MASTER
NEGA TIVE
NO. 92-80597-12
MICROFILMED 1 992
COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES/NEW YORK
as part of the ^
"Foundations of Western Civilization Preservation Project"
Funded by the
NATIONAL ENDOWMENT FOR THE HUMANITIES
Reproductions may not be made without permission from
Columbia University Library
COPYRIGHT STATEMENT
The copyright law of the United States ~ Title 17, United
States Code - concems the making of photocopies or other
reproductions of copyrighted material...
Columbia University Library reserves the right to refuse to
accept a copy order if , in its judgement, fulfillment of the order
would involve violation of the copyright law.
AUTHOR:
RIBBECK, WALTER
TITLE:
IN EURIPIDIS HELENAM
CONIECTANEA...
PLACE:
BERLIN
DA TE :
1865
Restrictions on Use:
COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES
PRESERVATION DEPARTMENT
Master Negative #
BIBLIOGRAPHIC MICROFORM TARGET
Original Matcrinl as Fiimed - Existing Bibliograpliic Kecord
Tm
88EX3
Ell
Q
68EE
ze
v.,2
''- ^
^ ' .'-yi''^!
TT^
• 1
Ribbook, Y/alter, 1858- .^
•••In Euripidis Helenam oonieotanea- scripsit W«
Ribbook ... Berlin, KrUgor, 1865.
24 p. 27 X 20^ om.
"Erator jahrosboricht aber daa Luiaonstadtisoho
GymnaBium in Berlini"
Anothor copy»
Vol-.Miu- „f paillplll,;».
J> J r- » 1-w
> J r- » i-v
-/XO.,.. r
TECHNICAL MICROFORM DATA
FILM SIZE: S^_TJ2^_^ REDUCTION RATIO:
IMAGE PLACEMENT: lA (^U^ IB IIB
DATE FII MED:____.Xl_'?7rf.^_ INITIALS vT^
HLMEDBY: RESEARCH PUBLICATIONS. INC WOODBRIDGE. CT
/y^
c
Association for Information and image iManagement
1100 Wayne Avenue, Suife 1100
Silver Spnng, Maryland 20910
301/587-8202
[^-
Centimeter
12 3 4
iiiiliiiiliinliiiiliiiiliiiiliniliiiilii
Inches
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 mm
llllllllllllllllllllllllllllllllllMlllllllllllllllMlllllllilllllllhlllllllllMlllllllllllllllllllllll
T
T
T
MT
M T T I
1.0
l.l
1.25
l^ |2.8
Ib
Itt
u.
32
|4 0
1.4
2 5
22
2.0
1.8
1.6
I I I I I
5
MRNUFPCTURED TO PIIIM STRNDRRDS
BY fiPPLIED IMfiGE, INC.
I
^^
%fl 1
Erster Jahresbericht
uber das
Luisenstadtische Gymnasium
' ^.
i
m
iiiyi.
lultult:
1. In Euiipidis Heleuam eoniectaueit stripsit W. Ribbeek.
2. Schuluachrichten vom Stadt-Schulrath Dr. Hofmaul
Berlin, 1865.
Druck von Franz Kriiger. Liuden-Strasze 40.
t
1
f
m
EURIPIDIS HELENAM
CONIECTANEA
SCRIPSIT
TV. RIBBECK.
i
\
Ciuripidis Holonao (|iiiilis :i<l nostiMin inonioiiani servaia csl einondantlae
«juannjuain non sunt ita panei tjui opei-am impenilerint utilissiniani, niliilo lainen
minus in hac eius poetae falnila unius codicis auctoritate nobis tradita nt multa
leguntnr. quae c<'rta ratione numquain corrig'entnr, quia solus Euripides corrigere
posset, si al) interis re<liret, ita liaud paueiores inesse Jocos corruptos (|ui('uniquc
Euripidein noverit Cobeto i'.\etq»to fatebitur, qiii sint ita eomparati. ut luui sit
iiulieandus noxii (jui(l(jiiam (juia snjierflui fecisse, cjui postquam alii eos emendare
frustra conati sint denuo (juid ij)se ad poetae sententiam intellegfndam praestare
possit fuerit oxpertus. Ex hoc g-enere hae scribendi iaeiiltate oblata in animo
mihi est de no.niullis (juid sentiam proferre.
1. In ])i-olog-o Helena postquam exposuit Tunonem odio Alexandri motam im-
pedivisse ne ille ipsam a Vtniere sii>i piomissam Menelai uxoii-m domnm dii(.'er( i,
sed inaiie simnlacrnm atVrium ex eaido illi dcmisisse, quod Idaeus liospe^ Troiuni
vehens verain lovis iiliam rajniisse sibi visiis csset, addil liis m.ilis eonvenis^e
lovis eonsilia'), (jiii ('iiin ct Terram inatrem pondcre iniii'a\ esccnte iKnninum
multitudinis ali(jnantum liberatnrus essef-) ct fortissiiniim totiiis («racciac virum
gloria ornaturns, his causis arnia moverit (Iraeeornni eontra Troianos. Atque
ita faetum esse ut nomine siio atrocissimnm belliim excitaretnr. tSe antem ipsam
a Mercurio sublatam per anras in Aegyptum esse ductam, nt Menelao lectum
puriini servaret. Et ita ([nidem dicit v. 4-1:
/.7-;<ov Oi «X \\rj>xr: cv zvy/r/.ijv^ ^iikoor
/ii'JC* -Jj^^fj ZZ fjKV.U^J llf>OjtS(l>C Ifj^U^rj-i,
zctvToiV r.\jfj7JM0t 3o»'if>ovs3-:7:ov porjT<uv.
rly.irjCmriV (UC 3(i»37lU.t M3Vr!/.3'0 Ar/oc
1) 3G -A 6' rvi Ato; Bo-j/.cjuat' ot?.>,a toTjOc sjii.j^ctivEt y.azoT;. :iii lew.i<lmii l^. 'W.occ'
2) Hoe siinipsit Kurijnikv^ cx Cvprii? parmiuil.us. Vi,l. Zeiieohi-. f. ti. Gyiniififialw. 18o2 p. «55.
1*
-'•'-*-
Quac qui accuratius logerit. fucrcre eum non poterit yersum 47 praecedenti-
b„s minus apte continuari, Xum qni «cri,.«it verba oi v4p ^^f^^i >"" ^->-- «
voluit a love Morcurinm iussnm fnisse Heleuam cx patr.a toUcre V.x autem
crit cui persnaaealur Heri potuissc ut Inppiter boc nnum tilio mandaret ut ex
Sparta HeU.uam auferret, cnm tamen idem non addcret nbi tcrramm abscond,
cl vellot At tantum abest ut in seqncntibns huic nostrae cxspeetat.on. satis
«-.t nt poeta voluisse videatur lovcm Mcrourio pcnniBissc Helonan, c. traderc.
q;,eu. ipso Moreuri,.. pien.issiu.um mortalium oxis.imaret: dicitur en.n. Ma.ae
filius Protco illam tradidisse .«vt-«v ::po/i>(v,-- 5<u..fovi,.«Tov Ppo.r.v vorsu 47. non
lunuitor P.oteum pic.tissimmn .nortalinm i,.dicavi9se. lam cnm credc.-e non pos-
si...us Euripidcn ips,.m rem ita confudisso. quacrendnm crit qno modo loeo nostro
iiKHlioina afterri possit.
Duas autom video uicdendi vationes, quarum altera simplicior, altera nihilo
n,mus uisi fallor praestuntior est. Simpliciorem rationem sequetur. cui v. 47 eicien-
dus esse videbitur, quo deleto nihil desideratur neque quidquam obscuri aut vitiosi
relietum videri potest. Sed uescio an tota lovis commemoratio P-^^ ;-^-;i;^^-
hic alieua sit a poetae consilio et ab interpohitore demum ex versu 963 huc illata,
ubi Menelaus Proteum defunctum rogat:
azoSo^. draitw xt^^v iarjv oduapxd 3£.
Yv Zsu? £r£[i<{/c ostjpo (301 awCsiv ijioi.
Xum cum iam antea'dictum sit lovem belhim excitare vohiisse inter Graecos
^t Troiauos, quid opus est hoc iterum dicere? Si luppiter benum iUud movere
constituerat. Heri non potuit quiu Helenam ev hominum conspectu tollendam
curarct: uumquam enhu Menehms exercitum contra Paridem collegisset, si post-
,nam ex Oreta Spartam rediit uxorem domi repperisset. Dixerit fortasse ahqms
poetau. verbis quae sunt oi ,ap ^us^ai uo. Za^. non tam siguiticare vohiisse love
auctoro Ilelcuam domo ereptam, quam inter omnes mortales ipsum Proteum a
love clectum fuisse, cui Helena in manus traderetur. quia dubitandum non ftusset
,uiu iutactam Menelai uxorom ille servaturus esset. Qui tale quid in verks dhs
inesse sibi pcrsuaserit, ei versum 47 eiciendum esse patet, «am partic.pnmi
-ooxoivac uon potest nou ad Mercurium referri.
' ' Sed ne ita quidem omncm loci difficultatem sublatam esse videbis, si fabulam
nostram porlegendo longius processeris. Etenim mirabile dictu quotquot vm
docti huius tabulae vorbis emendandis operam dederunt, nemodum animadvertit
Holenam in hac, de qua h.quimur, re narranda sibi non constare, sed diversis
locis diver^a referre. Vide quae dicit versibus 240 sqq.
d 8s ypujsoi? Opovoi?
Aihi 6ra-'xdXi3aa aitivov 'Hpa
Tov a»x'j7:oi»v t7:t\iflz Maidooc yovov,
OC JXi
246 dvap-dsac oi' atUspo^
xdvoc "(■aiav eU dvoXpov
i'piv £oiv idXatvav i\h-rj v,-\.
Et iterum versu 673:
d Aioc u' a)jt'/rjt roXscfEv.
681 TXdixova TAauovcoc i-sAaa' Aiyut:':»).
Itaque duas liabemus Holenae dc eadom re uarrationcs. quarum altera tieri
non potest quin supposititia sit. Quid enim causae excogitari possit, cur iu pro-
logo dicat love auctoro se a Mercurio iu Aegyptum esse hitam, posloa autem et
choro et marito a luuone Mercurio id maudatiuu esse uarrct?
Quae cum ita sint, ut breviter dicam quod sentio, et verba illa oi» Yap r^^i-
XT,cf£ uo'j Zsuc ot versum 47 obclo uotandum ccnseo, ut tota oratio sic procedat:
Aa[iwv 0£ jx' ' KpuTj? £v ztu/aTstv aiHipo;
V£'^£X*(; xa).6^I>ac tovo' ic otxov IIpcuTscuc
top'j3ai}'. toc 3(oCfatui Msvs/vSfo Xi/oc.
Nam vocabuhim dxipaiov versus 4S uullius momeuti est ac facile ab inter-
polatore addi poterat. Ita lunoni soli tribuitur quod oi tribuondum est; luuo enim
vindex matrimouii cst, quare ct impedivit ne Paris Holenam secum abduceret et
curavit nc ab alio vis Meuelai coniugi atferrotur. Quamquam hoc non ita iutel-
legendmn est, (|uasi Iup])itcr prorsus nou particops fuorit consilii Helenae iu
Aegyptum transforondae. Immo ipse quoque constituerat eam illic abscondere,
sed ut bellum inferrent Graeci Troiauis, nou ut uxor Menehio fidem servaret.
Atque cum sit luppiter summus rerum mortalium rcctor, mirum uou est quod
Menelaus versu, quem iam supra mcmoravimus, 963 dicit a love Helenam Proteo
missam esse, quamvis non multo aute ab ipsa uxore audierit lunone auctore hoc
esse factum. Heleua autem, quae aliis locis manifosto conqueritur quod a lunoue
ex patria subhita sit, in prologo nihil aliud dicore potest, quam tale quid: sese,
cum luno prohibore voluisset id quod Veuus Paridi promisisset, luppiter autem
bellum excitare constituissot, utroque mimine iubeute in Aegyptum esse ductam.
Atque haec senlentia inerit reapse in verbis eius, si lcgerimus ut supra proposui;
sin servautur verba ou -.ap r,u£).r^3£ uou Zsuc. lovi ilhid consilium tribuitur soli.
\
6
2. Teiiero, qiii de iioinine rogatiis haec dixir verj«ii 84: su- tmv 'A-//ai<7jv w vuvoti
Ttov aJ)/a'a>v. resiiondet Fleiena: /'JTaoot 3' 'KXiv^^v sf i:u-u ;)a'ja73riov. sed iteruni
quaerit illa versn 8(5:
i-Arj -ctc ct; -oihv; Ttvoc i;otooav 3£ /f./^;
Ita Kirchhoffins iu eodice h'gi docet, Herniannns lihri TtV.c; j^otooav 3£ /pr,.'
Neutrani scnpturani ab Euripide ortfun esse patet, cuui apu.l tragicos poetas in
prinio tanlnni senarii pede anapaestus ita a.huittiilur, ul n..u sit uoniiue proprio
etfectus. Variii viri .locti experti sunt. lV.r>.)iMis TtV.c t"; rzooav 3e /f.r;. ahus
T:fe -ot'; I.. Diii.l.u-tius TtVc. 3' a'j'>iv i/o>,v. Khii>h-ius r^Div; tv 3' (i. e. Tot 3«)
£;ot'jootv 33 /fir;. PHugkuis, (iiiem reccutiores secuti suut, :i'v' dcot-joav 32 /ry/'; llaruin
omuium lectiomnn nescio an minime prohanda sit ea, quae iu uovissimis editioui-
bus invenitur. Xam cuni verha ilhi tiv" i$ofjr>iv 33 /yf,; sensu nihil .htfeniut a
prae.-cdoutibus ti; 3-. ita ul .luplex sit liaec Jlt^lenae .iua.'stio. Teucer Iria respoudet
edeus uon s.)huu snum et patriae, sed etiam ]»:itris nomen:
'iiViaa ;X2v Y,|j.rv 1 3V/.[>oc. 0 '\t 'i'j3ac -ct-f^y
'rs/.otadjv. loi'KOL\i\; ok r.oi\f<; \ WjvW-i \ii.
Qnam ob rem vocem Ttvoc in versu 8G iu)n mumvcrim. Hi.mericus cuim versus
tripertitus Euripidi ante ocuh)S fiiisse videtnr: Tt'c; -oi)cV stc avoomv; r.oi)i toi rJju;
ro£ TO/Tcc; quem tantum non verbum verho expres>ii. lllud auiem vix cuiquaui
erit uti".usi.)ni. .|Uod T.-ucii res].unsum n..n »..drm ..r.Hiie procedat at.|ue Heh-nae
quaeslio. cum taha noii ..pus sit :i<l :imnssim iuU-r se couv.Miin\ Kral cum scri-
ben.hun ess.' .-. userem: tivoc o" ot'»iv iz /o/,; >ive Tr.oc W rj,u?,rrj Z'./ui,\ sed ncscio
an corruptehu* scdes sit in versus initio at(|ue ii:i .•orrigeu.him:
Ttc 'V 3t; rJ,\\vi\ Tivoc u oto" i;7'j'>/v 3: /or,:
sive
Ttc u Et; -'ii)3v •^f^t; T-^voc ao' i;a'j>iv zz /yr^;
sive mahs i/ Ttvoc f/ a'joav /t/..
