Skip to main content

Full text of "In Euripidis Helenam coniectanea [microform]"

See other formats


MASTER 

NEGA  TIVE 

NO.  92-80597-12 


MICROFILMED  1 992 
COLUMBIA  UNIVERSITY  LIBRARIES/NEW  YORK 


as  part  of  the  ^ 

"Foundations  of  Western  Civilization  Preservation  Project" 


Funded  by  the 
NATIONAL  ENDOWMENT  FOR  THE  HUMANITIES 


Reproductions  may  not  be  made  without  permission  from 

Columbia  University  Library 


COPYRIGHT  STATEMENT 


The  copyright  law  of  the  United  States  ~  Title  17,  United 
States  Code  -  concems  the  making  of  photocopies  or  other 
reproductions  of  copyrighted  material... 

Columbia  University  Library  reserves  the  right  to  refuse  to 
accept  a  copy  order  if ,  in  its  judgement,  fulfillment  of  the  order 
would  involve  violation  of  the  copyright  law. 


AUTHOR: 


RIBBECK,  WALTER 


TITLE: 


IN  EURIPIDIS  HELENAM 
CONIECTANEA... 

PLACE: 

BERLIN 

DA  TE : 

1865 


Restrictions  on  Use: 


COLUMBIA  UNIVERSITY  LIBRARIES 
PRESERVATION  DEPARTMENT 


Master  Negative  # 


BIBLIOGRAPHIC  MICROFORM  TARGET 


Original  Matcrinl  as  Fiimed  -  Existing  Bibliograpliic  Kecord 


Tm 


88EX3 
Ell 

Q 


68EE 

ze 

v.,2 


''-  ^ 


^      '  .'-yi''^! 


TT^ 


•  1 


Ribbook,  Y/alter,  1858-   .^ 

•••In  Euripidis  Helenam  oonieotanea- scripsit  W« 
Ribbook  ...   Berlin,  KrUgor,  1865. 

24  p.   27  X  20^  om. 

"Erator  jahrosboricht  aber  daa  Luiaonstadtisoho 
GymnaBium  in  Berlini" 

Anothor  copy» 

Vol-.Miu-  „f  paillplll,;». 


J>  J  r-  » 1-w 


>  J  r-  » i-v 

-/XO.,..  r 


TECHNICAL  MICROFORM  DATA 

FILM     SIZE: S^_TJ2^_^ REDUCTION     RATIO: 

IMAGE  PLACEMENT:    lA  (^U^  IB     IIB 

DATE     FII  MED:____.Xl_'?7rf.^_ INITIALS vT^ 

HLMEDBY:    RESEARCH  PUBLICATIONS.  INC  WOODBRIDGE.  CT 


/y^ 


c 


Association  for  Information  and  image  iManagement 

1100  Wayne  Avenue,  Suife  1100 
Silver  Spnng,  Maryland  20910 

301/587-8202 


[^- 


Centimeter 

12        3        4 

iiiiliiiiliinliiiiliiiiliiiiliniliiiilii 


Inches 


5         6         7        8         9        10       11        12       13       14       15    mm 

llllllllllllllllllllllllllllllllllMlllllllllllllllMlllllllilllllllhlllllllllMlllllllllllllllllllllll 


T 


T 


T 


MT 


M  T  T  I 


1.0 


l.l 


1.25 


l^  |2.8 


Ib 

Itt 

u. 


32 

|4  0 


1.4 


2  5 
22 

2.0 
1.8 


1.6 


I  I  I  I  I 
5 


MRNUFPCTURED   TO   PIIIM   STRNDRRDS 
BY   fiPPLIED   IMfiGE,    INC. 


I 


^^ 


%fl   1 


Erster  Jahresbericht 


uber  das 


Luisenstadtische  Gymnasium 


'  ^. 


i 


m 


iiiyi. 


lultult: 


1.  In  Euiipidis  Heleuam  eoniectaueit  stripsit  W.  Ribbeek. 

2.  Schuluachrichten  vom  Stadt-Schulrath  Dr.  Hofmaul 


Berlin,  1865. 

Druck  von  Franz  Kriiger.   Liuden-Strasze  40. 


t 


1 


f 


m 


EURIPIDIS  HELENAM 


CONIECTANEA 


SCRIPSIT 


TV.  RIBBECK. 


i 


\ 


Ciuripidis  Holonao  (|iiiilis  :i<l  nostiMin  inonioiiani  servaia  csl  einondantlae 
«juannjuain  non  sunt  ita  panei  tjui  opei-am  impenilerint  utilissiniani,  niliilo  lainen 
minus  in  hac  eius  poetae  falnila  unius  codicis  auctoritate  nobis  tradita  nt  multa 
leguntnr.  quae  c<'rta  ratione  numquain  corrig'entnr,  quia  solus  Euripides  corrigere 
posset,  si  al)  interis  re<liret,  ita  liaud  paueiores  inesse  Jocos  corruptos  (|ui('uniquc 
Euripidein  noverit  Cobeto  i'.\etq»to  fatebitur,  qiii  sint  ita  eomparati.  ut  luui  sit 
iiulieandus  noxii  (jui(l(jiiam  (juia  snjierflui  fecisse,  cjui  postquam  alii  eos  emendare 
frustra  conati  sint  denuo  (juid  ij)se  ad  poetae  sententiam  intellegfndam  praestare 
possit  fuerit  oxpertus.  Ex  hoc  g-enere  hae  scribendi  iaeiiltate  oblata  in  animo 
mihi  est  de  no.niullis  (juid  sentiam  proferre. 

1.  In  ])i-olog-o  Helena  postquam  exposuit  Tunonem  odio  Alexandri  motam  im- 
pedivisse  ne  ille  ipsam  a  Vtniere  sii>i  piomissam  Menelai  uxoii-m  domnm  dii(.'er(  i, 
sed  inaiie  simnlacrnm  atVrium  ex  eaido  illi  dcmisisse,  quod  Idaeus  liospe^  Troiuni 
vehens  verain  lovis  iiliam  rajniisse  sibi  visiis  csset,  addil  liis  m.ilis  eonvenis^e 
lovis  eonsilia'),  (jiii  ('iiin  ct  Terram  inatrem  pondcre  iniii'a\  esccnte  iKnninum 
multitudinis  ali(jnantum  liberatnrus  essef-)  ct  fortissiiniim  totiiis  («racciac  virum 
gloria  ornaturns,  his  causis  arnia  moverit  (Iraeeornni  eontra  Troianos.  Atque 
ita  faetum  esse  ut  nomine  siio  atrocissimnm  belliim  excitaretnr.  tSe  antem  ipsam 
a  Mercurio  sublatam  per  anras  in  Aegyptum  esse  ductam,  nt  Menelao  lectum 
puriini  servaret.     Et  ita  ([nidem  dicit  v.  4-1: 

/.7-;<ov  Oi  «X      \\rj>xr:  cv  zvy/r/.ijv^  ^iikoor 

/ii'JC*    -Jj^^fj       ZZ    fjKV.U^J     llf>OjtS(l>C    Ifj^U^rj-i, 

zctvToiV  r.\jfj7JM0t  3o»'if>ovs3-:7:ov  porjT<uv. 

rly.irjCmriV    (UC    3(i»37lU.t    M3Vr!/.3'0    Ar/oc 


1)  3G  -A  6'   rvi  Ato;  Bo-j/.cjuat'  ot?.>,a  toTjOc  sjii.j^ctivEt  y.azoT;.    :iii  lew.i<lmii  l^.  'W.occ' 

2)  Hoe  siinipsit  Kurijnikv^  cx  Cvprii?  parmiuil.us.    Vi,l.  Zeiieohi-.  f.  ti.  Gyiniififialw.  18o2  p.  «55. 


1* 


-'•'-*- 


Quac  qui  accuratius  logerit.  fucrcre  eum  non  poterit  yersum  47  praecedenti- 
b„s  minus  apte  continuari,  Xum  qni  «cri,.«it  verba  oi  v4p  ^^f^^i  >""  ^->--  « 
voluit  a  love  Morcurinm  iussnm  fnisse  Heleuam  cx  patr.a  toUcre  V.x  autem 
crit  cui  persnaaealur  Heri  potuissc  ut  Inppiter  boc  nnum  tilio  mandaret  ut  ex 
Sparta  HeU.uam  auferret,  cnm  tamen  idem  non  addcret  nbi  tcrramm  abscond, 
cl  vellot  At  tantum  abest  ut  in  seqncntibns  huic  nostrae  cxspeetat.on.  satis 
«-.t  nt  poeta  voluisse  videatur  lovcm  Mcrourio  pcnniBissc  Helonan,  c.  traderc. 
q;,eu.  ipso  Moreuri,..  pien.issiu.um  mortalium  oxis.imaret:  dicitur  en.n.  Ma.ae 
filius  Protco  illam  tradidisse  .«vt-«v  ::po/i>(v,--  5<u..fovi,.«Tov  Ppo.r.v  vorsu  47.  non 
lunuitor  P.oteum  pic.tissimmn  .nortalinm  i,.dicavi9se.  lam  cnm  credc.-e  non  pos- 
si...us  Euripidcn  ips,.m  rem  ita  confudisso.  quacrendnm  crit  qno  modo  loeo  nostro 

iiKHlioina  afterri  possit. 

Duas  autom  video  uicdendi  vationes,  quarum  altera  simplicior,  altera  nihilo 
n,mus  uisi  fallor  praestuntior  est.  Simpliciorem  rationem  sequetur.  cui  v.  47  eicien- 
dus  esse  videbitur,  quo  deleto  nihil  desideratur  neque  quidquam  obscuri  aut  vitiosi 
relietum  videri  potest.  Sed  uescio  an  tota  lovis  commemoratio  P-^^  ;-^-;i;^^- 
hic  alieua  sit  a  poetae  consilio  et  ab  interpohitore  demum  ex  versu  963  huc  illata, 
ubi  Menelaus  Proteum  defunctum  rogat: 

azoSo^.  draitw  xt^^v  iarjv  oduapxd  3£. 
Yv  Zsu?  £r£[i<{/c  ostjpo  (301  awCsiv  ijioi. 
Xum  cum  iam  antea'dictum   sit  lovem   belhim   excitare   vohiisse   inter  Graecos 
^t  Troiauos,  quid   opus  est  hoc  iterum  dicere?    Si  luppiter  benum  iUud  movere 
constituerat.    Heri    non    potuit   quiu   Helenam    ev   hominum   conspectu    tollendam 
curarct:  uumquam  enhu  Menehms  exercitum  contra  Paridem  collegisset,  si  post- 
,nam  ex  Oreta  Spartam  rediit  uxorem  domi  repperisset.     Dixerit  fortasse  ahqms 
poetau.  verbis  quae  sunt  oi  ,ap  ^us^ai  uo.  Za^.  non  tam  siguiticare  vohiisse  love 
auctoro  Ilelcuam  domo  ereptam,  quam  inter  omnes  mortales  ipsum  Proteum  a 
love  clectum  fuisse,  cui  Helena  in  manus  traderetur.  quia  dubitandum  non  ftusset 
,uiu  iutactam  Menelai  uxorom  ille  servaturus  esset.    Qui  tale  quid  in  verks  dhs 
inesse    sibi    pcrsuaserit,    ei    versum  47    eiciendum    esse    patet,    «am    partic.pnmi 
-ooxoivac  uon  potest  nou  ad  Mercurium  referri. 

'  '  Sed  ne  ita  quidem  omncm  loci  difficultatem  sublatam  esse  videbis,  si  fabulam 
nostram  porlegendo  longius  processeris.  Etenim  mirabile  dictu  quotquot  vm 
docti  huius  tabulae  vorbis  emendandis  operam  dederunt,  nemodum  animadvertit 
Holenam  in  hac,  de  qua  h.quimur,  re  narranda  sibi  non  constare,  sed  diversis 
locis  diver^a  referre.     Vide  quae  dicit  versibus  240  sqq. 


d  8s  ypujsoi?  Opovoi? 

Aihi  6ra-'xdXi3aa  aitivov  'Hpa 

Tov  a»x'j7:oi»v  t7:t\iflz  Maidooc  yovov, 


OC    JXi 


246  dvap-dsac  oi'  atUspo^ 

xdvoc  "(■aiav  eU  dvoXpov 
i'piv  £oiv  idXatvav  i\h-rj  v,-\. 


Et  iterum  versu  673: 


d  Aioc  u'  a)jt'/rjt  roXscfEv. 


681    TXdixova  TAauovcoc  i-sAaa'  Aiyut:':»). 

Itaque  duas  liabemus  Holenae  dc  eadom  re  uarrationcs.  quarum  altera  tieri 
non  potest  quin  supposititia  sit.  Quid  enim  causae  excogitari  possit,  cur  iu  pro- 
logo  dicat  love  auctoro  se  a  Mercurio  iu  Aegyptum  esse  hitam,  posloa  autem  et 
choro  et  marito  a  luuone  Mercurio  id  maudatiuu  esse  uarrct? 

Quae  cum  ita  sint,   ut  breviter  dicam  quod  sentio,   et  verba  illa  oi»  Yap  r^^i- 
XT,cf£  uo'j  Zsuc  ot  versum  47  obclo  uotandum  ccnseo,  ut  tota  oratio  sic  procedat: 

Aa[iwv  0£  jx'  '  KpuTj?  £v  ztu/aTstv  aiHipo; 
V£'^£X*(;  xa).6^I>ac  tovo'  ic  otxov  IIpcuTscuc 
top'j3ai}'.  toc  3(oCfatui  Msvs/vSfo  Xi/oc. 

Nam  vocabuhim  dxipaiov  versus  4S  uullius  momeuti  est  ac  facile  ab  inter- 
polatore  addi  poterat.  Ita  lunoni  soli  tribuitur  quod  oi  tribuondum  est;  luuo  enim 
vindex  matrimouii  cst,  quare  ct  impedivit  ne  Paris  Holenam  secum  abduceret  et 
curavit  nc  ab  alio  vis  Meuelai  coniugi  atferrotur.  Quamquam  hoc  non  ita  iutel- 
legendmn  est,  (|uasi  Iup])itcr  prorsus  nou  particops  fuorit  consilii  Helenae  iu 
Aegyptum  transforondae.  Immo  ipse  quoque  constituerat  eam  illic  abscondere, 
sed  ut  bellum  inferrent  Graeci  Troiauis,  nou  ut  uxor  Menehio  fidem  servaret. 
Atque  cum  sit  luppiter  summus  rerum  mortalium  rcctor,  mirum  uou  est  quod 
Menelaus  versu,  quem  iam  supra  mcmoravimus,  963  dicit  a  love  Helenam  Proteo 
missam  esse,  quamvis  non  multo  aute  ab  ipsa  uxore  audierit  lunone  auctore  hoc 
esse  factum.  Heleua  autem,  quae  aliis  locis  manifosto  conqueritur  quod  a  lunoue 
ex  patria  subhita  sit,  in  prologo  nihil  aliud  dicore  potest,  quam  tale  quid:  sese, 
cum  luno  prohibore  voluisset  id  quod  Veuus  Paridi  promisisset,  luppiter  autem 
bellum  excitare  constituissot,  utroque  mimine  iubeute  in  Aegyptum  esse  ductam. 
Atque  haec  senlentia  inerit  reapse  in  verbis  eius,  si  lcgerimus  ut  supra  proposui; 
sin  servautur  verba  ou  -.ap  r,u£).r^3£  uou  Zsuc.  lovi  ilhid  consilium  tribuitur  soli. 


\ 


6    

2.    Teiiero,  qiii  de  iioinine  rogatiis  haec  dixir  verj«ii  84:  su-  tmv  'A-//ai<7jv  w  vuvoti 
Ttov  aJ)/a'a>v.   resiiondet    Fleiena:     /'JTaoot    3'  'KXiv^^v   sf   i:u-u  ;)a'ja73riov.    sed  iteruni 

quaerit  illa  versn  8(5: 

i-Arj  -ctc  ct;  -oihv;  Ttvoc  i;otooav  3£  /f./^; 

Ita  Kirchhoffins  iu  eodice  h'gi  docet,  Herniannns     lihri TtV.c;  j^otooav  3£  /pr,.' 

Neutrani  scnpturani  ab  Euripide  ortfun  esse  patet,  cuui  apu.l  tragicos  poetas  in 
prinio  tanlnni  senarii  pede  anapaestus  ita  a.huittiilur,  ul  n..u  sit  uoniiue  proprio 
etfectus.  Variii  viri  .locti  experti  sunt.  lV.r>.)iMis  TtV.c  t";  rzooav  3e  /f.r;.  ahus 
T:fe  -ot';  I..  Diii.l.u-tius  TtVc.  3'  a'j'>iv  i/o>,v.  Khii>h-ius  r^Div;  tv  3'  (i.  e.  Tot  3«) 
£;ot'jootv  33  /fir;.  PHugkuis,  (iiiem  reccutiores  secuti  suut,  :i'v'  dcot-joav  32  /ry/';  llaruin 
omuium  lectiomnn  nescio  an  minime  prohanda  sit  ea,  quae  iu  uovissimis  editioui- 
bus  invenitur.  Xam  cuni  verha  ilhi  tiv"  i$ofjr>iv  33  /yf,;  sensu  nihil  .htfeniut  a 
prae.-cdoutibus  ti;  3-.  ita  ul  .luplex  sit  liaec  Jlt^lenae  .iua.'stio.  Teucer  Iria  respoudet 
edeus  uon  s.)huu  snum  et  patriae,  sed  etiam  ]»:itris  nomen: 

'iiViaa  ;X2v  Y,|j.rv    1 3V/.[>oc.  0  '\t  'i'j3ac  -ct-f^y 

'rs/.otadjv.  loi'KOL\i\;  ok  r.oi\f<;  \  WjvW-i  \ii. 
Qnam  ob  rem  vocem  Ttvoc  in  versu  8G  iu)n  mumvcrim.  Hi.mericus  cuim  versus 
tripertitus  Euripidi  ante  ocuh)S  fiiisse  videtnr:  Tt'c;  -oi)cV  stc  avoomv;  r.oi)i  toi  rJju; 
ro£  TO/Tcc;  quem  tantum  non  verbum  verho  expres>ii.  lllud  auiem  vix  cuiquaui 
erit  uti".usi.)ni.  .|Uod  T.-ucii  res].unsum  n..n  »..drm  ..r.Hiie  procedat  at.|ue  Heh-nae 
quaeslio.  cum  taha  noii  ..pus  sit  :i<l  :imnssim  iuU-r  se  couv.Miin\  Kral  cum  scri- 
ben.hun  ess.' .-.  userem:  tivoc  o"  ot'»iv  iz  /o/,;  >ive  Tr.oc  W  rj,u?,rrj  Z'./ui,\  sed  ncscio 
an  corruptehu*  scdes  sit  in  versus  initio  at(|ue  ii:i  .•orrigeu.him: 

Ttc  'V  3t;  rJ,\\vi\  Tivoc  u    oto"  i;7'j'>/v  3:  /or,: 

sive 

Ttc  u    Et;  -'ii)3v  •^f^t;  T-^voc  ao'  i;a'j>iv   zz  /yr^; 

sive  mahs  i/  Ttvoc  f/  a'joav  /t/.. 

