nichilominus absolutos; et universa que post

appellationem ipsam in eorum gravamen attemptata sunt,
in invasione videlicet villarum et possessionum suarum, red.
dituum quoque et aliorum que ante appellationem habuerunt,
et ablatione' nichilominus aliarum rerum, in statum pris-
tinum appellatione remota reducere non omittas. Sententias
quoqué excommunicationis et interdicti quas in quosdam |

! ablatione] oblationem, C.

OPERA HISTORICA. 385

“ ipsorum fratrum temere promulgasti, publice nunties non A.D.1187.
tenere, ac de cetero pendente lite circa statum monasterii TT e
" nil immutes. fSciturus quod si Deo et nobis hac vice inobe- done within
- ** diens fueris et rebellis, et infra xxx. dies post susceptionem "7 days.
* presentium preeceptum nostrum distuleris adimplere, nos
'* universa qus prediximus alios exequi faciemus, et suffra-
‘* ganeis tuis districte precipiemus, ut, sicut nobis obedientiam
* debitam subtrahis, ita ipsi tibi absoluti a nobis omnem
** obedientiam et reverentiam denegent et honorem." !
Episcopis quoque et abbatibus, quos operis hujus
delegaverat executores, hujusmodi misit epistolam :
** Urbanus ? episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fra- Letter to
* tribus Bathoniensi et Cicestrensi episcopis, et dilectis filiis the bishops,
'' de Bello et de Fauresham abbatibus, salutem et apostolicam Chichester,
‘* benedictionem. Licet fratres et coepiscopos nostros et prse- abbots of
cipue qui in ecclesia Dei locum optinent digniorem speciali Battle and
teneamur caritate diligere, et in quantum cum Deo possu. (0 enfore
mus honorare, cum tamen ab eis aliquod enorme commit- mandate.
titur, tanto ad correctionem ipsorum propensiori cura de-
bemus intendere, quanto in ipsorum culpis pro eminentia
dignitatis ecclesiastice honestatis sinceritas amplius deni-
gratur. Sane clamores dilectorum filiorum nostrorum prio-
ris et fratrum Cantuariensis ecclesie contra gravamina qua
a Cantuariensi archiepiscopo patiuntur, jamdudum recepi-
mus; et licet eidem archiepiscopo libenter velimus in quan-
tum possumus cum ratione deferre, quia tamen postposita
reverentia mandatorum nostrorum nimis videtur in incepte
oppressionis proposito perdurare, jam sustinere nec possumus
nec debemus, quin tranquillitati predictorum fratrum pro
nostri officii debito consulamus. Cum igitur in grave detri-
mentum ejusdem ecclesie qusedam capella a memorato ar-
chiepiscopo incepta fuerit, et, post appellationem ad nos
factam et inhibitionem nostram ne ulterius progrederetur
opus, sit in fraudem prohibitionis ejus prout credimus con-
summata, ita quod quidam canonici circa eam sua dicuntur
habitacula construxisse, et in ipsa pariter divina officia cele-
brasse, eidem archiepiscopo in obedientim virtute precepi-
mus, ut, eo etiam non obstante si absens ab ecclesia sua
fuerit, quicquid post appellationem ad nos factam vel inhi-
bitionem nostram in opere capella; actum est, suis expensis,
non differat demoliri, revocans et deducens prorsus in irri-

— — — —— —Ó

! honorem] “Datum Ferarie, v'? ? Urbanus] Sec Epistt. Cantaar.,
* nonas Octobris," Epp. Cant. p. | No. cxxix., pp. 102, 103.
102 ; see above, p. 61. 3 praecepimus] precipimus, B. C.
A 64.

B B

The

writes like-
wise to the
king.

386 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

1st. ‘** tum, quicquid de instituendis canonicis et aliis circa capel-

* Jam factum est et enormiter innovatum. Locum etiam
illum maledictum habeat et prophanum, et eos qui cele-
braverunt in capella ipsa post inhibitionem nostram habeat
pro suspensis ab officio et beneficio, et donec nostro se con-
spectui reprecsentent sic teneat pro suspensis, demolitis uni-
versis operibus qus inibi facere presumpserunt. Ministros
etiam conventus quos post appellationem ad nos factam
amovit, quos nos restituimus, habeat restitutos, et eos quos
pariter post appellationem suspendere vel excommunicare
presumpserit, habeat nichilominus absolutos; et universa
quee post appellationem ipsam in eorum gravamen attemp-
tata sunt, in invasione videlicet villarum et possessionum
suarum, reddituum quoque et aliorum que ante appellatio-
nem habuerant, et ablatione nichilominus aliarum rerum, in
statum pristinum appellatione cessante reducat. Sententias
etiam excommunicationis et interdicti, quaa in quosdam ipso-
rum fratrum temere promulgavit, publice nuntiet non te-
nere, ac de cwtero pendente lite circa statum monasterii nil
* immutet. Ideoque discretioni vestre prs;sentium auctoritate
mandamus, et in obedientis virtute precipimus, quatinus,
si memoratus archiepiscopus preeceptum nostrum ultra xxx.
* dies post susceptionem litterarum quas ei direximus distu-
" lerit adimplere, vos universe quw prsediximus, omni appel-
' latione, dilatione quoque et excusatione, cessante, auctoritate
'* nostra executioni mandetis ; illicitos invasores possessionum
' eorundem fratrum nisi satisfecerint vinculo anathematis in-
* nodantes, quousque ad emendationem dignam,* faciatis ma-
* nere ligatos. Provideatis autem ut taliter in his omnibus
*" apostolicam exequamini jussionem, ut videamini potius de-
* ferre Deo quam homini, et ne ullius transgressionis favor?
*" vos non sine gravi indignatione sedis apostolice efficiat
* transgressores. Quod si omnes his exeqnendis nequiveritis
** interesse, tres vestrum vel duo ea nichilominus exequantur.
* Datum Ferarie v^ nonas Octobris."

Sciens autem dominus papa prohibitionem que ex
parte regis per Randulfum de Glanvilla facta est, qua
negotium Cantuariensis ecclesie et mandatum domini
pape preepeditum est, ne de estero aliquis regalium
supradictum impediret executionem, regi Anglie hanc
subscriptam direxit epistolam : ,

€€

—— — — — ——— —- ————— —M — — —

-— — —À — — 0 — eC

! presumpserit] prresumpsit, C. 3 favor] faciat, A. B. C.
? dignam debitam, C.

6¢

'" attentius, et in remissionem tibi peccatorum injungimus, Pres» i

66

«€

OPERA HISTORICA. 387

* Urbanus! episcopus, servus servorum Dei, illustri regi? A.D. 1187.

Anglorum, salutem et apostolicam benedictionem. Licet uni-

versos principes et minores libenter velimus ad semitas rec- Urben III.

titadinis provocare, et pro nostri officii debito ad viam salutis '° Beury 1I.

inducere, id tamen circa? excellentiam tuam tanto propensius

exequi volumus et debemus, quanto personam et regnum tus

sullimitatis majori amplectimur caritate, et tuis profectibus

tam spiritualibus qnam temporalibus habundantius congaude-

mus. Regalis siquidem solertia non ignorat, quod, inter

cetera quibus potes gra gratiam promereri, conservatio status

ecclesiarum regni tui, et* illarum precipue qus religionis

et ordinis titulo decorantur, non modicam tibi adaugent

gloriam et salutem. Cum igitur Cantuariensis ecclesia anti- The king's

que privilegio dignitatis et meritis novi martyris gloriosi dpi {0 the

non solum in regno tux celsitudinis, sed fere per totum Canterbury.

orbem, celebris habeatur, quantum expediat regim bonitati

eam semper immutabili pietate respicere, manutenere pariter

et augere, tus discretionis prudentia non ignorat. Multum

etiam expedit regno tuo, ut dictum gloriosum martyrem

continuum intercessorem habeas apud Deum, quod proculdubio,

si quantum in te fuerit ipsius permiseris reverentise dero-

gari, nequaquam in celis optinere poteris. Et quidem quot ge must try

gravamina et oppressiones ab archiepiscopo suo illa ecclesia Archbishop

pertulerit, sicut tua sullimitas nescire non potuit, ita dissi- from his

mulare non debuit, sed tota intentione studere ad eundem qeesu oppressive

archiepiscopum ab oppressionis incepte proposito revocan-

dum.- Verum, quia jam* hujus querele materia excrevit

pariter et ascendit nimis, nos, licet ei ssmpedicto archiepi-

scopo velimus in quantum possumus cum ratione deferre,

nequaquam ruinam ipsius ecclesie clausis possumus oculis

pertransire, sed quibusdam personis regni tui correctionem

eorum qus& enormiter attemptata sunt duximus committenda.

Quocirca serenitatem tuam hortamur in Domino, rogamus The pope »
m

quod sicut pius et catholicus princeps ad ipsius ecclesis delegates to

tranquillitatem intendas, nec ipsam permittas quantum in mandate

te fuerit indebite molestari, et quod jam dicti judices s !nto effect.

nobis delegati statuerint observari facias, et nequaquam im-

pedias vel a tuis impediri permittas, ita quod ex hoc de

! Urbanus] See Epistt. Cantuar., * et) pro, ins. A. B. C.

No. exzxx., p. 104. 5 jam) om. A. B.

? regi] om. A. C. 5 nec} ne, A. B.
3 circa) om. A. B. C.

BB 2

388 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1187. f zelo rectitudinis tua serenitas commendari valeat, et ab om-
October. «« nipnotenti Deo gratiam promereri. !"
Onthenews — Interea rumor ille miserabilis de destructione scilicet
ofthelossof , . ° oe ; . TP
Palestine, orientalis ecclesie, de civitatum captione, de captivi-
dies, tate regis et crucis Dominice, in curia Romana dis-
October 19. M . .
persus, aures et corda cardinalium summique pontifi-
cis mira contrivit miseratione, unde dominus papa
Urbanus jam senio confectus, pree nimio dolore incom-
parabiliter gravatus, ad extrema perductus est. Obiit
autem solatium miserorum dominus papa Urbanus
xiii? kalendas Novembris, et Ferariee sepultus est. Cui
Gregory successit in pontificatum die tertia Albertus cancel-
ceods: » larius, et Gregorius octavus appellatus est. Sciebant
archbishop. enim cardinales quod idem Albertus multam impera-
toris haberet gratiam, eo quod, ipsius semper fovens
partem, eidem omnia Romans curis revelaret secreta.
Archiepiscopo etiam Cantuariensi obligatus, ipsius prout
potuit, non ut decuit, promovit negotium.
Thepepal — Veruntamen cum littere ille domini Urbani pape
etters de- TP
livered. — per tres monachos apud Cadomum archiepiscopo por-
rectee fuissent, et rex sibi missas litteras per alios tres
monachos suscepisset, omnia eorum gestus et verba in
mitiorem et decentiorem formam commutata sunt.
Rex enim multum monachis blandiens, jus Cantua-.
riensis ecclesie publice protestatus est, dicens archi-
episcopum nullam debere dominationem habere in
Thekings maneriis monachorum. Nam et ipsi in omnibus tene-
redress. — mentis suis omnem ab antiquo legalem habuere justi-
tiam, videlicet ferrum, fossam, furcas,? et similia.
Juravit etiam rex in verbo regio quod null&m eorum
vellet sustinere diminutionem. Preecepit autem dapifero
Normannie ut eis de fisco regio inveniret expensas,
eisque ad libitum assignaret hospitium, quo eum in Brit-
&nniam properantem facilius expectarent. Proposuerat
enim virum nobilem monachis assignare, qui, cum ipsis in

! promereri] “ Datum Ferarig, v'? nonas Octobris," Epist. Cant., p. 104.
2 furcas) furces, A. B. C. |

7 Ee X ee ee
- “ “ - - n Ei

OPERA HISTORICA. 389

Angliam rediens, auctoritate regia omnes ablatas Can- ap. 11687.
tuariensi conventui restitueret possessiones, Archiepi- AQetober.
, Scopus etiam, licet mente turbatus et territus, benignius bishop and
tamen solito monachis ad interrogata respondit, Clerici his certe.
quoque archiepiscopi, quorum consilio trahebatur et
impellebatur, quasi preeter conscientiam archiepiscopi
monachis dicebant: “Quid est quod queritis, domini ?

* quare vos tot atteritis laboribus, tot expensis et

“ angustis aggravatis? Sufficietne vobis si dominus

“ archiepiscopus statum vestrum vobis restituerit quem

* habuistis ea die qua eum in patrem et pastorem

“ guscepistis ?" Quibus magister Haimo! Cantuariensis The monk
monachus respondit, “Hoe faciat et fiat pax.” Hic

est ille Haimo qui, cum languerent omnes et singuli

pre timore inerti, solus jus Cantuariensis conventus?
protestatus est; et propria licet expensas mendicante
industria, causam ecclesi: sus non languentem sed

fere mortuam suscitavit et extulit in inmensum, ut

jam nota sit per totum fere orbem terrarum.

Cum autem monachi Cantuarienses spem multam Consterua-
haberent ut suse status ecclesie eis in integrum red- king on tho
deretur, crebrescente fama de destructione sacrosancte Richard had
terree Jerusalem, regi Anglorum nuntiatum est filium Cross.
suum Ricardum, scilicet Pictavensem comitem, cum
multa militum copia crucem humeris apposuisse, sig-
rium videlicet peregrinationis in Jerusalem; unde rex
pater ipsius specie tenus adeo turbatus est, ut per
quatriduum omnium negotia suspenderentur, et ad re-
gem vix alicui pateret ingressus. Successit in brevi Nows of the
rumor execrabilis, de obitu scilicet, Urbani papse, novi- and the
que pontificis substitutione. Unde tam rex quam Jerusalem.
archiepiscopus hine admodum leetificati, illinc vero
sollicitati fuerunt et conturbati. Turbati sunt et con-
territi de destructione Jerusalem; leetificati vero de

! Haimo] Haymo of 'Thanet, one of the monks, who died at Rome in
1188 ; see Epp. Cant., p. 354.
2 conventus] ecclesie, C;

390 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 187. obitu Urbani quem solum pro causa Cantuariensis
ecclesize suis desideriis adversantem videbant. In hoc
etiam eorum letitia aucta est, quod totius iniquitatis
pepe fautor Albertus substitutus est. His igitur de causis
omnia, que Cantuariensis ecclesiz causam contingebant,
in contrarium commutata sunt. Misera rerum com-
mutatio! lepus enim in leonem, ovis in lupum, mus in
murilegum commutatus est. Nam archiepiscopus et
sui stimuli solito ferociores effecti Cantuarienses mona-
chos, quibus paulo ante blandiri videbantur, vix aliqua
responsione vel modiea dignos judicabant. Rex autem
prefatos monachos sponte vel invitus admittens, ac si
ante cognovisset nil penitus de causa, quid quererent
durius solito interrogavit. Cui monachi: * Nostis,"
Address of inquiunt, "serenissime domine, quod maneriis et red-
totheking. * ditibus nostris injuste et absque ordine judiciario
* spoliati sumus, unde vestram suppliciter exposcimus
* restitutionem. Jam enim Cantuariensis ecclesia ad
* tentum paupertatis articulum perducta est, ut defici-
* ente expensa cotidianum panem cogatur mendicare.
* Rusticus pauper quislibet pro jugere perdito a ves-
* tra clementia litteras optinere consuevit rectitudinis,
* et nos miseri tot rerum, tot reddituum, tot villarum
* violenter ablatarum, debitam et justam optinere non
“ possumus restitutionem. Vee nobis! Non longa retro
“ temporum series, non diuturna possessio, non preede-
* eessorum vestrorum regum carts, sed nec vestra
* confirmatio, misere et desolate Cantuariensis eccle-
* gig jura potuerunt conservare. Quibus rex ait,
Theking. ^ Quid est hoc quod dicitis? Nonne archiepiscopus

Change of
policy under
he new

thatthe — * vester omnia vobis restituit apud Alencun in pre-
h i h , hd e .
righte ¢ ahali ^ sentia mea et baronum meorum, cum vobis sacristam,

fringed. camerarium et celararium instituit? Non alia per
“me vobis fiet restitutio, nec volo ut jura archiepi-
* scopi sibi minuantur in aliquo. Capellam vero
* Sancti Thome pro qua tantum laboratis et litigatis,
“eum canonicis et edificiis ad eam pertinentibus, in
" manu mea accipio, nec volo ut ibi aliquis preter

OPERA HISTORICA. 391

" me aliquam exerceat potestatem." Et monachi ad AD. 1187.
regem. * Vos, inquiunt, “facitis quod vultis sicut Reply of the
* dominus. Veruntamen sciatis quod restitutio illa

* apud Alenzun facta magis fuit universorum destitu-

“ tio quam restitutio. Quod enim tribus tantum per-

“ sonis traditur, subtrahitur universitati. Unde quia,

“ eontra Deum et antiquam ecclesie nostre consuetu-

* dinem, et contra totius capituli nostri prohibitionem

* facta est, eidem non consentimus nec unquam con-

* sentiemus." Quibus rex ait: “Ite, nichil vobis aliud

* faciam." Cum igitur viderent monachi se per dies They return
plurimos casso labore fatigari, expensis gravari, tan- bury.
demque a tam justa petitione repelli, ex consilio viro-

rum fidelium et sapientum & curia recesserunt: et

post modicum mari (transito Cantuariam venerunt,
nuntiantes conventui que audierant et viderant, sicut
dictum est ad illos. Contristati igitur et conterriti
Cantuarienses monachi, quid agerent, quo se verterent,
penitus ignorabant, unde et frequenter potum suum

cum fletu miscebant. Nec mirum; videbant enim pa-

trem et pastorem suum sibi in omnibus crudeliter Despair of |
adversantem, regem vero eidem consentientem ; cause
suse patronum, Urbanum dico papam, de medio subla-

tum, et specialem amicum archiepiscopi jam universali
ecclesie presidentem. His igitur concurrentibus, tam
famose, tam gloriose Cantuariensi ecclesie perpetuum
videbant imminere periculum: unde nec mirum con-
tristati, nec inter epulas a lacrimis temperabant. Sed They take
in brevi redeuntes ad cor, invocata Spiritus Sancti heart ain,
gratia, patris sui et pastoris optimi non annuum sed

usque in septennium protelatum ruminabant martirium.
Justitiam quoque causse sus et libertatem ecclesise

animo considerabant ; unde senes cum junioribus, animo
commoti, proponebant animo omnia prius intemptata
sustinere pericula, quam probrosam et! ignominiosam

cum archiepiscopo vel tyranno inirent compositionem.

! et) vel, C.

892 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1187. Et cum summam in Domino et sanctis ecclesiz pa-
They have . . ° °
recouree to tronis haberent. fiduciam, sicut archiepiscopus regem
fasting, Anglie continuis mulcebat obsequiis, sic ipsi Regem
regum, et Dominum dominantium jejuniis, et oratio-
nibus, et nocturnis magis quam diurnis afflictionibus
exorabant. Scripserunt etiam priori et fratribus qui
cum ipso erant, ut firmiter et fideliter in suo starent
proposito, ne aliquo timore inerti vel adulatione fal-
laci frangerentur, vel gloriam a Domino preparatam
repellerent, vel honorem suum alteri darent. Au-
dierant enim quod rex Anglie per litteras suas et
nuntios callidos et captiosos priorem mandasset, min-
The new ue molles in ce litterarum apposuisset. De-
firmed the derat autem in marais novus papa Gregorius omnibus
letters is- — - . . . .
Deka "n" ee Pree ut erm ron pape de
roots by gis dirimendis, a tribus mensibus ante ipsius obitum
his predeces- tradite, eandem et nunc haberent firmitatem quam
copted oe haberent si adhuc vivens esset. Sed alias clanculo
Canterbury. absque conscientia cardinalium componens litteras, cau-
sam Cantuariensis ecclesie ab hac universali excepit
pietate, ut qus majori indigebat solatio & generali
exciperetur! consolatione. Unde dominus Baldewinus,
hilarior simul et severior effectus, nova tormenta non
fomenta suo conventui proponebat irrogare: sed homo
proponit et Deus dispouit. Cum enim dominus archi-
episcopus ex assensu regis et Romani pontificis nutu
Beviret indignationibus, et miserabilis conventus Can-
tuariensis Deum et patronos ecclesi, continuis interpel-
VI" larent orationibus, suus papa Gregorius xvi?» kalendas
Clement HL Januarii ex inopinato defunctus est. Cui successit in
succeeds. » .
pontificatum Paulus Prenestinus episcopus, et ? Clemens
. tertius appellatus est. ^ Archiepiscopus autem hee
ignorans, et adhue nimium de suo confidens Gregorio,
&ccepta & rege licentia, reditum paravit in Angliam.
Eadem die, scilicet xvi» kalendas Januarii accesserunt

! exciperetur] reciperetur, C. ^ | * et] om. B:

OPERA HISTORICA. -393

ministri archiepiscopi in curiam monachorum, prohiben- 4. D. 1187
tes ex parte i ipsius, et per obedientiam qua ei tenebantur, qme monks
ne ulterius curiam tenerent, vel de aliquo placito justi- hold their.
tiam facerent. Hoc ideo forsitan factum est, ne dies ™
electionis domini archiepiscopi vel canonicorum Hakin-
toniensium institutionis a memoria tolleretur, vel abiret

in vanum. Qui licet novum prohibendi modum habe-

rent, ut frivolum tamen et vanum quod dixerant
reputatum est. Perfidus autem et prophanus ille Ra- Ralph of.
dulfus de Sancto Martino, qui de opere maledicte et sáries t the
prophanee capell» tempore Sancti Thome, et per ipsum, send si
ut dicebat, inceptes, in curia Romana falsum prestiterat message mesenge
juramentum, suadere. ccepit ut conventus aliquos de bishop.
fratribus archiepiscopo venienti obviam mitterent, qui
causam et omnia que causam contingunt cum digni-
tatibus ecclesise discretioni ipsius committerent et dis-
positioni, dicens eum sola humilitate esse vincendum.
Sed garruli hujus versuta loquacitas in ipso locutionis
aditu deprehensa est et depressa. Herebertus etiam de Herbert of
Boseham, gloriosi pontificis et martyris Thome magis- gives similar
ter et! clericus, quasi ex speciali dilectione Cantuariam

accessit, eleganti quo pollebat eloquio venerabilem et

decora dignum memoria Gaufridum suppriorem indu-

cere cupiens, ut totam ecclesiz causam humilitate vel
satisfactione interposita archiepiscopi committeret arbi-

trio. Proposuit enim, inevincibili ut putabat ratione, Reasons for
enormes litigandi difficultates, de obitu Urbani, de the the whole
Gregorii gratia ad archiepiscopum, de Romans curis archbishop'e
mutabilitate, de potentia regis Ánglorum, quam totam

fere ad libitum archiepiscopi effundebat, preter illam
cotidianam et inveteratam malitiam qua Cantuariensis

ecclesise libertates et jura confundere nitebatur. His

et hujusmodi rationibus a prefato Hereberto prolatis,
supprior in brevi omnem ipsius orationem precidit et

decidit. “Esto,” inquit, “domine et magister, quod

1 et] om. A. B.

A.D. 1187.
Dec.

394 GERVASII MONACHI CANTUARILENSIS

“ dominus papa qui nobis unicum erat refugium jam

Reply of ihe " decesserit, quod rex insurgat, quod pater et pastor

bprior to

Her of
Bosham.

End of the
year.

A.D. 1188.
Jan

. 9.
The bisho

of Roch
visits the
convent.

" noster nos undique comprimat, fame et siti conven-
“tum afficiat, captos etiam si voluerit in carcerem
“ trudat, capita quoque vel manus auferat, nec sic
* volente Deo cause nostre dispendium vel ecclesie
* discrimen spontanei faciemus, nec infamiam glorise
“ nostre inferemus. Cause etenim justitia est, quod
“ libertatem ecclesie qusrimus, cui tenemur ex pro-
“ fessione, quod statum a patribus traditum et confir-
* matum conservare contendimus. Scias denique pro
“ certo, quod ab hoc tam justo tamque salubri consi-
“ Tio, quovis illato et inferendo gravamine, non poteri-
“mus avell.^ He itaque cum audisset Herebertus
miratur constantiam, tanteeque congregationis obstupes-
cit unanimitatem. “Ergo,” inquit, “si ita est, aut
* cedendum est turpiter, aut standum viriliter." Sta-
* tum est,” inquit supprior, “per Dei gratiam usque in
* presens, et in hac perseverantia stabimus donec per
* Dominum perficiatur. " In hune modum allegabant
plurimi quasi ex devotione vel compassione familiares
amici et ad mensam socii, temptantes si quo modo
valerent tantam sedare perturbationem, vel archiepi-
scopo jam in Angliam properanti ante pugnam repor-
tare victoriam. In his igitur annus Gratis Mus cus
LXXXUSVIIU, et domini Baldewini tertius, completus
est.

MCLXXXVIII.—XI.

Gilebertus episcopus Roffensis, accepto mandato a
domino Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, cum
"aliquibus militibus et prophanis Haketonensis sinagoge
clericis Cantuariam venit, et impetrata a conventu
licentia quinto idus Januarii capitulum ingressus est.
Proposuit itaque conventui faceto eloquio -de regis
benivolentia, quod non modice tante compateretur

OPERA HISTORICA. 395

perturbationi, et quod voluerit salva pace omnium pris- AD. 1188.

tinum ecclesie statum in integrum reformare. Com- Noa

mendavit admodum humilitatis virtutem, asserens quod

hoc solo antidoto prelatorum esset evincenda duritia.

Monuit attentius ut archiepiscopo venienti aliquam Tho arch-

exhiberent humilitatem, et ab eo condignam exciperent wishes to

humanitatem. Et post aliqua; * Dolet," inquit, * archi- admi bdminiee
tion of the

“ episcopus et contristatus est, eo quod hujus ecclesiz conventus!

* tam sublimis omittitur hospitalitas. Verum quia Phe hana of

e three

“super hoc qualemcunque prezetenditis! occasionem, obedientia.

* scilicet quod archiepiscopus has teneat villulas, que able to hime

“non ad victum hospitum sed ad vestram pertinent

" eameram, vult archiepiscopus ut has sicut et alias

* recipiatis et teneatis, sicut in presentia domini regis

“et baronum suorum per monachos vestros apud

* Alenzun factum esse dinoscitur; scilicet ut tres per-

“ sons, fratres vestri, quos vobis assignavit, videlicet

* gacrista, camerarius, et is qui ibidem celararius con-

“ stitutus est, ministerüs suis debitas et distinctas

* habeant portiones, et post anni circulum archiepiscopo

* de omnibus respondeant. H:c vobis humilitatis

* gratia dominus offert archiepiscopus; nos idem vobis

* guademus ut fratribus ut ita faciatis. Prseterea The king

* mandat archiepiscopus, vult et precipit dominus rex, treseure to

“ut thesauruin ecclesie videamus, conscribamus, et he enrolled.

* gignemus. Audivit enim dominus rex quod ecclesise

* thesaurum distrahitis et dissipatis, et ? in contumeliam

* ipsius et opprobrium archiepiscopi in curia Romana

* expensas multiplicatis. En, domini mei, cernitis quid

* tot labores et tot expenss vobis contulerunt. Omnia

* jn momento, cum uno flatu cuncta perdita sunt, cum

* jam nullius sint momenti, nec unius valeant pretium

* denarii. Omnia quidem a gemino ovo incipienda

* gunt, et tandem prseter regis coniventiam nil penitus

- — — — MM € —M a ee n B M ——— ——— — —À — — — — ee AU

1 pratenditis] predentitis, A. D. ; 2 et] om. C.
predemptitis, C.

A.D. 1188.
Jan. 9.
The conven-
tual seal to
be put
under
guard.

Answer of
the sub-
prior.

He asks a

day’s delay. ,

Jan. 10.
The sub-
prior refuses
the condi-
tional resti-
tution

3896 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

poteritis consummare. His de causis venimus ad
vos ut thesaurum videamus. Precipit etiam archi-
episcopus ut sigillum vestrum videamus ut diligentiori
conservetur custodia, ne dampnum archiepiscopo, vel
“ perieulum eveniat! regno." Cum igitur super his
capitulis diutius allegatum fuisset, supprior in hunc
modum respondit, “Domino et patri nostro archiepi-
" seopo omnem reverentiam omnemque parati sumus
exhibere quam predicatis humilitatem, salva causa
nostra et jure ecclesise, et summi pontificis auctori-
“ tate. Hospitalitatem pro cujus defectu tam regem
quam archiepiscopum turbari dicitis, pro penuria
victualium, que nobis subtraxit dominus archiepi-
Scopus, tenere non possumus. Divitibus et pauperi-
bus, ut novit mundus, liberaliter ministravimus
* quamdiu res nostras in pace habere potuimus. Nec
“ deerit nobis hsec omnibus patens benivolentia, si
* dominus archiepiscopus statum ecclesie pristinum
* voluerit reformare. De aliis vero qus nobis pro-
* posuistis, usque in crastinum respondendi petimus
inducias." Quod cum vix tandem cum difficultate
tamen concessisset episcopus, et in crastino, Dominica
scilicet. infra octavas Epiphanies, convenissent in unum,
supprior eos ita allocutus est: “Tria nobis hesterno
* die ex parte domini regis? et archiepiscopi propo-
* guistis: de receptione scilicet maneriorum nostrorum,
* sicut factum fuisse dicitis apud Alenzun; de osten-
“ dendo vobis ecclesie thesauro; et de inspectione et
“copia sigilli Restitutionem illam, si quidem ut

-

^
^

" dicitis facta est, contra Deum et antiquam ecclesie:

* consuetudinem et totius capituli prohibitionem fac-
“tam esse sciatis. Nam ante factum ne ita fieret
* prohibuimus, et post factum contradiximus, et adhuc
" semper reclamamus." Quo dicto, astüterunt illico
ires monachi illi dicentes, se de consilio regis restitu-

! eveniat] veniat, C. | ?regis) om. C.

OPERA HISTORICA. 397

tionem illam simpliciter et sine fraude suscepisse; sed A.D. 1188,
postquam in Angliam venerant, per litteras archiepi- op ded
scopi rem aliter fuisse mutatam, seque statim fraude entiaries e.
nota scripto et! dicto renuntiasse et reclamasse dicebant.
Juraverunt etiam in audientia omnium, quod in officiis

ques diu tenuerant nunquam assignata vel a ceteris
distincta servassent maneria. His dictis, supprior quod
inceperat prosecutus est dicens, “Cum prscipuus? ec- The sub-
“ clesise thesaurus constet in sanctorum reliquiis, libris, Sw
“ eartis, et privilegiis, et sacris vestibus; hse vobis treasure and
. * jnspicienda proferre non possumus nec debemus, ne ^6 sen

* ceteris ecclesiis teterrimum tribuamus exemplum.

* Si aurum vel argentum queritis, in capsis sancto-

“ rum qua omnibus patent videre potestis. Sigillum

* vero ecclesite sub quatuor clavibus est, nec unquam

“in alterius quam in conventus cujus est fuit custo-

“ dia, nec nostris erit temporibus. Veruntamen cum

* domino rege, quem in proximo venturum esse dicitis,

* de his et aliis ecclesise negotiis plenius cum venerit

* loquemur." Unus autem ex militibus exclamavit et Threat of
dixit, “Si maneria vestra ad libitum archiepiscopi knights,

“ nolueritis recipere, nos hzc et alia omnia ex imperio

‘regis capiemus.” Ad hsc supprior: Vos," inquit,

« capietis ? Prohibemus ex parte Dei omnipotentis et The sub-
* omnium sanctorum qui in hac requiescunt ecclesia, poals to the
“et ex parte domini pape ad quem appellavimus "

* et adhuc appellamus, sed et ex parte domini regis,

* ne in possessiones ecclesi; vel personas manus ves-

* tras aliquatenus extendatis.” Et conversus ad epi-
scopum, “ Audivimus," inquit, *O episcope, quod eX He begs the
* precepto domini archiepiscopi transitus maris mo- enablbibe
* nachis solis preeclusus est, nisi archiepiscopi vel ves- im
“tras deferant litteras. Hine est quod vos ut spe- sa. me
* cialem ecclesie filium rogamus, ut litteras vestras

“ nuntiis nostris crastino vel perendie transfretaturis

! et] que, C. | ?praecipuus] prsecipue, C.

398 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.18& “ habere faciatis" Cui episcopus: “ Prohibeo vobis ex
The ibo. * parte archiepiscopi, et in virtute obedientise, ne septa
toquit the ecclesize ullatenus ! exire preesumatis.” Supprior ad
convent. hee: * Vultisne prohibere ne causam ecclesise prose-
* quamur vel appellationem ?’ Cumque demisso? capite
reticeret episcopus, subjunxit: “Jam nunc ex parte
" domini papse, cui astamus, vobis injungimus, ut

Thesub- ' litteras vestras de transfretandi licentia nobis habere

prior resisi#- « faciatis. Sciatis enim quod in crastino vel perendie
“non in occulto sed palam ad dominum papam nun-
The pro ' tios mittemus.” Videns igitur episcopus et qui cum

rty of the . .
convent eo venerant quod penitus eorum labor et impensa
ae

perisset, exierunt continuo, et omnia quecunque
monachi extra curiam habebant confractis seris et
hostiis invaserunt. Eadem etiam Dominica die mona-
chorum occupassent curiam, nisi ipsi monachi, novo
sibi assumpto officio, januas clausissent. Clamabant
The convent autem adversarii pre? foribus, ut quicunque pastum,
out- eye . .
side. vel potum, vel hospitium qusreret, ad curiam archi-
episcopi splendide reficiendus veniret. Crastino vero,
Areival of scilicet secunda feria, venit Cantuariam Randulfus
Jen.1l. "prefectus Anglim. Qui cum suppriori super hae per-
turbatione diutius fuisset locutus, mera ipsius et vera
Tbearch- audita ratione, pacatus abcessit. Eadem die advespe-
bishop . * e T .
lands, rascente, apud Dovoriam applicuit archiepiscopus. Qui
7^1. eum feria tertia ad villam. suam Wingeham, que a
Cantuaria per quinque distat miliaria, venisset, feria
He declares Quarta in octavis scilicet Epiphanize missi sunt ad eum
the mes- . . .
sengersof & Conventu monachi duo, qui eum vice conventus salu-
excommu. tarent, et de transmarinis venienti debitam offerrent
nicate and . JE .
seizes their processionem. Quos antequam ad ipsius presentiam
Jan.1% possent accedere, per internuntios denuntiavit excom-
municatos, et equos in quibus ad honorem ipsius

venerant eisdem jussit auferri Ipsi autem‘ intrepidi

! ullatenus] nullatenus, C. 3 pre] pro, C.
2 demisso] dimisso, A. B. ; demisso ‘ autem] tamen, C.
C.

OPERA HISTORICA. 399

artificiose tamen! ad eum vix tandem accedentes, super A.D. 1188.
hoe et aliis illatis gravaminibus eum appellaverunt. They appeal
Et digne, ut qui eorum ignominiose refutaverat humi- "5*"
litatem, constantem experiretur magnanimitatem. Quis

enim hoc Judsus vel paganus faceret? Monachi et
sacerdotes opinionis bonz ob honorem ipsius et reve-
rentiam ad eum directi sunt, non a qualicunque sed a
Cantuariensis ecclesis conventu. Ipse quoque? mala

pro bonis, pro mollibus aspera, odium pro dilectione, The me
pro caritate ut dicam canitatem retribuens, contume- return on
liose repulsos, equis ablatis, ignominiose Cantuariam oot
redire coegit. Pedes igitur Cantuariam per vicos et
plateas redeuntibus monachis, et jam conventu cele-

brem et solennem octavarum Epiphanise missam incho-

ante, Willelmus quidam Filius Nigelli nomine, qui witiam
quondam carnifieum domini sui, beati scilicet Thome breaks tno
martyris, particeps erat et conscius, cum his qui a the o convent
latere venerant archiepiscopi accessit ad murum curis the offices
-monachorum ; quo tandem ligonibus perforato, curiam
hominibus vacuam intravit, serasque sibi resistentes
confringens et hostia, januam curie et omnes officinas
occupaverat exteriores. Preeconaverant® autem idem

miles et ejus complices edicto publico, ut, si quis ser-

viens monaehorum in curia inveniretur, ferreis nexus
vineulis truderetur in carcerem. Unde factum est ut

curiam defensore vel custode vacuam de facili occu-

paret. Quod cum conventui missam celebranti et Tho monks
Natali Domini valedicenti nuntiatum fuisset, suspensis church in
ilico signorum chordis, pro jubilo* ejulatum, pro lzetitia

luctum, pro plausu planctum sumpserunt, et totius
ecclesiz pro tanta enormitate altaria nudaverunt. Al- Theirser-
tera vero die servientes curie convocati jurare compulsi to prevent
sunt, ut si quem monachum exire viderent, si possent Jsn.1.
caperent, si capere non possent, clamore levato fugien-

! tamen] om. C. 3 Preconaverant] Preeconaverat,

? quoque] vero, C. 4 jubilo] nichilo, C.

MEE Inn M LÉÉ

400 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1188. tem notarent ut caperetur. Eos autem qui jurare
nolebant, alios in curia, alios in cimiterio, etiam clericos,
apprehendentes, dire tunsos et vinculis ligatos in ergas-
tulum truserunt. Alio etiam in loco murum transcen-
derunt, seras et hostia usque ad ipsum claustrum

Thevictuals confregerunt, monachorumque et hospitum nullo ob-

ventearried stante victualia absportaverunt.

In his non est aversus furor domini Baldewini,

The bishop sed adhuc manus ejus extenta. Missi sunt enim a

and the elect latere ipsius, quasi ipso penitus ignorante, episcopus
again » seni Roffensis et electus ille Cestrensis, qui, quasi ex
submission. compassione et archiepiscopo nesciente, monachorum
effringerent constantiam, vel infirmiora viderent, si
forte jam, tot insultibus et tot angariis effracti,
nunc saltem ad votum cederent imperanti. Convo-
catis igitur suppriore Gaufrido et aliquibus eccle-
site fratribus, in omnibus allegationibus suis actus
archiepiscopi laudantes excusabant, et conventus in
plurimis accusabant excessus. Dicebant enim eos enor-
mem et inauditam archiepiscopo in suspensione ecclesise
fecisse injuriam, regisque non modicam ex hoc facto
Reply of the incursuros esse indignationem. Quibus cum supprior

He Pe refuses et ceeteri responderent, quod ipsi non suspenderunt 1
tivinerere ecclesiam sed enormitas operum, monuerunt, minas in-
vice mU ferendo, ut ad recuperandam tam regis quam archiepi-
granted. ^ scopi gratiam, sponte sua more solito celebrarent divina.
Respondentes monachi dixerunt, ecclesiam tot et tantis
sacrilegis crudeliter esse violatam, et sacrosancte Ro-
mans ecclesie. non modicam illatam fuisse injuriam,
ideoque nec velle nec debere fieri quod petebant, nisi
de tot sceleribus condigna satisfactio prsemitteretur.
Thesub- — Episcopi autem, ex hac petitione penitus desperati,
prior sum- . . . * . .
moned to imperativo modo dixerunt suppriori ut in eorum comi-
archbishop. tatu ad ar chiepiscopum veniret ipsius auditurus volun-
tatem. Paruit supprior imperantibus, dicens se libenter

iturum, si totius conventus super hoc haberet assensum.

! suspenderunt] suspenderent, C.

Tan. ix. 12.

OPERA HISTORICA. 401

Hleetus autem ille Cestrensis, in corde Septem hahens AD. ns.

nequitias, evagaAns seorsum suppriorem corruit ad pedes Hugh of

ejus, rogans et petens ut animi sui rigorem fleeteret, 5 » begs s the
p

rior

et ad gratiam archiepiseopi eonventus duritiam emol- to relent.

liret. Cum .autem diceret, supprior, quod hee omnia!

referenda forent eapitulo, recesserunt episeopi. Sciens

autem sonventus quod in dispendium ¢ausm prefatam The convent

fuisset, emissum mandatum, etiam ligentiam petenti Tsten.

suppriori restitit in faciem. Erat enim celebre verbum

in populo, quod archiepiseopus non solum suppriorem, tumeur of

sed et plures monachos senos et denos in quadrigis ?on ofthe

positos vellet emittere et dispergere per? Angliam.

Posuerant enim prefecti scelerum ? homines de villis

archiepiscopi denos et duodenos et vicenos eum gladiis,

furcis et fustibus, in curiam monachorum et in atrio ofthe

eoclesie, qui omnes aditus et singulos nacte et die per monsstery

vices suas diligentissima servarent observatione. Ipsi watched.

etiam janitores et custodes murorum sub ipsis januis

et inter valvas nudatos vibraverunt gladios, ne quis

civium vel peregrinus auderet aceedere. Exterius

quoque custodes armati positi sunt, qui ambitum curie

simul et ecclesie, ne irruerent cives vel erumperent*

monachi, cireuirent. Porro cunctis preceptum est, ut The convent

si alicubi instaret necessitas clamarent velociter vel

cornicarent, ut concurrentibus czeteris acrior in monachos

fiere& conflictus, In his omnibus non est aversus furor

ejus, sed adhue manus ejus extenta. Sequenti enim , Jan. 17.

Dominica fecit suppriorem et omnes ei consentientes bishop

in causa® per omnes parochias Cantuarie denuntiari mubprior to
be declared

excommunicatos ;? licet, nosset suam penitus non tenere excommuni-

gententiam, tum propter totiens innovatam appellationem, "'

tum propter Urbani papse indulgentiam, qua, pendente

lite inter ipsum et monachos, omnem" ejus preescidit,

1 omnia) "enin, C. 5 in causa] om. A. B.

3 per) in, C. 5 excommunicatos] excommunica-
3 scelerum) celerum, C. tum, C.

* erimperent) irrumperent, C. ? omnem) om. C.

A 64. cc

402 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1188. sententiam. Porta quoque cimiterii, per quam solam
Jan. 17. . . os . Jn Mo?
Theceme. his sex diebus a Dominica in Dominicam patuit in-
dowd ice gressus, tribus diebus et tribus noctibus clausa est, ne
oa. videlicet monachorum, immo et martyrum, in publicum

exiret miseria, vel ad ipsos aliqua intraret misericordia,
vel ut fame flexi in perpetuum ecclesie dispendium
omnem archiepiscopi facerent voluntatem. Sed ex in-

proviso visitavit eos Deus oriens ex alto, Qui non 8.Lukei.ts.
despicit sperantes in Se, et de sua virtute gloriantes
humiliat. Sibi etenim soli Deus hanc-reservavit glo-
riam, ne filii confessorum et martyrum genua sua cur-
Newsofthe varent ante Baal. Dum enim archiepiscopus spirans
Gregory — minarum tormentis insisteret, et conventus Cantuariensis
ecclesize omnia sibi illata gravamina patienter etsi non
libenter sustineret, archiepiscopus de obitu sui papse
Gregorii certissimum audivit nuntium, qui omnem ejus!
mutavit intellectum. Ex ipsius quidem confidentia
omnes quas prediximus fecerat enormitates. Tertia
sequenti feria, xiiiit® scilicet. kalendas Februarii, reces-
Lon- sit a Wingeham, et Cantuariam prreteriens in parte
preaching _ aquilonali, per campos ad locum illum maledictum et
ton. prophanum pervenit, ibidemque ad populum sermone
excusatorio edito Londoniam properavit. Quo ab
Hakintonia recedente, missi sunt ab eo ad conventum
prior Saneti Gregorii et vicecomes Cantize cum militibus
et clericis multis. Volebat enim archiepiscopus sermone
blando simplici rudique populo satisfacere, et aures
Herenews. audientium blanditiis emollire. Hi igitur prefati nuntii,
restitution per portam cimiterii vix tandem ingressi, obtulerunt
ann conventui ex parte archiepiscopi omnes res et pos-
» gessiones suas libere possidendas, sicut habuerunt tem-
pore alicujus archiepiscopi, preeterquam Ricardi; sic
tamen ut sacriste, camerarius et celararius, de portionibus
sibi apud Alenzun assignatis, post anni circulum archi-
episcopo responderent. Monuerunt etiam ut divina

! ejus) ipsius, C.

2 Cor. vii. 6.

2 Cor. xi. 96

OPERA HISTORICA. 403

celebrarent, dicentes, ecclesiam nulla occasione debere gx nes.

suspendi absque coniventia et auctoritate archiepiscopi. The monks

Responderunt monachi dicentes, se velle libenti et jo- in the» the same

cundo animo res suas et possessiones sed et totius iste when

statum ecclesise in ea forma et libertate suscipere qua was elected.

fuit ecclesia die quo archiepiscopus ab eis in patrem

et pastorem susceptus est! Status quippe et libertas

ecclesis per eum immutari vel deteriorari non debuit,

qui per eum nullum hucusque susceperat incrementum.

De celebratione vero divinorum id responsum est, quod

non ipsi, sed enormitas sceleris canentium et jubilan-

tium arterias precluserit et fauces. Abeuntibus itaque Permission

prefatis nuntiis, ea misericordia miseris obsessis indulta the little

est, ut hostiolum * porte cimiterii solis peregrinis aperi- cometary

retur, ne turmatim sed? singulatim ad beatos ecclesise opened:

sanctos ingrederentur. Post dies autem paucos porta & gate itself.

cimiterii per vicecomitem Cantiz aperta est, hominibus

tamen archiepiscopi hic et ubique cum gladiis, furcis

et fustibus, nocte et die per vices suas observantibus.

Foris igitur pugne, intus timores. Omnes enim, tam

monachi quam eorum agniti vel cognati, proditores

archiepiscopi vocabantur. Verum ne aliquam intactam brought

preterirent malitiam, et tam honeste curise munditiam into*he |

macularent, in officinas ejusdem curis, aulas et cameras offlcee

publicas et privatas, ut cetera taceantur, duxerunt

mulierculas. His igitur et aliis innumeris angustiis

cotidie pressi, miserabiles monachi clamabant ad Do-

minum fortiter, ut eos eriperet de inimicis. Sed erat

in ipsis formidolosior trepidatio. Cum enim Pauli

apostoli* omnia sustinuissent fere pericula, periculum Perilsofthe

tamen in mari et periculum in falsis fratribus plus"
ezeteris formidabant. Periculum inquam in mari, ne

fratres eorum et nuntii, quos novo et inusitato modo,

forma scilicet Pauli, eadem die qua curia confracta est

! est) om. C. m et, C.
3 hostiolum]) hostilium, C. * Pauli apostoli beati Pauli, C.

cc 2

404 GERVASII MONACHI OANTUARIENSIS

AD 1188, &d dominum papam direxerant, in eismarinia vel trans-
" marinis partibus ab archiepiseopo positas incurrerent
insidias, vel ipsius maris et aeris inquietudine moraren-
Perilsfrom tur. Periculum vero in falsis fratribus metuebant,
ren. scientes quod nulla pestis effieacior est ad nocendum
quam familiaris inimieus, — Erat enim adhuc in eorum
saero eollegio perfidus ille traso Rogerus Noreis, eujus
Roger Nor, actio et arrogantia, ex opere illo apud Alenzun facto,
fromthe tot in eos et tanta intulerat tormenta. fed ab his,
through the periculis Deus in brevi fuam liberavit eeelesiam.
fins ine. Fratribus enim et nuntiis mari transito in tuto positis,
at Otford. et hominibus archiepiscopi, quos in insidiis posuerat
ut monachos caperent, a transmarinis fidelibus appre-
hensis et fere trucidatis, prefatus ille prophanus
Rogerus, nocturnum et gue malitis eongruum iter
&rriplens, per cloacam elapsus aufugit, et in erastino
ad dominum suum archiepiseopum apud Otteforde per-

venit, eique cuneta egpituli seereta revelavit.

Quid igitur faeerent Cantuarienses monachi tot tun-
sionibus et pressuris expoliti, vel quid dicerent? Diffi-
cillimum est, immo et impossibile verbo saltem vel seripto

Extremity dieere quot angustiis et tribulationibus pressa sit his
diebus domni Baldewini, Cisterciensis ordinis monaehi,
Cantuariensis eeclesia. Deum tamen in omnibus lau-
dantes plangebant et plaudebant, lotique laerimis leati-
fieati sunt, quod pro libertate ecclesi; tantam et tam
horridam meruissent sustinere persecutionem. Non enim
meliores fuerunt quam patres sui et pastores, qui varias
temptationes, exilium quoque et martyrium, patienter
pro Christo et ecelesia Cantuariensi sustinuerunt. Mo-
nachi autem, die et nocte hostibus et armis undique
septi, eum interpolato essent sub jugulo, animas suas
et corpora ad majores et maximas preeparabant tempta-
tiones. Animas enim per confessionem et satisfactionem
purgantes a vitiis, corpus a corporeis expediebant im-
pedimentis. Tanta enim erat in illis jugis constantia,
tanta unitas, ut pro pace ecclesie non formidarent

OPERA HISTORICA. 405

exilium, vincula, nec oarceres, sed nec in cervices per- AD. 1188,
secutoris vibratum gladium. Videntes autem cives sympathy
suburbani, sed et conprovinciales et longe positi, quod, Gelghbours.
ablatis victualibus, omnia preter ecclesiam et claustrum
monachis martyribus ablata fuissent, et portam cimi-
terii per ministros regis apertam viderent, cum omni
festinatione et affluentia panem et potum tulerunt in
ecelesiam, ut tanti conventus refocilarent inediam.
Custodes vero murorum et janitores tante civium in-
videntes liberalitati et monachorum refectioni, panem
portantibus abstulerunt et potum, ne videlicet monachi
in suo persisterent proposito, sed saltem fame vel in-
edia flecterentur. Quod tamen ne fieret de cetero, per They vie
vicecomitem Cantim prohibitum est. Tanta deinceps snotherin.
in populo erat devotio, tanta largitas, ut quisquis the monks,
alterum dono festinaret! preecellere et tempore prteve-
nire. Pudor enim et obprobrium videbatur in populo
si in tanta necessitate Cantuariensi non subvenirent
ecelesie. Tanta igitur affluentia, tanta devotione, cibaria
eonventui collata sunt, cum de omnibus suis tam am- o dat for
plis possessionibus nee unius panis haberent pretium, weeks two
ut de superfluitate, per ebdomadas ferme octoginta men were
quatuor, homines fere ducenti cotidie pascerentur. Nec mer super
eorum devotioni sufficere potuit panem conferre nata-
licium, nisi etiam conventui panem conficerent pipera-
tum. Legumina quoque et pisces, et infirmis volatilia,
sed et ligna mittebant ad coquinam. Sed nec Judzis
heee defuit miseratio. Nam et ipsi in pastum conventus Even Jews
panem miserunt et potum, et pro constantia conventus contributed.
in sinagogis orabant. Archiepiscopus non cessavit
auferre, et Judzeus non distulit conferre. Archiepiscopus
excommunieavit, et Judseus oravit. Mira rerum com-
mutatio Ex hujusmodi igitur elemosinis cotidie mona-
chi adeo splendide refecti sunt ac si omnes retro habitas
divitias haberent ; ne videlicet tot et tenti viri ob

ee — ee,

! festinaret) festinavit, C.

A.D. 1188,

Cf the kings
of the
about Jan.
22.

They take
the

Heury lands

at Winchel-
sea Jan 30.

Nontbamp-
ton.

Feb. 4.
The king's
messen
address the
convent.

406 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

penuriam victualium a via veritatis et justitie flecte-
rentur.

Interea rex Francie et rex Anglie, ad colloquium
inter Gisortium et Triam circa festum Sancti Vincentii
venientes, de utriusque regni negotiis et de necessitate
orientalis ecclesize longos traxere sermones. Cum autem
de sumenda cruce hinc inde prodirent eloquia, signum
eis apparuit in cslo, crux scilicet quinque stellarum,
cum sereno calo sol in sua luceret virtute. Rex
itaque Francis, licet junior tamen devotior, primo
crucem accepit, postea rex Anglie, deinde Remensis et
Rothomagensis archiepiscopi, comes Flandriz, alique
eornites Francie et Normannis, et milites multi.

Reges igitur discesserunt ab invicem: et rex Anglie
applicuit in Anglia apud Winchelese tertio kalendas
Februari. Cum autem proponeret animo Cantuariam
peregre proficisci, et ecclesiam Cantuariensem a divinis!
audiret suspensam, turbatus animo alias divertit, et ad
Northamtoniam, quo archiepiscopus cum personis An-
glie colloquium erat habiturus, properavit. Audita
igitur de adventu ejus fama, occurrerunt ei presules et
principes regni, et hii precipue qui interfuerunt conse-
crationi Hugonis Cestrensis episcopi, quem consecraverat
archiepiscopus apud Lamhee? iiiti^ kalendas Februarii.
Misit autem rex spectabiles ? nuntios Cantuariam ad
conventum, clericos scilicet, barones et milites, qui pri-
die nonas Februari conventum in capitulo in hunc
modum allocuti sunt: * Postquam applicuit dominus
* rex, proposuit animo ut ad hanc ecclesiam, que
* omnium ecclesiarum regni sui mater est, peregre pro-
* ficisceretur. Sed audito hujus suspensionis eventu,
* miratur inde et turbatur, quod, cum tota terra in
* ipsius adventu gaudet, ecclesia hec, que ceteris
* major et dignior est, ad ipsius lugeat adventum.

! divinis] diurnis, C. | * hanc) om. C.
2 Lamhee] Lamhethe, C. 5 proficisceretur] proficisceret, A.
3 spectabiles] speciales, C. B. ; proficisci, C.

OPERA HISTORICA. 407

“ Ob hanc itaque causam nos dominus rex misit ad 4) 18
* vos et monet et vult et consulit ut in ecclesia The king
* cantetis. Mandat etiam ut mittatis ei suppriorem to resume
“ vestrum cum monachis illis qui fuerunt apud Winge- vic, and
* ham, et alios sex vel octo quos volueritis cum the sub-
“ assensu capituli" Quibus supprior ille venerandus

unus pro omnibus respondit dicens: “Sciatis, karissimi,

* quod nos eeclesiam istam ob adventum regis non

* guspendimus, sed inaudite crudelitates qus nobis

“in adventu regis vel paulo ante illate' sunt, sicut

“ domino regi plane dicemus cum ad eum prout de-

* bemus habere poterimus accessum. Nunc autem The»

* quia omnia nobis ablata sunt, nec habemus quia at
“ manducemus, nec aliqua equitaturis necessaria, in- 9beyins the
* presentiarum ad regis presentiam venire non pos- being with.
* gumus, presertim cum dominus archiepiscopus nobis oF horses, |.
* omnem egrediendi preecluserit licentiam, et per to- quit thecon-
* tam provinciam suam nos inmeritos denuntiaverit declared ex-
* excommunicatos, licet ipsius penitus in nos non ^

* teneat sententia, tum propter nostram seepius inno-

“ vatam appellationem, tum propter domini pape in-

“ dulgentiam, que lite pendente inter ipsum et nos

* omnem ejus precidit sententiam. Ad hec, custodes

" armati cimiterii nostri januas observant; servientes

* etiam nostri jurare compulsi sunt, ut si quem nos-

* trum egredi viderint comprehendant. Verum, si do-

* minus rex liberum et solitum nobis fecerit habere

* egressum, et denuntiatum fuerit in populo quod ar-

" chiepiscopi non teneat sententia, nos ad eum libenti

* animo veniemus, eique ut domino nostras expone- The memen-
* mus miserias. Nuntii dixerunt: “Nos, cum domini sale con
* regis barones simus et milites, vos ad eum in omni

* securitate ducemus, equos et famulos et omnia ne-

* cessaria vobis honorifice inveniemus, et reducemus

* incolumes" *Indecens est," inquit supprior, “et in-

1 (late) illata, A. B. C.

408 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1188. « possibile, ut in cappis manicatis et sellis aureis, ctm
Themesen " Bimus monachi, veniamus," Videntes iteque nuntii
answer o quod de non veniehdo rationabilem pretenderent ex-
resumption cusationem, dixerunt suppriori, "Cum de vocatione

gers ask for
answer

He refuses
to resume.

" regis satis modeste responderitis, videtur nobis quod
de tiostra prima propositione, de suspensione seilicet
ecclesio, unde rex adeo turbatus est, nobis insuffi:
ciens dederitis responsum." Quibus supprior ait:
Si causam suspensionis queeritis, gravamina sunt quie
nobis intulit dominus noster archiepiscopus. Post-
quam enim omnia nobis abstulit, murum quoque
curiz nostre perforavit, curiam invasit, portes et
hostia omnium officinárum curie et seras usque ad
hostium claustri confregit, et nostra asportavit vie-
tualia. Servientes nostros etiam contrá nos juráre
compulit, et eos qui non juréverant, alios in curia,
alios in cimiterio, etiam clericos verberatos et spoli-
atos cepit, et vinculis ligatos in carcerem projecit.
Vallati sumus et obsessi gente armata, porta cimi-
terii per triduum clausa est, ne tui nostrum pateret
egressus. Monachos! quos ad eum ob honorem ip-
sius miseramus excommunicavit, deinde ablatis equis
a Wingeham pedes indecenter redire compulit Can-
tuariam. Preterea suppriorem et omnes ei consen-
tientes per omnes Cantiz: parochias, nee tonvictos
nec confessos sed hec commonitos, quod penes fos
hactenus inusitatum est, excommunicari precepit.
Hec omnia sed et plura, non quidem agente, sed
precipiente archiepiscopo, post appellationem totiens
innovatam, post domini papz inhibitionem, post da-

. tam indulgentiam nobis illata sunt gravamina. Hec

igitur sunt nostri luctus materia et causa silentii.
Non enim possumus, sed nee debemus in ecclesia
cantare, et panem nostrum, ut de ferculis taceatur,
mendieare" Obmutuerunt ad hee nuntii et obstu-

! Monachos] Monachi, A. B.; Monachos, C.

OPERA HISTORICA. 409

puerunt, tandeinqtie, a conventu adctepta licentia re- 4-D. 118s.
cedentes, quse audierant et viderant domino regi
nuntiaverunt.

Tertio idus Februarii oonvenerunt apud Gaitintune, Feb. n.
qure a Northamtonia octo vel decem distat miliariis, council at
uná cum rege presules et principes regni de defen- T
sione sacrosancte terre Jerusalem tractaturi! Unde
variis et multis hinc inde prolatis sermonibus, heec
tandem, de cruce sumpta vel sumenda, capitula sub-
s¢ripta promulgata sunt ;?

‘**T, Quicunque clericus vel laicus crucem acceperib ab om- Articles en-
nibus peccatis suis, de quibus poenituerit et confessus fuerit, ted i the tith touch.
‘‘ auctoritate Dei, et beatorum apostolorum Petri et Pauli et to baraised
summi pontificis, liberatus est et absolutus. ade.
** II. Dispositum est a regibus, archiepiscopis, episcopis et

" aliis principibus, quod omnes illi, tam clerici quam laici,

‘* qui hoc iter non arripient, decimas reddituum suorum units
anni e$ omnium catellorum suorum tem in auro quam in

‘* argento et in? omnibus aliis debunt, exoeptis libris et ves-
tibus et vestimentis clericorum, et capella et lapidibus pre-
tiosis tam clericorum quam laicorum, et exceptis equis et

' armis et vestibus militum ad proprium corporis usum per-

** tinentibus.

'" III. Notandum etiam quod omnes clerici et milites et
‘* gervientes, qui hoc iter arripient, decimas terrarum suarum
" et decimas hominum suorum habebunt, et pro se nichil
" dabunt.

" TV. Burgenses, qui sine licentia crucem acceperint, nichi-

'" lominus decimae dabunt.

'* V. Statutum est quod nullus enormiter juret, et quod nul- Rules for

‘‘ Ins ludat ad aleas vel ad decios, et quod nullus post proxi. the con-
* mum Pascha utatur vario vel grisio vel sabelo vel scarlato, Crusaders.
* et quod omnes contenti sint duobus ferculis ex empto. Et
* quod nullus ducat secum aliquam mulierem in peregrina.
'* tione, nisi forte aliquam lotricem peditem, de qua nulla
' habeatur suspioio. Et quod nullus habeat pannos decisos
** vel laceatos.

'* VI. Statutum est quod quicunque, sive clericus sive laicus,
‘* redditus &uos ante susceptionem crucis invadiaverat, exitus

1 tractaturi) tracturi, C. 382. See also Will. Newb,, lib; lil.
2 These statutes are given in the | c. 23.
Chronicle of Benedict, vol. ii. pp. 81, 5 in] om. C.

410 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1188. ** hnjus anni inde integre habeat, et transacto anno creditor
Feb. 11. . . . . .
Ordinance ^ redditus rehabeat, ita quod fructus, quos inde perceperit,! in
for the ** solutione debiti computentur, et debitum post susceptionem

Crusade. . . . JT" . .
** crucis quamdiu debitor erit in peregrinatione non usuret.

* VII. Statutum est quod omnes, tam clerici quam laici,
‘* qui in hac peregrinatione proficiscentur, possint licite inva-
‘‘ diare omnes redditus suos sive ecclesiasticos sive alios, &
* Pascha in quo iter arripuerint usque ad tres annos, ita quod
‘* creditores, quicquid de debitoribus contingat, fructus omnes
** reddituum quos in vadio habebunt,? a predicto Pascha usque
* ad tres annos integre percipiant.

* VIII. Statutum est etiam quod quicunque in peregrina-
'* tione decesserit pecuniam suam, quam secum in peregrina-
** tione attulerit, ad sustentationem servientium suorum, et ad
'** guxilium terre Jerosolimitense, et ad sustentationem pau-
* perum dividet, juxta consilium discretorum virorum qui ad
* hoc statuentur."

Excommu- Éxsurgens autem in medio jam assumpta cruce Bal-

favourors ^ dewinus Cantuariensis archiepiscopus, editoque ad popu-

*^"* lum sermone exhortatorio, excommunicavit omnes qui
infra septem annos guerram inciperent vel? inceptam
foverent.

The arch- Deinde vero conversione facta ad monachos Can-

before de tuarie, querimoniam instituit de priore, quod, cum
complaints eundem de exili fecisset eximium, contra eum suum
prorand levaverit caleaneum. Denuntiavit etiam quod sup-
priorem excommunicaverat, preecipiens episcopis et cx-
teris, ut eum haberent excommunicatum. Suscitavit
autem Deus spiritum Reginaldi Bathoniensis episcopi,
qui, stans in ordine suo, dicebat monachos Cantuarienses
apostolica auctoritate fuisse munitos, ut pendente lite
Thebishop. nullam in eos posset archiepiscopus promulgare sen-
of Bath ee
defends — tentiam. Incanduit ad hsc archiepiscopus; sed com-
presso spiritu, distulit ad tempus, totius malitise sus
regem habere cupiens advocatum. Sumpsit autem
crucem Johannes episcopus Norwicensis et episcopus
crusade. — Lincolniensis et populus multus. Tandemque finitis
sermonibus de defensione orientalis ecclesie, de im-

! perceperit] percepit, C. 3 pel] et, C.
3 habebunt] habebant, C.

OPERA HISTORICA. 411

e . . . "A. D 1188.
pugnatione Cantuariensis ecclesi? sermo consertus est.” Feb. 1

Cum enim querimoniam deponeret rex de suspensione The suspen-
matris sue Cantuariensis ecclesiz, que totius Angli- vico die ^
cani regni prima est et precipua, respondit archiepisco-
pus prefatam ecclesiam absque sua! auctoritate simul
et conscientia fuisse suspensam, seque ab ipsa penitus
exclusum. Asserebat enim ecclesie] januas contra eum Baldwin e
clausas fuisse et obseratas, ne sibi vel suis de trans eres of the
mare venientibus pateret ingressus, unde et domini
regis auctoritate justitiam sibi de monachis fieri pos-
tulavit, volens ut supprior manu regia ut excommuni-
catus caperetur. Dixit autem rex non esse consiliosum
ut alicui monachorum manus imponeret, ne forte in The king is
ecclesia sanguis funderetur, et essent posteriora pejora
prioribus, siquidem constaret monachos, ut dixerat?
Bathoniensis, auctoritate apostolica fuisse munitos. Cum
autem optaret archiepiscopus ut porta cimiterii clau- Baldwin
deretur, qua sola monachis martyribus victualia fere- close the
bantur, subsannans ait Bathoniensis: *O quam glorio-
* gam obtinebitis Damascum, si sic miseros monachos
* Cantuariensis ecclesie volueritis. obsidere!" Cum -
igitor queesisset rex a considentibus episcopis, quid Messengers
super his esset agendum, hoc tandem ab eis accepit tothecon-
consilium, ut ad ecclesiam Cantuariensem aliquos ido-
neos mitteret nuntios, qui ab ipso conventu tantis cau-
sam inquirerent perturbationis. Videns autem archi-
episcopus quod, ex adventu nuntiorum Cantuariam,® ex
eorum testimonio jam in palatio sua esset. manifestanda
confusio, quo magis suam velaret malitiam, vel mona- The arch
chorum innodaret justitiam, sic ait: “De tota contro- to toabite by
“ versia, domine mi rex, que inter me et monachos of the king
Cantuarienses vertitur, vestro et episcoporum totius and Cre
Anglise et celeri paratus sum sisti judicio. Si penes
* me vel in modico culpa reperta fuerit, eis satisfaciam

P —— MÀÀ

€€

-— --- —————— — —

— eee —

! sua] om. B. ; ins. C. > Cantuariam] A. B. ; Cantuar,
2 dixerat) dixit, C. C.

