Iacobi Iosephi Plenk ... Methodus nova et facilis argentum vivum aegris venerea labe infectis exhibendi : accedit Hypothesis nova de actione metalli huius in vias salivales

^^^c^^^iSjtga^^g

^K^-i^

^>:35»*

P^^S^

??^^^^SS

^^^^

^

^

^^M

^^

'^?

•*■* -^^^ .^'"^wt^^?^

rii-ifZf

Digitized by the Internet Archive

in 2010 with funding from

Open Knowledge Commons and Harvard Medical School

http://www.archive.org/details/iacobiiosephipleOOplen

lACOBI lOSEPHI PLENK

CHIRVRGIAB DOCTORIS, ANATOMIAE, CHI.

B.VJ^_GIAB ARTISQVB OBSTETRICIAE , PROJP

PVai,, IN CAES^ REGIA VNIV^RSITATB

TYRNAVIBNSI.

METHODVS

NOVA ET FACILIS

ARGENTVM VIVUM AEGRIS VENEREA LABE
INFECTIS EXHIBBNDIp

ACCEDIT HyPOTHESIS NOVA
DE ACTIONE METALLI HUIVS

IN VIAS SALIVALSS,

V I E N N A E,

APVD RUDOLPHVM GRffiFFER,

MDCCLXIV.

%1(

Hic eft , aut nuf^^uam , quod quserimus.

HORAT.

js!'^'^^^'^^''^^':^^^^^^,

P R jE F AT l 0,

liyfiiUis ^ opimr , mirum videhitur ^ me-

tallicum , poft auriim ponderopjjt-

mum corpus , argentum vivum , ar&am

cum vegetahili gummi Juhire mixtionem^

fiec ruditer folum buic permifceri , fed in-

time fuhigi ^ (gp uniri vinculo adeofociali^

ut dein awM in aqua mamcint ftifpenfa

aliquanto tempore^ atque etiam fedimento

poftto unita defcendant amho , mc fefe di-

mittant unquam. Hcec tamen itaprorfus

fe hahere ^ docet experientia 5 fmplex qui~

A a dem

dem illa ; fed quanto ftmpUcior ^ tanto mi*
ms errori ohno%ia\ tanto & evidentior,

Nunquam mnfuapte natura uUlis efl
experientia^ qualiscunque demumillafue^
rit^ Nam fi etiam aliud emolumentum
non adfert , animum faltem a prdejudiciis
liherat ^ ohfcura illuflrat, duhia fecernit
ab induhiis , fingendi licentiam compefcit ,
mira fape phanomemrum varietate dek'
£tat , animum addit ad ulteriora tentami^
na, limites demum auget fcientiarum. Sed
multo majus efi expertentia emolumentum^
quod e%tra eruditorum mufaa , & in rem
puhlicam , inque honum civium plurimorum
redundat, Talis potiffimum efl experien-
ticemedicde^ & chirurgicce^ & (^conomi*
ca^ effe&us.

Tale

Tale G? boc noflrum experimentum

eji ^ quod , etfi curiofitatis multum ba^

katy nunquam tamen ad Jcrihendum im'

fellere me potuijfet , nifi utilitatem ejus

inftgnem aliis tentaminihus compertam ba-

herem. Dum *uero repetitis ohfervationi-

hus vidi^ pojfe ita e% argento vivo^gum-

tni vegetabili Juhaclo , remedium parari

blandijfimum^ innocenti/Jmum : dum infu-

per ohjervavi ^ hoc in agris lahe venerea

infeBis plurimam prdcftare utilitatem , at-

que adeo ejfe medicamefitum his in cafihus

efficacijfimum , inpuhlica jam commoda me

peccaturuni exiftimabam ^ fi ejusdem pro-

mulgationem diutius celarem.

Potuijfem equidem meam potius hac
in refpeBare commoditatem ^ ut qui alio^
quin baud in optima fortunarum conditio-
A 3 n$

m/um locatus; potuiffem punica uti pru-
dentia ^ & mibi fermre arcantm , Jic
forte magis frugiferum ; potuiffem deni»
^^^ Kayseri , ex arcanis\ at minus
efficacihus pillults . jam opulentijfimi ^ He-

RENSCHWANDII , LaNGHANSII ^

HiLLii^ aliorumque llluflrium Agyr-
tarum e%empla notiffima jequi ^ & tacite
mecum infinu ridere.

Verumtamen ah indigno ejusmodi af^
fe&u quam maxime femper meus ahhorruit
animus , & ahhorrehit , dum vivam. Op-
time enim novi^ nos religione teneri^ ad
ferendam altis opem ^ fiquidem illa in nO'
ftra potefmte fit (^*). Ne ipft fiqiiidem

ethni-

*) I. Petri. C. IV. if. g. „ Awte omnia
autem ia vobismet charitatem habentes:

quia

ethnici populi^ & harhari ^ ufque adeo
humanitatem exuerunt , ut iftius ohligatio-
nis , ad quam jure natura tenemur , oh-
Uvifcerentur. Quantum non , proh pu~
dor ! lucripetos arcanorum venditores con-
funderent^ fi in lucem redire dareturprif
cis /iffyriis^ Bahyloniis &c, apud quos
lege cautum erat , ne quis ^grotantem
prateriret expofitum , ni remedium ^ fi
quod noffet , candide & nuUa fpe merce-
disaperiret?

E(l i^ero alia longe Vindohona mjlra
fedlitas , quam mice llluflrifjimi Viri
A 4 L.

quia charitas operit multitudinem pecca-
torum " Et f, io« „ Uniisquisque, fi-
cut accepit gratiam , m alteriitrum illam
admiaiHrantes , ficat boni dirpenfatores
multitbrmis gratiae Dei. *'

X. B. van SwiETEN fapientifftmis con*
ftliis dehemus , qui omne fuim ftudium ,
mnem laborem in augendos Medicinaj.
pra&icdB imprimis , limites impendit; qui
in eo totrn eft , ut in miferorum agrotan-
tium commoda^ efficaciora & certiora in*
dies remedia detegantur ^ qui urhem no-
ftram ah agyrtis , circulatoribus , lucri-
petis arcanorum feplaftariis , adeo olim
inquilinis , penitijftme repurgavit; dum
interim Parifiis^ Londini\ aliisque in urhi^
hus Europce maximis , id genus homines
in commune ^grotantium detrimentum^
& in ipfum medicorum opprobrium impu-
ne tokrantur. Eft enim hac Illuftriffi-
mi Viri fapicntijftma voluntas , ut ^ fi
quod ufu eximio comprohatum alicui ftt re'
medium^ eo ipfo in puhlicum id emolumen^
tum vertatur^ cum certe unius alteriusve

homi" .

hominis privata fortuns non ftnt commU'
nihus civium honis antepomndce, Hanc
efje Viri Sumrai fixam ratamque fenten^
tiam , ex prcpriis Ejus Ubris Mucide per-
fpici potejl ; legantur modo ea , qus de
cancro dudum olim Vir liluftriiriiniis
( * ) (S? qude pcflea alio capite fcripftt

A 5 Exem-

*) i* fop. Comment* T* I. p* 901» „ FoN
te tamen & inde aliqua fpes aifulget , noa
penitus Impoffibilem effe caDCri feparatio-
nem a partibus ; licet hadenus ignoretur ,
qua methodo , quibusve reraediis, hoc fie-
n poffit. Quam felix ille qui hoc inve-
niret/ quanta poena dignus, qui inven-
tum celaret turpis lucri caufa / "

*♦) T. IV. §. 1371, p. 729. „ ^^ed quisque
novit, arcanorum venditoribus non fem-

psr

Exemplo etiam ommhus 6? incita*
niento effe dehet Vw Perilluftris ac mag-
nificus Antonivs Storck, quiy pluri-.
mis inventis felix^ quantocyus hac inpiib^
licam utilitatem vertit , fi^amque in me-
dendo peritiam nibil reputavit ^ Ji non pro-
dejfet umverfts.

Hdee dum ego mecum attento penfi-
t/srem animos dum illuftria ejusmodi exem*
pla continuo menti obverfarentur ^ dum
infuper cogitarem , honefti & ingenui viri

hoc

per habendam efTe fidem» Jngenuum de-

cet , ut generis humani utilitatem lucro

magis seftimet. Sed auri facra fames fae-

pe aliud fuadet» Nunquam me poenituit,

candide commuaicalTe omnibiis , fi ^l^-^id

in-

hoc ejfe officmm ^ ut ^ ft qua poffit ratio^
ne^ in piihlicam utilitatem fuos impendat
hhores ; fteri omnino non potuit , quin
me compuljum & ohftriEium fentirem^ ut
eam ^ quam experientia me docuit ^ nO"
vam & utiliorem argentum vimm agris
vemreis exhihendi methodum , cum puhli^
co communicarem. Nec id ullius fpe pra*
mii facio , cui pramii loco fufficiat ulterior
Mjus mthodi fucceffus ^ (2? majus proximi
levamen.

Nec invidoram convitia metuo , quum
6? clariffimi alii au&ores eandem pro
heneficiis humano generi praftitis experti

fmt

m arte utile novifTem, nec poeaitebit,

certus fum, illo tempore,

„ — — dutu numina nobis
mors inflans majora facit. "

pnt fortem^ & magnanimiter ferant ifu
anes invidia morfus ,

Q«3e videt ingratos , intabefcit vJdendo

Jucceffushominum, carpitque & carpitur

una ,
Suppliciumque fuum eft.

Oyid. Metamorph^ IL

ME.