Veliemeutissinu'  cupitlleh-uii  nomeu  Iw.spilis  ei  ].:itiiam  cognoscerc  exphu-atura, 
si  <iuid  <h^  Meuehui,  <h'  tili:i.  <h'  Miis  i)r..])in.|iii>  ab  eo  comperire  ]V)ssit.  Ttaque 
cum  Teucer  ad  priorem  .|uae.stiouem  (.SS)  uiiiil  respon.lerit  uisi  <|II(m1  i:im  ex 
antecedeutibus  »'ius  verhis  concludi  ])Oteiat  (81  ai^-t  ;ao  '  WuA:  ra^a  Tr,v  Atoc /ooa.v). 
morae  iiu])atiens  iterum  iiuacrere  iucij.it  .'isd»'m  v.rbis.  (|uihiis  i:iin  iu  ver.Mi  SS  n^a 
est;  hbrarius  autem,  ut  quem  v:iriatio  delect:irei.  initium  versus  mutan.lum  esse  ceu- 
sens  scri])to  otTap  totum  versum  mutilavit.  (Vt.Mum  uou  siim  nescius  (jUJittuor 
versus  85-88  Badhamo  es.se  suspectos,  (|uiii  liis  e.\ce])iis  a  versu  S^  us.|ue  jul 
vcr^^um   Ul    Helena  et  T.ucer   siugulis    versil.iis    iuler   se   coll.).iiianliir      Sed   nec 


•J 


tam  certa  lex  est  quam  dicunt  stichomythiae,  ut  numquam  neglegatur,  neque 
quidqujim  est  causae,  cur  Teucer  nomen  suum  celare  velit,  pracs(!rtim  cum  postca 
(1)2.  94)  et  patris  ct  friitris  nomen  dicere  non  dubitet.  Nam  si  fuit  ei  causa 
cur  nollet  Heleuiim  scire  quis  esset,  nec  Telanumis  filium  nec  Aiacis  fratrem  se 
csse  fateri  debebat,  cum  periculum  esset  uc  hi  femiuae,  quae  interrogaverat,  non 
esseut  ignoti. 

.'3.    Deiiide  iiostquiim  ciiptam  esse  Troiam  iit(]ue  Helenam  a  Menelao  crinibus 
trsictaui  in  Gniecorum  ])otestatem  venisse  Teucer  narriivit,  ita  procedit  colloquium: 

117    11.   z\'tz;  3'j  TTjv  o'j3Tr/,ov   r;  x/.'j(ov  /.c'ysic; 

1.  «")3-£f.  33  7'.  ouosv  rj330v.  >ii>a/.(xotc  opoi. ') 

\\  3X0-31T3  ar;   rjrtv.r^^y  -^7.*''  ^x  )>s«>v. 
120    'l.  a/./.0'j  XoYou  |X3;j,vr^3o.  »xrj  X3t'vr^c  sti. 

K.  ou-:o>  oox3tT3-)  Trjv  o^ixr^jiv  OLT^ikr^', 

I .  atJToc  '■rj.rj  o330tc  3i>>ar/^.  xat  vo'jc  Ofi^i. 

I..  ////)  0'  iv  oixotc  3'jv  oa'(xafjTi  MsvsXsejc; 
Verstnn  12*2  t:ilem  exhibui,  qualis  iu  codice  scriptus  legitur.  Quod  Herman- 
nus  apertum  essc  contendit  poetam  scripsisse  a'jt(oc  Yotp  0030.;  £i'oo|xr;./  xal  vjv 
3'  op»o.  ncmini  persuasit  vir  clarissimus.  (oc  sive  ■{  viiv  3'  op(r>  Dobraeus.  Equidcm, 
si  hic  versus  emendatioue  dignus  videtur,  receptii  couiectura  quae  cst  vjv  3'  op(o 
proposuerim: 

atJtoc  Y-ip  -^'330»?  stoov.  st.'  -,3  v'>^  3'  op(o. '') 
Sed  sus|)icio  milii  est,  hunc  <iuo(iue  locum  ab  interi^olatore  malc  hahitum  esse. 
Nam  .|u;ilis  .luaeso  sententiarum  uexus:  119  Vhlete  ne  ophiione  a  diis  decepti  dtis. 
T.  Reni  (diani  nieniora;  ne  plnra  de  illa.  H.  Xunt  tani  certain  putatis  ojdnioneni? 
Ineptissime,  nisi  fiillor,  Helenii  e  Teucro,  qui  earn  rogjivit  nc  dc  uuiliere  ilhi 
omnibus  iuA  isa  verba  faccrc  pergeret,  (luacrit  vcrsu  121:  o-jtoj  (5ox£tt3  tr/^  ooxr,3iv  oi3'fa/.ri; 
Nam  sive  seutentiarum  nexum  (]ualemcum<]ue  inter  versus  120  et  121  quaesiveris, 
(iu(jd  Tcucer  Heleniim  iani  nou  vult  memoratam  iirgumento  non  est,  Graecos 
ilhun  cepissc  sihi  videri;  sive  st;itueris  Helenam  ratiouem  nou  haberc  eius,  quod 
Tcucer  illi  modo  respondit,  (piia  iu  eam  rem  solam  intenta  sit,  quam  ipsa  in 
meute  habciit,  hoc  certe  ab  ea  postulandum  est,  ut  dicat  (piod  et  per  se  intellegi 
ah<iuo  modo  j^ossit  et  cum  versu  119  cohaereat,  i.  c.  quo  novi  aliquid  scnteutiae 
ilhus  addsitur.     .Scd  tale  .]uid  eaui   dicerc   versu  121    vereor   ut  <iuis  demonstrare 

^l)  6p(uv  Hermaiiiuis.    .ujrep  a'  iyio  o-joev  xtX.  Cobetus. 
'2)  0JT(.j  'ooxeiTe  post,  Hadliaimmi  Kirclihoffins. 
3)  elSov,  toc  3e  vvjv  opdi  Cobctus. 


\ 


> 


8 


„„s.i,     In,n.o   t„,„s   hic    ver.„.   .ncv.    rcpe,i,io   c.t   eu.s   .entcntiae,   quae   .am 

r,  «11...,  oxr.cssa.     Rcpctitio  u«tc,„  ..t  «i,  .n«,cv  «t..dio,u,n .  ta.nen  non  est 

,er»u  "••  -     ;l'  •  ^^.„„„t,„„  ,.e,.e,i»se  vidctur.    Aud.o:  sed 

'^7,X:Z^^'^  ■    e    ;c,i,ione.    Nihi.  ni.i  „t  Tcu.er  ip»e  „uo,ue  ite,.m 
q„,d  qu,,cso  cH,u  ^_^   i,„errop,n,i,    «trun,  ipsc  cap„vam 

dicu,,  quod  ,.,n   ^c  .,    1  8    MO-  ^^.^     ^,^  ^^^^^^  ^,^^^^„,    ^„i 

"^"•n:i"  r  i     t.      t,   M:,,.   sc„,c„,ias  .-,.  e,prc-serit:     Laudarem 
,at,s  .ccsse  >■'"  '  '    '  ,,  ^,.,.^,„,  ,„  i,,,^,.,.».,.,..,  ,„„l,cre,n  ,nin,i.ili,cr  snspi- 

rtr^M  :  sc        0.  ■    .bi,,,rc. v,...a  o.  ,.cU„„.e,;    ,„m   c„„.    „,.„.   ei„s 

:::;,  :;.,,.,'l,  .Vccrc', pos.„n  .,„!,.  rcprchcdam.   CJ„id  n.u.,».'  .cgc  ve,...m  12-. 

post  versum  120,  ct  optime  oiiiiua  se  habebimt. 

K    YJOTj  o'  ^>  ^'^'>^'>''  ^'^'  oofaapT»   M£v£>.c«>c; 
4     Scd  etia.u  iu'seMUontibus  suut  ,uac  sus.ieioueu.  uostram  moveant. 
124     \.  o^xouv  iv  "\073t  7'')  ''•^^'   ^^'   ^'^P*^''  f^'''''^- 
K.  oti  ot-  xot/^v  Too'  il-mc  orc  xaxov  X£7£tc. 
T.  «u:  xE^voc  a'favT,c  tjv  oatxapTi  xXT,'2Ta'. 
K.  oO  zasi  -opUao,-  a-Jtor  'Ap-.-stoiOtv  V' 
M       1  ;   Sivirf.m    rcdiit-  Ariri    domus    eius    non    est.     Quacren- 

D„„„   est  ^^^-«'"7;;.7'';„^:^:''  ;,,,,.,,;,,,.   ,.,„.,  don,i   «.,  Meue.a„s  c„m 
d„„,  „„..r  ,„0  ,n  do   h,.t   ,  ;  '      ,     ^._  i.,5  i„  i,„erpvetat„r 

:::j;;rn:i.r::i:t;'::::.-:^^^^^^^^^ 
--::,=;.-  r::::;r :-: :  mc;:;:!  .  n.oris 

.      .o„,u„.  i.„   .•ov>...,isso,.     (J„ac  in.erprc.a,io  Xauckio  „npc  ,m,.„,o  non 

:         i  ,,n  hoc  vo,-su   „,o„da,n   a,i„..a...    incsse   i.aUcarc,  at.,„e  pau..o   andacus 

*""    I""  .  ..     ...,.,.     e„i  KauCenstoinius  nuper  m  l'.„lologo 

»cribc„d,in,  propouorol  ',■.;  3>;i,1'/v  /.^,^u-   t„,  n,,uc,,-"  , 

""  11  Horniann,   iii.crprcfat.ODe, 

^XXII  I)   193)   s..>s„,u,t   '••.-   -ip''.'  '-,=•'•     -^oois   ip»» 

^^'  rL  dlo  se„,cn,ia  rcCe  ,....s,™,„r,   ..occri  v.dc.nr  vers..„.  „n^  ..m  ess 

•  ««ua   no   MoueUu)   (luidcui     neommodo   cst   «luod    donumi 

Nan,   acc„ra„„s   re    ^^V^^^^^^     ^        ^^^^,   ,,^^^  „,   ^.,,_  „.,„_  a. 

;t:';a.::  '  :X  ;:r  ;     ^:  :;;dic,.a,;.a,..a„.  ..ce  ..  anc.ori,.„s  ad  .Ve,,pt„m 
!  1:    rlrHc,o„am  rcpeti.„,„,  .......  -„  Muod  ........a...  c„„.  ve,.t..rum  esse  Hclcna 

•o"    ..c„i„„c  dc  versu  1--'«  altnm  „„.dc„  si,c,„i„m  apud  omncs  ed„o..es. 


j 


I 


9 


nisi  quod  eidem  Nauckio  verba  «o?  xeivo?  suspecta  sunt;  sed  praeterquam  quod 
huic  in  oo  assentior,  cum  ncque  w?  particula  ncc  pronomen  Xiivo?  quid  sibi  velit  facile 
quisquam  intcUegat,  quae  sic  tantum  suo  loco  hic  posita  esscnt,  si  talia  lcgercntur: 

0)?  xsTvo?,  acpavTj?  yj^  oa'|xap  TcXwiCsxai  — 
plane  non  vidco  quaenam  sit  totius  vcrsus  sentcntia.  Docct  Tcuccr  perhiberi 
Menelamn^  postquain  Troiaui  reliquisset^  in  nullius  conspectam  cenisse.  Sed  quo  modo 
potuit  pcrhiberi  Mcnelaus  latcrc?  aut  rcdierat  ad  suos,  aut  nondum  redierat; 
utrumque  fieri  non  potcrat  quin  Teuccr  ccrte  sciret.  Itaque  ^fyvzTii  aut  simile 
quid,  non  xXfJCs'»'-  dictum  oportebat.  Interpohiti  essc  mihi  vidcntur  versus  124  sq. 
(cf.  162  Kuptdxa  poa'?  403  poat  .  .  .  Kupw-ra);  pro  versu  126,  qucm  corrupit  intcr- 
polator,  olim  fortassc  haec  legcbantur: 

oux  aKK    £T    a'.pav7j?  ofuv    L/.cVifj  TrXwi^etai. 
(cf.  (Juv  6a'jjLapTi  123  xXifjCstai  132.) 

5.  Transimus  ad  alium  locum.  lude  a  versu  2.54  cantu  lugubri  finito  Helena 
senariis  iambicis  edere  pcrgit  querimonias  de  tristissima  sua  fortuna.  Monstrum 
se  a  matre  procreatam,  nec  cum  omnis  spcs  sibi  erepta  sit  fore  ut  a  Menelao 
domum  rcducatur,  quidquam  reliquum  sibi  esse  nisi  ut  mortem  sibi  consciscat: 

2.54    cptXa».  "^ovatxa?  xtvt  roTtA^o  auvcCtJYT^v; 

ap'  Tj  T£xoo3a  jx'  £T2X2v  avHptt>-ot?  ispa?; 

7i>v7j  Yap  o'j»r  sXXt^vi?  01*12  j5apj5apoc 

T£'jyo?  Vioaaojv  >.£yxov  £xXoy£y£Tat. 

£v  «)  !X£  Aroav  csaoflv  ix  Aio?  T£X£tv. 

Tspa?  ■yap  0  [iio? ')  xal  Tot  Trpa-jjxaT'  eaxt'  jxot 
JdU   Ta  }X£v  01     Hpav,  Ta  0£  to  xa/vXoc  aiTtov. 

£1})'   £caX£t'^{)£r3'   w;  aYaX|x'   aiDtc  raXtv 

ouT/ytv  £100?  avTi  tou  xaXou  Xa,3otv-), 

xai  Tac  Tu/ac  [x£v  Ta?  xaxac^),  ac  vOv  £/<«, 

"KXXr^VE?  £TT£XaUovTO,  Tac  0£  jxTj  xaxa?') 
265    £ao>Cov,  (o3Ti£p  Tac  xaxa?  a(o^ou3t'  jxo'j. 

^dTl?    JX£V    Ouiv    £t?    JXiaV    aTTOpXsirtOV    T!J/T^V 

Tcpo?  &e(ov  xaxotjTat,  pap'j  jxiv,  oi(JT£ov  0'   ojxro?* 


1)'APT"  ^■^'^    ^"*®  Muf.graviuin. 


1)  T^pa;  5'  h  p(oTO«  KirchhoffiuR  propter  ver.snin  256,    'nisi  vv.  256  —  258   pro   spariis  hahere 
nxfiMs  cum  Badhamio'.     Fortasse  Rufficit  Tep»;  0'  ap'  0  ^ioi. 

2)  XaPeiv  (yp.  Xa^to)  cod.  XajSto  vulgo.  'XajJov  cum  Porsono  Kirchhoftius,  Xa,3otv  cum  Hermanno 
Nauckius. 

3)  xaXots  ante  Musgravium. 

2 


^kaiM^^^ta 


10 


TTpoiXov  }i,£v  xtX. 
Ut  in  tantas  calainitatcs  incidcrct  Ikctum  cssc  dicit  partim  Innoni.s  opcra,  partira 
in  causa  iuisse  suam  ipsius  formam.     Rccte  (juidcm,   nam   cum   lorma   cius  Paris 
permotus  esset  ul  Spartani  proticiscerctur,   luno   in  Acgypto   eam  abscondendam 
curavit,  quod  impedimcnto  fuissc  vidctur  nc  post  Troiam  captam  una  eum  Menelao 
domiun  redirct.     Quani  ob  rcm  formam  sibi  perniciosam  cxsccrari  minime  dubi- 
tans  optat  ut  pulchritudinc   sua  tabulac  modo  cxstincta  turpcm  formam  inducre 
sibi  liccat  et  ut  Gracci  malorum,    quibus    nunc    impcdita  sit,    obliti  bonac  suae 
fortunac,    i.  c.  tidci    crga    maritum    scrvalae    meminerint.     Hermannus    haec    sic 
interpretatur:   in  mcntc  cam  habcre /«aVe  se  pasmnitn^   si  •nibi  enpiatur  haec  forina^ 
si  modo  ohlivixci  tnalae  suae  Janiai\  nieniinisse  auteni  jidei  vrga  niarituni  Graeei possent. 
8ed  ilhid  s/  tnodo  fruf^tra  in  poetac  vcrbis  (luacrcs,  cum  lcgatur  in  versu  26^3  xat 
xot?  vy/i;  A-l.,  (luo  nisi  fallor  id  signiHcatur:  si  iicri  posset  ut  turpcm  fornuim  pro 
pulchra    acciperet,    tum    Graecos    mahic    suae    fanuic   oblituros    cssc.     Quod  non 
rcctc  Hclcnam  exspectare  apparet;  eg^o  certe  intellegere  nC(|ueo,  quo  modo  corrupta 
cius  fornui  eftici  potucrit  ut  Graeci  eam  lau(hirent.    Praeterca  utcumque  ilhui  xai 
intcllexeris,  ineptissimum  est  Hclenae  votum.    Nam  cum  in  Aegypto  lateat  neque 
quisquam  Graecorum  nc  suspicari  (juidem  possit,  ubi  terrarum  vcra  Menchii  uxor 
iidci  erga  maritum  scrvandae  causa  a  diis  abscondita  sit,  quia  ncmo  non  persua- 
sum  habet  ipsam  a  Paride  Troiam  esse  <luctam,   ne   mutatae  quidem  formac  cius 
fama  ad  cos  ferri  potcst,  sin  autem  possct,  (piis  essct  (\m  crcderct?    Immo  vel  si 
turpis   vetula   a  Theoelymeno   iani   non    eius   amantc   cx   Aegypto  Spartam   missa 
se  Hclenam  cssc  nc^iuc  unKiuam  Troiac  fuisse  contcndisset,  non  dubito  ([uin  cum 
omnes  Gracci  tum  Menelaus  multo  cum   risu  exceptam  non  sanac  mentis  iudiea- 
turi  fuerint.    Quae  cum  ita  sint,  non  video  quo  modo  vcrsus  2()."]  cuni  antecedento 
cohaereat.     Contra  si  abcsscnt  tres  versus  2113  —  2l>i>,   uihil   cssct  cjuod  oifcndcret. 
Tristissinu)s  profecto  Tcucer  nunlios  Helenac  attulit:  matrcm  voluntariam  mortem 
obisse,  quod  Hliae  ignominiac  cam  puderct,  Mcnclaum  autem  mortuum  putari  (132). 
Quid  mirum  quod  ipsa  quoque  maerorc   et  pudore  percussa  co  dcsperationis  pro- 
greditur,   ut   forniae   eam  pigeat,   undc  tota  eius  domus  miserrima  ruina  oppressa 
videatur,  atfpie  ut  si  Heri  possit  hanc  cxuerc  nuilit,  nc  diutius  causa  tot  malorum 
in  mcntem  sibi  rcvocetur? 