Address of
the bishop
of H

412 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

“ ut subditis; ipsi vero, ai reperti fuerint noxii, dignam
* miehi ut prelate suo et abbati faciant satisfactio-
“nem.” Placuit omnibus oratio archiepiscopi, et con-
festim -dispositis nuntiis missi sunt a rege Cantuariam
eum litteris hujusmodi :

* Henricus rex Anglie, dux Normannie et Adquitannia,
' et comes Andegavise, toti conventui ecclesie Christi Can-
* tuaris salutem. Mittimus ad vos dilectos et familiares et
' fideles nostros, Seffridum Cicestrensem, Willelmum Here-
'* fordensem, et Willelmum Wigorniensem episcopos, et Wal.
* teriuth abbatem de Waltham, et megistrum Osbernum cleri-
* cum nostrum de camera nostra, per quos significamus vobis
* quadam que, sicut intelligimus et credimus, commodum et
* honorem ecclesise vestre et vestrum contingunt. Diligenter
* ergo intendatis his que ex parte nostra vobis dixeriht, et
' occamione remota ea faciatis, certam fidem eis adhibendo
'" super his que ex parte nostra vobis propotient. Teste Jo-
* hanne episcopo Norwicensi apud Gaitinton.”

His igitur prefatis nuntiis in capitulo Cantuariensi
una cum conventu residentibus, et in omnium pre-
sentia perlectis litteris, Willelmus Herefordensis episco-
pus sic exorsus est:—

' © Postquam, inquit, dominus rex per voluntatem Dei

erefond. ^ et gratiam, ut audistis, fratres karissimi, applicuit

" jn Anglia, assumptam peregrinationem suam ab hao
* gancta ectlesia que regni sui caput est, et a sanctis
* hujus ectlesize, videlicet beato Thoma et emteris, vo-
* luit inchoare. Sed audito suspensionis hujus eventu,
* turbatus animo et eontristatus, Sancti Eadmundi
* postulaturus suffragia divertit alias, ne matris sum,

* hujus scilicet ecclesie, tantam videret miseriam.

* Obiter autem misit ad vos viros nobiles, clericos
* goilicet, barones et milites, qui vos inducerent ut ad
" eum suppriorem vestrum aliosque fratres mitteretis,
* qui ei vestrá exponerent gravamina, et qus esset
* hujus inopinates suspensionis materia. ^ Hujusmodi
“ut reor accepistis mandatum, sed noluistis venire.
* Rex igitur in sua quiete positus, convocatis episcopis
* guis, quesivit ab archiepiscopo, an ipsius auctoritate

OPERA HISTÓBICA. 418

* guspensa fuisset Cantuariensis ecclesia. ‘Non,’ ait D Hm.
* &rchiepiscopus, ‘domine mi, auetoritate mea vel con- He 2 details
* €geientia suspensa est, sed Gaufridi supprioris arro- sion at Ged-
* * gantia, nea ob aliam eausam hane esse suspensam ington.

* € intelligo, nisi quod ipsum suppriorem ob! manifes-

* t tam inobedientiam excommunicavi. De tanta igitur

* * eontumelia mihi et vobis illata vestram expostulo

* *justitiam, quia de tota causa, que inter me et

‘ f monachos vertitur, vestram et episcoporum paratus

" *gum subire jurisdietionem. Cum igitur dominus

* rex super his eonsuluisset episeopos, videbatur om-

“ nibus consiliosum *nt ad vos idoneos mitteret nun-

* tios. His de causis, fratres karissimi, ex imperio

" regis cum litteris ipsius quas audistis venimus ad

* vos. Monemus igitur et oonsulimus in Domino, ut He urges

the monks
* filii ecclesi: et qui tenemur eidem ex professione, to send the

* ut suppriorem vestrum vel alios fratres nobiscum imp
* mittatis ad dominum regem, prineipem benignum et

ff devotum, et de vestra inquietudine valde turbatum.
Mirumne est si adversariorum vestrorum credat men-

" daelis, cum eorum dicta, vera sint yel falsa, non

* vultis refellere, nee vestram propalare veritatem ?

'* Accedite igitur ad dominum vestrum regem, eique

* vestra de plano exponite gravamina, vestramque pro-

* euldubio reportabitis justitiam."

Cumque sermonem complesset episeopus, subjunxe- The sub

rior aeks
runt et alii, omnes idem dantes consiljum, ut ad regem 9379 to

deliberate.
nuntios monachos delegarent. Quibus supprior ait:
* Auditis his que nobis ex parte domini regis propo-
* suistis, in primis ipsius regis et arehiepiseopi om-
“nem injuriam abnegamus et contumeliam. De aliis
" vero, si placet, conferemus adinvicem quid agere
“ debeamus." Reeedentibus itaque seorsum paulisper
episcopis, et super his qus dixerant variis hinc
inde consertis sermonibus, placuit tandem omnibus

3 ob] ex, C.

414 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1188. ut eis incontinenti breve quidem et purum sed
February. . A . .
Speech of omnia complectens daretur responsum. Quibus in capi-

Por" — tulum revocatis supprior ait; “De adventu domini
* regis in Angliam pro posse nostro plurimum leti-

^ * ficati, sperabamus quod ipso adveniente salus ecclesise

* jam esset in januis. Audito autem quod diverteret

* alias, tristitia cordis nostri congeminata invaluit.

* [n proximo quidem ut asseritis post ipsius adventum,

* venerunt ad nos forsitan ab eo missi! spectabiles

* nuntii, monentes ut more solito divina celebraremus

* jn ecclesia, et ad regem monachos mitteremus, et. illos

* precipue quos archiepiscopus per totam provinciam

* suam denunciaverat excommunicatos Equos, famu-

He re- * los et expensas ituris promittebant, et in eundo et
conduct of +“ redeundo regiam securitatem. Quibus de hujusmodi
* profectione satis superque respondimus, dicentes,

* indecens esse et indecorum et hactenus Cantuariensi

* ecclesise fuisse insolitum, ut monachi nostri in sellis

* aureis et cappis manicatis ad regis preesentiam duce-

* rentur. His de causis substiterunt monachi vocati

* usque in preesens, non equidem ob regis contemp-

* tum, sed ne per vicos et plateas vulgi strepitu ex-

* communicatorum notarentur elogio, nec hanc ecclesise

“ Cantuariensi vel domino regi irrogarent infamiam.

* Prefati etenim nuntii, licet nobiles essent et famosi,

* regium tamen caracterem pre manibus non* habe-

* bant. De suspensione autem, quod prefatis nuntiis

* diximus, hoc iterum et vobis dicimus, quod nos

He recounte “ ecclesiam non suspendimus, sed ea qus per domi-
ance old “ num archiepiscopum nobis sunt illata gravamina. A
' * primo etenim ingressu suo ad nos usque in presens
* vix paucos dies nobis permisit habere quietos.
* Primo namque congressu villarum nostrarum exenia
* nobis subripuit, deinde ecclesias nostras usibus pau-
* perum deputatas occupavit, quas, etiam nobis recla-
* mantibus et sedem apostolicam appellantibus, suis

—————————M— —À

! missi} ejus, C. | 2non} om. C.

«€

^
an

OPERA HISTORICA. 415

clericis contulit. Post modicum vero opus illud, AD. 118.
quod ex ore apostolico maledictum et prophanum The now
est, post appellationem nostram, in confusionem mo. °°"
nastice professionis et detrimentum ecclesism, in con-
temptum quoque sedis apostolice, fundavit, et de

bonis nostris ditatos instituit canonicos; priorem Suspension
nostrum eo quod appellaverat suspendit a prioratu,
monachos plures a mensa Dominica, ex quibus unum
appellantium expulit etiam ab ecclesia. Post modi-

cum monachos villarum nostrarum custodes amovit,

et eosdem post brevissimum intervallum excommuni- Bpolistion of
cavit. Post hsec omnia transiens in Normanniam,
redditibus nostris et pensionibus ecclesiarum et xiiii.
maneriis spoliavit. Cum autem nuper rediret in
Angliam, non illa vel illa nobis abstulit, sed omnia,

ut nec passum pedis nobis extra januam relinqueret.

Hac de causa porta curie nostre, nec mirum, clausa Siege of the
esí, non contra eum quia non affuit, sed contra
hujusmodi nepharios invasores. Adjecit et ipse jam

apud Wingeham constitutus, ut murus curis nostre

manu violentas perforaretur, alias vero transcendere-

tur, euria occuparetur, porte et offieinarum hostia Provisious
confringerentur, et omnia nostra victualia asporta-

rentur, sed et hospitum et infirmorum. -Servientes

nostri compulsi sunt prestare juramentum contra

nos, ut si quem ex nobis exire viderent apprehen- Servants,
derent, si vero capere non possent, clamore levato to wear.
abeuntem notarent. Illi vero qui jurare nolebant,

alii in curia, alii in cimiterio, etiam clerici capti et
verberati sunt, et tandem in ergastulum trusi.

Omnes vero qui quovis titulo vel familiaritate mona-

chos contingebant, regis et archiepiscopi proditores

sunt appellati. Vallati sumus nocte et die multitu-

" dine armatorum, non tribus quidem vel quatuor,
* ged quingentis et eo amplius cum gladiis, furcis et
* fustibus, ut omni hora diebus et noctibus jam
* jamque putaremus nos in claustro vel ecclesia ca-

A.D. 1188.

February.
The sub-
prior’s enu-
meration of

emainst the the
archbishop.

416 GERVASII MONACHI QANTUARIENSIS

«

piendos vel eapite puniendos. Hing itaque nostris
* asportatis vel ocoupatis cibariis, illino porta cimiterii
per triduum clausa et obserata est, ut nulli pateret
ingressus, vel ad nos quisquam! valeret accedere, ne
videlicet nostra in publicum exiret miseria, vel ad
nos aliqua intraret misericordia, Verum ne preter-
eam quod archiepiscopug in sua persona gessit pro-
pria, fratres nostrog quos audito ipsius adventy ad
eum destinavimus, ut eum nomine conventus saluta-
rent et debitam offerrent processionem, antequam ad
eum possent a&ecedere, per internuntios denuntiavit
excommunicatos, tandemque ablatis equis pedes ad
nos redire permisit. Mandavit deinde ut ego ad
eum quam gitius venirem. $ed cum paratus essem,
restitit mihi conventus, ne percusso pastore grex
dispergeretur, vel ne juvenes nostri non ex crebro,
immo, interpolato, verbere irritati, in persecutores
suos acrius insurgerent, ordinis et religionis oblita
penitus reverentia; quippe eum solummodo claustrum
et ecclesia ipsis relicta sint, et aemper immineat
captio vel membrorum truncatio. Ipse autem arehi-
episcopus contra juris formam et ordinis, per totam
provinciam me suppriorem et mihi eonsentientes,
totum scilicet conventum, in parochialibus eeclesiis
fecit excommunicare. In omnibus his nil profuit
nobis totiens imnovata appellatio, nee domini papse
inhibitio, sed nee datum privilegium, quod seilicet
non valeat pendente lite in nos vel homines nostros
aliquam inferre sententiam. Hic sunt patris nostri
nobis illata gravamina, hee nostram a divinis sus-
penderunt? eeclesiam. Non enim possumus famelici
in ecclesia psallere, et panem nostrum ootidianum,
ut de ferculis taeeatur, mendicare. Crudele quiddam
et incredibile dieagm adhuc, sed sincera fultum veri-
tate. Cum enim post recessum archiepiscopi porta

1 quisquam] quisnam, C. | ?suspenderunj]) suspenderent, C.

OPERA HIATORICA. 413

* ejmiterii per offleiales regis post iriduum fuisset d;D. 189.
“ aperta, ipsum panem et potum, quem amici nostri fetement
* nobis incareeratis portabant, custodes murorum nos- *2ee*
* trorum et janitores portantibus auferebant. Insati-
“ &bili eorum insani sufficere non potuit ut nostra
* raperent, nisi et collata beneficia suffocarent. Nune'
* igitur quia musica in luetu importuna narratio, es-
* teris omissis ista sufliciant.”
Obstupuerunt ad hac prefati nuntii, et, eum Gaufri- The sub-

prior con-

dus supprier paululum respirasset, dixerunt: * Oum tan- sentetosend
“tam habeatis querelee materiam, de vocatione regis treteres to
* quid dubitatis vel} quid dicitis ?" Quibus supprior Underpro
ait: “Cum vos sitis fratres nostri et filii ecolesim et "rit

* domini regis nuntii, et ipsius super hoe negotio

* litteras habeamus, domini regis benivolentie grates

* referimus vestreque devotioni. Ad dominum nos-

“ trum regem gratanter aliquos mittemus ex fratribus

* qui ei nostram exponant miseriam, et ab eo nobis

* aliquam reportent misericordiam, si tamen in eundo

* et redeundo in verbo vero spoponderitis regiam secu-

* ritatem. Inhibuit enim nobis archiepiscopus ne ali-

“ quatenus egrediamur, et servientes nostri et homines

“ archiepiscopi, qui hucusque januas nostras custo-

* diunt, jurare compulsi sunt, ut quem exire viderint

* eomprehendant" Heo audientes episcopi, habito se- puo Pe
orsum consilio denuoque redeuntes, ex parte regis etcunty.
archiepiseopi dirigendis fratribus in fide sua eum suis
patentibus litteris in eundo et redeundo omnem pro-
miserunt securitatem. “Nos igitur," ait supprior, “in

“hac fide securi veniemus. Sed non existimet quis The oa tes
“ vestrum quod nos timore inerti vel formidine pcens the reason
* gecuritatis hujus nobis impendi queramus gratiam, ^ ^
“sed ne nimis idiote vel simplices vel domino ar-

* chiepiscopo videamur inobedientes. Parati enim

* sumus pro libertate ecclesie in carcerem et in mor-

1 vel} om. C.

418 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

- “ tem ire, membrorumque et capitis, si Deus dederit,
- “ gustinere truncationem.” Abbas autem de Waltham
obstupescens ad hsc; “ En,” inquit, * religiosorum viro-
* rum voces audio." Osbernus regis clericus porrexit in
instanti litteras domini regis clerico vicecomitis Cantize,
-ut idem vicecomes de fisco regio equos et expensas
honorifice monachis inveniret. H:ec audiens supprior
ait: “Inauditum et inusitatum est usque adhue, ut
* monachi ecclesi: Christi Cantuariz ad expensas regis
* deducantur ad curiam. Nos autem licet mendici si-
* mus et miseri, amicos tamen habemus et proximos,
“ quorum procuratione ad dominum regem tres vel
* quatuor monachos mittemus. Non equidem ut ibi-
* dem litigent vel compositionem faciant, sed ut do-
* mini regis audiant voluntatem." Discesserunt igitur
his dietis prefati nuntii, gaudentes in Domino quod
in tanta congregatione tantam unitatem, talemque rep-
perissent constantiam. "Verum, ne ipsi vel Cantua-
rienses monachi circumvenirentur in aliquo, super
his consuluerunt archiepiscopum, jam apud Cerringes
positum, per Willelmum Wigorniensem episcopum, an
scilicet, monachi libere et sine omni* suspicione re-
giam possent adire presentiam.

Datis itaque de securitate eundi et redeundi pa-

aresentto tentibus episcoporum litteris, monachi quatuor ad

». regem vito kalendas Martii profecti sunt. Qui licet
viri prudentes essent et strenui, a rege tamen et
quibusdam aulicis apud Clarendonam cum indigna-
tione suscepti sunt et contumeliis affecti. Rex au-
tem quasi parvipendens dulces et deprecatorias con-

Epp. En ventus litteras utcunque audivit, gravaminibus lectis
0. CCXI.

vix aurem patienter preebuit, cartis suis et antiquor-
um regum munimentis contradicere non erubuit?
vel dejerare. Cum autem monachi undique contu-
meliis afficerentur et probris, ea die recedentes a
curia sibi tam ingrata, ex precepto regis Wintoniam

— M

! omni] aliqua, C. | ?erubwit) exhibuit, C.

OPERA HISTORICA. 419

missi sunt, ut ibidem regis in Gualiam properantis red- A4.D.118.
itum expectarent. Sed eisdem jam apud Wintoniam They "Attend
inches-

positis, rex a suo resiliens proposito mandavit eis, ut terand Cir-

apud Cirencestram! tam ipsius quam archiepiscopi ^

prestolarentur adventum, mandans abbati ut eosdem

monachos susciperet cum honore. Qui cum post dies

aliquot archiepiscopo venienti occurrerent, eumque

pacifice salutarent, ipse archiepiscopus salutantibus It received
THEM .. ,: Dy the arch

nec verbum respondit nisi quod essent excommunicati. bishop.

A clericis autem ipsius probris et contumeliis et minis

affecti sunt, tandemque cum subsannatione et derisu

recesserunt, pluraque ex his qus audierant regi retule-

runt. Quibus cum diceret rex quod omnes illi quasi The king re-

ex ore archiepiscopi loquerentur, adjecit: “ Archiepi- th them. fo ac-

“ Seopus super vestro negotio mecum locutus est afer of an

" dicens, quod de tota causa, quse inter vos et ipsum

" vertitur, episcoporum vel abbatum quoscunque vo-

“ ]ueritis eligere nostroque communicato se committere

“ velit arbitrio. Vos igitur moneo ut paci intendatis,

* pacem queratis, quia nec volo nec valeo diutius

" hane sustinere perturbationem." Cui monachi: “Si Themonks

* episcopi vel abbates tantum amarent nos quantum Pertüslity

“ ipsius et vestrum formidant principatum, parati es- 'er

* gemus vestro et ipsorum sisti judicio. Sed subditi

* jpsius sunt, nec contra eum justam vel injustam

* pronuntiabunt sententiam." Quibus rex ait, " Puta- The king

* tisne quod episcopi vel abbates quos vos elegeritis recall the

“ aliquod injustum proferant judicium ? Nequaquam.

* Sed jam nunc priorem vestrum et fratres revocate,

“ut communicato consilio citius cum gaudio vestra They ask

" recipiatis" Cui monachi temptantes dixerunt; “Si maintain

* conventus noster forte consenserit ut prior et fratres meanwhile.

“ & curia revocentur, quis interim conventum in vic-

“ tualibus necessariis sustinebit?" Videns itaque rex

se deprehensum demisso paulisper capite dixit: * Res

1 Cirencestram] Circestram, C.
DD 2

A.D. 1188.
March.

The k
order ire

420 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* ardua et difficilis est. Sed jam nune domum redite,
“et ex his qus audistis eonferte adinvieem.” Dum
ergo redirent monachi, ad suggestionem archiepiscopi

to be sent to misit rex clanculo litteras suas ad conventum Cantua-

Two others
are sent.

riensis ecclesia, mandans et imperans ut alios treg
monachos ad eum mitterent, quos esse noverat setate
senes, natura simplices, ut ex eorum verbis simplicibus
et inconsideratis juniores involveret, et quasi ex aue-
toritate seniorum eoelesize materiam sumeret malignandi.
Suspectos enim habebat arcehiepiseopus juniores, licet
maturos, quos noverat perspicaciores, unde et senum
insipidum sitiebat eloquium. Sed tres illi, quorum ar-

sra ehiepiscopus desiderabat adventum, adversa valitudine

preventi sunt. Nam unus ex illis ruptura lesus! lecto
decubuit, alter vero emoroidarum fluxu et iliaca passione
detentus est, tertius autem, dextra sui corporis parte
premortua, fere inutilis effectus est. Qui, licet grandevi.
essent et diutina religione probati, his tamen ex cau-
sis? exeusabiles effecti sunt, ne forte ex ipsorum verbo
simplici justitia periclitaretur ecclesie. Missi sunt
tamen ad regem monaehi duo viri religiosi, qui ne
nimis moveretur regis pacarent animum, eorumque
quos vocaverat absentiam excusarent. Qui, a rege
simul et ab aulicis satis modeste suscepti, rogaverunt
ut sus Cantuariensi misereretur ecelesie, et pre in-
opia deficienti succurreret eonventui. At ille, * Vos,"
inquit, * miseremini ecclesie." Et adjecit: * Doleo qui-
* dem quod nostro non vultis eredere consilio. Sed
* jam nune Cantuariam redite, quia cum archiepiseopo
* quem mandavi de vestro loquar negotio, et in prox-
* imo vobis meam mandabo voluntatem." Cui mona-
chi: * Mementote quod jam per septimanas undecim
* elemosinis pauperum vivimus et sustentamur.” Qui-
bus rex, “Ite,” inquit, “ite, Deo annuente vos om-
“nem habebitis sufficientiam." Dum igitur prefati

! ruptura lesus) rupto, C. | ex causis] adversitatibus, C.

OPERA HISTORICA. 491

redirent monachi, et archiepiscopus in fines ultimos A.D. 1188.
Walia: quasi de sumenda cruce predicaturus aufugis- The areh- |
set, per manum monachi Cantuariensis, qui eum cal- into Wales.
lide subsecutus est, domini papee Clementis hujusmodi
suscepit, mandatum :

"' Clemens! épiscopus, servus servorum Dei, venerabili Balde- Letter of
*" wino Cantuariensi archiepiscopo salutem et apostolicam Clement III.
" benedictionem. Quanto in ecclesia Dei scientie munere from Bienna,
'" eb religionis premines honestate, dignitatisque apicem in Jan.26,1188.
' partibus Anglicanis obtines ampliorem, tanto decet carita-
‘* tem tnam vigilantiori studio a subjectorum injuriis vel op-
‘* pressionibus temperare, et his postpositis qus justitis: pul-
'** chritudinem decolorant, odoremque bons opinionis extingunt,
" obedientiam ‘et reverentíam debitam majoribus exhibere.
* Unde non sine causa miramur quod, sicut nobis proponitur,
‘* post appellationem ad sedem apostolicam factem, et bone
'" memorie Urbani predecessoris nostri prohibitionem, adeo
" circa nove capelle constructionem et alia multa manus tuas Ho is ac at
" in ecclesia tibi commisss fratrum molestias aggravasti, ut his treat-
*" niehil eis de interposite appellatfonis remedio accemsisse Tent of pope
* prout ratio juris expostulat estimetur, nec tu honori sacro- mandate.
sancte Romans ecclesie matris tus) videaris prout oportuit
‘* detulisse. Licet autem propositum nobis sit fraternitati tus
quantum cum Deo possumus deferendi, e& personam tuam
'" in omnibus qus ex officio nobis incümbunt statuerimus
'* honorare, quia tamen eorundem fretrum pressuras pariter et
* clamores cam bona conecientia preterire clausis oculis neo
* possumus nec debemus, fraternitati tus de consilio fratrum
* nostrorum per apostolica scripta prscipiendo mandamus,
* quatinus omni contradictione et occasione postposita, eo Heordersall
‘* etiam non obstante si te abesse contigerit ab ecclesia tua, phat bas
* quicquid post appellationem ad sedem apostolicam factam since tho
* vel presdeceesoris nostri prohibitionem in opere capelle un
* ectum est, non differas demoliri, revocans et deducens pror-
' gus in irritum quicquid de instituendis canonicis et aliis
" circa capellam factum est et perperam innovatum. Eos
'* etiam qui post inhibitiones sepedicti predecessoris nostri in
* capella ipsa celebrare divina officia preeumpserunt, donec
‘* condignam nobis satisfactionem exhibeant, ab officio et beneficio
‘* habeas interdictos. Ministros etiam conventus quos? post ap-
** pellationem interpositam amovisti, quos et idem preedecessor
‘* restituit, habeas restitutos, et eos quos pariter post appella.

! Clemens] See Epistole Can- 3 quos] om. C.
tuarienses, No. cxciii., pp. 174, 175.

499 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1188. f tionem excommunicare vel suspendere voluisti, habeas nicht
lominus absolutos; et universa que post appellationem in
'" eorum gravamen sunt attemptate, videlicet in! invasione
villarum et possessionum suarum, redituum quoque et alio-
rum quie ante appellationem habuerant, et ablatione similiter
aliarum rerum, in statum pristinum cessante appellatione et
contradictione reducas. Ad hec, quia secundum formam
He forbids '' juris post appellationem nichil est innovandum, volumus et
Mh" « precipimus ut pendente judicio in eorundem fratrum detri-
* mentum circa statum monasterii nichil omnino sategas im-
* mutare. Alioquin grave nobis existeret modis omnibus et
* molestum, nec possemus sine cohertione debita s&quanimiter
'* gustinere. Datum Senis vii™ kalendas Februarii, indictione
‘* gexta."
Alarm of the Expavit ilico vehementer archiepiscopus et incanduit
on receiving cum, astantibus duobus episcopis, prefatas litteras
nudae, quam exposuerat, manui sus subito sentiret
intrusas. Cum autem dissimularet et easdem litteras
audire et responsum reddere portitori, de porrectis
legaliter litteris assumptis testibus, monachus recessit
et Cantuariam properavit. Hsec ilico mandato apostolico
reverentia exhibita est, ut procuratores archiepiscopi
convocatis hominibus multis de villis archiepiscopi cum
The now festinatione nimia fossa lata et profunda capellam cin-
arein- , gerent, et domos clericorum, et portas aptarent, ac si
like & camp. castra constituerent ad obsidendam Cantuariam. Ipse
etiam * archiepiscopus eisdem clericis fertur scripsisse
quod hujusmodi litteras suscepisset, monens eosdem ne
formidarent, nec? aliquatenus & divinis cessarent.
Taxation for lütere& tota Anglia in dandis decimis gravissime
the crusade. vexata est, ut Christiani lxx. milia librarum et eo
amplius pecuniam darent, Juds»i vero lx. milia. Nec
alicui ultra Parasceuen dandi dilatio data est, prseter
eos qui duas marcas vel amplius dare debuerunt, quos
Laboum t TCX 8pud Londoniam post octavas Pasche secretius

the king in alloqui cupiebat. Cum igitur dolerent omnes et singuli

Apilz ^ de tanto gravamine, et formidarent plurimi de futura

-—— Ee

! inj om. C. 3 nec} ne, B.
? etiam] autem, B.

OPERA HISTORICA. 493

calamitate, omnes archiepiscopum licet absentem hor- 4D 1e.
rendis imprecationibus impetebant, eo quod audissent Rumours
hujusmodi decimas ex ipsius processisse consilio, et archbishop
quod ecclesiam Cantuariensem tam atroci persequeretur that he is
malitia. Sed in brevi rumor undique dispersus est,
quod archiepiscopus mente alienatus in reprobum sen-
sum datus fuisset, vel quod exspirasset. Ignorantibus
itaque etiam, suis quid de archiepiscopo factum esset, The monks
jam instante Coena Domini, miserunt monachi Cantua- bishop ot ries
rienses nuntios ad Gilebertum Roffensem episcopum, to send the
utpote Cantuariensis ecclesie capellanum, rogantes ut Aprilia.
matrici ecclesi; scilicet Cantuariensi oleum et crisma and they
transmitteret, presbiteris Cantise per manum Cantua- v
riensis sacristz more solito dividendum. Renuit epi-
scopus quod petitum est, dicens se domini archiepiscopi
super hoc non accepisse mandatum. Quod audiens
nuntius solenniter appellavit, ne alteri quam monachis
Cantuarie crisma traderetur, et ne quis sacerdotum
Cantuariensis diocesis ab alio quam a monachis Can-
tuaris contra morem antiquum olei vel crismatis sus-
ciperet sacramentum. JDetulit episcopus monachorum gait i, qus
appellationi, et omnes ecclesie de sinodo archiepiscopi dePrived of
numero ceclv. crismate simul et oleo private sunt.
Contristati sunt igitur omnes qui audierunt! de tanta
Cantuariensis ecclesie oppressione, et quod in tanta Romere
solennitate Dominice Resurrectionis mater lugere de- God Fri
beret cum filie minores jubilarent. Sexta vero feria recting io
cum monachi miserabiles ante crucem Domini devotis- resumed.
simis incumberent precibus, ecce nuntius prioris in
tribus septimanis et iiij diebus a Roma veniens, cum
eanendi mandato hujusmodi litteras attulit :

** Olemens? episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis
* priori de Favresham et magistro Feramino,' salutem et

! audierunt) audierint, B. ' 3 Feraminus was master of the

2 Clemens | See Epistt. Cantuar., | Hospital of S. James at Canterbury.
No. cexiii., p. 198; and above, ' He had been a member of Becket's
pp. 61,62. | household.

424

sD. Ue. et
Letter of the **
pope ex-

against the
enemies of
the convent. |,

He com-
mands the
recipients to
the «
excommuni-
cation of the ««
offenders.

Dated at the ‘‘
Lateran. «€

6€

The church
is re-ador-
ned for
divine ser-
vice at
Easter, Ap

GERVASII. MONACHI CANTUARIENSIS

apostolicam benedictionem. Horrendi facinoris detestanda
presumptio vehementer animum nostrum pro sui atrocitate

" commovit, ut illos debits severitatis jaculo feriamus, qui

more! przdonum ecclesie Cantuariensis possessiones nequi-
ter invaserunt, et in septa curis monachorum et officinas
effráctis muris crudeliter irruentes; eorum bona sacrilego
&usu diripuisse noscuntur; eos quoque qui, monachis et
hominibus eorum violentiam inferentes, curiam ipsis contra-
dicentibus occuparunt. Unde quoniam predictorum fratrum
injurias dissimulare nec possumus nec debemus, quibus tento
benignius in suo jure tenemur adesse, quanto in partibus
Anglicanis majori preminent honestate, prissumptores illus
qui tam enormis sacrilegii facinus admiserunt et eorum
complices usque ad satisfactionem condignam auctoritate
presentium decernimus anathemati subjacere, per apostolica
vobis scripta precipiendo mandantes, quatinus ipsos, si ad-
moniti noluerint congrue sátisfacere, éxcommunicatos sicul
moris ésb, contradictione et appellatione cessante, solenníter
et publice nuntietis, et faciatis ab omnibus cautius evitari :
attentius provisuri ne, quod absit, ex desidia vestra in hac
parte mandatum apostolicum negligatur, quia grave nobis
esset modis omnibus et molestum, nec póssemus equanimi-
ter sustinere. Quod si ambo his exequendis nequiveritis
interesse, alter vestrum ea nichilominus exequatur. Datum
Laterani xvi° kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno
primo."

Disperso itaque de canendi licentia rumore in populo,

gaudentibus omnibus et singulis et lacrimantibus pree
gaudio, accurrit populus civitatis Cantuarie, et ecclesia
Christi citissime mundata est, cortinis et palliis preter

17, but the spem multorum ornata, et Resurrectionis Dominice

not used.

sacra solennitas in ymnis et canticis spiritualibus fes-

tive celebrata est. Organa sola suspensa sunt, ut hoc
saltem indicio diminutio letitiz signaretur, eo quod
excommunicati illi invasores rebus adhuc monachorum
ineubarent. Qui eum secundum mandatum apostolicum
ab executoribus publice commonerentur, ut resipiseentes

Contumacy

p’s
people.

ontumacs digne satisfacerent, irrisionibus insistebant, et quosdam
bishop's civium et servientes monachorum, ne soli punirentur

anathemate, invitabant ad prandium. Trina autem

—— ———— - — —

! more] morte, C.

OPERA HISTORICA, 426

admonitione interpolatis diebus soletiniter et ptiblice ^D.05*
facta, cul sacrilegi illi minis insisterent et probris, Afer three
denuntiavit prior de Favresham ex assensu Feramihi tlaged exe”
onmes imalefactores illos qui monachorum Cantuarien- QQ"
siuti murüm curie fregerant, villas et officinas inva-

serait,’ ef qui monachis vel ipsorum hominibus vel

rebus aliquam violentiam intulerant, eorumque tcom-

plices, Hort ab ipsis executoribus vel monachis, sed a

suimtmo pontifice, cujus irrefragabilis sententia est, ex
consilio fratrum esse exeomiunicatos, et ob hoc de

eztero ab omnibus esse vitandos. Ipsi vero, viam [hes

tence is set
Domini non cognoscentes, sed hee omnia parvipen- tp
dentes, in ipsa quam occupaverant curia monachorum, pre and
quasi ad nuptias, commesuri? tonveniebant. Quidam
autem ex ipsis, gradu quidem sacerdotii gloriantes, sed
nec Deum nec homines metuentes, cum sibi essent ex
partieipatione anathematis male conscii, missas miseri
celebrare presumpserunt. Presbitéri etiam Cantuariz,
& prophanis canonicis instrutti, parochianis suis preedi-
cantes prohibebant ex parte regis et archiepiscopi, ne
quenquam ex his quos auctoritaté apostolica excom-
munieatos audierant, aliquatenus vitarent, dicentes, in
diocesi archiepiscopi apostolicam non tenere sententiam. ot B Thomas
Ex prwéepto quoque regio quidam e civibts Cantuarias imprisoned
in ergastulum publicum una cum nepote sancti mar- order.
tyris Thome * missi sunt, ed quod illis quos summus
excommunitaverat pontifex communicare nolebant, ut
quod minus quam volebant erat factum in martyre,
saltem in suo sanguine érimen parricidii consummarent.
Ipsi autem excommuniéati hoc regis edicto audaciores Attempt to
effecti, ipsum carcerem quo cives illi pro zelo Dei et prion.
ecclesie tenebantur inclusi, allato igne noctu concre-
mare volebant. Sed importuno canum latratu repulsi,

! fregerant . . . invaserant] fre- | mentioned. as imprisoned on this
gerunt . . . invaserunt, A. B. occasion: Epp. Cantuar., pp. 201,
? commesuri] commensuri, C. 209, 211.

3 Ralph, the martyr’s nephew, is

A.D. 1188.
April.
Enonnities

he hos-
tile party.

The arch-
bishop -

petted on

his way

home, y visita,

the

Appeals to
ome.

496 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

circuibant per vicos et plateas, ut, si forte invenirent
aliquos hujus viz viros, vinculis vel verberibus at-
trectarent. Tegulas etiam domorum eorum qui incar-
cerati sunt jactu lapidum confringebant. Preeter hsec
omnia et plura hujusmodi quse ab ipsis in contemptum
domini papse et derisum monachorum fiebant cotidie,
accidit ut presbiter quidam ex ipsorum communione
parvulum infantem moribundum repelleret a baptismate,
donec ipsius patrem pueri detestando constringeret
juramento, quod neminem ex his invasoribus crederet
excommunicatum, nec ipsorum in aliquo vitaret con-
sortium. Dum hsc igitur et his similia a ministris
domini Baldewini auctoritate ipsius tam in monachos
quam in cives Cantuarienses et amicos ecclesie age-
rentur, ipse archiepiscopus ab extremis Gualie finibus
4 rediens Londoniam pervenit. Ingressusque ad regem,
contra omnia Romans curie mandata solenniter ap-
pellavit, ilicoque reversus, cum summa abiit festinatione,
&c si jam jamque Romam esset iturus. Verum tertio
quartove die a rege revocatus, ad suam talemqualem
prosequendam appellationem episcopos et abbates diri-
gere voluit. Qui cum se super hac excusarent profec-
tione, ne videlicet in hac causa, ut dicebant, perdita
et fere putrida, ut degeneres filii matrem suam Cantu-
ariensem impugnarent ecclesiam, ecce nuntius archiepi-
scopi advolans a Roma nuntiavit eidem! dominum
papam super tot gravaminibus monachorum valde esse
offensum, et ad dirimendam causam ex consulto curis
legatum in proximo esse venturum. Nam archiepisco-
pus omnes executores Cantuariensis cause * et ama-
tores ecclesie * habebat exosos, tantoque insequebatur
odio, ut non solum bona temporalia eisdem surripere,
sed et vitam quodammodo subtrahere velle videretur.
Primos etenim executores, scilicet abbates, odio habuit,

! eidem] om. A. B. 3 ecclesie] cause, A. B.
3 cause] ecclesie, A. B.

OPERA HISTORICA. . 497

eisque et suis quotquot potuit intulit gravamina. Ma- pibus"
gistrum quoque Feraminum, licet tepidum apostolice bishop's
sententie executorem, eo quod eum suis ex clericatu mimis n
haberet in vinculis, adeo insecutus est, ut eidem boves Mister Fora-
et oves, aratrum et alia ad hospitale Sancti Jacobi”
pertinentia, surriperet, et quz poterat alia minaretur
inferre gravamina. Timens autem Feraminus ne pau-
perculse foeminse lepross que in prefato Sancti Jacobi
degebant hospitali, quamvis modica, que habebant sub
ipsius magisterio victualia perderent, sciensque mali-
tiam archiepiscopi, quod iram semel animo conceptam
nunquam de plano remitteret, ab omni gravamine sedem Feramin d
apostolicam compulsus est appellare. Unde irritati is pere
officiales archiepiscopi, ut omnem more solito eliderent more.
et confunderent appellationem, ipsum Feraminum
dampnis affectum et contumeliis adeo persecuti sunt,
ut preter alias quas eidem intulerant enormitates, ex
parte regis et archiepiscopi prohibuerunt ne pauperum
mulierum segetes meterentur. Hc et his similia, The arch-
sed et pejora, ut pre pudore taceantur, ex preecepto ss tRobert r
fiebant cujusdam Roberti de Beketune,? qui absente ton.
archiepiscopo omnium erat princeps et preceptor ex-
communicatorum. Ipse quoque archiepiscopus, in nullo
preceptis apostolicis deferens, cum ipsis excommunicatis
in cibo et potu longoque colloquio communicavit, dicens
omnia pro quibus excommunicati fuerant ipsius auc-
toritate perpetrata fuisse.

Dum igitur rex et archiepiscopus cotidie minis The pope

° ° . termines

insisterent, nec circa miserias et egestales eonventus to sends
Cantuariensis ullo pietatis moverentur affectu, vid- ^
eretque summus pontifex Clemens quod eorum per-
tinacia in causa Cantuariensi non nisi per legatum
a suo latere missum comprimi valeret, ex consilio
fratrum prioris Cantuariensis annuit petitionibus,

! insecutus] secutus, B. canons of Hackington: Epp. Cant.,
3 Heketune) Bekentune, C. Ro- | p. 112.
vert of Beckington was one of the

8

— — ——— — — D — —— —M— —

A.D. 1188.

The bishop
of Ostia

promised "to
levnle. oras

The arch-
bishop's
agents op-
pose this,

The bishop
of Ostia is
appointed.

498 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ut episcopus Hostiensis,! ín Afpliam vehielis, ex
decreto curiz &bsque retlamatione utriusque partis
apostolicum exequeretur mandatum. Dominus itaque
papa priori Cantuariensi et monachis in medium
vocatis dixit: “S{ diligenter intendimus, causa ves-
* tra, fratres karissimi, moeroris* est, quse et nos et
* fratres nostros vobis compati facit et eondolere.
* Vertitur enim inter patrem et filios, qui unum
“esse et idem per omnia sehtire deberent, nee vi-
" detur vos pater affectu paterno tractare. Cohque-
" ritur tamen vos ef honorem debitum et obedientiam
* non exhibere Diu quidem stetistis in presentia
“ predecessorum nostrorum et nostra, semper parati
" stare judicio nostro, habentes Auctoritàtem et man-
* datum capituli vestri; sed cleriei fratris nostri archi-
" episcopi minus sufficientes sunt, et nullum manda-
“tum habent, neque ísti qui presentes sunt, neque
* Petrus ille et alii qui recesserunt; unde quia ad
* presens res finem sortiri non potest, mittemus a
“ latere nostro virum sapientem et diseretum qui in
* negotio vestro juxta mandatum nostrum et formam
* gibi preseriptam procedat Hee audientes clerici
archiepiscopi, Hostiensis episcopi legationem toto tonatu
prepedire curabant, eo quod esset justus valde et in-
corruptibilis éonstantie, munerum contemptor et adula-
tionum, merentium consolatio, et levamen miserorum.
Volebant autem prefati clerici aliquem habere legatum
natione Romanum, quí unguentis Anglicis, auro scili-
cet et argento, solent ad quslibel inclinari. Prioris
tamen prevaluit petitio, et Hostiensis episcopus Can-
tuariensis cause? cognitor et judex effectus est. Sed
cum omnia ad proficiscendum pararentur necessaria, et
prior non nisi diatim suo provideret hospitio, miserze

! Hostiensis] Theobald bishop of | see of Canterbury when Baldwin
Ostia, formerly abbot of Cluny, had | was elected; see Benedict i. 820.
been one of the candidates for the 2 meroris} memoris, C.

Wisdom,
iv. 11, 18.

OPERA HISTORICA. 429

Cantuariensi ecelesis dolendum accidit infortunium. ried. 1188,

Nam Hostiensis episeopus tum senio tum infirmitate bishop and,
gravi ne procederet in eausa detentus est. Cum autem
episcopus post dies non paueos oonvalesceret, prior
Cantuariensis graviter infirmatus est, et fere perductus

ad extrema. Horrida enim pestilentia ex ardore ssta-

tis nimio, et diversis aeris passionibus qus post festum

Saneti Johannis Baptist?e emerserunt, Romanum adeo Great mor
vastavit populum et maxime peregrinos, ut non nulla the cardi-

milia eleri et populi spiritus exhalarent. Ex hae pes- iod con
tilentia detestanda cardinales quidam Cantuariensis
eeclesis patroni extineti sunt, et ex sociis prioris mo-

naehi quinque et plurimi servientes. Ceteri omnes
adverea valitudine adeo detenti sunt, ut nec unus

alteri vel aquam frigidam valeret propinare. Prior Prior Hon. |
autem Honorius jam fere preemortuus, benefleio epi- to Velletri.
scopi Hostiensis in montana Velletrensis provincie ab-
sportatus est, ut ibidem liberiori refeetus aere respira-

ret. Sed illa corrupti aeris detestanda infeetio, jam He di
ipsius ocoupans vitalia, ad extrema perductum xii? Oct.z.
kalendas Novembris compulit exspirare. Raptus est

itaque venerande memorie Cantuariensis prior Hono-

rius ne malitia mutaret intelleetum ejus, aut ne fictio
deciperet animam illius. [Consummatus in brevi ex- Heisburied
plevit tempora multe; placita enim Deo erat anima (joker of.
ilius.]'! Est autem sepultus prior eeclesie Cantuari-

ensis Honorius vere honorandus in claustro Lateranen-

Bis ecclesie. Alii vero monachi, qui mense Julio mor- Other

tui sunt, in diversis ecclesiis sepulti quieseunt. "Tantam i juy ^
enim gratiam dederat eis Dominus in civitate, ut pro
habendis eadaveribus eorum in suis eimiteriis nobilis-

simi etiam cives et vulgus litigarent. Si causa, non

poena, ut legitur in seripturis, martyrem facit, quis,
Honorio priori et soelis suis negabit martyrium, qui

pro pace et libertate ecclesiz Dei conservanda omnia

! Consummatus . . . illius] om. A. B.

430 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

relinquentes, non solum peregrinationem sed et mortem
sustinere meruerunt? Quis majore fervere potuit cari-
tate quam ipsi, qui pro honore Dei et pro fratribus
suis meruerunt animas ponere? Sed justi judicis Dei
consistorio determinandum est, quid quisque vel quan-
tum in premio debeat optinere qui pro Deo et proximo
seipsos impenderunt.

Audiens autem episcopus Mostiensis priorem Hono-
rium jam mortuum et sepultum, anxiatus plurimum
redivivo languore correptus est, et post dies paucos
in pace quievit! Quis igitur non obstupescat ad
hsec? Cantuariensis ecclesise causa jam soli Deo re-
licta est, cum ex tot amicis et monachis vix unum
solum monachum et ipsum languidum permiserit
esse superstitem. Tribulatio hsc tam preceps, tam
seva videbatur et valida, ut in Cantuariensem ec-
clesiam manus Domini videretur extenta. Et quam-
vis mortalitas hec nonnulla milia hominum peremisset
in populo, tamen propter nimiam et inopinatam mo-
nachorum oppressionem et insolitam nuntiorum Can-
tuariensis archiepiscopi elationem, a pluribus dicebatur:
“ Eece quam malitiosa est archiepiscopi Cantuariensis
* intentio, qui cum monachos suos rerum omnium
* &blata copia, fame vel infamia, vel etiam manu regia
“a via justitis non possit flectere, saltem — veneno
* eonatur evincere. H»c erat in populo plurimorum
opinio, hsec erat jam in exitu cause Cantuariensis
prioris occupatio. Clerici autem archiepiscopi cum
viderent ex monachis aliquos zgrotare, alios exspirare,
reversi sunt pompose jactitantes quod rem strenue
effecissent. Canonici etiam *, sed prophani, Hakentonise
et invasores excommunicati monachis frequenter insul-

teles a tabant, dicentes Deum pro archiepiscopo manifesta
“* fecisse miracula, non solum in captione sancte civita-

tis Jerusalem, sed etiam in hoc pessimum paganum

1 The bishop of Ostia died Nov. 4. | * Canonici autem] Clerici etiam
(Epp. Cant., p. 269.) C.

OPERA HISTORICA. 431

imitantes Saladinum ; dicebat enim idem Saladinus A>.
gloriosus in se, quod manifestum esset et probabile se vith 8sle-
justum et bonum Deum colere, qui antiquam patrum
suorum sibi restituit hereditatem. Sic et isti excom-
municati dicebant, Baldewinum ob sancta sua merita,

ideo scilicet quod Cantuariensem devastasset ecclesiam,

novis coruscare miraculis. Quid interim putas Can-
tuariensis sustineret conventus, qui hostibus publicis

et privatis undique fuerunt obsessi? Pre multitudine
dolorum et anxietatum, timore pariter et expectatione

quasi premortui facti sunt, cum de perpetuo periculo
formidarent ecclesie, et prseter cotidianas necessitates

quas sustinebant et inopias, novis undique rumoribus Eepots
agitarentur et minis. Dicebant enim Romipet» rumi-

geruli nunc dominum papam, nunc priorem, nunc
monachos quosdam, nunc vero omnes vitam finisse. Tnreatsat
Minabantur etiam adversarii nunc suppriorem, nunc ""*
monachos plures capiendos, nunc omnes expellendos,

nune portam qua sola peregrinis patebat ingressus esse
claudendam, nunc vero tumbam Sancti Thome mar-

tyris, cujus oblationibus uteunque sustentabatur! con-
ventus, violentia regis et archiepiscopi capiendam.

Jam videre poteras quodammodo representari consi-

lium Architofel et Absalon, vel ipsius Herodis et Cai-

phe. Conventus autem, licet in egestate plurima con- oui.
stitutus, firmiter in primo stabat proposito, semper senveut
paratus pro libertate ecclesise contumelias et terrores,
opprobria et malitias hominum sustinere, et mortem

vel quiequid humana vel diabolica posset excogitare
malitia. Verum ne causa ecclesie, una cum fratribus
exspiraret,* si ea qus de priore suo et fratribus audi-

erant veritate fuleita fuissent, licet in egestate nimia Fourmore
victualium constituti, quatuor monachos ad Romanum to Reme.
miserunt pontificem, ut cum priore et aliis fratribus

! sustentabatur] sustentabantur, ! exspiraret] expirasset, A. B.
C.

482 GERVASII MONACHI . CANTUARIENSIS

A.D. 1188, Si superessent causam ecolesie sus prosequerentur, vel
ipsi per se tam de jure quam de faeto proponerent, si
omnes alii vel aliqui penitus expirassent.

wonder, Claritas magna visa est descendere super ecclesiam
inthesky, Cantuarie noete fere media iii idus Oetobris, et trea
persons in ipsa elaritate, duo seilicet episcopi mitrati,
medius eorum erat absque mitra Torquebantur inte-
rim animo rex et archiepiseopus, exeogitantes sedula
an dolo vel violentia tantam ! possent? violare oon-
stantiam. Sed dum de torquendia monachis, adhue
tamen vivente priore, et de deeimarum oolligenda pe-
cunia, nimis affligerentur in se, prepediti sunt ad
modicum, quia scriptum est, homo proponit sed Deus
Warin — disponit. Hostilis enim perturbatio in partibus Galli-
tween’ canis orta est, ut oranes fere et singuli eogerentur ad
the count ot Arma convolare. Defuneto enim eomite? Sancti Egidii,
Toulouse. fllius ejus regis Francie consanguineus successit in
comitatum. Quem contempnens, comes Pictavensis Ri-
cardus arma prendidit et milites congregavit, sicque
comitis junioris eastella et munitiones in confinio civi-
tatis Tolose oceupavit, ipsam civitatem tam ase quam
a patre suo diu desideratam gestiens obsidere. Unde
rex Francie Philippus, neo mirum, irritatus, Francorum
Philip takes MOVit exeroitum, et continua in provincia Bituricensi
Ohatdan- castellum quod vocitatur Radulfi prudenter obtinuit,
pro quo anno preterito tantum diserimen factum eat,
ut rex Anglie inducias obsecrans lacrimas funderet,
Qué Berry. comesque Ricardus genibus innitens et gladium regi
offerens, easdem inducias tam sibi quam patri suo ad
bimatum indultas obtineret. Alia quoque rex Francise
nonnulla subegit castella, et in brevi totam Bituricam
obtinuit provinciam. Audiens hee Anglorum rex non
modiee conterritus est, et hae sumpta oceasione misit
archiepiscopum Cantuariensem, episcopum Lincolnien-

! tantam) om. C. 3 comite] Raymond V. count of
2 possent] om. B. Toulouse did not die before 1194.

OPERA HISTORICA. 433

sem et illum Hugonem Cestrensem, ut ipsi cum archi- A.D.118&.

episcopo Rothomagensi regem Francie adirent, eique rhe arch-

quolibet integumento pro reformanda pace supplicarent, bishop sent

Archiepiscopus itaque Cantuariensis, diutina induratus for"

malitia, conventus Cantuariensis srumpnis non condo-

lens, transfretavit apud Winchelese xvi° kalendas Julii

una cum sociis suis predictis episcopis. Quorum cum

rex Francis, ut fama fuit, vitaret, immo et vitupera-

ret, colloquia, rex Anglorum, jam se pre ira non sus-

tinens, coactus est sed invitus! transfretare. Omnis The king

"P . . e " . TP follows,

igitur mors impatiens, ac si continuo in adventu ipsius July 10.

pax undique reformari debuisset, mare ingressus sed

aliquotiens repulsus, vix tandem vite idus Julii utcun-

que transvectus est, et fere naufragus juxta Ou in

terram projectus. Dum enim Dominica die vito idus

Julii prospero flatu sulcaret maria, hora undecima orta Storm at

est tempestas validissima venti et pluvis intolerabilis, ^

choruscationis et tonitrui, grandinisque ad magnitudi-

nem ovi columbini. Hac itaque sevissima tempestate He lands,
. ° . July 11.

tota nocte quassatus, feria secunda semivivus in terram

projectus est. Inde festinus in Normanniam veniens,

regis Francorum animum commotum missis nuntiis Philip re-

studuit mitigare. Sed ille frendens ut leo, omnia ip- make peace,

sius sprevit mandata, eo quod omnibus dolum suspi-

caretur inesse. Solis &rmis rem cupiebat efficere,

semper indies crescens, utpote qui de facili munitiones

regis Anglorum occupabat. Cum igitur rex Anglise

regis Francorum animum minis vel blanditiis non va-

leret effringere, queesivit ab archiepiscopo Cantuariensi

et Rothomagensi aliisque suis consiliariis, quid facto Henry's

opus esset, conquerens de pueri illius inopinata et tions,

importuna impugnatione, et juvenilis animi pertinacia

edomanda. Contempnebat enim ipsius statem pueri-

lem, eo quod nondum esset xxiiii annorum. Accepit

itaque rex in consiliis ut thesauros effunderet, milites

! invitus] invictus, C. | ? mandata] mandavit, C.
A 64. E E

434 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A D.118. innumeros undecunque convocaret et pedites, et modis
Henry col. Omnibus regis impetum conaretur effringere, ne denuo
and ravages Franci! tales sibi cogitarent inferre molestias. Hoc
borders, igitur accepto consilio, licet. pecuniam invitus effunde-
ret, milia tamen militum et peditum Gualensium coad-
unavit innumera. Quorum vallatus catervis, in extre-
mis Francie finibus villas pauperculas admodum et
pauculas succendit, et vineas extirpavit, botros con-
culcavit, et, cum ei nemo resisteret, capta preeda pecu-
dum illico reversus est. Hsc audiens rex Francie
patienter et sustinens, ferocis animi cohibuit impetum,
videre desiderans quonam tenderet Henrici regis pro-
positum. Dimiserat enim suum pro parte exercitum,
Richard fails eo quod mature jam instaret tempus vindemise. Comes
in an attack . .
on Cháteen- &utem Ricardus jam patrem suum commotum regem-
que Francie quasi desolatum intuens, ne nil ageretur
castello Radulfi tetendit insidias. Tandemque nacta
occasione, portarum preclusit introitum, eo quod qui-
dam ex militibus Francis quibus commendatum erat
presidium, paululum exissent preedaturi. Quod agno-
scentes et gementes milites exclusi, facto impetu, redie-
runt ad januas, et innuentes sociis quos reliquerant in
Heisthrown preesidio, irruerunt subito in obsidionem Ricardi, et
horse and viriliter ceedentes, plurimos occiderunt, multos vulne-
butcher. raverunt, et nonnullos ceperunt. Ipse quoque comes
jam de sola fuga sollicitus equo dejectus est, sed cujus-
dam beneficio carnificis robusti valde liberatus evasit.
Rex itaque Francis, in oculis omnium gratia plenus,
jam militia revocata in omnibus agebat prospere qus
incipiebat, semper crescens et capiens, ut non solum
de provincia Biturica, sed et de aliis terris regem
Anglie propellere minaretur. E contrario rex Anglie
cotidie minuebatur, et cotidie in cassum nonnulla
milia marcarum male congregati effundebat :rarii.
Suorum etenim tam comitum quam baronum et mili-

! Franci] om. B.; ins. C.

OPERA HISTORICA, 435

tum quos extenuaverat non habebat affectum. Tan- AD. 1188.
dem pro tanta calamitate hinc inde discurrentibus conterence
nuntiis vix tandem consenserunt utrique, ut in octavis at [^^
Sancti Martini spud Bonmulins! de reformanda : pace moulin
collaturi reges et regii convenirent in unum. Viden-

tes autem plurimi viri religiosi et milites famosi senec-

tutem regis Anglorum et detrimentum, regisque Francise
prudentiam et incrementum, de futuro metuentes col-

loquio, suadebant regi ut malefacta corrigeret et matris

suse Cantuariensis ecclesiz amoveret calamitates. Qui-

bus cum responderet quod pace sibi restituta paci et
tranquillitati provideret ecclesie, ad colloquium per-
ventum est. Comes autem Ricardus primitus regi Richard
Francis reconciliatus est,.eo quod audisset patrem trends with
suum, regem scilicet Anglize, de successione regni sibi
voluisse fraudem facere, eo quod niteretur, ut fama fuit,
coronam regni, filio suo juniori Johanni imponere.

Unde, nec mirum, commotus Ricardus regis Francis

ante colloquium studuit animum mitigare, ut deficiente

Sibi patre saltem in eo aliquod inveniret solatium.

Cum igitur reges apud Bonmulins! convenissent in Quarrel.
unum, prima die modeste satis et pacifice collocuti ference.
sunt. Sequenti vero die paulatim cceperunt verba tur-
gescere. Tertia autem die cceperunt litigare, minasque

minis acriter inferre, adeo ut milites circumstantes
gladiis accingerentur. Attamen usque in festum Sancti Tmoe made
Hilarii sibi mutuo dederunt inducias. Stabat autem 18.

in girum populus innumerabilis, amboque reges in
medio, comesque Ricardus et archiepiscopus Remensis.

Comes itaque Ricardus assumpto sermone rogavit pa- Richard.
trem ut eum sicut heredem suum de successione regni recognised
faceret securum. Qui cum Ricardo more guo ficte
loquens non respondisset ad votum, et Ricardus in
cassum prefatis insisteret precibus, “Jam nunc," in-

quit, “videtur verisimile quod ante mihi extitit incre-

! Bonmulins] Bonmulyns, B.; Bonmolyns, C.
E E 2

436 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1188. * dibile.” Et conversus ad regem Francis, discinctus
Richard — gladio, astante patre, videntibus cunctis qui aderant,
does homage . . ° . " TOP" .
to Philip | protensis. manibus eidem fecit homagium, ipsius implo-
hisfather. rans auxilium ne jure debito privaretur. Discesserunt
igitur abinvieem pater et filius, et mirati sunt universi.
Videns autem rex et paulisper retrocedens obstupuit,
et quonam tenderet hsec inopinata conspiratio, mente
sedula cogitavit. Non enim excidit ab ejus memoria
vexatio quam intulerat ei Henricus filius suus ex con-
sensu regis Lodovici, et ecce plusquam Lodovicus
Alarm of — pater suus est iste Philippus. Cum igitur abinvicem,
ut dictum est, reges discederent, et accurrerent populi
Heends qui prius a longe steterant in corona, rex Francie
into Anjou. comesque Ricardus pariter recesserunt. Rex autem
Anglie, jam sibi relietus, celeriter properavit in Aqui-
taniam, misitque Gaufridum cancellarium in Andega-
viam, ut omnium munitionum tam regi Francis quam
comiti Ricardo precluderet aditum.
anal; — Interea dominus papa, pio corde desolationem intuens
aslegate. — Cantuariensis ecclesiz,! ad petitionem monachorum Can-
tuariensium qui nuper venerant, ex consilio fratrum an-
nuit, ut Radulfus? cardinalis cum litteris domini pape, ad
decidendam causam qui versabatur inter monachos et
archiepiscopum, in Angliam legatus dirigeretur, cum lit-
teris hujusmodi archiepiscopo deferendis :
Lae p ‘s Clemens? episcopus, servus sorvorum Dei, venerabili fratri
Clement l1I. "^ Beldewino Cantuariensi arohiepiscopo salutem et apostolicam
to Baldwin ** benedictionem. Quanto in ecclesia Dei scienti: munere et
the mandate '* religionis przmines honestate, dignitatisque apicem in par-
tibus Anglicanis obtines ampliorem, tanto decet caritatem
* tuam vigilantiori studio a subjectorum injuriis vel oppres-
'* sionibus temperare, et his postpositis quse justitie pulcri-
** tudinem decolorant, odoremque bons opinionis extingunt,
* obedientiam et reverentiam debitam majoribus exhibere :
* unde non sine causa miramur, quod, sicut nobis proponitur,

« NEN — —— —Ó— ——— ——— Ss = — = — — — — — — ——

! ecclesie) om. C. 5 Clemens] See Epistole Can.
2 Radulfus] Ralph Nigel, cardinal | tuar., No. coxci., pp. 278, 274.
of S. Praxedes: Epp. Cant., p. 58.

,OPERA HISTORICA. 437

post appellationem ad sedem apostolicam factam, et bons A.D. 1188.
memorie probibitionem Urbani predecessoris nostri, adeo The pope’ 10.
circa novee oapelle constructionem et alia multa manus tuae astoni

in ecclesie tibi commisse fratrum molestias aggravasti, ut ment at the
nichil eis de interposite appellationis remedio accessisse prout conduct.
ratio juris expostulat sstimetur, nec tu honori sacrosancte»
Romane ecclesie matris tus videaris prout opórtait detulisse.

Licet autem propositum nobia sit fraternitati tue quantum cum

Deo possumus deferendi, et personam tuam in omnibus que

ex officio nobis incumbunt statuerimus honorare, quia temen
eorundem fratrum pressuras pariter et clamores cum bona
conscientia preeterire clausis oculis neo possumus neo debe-

" mus, fraternitati tus de consilio fratrum nostrorum per
apostolica scripta mandamus et districte precipimus, qua-
tinus contradiotione et ocoasione postposita, eo etiam non
obstante si te abesse contigerit ab ecclesia, quicquid post Ho orders
appellationem ad sedem apostolicam factam, vel predecessoris ai im to undo
nostri prohibitionem, in opere capelle actum est, non differas been done
demoliri, revocans et deducens prorsus in irritum quicquid appeal.

‘* de instituendis canonicis et aliis circa capellam factum est

" et perperam innovatum. Eos etiam qui post inhibitionem
seepedicti predecessoris nostri in capella ipsa divina officia
celebrare prsesumpserunt, doneo condignam nobis satisfac-

* tionem exhibeant, ab officio et beneficio habeas interdictos.

* Ministros conventus quos post appellationem interpositam

'* amovisti, quos et idem predecessor noster restituit, habeas
restitutos, et eos quos pariter post appellationem interposi-

tem excommunicare vel suspendere voluisti, habeas nichilo-

minus absolutos, et universa que post appellationem ipsam

in eorum gravamen attemptata sunt, in invasione videlicet
villarum et possessionum suarum, reddituum quoque et He forbids
* aliorum que ante appellationem habuerant, et ablatione changes,
similiter aliarum rerum, in statum pristinum appellatione et 20d orders,
contradictionem cessante reducas. Ad hec, quia secundum tion.
formam juris post appellationem nichil est innovandum, volu-

mus et precipimus ut pendente judicio in eorundem fratrum
detrimentum circa statum monasterii nichil omnino satagas
immutere; nichilominus precipiendo mandantes, ut omnia

qui ipsis monachis a tempore promotionis tus, vel post

*" appellationem vel ante, absque juris ordine illicite abetulisti,

** jn ecclesiis, exeniis, villis, possessionibus, redditibus seu rebus

. ** aliis, oum congrua recompensatione fructuum postea illicite
perceptorum,' et libertatibus et administratione competenti

1 perceptorum] preceptorum, B.

The prior is
dead.

Ralph,

inal of
8. Praxedes,
is sent as
legute.

The new
legate dies
at Mortara.

Joy of the
Archbishop.

Death of tke
bishop of

A.D. 1189.
Jan. 13.

Conference.

438 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et libera, infra xl. dies post harum receptionem litterarum
restituere non moreris. Ipsis quoque monachis prscipiendo
mandamus, ut, si ab eodem tempore aliqua contra jus tuum
et honorem presumpeerint,' satisfactionem tibi? appellatione
* remota exhibeant competentem. Quia vero prior monasterii
in prosecutione negotii concessit in fata, volumus et preci-
piendo mandamus ut in institutione prioris contra privilegia
** gedis apostolice et regulam beati Benedicti et consuetudinem
‘* ecclesie hactenus observatam non procedas, et si feceris, ap-
* pellatione remota non differas revocare, nullis litteris obstan-
* tibus a sede apostolica impetratis. Alioquin dilecto filio
'" nostro Radulfo titulo Sancte Praxedis presbitero cardinali,
** apostolice sedis legato, dedimus in mandatis, ut apostolica
** auctoritate te et omnes contradictores, et monachos ipsos si
** rebelles extiterint, ad hoc, remoto: appellationis obstaculo, ec-

‘* clesiastica districtione compellat. Datum Laterani, iiii'* idus
Decembris, pontificatus nostri anno primo.”

Cum igitur prenominatus legatus pervenisset Pa-
piam, et predictas domini papse litteras archiepiscopo
premisisset, nimia confectus abstinentia et ex insolito
itineris labore fatigatus, decidit in lectum apud Mor-
tiers, et infra dies x. defunctus et sepultus est? Heec
audiens archiepiscopus Cantuariensis gavisus est, nec in
modico voluit apostolico parere mandato. Impunitas
enim totiens repetit?» iobedientiz cor ipsius ad omnia
reddidit induratum. Monachus autem, qui cum legato
Papiam pervenerat, Romam illico reversus est.