METHODVS

NOVA ET FACILIS
ARGENTVM VIVUM

AEGRIS LABE VENEREA INFECTIS

EXHIBENOI,

C A P V T I.
Origa hiijus methodL

Cum aliquot ante menfes occafio-
ne libelli , quo mercurii fubli-
mati corrofivi efficaciam in
morbis venereis defendere fufcepe-
ram , in caufam inquirerem , qua ar-

gen-

gentum vivum in vias falivales potifli=
iDum ageret , incidi de hoc phseno-
meno in fermonem cum Clafiihmo
Medicinse Dodlore, & amico meOj
Philippo Ambrolio Marherr ^ qui
pro foiito fuo carjdore ingenue re-
fpondit : nullam hadenus cercam hu-
jus phesnomeni rationem dari poffe;
de variis quidem hypothelibus cogi-
tatum fuiffe a variis audloribus , fed
earum nuUam fufficere, & plaufibi-
lem PiTCARNii opinionem 5 qui in
gravitate mercurii rem acu tetigiffe
multis videbatur, adeo omni proba-
bilitate fpohatam effe ab likiftriffimo
L. B. van Swieten (*}, ut in ejus
defenfionem nihil ultra fuperfic: libi
interim videri, mercurium cum faliva
& muco majorem, quam cum aliis
noftri corporis liquidis, affinitatem
habere, & ideo forte os & fauces
potiflimum a mercurio per*. Addidit
infuper perfpicaciffimus vir, perfpec-

tam
•) §. 135. C. T. I. p* 207.

♦ ) o C 4». -15

tam fibi effe aliquam mercur ii exigu-
am portionem faliva fubigi , fed vi-
deri fibi , majorem adhuc inter mu«
cum & mercurium afHnitatem inter-
cedere; neque enim falivales folum
glandulas, fed etiam mucofas petere
mercurium , & prseterea lentiorera
muci naturam magis idoneam effe
huic irretiendo , quam tenuiorem fa-
livse laticem; tentandumque in hujus
rei certitudinem experimentum, quod
hadenus negleclum effe crediderat
ob nimiam foium rei fimplicitatem ,
quae & in multis aliis caufa fit , cur
hodiedum complura lateant , forte
non valde difficulter eruenda^

Illico adeo perplacuit perfpicaciffi-
mi amici opinio, ut e veftigio promi-
ferim , me hanc propediem experi-
mentis chemicis perichtaturum.

Poftero igitur die experimentum
inftitui, & vidi omnino exiguam ar-

genti

genti vi^i quantitatein faliva shfcondi,
multo tamen majorem a muco recipi,
& expedicius fubigi, atque ita opinio-
nem virl docliflimi de illa mercurii
cum his humoribus adfinitate penitus
confirmatam ab experientia deprehen-
di 5 ipfique mox eventum omnem
renunciavi.

Hoc fa^to una conclufimus , etiam
cum aliis mucilaginofis corporibus,
cum animali , tum vegetabili e regno
peticis, tentandum effe mercurium,
iit adpareat, an non aUae quoque fub-
ftantisB plafticsB gelatinofse illum pof-
fent fubigere , & li qua3 harum fint ,
an parum multumve a fahvse & muci
animalis viribus differant, Hunc Ita-
que in fcopum fequentia inftituta
funt experimenta.

Ex-

EXPERIMENTVM I.

Merairms cum muco ammalL
Mercurii vivi puriffimi partem
unam cum duabus parcibus muci fau-
cium exfcreatione rejec^ti niifcui &
trivi in mortario marmoreo , exa6te
notando tenipus, quo ad rubaftionem
plenariam opus effer^ Atque tum
vidi ipatio 7. minutorum hor^ om-
nem mercurium fuba&um in maceriam
gryfeam, iencam, quae tamen aqua
adiufa parum fufpenfa manebat, fed
ad fundum vafis cito fubfederat, li-
cet liber & fui juris fadus non fic
mercurius, fed muco unitus in fundo
vafis reititerite Erat vero pondus
mercurii fcrupulus, muci duplum.

Saliva longe minorem quantitatem
mercurii fubigit ^ & forte non alia
de caufa fubi^it , quam quod femper
aliquam muci quantitatem fibi habeat
permixtam , & puriffiaiam falivam
obtinere impcilibile fit.

B Ex-

18 •$• ) o r ^

EXPERIMENTVM II.

Menurius cum ovi vitello.

Integrum ovi vitellum cum mer-
curii vivi drachma una trivi in mor-
tario marmoreo per hor^ quadran-
tem; videbatur prima fronce fat bene
fubaftus mercurius ; veruro adfufa
aquae fontanss libra una, dilutaque
vitelli ovi vifciditate, mox vivus fin-
cerufque mercurius ad fundum vafis
feceffit , & fenlim in globulos notabi-
ies coivic, vinculis omnino liber.

EXPERIMENTVM III.

Mercurius cum ovi albumine,

Albumen ovi minorera adhuc in ar-
gentum vivum efficaciam oftendit;
nam drachma una mercurii cum ovi
unius albumine per | fere horam te-
rendo nuUatenus potuit fubigi , & af-
fufa aqua illico in majores globulos
coacervatus mercurius ad fundum
fubfedit^

Ex-

-0. ) o ( «(gj. f 9

EXPERIMENTVM IV.

Mercurius cum fanguine & ejus fero,

Mercurium crudum cum fero fan"
guinis, ex proprio corpore prophy.
laxios caula detradti , commifcui , Sc
ut antea trivi; aligua omnino exigua
fubaftio condgic, longe tamen mi-
nus firma , quam cum muco, & afc
fafa aqua forma minimorum globulQ*
rum fubfedit argentum vivura.

Idem tentavi cum rubra coagulati
fanguinis parte , & idem fere ph^no-
menon obtigit, nifx quod parum ma-
jor fed, quam rubrs pards, in mer"
curium efficacia vifa fic.

EXPERIMENTVM V,

Mercnrius cum hile recente animaVh

Drachmam unam mercurii vivi

cum drachmis duabus bilis recentis

B 2 lucii -

lucii pifcis I horae trivi; difficlilime
& vix notabilis portio fubigebatur;
aiRifa aqua relapfus in fundum valis
inercurius in majoros globulos cico
confluxit^

EXPERIMENTVM VL

Mcrcurius cumichthyocolla.

Ichthyocollae drachmis duabus m
gluten redadtis unam argenti vivi ad-
didi drachmam , haec invicem ultra
i horae affiduo iabore contrivi ; fed
in ventos omnis meus faceffic iabor ,
nec tantiilum mercurii ichthyocoiiam
fubiit.

Cum pinguedine demum animali
mercurium vivum fubigi pofle vul-
gatiffimum & notorium eit ; fed foia
mercurii vivi divilio , non adeo fir-
ma fuba&io ac cum muco, obtineri
lic poteft ; iiG[uata enim per caiorera

pin-

pinguedine, imo faepe fponte, mer-
curius in unguento neapolitano fun-
dum petit vafis.

COROLLARIVM.

Ex hisce eyperimentis clare eluce-
fcit, mercurium manifefte muko ma*
jorem cum muco, quam cum ?.liis
animantium iluidis , affinitatem habe-
re , atque hinc, fi quas alia iluida
exiguam ejus particulam fubigere va-
legnt, id forte folum a mucilagine,
qus his inefl: , pendere.

EXPERIMENTVM VIL

Mercurius cum gummi arahici mucilagine.

Cura itaque vidiffem in prioribus
experimentis, ex fubftantiis animali-
bus nuUam elTe idoneam mercurio
exafte fubigendo , praster mucum ,
qui hoc omnium optime prasftac , cu-
rioficas rae inceffit , an non etiam ve-
B 3 geta-

getabiles muci , feu gummofe fubftan.
tiaej idem efficerent 5 experiendi*

Itaque mercurii vivi drachmam u«
nam cum duabus gummi arabici pul-
verati drachm^s trivi per | horae in
mortario, lapideo, per vices aftun-
dendo aquae fontanas exiguam por«
tionem^ donec in mucilaginera gum.
mi liquefGeret.

Non fine fumma admiratione vidi
fenfim difpnrere mercurium , totum
denique exafte fubigi in mucum gry-
feum lentum, qui afFufa integra aquae
foncan^ libra dilutus & conqualTarus
totam aquam gryfeo colore inlicit,
partimque in ea fufpenfus manet,
partim quieto pofl: plura minuca vafe
lente ad fundum defcendit, grj^feum
formans fedimentum, in quo ar^en-
tum viv^um exaftiffime gummofo len-
tore ita fubadlum elt ^ ut , iicet tan-
ta aquae copia dilutum , vinculum

fuum

•0- ) O ( -0 £3

fuum non deferat, nec jam in globu»
los pro raore fuo coire pofTit.

Levi concuffione lagenae fubfidens
hic mucus iterum totus aquae permi-
fcetur facile, & in liquidi fuperficie
fpuma candida , alta , nafcitur , quae
& ipfa fubtiliflirae attenuatum raercu-
rium ccntinet & fafpendit ; quippe
annulum aureum , cui illinitur , ar-
genteo colore imbuic & dealbat.

Minori cum quantitate , fcrupulo
nimirum gummi arabici in mucilagi-
nemredadi, & granis decem mercu-
rii vivi idem repetii experimentum ,
ut effet experimento primo paralle-
lum. Atque intra 6 horae minuta
omnem mercurium fubegi penitus ,
dum 7 minutorum tempore opus erat
in experimento cum muco animali in-
ftituto. Igitur promptius adhuc cum
gummi arabico mercurius init confor-
tium,

B 4 Sedi-

'24 «#. ) o C ■#-

Sedimentum Ulud gummeo - mer-
curlale diutiiltme , per hebdomadas
plures perftat vix mutacum, nifi quod
longa temporis mora grumofius fiat,
magisque nigricans, & minus aequa-
biliter liquido fupernatanti mifceatur ;
non tamen liberum dimittit mercu-
rium , ni(i liquido per filrratioiiem
prius feparato, calore furni exficce-
tur; tum vero fimul & mucrlaginis
vis perit, & mercurius libertad fuas
redditur, forma globulorum metalli-
corum denuo vivus conlpiciendus.

EXPERMENTVM VIIL

'Mercurius ope gimmi arahici ciim fuccis
animalibus fubaclus»

Ex prioribus experimehtis (2. 3,
4, 5. 6.) patuit , fanguinem & ejus
ferum , ovi vitellnm & albumen , bi-
lem item animalem , ichthyocollam ,
vix notabili mercurii quantitati fubi-

gendae

gend^ fufficere: quod 11 autem hifce
aiiqua mucilaginis arabicse quantitas
admifcetur, mox sequabilicer cum his
unitur argentum vivum , nnn fecus
ac dum mucus animalis additur. Hmc
argeotum vivum ope hujus fubftantige
eciam aliis redditur mifcibilis ^ cum
quibus nullam , aut ccrce minimam
aiiinititatem habet.