Nunc  velim  animuni  attendas  ad  postremos  huius  Helcnae  orationis  versus. 
Decederc  vita  optimum  sibi  cssc  cum  intellexcrit ,  statuit  nnK*ronc  se  occiderc, 
quac   ct  honestissima   et   brcvissima  mors   sit.     Addit   se  iu  summas  fcalamitates 


11 


incidisse:    quae    enim    aliis  feminis  commodo  esset,    pulchritudinem  sibi  pcmicio- 
sam  fiiisse. 

300   a^^of^fxi  V   s/ooofiv  zu'(zvic  xi  X7t  xaXov. 

cjjxixpoc ')  o'   6  xodpfjc  apx'  '^)  otTxaXXacott  j3toi». 
st?  7otp  T03oSxov  -^Xiiojisv  ,3a&oc  xaxtov 
a?  (xsv  7ap  a>.Xat  ota  xo  '/.riXko;  soxuysr? 
•('uvarxsc.  vjjxac  o'   auxo  xoux'   a-toXsJsv. 
Nexum   scntentiarum   hic  quoquc  dcsidero.     Quod  enim  postremis  tribus  versibus 
signiHcatur,  hoc  impellitur  Hclcna  ut  mori  cupiat;  sed  cur  vivere  diutius  nolit  iam 
satis  superquc  cxplicavit,  ne(|ue  ho*c  in  finc  orationis  cxspcctamus.    Longe  aptius 
hi    trcs    versus    post  versum  262  leguntur;    nam  re  vera  causam  continent,   cur 
optet  lovis  Hlia  ut  si  fieri  possit  forma  sua  in  turpitudinem  mutetur. 

261    sru'   ScaXsff J>£i3'   u)C  a-jaXjx'   aSQtc  raXtv 

aiT/yjv  slooc  dvxi  xo5  xaXou  Xa',3oiv. 
302    stc  Yap  xo3oGxov  ^XDofisv  [^a'Hoc  xax(ov  xxX. 
Videndum  autem  nc  hic  potius  ordo  sit  genuinus: 

Ji)VJ   xspac  0    ap    o  ptoc  xat  xa  TrpaYjxax    itsxt  jxof 

302  si?  Yap  xocfoiixov  rjXUojxsv  ,3d&oc  xaxwv 
260   xa  jxsv  St'   'Hpav,  xa  oh  Th  xa'XXo;  arxiov. 

s\b^   l^aXstcp&srj'   uic  aYaXfx'   aufh?  irdXiv 
iiir/yjv  sToo;  dvxi  xoS  xaXotj  Xd,3oiv. 

303  ai  jxsv  7ap  dXXat  5ia  xo  xdXXoc  suxt^ysic 
-juvatixsc.   /jjxdc  o'   auxo  xoCx'   dTrwXscfsv.  ' 

266  OOiXlC  ixsv  ouv  xxX. 
Contra  versuum  263  — 2G5  sententia,  quihus  scnsum  illius  loci  mirum  quantum 
turban  demoustrasse  mihi  videor,  tota  oratio  optimc  finirctur.  Nam  aptissime 
tum  Helena  in  fine  orationis  adderct,  quid  voluntaria  sua  necc  eifectum  iri  ex- 
apectarct.  Hoc  autem  non  esset  quod  miraremur,  sperare  Helenam  Graecos 
cognito  Ruo  interitu  intellecturos  csse  se  numqnam  Troiae  fuisse  atque  mutaturos 
de  se  iudicium.  Multo  facilius  iieri  potuit  ut  Hclenam  in  Aegypto  letum  sibi 
conscivisse  Gracci  non  solum  audircnt  scd  ctiam  credcrent,  quam  formosam  He- 
lenam  factam  essc  turpcm.  Ccrte  si  moituam  easc  in  domo  Thcoclvmeni  fama 
apud  Graecos  pcrcrebuit,  dubitarc  potuerunt  num  vere  Menelai  uxorem  Troiae 


1)  dfnxpov  ante  Badhaninin. 

2)  xdpT'   Boissonailus.     c/pBp'   Car.  Keilius. 


aapx'   Hernmnuus.     xpax*  post  Keiliuni  Nauckius. 

2* 


12 


I 


cepissent.    Sed  fatcndiim  est  noii  posse  siibiungi  illos  versiis  versni  301,  nisi  ita 
fere  inntentur: 


xai  Totc  Tux^^  l^^-v  xa^  xaxa'?,  S?  vuv  ly«o. 


"EXXvs;  l:riXai)oivT'   av,  al  0£  [xtj  xaxai, 
<ja»Cotev  oiaTrep  ta?  xaxac  cKoCouoi  jioo. 
Quaniquam  ne  sic  quidem   verba  satis  commode   iunguntur,    neqne  contenderim 
hoc  ordine  ea  po.ita  csse  ab  Euripide.    Est  enim  alius  locus  Helenae  orationis,  m 
nuem  nihil  mutati  nisi  addita  particuUi  av   post  verbum  susXaDov.o  versus  nostn 
optime  quadrent  et  undc  snblatos  eos  esse  a  librario  existimo;  atque  restitntus  csse 
genuinus  ordo  versuum  mihi  videbitur,  si  huc  eos  rcvocaveris: 
289   st  jxsv  ^ap  iZr^  Tioaic,  dv£vvu>3Ur({J.£v  av 

£i\-  $6a[ioX'   £Xt)6vT£c,  S  'f  avepi  ')  jxovoic  av  -^^v, 
263   xai  xac  T(S/ac  \iky  xa?  xaxa'?,  Sc  vuv  l/ai, 
"EXXr.vEc  i::£Xat>ov-'   av,  Tac  0£  {itj  xaxac 
£3«uCov  tesp  Tdc  xaxac  3tt>Cou3i  uou. 
291    vuv  o'    ouTS  toot'    £3t'    0UT£  urj  csui\}i^)  itots. 
C,    Ceterum    in    tota   hac  Helenae    oratione    cum    multa  alia  sunt  corrupta 
necdum  sanata  tum  duo  versus  exspectant  medellam,  qui  iam  multo  viris  doctis 

labori  fiierunt,  288  et  296. 

286   To  8'  £<r/aTov  tout'.  ei  }i6Xoi}Aev  £ic  Ttdtpav, 

xXeibpoi^  dv  £ip70i}i£3Da,  tV  uti'  'IXtto^) 

OOXOUVt£;  'EX£Vr,V  M£V£X£tO  jx'  iX}>£iv  }i£ta. 
Postremum  iuquit  si  iu  fairiam  redirem.  vincnli.  mandarer;  direrent  eiiim  Helenam. 
quae  Troiae  fuisset.  uon  sine  Menelao  renturam  fuisse.  Haec  verborum  scntentia, 
quae  tamcn  in  tradita  lectione  haud  ita  facile  agnoscitur.  Deest  enim  particula 
dv,  qua  hic  vix  carere  possimus.  Quapropter  Lentingius  scribi  volebat  ^Uyikz^ 
}.'  iXJ>£rv  ixsTa  i.  e.  T^.v  M£viX£tov  }x£T£Xi>£iv  £}x£  iudirafdes  Menelanm  ad  Helenam  repe- 
Undam  profectum  esse.  itaque  non  posse  Helenam  mie  Menelao  in  patnam  redire.  Non 
recte  Hermanuus  huic  interpretationi  oppouit  non  putasse,  sed  scivisse  Spartanos 
Mendaum  ad  repetendam  Helenam  profectum   c.se;  nam  re  vera  Menelaus  non 


av  .a.L  u.  SeidleruB.  Male  Rauchensteinius  iu  Philologo  (XXH  p.  193)  ^A»ov»  ,  ol;  ^pavepa  j.dvot; 
av  L  ui  sit  .p«vep<i  feraiuini  geueris,  cum  auapaesto  (uou  proprii  nouiiuis)  ...  qiiarto  pede._  Ceterum 
cf.  Hou..  J.  108  n  fx^Xa  vu..  rva.atJuei>'  .iUV,X«.v  xai  Xa^.ov  laT.  y^^p  /^(.Iv  Sr,ua»  ,  d  h,  x«.  vu,.  xexpujx- 
p,^va  rofxev  aTt'  aXXtov. 

2)  aoi»ui  BadhamuB.  'an  iodr/}'  Nauckius. 

3)  <iTc'  'lX(ou  Nauckiu8. 


13 


ad  Helenam  repetendam  profectus  orat,  cum  simulacrum  Helenae  Paris  secum 
abdnxisset.  Sed  praeterquam  quod  pronomen  \iz  Lentingii  coniectura  probata 
delendum  est,  non  possunt  dici  putare  Spartani  Menelaum  repetisse  eam  Helenam, 
quae  suh  llio  ftiisset,  nam  eam  Helenam  reapse  Menelaus  capturus  fuemt  et  scie- 
bant  Spartani  hac  causa  eum  arma  movisse.  Heathius  MevsXeu)  7'  iXOciv  }i£Ta,  sed 
non  potest  -^e  pro  dv  substitui.  Kirchhoffius,  cui  ctiam  anacoluthia  displicet,  cum 
participmm  ooxouvte?  ita  positum  sit,  qnasi  praccesserit  Erp-joi^v  dv  }i£,  mutavit 
80XOUVTEC  iu  ooxouv  -j'   dv,  ut  scribatur: 

tr^v  ut:      Im<i> 

ooxouv  7  av  PiXEvrjV  McVsAEto  }x  £Ai>£iv  }i.£ta. 
Quibus  verbis  nescio  an  vir  clarissimus  hanc  sententiam  inesse  sibi  persuaserit: 
cum  manifestum  sit,  si  vera  essem  Helena.,  me  cum  Menelao  venturam  fuisse.,  sed  vereor 
ut  aliis  persuaserit,  nam  prouomine  }x£  ut  apud  Lentingium  sensus  turbatur. 
Saue  r;  utt'  'iXi.o  'KXEvr^  populo  Spartauorum  iudice  vera  est  Helena,  sed  tr)v  u.  'I. 
'EXevr^v  non  potest  dici  pro  condicioue  ei  r^v  i-^io  'EXsvr^  r,  ut:'  'iXiw.  Cum  autem 
ne  alii  quidem  iuterpretes  loco  medicinam  attulerint ') ,  quaerenti  mihi  quo  modo 
sanari  possit  in  mentem  venit  corruptelae  sedem  fortasse  in  nomine  MeveXew 
inesse;  iieri  enim  potuisse  ut  librarius  nomen  proprium  adscriberet,  cum  poeta 
USU8  fuisset  appellativo,  cui  vis  subesset  coniugis.  Quod  si  non  inepte  est  ex- 
cogitatum-),  fortasse  sic  emendandum  esse  mecum  putabis: 

tr^v  UTT     iXitt) 

8oxouvt£?  'EXIvr^v  dv  7:6310?  IX&eTv  }i£Ta 
sive  partim  cum  Kirchhoftio 

80XOUV    y'     *V   'KXivr^V    TOU    u63lOC    iX^ElV    }X£Ta. 

Pronomen  \it  tum  hiatus  vitandi  causa  adiectum  est. 
7.    Alter  quem  supra  indicavi  locus  ita  scribitur: 
295  dXX'  OTav  7:631?  7:ixpo? 

SuvTQ  "Yuvatxi,  xai  to  aoi}*'  £3tiv  Tiixpov. 


1)  Raucbensteiuiu.s  in  Philologo  1.  I.  purtim  cura  Nauckio  erp^at^v  p.e  t>jv  dr'  iX(ou  Aoxouvtec 
EX£vTj|V  Mev^Xeuiv  dXHeiv  [tiza,  quod  ita  interpretatur:  putare  Helenam  Graecos,  si  domum  redierit, 
graviter  laturos  quod  nunc  Paride  exstlncto  in  prioris  mariti  gratiam  redire  cupiat.  Sed  deli.-assent 
Lacedaeinouii,  si  propter  hanc  rem  in  vincula  eam  coniecisseut. 

2)  Item  in  versu  283  nescio  an  legenduni  sit  tuj  tov»  roTpo;  Be  XeYOfi^vto  A(03xo'p(b  pro  vulgato 
Aio«.  Aliquanto  certius  iu  Iphigeniae  Aulideusis  versu  708  reponendum  fATjTTjp  S'  e^ped/ev  f^  ^iaTTjp 
'AxtXX^o;  pro  v.ilgato  9^t.;  8'  xtX.  Nam  cum  Agamenino  Clytaemuestram  unum  hoc  docierit 
versu  701,  unam  ex  Nei-ei  filiabus  nupsisse  Peleo  (cborus  quinquaginta  Nceidum  etiam  in  hac  fabula 
meraoratur  v.  1056):  6  IlTjXeuc  6'  Su/e  NT^p^to;  xdpT^iv,  nescio  unde  post  septem  versus  illa  Thetidis  nomen 
comperisse  possit. 


14 


15 


Qiiaerit  Helena  in  anteeedentilms,  ad  qnam  sortcm  di  se  scrvaverint.  atquc  ipsa 
responilet:  nt  eum  harbaro  marito  meiim  utar  p.rqumfa  (iast'  av5poc  oi/siv  pap^^apou 
T.ohc  rXouatav  TparsCotv  Kmaa),  tnm  addit  (|nae  snpru  cxscripsi,  qnac  tamcn  cor- 
rupta  esse  patet.  QuoJ  Scaligcr  hic  temptavit  xai  xo  rVoa'  iiTtv  -txpov,  longc  a 
vero  aberravit,  nam  :tXot><3tav  -rpaTtsroiv  amamn  essc  mulieri,  qnae  amaro  marito 
mipsisset,  crat  (licen<lum.  Nec  magis  placet  Matthiaei  conicctnra  xai  ti  a^U(j\iai 
Ttixpov.  nec  quod  a  Seidlero  positum  Hcrmannns  rccepit  xoti  to  ^Cov  iat-iv  -ixpov. 
Ne(iue  enim  satis  cst  vitam  Hclcnae  cssc  molcstam,  scd  luxnriosac  vitae  se 
taedere  dicit  marito  Thcoclymcno.    Quam  ob  rcm  fortassc  crnnt  (,uihus  pnd^elur: 


'/.ni  To  j^p'"!^'  23x1  V  -ixpov. 


8.    Menelaus  cum  ex  eis,  quac  nuntius  narravit  indc  a  versn  59S,  intellexerit 
veram  Helenam  Troiae  non  fuisse,  sed  nunc  demum   sibi  inventam  essc,  accipit 
ab  illa  quod  Tcucer  rctttilit  (133  sqq.)  Ledam  suspcndio  sc  necavisse: 
685    oox  i'3Ttv  |xaTr,p-  oi7//iVtov  ':ipo//>v 

01 '    iu.2    XOtTSOT^^aTO    O'JT,'0tU.O;    OiltT/JjVX.  ') 

Ita  cum  appareat  Helenam   certiorcm  esse  ftictam   a  quocumquc  qnid  domi  acci- 
disset,  mirum  non  cst  quod  ille  plura  scire  cupicns  haud  cunctantcr  interrogat: 

(587    (uuof  t)uYoiTpoc  o'  'Kpjuovr,;  £3tiv  [^Jtoc; 
Sed  maxime  minim  quod  rcspondet  Helcna  vcrsu  proximo: 

OYajxo?  aTsxvoc  ui  zo3i  xaTOt^iVsi 

Ya'}iov  a-j'aji.ov  aicr/uva.-) 
Miruni  dico,  qnia  ncmo  (luantulumcumquc  matri  de  Hcrmiona  narravit;  nam 
Teucer,  praetcr  quem  ncminem  popularcm  Hclcna  in  Acoypto  vidit,  ne  vcrhum 
quidcm  de  Hermiona  dixit.  Itaquc  neorandum  crat  Hclcnac  sc  scirc  utrnm  filia 
esset  supcrstes  an  suprcnnmi  dicm  ipsa  quoque  iam  obissct,  non  aftirmandum 
quod  ncscirct.  Interpolavit  sinc  dnhio  vcrsus  GS8  sq.  ncscio  qnis,  qui  aeorre  ferebat 
•quod  Menclaus  cxclamat  versu  690:  «o  rav  xot'  axpac  oiTiu'  ijxov  ripsac  Ilapi;  — 
neque  cnim  totam  cius  domum  cssc  cversam  moi-tna  una  matrc  Ilclcnae.  Sed 
ne  post  Hcrmionac  quidcm  innuptac  mortcm  tota  Mcnchii  domus  erat  evcrsa, 
cum  vivcret  Mcgapenthcs  filius  (,namvis  cx  serva  prognatus.  Practerca  satis 
inest  cansae  in  gcncrc  mortis  turpissimo,  quo  Lcdam  intcriissc,  atquc  in  eo  quod 


1)  atayjvav  ante  Hcrmannnm.     8j3y«}xov  Hrodapus.     ovj^jjopo;  Nanckiiw. 

av  .  ,  j    I  >     I 

2)  Sic  eda.   ai^/iva  cod.     a^ajiov   aicJXJvav   Matthiiicus   deleto  y^ifxov.     Y«f*"»"'  <iY«f*"'^   afr/jvav 

Musgravius.    rafiov   £.uov   a'YafAOv    deleto    verbo    ultimo  (cf.  fM)    Lnd.    Dindorfius.     y«(^«>^  «^«1*«'''  ^!*<^^ 
Hermaunua. 


i 


l. 