Splendor magnus visus est in Cantuaria nocte media
xii? kalendas Januarii, et xi? kalendas ejusdem obiit
Ricardus Wintoniensis episcopus.

MCLXXXIX.—XII.

Colloquium quod de reformanda pace inter reges,
Francie scilicet. et Anglie, erat indictum, ad preces
et excusationes regis Anglie a festo Sancti Hillarii

-— - - —c———— o -- -—— —— — o Áo — -

| presumpserint] presumpservnt, 3 The cardinal died at Mortara,
A. B. C. Dec. 80, 1188: Epp. Cant., p. 278.
? tibi] et, ins. B.

OPERA HISTORICA. 439

usque ad Purificationem, et exinde usque post Pascha A.D. 1180.
dilatum est. /Egrotabat enim rex Anglie sponte vel mie truce
invitus, et post modicum pcenitentia ductus, eo quod until it Knater.
filium suum offendisset Ricardum, eundem per archi- Hines ot
episcopum Cantuariensem Baldewinum aliosque specta-
biles nuntios, ut solebat, minis interpositis, blandiens
studuit revocare. Sed Ricardus, predicti archiepiscopi Richard
eolloquium simul et nuntium contumeliose respuens, se submit.
homini non credebat. Cum enim sciret expertus quid
esset in homine, in omnibus mandatis patris sui et nun-
tii dictis dolum et nequitiam suspicabatur inesse.
Apparuit eclipsis lune media nocte iiiti^ nonas Eclipse of
Februarii. Feb. 3.
Sollieitabant interea regis Anglorum animum pro The king
orders
ecclesia Cantuariensi comites et barones, supplicantes letters to be
attentius ut sui misereretur et regni, dicentes in utro- mouks.
que manifestum Dei apparere judicium, eo quod regni
sui matricem ecclesiam, scilicet Cantuariensem, tot in-
juriis permitteret agitari. Motus igitur ad modicum
rex pacificas preecepit litteras fieri Cantuariensi con-
ventui dirigendas. Quod audiens archiepiscopus accur- The arch
rit, exaratas litteras inspexit, easque nimis benignas stitutes the
intuens, confregit in frusta, easque quas subscripsi-
mus regio impressit sigillo : —
* Henricus, Dei gratia ?rex Anglie, dux Normannia et Aqui- Letter from
* tannie et comes Andegavie, toti conventui ecclesie Christi rae eels
‘‘ Cantuarie salutem. Noveritis me moleste tulisse et ferre Renult
'* discordiam et dissensionem inter voe et archiepiscopum Can- Hubert
* tuariensem, et iccirco ipsum archiepiscopum inde diligenter Rieher and
‘‘ conveni, et inveni eum pro parte valde mitiorem et benig. Pf Pits Neal,
'* niorem quam fuerit; et quia nolo diutius sustinere, nec sus- bishops of
tinendum est, quin inter vos concordia reformetur, ad ean- Roe ener
'* dem refornandam quantam operam et diligentiam potero
‘‘ adhibiturus sum. Et ideo venturi sunt ad vos Helyensis et
‘** Roffensis episcopi, et Randulfus de Glanvilla, et Eboracensis

* et Lincolniensis decani, quibus sicut michi ipsi certam

-—

! frusta) frustra, A. B. C. and Richard fitz Neal deau of
2 Dei gratia] om. A. B. Lincoln,
4 Hubert Walter dean of York,

A.D. 1189.

He directs
the convent
to send to
him such of
the brethren
as these

messengers
shall name.'

The arch-
bishop’s
plan.

Arrival of
the envoys,
Mar. 24.

Answer of
the sub-
prior.

440 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

* fidem habeatis super his que vobis ex parte mea dixerint.
* Moneo autem vos affectuose et deprecor diligenter, ut ad
** pacis reformationem animum vestrum inclinetis, cum domi-
nus archiepiscopus, quamvis ipsius conditio melior sit quam
‘* fuerit, possit ut intelligo facilius induci quam potuit ad ad-
* quiescendum consilio meo et fidelium meorum super ipsa
" concordia et pace reformanda. Consulo autem ut amodo non
improbe agatis, sed bonum, quod presto est, nisi per vos
‘* gteterit, benigne recipiatis. Et quidam ex vobis de meliori-
* bus et discretioribus conventus vestri, quos predicti viri ad
* me venturos elegerint, veniant ad me cum predictis episco-
« pis et Randulfo de Glanvilla et aliis qui ad nos venturi
* gunt, et cum litteris capituli vestri de ratihabitione! super
* hoc quod apud me ipsis presentibus factum fuerit de prs-
dicta pacis reformatione. Si vero omnes prznominati non
'" venerint ad vos, hiis tamen qui de predictis venerint, cer-
* tam fidem habeatis, et consilio illorum adquiescatis. Nove-
‘* ritis etiam pro certo quod parti illi que improbitati adhere-
'" bit in hac causa adversarius ero, et mitiori parti efficax aux-
'" jlium prsestere curabo. Teste Huberto decano Eboraoensi
apud Cenomannum."

Machinabatur enim archiepiscopus ut omnes, quasi
ex ratione contemptus regii mandati, Cantuariensis eccle-
sie odirent conventum si non venirent a rege vocati,
si vero secundum preescriptam formam ad curiam acce-
derent, jura penitus in parte plurima ad regis arbitrium
subverterentur ecclesie, et sub hae fraude tenor apo-
stolici elideretur mandati Venerunt igitur Cantuariam
prenominati regis nuntii preter episcopum Helyensem
ix? kalendas Aprilis cum prefatis litteris regis, scisci-
tantes an conventus regie vocationi de plano vellet
adquiescere. Quibus in capitulum denuo revocatis, ex
consulto conventus supprior ita respondit, “ Licet in
* multa, ut ipsi nostis, miseria simus et inopia consti-
* tuti, de benivolentia tamen domini regis letificati
" grates referimus, vestroque congaudemus adventui,
* qui hue ad nostram venire voluistis consolationem.
* Sed scitote quod nec tutum nec consiliosum nobis

“est, ut in ea forma quam tulistis aliquos ex fratri-

! ratihabitione] ratihabitatione, B. C.

if 4

«

«c

OPERA HISTORICA. | 441

bus nostris ad regem dirigamus, presertim cum ex AD.
fratribus nostris nec unus reperiatur ex omnibus, qui The sub-
tam periculosum audeat subire negotium. Diu enim D 'tanmer
stetimus et adhuc stamus in curia Romana ob innu- mm the
mera nobis illata gravamina. Et jam per Dei gra- tot

tiam eousque processum. est, ut in consummatione "^

cause jam dictata et donata sit sententia, unde et
archiepiscopus jam quinto apostolicum suscepit man-
datum. Expectat itaque dominus papa totaque Ro-

mana curia, expectat et nostra miseria, ut dominus

noster et pater archiepiscopus nostra nobis restitu-

ens vel sero apostolicum exequatur mandatum. Sic,
inquam, in curia stetimus et stamus, sic in eadem
communi consilio fratrum diffinitum est, nec! ab hac
recedere, nec in aliam curiam causam nostram trans- Glanville
ferre valemus" Kt Randulfus indignans, “ Nonne, mother

will
inquit, “ad curiam domini nostri regis vultis acce- not Ro to the

«t

(6

4€

[f

«€

«€

«

4t

court.
dere?” “Non,” ait supprior, "nec enim audemus The sub-

sub hac forma quam tulistis venire" Et ille: “Si Sins
sub hac vobis prescripta forma venire non vultis, dm t of
saltem duos vel plures ex fratribus quibus omnimo- th
dam habetis fiduciam, non cum litteris ratihabitionis;?
sed cum forma vestre deliberationis, nobiscum mit-
tite, ut vestra jure debito recipiatis, vel saltem iram
regis et linguas detrahentium cohibere valeatis.” Cui

supprior : “ Domine,” inquit, *licet hoe tutum et utile The sub-

6c

videatur, ipsum tamen quod dicitis facere formidamus. prior states

Nec mirum: preterito etenim anno misimus ad do- ing ig
minum nostrum regem in Normanniam propter alia
ecclesize negotia fratres nostros, ubi male et contra
statum ecclesie et prohibitionem capituli in suscep-
tione villarum nostrarum apud Alenzun male cir-
cumventi sunt. Nec tamen minus quod ibidem in
diminutionem juris ecclesi: perperam factum est,
pendentibus litteris omnibus est propalatum.” Cum

! sec] ne, C. | *ratihabitionis) ratihabitationis, C.

442 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

189. igitur ad hzc prefectus Anglie reticeret Randulfus,

Gilebertus episcopus Roffensis dixit, "Ut mihi videtur

«€

«€

et verum est, magnam in domino nostro rege perpen-
dere potestis benivolentiam, qui vos pro reformanda
pace ecclesie vestre, ad suam presentiam preesertim
per tales nuntios et litteras voluit vocare. Sed vos
e contra non satis utile vel consiliosum refertis respon-
sum, cum pro curia Romana regium penitus et rega-
lium refutatis auxilium. Saltem prefecti Angliz, qui
presens est, adquiescere deberetis consilio, cui sapien-
tiores ct sublimiores vobis suum gaudenter prwbent
assensum." Supprior ad hsc: “ Domine, inquit,
episcope, regis auxilium vel consilium nullatenus
refutamus, sed in primis per Deum, deinde per ho-
mines, comites scilicet, et barones, clericos et abbates,
episcopos et archiepiscopos, indesinenter imploramus.

* Domini etiam et patris nostri archiepiscopi, supra-

dictis mediantibus personis sed et generali capitulo
Cisterciensi, benivolentiam qusesivimus et gratiam,
quam usque in presens, ipso etiam papa preecipi-
ente, nequivimus obtinere. Forma tantum vocatio-
nis, ut prediximus, nobis formidabilis est, quia
‘rumor de veteri faciet ventura timeri, et csetera."

Dum itaque regales nuntii de mittendis monachis

argutis insisterent admonitionibus, et monachi dolum
in omnibus inesse putarent, de Romana curia subito

cursor advenit, dicens dominum papam ad dirimendam

causam novum destinasse legatum. Unde supprior
mente constantior effectus nuntiis regis dixit, ‘Multum,

«

€€

«4

«t

domini et fratres nostri karissimi, jam per biennium
afflicti sumus, ssepe et supra domini regis et archi-
episcopi per viros eminentes et magnos gratiam pos-
tulavimus, sed hucusque fraudati sumus a desiderio
nostro. Nunc ergo! per Dei misericordiam et per
Ejus sanctam que instat Annuntiationem, et per

! ergo] igitur, B.

OPERA HISTORICA. 443

sanctos hujus ecclesiz patronos rogamus et vos, ut A.D. 189.
fideliter interponatis partes vestras apud dominum Then
regem et archiepiscopum, ut ecclesiam Cantuarien- Eke envy
sem in pristinum statum restituant ‘et conservent resitution
inposterum. Nos enim domino nostro archiepiscopo vent. ^"
“ debitam et devotam parati sumus exhibere obedien-
" tiam." Discesserunt itaque nuntii regis compuncti
corde, dicentes, quod in conventu Cantuariensi non
invenerant quod putabant. Existimabant enim quod
ex assiduitate tunsionum converterentur in paleas,
et ad omnem ventum dispergerentur in foveas. Asse- Illness of
rebant autem plurimi quod rex apud Cinomannum reported.
segrotaret, et quod hac! occasione in partibus trans-
marinis Ánglicanz vacantes essent consulende ecclesiae.
Unde quidam Osbernus cucullatus, non monachus, The false
Cantuariensis, cupiditate honoris adipiscendi abstractus Gsbern,
et illectus, jam cum Rogerio alter Judas effectus est, deserts ithe
ut in suo quem in ecclesia Cantuariensi gerebat habitu ^
monacbili? Dominica in passione Domini, jam in con-
ventu ccena facta et ipse conatus, aufugeret in curiam
archiepiscopi, et compellentibus excommunicatis archi-
episcopo fidelitatis preestitit sacramentum. — Conventus
autem? hzc audiens nec ipsius formidabat dolum, nec
consortium diligebat. ^ Erat enim, ut verum fatear, Character
"A of Osbern.
superbus et invidus, contumax ad correptiones, paratus
ad detractiones, appetitor delitiarum, divitum adulator,
et semper dolus inventus est in ore ipsius; claustrum
fugiebat, comessationes et susurrationes diligebat. Ve- The convent
rum ne miseri hujus nequitia amicos subverteret eccle- to counter-
sje, si forte diceret se a conventu missum, misit con- chinations.
ventus nuntium ad curiam regis qui preefati proditoris
preveniret insidias, et de fuga illius amicos ecclesire
Cantuariensis premuniret. Ille autem, ad curiam archi-
episcopi sub arta custodia ductus, vix post biduum
admissus est. Cum autem suaderent amici ecclesie ut

! hac] om. B. 3 autem] om. B.

3 monachili] monachali, C.

444 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.118. ad regem pacandum monachi mitterentur, directi sunt
cent tothe” monachi quatuor. Qui cum accederent ad januam
stopped at Cimiterii ut exirent, sabbato octavarum Pasche, a jani-
Apri'is. toribus clausis januis retenti sunt. Unde factum est
ut ad vespertinalem sinaxim antiphona evangelica
plane ad litteram in conventu cantaretur: “Cum esset
“ gero die illo una sabbatorum et fores essent clause 8. John,
* ubi erant discipuli congregati, et cetera.” Audierant ~~ 19.
Newsofthe enim archiepiscopales illi jam in proximo legatum esse
legate's . : ss
approach. venturum in Franciam, quem ad dirimendam causam
ecclesite Cantuariensis et ad pacem reformandam inter
reges curia! Romana direxerat. Hac de causa jani-
tores plures solito et perversiores ad januam constituti
sunt, qui monachis et eorum famulis multas intulerunt
molestias. Cum autem existimarent plurimi regem
Anglie, quod ipse fingebat, languidum et desperatum,
audito adventu legati letus exiliit ambulans et mili-
tans et minas jaciens tam in regem Francie quam in
Tho legate comitem Ricardum. Cantuarienses autem monachi qui
cum legato venerant, apud Cinomannum hujusmodi
litteras archiepiscopo porrexerunt :

Letter o ** Clemens? episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
Clement I * Baldewino Cantuariensi archiepiscopo, salutem et apostolicam
repeating — '* benedictionem. Quanto in ecclesia Dei ecientie munere et
the former oe . TTE! . .

mandates, ‘‘ religionis preemines honestate, dignitatisque &picem in par-
dated | '" tibus Anglicanis obtines ampliorem, tanto decet caritetem

iuam vigilantiori studio a subjectornm injuriis vel oppressio-
'* nibus temperare, et his postpositis qus justitie pulcritudi-
* nem decolorant,? odoremque bons opinionis extingunt, obe-
dientiam et reverentiam debitam majoribus exhibere. Unde
non sine causa miramur, quod, sicut nobis proponitur, post
'* appellationem ad sedem apostolicam factam, et bons me-
moris preedecessoris nostri Urbani prohibitionem, adeo circa
nove capelle constructionem et alia multa manus tuas in
ecclesie tibi commisse fratrum molestias aggravasti, ut
nichil eis de interposite appellationis remedio accessisse,

- --—— ee ee ome eee ———— eee —

1 curia) a curia, C. however, the date is ''vi* nonas
3 Clemens] See Epistole Cantua- | '* Martii ;" and above, pp. 62-64.
rienses, No. cccviii. p. 293 ; where, 3 decolorant) decolorarent, C.

OPERA HISTORICA. 445

“ prout ratio juris expostulat, sstimetur, nec tu honori sacro- 4p. 1189.
'" sanctes Romane ecclesi; matris tus videaris prout oportuit peor, wr
* detulisse. Licet autem propositum nobis sit fraternitati tux the injunc-
" quantum cum Deo possumus deferendi, et personam tuam tion Ihrice
'* in omnibus que pro officio nobis incumbunt statuerimus issued.
honorare, quia temen eorundem fratrum pressuras pariter

et clamores cum bona conscientia preterire clausis oculis

* mec possumus nec debemus, fraternitati tuse de consilio fra-

*" trum nostrorum per apostolica scripta mandamus et districte

* przecipimus, quatinus omni contradictione et occasione post-

" posita, eo etiam non obetante si te abesse contigerit ab

'" ecclesia tua, quicquid post appellationem ad sedem apostoli-

'" cam factam vel preedecessoris nostri prohibitionem in opere

'" egpelle actum est non differas demoliri, revocans et dedu.

" cens prorsus in irritum quicquid de instituendis canonicis

et alis circa capellam faetum est et perperam innovatum.

Eos etiam qui post inhibitionem sepedicti prsedecessoris
nostri in capella ipsa divina officia celebrare presumpserunt,

* donec condignam nobis satisfactionem exhibeant, ab officio

' et beneficio habeas interdictos. Ministros conventus quos

' post appellationem interpositem amovisti, quos et idem pre-

' decessor noster restituit, habeas restitutos, et eos quos pari-

ter post appellationem interpositam excommunicare vel
suspendere voluisti, habeas nichilominus absolutos, et uni-
versa que post appellationem ipsam in eorum gravamen
attemptata sunt, in invasione videlicet villarum et possessio-

num suarum, reddituum quoque et aliorum que ante appel.
lationem habuerant, et ablatione similiter aliarum rerum, in
statum pristinum appellatione et contradictione cessante
reducas. Ad hsec, quia secundum formam juris post appel-
lationem nichil est innovandum, volumus et precipimus ut
pendente judicio in eorundem fratrum detrimentum circa
statum monasterii nichil omnino satagas immutare. Nichilo-
minus precipiendo mandantes ut omnis qus ipsis monachis

post appellationem vel ante absque juris ordine illicite abs-
tulisti, in exeniis, ecclesiis, villis, possessionibus, redditibus,

seu rebas aliis, cum congrua recompensstione fructuum

‘* postea illicite perceptorum, et libertatibus, et amministra-
tione competenti et libera, infra xl. dies post harum recep-
tionem restituere non moreris. Ipsis quoque monachis pre-
cipiendo mandamus, ut si aliqua contra jus tuum et honorem

‘* presumpserunt, satisfactionem tibi appellatione remota exhi-

** beant competentem. Quia vero prior monasterii in prosecu-

'* tione negotii concessit in fata, volumus et precipiendo

'* mandamus ut iu institutione prioris contra privilegia sedis

446 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1i189. '' apostolicze et regulam beati Benedicti atque rationabilem

Mar.12. «* consuetudinem monasterii hactenus observatam non proce-

‘* das. Et si feceris, appellatione remota non differas revocare,

SMart, ''nullis litteris obstantibus in prejudicium juris eorum a sede

penttoen. '* apostolica impetratis, Alioquin dilecto filio nostro Johanni!

mandate. tituli Sancti Marci presbitero cardinali, apostolice sedis
** legato, dedimus in mandatis, ut apostolica auctoritate te et
* omnes contradictores et monachos ipsos, si rebelles extite-
* rint, ad hsc, remoto appellationis obstaculo, ecclesiastica
" districtione compellat, et eos quos ad veritatem plenius in-
" dagandam scierit nominari, quod gratia et timore postpositis
‘* testimonium perhibeant veritati, simili censuras cogere non
* postponat. Datum Laterani, iiii'^ idus Martii, pontificatus
'* nostri anno secundo."

April. Archiepiscopus igitur, satis humiliter et devotius
receives the SOlito ob presentiam legati suscipiens litteras, cum
mandate. omnes alias indignanter rapere soleret magis quam

accipere, suppressa voce respondit quod non stetisset
per eum quod monachi sua non recepissent. Asserebat
etiam se esse paratum ad restituendum, dum illi tan-
tummodo non accederent ad recipiendum, quos odio habe-
bat ex nomine eo quod jura ecclesie tueri viderentur.
The matter Cum autem mediante legato ab hac desisteret ques-
tione, et regum reformands paci idem legatus insiste-
ret; usque &d adventum ipsius in Angliam dilatum est
negotium, ne videlicet monachi, in egestate constituti,
gravarentur in expensis, cum transfretare cogerentur.
Conference — Reges autem et comes Ricardus una cum legato
June9. ^ et archiepiscopis quatuor, videlicet Cantuariensi, Ro-
thomagensi, Remensi, et Bituricensi, qui ad pacem
reformandam constituti sunt, cum innumera multitu-
dine nobilium apud Cenomannum vt idus Junii ad
colloquium convenerunt. Post igitur varias allegationes
hinc inde prolatas, rex Francie satis modeste, ut erat
breviloquus, protestatus est, quod omnia qus anno
preterito vel presenti regi Ánglorum abstulerat eidem
redderet, hac interposita conditione, ut sibi suam resti-

! John of Anagni, cardinal of S. Mark.

OPERA HISTORICA. 447

tueret sororem, quie ! ante annos xxii, tempore Lodo- 4p. 1139.
wici, comiti Ricardo data fuit in uxorem, quam in ime?
Anglia rex Henricus a tempore illo sub artissima tene- Pillip and
~ bat custodia. Comes etiam Ricardus lege ecclesiastica
suam sibi supradictam restitui petebat uxorem, et
Anglici regni sibi ut heredi fieri securitatem, et ut
frater suus junior Johannes, quem ut ferebatur amoto
Ricardo pater in regnum cupiebat promovere, vice
patris, quem setas simul et infirmitas a tanto labore
excusabant,? comes individuus sibi fieret in Jerusalem.
Cum igitur hiis omnibus rex Ánglie non sine convitio Henry
contradiceret, et sic omnes ab alterutro divisi ad arma agree.
convolarent, infra tertium diem civitas Cenomanensis Le Mans is
cum suburbanis suis, eo quod eam rex tueri non pote- June il.
rat, combusta et capta est, ut ipse rex et omnes qui
ei favebant alias divertere cogerentur. Inde Randul- Ranulf |
fus de Glanvilla in Angliam reversus est, ut omnes sent ia 0
Anglis milites licet extenuatos et pauperes compelleret c collect
transfretare. Qui cum Cantuariam oraturus accederet, ”
supprior eum Gaufridus in hunc modum allocutus est:
“ Quam grata, domine, et quam necessaria nobis est
misericordia, vestra potest de facili perpendere pru-
“ dentia" At ille: “Vos,” inquit, "nullam vultis His conver-
habere misericordiam, qui propter curiam Romanam Canterbury
nec domini regis nec alterius vultis adquiescere con- subprior.
silio, nec pro archiepiscopo vestro quicquam vultis
* facere, nec ab eo supplicatione parvula veniam
“ postulare." Cui supprior ait: “Pro domino et patre
nostro archiepiscopo quiequid debemus facere liben-
ter facimus et faciemus; domini regis omniumque
" bonorum virorum consilio parati sumus adquiescere,
“salvo statu nostro et jure ecclesie. ^ Veruntamen
“de consilio regis credendo valde nimirum repellit
* nos, quod, cum ei notum sit nos omnibus rebus et
* redditibus jam per duos fere annos esse spoliatos

~

! que} quam, C. {| ?excusabant] excusabat, A. B.

subprior.

Glanville’s
warning.

Henry

about Jun

e

448 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* et, quodammodo incarceratos, nullum hucusque nobis
* restitutionis vel consolationis prestitit solatium."
Randulfus ad hee: “Si regem," inquit, “ veremini,
* gunt episcopi et abbates ordinis vestri, sunt etiam
* barones et clerici qui in causa sibi credita nulla-
* tenus a vero deviabunt.” Et supprior: “ Boni,"
inquit, “et prudentes viri sunt, sed nobis suspecti, eo
“ quod semper foveant partem archiepiscopi, nec in
* aliquo regi velint contradicere, nec justitis: nostrse
* vel specie tenus in aliquo favere; preterea domine
* pape dure scripserunt contra nos, ideoque! non
“ &udemus in causa nostra illorum arbitrio subjacere."
His dictis, Randulfus indignans abiit et dixit, * Solam
* Romam quseritis, sola Roma destruet vos."

Festinus igitur abcessit et Londoniam properavit ut
milites Anglie congregaret, in Normanniam ad regem
iransmittendos. Affligebant enim eum rex Francis
Philippus et comes Ricardus acriter insistentes, nec vale-

29, isfored bat eis resistere, sed de castello in castellum preevium,

Philip’s
terms.

ne dicam fugitivum, sequebantur. Unde factum est ut
circa festum apostolorum Petri et Pauli undique pre-
meretur invitus, adeo ut regi Francie novam cogeretur
prestare fidelitatem, et xxx. milium librarum summam
polliceri, utrique vero, tam regi scilicet quam comiti,
omnes ante negatas annuere petitiones, et baronibus
Francie xx. milium librarum facere promissionem.
Cum igitur hoc modo pacificati a colloquio apud Gi-
sortium habito abinvicem discederent, et rex Anglis?

Themonks de solvenda pacta pecunia plus solito dolore cordis in-

come

the

king at Azai. trinsecus tangeretur, ex consilio legati venerunt ad

eum apud Azai quidam monachi Cantuarienses pro
ecclesia Cantuariensi supplicantes, et temptantes si
forte in suis sentiret angustiis et resipisceret, quanta
misera Cantuariensis ecclesia ab eo vel per eum pressa

! ideoque] ideo, B. | ?3rex Anglie] om. C.

OPERA HISTORICA. 449

egeret misericordia. Qui cum ad eum vix tandem A.D. 1180.

admitterentur et dicerent inter cetera, quod conven- Last words
tus salutaret eum ut dominum, ac si contumeliam au- tothe”
disset, cum acerba indignatione respondit: “Dominus

* eorum fui, sum et ero, mali proditores. Sed abite

* velocius, cum meis enim loquar fidelibus" Dum

igitur secederent monachi, unus ex eis ex intimo corde
trahens suspiria dicebat: “ Omnipotens Dominus per

* Suam ineffabilem misericordiam et per merita beati

* Thome martyris, si vita ipsius vel passio Ei placuit,

* nobis de tuo corpore in proximo justitiam faciat."

Rex autem, pro contumelia monachis illata a quodam

clerico correptus, litteras fieri precepit conventui diri-

gendas, et usque ad adventum suum in Angliam Can-

tuariensis ecclesiz distulit negotium. Ipse vero incon- Henry Il.

tinenti percussus expalluit et dissolutus est et male Chinen

interiit? iide nonas Julii apud Chinum, et apud Fontem

Ebraudi miserabiliter sepultus est, ut pre pudore regio

cetera taceantur. Male inquam interiit, ut propheticus

ille versiculus beato Thoms martyri divinitus inspira-

tus impleretur. Cum enim Sanetus Thomas ex perse-

cutione ipsius regis exularet, et quid de tanto persecu- Fulfilment

tore ecclesise et filis ejus futurum esset mente sedula nostlcation

pertractaret, versiculus iste incidit in mentem ipsius, Thomas.
“Mors tulit una duos, tulit altera sed male patrem.”

. Henricus etenim primogenitus ejus; et Gaufridus comes
Britannise, uterque dissenteria? obiit, sed pater infra
septimum diem post imprecationem monachi male mor-
tuus et ignominiose sepultus est. Monachi autem Can-
tuariam redeuntes has litteras ultimas Henrici regis
conventui porrexerunt :

1 male interiit] Here MS. C. pro- | * tuntur de morte regis Henrici
ceeds at once with the letter,omitting | ** quse in aliis libris habentur."
the intervening reflexions; there is 2 dissenteria ) dissentoria, B.
a marginal note, “ Hic quedam omit-

A .D. 1 189.
July

Letter of the
king to the

to
make peace
Ag soon a8
he should
return.

He is buried
at Font-
evraud.

Philip con-
firm the
recent
peace.

450 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

€t

* Henricus! Dei gratia rex Anglie et dux Normannis et
Aquitaniss et comes Ándegavise conventui ecclesise Christi

antuaris salutem. Super angustiis et molestiis quibus
hucusque oppressa est ecclesia Christi Cantuaris supra mo-
dum gravamur et movemur. Verum sicut rei veritas se .
habet bene nostis, et pro certo debetis habere, hoc neque
me volente neque approbante neque consentiente factum
fnisse, sed ad honorem Dei et ecclesim vestre, si per me
stetisset, jam diu pacificata fuisset? dissensio, que tem diu
inimico suadente inter dominum archiepiscopum et vos est
protracta. Nunc autem sicut audistis descendit ad partes
nostras? Johannes Sancti Marci presbiter cardinalis, aposto-
licre sedis legatus, ad pacificandum tants dissensionis turbi-
nem, cui quanta poterimus diligentia ad honorem Dei et
domini archiepiscopi et vestrum assistemus. Sed quia in
absentia nostra‘ et domini archiepiscopi in tam arduo nego-
tio debito ordine procedere non posset, vobis mandamus et
consulimus, quatinus causs vestre meritum sollioite vobis-
cum revolvatis usque in adventum nostrum, et interim in
unum convenientes, animos vestros, salvo in omnibus jure et
honore ecclesie, ad ea quem pacis sunt inclinetis, ut in ad-
ventu nostro viam ad tanti negotii decisionem faciliorem
inveniamus. Teste Willelmo de Sancte Marie Ecclesia apud
Azai."

Obiit autem rex Henricus anno regni sui xxxv°, ii?

nonas Julii, et apud Sanctum Ebraudum sepultus est.
Quo audito, rex Francie et comes Ricardus convene-
runt in unum apud Gisortium, et pacem illam, quz
Richard and Vivente Henrico rege inter eosdem formata et confir-
mata est, compromiserunt adinvicem observare; vide-
licet. ut rex Francie. munitiones illas et omnia quz
adquisierat, insuper addita tota Biturica, in sua teneret
custodia et libera possessione, et ut insequenti Quadra-
gesima iter arriperent eundi in Jerusalem. Facto igi-
tur homagio regi Francie de omnibus terris suis trans-
marinis, suscepit et ipse homagia concurrentium ad se
baronum et comitum ; fratremque suum Johannem

! Henricus] See Epistole Can- 5 nostras) vestras, C.

tuarienses, No. cccxii., p. 297. * nostra] vestra, B.

3 fuisset) fuit, C.

aw i = ~e o- - -- o^ *e 7 C-" --— <_< ae > 7. rs RD ar gg Pe a ee ee

OPERA HISTORICA. 451

benigne suscepit, blandeque consolatus est. Omnibus AD.ns9.

benigne loquebatur qui ad eum veniebant. Unde john te

amabilis valde inprimis effectus est. given,
Baldewinus autem Cantuariensis archiepiscopus, bre- Baldwin

returns to

viter eum alloquens, aecepta licentia iter per Witsan- E England,

dum paravit in Angliam. Cum autem procuratum alter pro-

fuisset a quibusdam qui male sibi erant conscii, ne execute the

legatus veniret in Angliam, idem legatus scripsit archi- dao

episcopo, mandans ut de causa Cantuariensi apostolicum

exequeretur mandatum, et ne de cstero manus in

monachos aggravaret. At ille nuntio benigne respon-

dit, se et domini papse et cardinalis preceptum ! liben-

ter esse facturum. Et sic ii? kalendas Augusti appli-

cuit apud? Dovoriam. Monachi vero Cantuarienses,

cum non liceret eis libere quoquam egredi, miserunt ad

eum salutandi gratia priorem Sancti Gregorii, ut de Vt ator a

transmarinis redeunti vice conventus debitam offerret procession.

processionem. At ille cum diceret per monachos eam

sibi debere offerri, et conventum in crastino per cleri- Aug.1i.

cos salutaret, missi sunt ad eum monachi tres viri

probatz religionis, ut de transmarinis venienti preemissa

salutatione de facienda processione ipsius inquirerent Baldwin

voluntatem. Quibus ille dixit: '" Conventus salutatio- thesubmis-

" nem suscipio, non suppriaris, quia excommunicatum subprior.

“eum habeo, et excommunicatum denuntio. Ideoque

“ volo'ut aut veniam petat et debitam accipiat abso-

'" lutionem, quia judicium de eo factum est et poena

* pro foribus, aut interim alicubi recondatur, vel ves-

“ tram non suscipiam processionem." Cui monachus The mes.

qui loquebatur inquit: * Non habemus eum excom- fusce to !

* municatum, nec excommunicatus est, nec, eo amoto

“ vel etiam quolibet minimo ecclesie monacho, ulia

“ab alis fiet processio; non enim ab invicem pote-

* rimus separari" Et adjecit: * Nunc ergo, karissime

* pater et domine, per misericordiam Dei rogat sup-

| preceptum) om. C. | 2 apud] ad, C.
FF 2

452 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1180 “ prior et cum eo conventus, et per beatorum Can-
' * tuariensis ecclesiz sanctorum merita, ut domini pape
* et quem misit legati adimplere velitis mandatum."
Thearch- At ipse non veritus justitiam respondit et dixit, quod
bishoper- . . . 1 . e.
presses his, jam apostolicum fecisset mandatum. Et subj unxit :
appointing " Ad ecclesiam meam veniam, priorem meum insti-
tual officers. * tuam, camerarium et sacristain faciam et meum cele-
* rarium." Cumque super hujusmodi plurima mina-
retur, licentiati monachi recesserunt, quse audierant et
viderant conventui nuntiantes. Archiepiscopus autem,
quodammodo extra se positus, in impetu furoris sui
juvenem quendam a sua fugavit curia, eo quod talis
monachi abeuntis posuisset calcaria, vel ascensorium
Hearrives tenuisset. "Tertia deinde die, cum archiepiscopus veni-
bury; the ret Cantuariam, nec vellent monachi a ccetu suo repel-
are 2n
lere suppriorem, nec eo presente vellet archiepiscopus
solenniter suscipi, ne nil ageretur signa solenniter in
adventu ipsius pulsare fecerunt. Dominica autem die,
August 6. viii? scilicet idus Augusti, mediantibus hinc inde ami-
on, Cis, tandem consensit archiepiscopus, ut omnia conven-
tui restituere vellet in integrum, videlicet possessiones
et ante habitas libertates. Consentiente conventu, verbo
tenus restituta sunt omnia in audientia cleri et populi,
et in osculo pacis. Cum autem monachi vice conven-
Thearch- tus corporalem peterent possessionem, jam mutata con-
clares the ditione quam in oculis quingentorum fere hominum in
made tothe osculo pacis fecerat, dixit se non nomine universitatis
entiariee, illam fecisse restitutionem, sed tantum duobus, quibus
nouncesthe in instanti absque conscientia conventus tertium appo-
excommu- suit, quem et celerarium nominavit, ut hi tres secun-
dum formam de Alenzun omnes ecclesie regerent
possessiones. Denuntiavit etiam suppriorem excommu-
nicatum, nec pati potuit ut preedicte interesset resti-
tutioni. Videns autem conventus jam omnia commu-
tata fuisse, per abbatem Sancti Augustini Rogerium,

1 At ipse. . . mandatum] om. A. B.

OPERA HISTORICA. 453

quem etiam in hoc negotio senserunt adversarium, et AD. 1180.
ugust 7.

per priorem Sancti Gregorii, petierunt in crastino, ut The monks

archiepiscopus omni ambage seposita de plano apostoli- exooutin of

cum exequeretur mandatum. Crastino autem preevenit date.

eos archiepiscopus, mandans quod omnia restituere vel-

let in integrum cum debita et libera administratione,

sicut aliquo habuerant tempore, vel eo etiam die quo

ipse archiepiscopus factus est; videlicet ut conventus

monachos tres vel quatuor ad “custodiendas villas ordi- {2 bishop | se

naret, qui de redditibus omnibus thesaurariis a con- range

ventu constitutis per taleas responderent; et illi cele-

rario, sacristze et camerario, quorum institutio ex assensu

conventus ad archiepiscopum pertinere dinoscitur, prout The con-
vent accept,

necessitas exigebat et ratio, expensas erogarent, salvo but the,"

in ceteris mandato domini pape et querelis partis sr po back,

utriusque. Relata sunt hsec conventui; et cum omnes s

parati essent ad suscipiendum, resilire ccepit archiepi- Aug.8.

Scopus & proposito, dicens se velle sibi reservare the-

saurariorum institutionem, et eorum qui villis erant

preponendi Unde usque in crastinum petite et con-

cessee sunt inducism respondendi. Archiepiscopus autem .

die crastina licet matutinam horam! non sustinens,

abiit ad villam suam que dicitur Tenham.

Legatus? interim ad preces ducis in Pictaviam pro- the legate
fectus est ad colligendas decimas, de causa Cantuari- money in
ensis ecclesie, pro qua missus est, penitus sopita
legatione. Maluit enim ad nutum principis pecuniis
colligendis insistere, quam ad preceptum summi ponti-
ficis Cantuariensis ecclesie pacem debitam reformare

Convenerunt interea apud Wintoniam episcopi et Great as.
abbates et Angli; nobiliores in occursum comitis et Winchester
ducis Ricardi, qui apud Barbefluctum ad mare descen- Richard.
derat, ut ad coronationem suam celebrandam properaret

in Angliam. Regina quoque Alianor qus, defuncto

ment.

horam] moram, C.
* Legatus] The two following sentences are transposed in MS. C;

454 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1189. rege sponso suo Henrico, ad imperium filii sui ducis
Theme Ricardi a diutino carcere liberata est, ibidem cum pro-
the convent ceribus Anglie et Randulfo de Glanvilla filii sui ducis
at Winches- 5 d ventum expectabat. Consertus est itaque sermo in-
ter eos in presentia regine de tribulatione Cantuari-
ensis ecclesite, unde et ipsius ducis Ricardi susceperant
mandatum, tam archiepiscopo Cantuariensi quam ejus-
The abbot | dem conventui! deferendum. Placuit tandem omnibus
the proret ut Johannes? abbas de Hida, Henrico? priore de Bere-
Bermond-
sey sentio, mundeseia comitatus, pacis intuitu reformandse Can-
Aug.1l. tuariam mitteretur. Accesserunt itaque predicti viri
Cantuariam, conventui ex parte regine et Randulfi
prefecti comminatorias litteras deferentes. Admissi in
capitulum, proponebant dura et aspera valde, dicentes
et per sacramentum altaris dejerantes, quod ab ipso
duce® jam emanasset mandatum, ut supprior ab eccle-
Ther | si& manu militari cum omnibus sibi consentientibus
threatening A) . "m . .
message. expelleretur, nisi voluntati archiepiscopi per omnia con-
sentirent. Paratus enim erat archiepiscopus, ut dice-
bant, omnia restituere salvo jure et querelis utrius-
, que partis et mandato domini papr. Venerabilis
Thesup. autem supprior Gaufridus preemunitus biduo ante ad-
PWapes ventum abbatis ad mare descenderat ut tantam mali-
fus?) tiam declinaret, vel ut ducem super his alloqueretur
et quem miserat papa legatum. Videns vero conven-
tus et ex ore nuntiorum audiens ecclesie Cantuarien-
The convent sis inauditum imminere periculum, consenserunt tan-
archbishop’ " dem utcunque, ut is quem archiepiscopus nominaverat
nominee as
cellarer. Celerarium, licet minus esset idoneus et contra morem
ecclesi, constitutus, pro bono pacis celerariam mini-
straret, salva in ceteris omnibus ecclesie libertate.

Rediit igitur predictus abbas ad archiepiscopum ducens

a Got eS me en eR EI

! conventui] ecclesia, C. bot of Glastonbury ; bishop of Wor-
3 Johannes] John Suthill, abbot | cester, 1193-1195.
of Hyde, 1181-1222. . * dicentes] om. A. B. /

3 Henrico] Henry de Soilli, prior 5 duce] om. A. B.
of Bermondsey and afterwards ab-

OPERA HISTORICA. 455

secum monachos quatuor, qui ex ore archiepiscopi for- A.D. 1189,

mam restitutionis audirent, et initium pacis conventui Pons " »

reportarent. Annuit igitur archiepiscopus in preesentia pete Oe

episcopi Bajocensis et abbatis de Hida et prioris denis ^

Beremundeseia et praedictorum iiii. monachorum cete- convent,

rorumque qui aderant, ut illa restitutio, que Cantuarise tho papal.

publice facta est, stabilis permaneret, salvo scilicet man- ™"*"*

dato domini paps, salvis ecclesie cartis et privilegiis

et querelis et jure utriusque partis. Similiter et mo-

nachi vice conventus archiepiscopo consenserunt! ut

quem nominaverat monachus celerarii? gauderet officio,

salvis omnibus qus superius salvata fuerunt. Verum

quia archiepiscopus sie loqueba£ur, ut priorum positio-

nes verborum subsequentibus cavillationibus commutare The convent

vel extenuare velle videretur, petierunt predicti mo- that tho

nachi, quod et volebat conventus, ut singuli’ verborum be: be written

articuli redigerentur in scriptum, et, appositis sigillis sealed.

archiepiscopi scilicet abbatis et prioris, conventui mit-

terentur. Noluit archiepiscopus prefato scripto sigil- Baldwin

lum apponere, sed ad petitionem monachorum ssepedic- *

tos mediatores misit Cantuariam, qui vice archiepiscopi

celerarium instituerent et conventui cum villis et

possessionibus omnibus curiam resignarent. Cum igi- Augusti.
Discussion

tur in crastino, pridie scilicet idus Augusti, mediatores on this
illi venissent Cantuariam, et in conventu Cantuarie de Rua,
forma restitutionis et scripti, deinde de sigillorum ap-
positione, multiplex et varius sermo verteretur, cuncta-

que satis placita et complanata fuissent, dixerunt nun-

tii quod archiepiscopus eis, prohibuisset, ne alicui scripto

sigillum apponerent, sed de pacis reformatione verbo

tenus perhiberent testimonium veritati. Mirabantur ad

hzc universi, et in hune modum abbatem ipsum allo-

cuti sunt: “Domine, ut asseritis, vos * ex parte reginz

* et Randulfi de Glanvilla et cleri Angim ex man-

o — — —— ee ——- ae — 2 l——— meen €

! consenserunt] concesserunt, C. 3 instituerent] instituerunt, C.
3 celerarii] celeraris, C. * vos) et, ins. B. ; om. C.

A.D. 1189.
August 12.

As the arch-
bishop will
not seal the

emand the
execution of
the pope's
mandate.

S dena
re)

the prior of
Bermondsey
attest under
seal the act
of restitu-
tion.

456 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* dato ducis, reformands pacis intuitu inter nos et
* dominum archiepiscopum, huc accessistis, minasque
* nobis terribiles scilicet de captione nostra et ejec-
* tione attulistis. Nos autem, quamvis non debeat esse
‘ stabile quod vi vel metu extortum est, tamen pro
* bono pacis, etiam contra morem et jus ecclesise, archi-
episcopi paruimus voluntati et vestre suggestioni.
Nune autem quia videmus archiepiscopum verbo suo
non stare sed semper retrogradum esse, et omni mo-
* mento in incertum commutari, resilimus et nos a
* eoncessis, petentes nobis apostolicum in omnibus ad-
impleri mandatum. Sciatque dominus archiepiscopus,
quod et vobis constanter asserimus, quod omnes et
singuli quotquot sumus senes cum junioribus parati
“ gumus pro libertate nostra et jure ecclesie non solum
“ minas sed et contumelias et carceres, et quicquid
* humana potest excogitare malitia, sed et ipsam mor-
“tem, si Deus dederit, sustinere" | Cumque omnes
idem acclamantes assurgerent, obstupuerunt nuntii tan-
tam in tanto conventu unitatem simul et constantiam
esse, animoque suo consternati et anxii quid facerent
ignorabant. Videbant enim hinc et inde periculum, et
jam novam pullulare! discordiam. Invocata tandem
Spiritus Sancti gratia, bonum et utile consilium artifi-
ciose repertum est quo conventui satisfactum esse vide-
batur &d tempus, ne in posterum causa vel jura peri-
clitarentur ecclesie. Apposuerunt enim sigilla sua
cere impressa scripto coram omnibus facto in hunc
modum :

** Johannes Dei gratia abbas Sancti Petri de Hida et Hen-
* ricus prior de Beremundeseia omnibus Christi fidelibus ad
‘‘ ad quos presentes littere pervenerint salutem. Sciatis quod
* dominus Baldewinus Cantuariensis archiepiscopus reddidit
** conventul ecclesie Christi Cantuarie omnia maneria, red-
* ditus et possessiones suas, ad tenendum ita libere et quiete
* gicut tenuerunt tempore quo promotus est in archiepisco-

! pullulare] imminere, C.

OPERA HISTORICA. 457

‘‘ pum, salvis privilegiis eorum et cartis, et salvis querelis A.D. 1189.
* eorum et mandato domini papse in omnibus, et salvo jure ^"5Ust1*.
* archiepiscopi et conventus. Hanc restitutionem ita factam

‘* gigillorum nostrorum appositione attestamur."'

Instituit igitur predictus abbas vice archiepiscopi in The cellarer
conventu celerarium, foresque et hostia curis, que jam
anno uno et dimidio pessulis et repagulis firmissime The convent
clausa fuerant, reseravit, curiamque et officinas bonis opened.
omnibus vacuas conventui resignavit. Mirabantur Exhaustion
omnes qui aderant curiam Cantuariensis ecclesiz, jam "
olim omnibus bonis refertam, ad tantam et tam mise-
ram paupertatem redactam ut officinarum vix solos
parietes obtineret illesos. Missi sunt ilico monachi Monks sent,
duo ut villas ecclesie visitarent et possessiones, ut victuals.
saltem ibi victualium vel modicum invenirent sola-
tium.

Proestolabantur interea prelati Anglis, ut praedictum The bishop
est, apud Wintoniam Ricardi ducis adventum. Cum s nee
quibus et Gaufridus Ridellus Heliensis episcopus pom-
posus et fastu plenus occurrens adversa correptus
valetudine decidit in lectum et mortuus est. Cujus
cadaver ad Heli deportatum est et sepultum. Inventa His tres
est autem in thesauris ejus non modica pecunie mul- posed of
titudo, e'quibus tria milia et cc. mares novo regi
coronando collata sunt pro anima episcopi, qui mona-
chorum suorum specialis extitit expugnator, mimis et
scurris dividends. Dux autem Ricardus applicuit in
Anglia apud Sudhamtoniam ii? idus Augusti, et in Richard
vigilia Assumptionis apud Wintoniam solempniter re- aus. 12, and
ceptus est. Audiens autem Gualenses e finibus suis st Wincher
erupisse, et aliquas villulas vastasse in Anglia, diver- ten, Aug. T
tit illuc ut illorum saltem ad tempus impetum cohi-
beret. Verum matris sus videlicet Alianor reginz
consilio revocatus est, pervenitque Londoniam iiijo The corons-
nonas Septembris, et in crastino in ingenti gloria coro- ton, Bepte f
natus est a Baldewino Cantuariensi archiepiscopo,
astantibus et cooperantibus episcopis Ánglim. Propo-
suit itaque novus rex octava die vacantibus ecclesiis

458 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1180. de consilio cleri pastores preeponere, ut tanto liberius
Preparation 8ü&m in Jerusalem pararet peregrinationem, quanto
bishops. ^ rectius ecclesia Dei propria gauderet libertate. Vide-
batur enim in primis diebus quod omnem abnegasset
impietatem, et quod avaritiam contempneret et dona
ferentes. Sed in instanti a bono proposito pravorum
consilio revocatus est, diemque faciendarum. mutavit
Adjourned electionum, locumque de Londonia ad villam quz
ton Gadintonia nuncupatur. Videns autem Baldewinus
Cantuariensis archiepiscopus quod absque conscientia
sua regium esset mutatum consilium, iratus est valde.
Beldwin’s Ira etiam ipsius aliunde aucta est, eo scilicet quod
John’s Johannes frater regis filiam comitis Gloecestrim in ter-
marriage. .
tio gradu consanguineam duxisset uxorem. Unde eidem
Johanni comminatoriam misit epistolam, inhibens ei
sub anathemate ut accessum non haberet ad virginem,
praecipiens ut in die peremptorio in preesentia ipsius archi-
episcopi appareret de tanta transgressione responsurus.
Sept.13. — XVIIo kalendas Octobris convenerunt apud Pip-

tembir at welle episcopi et abbates Anglis, ubi in preesentia regis
Fheticno¢ et archiepiscopi isti electi sunt: Godefridus Wintonism,

bishops. — Ricardus Londonism, Hubertus Salesbiriee, Willelmus
cancellarius Heliensi ecclesi, et Gaufridus, frater regis
sed nothus, Eboracensi. Abbates quoque electi sunt,
videlicet Glastonensis, Siraburnensis, Persorensis et

Baldwin — ile de Favresham. Igitur soluto predicto concilio,

breaks the . í; . . .

peace with archiepiscopus versus Cantuariam iter reflexit, et pa-

the monks. . .
cem quam fecerat! cum conventu Cantuariensis eccle-
sive primus violavit. Villis namque et redditibus ut
promiserat necdum ad plenum restitutis, ecclesias et
villas tres eisdem vel non reddidit vel iterum abstulit,
eo quod non auderent excommunicatis domini pape
et malefactoribus suis communicare. Petentibus autem
monachis et orantibus ut eis omnia? secundum quod
promiserat restituerentur, nunc dure nunc benigne?

! fecerat] om. B. 3 nunc dure nunc benigne] non
? omnia) qute, ins. A. B. dure non benigne, C.

OPERA HISTORICA. . 459

sed absque effectu loquebatur. Dicebat autem quod AD. nas.
in proximo venturus esset Cantuariam, ut consilio y, reposot
conventus priorem eis preficeret. Mirabatur ad hac Ponts
conventus, presertim, cum tanta discordia jam inter

eos triennio tracta necdum ad plenum esset pacificata.
Miserunt igitur ad eum duos fratres seniores, rogantes
attentius ut ab hac desisteret intentione. Qui cum oct.4
repulsi a petitione domum redissent, crastino, 111j° Three visit
scilicet nonas Oetobris, missi sunt ad eum usque Ten- rim at
ham monachi tres qui eidem vice conventus preces to deter him
porrigerent in hune modum: “Domine pater vene- appoint-
* rande, venimus ad vos ex parte conventus humili

" prece suppliciter exorantes, sicut et fratres nostri

* qui hesterna die vobiscum fuerunt, quatinus inten-

* tionem vestram quam habere videmini de priore

* faciendo aliquantulum differre velitis. Non enim ad

“ preesens ordine debito hoc potestis efficere, cum as-

* sensum conventus nostri non habeatis, eo quod. inter

* vos et illos res acta non est secundum apostolicum

* mandatum. Preterea supprior noster, in prosecutione

* cause nostre et appellationis super hoc specialiter

* factze, in partibus transmarinis in presentia legati

“ consistit, et cum eo fratres nostri, in quorum ab-

“ gentia huic vestre voluntati assensum dare nec

* possumus nec debemus" Quibus archiepiscopus, He refuses
* Petitionem," inquit, * vestram non audio, quia rationa- two of the.
* bilis non est, sed faciam quod facturus sum. Duos”
“autem ex vobis in custodia mea retinebo, tertius

* quo libet abscedat.” Quo dicto, irruentes undique

famuli archiepiscopi duos monachos cum famulis suis
tenuerunt et equis, tertius vero Cantuariam reversus

est, ut ea quze dicta sunt vel facta conventui nuntiaret.

Ipse quoque archiepiscopus in spiritu furoris sui, iijtio He comes to
nonas Cantuariam veniens, fratres aliquot ecclesise Oct.5
seniores suam vocavit’ in cameram. Quos secretius
alloquens, de priore faciendo. quesivit consilium. At

illi omnes et singuli dissuaserunt ne fieret, dicentes

460 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD.1189. conventum super hoc specialiter et contra omnia ap-
After die. pellasse gravamina, nec ad eum de cetero aliquos
Ehe monks venturos esse de fratribus, nisi primo fratres quos
way intothe extraordinarie ceperat restitueret. Hoc audiens ar-
the cloister,
and then chiepiscopus fratres alios plures cseteris et eos maxime
chapter — quos exosos habebat ad se venire precepit. Qui cum
super hoc mandato in conventu conferrent ad invicem,
ecce, archiepiscopus in claustrum irruens cum multa
militum et plebis multitudine duxit secum fugitivos
illos et proditores ecclesie, Rogerium scilicet Norreis
et Osbernum de Bristo! Unde territus conventus
aufugit? in ecclesiam, et archiepiscopus cum turba
Themonks multa capitulum ingressus est. Conventus autem mis-
ves mass sam de Beata Virgine Maria solemniter inchoavit,
ut saltem sic a persecutoris protegeretur insania.
Thearch- Quod audiens archiepiscopus missis nuntiis vocavit
summons eos, ut sic quasi de inobedientia rationabilem malig-
nandi videretur habere occasionem. Alanus autem qui
He refuses tunc temporis, absente suppriore, ceteris preerat, ha-
bito consilio cum quibusdam fratribus, inducias petiit
usque mane, quia conventus divinis ut dictum est
erat intentus obsequiis; quas minime potuit obtinere.
Conventus autem, Deum magis timens quam Balde-
winum, missam Beatz Virginis devote celebraverunt,
scientes quoniam ? magis obedire Deo oportet quam
Baldewino. At ille fratres quinque quos prudentiores
noverat excommunicavit, preecipiens ut omni sublato re-
He makes fugio altaris et ecclesie caperentur. Quo facto, priorem
Roger 4
Norreys a. 6. ilico, absente conventu, ij° nonas* Octobris nominavit
Rogerium. Qui cum esset manifestus inimicus et prodi-
tor eeclesie, ut superius diximus, per cloacam aufugit
claustralem amcenitatem. Cum autem archiepiscopus
curiam monachorum missis in eam nuntiis occupasset,
concurrerunt monachi, ipsosque de curia ejecerunt.

! Bristo] Bristowe, C. 4 ii* nonas] nonis, C. The date
? aufugit ] affugit, B. in the text is right; see Epp. Can-
5 guontam] autem, C. tuar., p. 311.

OPERA HISTORICA. 461

Ville autem et omnia quse extra januas habebant in A.D. 1189.
TD - Oct. 6.
manus archiepiscopi capta sunt, et novo priori 2d the monks
devorandum tradita, iterumque janitores ad portam fed to the
cimiterii positi sunt, ne monachi vel servientes eorum, "e"
qui &d capiendum ex nomine designati sunt, aliqua-
tenus egrederentur Ex quibus tamen aliqui capti
sunt et in vincula conjecti.
Interea rex pravorum suggestione preevaricans, et The bishop
juramentum quo in facie ecclesie astrictus est minus having
ught the
quam deberet observans, occasione crucis assumptee riory ot.
pecuniam undecunque juste vel injuste collectam ha- from the
bere cupiens, avaritie frena laxavit, vendiditque inter the ae, a
cetera, ut ferebatur, prioratum Coventrensis ecclesise try, Oct
Hugoni cuidam nefando Cestrensi episcopo, qui a
jurisdictione Cestrensis episcopi per multa tempora
fuerat emancipatus. Sciens itaque idem malignus
episcopus quod trecentarum. marcarum regi cupido
spopondisset pecuniam, vii? idus Octobris armata
manu prioratum invasit, priorem fugavit, monachos
in ecclesiam fugientes verberibus attrectavit, alios vul-
neratos inutiles reddidit, alios in vincula projecit et
carcerem, alios spoliatos ignominiose fugavit. Omnia
etiam ecclesis: almaria confregit, cartas et privilegia |
quedam igne coneremavit. Rex autem nuntios suos Oct.12.

cum litteris misit Cantuariam, qui iiiife idus Octobris 2o Eines

in capitulum venientes modis omnibus insistebant, ut convent to
conventus de tota causa dirimenda compromitterent in afbiration.
arbitros, omni occasione et exceptione remota. Minis
tandem et blanditiis effracti monachi concesserunt ut
aliquos ad regem mitterent monachos, qui de consilio

regis ceeterorumque amicorum ecclesis de reformanda They
pace inter ipsos et archiepiscopum tractarent, excepto presente”
tamen opere capelle et persona Rogerii, quibus nulla serving two
ratione consentire volebant. Petierunt autem regii "^ Ponts
nuntii ut hii qui mittendi erant litteras haberent
ratihabitionis, ut id quod rex in eorum decerneret

presentia, egteri omnes incommutabiliter ratum ha-

A.D. 1189.
Oct. 12.
They refuse
to give the

messengers
full powers,

Three
monks sent
to court the

8
favour and
obtain a
postpone-

ment.

Letter of
the convent
to the
legate.

They are in
despair at
is delay.

king’s letter.

462 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

berent. Sed conventus, videns ex hujusmodi missione
non modicum ecclesie suse et cause imminere pericu-
lum, litteris hujusmodi preebere noluerunt assensum,
sed monachos aliquot ad regem mittendos esse dixe-
runt, non ut absque conventus auctoritate aliquid
efficerent stabile, sed ut domini regis qusererent con-
silium et implorarent auxilium de reformanda pace.
Reversi sunt autem in brevi a rege monachi duo, qui
ipsius prztemptare debebant animum, regias litteras
conventui deferentes. Missi sunt e vestigio ad regem
monachi tres qui ipsius quocunque modo captarent
benivolentiam, et diem compromissionis faciendz ali-
quantulum protelarent, si forte interim visitaret! eos
oriens ex alto Dominus, et a legato vel ab ipso Ro-
mano pontifice aliquam mererentur habere* consolatio-
nem. Miserunt autem legato colligendis decimis intento

litteras in hunc modum:

* Reverendo patri et domino Johanni, Dei gratia tituli
‘* Sancti Marci presbitero cardinali, sedis apostolice legato,
* conventus ecclesie Christi Cantuarie, omnium conventyum
* miserrimus et magis afflictus, salutem et vale ultimum.
‘** Quotiens et pro quibus injuriis suffragium sedis apostolice
‘* imploraverimus, discretionem vestram latere non credimus,
* Sed quanto amplius ad vos clamavimus, eo? acrius* afflicti
* sumus. Semper tamen speravimus quod saltem aliquando
‘* exgurgentes propter miserias et gemitum pauperum et post
* dissimulationes tot et tantas arriperent manus vestre judi-
* cjum. Nunc autem quia aliter accidit quam sperabamus,
* nec aliquod per vos vel in minimo consecuti sumus auxili-
* um, sed majus sustinuimus detrimentum, quod tamen inviti
* dicimus, non existente qui nobis subveniat vel justitiam
'* exhibeat, confundimur et deficimns, coacti manum dare hos-:
'* tibus et in eorum compromittere arbitrium qui nos eorum
** judicabunt ad votum. Quod et plenius poteritis advertere
** ex litteris domini regis quas nobis in hac forma nuper des-
* tinavit: ‘ Ricardus Dei gratia rex Anglie et dux Norman-
* * nig et Aquitanis eb comes AÁndegavise, conventui Sancte

1 visitaret] visitavit, C. * acrius] amplius, B., corrected
? habere] om. A. B. to acrius.
3 eo] et, C. |

OPERA HISTORICA. 463

* ' Trinitatis Cantuarime salutem. Mandamus vobis quod nul- A.D.1180.
'" *]atenus confidatis de apostoliom sedis legato, et quod in , October.
Copy of the
‘* ! regnum nostrum ngo propter negotium nostrum nec ves- king’ s letter
** * trum ullatenus intrabit ad terram nostram destruendam. summoning
** * Sed si compromittere volueritis in episcopos et abbates et monks.
'* ! viros religiosos regni nostri, nos id archiepiscopo significa-
* * bimus, et nos necessariá ministrari faciemus xii. monachis
** “de conventu vestro qui propter hoc ad nos accedent cum
‘* *litteris ratihabitionis;' et significate? nobis si id facere
* ' volueritis. Quia igitur ad radicem arboris securis posita
* egt, nec aliquo modo evadere possumus quin in arbitros
‘* compromittamus, ne nobis possit imputari, vel nos ab aliquo
" argui quod minus sequo et citra posse nostrum fecerimus,
** hoc vobis significamus. Vos videritis si ordine quo proce-
* dendum fnit processistis, et, si non, requirat Deus hujus-
' modi de manibus vestris. Clausi sumus et obsessi, rebus
* et redditibus omnibus spoliati, quidam de fratribus nostris
* excommunicati denuntiati, quidam capti et inhoneste tractati,
‘* gervientes nostri in vincula projecti, omnes quotquot sumus
* ita angustiati et afflicti, quod vita nostra non solum tediosa
* sed etiam odiosa est nobis. De ostero nichil vobis scribe- If heis todo
‘* mus, quia nec scribendi copiam nec pueros habemus per Bem
* quos negotia nostra exercere possimus. Si nobis vel sero eet make
volueritis subvenire, et famam vestram cum vita nostra
* redimere, multa opus est acceleratione. Alioquin actum
** est de nobis et de ecclesia Cantuariensi, cujus causa et con-
" ditio circumquaque notissima eorum faciet in infamiam
* redundare quicquid ei de suo jure subtractum fuerit, et
‘* quorum patientia et dissimulatione deperierint."' ?
Igitur monachi tres ad regem directi sponsione quin- The monks

romise th
gentarum marcarum ipsius pacantes animum, &udierunt ing 600 °
ma

ab ipso in verbo regio quod capella stare non posset,
et quod pro nominatione prioris pax ecclesiz non re-
maneret. Volebat enim $* ut duodecim monachi cum He under
litteris. ratihabitionis occurrerent ei et clero Anglis amine their
hae de causa Londoniam venienti, ut auditis cartis et
privilegiis utriusque partis et allegationibus, omnium
judicio tanta dissensio finem debitum sortiretur. Hoc
enim egerant archiepiscopus et ille Coventrensis epi-

nw

! ratihabitionis] ratihabitationis, 3 deperierint) deperierunt, B.
C. * enim) autem, C.

? significate] significare, B

A.D. 1189.
November.
Meeting at
W -

ster
(Nov. 8.)

Baldwin
orders one
of the ex-
communi-
cated monks
to leave,

He alleges
the Papal
prohibition.

Speech of
one of the
monks.

464 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

scopus nec non et alii episcopi qui miseris monachis
erant infesti, ne legatus hac de causa veniret in An-
gliam, ut vel sic apostolica auctoritas regia censura
cassaretur. Cum itaque rex et episcopi ex condicto
venissent Londoniam et xii. monachi Cantuarienses! in
capella infirmorum apud Westmonasterium residerent,
supervenit archiepiscopus cum turba suorum, factaque
breviter oratione, mandavit cuidam? ex monachis ut
tanquam excommunicatus a capella egrederetur, nec?
locum sacratum contaminaret. Inhibuit etiam cseteris
ne eidem monacho in aliquo communicarent. Monachus
autem ille nuntio respondit dicens: “ Dic archiepiscopo,
“ frater, quod dominus papa ipsius suspendit potesta-
* tem, collata nobis indulgentia ne pendente lite sua
* in nobis teneat sententia." Indignans ad hee archi-
episcopus magnam ilico exercuit machinationem, ut
vel illum monachum caperet, vel a coetu separaret
ezterorum. Monachi vero intrepidi, post aliquantulam
moram mature palatium regis ingressi, prudenter ipsius
declinaverunt insidias. Quos in brevi subsequens ar-
chiepiscopus in interius cubiculum ingressus ad regem,
de monacho illo quem se excommunicasse dicebat ca-
piendo vel amovendo, quia dux verbi videbatur, longum
sed inutilem traxit sermonem. Sed cum nichil pre-
valeret, tam ipse quam esteri omnes in presentiam
regis et episcoporum convocati sunt. Ex quibus unus
senex et plenus dierum dixit ad regem: “ Ad prsesen-
* tiam regie majestatis missi sumus a conventu mi-
* sere Cantuariensis ecclesis qus jam per triennium
* multis modis et anxietatibus variis injuste afflicta
* est. Quse cum Anglicane ecclesi: usque ad hsec

1In the report of this council, | another. The report differs only in
(Nov. 8) made by the convent tothe | some slight perticulars from Ger-
subprior Geoffrey, it is stated that | vase's account. See Epp. Cant,
fourteen of the monks were sent. | pp. 315-319.
Of these Gervase himself was one, ? cuidam |] '*Master William,"
and Nigel the satirist and poet was | Epp. Cant, p. 315.
3 nec] ne, C.

OPERA HISTORICA. 465

* novissima tempora mater existat et domina, salutat ES D. lus.
." vos ut filium, salutat ut dominum, orans et obse- address of
" erans ut ei per nos misericordiam velitis impendere monk.
* et curam adhibere ut dominus noster archiepiscopus

" pacem nobis restituat et ante habitas libertates.