Veliemeutissinu' cupitlleh-uii nomeu Iw.spilis ei ].:itiiam cognoscerc exphu-atura,
si <iuid <h^ Meuehui, <h' tili:i. <h' Miis i)r..])in.|iii> ab eo comperire ]V)ssit. Ttaque
cum Teucer ad priorem .|uae.stiouem (.SS) uiiiil respon.lerit uisi <|II(m1 i:im ex
antecedeutibus »'ius verhis concludi ])Oteiat (81 ai^-t ;ao ' WuA: ra^a Tr,v Atoc /ooa.v).
morae iiu])atiens iterum iiuacrere iucij.it .'isd»'m v.rbis. (|uihiis i:iin iu ver.Mi SS n^a
est; hbrarius autem, ut quem v:iriatio delect:irei. initium versus mutan.lum esse ceu-
sens scri])to otTap totum versum mutilavit. (Vt.Mum uou siim nescius (jUJittuor
versus 85-88 Badhamo es.se suspectos, (|uiii liis e.\ce])iis a versu S^ us.|ue jul
vcr^^um Ul Helena et T.ucer siugulis versil.iis iuler se coll.).iiianliir Sed nec
•J
tam certa lex est quam dicunt stichomythiae, ut numquam neglegatur, neque
quidqujim est causae, cur Teucer nomen suum celare velit, pracs(!rtim cum postca
(1)2. 94) et patris ct friitris nomen dicere non dubitet. Nam si fuit ei causa
cur nollet Heleuiim scire quis esset, nec Telanumis filium nec Aiacis fratrem se
csse fateri debebat, cum periculum esset uc hi femiuae, quae interrogaverat, non
esseut ignoti.
.'3. Deiiide iiostquiim ciiptam esse Troiam iit(]ue Helenam a Menelao crinibus
trsictaui in Gniecorum ])otestatem venisse Teucer narriivit, ita procedit colloquium:
117 11. z\'tz; 3'j TTjv o'j3Tr/,ov r; x/.'j(ov /.c'ysic;
1. «")3-£f. 33 7'. ouosv rj330v. >ii>a/.(xotc opoi. ')
\\ 3X0-31T3 ar; rjrtv.r^^y -^7.*'' ^x )>s«>v.
120 'l. a/./.0'j XoYou |X3;j,vr^3o. »xrj X3t'vr^c sti.
K. ou-:o> oox3tT3-) Trjv o^ixr^jiv OLT^ikr^',
I . atJToc '■rj.rj o330tc 3i>>ar/^. xat vo'jc Ofi^i.
I.. ////) 0' iv oixotc 3'jv oa'(xafjTi MsvsXsejc;
Verstnn 12*2 t:ilem exhibui, qualis iu codice scriptus legitur. Quod Herman-
nus apertum essc contendit poetam scripsisse a'jt(oc Yotp 0030.; £i'oo|xr;./ xal vjv
3' op»o. ncmini persuasit vir clarissimus. (oc sive ■{ viiv 3' op(r> Dobraeus. Equidcm,
si hic versus emendatioue dignus videtur, receptii couiectura quae cst vjv 3' op(o
proposuerim:
atJtoc Y-ip -^'330»? stoov. st.' -,3 v'>^ 3' op(o. '')
Sed sus|)icio milii est, hunc <iuo(iue locum ab interi^olatore malc hahitum esse.
Nam .|u;ilis .luaeso sententiarum uexus: 119 Vhlete ne ophiione a diis decepti dtis.
T. Reni (diani nieniora; ne plnra de illa. H. Xunt tani certain putatis ojdnioneni?
Ineptissime, nisi fiillor, Helenii e Teucro, qui earn rogjivit nc dc uuiliere ilhi
omnibus iuA isa verba faccrc pergeret, (luacrit vcrsu 121: o-jtoj (5ox£tt3 tr/^ ooxr,3iv oi3'fa/.ri;
Nam sive seutentiarum nexum (]ualemcum<]ue inter versus 120 et 121 quaesiveris,
(iu(jd Tcucer Heleniim iani nou vult memoratam iirgumento non est, Graecos
ilhun cepissc sihi videri; sive st;itueris Helenam ratiouem nou haberc eius, quod
Tcucer illi modo respondit, (piia iu eam rem solam intenta sit, quam ipsa in
meute habciit, hoc certe ab ea postulandum est, ut dicat (piod et per se intellegi
ah<iuo modo j^ossit et cum versu 119 cohaereat, i. c. quo novi aliquid scnteutiae
ilhus addsitur. .Scd tale .]uid eaui dicerc versu 121 vereor ut <iuis demonstrare
^l) 6p(uv Hermaiiiuis. .ujrep a' iyio o-joev xtX. Cobetus.
'2) 0JT(.j 'ooxeiTe post, Hadliaimmi Kirclihoffins.
3) elSov, toc 3e vvjv opdi Cobctus.
\
>
8
„„s.i, In,n.o t„,„s hic ver.„. .ncv. rcpe,i,io c.t eu.s .entcntiae, quae .am
r, «11..., oxr.cssa. Rcpctitio u«tc,„ ..t «i, .n«,cv «t..dio,u,n . ta.nen non est
,er»u "•• - ;l' • ^^.„„„t,„„ ,.e,.e,i»se vidctur. Aud.o: sed
'^7,X:Z^^'^ ■ e ;c,i,ione. Nihi. ni.i „t Tcu.er ip»e „uo,ue ite,.m
q„,d qu,,cso cH,u ^_^ i,„errop,n,i, «trun, ipsc cap„vam
dicu,, quod ,.,n ^c ., 1 8 MO- ^^.^ ^,^ ^^^^^^ ^,^^^^„, ^„i
"^"•n:i" r i t. t, M:,,. sc„,c„,ias .-,. e,prc-serit: Laudarem
,at,s .ccsse >■'" ' ' ' ,, ^,.,.^,„, ,„ i,,,^,.,.».,.,.., ,„„l,cre,n ,nin,i.ili,cr snspi-
rtr^M : sc 0. ■ .bi,,,rc. v,...a o. ,.cU„„.e,; ,„m c„„. „,.„. ei„s
:::;, :;.,,.,'l, .Vccrc', pos.„n .,„!,. rcprchcdam. CJ„id n.u.,».' .cgc ve,...m 12-.
post versum 120, ct optime oiiiiua se habebimt.
K YJOTj o' ^> ^'^'>^'>'' ^'^' oofaapT» M£v£>.c«>c;
4 Scd etia.u iu'seMUontibus suut ,uac sus.ieioueu. uostram moveant.
124 \. o^xouv iv "\073t 7'') ''•^^' ^^' ^'^P*^'' f^'''''^-
K. oti ot- xot/^v Too' il-mc orc xaxov X£7£tc.
T. «u: xE^voc a'favT,c tjv oatxapTi xXT,'2Ta'.
K. oO zasi -opUao,- a-Jtor 'Ap-.-stoiOtv V'
M 1 ; Sivirf.m rcdiit- Ariri domus eius non est. Quacren-
D„„„ est ^^^-«'"7;;.7'';„^:^:'' ;,,,,.,,;,,,. ,.,„., don,i «., Meue.a„s c„m
d„„, „„..r ,„0 ,n do h,.t , ; ' , ^._ i.,5 i„ i,„erpvetat„r
:::j;;rn:i.r::i:t;'::::.-:^^^^^^^^^
--::,=;.- r::::;r :-: : mc;:;:! . n.oris
. .o„,u„. i.„ .•ov>...,isso,. (J„ac in.erprc.a,io Xauckio „npc ,m,.„,o non
: i ,,n hoc vo,-su „,o„da,n a,i„..a... incsse i.aUcarc, at.,„e pau..o andacus
*"" I"" . .. ...,.,. e„i KauCenstoinius nuper m l'.„lologo
»cribc„d,in, propouorol ',■.; 3>;i,1'/v /.^,^u- t„, n,,uc,,-" ,
"" 11 Horniann, iii.crprcfat.ODe,
^XXII I) 193) s..>s„,u,t '••.- -ip''.' '-,=•'• -^oois ip»»
^^' rL dlo se„,cn,ia rcCe ,....s,™,„r, ..occri v.dc.nr vers..„. „n^ ..m ess
• ««ua no MoueUu) (luidcui neommodo cst «luod donumi
Nan, acc„ra„„s re ^^V^^^^^^ ^ ^^^^, ,,^^^ „, ^.,,_ „.,„_ a.
;t:';a.:: ' :X ;:r ; ^: :;;dic,.a,;.a,..a„. ..ce .. anc.ori,.„s ad .Ve,,pt„m
! 1: rlrHc,o„am rcpeti.„,„, ....... -„ Muod ........a... c„„. ve,.t..rum esse Hclcna
•o" ..c„i„„c dc versu 1--'« altnm „„.dc„ si,c,„i„m apud omncs ed„o..es.
j
I
9
nisi quod eidem Nauckio verba «o? xeivo? suspecta sunt; sed praeterquam quod
huic in oo assentior, cum ncque w? particula ncc pronomen Xiivo? quid sibi velit facile
quisquam intcUegat, quae sic tantum suo loco hic posita esscnt, si talia lcgercntur:
0)? xsTvo?, acpavTj? yj^ oa'|xap TcXwiCsxai —
plane non vidco quaenam sit totius vcrsus sentcntia. Docct Tcuccr perhiberi
Menelamn^ postquain Troiaui reliquisset^ in nullius conspectam cenisse. Sed quo modo
potuit pcrhiberi Mcnelaus latcrc? aut rcdierat ad suos, aut nondum redierat;
utrumque fieri non potcrat quin Teuccr ccrte sciret. Itaque ^fyvzTii aut simile
quid, non xXfJCs'»'- dictum oportebat. Interpohiti essc mihi vidcntur versus 124 sq.
(cf. 162 Kuptdxa poa'? 403 poat . . . Kupw-ra); pro versu 126, qucm corrupit intcr-
polator, olim fortassc haec legcbantur:
oux aKK £T a'.pav7j? ofuv L/.cVifj TrXwi^etai.
(cf. (Juv 6a'jjLapTi 123 xXifjCstai 132.)
5. Transimus ad alium locum. lude a versu 2.54 cantu lugubri finito Helena
senariis iambicis edere pcrgit querimonias de tristissima sua fortuna. Monstrum
se a matre procreatam, nec cum omnis spcs sibi erepta sit fore ut a Menelao
domum rcducatur, quidquam reliquum sibi esse nisi ut mortem sibi consciscat:
2.54 cptXa». "^ovatxa? xtvt roTtA^o auvcCtJYT^v;
ap' Tj T£xoo3a jx' £T2X2v avHptt>-ot? ispa?;
7i>v7j Yap o'j»r sXXt^vi? 01*12 j5apj5apoc
T£'jyo? Vioaaojv >.£yxov £xXoy£y£Tat.
£v «) !X£ Aroav csaoflv ix Aio? T£X£tv.
Tspa? ■yap 0 [iio? ') xal Tot Trpa-jjxaT' eaxt' jxot
JdU Ta }X£v 01 Hpav, Ta 0£ to xa/vXoc aiTtov.
£1})' £caX£t'^{)£r3' w; aYaX|x' aiDtc raXtv
ouT/ytv £100? avTi tou xaXou Xa,3otv-),
xai Tac Tu/ac [x£v Ta? xaxac^), ac vOv £/<«,
"KXXr^VE? £TT£XaUovTO, Tac 0£ jxTj xaxa?')
265 £ao>Cov, (o3Ti£p Tac xaxa? a(o^ou3t' jxo'j.
^dTl? JX£V Ouiv £t? JXiaV aTTOpXsirtOV T!J/T^V
Tcpo? &e(ov xaxotjTat, pap'j jxiv, oi(JT£ov 0' ojxro?*
1)'APT" ^■^'^ ^"*® Muf.graviuin.
1) T^pa; 5' h p(oTO« KirchhoffiuR propter ver.snin 256, 'nisi vv. 256 — 258 pro spariis hahere
nxfiMs cum Badhamio'. Fortasse Rufficit Tep»; 0' ap' 0 ^ioi.
2) XaPeiv (yp. Xa^to) cod. XajSto vulgo. 'XajJov cum Porsono Kirchhoftius, Xa,3otv cum Hermanno
Nauckius.
3) xaXots ante Musgravium.
2
^kaiM^^^ta
10
TTpoiXov }i,£v xtX.
Ut in tantas calainitatcs incidcrct Ikctum cssc dicit partim Innoni.s opcra, partira
in causa iuisse suam ipsius formam. Rccte (juidcm, nam cum lorma cius Paris
permotus esset ul Spartani proticiscerctur, luno in Acgypto eam abscondendam
curavit, quod impedimcnto fuissc vidctur nc post Troiam captam una eum Menelao
domiun redirct. Quani ob rcm formam sibi perniciosam cxsccrari minime dubi-
tans optat ut pulchritudinc sua tabulac modo cxstincta turpcm formam inducre
sibi liccat et ut Gracci malorum, quibus nunc impcdita sit, obliti bonac suae
fortunac, i. c. tidci crga maritum scrvalae meminerint. Hermannus haec sic
interpretatur: in mcntc cam habcre /«aVe se pasmnitn^ si •nibi enpiatur haec forina^
si modo ohlivixci tnalae suae Janiai\ nieniinisse auteni jidei vrga niarituni Graeei possent.
8ed ilhid s/ tnodo fruf^tra in poetac vcrbis (luacrcs, cum lcgatur in versu 26^3 xat
xot? vy/i; A-l., (luo nisi fallor id signiHcatur: si iicri posset ut turpcm fornuim pro
pulchra acciperet, tum Graecos mahic suae fanuic oblituros cssc. Quod non
rcctc Hclcnam exspectare apparet; eg^o certe intellegere nC(|ueo, quo modo corrupta
cius fornui eftici potucrit ut Graeci eam lau(hirent. Praeterca utcumque ilhui xai
intcllexeris, ineptissimum est Hclenae votum. Nam cum in Aegypto lateat neque
quisquam Graecorum nc suspicari (juidem possit, ubi terrarum vcra Menchii uxor
iidci erga maritum scrvandae causa a diis abscondita sit, quia ncmo non persua-
sum habet ipsam a Paride Troiam esse <luctam, ne mutatae quidem formac cius
fama ad cos ferri potcst, sin autem possct, (piis essct (\m crcderct? Immo vel si
turpis vetula a Theoelymeno iani non eius amantc cx Aegypto Spartam missa
se Hclenam cssc nc^iuc unKiuam Troiac fuisse contcndisset, non dubito ([uin cum
omnes Gracci tum Menelaus multo cum risu exceptam non sanac mentis iudiea-
turi fuerint. Quae cum ita sint, non video quo modo vcrsus 2()."] cuni antecedento
cohaereat. Contra si abcsscnt tres versus 2113 — 2l>i>, uihil cssct cjuod oifcndcret.