EXPERMENTVM IX*

Mercurius cum gummi tragacanth^.

Haudquaquam vis eadem eft gum-
iri tragacanthas. Hoc etenim aqua
afFufa in mucilaginem redaftum nul-
latenus fatisfecit exfpedationi. Nam
etfi omnem operam impenderem folH-
citus , & per y hor^ tricur ationeni
prot.aherem^ nihilo camen fubigi po-
t it vel tantiilum mercuriij & affufa
aqua, diluta mucilagine, vivus, me-
taliica forma fpleadens^ fundum vafls
repeciit

' B 5 Ex.

EXPERIMENTTM X^

Mercurius cum muciJagine feminum cy^
doniorum^

Idem protfus effedus fuit inucila-
ginis ex iemrnibus cydoniorum extra-
dse 5 cujus drachmse tres cum dracF -
ma una mercurii aflidua per | hor^
trituratione nihil fubafti exhibuerunt.

EXPERIMENTVM XI/

M^^^ttrius cum farina radicis althdea &
amylo.

Farinae radicis althgeae fubtiliflimas
fufficientem aquas quantitatem admi-
fcui , ut in fpeciem collaB abiret ; ad-
diri mercurii vivi aliquantillum , ac
per notabile tempus trivi. Sed & ab
hac nuliam fubadionem obfervare da-
tum eft. Cum amylo autem mercu-
rius tritus aliquantillum fubigebatur^

Ha-

Habet autem amylum gluten anima-
leO.

EXPERIMENTVM XIL

Mercurius cum manna calahrina^

Mannam quoque puram eadem ra-
tione tentavi , cum videretur aliquid
habere mucilaginis , & prseterea vul-
gatiffimus rumor (it, in Kaiseri piU
lulis mannam recipi. Dulpam hujus
quantitatem cum una mercurii vivi
per I horae exadle trivi. At vix ali-
quid fubigere potui; fed experimen-
tum repecii cum manna vulgari , & in
hacce vidi magnam mercurii portio-
nem fat bene fubadtam effe.

EXPERIMENTVM XIIT.

Mercurius cum melle crudo & defpimato.

Mellis crudi , albi ^ tenacis drachmas
duas cum una mercurii vivi drachma

mi-

*) CI.Pfofef.CRANTzmat.med, T.T. p.9.&
IUuftr.L«a.vani>wiFTUN Q.E. IV» p* *07*

SBifcuij, & per I hor^ trlmravi. Non
male fubattum f uit hydrargyrum , &
contra , quam fperari poterat, affufa
etiam aqua manlltfubaflum, gryfeum-^
que ad fundum vslis fedimentum de*
pofuit , minus taraen bene aqua? mi^-
fcibiie , quam id , quod ex gummi a^
rabici cum mercurio mixcione oricur,

Idem experimentum cum melle de^
fpumato repetii ^ fed effedu plane
contrario; neque enim quidquam ar-
genti vivi fubadum fuit, fed omne
afFufa aqua in fundo vafis reftitic , glo-
bulis majoribus fplenditis confpicuum,

Scilicet mel crudum allquid mucila*
ginis habet , & inde fit , ut aptum fit
fubigendo mercurio ; codione vero ac
defpumatione ea mucilago melli de-
niltur, hinc mel defpuniatum nullam
In mercurium poteftacem habet.

Ex-

EXPERIMENTVM XlV,

Mercurius vivus cum fyrupo ftmplici.

Saccharum quoque album , purilfi-
muni, curh dimidia aquse quanticate
in fimplicem fyrupum redadlum, &
cum arge nto vivo tritura ^ non tan-
tillum fubegitj At illud pr^ter ex-
fpeftationem fuit phsenomenon, quod,
licet ipfum faccharum *, aut fyrupus,
nullum in mercurlum fubigendum ef- ^
ficaciam oftenderet , tamen addita
gummi arabici mucilagine vim ejus
Gonftanter augeret , ita ut ope faccha-
ri, vel fyrupi^ mucilago hasc nunc
mulco firmius, & pertinacius quodam--
modo ^ cum argento vivo uniretur
& cohssrereL

Adhuc notandam eft, faccharum
cum mercurio tritum nigrefcere.

Idem experlmentum cum fyrupis
variis,^ diacodii^ kermefmo, vioia-

rura

rum &c. repetii, & femper firmio-
rem mercurii fubadionem cum muco
inde obfervavi.

Simul fic mercurio varius a fyrupo
indui poteft color, varius dari odor
& fapor , iic vario fub c >Iore fuipi*
ciofis velari mercurius poteft.

EXPERIMENTVM XV^

Mercurius cum oleo lini &^ pinguedine.

Cum puro oleo lini argentum vi-
vum nullo labore fubigi potuit ; fed
cum glutinofo fedimento olei lini po-
tuit tantillum fubigi; afFufa aqua co-
gebatur fedimentum in butyri fpiffi-
tudinem , cum hocce dividi, non fu-
bigi fe permittebat mercurius. Coc-
tione forfitan mercurius cum oleo
aliquanto plus cogi poteft , quod ve-
ro experimentum non tentavi^ *

Sed

♦ ) o C -0. 3£

Sed mercurius gummi arabico fu-
bactus facile cum oleo, pinguedine
mUceri potuit , nec adeo cito vaiis
fundum petiit, ac in vulgari unguen*
to neapolitano folet. vide experimen-
tum VI.

COROLLARIA.

Ex hifce experimentis C7. g. 9.
10. II. iz. 13. 14, 15. J) evidea-
ter patet :

I«"°. Inter fubftantias vegetabiles
gummofas ac plailicas alias, folutn
gummi arabicum efle, quod proxime
cum muco animali convenit, imo ei-
dem ferme palmam praeripic in fubi-
gendo argento vivo.

2^°. Eam mercurii ope muci anima-
lis, & gummi arabici fubadionem noa
fieri mere mechanica ratione , nec a
folo lentore mucilaginis repeti poffe t

nam

mm & multsB alte, etfi magfe lent^,,
inagis tenaces fubftantiaej haudqua*^
quam & longius contritse id prseftant;
& aqua, quae optimum ac genuinum
gummo^rum corporum menftroum
eft, nec mucum animalem 5 nec ara-
bici gummi mucilag^nem ab argenco
vivo ieparare jam poteft , dum femei
haec bene inter fe junfta fuerint, cu-
jus rei cbncrarium manifefte obrenit
in gummi Tragacanthge 5 muciiagine
cydoniorum feminum ^ & aliis.

3*^**, Ac proindeg etfi mechanica
trituratio fubaftionem mercurii mul-
tum adjuvet, veram tamen inter ar-
gentum vivum ac mucum animalem^
interque gummi arabicum affinitatem
intercedere, eamque caufam efte, cur
haec femei bene unita deinde adeo
amico inter fe vinculo nexa perftient^
nec mucilago jara aquse confortium
ineat, quin fimul una femper mercu-
rius aquag familiaricer jungatur.

Ift.

^ ) O C '0. 33

Ifthaec otnnia cum viderem experi-
inends comprobata, ac de vera affini-
tate mercurii cum falivj^ & muco ani-
mali, quam Clariffimus Amicus meus
animo praefenferat, convidu^j elTem,
nan jam dubitare poteram, quin ipli-
us opinio de adlione hydrargyri in
fauces ac falivse vias prse caeteris ora-
nibus plurimum probabilitatis haberet.

Verum cum gummi arabicum idera
omnino, quod mucus animalis, iii
fubigendo mercurio praeftaret^ videre-
turque hoc apdffimum & maxime na-
turale mercurii vehiculum, quo me=
diante is omnibus noftri corporis li-
quidis permifceri poffet, minus jam
de hypothefi noftra foUiciti , utilius
collocatam operam noftram credidi-
mus, fi in segris venerea labe infedis
tentaremus ita prseparatum mercu-
rium, ut appareret, an in fecundas
vias tali fub foma tranfire qaeat;
quodli enim traniire fic in fanguinem
C poffec,

- poffet 5 iion dubitabamus , quin effi-
cacius, quam alia prasparata mercu-
rialia , luem venereara domaret, cura
blandiffimus fit, nec minima acrimo-
nia laedere corpus poffit, dum caetera
praeparata ob ingentem falium adhjs-
rentium acrimoniam magna doli pro-
pinari haud queunt, & exigua doli
data non nili multo tempore, & lente
admodun^ morbura propellunt.

Promifi hinc illico me velle fuafi
& confilio Viri Clariffimi proxima oc-
cafione fic pr^paratum mercurium ten-
tare , cum primum perfona malo ve-
nereo infeda fefe offerret.

Mox autem triduo abhinc fe obtu-
lit fcemina venerea , cujus hiftoria
in prima obfervatioue habetur^ obtu-
lerunt fe poftea & alii , fubfequis ob-
fervationibus defcripti a^gri^

In

•0- ) O C ■0' 35

' In oninibus hifce cum viderem in-
fignem & celerem efficacitatem mer-
curii gummofi , atque utilitatem ejus
majorem, quam fperaveiam, & quam
ab aliis praeparatis mercurii intra tam
breve tempus fperari potefl:, conftan-
ter obfervarem ; cum praeterea obftu-
pefcens viderem -, nuUam ab hoc re-
medio, licet copia majori exhibito ,
falivationem excitari, nili alius adhuc
in corpore reftitet mercurius , aut fub
curatione alius pr^ter gummofum
corpori inferatur, convidum omnino
me fenfi , hanc effe optimam mercurii
exhibendi methodum, nec dari aliam,
quaecum illa hadenuspoflic coraparari.