* Parati enim sumus et semper fuimus ei ut patri

“ debitam exhibere reverentiam." His dictis, seniori lle, They ask to
eum cgteris omnibus genua flectens, orationem com- aritition.
plevit in lacrimis. Cum autem qusereret rex an com-
promittere vellent in arbitros, monachi djxerunt: * Ob

* nimiam excellentiam archiepiscopi omnes nobis quasi

“ &dversarii facti sunt, ut nec unum quis audeat pro

“nobis allegare sermonem. Sed jam nunc a latere

“ vestro nobis preestari consilium postulamus.” Annuit The bishop,
rex ex assensu archiepiscopi monachorum juste peti- the Master
tioni, et Reginaldus Bathoniensis cum Gaufrido magis- ph ple advise
tro Témpli seorsum cum monachis resederunt. Visis '

autem duabus cartis tantum, Sancti videlicet Anselmi

et regis Willelmi primi, eo quod regis impetus juve-

nilis moram non sustineret, hoc consiliosuni videbatur Restitution
et justum, ut ante litis ingressum plenam ablatorum
reposcerent restitutionem. Quam cum ad preces mo-
nachorum in audientia omnium peteret ille Batho-
niensis, ilico responsum est quod ad pacem recipiendam —
non ad! litigandum essent monachi ad curiam vocati.
Post varios deinde sermones undique prolatos, cum
monachos interrogaret rex.an pacem quererent, vel
quid ab archiepiscopo peterent, monachus respondit : Demands ot
* In primis petimus demolitionem capelle qus totius ciated to
“mali hujus initium est; deinde depositionem illius

“ quem absque ratione et contra morem ecclesie no-

* minavit? priorem. Petimus etiam res et possessiones

“ nobis ablatas. Petimus ecclesias et ex his omnibus

* fructus medio tempore perceptos. Petimus ut nobis

* restituantur monachi nostri et famuli quos dominus

The demand
fused.

1 ad] om. B. | nominavit] nominasset, C.
aa

466 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.118 “ archiepiscopus adhue tenet in vinculis. Petimus ut
Thede-, ^" supprior noster et fratres ceteri qui in transmarinis
_ the convent. “ gunt libere redeant ; et cum observatione cartarum et
'* privilegiorum de cstero cessent gravamina, et hac-

* tenus habite restituantur libertates" Hac audiens
archiepiscopus dixit ad regem: "Sicut ipsi repetunt
Thecounter-* ques sua sunt, sic et ego ea repeto que michi vi et
thearch- * injuste subtraxerunt. Primo debitam obedientiam et
“ subjectionis reverentiam. Deinde quorundam officia-

* lium institutionem, sigilli quoque et thesauri custo-

“ diam, et alia hujusmodi ; primoque restituendus sum,

* quia primus et caput ecclesiz.” Monachus ad hsc:

* Satisfaciat nobis dominus archiepiscopus nostra re-

* stituens, et parati erimus ei pro loco et! tempore

Mention of ^^ Sufficienter respondere." Roffensis autem dixit ad
treasure. regem: “ Thesaurus ecclesie vester est, nec absque
" vestra conscientia debuit amoveri" ‘ Verum est" in-

quit rex, “thesaurus noster est, ad defensionem terre
proposesthe | contra hostes peregrinos. Sed jam nosse velim, an
arbitration. “ utraque pars tam meum quam episcoporum regni
* mei et sapientum? de tota controversia subire ve-

* lint arbitrium." Quod audiens archiepiscopus de fa-

cili prebuit assensum. Hoc enim optaverat ab initio

Thearch- caus, hoc votis omnibus expetebat, ut, Romans sedis
accepisthe &uctoritate repulsa, eorum judicio causa finiretur, qui
P". ad remunerandum juste vel injuste faetum judicium
suse erant jurisdictionis. Videntes itaque monachi jam
ex indignatione regis et presulum tam sibi quam ec-
clesise suse maximum imminere periculum si id quod
Themonks archiepiscopus obtulerat refutarent, ne de justitia sua
ing nei ^ diffidere viderentur, sciscitanti regi responderunt : “ Ves-
* tro, domine, et episcoporum parati sumus stare judicio,
'* galvis cartis et privilegiis nostris. Sic enim a con-
“ ventu nostro missi sumus, hoc indicant littere rati-
* habitionis, et. fines mandati non debemus excedere

— € — — —— oe ——

! ef] om. A. B. | ?*tam... sapientum) trs. C.

"tium faciendum esset judicium, * salvis solummodo fuses

OPERA HISTORICA. 467
“nec valemus." His dicetis, regii sed juvenilis animi ^T-19»
motus moram non sustinens, pransurus abscessit, et The Tho king
residuum cause distulit in crastinum; jam enim sol inner and

defers the
vergebat ad vesperam. Murmurabant autem clerici matter till

h
archiepiscopi, secretius colloquentes, quod, si archiepi- agg.
scopus cartis monachorum et privilegiis consentiret,

cum penitus non haberet quid obiceret, cadens a causa
confunderetur, quippe qui privilegia non habebat a
munimentis monachorum segregata. Unde usque in
medium noctis sermo varius inter eos consertus est,
quomodo vel qua arte posset archiepiscopus Cantua-

riensis ecclesi? privilegia mutilare. In crastino autem Session on,
residentibus cunctis una cum rege et archiepiscopo, (Nov. 9.)
monachi quoque Cantuarienses in medium ducti sunt;
primoque littere ratihabitionis petits: et porrecte sunt

in hune modum:

* Excellentissimo domino suo Ricardo Dei gratia illustri Letters of
* Anglorum regi, duci Normannim et Aquitennim et comiti from tho
‘* Andegavis, conventus ecclesie Christi Cantusris miserabilis 9nvent.

" et mendicus, salutem ab Eo Qui dat salutem regibus. Mitti-

** mus ad vos presentium latores, significantes vobis quod nos

* gratum et ratum habebimus quod ipsi fecerint secundum

* Deum de tractanda pace inter nos et dominum archiepi-

* scopum, salvis privilegiis et cartis nostris et statu ecclesiz. "
** Valete."

Deinde sermo hesternus de consensu in arbitros

facto in medium ductus est, sed in verbo penultimo

commutatus. Dicebant enim quod ex consensu par- The bishop Fe

allow the

« anam ; ‘vilegiia -” more re-
antiquis cartis et privilegiis;” nova penitus omnia méem.

volentes condempnare. Nitebatur enim archiepiscopus leges and
omnia opera Ricardi archiepiscopi preedecessoris sui, eo the monks.
quod monachus esset Cantuariensis ecclesim, in irritum
revocare. Unde regi secreto qusrenti an cartis mona-
chorum prebere vellet assensum, respondit, “Non.”
Mirantes autem monachi constanter asserebant se non
sic & conventu missos ad curiam venisse, nec hesterno
die in hoc dedisse consensum, ut carts nove vel pri-

aa 2

468 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

' vilegia debita virtute carerent, sed omnia, nova scilicet
et vetera, hactenus habita gauderent firmitate. Hsc
audiens rex dicebat antiqua privilegia conservanda,
nova autem, et ea maxime que a tempore Ricardi
Cantuariensis archiepiscopi perquisita sunt, non esse
tenenda. Cui monachus; “Quid,” inquit, “in causa
* est quod tantopere tempora Ricardi refutatis?” Et
ait rex: “Quia vester monachus erat et vestram in
* omnibus complevit voluntatem." Monachus ad hsc:
* Si facta Ricardi refutanda sunt quia noster mona-
* chus erat, quis presentis archiepiscopi servabit in-
* gtituta quia monachus noster non est? Ricardi facta
* grata de jure debent esse et rata, quia &b adole-
* scentia sua in claustro nutritus antiqua jura novit
“ ecclesise ; tantoque firmiora, quia canonice electus et
* canonice ab Alexandro papa consecratus et in An-
* gliam remissus est apostolice sedis legatus; nisi
* forte, quod absit, infirmiores esse debeant quos Ro-
* mana promovit ecclesia.” Cum igitur hsc altercatio,
de conservandis scilicet vel abolendis privilegiis et
cartis, diutius protraheretur, viderentque singuli quod
injuriam monachi violenter illatam sustinerent, dixit
ille Cestrensis, licet hostis esse& monachorum : “ Minus
* sufficientes sunt littere quas tulerunt mormchi isti
* negotio quod pre manibus habetis" Videns autem
Dunelmensis, qui multa preditus erat sapientia et
etate, quod dies jam declinans expenderetur in cas-

The bishop gum, dixit ad monachos: “ Poteritne sustinere vestra

* diseretio, quod et consonum videtur rationi, ut a
* tempore Ricardi archiepiscopi carte inspiciantur, ut
“ quz sunt rationabiles maneant, et que ratione carent
“ confringantur?” Monachi autem dixerunt: * Nuntii
* gumus conventus nostri, litteras tulimus ratihabi-
* tionis, nec fines mandati valemus excedere, ne nos
* inobedientes et nostre proditores esse videamur ec-
* eclesie. Sed jam nunc, si placet, date nobis inducias
“ut super hac questione consulamus conventum, et

OPERA HISTORICA. 469

“ quod ei super hoe placuerit, nos absque contradic- A.D. 1186.
* tione exequemur.” Ad hse rex indignans ait: “ Non The Tes
“ faciam. Non enim diutius prestolabor vos" Et to nominate
dixit ad considentes: “ Vocate michi notarium, qui

“ quos nominavero judices scribat in medio nostrum."
Suggesserunt autem quidam ut archiepiscopus sibi pla-

citos nominaret, et monachi similiter facerent. Sed

hoe noluit rex, ne videlicet hac occasione nova surge-

ret altercatio. Nominavit itaque rex in primis archi-
episcopum Rothomagensem, episcopum Dunelmensem,
Wintoniensem, Salesberiensem, Menevensem, electosque
Londoniensem et Helyensem: et preter hos nomi-

navit Sancti Albani, Sancti Eadmundi abbates et ab-

batem de Radinges et Westmonasterii, abbatem de
Waltham, primicerium Pictavensis ecclesie et priorem
Meretonie.! Dixit autem rex: * Ecce quam magnos et

“ gapientes nominavimus viros, ut astricti juramento

* inter archiepiscopum et vos verum et justum faciant

“ judicium. Vultisne &dhuc consentire ?" Monachi The monks
dixerunt:.* Magni quidem et sapientes viri sunt, eo- nomination
* rumque et vestro consentimus judicio, salvis cartis charters.

* nostris et privilegiis. Sic enim ut prediximus &

* eonventu missi sumus, quod et littere vobis trans-

“ misse testantur De mandato autem domini papse

* vel de legato nullam sinebant fieri mentionem." Rex

&utem, volens archiepiscopo per omnia satisfacere, no-

vas cartas et privilegia Cantuariensis ecclesi» nitebatur
mutilare, ut omnia scilicet ex prenominatorum judi-

cum penderent arbitrio. Rogavit autem regem unus

! The judges nominated are | rin abbotof S. Albans (1183-1195),
Walter of Coutances archbishop of | Sampson of S. Edmund's (1182-
Rouen, Hugh de Puiset bishop of | 1211) ; Hugh abbot of Reading,
Durham, Godfrey de Lucy bishop | Walter abbot of Westminster, 1176-
of Winchester, Hubert Walter of | 1191; Walter de Gant, abbot of
Salisbury, and Peter de Leia of | Waltham; the primicerius of Poic-
S. David's; the bishops elect, | tiers, and the prior of Merton ; see
Richard Fitz Neal of London, and | Epistt. Cant., p. 317.

William Longchamp of Ely ; Gua-

A.D. 1189.
Nov. 9.

470 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ex monachis, ut, si carte vel privilegia absque excep-
tione salvari non poterant, saltem secundum cartas et
privilegia justum fieret judicium. Unde rex vehe-
menter indignans, monachum illum archiepiscopo digito
sepius designavit, ac si in eum acrior esset inferenda
vindieta. Dicebat autem rex archiepiscopo secretius,
nescio quid sed pravum suspicor, ac si de torquendis
monachis liberam habiturus esset dispositionem. Ces-
trensis autem exclamans et subsannans dixit ad regem:
* Heohe! Nonne dixi vobis de monachis? Si michi
* velletis adquiescere, infra breve spatium temporis nec.
“ unus remaneret in Anglia. Monachos ad diabolos."
Similiter et clerici archiepiscopi et cseteri omnes fere
insultabant. Paucissimi amici ecclesie sub silentio
monachis compatiebantur, sed pre timore regio palam
loqui non audebant. Rex autem subridens dixit ad
illum Cestrensem: * Novimus quod odio habeas mona-
* chos, ideoque inter eseteros non eris nominatus." At-
tamen idem episcopus diversis modis et motibus sepius
innuit regi, ac si daret indicium quid in monachos
esset agendum. Stridebant igitur undique in miseros
monachos et clamor invaluit ac si oves essent in me-

Hostility of dio carnificum immolands. Erant autem eorum hostes

the bishops

an

Hasty chal-
le of one
of the
monks.

ot Rochester
d Ches

publici ille malignus Hugo Cestrensis et episcopus
*** Roffensis Gilbertus, cum ipsum regem non audeam
nominare Monachi autem, tot et tantis contumeliis
affecti, stabant in medio stupefacti, et hi qui preeside-
bant minas et terrores etiam membrorum . suorum
motibus designabant. Cum igitur omnes eis insulte-
rent, unus! ex monachis turbatus spiritu et inpreeme-
ditatus absque fratrum suorum conscientia dixit: “ Pro-
* ponat archiepiscopus cartas suas si quas habet et
* privilegia, dicat etiam quas qusrat consuetudines.
* Ostendemus et nos cartas nostras et privilegia, nos-
“tras etiam exponemus consuetudines, et deinde quod

! unus) Master William, Epp. Cantuar., p. 317.

OPERA HISTORICA. 471

* judicaverint judices incunctanter suscipiemus;" ve- 4D !199.
hementer presumens quod dominus papa juramentum Thou lese-
secundum cartas et privilegia judicaret. - Non enim offer, which
animadvertit monachus ille, eo quod esset quodam- ®piauded.
modo quasi mente alienatus, quod in hoc,verbo vide-
bantur omnia subdita judicum voluntati, ut ea scilicet
qua sibi placerent monachis concederent, et alia ad
libitum penitus amputarent. Vix ille monachus ser-
monem impleverat, et ecce, cum multo strepitu et
cachinno ! undique acclamatur. Quesitum est ilico an
ceteri diete» sententie consentirent. Unus autem ex 4 wise old

eis senex sapiens quam periculosum esset verbum in- jener"

telligens, cum in oculis omnium nollet illum fratrem Preton "
confundere,. dixit ad regem: “Seorsum, domine, si
* placet paulisper, conferemus adinvicem, si verbo
* fratris nostri stare debeamus;" quamvis scirent
quod in tanto tumulto nullum possent habere secre-
tum. Quod eis vix tandem concessum est. Collo-
quentes itaque videbant ecclesie. non modicum immi-
nere periculum, cum omnia voluntati judicum vide- They ask
rentur exposita privilegia. Rogabant igitur regem ut consult the
super his quas audierant liceret eis per citissimum ''
nuntium convenire conventum, ut ea qus ibidem ex
inproviso tractata fuerant universitatis consensu rata
forent et firma. Hsec audiens rex, vehementer turba-
us, juravit et dixit, “Per guttur Dei, non remanebit
* unus pes ex vobis in ecclesia.” Cum autem ei a
monacho responsum fuisset, quia per beneplacitum Dei
in ecclesia omnes remanerent, adjecit: ‘“ Vos receditis, The king's
“nec ita evadetis. Ego videbo qua parte incedetis et language
" sequar vos ad talos"? His dietis, exiliit rex in-
dignans et abiit, et clamor undique et blasphemia
convertitur in monachos. lli vero confusi et trepidi
abierunt a conspectu concili, gaudentes, tamen in

— —— — D

! cachinno) chacinno, A. B. | 3talos] tales, C.

472 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1189. eordibus suis quod pro libertate ecclesie meruissent
Piousad- contumelias’ et terrores sustinere. Dum autem irent,
vix aliquis eos vultu placido audebat respicere, sed
omnes fere minas intemptabant. Solus comes Lei-
cestrie Robertus eis obvius factus, cum audisset quid
acciderat, ex intimo corde suspirans dixit, *In ea fide
* que Deus est, hoc unicum ex corde vobis do con-
“silium, Jacta cogitatum tuum in Domino, Ipse te
“enutriet.” Et adjecit: “Omnia pro Deo et liber-
“tate ecclesi: perdenda sunt.” Alia in hunc modum
comes dicebat. Alter etiam nobilis eisdem monachis
dixit: * Nunquam partem habeatis in celis, si sponte
The arch“ cartarum vestrarum omiseritis libertates" Alii
d etiam similiter dicebant, non palam quidem sed quasi
the monks. in occulto. Archiepiscopus autem episcopos et cleri-
cos suos diutius alloquens, de capiendis et torquendis
monachis, diem traxit in vesperam. Directi sunt ilico
Hesenis nuntii Cantuariam, famuli videlicet archiepiscopi, ut
ecclesiam Cantuariensem et curiam monachorum mul-
titudine armatorum ex inproviso obsiderent. Quod
et in crastino factum est. Nam tota nocte equitan-
tes nimium festinabant. Quod ignorantes monachi
qui Londoniis fuerunt, petita a rege et utcumque
accepta redeundi licentia, Cantuariam reversi sunt.
Interea mirabiles et miserabiles monachi Cantuarienses
eum ipsa ecclesia Christi et curia clausis januis nocte
et die armatorum multitudine undique obsessi sunt,
Siege of the ne quis ex eis vel ipsorum famulis exire, vel ad eos
(Nov.11-14) quisquam intrare valeret; prseterea victualia, eis pro-
hibita, etiam allata infirmis, ablata sunt, ementes
etiam vel clanculo ferentes verberati, et si quis eis
vel in modico compateretur beneficio, vel in aliquo
Pilgrims in- contingeret titulo, contumeliis affectus, aut verbere
vel carcere, regis et regni proditor et archiepiscopi
vocabatur. Peregrinos Sancti Thome martyris non
solum masculos, sed etiam sanctimoniales foeminas, quod
verecundum est dicere, ferme usque ad nudum, ne

to besiege
the convent.

OPERA HISTORICA. 473

dicam muliebria, sub vestimentis exquirebant. Tota A D. rid
die janitores illi contumeliis insistebant, nocte vero Qutrages of
choros ducebant pro foribus clamoribus insistentes et
saltibus, ne? miseris monachis nocte vel die tormenta
deessent. Quidam etiam ex monachis, in cimiterio in-
terceptus, captus et turpiter abductus est, pedibus

ipsius sub ventre jumenti camo colligatis in carcerem

trusus, fame et frigore afflictus est et utroque pede Zhrestot
vinculis ferreis ad eos qui eum custodiebant rusticos
eolligatus. Relata sunt hsc monachis, illis qui de
concilio Londonime veniebant, et quod in crastino per
ministros regis omnes essent monachi Cantuarienses
eiciendi, a minimo usque ad maximum. Clerici qUO- Boasts of
que archiepiscopi dicebant, quod infra paucos dies vice bishops
monachorum in ecclesia Cantuariensi clerici essent in- ^
stituendi. Si dolor, si mentis anxietas confuderit
monachos cum suam viderent imminere dispersionem

et perpetuum religionis exterminium Cantuariensis ec-

clesie, non est mirandum. Illi vero qui de Londonia tho messen
veniebant, fugientibus eorum famulis, in curiam intrare (trs from
permissi sunt. Maluerunt enim communem cum fra-

tribus sustinere miseriam, quam specialem quzrere
libertatem. In crastino autem, ut male prophetatum

est, venerunt Cantuariam ofliciales regis et hostiarii

cum clericis archiepiscopi, videlicet ut monachos ca- iei
perent vel ad consentiendum quocumque modo coar- officers.
tarent. Cum autem miseri, immo martyres monachi per

aliquot dies minis et allegationibus variis vix tandem

ut omnibus? videbatur frangerentur, et jam jamque

capi vel eici debuissent, utilius eis visum est ad tem-

pus regie parere voluntati, et in arbitros compromit- The monks
tere, quam perpetuam subire dispersionem. Unde {0 sccept
gavisi regii nuntii, cum monachis iiir & conventu Prposi:
missis cum litteris ratihabitionis redierunt ad regem. !essed.
Illico januz reserate& sunt et amoti custodes murorum.

! ne} ut, C. | *omnibws)] hominibus, A. B.

A.D. 1189.
November.
Ric

Bamund’s

The legate
arrives at
Dover.

Canterbury.

me 28.

he arch-

bichon of
Rouen sent
y the king
to mediate.

474 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Rex interim ad Sanctum Eadmundum peregre pro-
fectus est, et regina mater ipsius venit Cantuariam.
Porro episcopi et nobiles regni continuo citati sunt, ut
ad pacem reformandam occurrerent regi Cantuariam
venienti. Applicuit interea apud Dovoriam Johannes
Anagninus, apostolice sedis legatus,esed continuo ex
mandato regine ne procederet prohibitus est. Omnes
angustie monachorum Cantuariensium propter quos
missus venerat eidem relate sunt, sed ipse penitus
dissimulavit. Favorem enim regis et archiepiscopi
magis affectavit quam Dei. Solis minis intentus erat
et adipiscendse legationi.

Quinto kalendas Decembris rex venit Cantuariam,
et ab episcopis Anglie et conventu Cantuariensi cum
organis et cantibus spiritualibus solenniter susceptus
est. Confluxit his diebus Cantuariam innumera nobi-
lium et plebis multitudo, episcopi videlicet et abbates
Anglis, eomites et barones, inter quos et rex Scotia
cum fratre suo David et electo Eboracensi. Tanta
itaque convenit multitudo conditionis diverse, quanta
nunquam a retroactis temporibus in Cantuaria visa
est, adeo ut in claustro monachorum regis tentoria
ponerentur. Monachi igitur Cantuarienses quasi spec-
taculum facti sunt mundo, angelis et hominibus. In
crastino autem, iiiito scilicet kalendas Decembris,
misit rex archiepiscopum Rothomagensem et aliquos
episcopos, primo ad archiepiscopum, deinde ad con-
ventum, scire volens si quo modo quid vel quantum
vellent absque judicio mentis sus relaxare rigorem.
Verba autem archiepiscopi tune ut semper erant quasi
simplicia, et ipsa pauca et ambigua; monachorum
autem responsa querelis et dampnis illatis plena, et
semper jura ecclesie pacemque petentia et debitam
tranquillitatem. Cum igitur euntes et redeuntes stepius
episcopi peterent ut expressius aliquid loquerentur,
monachi responderunt: * Multa nobis et innumera per
* triennium que longum est enarrare gravamina illata

OPERA HISTORICA. 475

“ sunt, ex quibus duo maxime urunt nos et urgent. A.D. 1180.
“ Capella scilicet, que omnium malorum istorum ini- The mon monks
* tium est, et illius prioris nominatio. His itaque chief) pointa.
« permanentibus, inter nos et dominum archiepisco-
“pum nulla unquam poterit esse concordia." Relata
sunt hzc regi per ipsosepiscopos. Et respondit: “Si
* jsta duo sublata fuerint de medio, de cseteris quere-
* lis quid vel quantum facient monachi?" Redeunti-
"bus itaque nuntiis, et conventui questionem regis
referentibus, monachi dixerunt: “Si capella fuerit
* demolita funditus, et Rogerius de prioratu depositus,

* cartis nostris et privilegiis inspectis, de omnibus
“ angariis, et dampnis illatis et omnibus aliis querelis,
“ domini regis et episcoporum sustinebimys arbitrium." The king
Heec &udiens rex gavisus est, promisitque in verbo regio that the
et! in periculo peregrinationis sus et ‘sic Deus thenew |
* honorem sibi servaret terrenum, quod hsec duo, ca- be removed.
pellam scilicet et priorem, penitus amoveret, sj archi-
episcopus ad hoc faciendum non posset induci. Relata
sunt hse archiepiscopo in presentia regis, et ipsius
etiam super hoc requiritur assensus. Renititur archi-
episcopus regis postulationi, suggestione commotus quo-
rundam episcoporum, qui monachorum speciales erant
inimici. Verum cum archiepiscopi duritia nec per regem. ihe arch
nec per alios pacis amatores et sequi posset flecti, et jam i
dies deductus esset in vesperam, archiepiscopus usque
in crastinum respondendi petivit inducias. Crastino _Nov.29.
autem cum redissent in id ipsum, archiepiscopi denuo to ‘soca
de verbo hesterno requiritur assensus, et jam de plano tion o ont
penitus abnegatur. Dicebat enim injustum esse de these terms
media parte cause quasi voluntarie sustinere decisi-
onem, et tamen de alia parte subire judicium. In-
sistunt monachi, suppliciter petentes ut hinc et inde
carte: videantur et privilegia, consuetudines recitentur
et jura, indeque pars utraque suscipiat quod -juste

! et ] om. C.

476 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD 75e. fuerit judicatum. Restitit et huic sententie primo
A archiepiscopus, nolens a suffraganeis suis judicari. In-
hibuerat etiam episcopis legatus ne causam qus in

curia Romana audita, examinata fuerat et terminata,
presumerent aliquatenus in Anglia judicare. Anxia-
Afriendly tur rex, laborant episcopi de pace facienda, ne regis et
proposed. regni tantus labor cedat in cassum. Verum quia rex
et proceres regni et prelati de maximis regni negotiis

erant przepediti, episcopi ex parte regis suggesserunt
conventui ut persone numero pauciores eligerentur,

qui utriusque partis rationes audirent et privilegia
inspicerent, et sic utrique parti non judiciali sen-

tentia sed placabili amicitia jura debita restituerent.
Mirantur ad hzc monachi et omnes qui audierunt hoc
verbum, quod ea quse hesterna die in presentia tot
prelatorum ore regio sancita sunt, e& quodammodo ter-

The mouks ribili juramento confirmata, absque reverentia veritatis
undersjane in tot et tam diversos verborum anfractus commutata
bee parties fuissent. Consenserunt tamen et huic sententie mo-
sailed, a nachi, sic tamen ut si res utrinque pacatis partibus
ned shal concorditer finiri non posset, justo judicio finem debi-
reserving tum sortiretur ; illis tantum duobus articulis de ruina
points. — geilicet. capelle et intrusi prioris penitus amotis, qui
ore regio et episcoporum assensu fuerant condempnati.
Referuntur hsc in audientia regis et collaudantur, sed
archiepiscopo relata penitus refutantur. Jam enim non

inde vel inde, sed de tota causa instanter qusrebat
judicium. Sciebat enim quo judices vellent tendere

The arch: episcopi. Cum igitur . episcopi et czeteri prenominati
peals to the convenirent ad auditorium, et monachi constanter car-
8. Benedict. tag suas et privilegia preepararent, archiepiscopus utro-
rumque carens suffragio, consilio cujusdam clerici sui,

qui quondam monachicum gesserat habitum, regulam

beati Benedicti sibi precepit afferri. Minabatur enim

idem clericus quod per eandem regulam tam nova

quam vetera Cantuariensis eeclesie posset cassare

i audita) et, ins. C. .

OPERA HISTORICA. 477

privilegia. Dum itaque aliquamdiu inter clericos ar- AD. V8 1189.
chiepiscopi et in! ejus prsssentia de articulis regule The king.
fuisset disputatum, suggestum est regi a quibusdam quiu hat the

nks bei
partes fovebant archiepiscopi ut alia incedens via satisfied Bi

precaveret archiepiscopo, caveret et monachis, ne si removal o
judicio tanta dissensio terminata fuisset, non pax and the new
perennis sed perpetua utrimque fieret irritatio. Sug- cnt whole
gessit itaque rex monachis ut capella et priore penitus ji, A
depositis, de omnibus alis dampnis illatis et angariis
archiepiscopi se subicerent arbitrio, et in periculo
anime suse et peregrinationis ipsius implorarent mi-
sericordiam ; hoc erat regis consilium. Convenerunt

igitur monachi specialissimos ecclesise filios et amicos,
episcopum scilicet Bathoniensem, abbatem de Wal-

tham, magistros Hospitalis * et Templi, ? de quorum

fide et diligentissima devotione non erat dubitandum;
sciscitantes quid eis de consilio regis esset faciendum.
Timebant enim, ut asserebant, ne regis benivolentia The friends
verteretur in contrarium si contempneretur ipsius con- rent urge
silium ; timidum autem erat se et sua archiepiscopi sub- aceapt tho
mittere voluntati, qui semper eis dura et aspera in-
ferebat. Unde “per Deum," inquiunt, “et sanctos ec-

* clesise hujusconjuramus vos, ut in periculo anime

“ vestree secundum datam vobis a Deo sapientiam et
“devotionem detis consilium quid agere debeamus."

Omnes igitur quasi uno ore dicebant cum terribili
imprecatione, consentiendum esse regime voluntati, et

hoe esse potissimum ; alioquin de cetero tam regem

quam regnum pro suo eontemptu manifestos haberent
adversarios. Sed “ convocentur,” aiunt, “et alii episcopi et

“ abbates, ut quid super hoc dicere voluerint. audiamus."
Convocati sunt ilieo Rothomagensis, Dunelmensis, Nor-
wicensis, Salesberiensis, Roffensis, Cestrensis episcopi,

! tn} om. B. 3 Geoffrey fitz Stephen, master
2G. prior of the Hospital; see | of the Temple in London.

Epp. Cant., p. 8.

A.D. 1189.

the bishops
and abbots.

The monks
sere on tn
ing g that

their Char-
ters be read.

The

warns the
not to take.
offence if

oe 80 83
the arch-
bishop's
feelings.

478 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

electus Heliensis, abbas Sancti Eadmundi, de Radingo,
abbas Cistersiensis, abbas de Boxeleia, et alii quamplures
ecclesiastice persone. Omnium hsc erat sententia,
omnes in periculo animse sue regis optimum dicebant
esse consilium, scilicet ut, solo tenus diruta capella et
priore deposito, de ceteris omnibus archiepiscopi pete-
retur misericordia ; sic ipsius benivolentiam, sic regis
et regni gratiam ampliorem, sic pacem ecclesi», jura
et dignitates ipso etiam archiepiscopo suffragante faci-
lius et plenius optinenda fore dicebant: si enim archi-
episeopus de cetero contra conventum aliquid pra-
vum ageret, omnes qui aderant haberet adversarios.
Queesitum est igitur quid super hoc monachi dicerent ;
et omnes, licet trepide, paci dederunt assensum, sic
tamen ut in audientia omnium carte ecclesie quinque
vel quatuor legerentur. His auditis gavisus est rex,
gaudebant et esteri omnes qui aderant, eo quod in
ista reformatione pacis tam archiepiscopo quam con-
ventui jura debita conservarentur illesa. Relata sunt
hsc archiepiscopo, et ipsius nunc requiritur assensus.
Ile autem accedens ad regem, eumque, paucis secum
additis, secretius alloquens, nescio quid sed inutile sus-
picor, murmurabat. Conventus autem interim moerens
et anxius in capitulo residebat. Quo cum redirent
episcopi et abbates et alii qui convenerant, prsevene-
runt eos specialissimi conventus amatofes, gaudentes
et dicentes, jam jamque paeem ecclesie restituendam.
Accurrit et ipse rex, et aliquos fratres secretius allo-
quens, monebat ut patienter sustinerent si quid de
capella vel priore, ad verecundiam tegendam archiepi-
scopi, aliter quam erat prelocutum diceretur. Orta est
interim cahos et caligo tenebrarum insolita, ut diem
licet. advesperascentem obtenebrescere faceret in noc-
tem, adeo ut regem in veste lucida venientem vix
videre valerent intuentes, ac si nova superveniens aeris
passio futuram designaret proditionem. Accessit tan-
dem archiepiscopus in capitulum, et populus innumera-

2 Cor. i. 8.

OPERA HISTORICA. 479

bilis. Igitur “consedere duces intentique ora tenebant," 4.D. 1189.
et ceteris indicto silentio, archiepiscopus Rothomagensis The arch-
in medio stans proditionis sus hoc habuit exordium : Rouen de
“ Benedietus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, opinion of | of
“ Pater misericordiarum et Deus totius consolationis. tors,

* Visitavit nos Oriens ex alto.” Et, quasi prsefocato
gutture, paululum sustinens, subjunxit: “ Discordia

* quaedam inter dominum archiepiscopum et conventum

* istius ecclesie in longum protracta est, sed ex con-

" gilio domini regis et episcoporum qui presentes ss pie

* sunt et nostro via reformands pacis inventa est, favourable
* Nos enim judicavimus! quod archiepiscopus ubicun- bishop.
* que volebat suam poterat sdificasse capellam et in-

* gtituisse priorem. Conventus autem archiepiscopi

* petat misericordiam, et sic archiepiscopus eis suam

* remittet indignationem." His dictis obstupuerunt pis, or
monachi et omnes specialissimi Cantuariensis ecclesie "e monk
filii, et hi maxime qui ex intimo cordis affectu huc-

usque fuerant pacis mediatores. Murmurabant autem

inter se dicentes quod ea quse Rothomagensis ille dix-

erat, in presentia regis et episcoporum non fuerant
preelocuta. Hoc quidem murmurabant, sed, pre timore

regio et infinita archiepiscopi malitia, noluerunt publice
protestari, nec se opponere murum pro domo Domini.

Quis dolor, que mentis angustia, miseros interim tene-

ret monachos, non est facile dictu. Videbant enim

se undique afflictos, undique desolatos. Pro hac etenim

causa prior et fratres sui mortui sunt, labor perditus

et impensa, legatus prope positus quidem sed inutilis,
quippe qui magis suam cupiebat satiare cupiditatem,

quam Cantuariensis ecclesie amovere miseriam. Vide-

bant przterea regem cupidum et dolesum, archiepi-
scopum malitiosum, Rothomagensem illum totius cause
proditorem, eseteros episcopos consentaneos et participes.

Quid igitur dicerent ad hsc? Reclamare non pote-

1 judicavimus) judicaverimus, B.

480 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.118%, rant, ne regem et csteros omnes usque ad internecio-
nem! vel dispersionem manifestos haberent adversarios.
Consentire formidabant, ne Deus causam et ecclesiam
requireret de manibus eorum. Sed periculosior vide-
Themonks batur intemptata dispersio quam tante malitie dare
fostand — consensum. Residente autem illo Rothomagensi, jussi
sunt ilico omnes monachi stare in medio. Quorum

cum unus in medio stans. de impensa cura? reformandze

paci tam regi quam cseteris gratias referret, et in
prosecutione pacti de? demolitione capelle et prioris
depositione verbum tangeret, protensa manu et brachio

speak them extento rex eidem monacho silentium imposuit, et
is speed, clamoribus hine inde suscitatis, loquentis monachi in-
hol bids terrupit sermonem. Monachi autem in medio omnium
stabant stupefacti, quid agerent nescientes. Precepit

autem rex, acclamaverunt et ceteri, ut genua flecterent,

et fecerunt. Cum igitur omnes starent inter tot cla-

mores usque in miraculum stupidi, de tanta et tam
inopinata proditione mirantes, unus ex eis grandsvus
resumpto spiritu dixit ad archiepiscopum: ‘Si in ali-

Cldsrnienks ^ quo, reverende pater, hujus occasione perturbationis
mak

submimi ^ vestram offendimus gratiam, vestram nobis et nostris
th arch- e e e a . e. e.
bishop. ^" * remitti rogamus indignationem, et ut jura ecclesise

* habita et de jure habenda de cetero conservare
* velitis." Archiepiscopus respondit, * Vobis et vestris
* omnibus meam remitto indignationem, prseterquam
“ guppriori qui sua auctoritate meam a divinis suspen-
Intercession « dit ecclesiam." Item monachi omnes pro suppriore
prior. genua flectentes, eum in omnibus excusaverunt. Tunc
dixit archiepiscopus. * Veniat ergo sicut * vos et petat
* veniam, et communem vobiscum habeat gratiam."
Et adjecit, * Sicut vos meam vobis et vestris remitti
* postulatis indignationem, sic et ego rogo vos ut
* quod in verbo offendi vel opere, tam michi quam

! internecionem] — intervectionem, 3 de] om. B.
B. * sicut) et, ins. C.
3 cura) curia, B.

OPERA HISTORICA. 481

* omnibus meis ex corde velitis remittere." Exsurgens A.D. 1189.
autem Roffensis episcopus dixit, " Discordia hsc tam The bishop
* diu protracta, de! consilio regis et episcoporum qui denies the
“ preesentes sunt, ex assensu domini archiepiscopi et PA.
“ monachorum, ita determinata est, ut dictus prior '9bemsde.
“ &moveatur, capella vero sic deleatur, ne de cretero

* clericorum ibidem fiat congregatio. Certum est qui-

* dem quod archiepiscopus tam diu in suo non stetis-

* get proposito, nisi obstinatio esset monachorum. Sed

* jam nunc de collata pace gratias agamus Domino,

* et euntes in ecclesiam cantemus et Deum laudemus ;

" archiepiscopus deinde filios reconciliatos suscipiat in

* ogculo pacis. Quod et factum est. In crasüno wes.
eapitulum intravit archiepiscopus et conventui villas The new
restituit, dicens se priorem quem fecerat absolvisse a moved and
prioratu, et quod de cetero vellet conventui jura reinsteted.
debita conservare. Monebat attentius et exorabat, ut

. pax inchoata debitum utrinque susciperet incrementum,

et more vulneris in cicatricem ducti, vel panni resar-

citi vel funis religati, valide convalesceret et inviolabilis
permaneret. Monuit etiam ne de cstero susurrones,

vel detractores, vel rumigeruli, ante examinationem
congruam mutuam inter eos extenuarent caritatem.

Hoc igitur preedicto modo misere Cantuariensis ec- Discussion
clesize expleto negotio, de vocando vel repellendo legato a4 an tothe i
in presentia regis et episcoporum sermo consertus est, fogate.
qui hucusque ad vocem fcemine apud Dovoriam tre-
mulus subsistebat. Asserebant igitur quidam ex epi-
scopis eum honorifice esse vocandum, sed ne procederet
retinendum. Dicebant alii eum ab Anglia citius repel-
lendum. Tandem, ex consilio eorum qui regis et ar-
chiepiscopi per omnia favebant voluntati, decretum
est, ut solenniter cum insigniis susciperetur sed citis-
sime remitteretur ad mare transfretaturus. Venit
igitur Cantuariam Johannes Anagninus, apostolice sedis

ide] om. B.
A 6. HH

A.D. 1189.
December.

Visit of the
legate.

His private
conversa-
tion with
the monks.

He had not
beenallowed
any fr m
of action.

They ask
what is to
be done
about the
excommuni-
cated.

482 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

legatus, et ab episcopis Anglie simul et conventu
Cantuariensi solenniter susceptus est. In curia mona-
chorum, sicut et ipse archiepiscopus, ad expensas ar-
chiepiscopi hospitatus est, ministris archiepiscopalibus
undique septus, ne preter eorum licentiam cuiquam ad
eum pateret ingressus. Conventui tamen seorsum
quasi furtim vocato dicebat, se ex ore regis sub testi-
monio episcoporum audisse, quod eo fine ex consensu
archiepiscopi et monachorum causa fuisset determinata,
ut priore deposito capella remaneret absque conventuali
collegio, duobus vel tribus sacerdotibus in eadem pro
anima regis Henrici divina celebrantibus. Cui cum
responderet conventus et diceret, se nunquam hujus-
modi pactum audisse, nec suum aliquando prebuisse
assensum, idem legatus post aliqua dicebat: “Non
* restimabam me, fratres, in partibus istis tantam in-
* venire nequitiam." Et adjecit: “Dolores vestros et
* angustias audivimus et oculis perspeximus, sed nec
“ nobis nec vobis ad presens succurrere valemus. Nam,
* postquam venimus in hanc terram, ita custoditi
* sumus quod nec vobis nec alteri libere loqui vale-
* mus, sed nec nostram egredi cameram, ut ea quz
* natura requirit libere possimus expedire" Monachi
dixerunt: “Quicquid de aliis articulis. cause nostre
“ nobis contingat, de excommunicatis domini papse
* quid faciemus, quibus inviti communicare compelli-
* mur?" Preeceperat enim archiepiscopus ut servientes,
qui pre cseteris malefactoribus dampna conventui et
contumelias innumerabiles fecerant, in ministeriis suis
pacifice susciperentur, licet ubique notum esset in
populo, quod publice essent excommunicati. Militem
etiam quendam, qui fracto muro curiam invaserat, per
manum monachi fugitivi Acelini scilicet, qui relicto
conventu archiepiscopum sequebatur, omnia capituli
denudans archana, misit in conventum, mandans et
precipiens ut idem excommunicatus ab omnibus et
singulis susciperetur in osculo pacis. Dixit autem

^

OPERA HISTORICA. 483

legatus, * Quantum potestis eos vitate, et si forte in- A.p. 1189.
* cideritis alterutrum confitemini. Quid aliud vobis the erat
* dicam ignoro. Ego quidem exequi paratus sum quod te doas well
* michi injunctum est, sed vobis magis timeo, Ego '"*" ^*^
* enim in periculo constitutus sum si quid fecero, sed
* in vos acrior vindicta desseviet. Nunc autem vado,
“ et crastino vel perendie regem ad mare festinantem
* inhonorus sequi compellor.” His dictis, valedicens
abiit, et a clericis archiepiscopi Dovoriam citissime He goes to
perductus est, omni minarum et pompes deposita feri-
tate; et qui paulo ante ab archiepiscopo oblatum
refutaverat aurum, nunc ab eodem sumarii petivit
corium. Habeat ergo nune et in evum Roma pudorem.
Transfretavit autem rex et cum eo populus multus; et Departure
cardinalis ille adversis flatibus usque in diem septimum
retentus est, et tunc demum Angliz valedicens invitus The lesate
transfretavit. Archiepiscopus autem citissime Londo-
niam tendens monachos tres quos hucusque captos
tenebat precepit revocari. Ex quibus unus egritudine
quam babebat in tibiis, vinculis etiam ferreis, fame
quoque et frigore, dum jaceret in carcere adeo vexatus
est, ut die tertia post reditum spiritum exhalaret.

IIo kalendas Januarii consecravit archiepiscopus De.51.
duos episcopos apud Lamhee,! accepta prius ab eis tion of the

. . TP . bishops of

professione, Londoniensem scilicet et Helyensem, qui London and

et regis erat cancellarius, Willelmus nomine.

MCXC.— XIII.

Baldewinus Cantuariensis archiepiscopus, necdum pe- A.D. 1199.
nitus a suo desistens proposito, sedificande — basiliesze ber sits
locum quidem mutavit sed non intentionem. Facta ofarwA.

enim cum episcopo et monachis Roffensibus commuta- chureh.
tione quarundam terrarum quas habebant in territorio

rsists in

! Lamhee] Lamhethe, C. filled up later with * mcxcr.” and
? wexc.) MSS. A. and B. have | *crxxxxr." The latter MS. omits
xMcxct. ; in MS. C. the place for | the year of the cycle.
the yeer has been left blank and

nu 2

ne. 1190.

to He props

and sets up
his pavilions

ere,
Jan. 18,

The chapel
at t Canter

Osbern
made prior
of Canter-

bury.

Baldwin at
n,

Feb. 19, ap-
to

484 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

villa eorum qus vocatur Lamhee, precepit clericis
eliminatis de Hakintonia Cantuarie, ut cum festina-
tione nimia et festo sedificia sua que apud Cantuariam
multo dispendio elevata sunt solo tenus dissiparent, et
ad Londoniam trahentes apud Lamhee edificarent.
Ipse primus in eodem campo, ne nil ageretur, in octa-
vis Epiphanis papiliones suos quos secum Jerosolimam
ferre volebat precepit elevari. Divulsis igitur post
aliquod tempus apud Cantuariam clericorum domibus,
sola capella maledicta et prophana remansit in medio,
omnibus exposita in derisum et in similitudinem im-
properii Rogerius autem dictus prior! citius pene
depositus quam intrusus, ab archiepiscopo benedictus,
Eveshamensis abbas effectus est. Quo facto, archiepi-
scopus Cantuariam rediens, quosdam ex monachis quos
sure voluntati favere putabat singulatim secretius allo-
quens, de faciendo priore quesivit consilium. Sed
omnium praeterquam paucorum adulatorum spernens
suggestionem, quasi de communi consilio fratrum quen-
dam nominavit Osbernum * ob meritum sum perfidis,
eo scilicet quod in die necessitatis suum reliquerat
conventum. Stupentibus autem cunctis et silentibus,
accurrunt duo pseudofratres, ipsumque Osbernum dextra
laevaque? ducentes in sedem prioris posuerunt. Deinde
archiepiscopus Londoniam properans, im conventu epi-
scoporum quos &pud Westmonasterium xi? kalendas
Martii coadunari jusserat, pro se, pro pace et statu

. ecclesi; Cantuariensis sedem apostolicam appellavit,

excommunicationis adiciens sententiam in omnes qui
dum esset in peregrinatione predictam perturbarent
ecclesiam, vel ipsius ecclesie diminuerent? libertates.
Inde rediit Cantuariam, et in audientia conventus
cleri et populi suam innovavit appellationem. Eadem
die, vj scilicet kalendas Marcii, ab altari Christi ac-

1 dictus prior) dictu, A. B. 5 leva] om. C. ,

2 Osbernum] So MS. A. in full. * diminuerent] diminueret, A. C.
In the Epistole Cantuarienses he
is called Osbert.:

OPERA HISTORICA. 485

cepit baculum et peram, et apud Dovoriam transfreta- AD. 1190.
vit iido nonas Marcii, et Cantuariensi ecclesis simul pe loves

et Anglie ultimum valefecit. Reges etiam, Franci P5522
videlicet et Anglie, de peregrinatione tenuere collo-

quium, protestantes in verbo regio quod non diutius

suam differrent peregrinationem. Sed regina Franco- The de
rum vehementer coepit sgrotare et decidit in lectum Kings de...
Parisius, et in brevi defuncta est et sepulta. Hoc in- death E the
fortunio peregrinatio regum dilata est usque post fes- ance.
tum Sancti Johannis Baptiste. Tuncque reges, Turonis Ther start
mense Julio colloquentes, cum omni comitatu suo in

nomine Domini profecti sunt.

Vite kalendas Augusti ccenobium sanctimonialium de The convent

Mallinges cum tota fere villa miserabiliter igne con- burnt,
sumpta est.

Obiit Willelmus! Wigorniensis episcopus, et in Anew ot
brevi assensu regio et auctoritate cancellarii alter electus Worcester.
est? Willelmus? cancellarius etiam, qui et Heliensis The bishop |
erat episcopus, Romans et apostolice; sedis legatus legte.
effectus est. Accessit autem ad eum Gilebertus Rof- The bishop
fensis episcopus, dicens, injuriam factam fuisse Cantu- preyshim.
ariensi ecclesise et sibi, eo quod ipso penitus ignorante the rights

of the see of

aliquis in ecclesia Wigorniensi electus est, cum ipse Canterbury
in reference

Cantuariensis ecclesise proprius esset capellanus, et do- t the elec-

minus archiepiscopus peregre profectus vices suas eidem Worcester
commendasset. Rogavit itaque cancellarium, quem nec-
dum noverat esse legatum, ne jura matris sus: Cantua-
riensis ecclesi; diminueret, et quod in electione illa
aliter quam deberet factum est, saltem in ejusdem
electionis confirmatione simul et consecratione electi,
corrigeretur, quippe cum omnibus in Anglia recte sapi-

! William Northall died May 8, | thought that Robert was the name
1190. of the bishop of Ely; the writer of

2 electus est] Robertus, ins. C. | MS. B. must have shared the im-
Robert Fitz Ralph, son of the | pression that the name belonged to
steward of Normandy. the chancellor and substituted Wil-

3 Willeimus] om. A. C. The | lelmus. ‘The passage must have
writer of MS. C. seems to have | been wrongly punctuated.

A.D. 1190.

The lezate
promises.

The monks
of Worces-

ter pray for

tlie confir-
ination of
the election

Council of
bishops at
Westinin-
ster, Octo-
ber.

The bishop
and prior
urge the
new legate
to do

nothing pre
judicial to

the rights of
Canterbury.

486 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

entibus notum sit, nullum debere! eligi vel consecrari
absque auctoritate Cantuariensis ecclesie. Respondit
legatus, * Nulla volo jura diminuere Cantuariensis ec-
* clesie, et quod in electione ista minus quam deceret
“ factum esse conquereris, in ejusdem electionis confir-
* matione simul et consecratione compleatur" Prior
igitur et monachi Wigornienses ex mandato legati
accesserunt ad hospitium Roffensis episcopi, suppliciter
exorantes ut electi sui electionem auctoritate Cantua-
riensis ecclesi: corroboraret. Quod et factum est, pre-
missa congrua correptione de transgressione. Post ali-
quantulum temporis spatium, precepit legatus apud
Londoniam coadunari episcopos Anglie, ut in West-
monasterio concilium celebraret. Accessit autem ad
legatum episcopus Roffensis una cum priore Cantuari-
ensi Osberno, et in hune modum animo constanti
predictum legatum breviter allocutus est: * Miramur
* admodum, venerande pater, mirantur et ceteri com-
* provinciales episcopi et abbates, quod tu, cum sis
* Cantuariensis ecclesie professus, et ejusdem ecclesise
"* jura debita tenearis conservare, absente archiepiscopo
* qui nobis licet indignis vices suas in Anglia commen-
* davit, et post appellationem ipsius et excommunica-
tionem, hujusmodi voluisti perquirere legationem.
Sed esto. Summ: sedis apostolice legatus es, atta-
men Cantuariensis ecclesie suffraganeus. Rogamus
igitur te? ut apostolice sedis legatum, vice autem
archiepiscopi et auctoritate Cantuariensis ecclesise
jubemus, ut suffraganeum, ne quid in hoc concilio,
quod in przsenti celebrare disponis, contra jura Can-
tuariensis ecclesie vel contra dignitatem vel appel-
lationem archiepiscopi presumatur. Appellavit enim,
ut tu ipse audisti, et nos eandem innovamus appel-
lationem."? Respondit legatus et dixit: "De per-

-

€

€«

! debere] deberet. B.

3 Appellavit . . . appellationem]
! te] om. B.

om. C.

OPERA HISTORICA. 487

quisita legatione, de qua te mirari asseris, tibi respon- AD 1190.
deo, quod eam non ego michi sed dominus rex The legate.
adquisivit. Dominus archiepiscopus, ut asseris, vices own powers,
suas tibi commendavit. Dominus autem rex regnum presen his
michi regendum tradidit, et dominus papa vices suas listen.
commendavit, ut malefactores quoslibet utroque fe-

riam gladio, Salomonis scilicet et Petri. Verump-

tamen contra matrem nostram Cantuariensem eccle-

siam nichil in hoc concilio vel alias quicquam
statuere cogitamus, sed omnia jura sua eidem auxi-

liante Deo volumus conservare. Si que tamen
specialis quzestio est quam in presenti dicere veli-

tis, gratanter audiemus.” Cui Roffensis ait: “ Quaes- The hishop
tiones quidem et querelas habemus ad vos, quarum right to

consecrate

prima est, quod Wigorniensis electio facta est absque the bishop
assensu Cantuariensis ecclesi: et ipsius vicarii, licet settle’ »
aliquantula emendatio per vos subsecuta sit in con- chaplain y,
firmatione. De consecratione autem rogamus vos ne snd Qocupy the
transgrediatur, id est, ne ab alio fiat quam a capel- are arch ishop's
lano Cantuariensis ecclesie, nec alibi quam in ecclesi
Cantuariensi. De sede Cantuariensis metropolitani,
vos optime nostis quod legati cujusque sedere! de-
beat ad dexteram. Hanc igitur sedem eidem, vel ei
cui vices suas commendavit, conservari postulamus. ”

Cui legatus: “ Novi,” inquit, "quod episcopi suffra- Cisim of the

«€

LÍ

e

«

€€

«€

“

«€

4€

ishop of

* ganei non alibi quam in sede metropolitana debeant London as
consecrari. Consecrationem autem et sedem de qua
loqueris, dum archiepiscopus presens non est, Lon-
doniensis de? jure decani sibi vendicare contendit.
Preecellit enim ceteris episcopis ut Cantuariensis
ecclesie] decanus." Roffensis ad hsec: “ Quis est hic Office of
provincial
decanatus vel quod ipsius officium ? Solummodo dea».
ut episcopos vice preconis convocet ad concilium.
Sed hoc nichil ad me. Ipse enim ad preceptum
Cantuariensis metropolitani praeconis habet officium.

! sedere) sedem, C. | ?de]om.C.

A.D. 1190.
October.
The bishop
renews his

demand.

The legate
offers the

seat to the
prior, who
declines it.

The bishop
and prior
retire.

The council

held, Oct. 16.

The legate
at Canter-
bury,
Nov. 18.
Baldwin ro
dies

Nov. are

A.D. 1191.

Expulsion of

488 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* Roffensis vero quasi intra septa Cantuariensis eccle-
* sige non preeco sed capellanus est, et vacante ecclesia
* vel absente metropolitano ipsius fere in omnibus
* vices exequitur. Unde sedem illius ad dexteram ves-
* tram in hoc concilio expeto et Wigorniensis electi con-
“ gecrationem.” Respondit legatus: ''Sedes ista de qua
* germo est, ut cum pace fiant omnia, vacua remaneat,
* vel prior Cantuariensis vice archiepiscopi sui eam
* obtineat" Ad hsc prior, * Sedes ista vacua non est,
* quia vivente archiepiscopo non vacat ecclesia. Ego
* eam obtinere non debeo, nec volo. Sedem enim pro-
" priam in concilio habeo sicut przdecessores mei ha-
“ buerunt, et sede metropolitani non.egeo. Non audivi
* decessores meos ibidem sedisse, nec archiepiscopus
“ recedens vices suas michi commendavit, sed proprio
“ capellano suo Roffensi episcopo. Si eidem jura sua
* conservare volueritis animo libenti vobis assistemus ;
“sin autem, ad propria revertemur.” Et legatus;
* Jura,” inquit, * vestra. vobis conservare cupio, sed
* episcopi Londoniensis dignitatem mutilare non valeo."
Recessit igitur episcopus Roffensis et prior Cantuari-
ensis. Legatus vero suum celebravit concilium in ec-
clesia Sancti Petri Westmonasterii xvii? kalendas
Novembris Deinde in octavis Sancti Martini Cantua-
riam veniens, & conventu Cantuariensi honorifice sus-
ceptus est. Obiit hoe anno Baldewinus Cantuariensis
, archiepiscopus xiiii^ kalendas Decembris in obsidione
civitatis Acon, et sepultus est.”

MCLXXXXI.'—XIV.

Hugo autem Cestrensis episcopus, monachorum suo-

monks from rum honestatis et ordinis specialis persecutor, & Coven-

Coventry.

trensi ecclesia, quam nescio quo judicio Dei susceperat

! xcerxxrxi] So MS. C. rightly. MSS. A. and B. begin the year with
the word Applicuit, and call it mcxou1:

OPERA HISTORICA. 489

regendam, monachos omnes et ordinem monasticum in A.D. 1191.
Natali Domini ejecit, ibidem clericos instituens secu- of Coventry,
lares. Miseri autem monachi per diversa vagantes Rome.
dispersi sunt, et prior eorum Moyses Romam profectus
eat.

Applicuit cete in terra monachorum Cantuariensis A whale

comes on

ecclesi; quse vocatur Leisdone, quam dederat eis ante shore at
annos paucos rex Henricus et carta sua confirmavit.
Quod audientes vicini cum quibusdam ministris regis
accurrerunt, alii ut raperent, alii ut eriperent. Monachi
autem Cantusrienses nuntios miserunt ad cancellarium,
" eidem ostendentes ex tenore cartarum suarum predic-
tum piscem, vel si quid hujusmodi eventum! est, non
regis, non vicecomitis nec alterius hominis, esse nisi
solummodo conventus Cantuariensis. Heec audiens can- The right of
cellarius, datis litteris vicecomiti Cantise precepit ut maintained.
predictum cete monachis redderetur, et ut in eadem
terra Leisdonie sicut in terris suis omnes haberent
libertates. Facta igitur diligentissima inquisitione tam How they
ecclesiastica quam auctoritate regia, reddita sunt mona- the whale.
chis ea quse de pisce vi vel furto ablata fuerunt.
Ipsi vero liberaliter circumquaque per provinciam de
pisce miserunt, et cancellario linguam cum non modica
parte capitis, quia vices regis agebat.

Rex autem Anglis, a nobilissima civitate Sicilie ubi March.
hiemaverat mense Martio digrediens, prospero cursu ils (rom
pervenit Ciprum. Sed ab incolis insule ipsius, et a7:
quodam tyranno crudeli et perfido qui se fecerat im-
peratorem nominari, non sine verecundia repulsus est.
Adventantibus autem navibus cum exercitu non mo- eonquers d
dico insulam illam intravit, populum debellavit, ipsum- x reaches
que cepit tyrannum, civitates occupavit, et oppida ^
totamque terram suze subdidit ditioni, Hoc itaque
prospere expleto negotio, ascensis navibus applicuit apud
Accon, et in brevi cceperunt viriliter obsidere civita- _

! eventum] eventus, A. B.

490 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1191. tem. Verum, quia dissensio inter eos facta est quis
Acretakem eorum videretur esse major, nichil vel parum prospe-
ritatis eis accidit. Attamen utcunque Accon capta est.!
Thenewsot Mense Martio ex mandato regio per peregrinos de
bishops Jerosolima passim venientes rumor increbuit de obitu
reaches Baldewini Cantuariensis archiepiscop. Unde Londo-
March. — niensis episcopus, quasi de sompno experrectus, Can-
tuariam properans appellavit, et cum eo quidam de
scaccario, ne quis absque conscientia episcopi vel as-
Disputes sensu regio in archiepiscopum eligeretur. Hsec audi-
arise about . » ° . . .
anew lec. entes monachi, * Et nos," inquiunt, “pro electione faci-
appeds — ' enda, pro voce prima, pro universo statu ecclesiz et
* privilegiis, ab omni gravamine appellamus" Hsc
prima fuerunt bellorum preludia. Cancellarius autem
confiscavit archiepiscopatum.
Clement. Obiit papa Clemens, cui successit Jacinctus diaconus
tine ll” cardinalis? et Celestinus appellatus est. Filius etiam
* or imperatoris Fretherici, qui in peregrinatione Jerusalem
Henry 71. submersus et defunctus est, Romanum suscepit impe-
rium, et Roms coronatus est in Pascha?
Theeletot Applicuit interea Robertus electus Wigorniensis,
proporen io cancellario legato domini pape deferens litteras ut eum
crated at in Westmonasterio consecraret, si quidem Londoniensis
ter” et Roffensis episcopi de facienda consecratione non con-
sentirent. Appellaverat enim uterque. Convenientibus
igitur episcopis Anglise apud Westmonasterium Dominica
Apr.7. Palmarum, vii? scilicet idus Aprilis, ut in consecratione
Wen 5*' Wigorniensis apostolieum exequerentur* mandatum,
venerunt et monachi tres Cantuarie missi a conventu,
et eisdem episcopis hujusmodi litteras porrexerunt:
Protest of * Reverendis in Christo dominis et fratribus Willelmo Dei
theconvent « gratia Heliensi episcopo, apostolice sedis legato, domini
bury. ** regis cancellario, ceeterisque episcopis Cantuariensis ecclesism
'" guffraganeis, Osbernus prior et conventus ecclesim Christi

1 Rex autem . . . capta est] om. ; and Celestine III. was elected on
C. the 30th of the same month.

? cardinalis] om. A. B. Pope 3 i&. Pascha) om. C.
Clement III. died March 27, 1191; 4 exequerentur] exequeretur, C.

OPERA HISTORICA. 491

* Cantuarie salutem ab Auctore salutis. Noverit sanctitas A.D. 1191.
* vestra nos ad sedem apostolicam appellasse, ne Wigorniensis Apr. 7.
** electus alias quam in ecclesia Cantuariensi, sicut moris est,

‘* consecretur, et ne quis vestrum, qui indempnitati ecclesire

* Cantuariensis vinculo professionis providere tenemini, alias

* quam in eadem ecclesia ejus consecrationi interesse presu-

* mat. Valete."

Hee audientes episcopi qui convenerant, una cum Discussion
legato conferebant in unum quid facto opus esset. Si egt o pro-
enim in Westmonasterio, ut dominus papa praeceperat,
non fieret! consecratio, legatus apostolicum non exe-
queretur mandatum. Si vero ibidem fieret, matri suze
Cantuariensi ecclesi] debitam obedientiam viderentur
&bnegare. Omnibus tandem placuit ut in mensem The cense-
consecratio differretur, apud Cantuariam facienda. Re- delayed.
cognitum est ibidem coram legato simul et episcopis, The rights
Roffensem episcopum Cantuariensis ecclesize proprium bishop of
ab antiquo fuisse capellanum, eumque vacante Cantua- ascertained

. . . and re-
riensi sede ad vocationem conventus debere Cantuariam corded.
accedere, crisma conficere, et cetera sacramentalia mi-
nistrare, eumque in expensis procurare deberet qui
archiepiscopatum custodiret. Vivente autem archiepi-
scopo sed absente vel sgrotante, ad vocationem ejus-
dem simul et procurationem debet accedere. Hee michi
qui hzc scribo insinuavit idem Gilebertus Roffensis
episcopus, huie matricule, ut verbo suo utar, ad pre-
ces ipsius inserenda. Venit igitur Cantuariam ad The bishon

of Rochester
proximum Pascha a conventu vocatus idem episcopus, eniernined
et in curia canonicorum Sancti Gregorii hospitatus est, , Gory’ at
ne videretur ignorantibus ad expensas fuisse monacho-
rum si in eorum curia haberet hospitium.

IIIIte nonas Maii convenerunt apud Cantuariam epi- May4.
scopi vi, videlicet Heliensis qui et legatus et, cancel- bishoprar
larius, et Godefridus Wintoniensis episcopus, Reginal- Cantey
dus? Bathoniensis, Seinfridus Cicestrensis? Gilebertus
Roffensis, et ille Hugo Cestrensis. Hi cum in ecclesia

-—

! fieret] fiat, C. 3 Cicestrensis] episcopus, ins. C.
? Reginaldus] Rogerus, C.

A.D. 1191.
May 4.

The monks
forbid the

consecra-
tion of the
elect of
Worcester,
except in
acco ce
with their
customs.

Speech of
the bishop
of Roches-
ter.

492 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Cantuariensi convenissent in unum, accersito electo
Wigorniensi, cceperunt ejusdem examinationem facere
contra modum et formam ecclesie Cantuariensis. Quod
audiens prior Osbernus una cum cantore et quibusdam
fratribus accessit, rogans legatum ut secundum consue-
tudinem Cantuariensis ecclesi» examinationem illam fa-
ceret et consecrationem. Respondit legatus, quod sic non!
deberet fieri ad exemplum domini pape, qui sic facere
consuevit. Cui prior, * Dominus," inquit, “papa quod
“ sibi placuerit faciat; nos autem consuetudines hujus
* ecclesite petimus observari. Si quandoque aliter vel
* alibi factum est, violentia fuit vel discreta dispen-
* gatio. Hac audientes episéopi, una cum legato
surgentes, quod inceperant dimiserunt, indutique vesti-
bus sacris interfuerunt de more processioni monacho-
rum. Cum igitur ante magnum altare de more consi-
derent episcopi, exsurgens Gilebertus Roffensis episcopus
dixit ad legatum :—

“Nostis, pater venerande, quod dominus Baldewinus
* Cantuariensis archiepiscopus, peregre proficiscens, vices
“ suas in Anglia conservandas nobis commisit, unde
“nobis videtur quod omnia sacramentalis que in
* ecclesia Cantuariensi facienda sunt, per manus nos-
* tras, sicut per proprium ecclesie capellanum, fieri
* debeant. Electio autem hujus fratris nostri Wigor-
* niensis electi aliter quam debuit facta est; sed pos-
* tea per vos in confirmatione aliquantulam accepit
“ meliorationem. Allegat Londoniensis de jure deca-
* natus sui, sed nichil ad nos. Nullam enim ei sub-
* jectionem debeo, in re nulla obedio, nec alteri, nisi
“ soli domino meo Cantuariensi archiepiscopo : hunc
* igitur electum nostrum, ordinatum nostrum, & vobis
* tanquam legato consecrandum, salvo jure nostro,
“ presentamus." Legatus ad hse, “Et nos illum per
* gratiam Dei sacrandum suscipimus, non de jure He-

—

! son] om. C.