Tristissinu)s profecto Tcucer nunlios Helenac attulit: matrcm voluntariam mortem
obisse, quod Hliae ignominiac cam puderct, Mcnclaum autem mortuum putari (132).
Quid mirum quod ipsa quoque maerorc et pudore percussa co dcsperationis pro-
greditur, ut forniae eam pigeat, undc tota eius domus miserrima ruina oppressa
videatur, atfpie ut si Heri possit hanc cxuerc nuilit, nc diutius causa tot malorum
in mcntem sibi rcvocetur?
Nunc velim animuni attendas ad postremos huius Helcnae orationis versus.
Decederc vita optimum sibi cssc cum intellexcrit , statuit nnK*ronc se occiderc,
quac ct honestissima et brcvissima mors sit. Addit se iu summas fcalamitates
11
incidisse: quae enim aliis feminis commodo esset, pulchritudinem sibi pcmicio-
sam fiiisse.
300 a^^of^fxi V s/ooofiv zu'(zvic xi X7t xaXov.
cjjxixpoc ') o' 6 xodpfjc apx' '^) otTxaXXacott j3toi».
st? 7otp T03oSxov -^Xiiojisv ,3a&oc xaxtov
a? (xsv 7ap a>.Xat ota xo '/.riXko; soxuysr?
•('uvarxsc. vjjxac o' auxo xoux' a-toXsJsv.
Nexum scntentiarum hic quoquc dcsidero. Quod enim postremis tribus versibus
signiHcatur, hoc impellitur Hclcna ut mori cupiat; sed cur vivere diutius nolit iam
satis superquc cxplicavit, ne(|ue ho*c in finc orationis cxspcctamus. Longe aptius
hi trcs versus post versum 262 leguntur; nam re vera causam continent, cur
optet lovis Hlia ut si fieri possit forma sua in turpitudinem mutetur.
261 sru' ScaXsff J>£i3' u)C a-jaXjx' aSQtc raXtv
aiT/yjv slooc dvxi xo5 xaXou Xa',3oiv.
302 stc Yap xo3oGxov ^XDofisv [^a'Hoc xax(ov xxX.
Videndum autem nc hic potius ordo sit genuinus:
Ji)VJ xspac 0 ap o ptoc xat xa TrpaYjxax itsxt jxof
302 si? Yap xocfoiixov rjXUojxsv ,3d&oc xaxwv
260 xa jxsv St' 'Hpav, xa oh Th xa'XXo; arxiov.
s\b^ l^aXstcp&srj' uic aYaXfx' aufh? irdXiv
iiir/yjv sToo; dvxi xoS xaXotj Xd,3oiv.
303 ai jxsv 7ap dXXat 5ia xo xdXXoc suxt^ysic
-juvatixsc. /jjxdc o' auxo xoCx' dTrwXscfsv. '
266 OOiXlC ixsv ouv xxX.
Contra versuum 263 — 2G5 sententia, quihus scnsum illius loci mirum quantum
turban demoustrasse mihi videor, tota oratio optimc finirctur. Nam aptissime
tum Helena in fine orationis adderct, quid voluntaria sua necc eifectum iri ex-
apectarct. Hoc autem non esset quod miraremur, sperare Helenam Graecos
cognito Ruo interitu intellecturos csse se numqnam Troiae fuisse atque mutaturos
de se iudicium. Multo facilius iieri potuit ut Hclenam in Aegypto letum sibi
conscivisse Gracci non solum audircnt scd ctiam credcrent, quam formosam He-
lenam factam essc turpcm. Ccrte si moituam easc in domo Thcoclvmeni fama
apud Graecos pcrcrebuit, dubitarc potuerunt num vere Menelai uxorem Troiae
1) dfnxpov ante Badhaninin.
2) xdpT' Boissonailus. c/pBp' Car. Keilius.
aapx' Hernmnuus. xpax* post Keiliuni Nauckius.
2*
12
I
cepissent. Sed fatcndiim est noii posse siibiungi illos versiis versni 301, nisi ita
fere inntentur:
xai Totc Tux^^ l^^-v xa^ xaxa'?, S? vuv ly«o.
"EXXvs; l:riXai)oivT' av, al 0£ [xtj xaxai,
<ja»Cotev oiaTrep ta? xaxac cKoCouoi jioo.
Quaniquam ne sic quidem verba satis commode iunguntur, neqne contenderim
hoc ordine ea po.ita csse ab Euripide. Est enim alius locus Helenae orationis, m
nuem nihil mutati nisi addita particuUi av post verbum susXaDov.o versus nostn
optime quadrent et undc snblatos eos esse a librario existimo; atque restitntus csse
genuinus ordo versuum mihi videbitur, si huc eos rcvocaveris:
289 st jxsv ^ap iZr^ Tioaic, dv£vvu>3Ur({J.£v av
£i\- $6a[ioX' £Xt)6vT£c, S 'f avepi ') jxovoic av -^^v,
263 xai xac T(S/ac \iky xa? xaxa'?, Sc vuv l/ai,
"EXXr.vEc i::£Xat>ov-' av, Tac 0£ {itj xaxac
£3«uCov tesp Tdc xaxac 3tt>Cou3i uou.
291 vuv o' ouTS toot' £3t' 0UT£ urj csui\}i^) itots.
C, Ceterum in tota hac Helenae oratione cum multa alia sunt corrupta
necdum sanata tum duo versus exspectant medellam, qui iam multo viris doctis
labori fiierunt, 288 et 296.
286 To 8' £<r/aTov tout'. ei }i6Xoi}Aev £ic Ttdtpav,
xXeibpoi^ dv £ip70i}i£3Da, tV uti' 'IXtto^)
OOXOUVt£; 'EX£Vr,V M£V£X£tO jx' iX}>£iv }i£ta.
Postremum iuquit si iu fairiam redirem. vincnli. mandarer; direrent eiiim Helenam.
quae Troiae fuisset. uon sine Menelao renturam fuisse. Haec verborum scntentia,
quae tamcn in tradita lectione haud ita facile agnoscitur. Deest enim particula
dv, qua hic vix carere possimus. Quapropter Lentingius scribi volebat ^Uyikz^
}.' iXJ>£rv ixsTa i. e. T^.v M£viX£tov }x£T£Xi>£iv £}x£ iudirafdes Menelanm ad Helenam repe-
Undam profectum esse. itaque non posse Helenam mie Menelao in patnam redire. Non
recte Hermanuus huic interpretationi oppouit non putasse, sed scivisse Spartanos
Mendaum ad repetendam Helenam profectum c.se; nam re vera Menelaus non
av .a.L u. SeidleruB. Male Rauchensteinius iu Philologo (XXH p. 193) ^A»ov» , ol; ^pavepa j.dvot;
av L ui sit .p«vep<i feraiuini geueris, cum auapaesto (uou proprii nouiiuis) ... qiiarto pede._ Ceterum
cf. Hou.. J. 108 n fx^Xa vu.. rva.atJuei>' .iUV,X«.v xai Xa^.ov laT. y^^p /^(.Iv Sr,ua» , d h, x«. vu,. xexpujx-
p,^va rofxev aTt' aXXtov.
2) aoi»ui BadhamuB. 'an iodr/}' Nauckius.
3) <iTc' 'lX(ou Nauckiu8.
13
ad Helenam repetendam profectus orat, cum simulacrum Helenae Paris secum
abdnxisset. Sed praeterquam quod pronomen \iz Lentingii coniectura probata
delendum est, non possunt dici putare Spartani Menelaum repetisse eam Helenam,
quae suh llio ftiisset, nam eam Helenam reapse Menelaus capturus fuemt et scie-
bant Spartani hac causa eum arma movisse. Heathius MevsXeu) 7' iXOciv }i£Ta, sed
non potest -^e pro dv substitui. Kirchhoffius, cui ctiam anacoluthia displicet, cum
participmm ooxouvte? ita positum sit, qnasi praccesserit Erp-joi^v dv }i£, mutavit
80XOUVTEC iu ooxouv -j' dv, ut scribatur:
tr^v ut: Im<i>
ooxouv 7 av PiXEvrjV McVsAEto }x £Ai>£iv }i.£ta.
Quibus verbis nescio an vir clarissimus hanc sententiam inesse sibi persuaserit:
cum manifestum sit, si vera essem Helena., me cum Menelao venturam fuisse., sed vereor
ut aliis persuaserit, nam prouomine }x£ ut apud Lentingium sensus turbatur.
Saue r; utt' 'iXi.o 'KXEvr^ populo Spartauorum iudice vera est Helena, sed tr)v u. 'I.
'EXevr^v non potest dici pro condicioue ei r^v i-^io 'EXsvr^ r, ut:' 'iXiw. Cum autem
ne alii quidem iuterpretes loco medicinam attulerint ') , quaerenti mihi quo modo
sanari possit in mentem venit corruptelae sedem fortasse in nomine MeveXew
inesse; iieri enim potuisse ut librarius nomen proprium adscriberet, cum poeta
USU8 fuisset appellativo, cui vis subesset coniugis. Quod si non inepte est ex-
cogitatum-), fortasse sic emendandum esse mecum putabis:
tr^v UTT iXitt)
8oxouvt£? 'EXIvr^v dv 7:6310? IX&eTv }i£Ta
sive partim cum Kirchhoftio
80XOUV y' *V 'KXivr^V TOU u63lOC iX^ElV }X£Ta.
Pronomen \it tum hiatus vitandi causa adiectum est.
7. Alter quem supra indicavi locus ita scribitur:
295 dXX' OTav 7:631? 7:ixpo?
SuvTQ "Yuvatxi, xai to aoi}*' £3tiv Tiixpov.
1) Raucbensteiuiu.s in Philologo 1. I. purtim cura Nauckio erp^at^v p.e t>jv dr' iX(ou Aoxouvtec
EX£vTj|V Mev^Xeuiv dXHeiv [tiza, quod ita interpretatur: putare Helenam Graecos, si domum redierit,
graviter laturos quod nunc Paride exstlncto in prioris mariti gratiam redire cupiat. Sed deli.-assent
Lacedaeinouii, si propter hanc rem in vincula eam coniecisseut.
2) Item in versu 283 nescio an legenduni sit tuj tov» roTpo; Be XeYOfi^vto A(03xo'p(b pro vulgato
Aio«. Aliquanto certius iu Iphigeniae Aulideusis versu 708 reponendum fATjTTjp S' e^ped/ev f^ ^iaTTjp
'AxtXX^o; pro v.ilgato 9^t.; 8' xtX. Nam cum Agamenino Clytaemuestram unum hoc docierit
versu 701, unam ex Nei-ei filiabus nupsisse Peleo (cborus quinquaginta Nceidum etiam in hac fabula
meraoratur v. 1056): 6 IlTjXeuc 6' Su/e NT^p^to; xdpT^iv, nescio unde post septem versus illa Thetidis nomen
comperisse possit.
14
15
Qiiaerit Helena in anteeedentilms, ad qnam sortcm di se scrvaverint. atquc ipsa
responilet: nt eum harbaro marito meiim utar p.rqumfa (iast' av5poc oi/siv pap^^apou
T.ohc rXouatav TparsCotv Kmaa), tnm addit (|nae snpru cxscripsi, qnac tamcn cor-
rupta esse patet. QuoJ Scaligcr hic temptavit xai xo rVoa' iiTtv -txpov, longc a
vero aberravit, nam :tXot><3tav -rpaTtsroiv amamn essc mulieri, qnae amaro marito
mipsisset, crat (licen<lum. Nec magis placet Matthiaei conicctnra xai ti a^U(j\iai
Ttixpov. nec quod a Seidlero positum Hcrmannns rccepit xoti to ^Cov iat-iv -ixpov.
Ne(iue enim satis cst vitam Hclcnae cssc molcstam, scd luxnriosac vitae se
taedere dicit marito Thcoclymcno. Quam ob rcm fortassc crnnt (,uihus pnd^elur:
'/.ni To j^p'"!^' 23x1 V -ixpov.
8. Menelaus cum ex eis, quac nuntius narravit indc a versn 59S, intellexerit
veram Helenam Troiae non fuisse, sed nunc demum sibi inventam essc, accipit
ab illa quod Tcucer rctttilit (133 sqq.) Ledam suspcndio sc necavisse:
685 oox i'3Ttv |xaTr,p- oi7//iVtov ':ipo//>v
01 ' iu.2 XOtTSOT^^aTO O'JT,'0tU.O; OiltT/JjVX. ')
Ita cum appareat Helenam certiorcm esse ftictam a quocumquc qnid domi acci-
disset, mirum non cst quod ille plura scire cupicns haud cunctantcr interrogat:
(587 (uuof t)uYoiTpoc o' 'Kpjuovr,; £3tiv [^Jtoc;
Sed maxime minim quod rcspondet Helcna vcrsu proximo:
OYajxo? aTsxvoc ui zo3i xaTOt^iVsi
Ya'}iov a-j'aji.ov aicr/uva.-)
Miruni dico, qnia ncmo (luantulumcumquc matri de Hcrmiona narravit; nam
Teucer, praetcr quem ncminem popularcm Hclcna in Acoypto vidit, ne vcrhum
quidcm de Hermiona dixit. Itaquc neorandum crat Hclcnac sc scirc utrnm filia
esset supcrstes an suprcnnmi dicm ipsa quoque iam obissct, non aftirmandum
quod ncscirct. Interpolavit sinc dnhio vcrsus GS8 sq. ncscio qnis, qui aeorre ferebat
•quod Menclaus cxclamat versu 690: «o rav xot' axpac oiTiu' ijxov ripsac Ilapi; —
neque cnim totam cius domum cssc cversam moi-tna una matrc Ilclcnae. Sed
ne post Hcrmionac quidcm innuptac mortcm tota Mcnchii domus erat evcrsa,
cum vivcret Mcgapenthcs filius (,namvis cx serva prognatus. Practerca satis
inest cansae in gcncrc mortis turpissimo, quo Lcdam intcriissc, atquc in eo quod
1) atayjvav ante Hcrmannnm. 8j3y«}xov Hrodapus. ovj^jjopo; Nanckiiw.
av . , j I > I
2) Sic eda. ai^/iva cod. a^ajiov aicJXJvav Matthiiicus deleto y^ifxov. Y«f*"»"' <iY«f*"'^ afr/jvav
Musgravius. rafiov £.uov a'YafAOv deleto verbo ultimo (cf. fM) Lnd. Dindorfius. y«(^«>^ «^«1*«''' ^!*<^^
Hermaunua.
i
l.