Atque fic enata eft haec noftra me-
thodus, quam ob rationes graviffi-
mas , jam in pr^fatione diclas , una
cum obfervationibus partim meis,
partim ab aliis communicatis, in pu«
blicam lucem edere neceflarium duxi^

C 2 Ca-

C A P V T IL

Ohfermtiones praEfka^ fiftentes efficaclta-
Um mercurii gummcfi in morhis venereiS'

Observatio I^

Mulier a8- annorum habitus fan-
guinei jam ab aliquot menfibus
maculls venereis in fronte & facie^
fcabie turpiffima in toto corpore de-
fcedata, fimul fluore albo laborans ^
vigiliis nofturnis, doloribus arthriti-
cis vexata, puilos venditura ad me
venit faciem linteo prae pudore vela-
ta. Nemo ab ea pullos emere voluit
ob tantam forditiem. Ego illico cog-
novi morbum, quo examinato promi-
fi , quia pauperrima erat , me ipli
velle gratis medicinam dare, fi omni
triduo vellet redire & mihi referre,
quomodo fe haberet. '^

Akero die purgans mercunale af-
fumfit, fequenti die fumere c(epit fo-
lutionis fimplicis (n, i.) mane & ve-
fpere cochleare unum, cum decodlo
farfaparill^ & cicut^, baineumcjue do
mefticum adliibuit.

Triduo rediens, leve habuit dolo-
irum folaraen.

Ideo balneo uti, & folutionis duo
cochlearia mane & vefpere aiTumere
juffi.

Triduo poft rediens jam doloribus
liberaerat; maculas quasdam difparue-
rant ; nodtes habuit pacatiores ; flour
autem albus idem fuit.

Die decimo tertio jam fere omnes
inaculaB evanuere, omnis abfuit dolor
nodurnus. Novam ipli adhibui folu-
tionem mercurialem , cui fimul balfa-
mum copaivae addidi, uti formula
Cn* 2.) pragfcribitun

Re-

3g <>■ )o i -^

Rediit poft oftiduum mulier om-
nium fymptomatum expers*, excepto
fiuore albo, qui nil correftus erat,
quia maricum venereum admilit, uci
confeQa eft; juffi ut maritum adduce-
ret, promittens me illum gracis cura-
turum^

Sed a prioribus malis iibera 5 jam
negligentiorj nec monitis mels aufcul-
tavit, nec reverfa eft ab eo tempore,

Tamen vel imperfedam obfervatio-
nem iftam hic fiftere volui, cum fal-
(em remedii noftri in prioribus malis
debellandis promptam efficacitacem de-
monftraret.

Haec mulier ultra tres drachmas
mercurii gummofi abligurivit, & nec
niinimum falivationis dedit fignum.

Ob-

-^ J ^ C ^ 39

Observatio IL

Miles 30^ annorum fanguinei habi-
tus, ab aliquot menfibus gonorrhoea
fuppreffa affeftus , luem contraxerat^
ac preeter venereas in fronte maculas ,
in utroque offis frontalis lacere to-
phum habuit latum 3 non adeo eleva-
tum quidem , doloribus infuper ar-
thriticis vexatus , & non modo in
glande penis, fed & faucibus ulcero-
fus fuit.

Dato purgante incepit fumere quo-
tidie duo cochlearia folutionis n. i.
cum deco6to farfaparillae fine h&e^

Omniamalaintra quatuordecim dies
fine omni mota falivatione penicus
evanuerunt, nifi quod, fi aere frigi-
doexiret, apparerent admodum latse
maculae, rubicundae in fronte & facie,
inulcum tamen a prioribus diverfae,
& quae hypocauili calore icerum fponT
C 4 te

te evatiefcebant. Idcirco ut adKoc
repeteret remediDm fuafi. ; id fecit ,
& intra offiduura penitus curatus
iuit.

Licet hic seger ab omni fere medL
camento purgante ad levem falivatio-
nem alias raoveretur, tamen a tribus
mercurii gummofi drachmis-j quae pro
tota curatione impendebantur, nullum
falivacionis lignum percipi potuit.

Observatio IIL

Miles 35^annorura, fanguinei hs«
bitus, gravem in dextro brachio ex
caufa venerea rheumatifaium pacieba-
tur. In medio oilis humeri tophus
furgebat incipiens. Uicus prseterea
cariofum in capiculo fuperiori primi
olhs metacarpi , quod indici digito
reljpondet, aderat. Haec mala jam
ultra fex menfes tulit.

Sed

Sed fuppreffa ante aliquot dies go^
norrhcet teftlum dolorem , tumorem,
& inter mingendum ftranguriam exci-

Primo die venae fedio inftituitor,
& eodem adhuc purgans aflruniic anti«
phlogifticum; fcroto fomeatum emol-
iiens applicatur^

Altero die emulfionem ex amyg-
dalis, gummi arabico & fyrupo dia-
codii, itemque decodi farfapariliae
cum verbafco & aithaea plura vafcuis
hauric.

Sic per triduum continuatur; dolor
in teftibus ceflat; non quidem redit
gonorrhcEa , facilius tamen mlttit uri-
nam, teftis iinifter permanec tumidus,
dexter diminuitur.

Ulceri cariofo applicatur efTenti^a
balfamica^ in qua grana duo fublimati

C 5 co-

corrofivi foluta erant. Topbo meum
unguentum mercuriale (n. 5.) appo-
nitur. Interne quotidie duo cochlea-
ria folutionis (n. I.).cum decofto
farfaparillae^ & emollientibus dantur.

Etiam teftibus tumidis applicatur
unguentum mercuriale meum cum un«
guento de lithargyrio commixtum.

Hsec omnia continuantur per unde-
cim dies: tophus difparuit, teftium
infarftus refoiutus , & rheumatifmus
curatus fiiit; ulcus callofitatem mar-
ginis perdidit, in tota fuperficie jam
purum evafit ; ideo eidem unguentum
mercuriale balfamicura applicui.

Sic intra quatuordecim dies penl-
tus curatus Viennam reliquit.

Per totum tempus, quo fex circi-
ter mercurii gummofi drachmas hau-
ferat, nullum dedit falivacionis fignum.

•0* ) o C ^ 45

Observatio IV.

Homo 28. annorum habitus exte-
nuati 5 jam ultra annum fcabie ficca .
vexatus*^ demum fimul gonorrhcea
afficiebatur , quam modo jam ultra
feptem menfes habuit. ^

Primo die purgatur , altero folutio-
nem mercurialem balfamicam (n. 2.)
incipit cum decofto farfapariilae ^ bar-
danas & polypodii.

Intra oftlduum nec gonorrhcea , nec
fcabies mutatur , fola urina multo co-
piofior fluxit.

Altero oftiduo gonorrhoese fluxus
copia minor , & albidior evafit ; fed
eadem. Suafi ideo, ut aqua vegeto-
minerali , quam ex libra una aquae
fontaaae & drachma una aceci lithar-
gyrii compofui , lavaret artus.

Nec

Nec iic mutatur lcabies intn o&A-
duum, licet gonorrhsa jatn valde di-
xninueretur.

Ideo contra feabiem fequens adhi-
bui unguentum: ^:, pulveris hellebo-
^ ri albi, falis ammoniaci crudianadrach-
mamunam, axungise porcinse uncias
duas, olei rofacei gt. X. m. £ ung.
Bis per diem raodo hunc, modoalium
locum fcabiofum in artubus iUinivit;
parum exinde dolebat & rubebat.

SIc intra odiduum a continuata fo-
lutione mercuriah balfamica gonorr-
hoea , & paulo poft fcabies penitus
curata fuit.

Scabies autem hsdcce venerea non
fuit, fed aliunde acquifita^

Hellebori albi efficaciam in fcabie
jam aliquoties expertus. fum , & de-
beo hoc remedium clariffimo & ex-
pertiffimo Pringle ( *).

Ob-

Observatio V.

Vidua 47* annorum habitus exte-
nuati jam ukra duos annos fluore al-
bo maligno afFefta, deraura arthritide,
cephalaea nodurna, faucium ulceri-
bus, maculis venereis frontis & faciei
admodum protuberantibus , condylo-
matibus circa anum, oz^na nariumj
incipiente topho uln^ liniftrse, fjro»
phula in collo deturpata , meura ira-
plorat auxilir.m^

Dato purgante incipit altero die fo-
lutionis balfamicae mercurialis (n, 2.)
mane & veipere duo cochlearia fu-
mere ; bibit decoftum farfapariils &
cicucae cum lade. Fauces & nares
gargarismace (n. 4.J) faepius de die
eluuntur^ Maculae venereae frontis
& faciei quotidie bis folutione caulH-
ca Cn.'^-) niulta acjua rofarum diluta^
tanguntur.

Ma-

*) Obfervat. on the difeafes oft the Army*
on the itch* page ^iu

Maciilse veneres intra t\ es dies cru-
ftofe evadebanc , & ficcse,

Intra oftiduum dolores arthritici
retnitcebant , macula^ cruilofae jam pe-
nitus difparebant, adeo ut nec vefti-
gium earum fuperfic^

Cseterea fymptomata manebant ea-
dem,

Continuat per aliquot dies folutio-
nem mercurialem, fed febre intermit-
tente tertiana corripitur. Prohibeo
folutionem , & prsefcribitur a Medico
experciflimo , qui niihi hanc miferam
curandam dedit, purgans , & fubfe-
quis diebus cortex peruvianus.

CefTat febris intra quatuordeclni
dies ; fyroptomata venerea funt ea-
dem exceptis faucibus, quarum ul-
cera emendata funt.

Iterum

Iterum incipit folutionem ; fic fau-
ces magis emendantur , nares vero
magis tument; ideo cicutse dec-dutn
cum gargarifmate mercuriaii balfami-
co mifcui , & ut naribus attraheret
jufli ; externe nafo imponitur puls ex
farina & lade.

Sic intra quatuor dies detumefcit
nafus, nares magnam copiam puris
faniofi piorant.

Vix elapfo oftiduo iterura febre
intermittente admodum erratica cor-
ripitur.

Ideo ab omni mercurio denuo ab-
flinuit 5 & purgata corticem repetiic.
Febris intra quacuordecim dies ceflac
(*) , fed fympcomaca venerea , quas
reliqua adhuc erant , evadebant inte-
rea deteriora,

De-

*) Clariffimus Petit Fater febrem quarta-
nam quandoque luis venereae fymptoms

eire

4S -^ )e< ♦

Detnum a febre intermittente lihe^
ra, per tres feptiraanas folurione &
c^teris remediis uri potuir, fic dolO'»
tes arthrici , cephal^a , tophus & fcro«
phula penitus evanuere.