OPERA HISTORICA. 493

* liensis episcopi, sed de auctoritate apostolicss sedis A.D. . 1191.
legati. Consecrabimus eum auctoritate qua fungi- The legate
“ mur, salvo jure vestro, salvo! jure Londoniensis epi- consecrates
acopi.” Sacratus est itaque iiiite nonas Maii Rober- ""

tus Wigorniensis episcopus ad altare Christi, data
professione de canonica subjectione quam debet archi-
episcopo et Cantuariensi ecclesie. Die crastina venit
in capitulum monachorum dominus legatus una cum ceived from
novo Wigorniensi episcopo et clericis tribus, has litteras
ex parte regis conventui deferentes :

«

€«

6€

* Ricardus? Dei gratia rex Anglise, dux Normannis et Aqui-
tannise, et comes Andegavis;, dileotis suis priori Cantuarien-
sis ecclesia totique ipsius capitulo salutem. Devotionem
vestram scire volumus nos gratia Dei apud Messanam plena
corporis et animi prosperitate vigere, de vobis idem audire con-
tinuo desiderantes affectu. Ibi de morte venerabilis Cantua-
riensis archiepiscopi patris nostri plenius quam desideraremus
certificati, in ipsius mortis importunitate vehementius moti,
eoclesis vestre de necessitate condoluimus desolationi. Quia
iamen vir bons memorie venerabilis Cantuariensis archiepi-
Bcopus & nobis irrevocabiliter recesserat, quia tante ecclesise
regimini ipsius consolationi potius quam lacrimis erat insis-
tendum, diligenter et attente penes nos deliberavimus, quo-
modo citius et melius tanto lapsui foret subveniendum.
Tandem viri illustris Willelmi, venerabilis Montis Regalis
archiepiscopi, discretionem, fidem, providentiam, quam re
pluries didicimus, attendentes, recolentes quia licet nobis
ipsum fama vehementius commendasset, audito tamen et
expectato longe commendabiliorem fides, providentia, reddi-
dissent, tante ecclesie tenti viri regimen sed et toti regno
nostro cognovimus profuturum. Magnatum itaque nostro-
rum, &rchiepiscoporum, episcoporum freti consilio, predicto
venerabili Montis Regalis archiepiscopo dignum duximus sup-
plicare, quatinus ad Cantuariensis ecclesie sedem et regimen
sese nobis concederet? transferendum. Qui post multam
secum et* magnatibus nostris deliberationem nostris tandem
adquiescere dignum duxit petitionibus. "Vestre igitur uni-
versitati diligenter mandamus, quatinus vestre bonitatis
intuitu precumque nostrarum diligenti instantia, ipsum pre-

! salvo) etiam, ins. C. * concederet] concederent, A. B.
3 Ricardus] See Epistole Cantua- * et] om. A. B.

rienses, No. ecoxlvii. pp. 829, 330.

May 5.
A letter re-

the king

Richard has
heard of the
death of

n,
Jan. 25,

and recom-

ends
William,
archbishop
of Montreal,
as & worthy
Successor,

He has ac-
cepted the
nomination.

A.D. 1191.
May 5.

The jettor

then, at
Northamp-
ton, demand
more certain
information
on the
subject.

Resistance
to the elec-
tion of the
bishop of
Montreal.

494 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* dictum venerabilem Montis Regalis archiepiscopum in pon-
* tificem vestrum benignius recipiatis, in adventum suum
'" unanimiter gaudeatis, ut inde vobis ad gratiarum teneamur
‘* actiones, et vestre ecclesi» honori ct utilitati benignius et
* diligentius teneamur providere. Testibus nobis ipeis apud
* Messanam xx*v'? die Januarii."

His igitur auditis litteris, subjunxit! legatus de pro-
bitate viri admirabilem commendationem, ae si monachi
prefatum archiepiscopum incontinenti essent electuri.*
Sed monachi prudenti petita et aecepta dilatione, post
dies aliquot in conventu episcoporum et procerum qui
ob hane causam apud Norhamptoniam convenerant,
hujusmodi dederunt responsum: “ Nostis omnes et sin-
* guli, dominum nostrum Baldewinum Cantuariensem
* grehiepiscopum, cum iter peregrinationis arriperet,
* pro? se, pro ecclesia Cantuariensi et omni jure ejus-
* dem, sedem apostolicam appellasse. Nune autem pe-
“ titio quedam sed grandis, quia sub nomine et sigillo
“ regio, nobis porrigitur de quodam ignoto et aliens
* regionis archiepiscopo eligendo, eum de obitu nostri
* archiepiscopi simus incerti. Ideoque justum videtur
“ et consonum rationi ut* presens negotium differa-
* tur, quousque de obitu nostri archiepiscopi, quem
* adhuc putamus vivere, certiores efficiamur, ne forte
* de ipsius exitu ab imperitis gratulari videamur."
Institerunt igitur plurimi et primi regni auctoritate
regia, ut prefatus Montis Regalis archiepiscopus ad
nutum regis & monachis Cantuariensibus eligeretur.
Sed cum nulla proficerent? ratione, tandem cum dila-
tione competenti coadunatio illa dissoluta est, et sin-
guli in sua redierunt. Conferebant interea Cantua-
riensis ecclesise monachi cum quibusdam episcopis et
amicis eeclesie, quid de petitione regia de jure esset
faciendum. At illi dixerunt, se non audere? nec velle
super hujusmodi re dare consilium, propter quosdam

! subjunzit] subnexuit, B. * ut] et ut, A. B.
? electuri] collecturi, C. 5 proficerent] profieret, B.
3 pro) quod, A. B. i Saudere) audire, A. B.

OPERA HISTORICA. 495

corvini generis monachos qui in die necessitatis ab AD. 1191.
archa avolaverant, conventus sui proditores effecti, qui the monks
hucusque in conventu specie tenus latitabant. Unde expel the
Cantuarienses monachi super hujusmodi notorio pluri- sna Ostern
mum stupefacti, consilio habito, hane notam a se pro- "*Prier.
pellere studuerunt. Amoti sunt itaque vite idus Maii
cucullati tres a coetu ceterorum et ille quartus, Osber-

nus! videlicet dictus prior, qui ceteris nequior? in pro-

ditione ecclesie ? videbatur. Cum enim ceteris amotis

ipse infelix quareret an adhuc de aliquo dubitarent,
responderunt monachi satis placide, licet ea quse dice-

bantur non placerent: * Ánimi nostri diu turbati amo- Their sd.
“ tis istis aliquantulum pacificati sunt, nune autem Osbern.
* superest quod persona tu& nobis admodum suspecta
“est et odiosa. Turpiter enim * in die tribulationis

* recessisti a nobis, et deinde contra nos et in contu-

* meliam Cantuariensis ecclesiz& suscepisti prioratum.

“ Inde est quod scire te volumus quod de estero prior

* noster non eris. Sed cede citius, ut super hoc quid

* agendum sit conferamus." At ille confestim surrexit,

et stans in medio dixit : * Audite, domini mei, ut Deus nis defence
* exaudiat vos. Vobis notum est quam bene, quam dut.
“ firmiter in omnibus steterim vobiscum in tribula-

* tionibus vestris, unde et pro vobis aliquando ab

* archiepiscopo excommunicatus sum et nonnullas per-

* tuli molestias, Abscessi tandem de consilio mag-

* norum virorum et quorundam fratrum nostrorum

* instigante malitia, et in preesentia archiepiscopi nun-

* quam vobis nocui sed sepe profui. Prioratum de-

“ inde adeptus sum, precipiente archiepiscopo, volente

“rege, absque omni reclamatione, unde et vestrum

* assensum usque nunc adesse putabam. Novit Deus

* quod, si aliter de vobis sensissem, nunquam prioratum

* vel aliud officium suscepissem. Nunc vero sciatis

* Osbernus| om. B. ; erased in A. 3 ecclesie] precellere, C.
? nequior) om. C. * enim] autem, C.

A.D. 1191.
May 10.
He refuses
to oppose
them.

496 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

“ quod nec prioratum vobis renitentibus retineo, nec
“ quiequam preter beneplacitum vestrum attemptare
* eurabo." Illo igitur ad imperium conventus egresso,
residentibus xii. vel eo amplius ecclesie senioribus,
ezgteri omnes in medio stabant, ex quibus unus pro
ceteris loquens cum ymbre lacrimarum dixit: “Vos
* nostis, patres sancti, et experti estis quantis angustiis
* agitata sit Cantuariensis ecclesia usque in presens.
* Nec vos latet quam turpiter homo iste Osbernus re-
* eessit a nobis cum ezteris qui nostri proditores fue-
* runt, et in quantum dedecus et! detrimentum ecclesise
“ suscepit prioratum. Nunc autem quia sponte sua

They choore “ cessit, eb. vobis incumbit Cantuariensis ecclesie dis-

the subprior
Geoffrey as ‘

prior.

Osbern is
kept in the
chamber of

the sick.

* positio, quanta possumus humilitate petimus vos, ut
* talem nobis et vobis priorem instituatis qui digne
* matrem nostram hanc Cantuariensem regat eccle-
* siam. . Hune prsecipue qui nobis prssidet, qui in
* angustiis et tribulationibus variis fidelis et prudens
* inventus est, nobis priorem postulamus.” Surrex-
erunt igitur senes cum junioribus, ipsumque venera-
bilem suppriorem Galfridum dextra sub? levaque
trahentes in sedem prioris posuerunt vito idus Maii.
Reclamabat acriter et flebat uberrime jurans sed ? peje-
rans quod non regeret prioratum. Violenter tamen re-
tentus est, et vix tandem post dies plurimos conventus
sui consensit voluntati. Osbernus autem honorifice in
camera honestiori infirmorum exhibitus est.

Newsofthe — Interea rumor in Anglia dispersus est de electo Ebo-
cheer racensi Gaufrido, quod ex mandato domini papse deberet

tion of the
archbishop
of York in
France.

in Francia consecrari. Unde stupefacti episcopi, videntes
in hoc matris sue Cantuariensis ecclesi; minui digni-
tatem, cum debeat ab antiquo Eboracensis electus a‘
Cantuariensi metropolitano, professione przemissa, Can-
tuarie consecrari, facta solenniter appellatione per mo-

! et] om. B. 3 sed) et, B.
2 sub} om. C. * a] om. A. B.

OPERA HISTORICA. 497

nachum Cantuariensem simul et clericum has litteras a.p. 1191.
miserunt in Franciam :—

" Willelmus Dei gratia Heliensis episcopus et apostolices Letter of the
sedis legatus, et csteri provincie Cantuariensis episcopi, Bly appeal.
venerabilibus et in Christo dilectis archiepiscopis et episco- ing agains
pis, ad quos presens scriptum pervenerit ! galutem in vero cration of
Salutari. Quantis hucusque gavisa sit emunitatibus* mater Geoffrey in
nostra Cantuariensis ecclesia, vestram credimus non latere spend of
notitiam. Inter quas retro habitas dignitates et privilegia Canterbury.
eo hactenus functa est, ne Eboracensem alias quam Cantua-

rim, et ab ejusdem ecclesie archiepiscopo necnon totius An-

gli»? primate, consecrari liceret archiepiscopum ; unde vene-

rabilis pater noster Baldewinus Cantuariensis archiepiscopus,

ex privilegiorum predictorum varia et multiplici inspectione

et antiqua consuetudine prudenter edoctus, et antequam iter
Jerosolimitanum arriperet, adversus Gaufridum Eboracensem

electum jus suum protestatus et dignitatem, ne idem ab alio

quam a se et in ecclesia Cantuariensi, facta etiam eidem
professione et obedientia, consecraretur, appellavit. Nos

quoque ejusdem patris nostri jus et dignitatem filiali pro-
sequentes devotione, volentes nichilominus prenominate

nostre matris ecclesie dignitati providere, memorati patris

nostri Cantuariensis appellationem innovantes, ne preliba-

* tus Gaufridus Eboracensis electus ab aliquo vestrum munus
consecrationis accipiat, sedem apostolicam appellamus."

Eclipsis solis fere totalis apparuit vigilia Sancti Jo- Quarrel
hannis Baptiste. Pullulaverant autem in Anglia dis- John n and
cordiz inter cancellarium et comitem Johannem, adeo cello.

ut hine inde milites stipendiarii et conprovinciales Siege of
milites convocati ad arma convolarent in obsidione castle.

castelli Lincolnie. Interea venit in Angliam Walterius Return of
ille Rothomagensis archiepiscopus per licentiam regis bishop of
a Messana reversus circa festum Sancti Johannis Bap- ^^.

tistm. Convenerunt itaque una cum ipso episcopi qui- Trace
dam et proceres Anglis, ut quoquo modo tante dis- harvest.
sensioni finem darent, ne messes que jam mature

erant ad metendum in nichilum penitus redigerentur.

Pace igitur facta sed nondum firmata, armis valedicitur,

1 pervenerit] venerit, C. 3 Anglie] om. C.
emunitatibus] om. C.

A 64. II

498 . GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1191. et! in proximo predictus cancellarius et comes iterum

thoquarrel. discordes efficiuntur. Mediantibus temen primoribus
Anglie tandem utcumque pacificati sunt, et, ne iterum
levitate sua redirent in id ipsum, alienigenz stipendiarii
&d suam patriam unde venerant revertuntur.

Celestine! Celestinus papa, mente revolvens sedula quanta Bal-

mineto — dewinus archiepiscopus conventui Cantuariensi intulis-

destruction set gravamina occasione capelle quam in suburbio civi-

of Baldwin's 5

church. — tatis Cantuariensis erexerat, ipsorumque monachorum
pressuris compatiens, executoribus tribus viris fideli-
bus et discretis pro conventu Cantuariensi subscriptam
direxit epistolam :—

May 28. ** Celestinus,? episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri
ib pope of * Reginaldo Batoniensi episcopo, et dilectis filiis de Radinges
domo ng the * et de Waltham abbatibus, salutem et apostolicam benedic-

of the *' tionem. Molestias et injurias, quae per bons memorie Bal-
ghureh din, ^ dewinum Cantuariensem archiepiscopum conventus ejus loci
and a amends ^ ‘* passus est, discretionem vestram non credimus ignorare.
tothecon. ^ Quoniam igitur jam dictus archiepiscopus, quamvis de refor-

vent, * mando stata fratrum ipsorum in integrum mandatum felicis

** recordationis Urbani? et Clementis predecessorum nostrorum

* suscepisset, nondum cum iter peregrinationis arripuit refor-

* marat ad plenum, per apostolica vobis scripta mandamus

* atque precipimus, quatinus omni dilatione, contradictione

* eb appellatione cessante, ecclesias cum fructibus inde percep-
‘* tis, et alia quse ssepedictus archiepiscopus ipsis absque juris
** ordine abstulit, nostra freti auctoritate cum integritate resti-
‘* tui faciatis, et eorum detentores, si opus fuerit, censura non
** differatis ecclesiastica coercere, modis omnibus observantes
* ne in loco quem apostolica eondempnavit auctoritas divina
* de cetero celebrentur, sed potius capella ibidem, ut dicitur,
** erecta funditus destruatur, et sicut a patribus nostris decre-
** tum esse dinoscitur, canonicorum institutionem * revocantes
* in irritum, eos denuntietis eb teneatis suspensos qui in loco
** ipso post prohibitionem apostolicam divina scienter prz-
* sampserunt officia celebrare, donec ad sedem apostolicam
** veniant absolvendi. Illos quoque qui sententiam pis recor-
'* dationis papse Clementis incurrisse noscuntur cautius faciatis
** ab omnibus evitari, donec ecclesie satisfactione competenti

1 et] sed, C. 3 Urbani] pape, ins. C.
3 Celestinus] See Epistole Can- * institutionem] restitutionem, C.
tuarienses No. ccolviii., p. 337.

OPERA HISTORICA. 499

*' exhibita per nos mereantur absolvi. Qui vero hujusmodi ap. 1191.
communieaverunt! scienter, congrue ad arbitrium vestrum M*%.
satisfaciant. Hsc autem omnia tanto districtius vestre dis-
cretioni duximus injungenda, quanto in? injuriam apostolics
‘* sedis redundare videtur, eadem totiens inaniter iterare man-
datis, et: religionem vestram? minus deceret si mandatum
apostolicum segnius exequeremini, nec * possemus sine moles-
* tia tantum in vobis neglectum aliquatenus sustinere. Nullis
litteris juri eorum prejudicium facientibus, si que apparue-
** rint a sede apostolica impetrate, obstantibus. Quod si om-
' nes his exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum ea
** nichilominus exequantur. Datum Romse apud Sanctum Pe-
‘* trum v'^ kalendas Junii, pontificatus nostri anno primo."
Hzc audientes et manibus attrectantes predicti exe- The bishop
of Bath, and
cutores, cum essent viri religiosi valde et discreti, non the abbote
preecipitanter sed morose super hujusmodi mandato ha- and Wale”
bito consilio, preedictz capelle rectoribus tandem scrip- mounted noe that
serunt in hunc modum :— will bo H
* Reginaldus? Dei gratia Bathoniensis episcopus, et Hugo July | $9. u
‘* eadem gratia de Radinges, et Walterius* de Waltham abbates,
** rectoribus capelle de Hakintonia salutem. Mandatum domini
paps suscepimus quo nobis injunctum est, ut modis omnibus
observemus, ne in loco vestro quem apostolica condemnavit
‘* auctoritas divina de csetero celebrentur, sed potius capella
** ibidem, ut dicitur, erecta funditus, dilatione et appellatione
‘* cessante, destruatur. Si quis ergo vestrum pro loco illo
stare voluerit, et rationem proponere quare hoo fieri non
debeat, intimamus vobis quod nos, Deo donante, in die
“ Sancte Margarete virginis ad locum illum venire et man-
“ datum apostolicum prout decet proposuimus adimplere.
** Valete."
Accesserunt igitur przdicti viri vel per se vel per piano.
legatos idoneos ad locum una cum clero et? populo tor tion of the
civitatis Cantuariensis, et cum non esset, quispiam qui
mandato apostolico reclamaret in aliquo, data sententia

pendentibus litteris prophanam condempnaverunt capel-

€€

! communicaverunt] communica- 5 et] om. C.

rent, C. ! Reginaldus] See Epistole Can-
? in] non, A. B. tuarienses, No. ccclxii., p. 339.
3 vestram] om. A. B. 8 Walterius] Willelmus, B. So
* nec] ne, C. also Epp. Cant., p. 339.

5 obstantibus] inserted in A. in ? et] om. A. B.
the margin ; om. C.

500 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

. lam voce apostolica maledictam et! prophanam, que
subito concurrentibus undique populis in pulverem
minutissimum redacta est xii° kalendas Augusti. Hu-
jus autem judicat condempnationis de capella talis
est forma :

* Omnibus? sanct~ matris ecclesise filiis ad quos presentes
* Jitterse pervenerint, Reginaldus Dei gratia Bathoniensis
** episcopus, et Hugo de Redinges et Walterius de Waltham
* eadem gratia abbates, salutem. Noverit fraternitas vestra et
vobiscum universalis ecclesia, nos exequentes mandatum et
preceptum summi pontificis, scilicet Celestini pape tertii,
publice judicasse et pronuntiasse, ne de cmtero, in loco
* quem Baldewinus Dei gratia archiepiscopus Cantuariensis
* apud Akintune construere incepit, divina celebrentur. Sed
et ejusdem auctoritate canonicorum institutionem in eodem
loco a predicto archiepiscopo factam in irritum revocantes,
* capellam ibidem constructam funditus destruendam judica-
vimus: quia, sicut vobis innotuit inspectione litterarum pis
recordationis Urbani papse tertii, secundum quarum decre-
tum predictus papa Celestinus nos in executione sui man-
dati procedere prsecepit, preedictum locum maledictum et
prophanum apostolica condempnaverit auctoritas, et sus-
pensos ab officio et beneficio illos qui post apostolicam pro-
hibitionem in capella illa divina celebrare preesumpserunt,
decreverat. Quaproper et nos eos suspensos denuntiamus
et tenemus donec & sede apostolica fuerint absoluti."

Alia quoque opera Baldewini data sententia cassavit
papa Celestinus, ne futuris temporibus ab aliquibus
trahantur in consequentiam. Cujus sententim talis est
textus :—

** Qelestinus? episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis
* priori et conventui ecclesis Christi Cantuaris salutem et
* apostolicam benedictionem. Sicut ad apostolatus nostri de-
' bitum pertinere dinoscitur his qus rite et recte ordinate
** consistunt vigorem conferre perpetuum, ita nimirum eis qus
'* gecus fiunt. quam deceat vires detrahere, enervare, et in-
* firmare tenemur. Eapropter, dilecti in Domino filii, cum
‘* Baldewinus quondam archiepiscopus sive motu proprio, sive
** instinctu alieno, vos et ecclesiam vestram moleetiis multis et

! et) om. A. B. 3 Celestinus] Epistole Cantuari-
2 Omnibus] Epistole Cantuari- | enses, No. ccclvi., pp. 835, 386.
enses, No. ccolxiv., p. 840. * dilecti] om. A. B.

€t€

€«4

€€

«€

€€
€t
€€
sé

€6

€€

, OPERA HISTORICA: 501

injuriis quandoque afflixerit, et scripta aliqua a sede apo- A.D.1191.
stolica in praejudicium juris vestri falsa suggestione, ut May £3,
dicitur, impetraverit, quem! magis tranquillitati vestre dare
operam decuisset; paci vestre paterna volentes in posterum
Bollicitudine providere, omnia quse per memoratum archi-
episcopum circa vos vi vel metu acta sunt auctoritate apo-
stolica revocamus in irritum, et nominatim ea que legato
Romane ecclesie presente et contradicente contra mandatum
sedis apostolice facta dicuntur, sicut in autentico ejusdem
legati, Johannis videlicet Anagnini quondam presbiteri car-
dinalis, ob causam vestram in Angliam directi, continetur; et
quicunque contra jus vestrum vel privilegiorum vestrorum
tenorem idem archiepiscopus impetravit, viribus carere de-
crevimus, statuentes ut nullus unquam hominum ea qus
male gessit trahere audeat in consequentiam, neque possint
ea, que tacita veritate a sede apostolica impetravit, juri
vestro aut privilegiis ullo unquam tempore in* aliquo prs-
judicium generare. Nulli ergo omnino hominum liceat hano
nostre oonstitutionis paginam infringere vel ei ausu teme-
rario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit,
indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli
apostolorum Ejus se noverit incursurum. Datum Roms apud
Sanctum Petrum v® kalendas Junii."

Autenticum vero Johannis Anagnini, cui dominus

papa Celestinus adhibet firmamentum, tale est:—

ce

** Johannes? Anagninus, Dei gratia titulo Sancti Marci‘ pres- Declaration
byter cardinalis, apostolice sedis legatus, omnibus ad quos of the legate
littere, presentes pervenerint, sternam in Domino salutem. Ansni that
Universitati vestrae notum facimus, quod, sicut prope positi made their
audivimus et postea presentes apud Cantuariam vidimus, pee Lion.
monachi ecclesise Christi in pace quam cum archiepiscopo suo
fecerunt, vim passi sunt, ef metu regio, qui eodem tempore
Cantuariam venerat* cum episcopis suis, omnia compulsi
sunt sustinere. Hsec* autem ideo scripto mandare curavimus,
ut rei veritas omnibus innotescat, nec possit quod sic factum
est eorum justitis prejudicinm generare. Quod si jam
dictus archiepiscopus vel aliquis ejus successor scripturam
super forma pacis hujus quandoque protulerit, noveritis
ipsam fratribus jam dictse ecclesie nec consentientibus nec
scientibus/ confectam fuisse, nobisque petentibus non exhi-

! quem] quod, A. B. * Marci] Martini, A. B.
* i4] om. A. B. 5 venerat] venerant, A. B.
3 Johannes] Not in the Epistole 5 Hec) Hoc, C.

Cantuarienses. 7 nec scientibus] om. A. B.

A.D. 1191.

Aug. 29.
Survey of
the wood of
Blean.

502 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

** bitam, qui ad causam ipsam a summo pontifice destinati rem
* gestam vel confirmare debuimus si justitis concordaret, vel
* si secus acta esset infirmare. Cognoscentes itaque violen-
* tiam manifestam facto huio intercessisse, auctoritate qua
* fungimur statuimus apostolica, quod neque concordia sic
** facta, neque compromissio violenter extorta, neque scriptum!
** sic conceptum, valere debeat aut aliquod seepedictis monachis
* in posterum prejudicium afferre, quia omnia presentibus
** nobis et contradicentibus facta sunt.”

Hec autem omnia munimenta reservantur in ecclesia
Cantuariensi ad extinguendam temporis futuri mali-
tiam, si qua super hoc poterit exoriri. Nec te moveat,
rogo, lector bone, prudentia tua, quod tam prolixa
narratione, contra propositum meum vel promissum,
electionem Ricardi? vel persecutionem Baldewini, re-
citavi, vel quod narrationi mez tot epistolas inserui.
Justa enim, ut arbitror, intentione utrumque factum
est; videlicet ut futurorum sciat necessitas temporum
quod cui morbo opponat remedium, et quibus objec-
tionibus justum et exemplare adhibeat responsum.
Epistolas autem, quod Cronicorum non esse solet,
plures inserui, ut, ipsis inspectis et in arca memoriz
reconditis, narratio brevietur et subtilius utiliusque
intelligatur. Sed jam nunc redeamus ad nos.

" Quarto kalendas Septembris, ex mandato cancellarii,
qui tunc temporis vicem et vires regias gerebat in
Anglia, et baronum auctoritate scaccarii, convenerunt
apud boscum de Blen quod Srutte? cognominatur, prior
Cantuariensis Gaufridus cum monachis vi.* et vicecomes
Cantie Reginaldus* cum militibus et hominibus multis.
Ibique per sacramentum xxiiii legalium virorum de
eodem visneto deambulatio facta est in circuitu ejus-
dem bosci. Et auctoritate regia monachis ecclesise
Christi Cantuarie assignatum est quicquid in predicto

1 scriptum] om. A. B. 4 vi et] om. A. B.

3 Ricardi] vel persecutionem Ri- | * Reginaldus] Reginald of Corn-
cardi, ins. A. B. hell.

* Srutte] Fructe, B.

OPERA HISTORICA. 508

bosco ex utraque parte strate regie de jure regio et AD. D. ng.
dono eos contingebat, sicut per cartam suam eisdem Teri right
confirmaverat, cum apud Cantuariam peregrinationis church of

suse iter arripuit Occupaverant enim vicini quidam ascertain
partem agrorum et nemoris, unde contra cartam regiam

et ipsius puram elemosinam nullam habebant auctori-
latem. Est autem carta regis hune habens modum:

€t

«€
«€
€€
«€

«€

* Ricardus Dei gratia rex Anglie, dux Normannis et Richard’ 8
Aquitannie, comes Andegavie, archiepiscopis, episcopis, wood grant of the
abbatibus, comitibus, baronibus, justitiariis, vicecomitibus, Blean to the
et omnibus ministris et fidelibus suis Francis et Anglis dated 1 at
salutem. Sciatis nos pro amore Dei et beati Thoms marty- December 1
ris, et pro salute nostra, omnium antecessorum et succes-
Sorum nostrorum, concessisse et dedisse, et presenti carta

confirmasse in liberam et puram et perpetuam elemosinam

Deo, et monachis in ecclesia Cantuariensi Deo servientibus,

totum boscum nostrum de Blen in longo et lato cum essartis
omnibus ejusdem bosci, ‘et omnibus terris et redditibus ad
eundem boscum pertinentibus, salvo tantum uno summario,
quem pater noster in elemosinam concessit ecclesia et
canonicis Sancti Gregorii in eodem bosco, et carta sua con-
firmavit. Prohibemus autem ne vicecomes vel ministri sui,
vel aliquis alius, de eodem bosco de cetero se intromittant,
nisi ipsi et bailivi sui quos ibi pro voluntate sua posuerunt.
Quare volumus et firmiter precipimus quod jam dicti
monachi habeant et teneant predictum boscum ita bene et
in pace, libere et quiete, honorifice et plenarie, sicut un-
quam pater noster eundem boscum liberius et melius et
plenius tenuit. Testibus Baldewino Cantuariensi, Walterio
Rothomagensi, Johanne Dublinensi archiepiscopis; Hugone
Dunelmensi, Reginaldo Bathoniensi, Hugone Lincolniensi,
Hugone -Conventrensi, Godefrido Wintoniensi, Huberto
Saresberiensi episcopis; Johanne comite Moretonii! Roberto
comite Leicestrie, Hamelino comite Warennise, Willelmo
comite Saresberiensi; Johanne Marescallo, Willelmo Mares-
callo, Willelmo de Stutevilla, Willelmo de Sancto Johanne,
Willelmo filio Adelmi, Bertramno de Verdon, Gaufrido filio
Petri, Rogerio filio Reinfridi, Gileberto Pipard, Roberto de
Witefeld. Datum per manum Willelmi cancellarii nostri et
Eliensis electi apud Cantuariam prima die Decembris anno
primo regni nostri."

1 Moretonii] Mairrit., A. B. ; Maurit', C.

504 GERVASLL MONACHI CANTUARIENSIS

AD.11g1. ^ Miserat etiam rex Ricardus a civitate Messana con-
ventui Cantuariensis ecclesie hanc cartam :—
Letter of ‘*Ricardus Dei gratia rex Anglie, dux Normannie et Aqui-
allowing the ‘‘ t&nnise, comes Andegavie, justitiariis, vicecomitibus, et omni-
convent to '* bns balivis suis Anglie salutem. Preecipimus vobis quod
their alien- * permittatis priori et monachis ecclesie nostre Cantuariensis
perty by ‘* facere fieri recognitiones in maneriis, de tenementis suis
on; ** que alienata sunt de ipsis maneriis absque licentia et
Feb. 28. ‘* assensu conventus ejusdem ecclesi», et ea per recognitiones
** easdem ad propria revocare, sicut pater noster hoc eis litteris
* guis pendentibus! concessit. Nolumus enim quod predicta
ecclesia, quam diligere et fovere tenemur, aliquid de jure suo
** per defectum nostrum amittat. Teste Savarico archidiacono
* Norhamtonie apud Messanam xx*?viii? die Februarii.

Recovery of, Ex hoec mandato regio Cantuarienses monachi, nec

South — mirum, exhilarati, habito consilio, una cum consensu

Bsexbya cancellarii miserunt monachos et quamplures? suos pru-

byjur. . dentes viros in Essessiam ad villam suam Middeltune
nuncupatam, ut auctoritate regii mandati partem pre-
fats ville, videlicet Suthcheriche, revocarent, quam per
aliquot annos quidam occupaverat Ricardus. Jurave-
runt itaque tactis sacrosanctis homines xii de eodem
tenemento, quod preedictus Ricardus in jam dicta terra
nunquam habebat hereditatem, sed ut firmarius, ad
libitum monachorum, solam habebat ut serviens custo-
diam. Quo audito, decreverunt omnes prudentissimi
qui ibidem fuerunt, ut monachi Cantuarienses przdic-
tum appendicium de Middeltune de cxtero libere possi-
derent.

Sep.14 — XVIII? kalendas Octobris applicuit apud Dovoriam
Gaufridus Eboracensis archiepiscopus, qui nuper ex
Dover. .— mandato Celestini pape Turonis ab ejusdem civitatis
archiepiscopo, contra antiqua jura Cantuariensis eccle-
sie et contra appellationem episcoporum Anglie et
conventus Cantuariensis, erat consecratus. Cui cum
oppidani milites Dourensis castelli violentas manus
inicerent, tam prudenter quam viriliter tenentium
eum manus evasit, et ecclesiam monachorum Sancti

1 pendentibus] So A. B. C. | 2? quamplures] quamplurimos, C.

OPERA HISTORICA. 505

Martini ingressus est. In qua per octo fere dies ab AD. na
oppidanis et conprovincialibus militibus, januis clausis He taken
et obseratis, obsessus est. Suspectus enim erat ipsius 8. Martis
ingressus cancellario et quibusdam primoribus Anglise, sie oged into
eo quod jurasset fratri suo regi quod sine assensu infra
triennium non rediret in Angliam ; preterea suspicio-

nem adausit, quod de fidelitate regia constabulario
Dourensis castelli noluit prestare juramentum. In
proximo, ut fama fuit et verum videbatur, missi sunt

a cancellario milites qui predictum archiepiscopum
quocunque modo apprehenderent. Hii igitur preefatam
ecclesiam quasi pacifice ingressi monuerunt ut egre-
deretur; quo nolente, reversi sunt paulisper, sed iterum
eandem. ecclesiam armati et loricati ingressi sunt, et Ho is seized
ipsum archiepiscopum, ab altari crucem portantem de prisoned n
medio monachorum eundem defendere volentium abs- Sept. 18.
tractum, asportaverunt per medium aque fluentis,

qui Broc! appellatur, eum peditem duxerunt in castel-

lum xiii? kalendas Octobris. Unde consternati animo
Cantuarienses monachi miserunt Dovoriam monachos

ut eum repeterent, eo quod a cella Cantuariensis
ecclesie fuisset abstractus. Qui cum a petitione tam

juste repulsi Cantuariam redirent, habito in communi
consilio, singulis ecclesi, Cantuariensis suffraganeis,

nomine ecclesis, scripserunt sic:

" Reverendo* patri et domino Willelmo! Dei gratia Heliensi The convent
'* episcopo, et domini regis cancellario, Gaufridus prior et Conven- "rite to the
'* tus ecclesiz Christi Cantuarim salutem et se semper devotissi- on the sub-
‘* mos. Poterat gloriosi martyris nostri Thom: sanguis in eccle-

'* gia Cantuariensi effusus emunitatem, et si aliunde non haberet,
* perpetuam contulisse, et gloria ejus qua omnis terra repleta
‘* est terruisse sacrilegos. Sed ut patet, quod fidelibus est ad
‘* castigationem et virtutem, hoc impii et nequam malignitatis?
" assumunt in exemplum. Ecce enim Eboracensis archiepi-
* gcopus innocens, ut creditur, &b ecclesia nostra Dovoris ab

! Broc] Broke, C.
3 Reverendo] Epistole Cantuarienses, No. ccclxx., p. 344.
3 malignitatis] malignitas, A. B.

506 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

Answer of
the bishop of
Winchester.

ipso altari manu militum armata violenter extractus, crucem
bajulans, per lutum et lacus, per abrupte locorum in castel-
lum Dourense in carcerem protrahitur, ejulante populo,
sacrilegis ipsis qui eum abduxerunt! lacrimantibus. Clamat,
petit, et repetit ecclesia, ut ei restituatur ablatus, sed non
recipit. Cessat a divinis, nec mirum, violata Dourensis
ecclesia, et conclusa sunt ora canentium Dominum. Miratur
mundus in facto tam enormi Cantuariensem ecclesiam seg-
nius agere, et matrem tam importabilem filie dissimulare
mororem. Genibus itaque vestris obvoluta Cantuariensis
ecclesia vos rogat ut dominum, adjurat ut filium, quatinus
ei in tam arto et arduo negotio non denegetis consilium
salutare, quo et ecclesie honor suus conservetur illesus, et
vestra circa eam devotio laudabilis comprobetur."

In eundem modum? ceteris scripserunt episcopis.

Responsum Willelmi Heliensis episcopi:—

«€

** Willelmus? Dei gratia Heliensis episcopus et domini regis
cancellarius, karissimis et* amicis suis priori et conventui
Sancts Trinitatis Cantuarie, salutem et dilectionis plenitu-
dinem. Dilectionem vestram nullatenus volumus perturbari
super eo quod Eboracensis archiepiscopus apud Dovoriam
est detentus. Vobis autem indubitanter suggerimus, quod
nec per nos nec de mandato nostro captus fuit in ecclesia
nec detentus, sed prsceperamus quod si ibidem forte appli-
caret, si fidelitatem domino regi, quam nunquam fecit,5 facere
nolle, cum plena restitutione omnium rerum suarum et
suorum Witsandum transmitteretur, quia * domino regi jura-
mento interposito promiserat, unde litteras ejusdem archi-
episcopi patentes habemus, quod nullatenus dum idem rex
in sua peregrinatione existeret, in Angliam veniret."
Rescriptum Godefridi Wintoniensis episcopi:

** Godefridus? Dei gratia Wintoniensis episcopus, dilectis-
simis in Christo fratribus et amicis Gaufrido priori et
conventui ecclesis Christi Cantuarie, salutem. quam repro-
misit. Deus diligentibus se. Loquor? in amaritudine anime
mem, tristis et dolens super injuriis et molestiis venerabili
fratri nostro Eboracensi archiepiscopo nimis atrociter, ut

1 abduxerunt] abducunt, C. 6 fecit] et, ins. B.
3 In eundem modum] In eodem $ guia] et quia, C.

modo, B. 7 Godefridus] Epistolae Cantua-

3 Willelmus] Epistole Cantuari- | rienses, No. ccclxxii., p. 345.

enses, No. ccclxxi., p. 344. 5 Loquor] Loquar, C.

* et] om. C.

OPERA HISTORICA. 507

66 1
dicitur, illatis. Doleo quidem et dolenti condoleo, patior et iD. Ti.

*, compatienti compatior, sed in ipsius passionibus et ignomi- Hi aym-

* niis totus homo meus interior gladio passionis est transfossus. pathy _n a.
* Cum autem hujusmodi factum redundet in injuriam totius
* ecclesi; Anglicans, de communi fratrum et coepiscoporum
** nostrorum deliberatione procedere debet consilium quod super
* tam arduo negotio vobis dari postulatis. Porro si fratribus He declines
** inconsultis verbum aliquod consilii super hoc precipitarem, vithout,
* non inmerito possem ab eis argui tantm? presumptionis. further con-
* Verum largiente Domino quod solus aggredi non presumo, sultation, —,
‘* preeunte et communicato consilio domini Londoniensis et
** aliorum confratrum tractare non differemus.®

Nolebant enim * episcopi singulariter dare consilium The arch-
donec diffiniretur in communi quid facto huic tam released.
enormi opus esset, Convocati sunt itaque episcopi,
et interim archiepiscopus die septima eadem via qua He goes to
educebatur reductus est in ecclesiam Sancti Martini,
dieque tertia Cantuariam profectus Londoniam proper-
avit. Facta est igitur coadunatio episcoporum apud Meeting of
Windesores ii? nonas Octobris, una cum comite Jo- Wincor
hanne et. duobus archiepiscopis, Rothomagensi videlicet
et Eboracensi. Dederunt itaque anathematis sententiam
in omnes apprehensores archiepiscopi, consentaneos quo-
que et participes; solus cancellarius absentavit se et The chan-
fugit Londoniam. Quem comes e vestigio subsequens sioged.
obsedit per dies paucos in Turre Londoniensi. Cui
cum cancellarius non valeret resistere, petita licentia
pervenit Cantuariam. Deinde in castello Dovorensi ® He comes to
receptus est. Inhibuerunt autem justitiarii Anglia ~~"
burgensibus Dovoriz, ne predictum cancellarium per-
mitterent transfretare. Ipse autem’ idem velle simu- gis ais.
labat addito terribili juramento. Pre nimia tamen ™*
mentis angustia gemens et anxius, veste virili deposita

! et] om. A. B. , . ,e8et, B. A. reads “quid facto
2 tante] temere, C. * huic de nota tam enormi hujus
5 tractare non differemus] om. A. | “ opus esset," altered to “quid

B. * facto huic de tam nota re opus
* enim] om. C. * esset.”

5 guid . . . esset] quid facto huic $ Dovorensi] Doverensi, C.
de nota tam et enormitate opus 7 gutem] etiam, C.

A.D. 1191.
October.

The

arch-

bishop of

Rouen sum-

mons the
prior and
monks to

the election

The

rior

declines to

acce
arch
of

pt the

ishop
on

508 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS —

muliebrem induit habitum, ut vel sic mari transito
persecutorum declinaret insaniam. Dum itaque linteo
caput involutus navem expectans, et quasi telam quam
gestabat»venundans, deambularet in littore, apprehen-
derunt paupercule mulieres, et turpiter czedentes amoto
peplo in terram projecerunt, unde exorto clamore terri-
bili aecurrerunt burgenses, eumque vix tandem eri-
pientes, ut eztera pre pudore taceantur, artius custo-

" diebant, donec data a justitiariis licentia transfretaret.

Hoc igitur modo cancellario amoto et ab Anglia fuga-
to, archiepiscopus Rothomagensis, qui sibi vice can-
cellarii! prefecturam Anglie usurpabat, ex assensu
comitis Johannis aliorumque justitiariorum litteras et

. nuntios miserunt Cantuariam ad conventum, auctori-

tate regia precipientes, ut Gaufridus prior cum
monachis quibusdam Londoniam venirent de electione
facienda premuniti. Venerunt igitur Londoniam epi-
scopi Anglie ad idem vocati, prior quoque et monachi
Cantuarienses, et seorsum considentibus episcopis in
atrio, convenitur prior Cantuariensis in ecclesia de
suscipiendo archiepiscopo Montis Regalis, de quo supra
sermo habitus est. Respondit prior se super hoc
negotio, primo tempore qusstionis, de non suscipiendo
illo sufficiens et gratum dedisse responsum. Et adjecit:
* Nunc in id ipsum ex &ssensu conventus nostri vobis
* referimus, quod hune de quo sermo agitur licet

Montreal. “ tamen valde commendabilem, salvo honore Dei, regis

* et regni, in archiepiscopum Cantuariensis ecclesie ad
* presens suscipere non valemus. Nunquid honorifi-
* cum est Deo et ecclesie, regi et regno, universas
* regni personas refutare, et ad mandatum regium in
* alieno? regno personam ignotam mendicare? Absit.
* Nec tamen, ut verum fatear, de ipso eligendo vel
“non eligendo diffinitivam proferimus sententiam, sed
* differimus donec ignotum melius agnoscamus et aux-
* ilium Domini sentiamus super nos" Rothomagensis

! cancellarii] cancellarium, A. C. | 7ef... alieno) om. A. B.

OPERA HISTORICA. 509

igitur et csteri considentes justitiarii, de tam justo A-D.1191.
et grato responso grates referentes, monuerunt mona-
chos ut Cantuariam redirent et ex animo! insisterent
orationibus. |

Parvo post elapso tempore miserunt iterum justi- Letter of

he justi
tiarii Cantuariam ad conventum litteras regias in hune enjoh ing

modum : to Myriam

* Johannes? comes Moretonii, et Walterus Dei gratia Rotho- . the kine’
‘* magensis archiepiscopus, dilectis in Christo amicis priori
* et conventui ecclesie Christi Cantuaris salutem. Propter
* preteritas quas audistis contentiones communi deliberatione
‘* fidelium domini regis statutum est, ut sub sigillo domini re-

gis de negotiis regni mandata regia fiant communiter et?

* discurrant: unde vobis mandamus quatinus litteris ad vos
* sub eodem sigillo directis fidem indubitatam habeatis, et
* quod in eis continebitur dilatione recisa efficaciter impleatis. ”

Dimiserat enim rex in Anglia sigillum parvum regia Explans-
tamen majestate signatum, quo regni negotia debue- ^
rant* insigniri Sed cancellarius omnia sibi ascribens
suo sigillo fecit universa. Quo sicut supra dictum est
& prefectura amoto, sigilum regium justitiarii re-
sumpserunt? sub quo post modicum conventui Cantu-
ariensi scripserunt in hune modum:

* Ricardus * Dei gratia rex Anglis, dux Normannis et Nov.9.
‘* Aquitannise, comes Ándegavise, priori et conventui ecclesix Roval letter
* Cantuarie et ejusdem loci capitulo, salutem et sinceram December 2
" in Domino dilectionem. Noverit discretio vestra quod di- tion oF fhe
“ lectus et venerabilis pater noster Walterius Rothomagensis beer
* archiepiscopus et Johannes comes Moretonii frater noster Canterbury.
* dilectus et familiaris, et alise justitis nostre cum illis,

‘* ad vos Cantuariam venient tertio die post festum Sancti
Andres, tractaturi ibidem per Dei gratiam cum consilio
vestro de archiepiscopatu Cantuariensi, ad honorem Dei, et?
ecclesise, et regni, et vestrum. Hinc est quod vobis duximus
intimandum, quatinus super negotiis ecclesie vestre interim
conferentes, communi familiarium et fidelium nostrorum con-
silio, ad honorem et securitatem vestram et totius regni, et

! ez animo) examine, A. B. 5 resumpserunt] altered in C. to
3 Johannes] Epistole Cantuari- | reverserunt.

enses, No. ccolxxviii., p. 848. * Ricardus] Epistole Cantuari-
3 et] om. A. B. enses, No. ccclxxix., p. 849.

* debuerant) debuerunt, C. 7 et] om. A. B.

510 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

.191. '' ecclesis vestre utilitatem, pariter et concorditer adquiescatis,
Nov.9. = « in nullo quod absit dissentientes, unde dedecus et enorme
* dampnum ecclesie vestre proveniat. Ita igitur vos habeatis
* et geratis ut honor Dei et noster, et! ecclesim vestre, in
'* omnibus conservetur. Quicquid enim facimus, pro honore.
* Dei, et indempnitate nostra et ecclesim vestre, et securitate
** regni nostri facimus. Teste Walterio Rothomagensi, v^
^ idus Novembris."
The bishop Unde et episcopus Lundoniensis, qui inter episcopos
ssdean, ^ decanatus preminet dignitate, et ad quem specialiter
the bishops pertinet ad nutum archiepiscopi vel Cantuariensis ec-
tionon clesie episcopos convocare, episcopis Ánglim citatorias
' . amisit litteras in hunc modum:

* Ricardus Dei gratia Londoniensis ecclesise minister, ve-
* nerabili fratri et in Christo karissimo Seinfrido, Dei gratia?
‘* Cicestrensi episcopo salutem et sincere dilectionis instantiam.
* Ne mater nostra Cantuariensis ecclesia viduitatis sus iem.
** pore, si diutius protrahatur, in spiritualibus sive temporalibus
* detrimentum patiatur, Johannis comitis Moretonii,? et Wal-
' terii archiepiscopi Rotomagensis, et aliorum quibus constat
'** de voluntate domini regis, assensu communi provisum est,
* ut eidem ecclesie de‘ idoneo pastore maturius provideatur,
* et ipsius electio loco competentiori, in ecclesia videlicet me-
'* tropolitana, a filiis suis rite celebretur. Ea propter fraterni-
" tati vestre mandamus, quatinus, die Lunsz proximo post
* festum Sancti Andres apostoli, presentiam vestram apud
** Cantuariam, occasione et excusatione cessantibus, nobis ex-
‘* hibeatis, ibidem per Dei gratiam cum fratribus et coepi-
* gcopis nostris de electione Cantuariensis archiepiscopi trac-
'* taturi. Valete."

Nov.27. In hune modum aliis scripsit episcopis.
arivebetore Convenerunt igitur apud Cantuariam ille Rotoma-
ippamid, gensis, Reginaldus Bathoniensis, Hugo Cestrensis, Gile-

bertus Roffensis, sed diem constitutum prevenerunt,
unde penes priorem et monachos Cantuarienses sus-
pieio orta est ac si episcopi una cum comite Johanne,
qui cum cseteris aderat, aliquam subito facerent elec-
tionem. Nec mirum. Non enim elapsa est a memoria

1 et] om. A. B. * Moretonii] Meretonii, B.
3 gratia] om. A. B. * de] in, C. ; et, A.

OPERA HISTORICA. Dll

intrusio Baldewini et quz Cantuariensi ecclesi intu- AD. D. 1201.
lerat gravamina. Prior igitur non inmemor preteri- Tie prior
torum, et precavens in futurum, prefato Rotomagensi th the election
et ceteris dixit, “ Scripsistis nobis voce regia litteras- Bishop of
“ que misistis sigillo regio signatas, ut in adventu

* vestro de pastore eligendo premeditati essemus cum

* Dei gratia et parati Ideoque episcopos hujus sancte

* Cantuariensis ecclesise suffraganeos quos cernitis, ut

* reor, in id ipsum convenire fecistis. Cum igitur

* auctoritate regia ex mandato vestro parata sint

* omnia, et quia nocuit differre paratis, in nomine

* Sancte Trinitatis Reginaldum eligimus Bathoniensem." Ho is en-
Quem apprehendentes monachi, clamantem, plorantem

et renitentem traxerunt in ecclesiam, et in sedem
metropolitanam posuerunt vt kalendas Decembris!
Rotomagensis autem, spe fraudatus, pallidus et tremulus The arch-
subsecutus est, et ne fieret appellavit; et post dies Rouen
paucos convocatis primoribus Anglie apud Lundoniam, Bi

ni gcilicet nonas Decembris, interrogavit ille Roto-
magensis electum Cantuariensem an monachorum con-
sentiret electioni Cui respondit electus, *Perpendere Decs.
* potestis, si placet, ex laboribus plurimis quos pro ot Bath
« rege simul et regno in partibus transmarinis susti- that he will
* nui, quanta devotione dominum regem semper dilex- decision of
* erim. Nostis insuper quomodo dilectissimum meum, ^^ orent
* eancellarium dico, in sua spreverim necessitate ut

* vestire per omnia parerem voluntati Unde videtur

* quod nulla deberet oriri suspicio quin domino regi et

* vobis fidem debitam velimus observare." Et adjecit:

* Convocati sunt episcopi et nos ex mandato vestro

* &uctoritate regia ad electionem faciendam apud Can-

* tuariam. Ubi post sermones varios monachi matricis

* ecclesie, ad quos specialiter spectat electio, personam

* nostram elegerunt, renitentem et reclamantem, ut

.* jpsi vidistis. Nunc autem quia queritis quid sentiam,

1 vf? kalendas Decembris] om. C.

512 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD.n9. " dico vobis mente munda ab omni contagio ambi-
Heappeas “ tionis, quod si electioni sus stare voluerint monachi,
interference.“ &nxius invitus consentio, si vero resipuerint, gratu-

* Jabundus cedo. Verumptamen, quia contumelias quo-
* rundam et minas audivimus, prohibemus ex parte Dei
“ et auctoritate Cantuariensis electi sub appellatione
* sedis apostolice et anathematis interminatione, ne
* Cantuariensi ecclesie vel Bathoniensi aliqua presu-
* matis inferre gravamina." Quo tacente dixit prior
The prior Cantuariensis, “Ab electione quam tam juste et legi-
appeals, — ^ time fecimus non resipiscimus, sed unanimi consensu
* firmiter stamus, et, ne quolibet molimine przpedia-
“tur, sedem apostolicam appellamus." Missi sunt
ilico! nuncii ad dominum papam pro pallio, et satis
The eT benigne confirmata est electio. Electus autem segrotare
die ceepit, et decidit in lectum? in villa sua de Dogemeres-
feld, et cucullam induens sub titulo Cantuariensis eccle-
size, vii^? kalendas Januarii, quievit in pace.

MCXCIL—XV.

AD.19$ Venit in Angliam Alianor regina, et monachis Can-
fem of (uariensibus erat presidio ne a justitiariis regiis aliqua

sustinerent gravamina pro electione quam fecerant def
Thechan. Bathoniensi. Mediante mense Martio applicuit , apud
forbidden Dovoriam Willelmus Heliensis episcopus regis cancel-
Hnglandim larius et apostolicee sedis legatus; sed citissime per
March litteras regine de cujus consilio venerat in Angliam,

ut fama fuit, prohibitus est ne procederet sed rediret,

in instanti reversus est episcopatu suo spoliatus.
The king Rex autem Francie ab Accone recedens ad proximum
returns. — Pascha rediit in Franciam, et quod diu concupierat

! illico] in loco, A. B. elect died during the night following
. the feast of St. Stephen, Dec. 26.
3 in lectum) om. C. de] om. C.

5 vü*] viis, C. The archbishop | — 5 est] ab, ins. C.

OPERA HISTORICA. 518

Flandriam adeptus est. Obierat enim comes Philippus A-D. 1192.
in obsidione civitatis Accon, et rex Anglie Ricardus Mone in et
ad expugnandum Saladinum fere solus relictus est.
Hoc anno grandis altercatio facta est inter Gaufridum

. Eboracensem archiepiscopum et Hugonem Dunelmen-

sem episcopum. Voluit enim archiepiscopus ut pre- Tho cunerel
dictus episcopus olim factam innovaret professionem. between |
Quod cum nollet episcopus et appellaret, eumque sus- Durham,
penderet archiepiscopus, a Romano pontifice litteras im- judzesdele-
petravit de exemptione. Quem cum excommunicaret North.
archiepiscopus, tandem ex mandato domini papse judi-

cibus delegatis apud Norhantoniam mense Octobri ad
obedientiam sui metropolitani revocatus est.

Rex autem Anglorum, eum videret cotidie populum Richard
Christianum tum fuga tum interitu defluere, conster- truce with
natus animo quod nec Saladinum expugnare, nec sanc-
iam civitatem Jerusalem obtinere valeret, gemens et
anxius & Saladino treugas cepit in triennium; comi-
temque Campanie Henricum custodem terre dimisit
et dominum. Ascensis itaque navibus venit Ciprum, BHisjoumer
dispositisque rebus in Alemanniam et in terram ducis
Ostrici tristi infortunio appulsus est. Cumque rex
Anglie mutato habitu incederet ut Templarius, pue-
rique sui stomachantes nimis insolenter agerent, et His conduct
dicerent inquirentibus astute, quod homines essent mer-
catoris, conpulsi sunt regis hospitium indicare. Nun-
tiatum est illico duci regem Anglir adesse, et missis
nuntiis subito interceptus est. Dispersus est itaque
rumor in populo de captione regia. ^ Concurrente!
vulgo, turpiter et probrose ductus est; ab his et illis? Hoi emken
proditor appellatus est; ab aliis lapidandus, ab aliis
capite plectendus, a nonnullis patibulo suspendendus
videbatur. Vix tandem ereptus est, et inimico suo duci
videlicet Ostrici prsesentatus, et postremo imperatori ?

! concurrente] et currente, C. * imperatori) om. A. B.
3 illis] ille, A. B.
Ae — EK

514 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1192. traditus est. Oderant enim eum et ipsius glorise

qi ^ invidebant, eo quod in obsidione et captione civitatis

ofthedake Accon in re militari promptior esset atque paratior;

towards" eb quod Ciprum insulam grandem solus adquisisset.

Richard. Et cum multos ex merito haberet semulos, specialiter
tamen ducis Ostrici malignum incurrit odium. Cum
enim civitatem Accon irrumperent Christiani, et diversi
diversa civitatis hospitia caperent, in nobilissimo civi-
iatis palatio signum ducis elevatum est. Quod intuens
rex et invidens, manu militum valida vexillum dejecit,
ducemque tam grato spoliavit hospitio: unde dux et
Teutonici omnes indignantes abierunt, regique redituro
multis in locis posuerunt insidias, et tandem, ut dixi,
captus est.

A.D. 1198, MXCIII.—XVI.!

Effets pr- Mira rerum commutatio, sed et famzse confusio facta

thonews oti est, Cum enim plurimi advent N

the news plurimi adventum regis in Norman-

. capture. niam preedicarent, et ob hoc plurimi convolarent in
Normanniam, de captione ipsius subito murmur incre-
buit, omniumque, et maxime invidentium, ora resolvit.
Innovantur illico cireumquaque per Angliam de fideli-
tate regi servanda sacramenta, civitates et oppida muris
et propugnaculis muniuntur. Verum a? rege Francia,
qui primus erat invidentium et precipuus, et comite
Johanne qui regis erat frater® uterinus, conjuratio

Threatened valida facta est. Ad nutum itaque predicti Johannis

England. et mandatum regis Francie, cui jam fecerat homagium,
sunt coadunatz naves plurime apud Witsandum, et
innumera Flandrensium multitudo deliciis Anglicanis
ab olim invidens et copiis, ut ad proximum Pascha
vel Parasceue bellaturi navigarent in Angliam. Sed

1 The dates are omitted in MSS. | ?a] om. B.
A. and B. 5 frater] super, A. B.

OPERA HISTORICA. 515

eorum malitiam prevenit Dei! sapientia, eorum in AD. 1188,
Anglia captis nuntiis et detectis insidiis. Igitur ex prepara-
mandato regine Alianor, que tune temporis regebat defence:
Angliam, in Passione Domini et Pascha et deinceps
nobiles et ignobiles, milites et rustici, ad arma convo-

labant, littusque maris quod Flandriam spectat obser-
vabant. Comes autem Johannes látenter venit in Mesures
Angliam, ut ex Galensibus et Scotis satellites convo-

caret et? Flandrensibus occurreret, ut hinc et inde An-

gliam occuparet. Cum autem in Anglia turbata videret The kins
omnia, paulisper delituit, militarem interim convocans refuses
copiam ; sed rex Scotis nullum comiti prestare vole-
bat auxilium. Galenses autem in confinio Kingestune -

et Windlesores ob defectum victualium preedas facie-

bant. Quod audientes justitiarii, * Eia," inquiunt, ' eia!

* nune aliquid agamus ut saltem extinguamus incen- The jus

* dium quod ipsi succenderunt.” Obsedit itaque cas- sieges
tellum de Windlesores cum innumera multitudine Castle.
militum et peditum ille malefidus archiepiscopus Ro-
thomagensis, et captionem ipsius in dies distulit plu-

rimos, eo quod in eodem castello consanguineos suos
haberet. Interea rex Francie cum exercitu suo inva- Philipin-
sit Normanniam, et, cum non haberet resistentes, vil- mandy.
las et oppida de facili occupavit. Gisortio tandem per
proditionem tradito, Rothomagum properavit. Quod

audiens venerabilis comes Leicestrie, Robertus nomine,

altius suspirans vehementer indoluit, omniumque suorum Policy of the
quasi contemptor effectus cum civibus Rotomagi foedus Leicester at
iniit, de communi consensu civitatem munivit et tenuit, ^

et procuratorem, immo proditorem, Normannis, ut fere-

batur, vinculis coartavit. Rex autem obsedit civitatem,

sed resistente eidem prudentia comitis cum unanimi-

iate? civium, apertis portis ingredi non audebat. Re-

pulsus est enim ab ingressu civitatis vaniglorius ille

help bim.

! Dei) om. C. 3 unanimitate] civitate, ins. A. B.
? et] om. A. B.
K K 2

516 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D.1198. rex per fundibalarios et sagittarios et pedissequas —
tires from ClVitatis, qus more virorum attonse picem eliquatam
woven. et ala immunda in obsidentes effundebant. Rex ita-
que confusus rediit in Franciam, misitque nuntios ad
Henew-, imperatorem cum infinita pecunia, rogans attentius
theeme ut regem Anglie utpote hominem suum et mitteret
liberum, vel eundem diutius retineret incarceratum.
Comes .autem Johannes cum videret conjurationem
suam esse detectam, et quod fraudatus esset Scottorum
John re- et Flandrensium adjutorio, castella que sus ditionis
erant fortiter munivit, et transfretavit, et regi Francis
faciens homagium indesinenter adhesit.
The Kings — Interea venerunt in Angliam nuntii regis, dicentes
fixed. eum pro redemptione sua centum milia marcarum
imperatori spopondisse pecuniam. Venit etiam in
Angliam xii? kalendas Maii venerabilis ille Hubertus
eater Salesberiensis episcopus, justus et bonus, in eujus ad-
arrives |, Ventu tota Anglia in brevi pacificata est. Cum enim

makes», Castellum de Windlesores ad deditionem coegisset, cum

_ John. comite Johanne antequam rediret in Franciam pacem
fecit, datis et acceptis induciis usque ad festum Sancti

Michaelis. |
Richard | Rex interim Anglorum Ricardus, manu militum

on the . e . . . . *. -
onthe . armatorum die noctuque vicissim vigilantium sub ar

rening his , tissima tentus custodia, cum amaro multa revolveret

onthesp, animo, duplici tamen ex causa frequentius angebatur.
ardibuhop In primis siquidem suam desiderabat liberationem, que
sola pecunia. mediante, centum scilicet quinquaginta
milia marcarum, poterat expediri ^ Deinde consola-
tionem Cantuariensis ecclesie in eligendo pastore et
archiepiscopo desiderabat accelerari, per quem suam
redemptionem celerius sperabat exsolvi Sciebat enim
Angliam regni et sacerdotii privilegio privatam, cum
nequissimos et cupidos haberet semulos, de facili posse
perturbari eum utroque careret beneficio. Sciens autem
rex quod a conventu Cantuariensis ecclesie de facili
non exaudiretur, si denuo pro archiepiscopo de Monte

OPERA HISTORICA. 517

Regali, unde superius mentio facta est, preces funderet, b-D 1199.

ad Hubertum Salesbiriensem episcopum promovendum, ines to
quem ubique in peregrinatione sua et in obsidione Pishop, ,
civitatis Accon virum industrium, prudentem et! pro- Salisbury. -
vidum, experimento didicerat, animum inflexit. Igitur
conventui Cantuariensi scripsit, de electione facienda
breviter faciens mentionem, ne videretur ab aliquo qui

alta sapiunt electionis libere diminuere libertatem, nec

aliqua violentia Cantuariensis ecclesie privilegium mu-

tilare, eujus beneficio in regem consecratus est. Reginse

vero matri sus et justitiariis Anglie per familiares

et fideles suos subscriptam misit epistolam :—

* Ricardus? Dei gratia rex Anglie, dux Normannis et let
* Aquitanniw, comes Andegavis, karissime matri sug Alianorm, ‘ter the ad to
* eadem gratia regine Anglie, salutem et filialis dilectionis his mother,
* inviolabilem firmitatem. Mandamus vobis quod vocatis to secure
** justitiariis nostris, Lundoniensi, Wintoniensi, Lincolniensi o heen
* et Roffensi, et aliis episcopis Cantuariensis ecolesis suf- Hubert.
‘* fraganeis quos videritis evocandos, sub qua poteritis celeri-

'"* tate in propria persona Cantuariam ad priorem et monachos

‘* accedatis,? et cum’omni studio et diligentia efficiatis, quod

* carus et‘ fidelis noster venerabilis Hubertus Saresbiriensis

** episcopus in Cantnariensem archiepiscopum eligatur, sicut

* vobis prius per dilectum et fidelem nostrum Willelmum de

* Sancte Marie Ecclesia * significavimus, nisi jam idem epi-

*' gcopus electus sit. Certissimum enim habemus quod ipsius

* promotio Deo erit grata, et regni nostri defensioni et |
** pacis conservationi et liberationi nostre sccelerandse valde Letters in

* necessaria. Unde vobis, mater karissima, supplicamus cum other can-

* qua possumus devotione, quatinus, sicut nos diligitis, hoc didates are
‘‘ negotium cum qua poteritis festinantia ad effectum perdu-

‘‘ catis. Et si forte aliquod mandatam accepistis a nobis in

** contrarium, vel pro cancellario, vel pro Batoniensi * episcopo,

Vet] om. A. B. stole Cantuarienses, No. cccci., p.
2 Ricardus] See Epistole Can- | 364; dated Speyer, Mar. 80.
tuarienses, No. cccciii., p. 864, with 6 Batoniensi] Savaric had been

the date “ viii. die Junii.” made bishop of Bath in succession
3 accedatis] om. A. B. to Reginald. He was a candidate '
4 et] om. A. B. for the primacy; see Epp. Cant.

$ The letter accrediting William | pp. 864, 365, 381.
of S. Mere l'Eglise is in the Epi-

518 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* vel pro aliquo alio, proculdubio vos scire volumus quod
** jllud cassamus, et omne mandatum quod de cetero de can-
'* cellaria nostra emanabit contrarium. Satis enim vestra
* novit dilectio quod, dum in custodia tenemur, oportet nos
** precibus magnorum virorum cedere, et pro quibusdam sup-
* plicare quos nullatenus promoveri vellemus. Quicquid au-
* tem scripserimus aut in futurum scripturi fuerimus super
** prmdicto negotio, voluntas nostra est firma et immutabilis,
* quod episcopus Saresbiriensis in Cantuariensi ecclesia pro-
* moveatur, quia de illo hoc volumus et non de alio. Et si
“ forte nondum electus est, vel aliquo casu interveniente, quod
'* absit, non possit eligi, volumus et firmiter precipimus quod
'* Cantuariensis ecclesia de pastore nullo modo ordinetur ante
" peditum nostrum in Angliam. Cmtera qum ad prefati
Saresbiriensis episcopi spectant promotionem supplebit carus
'* of fidelis noster magister Johannes de Brideport, cui fidem
*' super hoo negotio promovendo indubitatem habeatis. Teste
** meipso apud Warmasiam.”