1»
filiae ignominia motam esse nimtiatum est ut vita decederet, satis dico causae in
his rcbus inessc cur Mcnelaus utatur illis vcrbis.
9. 8ed id cgisse vidctur intcrpolator ut hunc"de Hcrmionac sortc tristissima
qucstum bis Icgamus, NauKiue in oratione illa, qua Helena postquam Tencer
abiit quac ab hoc ci nuntiata sunt choro itcrum cxponit (cf. 194 sqq.), mortuos
Menclaum Lcdam Castorcm ct Pollucem, duo sunt versus eiusdem argumcnti,
quos si scripsit Euripidcs, haud optimc opcri suo consuluit. Intericit ibi Helena
int<3r ca, (juac dc matrc ct dc fratribus dicit, hanc de filia qucrcUam:
281 0 o' a7Xai3|xa oojjxaTtov ijxoi) t' £'.pu,
Ou-j'a'Tr^p avavopoc ro/j.a Trapihvc-jsTat.
Rectissimc Hermannus animadvertit advcrbio TroXia locum hic non esse, cum nec
iuvcncs (luisquam «xsXavtoc seu dis placet [xiXava r,^dLv ncc senem Xeox'o? •^Tfpoirif.ziv
dixcrit, atquc corrigcbat roXia TrapOsvstjjxaTa. Sed nego hic opus csse cmendatione,
cnm ab codcm hi vcrsus interiecti esse vidcantur, cuius sunt 688 sq. Cf. v. 11 t^
{xr^tpoc aYXatajx', ot' r,v ppr^o?.
Alitcr se rcs habct, ubi Hclena versu 9ii2 Theonoam rogans ut fratrem celet
Mcnclai adventum, si hoc fccerit illa, nihil impcditurum esse sperat ne in patriam
cum marito rcdux ignominia sublata filiae nuptias celebret:
=ov«o3o|xai Ts «)i»7aT£p', r^v oOostc -j'ajxst.
Nam hoc quidom rccte cxspectat, quoad ipsa mala fama utatur, neminem Hermio-
nam in matrimonium ducturum csse; scd hanc cxspectationem non potcst ita prae
se ferre, quasi pcr nuntium de ea ccrtior sit facta. Quod non intellegens inter-
polator proptcr vcrsum 932 periclitatus est vires ingenii vcrsibus procudendis,
quos supra indicavi.
10. Versum 562 Marklandus ex Aristoph. Thcsm. 907 reddidit Euripidi, cum
in codicc non legatur, quo uno fabula nostra continetur. Sed corrigerc idem
dcbcbat, quod apud Aristophanem nou rccte legi videtur. CoIIoquuntur inter se
Menelaus ct Helcna, quac- domo progressa maritum conspexit turbatum mu-
lieris visu:
560 M. ouTrtoTro"' si^ov TrposcpspacjTepov osjxa?.
£. lu Dsot* Uso? ^ap xai to Ytviooxsiv '^iXouc.
M. sXXr^vic si Ttc rj 'Trt/topta YtjvVj;
K. sXXr^vtc* iUA xai to aov Mkui fiaOsiv.
M. 'FiXsvijj cf' ft^mrxv 07J |xaXi<JT' sioov Y^ivat.
Ad vcrsum 563 iam Fritzschius conferri iussit Tro. 63,, ubi Neptunus a Minerva
interrogatus num se iuvare vclit in pcrficicndo quod agat respondet:
16
Hlic vcrbis To 50V rectissime significatur quod factura es; sed num cisdem verbis
possit signiticari unde sis oriuudus dubito. Reponendum vidctur:
sUt^vU £1 't? t'! 'wy/opia 72 vo?;
11. Theonoe Mcnebio rcfcrrc non dubitat Vencrem nollc oum cum Hclena
Spartam rcdirc:
884 ws !X7i 'aU-.y.nVj {xr^os 7:pia;x3vr^ 'fav^;
To xa)^),o? 'EX£vr^> ouvsx' wvr^TOi? 7a|xot?.
Quod in vcrsu 885 ctiam Nauokius posuit, mvr^Torc 7a>ot? sensu carct propter duas
res. Nam priinum quidcm vix dici possit Vcnus cmissc formac victoriam empti.^
nuptiis '). Emit quidcm r-.iris sivc potius cmerc sibi videbatur nuptias Helenae
formae victoria Vcncri adiudicata. Sed quis Graccorum scriptorum praeter
sophistarum genus tanta umquam loquacitatc usus cst, ut significaturus aliqucm
dedissc aliquam rcm altcri, hunc alterum illi pro ca re aliam rcm dcdisse.
diceret non dico cmissc utrumquc, sed cmissc altcrum aliquid empta re? Si hoc
dicendi gcnus crebresceret, audiremus propc dicm libros nos emere empta pecunia;
nam ut nos cmimus libros. ita bibliopohi cmit pccuniam libris vcndendis. - PauUo
gravior altera rcs cst, qua corruptam cssc vocem mvr^Tou- demonstratur. Neque enim
tradita lcctionc quidquam signiHcatur, quod metucndum crat Vencri ne patctieret re-
dcuntc Mcnchio Spartam. Nam hoc qui(hnn iam diu omncs scicbant, Veneri ab Alexan-
dro pahnum tributam fuissc, quia Hclcnam sc ci daturam cssc pollicita cssct. Scd
non ctfecissc cam quod vohierat, Helcnam a dis in Acgypto asscrvatam, Alexan-
drum vana spccie deceptum fuisse, hoc hitcbat «luoad Mcnchius uxorcm domum
reduccrct. Itaque hic crat Vcncris timor, nc victum cssc suum uumcn a lunone
homincs cognoscerent. Alia scntentia si uUa cst in loco nostro incssc non potest.
Quae cum tradita lcctione non exprimatur, Hermannus Piersono auctore vocem
.ivr.zot? in avovr;-ot,- mutavit. Scd nc sic (luidcm id dicitur, quod dictu opus cst.
Nam inutilc connubium, quo utebatur, Alexandro minime erat: immo cum putaret
Helena sc potitum essc nequc quisquam id dubitarct. non minor eius voluptas
erat quam si rc vera iUam accepisset. Quod Kirchhoftius autom mavult covr.xov
■^a{xotc, cum voce Trptajxsvr, iam expressum maxime languct tum ob eandem causam
ab Euripide scriptum cssc non potcst, propter quam Picrsonus corrigcbat avovvoi;.
1) Mirc Hcrmannus, cui vulgata JivtitoIc et ipsi non probatur, talibus eani e.xpcllore conatur:
'nam eraptam a Venerc esse formac victorian. constabat; illud autem pudon erat, quod non asse-
quuta es.et, quod voluerat'. Veneren. quid.,uam emisse verbo «ivr^xot; cxpnm. nemo umquam con-
tenderat, itaque prius illud nuUius argumenti est.
>
«I
l
17
Itaque aliud temptandum est. Cui autem cognitum erit quotiens ouvsxa et svexa
in libris veteribus inter se commutentur. is mecum non dubitabit quin reponen-
dum sit:
|xr^8e Trptafxevr^ ?*^^
to xa'>.Xo? 'EXevr^s; Evex' avr^vtixoi? ') Ya'jxot?.
12. Eandem rem ipsa Helena versibus 92^ sqq. aliter exprimit, quorum
primus mancus in codice scriptus est:
TfV 6' 'E>Aa'5' ihxho '/.dm^ib }L7:a'pTr^? ^ — ,
xXuovTe? etstoovtec (i)? xiyyan.^ Uewv
toXovx', e7u> 6e rpoSoxi? oux ap' ^v '^iXtov,
~a).tv [x' dvacouof' ei? to (jrbcppov aOOt? au xt>..
Quod vulgo lcgitur in fine versus 928 TrdXtv Kirchhoffius docuit in Parisino altero
apographo nianu sccunda ex coniectura supplctum ab Aldo receptum csse. Displicet
propter versum 931, ubi adverbium -dXtv iterum positum offendit. Magis etiam
displicet roTe', quo addito Nauckius textum corrigere sibi vidctur. Nam non
aliquando, sed niox, primo quoquc tempore Helena 8partani vehi cupit. Praestat
ac fortassc scriptum cst a poeta ilTidpTr^c Treoov. cf. Ilieptr^v 8' £7ri[3dc Hom. e 50.
Xeifxmv' ewpdvTa Soph. Ai. 144. oupdvtov fopavov iTri,3epa»? Eur. Tro. 1078.
13. Theoclymcnus Hclcnam deprecafeus nc ipsa quoquc navcm conscenderet,
qua Menclaus rcgi incognitus altum petiturus est, ut sua ipsius parentalia cele-
bret. quod timor sibi esset nc nimio prioris mariti desiderio mota in mare se prori-
peret, addit vcrsu 1399:
dyav ydp aoTov 06 irapovf)' ojxw? (jTSvetc.
En bonam orationcm! Quauivis Menelaus non adsit^ nimis eum luges. Non solent
homines lugerc mortuos, quamvis vita hi excesserint, sed quia familiaritate eorum
uti iam non licet. Mutandum sine dubio:
d^av ydp auTov ou TcapovO' o<yov afteveic
nimium est quantum eurn luges^ sive potius:
d^av ^ap auTov oixet' ov^' ocfov^) OTevei?.
Posuit librarius ou TrapovTa memor versuum 1394 sq., in quo utroque poeta utitur
verbo TrapeTvai huic versui minus apto.
1) Possis ctiam Evexa TrotrjToTc y. , scd quod supra dedi propius cst traditae lectioni. Utrumque
longc praestaro mihi videtur ei, quod Rauchcnsteinius finxit (Mus. Rhen. XVII 460. Philol. 1. 1.),
'EX^vTjv Souaoe |i.u)fi.T^Tori; ya^iotc.
, 2) Nisi malis ouxu) ax^vet;. El. 1105 xai yap o\i/ oGtu); ayav Xaipu>.
i
18
14. Qui Theoclymcno nuntium affert fugae hospitis cum Menelao perfectao
servub regius, narrat Menehium, postquam bovis immolati cruore ex optato auente
felix reditus ei signiticatus csset, milites suos iussisse barbaros occidorc et ex nave
eicere; tum auteni xsXsootTTjv contrariam vocem edidisse:
1598 oyx £i' 0 [xiv Tt?') Xoicjlbv apsixai-) oopu,
S o£ :•>,' a$a?, 0 o' «'fsXtbv axaXjjLotj rXatr^v
xaUatjiaTwast xpocTa t:o>v£;ii(ov csvtov;
Vocem >.otaUo; non invcniri apud tragicos poetas Hermannus fatetur nisi apud Sopho-
clcm in Ocd. Col. 583, 'ubi fluctuat scriptura' (ra Inhih' aixv TP- 'f^ ^^'^^^U' ap' aiTfi) et
in Philoetetac ad Troiam fr. 1, ubi tanien Nauckius (fr. 631) non malc scripsit aU*
£30' 0 Oavatoc /.(«aToc (pro eo quod traditum est, /voTsUoc) laTpoc voo<ov, riHmani si quae
forte relicta dt hastam rapi hominem iuberc idem Hcrniannus interprotationis causa
addit. 8cd (luis quacso hastas ex nave abstulit, ut ultimam si quao forte relicta
sit rapi homo iubeat? Talc quid nusquam traditum habemus. Immo inermes
Aegvptii navcm armis non exstructam consconderunt comitantibus paucis satelli-
tibus regiis, quos hastatos Euripidem voluisse ex co intellegimus, quod hic iuben-
tur alii suprcma hasta uti, alii transtris confractis remis^jue paxillis exsolutis
teloruui hxo adversus host«s se defendcre. Quid igitur significatur vocabulo
/otoUov? Vix aliud quid^iuam, uisi prorsus nulla posthac hasta se dcfcnsuros essc
,,uil)us uunc cum Graecis pugnandum sit, quia haud multo post sint morituri.
{«^cd vcrcor ut haec sententia multis probetur. Eo enim veri simile uon erat
aniuios servis auctum iri, si tieri non posse (luin a Graccis interticcrcntur
moncbantur, cum servis Aeg>'ptiis non idem quod Leonidae cum suis csset adhor-
tationi. Fortasse ob hunc causam Nauckio XotcfUo,- corruptum videtur esse, qiii
Taeubcrum pro hoc vocabulo ;u3tov coniccisse memoriae prodit.') Haud longius
a tradita lectione reccdemus, sed nescio an praestantiorem sententiam habebimus,
si scripserimus :
o'jx £i' 0 }X£V Ti? rpoa{>£V apEiTai oopy;
mnne antea (scil. quam hostes nos omnes interficiant) hastis ntemini?
15. Dioscuri suadent Theoclymeno ne nimis aegre ferat quod Hclena sibi
erepta sit; dcorum enim consilio tuisse constitutum no diutius illa in Aegypto
moraretur, quam iieri posset ut Menelao restitueretur.
I
I
1) Yp. oj 1 xouv i^ [li Ti; cod.
2) dipelTat autc Elmsleium.
3) »pa'ja»£v Hartungins. Ttptaxov Rauchenbteinius. Quorum neutrum huc quadrat.
19 —
1651 dc ') \ikv 7ap asi tov irapovTa vuv /povov
X£tV/jV xaTOix^iv tJOlCJlV £V o6}i.ot? ^XPV*
iirsl o£ Tpoia? £$av£(5Taihi pa'«>pa
xai Toi? ftsoi; Trapioys touvoja' o(jx£Ti,
1655 h Toiatv auT^c^) obX vtv i!;£'j/«>at 7a'{ioi?
iWhXv t'^) £y 0^x00? xal auvotxrjtjat -ojst.
Duo simt in his vitia, quibus ICuripidem liberare non nimii laboris est. Nam in
versu 1651 quid est £tc a£i tov vuv /oovov sive asl £ic tov vov /povov? Quod sen-
tentiae loci idoneum est, rostituitur mutato adverbio ast in prouonieu auTov: mque
ad hoc ipsum tempus Helenae manendum erat in Aegypto. Difficilior cmendatu
V. 1(554. In codice legitur T:ap£3/£T' ouvojxa ouxsTt. vetustissimae edd. habent otjvofia,
oixeTt — quod Barncsius scripsit ouvoji.', oux£Tt. Hervagiana 2 i:ap£3/£ t' oovojxa i. e.
TO!jvo}ia, quod ab Hermanno cst receptum. Deindc nulla interpunctione poaita
inter versus 1654 ct 1655 legcbatur oux^Tt 'Ev ToiJtv auToic ost utv i^£tj/i>at 7a'}xot?,
'EXi>£iv o' U xtX. ante Bothiuin, qui interpungendum esse post otjxsTt arbitratus in
sequentc versu mutavit Toist o' auTorc. Et sic Hermannus, qui in versu 1656
particulam o' in t' mutavit, ut totum sic scriberetur:
ir£i 0£ Tpoiac s$avsaTa'i>r^ [ia'i>pa.
xat Toic iboic Trapstj/s touvo}i', otjxsTf
sv TOtst o' auTOic osT jxtv £Csu/«>at 7a'}iotc
sXftsiv t' s? xtX.