1» 


filiae  ignominia  motam  esse  nimtiatum  est  ut  vita  decederet,  satis  dico  causae  in 
his  rcbus  inessc  cur  Mcnelaus  utatur  illis  vcrbis. 

9.  8ed  id  cgisse  vidctur  intcrpolator  ut  hunc"de  Hcrmionac  sortc  tristissima 
qucstum  bis  Icgamus,  NauKiue  in  oratione  illa,  qua  Helena  postquam  Tencer 
abiit  quac  ab  hoc  ci  nuntiata  sunt  choro  itcrum  cxponit  (cf.  194  sqq.),  mortuos 
Menclaum  Lcdam  Castorcm  ct  Pollucem,  duo  sunt  versus  eiusdem  argumcnti, 
quos  si  scripsit  Euripidcs,  haud  optimc  opcri  suo  consuluit.  Intericit  ibi  Helena 
int<3r  ca,  (juac  dc  matrc  ct  dc  fratribus  dicit,  hanc  de  filia  qucrcUam: 

281    0  o'  a7Xai3|xa  oojjxaTtov  ijxoi)  t'  £'.pu, 

Ou-j'a'Tr^p  avavopoc  ro/j.a  Trapihvc-jsTat. 
Rectissimc  Hermannus  animadvertit  advcrbio  TroXia  locum  hic  non  esse,  cum  nec 
iuvcncs  (luisquam  «xsXavtoc  seu  dis  placet  [xiXava  r,^dLv  ncc  senem  Xeox'o?  •^Tfpoirif.ziv 
dixcrit,  atquc  corrigcbat  roXia  TrapOsvstjjxaTa.  Sed  nego  hic  opus  csse  cmendatione, 
cnm  ab  codcm  hi  vcrsus  interiecti  esse  vidcantur,  cuius  sunt  688  sq.  Cf.  v.  11  t^ 
{xr^tpoc  aYXatajx',  ot'  r,v   ppr^o?. 

Alitcr  se  rcs  habct,  ubi  Hclena  versu  9ii2  Theonoam  rogans  ut  fratrem  celet 
Mcnclai  adventum,  si  hoc  fccerit  illa,  nihil  impcditurum  esse  sperat  ne  in  patriam 
cum  marito  rcdux  ignominia  sublata  filiae  nuptias  celebret: 

=ov«o3o|xai  Ts  «)i»7aT£p',  r^v  oOostc  -j'ajxst. 
Nam  hoc  quidom  rccte  cxspectat,  quoad  ipsa  mala  fama  utatur,  neminem  Hermio- 
nam  in  matrimonium  ducturum  csse;  scd  hanc  cxspectationem  non  potcst  ita  prae 
se  ferre,  quasi  pcr  nuntium  de  ea  ccrtior  sit  facta.  Quod  non  intellegens  inter- 
polator  proptcr  vcrsum  932  periclitatus  est  vires  ingenii  vcrsibus  procudendis, 
quos  supra  indicavi. 

10.  Versum  562  Marklandus  ex  Aristoph.  Thcsm.  907  reddidit  Euripidi,  cum 
in  codicc  non  legatur,  quo  uno  fabula  nostra  continetur.  Sed  corrigerc  idem 
dcbcbat,  quod  apud  Aristophanem  nou  rccte  legi  videtur.  CoIIoquuntur  inter  se 
Menelaus  ct  Helcna,  quac-  domo  progressa  maritum  conspexit  turbatum  mu- 
lieris  visu: 

560    M.  ouTrtoTro"'  si^ov  TrposcpspacjTepov  osjxa?. 

£.   lu  Dsot*  Uso?  ^ap  xai  to  Ytviooxsiv  '^iXouc. 

M.  sXXr^vic  si  Ttc  rj  'Trt/topta   YtjvVj; 

K.   sXXr^vtc*  iUA  xai  to  aov  Mkui  fiaOsiv. 

M.  'FiXsvijj  cf'  ft^mrxv  07J  |xaXi<JT'  sioov  Y^ivat. 
Ad  vcrsum  563  iam  Fritzschius  conferri  iussit  Tro.  63,,  ubi  Neptunus  a  Minerva 
interrogatus  num  se  iuvare  vclit  in  pcrficicndo  quod  agat  respondet: 


16    

Hlic  vcrbis  To  50V  rectissime  significatur  quod  factura  es;  sed  num  cisdem  verbis 
possit  signiticari  unde  sis  oriuudus  dubito.     Reponendum  vidctur: 

sUt^vU  £1  't?  t'!  'wy/opia  72 vo?; 
11.    Theonoe  Mcnebio  rcfcrrc  non  dubitat  Vencrem   nollc  oum  cum  Hclena 

Spartam  rcdirc: 

884    ws  !X7i  'aU-.y.nVj  {xr^os  7:pia;x3vr^  'fav^; 
To  xa)^),o?  'EX£vr^>  ouvsx'  wvr^TOi?  7a|xot?. 
Quod  in  vcrsu  885  ctiam  Nauokius  posuit,  mvr^Torc  7a>ot?  sensu  carct  propter  duas 
res.     Nam  priinum  quidcm  vix  dici   possit  Vcnus  cmissc  formac  victoriam  empti.^ 
nuptiis ').     Emit  quidcm  r-.iris  sivc  potius  cmerc  sibi  videbatur  nuptias  Helenae 
formae    victoria    Vcncri    adiudicata.      Sed    quis    Graccorum    scriptorum    praeter 
sophistarum  genus  tanta   umquam  loquacitatc  usus  cst,  ut  significaturus  aliqucm 
dedissc    aliquam    rcm  altcri,    hunc    alterum    illi    pro    ca    re    aliam    rcm    dcdisse. 
diceret  non  dico  cmissc  utrumquc,  sed  cmissc  altcrum  aliquid  empta  re?     Si  hoc 
dicendi  gcnus  crebresceret,  audiremus  propc  dicm  libros  nos  emere  empta  pecunia; 
nam  ut  nos  cmimus  libros.  ita  bibliopohi  cmit  pccuniam  libris  vcndendis.  -  PauUo 
gravior  altera  rcs  cst,  qua  corruptam  cssc  vocem  mvr^Tou-  demonstratur.    Neque  enim 
tradita  lcctionc  quidquam  signiHcatur,  quod  metucndum  crat  Vencri  ne  patctieret  re- 
dcuntc  Mcnchio  Spartam.  Nam  hoc  qui(hnn  iam  diu  omncs  scicbant,  Veneri  ab  Alexan- 
dro  pahnum  tributam  fuissc,  quia  Hclcnam  sc  ci  daturam  cssc  pollicita  cssct.    Scd 
non  ctfecissc  cam  quod  vohierat,  Helcnam  a  dis  in  Acgypto  asscrvatam,  Alexan- 
drum   vana  spccie  deceptum   fuisse,   hoc  hitcbat  «luoad  Mcnchius  uxorcm  domum 
reduccrct.     Itaque  hic  crat  Vcncris  timor,  nc  victum  cssc  suum  uumcn  a  lunone 
homincs  cognoscerent.    Alia  scntentia  si  uUa  cst  in  loco  nostro  incssc  non  potest. 
Quae  cum  tradita  lcctione  non  exprimatur,  Hermannus  Piersono  auctore  vocem 
.ivr.zot?  in   avovr;-ot,-  mutavit.     Scd  nc  sic  (luidcm  id  dicitur,   quod  dictu  opus  cst. 
Nam  inutilc  connubium,  quo  utebatur,  Alexandro  minime  erat:  immo  cum  putaret 
Helena  sc  potitum  essc  nequc  quisquam  id  dubitarct.    non  minor  eius  voluptas 
erat  quam  si  rc   vera  iUam  accepisset.     Quod  Kirchhoftius  autom  mavult  covr.xov 
■^a{xotc,  cum  voce  Trptajxsvr,  iam  expressum  maxime  languct  tum  ob  eandem  causam 
ab  Euripide  scriptum  cssc  non  potcst,  propter  quam  Picrsonus  corrigcbat  avovvoi;. 


1)  Mirc  Hcrmannus,  cui  vulgata  JivtitoIc  et  ipsi  non  probatur,  talibus  eani  e.xpcllore  conatur: 
'nam  eraptam  a  Venerc  esse  formac  victorian.  constabat;  illud  autem  pudon  erat,  quod  non  asse- 
quuta  es.et,  quod  voluerat'.  Veneren.  quid.,uam  emisse  verbo  «ivr^xot;  cxpnm.  nemo  umquam  con- 
tenderat,  itaque  prius  illud  nuUius  argumenti  est. 


> 


«I 


l 


17    

Itaque  aliud  temptandum  est.  Cui  autem  cognitum  erit  quotiens  ouvsxa  et  svexa 
in  libris  veteribus  inter  se  commutentur.  is  mecum  non  dubitabit  quin  reponen- 
dum  sit: 

|xr^8e  Trptafxevr^  ?*^^ 
to  xa'>.Xo?  'EXevr^s;  Evex'  avr^vtixoi? ')  Ya'jxot?. 

12.  Eandem  rem  ipsa  Helena  versibus  92^  sqq.  aliter  exprimit,  quorum 
primus  mancus  in  codice  scriptus  est: 

TfV  6'  'E>Aa'5'  ihxho  '/.dm^ib  }L7:a'pTr^?  ^  — , 
xXuovTe?  etstoovtec  (i)?  xiyyan.^  Uewv 
toXovx',  e7u>  6e  rpoSoxi?  oux  ap'  ^v  '^iXtov, 
~a).tv  [x'  dvacouof'  ei?  to  (jrbcppov  aOOt?  au  xt>.. 

Quod  vulgo  lcgitur  in  fine  versus  928  TrdXtv  Kirchhoffius  docuit  in  Parisino  altero 
apographo  nianu  sccunda  ex  coniectura  supplctum  ab  Aldo  receptum  csse.  Displicet 
propter  versum  931,  ubi  adverbium  -dXtv  iterum  positum  offendit.  Magis  etiam 
displicet  roTe',  quo  addito  Nauckius  textum  corrigere  sibi  vidctur.  Nam  non 
aliquando,  sed  niox,  primo  quoquc  tempore  Helena  8partani  vehi  cupit.  Praestat 
ac  fortassc  scriptum  cst  a  poeta  ilTidpTr^c  Treoov.  cf.  Ilieptr^v  8'  £7ri[3dc  Hom.  e  50. 
Xeifxmv'  ewpdvTa  Soph.  Ai.  144.    oupdvtov  fopavov  iTri,3epa»?  Eur.  Tro.  1078. 

13.  Theoclymcnus  Hclcnam  deprecafeus  nc  ipsa  quoquc  navcm  conscenderet, 
qua  Menclaus  rcgi  incognitus  altum  petiturus  est,  ut  sua  ipsius  parentalia  cele- 
bret.  quod  timor  sibi  esset  nc  nimio  prioris  mariti  desiderio  mota  in  mare  se  prori- 
peret,  addit  vcrsu  1399: 

dyav  ydp  aoTov  06  irapovf)'  ojxw?  (jTSvetc. 
En  bonam  orationcm!     Quauivis  Menelaus  non  adsit^  nimis  eum  luges.    Non  solent 
homines  lugerc  mortuos,  quamvis  vita  hi  excesserint,  sed  quia  familiaritate  eorum 
uti  iam  non  licet.     Mutandum  sine  dubio: 

d^av  ydp  auTov  ou  TcapovO'  o<yov  afteveic 
nimium  est  quantum  eurn  luges^  sive  potius: 

d^av  ^ap  auTov  oixet'  ov^'  ocfov^)  OTevei?. 
Posuit  librarius  ou  TrapovTa  memor  versuum  1394  sq.,  in  quo  utroque  poeta  utitur 
verbo  TrapeTvai  huic  versui  minus  apto. 


1)  Possis  ctiam  Evexa  TrotrjToTc  y. ,  scd  quod  supra  dedi  propius  cst  traditae  lectioni.    Utrumque 
longc   praestaro   mihi    videtur   ei,    quod  Rauchcnsteinius  finxit  (Mus.  Rhen.  XVII  460.  Philol.  1.  1.), 
'EX^vTjv  Souaoe  |i.u)fi.T^Tori;  ya^iotc. 
,  2)  Nisi  malis  ouxu)  ax^vet;.     El.  1105  xai  yap  o\i/  oGtu);  ayav  Xaipu>. 


i 


18    

14.  Qui  Theoclymcno  nuntium  affert  fugae  hospitis  cum  Menelao  perfectao 
servub  regius,  narrat  Menehium,  postquam  bovis  immolati  cruore  ex  optato  auente 
felix  reditus  ei  signiticatus  csset,  milites  suos  iussisse  barbaros  occidorc  et  ex  nave 
eicere;  tum  auteni  xsXsootTTjv  contrariam  vocem  edidisse: 

1598   oyx  £i'  0  [xiv  Tt?')  Xoicjlbv  apsixai-)  oopu, 
S  o£  :•>,'  a$a?,  0  o'  «'fsXtbv  axaXjjLotj  rXatr^v 
xaUatjiaTwast  xpocTa  t:o>v£;ii(ov  csvtov; 
Vocem  >.otaUo;  non  invcniri  apud  tragicos  poetas  Hermannus  fatetur  nisi  apud  Sopho- 
clcm  in  Ocd.  Col.  583,  'ubi  fluctuat  scriptura'  (ra  Inhih'  aixv  TP-  'f^  ^^'^^^U'  ap'  aiTfi)  et 
in  Philoetetac  ad  Troiam  fr.  1,  ubi  tanien  Nauckius  (fr.  631)  non  malc  scripsit  aU* 
£30'  0  Oavatoc  /.(«aToc  (pro  eo  quod  traditum  est,  /voTsUoc)  laTpoc  voo<ov,     riHmani  si  quae 
forte  relicta  dt  hastam  rapi  hominem  iuberc  idem  Hcrniannus  interprotationis  causa 
addit.     8cd  (luis  quacso  hastas  ex  nave  abstulit,  ut  ultimam  si  quao  forte  relicta 
sit    rapi    homo    iubeat?     Talc   quid   nusquam   traditum   habemus.     Immo  inermes 
Aegvptii  navcm  armis  non  exstructam  consconderunt  comitantibus  paucis  satelli- 
tibus  regiis,  quos  hastatos  Euripidem  voluisse  ex  co  intellegimus,  quod  hic  iuben- 
tur    alii    suprcma    hasta    uti,    alii  transtris  confractis   remis^jue   paxillis  exsolutis 
teloruui    hxo    adversus    host«s    se    defendcre.      Quid    igitur  significatur  vocabulo 
/otoUov?    Vix  aliud  quid^iuam,  uisi  prorsus  nulla  posthac  hasta  se  dcfcnsuros  essc 
,,uil)us    uunc    cum  Graecis   pugnandum   sit,    quia   haud  multo  post  sint  morituri. 
{«^cd   vcrcor  ut  haec   sententia  multis  probetur.     Eo    enim  veri   simile   uon    erat 
aniuios    servis    auctum    iri,    si   tieri   non   posse    (luin    a    Graccis    interticcrcntur 
moncbantur,  cum  servis  Aeg>'ptiis  non  idem  quod  Leonidae  cum  suis  csset  adhor- 
tationi.     Fortasse  ob  hunc   causam  Nauckio  XotcfUo,-  corruptum  videtur  esse,  qiii 
Taeubcrum  pro   hoc  vocabulo   ;u3tov  coniccisse  memoriae  prodit.')     Haud  longius 
a  tradita  lectione  reccdemus,  sed  nescio  an  praestantiorem  sententiam  habebimus, 

si  scripserimus : 

o'jx  £i'  0  }X£V  Ti?  rpoa{>£V  apEiTai  oopy; 
mnne  antea  (scil.  quam  hostes  nos  omnes  interficiant)  hastis  ntemini? 

15.  Dioscuri  suadent  Theoclymeno  ne  nimis  aegre  ferat  quod  Hclena  sibi 
erepta  sit;  dcorum  enim  consilio  tuisse  constitutum  no  diutius  illa  in  Aegypto 
moraretur,  quam  iieri  posset  ut  Menelao  restitueretur. 


I 

I 


1)  Yp.  oj  1  xouv  i^  [li  Ti;  cod. 

2)  dipelTat  autc  Elmsleium. 

3)  »pa'ja»£v  Hartungins.    Ttptaxov  Rauchenbteinius.    Quorum  neutrum  huc  quadrat. 