Remanlit fiuor albus fed !evior,
albidior, ozensa narium, & condylo-
mata circa anum.

Condylomsta folutione cauftica mo«
do tanguntur* & jam minora , crufto-

fa

elTs autumat, Ideo ia ils, in quibus luis
phsenomaia ajite plures annos comparue-
r3nt,*^er lalivattonetu mercurialem fanan-
dam febrem quartanam, quibusvis refiften*
tem febrifugis voluit. Alemoiv. de l* Acad^
Royalede. Ckirurgie T, Lp. J47. &c. Atta-
men huic opinioni contraria eft lllufi, L*
' B* vanSwiETiiN Cmment. T, L p. 10, ob-
fervatio , qui per mediam falivationem
quartanam iebrem conftanti typo pergen-
tem vidit. Ipfemet arteftari pofTum, me
ab inuudtione mercuriaii m tribus fubjedtis
venereis febrem intermittentem obfervaife»
quae nullo alio, quam cortice, remedio
potuit curari, & dato iterum metcurio re-
cruduit iterum aliquoties Itbris.

^ ) 0 ( ^ 49

fa evadunti, csetera methodus conti-
nuatur & fpero me illam penitujs cu*-
raturum.

Observatio VL

Vir 45*. aiiflorum habitus extenuatl
|am a novem annis adeo reiceratis go*
norrhoeis erac affeftus , uc vix ofti*
duum fine hoc molefto ftillicidio elfec ;
effluens iiquidum erat tempore, qUo
meam * impiorabac medlcationem , te-
nue flavefcens ; in media urethra
pruritum, atque fub urinae emiflione
moleftam tenfiionem, erigentecjue fe
pene magnum ibi fentiebat dolorem»
Fidem huic curationi, qu83 inje<^iO*
ne arcani alicujus iiquoris ab empyri-
co quodam promittebatur , non adhi*
beret monui,

Altero die purgans aflrumfit; die
poftera , cum abfceflum in urethra la-
tere fufpicarer , candelam balfamo ar«
C3ei illitam in urethram immifi.

D Ter-

50 -^- ) o C ♦

Tertio 'die cum novam applicare
ipfemec tentarem candelam, fubito
perfenfit dolorem in media urethra,
.& major , quam a cochleari coiFee ca-
pi potuiflet 5 copia puris flavi cum
aliquot fanguinis guttulis fuLito efliu-
xit.

Mes folutionis mercurialis balfami-
cse per odiduum mane & vefpere duo
cochlearia aflumfit ; pro potu ordina-
rio decodum farfaparills ^ & cicutae
cum lafte potavit bis de die, Per
mediam horam candelam unguento
mercuriah balfamico' iilitam fibi appli-
cavit.

Hoc integro fere o&iduo copiofa
adfuit gonorrhcea.

Altero ocliduo minuitur fluxus co-
pia , & color ejus albidior evadit. Hac
methodo continuatur , & demum can-

delcB

delae ficcae (*) applicantur , fenfim
ceflat omnis fluxus adeo ut trigerimo
a curationis principio die , integre cu-
ratus Vienna proficifceretur promic-
mictens fe mihi fcripturum fi rediret
malum. Toco curationis tempore nuL
lum exhibuic faUvacionis fignum»

Observatio VIL

Vir 35, annofum fanguinei habitus
jam ultra quinque annos reiteracis go-
norrhoeis affe61us , modo fimul glan^
dis & prsputii ulcufcula , unumque
magnum in glande condyloma habuit,

Daco purgante fubfequis diebus fo-

lutionem mercurialem balfamicam

fumfxc, Externe ulcufcula unguento

mercuriali balfamico deligantur ; con-

D 2 dy-

*) Compofitionem candelarum vide in ex-
pertiffimi & eximii Goulard mvref cbiruvg^
T. n. (^uem iibrum fatis aeltimare non pof-
fum.

dyloma bis de die* folutione cauftica
tangitur.

Primis diebus ampliora magis ac
fuppurantia evadebant ulcufcula, oda-
vo tamen die illa penitus curabantur ,
decimo tertio condyloma exficcatum
excidit.

Gonorrhcea mlnori copia fluxit,
applicavi candekm unguento mercu-
riali illitam.

Sic quarta feptimana integre cura-
tus eft, nec uUum fub curatione fali-
vationis prsebuit lignum.

Observatio VIIL

Homo 28. annorum extenuati ha-
bitus a fuppreffa ante tres annos go-
norrhoea archritidem contraxit, de-
mum colli fcrophulofas glandulas &
feptem profundg admodum lataque

fau-

•0- ) c ( ^ 53

faucium ulcera habuit^ cum mese fe
committerec curationi.

Primo die purgatur ; altero folutio-
nis fimplicis mane & vefpere duo
cochlearia fumere orditur. Bibit pro
potu ordmario decodum farfaparillae ^
cicutsB & fpecierum pecfloralium cara
lade,

Quarto die incepit exigua falivatio,
humor vero ejeftus magis glutinofus
quam falivalis erat ; fed fub ea faucium
ulcera admodum lardacea evadunt,
ideo bis quotidie penicillo, quod mel-
le rofaceo, pauca unguenti aegyptiaci
quantitace permixto^ imbutum erat,
tanguntur. Saepius eluitur os, & in-
jicitur faucibus gargarisma balfamicum
fine mercurio gumofo paratum. Ma-
ne & vefpere folumodo unum folutio-
nis mercurialis cochleare affumere
aegrotus jubetur.

D 3 -U03

Continuat fic falivatio in feptimum
usque fere diem , fed placidillitna fine
gingivarum inflammatione, fine den-
tium vacillatione ; uncise tres , qua-
tuor^ falivae intra diem ejiciuntur;
ulcera quotidie puriora , minora eva-
dunt Demum, quod mihi maxime
mirum fuit, ceiTat faiivatio fub con-
tinuato folutionis ufu, & licet ite-
rum mane & vefpere duo cochlearia
folutionis affumeret , tamen per to-
tum reliquum curationis tempus nul-
lum amplius faiivationis liabuit lig-
num.

Die decimo fexto omnia feptem fau-
cium uicera penitus fanata fuere, ar-
thritis penitus deliit , rediic fomnus.

Sed fcrophularum una, ab empyrico
quodam, emplaitro veiicaccrio (me
renuente ) eroditur , exulceratur.
Ideojufli, ut aperta fcrophula , quae
tamen vaide adhuc dura erat, ungu-

en-

•$• ) o ( •$. fS

ento bafilico , mercurio gunimofo
^nixto deligetur\> c^ter^ vero fcro-
phulae cerato meo mercuriaii fricen-
tur & demum forma femplaftri tegan-
tur.

Sic intra oftiduum omnes fcrophu-
te evanuere, aperca fanata fuit.

An in hoc cafu falivatio a meo mer-
eurio indufta fuerit, an a priori mer-'
curio adhuc in corpore retento qu^-
ftio eft. In 7tem enini prioribus ob-
fervationibus nulli falivatio fuit[mo-
ta ; praeterea hsecce falivatio ad fep-
tem folummodo dies duravit , nec
continuavit audaetiam mercurii mu-
cofi quantitate, quem adhuc per tres
feptimanas repetiit. Denique hic ho-
mo per tres jam annos varia prsepara-
ta mercurialia, & non diu ante meam
cu]rationem , friftiones ad falivatio-
tiem ufque adhibuit, per quas tameii
curatus nunquam fuit.

D 4 Ex

Ex fubfeqnis tandem obfervationi-
bus edoftus funi, illis utplurirouro
fubjeffis falivam moveri, qusg rcox
ante ufum mei mercurii vel fub ufu
inei mercurii , adhuc externe vel in-
terne fibi alium mercurium in corpus
ingerunt^ Id ab emplaftro vigcnis,
ab unguento neapolitano officinali,
a mercurio dulci , & a fpiritu fru-
menti vidi.

Videtur mercurius gummofus adeo
adaptare vias falivales , ut alius vel
antea vel fub gummofi ufu ingeftus
eo facilius falivationem efficere va-
leat.

Observatio IX.

Puella ig. annorum fanguinei ha-
bitus }am ultra medlum annum vulvse
labia, perinseum^ & ani totum am-
bitum innumeris parvis condylomati-

bus

bus obdudlum habuic , cum fluore al-
bo foeddo.

Purgatis primis viis incipit fumere
folutionem mercurialem balfamicam,
bis quotidie folutione cauftica cruftse
condylomatofse tanguntur, fic intra
tres feptimanas condylomata, quarta
autem hebdomade fluor albus evanuit.

Moleftum infuper habuit vaginae
pruritum poft fanata jam condyloma-
ta, fed perftante adhuc fluore albo^
Intra triduum hic pruritus evanuit in-
undione vaginse^ cum unguento mer-
curiali mucofo , & ufu trium balneo-
rum aquae Danubianse.

Observatio X.

Homo 35. annorum jam ante duo-
decim annos bubone venereo refoluto
arthritide corripitur atroci 5 quas va-
riis remediis mercurialibys traftata, di-

niinuebatur quidem, non autem integre
evanefcebat. Jam vero a fex annis
perpetua arthridide afFeclus vixit ; &
ultimo anno gummi venereum furgit
e feptima cofta vera finifteri lateris,
hoc guromi fenfim exulceratum mag-
nam copiam faniei purulenrae plorat,
exflccantibus traflatur, & partim pro
arthritide partim pro gummofo ulcere
fanando balneum badenfe prsefcribitur
segroto 5 balneo hoc uti inceperat , at
cum tertia vice in bahieo efTet , he-
miplegia afficitur, unde Viennam re-
dit aeger. Arthritis , licet adeffet di-
midii corporis immobilitas, adeo ta-
men valida erat, ut prae dolore per-
petuo clamaret. .