Quod minime probandum est, cum ita v. 1654 scnsu careat. Vertit quidem Her-
mannus: postquam HAena (i. e. siniuhicrum Helenac) nomen praehuit dii% atque his
verbis exprimi videtur viro clarissimo haec scntentia: postquam simnlacrum Helenae
a Tunone fartum in aetherem rediit; sed equidem nescio quo modo talc quid ex
talibus vcrbis extricari possit. Huc accedit quod si talem scntentiam in mente
habuisset poeta, curasact sinc dubio nt clarins perspiceretur simulacrum Helcnac
esse subiectum verbi TtapsT/s, cum in anteccdcnte versu ^aDoa essct subiectum, in
vcrsu 1652 voce xsivr^v vera Helena signiiicaretnr. *) Jtaque nec scntcntia ncc
structura verborum ab Hermanno recte cognita est. Nauckio v. 1654 spurius
1) ci antc H. Stephanum.
2) a-jToi; ante Nauckium.
3) o' ante Hermannum.
4) Eadcm dicenda sunt contra Rauehensteinium, qui (in Philologo 1. 1.) veram Hclenam vnlt
esee subiectum verbi zap^r/e. Deleta enim Troia deis iam non opus esse nomine Helenac. quo antea
ad bellum movendum Priamique populum exstinguendum usi fuerint. Si hoc poeta exprimcrc voluisset,
alia verba in hoc loco legeremus.
3*
M
• 20
videtiir, ut coniungatur: iirsl os Tpoia? l$Qtvsa-ot&r^ ,3ai>pa, 'Ev Toicfiv aoxv Sei xtX.
Sed nec ferro neque igni opus esse putaverim ail bunc locum sanandum, quem
ita fere sciiptum fuisse ab initio mibi persuasum ost:
si^ asv ^ap aitov tov rapovTa v5v /povov
xsivTjV xatoixsiv aoicfiv iv oojioic i/pV
Itisi Oi Tpoia; scavsaTa'})/^ ^iaboa,
xal Toi; Usoi; ripsaxs touvou' oaxsTi,
sv Toiatv auTTjC osi viv il^s-j/Uai ■.aaotc
i^^iJsiv t' s; xtX.
postquam noineii Jm mm non placebai , i. c. nomcn Troiao, quam evcrtendam dei
statucraut.
16. Antequam Proteo reoi Aegi^pti Helenam Mercurius tradidisset, finxit
Euripides Sparta eam sublutani primo in insula Atticae vicina depositam ab illo
essc, quae inde nomen Helenae acccpisset. Ita Dioscuii referunt a versu 1071:
ou o' (opifjsv ') as KpwTa Maiaoo; toxo>
^ra'pTT^; d-a'pa; Ttov xaT' oupav^iV oojiwv
xXi'}a; osiJia? aov, ]i\ Ildpi; YTijists as,
cppotipotj -ap' 'AxTTjV TSTaasvTjV -^) vT;aov Xr,'co.
1075 'KXsvr, To Xotzov iv ^SpoToic xsxXT|asTat,
s-st xXorac ad; ix ooatov ios;aTO.
Quia Helenam non ex caelo sutfuratus est Mercurius, in versu 1672 Hcatbius et
Reiskius coniecerunt Tuiv xaT' EuptoTav ootituv i. e. ex domibus in Eurota, pro quo
Tcov -ap' EuptoTa oofitiiv diceudum fuisse Hermannus monuit. Dubito praeterea
num xXsrtstv cum solo genetivo coniuugi possit pro praepositione ix sive dTro cum
geuetivo, nam Aristopb. Equ. 1149 aTT' dv xsxXorpmai' aoo buc non pertinet. Her-
mauuus vocem drdpa; ueutrali sensu dictam ratus omnia sana esse contendit, banc
enim esse sententiam: nbi pi^onil a Sparia ie primnm Mernirins depomii. posttptam
se ex caeli domibm tollens te sn/uratus est. Dici enim et opiCsiv dro tivo^ et opi^etv
Ttvoc, ut apud Sopboclem in Philocteta 035: tl)? Vac roXo IIsAa-,oc opi^st tt,c 'OSua-
astoc vstoc. Quod quamquam recte a viro clarissimo aninuulversum est, tamen
illud d-dpac Ttov xaT' oooavov ooatov admodum lauguet neque ab Euripide scriptum
videtur. C^uid enim ad rem, quod Mercurius ex eaelo se dcmisit HebMiam sub-
1) «opfiiaEv Rauchensteinius.
2) TeTayfjt^voj; cod. TeTctY<j.^vTj Ald. 'y^o-j^"! rotp' dxT/jv TeT«}*^vyj Stophanua. TetajA^vrjv Reiskius.
^ppoupdv -otr/ ' AxTTJ T£Ta[i.ivr,v Hermiinmis. "fort. cppojpuiv' Kirchhoffius. ut ar^ YV,aete pendeat ab hoc
participio: fii, II. YTjtAitt as ?ppo'jpu»v, -ap 'A. xtX.
f
I ,
1
i
21 ^
laturus? Nauckius, qui verba illa Ttov xat' oupavov 86jAtov uncinis inclusit, miror
quod non sequentis quoque versus partcm priorcm damnavit; potuit enim Euripides
scribere: ^TrdpTr^? drdpac, jxyj ridpi? YT^fisis as. Nihil desideraretur, si deessent quae
leguntur inter dTrdpac et coniunctionem jxr,, sed ne bic quidem ferro opus esse
mihi videtur. Gravioris momenti quam Mercurium ex caelo devolavisse est He-
lenam ex regia Menelai sublatam fuisse (1676 xXo^rdc adc ix oopitov), at(j[ue ita
existimo poetam scripsisse Ttov Tupavvtxtov 66}i.tov. Praeterea interpunctio post
vocem a6v in versu 1673 tollenda est, ut Paris sit 6 xXs6ac. Itaque reponas velim :
ou o' tuptasv as TrptoTa Matdooc t6xo?
2zdpr/j? dTrdpac Ttov Topavvt xtbv 66p.tov,
xXs<^a? osjxac 30 v, \ir^ Ildptc Ti^jJasis as
cppouptov xtX.,
nisi praestat:
v_
^.-apTT^c aTiapac Ttov Tupavvixiov oojxtov
xXscpUsv 6sji.a; aov, jxyj xtX.
17. Unum locum liceat ex oorum numero hic afferre, quos qui emendare
umquam studuerit, Cobeti misericordiam movebit (Novae lectiones p. 206). Quae
Menelaus iauitrici respondet a Theoclymeni regia minis eum deterrenti, quia rox
necandum statuerit, quicumque Graecorum domo suae approquinquasset, in codice
sic scripta inveniuntur:
442 to Ypata TauTa TaDT' SiTT, xaXtoc XS7S1?.
EcsaTf TTSiaojxai 7dp* dXX' dvs; X670V.
In priore borum versuum H. Stcpbanus quod ipse excogitaverat TaoTa Trdvx'
s-r^ in codicibus inesse sunt quibus persuaserit, et rccepit hanc coniecturam non
Musgravius sohim, sed etiam Hermannus. Sed nimia profecto est Menelai sive
modestia sive stultitia, quod anum pulcbre locutam esse concedit, quippe quae hor-
ribili voce eum a ianua reppulisset clamans: oux d7:a^vXd;st 66}xtov Kat {xrj :rpoc auXst'-
otaiv saTr^xtbc TzuXatc "O/Xov Trapscstc 6sa7:6Taic; t^ xaTJIavsi xtX. Partim meHus
Nauckius XuYpd TauTa xoux aWtt}^ Xsysic, quo tamen quid sibi voluerit vir
doctissimus me non satis intellegere confiteor. Aliani viam iniit Kircbhoffius, qui scri-
bendum esse censet: TauTa TaoT' sttt^ xaodt? Xsysiv "KcsaTt. Si hoc Euripides
scripsisset, sequi non posset Trst'ao}xat -jdp. Nam si Menelaus se obediturum esse
pollicetur, quid opus est iussum repetere? Immo si mulieri respondet licere ei
iterum dicere quae dixerit, exspectamus eum significaturum esse neglectum iri
quod sibi imperaverit. Dici nou potest: das kamist du iwch mtml wiederholen;
ich werde ja seJion gehorchen; qui priorc barum sententiarum utitur, is ^ut se
■«■■ —ti^
22
iateUe.is«e ..uod alter di.it, a«t sc iUius rationem uegat habiturun,. A tra-
Z seripturl nnniuu, ..uantun. reeeait Rauehensteinn.B u. P nlologo XXII
% Ihena...u propone..s ..v. ..O.' 1., .,.p.; X.,.,- M.h. v.aetur op..s
esse Menelaum horre..aa ...nlieris voce perterrit..m tale ,„..a a.cere ....,,x.,.«pov .
Z e., moa ita .■kuue.f obedu...,, ne^,e opus era, ,a„. inh «,»««• ,n nu ,n.eM;
'1\L Ui.is,i W,, .,»0,« diei ros.an,. It,.„ue legenaum .ort.vsse part.m
L.KirchhotMo .iU...,- U-,3,v ■K.a,.. Q..a.u,„.,.m ha..,i snm nesc.s ne haec q„.-
a se..teutiae pla..e sati. .aeere, et reli.,„..o h...,e versnm acnt.or.bus persa-
„ana,l - I.. aUero versn mutavit Her.nan..ns i.. .ovov, ,„.,a tan.nm abesset
"t ,n.o,l tnulitnm .egit..r ,-v.,- Xo-..v sig..i«eare posset ,.r,ni„e >c,:no„e,n .er,no,as
11'«-'"- "''J --' re,ni„e.„il.i~e,n. re,;..i„e ,„ tarea.... ..t .n A..aromaeha
M ssus Menelaum orat vers.. 530: .^ ,,->.o.- ,,V..- ^v.- ..av^.^v ,... Seutenfa.n a..tem
ioci hanc esse Hermannus eonte..ait: a..u. .« va,.nu,n la.a,a„. — rur...
o..4ns„ra .,; ,uo.l „, i.npeMa, .MenA..ns. prola, o.nnia ^-V"'"'-; .^«"^ ^^
,„e,-ia, fore.< „.,■ -v ei ,„h,.-al.a,. Sed impc.li....nto cst nc ..a locum .n.cllege.nlum
L.ceaa.uus. „..od non legitnr i.. eodice ..0.. ..v.' £.,. Practerea e„m .n...us
Irsit Mcehn u. .orcs auus ape.iat, „..au, ... .mdiat .p.ae ei d.cturns est. boe
poti,.s ei siguifica..d„.n est. Qua... ob rem ..eseio a.. ..■•o.;»-";-o"-en -'-
taeturi rtinuis, si scripsenmus aXXa oo, Xo/iv ^mreie y , , > - .
, .., - '„.'-:>- Xon Hcll y 2 20 ioiooJotv ot Aaxsoaiuoviot
. ' , n.MnoHth II ^>9 ^^tav 03 oov-e; X070V 'A; avav/ac axoocjvs
TOi; cjo|xaa-/oic X070V. Dcmo^itli. 11 -^ ^-^' »
Ta<Sxa- ^'iiets. 31 -a5t TOt^s raooiai Ko-;ov oioovai. , ,, , •
'is * Hclcna Thconoac persuuBura ne frutrcm ccrtiorcm ft^ciat de Menelaj
adventu versu y:]5 ., dicit se a lacrimis .uidcn. non ftnsse tcmperaturam . ^d
temporis spatio intcnnisso, ^uonian. moricnduu. omnibus homn.bus, fletm mode-
nxturan.. si u.ortcm obissc Mcnelaum sibi nuntiatum cssct. Hacc m codico sic
scripta k^guntur: »
xsi «xsv Uaviuv 00' 3v ::upa xaTsrfa'-,'/,,
TjA:iv> 3'i' a-ovTa oaxr.ootc av v,'a-»ov.
Qnorum ve.-suum p.io.em ,ion inte.run. esse mauifes.um est. .,uia qui in rogo
ponitnr mort..,.s iam est ue,,ue iu rogo .,..is.„.a.u occi.lit,.r, n.s. .,ms Ach.Uem
Litatus i.. .-ogo homiuis ultionis ca,.sa alios .naetat. Quapropter Rc.sk.us. scn-
be..aum ee,.s..it iv ...n «"-'^'e 'l-' ^-•""''"•" "'"""'" '''" '"'' ''°'''"- '""7
er a„fde.n S.I,ei,erl,a..Je„ :u, h, i>eruek,. .«.,xnr, Frit.schins co.npa>-,n.s boph.
An. ■ -..-iO ;«.=■ .,•-- »-'--.' sfzou., x,.a.x.,fi.-. U..ie eo..iectn...e co.nme,.,la„on.
esse videri po.est, „uo,l in Sophoelis loeo La,.rcutiau..s A habct xaT,.-.,-,..,- pro
i'
23
xaTa5xa'fa'?; nihilo tamen minuB nostro loco eam convenire negavorim, cum homo
mortuus nec simpliciter xaTacixarTs^Uai neque in rogo xaTaotxaTtTsatUai di(Ji possit.
Est enim xaTaaxaTvTsiv suffodicndo dirnerc; itaquc recte dicitur a|xiTS>.o?. 7r6>a;.
owjxa, non avUpwTroc xaTa3xa7:Te3i)ai. Porro apud Sophoclem ut in Acschyli Sept.
092 (DaTTTciv soo;s 'ir^c C5i'>.ai; xaTa3xa'faic) 1021 (TOtcpov ^ap aoTYj xai xaTa^xacpa? 1^0
Wvr^ TTsp ou3a toTos |XY/avr^50}xai) xaTa3xa'f t; est sepultura, humatio; in rogo autem mortui
non sepeliuntiir. Huc accedit quod Helcna uon est dictura quid factura fucrit, si sepul-
tus, sed si mortuus cssct Mcnclaus. Hcrraannus quod sententia postulatur restituisse
sibi videbatur, cum uua littcra mutata scribcret kv Ttspa xaTsscsa'-,-/; laudans Aeschyli
Suppl. 249 sx TTspa? vau-axTtac (i. c. sx Trspaiac), ut iv -spa cssct m Troia. Sed quam(juam
nec Nauckius ncc Witzschclius Hcrmannum setiui dubitavcrunt, ncscio an sit magnae
plenum opus aleae , vocabulum quod apud nullum scriptorcm nisi in uno Aesehvli
loco ') et apud Eustathium invcnitur p. 30G 23 (-spa -("zp r, vy) xaT'/. YXo>33av). coniectura
in Euripidem infcrre, ut qui in Iniius praesertim fabulac diverbiis quotidiano gcnere
dicendi usquc quaquc utatur. Rauchensteinius, cui (in Philol. 1. 1.) ipsi quoque
iv TTSpa gcnuinum vidctur csse, quod Oavwv xaT33'f a-j-r^ dici non possit, in finc vcrsus
corrigi iubct h irspa xaTicp Uito. Scd ut facillimuui cst vetcrcs scriptorcs tali modo
corrigerc, ita vix (luisquam sani iudicii erit cui probctur. Quod fcrri non posse
somniatur Kauchenstcinius, cst pervulgatum usTspov -poTspov. Pro suo autem
xaT£'.p{>iTo saltcm xaTscpUapr^ ponere dcbebat. — lam quaerenti tibi quid ipsc de loco
nostro sanando iudiccm facere non possum quin respondeam me nihil dum invenisse
quod proponam. Quamquam Rauchensteinio miror quod non iu mentem venit
pro £v rupa haud ita difficile esse scribcre sv <l>pu7ta; iicri enim perfaeilc potuisse
ut librarius voci <l>po';irf. substitucrct voccm rupa memor Electrac v. 92 -opa t'
S7r£3'fa;' ar|xa [XT^Xstou cpovou ct Troadum v. 485 xaTa3',pa-j'svT' s'f' spxst»») -t>pa.