19    — 

1651    dc ')  \ikv  7ap  asi  tov  irapovTa  vuv  /povov 
X£tV/jV   xaTOix^iv   tJOlCJlV   £V   o6}i.ot?  ^XPV* 
iirsl  o£  Tpoia?  £$av£(5Taihi  pa'«>pa 
xai  Toi?  ftsoi;  Trapioys  touvoja'  o(jx£Ti, 
1655    h  Toiatv  auT^c^)  obX  vtv  i!;£'j/«>at  7a'{ioi? 
iWhXv  t'^)  £y  0^x00?  xal  auvotxrjtjat  -ojst. 
Duo  simt  in  his  vitia,  quibus  ICuripidem  liberare  non  nimii  laboris  est.     Nam  in 
versu  1651   quid   est  £tc  a£i  tov  vuv  /oovov   sive   asl  £ic  tov  vov  /povov?     Quod  sen- 
tentiae  loci  idoneum  est,  rostituitur  mutato  adverbio  ast  in  prouonieu  auTov:  mque 
ad  hoc  ipsum   tempus   Helenae  manendum   erat  in   Aegypto.     Difficilior  cmendatu 
V.  1(554.    In  codice  legitur  T:ap£3/£T'  ouvojxa  ouxsTt.  vetustissimae  edd.  habent  otjvofia, 
oixeTt  —  quod  Barncsius  scripsit  ouvoji.',  oux£Tt.  Hervagiana  2  i:ap£3/£  t'  oovojxa  i.  e. 
TO!jvo}ia,    quod    ab  Hermanno    cst  receptum.     Deindc  nulla  interpunctione   poaita 
inter  versus  1654  ct  1655  legcbatur   oux^Tt  'Ev  ToiJtv  auToic  ost  utv  i^£tj/i>at  7a'}xot?, 
'EXi>£iv  o'  U  xtX.  ante  Bothiuin,  qui  interpungendum  esse  post  otjxsTt  arbitratus  in 
sequentc    versu    mutavit  Toist   o'  auTorc.     Et  sic  Hermannus,    qui  in   versu  1656 
particulam  o'  in  t'  mutavit,  ut  totum  sic  scriberetur: 

ir£i  0£  Tpoiac  s$avsaTa'i>r^   [ia'i>pa. 
xat  Toic  iboic  Trapstj/s  touvo}i',  otjxsTf 
sv  TOtst  o'  auTOic  osT  jxtv  £Csu/«>at  7a'}iotc 
sXftsiv  t'  s?  xtX. 
Quod  minime  probandum  est,  cum  ita  v.  1654  scnsu  careat.    Vertit  quidem  Her- 
mannus:  postquam   HAena  (i.  e.  siniuhicrum  Helenac)  nomen  praehuit  dii%  atque  his 
verbis  exprimi  videtur  viro  clarissimo  haec  scntentia:  postquam  simnlacrum  Helenae 
a  Tunone  fartum  in  aetherem   rediit;    sed    equidem    nescio    quo    modo    talc   quid   ex 
talibus  vcrbis  extricari  possit.     Huc  accedit  quod  si  talem  scntentiam  in  mente 
habuisset  poeta,  curasact  sinc  dubio  nt  clarins  perspiceretur  simulacrum  Helcnac 
esse  subiectum  verbi  TtapsT/s,  cum  in  anteccdcnte  versu  ^aDoa  essct  subiectum,  in 
vcrsu  1652    voce    xsivr^v    vera    Helena    signiiicaretnr.  *)     Jtaque  nec  scntcntia  ncc 
structura    verborum    ab  Hermanno    recte    cognita    est.     Nauckio   v.  1654  spurius 


1)  ci  antc  H.  Stephanum. 

2)  a-jToi;  ante  Nauckium. 

3)  o'  ante  Hermannum. 

4)  Eadcm  dicenda  sunt  contra  Rauehensteinium,  qui  (in  Philologo  1.  1.)  veram  Hclenam  vnlt 
esee  subiectum  verbi  zap^r/e.  Deleta  enim  Troia  deis  iam  non  opus  esse  nomine  Helenac.  quo  antea 
ad  bellum  movendum  Priamique  populum  exstinguendum  usi  fuerint.  Si  hoc  poeta  exprimcrc  voluisset, 
alia  verba  in  hoc  loco  legeremus. 

3* 


M 


•      20    

videtiir,  ut  coniungatur:  iirsl  os  Tpoia?  l$Qtvsa-ot&r^  ,3ai>pa,  'Ev  Toicfiv  aoxv  Sei  xtX. 
Sed  nec  ferro  neque  igni  opus  esse  putaverim  ail  bunc  locum  sanandum,  quem 
ita  fere  sciiptum  fuisse  ab  initio  mibi  persuasum  ost: 

si^  asv  ^ap  aitov  tov  rapovTa  v5v  /povov 

xsivTjV  xatoixsiv  aoicfiv  iv  oojioic  i/pV 

Itisi  Oi  Tpoia;  scavsaTa'})/^   ^iaboa, 

xal  Toi;  Usoi;  ripsaxs  touvou'  oaxsTi, 

sv  Toiatv  auTTjC  osi  viv  il^s-j/Uai  ■.aaotc 

i^^iJsiv  t'  s;  xtX. 
postquam   noineii  Jm   mm   non  placebai ,   i.  c.  nomcn  Troiao,   quam   evcrtendam   dei 

statucraut. 

16.  Antequam  Proteo  reoi  Aegi^pti  Helenam  Mercurius  tradidisset,  finxit 
Euripides  Sparta  eam  sublutani  primo  in  insula  Atticae  vicina  depositam  ab  illo 
essc,  quae  inde  nomen  Helenae  acccpisset.     Ita  Dioscuii  referunt  a  versu  1071: 

ou  o'  (opifjsv ')  as  KpwTa  Maiaoo;  toxo> 

^ra'pTT^;  d-a'pa;  Ttov  xaT'  oupav^iV  oojiwv 

xXi'}a;  osiJia?  aov,  ]i\  Ildpi;  YTijists  as, 

cppotipotj  -ap'  'AxTTjV  TSTaasvTjV -^)  vT;aov  Xr,'co. 
1075  'KXsvr,  To  Xotzov  iv  ^SpoToic  xsxXT|asTat, 

s-st  xXorac  ad;  ix  ooatov  ios;aTO. 
Quia  Helenam  non  ex  caelo  sutfuratus  est  Mercurius,  in  versu  1672  Hcatbius  et 
Reiskius  coniecerunt  Tuiv  xaT'  EuptoTav  ootituv  i.  e.  ex  domibus  in  Eurota,  pro  quo 
Tcov  -ap'  EuptoTa  oofitiiv  diceudum  fuisse  Hermannus  monuit.  Dubito  praeterea 
num  xXsrtstv  cum  solo  genetivo  coniuugi  possit  pro  praepositione  ix  sive  dTro  cum 
geuetivo,  nam  Aristopb.  Equ.  1149  aTT'  dv  xsxXorpmai'  aoo  buc  non  pertinet.  Her- 
mauuus  vocem  drdpa;  ueutrali  sensu  dictam  ratus  omnia  sana  esse  contendit,  banc 
enim  esse  sententiam:  nbi  pi^onil  a  Sparia  ie  primnm  Mernirins  depomii.  posttptam 
se  ex  caeli  domibm  tollens  te  sn/uratus  est.  Dici  enim  et  opiCsiv  dro  tivo^  et  opi^etv 
Ttvoc,  ut  apud  Sopboclem  in  Philocteta  035:  tl)?  Vac  roXo  IIsAa-,oc  opi^st  tt,c  'OSua- 
astoc  vstoc.  Quod  quamquam  recte  a  viro  clarissimo  aninuulversum  est,  tamen 
illud  d-dpac  Ttov  xaT'  oooavov  ooatov  admodum  lauguet  neque  ab  Euripide  scriptum 
videtur.     C^uid  enim  ad  rem,  quod  Mercurius  ex  eaelo  se  dcmisit  HebMiam  sub- 


1)  «opfiiaEv  Rauchensteinius. 

2)  TeTayfjt^voj;  cod.  TeTctY<j.^vTj  Ald.  'y^o-j^"!  rotp'  dxT/jv  TeT«}*^vyj  Stophanua.  TetajA^vrjv  Reiskius. 
^ppoupdv  -otr/  ' AxTTJ  T£Ta[i.ivr,v  Hermiinmis.  "fort.  cppojpuiv'  Kirchhoffius.  ut  ar^  YV,aete  pendeat  ab  hoc 
participio:  fii,  II.  YTjtAitt  as  ?ppo'jpu»v,  -ap    'A.  xtX. 


f 

I    , 


1 


i 


21    ^ 

laturus?  Nauckius,  qui  verba  illa  Ttov  xat'  oupavov  86jAtov  uncinis  inclusit,  miror 
quod  non  sequentis  quoque  versus  partcm  priorcm  damnavit;  potuit  enim  Euripides 
scribere:  ^TrdpTr^?  drdpac,  jxyj  ridpi?  YT^fisis  as.  Nihil  desideraretur,  si  deessent  quae 
leguntur  inter  dTrdpac  et  coniunctionem  jxr,,  sed  ne  bic  quidem  ferro  opus  esse 
mihi  videtur.  Gravioris  momenti  quam  Mercurium  ex  caelo  devolavisse  est  He- 
lenam  ex  regia  Menelai  sublatam  fuisse  (1676  xXo^rdc  adc  ix  oopitov),  at(j[ue  ita 
existimo  poetam  scripsisse  Ttov  Tupavvtxtov  66}i.tov.  Praeterea  interpunctio  post 
vocem  a6v  in  versu  1673  tollenda  est,  ut  Paris  sit  6  xXs6ac.    Itaque  reponas  velim : 

ou  o'  tuptasv  as  TrptoTa  Matdooc  t6xo? 

2zdpr/j?  dTrdpac  Ttov  Topavvt xtbv  66p.tov, 

xXs<^a?  osjxac  30 v,  \ir^  Ildptc  Ti^jJasis  as 

cppouptov  xtX., 


nisi  praestat: 


v_ 


^.-apTT^c  aTiapac  Ttov  Tupavvixiov  oojxtov 
xXscpUsv  6sji.a;  aov,  jxyj  xtX. 


17.  Unum  locum  liceat  ex  oorum  numero  hic  afferre,  quos  qui  emendare 
umquam  studuerit,  Cobeti  misericordiam  movebit  (Novae  lectiones  p.  206).  Quae 
Menelaus  iauitrici  respondet  a  Theoclymeni  regia  minis  eum  deterrenti,  quia  rox 
necandum  statuerit,  quicumque  Graecorum  domo  suae  approquinquasset,  in  codice 
sic  scripta  inveniuntur: 

442  to  Ypata  TauTa  TaDT'  SiTT,  xaXtoc  XS7S1?. 
EcsaTf  TTSiaojxai  7dp*  dXX'  dvs;  X670V. 
In  priore  borum  versuum  H.  Stcpbanus  quod  ipse  excogitaverat  TaoTa  Trdvx' 
s-r^  in  codicibus  inesse  sunt  quibus  persuaserit,  et  rccepit  hanc  coniecturam  non 
Musgravius  sohim,  sed  etiam  Hermannus.  Sed  nimia  profecto  est  Menelai  sive 
modestia  sive  stultitia,  quod  anum  pulcbre  locutam  esse  concedit,  quippe  quae  hor- 
ribili  voce  eum  a  ianua  reppulisset  clamans:  oux  d7:a^vXd;st  66}xtov  Kat  {xrj  :rpoc  auXst'- 
otaiv  saTr^xtbc  TzuXatc  "O/Xov  Trapscstc  6sa7:6Taic;  t^  xaTJIavsi  xtX.  Partim  meHus 
Nauckius  XuYpd  TauTa  xoux  aWtt}^  Xsysic,  quo  tamen  quid  sibi  voluerit  vir 
doctissimus  me  non  satis  intellegere  confiteor.  Aliani  viam  iniit  Kircbhoffius,  qui  scri- 
bendum  esse  censet:  TauTa  TaoT'  sttt^  xaodt?  Xsysiv  "KcsaTt.  Si  hoc  Euripides 
scripsisset,  sequi  non  posset  Trst'ao}xat  -jdp.  Nam  si  Menelaus  se  obediturum  esse 
pollicetur,  quid  opus  est  iussum  repetere?  Immo  si  mulieri  respondet  licere  ei 
iterum  dicere  quae  dixerit,  exspectamus  eum  significaturum  esse  neglectum  iri 
quod  sibi  imperaverit.  Dici  nou  potest:  das  kamist  du  iwch  mtml  wiederholen; 
ich    werde   ja    seJion  gehorchen;    qui  priorc   barum  sententiarum  utitur,    is  ^ut  se 


■«■■  —ti^ 


22     

iateUe.is«e  ..uod  alter  di.it,  a«t  sc  iUius  rationem  uegat  habiturun,.  A  tra- 
Z  seripturl  nnniuu,  ..uantun.  reeeait  Rauehensteinn.B  u.  P  nlologo  XXII 
%  Ihena...u  propone..s  ..v.  ..O.'  1.,  .,.p.;  X.,.,-  M.h.  v.aetur  op..s 
esse  Menelaum  horre..aa  ...nlieris  voce  perterrit..m  tale  ,„..a  a.cere  ....,,x.,.«pov . 

Z  e.,  moa  ita  .■kuue.f    obedu...,,    ne^,e  opus  era,    ,a„.  inh «,»««•  ,n    nu   ,n.eM; 

'1\L   Ui.is,i   W,,    .,»0,«   diei  ros.an,.    It,.„ue    legenaum    .ort.vsse  part.m 
L.KirchhotMo  .iU...,-  U-,3,v  ■K.a,..  Q..a.u,„.,.m  ha..,i  snm  nesc.s  ne  haec  q„.- 
a        se..teutiae  pla..e  sati.  .aeere,    et  reli.,„..o    h...,e    versnm   acnt.or.bus   persa- 
„ana,l  -  I..  aUero  versn  mutavit  Her.nan..ns  i..  .ovov,  ,„.,a  tan.nm  abesset 
"t  ,n.o,l  tnulitnm   .egit..r  ,-v.,-  Xo-..v   sig..i«eare  posset  ,.r,ni„e  >c,:no„e,n    .er,no,as 
11'«-'"-  "''J  --'  re,ni„e.„il.i~e,n.  re,;..i„e  ,„  tarea....  ..t  .n  A..aromaeha 

M     ssus  Menelaum  orat  vers..  530:  .^  ,,->.o.-  ,,V..-  ^v.-  ..av^.^v  ,...  Seutenfa.n  a..tem 
ioci    hanc    esse    Hermannus    eonte..ait:    a..u.  .«    va,.nu,n    la.a,a„.    —    rur... 
o..4ns„ra    .,;    ,uo.l    „,    i.npeMa,    .MenA..ns.   prola,   o.nnia    ^-V"'"'-;  .^«"^ ^^ 
,„e,-ia,  fore.<  „.,■ -v  ei  ,„h,.-al.a,.   Sed  impc.li....nto  cst  nc  ..a  locum  .n.cllege.nlum 

L.ceaa.uus.  „..od  non  legitnr   i..   eodice  ..0..  ..v.'   £.,.     Practerea  e„m  .n...us 

Irsit  Mcehn  u.   .orcs  auus  ape.iat,  „..au,  ...  .mdiat  .p.ae  ei  d.cturns  est.  boe 

poti,.s  ei  siguifica..d„.n  est.    Qua...  ob  rem  ..eseio  a..  ..■•o.;»-";-o"-en  -'- 

taeturi  rtinuis,   si  scripsenmus   aXXa  oo,   Xo/iv  ^mreie  y  ,     ,       >       -     . 

,  ..,  -  '„.'-:>-      Xon    Hcll      y   2    20    ioiooJotv    ot    Aaxsoaiuoviot 

.  '     ,       n.MnoHth     II    ^>9   ^^tav    03    oov-e;   X070V   'A;   avav/ac    axoocjvs 
TOi;   cjo|xaa-/oic    X070V.     Dcmo^itli.    11    -^    ^-^'  » 

Ta<Sxa-    ^'iiets.    31  -a5t  TOt^s  raooiai  Ko-;ov  oioovai.  ,      ,,       ,  • 

'is  *  Hclcna  Thconoac  persuuBura  ne  frutrcm  ccrtiorcm  ft^ciat  de  Menelaj 
adventu  versu  y:]5  .,  dicit  se  a  lacrimis  .uidcn.  non  ftnsse  tcmperaturam .  ^d 
temporis  spatio  intcnnisso,  ^uonian.  moricnduu.  omnibus  homn.bus,  fletm  mode- 
nxturan..   si  u.ortcm   obissc  Mcnelaum  sibi  nuntiatum  cssct.     Hacc  m  codico  sic 

scripta  k^guntur:  » 

xsi  «xsv  Uaviuv  00'  3v  ::upa  xaTsrfa'-,'/,, 

TjA:iv>  3'i'  a-ovTa  oaxr.ootc  av  v,'a-»ov. 

Qnorum   ve.-suum   p.io.em   ,ion  inte.run.  esse   mauifes.um  est.    .,uia  qui   in   rogo 

ponitnr  mort..,.s  iam  est  ue,,ue  iu  rogo  .,..is.„.a.u  occi.lit,.r,    n.s.   .,ms    Ach.Uem 

Litatus  i..  .-ogo  homiuis  ultionis  ca,.sa  alios   .naetat.     Quapropter  Rc.sk.us.  scn- 

be..aum  ee,.s..it  iv  ...n  «"-'^'e  'l-'  ^-•""''"•"  "'"""'"   '''"  '"''  ''°'''"-    '""7 

er  a„fde.n   S.I,ei,erl,a..Je„  :u, h,  i>eruek,.    .«.,xnr,  Frit.schins  co.npa>-,n.s  boph. 

An.  ■  -..-iO   ;«.=■    .,•--   »-'--.'   sfzou.,   x,.a.x.,fi.-.     U..ie  eo..iectn...e  co.nme,.,la„on. 
esse  videri  po.est,   „uo,l  in  Sophoelis  loeo  La,.rcutiau..s  A  habct  xaT,.-.,-,..,-  pro 


i' 


23    

xaTa5xa'fa'?;  nihilo  tamen  minuB  nostro  loco  eam  convenire  negavorim,  cum  homo 
mortuus  nec  simpliciter  xaTacixarTs^Uai  neque  in  rogo  xaTaotxaTtTsatUai  di(Ji  possit. 
Est  enim  xaTaaxaTvTsiv  suffodicndo  dirnerc;  itaquc  recte  dicitur  a|xiTS>.o?.  7r6>a;. 
owjxa,  non  avUpwTroc  xaTa3xa7:Te3i)ai.  Porro  apud  Sophoclem  ut  in  Acschyli  Sept. 
092  (DaTTTciv  soo;s  'ir^c  C5i'>.ai;  xaTa3xa'faic)  1021  (TOtcpov  ^ap  aoTYj  xai  xaTa^xacpa?  1^0 
Wvr^  TTsp  ou3a  toTos  |XY/avr^50}xai)  xaTa3xa'f  t;  est  sepultura,  humatio;  in  rogo  autem  mortui 
non  sepeliuntiir.  Huc  accedit  quod  Helcna  uon  est  dictura  quid  factura  fucrit,  si  sepul- 
tus,  sed  si  mortuus  cssct  Mcnclaus.  Hcrraannus  quod  sententia  postulatur  restituisse 
sibi  videbatur,  cum  uua  littcra  mutata  scribcret  kv  Ttspa  xaTsscsa'-,-/;  laudans  Aeschyli 
Suppl.  249  sx  TTspa?  vau-axTtac  (i.  c.  sx  Trspaiac),  ut  iv  -spa  cssct  m  Troia.  Sed  quam(juam 
nec  Nauckius  ncc  Witzschclius  Hcrmannum  setiui  dubitavcrunt,  ncscio  an  sit  magnae 
plenum  opus  aleae ,  vocabulum  quod  apud  nullum  scriptorcm  nisi  in  uno  Aesehvli 
loco  ')  et  apud  Eustathium  invcnitur  p.  30G  23  (-spa  -("zp  r,  vy)  xaT'/.  YXo>33av).  coniectura 
in  Euripidem  infcrre,  ut  qui  in  Iniius  praesertim  fabulac  diverbiis  quotidiano  gcnere 
dicendi  usquc  quaquc  utatur.  Rauchensteinius,  cui  (in  Philol.  1.  1.)  ipsi  quoque 
iv  TTSpa  gcnuinum  vidctur  csse,  quod  Oavwv  xaT33'f  a-j-r^  dici  non  possit,  in  finc  vcrsus 
corrigi  iubct  h  irspa  xaTicp Uito.  Scd  ut  facillimuui  cst  vetcrcs  scriptorcs  tali  modo 
corrigerc,  ita  vix  (luisquam  sani  iudicii  erit  cui  probctur.  Quod  fcrri  non  posse 
somniatur  Kauchenstcinius,  cst  pervulgatum  usTspov  -poTspov.  Pro  suo  autem 
xaT£'.p{>iTo  saltcm  xaTscpUapr^  ponere  dcbebat.  —  lam  quaerenti  tibi  quid  ipsc  de  loco 
nostro  sanando  iudiccm  facere  non  possum  quin  respondeam  me  nihil  dum  invenisse 
quod  proponam.  Quamquam  Rauchensteinio  miror  quod  non  iu  mentem  venit 
pro  £v  rupa  haud  ita  difficile  esse  scribcre  sv  <l>pu7ta;  iicri  enim  perfaeilc  potuisse 
ut  librarius  voci  <l>po';irf.  substitucrct  voccm  rupa  memor  Electrac  v.  92  -opa  t' 
S7r£3'fa;'  ar|xa  [XT^Xstou  cpovou  ct  Troadum  v.  485  xaTa3',pa-j'svT'  s'f'  spxst»»)  -t>pa. 