Sic inveniebatur aeger ab Eximio
Chirurgo, qui mihi eundem monftra-
vit & dein cum expertiffimi medici
alTenfu raeum ipli prsebuit mercurium
gummofum , cum decodo farfaparills
& lade. Exulcerato gummofo tu-

mori

'0' ) o ( -0^ 5^

mori unguentum mercuriale balfami-
cum iinponebatur*

Tertio die jam melius & cum minori
dolore asgrotus digitos movere valuic ;
plus faniei plorare incepit exulceratus
coilae tumor.

Decimo quarto die gummi refolutum
& confolidatum erat, ipfa arthritis &
paralyfis venerea intra quator fepti-
manas evanuerunt penitus, folus dolor
ifchiaticus adhuc fupererat, pro quo
penitus fanando Cl. Medicus pillulas
ex mercurlo guinofo, cicuta, & cara-
phora praefcripfit , & jam poft tres
dies etiam hicce doior fere evanuit,

Observatio Xr^

Puella 23. annorum jam a fexmen-
fibus fcabie venerea & condylomati-
bus admodum criftofis pofticam coUi
partem , buccas^ & manus obfitas

ha.

6o •0- ) o f •$•

habuit. Fluore albo , & mtolerabili-
bus rheumaticis arthriticisque vexata
fuic doloribus , prsfertim de nofte. |
Magnus denique tophus dextram oc- |
cupavit tibiam*

Intra quartuordecim dies fcabies
condylomataque emendata erant folo
mercurii mucofi & farfaparillae ufu,
limul omnes jam abieruut dolores..
Kullum hucusque dedit falivationis
lignum.

Sed ab hoc tempore topho , cujus
altitudo poUice quidem jam minor
erat, applicatur emplaftrum Vigonis,
& puella poft fex dies fputationem
aliquam , incommodamque fentiebat
deglutionem, ideo dabatur purgans,
fauces aqua vegeto-minerali eluebantur,
& fic incra triduum lenis haec faliva-
tio omiflb emplaftro & mercurio mu*
cofo cefTavit.

Poft

Poft hoc tempus iterum incepit: fu-
mere foiutionem meam & fme animad.
verfione falivationis penitus curata
fuit: hoc vero mirum eft fub ufu
hujusce remedii novum tophum in ti-
bia fmiftra apparuilTe & poft aliquot
dies iterum evanuiffe.

Observatio XIL

Infans unius & medii anni, cujus pa-
rentes venerei non erant , jam a me-
dio anno condylomata circa anum,
rhagodes & ulcufcula in labiorum oris
angulis habuic. Parentes credebant
a linteis infanti fuppolitis , quae forfan
alias fimili morbo infedlis fuppolita
erant, miafma venereum fuiffe com-
municatum.

Cl. Medicus dato leni purgante,
praefcripfit mercurii gummofi 3*?. in
upciis duabus fynipi violarum fubafti,
& una uncia aquse fumarise diluti^

Ab

Ab'hocce fyrupo mane & vefpere
cochleare coffee infanci datur cum de-
C06I0 farfaparillae^ Condylomata fo-
lutione cauftica, aqua rofarum diluta,
bis tanguntur 5 & iUico unguentum
eis applicatur^

Oris vero anguli exulcerati unguen-^
to mercuriah balfamico meo bis de
die iiiinuntur.

Haccemethodo effecimuSjUt infans
quarta no6le jam bene dormiret , qui
jam ab aliquot menlibus admodura
inquietas habuit noftes , oris anguli
magis exulcera^^a^ur per duos dies,
dein vero puriores evadebant , & de-
cimo die jam fanati erant.

Condylomata exliccata evanuere
die vigelimo tertio, Infans optime
fe habet & nullum falivationis prae-
buit fignum.

Pof.

■0)0(0. 6a

PoIIeni hifce plures alias obfervado-
nes adjungere , quibus felix iftius re-
jnedii & prompta efficacia ulcerius
comprobarecur ; fed eas utpote mino-
ris momenti^ nec prioribus magnicudi-
ne morbi pares, volens praecereo, da-
turus alias, fi quse inpofterum notatu
digniores occurant , hiftorias.

Caeterum fpem fehcls indies fuc-
cellus inde concipere me poffe videor,
quod paflim jam ab expertiffimis huius
urbis medicis hoc remedium segris &
repetitis quidera vicibus praefcribi in«
telligam. Magis me confirmavit Exi»
mii & primarii Cataphradae equitum
legionis Daunianse Chirurgi Mede-
RER amica reiacio , quse infignem hu-
jus remedii efFedum in pluribus cafi-
bus teftacur (*) .

In

*) Mit dev mn ihnen erfundenen Art das Qiieck-
filber in dem IVaffer zn geben hahe ithziuey^
md der Herr Staahs - Cbirurgus Zcerfen in
Arad etlichs dreifsig Verfuche gemacht ; der

^liick'

64 -0- ") o C ^

In oninibus fere , qui hoc remedio
ufi funt 5 adauftam obfervavi fecre-
tionem urins , quse & copiofa & faepe
mucofa graveolens profluxit» In ali-
qubus tamen fpatio quorumdam die*
rum copiam fudoris fpontanei , levan*
tis 5 in nuUo diarhaeam , faiivationera,
nifi alia mercurii prasparata interveni&
fent, deprehendi. AIvus in omnibus
erat hbera, etiam iis, (jui alias coniti-
pata laborabant-

In aliquibus gonorrhoeam , in aliis
fluorem album iterum per alicjuot dies
revocacum vidi.

In

gltkkliche Erfolg hat den Gehaueh diefet Mtt^
teis attch in itas Spital nacber Xemesvar uher-
fetzet , vjo^von ich Ihmn ausfiihrlichere Bericb"
te drfenden^ -werde ^c.

Siclo ndchft Arad
den /♦ Augujti^

Mk D B R K R,

RegtmentsChiruY^us vonB»
-Ddunifchen Cura/jier - Re-
^imentt

•0- 3 o c «^ 5f

Iii bubonibus induratis jamque ve*
tuftis nil adhuc peculiare vidi. Vid!
utique mollefcere hujuscemodi tumo*
res externe applicato atque incus ex-
hibito gummofo mercurip ; fed perfe-
dam refoludonem haftenus attingere
non potui. Neque id mirura videri
debeCj cum perf|)e5lum fitomnibus,
quam pertinaciter iftse indurationes &
quamdiu omnibus medicamentis etiam
optimis refiftant.

C A P V T IIL

Confe&arm ex Ghfervationihus partim bifce^

partim aliis deduUa^ mQrbos venereos

fpeUantia.

Scilicet an mea methodus aliis prse*
ferenda fit , doceat accurata hu-
jus methodi cum aliis uficatis compa*
ratioc

Viget autem hodiedum triplex mer*
curii exhibendi methodus. Primi mer*
riura Vivum externe ad falivatio*
E nem

€6 -fr ) O ( 6

uem ufque inungunt , falivationem
per aliquot hebdomadas adhibent , &
fic fuos sgros curare tentant.

Ahi ffiercurium vivum jes^terne par-
va dofi & interpolatis purgantibus fi-
ne excitata falivatione fuis ^gris adhi-
bent.

Alii denique varia praeparata mer-
curiaha ore ailumenda prasbent.

Ut autem miafma venereum a mer-
curio iners reddatur quinque requi-
runtur a Pathologis poftulata*

i^ Ut tanta in corpus ingeratur
n^ercurii quantitas , quae quantitati
miafmatis in corpore exiftentis do-
mandas , ac deftruendae fufficiat.

2) Ut mercurius per omnia & mi-
nima vafa ruat.

3) Ut quamhbet guttulam noftro-
rura humorum impra^gnet.

4)

4) Ut per aliquot tempus maneat
noilris humoribus junftus, & fsepius
cum iis circumducatur.

5) Ut demum miafma cum mercu-
rio per vias naturales commode ex
corpore eliminetur,

An jam hsec quinque requifita pri-
ma , iecunda , vel tertia methodus
habeat ? anque mea methodus hsec
praeftet ? paucis videndum eft.

In falivatione mercuriali copiofe
quidem mifcetur mercurius humori-
bus noflris , fed per falivationem cito
nimis iterum ex corpore ejicitur; nam
cum faliva primis diebus ejeiSa fimul
ejici, docet aurum in ore retentum;
quod a taH fahva albefcit, fed fi non
iterum novus ingeratur mercurius , fa-
hvatio continuata non ampiius dealbat
aurum, certo figno, quodomnis mer-
curius iterum e corpore fit eliminatus
E a C).

«1 ^ ) oC ♦

Q*), Ha5C ratio mihi videtur, quod
niuld repetka etiam falivatione curati
non fuerint; prsefertim ii, in quibus
brevi poft fecundum, tertiamve inun-
ftionem , jam falivatio copiofa orta
fuit, qua cito iterum mercurius ela-
bebatur.

Prseterea admodum incmmoda eft
falivatio, eO: perktdofa ^ nec cerfo cu-
rat, nec crUica eft, nec omni fuhje&o
adhiberi poteft , nec nece(faria eft.

Id demonftrari poteft per partes*
Et incommoda quidem fponte patenc , (i
modo confiderentur taediofa? inunftio-
nes , angina mercurialis , perpetua
febricula , continua per fex & plures
hebdomadas fputatio , neceflaria ab
omni fere cibo continentia , perpe-
tuus timor fuft^ocationis ad aurae frigi«
dioris allapfum, moleftiflima faucium

exul-

*) IlhJlYis T^ofen von RofeDftein Abhandluni
liott dencn Kinderhanckbehin C. de lue vene-
re<i

♦ ) O ( -0« 69

exulceratio, oris foetor, & emacla-
tum deni(jue poft curationem corpus.
Nil dicam , quod domi perpetuo vel
iedo affixi , vei camerae inciufi , in
putrida atmofphaera verfari debeant
aegri, etiam amicorum commercio pri-
vati, Nec plura jam addo , quum
graphice falivationis incommoda de-
fcripferit lllufir, L. B^ van Swieten

Sed & perkulofa eft falivatio ; nam
fubinde etiam ab optime inftituta hy-
drargyrofi violentiorem febrem , diarr-
hoeam ; dyfenteriam , h^moptoen,
maxmiliarum immobilitatem ^ quin &
fuffocationem fecutam fuiffe teflatur
Clariffimus Astrvc C**) & poft il*
ium expertiifimus Locher (***}.