19. Postquam promisit Thconoa se fratri non prodituram venisse Menelaum,
Helena et maritus consulunt intcr se, quo modo lieri possit ut incolumes cx
Aegypto in patriam fugiant. Dicit autem Helena v. 1048:
Menelaus :
axou3ov, T-v Tt xat Yuvr; XecTfj 3ocp6v.
pouKsi Xs-jS^Uat [xrj ijavfbv X6y(») «^avsiv;-)
xaxo? |X£v 6'pvi^* st 0£ xspoavo) >.£Yeiv,
Itoijxo? £tVi \^^^ i)av(bv )v6y(j> UavsTv.
1) Nain in PerBarum v. 385 pro vr^attdttoo; rexpa; nc Hermannus quidcm r^pas scripsit.
2) 'XtJytp 8aveTv e v. 1051 temcre illata' Kirchhoffius, poj>.ei vuv Ipyip |xt) Savtbv I6fi\y ftavetv;
ReiskiuB. p. Xiytrs^ai [xtj 8. Ipyto &avetv; cum Fritzschio Hermannus. p. X. fi. 8. Te8vTj|X^vai; cum Co-
beto Nauckius.
24
In extremo v. 1050 scripsit Barnesius Xstwv, quod a plerisque cditoribus dcinceps
probatum cst. Mihi non probatur, quia cum Menelaus nondum sciat Hclenam a
se ipso petituram, ut nuntium suae mortis afferat, hic diccre non potest se for-
tasse ipsum dicentem lucraturum esse. Menelaus hoc in loco nihil aliud cxspectaro
potcst, quam alios se mortuum esse dicturos. Seidlcrus impcrativum substituit
scribens d os xspoavio, U';e. Quo nescio utrum significarc voluerit: dic mihi nurn
qidd hac re Iwratnrn.s sim. an si qnid hac re lua-atums tibi videor, loquere. Prior
sententia esset inepta, quia Helena rem non tetigisset, nisi saluti cam Ibre utri-
que putaret; alterd paullo abruptior. Imperativus Uy^ tum dcmum huc quadraret,
si tale quid Menelaus diceret: e.Tpone quonam modo hanc reni mihi salutarem foie
existimes. Melius ad sentcntiam Nauckius: xaxo,- ab opvu- oOtoc- zi oz xspoavm,
^Ktoiixo,' stVi xtX. Scd tbrtasso non opus est hac violentiorc rationc. Videtur mihi
potius Euripides in ultima huius versus sede vocabulum posuisse, quo rationem
haberet eius, quod Helena modo intcrrogavit, ?o6>.Et Xr^siUa. xtL Itaquc scripsorim:
£1 os xepootvw UsXnjv.
20. In nave cum Menclaus bovcm iuimolaus Ncptunum ct Nerei filias
imploraverit ut se incolumem cum uxore Naupliam ducerent, nuntius v. 1590
Theoclymeno refert unum ex eius satr^llitibus fraudem senticntem clamasse:
ooXio^ T, vauxXr^pia,
raXtv rXstuuev a^tav. xlXsus au.
3'j o£ axpscp' o^axa.
^^1
In versu 1591 codex habet l^iav. Varia viri docti experti sunt. Bothius a-Ctov.
Pflugkius scavsu: xsXsos ao, sc. touc xaXtoc. Hcrmannus a^tu- 'vxsXsos atS. Nauckius
post^Dindoi-fium axTtav. Quibus liceat mihi .luoque novam coniccturam addere
nec meliorem nec deteriorem; scribendum fortasse:
TtaXiv rXetoiiev, acax', s^xeXeue au.
i-» I
•J
Schulnachrichten.
I. Lehrplan.
1. 2. Sexta
beit Obtern 1865 in zwei Parallelcoetus getheilt.
Ordinarius im Winter Bernhardi, im Sommer coet. A. Soholkmann,
coet. B. Junghahn.
Rcligion (3 Stunden). Biblische Geschichte des alten und neuen Testameuts nach Fiir-
bringer. Erstes Hauptstiick. Spriiche und vier Kircheulieder. Im Winter
Soholkmann, im Somraer Derselbe und Hart
Dcutsch (imS. 2, imW. 3). Lesebuch von Dielitz und Heinrichs Th. 1. Miindlichea
Wiedererzahlen und Recitiren. Orthographische Uebungen. Im Winter Hart,
im Sommer Ktihne und Junghahn.
Latein (10). Declinationen mit den Geschlechtsregeln, und die vier Coniugationen
ohne Deponentia nacli Gedike. Im Wiuter Bernhardi, im Sommer Soholk-
mann und Jnnghahn.
Geographie (im S. 3, im W. 2). Grundziige der Geographie von Asien, Afrika,
Amerika uud Australieu nach Seydlitz. Im Wiuter Hart, im Sommer Ktihne
und Junghahn.
Rechnen (4). Die vier S])ecies mit unbenannten, einlach uud mehrfach benanulen
Zahlen nach Folsing Th. L Krech.
Zeichnen (2). Jonas.
Schreiben (3). Heilmann.
Singen (2). Suooo.
2. Quinta.
Ordinarius Hart.
Rcligion (3 St). Ausgewahlte Stiicko des alten Testaments. Zweites und drittes Haupt-
stiick. Spriiche und vier Kirchenlieder. Im Winter Soholkmann, im Sommer
Hart.
^
26
Dentsch (im S. 2, im W. 3 St.). Lesebuch von Dielitz. Mimdliehes Wiedererzahlen iind
Recitiren. Unterscheidunp vou Haupt- iind Nebensatz mit Tnterpunctions-
regeln. Orthographische Uebungen. Im Winter Hart, im 'Sommer Junghahn.
Latein (10). Deponentia, Prouomina, Comparation, Zahlworter, Praepositionen , Adverbia,
unregelmaszige Verba nebst den nothwendigsten syntaktischen Regeln nach
Gedike. Hart
Franzosisch (3). Plotz Elementargrammatik Lect. 1-60. Avoir und etre. Im Winter
Krech, im Sommer Junghahn.
Geographie (imS. 3, imW. 2). Grundziige der Geographie von Europa und Wieder-
hohing des Pensums von Sexta nach Seydlitz. Im Winter Hart, im Sommer
Junghahn.
Rechnen (4). Bruchrechnung nach Folsiug Th. I. Krech.
Zeichnen (2). Jonas.
Schreiben (3). Heilmann.
Singen (2). Im Winter mit Quarta und Tertia combinirt, im Sommer fiir sich. Sncco.
3. Quarta.
Ordinarius im Winter Nake, im Sommer Bemhardi.
Religion (2 St.). F.vangeliuni Lucac und Apostolgesohichte. Viertes und fiinftes Haupt-
stiick. Spruche und fiitif Kircheniieder. Im Wiuter Scholkmann, im Soni-
mer Hart
Deutsch (2). Lesebuch von Dielitz. Lehre von den Casus besonders nach Praeposi-
tioneu. Declamiren und kleine erzahleude Aufsatze. Im Winter Ribbeck,
im Sommer Anthieny.
Latein (10). Regeln von den Satzen mit dusz, Participial-Constructionen und Verba
mit abweichenden (.^ruudformeu nach Gedike. Im Winter Nake, im Sommer
Bemhardi.
Griechisch ((>). Beilermanns (irauimatik Cap. 1. 2. 4 (5?5j. 44— 51). 8. 1). Lrste und
zweite (ohue die contrahirte uud attische), regelmaszige dritte Declination
(ohne (]?ontraction ), Verbum piirum. ' Im Winter Ribbeck, im Sommer Hart.
Franzosisch (2). Plotz Klementargrammatik Lect. (U 105. Regelmaszige Coniu-
gation. Pronoms personnels. Verbe reflechi. Im Winter Krech, im Sommer
Anthieny.
Ge!>chichte (2). Jahriger (Jursus. a. Morgenhmd uiui Griechenland. b. Rom.
(leographie (1). Vou der weiteren Ausfiilirung nach Seydlitz Asien,
Afrika, Amerika. .\ustralien. Im Winter Bemhardi, im Sommer Nake.
Rechnen (imS. 3, imW. 4). Biirgerliche Rechnungen nach Folsing Th. II. Krech.
Zeichnen (2). Jonas.
Singen (2). Im Winter mit Quiutji und Tertia combinirt, im Sommcr mit Tertia. Succo.
X
>iF
•a
27
4. TTnter-Tertia.
Ordinarius im Winter Ribbeck, im Sommer Nake.
Religion (2 St.). Heilige Geschicht^» alten Testaments. Erklarung messiauischer Weis-
sagungeu. Wiederholuug des Katechismus. Scholkmann.
Deutsch (2). Lesebuch vou Dielitz, auszerdem im Winter Goethe'8 Hermauu und
Dorothea, im Sommer Reiueke Fuchs. Satzlehre. Declamireu, erzahlende und
beschreibende Aufsatze. Im Winter Bibbeck, im Sommer Scholkmann.
Lateiu (10). Lehre vom Subiect und Praedicat, Nominativ, Accusativ, Orts- uud Zeit-
bestimmungen uach Elleudfs (rrammatik, dauebeu Repetition der Formeulehre.
Caesar de bello gallico, im Winter 1. IV^ im Sommer 1. I. Ausgewahlte Stiicke
aus Ovid's Metamorphosen. Nake.
Griecbisch (G). Augmentbildung, Verba contracta, stat und IncHnation, dritte con-
trahirte und unregelmaszige, zweite attische und contrahirte Declinatiou,
Verba auf eine einfache Muta und auf 7:Ta>. 33a>, 'tu. Pronomina, Comparation,
Zahlworter uach Bellermauu. Bibbeck.
Franzosisch (3). Unregelmaszige Verba uach Plotz Schulgramraatik Lect. 1--23.
Plotz Chrestomathie. Bernhardi
Geschichte (3). Jahriger Cursus. Deutsche uud brandenburg-pi-euszische (jreschichte.
a. bis zu den Kreuzziigeu. b. bis zur Reformatiou. Geographie (1).
Weitere Ausfiihrung der Geographie, im Winter vou Europa auszer Deutsch-
laud, im Sommer von Deutschlaud uach Seydlitz. Bernhardi.
Matkematik (3). Jahriger Cursus. Im Wiuter das dekadische Zahleusystem , Deci-
malbriiche, vier Species mit absoluten und algebraischeu Zahleu. Im Sommer
Anfangsgriiude der Geometrie, Paralleleu und Dreiecke uach Kambly's Lehr-
biichern. Krech.
Zeichnen (2). Seit Ostern 1865 (mit Ober-Tertia). Jonaa
Singeu (2). Mit (Ober-Tertia uud) Quarta combinirt. Sueco.
5. Ober-Tertia
seit Ostern 1865. Ordinarius Ribbeok.
Religiou (2 St). Heilige Geschichte ueueu Testameuts. Lecture wichtiger Abschuitte
aus demselbeu. Scholkmann.
Deutsch (2). Walleusteins Tod. Declamationsiibuugeu. Aufsatze meist schilderuden
Inhalts. Scholkmann.
Latein (10). Geuetiv, Dativ, Ablativ. Repetitiou der Verba mit abweicheuden Gruud-
formeu. Caesar de bello gallico I. V und zum Theil VI. Ausgewahlte Stiicke
aus Ovid (Met III. IV). Ribbeck.
Griechisch (0). Verba auf eiue Liquida, zweite Tempora, Verba auf jxt. Nake.
4*
28
29
Frauzosisch (.3 St.). Das Nahere iiber Substantiv, Adjectiv, Zahlworter, Pronoms und
Praepositionen uach Plotz Lect. 24—38. Chrestomathie. Bernhardi.
Geschichto (3). Deaitsche und brandeuburgische Geschichte von der Reformation bis
aum westphalischen Friedeu. Geographie (1). Deutschlaud. Bernhardi.
Mathematik (3). Wiederholung des geometrischen Pensums von Unter-Tertia, Lehre
von den Parallelogrammen uud vom Kreise. Erech.
Zeichueu (2). Mit Unter-Tertia. Jonas.
Siugeu (2). Mit Unter-Tertia und Quarta. Sncco.
Den Gesang-Uuterricht ertheilte der Organist Herr Succo im Wiuter in zwei
Abtheiiungeu, deren ersto die Klassen Tertia, Quarta. Quiuta umfasste; im Sommer waren
Unter- und Ober-Tertia mit Quarta combiuirt, von deii iibrigeu Kla.ssou wurde jede fur
sich allein iiuterrichtet.
Der Turn-Uuterricht wurde unter luspeetion des ordeutlichen Lehrers Herru Bern<
hardi zweimal wocheutlich iu der stadtischeu Turuhalle iu der Prinzeusti-asze ertheilt.
1
• '♦■1
■{
y ■ ^
Vertheilung der Lectioneii
iinter
die Lebrer.
-
Wiuter LSC4 — lSa5.
Sommer 1865.
Ordina-
rius von
Tertia
Qnarta
Quinta
Sexta
a
oc
Ordiua- Ober- Unter-
rius von Tertia Tertia
i
Quarta
Quiuta
Sezta A Sexta B
1
0(3
Oberl. Dr.
Ribbeck
Tertia
6Grch.
2 Dtsch.
6Grch.
2Dtsch.
!
16
20
1
Ober-
Tertia
10 Lat.
GGrch.
1
16
Ord. L. Dr.
Nake
Quarta
10 Lat.
10 Lat.
Unter-
Tertiu i
1
6Grch.
10 Lat.
2Gesch.
1 Gcogr.
1
20
*)
Ord. L.
Bernbardi
Sexta
3 Fniz.
3Ge8ch.
1 Gcogr.
2Gcsch.
1 Geogr.
lOLat. ,
1
20
3 Frnz.
Quarta 3Gesch.