19.  Postquam  promisit  Thconoa  se  fratri  non  prodituram  venisse  Menelaum, 
Helena  et  maritus  consulunt  intcr  se,  quo  modo  lieri  possit  ut  incolumes  cx 
Aegypto  in  patriam  fugiant.     Dicit  autem  Helena  v.  1048: 


Menelaus : 


axou3ov,  T-v  Tt  xat  Yuvr;  XecTfj  3ocp6v. 
pouKsi  Xs-jS^Uat  [xrj  ijavfbv  X6y(»)  «^avsiv;-) 

xaxo?  |X£v  6'pvi^*  st  0£  xspoavo)  >.£Yeiv, 
Itoijxo?  £tVi  \^^^  i)av(bv  )v6y(j>  UavsTv. 


1)  Nain  in  PerBarum  v.  385  pro  vr^attdttoo;  rexpa;  nc  Hermannus  quidcm  r^pas  scripsit. 

2)  'XtJytp  8aveTv  e  v.  1051  temcre  illata'  Kirchhoffius,  poj>.ei  vuv  Ipyip  |xt)  Savtbv  I6fi\y  ftavetv; 
ReiskiuB.  p.  Xiytrs^ai  [xtj  8.  Ipyto  &avetv;  cum  Fritzschio  Hermannus.  p.  X.  fi.  8.  Te8vTj|X^vai;  cum  Co- 
beto  Nauckius. 


24 


In  extremo  v.  1050  scripsit  Barnesius  Xstwv,  quod  a  plerisque  cditoribus  dcinceps 
probatum  cst.     Mihi  non  probatur,  quia  cum  Menelaus  nondum  sciat  Hclenam  a 
se  ipso  petituram,  ut  nuntium  suae  mortis  afferat,  hic  diccre  non  potest  se  for- 
tasse  ipsum  dicentem  lucraturum  esse.    Menelaus  hoc  in  loco  nihil  aliud  cxspectaro 
potcst,  quam  alios  se  mortuum  esse  dicturos.    Seidlcrus  impcrativum  substituit 
scribens  d  os  xspoavio,  U';e.     Quo  nescio  utrum  significarc  voluerit:  dic  mihi  nurn 
qidd  hac  re  Iwratnrn.s  sim.   an   si  qnid  hac  re  lua-atums  tibi  videor,   loquere.     Prior 
sententia  esset  inepta,  quia  Helena  rem  non  tetigisset,  nisi  saluti  cam  Ibre  utri- 
que  putaret;  alterd  paullo  abruptior.    Imperativus  Uy^  tum  dcmum  huc  quadraret, 
si    tale   quid  Menelaus   diceret:    e.Tpone  quonam  modo  hanc  reni  mihi  salutarem  foie 
existimes.     Melius    ad    sentcntiam    Nauckius:    xaxo,-   ab   opvu-   oOtoc-   zi  oz  xspoavm, 
^Ktoiixo,'  stVi  xtX.    Scd  tbrtasso  non  opus  est  hac  violentiorc  rationc.    Videtur  mihi 
potius  Euripides  in  ultima  huius  versus  sede  vocabulum  posuisse,  quo  rationem 
haberet  eius,  quod  Helena  modo  intcrrogavit,  ?o6>.Et  Xr^siUa.  xtL  Itaquc  scripsorim: 

£1  os  xepootvw  UsXnjv. 
20.    In    nave    cum    Menclaus    bovcm    iuimolaus    Ncptunum    ct   Nerei    filias 
imploraverit    ut    se    incolumem    cum   uxore  Naupliam  ducerent,    nuntius  v.  1590 
Theoclymeno  refert  unum  ex  eius  satr^llitibus  fraudem  senticntem  clamasse: 

ooXio^  T,  vauxXr^pia, 
raXtv  rXstuuev  a^tav.  xlXsus  au. 
3'j  o£  axpscp'  o^axa. 


^^1 


In  versu  1591  codex  habet  l^iav.  Varia  viri  docti  experti  sunt.  Bothius  a-Ctov. 
Pflugkius  scavsu:  xsXsos  ao,  sc.  touc  xaXtoc.  Hcrmannus  a^tu-  'vxsXsos  atS.  Nauckius 
post^Dindoi-fium  axTtav.  Quibus  liceat  mihi  .luoque  novam  coniccturam  addere 
nec  meliorem  nec  deteriorem;  scribendum  fortasse: 

TtaXiv  rXetoiiev,  acax',  s^xeXeue  au. 


i-»  I 


•J 


Schulnachrichten. 


I.    Lehrplan. 

1.  2.    Sexta 

beit  Obtern  1865  in  zwei  Parallelcoetus  getheilt. 
Ordinarius  im  Winter  Bernhardi,  im  Sommer  coet.  A.  Soholkmann, 

coet.  B.  Junghahn. 

Rcligion  (3  Stunden).     Biblische  Geschichte  des  alten  und  neuen  Testameuts  nach  Fiir- 

bringer.     Erstes    Hauptstiick.     Spriiche    und    vier    Kircheulieder.      Im    Winter 

Soholkmann,  im  Somraer  Derselbe  und  Hart 
Dcutsch  (imS.  2,  imW.  3).     Lesebuch    von   Dielitz    und    Heinrichs   Th.  1.    Miindlichea 

Wiedererzahlen   und   Recitiren.    Orthographische   Uebungen.     Im  Winter   Hart, 

im  Sommer  Ktihne  und  Junghahn. 
Latein  (10).     Declinationen    mit    den    Geschlechtsregeln,     und     die     vier    Coniugationen 

ohne  Deponentia    nacli   Gedike.     Im    Wiuter  Bernhardi,    im  Sommer  Soholk- 

mann  und  Jnnghahn. 
Geographie    (im  S.  3,    im  W.  2).       Grundziige     der    Geographie     von     Asien,     Afrika, 

Amerika  uud  Australieu   nach  Seydlitz.     Im  Wiuter  Hart,  im  Sommer  Ktihne 

und  Junghahn. 
Rechnen  (4).     Die    vier    S])ecies    mit    unbenannten,     einlach    uud     mehrfach     benanulen 

Zahlen  nach  Folsing  Th.  L   Krech. 

Zeichnen  (2).     Jonas. 

Schreiben  (3).     Heilmann. 

Singen  (2).     Suooo. 


2.    Quinta. 
Ordinarius  Hart. 
Rcligion  (3  St).     Ausgewahlte  Stiicko  des  alten  Testaments.     Zweites  und  drittes  Haupt- 
stiick.     Spriiche  und  vier  Kirchenlieder.     Im  Winter  Soholkmann,  im  Sommer 
Hart. 


^ 


26    

Dentsch  (im  S.  2,  im  W.  3  St.).     Lesebuch  von  Dielitz.     Mimdliehes  Wiedererzahlen  iind 

Recitiren.       Unterscheidunp    vou     Haupt-    iind    Nebensatz    mit    Tnterpunctions- 

regeln.     Orthographische  Uebungen.      Im   Winter  Hart,   im  'Sommer  Junghahn. 
Latein  (10).     Deponentia,  Prouomina,  Comparation,  Zahlworter,  Praepositionen ,  Adverbia, 

unregelmaszige   Verba    nebst    den    nothwendigsten    syntaktischen    Regeln    nach 

Gedike.     Hart 
Franzosisch  (3).    Plotz   Elementargrammatik  Lect.   1-60.    Avoir  und  etre.    Im  Winter 

Krech,  im  Sommer  Junghahn. 
Geographie  (imS.  3,   imW.  2).     Grundziige   der   Geographie  von    Europa   und    Wieder- 

hohing  des  Pensums  von   Sexta  nach   Seydlitz.     Im   Winter  Hart,    im  Sommer 

Junghahn. 
Rechnen  (4).      Bruchrechnung  nach   Folsiug  Th.  I.     Krech. 
Zeichnen  (2).     Jonas. 
Schreiben  (3).     Heilmann. 
Singen  (2).     Im  Winter  mit  Quarta  und   Tertia  combinirt,   im   Sommer  fiir  sich.     Sncco. 


3.    Quarta. 

Ordinarius  im  Winter  Nake,   im  Sommer  Bemhardi. 

Religion  (2  St.).      F.vangeliuni  Lucac   und  Apostolgesohichte.     Viertes  und  fiinftes  Haupt- 

stiick.     Spruche    und    fiitif  Kircheniieder.      Im    Wiuter   Scholkmann,     im    Soni- 

mer  Hart 
Deutsch  (2).      Lesebuch    von    Dielitz.     Lehre    von    den    Casus   besonders   nach    Praeposi- 

tioneu.      Declamiren    und    kleine    erzahleude    Aufsatze.      Im    Winter    Ribbeck, 

im  Sommer  Anthieny. 
Latein  (10).      Regeln    von    den    Satzen    mit   dusz,    Participial-Constructionen  und   Verba 

mit    abweichenden   (.^ruudformeu    nach   Gedike.      Im   Winter  Nake,    im   Sommer 

Bemhardi. 
Griechisch  ((>).      Beilermanns    (irauimatik    Cap.  1.  2.  4  (5?5j.  44— 51).  8.  1).      Lrste    und 

zweite    (ohue    die    contrahirte    uud    attische),    regelmaszige    dritte    Declination 

(ohne  (]?ontraction ),   Verbum  piirum.    '  Im   Winter  Ribbeck,  im   Sommer  Hart. 
Franzosisch   (2).       Plotz    Klementargrammatik     Lect.    (U       105.       Regelmaszige     Coniu- 

gation.      Pronoms  personnels.      Verbe  reflechi.     Im  Winter  Krech,    im    Sommer 

Anthieny. 
Ge!>chichte    (2).       Jahriger     (Jursus.       a.      Morgenhmd     uiui     Griechenland.       b.      Rom. 

(leographie    (1).       Vou     der     weiteren     Ausfiilirung     nach     Seydlitz     Asien, 

Afrika,  Amerika.   .\ustralien.      Im    Winter  Bemhardi,   im  Sommer  Nake. 
Rechnen  (imS.  3,   imW.  4).     Biirgerliche  Rechnungen   nach   Folsing  Th.  II.     Krech. 
Zeichnen  (2).     Jonas. 
Singen  (2).    Im  Winter  mit  Quiutji  und  Tertia  combinirt,  im  Sommcr  mit  Tertia.    Succo. 


X 


>iF 


•a 


27 


4.     TTnter-Tertia. 

Ordinarius  im  Winter  Ribbeck,  im   Sommer  Nake. 

Religion  (2  St.).     Heilige    Geschicht^»   alten   Testaments.     Erklarung    messiauischer  Weis- 

sagungeu.     Wiederholuug  des  Katechismus.     Scholkmann. 
Deutsch  (2).     Lesebuch    vou    Dielitz,     auszerdem     im    Winter    Goethe'8    Hermauu    und 

Dorothea,  im  Sommer  Reiueke  Fuchs.     Satzlehre.      Declamireu,  erzahlende  und 

beschreibende  Aufsatze.     Im  Winter  Bibbeck,  im  Sommer  Scholkmann. 
Lateiu  (10).     Lehre  vom    Subiect  und    Praedicat,   Nominativ,  Accusativ,   Orts-  uud  Zeit- 

bestimmungen   uach   Elleudfs  (rrammatik,  dauebeu   Repetition  der  Formeulehre. 

Caesar  de  bello  gallico,  im  Winter  1.  IV^   im  Sommer  1.  I.     Ausgewahlte  Stiicke 

aus  Ovid's  Metamorphosen.    Nake. 
Griecbisch   (G).     Augmentbildung,     Verba   contracta,    stat    und    IncHnation,    dritte   con- 

trahirte    und    unregelmaszige,     zweite    attische    und    contrahirte    Declinatiou, 

Verba  auf  eine  einfache  Muta  und  auf  7:Ta>.  33a>,  'tu.    Pronomina,  Comparation, 

Zahlworter  uach  Bellermauu.    Bibbeck. 
Franzosisch  (3).      Unregelmaszige    Verba    uach     Plotz     Schulgramraatik    Lect.   1--23. 

Plotz  Chrestomathie.    Bernhardi 
Geschichte  (3).      Jahriger  Cursus.      Deutsche    uud    brandenburg-pi-euszische   (jreschichte. 

a.     bis    zu    den    Kreuzziigeu.      b.     bis    zur    Reformatiou.       Geographie    (1). 

Weitere  Ausfiihrung   der   Geographie,    im  Winter   vou  Europa  auszer  Deutsch- 

laud,  im  Sommer  von  Deutschlaud  uach  Seydlitz.    Bernhardi. 
Matkematik  (3).     Jahriger   Cursus.     Im    Wiuter    das    dekadische    Zahleusystem ,    Deci- 

malbriiche,  vier  Species  mit  absoluten  und  algebraischeu  Zahleu.     Im  Sommer 

Anfangsgriiude   der   Geometrie,    Paralleleu    und  Dreiecke   uach  Kambly's   Lehr- 

biichern.    Krech. 
Zeichnen  (2).     Seit  Ostern   1865  (mit  Ober-Tertia).    Jonaa 
Singeu  (2).     Mit  (Ober-Tertia  uud)  Quarta  combinirt.    Sueco. 


5.     Ober-Tertia 

seit  Ostern  1865.     Ordinarius  Ribbeok. 

Religiou   (2  St).      Heilige    Geschichte    ueueu    Testameuts.     Lecture   wichtiger   Abschuitte 

aus  demselbeu.    Scholkmann. 
Deutsch  (2).     Walleusteins    Tod.      Declamationsiibuugeu.      Aufsatze    meist    schilderuden 

Inhalts.    Scholkmann. 
Latein  (10).     Geuetiv,  Dativ,  Ablativ.    Repetitiou  der  Verba   mit  abweicheuden   Gruud- 

formeu.     Caesar  de  bello  gallico  I.  V  und  zum  Theil  VI.     Ausgewahlte  Stiicke 

aus  Ovid  (Met  III.  IV).    Ribbeck. 
Griechisch  (0).     Verba  auf  eiue  Liquida,  zweite  Tempora,  Verba  auf  jxt.     Nake. 

4* 


28 


29 


Frauzosisch  (.3  St.).  Das  Nahere  iiber  Substantiv,  Adjectiv,  Zahlworter,  Pronoms  und 
Praepositionen  uach  Plotz  Lect.  24—38.     Chrestomathie.    Bernhardi. 

Geschichto  (3).  Deaitsche  und  brandeuburgische  Geschichte  von  der  Reformation  bis 
aum  westphalischen  Friedeu.     Geographie  (1).     Deutschlaud.    Bernhardi. 

Mathematik  (3).  Wiederholung  des  geometrischen  Pensums  von  Unter-Tertia,  Lehre 
von  den  Parallelogrammen  uud  vom  Kreise.    Erech. 

Zeichueu  (2).     Mit  Unter-Tertia.    Jonas. 

Siugeu  (2).     Mit  Unter-Tertia  und  Quarta.     Sncco. 

Den  Gesang-Uuterricht  ertheilte  der  Organist  Herr  Succo  im  Wiuter  in  zwei 
Abtheiiungeu,  deren  ersto  die  Klassen  Tertia,  Quarta.  Quiuta  umfasste;  im  Sommer  waren 
Unter-  und  Ober-Tertia  mit  Quarta  combiuirt,  von  deii  iibrigeu  Kla.ssou  wurde  jede  fur 
sich  allein  iiuterrichtet. 

Der  Turn-Uuterricht  wurde  unter  luspeetion  des  ordeutlichen  Lehrers  Herru  Bern< 
hardi  zweimal  wocheutlich  iu  der  stadtischeu  Turuhalle  iu  der  Prinzeusti-asze  ertheilt. 


1 

•  '♦■1 


■{ 


y  ■  ^ 


Vertheilung  der  Lectioneii 

iinter 

die  Lebrer. 

- 

Wiuter  LSC4  — lSa5. 

Sommer  1865. 

Ordina- 
rius  von 

Tertia 

Qnarta 

Quinta 

Sexta 

a 

oc 

Ordiua-   Ober-     Unter- 

rius  von  Tertia     Tertia 

i 

Quarta 

Quiuta 

Sezta  A  Sexta  B 

1 

0(3 

Oberl.  Dr. 
Ribbeck 

Tertia 

6Grch. 
2  Dtsch. 

6Grch. 
2Dtsch. 

! 

16 
20 

1 
Ober- 
Tertia 

10  Lat. 

GGrch. 

1 

16 

Ord.  L.  Dr. 
Nake 

Quarta 

10  Lat. 

10  Lat. 

Unter- 
Tertiu  i 

1 

6Grch. 