Regina vero et Rotomagensis, cum videretur domini
regis urgens esse mandatum, alios quoque justitiarios
per Angliam dispersos, eo quod his diebus multis et
innumeris perturbaretur incommodis, nec valerent ul-
terius tam utile tamque necessarium protelare negotium,
viros industrios cum eis qui a rege venerant! cum
litteris commonitoriis Cantuariam miserunt ad con-
ventum, monentes ut in die Dominica, iiiito scilicet
kalendas Junii, Lundoniam venirent, archiepiscopum per
Dei gratiam electuri. Videntes igitur monachi cum
assensu regio sibi etiam nunc a Deo datam eligendi
libertatem, cum non viderent aliquem ? in Anglia Hu-
berto prestantiorem, invocata sancta Trinitatis gratia,
eum sabbato mirantibus nuntiis et fere desperatis ele-
gerunt. Prior itaque Gaufridus crastino Londoniam
advolans prefatum electum suis extraxit latebris, eum-
que in concione episcoporum qui ad electionem facien-
dam convenerant Rothomagensi et regine regalibus
instituendum presentavit. Stupens ad hee Ricardus®

? venerant] venerant, A. B. * Ricardus] om. A. B.
? aliquem) aliquam, A. B.

OPERA HISTORICA. 519

Londoniensis episcopus, qui sibi solennitatem electionis pr
reservatam putabat, sed jam desperans, ne nil ageretur, Go bixbone.
priori et monachis dixit: “Bene fecistis qui nobis

* nostrum adduxistis electum." Cui prior: “ De vestro,"

inquit, *electo, quid feceritis, vel si quem elegistis, nos

* penitus ignoramus. Quod autem nostra de jure de-

* beat esse electio res in propatulo est cum regis

* eurie nostrum presentamus electum." Factum est

autem. Directi sunt illico nuntii ipsius electi, et Mewenees
nuntii! conventus, cum nuntiis? regis ad curiam Ro-
manam, pro pallio petendo et plenitudine potestatis.
Qui benigne & domino papa suscepti sunt.

Facts sunt interea exactiones durissimz per totam M
Angliam pro redemptione regis, ut omnes et singuli sat raising the
tam ecclesiastics quam seculares persons, quartam the ransom.
partem reddituum suorum solvere cogerentur. Deinde
calices ecclesiarum et ampullz, cruces et candelabra,
textus et turibula aurea vel argentea, capse etiam
sanctorum excoriate sunt et conflate, regiis assigna-

im? ministris. Afflicta est precipue hiis diebus misera
Cantuariensis ecclesia, quse tunsionibus et pressuris

variis extenuata in nichilum pene redacta est. Con-

vocali sunt iterum et iterum apud Lundoniam tam Councils
ecclesiasticeo quam seculares persone, ut subtilius re- London.
quirerent si quid esset residuum ad solvendum. Cum

igitur apud Westmonasterium, absente Cahtuariensi
electo, considerent in unum et secum quererent, in-

iravit quispiam crucem bajulans, quem archiepiscopus Fresmp-
Eboracensis stupentibus cunctis a tergo subsequens rebbishop
presumptione stolida turbavit universos. Quem tan-

dem alloquens Gilebertus Roffensis episcopus ait, “Si

* ordinate ut deceret ingressus fuisses, nos tibi cum

* gaudio assurgeremus et cum salutatione Verum

* quia in dedecus patris nostri Cantuariensis electi,

! ipsius . . . nuntii] om. A. B. aeriguste] excoriata . . . conflata
cum manti) nunc nuntii, A. B. . assignata, C.; corrected in A.
2 excoriata ... conflata ...

3ERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

in nostram redundat universitatem, pre-
2 erucem bajulans incedis, nullam tibi ex-
reverentiam, sed ad sedem apostolicam
as. Quippe cum notum sit et publicum
msem ecclesiam super hoc ab antiquo pri-
vilegiatam esse, et quod non debeat Ebora-
'hiepiscopus in diocesi Cantuariensis ecclesise,
ra Humbre fluvium, ante se crucem deferre.
ur super hoe presumpsisti, iterum et ite-
m apostolicam appellamus." Accurrit illico
Cantuariensis archidiaconus et episcopi qui
dem acclamantes. At ille nescio quid sub-
exivit continuo. Erat autem juvenis illi-
"us et balbutiens, qui licet, regio natus esset
; putabatur, notus tamen erat cunctis quod
arbe! et impie machinabatur? Quem ob
gis alloquentes, aliqui ex nobilioribus Lon-
bus monuerunt attentius, ut sibi suisque
deret, crucemque suam quam contra justum
portabat absconderet, ne irritati Lundoni-
ei facerent contumelias quales intulerant
5 suo Rogerio, cujus crux in medio populi
xt, qui etiam in concilio episcoporum, eui
Tugutio legatus, de sede qua contumaciter
iebat dejectus et in terram prostratus est,
piter dissipata ; cui nec presentia regis
> auctoritas legati ullum vel modicum pre-
atium. Paruit tandem archiepiscopus tantis
et cruce recondita exivit a Londonia.
vero reversus, cum a subditis suis infinitam
uniam, ab omnibus tam clericis quam laicis
ipostolicam appellatus est.
1untii Cantuariensis electi Romam venientes,
excepti, gratanter exauditi sunt, pallioque

iperba, B, tus tamen erat et nothus et omnia
machimabatur] no- | superbo impetu machinabatar, C.

OPERA HISTORICA. 521

suscepto una cum domini pape legato mense Octobri pud "n
Cantuariam reversi sunt. Erat autem aliquantula dis- Arrival of
sensio inter clericos de portanda cruce! Quidam enim from Home.
dicebant crucem posse portari ex quo electus erat
et in episcopum sacratus. Alii dicebant crucem non
ferendam antequam pallium susciperetur: illi leges,
isti? decretales sententias proferebant. Quorum sen-
tentias infatuavit monachus quidam Cantuariensis G.?
sacrista, qui de jure officii sui crucem attulerat vice
conventus et capellani Qui super hoc ab electo scisci- Disewssion.
tatus respondit: * Domine, “ inquit," magistri isti dicant rahe d
* quod voluerint, e& quod in suis habent sententiis, sar cree bef before
* Ego autem allego consuetudinem Cantuariensis ec- e en
*-clesis,5 quod vidi, et quod & senioribus audivi, et
* quod in scriptis repperi. Si quispiam episcopus elec-
“tus fuerit, crucem portare non debet antequam a
* domino papa confirmetur electio, quia secundum ca-
* nones non debet episcopus de sede ad sedem trans-
* ferri prseter ipsius assensum. Si is qui eligitur epi-
* gcopus non fuerit, statim post consecrationem crucem
* habebit, quia comitantia sunt archiepiscopatus Can-
* tuariensis et primatus totius Ánglie." Consenserunt
iteque sententie preedicti G. monachi electus et cle- Gervase
rici. Qui G. ab electo recedens, et in crastino rediens, cross fo delivers he
crucem portans, obviavit electo a Lundonia® venienti, blah bishop at
crucemque tradidit cum devotione apud Leveseham Nov.3.
iiti^ nonas Novembris. Et ut sciant posteri quomodo
fieri debeat, modus susceptionis hie erat:—
Cum. igitur Cantuariam tendens predictum G.
qui hsec scripsit, crucem bajulantem appropiare vide-
ret, equo descendit, et’ in terram corruens extensis

!eruce] vel non portanda ante | “ sponsio Gervasii Sacrists de por-
susceptionem pallii, C., interlined. | '* tanda cruce."

* isti] illi, A. B. * capellani] capellam, A. C.

3 G.] So MSS. A. B. C. The 5 ecclesia] sum, C.
person so designated is Gervase * Lundonia] Lundania, B.
himself. MS. C. has a note * Re- 7 et] om. A. B.

§22 GERVASII MONACHI CANTUABRIENSIS

brachiis crucem adoravit, astante prefato G. cum
episcopo Roffensi et innumera multitudine. Surgenti
&utem et in genibus statim erecto, dixit Gervasius:
* Nuntius sum, venerande pater, nuntium ferens opti-
* mum, non hominis sed Dei, immo Illius Qui Deus
* est et homo, Jesus Christus. Nec mirari debet! quis-
* piam vel irasci si quod suum est nuntius exequitur.
* Nuntius, inquam, sum Regis summi Qui salutat te
* salute seterna, rogat, mandat, et precipit ut eccle-
* giam Suam regendam suscipias eamque diligas et
* protegas in fide non ficta. In hujus signum nuntii
* summi Regis vexillum tibi trado ferendum. Accipe
* libenter, porta fideliter, ut cum sanctis preedecessori-
* bus tuis Cantuariensis ecclesim patronis in sternum
* gaudeas, Amen.”

Cruce itaque suscepta et clerico ferenda tradita, de
estero nominandus archiepiscopus, Cantuariam veniens,
ab episcopis Anglis et conventu Cantuariensi honori-
fice et in osculo pacis vii? idus Novembris susceptus
est. Deinde alba indutus et cappa, sequente conventu,
nudus pedes incedens, pallium suscepit per manum
nuntii Celestini papse. Quo redimitus pallio cum cz-
teris episcopalibus indumentis intronizatus est et mis-
sam celebravit. Facta est autem grandis altercatio
inter episcopos, Lundoniensem scilicet et Rofensem, quis
eorum in hoc opere videretur esse major. Lundonien-
sis enim dexteram archiepiscopi totamque intronizandi
solennitatem suam esse dicebat de jure antiquo, quia
Lundoniensis episcopus inter episcopos Cantuariensis
ecclesize decanatus optinet dignitatem. E contra Rofen-
sis idem sibi usurpabat quia capellanus erat. Quidam
autem * dicebant quod prioris et conventus esset intro-
nizatio quia eorum esset electio; alii dicebant quod
eorum esset intronizatio quorum esset? consecratio, id

! debet] debeat, C. 3 alii . . . esset] om. A. B.
2 autem] om. B.

OPERA HISTORICA. 523

est, episcoporum. Ad sedandam igitur tantorum viro- AD. 1196.
rum dissensionem, pro bono pacis, ne tanta solennitas Agreement.
cassaretur, utrimque provisum est, ut in susceptione
archiepiscopi Lundoniensis ejus dexteram optineret, et

in susceptione pallii Rofensis, salva utriusque debita
dignitate. Lundoniensis! vero dixit orationem cum
pallium humeris archiepiscopi imponeretur, et cum in Yittos.,.
sede patriarchatus locaretur. Vii^? idus Novembris a
conventu coanobii Sancti Augustini solenniter in osculo

pacis susceptus est, ibidemque missam celebravit. Ante

Natale Domini rex Anglie mandavit matrem suam Hubert
Alianor reginam et archiepiscopum Rothomagensem, jam justiciar.
in spe positus recuperands libertatis, et archiepiscopus
Cantuariensis prefectus Anglis factus est.

MCXCITIL—XVIT5 A.D. 1194.

Grati» anno, gratia Dei rex Anglise Ricardus a diu- Release of
tina custodia liberatus est, et matri sus proprizque
libertati restitutus, solute tamen in parte plurima quam
promiserat pecunia, et de reliquo datis obsidibus. Ar-
chiepiscopus autem Eboracensis ne nil videretur egisse, Archbishop
per dumos et devia crucem ferens, eo quod via regia y "
non auderet incedere, ut regi occurreret venienti ad ing him.
mare descendit. Sed ex mandato Cantuariensis archi-
episcopi conatus ipsius inanis effectus est, et reversus
est Eboracum. Interea mirabili eventu intercepte sunt
litteree comitis Johannis quas in Angliam miserat de John's,
proditione: unde paulisper commotus archiepiscopus Mar- rh
Cantuariensis subito obsedit castellum de Merlesberge, 4 , Rory and
quod erat comitis, et cepit. Deinde Notingeham duxi
exercitum et obsedit castellum. Rex autem Angliz
mare ingressus est in Alemannia apud Andwerpe,® et

1 Lundoniensis |] Tandem, B. 4 Merlesberge] Marleberge, C.

vii*] Tertio, C. 5 Andwerpe] Andewerpe, C.
* MSS. A. and B. omit the dates.

524 GERVASII MONACHI CANTUARIENBIS

»rospere applicuit in Anglia iiiito idus Martii in portu
le Sandwie. Erat autem murmur in populo et in ore
orum qui cum rege venerunt, quod rex Francis regi
Anglorum ad mare preeparasset insidias, ut eum vel
saperet vel debellaret. IIIto idus Martii venit rex
Jantuariam, et a conventu Sancti Augustini susceptus
n directum ad processionem conventus matricis eccle-
ii, sicque ab utroque conventu in ecclesiam Christi!
leductus est. Noluit enim aliquam ecclesiam ingredi
lonec matrem suam Cantuariensem ecclesiam, per quam
‘oronam regni meruit accipere, visitasset. —Crastino
"um recessisset a Cantuaria et Roffam appropinquaret,
’bviavit archiepiscopo Cantuariensi Huberto sibi gau-
lenter occurrenti, equoque desiliens genu flexo corruit
n terram, et archiepiscopus similiter jacebat e regione,
andemque surgentes, oculis in amplexibus lacrimanti-
"us, osculis? prea gaudio sese refecerunt. Deinde rex,
ma cum archiepiscopo Notingeham properans, obsedit
astellum et in brevi obtinuit. Convocatis autem pre-
atis Anglis qumsivit et accepit consilium ut regnum
nnovaret, et coronam regni ab archiepiscopo Cantua-
iensi in Paschali solennitate sibi permitteret inponi.
"aruit rex consilio prelatorum, et Wintoniam undique
'operatum est. Verum quia tanta solennitas in ipso
lie Pasche in tantillo spatio non poterat expediri,
sque in octavas Pasche dilatum est negotium. Et
uia modus coronationis hujusmodi a multis retroactis
iebus & memoria hominum sublatus? est, & Cantua-
iensi ecclesia, in qua rex Stephanus cum regina co-
onatus est, quesitum et inventum est hujusmodi
onsilium.

Instante hora tertia, et rege, cum baronibus suis et
omitibus, quibuslibet pretiosis tamen induto vestibus,
aduantur episcopi et conventus albis et cappis; et se-

^ Cieini] om. C. smpleibon laeynanibus onis
Aoculia . . . osculis) osculis et | ^» sublatus] sublata, A. B. C.

OPERA HISTORICA. 625

| quentes archiepiscopum Cantuariensem usque ad regis AD.1194

. . . . Apr. 17.
cameram ordines suos teneant episcopi, secundum pri- ceremonial

mogenita consecrationis, preter Eboracensem archiepi- %"° sion
scopum si affuerit, Lundoniensem, Wintoniensem, et $ Richard
Roffensem. Quorum Eboracensis ad dexteram ibit ar- “"°*“™
chiepiscopi Cantuariensis, Lundoniensis ad sinistram.

Si forte defuerit Eboracensis, Lundoniensis ibit ad dex-
teram, Wintoniensis ad sinistram. Roffensis vero, qui
Cantuariensis archiepiscopi capellanus est, prope archi-
episcopum subsequetur a tergo, comitantibus eum a
dextris et a sinistris duobus monachis capellanis ar-
chiepiscopi, ut cum libro paratus sit ad inveniendas
congruas orationes. Regi autem super tapetum vel
pallium eoram archiepiscopo Cantuariensi inclinato ge-'
nibus vel stanti, Cantuariensis archiepiscopus coronam
imponat auream, et sceptrum in dextram, et hanc dicat
orationem, “Coronet te Dominus," et csetera; deinde so-
nantibus signis cum cantu ducatur in ecclesiam. Quo
flectente genua coram altari, finito cantu, dicat archi-
episcopus has! preces: “Domine, salvum fac regem."

* Mitte eidem auxilium de sancto." “ Esto ei, Domine,

* turris fortitudinis." ‘ Dominus vobiscum." *'Qussu-

* mus, omnipotens Deus, ut famulus tuus rex noster,

* et cetera.” Deinde ducatur ad thronum regium et
missam celebret archiepiscopus Cantuariensis. Post
evangelium ducatur rex ad offerendum. Post * Agnus"
communicet rex et missa finiatur. Post missam dedu-

cant eum in palatium comites, et barones cereos ferant,

et regium gladium in forulo.

Hic est modus hujus coronationis. Verum quia rex Reason for
Ricardus a captivitate liberatus ex insperato in reg- tn.
num reversus est, de consilio Cantuariensis ecclesise et
prelatorum Ánglis, in octavis Pasche apud Wintoniam
sic coronatus est [xví? kalendas Maii.]*

! Àgs] om. A. B. | 3zv** kalendas Maii] om. A. B.

526 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Primo przcessit archiepiscopus Cantuariensis et epi-

y scopi alique sacris vestibus induti cum conventu sub-

sequente usque ad cubiculum regis: ubi super extensum
tapetum regalibus ornamentis expositis, scilicet pallio
quadrangulo auro texto, tunica, sandaliis, armillis, ense,
calearibus, baculo, sceptro et corona, rex indutus est.
Quibus indumentis ornato inposuit archiepiscopus regis
sinistree baculum aureum, dextre sceptrum, capiti vero
coronam inposuit, et hane dixit orationem, “Coronet
“te Dominus.” Postea inchoato a cantore responsorio
* Honor, virtus, processerunt omnes ad ecclesiam rege
ultimo subsequente, portantibus iiij? baronibus iiior
cereos accensos ante eum, et aliis iiijo* pallium in iiic
hastis super caput ejus. Tres vero comites nobiliores
Anglie portaverunt tres gladios in vaginis aureis.
Cum autem pervenissent sic ad gradum altaris, incli-
navit rex super genua, habens baculum aureum in
sinistra et sceptrum in dextra. Finito cantu dixit ar-
chiepiscopus, * Domine, salvum fac regem." “Mitte ei,
* Domine.” “Esto ei, Domine" * Dominus vobiscum."
* Oremus. Qusesumus, omnipotens Deus, ut famulum
* tuum." Post hsec, reversus est ad locum ubi thro-
nus regis paratus est, ducente eum archiepiscopo Can-
tuariensi a dextris, Lundoniensi a sinistris. Deinde
archiepiscopo episcopalibus induto et pallio Missa in-
choata est. Post primam orationem collecta dicta est
pro rege. Deinde “Christus vincit, a tribus personis.
Post evangelium, ab episcopis ductus est ad oblatio-
nem. In eundo et redeundo portati sunt cerei coram
eo et pallium. Post missam communicavit rex. Hiis
omnibus rite peractis duxit eum archiepiscopus in pa-
latium, exutus tamen pallio et easula et cappa indutus,
Rex itaque accepta leviori corona sedit ad mensam
cum episcopis et magnatibus terre. '

Hsec fuit forma coronationis regis Ricardi, postquam
rediit de Alemannia, tantaque solennitas facta est
propter precedentem captionis contumeliam et inspe-

OPERA HISTORICA. 527

ratum ipsius adventum. Rex autem Stephanus ali- A»D.194
quando in ecclesia Cantuariensi, una cum regina sua, ovine”
per manum Theodbaldi Cantuariensis archiepiscopi sic orBiphen
coronatus est: Rex in veste festiva cum regina ab queen.
episcopis et comitibus ductus est in ecclesiam. Ipse

rex stabat in sede archiepiscopi, et regina ex adverso.
Archiepiscopus utrique coronam imposuit, deinde mis-

sam celebravit. Facta est autem altercatio inter mo-
nachos et clericos dum utrique * Christus vincit" can-

tarent. Clerici festinabant inportune ut sibi victoriam

cum benedictione reportarent: sed habuerunt maledic-
lionem pro benedictione Nam ab archiepiscopo ex- e
communicati sunt, nec nisi petente rege vix post
missam potuerunt absolvi. Monachi vero tam devote

quam morose canentes, honeste et devote! & Deo gra-

liam, ab archiepiscopo benedictionem, a rege et regno
laudem susceperunt.

Rex autem Ricardus, coronationis sum quintodecimo Richard
kalendas Maii peracta solennitate, ad mare descendit, 12.
et transfretavit iiiite idus Maii.

Xo kalendas ejusdem facta est eclipsis solis particu- Belipee:
laris hora sexta.

Archiepiscopus Cantuariensis, cum a preefectura An- Consecra-
glie non posset absolvi, Lundoniam reversus est, et the bishop
sacravit in octavis Pentecostes Herbertum * Cantuarien- Junes. ''
sem archidiaconum ad regimen Salesberiensis ecclesise
in ecclesia Westmonasterii.

Hoc anno imperator Àlemannis totam invasit Apu- Warin
liam et Calabriam, et vastavit Salernam. Reges autem, '*"
Francis scilicet et Anglise, numerosa militum collecta
multitudine, nichil vel parum fecerunt; non enim
audebant sibi palam occurrere, sed solummodo in al- Richard
terutrum parabant insidias. Rex temen Anglis Taile- bours.
burch cepit et comitatum de Engolismo.

1 honeste et devote] et honeste, C. , of Winchester. He was bishop of
3 Herbertum] Herbert le Poor, | Salisbury from 1194 to 1217.
son of Richard of Ilchester, bishop

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ense Augusto confiscavit archiepiscopus Cantuari-
; ex mandato regio archiepiscopatum Eboracensem.
rebat enim rex a predicto archiepiscopo fratre suo
> marcas argenti et eo amplius ut ferebatur. Qui
transfretaret et ad Romam nuntios mitteret, nec
i suo regi reconciliari, nec archiepiscopatum po-
recuperare, His igitur aliisque de causis justi-
i qui vocantur errantes ex mandato Cantuariensis
iepiscopi ad discutienda regni negotia mense Sep-
xi per Angliam missi sunt.
ense Decembri mirandum in Alemannia accidit
igium. Cum enim pueri civitatis Ostrici de con-
+ nive pro modulo suo castellum composuissent,
uidam ex eis extrinsecus oppugnarent, aliique in-
ecus viriliter repugnarent et prevalerent, contigit
m Ostrici, qui regem Anglie primo captivaverat,
nus transire turba comitante suorum. Qui cum
ulum prestolaretur, et seditiones simulatorias in-
ret puerorum, conquesti sunt pueri quod non
»nt resistentibus przvalere, ejusque implorabant
lium quo facilius castellum niveum expugnarent.
uit petitionibus puerorum, et illico, emissarium quo
bat calearibus urgens, prefatum niveum ascendit
lum. Quo de facili confracto, cum equus non
ret quo certius pedes figeret, nimirum corruit du-
jue dejecit. Cujus tibia tam subito tamque per-
> confracta est, ut ossis fractura cutem perforaret.!
um delatus tanto dolore et fwtore repletus est, ut
vix medici vel cubicularii visitarent; tandem
ci? de salute ducis desperati persuaserunt ei ut
m putidum et fetentem amputare permitteret, si
vel sic vivere valeret. Annuit dux; amputato
cum tibia, cum fietor horridus augeretur indies,
tandem obiit, sed sepeliri non potuit quia pro cap-

1 perforaret] pérforavit, C.
3 vix medici . . . tandem medici) viri medici, A. B.

OPERA HISTORICA. 529

lione regis Anglie fuerat excommunicatus. Cumque AD. 1198
per dies septem inhumatus jaceret, et teterrimus feetor Return of
intolerabilis esset, filius ipsius compulsus est Anglos hostages.
obsides, quos pro pecunia nondum soluta tenebat, sol-

vere, et liberos repatriare. Tactis quoque sacrosanctis
juravit, quod vice patris de tanta enormitate judicio

staret ecclesim. Sicque duce sepulto obsides in An-

gliam redierunt.

MOXCV.—XVIIL

Mense Martio obiit Hugo Dunelmensis episcopus, A.D. 119.
anno episcopatus sui circiter xliio, et sepultus in se- pan ofthe
nectute bona. Rex Francie desponsavit sororem regis piehop of
Danorum, ut vel sic contra regem. Anglie Danorum
haberet adjutorium. Sed subito nescio quid secreti and divorce
accidit ut rex suam quam optaverat reginam repudi- Philip.
aret et ultimum moliretur divortium.

Eodem anno mense Junio Hubertus Cantuariensis june.
archiepiscopus, apostolicee sedis legatus effectus, occi- Archbishop
dentales visitavit ecclesias, et apud Eboracum tam a yiiation at
monachis quam a clericis et laicis honorifice susceptus
est. Deposuit autem ceteris ex causis accusatum ab-
batem Sancte Maris Eboraci, et per Dunelmum red-
iens misit abbates tres ut vice su& in diocesi Ebora-
censi alias circumquaque positas visitarent ecclesias.
Festinabat enim redire Lundoniam ad expedienda regni
negotia que hine inde eum! ex mandato regio distra- July,
hebant. Mense Julio instituit abbatem Sancti Albani Jek™,spbot
Johannem nomine, defuncto Warino ejusdem ccenobii
&bbate. Septimo idus Junii hora quasi sexta signum |
accidit mirabile apud Lundoniam. Nubes enim den. ,, June’.
sissima et teterrima oriebatur in aere, crescens valde, premncem
sole circumquaque clare lucente. In cujus medio fora-
mine aperto, quasi de foramine molendini nescio quid

! eum] om. A. B.
A 64. LL

GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

m defluebat. Quod, sub nube nigra in globum
sens, in confinio Tamensis et hospitio! Norwicensis
sopi suspensum tenebatur. Inde quasi globus ig-
; corruit in fluvium, iterumque turbine facto deci-
infra septa curie prefati episcopi. Archiepiscopus
m Cantuariensis deposuit abbatem de Torneie? de
;idatione rerum monasterii sui accusatum. Exinde
iepiscopus per Sudsessiam Cantuariam veniens tam
onachis matricis ecclesi; quam a cenobitis Sancti
ustini honorifice susceptus est.

uarto idus Septembris, advesperascente jam die,
nda claritas visa est descendere super ecclesiam
mariensem. Reformata est pax inter regem Fran-
et regem Anglie. Ad cujus confirmationem cum
spectabiles nuntios, videlicet, archiepiscopum Re-
jem, episcopum Eliensem, imperatoris peteretur nec
1eretur assensus, iterum ad discordiam et insidias
tantur. Mense Octobri obiit Robertus episcopus
»rniensis; archiepiscopus Cantuariensis confiscavit
wpatum. "Videns autem quod res ecclesis et ordo
asticus in parte plurima deperissent, et inter mo-
os frequenter essent litigia, quosdam ex ipsis misit
;uariam et alias per Angliam; duosque ex Cantua-
ibus misit Wigorniam, qui ordinem et res dissi-
3 in bonum statum reformarent.

ense Novembrii quidam regis clericus, Philippus?
ne, electus est ad regimen Dunelmensis ecclesise ; et
iepiscopus Eboracensis, in curia Romana diutissime
» laborabatur plurimum in diminutionem primatus
uariensis ecclesise, et * ut episcopatum suum, a quo
atus est, recuperare valeret. Cui clerici Eboracen-
*t regis potentia adversati sunt. Mense Decembri
lig qui vocantur errantes, missi per Angliam ab
episcopo Cantuariensi, fuerunt apud Cantuariam ;

3 Philippus] Philip of Poictiers,

- : bishop of Darham, 1197-1308.
wneie] Turneie, C. * et] om. A. B.

spitio] om. C.

OPERA HISTORICA. 531

ibique per ministros regis judicio aque mundati sunt A-D. 119.
vel perierunt criminosi qui ad regiam pertinebant co- virus of
ronam; qui vero ad archiepiscopum pertinebant in ‘itinerant |
fossa archiepiscopi apud Westgate salvati sunt. Simi- Denterbury.
liter qui ad priorem et conventum, in eadem fossa
salvati sunt, ministris prioris et conventus ibidem pre-
sidentibus. Ubi quidam Elfgarus Ledret de Holinge-
burne, captus per assisam de Clarendune pro bidentibus
furatis et aliis furtis, unde rettatus fuit per juramen-

tum commune hundredi de Aihorn et iii villarum
vicinarum, invadiavit judicium aquse in curia mona-
chorum, ivit ad aquam in fossa ipsorum et mundatus

est. Ibidem Willelmus le Hert, rettatus de latrociniis

et frussura domorum per juramentum commune de Fe- .
leberge et iiiv villarum vicinarum, ibidem mundatus

est. Nec miretur quispiam Cantuarienses monachos

hac preeminere dignitate, cum ab antiquis et modernis
regibus Anglie libertates plurims sigillis appensis eis
confirnatz sint. Hsec est enim cartarum sententia:

* Hee et illa concedimus illis: confirmamus super suos

* homines infra burgos et extra, in tantum et tam

* pleniter sicut proprii ministri mei exquirere debe-

* rent; nolumus pati ut aliquis se intromittat de rebus

“ que ad eos pertinent, nisi ipsi et ministri eorum

" quibus ipsi committere voluerint, ete" Fuerunt

autem tunc temporis justitiarii in Cantia Ogerius filius

Ogeri, Galfridus de Sunderesse tunc constabularius cas-

teli de Rofa, et Hugo de Dudintonia, missi a Huberto
Cantuariensi archiepiscopo, qui summum in Anglia |
justitiarii apicem tenebat; et Henricus de Cornhelle »,, a.
vicecomes erat in Cantia. Archiepiscopus autem Can- bishop
tuariensis in Natali Domini? Eboracum accessit, et in Cbristm:
ecclesia beati Petri Natale Domini celebravit.

! Dudintonia] Dodyngtonia, C. | * Domini] qm. A. B.

LL 2

532 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

MCXCVI.—XIX.

A.D. 1198. — Convenerunt reges ad colloquium causa pacis refor-
treceur mands circa Purifieationem apud —} et inducis date
midsummer. utrinque ad festum Sancti Johannis Baptiste. Convo-
cati sunt interea utrinque milites et pedites copiosi, et
Richara Tex Anglise obsedit et cepit Nunancurt? et rex Francise
Nean. — Obsedit Aubemarle’ Arturus autem nepos regis An-
Thi gli, comes tamen Britannis, cum videret regem An-
hesieges glie in arto positum ex infestatione regis Francie,
familiarium suorum et imperitorum seductus consilio
Rich coepit rebellare, et ab avunculi sui, Ricardi scilicet
rovoked by regis * Anglis, se subtraxit arbitrio. Hec audiens rex
of Arthor, dissimulavit ad tempus, pueriles volens experiri cona-
Brittany. tus. Deinde cum exercitu intravit Britanniam, et nullo
resistente, diffugerant enim una cum Arturo, ut sibi
placuit omnia vastavit. Rex autem in brevi,in parte
plurima vastata Britannia, Francorum irritatus excessu,
rediit in Normanniam. Verum cum reges campestri
pugna sibi adinvicem formidarent occurrere, in preedis
et incendiis commilitones suos exercebant. Castella
quoque vi vel fraude nunc hine nunc inde surripie-

bant.
Disturbance OFta est interea seditio pessima in civitate Lundo-
caused in niensi per quendam homuncionem® paupereulum Wil-
by the ue Jelmum nomine, quod pudor est referre. Erat enim licet
William. contemptibilis forma eloquentissimus, et vulgus inperi-
tum in tantam produxerat pertinaciam ut eum contra
primos civitatis in omnibus haberent advocatum, ejus-
que magis obedirent imperio quam Lundans civitatis
prefecto. Unde factum est ut omnes adinvicem cives
dolum et nequitiam cogitarent, ut subversio civitatis
jam jamque videretur imminere. Die et nocte se et sua

1 apud—] blank in A. B. ; om. C. ‘ regis] om. A. B.

2 Nunancurt] Numincurt, B.; 5 homuncionem] altered to Àomi-
Numincourt, C.; Nununtcurt, A. nem in A. and B.

3 Aubemarle] Nubemarle, A. B. C.

Prov. xxii.
10

OPERA HISTORICA. 533

armis et vigiliis ditiores civitatis propter timorem vulgi | A.D. 1196.
muniebant, ne ab ipsis occiderentur. Cum autem hee Ho rer of
in tantum invalesceret insania, ut per ipsum prefatum Bow.
Willelmum in civitate fierent homicidia, ipse cum
paucis sociis fugeret in turrem contiguam ecclesise
Sancte ! Maris: quz dicitur de Arcu, eamque cibariis mu- .
nirent et armis, Hubertus Cantuariensis archiepiscopus,
qui tunc temporis summum justitie tenebat apicem in The arch-
Anglia, a ceteris justitiariis et ab*® episcopis simul e examines
abbatibus Anglie apud Lundoniam coadunatis qusere- matters.
bat quid facto opus esset, ne tanta civitas et tam
opulenta ipsis presentibus tam verecundum incurreret
excidium. Omnes animo volvebant illud autenticum
Salomonis proverbium dicentis, “ Eice derisorem et
* exibit cum eo jurgium." Misit igitur Cantuariensis
archiepiscopus spectabiles nuntios ut monerent Willel-
mum ut de turre descenderet, et ab ecclesia exiret,
judicioque staret ecclesise, vitam habiturus et membra.
Renuit hoc Willelmus, minas intulit et accepit, sed Willismis
nec sic potuit avelli, propria enim loquacitas et favor to quit the
vulgi tantam ei conferebant audaciam ut neminem for-
midaret. Archiepiscopus autem Cantuariensis, publice
et privatim Lundonienses cives alloquens, pro fidelitate
regis, pro pace conservanda, obsides petiit et accepit.
Quo facto, convocata non modica armata militia, vicos
civitatis et plateas observare precepit, ne foedus ini- Arr.&
The church
tum cives rumperent, vel id quod faciendum erat pro is ant Villam
bono pacis negotium prepedirent. Succenditur itaque captu
turris et ecclesia Sancte Maris sabbato Passionis Do-
mini, [viii? idus]? Aprilis, tandemque Willelmus cum
Sociis suis captus est, et apud turrim Lundoniensem
archiepiscopo przesentatus. Data tandem de communi
consilio dampnationis sententia, collo caballi pedibus
appensus a predicta turre per mediam civitatem ad

d hanged.

1 Sancte) om. B. 3 viii idus] Blank in A. B. ; vii»
2 ab] om. A. B. nonas, C.

Archbishop
Hubert

founds a
church at
Dereham.

The project
of building

& church at
- Lam

to the
Prejudice of
terbury.

Papal
prohibition.

534 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

ulmos tractus, demolitis carnibus ad silices obiter po-
sitos, catena ligatus ad ulmos eadem die cum sociis
suis suspensus interiit. Sublato vero ipsius cadavere,
subito divulgatum est in civitate Willelmum martyrem
novum clarescere miraculis. Verum positis insidiis et
flagellatis qui noctu venerant ad orandum, evanuerunt
ilico miracula ac visitator omnis abcessit.

Archiepiscopus Cantuariensis sdificavit ecclesiam
sumptu non modico apud Dierham. De capella vero
et canonia de Lamhee, quam Baldewinus preedecessor
suus inchoaverat, perficienda sollicitabatur valde; fluc-
tuabat enim animo, et quid utilius ageret nesciebat.
Stimulabant enim ipsius mentem episcopi quidam et
clerici, quibus quasi innatum esse videretur Cantuari-
ensem ecclesiam collatis ab antiquo dignitatibus velle
privare. Capella quoque ibidem erecta et domunculs
quidam et locus aptus, quia prope civitatem tam no-
bilem Lundoniam erant, curiam regis, quam archiepi-
scopus Cantuariensis? pro negotiis ecclesite simul et
regni frequentabat. Resistebant preedictis rationibus
pericula quedam maxima et multa qus Cantuariensi
metropoli videbantur imminere, si procederet in opere,
lites quoque et discrimina quse tempore Baldewini
contigerunt hac de causa. Formidabat hinc offendere
conventum Cantuariensis ecclesi,e, a quo sciebat se
fuisse electum. Nolebat quosdam episcopos et clericos
commovere qui frequenter ipsius animum incitabant ad
operandum. Sentiebat prseterea conventus Cantuari-
ensis stabilitatem, et domini papse Celestini de eodem
opere scivit prohibitionem, cujus talis est forma :—

'' Qelestinus? episcopus, servus servorum Dei, venerabili
* fratri Bathoniensi episcopo, dilectis filiis de Radinges et de
* Waltham abbatibus salutem. Molestias et injurias quas per
* bone memorie Baldewinum Cantuariensem archiepiscopum

lerant] erat, C. — 3 Celestinus] This letter has been
* Cantuariensis] gubernabat, ins. | given once already, above, p. 498.
B., and A. also in otber ink.

OPERA HISTORICA. 535

‘* conventus ejusdem loci passus est, discretionem vestram non A.D 1196.
'' eredimus ignorare. Quoniam igitur jam dictus archiepi- Letter ot
‘* goopus,! quamvis de reformando statu fratrum ipsorum in tine III,
‘‘ integrum mandatum felicis recordationis Urbani et Ole- ds, 1191.
* mentis predecessorum nostrorum suscepisset, nondum cum

** iter peregrinationis arripuit ad plenum reformaverat, discre-

* tioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus,

* omni dilatione et appellatione cessante, ecclesias cum fruc-

* tibus inde perceptis et slia que ssepedictus archiepiscopus

* ipsis absque juris ordine abstulerit, nostra freti auctoritate

‘* cum integritate restitui faciatis, et eorum detentores si opus

* fuerit censura non differatis ecclesiastica coercere, modis

. * omnibus observantes, ne in loco quem apostolica condemp-

* navit auctoritas divina de cstero celebrentur, sed potius

‘* capella ibidem ut dicitur erecta funditus destruatur, et, sicut

* & patribus nostris decretum esse dinoscitur, canonicorum

‘* institutionem revocantes in irritum, eos et denuntietis et

‘** teneatis suspensos qui in loco ipso post prohibitionem apo-

** stolicam divina scienter preesumpserunt officia celebrare, do-

* nec ad sedem apostolicam veniant absolvendi. Illos quoque

‘* qui sententiam pis recordationis paps Clementis incurrisse

* noscuntur cautius faciatis ab omnibus evitari, donec exhi-

" bita satisfactione competenti ecclesie per vos mereantur ab-

'* golvi. Qui vero hujusmodi communicaverint scienter, con-

* grue ad arbitrium vestrum satisfaciant. Hsec autem omnia

' tanto districtius discretioni vestre duximus injungenda,

* quanto injuriam apostolice sedis continere videtur eadem

** totiens iterare, et religionem vestram minus deceret si man-
datum apostolicum segnius exequeremini, nec possemus sine
molestia tantum in vobis neglectum aliquatenus sustinere ;

'* nullis litteris juri eorum prejudicium facientibus, si que

‘* apparuerint a sede apostolica impetrate, obstantibus. Quod

* gi omnes his exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum

* ea nichilominus exequantur. Datum Rome apud Sanctum

** Petrum, x? kalendas Junii, pontificatus nostri anno primo."

Audiens autem papa Celestinus in fraudem mandati Other
capellam et canoniam de Cantuaria usque Lamhee isuedby
translatam, nolensque Cantuariensem ecclesiam aliqua
sui minui dignitate, executoribus mandati sui scripsit
ita :

1 archiepiscopus] etc. sicut in
primo anno pontificatus Celestini 3 obstantibus] inserted in other
pape, C., omitting the rest of the | ink in A.
letter.

536 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
A.D.1196. ‘* Celestinus! episcopus, servus servorum Dei, venerabili
The pope | ** fratri Cicestrensi episcopo, et dilectis filiis de Radinges et
bishop of '* de Waltham abbatibus, salutem et apostolicam benedictio-
onthe * nem. Summi pontificis moderamini noscitur plurimum con-
abbots of nd venire, ut, sicut a successoribus suis que rationabiliter
Waltham, ‘* gtetuit desiderat observari, ita predecessorum suorum bene

to relieve 66

the clerks of
Lambeth §§
from their § ¢,
oath taken

to Arch- €
bishop.

Baldwin. — **

€«

constituta et ratione previa deliberationis provide judicio
stabilita debeat inviolabiliter custodire. Cum itaque felicis
memorie Urbanus et Clemens predecessores nostri sedifica-
tionem novas capelle? et clericorum institutionem in preju-
dicium conventus ecclesie Cantuariensis factam, que gra-
vem parere videbatur materiam scandalorum, de consilio
fratrum suorum cardinalium irritaverint et expressius inhi-
buerint ne de cetero illam capellam observarent, nec in ea
divina officia celebrarent: nos, volentes quod ab ipsis in
hac parte noscitur stabilitam perpetua firmitate gaudere,
ratum id et firmum habemus, et sine refragatione cujus-
quam prscipimus observari; et quia quicquid ex eo sequi-
tur vel ob id quod prohibitionis perpetue causam? habens,
interdicente canone & summis pontificibus constituto, factum
est, cassum et inutile canonicos judicant sanctiones, et idem
jure etiam‘ civilia protestantur, discretioni vestrse per apo-
stolica scripta precipiendo mandamus, quatinus clericos de
Lamhee a juramento de observatione nove capelle Baldewino
quondam Cantuariensi archiepiscopo prestito, auctoritate se-
dis apostolice denuntietis publice absolutos, ex parte nostra
cessante appellatione eis districtius injungentes, ne de otsetero
novam capellam vel ecclesiam de Lamhee debeant obser-
vare, nec per se neo per suos in ea ulterius ministrare; eos
ecclesiastica censura dilatione et appellatione postposita co-
ercentes qui mandato nostro duxerint contraire: nullis
litteris obstantibus harum tenore tacito a sede apostolica
impetratis. Quod si omnes his exequendis nequiveritis
interesse, duo vestrum e& nichilominus exequantur. Datum
Roms apud Sanctum Petrum, xvii? kalendas Junii, pontifi-
catus nostri anno secundo."

His et aliis de causis Cantuariensis archiepiscopus

animo fluctuans, ut neutram partem offenderet mona-
chorum vel clericorum et utrique placeret, proposuit

1 Celestinus] See Epistole Can- 3 causam) causa, C. .

. tuarienses, No. ccexcvii., p. 861. * etiam] om. C.

? capella] de Lamheth, B. 5 monachorum) scilicet, ins. C.

margin ; om. C.

OPERA HISTORICA. 537

animo alienam relinquere possessionem, ut in proprio hb. 1106.

Cantuariensis ecclesise fundo, videlicet in villa quze bishop -

Meidestane! vocatur, opus propositum consummaret, eo Found the

quod de loco Cantuariensis eeclesie minus inesse vi- rag

debatur periculum, et ut monachi Cantuariensis eccle- monks

sie facilius traherentur ad consentiendum: sed, nec sic consent the

consentientibus monachis, evanuit in brevi et hoc pro- project is

positum, et ad Lamhee sed languida intentio revertitur

operandi Missus est igitur ad archiepiscopum mona-

chus industrius, ut ipsius animum mitigaret, et expo-

sitis periculis, cum, exordio cause simul et exitu,

mentem ejus a proposito revocaret. Conserto tandem

super hoc negotio sermone, allegat archiepiscopus de

sobrietate simul et castitate clericorum, quod cum si- Discussion

mul viverent semper honestatem saltem timore mutuo srehbishop

cogitarent. Subticuit tamen archiepiscopus ea que demerit of

diebus et noctibus in domunculis suis agitari solent, elerks.

ne forte monacho respondendi super hoc daret indi-

cium, si clericorum male viventium exponeret exem-

plum. Adjecit archiepiscopus et aliud argumentum,

quod opus illud facturus esset ad gloriam et augmen-

tum Cantuariensis ecclesie et ipsius defensionem, eo

quod essent clerici prudentiores et faciliores ad pro-

pugnandam ecclesiam quam monachi, qui nil aliud sa-

perent quam claustrum. Cui monachus respondit: “Si

* cedendum est operi quia clerici prudentiores sunt ad

« propugnandum, 2 eo? magis resistendum est quod

* nequiores sunt ad inpugnandum. Nulla enim pestis

^ efficacior est ad nocendum quam familiaris inimicus." Ssfezuaxds
* Omnem," inquit archiepiscopus, * Cantuariensi eccle-

* gie prestabunt cautionem, ne de czetero nocere va-

* leant, etiamsi velint, nisi ut perjuri.” Et monachus,

* Quis,” inquit, “eos post obitum vestrum, si tamen

1 Meidestane] Maidenstane, C. dum. B. The passage is corrupt in
3 Si cedendum .. .. propugnan- | A.
dum] Sciendum est quia clerici * eo] om. B.; eis, ins. B. ; and
prudentiores sunt ad propugnan- | A. in another hand.

538 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

“ obituri estis, compellet ad juramentum, vel a per-
* jurio prohibebit ? Vacabit sedes Cantuariensis eccle-
* gig quot annis voluerit rex, et interim vacantes cui
* voluerit dabit prebendas qus de ecclesiis nostris in-
* titulate sunt. Numquid jurati vel non jurati clerici
* pro ecclesia Cantuariensi regi contradicent in aliquo,
* eum ipsum solummodo contra nos habeant patro-
* num? Ecclesias nostras ex dono ipsius optinent,
* quo modo vel qua ratione contra eum una nobiscum
* vel pro nobis futuri pontificis liberam petent elec-
* tionem? Contra nos agunt cum rege in ecclesiarum
* adeptione, numquid nobiscum contra regem stabunt
* in electione? De ecclesiis nostris sustentati, de deci-
* mis pasti insurgent in nos non solum in electione
“ged? in omni actione. Quia Greculus, et clericus,
** © esuriens in ezelum jusseris ibit, Electionem preterea.
* gibi auctoritate regia usurpabunt, electi subvertent
* animum, consecrati depravabunt? intellectum, ut qui
* pro Cantuariensi ecclesia adversus principes et potes- .
* tates, ad exemplar predecessorum suorum martyrum
* et confessorum Cantuariensium, pugnare deberent, de
* consilio clericorum primo in ipsam sponsam suam
* Cantuariensem scilicet, insurgent ecclesiam. Ecce
* qualia quantaque pericula preter alia magna et in-
* numera przdecessor vester instituit Baldewinus,
“quem pre omnibus predecessoribus vestris solum
* vultis imitari; et nostis, ut reor, quod heec omnia ex
* unius episcopi risu traxerunt originem." Et archi-
episcopus; “ Risusne,” inquit, "episcopi tam perniciosus
“esse potest ut tantas trahat enormitates? “Non,”
ait monachus, "episcopi risus, sed ridentis, immo irri-
* dentis, intentio. Dicitur enim quod decessor vester
* Baldewinus Cantuariensis in primis diebus archiepi-
* scopabus sui cum apud Westmonasterium vocati con-

? adeptione] adoptione, B. 3 depravabunt] dampnabunt, C.
? sed] et, ins. C.

OPERA HISTORICA. 539

venirent episcopi, seorsum vocavit eos, et de refor- AD. 1106.
mando statu ecclesis Anglicane diutius et diserte story about
commonuit et de facili traxit ad consensum. Assen- on on eccle-
tire videbantur omnes, ut singuli in episcopatu suo, , reform and
6 recovery
et ipse archiepiscopus ut primas per totam Angliam, of eccle-
vitia extirparent, virtutes aptarent, et resistentes de- liberty.
bellarent, omni penitus humano timore pariter et
amore semoto. Cum igitur tantus inter eos vide-
retur esse consensus ut sola libertas ecclesie Dei
quereretur, e! quasi murus inpenetrabilis congluti- One bishop
nati viderentur, unus ex eis exivit et abiit. Qui cum the plan.

"regem seorsum a latere stantem inspiceret et subri-

dens abiret, perpendit rex episcopum, quem intus
forsitan et extra noverat, non sine causa risisse, et?
astantibus ait, ' Revocate episcopum illum.’ Quem nisconver-
secretius alloquens; 'Quare, inquit, ‘novo mihi more the king.
‘risisti?’ Cui episcopus: ‘ Vellesne, domine, ut plo-
‘rarem? ‘Nolo,’ inquit rex, “ut plores, sed rogo

‘per fidem qua michi teneris ut michi fidenter cau-

‘gam risus exponas. Dissimulavit episcopus. Et rex

magis ac magis institit, causam risus expostulans.
Voluntarie tandem victus episcopus exposuit causam,

et episcoporum revelavit secretum, quod ecclesize

Dei una cum archiepiscopo suo constanter vellent |
libertates resarcire dissipatas. Rex autem quasi cum The king
gaudio alludens ait: ‘Ehee! sic volo, sic desidero ut measures to
‘mei loquantur episcopi' Episcopus abiit, et rex, de liberations
se sollicitus, alias inter eos innectere? sollicitudines bishops.
procuravit, ne videlicet episcopi communicato con-

silio exemplo beati Thoms martyris in eum acrius
insurgerent. Rex igitur paci suze prospiciens et
tranquillitati, convocatis episcopis una cum archiepi-

Scopo, talem eis proposuit materiam ut solam eccle-

sie Dei videretur expetere libertatem, ipsumque

——

1 et] om. A. B. 3 innectere) innectens, B. ; innec-
! et) om. A. B. tem, A

540 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

T .D.196. * dimitterent inmunem, dum plures in proposito suo
e king . . . .
complains to “ reperirent adversarios. Conquestus est enim lacri-
of the “ mantibus oculis se miserum esse, non regem ; et, si
* regem, solo nomine se regiam optinere dicebat dig-
* nitatem, non potestate. Dicebat enim regnum An-
* gli quondam gloriosum et opulentum in tot par-
* ticulas nune esse divisum, ut sibi modica portio
* relinqueretur inmunis! * Hsc enim, inquit, ‘et illa
* * possident albi monachi et nigri et ordinis diversi
* *eanonici; plures etiam ex transmarinis partibus
* « magnas habent in Anglia portiones. Hi quoque
* «omnes tales fratres associant sibi, pelliparios scili-
* * cet, et? sutores, quorum nec unus deberet instante
* * necessitate in episcopum vel abbatem salva consci-
* ¢entia nostra promoveri Clerici quoque seculares,
* * qui meas vel vestras possident ecclesias, generosita-
* * tem suam et litteraturam convertunt in pravitatem,
* *ut de gratia sibi data contra Deum erecto collo
* * gicut equus et mulus armari videantur. Elemosinas
* * populi distrahunt et expendunt in usus pravos,
* * dum magis cogitant de suarum pannis meretricum
* * quam de suarum vestimentis vel libris ecclesiarum,
* * comessationes diligunt et ebrietates, et, quo magis sor-
* * descant in Venere, vino vel quolibet poculo debri-
* * antur. Tolerabile malum videretur si singuli suas
* * muliereulas observarent, et saltem thorum non in-
* * vaderent alienum nec aliis filios generarent. Cum
* * ex talibus aliquem ob generis sui favorem in epi-
* * geopum vel archidiaconum promovemus, populo Dei
* ‘non predicatorem verbi Dei sed placitatorem, ne
* ¢dicam letatorem, preesse conspicimus? Quid ergo
* ¢miseri in judicio Dei dicemus ad hsc? Preterea
* * Romani propter debilitatem nostram adeo nobis in-
* *festi sunt ut nobis solummodo videantur imperare,

1 inmunis] immutus, A.; om. B. 3 populo . . . . conspicimus] om.
2 et] om. A. B. A. B.

OPERA HISTORICA: 541

‘litterulas suas nobis vendunt, nec justitiam quze- LED 1106.
‘runt sed litigia fovent, multipliant appellationes, their advice.
‘redimunt! placitantes, et, cum solam pecuniam

* appetunt, veritatem confundunt pacemque subver-

‘tunt. Quid ergo dicemus ad hsc? Quid in tre-
‘mendo respondebimus judicio? Inite consilium et

‘date operam ut tot et tantz enormitates corri-
*gantur. Conticuerunt paulisper episcopi, et, regiis He proposes

lacrimis quas effundebat uberius quasi compatientes, 3

tandem ipsius guper his consilium petierunt; et ait shoud,

rex: ‘Salva pace vestra et domini archiepiscopi de- gollesiate

* bita reverentia, michi misero consiliosum videtur ad

* preesens, ut monachi quique religionem suam et?

* ordinem in pace conservent; clerici vero qui nos-

‘tras et vestras optinent ecclesias, collegiati vivant,
‘castitatem communiter observent, quo facilius nobis

‘et vobis cum necesse fuerit occurrant. Sic facilius The bishops
‘nobis et vobis poterunt adesse, et Romanis latro- Heat
‘nibus si transgrediuntur poterunt obesse. Placuit canonsin all
sermo regis omnibus episcopis, et de facili tracti dra.
sunt in sententiam, ut hi qui monachos cathedrales

habebant, prope civitates suas ecclesias fundarent,

ibidemque «canonicos instituerent seculares. Ridi-

culum enim eis videbatur ut monachi aliquas habe-

rent ecclesias cum non possent animas regere, vel ut

pastorum suorum liberam peterent electionem. Bal- Beliwms

dewinus igitur Cantuariensis archiepiscopus, de cujus Hinckington.

electione malignitas ista sumpsit originem, primus

hominum ne nil ageretur clericos tres instituit, quo-

rum unus semisanus primus prestitit juramentum.

Locus etiam nominatus est prope Cantuariam, eccle-

sia scilicet* Sancti Stephani apud Hakintoniam.

Misso tandem nuntio perfido et perjuro ad dominum

papam Urbanum, insinuavit eidem, quod beatus An-

. redimunt} om. A. B. 5 et] om. A. B.

3 et] om. A. B. * scilicet] om. A. B.

542 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* selmus idem habuerat :edificandi propositum, et
“sanctus Thomas gloriosus martyr id ipsum cogitans
* martyrio preventus opus dimiserat inchoatum. Hac
* falsitate fretus optinuit de facili operandi licentiam,
* non quidem conventualem ecclesiam sed capellam.
* Venerandus autem Urbanus comperta post modicum
* veritate opus inhibuit, e& quod factum est irrita-
* vit. Cum autem audiret archiepiscopum mandatum
* apostolieum adeo parvipendere, ut in monachos
* eorumque! possessiones violentas manus imponeret,
“et ad singula mandate novum aliquod gravamen
* inferret, opus illud maledictum pronuntiavit ct pro-
* fanum, ipsi archiepiscopo suspensionis minas intor-
* quens, universa que ibidem facta fuerunt funditus
* demoliri precepit." “Vera sunt" inquit “hee” archi-
»piscopus; “Sed quid egerit rex cum in capitulum
* vestrum intravit? quasi pacem facturus forte non-
* dum novisti.” Cui monachus ait: “A vobis ista
* gratanter audirem qui interfuistis, si referre velletis.”
Et archiepiscopus: “Interfui quidem et inter archiepi-
* scopum et monachos v. qui stabant ex adverso, cum.
‘rege solus eram mediator. Et ut omnia breviter
* dicantur, sic partium rex ipse verba referebat ut
* monachis suaderet ne a tam justa causa vel modi-
* eum flecterentur, archiepiscopo vero ne & monachis
‘tam turpiter vinceretur: et tandem utrimque ad
* Romanam curiam missum est,‘ sed archiepiscopus
* litteras regis optinuit, et tandem Petrus Blesen-
* sis missus est. Sic rex pacificus, alienum parvipen-
* dens incommodum, pacis simulator non seminator,>
* pacem perturbavit alienam, ut ceteris subsannans
* ab omni perturbatione remaneret inmunis" Hee
x his similia referente archiepiscopo, monachus respon-

! monachos eorumque] monacho- | *utrimque .. ... minum est]
um, A. B. altered in A. and B. to “ utrorum-
? imponeret) imponens, B. que... missus est nuntius."

? intravit] om. C. 5 mon seminator] om. A. B.

OPERA HISTORICA. | 543

dit: * Standumne est ergo adversus Cantuariensem ED. ne.
* ecclesiam in tali causa, que a fraude sumpsit initium bishop ;
“ et mendacio fundata est, per inobedientiam sumpsit to pray f dor
* incrementum, et tandem maledictionis excepit sen- fn the |

“ tentiam ?" Et archiepiscopus: “Durum est," inquit,

* contra Cantuariensem ecclesiam, que me ad tantum

* vocavit honorem, pugnare; verecundum est opus in-

" ehoatum imperfectum relinquere. Igitur insistendum

* est interim orationi, ut Deus nobis et vobis revelare

* dignetur voluntatem suam."

Eruperant interea Gualenses, et agminibus congre- Huberts
gatis cirea fines Anglim predas et incendia facie- the Weis
bant! Quod audiens venerabilis Hubertus Cantuarien-
sis archiepiscopus, eo quod tunc temporis summum in
Anglia regebat apicem, convocata militia citissime ad-
volans castellum de Pole obsedit et cepit, fugatisque
hostibus et pace firmata reversus est. Johannes de jonnof
Constantiis electus est ad regimen Wigorniensis eccle- consecrated
sie, et consecratus est ab Huberto Cantuariensi archi- Wa oer,
episcopo apud Stradford xiiitio kalendas Novembris, °*
Rediit & Roma Gaufridus Eboracensis archiepiscopus,
quem cum frater suus non reciperet in gratiam, rever-

Sus est.

, MCXCVII—Ciclus decennovalis incipit, et I. AD 1197.
Willelmus Heliensis episcopus obiit Pictavis kalen- Desth of
dis Februarii, et sepultus est apud Pinum. Archi- Lonschemp.

episcopus Cantuariensis, necdum a suo desistens pro-

posito, cum monachis Rofensibus vi vel fraude pactum

fecit absque conscientia conventus Cantuariensis eccle- The arch-
sive, deditque eis villam, Derente nomine, in concambium soquires the
et perpetuam possessionem pro villa de Lamhee; quod Lambeth.
utrimque pactum appositis sigillis confirmatum est.
Robertus prior Dourensis electus est ad abbatiam de

! faciebant] exercuerunt, À. in a later hand, and B.

544 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Egenesham, et benedictus est ab Hugone Lincolniensi
episcopo ; cui successit in prioratum Felix sacrista
Cantuariensis ecclesia. Eodem anno obiit Ris Galen-
sis rex. Episcopus Belvacensis, cum pro rege Francis
inter milites et armigeros, episcopalem, ut reor, oblitus
reverentiam et gravitatem, et ipse discurreret armatus;
a commilitonibus regis Anglie vallatus et captus est,
abductus et ferreis vinculis dirissime vinctus et in
carcerem trusus est. Archiepiscopus Cantuariensis a
rege vocatus transfretavit in Normanniam xv‘ kalen-
das Julii, et confcederati sunt rex Anglie et comes
Flandrie, datis utrimque obsidibus ut communicato
consilio regem Francie infestarent. Rex autem Fran-
eie minus provide intravit in Flandriam, et a comite
Flandrie interceptus! et captus est post Assumptionem
beate Maris, sed datis obsidibus de facienda pace
tandem dimissus est. Sexto idus Septembris convene-
runt reges ad colloquium apud Insulam, et mediante
Cantuariensi archiepiscopo pacificati sunt utcumque
datis induciis & sequente Nativitate Domini in annum,
ita tamen ut qui tenet teneat donec de medio fiat.
Eodem anno rediit a Romana curia Walterius Roto-
magensis archiepiscopus, regi Anglie domini papse
deferens mandatum, eo quod surripuerit ei rex ecclesie
sue locum amplum et aptum, Insula nomine, ibidem-
que tutissimum construxerat castellum, qua de causa
idem archiepiscopus suum a divinis suspenderat archi-
episcopatum. Mediante autem Huberto Cantuariensi
archiepiscopo dedit rex prefato Rotomagensi in concan-
bium possessionem perpetuam villam maritimam quz
Diepe vocatur, et alia quedam. Mense Augusto elec-
tus est Eustachius cancellarius regis ad regimen Heli-
ensis ecclesise, sed consecratio ipsius dilata est usque
in kalendas Martii Eodem anno obiit Henricus im-
perator, filius Frederici imperatoris. Post cujus obitum

1 interceptus] incoptus, A.B. | | * nomine] om. A. B.

3 Thess. ii. 7.

OPERA HISTORICA. 545

altercatio magna facta est et dissensio in Alemannia, AD. 1197.
eo quod magnates terre de successione regni dissenti- Disputed |
rent. Quidam enim regem Anglie desiderabant, alii Goya?"
sed pauci regem Francie, alii Henricum ducem Sax-
onie, qui tunc temporis erat in terra Jerosolimitana,
alii fratrem ipsius Othonem. Quidam vero nobilissimus,
Philippus nomine, pro se agens specie tenus, puerulum
quendam, filium videlicet imperatoris Henrici, toto co-
natu przferre cupiebat. Comes Flandriensis partem
Othonis fovebat, regi Anglie per hoc cupiens placere.

Tertio nonas Novembris rediit archiepiscopus Can- Nov.3.
tuariensis in Angliam, et in crastino a conventu fuer”
Cantuariensi clero et populo honorifice susceptus est, ™"™*

XVI kalendas Decembris venerunt Cantuariam ad Nov.1e.
conventum ab archiepiscopo missi tres abbates, scilicet of Reading,
de Radinges, et de Cherteseia, et de Waltham; pro- and Wat
posuerunt itaque verbum, in capitulum admissi, de behalf of th of the
magna dilectione archiepiscopi quam semper ad Can- offerto the
tuariensem habuerat ecclesiam, quod et! probabili pos- securi security
sent conicere? ratione, cum se et sua eis semper expo- dami
suisset ad votum. Quia igitur probatio dilectionis new church
exhibitio est operis, opus de Lamhee, quod auctoritate
regia preedecessor suus ad honorem Dei et Cantuarien-
sis ecclesise inchoaverat, imperfectum relinquere non
valeret, quia melius est bona non incipere quam ab
inchoatis retrorsum redire; dicebant eum non licen-
tiam sdificandi nec assensum quserere, cum ad gloriam
et honorem Cantuariensis ecclesi: — perfectissimum ?
haberet desiderium, nec ab opere tam justo vellet de-
sistere ulla ratione. Sed quia monachi aliqua formi-
darent futura pericula ex illo opere Cantuariensi eccle-
sis imminere omnem paratus erat providere et *
prestare cautionem. Proferebant itaque predicti ab-
bates scedulam inscriptam in hune modum:

1 et] om. À. B. 3 perfectissimum] profectissimum,

2 conicere) convincere, B. 4 providere et] providam, A. B.
A 6. MM

546 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

‘* Heo sunt que dominus Hubertus Cantuariensis archiepi-
Scopus statuit ad honorem Dei, et Cantuariensis ecclesia,
et pacem perpetuam firmandam inter priorem et conventum
Cantuarienses et canonicos! de Lamhee.? Scilicet quod cui-
cumque dominus archiepiscopus dederit prebendam vel dig-
nitatem in ecclesia de Lamhee, jurabit super majus altare
Cantuariensis ecolesie, quod neo per se, nec per alium, ven-
dicabit sibi vel ecclesie de Lamhee jus in electione Cantua-
riensis archiepiscopi, nec alicui in hoc consentiet, aut auxi-
lium vel consilium prestabit, aut cum aliquo stabit in causa
in prejudicium Cantuariensis ecclesis. Jurabit etiam quod
translationi sedis vel beati martyris Thoms aut aliarum
reliquiarum illius ecclesie in prejudicium ejus non consen-
tiet; immo, si aliqua persona ecclesiastica vel secularis hsec
transferre attemptaret,’ ipse consilio et auxilio resisteret, et
contra omnes cum monachis Cantuariensibus staret. Illud
quoque adiciet juramento, quod nunquam per se vel per
alium procurabit, neo alicui procuranti consentiet, quod
crisma sanctum conficiatur ab archiepiscopo in ecclesia de
Lamhee, vel quod juste et antique dignitates et libertates
Cantuariensis ecclesise in aliquo minuantur. Erit prseterea
in juramento quod hujus obligationis absolutionem nec per
se nec per alium queret, et, si forte quesita fuerit ab ali-
quo, non utetur e&, immo, si aliquis ea vellet uti, ipse utenti
ge fideliter opponet. Et sciendum quod nullus cui archiepi-
Scopus dederit prebendam vel dignitatem in ecclesia de
Lamhethe poterit installari nisi in propria persona, nec ali-
quod beneficium percipiet de prebenda * illa ante installa-
tionem suam. Et postquam installatus fuerit, sine omni
dilatione iter arripiet Cantuariam ad omnia predicta juranda
super majus altare Cantuariensis ecclesie. Quod si facere
contempserit, sine appellationis obstaculo prebenda illa pri-
vetur et alteri libere conferatur. Et ut pax et dilectio fir-
mior sit inter eos, provisum est, quod? prior Cantuariensis
habeat prebendam unam in ecclesia de Lamhee et primum
stallum ex altera parte chori et capituli, et intersit consiliis
et secretis capituli, et utatur habitu clericali quamdiu fuerit
in Lamhee ecclesia, sicut fit in aliis ecclesiis in quibus ab-
bates sunt canonici. Hsec omnia summus pontifex et domi-
nus archiepiscopus sub anathematis sententia confirmabunt,

! canonicos) canones, À. B. 5 suam) utatur, ins. À. B.
* Lamhee| Lambhethe, C. (6 fuerit) faerat, C.
3 attemptaret) temptaret, C. 7 quod] ut, A. B.