1 Geogr.
3 Frnz.
3Gesch.
l Geogr.
10 L.it.
24
Ord. L. Dr.
Krech
3Math.
2Fmz.
4Rechn.
3 Frnz.
4Rechn.
3Dtsch.
10 Lat.
2 Geogr.
i
4Rechn.
20
20
3Math.
3Math.
3Rechn.
4Rechn.
4Rechn.
4Rechn.i| 21
1
Ord. L. Dr.
Hart
Quinta
3Dtsch.
2 Geogr.
Quinta
2 Relig.
6Grcb.
3Relig.
10 Lat.
3 Relig.
1
24
Ord. L.
Scholkmaim
2Rclig.
2Relig.
3Relig.
3Relig.
1
10
Sexta A
2Relig.
2Dt8ch.
^Relie.
2Dtsch.
3 Relig.
10 Lat.
21
Ord. L. Dr.
Jtughahn
Sexta B
2Dt8ch.
3Fmz.
3Geogr.
10 Lat.
2Dt8cb.
3Geogr.
23
Ord. L. an der
Lnisenst. Ge-
werbeschulc
Dr. Kiihne
1
2Dtsch.
3Geogr.
5
1
Cand. prob.
Dr. Anthieny
1
' 6
2Dt8ch.
2 Frnz.
1
4
SeminarL
Heilmann
3 Schrb.
3 Schrb.
3 Schrb.
3 Schrb
3Schrb.
i
9
Maler Jonai
2 Zeich
2 Zeich
2 Zeich
1
e
2 Zeichnen
2 Zeich
. 2Zeich.
2Zeich.
1
2Zeich.
1
10
Organist
Sncco
2
2
4
2 Singeu
2 Sing.
2 Sing.
2 Sing.
8
*) mit einer Nachbleibcstunde.
90
31
.
A
TJebersic
ht des
Leh
r p 1 a n 8.
Woehentliche Stuudeuzuhl
L e h r e r
Lehrgegen-
Winter 1864 1865
Soinmer 1865
•tftnde
Ober- Unter-
Tertia Tertia
-
Quarta
Quinta
Sexta
1
TertialQuarta
i
Quinta
Sexta
Ober-
Tertia
Unter-
Tertia
Quarta
rt . . Sexta
Quiuta .
Sextu
B.
Religiou . . .
2
4M
2 3
3
Scholkmann
1
Scholkmann
, mann
1
Hart
Deutsch . . .
2
2
., Wiiit. 3.
Sonini. 2
1
Wint. 3,
Somm. 2
Sibbeck
Hart
Scholkmann
An-
thieny
Jung-
hahn
Knhne
Jung-
hahn
Latein ....
10
10
10 10
10
Nake
_ ^ Bem-
^"^- 1 hardi
Bibbeck
'^*^* ,hardi
Hart
Scholk-
mann
Jung-
Qriechisch. .
6
6
6
Ribbeck
Nake
Bibbeck
Hart
Franzosisch .
3
3
3
Bern-
hardi
Krech
Bemhardi
An-
Uueoy
Jung-
lift|ni
Geschichte .
3
3
2
Bemhardi
Bemhardi
Nake
Qeographie .
1
1
1
Wint. 2,
Somm. 3
Wint. 2,
Somm. 3
Hart
Jung-
Ktihne
Jung-
hahn
Muthematik
u. Rechnen
3
3
Wint. 4,
Somm. 3
4
4
Krech
Zeichneu . .
2
2
2
2
o
Jonai
Schreiben . .
3
3
Heilmann
Singen ....
2
2
2
2
2
Succo
Summa
34
34
Wint. 33,
Somm.32
32
29
i I '
^ ♦
I
i
Lehrbftcher.
Religion . . .
Sexta
Furbringer biblische Geschichten fdr die
Mittel-Klassen der evangelischen Yolksschulc.
Deutsch . . .
8cxta— Unt. Tertia
Diclitz und Heinrichs Lesebuch Th. L
Latcin ....
8exta — Quarta
Gedike Lesebuch (mit Grammatik von Hof-
mann).
Tertia
Ellendt Grammatik bcarb. von Scvffert.
Gricchisch. .
Quarta. Tertia
Bellcrmann Schulgrammatik und Losebuch.
FranzOsisch .
Quiuta. Quarta
Plotz Elementargrammatik.
Tertia
Plotz Schulgrammatik.
Plotz Chrestomathie.
Gcographie .
8exta— Ob. Tertia
V. Seydlitz kleine Schulgeographie.
Rcchncn . . .
iSexta. Quinta
Folsing Rechenbuch I.
Quarta
Folsing Rechenbuch II.
Matheniatik .
Tertia
Kambly Arithmetik und Algebra. Planimetrie.
Singen ....
Sexta
Bellermann Anfangsgrtinde der Musik.
V^on allen diesen Biicliern sind nns durch die geehrten Verlags-Handhingen mit
dankenswerther Bereitwilligkeit 10 Frei-Exemplare fiir unbemittelte Schiiler iibersandt
worden.
IL Veifiigiingen der Behr^rden.
1. K. P. S. C. 8. Oct. 1804 Empfchhmg des bei Wiegandt und Gricbcn hier-
selbst er8chicnencn Buchcs: 'Das hohere Schulwcscn in Preuszcn. Histo-
risch-statistische DarsteUung im Auftrage des Herrn Ministers der geist-
lichen, Untcrrichts- und Medicinal-Angclegenheiten herausgegeben von
Dr. L. Wiese, Geheimen Obcr-Regierungs-Rath' pp. zur Anschaftimg
ftlr die Schulbibliotheken.
2. K. P. S. C. 13. Oct. 1864 Verbot der bisher an einigen Untcrrichts - An-
stalten zu Wcihnachten untcr den Schtilern stattgehabten Geldsammlun-
gen fur dcn Schuldiener.
3. K. P. S. V. 21). Oct. 1864 Bestimmung des Termins fttr die Otfentliche
Prttfung (Michaclis Dienstag nach derfi Sonnabend, auf wclchen dcr all-
gemeine Schlusz des Semesters festgesetzt ist).
32
1. K. P. S. C. 17. Nov. 1864. Ucbor die am Gymnasiiim zur Ablcistuug des
paedugogischcn rrobcjahrs be«chaftigtcn 8chulamts-Candidatcn ist halb-
jahrlich, und zwar bis zum 1. Mai und 1. Novembcr jcdes Jahres zu
berichtcu.
5. K. P. S. C. 23. Nov. 1861 Vcrftlg-uug. dasz iu keincr Klassc dic Frequcnz
dic Zahl 50 ilbcrsteigcn darf.
6. K. P. S. C. 20. Dcc. 1864 Gcnchmiguug dc> trchuischcu Lchrplans.
7. K. P. S. C. 14. Jan. 1865 Festsetzuug der Fcrien tilr das laufcndc Jahr.
a. Ostcrn.
Schlusz dcs Wintcr-Semcsters Sounabend d. 8. April.
Bcginn dcs Sommcr-Scmcsters Montag d. 24. April.
b. Pfiugsten.
Schlusz Frcitag d. 2. Juui.
Anfang Donncrstag d. 8. Juni.
c. Johannis.
Schlusz Sonuabcnd d. 8. Juli.
Aufang Montag d. 7. August.
d. Michaclis.
Schlusz dcs Sommcr-Scmcstcr^ Mittwoch d. 4. Octobcr.
Bcgiun dcs AVintcr-Semcsters Donucrstag d. TJ. October.
e. Wcihnachtcu.
Schlusz Mittwoch d. 20. Deccmbcr.
Aufaug Douncrstag d. 4. Januar 1866.
8. K. P. S. C. 2:3. Mih-z 18(>5 Fmi^fchhing (h'r iii dcr Kochschcn Vcrlags-
haudlung zu Grcifswald (•rschicucncn mathcmatischcn Aufgabcn zum Go-
bi-auch in dcn obcrstcn Klasr^cn hohcrcr Lehranstaltcn, hcrausgcgoben v.
Oberl. Martus.
9. K. P. S. C. 4. Juli 1865. Bci der Pracscntation cines Schulamts-Caudidatcn
zur Anstcllung siud dcn tibrigcn Zcugnisscn auch dic Zcugnissc iibcr das
Probcjahr und ilber dic militarischcn Verhaltnissc dcs Caudidatcn bcizu-
fUgcn.
10. K. P. S. C. 4. Juli 18(i5 Vorschrift (\ber dic Aufzahluug und Eintheilung
dcs liclircrcollcgiums in dcu Prograunncn. Wcnu cin Lehrcr wfthrcnd
seiner Bcschaftiguug am Gymuasium dcn Doctorgrad crlangt, so ist dies
unter Einreichuug eines Abdrucks vom Diplom anzuzcigeu.
\
33
11. K. P. S. C. 5. Juli 1865. Bei Einrcichung des Lectionsplans sind dic-
jenigen Lchrcr iibcrsichtlich namhaft zu machcn, wclche am Gymnasium
Rcligions-Untcrricht crtheilen, der Umfang ihrer durch Zcugnissc nach-
gcwicscncn Qualifikation fiir dcnselbcn, so wic dic Klasscn aiizugcbcn,
in welchen sie densclbcn crthcilen. Wciin (Tcistlichc an der Anstalt uu-
tei*richtcn, ohuc dasz dicsc Fuuctioucu intcgrircndc Tlieilc ilircs gcistlichcn
Amtes sind, so ist ftir cin solchcs Nebenamt dic Erlaubuisz des K. Con-
sistoriums crforderlich.
12. K. Min. 7. Juli 1865 Bckanntmachuug tlbcr deii am 2. Octobcr l)cvor-
stchendcn Beginn eincs sechsmonatlichcn Cursus fiir Civil-Elcvcn iii dcr
K. Centi-al-Turn-Austalt,
li*3. K. P. S. C. 13. Juli 1865. Bci Antragen auf AnstcIIuugen ist ciuc vou
dem Vorgeschlagcuen vcrfasstc kui'zc Sclbstbiographie bcizufiigcn, wclchc
auch (iber den Gang seiner Studicn, etwaigc schriftstellcrische Thatigkcit,
bisherige amtlichc StcIIuug u. s. w. nahcrc Mitthcilungcii cnthaltcn musz.
14. K. P. S. C. 18. Juli 1865. Die Coutiruiandcu sollcn piinkllich 10 Miuntcii
vor dcni Schlusz dcr Stuiidc, auf wclclic ihr llcligions- Untcrriclit folgt,
cntlasscn werdcii.
15. K. P. S. C. 28. Juli 18(35 Eriicucrtcs Vcrliot dcr bishcr zu VVcihuachten
iiblich gcwcscnen (icldsammluugcn fiir dcii Schuldicucr.
16. Magistrat 25. Nov. 1864. Es .sind 1) jedcsmal spatcstcns drci Monatc nach
Erledigung, rcsp. Grtiudung ciucr Lchi-crstcllc Voischlagc zur Bcsctzuug
dersclbcu cinzurcichcu; 2) iiur s(jlche Lchicr vorzuschlagcn , dic wcnig-
stens fiir eincu Uutcrrichtsgcgcnstaud dic facultas doccndi fiir allc Klasscu
eincs (Tymuasiums sich erworbeii habcn; 3) Hiilfslchrcr iiiit iiiclit aus-
reichender Qualifikation moglichst fcrn zu haltcn uud Candidatcu, dic das
Examen pro fac. doc. noch nicht gcmacht habcn, iibcrhaupt nicht zu be-
schaftigen, cs sci dcun in plotzlichcn Eikraukiings- oder Todesfilllcn.
lU. Chi*oiiik iincl Statistik.
L Die Gruiidunj? der Anstalt.
Die durch das rasche Anwachscn dcr Stadt hcrvorgerufcne UeberfuUung
sammtlichcr hiesiger hoheren Lehraustaltcn hat bcreits im Jahi-e 18(33 die Com-
miuialbehOrden veranlasst, crustlich darauf zu dcukcu, wic dcm imincr gioszer
5
34
35
werdenden Bedtirfnisz diirch Verlogunjn' und Erweiterung einigcr bestehendcn
und durch Errichtunjii nencr hoherrn I^ehranstalteii wirksani ahgch<dfen werden
konntc, und cs ist nach vorangegangrncn eingehendcn Herathungen auf den An-
trag des Magistrats durch Stadtvcrordnctcn-Heschlus/ vom 30. Juli 18(>3 fest-
gesctzt wordcn, (hisz cin Gjninasiuui und cinc Gewcrhcschulc in dcr Lniscnstadt
und cin Gyinnasiuni uud eine Rcalsclnilc ini Spandancr Viertcl errichtet, das
Golnischc Gvuinasiuin vcrlcgt und dic Localifatcn (Um- Dorothcensfadtischen und
der Luiscnstiuhischcn Realschuh^ verbessert und erweifcrt wcrden sollten.
In Folgc dicscs Hcsclilusscs ist ini dahrc 18<)1 cin wohlgek'gcncs. 201 Q.-R.
gio,-/rs Grundsfiick. Brandenburgstras/c -M, fiir das in der Luisenstadf zu crrich-
tendc (iyniuasiuni angckauft wordcn; cs siiid sochimi, da das Bedtirfnis/ /u grosz
war, als das/ *Vw VolhMidiiug des zu crbaurndcn Schulhauses abgcwarfet werden
koiiiifc. «hirch ( Vnnniunalbcschliisz voni 1>. August IS(>4 dic nofhi'ien Mitfcl zur
sofortiircn Firrirbfuun- der untcren (jn innasialkhissen ficwilligf wordcn; es ist cnd-
hch (hircb Goninuiiialbcschhisz voin S. Scpt. lS(i4 dcr Hau des Klasscncrcbaudes
gcncbniigt und d(M*sclbc so kniftig iii Angritf gcnoiuiuen worden, dasz das neuc
Schuihaus schon ain 1. Januar \H{'A\ dcin (fcbrauch libciiicbrn wcr(h'n wird.
So hat iiach eingcholtcr (fCiKliinigiiiig dcr vorgcsoi/tcn Koniglichcn Bchor-
den das rjuiscnstadtischc Gyiunasiiiin cndfnet W( rdcii Ixonncn ain 10, Ocfobcr
1S(>4. Dassclbc bcstaiid iui crstcii Soiiicstcr aus 4 Klas^^en: Sexta, (^uiiita, Quarta,
('nter-Tcrtiii; cs erhiclt iiii /wcitcn Semester ciiic zweitc Scxta und einc Ober-
Tertia; und cs steht in siclicrer Aussichf, da.-z am 1. Oct. c. einc zweitc (^uinta
und ani 1. April k. J. cinc Lutcr-Sccunda hinzukommcii wird.
2. Das Lehropcollej?iiiiii.
Die Dirccfion des Gymnasiums isf iin vcrHossciicn erstcn Schuljahr von
deni Stadt-Schulrath Dr. Hofmanii gcfiihrt wordcii.