Nec falivationem certum effe luiss
curandae remedium , ex eo patet,
E 3 quod

*) Commect.T, L J. /35. pa^. 106, 207«
*') In libro de morbis renereis.
***) MaximiU Locher obferv. pradicae cir-
ca luem p« 12»

70 '$-)©(•$•

qnod non adeo rara fint segforum e=
xempla , quibus poft unam & alteram
legitime inftitutam falivationem plura
mala venerea redierunt. Prseterea
ipfe expertiflimus Astrvc caodide
iacetur, nec gonorrhceam, condylo-
mata^ nec fiftulas, nec doloresofteo-
copos ^ exoftofes , fcirrhos , cariem ^
rhagades, ulcera contumacia^ herpe-
tem, lichenes, gummaca, carcinoma-
ta 5 potuifle falivatione etiam legitime
inftituta perfanari (*) .

Nec critica eft. Nam fponte excl-
tata falivatione venereum quemdam
curatum fuifle, nulla obfervatio tefta-
ri poteft^ Pr^terea innumerse dantur
flne omni falivatione optime curato-
rum , labe venerea infeftorum homi-
num , obfervationes. Et faniflimus
homo mercurio inundus etiam foeten-
tem cum fymptomatibus iisdem, ac
venereus-, falivam ejicic.

Nec

*) L. c. 3. paglna 427. ad pag» 453»

"9 ) 0 C ♦ 71

Nec in omni fubie&o adhiberi poteft
falivatio, Nam nec gravidis, nec in-
fantibus, nec peftore morbofis , nec
jarn valde emaciatis, nec epilepticis ,
nec qui fcrophulofas , auc valde exe-
fas habent fauces &Cc falivatio adlii-
berl poteft,

Nec necejjaria eft pro lue curanda;
curn innumera habeantur exempla ho-
minum valde fyphiliticorum fme omni
falivatione optime curatorum; cum-
que experimentis demonftretura fo-
lum mercurium fufKcere ad miafiia
venereum debellandum, facile patet,
falivationq ad iuem curandam opus
non efle ; poteftque mercurius cum
miafmate venereo commodius & faci--
Hus per vias confuetas, puta trans-
fpirationem , alvum & urinam expelli,

Cum jam mea methodus nec inco-

moda, nec pericula falivationis ha-

beat 5 cumque falivatione certior fit ,

& cura in omni fubjefto adhiberi pof-

E 4 fit,

fit, facile patet in quantum falivatio-
ni praeferri debeat, Tranfeamus ad
alteram methodum*

Maxime ob falivationis incommo*
da & pericula Clariilimi Viri ChicoY'
NEAU & Hagvenot mercuriijm par«
vis dofibus iiliniendum volebant, &
interpolatis purgantibus 5 ut falivatio
impediretur, Verum & hac metho*
do ipfa non raro praecer exfpeftatio*
nem mercurius , pauca licet quanti-
tare illitus , falivationem non coer-
cendam efflcit , & incommodum s^gris
regimen adhiberi debet , & quia mer-*
curius interpolatis purgantibus perpe-.
tuo iterum ex corpore ejicitur , cura»
tiones non adeo perfeftaB , & admo-
dum lentae fiunt, ut ego faltem per*
fepe vidi,

Jam tertia methodus examinetur,
Inter pra^parata mercurialia mercurius
dulcis, fubhmatus corrofivus, prseci-
pitatus ruber>, & panacese varise refe-

run-

♦ ) o C -«Sl 73

runtui^ Sed hsec omnia acria & ve*
nenata funt ; hinc magna dofi dari
non poflunt, nec debent, & parva
dofi data ob exiguam mercurii copiam
lenteagunt, hac faitem vircute, qua
miafma deftruurit,

Ex his folus mercurius corrofivus
fublimatus fpiritu frum.enti folutus ex-»
perientia adhuc efficaciflimus inveni-
tur; acris enim & venenata ejusdem
indoles oleo vini involvitur , caute &
cum obvolvente deco6lo datus raro
falivationem efficit; naufeofus fpiri*
tus frumenti fapor fyrupo corrigi po-
tefl:, multa aqua dilutus etiam debi-
lioribus fubje6tis exhiberi poteft. Et
omnino expertifllmi Locher , alio-
rumque Clariflimorum Virorum expe-
rimenta docuerunt, in millenis cafi-
bus hoc remedium infignis effe effica^
cias, fi cauce & fat diu detur, quod
& ego per fex & ultra annos in ca»
ftris ultinio bello expercus fui.

E 5 C^-

Caeteras mercurii exhibendi nietlio-
dos non examino , cum vel ineifica-
ces fint, vel inconfuetae : fic ^thiops
& cinnabarisjam a Summo Boerhaa-
vio C*) interne data in lue venerea
inefficacia habentur. Sic quidam mer-»
curium vivum cum purgantibus, alii
cumbalfamo peruviano, cum terebin-
thina, alii cum camphora & faccha^.
ro exhibent , fed per hgec addita ,
prout varia eft additi virtus evacuans,
nimis cito mercurius iterum & quoti-
die peralvum, per urinam, vel per
fudorem ejicitur , vel cum faepius haec
addita mercurium a falivatione cohi-
bere non valeant, is per hanc viara
adhuc citius elabitur,

Ex: his ergo patet , mercurium
gummofum , quia incommoda & pe-
ricula falivationis vel nunquam vel
]pariilime timenda habet, quia magna
& requirita dofi ingeri tuto poteft,

(juia

*) Chera. T. II, ^/432, atque Tom. I. pag;»

•i^ ) 0 C *• 75

quia facilius cum noftris humoribus
fluit , quia citius in miafma venereum
agit , quia omnibus fubjeftis exhiberi
poteft, ideo aliis mercurii exhibendi
methodis effe praeftantiorem.

Liceat jam hisce confedlariis ad-
huc jungere fequentia.

1 . Solus mercurius fufficit ad miaf-
ma fyphiliticum debellandum.

2. Mercurius topice locis venereis
applicatus citius agit & certius in miaP-
ma, quod topice alicui parti adhae-
ret.

3. Ideo praeter internum etiam ex-
ternus ejusdem ufus adhiberi fimul
debet.

4. Sed mercurius maxime miafma,
non autem effectus a miafmate jam fa-
ftos , e folidis noftri corporis partibus
aufert. Id docent morbi poft faliva»
tionem relidi.

5. Ideo fub ufu , vel poft ufum
irercurii , pro varietate fymptoma-
tum adliuc alia indicata remedia ve*
nereis exhiberi debent.

Hinc nemo mihi fuccenfere debet ,
quod fsepe pro ratione circumftantia-
rum alia medicamenta mercurio admi-
fcuerim. SpeGificsm autem cujusvis,
mali venerei medelam proximo libel'-
lo QQmmunicabo.

C A P V T IV.

Nova hypothefis de a&ione mercnrii in
vias falivaks.

Mercurius inter omnes humores anima^
les cum muco maximamhabet affinita^
tem. Id evidenter docent experimenta
1. 2. 3, 4. 5. 6, cum eo enim facilli-
mefubigitur, & fubaftus manetedam
aqua dilutus , & fpatio aliquct meYi-
Uum affervatus. Nec idem cum fan-

guine.

.0. ) o ( «0. 77

guine, fero, bile, ovi vitello , albu-
mine, glutine aminali fuccedit.

Mercurlus gummi arahico fubaSius (i^
milimus efl illi ^ qui per mucum animalem
revinSfus ej} ^ & ope hujus metiftrui fa^»
cillime cum,cceUris noftri corporis liquidis
mifceripokfl. Hoc doceic experimen-
tum VIIL

Mercurius velperos^ vel per vafa^
reforhentia extern<z corporis fuperficiei in
nwffam fanguineam du&us omnium fyfle-
matum mucoforum primum invenit infau-^
cihus. Per aortam enim ejedlus ^ in
carotides & fubciavias arterias pulfu%
nullibi glandulas mucofas obvias ha-
bet , nili in faucibus & narium antrls*
Huc appulfus lege affinitatis & ad-
hsefionis muco jungicur, & in hisce
glandulis retitfetur , praeterlapfurus
easdem, niii humoris mucidi amici*
tia retineretur.

Hinc intelligitur , unde illa conge-
ftio humorura ^ & tumor faucium an-

te

78 «0- ) o ( •0»

te falivadonem oriatur. Patetque
haudquaquam a fola circulatione , aut
impetu argenti vivi, fed ex fingulari
ejusdem cum muco affiiiitate rationem
effe petendam , cur hisce organis prae-
cipue adhsreat. Atque iftud primo
demonftrari oportebat; nunc ad alia
tranfeo , ut inteljigatur ratio fali vatio-
nis,

Omne fyftema fecretoriumfpecificam ha-
het irritabilitatem^ qua fiat ^ ut non pro-
mifcue ah omni^ fed a certo folum^ &
fpecifico fiimtilo moveatur. Id per obfer-
vata plurima eviftum eft , & pro cer-
to afllimi poteft. Ita cantharides ma-
xime movent fyftema uriaarium &
fpermaticura; emetica ventriculum;
purgantia etiam per venas canis inje-
da*^ vel infantis abdomini extrinfecus
liiinita inreftinorum fyftema nerveum
movent , & diarrhoeam provocanc ;
fumus accenfi fulphuris pra^ omnibus
pulmonum nervos vellicat, nares ho-

minis

minis non movet facile; fatuiis betse
fuccus , omnis acrimonise expers , na-
rium fyftema in ftemutationem ciet (*);
Lux vividior folum oculum gravius
afficit , in toto reliquo corpore nuliaiii
mutationem producic.

QuU igitur repugnat^ quominus ea-
dem ratione faliva ac muci organa a mer-
curii fpecifico ftimulo ita irritentur , ut;
nunc muci acjalivdc fecretio multo , c^uam
ante , uherior fiat ? Haec opinio ,
praeterquam quod certis nitatur fun-
damentis, eciam phsenomenis exade
quadrat.