4 vel . . . prebenda) om. A. B.

OPERA HISTORICA. 547

** et omnes illos qui hoc attemptaverint violare, excommunica- AD, 1197.

6c

tionis vinculo innodabunt.' Ille etiam qui canonicis ecclesism
de Lamhee prserit consensu capituli hanc sententiam semel

* gingulis annis publice et solenniter cum omnibus sacerdoti-

€«€
46
€€
€€

66

bus ejusdem capituli renovabit. Dominus etiam? archiepi-
Bcopus procurabit quod hsec constitutio a domino rege confir-
metur, et quod summus pontifex statuet ut omnes successores
archiepiscopi in receptione palli apponent juramento suo,
quod hoc statutum firmiter et fideliter observabunt.”

Hee audientes monachi mirati sunt ad singula, et

tandem usque? in crastinum respondendi petierunt
inducias. Die crastina cum in unum convenissent,
monachus unus ex condicto respondit pro omnibus the
in hune modum et * ait:

* Giratum nobis est quod tales nuntios misit ad nos They are
“ dominus noster archiepiscopus, quorum devotionem the arch

et affectum pluries et plene, maxime in hac causa, bishops

sumus experti; non de facili possent tres viri in
Anglia reperiri qui majorem conventus affectum 5
optineant et gratiam. De dulci vero et delectabili
dilectione domini archiepiscopi quam semper habuit
ad nos gratias vobis referimus, et, quod se suaque
nobis omnia semper exposuit® ad votum, indeficien-

Nov. 16,

Nov. 17.

Answer of
the monks.

tem ad memoriam revocamus.’? De opere vero de mut
Lamhee, quod nulla ratione vel occasione, ut asseri- at hie per

tis, poterit przpediri, miramur admodum. Cum
enim patrem nostrum vacante sede Cantuariensi pre
omnibus hujus seculi ipsum desideraremus habere
prelatum, et tandem per Dei gratiam optineremus,
in electione assumptus est, confirmatus est, et in
hae sede sanctorum intronizatus est, et preefuit nobis
usque nune in multa dulcedine dilectionis, Spera-
* bamus itaque per eum ab omni tormento malitiz et

1 et omnes . . . innodabunt] om. 4 et) om. A. B.

A. B. 6 pluries .. . affectum) om. A. B.
2 etiam] enim, A. B. 6 exposuit] exposuerit, C.
5 usque) om. A. B. 7 revocamus] revocastis, C.

MM 2

548 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1197. “ nequitie liberari, luctumque nostrum converti in
Nov. 17. . e 4 . .
Their dis gaudium ; ac si diceremus ei quod scriptum est, ‘ Pa-
appaint- ‘nem nostrum comedemus, vestimentis nostris ope-
‘riemur, nomen tuum tantum invocetur super noS, Isa. iv. 1.
* *&ufer obprobrium nostrum. . Preterea pedibus
* jpsius totiens provoluti in capitulo presenti lacri-
misque rigati supplicavimus, ut ab ista Cantuariensi
* ecclesia tantam reverteret! scandalorum materiam,
“ sponsamque suam ab omni liberaret angustia. Nunc
Their deter “ autem, quod moerentes et anxii dicimus, spes nos-
resist, and “ tra fefellit nos, et? frustrati sumus a cogitationi-
"Pee « bus nostris. Sed scitote, karissimi, quod et tota fere
* novit Latinitas, quod diu est quod nos unanimiter
contra hoc opus appellavimus, nec unquam sic facts
* renuntiavimus appellationi, sed in ejus stetimus et
* adhuc stamus prosecutione, uno corde unaque devo-
* tione pro libertate ecclesie] et nostra liberatione, et
* &dhue specialiter appellamus. Rogamus igitur omnes
* et obsecramus in Domino vos qui ab initio caussm
* hujus executores apostolici fuistis mandati, ut et hoc
“ domini papse Celestini adimplere velitis mandatum."
They »*- Et proferens monachus bullatam scedulam de absolu-
pope's letter tione juramenti prestiti clericorum de observatione
tion. capelle de Lamhee, mirantibus cunctis ostendit. Re-
sumptoque sermone monachus ait, “Scitote, karissimi,
“ sciat et per vos dominus noster archiepiscopus, quod
* jpsius mandatis cum omni humilitate fuimus, sumus,
* et erimus obedientes, sed operi de Lamhethe, pro quo
* tot sustinuimus mal&? nunquam vita comite consen-
They wil '' tjemus. De cautionibus vero quas nobis promittit
e time . e.
forconsult * dominus archiepiscopus ad przesens respondere non
“ possumus, donec super hoc filios ecclesise, episcopos
* seilicet, consulamus, qui fide simul et professione

! reverteret] everteret, C. is much blurred with correction,
3 et] om. A. B. has “ obediemus sed ad tanta mala ;”
3 fuimus . . . mala} This is the | and this is followed by B.

reading of MS. C. MB. A., which

OPERA HISTORICA. 549

* tenentur honorem et indemnitatem Cantuariensis A.D. 1197.
* ecclesise custodire sicut et nos. Ipsorum itaque et Nov. Yt
* aliorum proborum virorum super hoc audire decet

* consilium, et tandem quod Deus dederit ad dominum

* nostrum archiepiscopum referemus."

His auditis recesserunt abbates; et duo monachi per Two monks
Angliam missi sunt, ut quasi de! consilio magnatum leot the
fieret quod prius erat preecogitatum.? Cum autem et ibo fiends
abbates vidissent et audissent enormitates et grava- vent. ui
mina qus Cantuariensi possent imminere ecclesise si
de consensu conventus opus procederet inchoatum ; de
consensu faciendo non audebant dare consilium, sed
diversas non adversas proferebant rationes. Assere-
bant omnes animum archiepiscopi supplicationibus de-
mulcendum propter reverendam ipsius magnanimitatem
et regiam quam habebat potestatem. De opere vero
vel canonia nil precise concedendum prster conscien- Advice
tiam curie Romans, que litem contestatam et causam "^
audierat diffinitam, datoque judicio opus et canoniam
semel et secundo tertioque dampnavit, tempore videli-
cet trium apostolicorum virorum. Hsc erat omnium One bishop
preter unius episcopi sententia, eo quod vicinior esset tion. don. ^P
et alligatior Cantuariensi, qui in omnibus et per om-
nia domini archiepiscopi qusrendum esse suggerebat
arbitrium. VII° idus Decembris convenerunt apud _ Dec.7.
Oxenefordiam * ad‘ archiepiscopum episcopi Anglise; bishops x
et abbates, comites quoque, barones, et monachi Can- 9*fer*-
tuariam reversi sunt. Conventus autem assiduis pre-
cibus Deum et sanctos ecclesie patronos exorabant ut
eos eriperent ab inimicis.

! de] om. A. B. 3 Ozenfordiam) om. A. B.
2 pracegitatuwum) precognitum, C. * ad] om. A. D.

550 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

MCXCVIII.—II.

4.D.1198. Instituit archiepiscopus Cantuariensis ex mandato
Monksre- Celestini papse monachos in monasterium Coventrense
Coventry, liio idus Januarii, expulitque clericos seculares quos
Hugo de Nunant! episcopus Cestrensis monachorum
persecutor specialis ante annos viii. violenter ejecerat.
Celestine — Obiit eodem mense Januarii Celestinus papa, cui per
Innocent Dei gratiam successit Innocentius. Qui cum esset
junior omnibus cardinalibus et gaudentibus omnibus
invitus traheretur, consecratus statim a curi& omnes
cupiditatis et avaritie sordes? extrusit. Archiepisco-
Answerof pus autem Cantuariensis, cum quibusdam episcopis et
the convent . " ee
to the arche abbatibus accedens ad Cantuariam, quesivit a conventu
quid de his que per abbates mandaverat dicere decre-
vissent. Responderunt monachi, ut supradictum est,
ad abbates, et insuper de consilio fidelium ecclesiz, de
cautionibus oblatis et pro? periculis Romanam curiam
per quam causa diducta est consulendam fore. Ostensa
sunt ei preterea secretius‘ privilegia et scripta quorum
auctoritas in parte plurima evacuata est? quibus olim
gaudebat Cantuariensis ecclesia. Temporum enim va-
rietas multas: ut assolet amplectitur novitates; hunc
enim extollit et illum deprimit, hune eximit a subjec-
Messengers tione, illum redimit a jurisdictione prelati. Auditis
arties sent igitur super hiis allegationibus multis, quasi sponte
annuit archiepiscopus ut hinc et inde Romam mitte-
retur, sic tamen ut neutra pars aliquid impetraret, vel
postularet, vel etiam porrigeret sine conscientia partis
adverse. Premiserat enim nuntios suos cum non mo-
dica quantitate donorum, sieque monachorum simplici-
tatem circumvenire et pravitatem palliare sperabat.

! Nunant] Mohaut, B. 3 pro) om. C.
2 omnes . . . sordes] omnem . . . 4 secretius] securius, C.
sordem, C. 5 est] om. C.

A OPERA HISTORICA. 551

Sed homo proponit et Deus disponit. Nam archiepi- AD. 1198,
scopus abiit blando monachorum delusus eloquio, et gustace
Lundoniam veniens, apud Westmonasterium sacravit ily ebuso-
Eustachium regis cancellarium ad regimen Heliensis
ecclesise, accepta prius ab eo debita professione, kalen-

dis Martii Ceterum, cum de obitu Celestini papse

nichil adhuc! esset auditum in Anglia, et prior Can-
tuariensis nimis, ut videbatur, tepide operaretur in Two monks
causa, duo monachi, quorum Deus justitis zelo tetige- Do Home e
rat corda, non petita licentia, clanculo recesserunt, et new pope.
in egestate non modiea Romam profecti sunt ; cumque,
Celestino ad patres suos apposito, Innocentium papam
substitutum — viderent, qui quandoque depressionem
Cantuariensis ecclesie, in Anglia viderat oculata fide,

et in Romana curia causam digestam noverat et deci- They lay the
sam, humili conquestione insinuaverunt ei et cardina- the convent
libus canoniam et capellam de Lamhee per archiepi-

scopum Hubertum consummandam fore, que tempore
Baldewini per tres apostolicos viros de consilio fratrum
damnata est, nisi citius mater? sus speciali filis, Ro-

mana scilicet ecclesia Cantuariensi ecclesim,? ut pater

filis, medicus :grotis manum apponeret* salutarem.
Audientes hzc cardinales cum domino papa admirati Sentence
sunt valde, et de communi consilio in capellam et sgainst the "
canoniam de Lamhee condempnativam dederunt sen- Lambeth.
tentiam. Audierant enim ex conquestione multorum

multa sinistra de Cantuariensi archiepiscopo ; unde
factum est ut nuntii sui, nec donis variis, nec promis-

sis, sed nec ulla ratione, legationem Anglise vel ali-

quid aliud valerent impetrare. Monachi vero cum The monky
. gratia domini papse et cardinalium cum litteris ibi ar are excom-
traditis a curia redierunt, Audiens autem Cantuari- by the arch
ensis archiepiscopus duos fratres sine licentia recessisse,

dedit in eos sententiam, corripuitque de incuria prio-

5 mater .. . . ecclesia] Trans-
1
adhuc] om. C. in B.

? mater] matri, B. * apponeret] apponerent, A. B.

archbishop.

Copy of the
letters.

552 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
e

. rem, volens ut conventus scriberet contra eos, inhibuit-

que ne susciperentur in congregatione.

Vii? kalendas Aprilis obiit Hugo de Nunant Con-
ventrensis episcopus apud Beccum in Normannia, mo-
nachili! veste indutus; qui monachorum fuerat perti-
nacissimus hostis; et tandem obiit et sepultus est
monachis adhuc viventibus in laudibus Domini?

Mense Junio redierunt a Roma sub festinatione
nimia pueri cursores archiepiscopi nuntiantes ei qus
audierant et viderant in curia solutis sarcinulis, noc-
temque ducebant insomnem. Archiepiscopus ad hsc
consternatus animo, in audientia cleri et populi civita-
tis Lundoniensis, pro se statuque suo appellavit. Ro-
fensis quoque pro se. Clericus vero quidam pro
canonia. Quibus apud Cantuariam auditis, miratus
est admodum conventus, nesciens penitus quorsum
facte tenderent appellationes? Sed crastino vel per-
endie, domini paps supervenientibus‘ litteris, cum
multa admirationis modestia mirati sunt. Habita tan-
dem super his deliberatione miserunt ilico, vii? scilicet
idus Junii, per iiii? monachos litteras domini pape ad
archiepiscopum, qui tunc erat apud Lamhee, et clausa
est janua. Qui cum die tertia non possent admitti ut
monachi Cantuariensis ecclesie, postulaverunt ingres-
sum saltem ut nuntii domini papse, et vix tandem
admissi cum multa modestia litteras archiepiscopo por-
rexerunt. Quarum litterarum talis est forma:

' [nnocentius? episcopus, servus servorum Dei, venerabili
* fratri Cantuariensi archiepiscopo salutem et apostolicam
** benedictionem. Quanto personam tuam sinceriori caritate
* diligimus, tanto majori dolore turbamur quotiens ea de tuis

! monachili] mochili, B.; mona- | tuarienses, No. ceccxxxiv., pp. 391—
chali, C. 898; Epistt. Innoc. III., ed. Baluze,
3 Domini] om. A. B. lib. i. ep. 111. It is to be observed
3 appellationes] appellationis, C. | that Hubert is no longer addressed
* supervenientibus] subvenienti- | as legate, his commission having
bus, C. lapsed on the death of pope Celestine
* Innocentius] See Epistole Can- | III., on the 7th or 8th of January.

OPERA HISTORICA. 553

'* andimus operibus qus pontificali derogant honestati. Cum AD. 1198.
" igitur Cantuariensis ecclesia cui preesse dinosceris inter ler
* Anglicanae ecclesias celebris habeatur, et religione inter alias pope Inno-

e . . . to
'* consueverit! florere, nos et fratres nostri grave gerimus et cont TOS

€t

memoris Baldewino predecessori tuo factas post appellatio-
nes multiplices ad sedem apostolicam interpositas, in mag-
* num Cantuariensis ecclesie prejudicium, propria temeritate
processeris, et de bonis ejusdem ecclesie canonicos instituens
in eadem; & cujus siquidem constructione, si eam quam
debes Romans ecclesie reverentiam et obedientiam exhibe-
res, et commisss tibi ecclesie provisionem et sollicitudinem
gereres quam? teneris, tibi honori ‘uo melius consulens,
destitisses, nec super eo procedere studuisses, quod pre-
decessori tuo sic districte cognosceres fuisse a sede aposto-
lica interdictum. Cum igitur diminutionem Cantuariensis
ecclesie, sicut nec debemus, nolumus aliquatenus sustinere,
predictorum praedecessorum nostrorum vestigiis inhsrentes,
* de fratrum nostrorum consilio fraternitati tus per apostolica
scripta mandamus et districte precipimus, quatinus omni
mora et occasione postpositis, si etiam ab ecclesia tua absens
fueris non obstante, quicquid post appellationes, tam tempore
predecessoris tui quam tuo ad sedem apostolicam interposi-
tas, vel inhibitiones antecessorum nostrorum, in opere actum and order-
capelle noscitur memorate, infra xxx. dies post susceptio- ing the on
nem prresentium tuis expensis non differas demoliri, in irri- of the new
tum prorsus revocans et deducens quicquid de instituendis redress to
canonicis vel aliis circa dictam capellam perperam factum (ng ven bo
est vel cnormiter innovatum. Clericos preterea qui in
capella ipsa post inhibitiones apostolicas divina officia cele-
brarunt,? tamdiu ab officio et beneficio teneas pro suspensis
donec super hoc satisfecerint competenter, universis operibus
demolitis que apud eandem capellam facere presumpserunt;
et universa que post appellationem in eorum sunt attemp-
tata gravamen, de* exenniorum videlicet ecclesiarum et
aliorum invasione qus aute appellationem habuerant, in
statum pristinum appellatione remota deducas, sententias

! consueverit] consueverat, C. 3 celebrarunt] celebrarent, C.
3 quam] qua, A. B. * de) om. C.

554 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

1198. '' excommunicationis vel interdicti quas in quosdam ipsorum

A.D .
Apr. 24.
letter
in favour of

the convent.

The arch-
potum

une or
his answ

and consi consulis
the bishops.

* fratrum diceris temere promulgasse, publice nunties non
* tenere, ac de cmtero circa statum ipeius monasterii contra
‘* prohibitionem nostram hujus occaeione negotii non prssu-
*' mas aliquid innovare; illicitos invasores villarum, possessi-
‘* onum, reddituum quoque ipsorum fratrum usque ad satisfac-
'* tionem idoneam vinculo excommunicationis astringens. Si
* vero, quod non credimus, mandatum nostrum infra statutum
* terminum neglexeris vel distuleris adimplere, quis justum
** est ut ei obedientia subtrahatur qui sedi apostolice neglex-
** erit obedire, venerabilibus fratribus nostris suffraganeis tuis
* per scripta nostra mandavimus, ut tibi reverentiam et obe-
* dientiam non inpendant. Quod si forte ab eis vel eorum
* gliquo contra prohibitionem nostram tibi feceris aliquam
** obedientiam et reverentiam exhiberi, scias te extunc ab
‘* episcopali dignitate suspensum, et tamdiu ipsi sententie
* gubjacere donec satisfacturus de contemptu nostro te con-
* gpectui representes. Non autem distinguimus utrum in
* loco a predecessoribus nostris interdicto, an alio, in pre-
** dicte capelles constructione et canonicorum institutione
** processeris, in ecclesiss Cantuariensis prejudicium et grava-
'* men, eadem contradictionis causa durante, nisi quod ex hoc
* magis credimus eidem ecclesi, derogari quod in remotiori
** loco fabrica illa est translata. Datum Roma apud Sanctum
* Petrum, vii? kalendas Maii, pontificatus nostri anno
** primo."

In eundem modum scripsit dominus papa omnibus
episcopis Anglie Cantuariensis ecclesi» suffraganeis.
Archiepiscopus autem! indixit monachis terminum
respondendi litteris domini papse Dominica proxima
ante festum Sancti Johannis Baptiste, scilicet xio
kalendas Julii, &pud Cantuariam, ubi sacrandus erat
Gaufridus? Conventrensis electus. Interea misit archi-
episcopus nuntios suos et litteras ad omnes episcopos
qui tune erant in Anglia vel Guallia? quasi in con-
tumeliam monachorum Cantuariensium, de supradictis
querimoniam faciens. Mandavit ut omnes ad conse-

crationem episcopi Cantuariam venirent, et de causa

1 gutem] om. B.
2 Gaufridus] Geoffrey Muschamp.
3 Guallia] Gaulia, A. B.

OPERA HISTORICA. 555

consilium daturi Super hoc etiam ad.dominum regem 4D. 1198.
nuntios direxit, ut etiam ipsius indignationem in mo- gerne" ^
nachos commoveret. !

Xiii? kalendas Julii, feria vif, in crepusculo noctis Junei.
subito venit archiepiscopus Cantuariam, eo quod au- tishop
disset, mendacio tamen mediante, quod conventus Canterbury.
Cantuariensis nudis pedibus eum vellet suscipere, mi-
sericordiam ejus et benivolentiam vel sie petiturus.
Intimatum est etiam in civitate Cantuariensi et? di-
vulgatum, quod cum armata militia, sicut in captione
Willelmi, vellet ecclesiam et claustrum monachorum
occupare. His de causis et aliis ferte quasi solitarius
advolat, et in crastino mirante conventu cum episcopis June 20.
et abbatibus, clericis quoque et laicis, capitulum in- tme ctapter-
gressus est. Sedentibus itaque cunctis et tacentibus, "^"**-
arripuit sermonem episcopus ille Rofensis, allegans de
intima benivolentia archiepiscopi et humilitate, de pura
intentione operandi ecclesiam de Lamhee, ad gloriam
seilicet et decorem Cantuariensis ecclesie magnumque
juvamen. Subjunxit verbum querulum de nova per- Speech of
quisitione et prepeditione operis, falsa suggestione Rochester.
minus licite per ordinis? trangressores perquisita, in
dedecus et dampnum Cantuariensis ecclesie, et dimi-
nutionem honoris et reverentiz Cantuariensis archiepi-
scopi. Quo post longos verborum amfractus tacente,
sumpsit eloquium ipse Cantuariensis, allegans diutius speech of
super eisdem capitulis et querelis; insuper addens et bishop.
mentiens, quod a personis illis capitulo quidem notis
qui litteras ei portaverant non posset spatium impe-
trare, quin * ingressum avide peterent, non unius diei,
non dimidii, sed nec unius hore. Conquestus est
etiam quod tam enormes litteras ipso nescio adquisie-
runt, et quod ipso inconsulto litteras ei vel episcopis
Anglie in suam contumeliam porrexerunt. His igitur

! commoveret] converteret, A. B. | — *ordimis] et licentm, ins. C.;
? et] om. C. erased in A.
* quin] qui, A. B.

June 21.

Consecra-
tion of the
bishop of
Coventry.

June 22,
Mediation
of abbots.

Their ad-
vice.

Visit of the
g jus-
tices.

556 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

et alis multis allegationibus in medium prolatis, re-
spondendi data est dilatio usque in feriam secundam,
quia sabbatum occupaverant alia negotia, Dominicam
vero preedictam consecratio. Xi9 kalendas Junii sacra-
vit Hubertus archiepiscopus Cantuariensis Gaufridum
Coventrensem episcopum electum ad altare Christi,
legitque postulationem Joibertus prior Conventrensis.
In crastino venerunt in capitulum ad conventum
abbas de Radinges, et ille de Cherteseia cum abbate
de Feuresham, et de Waltham, et prior de Conventria,!
non ut nuntii ab archiepiscopo missi, sed ut ecclesise
Cantuariensis speciales amici, supplicantes allegationi-
bus variis ut indempnitati prospiceretur ecclesise, ne,
dum archiepiscopus tam enormiter confunderetur, mona-
chis immineret exterminium, ecclesiz gloria duceretur
in nichilum et sempiternum incurreret * obprobrium.
Dicebant enim se quzdam nosse secreta qus ipsos
valde trepidos reddebant et anxios. Arbitrorum tan-
dem fidelium appetendum fore suadebant judicium,
dummodo capella de Lamhee non subsisteret, sed, cum
quasi concorditer rueret, archiepiscopi verecundism spe-
cie tenus parceretur. Tolerabilius enim videbatur ar-
ehiepiscopo quorumlibet inclinari judicio, quam domini
papse tam severo parere mandato. Suggesserunt pre-
terea, quia jam plurimi dies preterierant ex quo
dominus archiepiscopus apostolicum susceperat manda-
tum, et infra prescriptum diem non possent omnia
compleri, ut monachi voluntate propria prolixiores
darent inducias, ac si possent pro libito apostolicum
protelare mandatum. Cumque super his diutius alle-
gassent, et deliberandi spatium peteretur, ingressi sunt
in capitulum nuntii regis, Gaufridus videlicet filius
Petri, et Hugo? Bardulf cum aliis multis, nuntiantes
ex parte regis ne quid contra coronam suam vel

! de Conventria] cum conventu, 3 incurreret] incurrerent, A. B.
A. B.; de conventu, C. * Hugo) Filius, ins. A. B.

OPERA HISTORICA. 557

regnum agerent, nec perquisitionibus illis uterentur AD. 1198,
que contra dignitatem regis et regni videbantur ad-
epte.! Hac et alia viva voce conventui nuntiabant,
litterasque regis porrexerunt, quarum talis est forma :—

* Ricardus? Dei gratia rex Anglis, dux Normannis et Letter of
" Aquitannis, comes Andegavie, priori et conventui Can- bein’ the
'* tuariensis ecclesie salutem.» Non satis admirari possumus, opnduct of
'" immo ultra quam credi potest movemur et turbamur, de and ustify-
his qua nuper sudivimus, immo cognovimus, quosdam i cr d
scilicet de monachis vestris nuper ad curiam Romanam the
accedentes, tacita veritate, per falsi etiam suggestionem, ad
" evertendam ecclesiam de Lamhee litteras a domino papa
** archiepiscopo Cantuariensi directas fraudulenter impetrasse.

* Cum enim a multis retroactis temporibus in regno Anglis
vigorem legis obtinuerit? hc consuetudo, ut‘ liceat regi-

bus, episcopis, baronibus in fundo suo ecclesiam conventualem

'* construere, dotare, et ditare, non sine ausu temerario et

* presumptione infrunita ad subversionem hujus juris et

'* dignitatis regni nostri citra conniventiam * nostram prope-

rastis; cum enim de beneplacito vestro ecclesia quse apud

* Hakintoniam prius fuerat constructa, arbitrantibus nobis,

" una cum episcopis et baronibus regni, usque ad Lamhee

fuerat translate, munimentis nostris et episcoporum qui tunc

ibi aderant plurimorum, Romanorum pontificum auctoritati-

‘* bus postmodum roborata et confirmata. De hoc autem inter

* cetera plurimum dolemus, quod hujus presumptionis vestire
nostrum, ut audivimus, jactatis vos * habere consensum. Et
quoniam ea qua in prejudicium corons nostre et dignitatis

** regni nostri temere attemptata sunt procedere, vel impunita He orders
* relinquere nullatenus volumus vel valemus, mandamus vobis desist om
* firmiter et precipimus quatinus, sicut nos et honorem their op Dot
“ nostrum diligitis, possessiones et libertates ecclesie vestre to act on
* illesae et inmutilatas per nos conservari curatis, in prose- mandate. the pepal
* cutione hujus temerarie presumptionis omnino desistatis,

' regcripto apostolico quod minus licite obtinuistis, donec

'" veritatem rei geste et ordinem assertione nostra curia

* Romana plenius agnoverit, penitus supersedentes. Ad ho

-

! adepta] adepta, A. B. C. effect and of the same date, No.

. ceccexlix.
? Ricardus] This letter does not 3 obtinuerit] obtinuit, B.

occur among the Epistole Cantua- 4 ut] et, A. B.
rienses, which contain, however, 5 conniventiam] Blank in B.
one to the suffragans to the same * vos] non, A. B.

Th
supe

He takes the
new church
under his

Deted
June 14, at
Andely.

Time asked
for delibera-
tion.

The The justioes
e E t to
fulfil

royal man-

558 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

** tibi, prior, firmiter injungentes precipimus, quatinus una
* cum majoribus ecclesie cum ratihabitione conventus super
* eo quod a te et monachis tecum venientibus in satisfactione
** hujus injurie! actum fuerit, cum omni festinatione, de injuria
‘** nobis et regno nostro sufficienter? satisfacturus, ad nos ac-
* cedas. Qualiter enim &d honorem Dei et conservationem
‘* dignitatis nostre res ista procedet, Deo volente, plenius
' disponemus. Hoc autem te, prior, et conventum ecclesise
*' Cantuariensis non lateat, quod ad tuitionem pretaxati juris
* nostri et dignitatis regni nostri contra vos et rescriptum
* domini papse, quod vix credimus ita obtentum, et‘ ne archie-
** piscopus Cantuariensis vel quilibet alius in executione hujus
' mandati procedat, sollempniter appellavimus; et ut hoc vobis
* plenius innoteecat, appellationem nostram litteris prexeentibus
‘‘ innovamus. Sed et, ut fortius malitis vestre occurramus,
‘** ecclesiam dictam de Lamhee cum omnibus pertinentiis suis
* sub custodia et protectione nostra suscipientes, bailivis nostris
* in Anglia® dedimus in mandatis, ut, si archiepiscopus Can.
* tuariensis vel quilibet alius ad demoliendam predictam
* ecclesiam de Lamhee accingatur, eis viriliter auctoritate
* nostra resistant, et ne quid in dispendium ejus fiat aliquo
** modo sustineant, in vos et possessiones vestras, nisi ab hujus
* rei prosecutione desistatis, severius animadvertentes. Teste
** meipso apud Rupem Andeliaci, xiiij? die Junii."

In eundem fere modum scripsit omnibus episcopis
Anglie, addito quod contra mandatum domini papse
patentibus litteris appellarent, litterarum portitoribus
per ipsum regem transitum facientibus. Littere quo-
que tertie archiepiscopo allat sunt, ne videlicet super
ecclesiam de Lamhee manus apponeret Justitiariis
igitur regis qui predictas litteras cum verbis minanti-
bus? porrexerunt abeuntibus, brevissimum petitum est
et datum tempus super hoc deliberandi Verum post
modicum, cum viderent conventum quasi tot articulis
eolloquentium innodatum, ut quid vel cui primitus
responderent difficile videretur, subito mandaverunt

conventui quod mandatum regis citissime adimplerent.

! injuria] curim, B. * et] om. C.
2 sufficienter] sufficiter, B. 8 Anglia) Angliam, A. C.

OPERA HISTORICA. 559

Injunctum est ilico R. vicecomite Cantie ut omnia AD. age.

monachorum tenementa in manus regis saisiret:! dila- Orders
en lor

tum est tamen hoc factum per archiepiscopum Can- the seizure
tuariensem usque in crastinum, quod nisi per eum rental
non esset inceptum. Accesserunt igitur die crastina

ad conventum quasi cum miranda compassione nunc June $$.
episcopi nunc abbates, multis et variis allegationibus of bishops
suggerentes, ut pro bono pacis ad tantam evitandam they oy advise.
malitiam temporis in arbitros legitimos compromitte- tion. ion, Perte
rent, et de mandato domini papze darent inducias, ac si
voluntas summi pontificis in eorum esset arbitrio;
capella enim diruenda stare non poterat, ut assere-

bant, sed ad hoc omnes? anhelabant ut archiepiscopi
verecundie parceretur, et ut ecclesia Cantuariensis a
doloribus et angustiis esset immunis. Responsales
autem conventus temperanter et quasi timide paucis-

que verbis responsa dederunt, preetendentes in omnibus

quo tenderent temptatores. Sed cum in omnibus fal-

sas et instabiles invenirent promissiones, et vana verba

quasi oculata fide viderent, quod omnes pseudo-sug-
gestores ad id solummodo tenderent, ut curia Romana
contemptui? videretur haberi; hoc tandem eis constan- Refusal of
ter dederunt responsum, quod nec in aliquos de the monks.
ecclesiis vel aliunde absque conscientia domini papse
compromitterent arbitros, nec terminum diruende ca-

pelle prefixum aliquatenus prolongarent; nec enim

suum erat apostolicum vel in iota temperare mandatum.
Nuntiata sunt hse archiepiscopo seorsum sedenti per Tho arch-
nuntios, episcopos scilicet et abbates huc illucque fre- jeaven
quenter discurrentes. Et ipso tandem cum indigna-

tione multa a Cantuaria recedente, monachorum pos- The con
sessiones quasi* per regem, advesperascente jam die pos poescesions
vigiliss Sancti Johannis Baptiste, capte sunt. Et sicut
Baldewinus archiepiscopus, a quo omne malum, primo

1 saisiret) saisirent, A. B. 5 contemptui] conventui, C.
2 omnes] om. C. 4 quasi) jam, C.

560 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

AD. 1198. ecclesias ad elemosinam pertinentes invasit, ita iste
Seizureof. Villam de Cherteham,! quam Sanctus Edwardus ad
tual estates, elemosinam dicitur contulisse, primitus occupavit. Re-
manserunt tamen episcopi quidam et abbates, ut si

quo modo possent adhuc flectere monachos ut? saltem

' palliatam archiepiscopo reportarent? victoriam. Sed
jam jamque insuperabiles effecti, quia inseparabiles,‘

The abbots apostolico fidenter inhzerebant mandato. Recedentibus
and Roborte- episcopis, missi sunt ad conventum abbates duo, vide-
the gouvent. licet, de Boxeleia et de Ponte Roberti, ut et ipsi aliquid
temptarent efficere, verum conventus adamante durior

et ferro fortior non adquievit eis. Przceperunt tandem,

ne nil ageretur auctoritate archiepiscopi, ut duo fratres

A monk sent ad eum Londoniam venirent, ut inter ipsum et con-
todacum ventum quasi secretius verba pacifica reportarent,
with the Quorum unus, mandato tali dolum inesse suspicans,
P sger remansit, alter vero, ad archiepiscopum accedens,
multa audivit, et ad singula respondit. Injunxit eidem
archiepiscopus ut in curia Romana de impositis eum
excusaret; at ille satis competentem pretendens ex-
cusationem Cantuariam gaudens reversus est. Sic

delusus undique Hubertus archiepiscopus sstuabat

animo, multotiens ab his et illis quzerens consilium quo

modo, vel qua arte, vi? vel fraude, monachorum posset
Greatefforta enervare constantiam. Utebatur igitur utraque manu
shop oh" pro dextera, sicut ait. Hinc enim ad regem nuntios
direxit et litteras, ut ipso mediante vel compellente pars

utraque compromitteret in arbitros, episcopos scilicet et

abbates, et ut ipsius regis animum et benivolentiam
averteret a conventu. Inde vero ad dominum papam

nuntios dirigendos paravit et litteras, cum non modico

pondere reliquiarum Anglis, Ruffini scilicet et? Albini.

1 Cherteham] Chertesham, C. 5 temptarent . . . eis] facerent,
2 wt] et, C. sed non adquieverunt eis, A. B.

3 reportarent] reportare, C. 6 vi] om. A. B.

* effecti .. . inseparabiles] om A. 7 et) om. A. B.

Prov. xviii.
8.

OPERA HISTORICA. 561

Preterea compositum est scriptum pravitate plenum 4-D. 1106.

et mendaciis refertum, cui ad preces archiepiscopi He obtains

apposuerunt sigilla tam episcopi quam abbates, etiam the bishops
TP" . . . . and abbo

cum lacrimis, et nescientes quid in eo contineretur to the pope.

inscriptum. Nec solum hsc! moliebatur Hubertus,

sed quicquid excogitare potuit® humana versutia con-

tra Cantuariensem ecclesiam exercebat. Erant autem

tune temporis verba archiepiscopi quasi simplicia, sed

tangebant ventris interiora. Monachi vero simpliciter Conduct of

et plane scripserunt domino pape ordinem rei geste

et fratribus qui superstites erant in curia; Deum sem-

per et sanctos ecclesiee patronos lacrimis et devotione

cordis interpellabant. Timens autem archiepiscopus ne Partial ree

accusaretur in curia de invasione villarum, post paucos

dies conventui fecit eas restitui; cardinales enim Ro-

mans curie scripserunt ei ut cum omni festinatione

apostolicum adimpleret mandatum. Litterarum vero Advice from

quarundam quas cardinales ei miserunt talis est

forma :

'* Yenerabili* in Christo fratri diligendo semper amico Hu- Letter of 2
** berto Dei gratia Cantuariensi archiepiscopo, Guido misera- archbishop
‘‘ tione divina Sancte Marie trans "Tiberim titulo Sancti Hoare
* Calixti presbiter cardinalis, in vero Salutari salutem. Quanto him to
as . "ue .. . . fulfil the

magis ad sectandam justitie normam officii pastoralis debi- papal man-
** tum vos inducit, discretioni vestre majori diligentia caven-
* dum est, ne id agere debeat per quod jus ledatur ecclesia et
** vestre honestati derogetur. Inde est quod, cum ecclesia
* Cantuariensis multorum predecessorum vestrorum meritis et
* quorundam sanguine mirifice illustretur, fraternitatem ves-
* tram curavimus admonere ut a constructione canonie de
* Lamhee, que in prejudicium Cantuariensis ecclesie fieri
* dinoscitur, juxta mandatum domini Pape quod de communi
** fratrum consilio emanavit, desistere velitis, et ipsam matrem
" ecclesiam vestram, que vos ad culmen tante dignitatis
‘* erexit, modis omnibus honoretis, bong memoriw predeces-

PENNE UAM AA A a ilL n rc!

1 hec] hoc, C. The writer is Guy Paparo, who
2 potuit] poterit, A. B. was made cardinal by Clement III.
3 Venerabili] See Epistole Can- | in 1190.
tuarienses, No. ccccxxxviii., p. 397.
A 64. NN

562 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.1198. ** gorum vestrorum vestigiis inhwrentes, qui pro tuenda
** ecclesi; libertate seterni nominis gloriam meruerunt."

In hune modum seripserunt eidem archiepiscopo
ezteri cardinales. . Regi quoque scripsit dominus papa
81C :

Letterofthe ''Innocentius! episcopus, servus servorum Dei, illustri regi
fo the ‘* Angli, salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam de
him to pr '' regia colsitudine spem certam et fiduciam optinemus, ut ec-
church of ‘* clesias et ministros ecclesiasticos digne satagat honorare,
aa Et ** ipsosque? tus defensionis et protectionis munimine confovere,
7, 1198. * regalem magnitudinem ad hsc libenti animo apostolicis
| * exhortationibus invitamus, et animum tuum ad ea volumus
* inducere, per quse Regi regum, Cujus propitiante gloria
** regni optines dignitatem, dignis operibus valeas complacere,
** Ipsiusque tibi conciliare* favorem. Nos itaque pro dilectis
'* filiis nostris monachis Cantuariensis ecclesie preces aposto-
‘* licas porrigimus, magnificentiam tuam rogamus, monemus,
* et in Domino attentius exhortamur, quatinds ipsos et eorum
* ecclesiam propensius habeas commendatos, intuitu precum
* nostrarum et ob reverentiam gloriosi martyris Christi
** Thoms, qui sanguine martyrii Cantuariensem ecclesiam il-
* lustravit, et & malignantium propulsione defendas et ei* sua
‘* jura illibata studeas et integra conservare. Datum Romse
‘* apud Sanctum Petrum, nonis Martii, pontificatus nostri anno

€€ primo."

Cardinales quoque pro Cantuariensi ecclesia domino
regi scripserunt in hune modum:

Letter of & * Ricardo * Dei gratia regi Anglie, duci Normannim et
nuQ, * Aquitannis et comiti Andegavim, Johannes Dei miseratione
thesame <* tituli Sancti Clementis cardinalis, etc., in presenti feliciter
‘‘ et in faturo® regnare perhenniter. Quanto personam et
* regnum vestre sublimitatis majori amplectimur caritate,
* tanto propensius exequi volumus et debemus ea que saluti
* vestre expediunt et honori. Veruntamen regiam certi su-
* mus non latere sollertiam, quod, inter cetera quibus potes-
* tig divinam gratiam promereri, conservatio status ecclesia-
* rum' regni, et illarum precipue que religionis et ordinis
‘* titulo decorantur, non modicam vobis adaugeret gloriam et

1 Innocentius] See Epistole Can- 4 ei) eis, B.
tuarienses, No. ccccxlii., p. 399; 5 Ricardo] See Epistole Cantua-
dated May 7, 1198. rienses, No. ccccxliv., p. 401.

3 ipsosque] ipsos, C. 5 futuro] futurum, C.

3 conciliare) consiliare, A. B.

OPERA HISTORICA. 563

* galutem. Cum igitur Cantuariensis ecclesia, in regno vestro AD. 1198.
* fidei mater et Christians religionis signifera, per multa He bim to pro-
temporum volumina in dignitatis sus statu et quiete pro- vent the in-
cesserit, et divini cultus obsequio gratiaque religionis cir- jury ¥ hich
cumquaque suaviter redoluerit, quietem ejus turbare nichil cue to the
aliud fore credimus quam divinitatis sacrario manum Canterbury
violentam inferre. Rogamus igitur patienter audite, et, ut Loa itatitue
vos Deus! in die necessitatis exaudiat, clementer exaudite, tion at
'* ex animo attendentes quanta in promptu sit materia scan-
dalorum si canonia illa quam bons memorie Baldewinus
quondam Cantuariensis archiepiscopus in ejusdem ecclesiz
prejudicium, immo scandalum et ruinam, primo apud Ha-
* kintuniam, postea apud Lamhee erexit, habeat consumma-
* tionem. Intuitu igitur Dei et gloriosi martyris tui? Thome
‘* reverentia, cujus memoria in prefata viget ecclesia, clemen-
** tig) vestrz gratia Cantuariensis ecclesie desolationi subveniat
* et ruins. Qua enim pace, qua libertate poterit de cstero
* gaudere, cum fictitiam illam et adulterinam viderit contra
* ge erectam et spolis ditatam? Et quis erit status ecclesie
* Anglicans cum matrem suam Cantuariensem ecclesiam
‘* tabescere viderit in angustia et moerore? Timendum ne in
** ge ipsam divisa ecclesia desoletur, et certe turbata ecclesia
* regni negotiis pax et honesta quies esse non poterit.
* Avertat hoc Deus et regia magnificentia vestra. In ea
* igitur qua vobis fide et amore tenemur consulimus et devote
* gupplicamus, quatinus prefatam Cantuariensem ecclesiam
*€ in eo statu et libertate qua usque ad hsec tempora sub pro-
tectione Dei et vestra duravit,* pacifice conservetis, nec
* aliquid fieri permittatis quod insolentia novitatis scandalum
ecclesi] Dei generet et apostolice sedis auctoritati deroget ;
** pro certo habentes predictam canoniam de Lamhee de
* consensu et deliberatione omnium cardinalium a domino
' papa et a prsdecessoribus suis esse dampnatam, nec aliquo
modo possumus pati opus illud procedere quod in tam nobi-
** lis ecclesia construitur subversionem. Nulla ergo ratione Sndíosllow
€€

Bi placet dominum Cantuariensem archiepiscopum ab aliquo bishop to
* impediri permittattis, quo minus mandatum apostolicum fulfil tbe.
* guper demolitione predicti operis de Lamhee sibi directum |
** possit implere, sed potius eum ad hoo si placet inducatis ut
* moram in faciendo non patiatur, sed honori suo maturius
** provideat et eoclesi, suz tranquillitati."

! Deus) om. B. * ? duravit] duraverit, A. B.
2 tui] om. C.
NN2

564 . GERVASLL MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1168. In hune modum scripserunt et alii cardinales, sed
Thearch- Omnia in derisum et contemptum habita sunt, cum nil
clersein- penitus de mandato perficeretur. Clerici enim archi-
fluence the : . . .
king. episcopi semper indefessi erant cum rege ne forte
contra canoniam predictam aliquid fieret. Conventus
autem duos monachos misit ad regem ut ejus animum
quoquo modo mitigarent. Qui licet tarde tamen ad-
missi minas et contumelias multas a rege et ceteris
Iwo monks quas longum est scribere audierunt, presentibus cleri-
cis archiepiscopi. Rex tandem precepit litteras fieri
quas per predictos monachos misit conventui Cantua-
riensi in hune modum:

Lei uly 23. * Ricardus! Dei gratia rex Anglie, dux Normannia et
theking —X'' Áquitannis, comes Andegavis, dilectis sibi in Christo priori

ordering | '' et conventui ecclesie Christi Cantuarie salutem. Laudamus

to secept an '* et consulimus vobis quod in arbitrium quinque episcoporum
* Anglise, quinque abbatum ordinis vestri quos eligere volue-
** ritis, compromittatis super qusestionibus quse vertuntur inter
‘* venerabilem patrem vestrum Hubertum Cantuariensem ar-
* chiepiscopum et vos super ecclesia de Lamhee et aliis. Et
‘* compromissione facta ab archiepiscopo et a vobis, terminum
‘* prefigemus? ad quem ipse archiepiscopus et vos et arbitri
*' nominati, coram nobis comparebunt, et? tum super qus-
'* pelis illis fiet, quod negotium illud ad honorem Dei et
‘* ecclesi vestre finem accipiet, sumptusque vestri vobis salvi
* erunt quos in eundo et redeundo ad curiam Romanam
‘* impenderitis, et post impetrationes vobis a curia illa conces-
*" gag nullatenus permittemus elemosinarum collationes factae
‘* & preedecessoribus nostris et prsedicti archiepiscopi in irri-
* tum revocari. Teste meipso apud Andeliacum, xx*iij^^ die
'* Julii."

The policy — Audientes hzc monachi Cantuariensis ecclesie. tum

bishop of per preescriptas regis litteras tum per eos quos ad

revived. eundem miserant monachos, mirantes admodum con-
tristati sunt, eo quod jam quasi premortuam sed
iterum redivivam viderent pullulare Rothomagensis

archiepiscopi malitiam. Cum enim tempore Baldewini

! Ricardus] See Epistole Can- 1 profigemus] prefigite, C. |
tuarienses, No. cecelxx., p. 436. 5 et] om. A. B. )

|

WR M URN Ot en mi ra tal OO uam 7 55 ee 000 07 0 —àoá— 20 9 (0 a SR — o R0 ooo ooo mln Ee
-— - 7 2 m- P = i, ee. ne =. See ee mm males na aai y, ee ur agite, Él ee Re Ted. me

OPERA HISTORICA. 565

archiepiscopi, a quo malignitas ista sumpsit initium, A,D.109 ;

el
compellerentur Cantuarienses monachi coram rege simul with the

et primoribus de tota causa in arbitros compromittere, iboyear

nec ad hoc aliqua violentia valerent induci, falso tamen "
eis impositum est quod cum prefato Baldewino! archi-
episcopo tam de capella transferenda quam de aliis
cause capitulis pacifice composuissent. Unde quodam
sed falso scripto composito ad exemplum et testimo-
nium temporum futurorum quidam episcopi sigilla sua
fecerunt apponi. Tradiderant siquidem oblivioni quod
scriptum est, “Verba sacerdotis aut vera sunt aut
Prov. xix. " sacrilega ;" et “ Falsus testis non erit inpunitus."
Sed hee alias. "Premeditati* igitur monachi et metu- The monks
ply to the
entes de preteritis futura, venienti morbo maluerunt k
occurrere quam languido prefocato subvenire. Scrip-
serunt itaque regi litteras? mittentes in hunc modum:
Ricardo‘ Dei gratia illustri regi Anglis, etc., Gaufridus prior They inform
et conventus Cantuariensis ecclesie, salutem in Eo Qui dat thay bino
salutem regibus. Gratias vobis multiplices referimus pro aecceptthe
devotione quam erga Cantuariensem ecclesiam et servos ves- Br tration,
iros in ea Deo* servientes geritis, vitam vestram et incolumi-
'" tatem sibi servari multum desiderantes, vestreque voluntati
quantum cum Deo poesunt * obedire paratos. Susceptis, domine
* reverende, majestatis vestre litteris, in quibus laudastis et
consuluistis ut in v. episcopos et v. abbates compromit-
* teremus de capella de Lamhee et de alis qum vertuntur
* inter venerabilem patrem nostrum Hubertum archiepiscopum
'* et. nos, diu super hoc deliberavimus et multum tractavimus,
* e (licet non ambigamus vos ita pro bono pacis nobis scrip-
sisse, nullatenus tamen, quod salva pace vestra dixerimus,
id facere audemus vel* possumus ; quia omnes fere episcopi Their
* Anglie et abbates ita ad curiam Romanam pro domino rormone Tor
archiepiscopo scripserunt, quod, si possent ea probare qua
'* contra nos et ecclesiam Cantuariensem scribuntur, et causa
" nostra penitus cassaretur, et ecclesia Cantuariensis destrue-

1 Baldewino] Cantuariensi, ins. C. | text of MS. A. has been corrected.
2 Prameditati] Premetientes, C. apparently from the original.
? li litteram. A. B § Deo) om. B.
me eras] Ii ans -| 6 possunt] possent, B.
4 Ricardo] See Epistole ao 7 dixerimus] diximus, C.
rienses, No. cccclxx1., p. 437. e * vel] et, C.

566 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D.1198, *' retur, et constet nobis quod non minus darent ei per ‘arbi-
withdraws. * trium quam conantur adquirere per placitum. Caterum,
viia oon ar * domine karissime, quo modo auderemus vel possemus causam

have '' istam a curia Romans revocare et in arbitrium episcoporum
adjudicated. « ve] abbatum ponere, desicut sententia lata est de hac causa
‘* & quatuor apostolicis, cum non liceat alicui in terra ves-
" tra sine consensu; et voluntate vestra trahere aliquod pla-
* citum & curia vestra &d minorem curiam? Unde, quia in his
* videmus evidens periculum si sic fiant ecclesi, nostre immi-
* nere, majestatis vestre pedibus omnes et singuli provoluti
* cum lacrimis et gemitu supplicamus, quatinus intuitu Dei et
* ganctorum ecclesie Cantuariensis? eisdem periculis prescave-
* atis, efficiontes si placet erga dominum archiepiscopum ut ei
** sufficiat quod tot sanctis archiepiscopis predecessoribus ejus
‘* suffecisse dinoscitur a tempore quo ad Christianitatem reg-
* num Anglie fuit conversum. Valete.

The kin His auditis obstupuit rex, subito cernens, ut erat
reasonable. Sagacis ingenii, qua ratione monachi niterentur, nec
conduct. — &pposuit super hoc eos denuo sollicitare. Sciebat enim

et asserebat non esse consonum rationi, ut in eos com-
promitterent arbitros quos experimento probabili et
scripto legibili noverant adversarios. Scripserant enim
domino pap:s pro archiepiscopo contra monachos, men-
tientes sub hac forma: |

otter ofthe '* Reverendo? patri et domino Innocentio summo pontifici,
the pope, in * Suffraganei Cantuariensis ecclesi, salutem. Gratias agimus
favour gone * gratie Largitori, Qui Suam fundans ecclesiam supra petram, § Luke;
and against * jn Petro, et per eum in successoribus ejus, fratres suos con. Xii. 32.

** firmandos esse przdixit. Unde et cum de beate recordationis

'* Celestini pape: tertii obitu essemus perturbati, superveniens 8. John,
' nuntius electionis vestre nubilum nostre tristitim desidera- ="

** biliter serenavit. Non reliquit nos orphanos Qui pro patribus Ps. xlv. 17.
** filios, Qui loco sanctorum suscitat Nazareos. Congratulamur Amos i. 11.
‘* gratie Dei Qui vos a primitivis adolescenti,» motibus ita eru-

** divit et informavit ad tante mysterium dignitatis, ut ecclesia

** incolumitas tota post Deum de vestre potestatis auctoritate

* pendeat, et quz in aliquibus membris suis infirmata est, sub

'* indulto nobis Innocentio ad justitiam et innocentiam con-

tuarienses, No. cccelxi. pp. 420-
422.

* agimus] agamus, C.

! apostolicis] viris, ins. B.
2 Cantuariensis] om. C.
3 Reverendo] See Hpistola Can-

OPERA HISTORICA. 567

‘* valescat. Noveritis igitur quod, susceptis paternitatis vestre 4p. 1198.
* litteris ad venerabilem patrem nostrum Cantuariensem archi- They had
“ episcopum et nos directis, quarum vobis transcripta irans- ferbur, Cane
‘* misimus, ad mandatum preedicti patris et metropolitani nostri J oed
Cantuaris infra xxx.' dies susceptionis illius cum omni devo- the arch-
* tione convenimus, karissimo fratri nostro Coventrensi epi- bishop dis
Scopo manum consecrationis una cum eodem archiepiscopo 9UeJ.
inposituri, et super his que a vestra sanctitate in mandatis
** accepta fuerant communi deliberatione et consilio tractaturi.
** Nos autem, ibidem pro his et ad hso specialiter constituti,
* predictum patrem et archiepiscopum nostrum devotum in-
venimus, ut in his que injuncta fuerant, licet gravia vide-
*' rentur, vestre dispositionis imperio juxta mandati formam et
" nostre universitatis consilium obediret. Cum autem satis They had
'* exacta deliberatione super his invicem tractaremus, quibus- pen that
'' dam nostrum, scilicet quibus rei geste series plenius quam ‘he pope
** ipsi archiepiscopo innotuerat, constanter asserentibus, multis deceived.
** etiam viris magnis et prudentibus et fide dignis id ipsum
* assertive protestantibus, pariter advertimus, religionem vee-
** tram ex suppressione veritatis multipliciter circumventam.
** Primo, quod, cum capella de qua agitur de speciali indul. Tho special
* gentia pim recordationis Urbani paps in honore beatorum !"dulsence
'" martyrum Stephani et Thom» a bons memori» Baldewino Urban, 34
* archiepiscopo constructa fuerit, sicu& eam beatus martyr had beon
** Thomas et plerique? ipsius preedecessores in honorem protho- DI
* martyris Stephani preconceperant construendam, nec in lit-
** teris Urbani papse que de eadem capella demolienda dicantur
‘* emanasse, nec in prescriptis vestre sanctitatis apicibus que
* ipsius Urbani papse litteris maxime videntur inniti, de pre-
** dicta indulgentia mentio facta fuit, unde nec ipsius indul.
* gentise vigor per has vel illas videbatur infirmari. Secundo, and likewise
* quod inclite recordationis Gregorius papa indulsit, ut per , the act of
** litteras domini Urbani preedecessoris sui a tribus mensibus ante Sor VI.
* obitum suum, contra archiepiscopum Baldewinum et clericos
** guog directas, nisi de novo mandato minime procederetur :
** unde cum litter: ejusdem Urbani per indulgentiam ejusdem
** Giregorii suspense fuerint, et nulla Clementis paps vel alte-
** rius post illum inhibitio super hoc innotuerit, nil in apo-
** stolice prohibitionis contemptum circa prefatam capellam
** videtur attemptatum. Tertio, quod, cum monachis Cantua-
‘* riensibus in causa dicta procedendi facultas non suppeteret,
* eo quod Urbani litteras Gregorii indulgentia suspendisset,

! xzz.] xv., C. The sentence is blurred in A.
3 et plerique] et plurimique, B.; et plurique, A. C.

A.D. 1198.
They allege
the it
of did
mer com-
promise.

institution
of the new

chapel.

disturbed
hy two
fugitive
und excom-
municated
monks.

gr that
the execu-
tion of the
mandate
should be
postponed.

568 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

** interventu domini Ricárdi illustris regis Anglis ot venera-
* bilis viri Walterii Rothomagensis archiepiscopi, necnon et
** Dunelmensis, Wintoniensis, Saresberiensis, Conventrensis,
* Roffensis episcoporum et cancellarii Anglis tunc Eliensis
'* electi, hisdem monachis instantibus in capitulo, domino et
** illustri regi Scotis! et abbate Cistersiensi multisque aliis et
* magnis presentibus recitata, super hac ita convenit, ut capella,
** ques prope muros Cantuaria fabricate fuit, in locum remotio-
* rem, quemcunque delegisset archiepiscopus, sine subsecutura
* reclamatione libere transferretur. Sed et? iidem monachi
'* omnibus aliis querelis spontanea voluntate renuntiaverunt,
* geque dispositioni archiepiscopi sul per omnia subjecerunt;
* et, sicut a quibusdam fratrum nostrorum audivimus, archi-
episcopus et monachi sui se invicem in pacis osculo recepe-
** runt. Quarto, quod, cum bon» memorie Celestino papz
** processus totius negotii innotuisset, prefato archiepiscopo
* nostro de predicta capella et prsebendis ejus ad indempni-
** tatem Cantuariensis ecclesise libere disponendi facultatem in-
** dulsit, et sic statum capelle confirmavit. Unde postmodum
'* memoratis archiepiscopo et monachis super eadem disposi-
tione tractatum habentibus, unanimi assensu complacuit, per
'* nuntios utriusque partis ad sedem apostolicam destinandos,
*'* sedis ipeius consilium super hoc expetere et expectare, archi-
* episcopo id consilio domini pape committente, ut in ejus
esset dispositione sub quibus cautionibus manente capella
Cantuariensis ecclesie provideretur indempnitati. Nuntiorum
autem prredictorum iter duo de monachis Cantuariensibus
prevenientes, preter conscientiam vel archiepiscopi vel
prioris et conventus, sicut idem conventus in capitulo auper
* hoc requisitus viva voce protestatus est, & claustro clanculo
** recedentes, et ob hoo ab archiepiscopo non immerito secundum
* regularem disciplinam sententia sunt excommunicationis inno-
dati, qui tacite veritate, vel egressus eorum vel sententie quam
juste super hoc exceperant, idem eorum que supra memini-
mus litteras predictas ad ipsum archiepiscopum et nos impe-
* traverunt. Hiis rationibus cum universitati nostre videretur
** esse juri consentaneum vestreque paternitati placiturum lit-
terarum executioni supersederi, donec super rei veritate ves-
ira instrueretur religio; dictus etiam archiepiscopus, ne quid
mansuetudinis et humilitatis omitteret, ex habundanti tam per
* ge quam per nos instanter obtulit, ut delectis * quos monachi
* Cantuarienses vellent episcopis, vel cujuscumque ordinis viris

66

1 Scotia] Anglise, B. 3 est] om. B.
? et] om. B. . * delectis] de electis, B.

OPERA HISTORICA. 569

religiosis, de omnibus que preecesserant et de hujus mandati A.D. 1198.
executione acceleranda vel differenda eorum pareret arbitrio. The monks
Monachis autem hzc? voluntarie magis quam juste recusanti- arbitration
bus, premissis moti rationibus ipsum archiepiscopum ad hoc P'?
induximus, ut, ipso interim subsistente, de solita sedis apo-

stolicss clementia confidentes, totum negotium ad vestram
excellentiam referremus, supplicantes attentius ut ita super

hoc vestra disponat prudentia, ne inter regnum et sacerdo- They refer
tium in Anglia jam orta dissensio invalescat. Turbati sunt ‘whole |
enim vehementer ex hoc mandato rex et regni magnates, eo to the pope.
quod jure canonico videatur licitnm et hactenus consuetudine
Anglicana optentum, ut tam archiepiscopi quam episcopi,

quam etiam laici, auctoritate diocesani episcopi possint eccle-

siam conventualem in suo construere fundo. Vos igitur, pater

in Christo karissime, quod super hoc expedire videritis veritate They advise
cognita disponatis, scituri profecto quia quod statueritis domi- * hin.
nus archiepiscopus et nos debito et devoto exequemur affectu.

Quod si sanctitati vestre testimonium nostrum videatur minus

sufficere ad fidem, placeat vobis pleniorem hujus veritatis in-
quisitionem aliis quos elegeritis demandare, quorum relatione

vestra sublimitas edocta,* quod Altissimo magis placere noverit
diffiniendo decernat."

Albi quoque monachi domino papse contra Cantuari-

ensem ecclesiam scripserunt sic:

«6
6€
66
66
et

€6

* Reverendo* domino et patri Innocentio, Dei gratia summo Letter of
pontifici, suse sanctitatis filii et servi devotissimi E. Rieval. Le “st,
lis, R. de Boxeleia, J. de Forda, B. de Stratford, W. de séxinstthe
Ponte Roberti, N. de Stanlege, et W. de Basingwas abbates,
totusque Cisterciensium abbatum de Anglia conventus, salu-

tem, debitam cum humili subjectione reverentiam et obedi-

entiam. Cum sacrosancta Romana ecclesia, cui Domino dis-

ponente preestis, mater sit omnium ecclesiarum in Christo,

in multiplicandis eis, enutriendis ac defendendis, materna

caritate atque sedulitate uti consuevit, et sio de adulta jam

sobole gratulari ut novam cotidie procurare non desinat.

Quod si temen de? tot filiis ejus duo aliqui se in utero ipsius

———————— RM RU UE)

! religiosis] religionis, C. of Rievaulx, Robert of Boxley,
2 hec] hoc, C. John of Ford, Benedict of Strat-
3 confidentes] confidens, C. ford Langthorn, Nicolas of Stan-
* edocta ) a se electa, B. ley, and the abbots of Roberts-

5 Reverendo] See Epistole Can- | bridge and Basingwerk.

tuarienses, No. cccclxii., pp. 423- * eis] ct ejus, D.
435. "The writers are Ernald abbot ? tamen de] in. B.

570 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

A.D.1198, ‘* aliquando collidunt, materna gravitate atque prudentia litem
Letterott the ** hano! dirimere novit, et in id ipsum reducere dissidentes,
abbots * ne et ipsi abinvicem consumantur, et ipsa utroque orbetur Gen. xxvii
against the << filio una die. Hino est quod pro beati Thome martyris ec-
and in * clesia, qui ac si recens purpura totam vestit et ornat eccle-
siam Dei, quanta possumus gemituum ac precum profusione
church, — '' paterna viscera pulsamus, ut convertamini aliquatenus et... ...
e . "n "E . : Matt. iii.
* clementius aliquid cogitetis super eam. Securis enim apo- 19.
** gtolica jam ad radicem plantationis hujus novelle, quod ge-, Luke,
* mentes dicimus, posita est: sed si terram non occupat, si xiii. 7.
** fructum facit, si denique fructum plurimum, securim vestram
* vel ad modicum suspendi humiliter supplicamus. Sane non
* gine nutu divinse dispensationis beatus martyr in loco nati-
‘* vitatis Bue memoriam sibi elegisse videtur, presertim cum
* diffinitione regum ac principum, cum consilio episcoporum
'* ac totius cleri, cum denique exultatione universe terre fun-
'* data,? ipsorum etiam monachorum Cantuariensium, quecum-
* que ipsi vestre majestati suggeeserint, solennem in audientia
** publica gratiam et assensum meruerit. Denique, si monachis
'* illis contra praelatum suum, talem tantumque prelatum, ad
'* tam pium opus demoliendum res ad vota cesserit, numquid
** non deinceps tam perniciosi virus exempli omnem cotum
** religiosorum inficiet, et cornus increscent omnibus inobedi-
* entis filiis, ut levi occasione insurgant et impingant in pa-
** rentes suosP Omnis jam domus rupto pacis et obedientis
Theyen- — ** yinculo desolabitur, et ubi tanti auctoritas mali convaluerit,
the merits ot * unusquisque vorabit carnem brachii sui. Quidque* ad loci Isa ix. 20.
the founder. « hnjus venerationem cum beati martyris illustri gloria prz-
** clara sui merita fundatoris accedunt, qui de nostro grege ad
** tenti officii culmen assumptus magni illius mensuram gradus,
** qt mundus testis est, gloriose adimplevit, et in priori nichi-
** lominus humilitate, in multa omnium admiratione perseve-
* ravit? et vir quidem ille et ita venerabilis et doctrina incom-
** parabilis et signis illustris, omnibus inter se et monachos suos
* illos* solenniter consopitis, peregre consummatus est,5 Chris-
** tianso fidei pietati tam preciosa morte quam vita eximia tee-
* timonium reddens. Non moveat qusesumus sanctitatem ves- Ovid,
* tram livor istorum nec post fata? quiescens, quibus ignoscat Amor. i
* Deus, quod quem vivum inexorabiliter sunt persecuti et *¥- 5%
* veteres post mortem inimicitias in operum ejus reliquiis de-

! hanc] habet, C. 5 illos] illis, C.
3 novit] novam, C. 5 est] et, B.
3 fundata) fundatam, B. 7 fata) facta, B.

* Quidque] Quicquid, C.

OPERA HISTORICA. | 571

moliendis dissimulare non possunt. Reverendo proinde suc- ÉL. 1198.

cessori ejus domino nostro nuno Cantuariensi archiepiscopo, Ih of the

merits
pre-

contra quem prefati monachi suum levavere calcaneum, sent arch-

etiam si ora’ humana tacuerint, opera ejus testimonium per-
hibent de illo, cum luceant prorsus omnibus qui in domo
sunt. In viis ambulat gloriosorum przdecessorum suorum,
qui si veteres et novi revolvuntur annales similia a suis
monachis pertulisse invenientur. Judicem eum esse incor-
ruptissimum, personarum prorsus et munerum acceptione de-
ducta, nemo est in regno Anglicano qui dubitet. Benedictio
proinde parvulorum, pauperum, pusillorum ac viduarum, super
eum continua ac copiosa descendit? Religiosi omnes non
dominum eum vel judicem sed petrem inveninnt et advoca-
tum. In camera ejus non solum ad colloquium sed passim
et indifferenter? ad hospitii gratiam suscipit eos. De con-
scientia denique bona constans ei atque fidele testimonium
perhibemus, ‘quia ipse est unica ao potentissima occlesism
Anglicans columns. Qui, sicut. in omnibus causis suis, ita
et in hac tantam exhibuit patientiam, lenitatem atque mo-
destiam, quanta nec nos scripto ad prssens concipere pos-
sumus, et ill plenius vobis poterunt enarrare qui a latero
ejus ad vos missi ore ad os vobis loqui merebuntur. Sed
de patientia ejus ili semper ad inpatientiam crescunt, et
lenitate ejus atque modestia abutentes contumaciores atque
immitiores efficiuntur* indies. Cadat ergo in conspectu ves-
tro universitatis nostre humilis supplicatio, ut respondeat ei
hodie ante tribunal vestrum justitia sua, cui tot et tanta
merita sua et glorie beati martyris pia semulatio et totius

' Anglie communia vota suffragantur. Unum est quod precibus

nostris adicimus, ut, ei nos in commendatione unius alteriusvo
persons timore seu gratia excessisse timetis, consulere dig-
nemini testimonium universe terre, et eos si placet, precipue
qui de Nigro sunt ordine, cum in his utique non debeant
esse de jure suspecti,® et invenietis nos servos vestros fideles
in omnibus partibus parcius fuisse locutos. Valeat in Domino
Sancta paternitas vestra."