10  Lat. 

2Gesch. 
1  Gcogr. 

1 

20 

*) 

Ord.  L. 
Bernbardi 

Sexta 

3  Fniz. 
3Ge8ch. 
1  Gcogr. 

2Gcsch. 
1  Geogr. 

lOLat.  , 

1 

20 

3  Frnz. 
Quarta  3Gesch. 
1  Geogr. 

3  Frnz. 
3Gesch. 
l  Geogr. 

10  L.it. 

24 

Ord.  L.  Dr. 
Krech 

3Math. 

2Fmz. 
4Rechn. 

3  Frnz. 
4Rechn. 

3Dtsch. 
10  Lat. 
2  Geogr. 

i 

4Rechn. 

20 
20 

3Math. 

3Math. 

3Rechn. 

4Rechn. 

4Rechn. 

4Rechn.i|  21 

1 

Ord.  L.  Dr. 
Hart 

Quinta 

3Dtsch. 
2  Geogr. 

Quinta 

2  Relig. 
6Grcb. 

3Relig. 
10  Lat. 

3  Relig. 

1 

24 

Ord.  L. 
Scholkmaim 

2Rclig. 

2Relig. 

3Relig. 

3Relig. 

1 

10 

Sexta  A 

2Relig. 
2Dt8ch. 

^Relie. 
2Dtsch. 

3  Relig. 
10  Lat. 

21 

Ord.  L.  Dr. 
Jtughahn 

Sexta  B 

2Dt8ch. 

3Fmz. 

3Geogr. 

10  Lat. 

2Dt8cb. 

3Geogr. 

23 

Ord.  L.  an  der 

Lnisenst.  Ge- 

werbeschulc 

Dr.  Kiihne 

1 

2Dtsch. 
3Geogr. 

5 

1 

Cand.  prob. 
Dr.  Anthieny 

1 

'   6 

2Dt8ch. 
2  Frnz. 

1 

4 

SeminarL 
Heilmann 

3  Schrb. 

3  Schrb. 

3  Schrb. 

3  Schrb 

3Schrb. 

i 

9 

Maler  Jonai 

2  Zeich 

2  Zeich 

2  Zeich 

1 

e 

2  Zeichnen 

2  Zeich 

.  2Zeich. 

2Zeich. 

1 

2Zeich. 

1 

10 

Organist 
Sncco 

2 

2 

4 

2  Singeu 

2  Sing. 

2  Sing. 

2  Sing. 

8 

*)  mit  einer  Nachbleibcstunde. 


90 


31 


. 


A 


TJebersic 

ht    des 

Leh 

r  p  1  a  n  8. 

Woehentliche  Stuudeuzuhl 

L  e  h  r  e  r 

Lehrgegen- 

Winter  1864     1865 

Soinmer  1865 

•tftnde 

Ober-  Unter- 
Tertia  Tertia 

- 
Quarta 

Quinta 

Sexta 

1 
TertialQuarta 

i 

Quinta 

Sexta 

Ober- 
Tertia 

Unter- 
Tertia 

Quarta 

rt  .   .      Sexta 
Quiuta       . 

Sextu 
B. 

Religiou  .  .  . 

2 

4M 

2               3 

3 

Scholkmann 

1 

Scholkmann 

,  mann 

1 

Hart 

Deutsch  .  .  . 

2 

2 

.,        Wiiit.  3. 

Sonini.  2 

1 

Wint.  3, 
Somm.  2 

Sibbeck 

Hart 

Scholkmann 

An- 
thieny 

Jung- 
hahn 

Knhne 

Jung- 
hahn 

Latein  .... 

10 

10 

10             10 

10 

Nake 

_    ^     Bem- 
^"^-  1  hardi 

Bibbeck 

'^*^*    ,hardi 

Hart 

Scholk- 
mann 

Jung- 

Qriechisch.  . 

6 

6 

6 

Ribbeck 

Nake 

Bibbeck 

Hart 

Franzosisch . 

3 

3 

3 

Bern- 
hardi 

Krech 

Bemhardi 

An- 

Uueoy 

Jung- 

lift|ni 

Geschichte    . 

3 

3 

2 

Bemhardi 

Bemhardi 

Nake 

Qeographie  . 

1 

1 

1 

Wint.  2, 
Somm.  3 

Wint.  2, 
Somm.  3 

Hart 

Jung- 

Ktihne 

Jung- 
hahn 

Muthematik 
u.  Rechnen 

3 

3 

Wint.  4, 
Somm.  3 

4 

4 

Krech 

Zeichneu    .  . 

2 

2 

2 

2 

o 

Jonai 

Schreiben  .  . 

3 

3 

Heilmann 

Singen  .... 

2 

2 

2 

2 

2 

Succo 

Summa 

34 

34 

Wint.  33, 
Somm.32 

32 

29 

i  I ' 


^     ♦ 


I 


i 


Lehrbftcher. 


Religion  .  .  . 

Sexta 

Furbringer    biblische    Geschichten    fdr    die 
Mittel-Klassen  der  evangelischen  Yolksschulc. 

Deutsch  .  .  . 

8cxta—  Unt.  Tertia 

Diclitz  und  Heinrichs  Lesebuch  Th.  L 

Latcin  .... 

8exta — Quarta 

Gedike  Lesebuch  (mit  Grammatik  von  Hof- 
mann). 

Tertia 

Ellendt  Grammatik  bcarb.  von  Scvffert. 

Gricchisch.  . 

Quarta.     Tertia 

Bellcrmann  Schulgrammatik  und  Losebuch. 

FranzOsisch  . 

Quiuta.     Quarta 

Plotz  Elementargrammatik. 

Tertia 

Plotz  Schulgrammatik. 
Plotz  Chrestomathie. 

Gcographie  . 

8exta— Ob.  Tertia 

V.  Seydlitz  kleine  Schulgeographie. 

Rcchncn  .  .  . 

iSexta.     Quinta 

Folsing  Rechenbuch  I. 

Quarta 

Folsing  Rechenbuch  II. 

Matheniatik  . 

Tertia 

Kambly  Arithmetik  und  Algebra.  Planimetrie. 

Singen  .... 

Sexta 

Bellermann  Anfangsgrtinde  der  Musik. 

V^on  allen  diesen  Biicliern  sind  nns  durch  die  geehrten  Verlags-Handhingen  mit 
dankenswerther  Bereitwilligkeit  10  Frei-Exemplare  fiir  unbemittelte  Schiiler  iibersandt 
worden. 


IL    Veifiigiingen  der  Behr^rden. 

1.  K.  P.  S.  C.  8.  Oct.  1804  Empfchhmg  des  bei  Wiegandt  und  Gricbcn  hier- 
selbst  er8chicnencn  Buchcs:  'Das  hohere  Schulwcscn  in  Preuszcn.  Histo- 
risch-statistische  DarsteUung  im  Auftrage  des  Herrn  Ministers  der  geist- 
lichen,  Untcrrichts-  und  Medicinal-Angclegenheiten  herausgegeben  von 
Dr.  L.  Wiese,  Geheimen  Obcr-Regierungs-Rath'  pp.  zur  Anschaftimg 
ftlr  die  Schulbibliotheken. 

2.  K.  P.  S.  C.  13.  Oct.  1864  Verbot  der  bisher  an  einigen  Untcrrichts  -  An- 
stalten  zu  Wcihnachten  untcr  den  Schtilern  stattgehabten  Geldsammlun- 
gen  fur  dcn  Schuldiener. 

3.  K.  P.  S.  V.  21).  Oct.  1864  Bestimmung  des  Termins  fttr  die  Otfentliche 
Prttfung  (Michaclis  Dienstag  nach  derfi  Sonnabend,  auf  wclchen  dcr  all- 
gemeine  Schlusz  des  Semesters  festgesetzt  ist). 


32    

1.  K.  P.  S.  C.  17.  Nov.  1864.  Ucbor  die  am  Gymnasiiim  zur  Ablcistuug  des 
paedugogischcn  rrobcjahrs  be«chaftigtcn  8chulamts-Candidatcn  ist  halb- 
jahrlich,  und  zwar  bis  zum  1.  Mai  und  1.  Novembcr  jcdes  Jahres  zu 
berichtcu. 

5.  K.  P.  S.  C.  23.  Nov.  1861  Vcrftlg-uug.  dasz  iu  keincr  Klassc  dic  Frequcnz 
dic  Zahl  50  ilbcrsteigcn  darf. 

6.  K.  P.  S.  C.  20.  Dcc.  1864  Gcnchmiguug  dc>  trchuischcu  Lchrplans. 

7.  K.  P.  S.  C.  14.  Jan.  1865  Festsetzuug  der  Fcrien  tilr  das  laufcndc  Jahr. 

a.  Ostcrn. 

Schlusz  dcs  Wintcr-Semcsters  Sounabend  d.  8.  April. 
Bcginn  dcs  Sommcr-Scmcsters  Montag  d.  24.  April. 

b.  Pfiugsten. 

Schlusz  Frcitag  d.  2.  Juui. 
Anfang  Donncrstag  d.  8.  Juni. 

c.  Johannis. 

Schlusz  Sonuabcnd  d.  8.  Juli. 
Aufang  Montag  d.  7.  August. 

d.  Michaclis. 

Schlusz  dcs  Sommcr-Scmcstcr^  Mittwoch  d.  4.  Octobcr. 
Bcgiun  dcs  AVintcr-Semcsters  Donucrstag  d.  TJ.  October. 

e.  Wcihnachtcu. 

Schlusz  Mittwoch  d.  20.  Deccmbcr. 
Aufaug  Douncrstag  d.  4.  Januar  1866. 

8.  K.  P.  S.  C.  2:3.  Mih-z  18(>5  Fmi^fchhing  (h'r  iii  dcr  Kochschcn  Vcrlags- 
haudlung  zu  Grcifswald  (•rschicucncn  mathcmatischcn  Aufgabcn  zum  Go- 
bi-auch  in  dcn  obcrstcn  Klasr^cn  hohcrcr  Lehranstaltcn,  hcrausgcgoben  v. 
Oberl.  Martus. 

9.  K.  P.  S.  C.  4.  Juli  1865.  Bci  der  Pracscntation  cines  Schulamts-Caudidatcn 
zur  Anstcllung  siud  dcn  tibrigcn  Zcugnisscn  auch  dic  Zcugnissc  iibcr  das 
Probcjahr  und  ilber  dic  militarischcn  Verhaltnissc  dcs  Caudidatcn  bcizu- 
fUgcn. 

10.  K.  P.  S.  C.  4.  Juli  18(i5  Vorschrift  (\ber  dic  Aufzahluug  und  Eintheilung 
dcs  liclircrcollcgiums  in  dcu  Prograunncn.  Wcnu  cin  Lehrcr  wfthrcnd 
seiner  Bcschaftiguug  am  Gymuasium  dcn  Doctorgrad  crlangt,  so  ist  dies 
unter  Einreichuug  eines  Abdrucks  vom  Diplom  anzuzcigeu. 


\ 


33    

11.  K.  P.  S.  C.  5.  Juli  1865.  Bei  Einrcichung  des  Lectionsplans  sind  dic- 
jenigen  Lchrcr  iibcrsichtlich  namhaft  zu  machcn,  wclche  am  Gymnasium 
Rcligions-Untcrricht  crtheilen,  der  Umfang  ihrer  durch  Zcugnissc  nach- 
gcwicscncn  Qualifikation  fiir  dcnselbcn,  so  wic  dic  Klasscn  aiizugcbcn, 
in  welchen  sie  densclbcn  crthcilen.  Wciin  (Tcistlichc  an  der  Anstalt  uu- 
tei*richtcn,  ohuc  dasz  dicsc  Fuuctioucu  intcgrircndc  Tlieilc  ilircs  gcistlichcn 
Amtes  sind,  so  ist  ftir  cin  solchcs  Nebenamt  dic  Erlaubuisz  des  K.  Con- 
sistoriums  crforderlich. 

12.  K.  Min.  7.  Juli  1865  Bckanntmachuug  tlbcr  deii  am  2.  Octobcr  l)cvor- 
stchendcn  Beginn  eincs  sechsmonatlichcn  Cursus  fiir  Civil-Elcvcn  iii  dcr 
K.  Centi-al-Turn-Austalt, 

li*3.  K.  P.  S.  C.  13.  Juli  1865.  Bci  Antragen  auf  AnstcIIuugen  ist  ciuc  vou 
dem  Vorgeschlagcuen  vcrfasstc  kui'zc  Sclbstbiographie  bcizufiigcn,  wclchc 
auch  (iber  den  Gang  seiner  Studicn,  etwaigc  schriftstellcrische  Thatigkcit, 
bisherige  amtlichc  StcIIuug  u.  s.  w.  nahcrc  Mitthcilungcii  cnthaltcn  musz. 

14.  K.  P.  S.  C.  18.  Juli  1865.  Die  Coutiruiandcu  sollcn  piinkllich  10  Miuntcii 
vor  dcni  Schlusz  dcr  Stuiidc,  auf  wclclic  ihr  llcligions- Untcrriclit  folgt, 
cntlasscn   werdcii. 

15.  K.  P.  S.  C.  28.  Juli  18(35  Eriicucrtcs  Vcrliot  dcr  bishcr  zu  VVcihuachten 
iiblich  gcwcscnen  (icldsammluugcn  fiir  dcii  Schuldicucr. 

16.  Magistrat  25.  Nov.  1864.  Es  .sind  1)  jedcsmal  spatcstcns  drci  Monatc  nach 
Erledigung,  rcsp.  Grtiudung  ciucr  Lchi-crstcllc  Voischlagc  zur  Bcsctzuug 
dersclbcu  cinzurcichcu;  2)  iiur  s(jlche  Lchicr  vorzuschlagcn ,  dic  wcnig- 
stens  fiir  eincu  Uutcrrichtsgcgcnstaud  dic  facultas  doccndi  fiir  allc  Klasscu 
eincs  (Tymuasiums  sich  erworbeii  habcn;  3)  Hiilfslchrcr  iiiit  iiiclit  aus- 
reichender  Qualifikation  moglichst  fcrn  zu  haltcn  uud  Candidatcu,  dic  das 
Examen  pro  fac.  doc.  noch  nicht  gcmacht  habcn,  iibcrhaupt  nicht  zu  be- 
schaftigen,  cs  sci  dcun  in  plotzlichcn  Eikraukiings-  oder  Todesfilllcn. 


lU.    Chi*oiiik  iincl  Statistik. 

L    Die  Gruiidunj?  der  Anstalt. 

Die  durch  das  rasche  Anwachscn  dcr  Stadt  hcrvorgerufcne  UeberfuUung 
sammtlichcr  hiesiger  hoheren  Lehraustaltcn  hat  bcreits  im  Jahi-e  18(33  die  Com- 
miuialbehOrden   veranlasst,   crustlich   darauf  zu   dcukcu,    wic  dcm  imincr  gioszer 

5 


34 


35 


werdenden  Bedtirfnisz  diirch  Verlogunjn'  und  Erweiterung  einigcr  bestehendcn 
und  durch  Errichtunjii  nencr  hoherrn  I^ehranstalteii  wirksani  ahgch<dfen  werden 
konntc,  und  cs  ist  nach  vorangegangrncn  eingehendcn  Herathungen  auf  den  An- 
trag  des  Magistrats  durch  Stadtvcrordnctcn-Heschlus/  vom  30.  Juli  18(>3  fest- 
gesctzt  wordcn,  (hisz  cin  Gjninasiuui  und  cinc  Gewcrhcschulc  in  dcr  Lniscnstadt 
und  cin  Gyinnasiuni  uud  eine  Rcalsclnilc  ini  Spandancr  Viertcl  errichtet,  das 
Golnischc  Gvuinasiuin  vcrlcgt  und  dic  Localifatcn  (Um-  Dorothcensfadtischen  und 
der  Luiscnstiuhischcn  Realschuh^  verbessert  und  erweifcrt  wcrden  sollten. 

In  Folgc  dicscs  Hcsclilusscs  ist  ini  dahrc  18<)1  cin  wohlgek'gcncs.  201  Q.-R. 
gio,-/rs  Grundsfiick.  Brandenburgstras/c  -M,  fiir  das  in  der  Luisenstadf  zu  crrich- 
tendc  (iyniuasiuni  angckauft  wordcn;  cs  siiid  sochimi,  da  das  Bedtirfnis/  /u  grosz 
war,  als  das/  *Vw  VolhMidiiug  des  zu  crbaurndcn  Schulhauses  abgcwarfet  werden 
koiiiifc.  «hirch  ( Vnnniunalbcschliisz  voni  1>.  August  IS(>4  dic  nofhi'ien  Mitfcl  zur 
sofortiircn  Firrirbfuun-  der  untcren  (jn  innasialkhissen  ficwilligf  wordcn;  es  ist  cnd- 
hch  (hircb  Goninuiiialbcschhisz  voin  S.  Scpt.  lS(i4  dcr  Hau  des  Klasscncrcbaudes 
gcncbniigt  und  d(M*sclbc  so  kniftig  iii  Angritf  gcnoiuiuen  worden,  dasz  das  neuc 
Schuihaus  schon  ain   1.  Januar   \H{'A\  dcin   (fcbrauch  libciiicbrn   wcr(h'n  wird. 

So  hat  iiach  eingcholtcr  (fCiKliinigiiiig  dcr  vorgcsoi/tcn  Koniglichcn  Bchor- 
den  das  rjuiscnstadtischc  Gyiunasiiiin  cndfnet  W(  rdcii  Ixonncn  ain  10,  Ocfobcr 
1S(>4.  Dassclbc  bcstaiid  iui  crstcii  Soiiicstcr  aus  4  Klas^^en:  Sexta,  (^uiiita,  Quarta, 
('nter-Tcrtiii;  cs  erhiclt  iiii  /wcitcn  Semester  ciiic  zweitc  Scxta  und  einc  Ober- 
Tertia;  und  cs  steht  in  siclicrer  Aussichf,  da.-z  am  1.  Oct.  c.  einc  zweitc  (^uinta 
und  ani  1.  April  k.  J.  cinc   Lutcr-Sccunda  hinzukommcii  wird. 

2.   Das  Lehropcollej?iiiiii. 

Die  Dirccfion  des  Gymnasiums  isf  iin  vcrHossciicn  erstcn  Schuljahr  von 
deni  Stadt-Schulrath  Dr.  Hofmanii  gcfiihrt  wordcii. 