Unferrichtct haben in dcr Anstalt im crstcn Scmcsfer: dieHerrcuDr. Ribbeck,
Dr. Xakc, Bcrnbardi, Dr. Krcch, Dr. Hart, Scholkmann, Scminarlchrcr
Heilmann, Malcr Jonas, Organist Succo; im /wcitcn Scmcstcr auszcr den
genannten dic Hcrrcn Dr. Junghahn, Dr. Klihnc und Dr, Anthicny.
Am Schhisse des Schuljahrs bestehf das LchiTrcollegium aus folgenden
Mitgliedern.
L Intcrimistischcr Dircctor: Stadt-Schulratb Dr. Hofmaun.
11. Obcrlchrcr: 1 — 6tc Stelle unbcsctzt, 7. Dr. Ribbcck.
n
in. Ordentliche Lchrcr: 1. Dr. Nake. 2. Bcrnhardi, 3. Dr. Krcch, 4. Di-.
Hart, 5, Scbolkmann, 6. Dr. Juugliahii.
IV. Wisscnschaftliche Htilfslchrcr: 1. Dr. Kiihnc, ord. Lchrer an der Tiuisen-
stadtischeu Gewerbeschule. 2. Dr. Anthicny, cand. prob.
V. Technischc Hiilfslehrer: Schrciblcbrcr Heilmanu, Zeicheulehi-er Jonas,
Gesauglehrer Succo.
Nachrichten «ber den bisherigen Lebenslauf dcr augestcllten Lehrer.
Hcinricb Victor CJonstanz Woldcmar Ribbeck, im Jahrc ISoO zu Erfurt
geboren, ist Schulcr des Koniglichen Friedrichs-Gymnasiums in Brcslau luid des
Berlinischen Gymnasiums zum graucu Kloster gcwescn, wclches letztere ihn
Michaelis 1848 mit dem Zeugnisz dcr Reife entliesz Auf der hiesio-eu Konio--
lichen Friedrich- Wilhelms-Universitat studirte er vier Jahre hiudurch haupt-
siichlich klassischc Philologie uud crwarb den 31. Juli 1852 mit Vcrtlicidioung
cincr Disscrtation (Zeuodotearum quaestionum specimen I, erweitcrt und fort-
gesctzt in Schucidewin's Philologus Vm uud IX) dcn philosophischcu Doctor-
grad. Das Examcn pro facultate docendi machte er im April 1853 zu Berlin und
leistete durauf das paedagogische Probejahr am K(^niglichen Fricdrich-Wilhelms-
Gymnasium hiersclbst ab. 1854 in das Kftnigliche Seminar ftlr gelehrtc Schulen
aufgcuommen ertheilte er sodauu cinigen Unterricht am Koniglichen Joachims-
thalschen und am Friedrichs-Gymnasium, und erhielt an letzterem dcn 1. Januar
1857 die crste Anstellung. Ostern 1858 ging er an das Colnische Real-Gymna-
sium iibcr, an wclchem cr zulctzt dic dritte ordentlichc LehrerstcUe bekleidctc.
Aus/er der Doctordisscrtation hat er von Abhandlungcu und Rccensionen unter
andcren folgendc verOfFentlicht. Osann anccdotum Rom. dc notis veterum cri-
ticis ct Iliadc Hcliconia (Jahn's Jahrbb. LXVI). — Priifung ncucrer Ansichten
fiber die llias (Philologus VIII). -- Kocchly Iliadis carmina XVI (Jahns J.
LXXXV). — Nitzsch Bcitragc zur Gcschichte der epischen Poesie dcr Gricchen
(Zcitschrift fiir das Gymuasialwescu XVII). — Archestratus vou Gela (Rhciu.
Museum XI). — Miiller Aristophanis Acharnonses (Jahn's J. LXXXVIII). — Dc
usu parodiac apud comicos Athcnicusium p. I (Programm des Golnischen Rcal-Gvm-
nasiums IStJl. Fortsetzuug in der Zeitschr. f. G. XVII). Von grOszcren Di-uck-
schriftcu hat er hcrausgegcben 1) dic luit Anmcrkungen uud Zusatzcn vcrsehcne
deutschc Ucbersetzung von Bentley's Abhaudlungcn iibcr dic Briefe des Pha-
laris ctc. (L. Teubncr 1857), worau sich der Aufsatz 'Beutley und die Bricfe des
Themistoklcs' (Rhein. Mus. XVII) anschlosz. 2) P. Vergili Maronis auctoi-es et
5*
36
iniitatores (Iniitor je<lein Bande des Vergil von Otto Ribbeck 1859. 18(>0. 1862).
3) Die Aelijirner des Aristophanes grieclnseli nnd deutsch mit kritischcn und
erklarenden Annierknn<!:en nnd eineni Anhang (L. Teubner 1864).
Bruno Julius Nake, iiii Jahre 1838 zu Dresden «rcboren und von dem dor-
tigen Gymnasium zum heiligen Kreuz Michaelis 1857 mit dem Zeugnisz der Reife
entlassen, studirte ein Jahr in Gottingen und drei Jahre in Bonu klassische
Philologie und hielt, nachdcm er Ostern 1861 vor der wisscnschaftlichen Prtt-
fungs-Connnission in Bonn das Examen pro facnltate doccndi bestanden hatte
und"^ von der dortigen ITniversitiit zmn Doctor der Philosophie promovirt worden
war, von Ostern 1861 bis 1.S02 an dcr hiesigen Konigstadtischen Rcalschulc sein
paedngogisehes Probejulir ab, walnind er zugleieh am Joachimsthalschen Gym-
nasium einige auszcrordentliehe Lehrstunden tlbernahm. Michaelis 1862 wurde
ihm die siebente ordentliche Lehrerstelle an der Konigstadtischen Realschule
nbcrtraocn. (Er hat geschrieben eine Historia critica M. Tulli Ciceronis epistularum
und einigo kl. Abhdlg. im Rhein. Mus., Fleckeisens Jahrb. u. der Symbola phil. Bonn.)
Friedrich Wilhelm Bernhardi, geborcn 1834 zu Meuselwitz im Herzog-
thum Sachsen-Altenburg-, studirte nach Ablegung der Abiturientenprtifinig aut
dem hiesigen Gymnasium zum grauen Kloster von Ostern 1859 bis Michaelis 1862
deutsehe und klassisehe Philologie auf der Berlincr Universitat. Die Prilfung
pro tacultate docendi bestand er August 1863. Zu Ostern 1864 erhielt er die
siebente ordentliche Lehrerstelle an dcr hiesigen Luisenstadtischen Realschule,
an welcher er schon scit Michaelis 1862 unterrichtet hattc.
Gustav Maximilian August Krech, 1838 in Bcrlin geboren, erhielt seine
Sehull)il<lung auf der Konigstildtischen und der Dorothcenstadtischcn Realschule
und uuf dem Berlinisehen Gymnusium zum grauen Kloster, das or Ostern 1857
niit dem Zeugnisz der Reife verliesz. Nach zweijuhrigem Aufenthult in dcn schle-
sischen Bero-werkshezirken studirte er von Ostern 1859 an in Berlin Mathcmatik
und Physik und wurde im Sommer 1863 von der philosophischcn Facultiit zum
Doetor der Philosophie promovirt. (Diss. de luminis fascibus inlinite tenuibus
disquisitiones experimentis iUustratae.) Nach bestandencm Examen pro facultate
docendi trat er als Probe - Candidut am Friedrichs-Gynmasium ein. Auszerdem
unterrichtete er je ein Semester um Joaehimsthalschen und am Bcrlinischen Gym-
uasium zum grauen Kloster. Von Miehaclis 1864 an wurde er am Luisenstad-
tisehen Gymnasium beschaftigt und zu Ostern 18()5 un demselben dcHnitiv angestellt.
Adolf Hermann Hart, gcboren zu Politz in Pommern im Jahre 1842, be-
suchte von Ostern 1854 ab das Gymnasium zu Stettiu und verliesz dasselbe
/;
I
37
Ostem 1860 mit dem Zeugnisz der Reife. Er studirte darauf Philologie auf den
IJniversitiltcn Berlin und Halle, wurde im Juli 1863 in Berlin auf Grund seiner
Dissertation : Observationes criticae in Apollonium Rhodium zum Doctor der Phi^
losophie promovirt uud bestand daselbst im Januar 1864 das Examen pro facul-
tate docendi. Schou vorher, Michaelis 1863, war er am Berlinischen Gymnasium
zum grauen Kloster als Htllfslehrer cingetreten; wahrend des Sommers 1864 ver-
waltete er interimistisch eine Adjunctur an dcr Ritterakademie zu Brandenburg
und ging von dort an das Luisenstiidtische Gymnasium zu Berlin tlber.
Friedrich Wilhclm Adolf Scholkmanu, geborcn zu Osterburg 1837, crhielt
seine Schulbildung auf dem Gymnasium zu Stendal, und studirte von Ostcrn
1858 an in Berlin vornehmlich Thcologie. Nach Absolvirung des Trienniums
wurde er Hauslchrei' und erlangtc in dicscr StcUung 1862 in Berlin die licentia
concionandi, bestand 1863 in Konigsberg die Prtifung pro ministerio und 1864
ebendaselbst die Priifung pro facultate doccndi. Nachdcm cr darauf von Miehaelis
1864 an als Probandus in Bcrlin gleiehzeitig an der Luisenstadtischen Rcalschule
tuid am Luisenstildtischen Gymnasium bcschilftigt gewesen war, w^urde er zu
Ostern 18(55 an der letzteren Anstalt ordentlich angestcllt.
Emil August Junghahn wurde im Jahre 1836 zu Anastazewo im Kreise
Gnesen geboren. Seine Gymnasialbildung erhielt cr auf dem Friedrich-Wilhclms-
Gymnasium zu Posen, welches er seit Ostern 1850 besuchte und zu Ostern 1856
mit dem Zeugnisz der Reife vcrliesz; die Universitiltsstudien , philologische und
philosophischc, trieb er in Berlin, vom Begiim des Sommersemesters 1857 au;
ebenda unterwarf er sich dem Staats-Examen; die Doctorwiirdc erwarb er in
Halle. Zu Ostern 1861 betrat er die Laufbahn als Lchrer an dem Gymnasium
zu Krotoschin und wurde an demselben zu Ostern 1862 als 5tcr ord. Lehrer an-
gestellt. Ein Jahr darauf verliesz er diese Anstalt, imi am Gymnasium zu Elber-
feld die ()te ord. Lehrerstclle zu iibernchmen. Nachdem er aus diescr in die 5te
befOrdert worden wur, gelangte er zu Ostern d. J. in seine jetzigc Stelhmg.
3. Die Schiiler.
Im Wintersemester 1864 65 ist das Gymnasium von 86 Schulern besucht
worden, namlich:
iu Tertia von 10,
„ Quarta „ 14,
„ Quinta „ 22,
„ Sexta „ 40.
-i
38
39
Im Sommersomester 18()5 heArn^ die sturkstc Frequeiiz 161, und zwar:
in Ober-Tortia 11,
„ Unter-Tortia 18,
„ Quarta 29,
„ Quinta 41,
„ 8exta A 33,
„ Sexta B 29.
Au%enomnien sind bis jetzt 167, abgcoaugen 12. so das/ dor .jotzioe Be^^tund
155 betrayl. Die abgc^augenen Schnlor Hiu<l:
aus Sexta: Oscar Kesslor. 12', .1.. auf dio Kadottcn-AustaU iu Bcusborg.
Georcr Mttller, 11'/» J.
Julius Hess, 11 '/i J.
Emil Wiedefeldt, 12 J., zur Luisenst. GewcrbscUnle.
Hans Palrai^, 9'^ J., wegeu Krilnklichkoit.
au9 Quinta: Hugo Kols, 10'/, J., zur Luisenst. Roalschulc.
Max Brauu. 15 J.
August Briest, U' » J., zur Werdorscben Geworbschulo.
Fritz Wilson, 12 '/4 J., zur Haudolsschulo.
Gustav Blankcnhagon, 14 J.
aus Quarta: Edmund Hcrold, 14' , J., wird Musikor.
Arthur Nieczkowski, 14^4 J., nach Greiffeuberg.
4. Festlichkeiteii iiud schiillreie Ta^e.
Am 18. Octobcr vor. J. uahm uusoro Anstalt au der foiorlichou Eroflnuug
dcr iu der Friuzonstra.sze erbautou stiidtischou Turu-Ilallo Thcil. Am 2. Novem-
ber wurdo das Reformations-Fcst ftir dio Mark Hraudouburg durch (^csang, Gobot,
und eiuen Vortrag des Hcmi l)r. Ribbock ufcfeiort. Dor Priuuis vou Tertia
Hermann Gilow erbielt die vom Magistnit uus iibersandte Medaille. Am Ge-
burtstage Sr. Majestat des Koniofs, den 22. Milrz, liiolt Herr Dr. Nake die Fest-
redc. Auszcrdom iiel ilor Uutorricht aus aiu 3. Docombor wogcn dor Volks-
zilhlung, boi derou Ausfnhrung sicli viele stiidtischi- T.ohror bothoiligtou; am
7. Dccember wegen des fcstlichou Eiuzuges der aus Schlcswia: znriickoekelirtcu
Truppen; wcgen groszer Hitzc au drei Nachmittagon, nnd zwar am 22., 2t\. und
30. Mai.
4
IV. Benachrichtigiingen:
ii
Der Wiutercursus beginnt Donnerstag den 19. October Vorm. S Uhr.
Ftir dic Aufnahmc iu 8extH dcs Gymnasiums ist gelilutiges Lescn und
Schreibcn, cinige Fcrtigkeit im Nnchschreibcn eines Dictats, und Sicherheit in
dcn vier Grundrcchnungsartcn nlit ganzcn unbenannten Zahlcn crforderlich.
Das Schulgcld betriigt 2.5 Thaler jahrlich und ist vierteljahrlich praenumc-
rando, das crstc mal gloich bei der Aufnahme zu erlegen. Schulgeldreceptor ist
der ordeutlichc Lchror Herr Bcruhardi.
Dic gechrten Elteru und Aufscher der Schtiler wcrdcu crsucht, dafUr Sorge
zu tragen, dasz diesclbcn nicht zu frtih vor dem Anfang dcs Unterrichts den
Schulwcg antrctcu. Das Haus wird friihestens zehn Miuutcn vor 8 und 2 Uhr
geOffuet. Vor dieser Zcit sollcn sich die Schiilcr nicht an der HausthUr sammeln
und uicht iu dcr Nahc der Schulc aufhalten.
Aumoldungeu ueuer Schiilor wcrdcn angenommen vom ."i. bis zum 19. Oc-
tobcr ti^glich mit Ausuahuie der Sonntage Vormittags 11-1 Uhr im Schul-
hause Braudenburgstraszc 37 einc Trcppe hoch.
u
I