Rex etiam Anglie pro domino? archiepiscopo ad Th

writes king

dominum papam devotas direxit litteras, eidem scri- favour ofthe
bens inter cetera, quod in his qus ageret pro nullo
deberet a tramite justitis: deviare, nec, etiam si ipse

a OOEAODMAMaGL DbAoü AVAyJ

! ora] opera, C. * efficiuntur] efficientar, C.
3 descendit] descendunt, C. 5 suspecti ] despecti, C.
3 indifferenter] indeferenter, A.D. 5 domino} Cantuariensi, ins. C.

ishop.

with money.

Hubert de-
feats the
Welsh.

ticiarship.

Geoffrey
Fitz Peter
succeeds in
August.

Sept. 5,
Visit of the
archbishop
to Canter-
bury.

He prepares
to go abroad.

The bishop
oO naon
dies, Sep. 10.

572 GERVASII MONACHI CANTUABIENSIS

aliquid ab eo peteret quod esset obvium rationi, con-
cederet| Dum igitur nuntii Homipete cum hujus-
modi litteris et aliis pluribus ad curiam properarent,
sociis illis onerati? qui licet muti omnia perorarent,
et Gualenses agminibus suis congregatis in terminis
Anglie discurrentes preedas facerent, preepedivit eos
non modico? exercitu* congregato venerabilis Hubertus
Cantuariensis archiepiscopus, factoque congressu fugam
iniere Gualenses; perierunt ex eis fere quinque milia.

Archiepiscopus inde victoria potitus Lundoniamque
reversus, convocata multitudine nobilium Anglise, re-
nuntiavit prefecture ipsius terre, qua se gravatum
&dmodum asserebat. Cui successit ex condicto in
preefecturam Anglie Gaufridus filius Petri mense Au-
gusto.

Nonis Septembris venit archiepiscopus Cantuariam,
et una cum conventu capitulum ingressus, subridens
et quasi jocundus ac si omnia pacifice complanata 5 fuis-
sent, mitius solito loquebatur, rictibus vel risui sic
composita verba connectens, ac si de tota causa eorum
subire decrevisset arbitrium. Monachi vero, genu flexo
vel in terram ut sepe solebant toto corpore prostrati,
precibus suis et lacrimis humiliter petierunt eum ut
pastorem pium et dominum, ut sui misereretur, et
ecclesise Cantuariensis, pro qua etiam mori tenebatur,
novis saltem conuoleret zrumnis, petraque scandali
totius eversa, sanctorum predecessorum suorum vestigia
sequeretur, omnes et indebitas dimitteret novitates.
Audiens autem in exitu supplicationis hujus, ut saltem
sero apostolicum exequeretur mandatum, undecumque
delusus abscessit, et compositis sarcinulis regem peti-
turus ad mare descendit. Quarto idus Septembris
obiit Ricardus Lundoniensis episcopus. Obiit etiam eis

! concederet] om. C. ' * exercitu) om. A. B.
? onerati] honorati, C. 5 complanata] complantata, B.
3 non modico] in modico, A. B. 6 pium] om. A. B.

OPERA HISTORICA. 573

diebus Johannes Wigorniensis episcopus, et Willelmus 4-D- 119.
Herefordensis.

Obsedit interea villam Sancti Audomari comes Flan- The count
dri& et Bolonie cum exercitu multo per mensem, tan- $** 5,
demque villa comiti reddita est tertio idus Octobris, !*
eo quod a rege Francis nullum obsessi potuerunt
habere solatium.

Venerunt in proximo, vj’ scilicet kalendas Octobris, , Bept. 3e.

* A lette
nuntii regis et archiepiscopi litteras hujusmodi con- from the
ventui deferentes : ordering the

convent to

* Galfridus! filius Petri conventui Cantuariensi salutem. show their
‘* Sciatis quod ex prscepto domini regis mitto Cantuariam ‘reasures.
'* thesaurarium Lundoniensem et archidiaconum Lundoniensem
* et priorem de Meretona et constabularium de Dovoria et
** vicecomitem de Kent, ad videndos thesauros ecclesise Can-

‘* tuariensis, et ideo vobis mando quod illos eis ostendatis, et
** quod faciatis hoc quod ipsi vobis ex parte domini regis et
66 mea dicent. 99

Mirabatur ad hsc conventus admiratione nimia, eo They apply
quod hujusmodi mandata hactenus inaudita fuissent. bishop who
Habitoque super hoc consilio, per monachos hujusmodi chelsea. 2n
litteras archiepiscopo direxerunt? qui apud Winchelese
auram placidam in Normanniam transfretaturus ex-
spectabat :

* Huberto? Dei gratia Cantuariensi archiepiscopo et totius They ac
* Anglie primati, conventus Cantuariensis salutem et devotam the dre
‘* in omnibus obedientiam. Suscepimus litteras sanctitatis ves- of the order
‘* trea per viros venerabile! abbatem de Feversham et archi- their

‘ diaconum Cantuariensem, in quibus nobis significastis ut in
e ^ presenta illorum et ballivorum domini regis qui simul ad-

* venerant cum litteris domini Gaufridi filii Petri justitiarii
* domini regis, thesauros ecclesise nostrse videri et inbreviari
‘* faciamus, uno inbreviamento penes vos remanente, alio penes
'* nos, tertio penes beilivos domini regis. Exigebant etiam
* bailivi domini regis, ut singulis inbreviatis reponantur in
* tuto et salvo loco sub custodia trium clavium, quarum una

* monasterium xx. die Septem-
* bris."

! direxerunt} dixerunt, B.

* Huberto] See Epistole Can-
tuarienses, No. cccclxxvii., p. 440.

! Galfridus] See Epistole Can-
tuarienses, No. cecolxxvi, p. 440;
where the date is given; “Teste
^ Gaufrido de Boclande apud West-

574 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D.119.. “* sit domini regis, alia vestra, tertia nostra. Unde non mini-
member. * ma ducti admiratione eo quod hactenus in ecclesia vestra
seech him to */ telis inaudita sit exactio, paternitati vestre summa cum de-
be prudent. «€ votione supplicamus, quatinus, honori vestro et fame» melius
** providentes, ecclesiam vestram ab indebitis exactionibus con-
‘* gervetis indempnem, ne ipsius dissimulantes injurias quas
‘* propulsare tenemini, videamini inferre et earum,! quod ab-
** git, auctor existere. Vale.” |

Hubert’a Respondit ad hse archiepiscopus, dicens se velle ut
dominus rex non solum Cantuariensis ecclesie sed et
‘suos et totius terre vidisset thesauros, sed “nolo,” in-
quit, *ut de vestro aliquod habeat scriptum vel clavem."

Heroes Heec dicens festinus transfretavit iii‘ kalendas Octo-

a
Sept.23. — bris; Monachi vero Cantuarienses citissime rebus om-

pert? of the nibus et possessionibus spoliati sunt, et miserunt post
sid. archiepiscopum monachos duos, ut per eos vel per re-

gem restituerentur ablata. "Videns interea Gaufridus
prior Cantuariensis tantam ecclesie desolationem, ma-
joremque turbato rege suspicans destructionem, de
Theprior Consilio conventus omnia relinquens mare transvectus
Rome, Romam profectus est. Interea rex Francis ab exercitu
regis Anglie interceptus, sed vix elapsus, aufugit in
Defeat of p Gisorcium, et exercitu ipsius disperso c. fere milites
Sepí.29. ^ electi capti sunt iiitio kalendas Octobris. Archiepisco-
pus autem Cantuariensis, videns quod non valeret per
ge nec per regem nec aliqua violentia monachos Can-
tuarienses a via veritatis avertere, timens ne in curia
Romana de nova &ecusaretur spoliatione, obtinuit tan-
dem ut rex per predictos monachos ad se missos litteras
hujusmodi mitteret Gaufrido filio. Petri :
Letter of " Ricardus Dei gratia rex Anglorum, dux Normannis et
the nf fo Aquitannis et comes Andegavise, dilecto et fideli guo Gau-
ordering ' ^ frido? filio Petri salutem. Sciatis quod ad instantiam domini
restitution. «* Cantuariensis archiepiscopi concessimus monachis Cantuari-
* ensibus quod habeant maneria sua integre sicut habere de-
** bent, et mandamus vobis quod thesaurum illorum per visum
LL

! earum) eorum, C. 8 Ricardus Gaufrido] om. A.
2 majoremque . . . destructionem] | B. See Epp. Cant. No.cccclxxxiv ;
om. A. B. where the date is giveu, October 29.

OPERA HISTORICA. 575

** gervientium domini archiepiscopi inbreviari faciatis, et volu- ap. 1108.
* mus quod ipei nobis emendent in curia nostra id quod erga The treami
‘© nog deliquerunt, salvis domino Cantuariensi dignitate et isto be
** libertate sua." registered,
Redierunt igitur monachi in Angliam, et, audito in Restitution
consistorio regis mandato, restituti sunt, ea conditione
ut in curia regis responderent de nondum nota trans-
gressione. Nuntii vero conventus super hoc responsuri Ststement
Lundoniam vocati, et per dies aliquot ex condicto judi- yentin the |
cum anfractibus verborum, jejuniis et obprobriis fati- der
gati, de non ostenso thesauro ad imperium regis, hoc ':st
tandem precise dederunt responsum: “Cum ecclesia
* Cantuariensis mater sit omnium Anglicanarum eccle-
“ siarum, et in omnibus ab antiquo primatum teneat,
* guo post Deum proprio letatur pastore. Qui licet ad
* modicum commoveatur ad presens, pro ipsa tamen
* in omnibus causis ut caput pro corpore respondere
* tenetur. Ipse de mandato domini nostri regis et ves- They rerom
* tri in regionem aliam transfretavit, in cujus absentia *? oC
“ de nullo tenemur respondere negotio, quo ecclesia sibi M
* commissa vel modicum incurrat dispendium, vel ipsius bishop, or to
* in aliquo dignitas minuatur. Vos ex parte domini Pui
* nostri regis de videndo thesauro nostro vestrum de- SPP
* distis mandatum. Sed, cum archiepiscopus noster
idem penitus nobis non injunxerit faciendum, ejus
“super hoe et omnibus aliis quse nostram, scilicet
* Cantuariensem, contingunt ecclesiam, necessario si
^ placet prestolamur adventum." Mirabantur ad hsec
justitiarii quod in nullo vellent a prelato suo mo-
nachi separari, salva in omnibus pace et indemnitate
Cantuariensis ecclesie, et cum in nullo reperissent
eos reprehensibiles, restitutis! omnibus, in pace dimi-
serunt,
Dum igitur hee agerentur in Anglia et prior Can- Procoodings
tuariensis necdum "Romam pervenisset, presentibus ta-
men et astantibus duobus tantum monachis Cantuari-

! restitutis] institutis, B.

A.D. 1198.
Oct. 22-24,

The cause
is heard at
Rome,

The pope
decides

and gives
sentence.

The final
sentence,
Nov. 30.
1198.

576 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS
ensibus, nuntii archiepiscopi in consistorio domino Pape
cum advocatis suis quiequid excogitaverant licite pro-
posuerunt xio kalendas Novembris. Die vero! crastina
simplex monachorum veritas et vera simplicitas audita
est. Et die tertia nuntii archiepiscopi ea quse nudius-
tertius sponte preterierant vel inviti placidis et be-
nignis auditoribus referebant. Quorum audita perti-
nacia, dominus papa cum cardinalibus recessit, factaque
super his quis audierant morosa deliberatione, de
demolitione capelle de Lamhee et restituendis ablatis,
data tandem optata sententia, litteras archiepiscopo
super hoc per proprium nuntium in hune modum
destinavit :

* Innocentius? episcopus, servus servorum Dei, venerabili

* fratri Huberto Cantuariensi &rchiepiscopo, salutem et apo-
* stolicam benedictionem. Cum ex injuncto nobis apostolatus

** officio locum Ejus licet inmeriti teneamus Qui juxta verbum Ps. Ixxii. 12.

** propheticum liberavit pauperem a potente et inopem cui
* non erat adjutor, diligenti studio satagere nos oportet ne
* minores & majoribus opprimantur, sed ut prelati sic accep-
* tam exerceant jurisdictionem in subditos, ut prodesse pro-
* bentur potius quam presse. Hoc ergo secundum , officii
* nostri debitum attendentes, diu tibi districta jussione man-
* davimus ut in negotio capelle de Lamhee juxta formam
** litteris apostolicis comprehensam ab oppressione monachorum
* Cantuariensium omnino cessares. Super quo venientes ad
* nostram presentiam dilecti filii nostri de Boxeleia et de
* Ponte Roberti abbates, nuntii tui, super facto capelle de
** Lamhee fraternitatem tuam nitebantur multipliciter excusare :
* ——In primis siquidem proponentes quod, cum bons memoria
** Theodbaldus archiepiscopus Cantuariensis et gloriosus * Thomas

'* successor ipsius attendentes, quod nemo militans Deo im- $Tim.ii.4.

** plicat se negotiis secularibus, et nolentes monachos Can-
* tuarienses relictis divinis officiis ad negotia secularia se‘
'* transferre, ad honorem prothomartyris Stephani edificandi
** ecclesiam voluntatem et propositum habuissent, et in ea
** elerioos seculares ordinandi, de suis proventibus et ecclesiis

Epistole Innocentii ITI., ed. Baluze,
lib. i. No. 482.

5 gloriosus] religiosus, C.

* se] om. B.

' 1 vero] om. C.
3 Innocentius | See Epistolee Can-
tuarienses, No. ccecxeviii., p. 459;

OPERA HISTORICA. 577

*' eis reditibus assignandis, per quos tam apud apostolicam se- A D. 1198.

Nov. 20.

* dem quam apud curias seculares sua possent negotia expedire; p ir
‘* Jaudabile propositum primi obitus festinatus, et secundi lon- tence of

** gum exilium, impedivit, sicut in litteris venerabilis fratris nos-

«€

iri Johannis! quondam Lugdunensis archiepiscopi plenius con-
tinetur expressum, quse in nostra et fratrum nostrorum pre-
sentia fuerunt recitate. His bona memorie Baldewinus Can-
tuariensis archiepiscopus ita proposito ut officio, voluntate ut
dignitate, succedens, prope suburbium civitatis Cantuariensis
quas] per stadia tria vel quatuor, ad honorem prefati protho-
martiris et beati Thomse coepit construere ecclesiam, et etiam ?
felicis recordationis Urbani papse prsdecessoris nostri super
hoc indulgentia primitus impetrata, cujus auctoritate sibi
concessum fuit ut in honorem ipsorum martyrum ct edificare
posset ecclesiam, et de personis idoneis ordinare, quibus in
ecclesiasticis beneficiis canonice provideret, sic tamen quod

ecclesie debitis obsequiis et necessariis stipendiis minime

fraudarentur. Et licet idem Urbanus adversus dictum Balde-
winum predecessorem tuum super demolitione operis suas
smpius litteras destinasset, quia in eis non faciebat de con-
cessa jam indulgentia mentionem, ei dicebant per rescripta
sequentia nullatenus derogatum, que prseterea proponebant
et per falsi suggestionem et veritate tacita impetrata, et ad
ipsius archiepiscopi notitiam minime devenisse; unde, si eis
non paruerat, de jure non poterat reprehendi. Rescriptum
quoque sanctse recordationis Gregorii papa preedecessoris
nostri pariter producebant, qui cum per litteras indulsit
generales, ut rescripta que a tribus mensibus ante obitum
predicti Urbani predecessoris sui fuerant impetrata eandem
firmitatem haberent, non obstante obitu mandatoris, quam
obtinere debuissent si tunc viveret, negotia qus ipsum
archiepiscopum et ejus clericos contingebant sub premissa
noluit generalitate concludi; per quod nimirum rescriptum
predecessoris sui dicebant litteris derogatum, quas adversus
archiepiscopum direxerat ad instantiam monachorum. Qui-
bus siquidem litteris et etiam felicis memorie Clementis
successoris sui, qui ejus in hac parte fuerat imitator, per
factam tunc temporis amicabilem compositionem de partium
voluntate inter archiepiscopum et monachos memoratos per
karissimum in Christo filium nostrum Ricardum Anglorum

regem illustrem, et venerabilem fratrem nostrum Walterium

! Johannis] John of Canterbury, bishop of Poictiers and afterwards

bishop of Lyons, 1181-1195.

* et etiam] om. B.
A 64. 00

the
against the
church at
Lambeth.

Rehearsal
of the arch-
bishop’s
arguments.

578 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1198. *' Rothomagensem archiepiscopum et quosdam episcopos et
v ?- * abbates dicebant penitus derogatum. Cum enim tempore
sentence. — * prefati Baldewini Cantuariensis archiepiscopi premissi rex,

** archiepiscopus, episcopi, et! abbates Cantuariam accessissent?
inter eos fuit tam de constructione capelle quam de insti-
tutione prioris et quibusdam aliis questionibus apertis?
compromissum. Ipsi autem diligenti deliberatione premissa
pariter judicaverunt, quod ipse archiepiscopus rationabiliter
sedificaverat ecclesiam memoratam: ipse tamen pro bono
pacis concessit ad preedicti regis instantiam et etiam ali-
orum, quod canonicorum collegium ad locum alium transfer-
ret quem eligeret competentem. Per hanc ergo‘ composi-
tionem dicti nuntii tui renuntiasse dicebant monachos*
Rehearsal of (í rescriptis precedentibus a sede apostolica impetratis, cum
bishop's exinde dictus archiepiscopus, loco priore dimisso, ubi sdifi-
arguments ** care non potuerat sine scandalo monachorum, ad locum de
Lamhee per Lr. miliaria distantem a civitate Cantuariensi
suum propositum transtulerit, ubi et ecclesiam sicut prius
fecerat sedificare cepit ad honorem martyrum predictorum,
ut sic propter nimiam locorum distantiam nulla remaneret
monachis materia conquerendi Cui postea tu succedens
quod ab ipso minus factum fuerat perficere voluisti, et quod
ipsum tibi liceret ex rescripto litterarum bons memorie
Celestini papse praedecessoris nostri ostendere nitebantur,
qui anno pontificatus sui vii? et extremo ad omnem inter
ecclesias Cantuariensem et de Lamhee discordiam sopiendam,
et ne canonici de Lamhee facultatem haberent contra cathe-
dralem ecclesiam insurgendi, disponendi de ipsa ecclesia de
Lamhee interius et exterius, non obstantibus litteris ad
venerabilem fratrem nostrum Cicestrensem episcopum et
** dilectos filios nostros de Radinges et de Waltham abbates
* obtentis, concessit tibi liberam facultatem. Per has ergo
litteras precedentia scripta sua que his videbantur adversa
dicebant penitus revocata. Intentionem ergo suam probare
dicti nuntii tui satagebant per laudabile propositum 'Theod-
baldi et gloriosi Thoms martyris pontificum premissorum,
et per Urbani, Gregorii et Celestini Romanorum pontificum
indulgentias et rescripta, et per prsmissam compositionem
factam de partium voluntate. Verum premissis rationibus
' ex parte monachorum fuit ex ordine taliter obviatum. Quod

Summary.

1 et] om. A. C. 4 ergo] vero, C.
2 accessissent] et, ins. C. * monachos] om. C.
3 apertis] a partibus, B. 6 potuerat] poterat, C.

OPERA HISTORICA. 579

“de occultis hominum voluntatibus, quas sibi tantum Deus A.D. 1198.
'* reservavit, Qui renes et corda scrutatur, a nobis judicari
Jer. xvii.19 “‘ non poterat nec debebat, neo ipsi valebant ad talia res-
‘“ pondere, que proponere in judicio nil aliud erat quam de
'* secretis cordium divinare. Sane per indulgentiam Urbani Counter-
c« . . - T menta
pap predecessoris nostri, de qua premisimus, juri suo ofthe
‘‘ in nullo dicebant penitus derogatum, quia canonica bene- monks.
'* ficiorum assignatio per eam Cantuariensi archiepiscopo ser-
'" vabatur, qui juxta constitutionem canonicam sine tractatu
" et assensu monachorum procedere non valebat, qui nedum
" quod? ipsius facto in hac parte consenserint, verumetiam
'" contradixerunt‘ expresse, sicut sequentia docuerunt, et ad-
" huc in eodem proposito perseverant. Eis ergo contradi-
'" eentibus et superioris judicium erat? expectandum. Idem
'" etiam ea ratione nitebantur ostendere, quia juxta sano-
'" tiones legitimas si quando alicui? conceditur beneficium \
Digest. X '' principale, puta libera factio testamenti, nichil aliud videtur
XLIII. — '' indulgeri quam ut modo testetur legitimo et etiam consueto.
vn. 2. ** Ille quoque qui ut in loco publico posset edificare a prin-
AXXIX. '" cipe simpliciter impetravit, edificare cum alterius incom-
mtd ‘* modo non valebit, nisi et hoc ipsum a ‘principe postulatum
" fuerit? et concessum. Per sequentes etiam ipsius Urbani
** litteras executorias, quibus opus ipsum maledictum haberi
'* voluit et profanum, asserebant prescripte indulgentis de-
" rogatum. Que sive coram eodem Urbano fuerit ostensa
"^ proponebant eam penitus? abrogatam, cum ea? non obstante!
'" demolitio ipsius ecclesi; fuerit demandata, sive fuerit prsm-
** termissa, sibi debuit imputari, cum jure civili etiam cavea-
“ tur quod sub pretextu instrumentorum ! postea repertorum
'" lites non debeant restaurari. Id ipsum per litteras pie
'' recordationis Clementis papse preedecessoris nostri probare
'** volebant, in cujus presentia nuntiis partium constitutis, cum
'" dictus Baldewinus preedecessor tuus opus maledictum et pro-
" phanum voluisset contumaciter et pertinaciter consummare,
* ad exemplum Urbani paps predecessoris sui prefato archi.
** episcopo de consilio fratrum districte precepit, ut quicquid
'* fecerat in ecclesia nominata curaret sine dilatione qualibet

sentence.

! debebat] debeat, C. 7 fuerit] fuit, A. B.
? quod] in, ins. C. * eam penitus] om. A. B.
| 3 consenserint] consenserunt, C. * ea] om. B.
* contradizerunt ) contradicunt, C. 10 son obstante] fide non habita,
5 erat] erit, A. B. C.
| 5 alicui] om. A. C. s ! instrumentorum] Blank in B.

| 002

NE Ore cune anim. a i li oit i

A.D. 1193.

Nov. 20.
Final
sentence.

Arguments
of the con-
vent re-
hearsed

580 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

66

demoliri, quod de! instituendis canonicis et aliis fuerat per-
peram attemptatum in irritum penitus revocato, ubi sive
omissa fuerit premissa indulgentia vel etiam allegata, eorum
non poterat ratione premissa propositum impedire. Per
ipsam quoque compositionem de qua prsemisimus, tanquam
regio metu violenter extortam, partem suam in nullo gra-
vari posse dicebant. Cum enim dictus Clemens papa pre-
decessor noster, pro sedanda discordia inter archiepiscopum
et monachos Cantuarienses exorta, bona memorie Johannem
Anagninum, tunc temporis tituli Sancti Marci presbiterum
cardinalem, apostolice sedis legatum, postea vero episcopum
Prenestinum, in Angliam specialiter destinasset, postquam
illuc transfretavit, factum fuit, dicto Baldewino Cantuariensi
archiepiscopo procurante, quod apud portum Dovoris contra
voluntatem suam per dies plurimos teneretur, quod in gra-
vem ecclesie. Romans injuriam redundavit; nec ante fuit
permissus Cantuariam proficisci quam per dictum regem
Anglie, qui eodem tempore cum episcopis suis Cantuariam
venerat, in pace quam fecerunt cum archiepiscopo, monachi
vim passi fuerunt et compulsi sunt omnia sustinere. Quod
ideo cum prope positus audisset et postea presens apud Can-
tuariam cognovisset, scripto mandare curavit, sicut in suis
litteris patentibus continetur, quas coram nobis fecimus re-
citari, ut et rei veritas omnibus innotesceret, et quod fac-
tum fuerat non generaret prsejudicium justitie monachorum,
et si archiepiscopus ipse vel aliquis de successoribus suis
Scripturam super forma pacis quandoque proferret, sciretur
ab omnibus eam fratribus jam dicte ecclesise nec consen-
tientibus nec scientibus fuisse confectam, nec sibi exhibitam
postulanti qui ad causam ipsam fuerat a summo pontifice
destinatus, unde vel rem gestam confirmare debuerat, si
justitiae concordaret, vel, si aliter facta fuerat,? infirmare.
Sic ergo cognoscens facto illi intercessisse violentiam mani-
festam, auctoritate qua fungebatur apostolica statuit, quod
neque concordia sic facta valere deberet, neque compromis-
sio violenter extorta, neque scriptum aliquod sic conceptum,
et quod ipsis monachis in posterum praejudicium non affer-
ret cum omnia eo presente ao contradicente fuerint ad-
impleta. Post hsec cum bone memorige Celestinus papa
predecessor noster omnia que per memoratum Baldewinum
archiepiscopum circa monachos vi vel metu acta fuerant
auctoritate apostolica in irritum revocaret, nominatim ea
que legato Romans ecclesise presente et contradicente contra

1 de] om. B. | ?*/fuerat] fuerit, C.

OPERA HISTORICA. 581

'" mandatum sedis apostolice facta proponebantur, sicut in A.D.119s.
autentico ejusdem legati, Johannis Anagnini quondam pres- PA b

biteri cardinalis ob causam ipsam in Angliam destinati, sentence.

continebantur expressas, viribus carere decrevit, et quecum-

que contra jus monachorum vel tenorem privilegiorum sedis

apostolice idem archiepiscopus impetrarat;' insuper statuens

ut nullus hominum que male gesserat ad consequentiam

traheret, nec ea que a sede apostolica obtinuerat tacita

veritate juri monachorum vel privilegiis ullo unquam

tempore in aliquo prejudicium generarent, quemadmodum

nobis et fratribus nostris ex ipsarum constitit continentia

litterarum. Ex ipsa quoque majore loci distantia sibi assere- Rehearsal

bant monachi majus prejudicium generatum, quia cum in of the aru.

eorum defectum, sicut a tuis nuntiis dicebatur, seculares convent.

clerici fuerint evocati, vix possent per eos? vicinos Can-

tuariensis ecclesie negotia monachis absentibus procurari,

quse ipsis procul positis et quasi eorum captata absentia

sine monachorum conscientia tractarentur, et eis penitus

inconsultis, unde Cantuariensis ecclesia dispendium incur-

reret et jacturam ; sic ergo per? hoo nil eis accessit, eadem

contradictionis causa manente. Ultimum vero rescriptum

dicti Celestini papse predecessoris nostri carere viribus as-

serebant, utpote per suppressionem veritatis surreptum,

quoniam in eo nulla fiebat mentio mandatorum qus ab

Urbano et Clemente prscesserant, nec etiam confirmationis

ipsius quam ipsemet super cassatione compositionis prsedictee

concessit, et presertim cum rescriptum illud indulsisse dica-

tur eo tempore quo eum infirmitas admodum pregravabat.

Ad fundandam sane intentionem suam predictorum Urbani, Documents

Clementis, et Celestini Romanorum pontificum rescripta *?"^!

necnon et nostrum post illa idem monachi producebant,

quibus urgentissime mandabatur ut quicquid de predicta

capella fuerat attentatum haberetur irritum et inane. Cum

autem que premisimus et similia in nostra et fratrum

nostrorum presentia prudenter essent a nuntiis allegata,

nos qui tempus accepimus justitiam judicandi, volentes Reasons

Col.iii.25. '* Illius vestigiis inhsrere apud Quem non est acceptio per- Whichim.

sonarum, Cujus locum licet indigni tenemus in terris, et ita pope in

via regia pradenter incedere ut non declinemus ad dexteram ne:

vel sinistram, predecessores quoque nostros Urbanum, Cle-

mentem, et etiam Celestinum credentes amplius imitandos,

" jin illis maxime que deliberatione previa statuerunt: de

Num. xx. 17.

! impetrarat] impetravit, A. B. 3 per] super, C.
2 per eos) om. C.

582 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

4€

€€

communi consilio fratrum nostrorum per apostolica scripta
mandamus, et in virtute obedientie districte prsecipimus,
quatinus, omni contradictione, excusatione et appellatione
cessantibus, infra xxx. dies post receptionem presentium,
quicquid sedificatum est in ecclesia memorata expensis tuis
facias penitus demoliri, eo non obstante si etiam absens ab
ecclesia tua! extiteris, cum cautum sit etiam legitima
sanotione,? ut si is cui opus novum fuerit nuntiatum ante
remissionem sdificaverit, deinde agere coeperit, jus sibi esse!
ita sedificatum habere, sibi debeat actio denegari; reducens
prorsus in irritum quicquid de instituendis ibidem canonicis
et aliis ad ipsam ecclesiam pertinentibus a te vel praedeces-

Bore tuo cognoscitur ordinatum ; eorum reditibus ad statum

pristinum revocatis, quos ab? obligatione prestiti jura-
menti pro eo quod ibidem instituti fuerunt, auctoritate
nostra per te denuntiari precipimus absolutos; cum enim
amodo non teneat principale, quicquid ex eo vel ob id‘
secutum est, sub prsmissa districtione decrevimus irritan-

dum sicut sancitum est traditione canonica et civili. Digest.

Clericos preterea qui in capella ipsa post inhibitiones apos-
tolicas divina officia celebrarunt, sicut nos per alia scripta
mandavimus, tam diu habeas pro euspensis, quousque super
illud satisfecerint competenter, et universa qua in predicto-
rum monachorum sunt attentata gravamen, exenniorum vide.
licet et ecclesiarum et aliorum invasione, que ante appella-
tionem habuerunt, dictis monachis non differas resignare,
ac de cmtero circa statum monasterii contra prohibitionem
nostram hujus occasione negotii non preesumas aliquid in-
novare. Si vero, quod non credimus, preceptum nostrum °
sicut premissum est, vel contempseris vel distuleris adim-
plere, a pontificali officio extunc noveris te suspensum, et
pro contemptu mandati apostolici ad nostram te volumus
venire presentiam responsurum. Venerabilibus quoque?
fratribus nostris Cantuariensis ecclesie suffraganeis de con-
silio fratrum nostrorum in virtute obedientie districte
precipimus, quatinus, nisi tu infra premissum tempus
mandatum nostrum duxeris ad effectum, ipsi tibi nullam
impendant obedientiam vel reverentiam, quia justum est
ut ei non obediatur a subditis qui suo contempserit?

! ab ecclesia tua} om. C. 5 civili] See the Digest, lib. 50 ;
= sanctione] See Digest, lib. 39; | tit. 17, 1. 129.

tit. 1, l. 1. 6 preceptum nostrus) om. C.

5 ab] om. A. B. ? quoque) om. B.

* id] om. B. 5 contempserit] contempnit, C.

XE.

129

|
|
OPERA HISTORICA. 583

obedire preelato. Quod si nec sic te poterimus ad bonum A p.1s.
obedientie revocare, propter quod malum nunquam com- Nov.20.
mittitur, bonum autem ssmpius debet intermitti, majorem sentence.
iibi animadversionem noveris imminere, cum ferro eint
abscindenda vulnera que fomentorum non sentiunt medici-
nam. Sane super premissis, in quibus salva conscientia non
poterimus alio modo procedere, fraternitatem tuam rogamus
nullatenus contristari, quia teste Deo non ex indignatione
aliqua processerunt, sed quia cum simus licet insufficientes
in sede justitiz constituti, unde jura sua tenemur servare
singulis illibata,? fraternitati tus: quam sincerius amplexa-
mur, cum te inter fratres et coepiscopos nostros honorabile
membrum et in domo Domini columpnam immobilem ha-
beamus, non potuimus sine gravi Creatoris offensa deferre,
nec nobis in hac parte potes aliquid imputare, cum secundum
1I Decr. traditionem canonicam, quando non nisi peccando alicui
XIV.v.10. * consuli potest, tunc sstimare debet homo quid faciat non
* habere. In ipsis etiam legibus sscularibus‘* invenitur, ut
que facta ledunt pietatem, sstimationem, verecundiam nos-
Digest. * tram et generaliter que bonis moribus adversantur, nec
XXVIII. ‘‘ posse nos facere sit credendum. Super eo quoque non
vi. 15. " guffieimus admirari, quod cum dicta ecclesia jamdudum
* quasi lapis offensionis fuerit et petra scandali, pro qua nos
‘* et, predecessores nostri adversus te tuosque praedecessores
ita graviter sumus moti, et viri religiosi pariter et prudentes
* monachi Cantuarienses, qui omnia dimiserunt pro Christo,
** tot laboribws et doloribus, tot mortibus et periculis, personas
et res non dubitaverunt frequenter exponere, quod procul-
* dubio tam illi quam isti ut dictum est non fecissent, nisi
'" cognoscerent promissa respicere in grave Cantuariensis
* ecclesie detrimentum ;—ut de aliis omittamus, tu saltem pro
* vitando tam gravi scandalo proximorum ab his etiam tibi®
* prohibitis non cessasti, cum sacre scripture testimonio de-
* bueris didicisse, quod licet opera illa que sine mortali pec-
* eato dimitti non possunt, non sint pro vitando scandalo
* dimittenda, nec ea debent pro vitando scandalo committi,
* qui sine mortali peccato committi non poesunt. Ab his
*" tamen que committi possunt sine peccato mortali, pariter et
- ** dimitti, sit pro scandalo tollendo cessandum et eis etiam pro
‘* vitando scandalo insistendum. Unde apostolus in epistola

1 Pope Siricius to Himerius, c. 7. * secularibus] Digest, lib. 28,
3 illibata) illabata, C. tit. 7, 1. 15.
3 canonicam] II. Decr., xiv. v. 5 tibi) om. B.

10.

Similar let-
ters issued
to the

su
Nov. 20.

584 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

* dicit, * Si scandalizaretur frater, carnem non comederem! in 1Cor. viii. 18.
** * ggiernum ; * et Dominus in Evangelio contra eos qui scandali
* prestant materiam, ‘Ve,’ inquit, 'homini illi per quem S. Matt.

'gcandalum venit, melius est illi ut suspendatur mola asina- rill. 7
‘ria ad collum ejus et demergatur in profundum.' Et licet
majorum scandalum sit vitandum, precipue tamen vitandum
est scandalum pusillorum, juxta testimonium Veritatis: ' Qui 8. Matt.
« Jy. le. orar Qo: or f D. XVlii 6.

scandalizaverit, inquit, ‘unum de pusillis istis minimis qui

‘in Me credunt,' et cetera. Finis ergo hiis que preemissa

sunt a te de cetero taliter inponatur, quod prmterite contra-
‘* dictionis? rebellio per virtutem sequentis obedientie valeat
* non inmerito expiari. Datum Laterani, xii? kalendas Decem-
'f bris, pontificatus nostri anno primo.”

Episcopis etiam Cantuariensis ecclesie suffraganeis

per proprium nuntium sicut et alias litteras direxit sub
hac forma:
** Innocentius? episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus
fratribus Cantuariensis ecclesim suffraganeis, salutem et apo-
stolicam benedictionem. Cum ex injuncto nobis apostolatus
officio" e£ cetera sicut superius scriptum est usque “‘ fraterni-
* tatis vestre litteras super facto ejusdem ecclesie nobis sub
"* gigillis omnium pariter destinatas* cum * debita benignitate
recepimus, super eo non modicum admirantes quod, sicut
earum nobis serie intimastis, quibusdam vestrum visum fuit
" nos fuisse multipliciter circumventos, quando ® litteras nos-
tras eidem archiepiscopo et vobis ipsis super eodem negotio
** curavimus destinare. Sane sicut eseedem littere continebant,
* jn premissam opinionem eos qui de nobis talia sstimabant
* quatuor induxerant* que sequuutur. Quorum primum,
* secundam et ultimum erant indulgentie pie recordationis
* Urbani, Gregorii, et Celestini pontificum Romanorum, quse
* in nostra et fratrum nostrorum fuerunt presentia recitate ;
tertium, compositio facta per karissimum in Christo filium
* nostrum Ricardum? illustrem regem Anglorum et vene-
rabilem quoque fratrem nostrum Walterium Rotomagensem
archiepiscopum, et quosdam alios inter archiepiscopum et
* monachos memoratos. Quibus et aliis que & nuntiis prefati

1 comederem] comederet, B. * cum) quas, A.

? preterite contradictionis] pre- $ quando) quanto, B.
dictionis, C. ! eedem) vestre, B.

5 Innocentius] See Epistole Can- $ induxerant] induerant, C.
tuarienses, No. cccexcix., p. 465. ? Ricardum] om. C.

4 destinatas] deferentes, C. |

OPERA HISTORICA. 585

* archiepiscopi allegata fuerunt, qualiter ex parte monacho- 4.p. 1198.
'" rum ratione previa fuerit obviatum, ut cognoscatis et appro- so
‘* betis plenius veritatem, universitati vestre preesentibus litteris addressed
' duximus explicandum. Inprimis siquidem prefati nuntii," et Pipe ns,
cmlera ex ordine, sicut superius scriplum. est, in litteris archie-
ptecopi. In fine vero istarum additum est ita: ‘‘ Quo circa

‘* universitati vestre de consilio fratrum nostrorum in virtute

‘* obedientie districte prsecipimus, quatinus nisi sspedictus

'" archiepiscopus infra premissum tempus mandatum nostrum

duxerit ad effectum, vos ei nullam obedientiam vel reveren-

tiam impendatis, quia justum est ut ei non obediatur a sub-

ditis, qui suo contempnit obedire prelato; pro certo scituri

quod si precepto apostolico in hac parte presumpseritis
obviare, nos auctore Deo inobedientige vestre curabimus per
animadversionem debitam ! respondere. Quod si forte nec

sic eundem archiepiscopum poterimus ad bonum obedientis
revocare, propter quod malum numquam committitur, bonum

autem debet ssepius intermitti, majorem sibi animadver-

* sionem noverit imminere, cum ferro sint abscidenda vulnera

*'* que fomentorum non sentiunt medicinam. Datum Laterani,

** xii? kalendas Decembris, pontificatus nostri anno primo.

Sciens autem dominus papa quod archiepiscopus
Cantuariensis summam ' in rege”? Anglorum haberet
fiduciam, nolensque quod auctoritate regia suum archi-
episcopus preeteriret mandatum, ipsi regi scripsit sub
hac forma:

*' Innocentius? episcopus, servus servorum Dei, karissimo in , Nov. 20.
* Christo filio Ricardo illustri regi Anglorum, salutem et the pope to
* apostolicam benedictionem. Inter alia que nos hortantur ‘he *ine-
* celsitudinis regie titulo congaudere, illud tanquam memo-

‘‘ riale, quia personam tuam sincera diligimus in Domino
'* caritate, multa gratiarum actione prosequimur quod jam-
dudum nos regiis apicibus rogavisti ut pro nullo deberemus
* in hiis quee agimus & justitis tramite deviare; nec illud fuit
* in eisdem litteris prstermissum, unde circumspectionem
* regiam dignis laudibus commendamus, ut, si forte & nobis
* interdum aliquid postularet quod esset obvium rationi,
* nolebat‘ aliquatenus exaudiri. Nos ergo preter officii nostri
** debitum, ex quo cum licet indigni tempus acceperimus justi-

46

sé

6

et
*

1 per... debitam] animadver- | tuarienses, No. dii, p. 469, where
sione debita, C. the date is given * xii? kalendas
2 rege] regen, C. * Decembris."

3 Innocentius] See Epistole Can- * nolebat enim, ins. C.

586 GERVASIT MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1198, '' tiam judicandi, universis et singulis in jure suo existimus
Le Mens ' debitores, regim prudentim salutaribus! exhortationibus in-
pope to the '' vitati, et volentes regia via prudenter incedere, nec declinare Num. xx. 17.

nouncing ' 8d dexteram vel sinistram, nuper in presentia nostra nuntiis
the final“ venerabilis fratris? nostri archiepiscopi et dilectis filiis mona-
and unging chis Cantuariensibus constitutis, in facto capelle de Lamhee
hinder its de communi consilio fratrum nostrorum processimus sicut
execution. ‘* nobis fuit divinitus revelatum, et littere quas eidem archi-
episcopo et venerabilibus fratribus nostris Cantuariensis eccle-
sis suffraganeis destinamus continent evidenter. Ut autem
mandatum nostrum, quod de pura conscientia Deo teste pro-
cessit, liberius valeat adimpleri, serenitatem regiam prece
qua possumus et affectione rogamus, quatinus hiis qus a
nobis facta sunt benignius annuendo, non sit impedimento
quo minus debeant juxta rescripti nostri seriem effectui
mancipare, quin potius, si quis se, quod vix credimus, duceret
opponendum, ejus &udacia qusesumus potestate tibi tradita
* reprimatur, ut mandata sedis apostolice debitam optineant
'** firmitatem. Alioquin quantumcumque magnificentiam tuam
in Domino diligamus, et sibi velimus quantum cum Deo
possumus honeste deferre, contemptum apostolice sedis et
nostrum non poterimus squanimiter sustinere, sed eos qui
se opponere nostris in hac parte jussionibus attemptabunt
* pena magistra docere curabimus quam durum sit contra Acts xxvi. 14.
* gtimulum calcitrare. Provideat igitur regia celsitudo, quod
** ite preces apostolicas in hac parte diligenter exaudiat, sicut
* petitiones suas apud sedem apostolicam cupit etiam in
majoribus exaudiri, procurans attentius ut prefatos monachos
quos sub protectione nostra suscepimus, ne minores & majori-
bus opprimantur, dextera sus potentie protegat et defendat,
ut apud Eum :eterne retributionis premia consequatur, Qui
* juxta propheticum testimonium liberavit pauperem a potente Ps. xxii. 12.
*' et inopem cui non erat adjutor. Datum Laterani, pontifica-
** tus nostri anno primo."

A.D. 1199. MCXCIX.—III.

Arrival of MoCo xcoixo gratis Dei anno allatee sunt per pro-
letters. — prium domini pape nuntium prescripte littere;
lectzeque sunt in przsentia domini regis sus, et ar-

chiepiscopi suz, ut singuli quique sibi commissum

! salutaribus) salutariis, B. | *Jratris) patris, B.

OPERA HISTORICA. 587

explerent ! mandatum. Cujus tonitru solo? paulisper .D. 1199.

territi tam rex quam archiepiscopus, videntes quod bishop on
quantum ad suum propositum laboratio? perierat et gentenee to

inpensa, inito consilio et unito consenserunt tandem ut EM

capella de Lamhee funditus dirueretur et canonia
cessaret. Denuntiatum est hoc* ex mandato. archiepi-
scopi apud Lamhee xii? kalendas Februarii, ipsa quo-

que capella solo tenus diruta est vito kalendas? ejus- The church

dem; decemnovenalis cicli anno tertio. Clerici quoque demolished,
jussi sunt ad propria remeare. Cum autem videret
nuntius domini papse quod nil aliud fieret de man-

dato, Romamque .rediret, prior Cantuariensis, nescius Nothing
quid in Anglia factum esset de predicta capella vel done.

de rerum restitutione, accedens ad papam querimoniam Further
ts
deposuit lacrimosam de rerum omnium secunda spolia- of of the prior.

tione. Unde commotus admodum dominus papa repi
Anglorum scripsit sic :

* Innocentius episcopus, servus servorum Dei, illustri regi Letterot the
'" Anglie salutem et apostolicam benedictionem. Cum inter {iit pe to tho
* alios mundi principes personam tuam sicut karissimi filii
*' disposuerimus prerogativa dilectionis et gratise honorare, et
* tam tuis quam tuorum utilitatibus paterna provisione dili-
* genter intendere, miramur plurimum et dolemus quod hoc
* propositum nostrum, ex quo nimirum quantum magnitudini
* tue valeat honoris et utilitatis afferri serenitatem regiam
* non credimus ignorare, pravis quorundam suggestionibus
* niteris impedire. Cum enim negotium Cantuariensis eccle- ne remon-
* gig dudum, Deum solum habentes pre oculis, studuerimus strates with
€€ or im-

secundum divinum beneplacitum terminare, in quo si per- peding the
* gonas vellemus accipere vel munera forsitan acceptare, partem ef ioa on
* Cantuariensis archiepiscopi proculdubio prztulissemus parti- mandates
* bus monachorum, credebamus quod factum nostrum sollici-

* tudo regia deberet gratiarum prosequi actione, qus nos
' hactenus de justitia facienda ssepius exoravit, nec sustineret
* aliqua ratione quod quisquam deberet in hac parte apo-
‘* stolicis jussionibus obviare; quin potius si aliter fecissemus,

! explerent] expleret, A. B. C. 5 kalendas) om. A. B.
2 tonitru solo) tonitrui sono, C. 6 Innocentius] See Epistole Can-
3 laboratio] labor omnis, C. tuarienses, No. Dxx., p. 484; where

* hoc] hee, B. the date is given, Dec. 22, 1198.

588 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

A.D. 1199. '' prseter offensam divinam et conscienti# lesionem, plurimum
p j * verebamur ne diceremur oppreesores pauperum et justitise
respecting '' contemptores. Verum secus contigit quam vellemus et etiam
the inquiry ** credere deberemus. Nuper enim accedentes ad preesentiam
treasures, nostram dilecti filii prior et socii sui et monachi Cantuari-
registration ‘‘ enses lacrimabili nobis et flenda conquestione monstrarunt,
of them. = *« qnod cum regia potestas et sublimitas mandavisset de the-
sauro ecclesiw redigendo in scriptis, et sigillis tam regis!
quam archiepiscopi necnon et monachorum consignando,
neque hoc, unde ipsos in Domino commendamus, facere
voluissent, sicut erat prius in ipsorum perniciem cogitatum ;
ablatis eorum possessionibus et redditibus, ad sedem apostoli-
cam nolentes pariter et dolentes compulsi sunt venire. In
quorum adventu renovatus est dolor noster, quia sustinuimus
cum propheta pacem et non venit, quesivimus bona, et ecce Jer. xiv. 19.
** turbatio. Cum enim veterem sed nondum inveteratam et
prelatam? queestionem ssepius ad sedem apostolicam crede-
remus penitus extinxisse, cujus occasione religiosi viri et
Deum timentes Honorius quondam prior et nonnulli Cantua-
riensium monachorum pro libertate ipsius ecclesie animas
posuerunt, et hii qui nuper ad nos venerunt predecessorum
* vestigiis inhs;rentes malunt mori pro eadem quam videre
* mala gentis sug et sanctorum ecclesie ; quasi morbus pullulat
recidivus, et facta sunt novissima ejus pejora prioribus, quod
‘* tristes. referimus et dolentes. Porro quoniam auctoritatem
sedis apostolice, cui licet inmeriti presidemus, vigorem de-
bitum volumus optinere, nec sustinere possumus vel debemus

* ut in suggillationem ejus aliquid debeat attemptari, magni-
‘* ficentiam regiam de puro corde rogamus, monemus et horta-
The Pope * mur et in remissionem peccatorum injungimus, quatinus
Nieto“ revocatis omnibus que contra eosdem monachos attemptata
withdraw a ** noscuntur, in pristinum statum reducas, quos pro reverentia
proceedings. ‘‘ sedis apostolice apud sublimitatem tuam haberi volumus
* plurimum commendatos, mandatum nostrum, in causa que
* inter ipsos et prefatum archiepiscopum vertebatur emissum,
* non sustineas ab aliquo preteriri. Quod tanto fortius brachio
* potentis ture credimus effectui mancipandum, quanto amplius
* in tuis negotiis et tuorum & nobis desideras etiam in majori-
* bus exaudiri. Neque super hoc circumspectionem tuam
* volumus dubitare, quin si premissa studeas liberaliter adim-
‘* plere, majorem ex hoc gratiam et favorem apud sedem apo-
‘* stolicam valeas promereri ; alioquin quantumcunque personam
* tuam in Domino diligamus et honori tuo velimus quantum

a

1 regis] regio, C. | ? prelatam] prolatam, C.

Num. xx. 17.

Ps. xlvi. 1.

Phil. iii. 8.

8. Luke,
1x. 62.

Nam. xi. 5.
Rom. viii. 18.

Rom. v. 3.

OPERA HISTORICA. 589

cum Deo possumus et honore nostro deferre, contemptum
nostrum, immo Dei, Cujus locum licet indigni tenemus in
terris, non poterimus nlterius squanimiter sustinere, sed in
eos quicumque fuerint et terras eorum qui nostre disposi-
tioni presumpserint obviare, eam animadversionem! sine
differentia personarum curabimus exercere, quod per exhibi-
tionem operum .ostendemus nos velle regia via prudenter
incedere, nec cujusquam gratia vel favore declinare ad
dextram vel sinistram, cum omnem inobedientiam sedis
apostolice prompti simus ulcisci. Si quis autem regis ser-
enitati suggesserit quod de ipsa quicquam sinistri a dictis
monachis propositum fuerit coram nobis, fidem non adhi-
beatis, quin potius afflictiones et molestias suas plus altero
procurante quam de voluntate credant regia processisse."

Condolens autem dominus papa doloribus et an-

gustiis monachorum, metuensque ne jugi frangerentur
injuria, conventui Cantuariensi consolatoriam misit
epistolam in hune modum:

€€

'* Innocentius? episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis
priori et conventui Cantuarise, salutem et apostolicam bene-
dictionem. — Nisi prudentes essetis et sacrarum haberetis
scientiam scripturarum, pro tribulationibus que invenerunt
vos nimis egeretis forsitan consolationibus aliorum ; sed imi-
tatores apostolorum effecti nt relictis omnibus liberius sequi
possitis Christum pauperem et egenum, amissionem tempo.
ralium que debetis cum apostolo tanquam stercora reputare
ut Christum lucrifacere valeatis, excipere cum gaudio vos
oportet; nec? pro es sicut ceteri hominum contristari, ne
per immoderatum dolorem, postquam manum misistis ad
fortia, retro aspicere comprobemini, et manna* contempto,
ad ZEgypti pepones et allia et ollas carnium aspirare. Cum
itaque non sint* condign:; passiones hujus temporis ad futu-
ram gloriam qus revelabitur in nobis, monemus universita-
tem vestram et hortamur in Domino, quatinus ad memoriam
revocantes, quod tribulatio patientiam operatur, patientia
vero spem, spes autem secundum apostolum non confundit,
ex hoo ipso gratias agatis Altissimo quod illi de qui!us in-
dubitatam fiduciam habebatis, retribuentes mala pro bonis,

imadversione, C.

trarienses, No. diii, p. 470, where

! eam animadversionem] cum an- the date is given "xii. kalendas
* Decembris."

3 nec) ne, C.
* manna) Egypti, ins. A. B. C.
* sint] fuerint, B.

2 Innocentius} See Epistole Can- |

A.D. 1199.
He threat-

enshim with

animadver-
sion.

The pope
consoles the
convent.

Letter of
consolation.

A.D. 1199.
Letter of
consolation
from the
pope to the
convent.

The pro-
perty of the
convent
resto

A third
seizure,
March 18.

Letter of the
convent to
the king

*

590 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

vobis non cessant detrahere quia sequimini bonitatem. Et

quanto mundus, qui vos odit quia de mundo non estis, alio- S, John 1v.
quin quod suum esset diligeret, persecutiones vobis excitat —
graviores: tanto amplius Patri luminum, a Quo est omne S. James,
datum optimum et omne donum perfectum, in gratiarum '!^
actionibus assurgatis, Qui vobis dedit patientiam in adversis.
Despecta est enim confessio quam facit prosperitas teste
Scriptura, qus dicit, ‘Confitebitur tibi cum benefeceris ei.’ Ps. xlix.1s.
Sed illa magni momenti debet existere quam non adimit vis

doloris, ejus exemplo qui ait, ‘Si bona suscepimus de manu Job, ii.10.
‘Domini, mala quare non suscipiamus ? sicut Domino placuit

‘ita factum est, sit nomen Domini benedictum. Nos autem

qui locum Ejus licet indigni tenemus Qui juxta propheticum
testimonium liberavit pauperem a potente et inopem cui non Ps. lxxii. 12.
erat adjutor, affectu paterno vestris doloribus condolentes,

non attendimus contra vos vultum potentis, sed ut oppres-
sionibus vestris finis debitus imponatur, spe sola retributionis

sterne, Petri gladium exseruimus ad justitiam faciendam ;
discretionem vestram rogantes attentius et obsecrantes in
Domino, quatinus hanc nobis retribuatis mercedem, ut apud
misericordissimum Judicem pro peccatis nostris preces et la-

crimas effundatis, puras ad Eum manus sine disceptatione 1 Tim. ii. 8.
levantes, ut injunctum nobis apostolatus officium ad laudem

et gloriam nominis Sui, ad honorem et profectum ecclesim,

ad redemptionem et salutem animes nostrse, concedat et faciat
adimplere. Amen."

Interea redeunte nuntio cum litteris preenotatis ad

regem Anglie pro conventu Cantuariensi directis, con-
ventui restituta sunt omnia. Nec erat consiliosum ut
rex de jam facta restitutione comminatorias susciperet
litteras, cum ante omnia nutu divino fuissent com-
pleta. Verum cum? tertio monachi Cantuarienses re-
bus omnibus iiii^ idus Martii fuissent spoliati, nec per
justitiarios Anglise aliqua possent ratione vel suppli-
catione restitui, nec de spoliationis hujus causa instrui,
monachum industrium miserunt ad regem et ad archi-
episcopum Cantuariensem cum litteris hujusmodi :—

€t

€«

‘* Excellentissimo? domino suo Ricardo Dei gratia illustri
regi Anglorurh et cetera, conventus ecclesia Christi Can-
tuarie, salutem et felices ad vota successus. Quando aliquid

! utapud . . . levantes) om. A. C. 5 Excellentissimo] See Epistole
? cum] tamen, C. Cantuarienses, No. dxiii., p. 479.

OPERA HISTORICA. 591

injusti gravaminis nobis infertur quasi nomine vestro, scit 4,D. 1100.
Deus quod non tantum pro vexatione nostra sed etiam pro They de-

serenitate vestra dolemus, quem decet magis eos protegere mand res-
qui sub patrocinio vestro Deo servire disponuntur, et pro

vobis et pro vestris Deum studiosius exorare. Quia ergo, ut

dicunt, de mandato vestro rebus omnibus, ut jam sepius, spo-

liati sumus, celsitudini vestre servi vestri supplicamus ad

pedes, quatinus pro amore Dei et honore vestro jubeatis, si

placet, ecclesi vestre bona sua restitui. Nil enim nos deli.

quisse credimus nisi quod in hiis in quibus injuriam passi

sumus ab eo qui in talibus nos habet judicare, justitiam

nobis exhiberi postulamus."

Sic etiam scripserunt archiepiscopo Cantuariensi:
* Huberto! Cantuariensi archiepiscopo conventus salutem et Letter of

. . ae . . . oe . the monks
debitam obedientiam in omnibus. Quotiens aliquid nobis to the
injusti gravaminis irrogatur, quod nos non tam pati dede. *rchbishop.
ceat quam alios inferre, non modo pro afflictione nostra sed
et pro honore vestro, scit Deus, acrius cruciamur quam
credunt quamplures, et asserunt mala que patimur omnia
procurare. Intelligimus quoque summum pontificem et ec-
clesiam Romanam, cum talia ad eos proferuntur, sentire
similiter, et ideo contra celsitudinem vestram acrius com-
moveri. Quod utique tanto portamus gravius quanto gra- The king
tiam vestram caput primum et causam jurgiorum precipuam has ordered
videmus destruxisse, et pacem de cstero nostram in manu to be de-
vestra perfici petimus et prsstolamur. Nunc ergo, domine spoiled and
karissime, noveritis quia domino rege preecipiente rebus om- e D the
nibus spoliati sumus, eo quod, vocati super capitulis quibus- crown.
dam respondere que ad regiam? coronam pertinent, dicimus
ut semper nos sine vobis utpote capite nostro nec debere
nec velle sisti judicio. Capitula vero ipsa in presentia ves-
tra quandoque recitata sunt. Indulgeat eis Deus qui hujus-
modi ad vexationem nostram commentant.? Petimus ergo
quatinus pro restitutione nostra pietas paterna, sicut hactenus
ita et nunc, erga dominum regem, sicut officii vestri debitum They en-
expostulat, partes suas efficaciter si placet interponat, nec treat s
patrocinio vestro nos reputetis indignos quibus nichil aliud
imputari potest vel inponi nisi quod jus nostrum sub judice
* postulamus. Quod si aliquatenus movit, rogamus ne animi
vestri benignitatem immutet, sed magis in ira misericordia
* recordetur. Valete."

1 Huberto] See Epistolo Cantua- 3 commentant] commentarent, B.
rienses, No. dxiv., p. 479. commentaret, C.
? regiam] regis, A. C.

A.D. 1199.
March.
They write
to the pope
and car-
dinals.

They

announce
that they
have been

592 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS

Domino etiam papz et cardinalibus scripserunt mo

nachi Cantuarienses, ut, si nec per regem nec per
archiepiscopum sublatas ecclesi? possessiones optinere
valerent, per curiam saltem Romanam aliquo modo pax
ecclesi: redderetur. Hsec est autem forma litterarum :

nw
~

éé

¢é

for thethird ,,

time de-
spoiled of
their pro-
perty.

Hubert
abuses the
messenger,
who then
goes to tho
king.

ee

‘* Innocentio! Dei gratia summo pontifici conventus Cantua-
riensis ecclesiee salutem. Multa et diversa, immo et quedam
sibi adversa, sanctitati vestre quandoque significamus, quia
talia sunt que nos premunt. Sed in hoc confundimur, quod
ea que vere fiunt et non scribuntur dum loquimur, dum au-
ditis, forte in contrarium mutata sunt; adeo non simpliciter
operantur qui nos affligunt, ut vel ita apud vos de men-
dacio nos possint arguere, vel, quod uno aliquo non przvalent,
multis nos possint vulneribus immutare. Unde et modo
feriunt, modo ictum suspendunt, et iterum, antequam scissa
coeant, repercutiunt. Eapropter non levitati, qusesumus, im-
putetis quod diversa vel sibi dissona nuntiamus, qui utique
majestati vestre decrevimus non mentiri, sed nec omnia
suggerere quse patimur in veritate. Nunc autem quia sub-
stantia spei nostrae apud vos est, et casus urget quem silere
non possumus, sanctitati vestre significandum duximus, quod
omnibus possessionibus nostris, quasi de regis mandato, jam
tertio spoliati sumus, postquam ad audientiam vestram con-
fugimus? jus nostrum sub judicio vestro postulare, nullius
delicti nobis conscii nisi quod in causa ecclesiastica jus
nobis dici petimus ab eo cui commissa est sollicitndo omnium
ecclesiarum. Itaque, sanctissime pater et domine, si quid
potestis adjuvate nos. Omnia enim potestis pro justitia,
sicut apostolus de se ait. Nos autem pauperes Christi non
rerum momenta sumus pro quibus debeat dignatio vestra
cum principibus dimicare, sed officii vestri si placet me-
mores estote. Et sicut egregie! Deo inspirante egregie
coapistis, Ipso adjuvante, speciali filie vestre Cantuariensi
ecclesie miserias amovete. Valeat et vigeat in Christo sem-
per sanctitas vestra ut per eam nostra deleatur miseria.
Amen."

Dum igitur prefatus monachus venerabilem Hu-

bertum Cantuariensem archiepiscopum breviter quia
inutiliter alloqueretur, contumeliis tandem affectus pro-
peraret ad regem, rex castrum comitis Engolismi, quod

1 Innocentio] Epistole Cantuar., ? confugimus) om. B.

No. pxv., p. 480. 3 egregie] om. C.

2i

OPERA HISTORICA. 593

Nantrum erat appellatum, obsedit et tandem compulit A.D. Du».
&d deditionem : nam expensis in ipso castro cibariis, , Ana account
missis nuntiis obsessi misericordiam ab ipso rege pete- cu
-bant et vitam. Qui cum petitam respueret pietatem, dea
et sola violentia vellet cbtinere quod obsessorum be- —
nigna licet coacta voluntate fuerat eidem oblatum,
oblitus forsitan quod in talibus periculosa esset despe-
ratio, juvenis quidam, Johannes Sabraz agnomine,
stans castelli in muro, quadratum telum mediante ba-
lista direxit in incertum, orans Deum et petens ut
ipsius dirigeret ietum et obsessorum innocentiam ab Heis.,
ipsa liberaret oppressione ; jecitque sagittam. "Verum

cum rex tentorium egressus balistz sonum audisset
infaustum, et ut ictum evitaret caput regium et incli-

naret et corpus, in humero sinistro letaliter percussus

est. Desperatus autem rex undecima die pectus tun-

dens et poenitens verbo regio protestatus est, quod
Cantuariensi nunquam nocuisset ecclesie nisi per sug-
gestionem aliorum. Fertur vero ab hiis qui tunc
temporis antequam moreretur astabant, quod instanter He pardons
quaereret quisnam eum jaculo confodisset. Qui cum shot bim,
trepidus accederet adductus, et regis pedibus prostratus
lacrimabiliter peteret misericordiam, rex eidem benig-

nam pacem inpendit, mortem suam et vulnus indulsit,
prohibuitque suis ne quis oceasione hujus infortunii
aliquam ei inferret molestam. Obiit itaque rex Ri-

cardus anno gratiw MoCexceIxo, cicli : decemnovennalis

anno tertio, regni vero sui anno x9, feria tertia post He dies
primam Dominicam passionis Domini, viii? scilicet, idus ^P"
Aprilis. Qui effusis intestinis visceribus saleque Con- He is buried
spersus, apud Fontem Sancti Ebraudi, ut ipse pre- evraud; hie
ceperat, sepultus est. Cor autem ipsius grossitudine Rouen.
praestans Rothomagum delatum est et honorifice tumu-

latum. Quibus auditis, celeri volitante fama, monachus
Cantuariam reversus est, et ex hujusmodi casu per Bttert on ies
Gaufridum filium Petri monachi Cantuarienses omnia ofthe

vent.
que sibi ablata fuerant preter nummos: receperunt.
A 64, PP

cumstances
ot of the ‘king’ 8

594 GERVASII MONACHI CANTUARIENSIS, ETC.

epu. Verum quia pars ista prima cronicarum plura de-

ertnot, center capere non potest, de consilio fratrum et ipsa

Gervase. — ratione cogente, huic parti prime in obitu regis Ricardi
finem facio libri, ut in fine tanti principis liber iste
finiatur, ut ea que in eo continentur facilius invenian-
tur. Cetera vero, tam de causa tribulationis ecclesise
Cantuariensis, quam de aliis eventibus, ad utilitatem
legentium et eruditionem, in alio libro, in secunda
videlicet parte Cronicarum Gervasii, per Dei gratiam
plenius invenientur; et, ut preedictum est, sicut, primus
liber in obitu regis Ricardi finem sortitus est, sic
secundus ab! initio regni regis Johannis cum suis
eventibus sumet initium.

FINITO LIBRO REDDATUR GRATIA CHRISTO. AMEN.

! a] a, A. B.

END OF VOL. I.

LONDON:
Printed by Gzonoz P. BYRE and WILLIAM SPOTTISWOODE,
Printers to the Queen's most Excellent Majesty. -
For Her Majesty’s Stationery Office.
L7140.—750.—9/79.]