Unferrichtct  haben  in  dcr  Anstalt  im  crstcn  Scmcsfer:  dieHerrcuDr.  Ribbeck, 
Dr.  Xakc,  Bcrnbardi,  Dr.  Krcch,  Dr.  Hart,  Scholkmann,  Scminarlchrcr 
Heilmann,  Malcr  Jonas,  Organist  Succo;  im  /wcitcn  Scmcstcr  auszcr  den 
genannten  dic  Hcrrcn  Dr.  Junghahn,  Dr.  Klihnc  und  Dr,  Anthicny. 

Am  Schhisse  des  Schuljahrs  bestehf  das  LchiTrcollegium  aus  folgenden 
Mitgliedern. 

L    Intcrimistischcr  Dircctor:  Stadt-Schulratb   Dr.   Hofmaun. 
11.   Obcrlchrcr:  1  —  6tc  Stelle  unbcsctzt,  7.  Dr.  Ribbcck. 


n 


in.   Ordentliche  Lchrcr:    1.   Dr.  Nake.     2.  Bcrnhardi,     3.  Dr.  Krcch,    4.   Di-. 

Hart,     5,  Scbolkmann,     6.  Dr.  Juugliahii. 
IV.    Wisscnschaftliche  Htilfslchrcr:  1.  Dr.  Kiihnc,  ord.  Lchrer  an  der  Tiuisen- 

stadtischeu  Gewerbeschule.     2.  Dr.  Anthicny,  cand.  prob. 
V.   Technischc   Hiilfslehrer:    Schrciblcbrcr    Heilmanu,    Zeicheulehi-er    Jonas, 

Gesauglehrer  Succo. 

Nachrichten  «ber  den  bisherigen  Lebenslauf  dcr  augestcllten  Lehrer. 

Hcinricb  Victor  CJonstanz  Woldcmar  Ribbeck,  im  Jahrc  ISoO  zu  Erfurt 
geboren,  ist  Schulcr  des  Koniglichen  Friedrichs-Gymnasiums  in  Brcslau  luid  des 
Berlinischen  Gymnasiums  zum  graucu  Kloster  gcwescn,  wclches  letztere  ihn 
Michaelis  1848  mit  dem  Zeugnisz  dcr  Reife  entliesz  Auf  der  hiesio-eu  Konio-- 
lichen  Friedrich- Wilhelms-Universitat  studirte  er  vier  Jahre  hiudurch  haupt- 
siichlich  klassischc  Philologie  uud  crwarb  den  31.  Juli  1852  mit  Vcrtlicidioung 
cincr  Disscrtation  (Zeuodotearum  quaestionum  specimen  I,  erweitcrt  und  fort- 
gesctzt  in  Schucidewin's  Philologus  Vm  uud  IX)  dcn  philosophischcu  Doctor- 
grad.  Das  Examcn  pro  facultate  docendi  machte  er  im  April  1853  zu  Berlin  und 
leistete  durauf  das  paedagogische  Probejahr  am  K(^niglichen  Fricdrich-Wilhelms- 
Gymnasium  hiersclbst  ab.  1854  in  das  Kftnigliche  Seminar  ftlr  gelehrtc  Schulen 
aufgcuommen  ertheilte  er  sodauu  cinigen  Unterricht  am  Koniglichen  Joachims- 
thalschen  und  am  Friedrichs-Gymnasium,  und  erhielt  an  letzterem  dcn  1.  Januar 
1857  die  crste  Anstellung.  Ostern  1858  ging  er  an  das  Colnische  Real-Gymna- 
sium  iibcr,  an  wclchem  cr  zulctzt  dic  dritte  ordentlichc  LehrerstcUe  bekleidctc. 
Aus/er  der  Doctordisscrtation  hat  er  von  Abhandlungcu  und  Rccensionen  unter 
andcren  folgendc  verOfFentlicht.  Osann  anccdotum  Rom.  dc  notis  veterum  cri- 
ticis  ct  Iliadc  Hcliconia  (Jahn's  Jahrbb.  LXVI).  —  Priifung  ncucrer  Ansichten 
fiber  die  llias  (Philologus  VIII).  --  Kocchly  Iliadis  carmina  XVI  (Jahns  J. 
LXXXV).  —  Nitzsch  Bcitragc  zur  Gcschichte  der  epischen  Poesie  dcr  Gricchen 
(Zcitschrift  fiir  das  Gymuasialwescu  XVII).  —  Archestratus  vou  Gela  (Rhciu. 
Museum  XI).  —  Miiller  Aristophanis  Acharnonses  (Jahn's  J.  LXXXVIII).  —  Dc 
usu  parodiac  apud  comicos  Athcnicusium  p.  I  (Programm  des  Golnischen  Rcal-Gvm- 
nasiums  IStJl.  Fortsetzuug  in  der  Zeitschr.  f.  G.  XVII).  Von  grOszcren  Di-uck- 
schriftcu  hat  er  hcrausgegcben  1)  dic  luit  Anmcrkungen  uud  Zusatzcn  vcrsehcne 
deutschc  Ucbersetzung  von  Bentley's  Abhaudlungcn  iibcr  dic  Briefe  des  Pha- 
laris  ctc.  (L.  Teubncr  1857),  worau  sich  der  Aufsatz  'Beutley  und  die  Bricfe  des 
Themistoklcs'  (Rhein.  Mus.  XVII)  anschlosz.     2)  P.  Vergili  Maronis  auctoi-es  et 

5* 


36    

iniitatores  (Iniitor  je<lein  Bande  des  Vergil  von  Otto  Ribbeck  1859.  18(>0.  1862). 
3)  Die  Aelijirner  des  Aristophanes  grieclnseli  nnd  deutsch  mit  kritischcn  und 
erklarenden  Annierknn<!:en  nnd  eineni  Anhang  (L.  Teubner  1864). 

Bruno  Julius  Nake,  iiii  Jahre  1838  zu  Dresden  «rcboren  und  von  dem  dor- 
tigen  Gymnasium  zum  heiligen  Kreuz  Michaelis  1857  mit  dem  Zeugnisz  der  Reife 
entlassen,  studirte  ein  Jahr  in  Gottingen  und  drei  Jahre  in  Bonu  klassische 
Philologie  und  hielt,  nachdcm  er  Ostern  1861  vor  der  wisscnschaftlichen  Prtt- 
fungs-Connnission  in  Bonn  das  Examen  pro  facnltate  doccndi  bestanden  hatte 
und"^  von  der  dortigen  ITniversitiit  zmn  Doctor  der  Philosophie  promovirt  worden 
war,  von  Ostern  1861  bis  1.S02  an  dcr  hiesigen  Konigstadtischen  Rcalschulc  sein 
paedngogisehes  Probejulir  ab,  walnind  er  zugleieh  am  Joachimsthalschen  Gym- 
nasium  einige  auszcrordentliehe  Lehrstunden  tlbernahm.  Michaelis  1862  wurde 
ihm  die  siebente  ordentliche  Lehrerstelle  an  der  Konigstadtischen  Realschule 
nbcrtraocn.  (Er  hat  geschrieben  eine  Historia  critica  M.  Tulli  Ciceronis  epistularum 
und  einigo  kl.  Abhdlg.  im  Rhein.  Mus.,  Fleckeisens  Jahrb.  u.  der  Symbola  phil.  Bonn.) 

Friedrich  Wilhelm  Bernhardi,  geborcn  1834  zu  Meuselwitz  im  Herzog- 
thum  Sachsen-Altenburg-,  studirte  nach  Ablegung  der  Abiturientenprtifinig  aut 
dem  hiesigen  Gymnasium  zum  grauen  Kloster  von  Ostern  1859  bis  Michaelis  1862 
deutsehe  und  klassisehe  Philologie  auf  der  Berlincr  Universitat.  Die  Prilfung 
pro  tacultate  docendi  bestand  er  August  1863.  Zu  Ostern  1864  erhielt  er  die 
siebente  ordentliche  Lehrerstelle  an  dcr  hiesigen  Luisenstadtischen  Realschule, 
an  welcher  er  schon  scit  Michaelis  1862  unterrichtet  hattc. 

Gustav  Maximilian  August  Krech,  1838  in  Bcrlin  geboren,  erhielt  seine 
Sehull)il<lung  auf  der  Konigstildtischen  und  der  Dorothcenstadtischcn  Realschule 
und  uuf  dem  Berlinisehen  Gymnusium  zum  grauen  Kloster,  das  or  Ostern  1857 
niit  dem  Zeugnisz  der  Reife  verliesz.  Nach  zweijuhrigem  Aufenthult  in  dcn  schle- 
sischen  Bero-werkshezirken  studirte  er  von  Ostern  1859  an  in  Berlin  Mathcmatik 
und  Physik  und  wurde  im  Sommer  1863  von  der  philosophischcn  Facultiit  zum 
Doetor  der  Philosophie  promovirt.  (Diss.  de  luminis  fascibus  inlinite  tenuibus 
disquisitiones  experimentis  iUustratae.)  Nach  bestandencm  Examen  pro  facultate 
docendi  trat  er  als  Probe  -  Candidut  am  Friedrichs-Gynmasium  ein.  Auszerdem 
unterrichtete  er  je  ein  Semester  um  Joaehimsthalschen  und  am  Bcrlinischen  Gym- 
uasium  zum  grauen  Kloster.  Von  Miehaclis  1864  an  wurde  er  am  Luisenstad- 
tisehen  Gymnasium  beschaftigt  und  zu  Ostern  18()5  un  demselben  dcHnitiv  angestellt. 
Adolf  Hermann  Hart,  gcboren  zu  Politz  in  Pommern  im  Jahre  1842,  be- 
suchte    von   Ostern  1854    ab    das   Gymnasium    zu  Stettiu    und    verliesz    dasselbe 


/; 


I 


37    

Ostem  1860  mit  dem  Zeugnisz  der  Reife.  Er  studirte  darauf  Philologie  auf  den 
IJniversitiltcn  Berlin  und  Halle,  wurde  im  Juli  1863  in  Berlin  auf  Grund  seiner 
Dissertation :  Observationes  criticae  in  Apollonium  Rhodium  zum  Doctor  der  Phi^ 
losophie  promovirt  uud  bestand  daselbst  im  Januar  1864  das  Examen  pro  facul- 
tate  docendi.  Schou  vorher,  Michaelis  1863,  war  er  am  Berlinischen  Gymnasium 
zum  grauen  Kloster  als  Htllfslehrer  cingetreten;  wahrend  des  Sommers  1864  ver- 
waltete  er  interimistisch  eine  Adjunctur  an  dcr  Ritterakademie  zu  Brandenburg 
und  ging  von  dort  an  das  Luisenstiidtische  Gymnasium  zu  Berlin  tlber. 

Friedrich  Wilhclm  Adolf  Scholkmanu,  geborcn  zu  Osterburg  1837,  crhielt 
seine  Schulbildung  auf  dem  Gymnasium  zu  Stendal,  und  studirte  von  Ostcrn 
1858  an  in  Berlin  vornehmlich  Thcologie.  Nach  Absolvirung  des  Trienniums 
wurde  er  Hauslchrei'  und  erlangtc  in  dicscr  StcUung  1862  in  Berlin  die  licentia 
concionandi,  bestand  1863  in  Konigsberg  die  Prtifung  pro  ministerio  und  1864 
ebendaselbst  die  Priifung  pro  facultate  doccndi.  Nachdcm  cr  darauf  von  Miehaelis 
1864  an  als  Probandus  in  Bcrlin  gleiehzeitig  an  der  Luisenstadtischen  Rcalschule 
tuid  am  Luisenstildtischen  Gymnasium  bcschilftigt  gewesen  war,  w^urde  er  zu 
Ostern  18(55  an  der  letzteren  Anstalt  ordentlich  angestcllt. 

Emil  August  Junghahn  wurde  im  Jahre  1836  zu  Anastazewo  im  Kreise 
Gnesen  geboren.  Seine  Gymnasialbildung  erhielt  cr  auf  dem  Friedrich-Wilhclms- 
Gymnasium  zu  Posen,  welches  er  seit  Ostern  1850  besuchte  und  zu  Ostern  1856 
mit  dem  Zeugnisz  der  Reife  vcrliesz;  die  Universitiltsstudien ,  philologische  und 
philosophischc,  trieb  er  in  Berlin,  vom  Begiim  des  Sommersemesters  1857  au; 
ebenda  unterwarf  er  sich  dem  Staats-Examen;  die  Doctorwiirdc  erwarb  er  in 
Halle.  Zu  Ostern  1861  betrat  er  die  Laufbahn  als  Lchrer  an  dem  Gymnasium 
zu  Krotoschin  und  wurde  an  demselben  zu  Ostern  1862  als  5tcr  ord.  Lehrer  an- 
gestellt.  Ein  Jahr  darauf  verliesz  er  diese  Anstalt,  imi  am  Gymnasium  zu  Elber- 
feld  die  ()te  ord.  Lehrerstclle  zu  iibernchmen.  Nachdem  er  aus  diescr  in  die  5te 
befOrdert  worden  wur,  gelangte  er  zu  Ostern  d.  J.  in  seine  jetzigc  Stelhmg. 

3.   Die  Schiiler. 

Im  Wintersemester  1864  65  ist  das  Gymnasium  von  86  Schulern  besucht 
worden,  namlich: 

iu  Tertia  von  10, 
„  Quarta  „  14, 
„  Quinta  „  22, 
„  Sexta       „    40. 


-i 


38 


39 


Im  Sommersomester  18()5  heArn^  die  sturkstc  Frequeiiz  161,  und  zwar: 
in  Ober-Tortia     11, 
„  Unter-Tortia   18, 
„  Quarta  29, 

„  Quinta  41, 

„  8exta  A  33, 

„  Sexta  B  29. 

Au%enomnien  sind  bis  jetzt  167,  abgcoaugen  12.  so  das/ dor  .jotzioe  Be^^tund 
155  betrayl.     Die  abgc^augenen  Schnlor  Hiu<l: 

aus  Sexta:   Oscar  Kesslor.  12',  .1..  auf  dio  Kadottcn-AustaU  iu  Bcusborg. 
Georcr  Mttller,  11'/»  J. 
Julius  Hess,  11 '/i  J. 

Emil  Wiedefeldt,  12  J.,  zur  Luisenst.  GewcrbscUnle. 
Hans  Palrai^,  9'^  J.,  wegeu  Krilnklichkoit. 
au9  Quinta:   Hugo  Kols,  10'/,  J.,  zur  Luisenst.  Roalschulc. 
Max  Brauu.  15  J. 

August  Briest,  U'  »  J.,  zur  Werdorscben  Geworbschulo. 
Fritz  Wilson,  12 '/4  J.,  zur  Haudolsschulo. 
Gustav  Blankcnhagon,  14  J. 
aus  Quarta:   Edmund  Hcrold,  14'  ,  J.,  wird  Musikor. 

Arthur  Nieczkowski,  14^4  J.,  nach  Greiffeuberg. 

4.  Festlichkeiteii  iiud  schiillreie  Ta^e. 

Am  18.  Octobcr  vor.  J.  uahm  uusoro  Anstalt  au  der  foiorlichou  Eroflnuug 
dcr  iu  der  Friuzonstra.sze  erbautou  stiidtischou  Turu-Ilallo  Thcil.  Am  2.  Novem- 
ber  wurdo  das  Reformations-Fcst  ftir  dio  Mark  Hraudouburg  durch  (^csang,  Gobot, 
und  eiuen  Vortrag  des  Hcmi  l)r.  Ribbock  ufcfeiort.  Dor  Priuuis  vou  Tertia 
Hermann  Gilow  erbielt  die  vom  Magistnit  uus  iibersandte  Medaille.  Am  Ge- 
burtstage  Sr.  Majestat  des  Koniofs,  den  22.  Milrz,  liiolt  Herr  Dr.  Nake  die  Fest- 
redc.  Auszcrdom  iiel  ilor  Uutorricht  aus  aiu  3.  Docombor  wogcn  dor  Volks- 
zilhlung,  boi  derou  Ausfnhrung  sicli  viele  stiidtischi-  T.ohror  bothoiligtou;  am 
7.  Dccember  wegen  des  fcstlichou  Eiuzuges  der  aus  Schlcswia:  znriickoekelirtcu 
Truppen;  wcgen  groszer  Hitzc  au  drei  Nachmittagon,  nnd  zwar  am  22.,  2t\.  und 
30.  Mai. 


4 


IV.    Benachrichtigiingen: 


ii 


Der  Wiutercursus  beginnt  Donnerstag  den  19.  October  Vorm.  S  Uhr. 

Ftir  dic  Aufnahmc  iu  8extH  dcs  Gymnasiums  ist  gelilutiges  Lescn  und 
Schreibcn,  cinige  Fcrtigkeit  im  Nnchschreibcn  eines  Dictats,  und  Sicherheit  in 
dcn  vier  Grundrcchnungsartcn  nlit  ganzcn  unbenannten  Zahlcn  crforderlich. 

Das  Schulgcld  betriigt  2.5  Thaler  jahrlich  und  ist  vierteljahrlich  praenumc- 
rando,  das  crstc  mal  gloich  bei  der  Aufnahme  zu  erlegen.  Schulgeldreceptor  ist 
der  ordeutlichc  Lchror  Herr  Bcruhardi. 

Dic  gechrten  Elteru  und  Aufscher  der  Schtiler  wcrdcu  crsucht,  dafUr  Sorge 
zu  tragen,  dasz  diesclbcn  nicht  zu  frtih  vor  dem  Anfang  dcs  Unterrichts  den 
Schulwcg  antrctcu.  Das  Haus  wird  friihestens  zehn  Miuutcn  vor  8  und  2  Uhr 
geOffuet.  Vor  dieser  Zcit  sollcn  sich  die  Schiilcr  nicht  an  der  HausthUr  sammeln 
und  uicht  iu  dcr  Nahc  der  Schulc  aufhalten. 

Aumoldungeu  ueuer  Schiilor  wcrdcn  angenommen  vom  ."i.  bis  zum  19.  Oc- 
tobcr  ti^glich  mit  Ausuahuie  der  Sonntage  Vormittags  11-1  Uhr  im  Schul- 
hause  Braudenburgstraszc  37  einc  Trcppe  hoch. 


u 


I