Video autem , quid pofljt opponi.
Nempe, detur etiam , mercurium ia
mucofls faucium glandulis uniri muco,
& retineri , & ftimulo fuo hasc orga»
na afficere , non ideo perfpicitur , cur
ex falivalibus glandulis maximum o-
riatur profluvium , cum certe mercu-
rius non perinde facile faliva, ut mu*
co, fubigatur. Ad

^) CiariffimiProfeinCRANTzmat.med, T.I,

80 ■$• ) O C ^

Ad hanc objeftionem comniode
refponderi poteftj neque adeo ex in*
genio 9 (juam ex phssnomenis natur®*
Arenula in oculum illapfa fequicur in*
gens lacrymarum profluvium , irrita-
ta glandula lacrymali , etii ad illam
arenula nuncjuam pertigerit , nec per*
tingere poffit. Acri aromate apici lin»
guae impofico mox copicfum ialrvag
profluvium oritur , etiam fic irricatis
glanduiis falivahbus, dum tamen fti*
mulus non his, fed linguae papillis
fuit applicatus. Et naufeante ventri-
culo falivare incipiunt homines, cau-
fa in diiTito loco haerente , & falivant
pariter plumula irricatis faucibus.

Etfi. igitur mercurius potius iii mu-
coiis faucium , quam falivalibus glan*
duiis 5 accumuletur , poteft tamen
pofteriores has vel per confenfum effi-
caciter irritare, ut augeatur falivalis
laticis fecretio, etiam magis, quam
ipiius muci*

itfgo falivatioms a mercttrio induBs
cauja ex adbaftone hiijus ad glandulas faU-
cium mucofas ^ & inde orta per confenfiM
falivaUum ghndularum ifritatione^ repe-
tenda videtur, Nec miruni videri d^*
bet, etiam a blando & fimplici mer-
curio*, iiullis falibus exafperato, fali-^
Valia organa irritari^ Non eft de na^
tlira ftimuli irritantis, ut fit acrimo-
nia prseditus * fatuus betse faccus irri-
tat nares & fortem det fternutatid-
nem. Tepida aqua blandiffima cof
& iriteftina irritat , & horum motuni
fufcitat^ Eft enirii peculiaris p^rtium
diverfarum corporis liumani irritabili-
taSj & funt, qui liuic refpondent^
ftimuli quoque peculiares^

Mercurius gummi araUco fuha&us fpe^
cificum fuum flimmum in falivalia organa
ixercere neqUit. Hoc docent omnes
obfervationes prafticss recenfitse C. If.
Novi etiam fubjedta admodiim pitui-
tofa, quse mercurium dukem diutiu^
F fine

fme falivatione aiTumferant. Novi

etiam duos ^gros , quibus ex aliis

prseparacis mercurialibus oborta fali-

vatio ftatim rainuebatur, ac demum

ceffabat , giimmi arabico in emulfio-

ne exhibita-. Difcimus hinc , quam

mirae & non prsevifae corporum pro-

prietaces ex diverfa horum mixtione

oriantur. Simplex mucilago demic

mercurio ftimulum fuum fpecificum^

dum incerira vira ejusdem antivene-

aream illibatam confervat! Reftiffime

hinc pr^cipit lllujlr. L. B. vanSwiE-

TEN , ut cegri^ qui fpiritu frumenti

cum mercurio utuntur, iargam de-

cofti hordei , vel alterius cujuscun-

que emoUientis copiam potent (*).

Nempe hscce mucilaginofa aptiflima

funt obvolvendo mercurio , ne is fti-

mulo fuo falivam cieat.

Mercurius muco fubaStiis facilius ex
primis viis^ aut exterm corporis fuperficii

■ in

"^J Tn epiftola ad CbrifT. Joh, Benevenutum ^
quae inferta eft ro»wit'/2*. de reb, infcient* nat*
y med. ^ejtu^ T. V* p» /i^*

in fanguinem tranftt^ quam mercurius vi"
vus mn Juba&us. Vivus enim mercu-
♦rius deglaticus e primis viis iteruni
fuo pondere elabitur, nec adhssret in-
teftinis , & licet praefto flt mucus pri-
marum viarum^ tamen cum hoc iUam
11011 adeo bene fubigi poffe^ ut adhse-
reat ^ ac iliud extra corpus huma-
num ope piftilli fit , quivis facile per-
fpicit, Nam & ipfse mercurii particu-
ise fefe attrahunt mutuo , & quamdiu
h^c attra6Ho fortior eft attraftione
earundem cum muco^ tam diu nuUa
vera fubaclio contii^^gere poteft.

Mercurius mucojus facilim & aquahi*
lius per vafa fluit • quam imguento pingui
inun&us, Minorem habet raercurius
cum pinguedine, quam cum muco,
affinitatera (*). Hinc fsepe cum pin-
guedine inundus mercurius, dura in
corpus penetravit, iterum fefe pin-
guedine exuit, & partim glandulas
faucium petit, falivationera ciens,

F 2 par-

"*") VM^atur Experim. VL nec non Exper. XV*

u '•0' yo Q ^

partim ad muclparos inteftinprum fol-
liculos ruit, diarrhoeam provocans,
partim finoviales glandulas intrat^ ar-
ticuiorum impedimenta efficiens^ pr^^
fertim vero genuum^ ob majorem hic
loci glandularum mucofarum copiam^
Fauces euim , inteftina , & articuli
potiilimum a m.ercurio afficiuatur, ut
vidi. Contra vero mercurius mucQ
fubacSus 9 ojmnibus corporis humani-
liquidls mifcetur facile, (per expe-r
rim. ) ; cum omnibus ergo liquidis &
per omnia fere vafa fluere inoffenfo
pede poteft, & per^univerfam humo^
rum maiTam diftribuitur sequabiiiter 5
nec eft racio cur jam remoram pate^
retur in organis mucofis 5 dum fuffi-*
cienti muci copia jara faturatus eft,
Hinc etiam inteliigitur, cur mercu-.
rius mucofus , etiam magna quancita^
te fumtus, falivationem rion moveat;
& hinc cciam citlor ejus, quam alio-
rum prajparatorum mercuriahum in lue
domanda eflPeclus eft, cum per om-.

nem

nem fanguinis maiTam sequaliter difFan*
datur , & ea doli fine noxa fumi poC-
iit^ qua nuilum aiiud. Hoc docent
obfervadones noitrse , ii cum aiiis
conferantur.

Qtiomdo vero mercurius agat inmiafma
venereum^ illudque deflruat ^ nemo opinor
dicere poterit , nift prius ipfms miafmatis
bujus natura perfeEte cognita fit. Ego
Jiac in re lubens meam fateor ignoraa-
tiam 5 & ea ipfa , quee de faiivacionis
theoria protuii, ut liypotiietica inte-
rim , judiciis Maximorum Virorum
propofica tantummodo volo, gratula-
turus milii 0 fi quis alius meliorem de
mirabili argenti vivi aftione tlieoriam
invenerit ^ demonllrarit.

FORMVLAE MERCVRIALES,

N, L SolutiQ mercurialis fimplex.

^. Mercurii vivi depuratiffimi. draclij.

Gummi arabici drachm. II.
terantur invicem ia mortario lapideo,
^ddito medio cochieari aqu^ fumari^,
F 3 do-

donec mercurius penitus difpareat in
mucum.

Exacle fubaclis admifce fenfim con-'
terendo

Syrupi Kermefini Unc. B.

Aquae fumariss Unc. VIIL

D. S. mane & vefpere cochlearia duo.

N. IL Solutio mercurialis balfamica.

5^. Balfami Copaivae

Gummi arabici ana drachm. f?>
terendo fubigantur. Exafte fubadis -
adde fenlim conterendo

Syrupi kermefmi drach. IL

Aquas fumarice Unc. II. '
tota hsec folutio mifceatur cum priori
N, I. bene concuffo vafe dentur mane
& vefpere cochlearia duo.

N. IIL Sehtio cauflicaprocondylomatihus.

^. Aqu» fortis Unc. I.
Mercurii vivi drachm. IL
Plumbi fimpl. drachm. L B

fiat leni calore folutio.

N. IV.

.0. ) o C '^ ^^

N. IV. Syrupus memmalis,
5c. Mercurii vivi drachm. ^*

Gummi arabici. drach. I. ^*
terantur invicem in raortario lapideo
addito medio cochleari aqu^ fumari^,
donec mercurius difpareac in mucum ,
feDfim conterendo admifce
Syrupi violarum Unc. 11.
Aqu^ florum fambuci Unc. t
D. S. pro infante cochleare coffk'e
mane & vefpere.

N. V. PilMdd mercuriaks
5c, Mercurii yivi dr. I»
Gummi arabici dr. 11.
Terantur invicem addito medio coch-
teari aqu^ in mucum,
Huic bene fubado adde
Extrad. cicutas 3j.
Pulveris liquiriticB q. f,
m. f. pil gr. ij. S^ mane & vefpere 6.
pro do(i.

N, VI. Unguentummercuriakftmpkx.
jpc. Mercurii vivi

Gummi arabici aa Una (i^

Su-

88 •$« ) o ( ■©'

Subigantur addito Gochleari acjuss iii

inucum.

Huic admifce

Unguenti nutrlti recent Unc* L
m. d. ufui.

Subiiide canipboram & faponemni-
grum, qusndo tumoribus induratis^
lubinde bairamura , quando ulccribus
iliud adhibui ^ addidi^

N, VII. Ceratum mercuriah pmplex.

^. Mercurii vivl

Gummi arabici aa Unc. f?,
Subigantur addlto cochkari aquae id
mucum^

Adde cer83 liquefaftse &
butyri Cacao q. S.
pro formando cerato. d. ufui*

F I N I §.

^>i^^

J^^^^gj^aijM^^

''^i^i^l^llJlfll^Vy^^yWMBWi^hlL^Jii^»!^

^

^^B

^^p

tf

^9

T->-,

^n^

p

'.^'

«S*as